Cap. I.Sect. I.
Sectio I.
De inclinatione, corruptione, et interitu linguarum.
Caput i.
De occasionibus, et multiplici causarum serie, quâ linguæ variorum regnorum florentes, tandem omnimodæ corruptionis, oblivionisque damnum passæ sunt.
EA est rerum humanarum inconstans fortunæ rota, ut nihil sub sole stabile, nihil solidum, et firmum permittat, quin versatilis, cui innititur, sphæræ lubricitate, jam ex alto in imum, modò ex imo in summum, paulò post ex dextro in sinistrum, et ex sinistro in dextrum, susque deque verser omnia, ut proinde aptè huic instabilitati rerum quadrare videatur illud Poëtæ:
- Omnia sunt hominum tenui pendentia filo,
- Et subito casu, quæ valuere, ruunt.
Quod et in linguarum varietate, et interitu, maximé ex ingenti seculorum vicissitudine completum, ut olim factum cum admiratione legimus, et præsenti tempore, adhuc fieri spectamus: cujus rei causas demonstrare agredior; quarum
Causæ corruptionis linguarum.
1.Prima est, diversarum gentium, populorumque commixtio; unde una gens ab altera, hæc etiam ab illa, dum mutuos loquendi modos sibi communicant, ex duabus mediam quandam linguam resultare necesse est; hæc verò cum aliis nationum confiniis commercia exercens, in alias, et alias cum tempore linguas degenerat.
2.Altera causa mutationis linguarum est, imperiorum, monarchiarumque mutatio; quâ factum est, ut quilibet monarcha desideret suam vernaculam linguam ubique vigere ex omnibus in unam reductam, ne varietate linguarum quam sibi quælibet natio peculiarem habebat, sub occultis idiomatum machinis in rebelliones motæ, magnum monarchico statui damnum, unitatis vinculo destructo, inferrent.
3.Tertia causa est, calamitates publicæ regnorum, quibus sæpè bello, peste, fame integra nationes ita destruuntur, ut non nisi paucæ mortalium reliquiæ superesse comperiantur; atque hisce conjunctæ aliæ confines nationes, linguas novas reciproca loquendi varietate fundent.
4.Quarta est, varia in differentia regna, coloniarum introductio, quo fit, ut nativa lingua differentibus populis communicata, adeò ingentem mutationem acquirat, ut pristinæ linguæ dialectum vix agnoscas: talis est Boëmorum lingua, quæ unà cum colonia ex Illyrico traducta, ex commistione linguæ Germanicæ, et Polonicæ eam mutationem passa fuit, ut nec Dalmata, nec Polonus eam prorsùs intelligat; talis est lingua Græca, quæ in nonnullis Calabriæ oppidis hodiè adhuc in usu est, sed ita transformata, ut Græcam dialectum non nisi ex paucis verbis intelligas; talis est quorundam in Andaluzia et Melitensi insula, lingua Arabica, quarum illa Latinis, Arabicisque, hæc Italicis, Arabicisque commixta vocabulis, non exiguam corruptionem passa est.
