Pagina:Dimitrie Cantemir - Operele Principelui Demetriu Cantemiru, typărite de Societatea Academică Română. Volumul 1 - Descriptio Moldaviae. Cu charta g.pdf/115

Haec pagina nondum emendata est
105
DESCRIPTIO MOLDAVIAE

proposita est, iuste et secundum leges provinciae decisa. Idem tantummodo exquiritur, si de alterius baronis, in cuius iudicium ante compromiserat, sententia aliquis ad principem appellet. Quod si sententia baronis iniusta reperta fuerit, id quod haud raro accidit, graves omnino poenas corruptus luet: sin autem in exquisitione constiterit, iuste pronunciatum fuisse, appellantemque litigandi pruritu ductum frivole honorem baronis laesisse, iile verberibus caedetur, duplicatasque expensas adversae parti solvere tenebitur. Caeterum in ipsa etiam Iassiorum urbe primi ordinis baronibus licet audire et dirimere querelas litigantium, si quidem illi consenserint: etenim a principis tribunali arceri nemo potest. Quod si baronum aliquis in principis praetorio causam sibi commissam diiudicaverit, sententiam suam cum rationibus decidendi per scribam divani magno logothetae exhibere debet. Is si eam iustam legibusque civilibus aut sacris pro causae conditione consentaneam repererit, sua manu subscribitexaminatum est, et tertio logothetae bulla divani muniendam committit: quo facto, ea immutabilis efficitur. Sin autem baro ipse iniuste pronunciasse videatur, disrumpit schedulam et querulos ad principis tribunal relegat. Extra aulam vero neque supremus logotheta alterius baronis sententiam censere aut reprobare potest, inferior vero gradu superioris iudicium nunquam irritum reddere valet.

Quoniam autem superiores barones fere semper aulam sequi tenentur, nec omnes cunctorum per totam provinciam causas dirimere possunt, ad ius incolis Moldaviae dicendum in singulis urbibus et oppidis certi aliqui iudices constituti sunt, quos alicubi pircalabos, alibi vornicos et camaraszos vocare consueverunt.

Sunt autem pircalabii bini, Chotini, Czernaucziis, Suczaviae, Nemczii, Sorocae: qui, quoniam illae potiores Moldaviae civitates sunt, etiam commendantum nomen habent: porro bini Romani, Bataszanorum (quod oppidum coniugi principis paret), Orhei, Kiszinovi, Lapuszna, Falczii, Galacziorum, Tekuczii, Tutovae, Putnae. Reliqua minoris momenti oppida, ut Bacov, Tirgulfurmos, Harlei, Cohurlui et Vaslui, singula singulos habent pircalabios. Vornici bini ius dicunt Barladio, magni inferioris Moldaviae vornici vicegerentes, totidem Doroheiensibus,