XXXVII
Al granduca de’ moscoviti
«Disputa con scismatici secondo li principi loro e ragion comune, e con l’invito a disputar de veritate fidei».
Nullis mundi regibus es inferior, multos autem ditione superas, magne dux, in Europam et Asiam longe lateque alas pandens a Finlandiae et Livoniae terminis usque ad mare Caspium, ubi cum rege Sveciae, hic cum persarum monarcha communicas, et ab Euxino mari usque ad principia Tanais cum rege Poloniae et turcarum et cum tartaris communes terminos habes per multa millia milliaria, Iatissimam possides terram qua et regem quemcunque europeum amplitudine exsuperas, et si non fructuosiore nec meliore. Horribilia netnora, fluvii ingentes glaciales et nebulosa tellus, partim culta partim deserta. Quod si totum imperium hoc ad culturam redigere meliorem satageris, non erit in niundo qui tibi praeeminere queat. At quomodo tellus coli poterit nisi homines culturam diligant? quomodo autem diligent nisi et corpora culta sint hominum ? corpora autem tanquam ferina negliguntur, ubi animi ferini et inculti inhabitant. Referunt historici et qui passim ex te ad nos adventant, ignorantiam crassam valde tuis in subditis vigere teque etiam niti ut ignorantia eorum in animis regnet, ut tu solus sapiens dignus videaris regno.
Tu enim solus legis nescio quos libros divi Chrysostomi et Basilii, credo et Theophilacti; ceteri vero vix legere norunt, etiam regni primates; nec gymnasia nec scholae a te foventur. Tu vero sectam schismaticam graecorum defendis contra romanam ecclesiam, et quidem gladio potius et obstinatione quam
