ut disceptaretur utrum Romanus Latino an Latinus Romano imperitaret. Diu ancipiti Marte[1] certatum est. Narrant auctores cum utrique consuli somnio obvenisset, eum populum victorem fore cuius dux in proelio cecidisset, convenisse[2] inter eos ut is cuius cornu in acie laboraret, Diis se Manibus[3] devoveret. Inclinante sua parte Decium, cum se et hostes Diis Manibus devovisset, armatum in equum insiluisse et in medios hostes advectum telis obrutum corruisse. Constat sane Latinos fusos fugatosque esse.
33.—Bello Latino consul T. Manlius cum milites parum dicto audientes[4] animadvertisset, ut licentiae eorum finem imponeret, edixit ne quis iniussu pugnaret. Forte accidit ut filium consulis prope stationem hostium in equo advectum Latinus quidam lacesseret,[5] ad pugnam provocando his verbis usus: Visne congredi mecum ut ab omnibus cernatur quanto[6] Latinus Romano antecellat? Tum ferox iuvenis ira permotus Latinum conficit gladio, spolia in castra ad patrem portat. Consul milites classico convocat, quoque modo filius sua iussa neglexerit, docet. Tum ad filium conversus, Disciplinam, inquit, tua poena restitues, I, lictor, deliga ad palum. Tum iuveni cervix securi percussa est, flentibus omnibus qui circumstabant et in lamenta erumpentibus.
34.—Devictis, ut supra demonstravimus,[7] Latinis, urbibusque in potestatem victorum redactis, unicuique earum nonnihil largiendo, Romani effecerunt ut Latini magnum erga se obsequium adhiberent maiore ipsorum quam sui ratione habita.[8] Neque praeteritorum beneficiorum obliti, cum toties pro se dimicassent Latini, summa in eos humanitate usi tantum cavebant ne qua seditio in posterum iniretur. Et Latini minime ignari sibi, si
- ↑ ancipiti Marte—‘with doubtful success.’
- ↑ convenisse—‘that it was agreed.’
- ↑ Diis Manibus—the Manes, or souls of the dead were worshipped.
- ↑ parum dicto audientes—‘disobedient to his commands.’
- ↑ ut—lacesseret—subject to accidit; 22, note.
- ↑ quanto—abl. of measure.
- ↑ ut supra demonstravimus—‘as we have shown in a former chapter.’
- ↑ maiore—habita—‘while thinking more of them (the Romans) than of themselves.’ Ipse is used to refer to the original subject when there are several, to avoid confusion.
