belli peritissimus. In locum Metelli suffectus bellum Iugurthinum prospere coeptum confecit, Iugurtham triumphans ante currum egit. Inde cum exercitui praeesset et patrocinium plebis suscepisset, omnium civium potentissimus fuit. Cum enim bella peregre gererentur, multi homines stipendia ob lucrum faciebant, neque ut antea cives indicto bello sumebant arma, finito ponebant. Marius et ipse miles militibus gratissimus erat, itaque ope exercitus quicquid vellet[1] id exsequi poterat.
72.—Dum bellum in Numidia contra Iugurtham geritur, Cimbri et Teutoni adiunctis aliis Germanorum et Gallorum gentibus Italiae minabantur, tresque Romanorum exercitus vicerunt. Hi novi hostes, ab extremis Grermaniae et Galliae finibus profugi,[2] novas sedes quaerebant. Ingens fuit Romae timor, verentibus civibus ne iterum Galli urbem occuparent. Itaque Marius consul creatus, eique bellum contra Cimbros et Teutonos decretum est; belloque protracto, tertius ei et quartus consulatus delatus est. Teutonos primo adortus proelio oppressit, tantaque caedes hostium fuit ut victores de cruento ftumine, quod prope hostium castra erat, non plus aquae bibisse quam sanguinis dicerentur. Deletis Teutonis Cimbros simili clade affecit; ne mulieribus quidem et infantibus parsum est.
73.—Magnam laudem assecutus propter deletos barbaros Marius potentior in dies fiebat. Neque tamen prodesse civitati volebat sed commodo studebat suo. Itaque plebem plus valere[3] ratus, Lucio Saturnino tribuno plebis leges agrarias ferenti auxilio fuit.[4] Facto deinde tumultu Marium oraverunt patres ut
- ↑ quicquid vellet—50, note.
- ↑ profugi—From the earliest times and inall countries there are traces of such migrations. Nations yielding to pressure from more powerful invaders became în turn invaders themselves.
- ↑ plus valere—‘was the stronger party.’
- ↑ auxilio fuit—‘supported,’ lit. ‘was for a help:’ dative of complement. A common construction, but only with abstract words.
