fefellit maturato[1] opus esse ne Romani cum Gallis coniuneti iter impedirent, Spretis tamen periculis quam celerrime potuit profectus, montes flumenque transiit frustra repugnantibus Giallis. Quot autem periculis quantisque difficultatibus se opposuerit apparebit si reputaveris[2] eum in itinere ex sexaginta milibus hominum ad[3] sex et viginti milia perdidisse.
49.—Irruentibus Poenis quam primum obviam ire visum est patribus,[4] cum certiores quotidie fierent Gallos Cisalpinos cum Hannibale se iungere. Misso igitur exercitu Scipione duce ad flumen Ticinum[5] pugnatum est. Vix Romam nuntiatum est victos esse Romanos, et[6] alter nuntius allatus est alterum consulem ad Trebiam[7] flumen victum in fugam se recepisse. Magnopere Romae trepidatum est, cum videretur Hannibal tantum non[8] ad urbem pervenisse. Is tamen in Gallia Cisalpina[9] hiemare constituit, quo facilius recreatis suorum viribus, ipsam Romam proximo anno adoriretur. Quodsi magnis itineribus ad urbem prius accessisset quam alius exercitus comparari potuisset, de Romano imperio actum fuisset.[10]
50.—Ineunte vere Romanos ad lacum Trasimenum[11] circumventos oppressit Poenus. Qua re nuntiata trepidi cives Q. Fabium Maximum dictatorem creavere. Is cum sciret suos Poenis esse impares, belli rationem mutavit. Neque eum fefellit fore ut hostes tot milibus passuum, tot montibus, tot fluminibus, mari denique a patria semoti in dies infirmiores evaderent, cum in locum demortuorum[12] caesorumve novae copiae suppleri nequirent. Itaque differendo[13] bello hostem carpere,[14] palantes excipere,[15] quocunque[16] modo posset nocere Hannibali constituit.
- ↑ maturato—‘haste.’ The neuter of the participle used as a substantive.
- ↑ si reputaveris—Notice the superior exactness of the Latin. We say, less correctly, ‘if you remember,’ where the Latin idiom is ‘if you shall have remembered.’
- ↑ ad—‘nearly.’
- ↑ visum est patribus—‘the senate resolved.’
- ↑ Ticinum—the Ticinus in N. Italy, falling into the Padus (Po).
- ↑ vix—et—‘hardly—when.’
- ↑ Trebiam—This river also falls into the Po.
- ↑ tantum non—‘all but.’
- ↑ Gallos Cisalpinos—the Gauls on the Italian side of the Alps—the inhabitants of N. Italy.
- ↑ actum fuisset de—“it would have been all up with.’
- ↑ Trasimenum—a lake in Etruria.
- ↑ demortuorum—46, note.
- ↑ differendo—‘by protracting.’
- ↑ carpere—‘to harass.’
- ↑ excipere—‘cut off.’
- ↑ posset—subjunctive after quocunque; generic use of relative (an extension of the consecutive use), nsed to denote a class, not a particular thing. So Sunt qui faciant hoc, ‘there is a class of people who act thus,’ but Mortui sunt qui hoc fecerunt, ‘they who did this are dead.’
