Pagina:Ioannes Baptista a Vico - Opera latina tomus I - Mediolani, 1835.djvu/116

Haec pagina emendata est
86
de antiquissima
de certa facultate sciendi referas, quod est divini ingenii tui beneficium. Non methodus geometrica, sed demostratio in physicam importanda.Concludamus ad extremum non methodum geometricam in physicam, sed demonstrationem ipsam importandam. Maximi geometrae principia physicae ex principiis matheseos spectarunt, ut ex antiquis Pythagoras, Plato, ex recentioribus Galilaeus. Ita peculiaria naturae effecta peculiaribus experimentis, quae sint peculiaria geometriae opera, explicare par est. Id curarunt in nostra Italia maximus Galilaeus, et alii praeclarissimi physici; qui antequam methodus geometrica in physicam importaretur, innumera et maxima naturae phoenomena hac ratione explicarunt. Id curant unum sedulo Angli, et ob id ipsum physicam methodo geometrica publice docere prohibentur. Ita physica provehi potest. Idque adeo in dissertatione De nostri Temporis Studiorum Ratione, physicae incommoda ingenii cultu vitari posse innui[1]; quod aliquis methodo occupatus forte miratus sit. Nam methodus ingeniis obstat, dum consulit facilitati: et curiositatem dissolvit, dum providet veritati. Geometria quando acuit ingenium.Nec geometria acuit ingenium, quum methodo traditur, sed quum vi ingenii per diversa, per alia, multijuga, disparata in usum deducitur. Synthesis facit, analysis invenit vera[2].Et ideo non analytica, sed synthetica via eam edisci desiderabam; ut componendo demonstraremus, hoc est ne inveniremus vera, sed faceremus. Invenire enim fortunae est, facere autem industriae: et ob id ipsum neque per numeros, neque per species, sed per formas eam tradi desiderabam; ut si minus ingenium inter ediscendum excoleretur, phantasia firmaretur tamen;Phantasia ingenii oculus, ut judicium est oculus intellectus. quae ita est ingenii oculus, ut judicium est oculus intellectus. Et vero Carthesiani, quos tu, Paulle, litera, non spiritu, Carthesianos eleganter appellas, animadvertere haec possent, quae dicimus, se, quanquam verbis negent, re ipsa profiteri; qui vera ad quorum norma cetera dirigunt, praeter illud, quod a conscientia petunt: Cogito, ergo sum; non aliunde nisi ab arithmetica et geometria, nempe a vero, quod facimus mutuantur: et illa celebrant:
  1. Pag. 12-14
  2. Editiones hujus Operis et versio italica habent: Synthesis invenit, analysis facit vera. Haec lectio, caeteris sejuncta, forsitan non repugnat (Synthesis invenit: cf, II Vici Epist. prope ad finem. Analysis facit vera: cf, Cap. III et pag. praeced.); at hoc loco palam auctoris menti adversatur, qui usserit synthesim analysi anteferendam esse, ne inveniremus vera (analysi), sed faceremus (synthesi). Ergo synthesis facit (componendo demonstrat), analysis invenit vera corrigendum censemus.