0641A
CAPUT IX.
Nunc de artificio quo circenses exhibentur. Res equestris retro simplex de dorso agebatur, et utique communis usus reus non erat. Sed cum ad ludos coactus est, transiit a Dei munere ad daemoniorum officia. Itaque Castori et Polluci deputatur haec species, quibus equos a Mercurio distributos Stesichorus docet. Sed et Neptunus equestris est, quem Graeci ἵππιον appellant. De jugo vero quadrigas soli, bigas lunae sanxerunt. Sed et
Primus Erichthonius currus et quattuor ausus
Jungere equos, rapidusque rotis insistere victor.
Erichthonius Minervae et Vulcani filius, et quidem de caduca in terram libidine, portentum est daemonicum, imo diabolus ipse, non coluber. Si vero 0641B Trochilus Argivus auctor est currus, primo Junoni, id opus suum dedicavit. Si Romae Romulus quadrigam primus ostendit, puto et ipse inter idola conscriptus, si idem est Quirinus. Talibus auctoribus quadrigae productae, merito et aurigis coloribus idololatriam vestierunt, et ab initio duo soli fuerunt, albus et russeus: albus hiemi, ob nives candidas; russeus aestati, ob solis ruborem, voti erant. Sed postea tam voluptate, quam superstitione provecta, russeum alii Marti, alii album Zephyris consecraverunt; Prasinum vero terrae matri vel verno, Venetum coelo et mari, vel autumno. Cum autem omnis species idololatriae damnata 0642A sit a Deo, utique etiam illa damnatur, quae elementis mundialibus profanatur.
CAPUT X.
Transeamus ad scenicas res, quarum et originem communem, et titulos pares secundum ipsam ab initio ludorum appellationem et administrationem conjunctam cum re equestri jam ostendimus. Apparatus etiam ex ea parte consortes, quae ad scenam spectat: nam a templis et aris, et illa infelicitate thuris et sanguinis inter tibias et tubas itur, duobus inquinatissimis arbitris, funerum et sacrorum, designatore et haruspice. Ita cum de originibus ludorum ad circenses transimus, inde nunc ad scenicos ludos dirigimus, a loci vitio. Theatrum proprie sacrarium Veneris est. Hoc denique modo id 0642B genus operis in saeculo evasit. Nam saepe censores renascentia cum maxime theatra destruebant, moribus consulentes, quorum scilicet periculum ingens de lascivia providebant, ut jam hinc ethnicis in testimonium cedat sententia ipsorum nobiscum faciens, et nobis in exaggerationem disciplinae etiam humanae praerogativa. Itaque Pompeius Magnus solo theatro suo minor, cum illam arcem omnium turpitudinum exstruxisset, veritus quandoque memoriae suae censoriam animadversionem, Veneris aedem superposuit, et ad dedicationem edicto populum vocans, non theatrum, sed Veneris templum nuncupavit: Cui subjecimus, inquit, gradus spectaculo
