Pagina:Agricola De re metallica.djvu/104

Sed si talis uena in loco reperta fuerit campestri, ut nom raro ferri reperiri solet, putei fodiuntur multi, quod alte fodi non possint, in quibus susceptum laborandi munus perficitur nec enim cuniculum in eiusmodi campum fossores agere queunt. Restant fibrae, in quibus solis interdum reperitur aurum ad fluuios & riuos in locis humidis: quae si corio terrae sublato multae repertae fumerint, ex terris quoda modo coctis & adustis constantes, quales nonnunqua in luti fodinis cernere licet, aliqua spes est: ex eis aurum comsici posse: prasertim cum plures comiunguntur. Ipse aumt comnexus perfodiendus est, & longe lateque quaerenda materiam am alti putei in istis etia locis fodi nom possumnt, Absolui una huius libri parten, uenio ad altera, in qua tractabo artem mensorum. Solida aumt montiu corpora metallici iccirco dimetiuntur, ut domini fuis rationibus prospicere possint, et eorum fossores in alienas possessiones non inuadant. Etenim mensor aut metitur spacium nondum integre perfossumm, quod interest uel inter os cuniculi atque puteum ad ea altitudinen deprestumm: uel inter os putei & cuniculum ufque ad eum locum, qui est fub puteo, actum: uel inter utrunque, fi.neque cuniculus tam longus est ut ad puteum pertingatmeque puteus tam profumndus ut ad cuniculum: sed utrobique opus est fossionibus, aut intus in cuniculis & fossis latentibus constituit arearum terminos, quemadmodum magister metallicorum supra terra easdem arcas finibus deferibit: utraqj ratio uerfatur in dimensione trianguli.Paruus aumt dimetiendus est, atque ex eo existimandum de maiori.Maxime uero cauendum ne a uera menfura quiepia aberremus: nam si ab initio negligentia in paruum rapiemur errorem, is ad extremum magnos errores gignet, Quonia aumt omnes neque putei, quod inter se disterant, uno & eodem modo deprimuntur in profundum terrae: neque montes deuexi simili modo descendumt in uallem uel planiciem, multiformes trianguli fiut. Etenim si puteus fuerit rectus, existit triangulus cui rectus est angulus, quem Graeci ορθγώνομ nominant: atque is pro montis decliuis inaequalitate habet uel latera duo aequalia, uel tria inaequalia: illum ijdem Graeci uocant τριγωνομ ιςωςκιλελισ, hunc ςκαληνοσ: nam tali triangulo tria latera aequalia esse non possunt.si uero puteus fuerit obliquus, & in una eademque defodiatur uena, in qua agitur cuniculus, similiter fit triangulus cui rectus est anoulus:atque is rurfus secundum montis deuexi inaequabilem uarietatem habet latera uel duo aequalia, uel tria inaequalia. Quod si cumm puteus fuerit obliquus, in altera ipse fodiatur uena, in altera cuniculus agatur, tunc oritur triangulus, cui uel angulus est obtusus, uel omnes anguli sunt acuti: luperiorem Graeci appellat a^j&At/^&mo//, posteriorem ofi/^wv/o//: cui obtusus est angulus, nec is ipse potest habere tria latera aequalia, sed pro montis dediuis dissimilitudine item habet uel duo aequalia, uel tria inaequalia:cui uero anguli omnes sunt acuti, is secundum montis deuexi differentiam habet latera uel tria aequalia, Graeci ts'iy(avoy i<ro7r\W£op nuncupat: uel duo aequalia, uel tria inaequalia.Mensor aumt, ut dixi, utitur arte sua cum domini fodinarum scire cupiunt quot paflumum intcruallum effodiendum restet, siue in puttum agatur cuniculus, nondumque ad eum pertineat: siue putei fossa nondum depressa fit in eam altitudinem, quam habet solum cuniculi, quod est fumb ipsam: fiue eo neque cuniculus pertineat, neque putei fossa fit depressa: