Pagina:De assensione Stoici quid senserint.djvu/44

Haec pagina emendata est

Hic quidem sponte menti occurrit nobilissimi nomen philosophi cujus doctrina cum Chrysippea mire concinit. — Leibnitzius quoque pro fato Mahometano[1] fatum illud Stoicum, vel potius Chrysippeum defendit : tum geometricæ illius necessitatis, quam Spinoza probabat, in locum, necessitatem quam hypotheticam appellabat, induxit[2]. — Ille quoque quædam esse possibilia quæ omnino non futura essent dixit : nec futura tamen esse contingentia, vel potius ita esse contingentia, ut certa[3] esse non desinerent. — Haud secus atque Chrysippus ideo nostras esse actiones dictitavit, quod a natura nostra penderent, nec tamen a nobis ipsis immutari posse[4]. — Rursus Chrysippus, quum esse ex altera parte visa, altera συγκατάθεσιν, res diversas quidem, nec alteram ab altera pendentem, ita tamen ut quidam, præ natura ante definita ac constituta quibusdam visis non assentiri non possent, quid aliud quam harmoniam illam præstabilitam præsentiebat ?

Non possumus quin præstantissimos viros Chrysippum Leibnitziumque, in difficillimis angustiis aestuantes, et miremur, et summa reverentia prosequamur. — Non nos tamen latere potest quid in his doctrinis mancum imperfectumque sit. — Prorsus si hæc duo : omnia fato fieri et : libertatem aliquam

  1. Leibnitz, Essais de Théodicée, 1re part., 55, 59.
  2. Leibnitz, Essais de Théodicée, 1re part., 67 ; II, 132, 173.
  3. Leibnitz, Essais de Théodicée, 1re part., 44 ; II, 170.
  4. « Revenons au cylindre de Chrysippe. Il a raison de dire que le vice vient de la constitution originaire de quelques esprits. On pousse le cylindre, mais ce qu'il a de raboteux dans sa figure donne des bornes à la promptitude de son mouvement. Cette comparaison de Chrysippe n'est pas différente de la nôtre, qui était prise d'un bateau chargé, que le coulant de la rivière fait aller, mais d'autant plus lentement que la charge est plus grande. Ces comparaisons tendent au même but, et cela fait voir que si nous étions assez informés des sentiments des anciens philosophes, nous y trouverions plus de raison qu'on ne croit. » (Leibnitz, Essais de Théodicée, 3e part., 335 ; tome II, p. 354, édit. Paul Janet.) — Cf. 2e part., 209.