Migne Patrologia Latina Tomus 126
Opuscula in causa Hincmari Laudunensis
Opuscula in causa Hincmari Laudunensis (Hincmarus Rhemensis), J. P. Migne 126.0648A
EPISTOLA HINCMARI RHEMENSIS AD HINCMARUM LAUDUNENSEM. De Nivino ejusque fratre Bertrico, quos ut sceleribus infames e parochia Rhemensi ejecerat. (Apud Sirmond., ex codice Laudunensi.) 126.0279B|
HINCMARUS Rhemorum episcopus HINCMARO coepiscopo nostro salutem.
Nivinus in parochia mea sacrilega infamia est diffamatus de quadam sanctimoniali, ab infantia in monasterio Deo dicata, et a sacerdote velata, quod clanculo eam prius corruperit, et postea ab ipsis monasterii claustris furtim educi fecerit, et in parochia mea aliquandiu multis scientibus habuerit, ac demum latenter in alteram provinciam abduxerit. 126.0279C| Unde recogitandi, sive ad noxam confitendam, sive ad infamiam suam purgandam, ei legales ac regulares consilio et consensu clericorum ac nobilium laicorum nostrorum inducias dedi: sed ipse nec confiteri peccatum, nec ab infamia se purgare legaliter acquievit. Quapropter, quia non est de mea provincia, illum a mea parochia excommunicavi, donec aut confiteretur, aut se ab objectis purgaret. Nunc vero dici a multis audio quoniam in altera provincia res proprietatis suae in pretium ab eo accipias, et illi res ac facultates ecclesiasticas, quas in ordinatione episcopali ad regendum et regulariter dispensandum sine pretio suscepisti, ad turpis lucri praemium in beneficium dones. Quod satis superque sanctarum Scripturarum auctoritati contrarium, et 126.0279D| canonum est sacrorum decretis adversum: et si ita est, ut passim a multis et etiam publice in publicis placitis divulgatur, quantum periculum ac detrimentum inde incurras, quantamque vituperationem sacerdotali ministerio ingeras, si sanum sapis, 126.0280B| intelligis. Bertricum etiam, ipsius Nivini fratrem, frequentissime de adulteriis et aliis incestis pollutionibus regulariter correptum, et non correptum, et diutius toleratum, atque ut a pravitatibus suis se cohiberet exspectatum, quoniam a suis iniquitatibus eum coercere non potui, quia non est de mea provincia, a mea parochia regulariter exire cum suis praecepi. Quae tibi, sicut sacri praecipiunt canones, nota facere procuravi. Data Idibus Februariis praesentis tertiae indictionis.
EPISTOLA HINCMARI LAUDUNENSIS AD HINCMARUM RHEMENSEM. Purgat Nivinum seque ipsum in ejus negotio, et Hincmarum Rhemensem perstringit. (Vide Patrologiae tom. CXXIV, col. 979.)
EPISTOLA HINCMARI RHEMENSIS AD HINCMARUM LAUDUNENSEM. Intercedit pro Hadulfo presbytero. (Ex Actis prov. eccl. Rhem.) 126.0280C|
HINCMARUS, Rhemorum episcopus, HINCMARO dilecto fratri et venerabili coepiscopo nostro, salutem.
Frater Clarentius communis compresbyter noster ad me veniens ex tua parte mihi dixit, quia fratri Hadulfo compresbytero nostro missaticum tuum ad Witgarium episcopum de civitate Augustiburc ( Augsbourg ) pro libro Paterii et aliis quae tibi placuerunt commiseris, de quo missatico non se excondixit. Postea vero audisti quod in alias partes ire 126.0280D| vellet, et misisti pro eo mandans illi per clericum tuum ex divina et episcopali auctoritate, ut ad te rediret, et direxisti homines tuos qui eum, si redire nollet, ad te reducerent. Veniens vero ad tuam praesentiam, non sic humiliter tibi respondit sicut debuerat, 126.0281A| et tibi placuit; et rogasti eum, ut iret Laudunum, et exspectaret ibi usque dum tu illuc venires, et coram fratribus cum illo rationes haberes. Isdem autem Hadulfus perrexit in ecclesiam quae est in Anisiaco ( Anisy ), ubi et tu morabaris, et projecit se ad orationem ante altare. Tu vero misisti post eum fratrem Clarentium, et diaconum tuum cum eo, et jussisti eis ut interdicerent Hadulfo ex divina et episcopali auctoritate ne in parochia tua communicaret; et Hadulfus missis digitis suis in auriculas ab eis in viam suam perrexit. Postea autem venit ad me praescriptus Hadulfus, et similiter ut Clarentius de missatico sibi injuncto et reversione sua ad te mihi dixit: de contumaci autem responsione non similiter, sed et excommunicationem ex parte tua, 126.0281B| antequam ego illi dixerim, se non audisse professus est; et voluit ire Laudunum, quo una cum missis tuis praemisit hominem suum, et clausae sunt obviam illi januae ecclesiae et porta claustri; et postea nihil de his quae in mansione sua habuit obtinere praevaluit. Nunc autem petit me intervenire apud te, quatenus ei liceat communicare in tua parochia, et locum ac mansionem suam, et ea quae apud te proservierat pleniter habere, et cum pace canonice tibi servire. Et si hoc tibi grave fuerit, habeat tantum communionem in parochia tua, et liceat ei sub religione, ubicumque locum sibi aptum invenire potuerit, conversari, et sit tibi fidelis. Propterea, sicut tua prudentia novit quam sanctificati instent dies, in quibus praecipue pax peti, et pax petentibus dari, 126.0281C| etiam non petentibus pax et indulgentia debet concedi, et omnes colligationes impietatis dissolvi, et fasciculi deprimentes absolvi, sed et imperia dura curvari, remanda mihi praesentialiter litteris tuis, et per aliquem communium ministrorum nostrorum, de Ecclesiae Laudunensis canonica qualiter tibi de ipso fratre Hadulfo placet: utrum ei communionem tuae parochiae, et locum, et mansionem, ac ea quae apud te proservierat eum pace tua pleniter habere, et tecum canonice conversari valeat, an ei concessa communione in parochia tua, ubicumque locum sibi aptum invenire potuerit, ut sub religione degat, hoc cum tua licentia facere valeat, et ei fidelitatem suam, quam erga te habet, ubicumque potuerit devote exhibeat. Data XIII Kalend. April., indictione 126.0281D| III.
EPISTOLA HINCMARI LAUDUNENSIS AD HINCMARUM RHEMENSEM. Hadulfo in Hincmari gratiam pristinae mansionis locum permittit; communionem suam nondum concedit. (Vide Patrologiae tom. CXXIV, col. 985.)
EPISTOLA EJUSDEM AD EUMDEM. De senati clerici ordinatione, deque carcerali sua detentione, et proclamatione ad sedem apostolicam. (Vide ubi supra, col. ead.)
COLLECTIO EX EPISTOLIS ROMANORUM PONTIFICUM. Ab Hincmaro Laudunensi Hincmaro Rhemensi apud Gundulfi villam missa per Wenilonem archiepiscopum. (Vide Patrologiae tom. CXXIV, col. 1001.)
OPUSCULUM LV CAPITULORUM ADVERSUS HINCMARUM LAUDUNENSEM.(Apud Sirmondum.)
INDEX CAPITUM. In epistolae capite ostenditur quae mihi mandavit, et quae illi remandavi, et quam insulsa illius mandatio fuerit, dicens 126.0282B| quod ego illi insinuavi, ut suam excommunicaret parochiam, et non attendit qualiter seipsum illaqueavit.
- CAP. I.
Redditur ratio de capella, de qua mihi mandavit.
- CAP. II.
De administratione palatii et abbatia adeptis contra canones: et quoniam vocatus ad episcopi ordinationem non venit, et quid inde correptus respondit, et de irregulari excommunicatione Amalberti.
- CAP. III.
De irregulari excommunicatione in diversorum episcoporum parochianos intentata.
- CAP. IV.
De hoc quod mandavit, ut scripta pro dissolvenda illicita excommunicatione illius, sibi et parochiae suae directa, incenderem.
- CAP. V.
De eo quod gloriari dicitur quia mihi potest resistere, et me audet contemnere: et quia duo mea judicia a sede apostolica sunt cassata, mihi non debeat respondere.
- CAP. VI.
De eo quod dicitur solere dicere, quoniam degradari debeam, quia in sua parochia solvi quae ipse ligavit.
- CAP. VII.
De eo quod non ecclesiastico sed saeculari consultu a sibi impetitis purgari quaesivit. 126.0282C| CAP. VIII. De epistolis domno regi et mihi pro reclamatione sua a domno apostolico missis.
- CAP. IX.
De monacho a se excommunicato.
- CAP. X.
De compilatione ex epistolis apostolicae sedis mihi in quaterniunculis missis, et verbo promulgo, et capitulo Leonis papae.
- CAP. XI.
Quod latius de sacris ordinibus, et canonum disciplinis, ex orthodoxorum verbis et sensibus sit dicendum.
- CAP. XII.
Qui sint ordines in coelo, et in Ecclesia, et in terrena republica. CAP. XIII. Quod si ordo generalis est omnibus episcopis, non tamen communis est dignitas omnibus.
- CAP. XIV.
Quod et in republica, ad instar coelestis militiae, diversi sint ordines.
- CAP. XV.
De paternitatibus et incolatibus a Deo constitutis in coelo, ad quorum instar sunt paternitates et incolatus divinitus distributa in Ecclesia et in republica.
- CAP. XVI.
De certa metropoli Rhemorum provincia, et castro Lauduno. Et quia licet tribus principalibus sedibus episcopi tres praesideant, una tamen sedes sunt Petri. Et de epistola Hormisdae sancto Remigio directa, et quod 126.0282D| sanctus Remigius ordinans episcopum in castro Lauduno, in subsellio suae metropolis consedere, et inter sedes computari fecit.
- CAP. XVII.
De rebellione minorum sacerdotum erga potiores et in Veteri et in Novo Testamento: et de metropolitanis, et archiepiscopis, et primatibus, ac patriarchis, et de apostolica sede, et de Constantinopolitana Ecclesia rebellante adversus apostolicam sedem, et usurpante sibi nomen universalitatis, et quid de eodem nomine sanctus Gregorius papa ad diversos scribens decreverit.
- CAP. XVIII.
Quod humilia videre non possit albuginem habens in oculo, id est arrogantiam in mente et qualiter insanae mentis homines per indiscretionem in Scripturis sanctis erraverint.
- CAP. XIX.
Quod similiter in sanctarum traditionum sanctiones homines vesani male intelligentes erraverint, et delectantes vocum novitates per diversas occasiones se ab Ecclesia separaverint.
- CAP. XX.
Qualiter caveat ne scandalum sibi sumat in intelligentia Scripturarum atque sacrorum canonum, et quomodo propagata sit processu temporum doctrina Ecclesiastica. 126.0283| Et de epistolis pontificum apostolicae sedis ante sacra concilia ad diversos pro diversorum consolatione datis; et quod sicut in publicis legibus quaedam sint abrogata, et quaedam immutata, quaedam etiam superadjecta, ita et ex decretis catholicorum, pro tempore et ratione atque necessitate prolatis, postea quaedam abrogata vel immutata fuerunt: et de quibusdam formis canonum; et de eo quod S. Augustinus ad Bonifacium de poenitentia scripsit; et de diversitate constitutionum in praedictis epistolis, unde suam compilacionem confecit. Et de sex generalibus synodis, et de nomine universalitatis. Et quid de canonibus Gallicanis apostolica sedes senserit; et de privilegio ac clavibus regni coelorum beato Petro traditis, et in eo omni electorum Ecclesiae. Et de epistolis Julii, et Felicis, et Sardicensi Concilio: et unde opinio sit exorta plura quam viginti fuisse capitula in Nicaeno concilio facta.
- CAP. XXI.
Qua ratione quaedam ex his quae in epistolis antiquorum apostolicae sedis pontificum scripta inveniuntur, a successoribus eorum usa non fuerint, et quaedam in decretis eorum posita, et a conciliis inter canones sacros inveniuntur assumpta. Et quod non nisi viginti capitula, quae habemus, in Nicaeno concilio fuerint constituta.
- CAP. XXII.
De quatuor capitulis a beato Gregorio in epistola ad Theoctistam patriciam memoratis, de quibus quaedam imposturans hic frater noster prave interpretatus est, sicut quondam et alii fecisse leguntur, unde in generali synodo revicti et degradati fuerunt.
- CAP. XXIII.
Quod apostolica sedes partem noni capituli, cum recapitulatione ipsius in cap. 17, non recipiat, sicut beatus Leo papa demonstrat.
- CAP. XXIV.
Quod ea quae inde apostolica sedes refutavit, quidam relevare ac restituere conati sint, allegantes quoniam synodus Chalcedonensis, aut rata in totum tenebitur, aut in totum annulanda ducetur; et quod apostolica sedes fidem Constantinopolitani concilii temporibus Damasi papae et Gratiani principis celebrati recipiat, canones autem ipsius concilii non recipiat. Et quod canones Chalcedonensis concilii, praeter illud unum capitulum in 17 recapitulatum, recipiat. Et de canonibus qui dicuntur Apostolorum; et de sententiis, quae dicuntur ex Graecis et Latinis canonibus, et synodis Romanis, atque decretis praesulum ac ducum Romanorum, collectae ab Adriano papa, et Angelramno Metensium episcopo datae; et de praefatione Isidori in libro epistolarum. Et de eo quod dicit hic frater noster quia non ego solus sapio canones, et quia me reprehendit, quoniam dico ante me cognovisse canones quam ipse natus fuisset: et quia necessariora posset quaerere quam talia quae sibi ad suam intentionem non sunt profutura. Et de schedula quam illi in Gundulfi villa per domnum Wenilonem direxi; et de eo quod dicit: Si quis contra Romanorum pontificum decreta obloqui praesumpserit, et quod, sicut ipse dixit, ordine praepostero suam compilation me exercuit, et ego coactus sum anfractus ejus vestigando mille viis, ut dicitur, explicare.
