Pagina:Agricola De re metallica.djvu/43

hominis proprietas quaedam singularis, quae uim uenarum impedit atque alligat:quia enim uis uenarum uersat & uoluit uirgulam, nom aliter ac magnes ferrum ad se allicit & trahit, ea occulta hominis proprietas debilitat & frangit, non secus atque allium magnetis uires infirmat & excludit: etenim allij succo magnes oblitus ferrumad se non trahit, nec idem trahit rubioinosum. Qinctia de tractatione uirgulae nos admonent, ut digitos leniter nom stringamus, neque comprimamus acriter: nam si leniter tangemus uirgulam, decidet inquiut anteaqua uis uenarum eam uerset: sin acriter comstringcmus, uis manuum ui uenarum resistet, &eam superabit. Itaque, ut ipsi censent, quinque res sunt necessariae ad hoc ut uirgula suum saciat officium: quarum prima est, uirgulae quantitas:uis enim uenarum baculum nimis magnum uoluere nequit: altera uirgulae figura, nam nisi furcata suerit, eadem uis eam uertere non post tertia uis uenarum, quae naturam uoluendi habet: quarta uiroulae tractatio: quinta priuatio proprietatis occultae. Ex iam dictis aumt solent concludere hoc modo: si quod uirgula omnibus non moueatur, in caussa est inepta eius tractatio, aut occulta hominis proprietas, quae ui uenarum repugnat & obsistit, ut supra diximus, qui uenas ipsa quaerunt non necesse habent id cantionibus facere, sed satis est eos uirgula apte tractare poste, & occulta proprietate carere .Virgula igitur in inucniendis uenis uiro bono grauique usui este potest. Verum de ramis arborum contortis plura non dicunt isti, sed manent in sententia. Cum aumt haec res controuerfa sit & plena distensionis inter metallicos, eam suis ponderibus examinanda censeouirgula diuina, qua incantatores scrutantur uenas, utaniiulis etiam, Ipeculis, cristallis, quamuis Sorma furcae figurari possit, nihil tamen ad rem interest recta fit an in alia figuram formata: non enim ualet uirgulae figura, sed incantamenta carminumquae mihi commemorare non licet neque libet. Veteres aumt, non ea modo quae ad uictum & cultum attinent, uirgula diuina comquifiuerunt, sed rerum etiam formas uerterunt: etenim incantatores Aegyptiorum uirgas, uf Hebraeorum literae narrant, in serpentes mutarunt: & apud Homerum Minerua senem Vlyssem uirgula diuina repente in iuuenem conuertit, ac rursus restituit in senium:Ciree quoque socios Vlyssis mutat in bestias, eisque reddit hominis effgiem: quinetiam Mercurius uirga, quae caduceus appellatur, uigilantib.somnumdat, e somno excitat dormientes.Itaque uirgula diuma primo exincantatorum impuris fontibus defluxiste uidetur in metalla: deinde cum uiri boni abhorrerent ab incantamentis carminum eaque rcijcerent, uirgula a simplici metallicorum uulgo est retenta, &in quaerendis uenis uestigia antiqui usus remanserunt.Quoniam uero matallicorum uirgulae mouentur etiamsi eas incantare non solent, alij dieunt, motionis earum cauflam este uim uenarum, alij tractationcm, alrj utramque .Verum quae ui ad se attrahendi praedita sunt, ea omnia in orben non torquent res, sed eas ad se alliciunt, uerbi gratia: maones Serrum non uoluit, sed id ad sc trahit: & succinum attritu concalefactum nom uertit paleas, sed simpliciter eas ad se allicit: similiter uis uenarum, si eandem cum magnete aut succino naturam haberet, uirgulam toties nom uersaret, sed semel tantummodo ad spatium semicirculi uersata recta ad se traheret, &, nisi compressio hominis qui uirgulam teneret in manibus, ipsi uenarum ui resi-