tui, more jam per multa mihi officia servato, in ordinem, et velut in unum corpus deducta, in hunc Commentarium contuli, quem pro forma[3] administrationis respicere possem. In aliis autem libris, quos post experimenta et usum composui, succedentium[4] res acta est: hujus Commentarii fortassis pertinebit et ad successorem utilitas; sed, quum inter initia administrationis meæ scriptus sit, imprimis ad meam institutionem regulamque proficiet.
3. Ac, ne quid ad totius rei pertinens notitiam prætermisisse videar, nomina primum aquarum, quæ in urbem Romam influunt, ponam; tum per quos quæque earum, et quibus consulibus, et quoto post Urbem conditam anno, perducta sit; deinde quibus ex locis, et a quoto milliario cœpisset[5]; quantum subterraneo rivo, quantum substructione, quantum opere arcuato[6]; postea altitudinem[7] cujusque, modulorumque rationem[8], et ab illis erogationes; quantum extra Urbem, quantum intra Urbem unicuique regioni, pro suo modo, unaquæque aquarum serviat; quot castella publica, privataque sint; et ex his quantum publicis operibus[9], quantum muneribus[10] (ita enim cultiores appellant), quantum lacubus[11], quantum nomine Cæsaris[12], quantum privatorum usui beneficio principis detur; quod jus tuendarum sit earum; quæ id sanciant pœnæ ex lege, senatusconsultis, et mandatis principum irrogatæ.