- CAP. XXV.
Danielis explicatur sententia dicentis: Pertransibunt plurimi, et multiplex erit scientia (Dan. XII). Et de eo quod beatus Gelasius dicit in Catalogo, in quo descripsit qui libri ab Ecclesia catholica recipiantur, et quam differentiam faciat inter sacra concilia, et memoratas epistolas pontificum apostolicae sedis ad diversos pro diversorum consolatione datas; et quod Apostolus de lege veteri dicit, et de caeremoniis ipsius legis veteris. Et quid sanctus Augustinus ex verbis Cypriani de consuetudine dicat, et quam differentiam in libris de Baptismo demonstret inter epistolare colloquium, quo istae epistolae apostolicorum, de quibus agitur, conditae sunt, et regionale ac plenarium concilium: et inter priora et posteriora concilia, et inter sacram Scripturam et episcoporum concilia; et de mystica Nicaena synodo, et quid de conciliis in aliis libris suis beatus Augustinus dicat.
- CAP. XXVI.
Adjectio ex supererogatione ponitur, quid de conciliis beatus Augustinus ad Januarium dicat, et quid inde in edicto Justiniani super quintam synodum dicatur. Et quid de Antiochena synodo beatus dicat Hilarius. Et quod de Nicaeno concilio nihil a catholicis sit abrogatum vel immutatum. Et quid apostolicae sedis pontifices de metropolitanis et suffraganeis episcopis decreverunt. Et quid beatus Ambrosius et Hilarius de privilegio Nicaeni concilii dicant. Et quid inde passim Leo scripserit. CAP. XXVII. De eo quod hic frater noster dicit in metrica titulatione compilationis suae: Responsum a vincto rite nec exigier. Sed et de eo quod mihi per comministros meos ad se directos mandavit, quia respondere de sibi mandatis non debuerit. Et quid de obedientia suffraganei erga metropolitanum sacri canones et apostolica sedes decreverint. 126.0284| CAP. XXVIII. De irregulari excommunicatione ab hoc fratre nostro intentata in ministros ecclesiasticos suae parochiae. Et qui aequaliter ab episcopo excommunicari debeant. Et quia sicut duo sunt peccata, et duo genera peccatorum, et duo sunt adventus Domini, unus occultus, alter manifestus, ita et duo sint judicia, unum occultum, alterum manifestum, et duo judiciarii ordines, et qualiter ipsi duo ordines sint exsequendi.
- CAP. XXIX.
Quod sacri canones dicant de his qui a singulis episcopis provincialibus, pro incognitis causis primati provinciae et caeteris episcopis, excommunicantur: quos ante cognitionem nullus debet praesumerem ut eos communioni societ. Et qualiter agendum sit erga eos, quorum causae manifestae sunt et plurimis cognitae, et irregulariter excommunicantur.
- CAP. XXX.
Qua ratione et auctoritate per sacras regulas solvit quae irregulariter in parochia sua hic frater noster ligavit: et quia suae excommunicationes, non Ecclesiasticae alligationes, sed commoti animi sui, contra Evangelicam veritatem, et apostolicam atque sacrarum regularum constitutionem, maledictiones fuerunt. Et quos sacri canones excommunicatos ab aliis recipi non prohibeant, vel quos recipi vetent. Et quid beatus Gregorius de episcopali alligatione decreverit, et quid inde sacri canones dicant, et quid leges, quas Ecclesia recipit, de eo, qui injuste excommunicavit decernant, et quid ex eisdem legibus sedes apostolica promulgaverit.
- CAP. XXXI.
De eo quod parvulos qui saepe discrimine mortis periclitantur, baptizari prohibuit.
- CAP. XXXII.
De eo quod poenitentiam denegari et viatico munere non subveniri morientibus contra Nicaenos et Africanos canones, et decreta Siricii, et Innocentii, atque Coelestini, nec non et Leonis, praecepit. Et de capitulo Coelestini, in quo quiddam praetermisit Et quid sanctus Gregorius de anathemate dixit in quemcunque, qui contra sacrum Nicaenum concilium et caetera veneranda concilia, eas personas ligant quas ipsa solvunt, et eas solvunt quas ipsa ligant; et sacrum Nicaenum concilium dicit (can. 13): « Ut generaliter omni cuilibet in exitu posito, et poscenti sibi communionis gratia non denegetur. » Et beatus dicit Gregorius (lib. I, epist. 24): « Quisquis aliud sapit anathema sit. »
- CAP. XXXIII.
De eo quod sepulturam mortuis, sicut in petitione a Laudunensi Ecclesia mihi porrecta continetur, denegari praecepit.
- CAP. XXXIV.
Quia de certis et manifestis causis, quae in nullo nobis sunt dubiae vel obscurae, de quibus diffinitivas sententias, quae nulla possunt ratione convelli, a sanctis Patribus promulgatas habemus, synodalem consultum, vel coepiscoporum provinciae nostrae consilium vel consensum non debeo exspectare, nec a regulis praestitutis ulla aut negligentia aut praesumptione discedere, nec etiam sedem apostolicam inde requirendo inquietare, sed secundum ipsas diffinitivas sententias quae sunt praestituta decernere, et ligare, vel solvere.
- CAP. XXXV.
Quod quicunque primates provinciarum a Domino constituti, et apostolica auctoritate confirmati sumus, sed et quique catholici episcopi, de certis et manifestis rebus, de quibus expressa judicia, et irrefragabiliter atque inconvulse conservandas diffinitivas habemus sententias, secundum sacros canones, et decreta sedis Romanae pontificum, quaeque decernimus et judicamus, apostolica sedes, et catholica Ecclesia apostolorum fundamento fundata, ut in ordinandis coordinat, ita et in decernendis canonice condecernit, et in judicandis conjudicat. Et quod firmatis legibus, non de eis, sed secundum ipsas sit judicandum. Et quod sua irregulari subscriptione hic frater noster ligare non valeat quod secundum sacros canones, et decreta sedis Romanae pontificum, regulariter solvi. Et de his quae ex Lucio, et diversis decessoribus ac praedecessoribus ejus, qui ante sacrum Nicaenum concilium exstiterunt, in suis compilationibus misit. Et quod non bene intelligit, ut nullus metropolitanus absque caeterorum omnium provincialium episcoporum instantia aliquorum audiat causas. Et de differentia inter auditionem, et auditionem vel audientiam, et de differentia inter nominationem, et nominationem atque cognitionem: et item de differentia inter cognitionem et agnitionem. Et quid sit columbas vendere, et quam grave periculum sit de impositione manus, qua Spiritus sanctus accipitur, munus quodcunque accipere.
- CAP. XXXVI.
De eo quod me replicare cogit necessitas, quia si quod male admisit corrigere detrectassem, a praestitutis regulis negligentia discederem, a quibus praesumptione ipse discessit. Et de capitulis papae Leonis. Et qualiter se habeat ipsius irregularis subscriptio, de qua per singula quid sentiendum sit, ex sacris Scripturis et traditione majorum ponere me coegit necessitas. Et quia contra 126.0285| institutionem beati Hilarii illic litteram postulavit, ubi sensus conscientiae non periclitabatur, et fecit subscribi quod salutare non est confiteri, si tamen sacro Nicaeno concilio, et Romanae sedis pontificum decretis post Nicaenum concilium habitis, et ex sacris canonibus promulgatis, in aliquo est contrarium quod ab eo et suis complicibus constat esse subscriptum.
- CAP. XXXVII.
Monetur ut contra Prophetam et Apostolum non sit prudens apud semetipsum; et de discretione in pace tenenda.
- CAP. XXXVIII.
Monetur, ut sacrae Scripturae verba, sed et sacras regulas, sicut a sancto Spiritu, quo et sacrae Scripturae sunt conditae, intelligat.
- CAP. XXXIX.
Admonetur et obsecratur ut removeat a me dolorem, a se periculum, et ab utrisque nostrum a plurimis illatum improperium.
- CAP. XL.
De eo quod dicit quoniam quidquid illi de suis hominibus et de hominibus a rege ad Laudunum directis, contrarii actum est, et quod eum rex commendavit, hoc meo instinctu et consilio atque consensu patratum exstiterit.
- CAP. XLI.
Quod si inde me recognoscerem, quia prima salutis spes est confessio, deinde dilectio, non dimitterem quin inde salubrem indulgentiae medicinam expeterem, non pro humano, sed pro divino timore et fraterno amore.
- CAP. XLII.
De auferendo a nobis ambobus oppobrio a multis illato.
- CAP. XLIII.
De eo quod audio, illum me apud multos infamare, quoniam sacras Scripturas soleam detruncare, et ad meum sensum inflectere, quod illum egisse jam quater possum ostendere. Et de epistola a me illi directa, de duobus a mea parochia, quoniam de aliena erant provincia, excommunicatis, quia satisfactionem de quibus reputabantur in mea parochia agere contempserunt. Et de eo quod commemoratis dictis Anacleti, Victoris, Callisti, et Eleutheri, qui ante Nicaenum concilium pro quorumdam consolationibus, sicut dicit Gelasius, ad diversos suas epistolas direxerunt, subjunxit: « Ecce, Pater, qui canones recipiendi, venerandi, ac observandi habeantur, et quid de canonibus apostolicae sedis pontifices senserint. » Et de eo quod posuit de proscriptione secundum leges accusatoris adversus accusatum: et de differentia inter admonitionem et de accusatione judicationem, et inter hoc quod dixi, si ita est ut passim a multis et etiam publice in publicis placitus divulgatur: et quid de petitione porrecta senserit apostolica sedes: sed et de auditione sine petitione vel accusatione, verum et de accusatione episcopi aut cujuslibet ordinis clerici: et quod per mandatum nullus accuset, et apud quem episcopus accusandus debeat accusari. Et quod saepe dictae epistolae venerabiliter suscipiendae sunt, a sede apostolica pro diversorum consolatione datae, quas ipse canones vocat, et concilia a sanctis Patribus instituta, ad auctoritatem sunt custodienda et recipienda. Et quod verba obstrusa, et undecunque per glossulas collecta, ad ostentationem dictis suis immiscet. Et de instructione quam ironice ex Bertrico mandavit. Et de hoc quod mihi objicit, se scisse atque sensisse, saepius me audiisse, ac falsa audita pro veris recepisse atque tenuisse; et quia voluntarie audio verba mendacii, et detractoribus suis aurem libenter a commodo. Et quia saepe illum verbis et scriptis secreto admonui, sicut et in hoc capitulo documentis sanctorum facio.
- CAP. XLIV.
Qualiter redire valeat ad paternae charitatis dulcedinem, a me quondam sibi impensam. Et qui ordines et distinctiones episcoporum, ac sacros canones, et decreta sedis Romanae pontificum, nec non et leges, quas Ecclesia probat et servat, praesumit convellere, seipsum ab universali Ecclesia studet praecidere.
- CAP. XLV.
Admonetur ut reducat ad memoriam cum quanta benignitate in primis diebus, quando ad episcopatum venit, a domno rege suscipiebatur, et quanta dulcedine mea fruebatur, quanta unanimitate cum fratribus et coepiscopis nostris utebatur, cum quanto amore a palatinis et ab aliis hujus terrae hominibus colebatur, cum quanta amoris reverentia a sibi commissis, sed et a nostris, a quibus, et cum quibus, et inter quos nutritus fuerat, venerabatur, qui nunc est omnibus in cantico tota die. Et quia dicit, se mihi nolle consentire, ut sedes apostolica suam potestatem non habeat.
- CAP. XLVI.
De eo quod dicitur per vanitatem jactitare, quoniam quaecunque incepit, aut contra regem, aut contra me, aut contra quoscunque suorum, sive clericos, sive laicos, qui contra suam voluntatem fecerunt, vel contra vicinos suos, qui se contra eum erexerunt, totum ex parte maxima semper vicit, et quod restat evincet.
- CAP. XLVII.
Et quia victum se dicere non dignabitur, et quae ad instructionem suam et correptionem sibi scripta sunt, non ad aedificationem suscipiet, sed ad contentionem, 126.0286| ex verbis beati Gregorii tria illi proposui, peccatum scilicet, et causam peccati, ac poenam peccati, qui etiamsi negare velit admisisse convincitur. Sed et alia tria ex verbis beati Augustini illi proponuntur, ut, sicut scriptum est, videat, et sciat, et recogitet, et intelligat pariter: et de differentia, quam beatus Augustinus in libris de Baptismo ostendit, inter idolum fabricatumatque adoratum, et incensionem prophetici libri ira regis contemptoris, et schisma attentatum: et de eo quod in sua perversa subscriptione misit: « Si aliqui secus nolentes fieri socii hujus disciplinae, nec habeantur participes communionis nostrae. » Et quia in sola catholica unitate, per haereses vel schismata non divisa, vera sunt ligamenta, ut vera sunt sacramenta. Et quia spiritales etiam ab aliis injuste non dividuntur ab Ecclesia, nisi se ipsi dividant: et quid sacri canones de seipsos dividentibus ab Ecclesia presbyteris, diaconibus, et episcopis dicant. Et quod, sicut in latrone in cruce converso monstratur, aliquando baptismi vicem passio implet: et de Cornelio cum suis ante baptisma Spiritum accipiente, et de baptismate Joannis, et quia in latrone perfecta salus est, quoniam per pietatem spiritaliter ei adfuit quod per necessitatem corporaliter defuit, sicut et parvulis, cum pro eis ab aliis respondetur, et non tantumdem valeat si quis pro se valeat respondere. Et quod parvuli participatione corporis et sanguinis Christi ac beneficio non privantur, etiamsi antequam panem illum comedant, et calicem bibant, de hoc saeculo in unitate corporis Christi constituti abscedant. Et quid beatus Ambrosius de Valentiniano sine corporali baptismate obeunte dicat.
- CAP. XLVIII.
Monetur ut ex his diligenter attendat, quid illi sentiendum sit de parvulis sua jussione sine baptismate mortuis, et de his qui ejus praeceptione sine viatico munere obierunt, et quid inde regulae sacrae dicant: et quid sanctus Augustinus dicat de his qui nimis amant sententiam suam, vel invidendo melioribus, usque ad praecidendae communionis, et condendi schismatis vel haeresis sacrilegium perveniunt: et beati Cypriani pulchra laudatio, qui licet aliter de baptismo senserit quam debuerit, tamen ab unitate Ecclesiae se per contumaciam non divisit. Et quod primatus non sit, nisi in sancta conversatione et vita bona. Et quod in haeresi vel schismate, nec ligari aliquid possit, nec solvi. Et quod Spiritus sanctus, qui in sola catholica per manus impositionem dari dicitur, majores nostri charitatem intelligi voluerunt, quam charitatem non habet, qui ab Ecclesiae catholicae unitate se segregat. Et quod communio corporis et sanguinis Christi signum sit unita is. Et quod qui schismatico assenserit, schismaticus esse negari non poterit, et si de pane coelesti gustat, judicium sibi manducat; et quod post revelationem factam, qui in eo quod erraverat perseverat, prudens et sciens sine venia ignorantiae peccat. Et sequitur consilium orthodoxorum, qualiter ipse quod perpere egit, sed et ab illo traducti vel illecti se corrigant.
- CAP. XLIX.
Admonetur ut talentum intellectus, quod Dominus sibi gratuito dedit, non negligat.
- CAP. L.
De eo quod dicitur a quibusdam, quia portare patienter non potest, ut ei a quoquam dicatur, quod quisquam sibi bonum aliquod sine suo merito exhibuerit.
- CAP. LI De eo quod a multis dicitur, quia clericos et laicos sibi commissos in multis exeniis per diversas occasiones gravet, unde ex sanctorum verbis monetur, ut si verum est a talibus resipiscat, et de caetero caveat.
- CAP. LII.
De eo quod a multis denotetur quia superbia efferatur, et vana gloria jactitetur, atque arrogantia superetur. Unde admonetur, ut se corrigat, et qui ad humilitatis exemplum positas est, locum detractionis non praebeat. Admonetur etiam de eo quod dicitur apud plurimos gloriari de fortitudine et agilitate sui corporis: et quia de praeliis, atque, ut nostratium lingua dicitur, de vassaticis frequenter ac libenter sermonem solet habere, et qualiter ageret, si laicus fuisset, irreverenter referre Sed et alia quae sibi non conveniunt dicere et agere, nec mihi enuntiare.
- CAP. LIII.
Et quoniam a multis reprehenditur de motibus corporis inordinatis, ex verbis sanctorum monetur qualiter illa caveat.
- CAP. LIV.
Monetur ut non se permittat decipi a flore juventutis et sanitate corporis, et mundi illecebris, habens semper ante mentis oculos quod hinc sanctus Spiritus dicit.
- CAP. LV.
In conclusione horum omnium illi dicitur quod beatus Elias, Spiritu sancto repletus, ad Eliseum eodem Spiritu sancto replendum dixit: Quod meum fuit feci tibi. Quae conclusio epistolae in oratione terminatur, « Ut quod nostris meritis non valemus, divina gratia, » scilicet gratis data, « obtineamus. »
TITULATIO METRICA COMPILATIONIS Hincmari Laudunensis episcopi ad domnum Carolum regem ficta. 126.0287A| <poem> Iste pitatiolus plane depromit et apte, Sedem appellandam libere apostolicam, Quin appellantem haud vinclis artarier ullis, Responsum a vincto rite nec exigier. Archique pontifici distinguit jusque modumque Cum compraesulibus ceu teneat sobrius. Sitque pio regi Carolo pax, vita, potestas, Qui probus haec cernens prae probitate probet Cui si surripitur humanis nisibus ullis, Cassando reicit, res ubi certa redit. 126.0287B| Sic sua mens adeo veri defervet amore Recte frustrandum ne sinat esse ratum. Namque animum servat mitis sapientia fortem, Prae cunctis proprie quem redimit pietas. O quam rex felix, virtutum fortis amator, Tam bene quem superat sola boni pietas! At te, Christe, Deum noscens dum diligit ultro, Quae spernis spernit, quae statuis statuit, Se tibi committens in te tua verba veretur, Nunc et in aeternum tuque tuere tuum RESPONSIO. Hoc tibi de titulo, juvenis Hincmare sacerdos, Respondere mihi convenit arte pari. Ne tibi sis sapiens multum, quod caecat homonem, 126.0287C| Collige de veris haec tua ficta fore, Sicut et ipsa tui primordia carminis esse Clare demonstrant degeneri genere. Namque pitatiolum neutro dixere priores, Et caput hoc languens caetera fluxa docet. Quae compilasti vario pro tempore et actu Condita de verbis sedis apostolicae, Conciliis certis praeponens talia sensu, Cui bonus interpres Spiritus almus abest Cor fugiens fictum, quod disciplina salubris Non regit, atque simul quae tua vota vomunt. Congruit unde tibi sapiens quod dixerat olim, Non tenuem sensum venter obesus habet. Et mens inflato sensu distenta videre Noxia gesta nequit, quae tamen ipsa gerit. 126.0287D| Hinc alios gestit semper clamare nocentes, Seque putat mundam, si nitidos maculat. At cor contritum, Domino placabile munus, Dat mala cuncta sibi, dat bona cuncta Deo. Tu, fugiens culpam, culpam nihilominus addis, Innocuos carpens conscius unde tibi. Moribus et factis turgens, ut corpore, corde, Motibus atque nimis diceris ore levis. Viscera qui matris, dum te gestaret in alvo, Rumpere non quisti, nunc laniare cupis. Parta pie suboles, donorum oblita parentis, Quae te nutritam fecit honore sacram. Non rex, ut dicis, surreptus nisibus ullis, De te rejecit quae bene nota tenet. 126.0288A| Saepius expertus quam sit laudatio fixa Haec tua, quae variat tempore et ore simul. Sed prudens animo pariter non omnia profert, Qui discreta tenet tempora mente sua. Et pardi pellem noscens te linquere nolle, Sustinet ut propriis casibus ipse ruas. Congeris et quaedam tibimet quae valde resistunt, Teque magis pungunt, quae tibi grata putas. Multa quidem ex studiis a te dimissa videntur, Quae quia contemnis, fraude doloque taces. Impurus quaedam falsasti, immittere mendas Non veritus, quoniam non tibi pura placent. Nam sacra depromunt canonum decreta patenter, Juraque confirmant sedis apostolicae, Metropolitanum curam regionis habere, 126.0288B| Ut praesit sollers ore manuque sagax, Ad quem concurrant quaecunque negotia juris Cuncti poscentes, praeminet ipse quidem. Regmine sub cujus constat provincia tota, Ut sanctis semper legibus aptet eam. Rebus in obscuris, dubiis quoque, certa requirat, Consilio fratrum sicque tenenda legat. Quae scriptura tamen, sanctorum et dicta, perennes Leges duxerunt nulla molesta ferant. Cui quia subjicitur regionis episcopus omnis, Sit humilis humili, sit rigidus rigidis. Corde manens mitis, zelo sit fervidus, atque Sollicitus servet quae canones statuunt; Aetates, causas, personas, tempus, et actus, Et loca discernens, penset agenda simul: 126.0288C| Illius in cunctis semper moderamina fratres Exspectent, sicut regula sancta docet. Ut pater et fratres charitatis nexibus unum In Christo facti, schismata nulla fient. Angelicae sortes coelo nam culmine praestant, Suppositis aliis ordine composito, Unde sacerdotum constat distinctio certa, Et mundi populos ordo regit varius. Plurima membra tuo gestas in corpore toto, Quae servire vides officiis propriis. Quapropter sensus pompa fallente superbos Deprime sub Domini jussibus almificis, Cujus non metuis postponere dicta tremenda, Insuper ipsa tumens evacuare cupis, Idque procul dubio nequam tibi spiritus omne 126.0288D| Suggerit, et semper quae sua sunt adhibet. Qui rex est horum, quos caeca superbia vincit, Cujus sunt facti sponte sua geniti. Denique quod dicis depromptum rite vel apte, Sedem appellandam libere apostolicam: Quis haec ignorat quae tu te nosse fateris? Aut tibi sunt soli cognita quaeque Dei? Nempe sacri canones, nec non et Romula dicta, Ac leges clamant, omnibus atque liquet, Qualiter, et quando, atque ubi, quis quoque, de quibus ipsam Appellet sedem non levitate vaga, Et quis, proque quibus sedem appellaverit illam, Vinciri nullo debeat ab homine. 126.0289A| Et quis, proque quibus, propriis nudatus ad ulla Non det responsum, cum fuerit monitus, Indicat ipsa tibi manifeste regula sancta, Qualiter his fieri debitus ordo queat. Si leges scires, canonum quas trames honorat, Perspicue nosses quae bene cuncta patent, Et tu conspiceres, nisi magna albugine plenus Mulceret visus, haec tibi nota fore. Quae tibi dum tribuis, jactas et scire superbe, Cordis inest oculo nox tenebrosa tuo. Hinc etenim Domino panes offerre vetaris, Tangere quin etiam jura ministerii. Hanc auctore geris lapso de luce superbo, Qui sublime quidem letifer omne videt. Hic te mirari monitat quod perficis ipse, 126.0289B| Quod non est mirum, sed potius miserum, Ac detestandum veri ratione tenoris, Non attestandum prorsus ut illicitum. Propter hoc autem tantum clamare videris Securos aditus sedis apostolicae, Ut quod valde libet valeas patrare licenter: Non tamen omne licet, quod tibi forte libet. At magis id certas, quia non vis ipse subesse Ulli, ceu poscit regula justitiae. Hinc imitans illum, qui nulli sponte subesse Gestivit, labens per mala quaeque miser, Qui vitio proprio talis jam factus habetur, Ut nullum timeat, nec mala post metuat. Hunc et in hoc sequeris, dum non resipiscere quidquam 126.0289C| A prave coeptis vel tibi sero placet, Sicut et ipse nequit, postquam super omnia sese Extulit, et misere primus ad ima ruit. Sed si forte animos vincas ad cuncta protervos, A quibus ex studio valde tenere tuo, Confestim poteris secure vera tenere, A quibus et nolens vinceris ipse modo. Utque duplex animo, inconstans per cuncta viando, Lingua assentantis regia corda linis. Quem contemnendo nosti te laedere crebro, Non parens dicto legis apostolicae, Quod demum sancti canones, seu publica jura, Et quod hinc sedes sancit apostolica. Scilicet ut subsit quaevis provincia sedi Metropolitanae semper ubique suae. 126.0289D| Si vis, si non vis, firmum constabit in aevum, Sic vere sanctus Spiritus instituit, Ut tibi conscripta in parvo diplomate misi Rhemorum praesul metropolita tuus: Quae mundus totus sequitur, veneratur, honorat, Et reprobare nequis, si male forte velis Versibus inversis, juvenis Hincmare sacerdos, Reddita sume tuis fontibus hausta sacris. In sinibus propriis capiens hinc septupla, vates Ut poscit justi de manibus Domini. <poem> HINCMARUS S. METROPOLIS ECCLESIAE RHEMORUM EPISCOPUS Hincmaro Laudunensi coepiscopo nostro SALUTEM. PRAEFATIO. 126.0290A| Nuper, quando transacto tempore, sicut tibi et aliis multis est cognitum, apud Gundulfi villam in obsequio domni nostri regis cum plurimis archiepiscopis et episcopis, ac caeteris fidelibus suis fuimus, quia me, sicut alii tui priores ordine, et potiores ordinis dignitate, ac seniores aetate, consacerdotes nostri et venerabiles archiepiscopi atque episcopi fecerunt, et te specialius oportuerat facere, exiguitatem meam adire mihique pacis osculum 126.0290B| dare noluisti, nec etiam ullum verbum mecum loqui dignatus fuisti, non dicam magnum, sed miserum multis spectaculum praebuisti. Quare de re, sicut mihi dixit, venerabilis archiepiscopus Wenilo tecum locutus, interrogavit te cur mecum debitam pacem non haberes, et debitam obsequii venerationem impendere detrectares. Unde a te responsum accepit, quoniam si scripta quae tibi et Ecclesiae tibi commissae de a te intentata excommunicatione tuae parochiae transmiseram, quae ibidem tecum habebas, coram aliis incenderem, et annulanda dicerem, meque contra rationem fecisse profiterer, tunc mecum pacem habere velles. Dixit etiam te mihi mandasse, quia quod de illa excommunicatione fecisti, ego tibi insinuavi. Habes enim quamdam villam in mea parochia, 126.0290C| et quia homines ejusdem villae rogasti ad illam ecclesiam dare illorum decimam, ad quam eam dare debebant, excommunicaverim illos, et habebas imbreviatos quot infantes sine baptismate, et quot homines sine communione inde obierint, quaemihi in publicum objicere nolles, ne postea tibi improperarem, quod si alia mala de me scires, illa etiam diceres. Unde tibi statim per eum remandavi, quia et inde, et de quibuscunque velles, quae tibi viderentur objiceres, sed de hac causa verum non diceres. Habeo enim scriptum perverse a te collectum, et perversius quae collegisti interpretata, quod per manus Hadulfi archipresbyteri tui accepi: sed et gesta, quae de ipsa ecclesia tu egisti, et qualiter et quae inde ego egi, vera narratione conscripta, et 126.0290D| quandocunque velles, aut cum quibusdam fratribus et consacerdotibus nostris, aut si velles in synodo tibi ostenderem. Tacite autem in hac confessione tua, qua dixisti, quia quod de illa excommunicatione fecisti ego tibi insinauvi, tria consideravi.
Primum quidem, quoniam si ratio inter te et clericos Laudunensis Ecclesiae agitanda foret, de petitione ex causis in ea continentibus ab eisdem mihi porrecta, utrum esset an non veritate subnixa, nullam quaestionem deberet recipere, postquam tuae confessionis attestatione firmatur. Aliud vero, quia silentio suppressis bonis, quae tibi insinuavi atque insinuari feci, imputando mihi quod male tibi de hac excommunicatione quam perpetrasti insinuaverim. 126.0291A| reum te confessus es, quia scienter male fecisti, ac per hoc, secundum decreta Hilari papae, tuum contra regulas factum deberes ipse dissolvere, quod si nolles, auctoritas metropolitana illud deberet annihilare. Tertium, quia ut tecum me posses illaqueare, si forte, ut assolet improvisae menti accidere, tibi statim haec falsa de me rejiciendo imparatus et ira commotus non responderem, et te jactitare valeres me in aliquo inde concredidisse, voluntarie tibi de tali confessione laqueum studuisti injicere, et pro bonis mala retribuens, non ut quondam proditorum primicerius, simulando pacem osculo quam non habebas in pectore, sed exerto linguae gladio me aperte ac impudenter decrevisti impetere, et quasi me qualicunque patrono ac benefactore atque 126.0291B| ordinatore tuo tradito, talis confessionis de tantis impietatibus laqueo te suspendere. Sed benedictus Dominus, qui secundum promissionem suam, qua dixit: A flagello linguae absconderis (Job V, 21), liberando animam meam a labiis iniquis et a lingua dolosa, adjuvit me, et consolatus est me, mox telum falsitatis scuto veritatis respondendo rejeci. Quae animi dolore compunctus, non amaritudinis livore stimulatus dico, sciens capiti ac salvatori nostro mendaciter multa fuisse objecta, sed et productos adversus eum falsos testes fuisse. Nam et Romanae sedis pontificibus Damaso, Sixto, et Leoni tertio, verum et aliarum insignium ecclesiarum praesulibus, Athanasio scilicet Alexandrino, Joanni Constantinopolitano, Caeciliano Carthaginensi, sanctitate fidei 126.0291C| et operationis atque scientiae doctrina praeclaris, necnon et quamplurimis aliis venerandis episcopis, ab hominibus invidis, et eorum locum ac bonae opinionis famam obtinere volentibus, sed non habere meritum illorum studentibus, mortalia et nefaria crimina falso impacta, et usque ad ecclesiastica judicia et cognitionem publicam fuisse perducta legimus. Sunt enim hujusmodi vipereae nequitiae homines, qui licet prius eorum mentes propria rodat invidia, in hoc tamen suas tegere posse iniquitates putant, si alios infamia modo quolibet maculare curaverint; quorum criminationes iidem viri sancti patientissime toleraverunt, et constantissime adjuvante Domino revicerunt. Et horum, sicut scriptum est (Hebr. XIII, 7), intuens exitum conversationis, 126.0291D| fidem mihi necesse est imitari; et usu compertus, et de te in me prorsus expertus, quia phreneticus saepe nulli majorem alapam dare solet, quam ipsi medico qui eum curare volet.
Sed et multum miratus sum, ubi sensum tuum habuisti, quando de tantae auctoritatis et sapientiae atque religionis viro, sicut domnus est Wenilo, dixisti, et ad plurimorum episcoporum notitiam pervenire fecisti, quod si in judicio regulari dixeris probare non poteris, praesertim te reum de hoc ipso confessus, et confitendo te talia egisse, quae etsi non confitereris, perpetrasse negare non posses, teipsum illaqueasse videre non potuisti: cum leges quas probat Ecclesia dicant (Cod. Th., de Accusat. lib. XIX): 126.0292A| « Sane hi qui crimina sua in quaestione confessi sunt, de aliis si dicere voluerint, a judice non credantur: quia jure et legibus constitutum est, ut spontanea professione reus reum non faciat, neque illi de altero credatur, qui se criminosum esse confessus est. » Et item (ibid., lib. XII): « Non credendum est contra alios eorum confessioni, qui in criminibus accusantur, nisi se prius probaverint innocentes: quia periculosa est, et admitti non debet, rei adversum quemcunque professio. » Et canones dicunt (conc. Afr. can. 96, 97): « Ut ad accusationem non admittantur, quos ad accusanda publica crimina leges publicae non admittunt. Et quotiescunque clericis ab accusatoribus multa crimina objiciuntur, et unum ex ipsis, de quo prius egerit, probare non 126.0292B| valuerit, ad caetera jam non admittatur. » Et item canones dicunt (conc. Carthag. can. 18): « Ut ordinandis episcopis, vel clericis, prius ob ordinatoribus suis placita conciliorum auribus eorum inculcentur, ne se aliquid contra statuta concilii fecisse poeniteant. » Quae a me tibi ordinando inculcata sunt: inter quae habentur et illa quibus et in hac illicita excommunicatione, et in contemptu obediendi, non solum semel et secundo, sed et tertio, ex Scripturis et regulis sacris conscriptis admonitus ut eam corrigeres, obviasti, cum scriptum sit: Melior est obedientia quam victimae, et auscultare magis quam offerre adipem arietum, quoniam quasi peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle acquiescere (I Reg. XV, 22). Sed et tu, coram 126.0292C| Rhemensi Ecclesia, in qua nutritus fuisti, et coram Ecclesia Laudunensi tibi committenda, sed et coram episcopis qui adfuerunt, et coram legatis eorum episcoporum qui corporali praesentia defuerunt, post fidei confessionem, ea quae tibi inculcata erant, et specialiter de obedientia tuae metropoli atque tuo metropolitano regulariter exhibenda, te observaturum manu propria confirmasti: et quando tibi librum sacrorum canonum, et regulam pastoralem beati Gregorii, coram altare sanctae Mariae, in praesentia omnium qui adfuerunt, in manum misi, obtestans ut ita, quantum tibi Deus scire et posse daret, servares in vivendo, docendo, et judicando, sicut ibidem descriptum erat, et ipsos libros, sub testimonio divino et praedictae fidelium Ecclesiae susceptos, 126.0292D| te ita observaturum consensione tua confirmasti. Unde sacri canones dicunt (conc. Carth. II, cap. 13): « Si quis contra suam professionem, vel subscriptionem venerit in aliquo, ipse se honore privabit. » Et sanctus Leo papa ad Leonem Augustum scribit (epist. 84 per Philoxenum) de sua erga leges consensione si contra illam fecerit, « Eis, inquiens, me ultionum conditionibus subdo, quas non solum auctoritas beatae memoriae principis Martiani, sed etiam ego mea consensione firmavi. » Et canones Carthaginenses dicunt (conc. I Carthag, c. 14): « Quae vel facta vel dicta superius comprehensa sunt, vel ab aliis conciliis conscripta, quae secundum legem inveniuntur, custodire nos oportet. Si quis 126.0293A| vero statuta supergressus corruperit, vel pro nihilo habenda putaverit, si laicus est, communione; siclericus, honore privetur. Universi dixerunt, placet, placet. »
CAPUT PRIMUM. De capella in Attolae curte sita. Caeterum causa de ipsa capella, de qua mihi mandasti, hoc modo se habet. Nam et cum a longo tempore ipsa capella in Attolae curte sita, subjecta fuerit Ecclesiae in Juviniaca villa, sicut infra ostendam, Bertharius praepositus tuus, ut dicebatur a plurimis, et etiam rei effectu claruit, tua jussione ad eamdem capellam venit, et decimam dari presbytero parochiae nostrae, cui commissa erat, et qui in ea ordinatus jam ante triginta annos fuerat, prohibuit, et sicut 126.0293B| sibi visum fuit, eamdem decimam dispertiri praecepit. Insuper et scuriam ipsius presbyteri interclusit, et annonam de terris dominicatis collectam, sine licentia ipsius presbyteri in ea misit, omnemque potestatem inde presbytero abstulit, antequam aliqua quaestio inde ad me, aut ad comministrum meum veniret, cum etiam si aliquid inde rationis haberes, Canones Africani dicant (can. 87): « Ut episcopi quascunque ecclesias vel plebes, quas ad suam cathedram existimant pertinere, non ita repetierint, ut causas suas episcopis judicantibus agant, sed alio renitente irruerint, sive volentibus, sive nolentibus plebibus, causae suae detrimentum patiantur, et caetera quae ibidem sequuntur. »
Audiens autem quae hinc gesta fuerant frater et 126.0293C| compresbyter noster Ausoldus, cui delegata est pars parochiae nostrae in qua ipsa capella consistit, saepe inde ad Bertharium misit, sed nullam rationem regulis congruentem obtinere praevaluit. Unde quia tunc in parochia Rhemensi non eram, praecepit ut in ipsa capella missa non celebraretur, antequam homines villae ipsius suam decimam presbytero suo secundum antiquam consuetudinem darent: si autem missam vellent audire, ad ecclesiam quae est in Juviniaca villa pergerent. Nulli autem baptismus vel communio est denegata, et quantum rescire veraciter potui, quod mihi mandasti quosdam infantes sine baptismate, et quosdam sine viatico munere exisse de saeculo, non est verum. Nam et si inde aliquid verum esset, quia saepe per inde transitum 126.0293D| habui, et iidem homines frequenter ad confirmationem ac praedicationem ad me venerunt, sine dubio inde aliqua reclamatio ad me veniret. Postea etiam quam mihi ea quae praemisi per praefatum venerabilem archiepiscopum mandasti, diligenter inquirere si inde aliquid verum esset curavi, et per omnia quod mihi mandasti mendacium esse inveni. Ipsa quidem capella in villa quae nominatur Attolae curtis, quam sicut fertur, Attola episcopus Laudunensis ecclesiae partem inde, quae suae proprietatis fuit, ad ipsam ecclesiam in qua fuerat ordinatus donavit, excepto atriolo ad sepulturam, et excepta cellula manselli ipsius capellae, cum hortulo, ex potestate sanctae Mariae Laudunensis ecclesiae non habet, nisi 126.0294A| de terra arabili bunnuaria duo semis, et de alia terra, quam Franci homines in eadem villa in suis proprietatibus commanentes dederunt pro loco sepulturae ad ipsam capellam, bunnuaria quatuor semis quae in summa sunt de terra arabili bunnuaria septem. Nihil autem de vinea, nihilque de prato, vel quiddam de pascuali, sed et mancipium nullum habet. Et sunt in eadem villula de potestate sanctae Mariae Laudunensis ecclesiae mansi ingenuiles sanctae Mariae Laudunensis ecclesiae mansi ingenuiles novem, serviles undecim. Et ipsa capella a longo tempore unita fuit ecclesiae sitae in Juviniaca villa, et parochiae illi subjecta, quia sine silva, vel aqua, aut palude, aut spatii longinquitate, vel alicujus alterius interpositione impedimenti, sunt contiguae, tempore seniorum istorum, quorum subscripta sunt nomina, 126.0294B| praeter illos quos commemorare non possumus, qui ambas illas villas per regium beneficium tenuerunt, videlicet tempore Remegaudi comitis, Bertmundi comitis, Bernardi, Odonis, Gibuini, Rothardi, Godefridi, Angelboldi, Frederici, in quorum temporibus, praeter eos quos commemorare non possumus, isti presbyteri easdem ecclesias insimul habuerunt, Tetgrimmus presbyter, Ermenricus presbyter, item Ermenricus presbyter. In qua ecclesia, sita in villa Juviniaca, simul cum praefata capella, istum presbyterum, qui adhuc eas tenet, nomine Ermenricum, Ebo, quando Bertmundus comes easdem villas insimul per beneficium imperatoris Ludovici tenebat, quarto anno ante depositionem suam ordinavit, qui Ebo depositus fuit anno incarnationis Dominicae 835 126.0294C| et tempore praefatorum seniorum, qui Bertmundo in eadem villa successerunt, eamdem capellam simul cum ecclesia tenuit, usque dum Pardulus episcopus apud istum domnum Carolum ipsa mansa impetravit ecclesiae Laudunensi restitui, et iste ipse Ermenricus, quandiu Pardulus vixit, ipsam capellam Ecclesiae suae subjectam sine ulla inquietudine tenuit, et hoc regulariter per presbyteros, quorum habemus nomina, approbatum fuit, inter quos quidam Ratramnus presbyter jam nonagenarius testatus est, quia ex quo sensum habuit quod hoc cognoscere potuisset, semper vidit presbyterum de Juviniaca villa habere cum illa etiam ecclesia capellam de Attolae curte, nec non et legaliter per Francos in eadem villa commanentes, sed et per vicinos circummanentes, 126.0294D| etiam et per colonos, quorum habemus nomina, hoc in tuorum missorum praesentia comprobatum fuit. Quod autem a quibusdam tuorum dicitur, quod ipsa capella antiquior sit quam ecclesia in Juviniaca villa, etiamsi verum foret, tunc illi antiquitas sua suffragium afferret, si in antiquitate sua usque ad tempora moderna persisteret. Nam Atrebatis, Viromandis, et Bononia, ex cujus territorio es nativus, antiquiores sedes cum episcopis propriis in Rhemorum provincia exstiterunt, quam castrum Montis Lauduni inter sedes computaretur, in quo es ordinatus episcopus. Sed quoniam a longo tempore, certis eventuum ac necessitatum causis accidentibus, sicut et de pluribus civitatibus in quibusdam provinciis 126.0295A| legimus, illae aliis subjectae civitatibus suum privilegium perdiderunt, quod non recuperant, et castrum montis Lauduni convaluit, quia secundum leges, ac sacros canones, atque decreta sedis Romanae pontificum, pro id appellare, idque refragari non licet, quod legum tempus excludit.
CAPUT II. De administratione palatii et abbatia contra canones adeptis, et quod vocatus ad synodum non venerit, et de irregulari excommunicatione Amalberti. Sed et tempore tuo nullam inde inquietudinem habuit, quo usque te commovisti contra me, quia redarguere te praesumpsi, quoniam contra sacras Antiochenas regulas (conc. Antioch. c. 9), praecipientes « ut praeter me agere non debeas, secundum 126.0295B| antiquam a patribus nostris regulam constitutam, nisi ea tantum quae ad tuam parochiam pertinent, possessionesque subjectas, sine mea vel coepiscoporum nostrorum conscientia, administrationem in palatio domni regis obstinuisti: sed et his quae inde de sacris regulis tibi legeram contemptis, postea contra interdictum meum canonicum, eamdem administrationem palatii readeptus fuisti, contra Sardicenses canones (conc. Sard. can. 8), redarguentes passim episcopos, qui archiepiscopi sui salutaria consilia spernunt atque contemnunt, ut non solum ad perferant comitatum multas et diversas Ecclesiae non profuturas causas, sed et dignitates saeculares et administrationes quaerant, sed et scandala excitent. » (ibid., can. 2.) « Quicunque ergo preces habuerint 126.0295C| vel acceperint, per diaconum suum mittant, quia persona ministri invidiosa non est, et quae impetraverit (scilicet de pauperum, et viduarum, ac pupillorum causis, et Ecclesiae suae necessariis vel profuturis), celerius poterit referre. Et hoc consequens esse videtur, ut de qualibet provincia episcopi ad eum fratrem et coepiscopum preces mittant, qui in metropoli consistit, et ille et diaconum ejus, et supplicationes destinet, tribuens commendatitias epistolas pari ratione ad fratres et coepiscopos, qui illo tempore in his regionibus et urbibus morantur, in quibus felix et beatus Augustus rempublicam gubernat. Si vero episcopus habet amicos in palatio, qui cupit aliquid quod tamen honestum est impetrare, non prohibetur per diaconum suum rogare, ac significare 126.0295D| his quos scit benigna intercessione sibi absenti posse praestare. » (ibid., can. 11.) « Scimus enim et ipsi, saepissime propter paucorum impudentiam, religiosum sacerdotale nomen fuisse reprehensum. Si igitur aliquis contra omnium sententiam nisus voluerit ambitioni magis placere, quam Deo, is debet scire, causis redditis honorem dignitatemque se amissurum; et paulo post: Si vero, ut superius memoravit sanctitas vestra, propter desideria et ambitiones ad comitatum pergit, neque in litteris ejus subscribatur, neque in communione recipiatur: si vobis placet, omnium sententia comfirmari debet. Et universi dixerunt honestum esse, et placere sibi hanc constitutionem. » Sed et cum eadem administratione palatii, 126.0296A| praelationem monasterii in tertia provincia sine meo consensu, vel ipsius episcopi, in cujus parochia idem monasterium erat, obstinuisti contra sacros Antiochenos canones, qui dicunt etiam metropolitano non licere, quod tu provincialis episcopus praesumpsisti. « Nullus, inquiunt (conc. Antioch. c. 13), episcopus ex alia provincia audeat ad aliam transgredi, et ad promotionem ministerii aliquos in ecclesiis ordinare, licet consensum videantur praebere nonnulli, nisi litteris tam metropolitani, quam caeterorum qui cum eo sunt episcoporum, rogatus adveniat, et sic ad actionem ordinationis accedat. Si vero, nullo vocante, inordinato more deproperet super aliquibus ordinationibus, et ecclesiasticis negotiis ad eum non pertinentibus componendis, 126.0296B| irrita quidem quae ab eo geruntur existant, ipse vero incompositi motus sui et irrationabilis audaciae subeat ultionem, ex hoc jam damnatus a sancto Concilio. » Attende intelligenter, quia sicut non tibi licuit in eodem monasterio quemquam irregulariter ordinare, ita et non licuit ecclesiastica quaecunque negotia ad te non pertinentia inconsulte componere. De quibus negotiis a te ibidem irregulariter actis, per eos quorum intererat gesta mihi quae habeo fuere oblata, sicut tibi paterna dilectione innotescere studui. Sed quia principalis potestas, te exaggerante, contra te admodum erat commota, ne super vulnerum dolorem tuorum adderem, inde agere satis omisi, spe ac studio cauteiae ac correctionis tuae in reliquum: excusationem rationabilem 126.0296C| ne inde satagerem proferens, quia gesta illa non constitutis pariter partibus, sed ex una parte confecta fuerunt, et ideo secundum leges ac regulas exinde quaestionem agere, et judicium synodale proferre non possem. Ad quod monasterium irregulariter adeptum in tertia provincia, sine mea licentia, quoties tibi placuit, etiam irregulariter perrexisti, contra Hilari papae decreta dicentis: « Illud non potuimus praeterire, quod sollicitudine diligentiore curandum est, ne praeter metropolitanorum suorum litteras, aliqui ad quamlibet provinciam audeant proficisci, quod etiam in omni genere officii clericalis per singulas debet ecclesias custodiri. » Et sanctus Gregorius ad Vincentium et caeteros episcopos (lib. VII, ind. 11, epist. 8), « Hortamur, 126.0296D| inquit, fraternitatem vestram, ut si quemquam vestrum pro causis propriis ubicunque longius compulerit ambulare necessitas, a metropolitano vestro secundum inditam a sanctis Patribus regulam petere licentiam debeatis, nec eum postponere in aliquo praesumatis, excepto si, quod non optamus, contra eumdem metropolitanum vestrum vos habere aliquid causae contingat, ut ob hoc sedis apostolicae judicium requiratis. Nam iis qui petere festinant licentiam, quod scitis, per canones etiam antiquorum patrum institutione habere permissum est. »
In eodem denique monasterio in tertia provincia sito, ad quod irregulariter, ut dixi, sine mea licentia quoties tibi placuit perrexisti, diutius contra canones 126.0297A| Sardicenses immorans (can. 14, 15). Et semel ac secundo litteris canonicis evocatus ad ordinationem episcopi in Ecclesia Cameracensi provinciae nostrae pastore destituta, unde apostolica sedes me suggerente non modice laboravit, nec ipse venisti, nec pro te vicariam personam, ut regulae sacrae praecipiunt, ad me direxisti: unde Symmachus papa ad Aeonium ex sacris canonibus promulgavit, ut si quilibet episcopus metropolitano pontifici juxta canonum diffinitionem vocatus, obtemperare noluerit, noverit succidendum se, quod non optamus, ecclesiastica disciplina. De persona autem pro te, cum tractoria et rationabili excusatione, si venire non potuisti dirigenda, sacri Nicaeni canones dicunt (conc. Nic., c. 4): « Quia episcopum convenit maxime 126.0297B| quidem ab omnibus qui sunt in provincia episcopis ordinari. Si autem hoc difficile fuerit, aut propter instantem necessitatem, aut propter itineris longitudinem, tribus tamen omnimodis in idipsum convenientibus, et absentibus quoque pari modo decernentibus, et per scripta consentientibus, tunc ordinatio celebretur: firmitas autem eorum quae geruntur per unamquamque provinciam metropolitano tribuatur episcopo. » Et Antiocheni canones (conc. Antioch., c. 19), explanantes sententiam Nicaeni concilii, dicunt: « Episcopus praeter synodum et praesentiam metropolitani nullatenus ordinetur. Hoc autem modis omnibus coram posito, melius quidem est ut omnes simul adsint ejusdem provinciae sacerdotes quos metropolitanus episcopus advocare debebit, 126.0297C| et reliqua, quae sicut et praecedentia Nicaenis concordant canonibus. » Et quoniam hunc conventum episcoporum Antiocheni canones, explanantes, ut diximus, sententiam Nicaeni concilii, synodum vocant, et perfectum esse concilium dicunt, ubi interfuerit metropolitanus antistes, quo regulariter evocatus venire aut pro te personam consensum tuum deferentem mittere neglexisti, non te pertransire debet quia provinciae Africae canones decreverunt (conc. Afr., cap. 43): « Ut episcopus a primate suo vocatus ad synodum competenter occurrat: quod si non potuerit occurrere, nisi rationem impedimenti sui apud suum primatem reddiderit, ecclesiae suae communione debere esse contentum. » (Ibid., can. 20.) « Et qui non fuerit concors circa metropolitanam ecclesiam, 126.0297D| et circa sacerdotale concilium, sed inflatus et ab hoc consortio separatus putat propriae plebi incuhandum, et nonnunquam conventus ad concilium venire detrectat, circa hunc non tantum dioecesim non esse servandam, verum et de propria Ecclesia, illi male faverit, omnimodo adnitendum ut etiam auctoritate publica rejiciatur, atque ab ipsa principali cathedra removeatur. » Quia vero semel ac secundo, caeteris coepiscopis nostris ad ordinationem secundum sacras regulas convenientibus, et absentibus per scripta consentientibus, tu semel ac secundo regulariter convocatus, venire, vel regularem consensum tuum mittere detrectasti, secundum praefatos sacros canones, praedictum Ecclesiae Cameracensis 126.0298A| regulariter electum, cum his qui convenerant, vel per scripta consenserant, ordinavimus. « Si, inquiunt (conc. Nic., c. 6), communi cunctorum decreto rationabili, et secundum regulam ecclesiasticam comprobato, duo aut tres propter contentiones proprias contradicunt, obtineat sententia plurimorum; » praesertim cum nec tuam contentionem audierimus, sicut nec consensionem habere meruimus. Unde, quia fratres nostros non modice scandalizasti, adhibito mecum fratre Hodone venerabili ecclesiae Belvacensis episcopo, te corripiens dixi tibi quantum inde incurreris. Sed aliam recognitionem vel satisfactionem a te recipere non potui, ostendens quia hinc te regulae non modice succenseant, nisi quod indignatione plenus respondisti: Non sumus adhuc inquiens ad hoc: 126.0298B| et post hanc et alias correptiones, a me tibi litteris ac verbis adhibitas, in eadem contumacia permansisti, et hactenus permanes, qua et ante parochianum meum Amalbertum contra regulas pro causa tibi illicita excommunicasti: scilicet quia uxor illius, quam in tua parochia legaliter obtinuit, et in meam parochiam adduxit, post plures annos quam illam habuit, per mandatum eum apud te accusavit, quod cum illa non posset concumbere, cum leges diffiniant: « Ut neque accusator per alium accusare, neque reus per alium defendi potest, nisi ingratum libertum patronus accuset, aut rei absentia defendatur. » Et item: « Observare judices specialiter debent, ut in omnibus causis sententia quae deliberata fuerit constitutis pariter partibus recitetur, ut ab his 126.0298C| a quibus causa dicta est ad integrum quae dicta fuerit sententia cognoscatur. » Et regulae dicunt (conc. Afr., can. 96): « Ut ad accusationem non admittantur quos leges publicae non admittunt. » Et hanc quoque irrationabilem excommunicationem a te factam, etiam scriptum, contra rationem et auctoritatem, et non veritate subnixum, sed a te fabulose conscriptum, ostendit, quod mihi inde dedisti. Unde etiam tertio tibi suasi, ut sententiam tuam contra regulas prolatam immutares, decernente Antiocheno concilio (conc. Antioch., can., 13): « Ut si episcopus, nullo vocante, inordinato more deproperet super aliquibus ordinationibus, et ecclesiasticis negotiis ad eum non pertinentibus componendis, irrita quidem quae ab eo 126.0298D| geruntur existant: ipse vero incompositi motus sui, et irrationabilis audaciae subeat ultionem, ex hoc jam damnatus a sancto concilio. » Non enim metropolitanus eras, ut sollicitudo totius provinciae ad te pertineret. Sed quod tibi honestum fuerat, et praecipiunt regulae, obtinere non potui, donec placitum, te propter pacis charitatisque custodiam cohibente, in confinio parochiarum nostrarum condixi, quo quidam ex coepiscopis nostris, et multi ecclesiastici, et laicalis ordinis, ac nobiles, et mediocris conditionis viri convenerunt: ubi causa irrationabiliter et inhoneste a te acta, regulariter atque legaliter diffinita, non solum mihi, et aliis coepiscopis ac confratribus nostris, verum etiam permultis laicis morigeratis maximam verecundiam de tuis verbis verecundosis, 126.0299A| ac moribus incompositis, et clamoribus inconditis, contra bonum nomen quod Apostolus (I Tim. III) jubet habere episcopum incussisti. Quam turpis rei episcopo indecentem historiam, proh dolor! multis nimium cognitam, pudet me scribere.
CAPUT III. De excommunicatione in aliorum episcoporum parochianos intentata. Verum nec isti excessus tibi suffecerunt admittere, nisi etiam his alios superadderes. Quae non ad tuam, quod absit, damnationem, si non tu ipse in contumacia perseverando exegeris, sed ad correctionem sicut et sequentia dico. Cum enim princeps apostolorum beatus Petrus dicat: Quae est enim gratia, si peccantes et colaphizati suffertis? sed si benefacientes 126.0299B| patienter sustinetis, haec est gratia apud Deum (I Petr. II, 20). Causa injuriarum tuarum, meos et aliorum primatum atque episcoporum diversarum provinciarum parochianos, non confessos, neque convictos de aliquo crimine in parochia tua vel alicubi admisso, sine meo vel eorum ad quorum curam pertinebant consensu, contra divinas et humanas leges anathematizare, et ab omni omnium Christianorum societate alienare praesumpsisti. Unde multos scandalizasti, et maximum scandalum non solum Ecclesiae, sed et regi ac regno intulisti, cum lex prohibeat, Ut per alienam messem transiens falcem non mittas, sed manu spicas conteras et manduces (Deut. XXIII, 25). « Falcem, inquit beatus Gregorius (lib. XII, epist. 32, ad interrog. 9 August.), judicii mittere 126.0299C| non potes in ea segete, quae alteri videtur esse commissa: sed per effectum boni operis frumenta Dominica vitiorum suorum paleis spolia, et in Ecclesiae corpus monendo et persuadendo, quasi mandendo converte. » Leges etiam saeculi, quas probat Ecclesia, et sacri canones, atque decreta sanctae sedis Romanae pontificum, certa et fixa depromunt judicia de his qui adversus ea per contumaciam pertinaciter agunt, sicut egisti.
CAPUT IV. De eo quod scripta contra se prolata incendi postulabat. De aliis etiam, quae mihi per supradictum venerabilem archiepiscopum Wanilonem mandasti, scilicet quoniam si scripta, quae tibi et ecclesiae tibi commissae, de a te intentata excommunicatione tuae parochiae 126.0299D| transmisi, quae ibidem tecum habebas, coram aliis incenderem, et annullanda dicerem, meque contra rationem et auctoritatem fecisse profiterer, mecum pacem habere velles, meditatus cum corde meo, satis apud me mirari non potui unde et quomodo haec tibi in sensum venerint, ut talia mihi mandare posses. Nam diabolus loquens ad primos parentes nostros, sed et ad Redemptorem ac Salvatorem nostrum, non ex dejectione, sed ex provectus et sublimitatis avaritia eos tentavit. Tu supergressus, si dici fas est, diaboli malignitatem, oblitus scriptum esse: Qui malignantur exterminabuntur (Psal. XXXVI, 9), me stultissime nimis ex dejectione tentasti, sciens quia quae tibi et Ecclesiae tibi commissae 126.0300A| in eisdem scriptis direxi, de Evangelica veritate, et apostolica atque prophetica, necnon et canonica auctoritate, sed et de apostolicae sedis constitutione, sicut acceperat eadem sancta sedes beatorum apostolorum traditione, constant esse conscripta. Et sanctus Hieronymus, ex sanctarum Scripturarum auctoritate, comprobat quia ignoratio Scripturarum ignoratio Christi est. Et Apostolus, Si quis ignorat, ignorabitur. Profecto, inquit Gregorius, hi qui ea quae sunt Domini nesciunt, a Domino nesciuntur, et sanctarum Scripturarum traditores et incensores inter sacrilegos computari debere legimus. Si ergo illa, quae de Evangelio, et apostolis, atque prophetis, nec non et sacris regulis Spiritu Dei conditis, sine admistione alicujus haereseos vel schismatis 126.0300B| conscripsi, videlicet mensuram tritici, a comburendis paleis et zizania puri, revera de horreo Dominico in tempore tibi, ac ecclesiae tibi commissae, et sollicitudini meae subjectae, prolata incenderem, et vera negarem, sine dubio Christum, qui in eis praenuntiatus et ostensus est, et per quae Christum cognovimus, quique illa locutus est, me nosse et in eum credere, ac per hoc me Christianum negarem: et si sacros canones et decreta catholicae Ecclesiae incenderem et abdicarem, me procul dubio non solum ab episcopatu ipse dejicerem, verum et ab ecclesia catholica divisum et alienum, id est schismaticum et anathematizatum publicis et ecclesiasticis legibus efficerem, sicut sanctus Leo papa, scribens ad Leonem Augustum, etiam de se dicit (epist. 84): 126.0300C| « Si secundum Apostolum (Gal. II, 18), inquit, quae destruxi haec aedifico, praevaricatorem me constituo, et eis me conditionibus ultionum subdo, quas non solum auctoritas beatae memoriae principis Martiani, sed etiam ego mea consensione firmavi. » Quapropter, etsi me infirmum, ac fragilem atque imbecillem, ut revera sum, adeo aestimasti, ut minis vel promissionum blanditiis ad haec agenda trahi vel invitari valerem, non tamen episcopus dubitare debueras, verum esse quod ab eo qui perficit in infirmitate virtutem, ore veridico promittitur: Dominus, inquit, dabit verbum evangelizantibus virtutem multam (Psal. LXVII, 12). Verumtamen quia sicut legimus: In discendo mora nulla est, ubi Spiritus sanctus doctor adest, ipso inspirante qui dicit: Dabo 126.0300D| vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii vestri (Luc. XXI, 15), non meo merito, sed gratia sua, dedit mihi Dominus subito recogitare, quia scriptum est: Tempus tacendi, et tempus loquendi (Eccle. III, 7). Et quod praenoscens aequanimiter te portare non posse ab aliquo reprehendi vel argui, et non audens authenticae Scripturae verba mutare, ne me ipsius notes falsarium, ratione coactus, cum venia sacerdotalis reverentiae dicam: Ne respondeas stulto juxta stultitiam suam, ne efficiaris ei similis: et responde stulto juxta stultitiam suam, ne sibi sapiens videatur (Prov. XXVI, 4, 5), distuli tibi quae tunc poteram respondere. Et de his quae mihi mandasti, tibi mox remandavi, ut 126.0301A| quoniam a confratribus nostris, quibus ea ostendisti, audieram te contra me, et contra eadem scripta quaedam collegisse, et etiam cuidam scripto te subscripsisse, et a canonicis Ecclesiae Laudunensis, et postea a presbyteris tuae parochiae, contra me et contra eadem scripta subscribi fecisse. Sed et te dicere, quia ipsa scripta, quae ego tibi, et ecclesiae Laudunensi, de praefata excommunicatione a te facta direxeram, membratim dissolvisse, et secundum sanctarum tramitem Scripturarum, traditionemque majorum, nullius esse auctoritatis vel rationis monstrasse: coram tantis et talibus de confratribus et coepiscopis nostris qui ibi aderant, quos et quantos tu eligeres, eadem scripta, quae ego tibi et Laudunensi ecclesiae pro ratione praedicta transmiseram, 126.0301B| ostenderentur. Sed et tu ea quae collegeras, verum et illa quibus subscripseras, et subscribi feceras, nec non et illa per quae scripta a me directa te dissolvisse dicebas, in medium nostri deportares, et legerentur per ordinem, et quidquid tunc ibi a praefatis fratribus et coepiscopis nostris juste et rationabiliter secundum sacram auctoritatem, et catholicae fidei convenientiam, inventum et decretum, et inter nos conventum foret, voluntarie sequerer, et pacem, quam tecum in corde habebam, et exterius si velles eam tibi non denegarem, et a te mihi oblatam susciperem, et tibi dilectionem sinceram ut fratri et filio exhiberem. Ad quam meam responsionem tibi referendam, isdem venerabilis archiepiscopus Wenilo domnum Adventium gloriosum pontificem, 126.0301C| qui una cum eo meam responsionem audierat, ire poposcit. Quod et isdem venerabilis episcopus libentissime egit, et post communem collocutionem vestram, detulit mihi ex tua parte venerabilis archiepiscopus Wenilo quosdam quaterniunculos, sibi a te in praesentia mea datos, et versibus ad domnum nostrum regem Carolum titulatos, et dixit mihi, te sibi respondisse, quoniam illa alia scripta quae requirebam, te ibi non habere, et propterea illa mihi non mitteres. Ego autem ipsos quaterniunculos, ad mansionem nostram jam vesperi veniens, lectione citissima perlustravi: de quibus tibi in crastina, in schedula brevi respondi, quam tibi per praefatum venerabilem archiepiscopum Wenilonem transmisi, per quem mihi eosdem quaterniunculos miseras. Quos 126.0301D| secundum auctoritatem ac morem, ut provincialis episcopus suo archiepiscopo facere debet et solet, offerre non voluisti, et velut quibusdam visum fuit dedignatus fuisti. Ego autem praefatam schedulam ideo per meipsum tibi non dandam, sed per eum, per quem mihi saepe fatos quaterniunculos miseras, dirigendam necessario duxi, ne si de mea manu ipsam schedulam recipere refutares, malivolis, si forte aliqui aderant, plausus excitaretur, et benivolis qui plurimi aderant, dolor incuteretur. Exspectavi autem postea usque modo, ut mihi illa scripta, quae tunc apud te non habere mandaveras, mitteres. Sed quoniam illa hactenus non misisti, dignum censui, ut a te mihi ea mitti reposcerem: et idcirco has litteras 126.0302A| exiguitatis meae tuae fraternitati dono, petens ut ipsa scripta mihi per teipsum tribuas, et ne diutius differas: quatenus illis inspectis, salva fide et auctoritate, inde simul sequamur quod catholicae et fraternae paci atque dilectioni convenire dignoscitur, sequentes Apostolum dicentem: Pacem sequimini, et sanctimoniam, sine qua nemo videbit Deum (Joan. III, 20). Ipse enim frater nosti dicere veritatem, quia omnis qui male agit odit lucem, et non venit ad lucem, ut non arguantur opera ejus: qui autem facit veritatem venit ad lucem, ut manifestentur opera ejus, quia in Deo sunt facta (Hebr. XII, 14). Propterea sicut, licet non regulariter, ostendisti mihi quae collegisti ex apostolicae sedis pontificum epistolis, unde tibi succincte respondi, si necesse foret latius responsurus, 126.0302B| ostende etiam scriptum cui subscripsisti, et subscribi fecisti, sed et illa per quae te dissolvisse dicis scripta a me tibi et ecclesiae tuae directa, ut manifestum sit, cum ad lucem venerint, si in Deo sint facta. Ego autem quae tibi et ecclesiae tibi commissae scripsi de praefata excommunicatione a te facta, primum quidem ad te illa direxi, quae non ex me illa scripsi, sciens dictum: Qui a semetipso loquitur, gloriam propriam quaerit (Joan. VII, 18); per me autem, ex evangelica veritate, et apostolica atque prophetica auctoritate, sed et apostolicae sedis, et sanctorum conciliorum constitutionibus, illa scripta et a me tibi et ecclesiae tibi commissae directa non denego, sciens dictum a Domino: Tu autem audiens nuntiabis eis ex me (Ezech. XXXIII, 7). Eapropter 126.0302C| justitiam ejus non abscondi in corde meo, veritatem ejus et salutare suum dixi (Psal. XXXIX, 11). Non abscondi misericordiam ejus, et veritatem ejus a concilio multo, ut non elonget a me miserationes suas, sed misericordia et veritas ejus suscipiant me. Sed quia ut homo, et in multis divini sensus ignarus, errare possum, quod in hac causa me adhuc fecisse non concredo, si mihi rationem et auctoritatem ostenderis secundum sanctarum Scripturarum tramitem, traditionemque catholicorum Patrum, quam hinc debeam sequi, debitum assensum praebere non abnuo, qui etiam a minoribus meis corrigi, et eorum bene dicta sequi non renuo: quia saepe juniori Dominus revelat quod melius est, et. Apostolus dicit: Si alii revelatum fuerit sedenti, prior taceat 126.0302D| (I Cor. XIV, 30). Venerandum quippe, ac cum omni devotione imitandum teneo, quod beatum Gregorium dixisse lego (lib. VII, ind. 11, epist. 2): « Ego, inquit, et minores meos, quos ab illicitis prohibeo, in bono imitari paratus sum. Stultus est enim, qui in eo se primum existimat, ut bona quae viderit discere contemnat. »
CAPUT V. De duobus Hincmari judiciis, quae a sede apostolica rescissa dicebat. Denique dictum est mihi, quoniam apud plurimos glorieris, quia mihi potes resistere, et me audes contemnere, sicut de juvene jactantiae vento repleto 126.0303A| legitur, qui Ephesi domum Dianae incendit, et interrogatus cur hoc egerit, respondit, ut quia bonis non poterat, vel malis innotesceret. Et ad hanc gloriationem tuam respondeo tibi ex verbis Apostoli: frater, non bona gloriatio tua (I Cor. V, 6). Quid enim, quantum sibi a potentia superna permittitur, non potest homo temporali potestate suffultus, qui Deum non timet, et hominem non reveretur? Nam et nos aliquid possumus, sed utinam semper in Deo possimus qui nos confortat. Et quoniam non est potestas nisi a Deo, discernendum est in potestate, quid nobis Deus concedat propitius, et quid permittat iratus, ut concessa cum timore et tremore humiliter exsequamur, et permissa in nostri perniciem non abutamur, et qui gloriatur in potestate, in Domino 126.0303B| sicut et in aliis glorietur, atque juxta dictum sapientis (Boet., de Cons. phil., lib. III, met. 5): Qui se volet esse potentem, Animos domet ille feroces; quia beati mites quoniam ipsi possidebunt terram aeternae scilicet haereditatis. Si enim gloriaris quia mihi potes resistere, time quia in quo mihi contra regulas sacras resistis, Dei ordinationi resistis, qui per sacros canones Spiritu Dei conditos, et totius mundi reverentia consecratos, me tibi praeposuit, et te mihi supposuit. Et si gloriaris quia me audes contemnere, time, quoniam illum, qui suo vitio factus est ut nullum timeret, et specialiter in illo filio perditionis qui antichristus dicitur operabitur imitaris, et nunc, inquit Joannes apostolus, antichristi 126.0303C| multi sunt (I Joan. II, 18); et ut item scriptum est: Imitantur illum qui sunt ex parte ipsius (Sap. II, 25). Unde si gloriaris quia contra me tumes, meque tumendo contemnis, ac per hoc Dei ordinationi resistis, quoniam humilibus, quibus Deus dat gratiam, et pro veritate loquentibus, et his qui contra veritatem se erigunt resistentibus, aperitur coelum, vel occulta nobis vel manifesta divina operatione, sicut de beato Stephano legimus (Act. 7): Superbis autem, quibus Deus resistit, et Dei ordinationi resistentibus, contraque majores suos tumentibus, vel occulta nobis vel manifesta divina operatione infernus aperitur, sicut de Chore, Dathan et Abiron legimus (Num. 16), quos dehiscente sub pedibus eorum terra infernus absorbuit. Dementia quoque tua, sic enim 126.0303D| vocatur a plurimis, per ora multorum volitat, dicentium te quasi mente captum disseminare, quoniam si de aliqua causa te in synodo compellavero, si visum tibi non fuerit, mihi non respondebis, pro eo quod jam duo mea judicia a sede apostolica sint cassata. Unde tibi breviter, potius significando, quam plenam rationem reddendo, censui respondere, donec aut ipse mihi hoc dicas in synodo, aut quod nudo sermone diceris susurrare, alligatum scripto deliberes, quod non aestimo, intimare (nam, ut Scriptura dicit: Parata sunt derisoribus judicia, et mallei percutientes stultorum corporibus [Prov. XIX, 29] ), habeo hinc paratas judiciales sententias, malleorum vice socordiae tuae stultitiam percutientes, si ratio 126.0304A| postulaverit in medium proferendas; velut item scriptum est: Sicut spina in manu temulenti, ita in ore stulti parabola (Prov. XXVI, 9): quia temulentus spinam in manu gestans prius seipsum vulnerat, ita et tu, si haec dicis, non me tantum, sed et plurimos plurimarum provinciarum episcopos, imo et teipsum, quod non denegas, quia et denegare non potes, comparticipem in omnibus judicio nostro mendaciter impetis, non videns quo te laqueo strangules, quoniam judicium nostrum a majoris auctoritatis judice immutari, non autem aliter cassari canonice poterat, si contra regulas inimico animo, vel aliqua cupiditate aut gratia, depravatum nobiscum te judicasse confiteris, decernente Africano concilio (can. 91) de episcopo, qui se dixerit mentiendo eos communicasse, 126.0304B| quos, eo sciente, non communicasse constiterit, etiam episcopatum amittat.
Quia vero apud se humilis et discretus, sciens scriptum: Tempus tacendi, et tempus loquendi (Eccle. III, 7), gloriatur in Domino, dicens: Dedit mihi Dominus linguam eruditam, ut sciam in tempore proferre sermonem, succincte tibi respondeo, quia nostrum judicium, per regulas exsecutum, sedes apostolica non cassavit: sed Rothado, qui ad eam fecit confugium, humiliter poscenti (quoniam legati nostri, qui causam ejus examinavimus, cum litteris, sicut praecipiunt canones, prius non venerunt clusas transire prohibiti, quam ab eo, sed et ab aliis plurimis, suggestionem inde susciperet), sicut suo sapientissimo consilio judicavit, solatii benignitatem 126.0304C| impendit. « Quoniam universae, inquit Leo papa, viae Domini misericordia et veritas, cogimur secundum sedis apostolicae pietatem, ita nostram temperare sententiam, ut trutinato pondere delictorum, quae constant non unius esse mensurae, quaedam diffiniamus utcunque toleranda, quaedam vero penitus amputanda: et remissio peccati non dat licen tiam delinquendi, nec quod potuit aliqua ratione concedi, amplius patiemur impune committi. Et nostra unanimitas, ut par est et regulae praecipiunt, venerabiliter ac humiliter praecellentis auctoritatis decretum apostolicae sedis (cui, ut Innocentius scribit, in omnibus causis debet reverentia custodiri, et ad quam de majoribus causis, si fuerint in medium devolutae, sicut synodus statuit, et vetus consuetudo 126.0304D| exigit, post judicium episcopale debet referri, sicut et scribentes, Bonifacius ad Gallicanos, et Leo ad Anastasium, et ad Mauros episcopos, decreverunt), sine ulla contentione vel resultatione suscepit, quoniam sic et synodus statuit, et vetus consuetudo exigit. Quoniam quidem sacra et mystica Nicaena synodus, cui cessit in decretis synodalibus omnis antiquitas, et quam in fidei diffinitione, vel legum latione, convellere non praesumpsit catholica ulla posteritas, suggerente sibi sancto Spiritu censuit (can. 6), Ut secundum antiquam consuetudinem, Alexandrinus episcopus suorum omnium habeat potestatem, quia et episcopo Romano parilis mos est. Similiter et apud Antiochiam caeterasque provincias suis privilegia 126.0305A| serventur Ecclesiis. » Et inde sequentes sancti canones, et in decretis suis Romanae sedis pontifices promulgaverunt (Coelest., ep. 2, c. 4; Bonif., ep. 3; conc. Carthag., c. 19; Bonif., ep. 2; Innoc., ep. decret., c. 10): « Ut unaquaeque provincia suo metropolitano contenta sit, nec usurpationi locus alicui sacerdoti in alterius concedatur injuria. Sit concessis sibi contentus unusquisque limitibus, alter in alterius provincia nihil praesumat, sed metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet. Et quisquis episcoporum accusatur, ad primatem provinciae ipsius accusationem deferat accusator, et accusatus die statuta litteris regulariter evocatus, praesens si confidit ad objecta respondeat. Sed et si quae causae vel contentiones 126.0305B| inter clericos tam superioris ordinis quam etiam inferioris fuerint exortae, congregatis ejusdem provinciae episcopis, jurgium terminetur: nec alicui liceat, relictis his sacerdotibus, qui in eadem provincia Dei Ecclesiam nutu divino gubernant, ad alias convolare provincias. »
Eodem sancto Spiritu inspirante, quo et praemissa diversis oribus diversisque temporibus decreta sunt, venerandum Sardicense concilium statuit (conc. Sardic., cap. 3): « Ut si in aliqua provincia aliquis episcopus contra fratrem suum episcopum litem habuerit, ne unus e duobus ex alia provincia advocet episcopum cognitorem. Quod si aliquis episcopus judicatus fuerit in aliqua causa, et putat se bonam causam habere ut iterum concilium renovetur, sancti Petri 126.0305C| apostoli (cui ob robur solidissimae fidei Christus petra a se nomen Petri indidit, dicens: Tu es Petrus, et super hanc petram, scilicet rectae fidei, quam Patre tibi revelante confessus es, aedificabo Ecclesiam meam, et tibi dabo claves regni coelorum [Matth. XVI, 18, 19]; et: Tu aliquando conversus confirma fratres tuos [Luc. XXII, 32], videlicet Pasce oves meas [Joan. XXI, 26], memoriam honorari constituit, Ut scribatur (conc. Sardic., can. 3, 4) ab his qui causam examinarunt Romano episcopo, et si judicaverit renovandum esse judicium, renovetur et det judices; si autem probaverit talem esse causam, ut non refricentur quae acta sunt, quae decreverit confirmata erunt. Et cum aliquis episcopus depositus fuerit 126.0305D| eorum episcoporum judicio, qui in vicinis locis commorantur, et proclamaverit agendum sibi negotium in urbe Roma, alter episcopus in ejusdem cathedra, post appellationem ejus qui videtur esse depositus, omnino non ordinetur, nisi causa fuerit in judicio episcopi Romani determinata. » Justum namque ac ratione plenissimum Sardicense vidit concilium, ut quia secundum sacros Nicaenos canones, unaquaeque provincia suo metropolitano debet esse contenta, nec usurpationi locus alicui sacerdoti in alterius conceditur injuria, neque ut alter in alterius provincia quiddam praesumat, sed unaquaeque provincia metropolitani sui in omnibus rebus ordinationem semper exspectet, ne judicatus in provinciali judicio quilibet innocens damnetur episcopus, 126.0306A| si necesse illi fuerit, apostolicam beati Petri sedem appellet, et cum appellatione sua ad successorem illius confugiat, ut ipse, de provincialium metropolitanarum sedium at de episcoporum judiciis, misericors et justum decernat judicium, quia in illius primatu ipse beatus Petrus cunctorum onera portat, cujus principatus auctoritate mediator Dei et hominum homo Christus Jesus sedem Romanam super omnes sedes sublimavit, Alexandrinam decoravit, Antiochenam confirmavit, et per caeteras provincias privilegia suis Ecclesiis conservari ac corroborari decrevit. Ordinem autem exsequendi judicii de appellante episcopo idem concilium explanat dicens: « Placuit ut si episcopus accusatus fuerit, et judicaverint congregati episcopi regionis ipsius, et de 126.0306B| gradu suo eum dejecerint, si appellaverit qui dejectus est, et confugerit ad episcopum Romanae Ecclesiae, et voluerit se audiri, si justum putaverit ut renovetur examen, scribere his episcopis dignetur qui in finitima et propinqua provincia sunt, ut ipsi diligenter omnino requirant, et juxta fidem veritatis diffiniant. Quod si is qui rogat causam suam audiri iterum, deprecatione sua moverit episcopum Romanum, ut e latere suo presbyterum mittat, erit in potestate episcopi quid velit, et quid aestimet; et si decreverit mittendos esse qui praesentes cum episcopis judicent, habentes ejus auctoritatem a quo destinati sunt, erit in suo arbitrio. Si vero crediderit episcopos sufficere, ut negotio terminum imponant, 126.0306C| faciet quod sapientissimo consilio judicaverit. »
Lege epistolam ipsius Sardicensis concilii ad omnes usquam episcopos, et invenies hoc modo Athanasium Alexandrinum, et Paulum Constantinopolitanum, sed et alios apostolicae sedis auctoritate in eadem synodo absolutos ac restitutos. Lege decretalem epistolam Leonis ad episcopos per Caesariensem Mauritaniam constitutos (epist. 91), et invenies Lupicinum, secundum hujus synodi tenorem, in provincia jussum audiri, cum ratione reddita quare communionem ante auditionem meruerat. Et non praejudicatis apostolicae sedis statutis, nec praedecessorum suorum suisque decretis, Donatum Salicinensem conversum directo fidei libello gregi Dominico praesedisse. Maximum etiam, ex laico reprehensibiliter 126.0306D| ordinatum, similiter dato libello, ab episcopali, quam quoquomodo adeptus fuerat, dignitate non repelli. Aggari denique et Tiberiani causam, qui per tumultus et seditiones dicebantur ordinati, provincialium episcoporum judicio commissam fuisse et ad apostolicam sedem statuta referenda praeceptum fuisse invenies, et si quae causae emerserint, quae ad statum Ecclesiarum, et ad concordiam pertineant sacerdotum, in provincia sub timore Domini ventilari, et de compositis ac componendis omnibus ad sedem apostolicam plenissimam relationem mitti, ut ea quae juxta ecclesiasticum morem juste et rationabiliter fuerint diffinita, ipsius sententia roborentur. Sed et de altero Maximo a sancto Bonifacio 126.0307A| decretum invenies (Bonifac. I, epist. 2), « intra provinciam esse debere judicium, et congregari synodum, ut si adesse voluerit praesens, si confidit, ad objecta respondeat: si adesse negligeret, dilationem sententiae de absentia non lucraretur. Et quidquid de eo provinciales episcopi ducerent decernendum, adapostolicam sedem referrent, ut ejus auctoritate firmaretur. »
In decretis quoque Innocentii (Innocent. I, ep. 27, in fine) Photinum, de quo sedi apostolicae per falsum rumorem subreptum et elicitum per insidias dicebatur, quia causa ad salutem redierat, invenies restitutum. Sed et a Felice papa (Felix III, epist. 4), non per subreptionem, sed per rationem damnatum Misenum, suscepto ab eo libello poenitentiae, legimus a beato Gelasio absolutum ( in synodo 126.0307B| Rom. ). In regesto nihilominus beati Gregorii, in epistola ad Maximum, manifesta lectione reperies dicere, nullomodo posse ordinationem, quae ab excommunicatis in excommunicato est acta. Et in epistola ad Columbum (lib. I, epist. 33), oblata sibi petitione a diaconibus Ecclesiae Pudentianae, jussit in Numidia provincia cum misso suo universale concilium congregari, et Maximianum episcopum regulariter convictum deponi: et si accusatores pro sua culpa feriendi forent, pro eo quod se Romam fatigaverunt non eis esse parcendum. Et in epistola ad Joannem Syracusanum (lib. VII, ind. 11, epist. 62), Lucillum Melicitanae civitatis episcopum, adhibitis secum tribus vel quatuor coepiscopis, ut ipsis praesentibus satisfacta veritate, debere deponi: et alter in 126.0307C| ejus loco praecipitur eligi, quia, ut ipse beatus Gregorius ad Neapolitanos scribit (lib. XI, ep. 3), « canonicis est regulis constitutum, ut defuncto vel sublato pastore, Ecclesia diu sacerdote privari non debeat. » Et in epistola ad Natalem Salonitanum archiepiscopum, sed et in epistola ad Antoninum subdiaconum (lib. XI, ind. 11, ep. 8, 9), habes, ut Florentium episcopum a quibusdam in criminalibus causis accusatum, et nullis canonicis probationibus exquisitis, nec sacerdotalis concilii proveniente judicio, a sui eum honoris officio, non jure sed potestate depositum, quia non potest quisquam episcopatus gradu, nisi justis ex causis concors sacerdotum submovere sententia, eumdem Florentium episcopum ab exsilio quo erat retrusus debere ejici, et causam ejus episcopali 126.0307D| disceptatione perquiri; et si in his, in quibus accusatus fuerat, canonica foret probatione convictus, canonica procul dubio ultione plectendum, et praefati archiepiscopi in eum proprium robur obtinere debere sententiam; sin autem generali judicio fuisset absolutus, nullius deinceps praejudicio subjaceret, et suae res sibi restituerentur. Et in epistola ad Joannem primae Justinianae archiepiscopum (lib. X, ep. 33), de Paulo Diadinae civitatis episcopo invenies, ut qui post depositionem suam, inverecunde ac mente perversa de episcopatu loqui est ausus, et rursus ad hoc aspirare praesumpsit, ut Dominici corporis et sanguinis communione privatus, in monasterio usque 126.0308A| ad diem sui obitus deberet retrudi, viatico tantum munere redonatus.
Lege quoque decreta Gelasii, et invenies eum commemorare quae longe ante sua tempora constiterunt, de Athanasio, de Joanne Constantinopolitano, atque Flaviano, eamdem primam sedem egisse, sicut et de multis aliis in documentis certissimis reperimus. Lege etiam qualiter Athanasius in synodo Hierosolymitana, sed et in Alexandrina, suae absolutionis ac restitutionis auctoritatem a sede apostolica sumptam, et in Sardicensi synodo exsecutam relegit, et unanimitatem fraternitatis quaesivit, sicut et in nostra synodo de fratre et consacerdote nostro de quo agitur factum fuit. Quia sicut et de redemptore nostro in Ezechiele propheta legimus (Ezech. 126.0308B| XLVII), apostolica sedes funiculum in manu tenens, divinae dispositionis intuitu, alterum intra mensuram electorum misericordia asciscit, et alterum judicio foras relinquit: ut et Redemptor noster, dum alios a suis iniquitatibus abstrahit, et alios in sua iniquitate derelinquit, alibi funiculum trahit, et aliunde retrahit, et huc ducit quem aliunde subducit, quoniam in eadem sede Dominus, velut in throno suo praesidens, aliorum facta examinat, et cuncta mirabiliter, ut videlicet de sede sua, dispensat. Verum sicut nos ipsius apostolicae sedis praestantiam fuimus amplexi, ita et ipsa sedes apostolica scripto sacrorum canonum auctoritatem nobis rependit, et benignitatem paternitatis exhibuit, velut concilium Carthaginense decrevit (conc. Carthag., c. 15): 126.0308C| Placuit, inquiens, ut a quibuscunque judicibus ecclesiasticis ad alios judices ecclesiasticos, ubi est major auctoritas, fuerit provocatum, non eis obsit quorum fuerit soluta sententia, si convinci non potuerint vel inimico animo judicasse, vel aliqua cupiditate aut gratia depravati. Sane si ex consensu partium electi fuerint judices, etiam a pauciore numero quam constitutum est, scilicet in superiori capitulo, non liceat provocari. Quapropter, quoniam benignitas apostolicae sedis nos inimico animo, vel aliqua cupiditate aut gratia depravatos judicasse non invenit, neque succensere decrevit: et sicut sanctae memoriae domno papae Nicolao litteris nostris communiter intimavimus, causa hujus sententiae, in loco fratris nostri ordinatus decessit, ad se confugienti suae auctoritatis 126.0308D| manum porrexit, et quod sapientissimo suo consilio judicavit, exsequi procuravit, et nobis exsecuta servare mandavit: cujus praeceptionem nostra humilitas, ut dignum fuit, obedienter suscepit. Quis enim cum Christo, qui est pax nostra, et soluto medio pariete fecit utraque unum (Ephes. II), pacem habere desiderans, non amplectatur quod dicit Apostolus: Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis? (Ephes. IV, 3.) Quod ab Apostolo recte dictum, tu in quadam praesumptiosa subscriptione tua incongrue posuisti. Quis Ecclesiae catholicae filius non potissime desiderat fratris correctionem, atque erectionem, et non doleat dejectionem? Quis non totis praecordiis congaudeat in omni Christiano, 126.0309A| maxime autem in ministerii collega, benignissimis evangelicis sententiis piissimi Domini ore prolatis: Oportet et te, inquit, fili, gaudere, quia frater tuus mortuus fuerat et revixit, perierat et inventus est (Luc. XV, 32). Et quod sanato dicit: Ecce sanus factus es, jam amplius noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat (Joan. V, 14); et: Vade in domum tuam, et annuntia quanta tibi fecerit Dominus? (Marc. V, 19.)
De altero autem quasi meo judicio, quod dicere diceris ex Wulfado et ejus collegis, cassato a sede apostolica, sentiri potest quod Salomon dicit: Qui, inquiens, quod novit loquitur, index justitiae est; qui autem mentitur, testis est fraudulentus (Prov. XII, 17). Et item: Jaculum, et gladius, et sagitta acuta, homo qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium 126.0309B| (Prov. XXV, 18). Et ut ostendit Apostolus: His qui charitatis veritatem non recipiunt, immittit illis Deus, scilicet ex retributione justitiae, operationem erroris, ut credant mendacio, ut judicentur omnes qui non crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati (II Thess. II, 10). Non debueras namque fallere, aut falli posse, quod auribus audisti, manibus contrectasti, oculis legendo vidisti, sed non illis auribus, neque illis oculis, de quibus Dominus prophetae dicit: Auribus tuis audi, et oculis tuis vide (Ezech. XLIV, 5). Quia unde agitur judex non fui, inter judices connumeratus non exstiti, in loco judicis non sedi, judicium inde non terminavi, cum judicibus vel aliis consentientibus non subscripsi. Sed quoniam sedi apostolicae non placuit inde cum his qui judicaverunt, 126.0309C| et judicio illi subscripserunt, rationem habere, et quibusdam suadentibus, me voluit, quod sibi bonum videbatur, et episcopi regionum nostrarum, et princeps terrae volebat, unanimiter consentire, secundum auctoritatem sacri Nicaeni concilii, et Africanae provinciae canonum, quae de quibusdam juxta instantiam temporis decreverunt, consensi, obtestante Apostolo, ut idipsum dicamus omnes, et non sint in nobis schismata (I Cor. I, 10). Qui ostendit quod, jussit, iterum dicens etiam suis minoribus: Si cui aliquid donastis, et ego; et ego quod donavi, propter vos in persona Christi, ut non circumveniamur a Satana: non enim ignoramus astutias ejus (I Cor. II, 20), qui saepe suadet ut unde alter miseretur, alter irascatur. Contra quas diaboli astutias pacem 126.0309D| sequi debemus et sanctimoniam, sine qua nemo videbit Deum.
Quod pro modulo meo sequi etiam in hoc negotio studui, sicut advertere poteras, si de alia sagina, quam sanctus postulat dicens: Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea (Psal. LXII), cor impinguatum non haberes, quia synodalis epistola hinc a nobis communiter missa, ita per omnia sincera, ad sedis apostolicae lectionem, meae infirmationis et alterius confirmationis causa non venit, veluti ex epistolis nobis a sede apostolica de ea re scriptis evidenter ostenditur, sicut coram rege et nobis in synodo relecta fuit. Et tamen inde nullam quaestionem movere, vel contentionem conserere volui, nec de his, 126.0310A| quae a nobis unanimiter in synodo consensa, et a sede apostolica diffinita sunt, in perpetuum volo, quia bonae memoriae Nicolai papae litterae, postquam inde veritatem rescivit, per meum missum directae, mihi abundantissime suffecerunt. Sed et alias litteras synodicas, quas audisti, per eumdem missum mihi direxit, quibus de collectionibus ab eo praeceptis, non mihi, ut jusserat, sed regi, ut tibi ad ostentationem tuam placuit, porrectis, quanquam eis non indignerim, sicut solitus es obedisti. Quin et de his quae in synodo Tricassina, in qua quae non rapui, de his rationem reddendo, quae ad me non pertinebant, relictis eis quorum inde intererat, exsolvi. Sed et de his quae post eamdem synodum est adversum me actitatum, domni Adriani papae per Actardum venerabilem 126.0310B| episcopum epistolae missae, adeo omnem angoris nebulam a mente mea sudario suae magnae benignitatis absterserunt, ut placidissima voluntate sequi me libeat quod monet Apostolus: Nihil per contentionem neque per inanem gloriam (Philip. II, 3); et: Non efficiamur inanis gloriae cupidi, invicem provocantes, invicem invidentes (Gal. V, 26); et quod item scriptum est: Non quaeras ultionem, nec memor eris injuriae civium tuorum (Levit. XIX, 18); atque totis medullis cordis Domino dicere: Exsultaverunt filiae Judae in omnibus judiciis tuis, Domine, et fiat pax in virtute Hierusalem, quae virtus, ut Augustinus exponit (in psal. CXXI), charitas est, cui sanctae civitati, videlicet sanctae Ecclesiae, dictum est: Fiat pax in virtute tua, et abundantia in turribus tuis 126.0310C| (Psal. CXXI, 7). Intento mentis oculo, sollicitudine pia suspiciens quod de actione hujusmodi Leo dicit (epist. 91, episcopis per Caesar. Mauritan.): « Superest ut concordi obedientia salubres suscipiatis hortatus, et nihil per contentionem agentes, sed ad omne studium devotionis unanimes, divinis et apostolicis constitutionibus serviatis, et in nullo patiamini pia canonum decreta violari. Quae enim nunc certarum remisimus consideratione causarum, antiquis deinceps custodienda sunt regulis, ne quod ad tempus pia lenitate concessimus, justa posthac ultione plectamur, » et reliqua.
CAPUT VI. De eo quod dicebat Hincmarum degradari debere. 126.0310D| Dictum est etiam mihi te plurimis solere dicere ut quoniam quae in tua parochia ligasti, sine tuo consensu dissolvi, quin potius quae contra regulas exordinasti, secundum regulas ordinavi, hoc agere et obtinere poteris, et ages et obtinebis, ut ego missam non cantem, et si ego illam cantavero, tu illam non cantabis. Ad quod tibi mitius responderem, nisi iratum fuisse Dominum contra Heli, qui filios suos lenius quam debuerit corripuerat (I Reg. 3), legissem; et proinde hinc tibi, si tamen hoc dicis, respondeo quod de Moab scriptum est: Audivimus superbiam Moab: superbus est valde, superbia ejus et arrogantia ejus plus quam fortitudo ejus (Isa. XVI, 6). Et si tu me degradare posse te minaris, arrogas tibi plus 126.0311A| quam possis; ac per hoc in hac causa superbia tua et arrogantia tua plus est quam fortitudo tua. Citius enim facere potes ut tu missam non cantes, quam facere ut ego degradatus fiam; imo hoc facere potes ut tu missam non cantes, sed hoc facere non potes ut ego degrader. Non es enim mihi praelatus, sed velis nolis in ordinis dignitate subjectus, et de illorum societate in ordinis qualitate, quibus sacri canones non permittunt apud se celebrare concilia, et de quibus magna synodus Chalcedonensis dicit (can. 19): « Decrevit sancta synodus secundum canones Patrum, bis in anno episcopos in idipsum in unaquaque provincia convenire, quo metropolitanus antistes probaverit, et corrigere singula, si quae fortassis emerserint, » et reliqua. Ego te ad synodum debeo 126.0311B| convocare, tu me non potes ad synodum regulariter provocare, et si ad synodum a me vocatus non veneris, aut dignam excusationem cum tractoria per comministrum tuum mihi directa, in qua impossibilitatis vel necessitatis tuae causas ostendas, cur ad synodum non venisti, non miseris, ego te valeo et debeo judicare: tu pro hujusmodi vel pro alia causa, tua auctoritate me non praevales judicare. Et si accusandus fueris, accusator tuus ad me primatem provinciae de te accusationem debet deferre; nemo autem me apud te regulariter ad judicandum praevalet accusare. Non enim tuum est de me judicare, nec mihi judices dare, quia sicut scriptum est, minor a majore benedicitur (Hebr. VII, 7), ita et judicatur. Unde sacri canones et decreta apostolicae sedis me 126.0311C| ad sequentis civitatis episcopi judicium irae invitum non patiuntur. Et si de meo quis judicio queritur, evidenter regulae monstrant qualiter et a quibus debeat retractari. Ego vero tibi judices, aut consentire electos, aut a me etiam deputatos dare debeo, si causa poposcerit. Ego locum debeo et possum eligere, ubicunque mihi visum fuerit, in tota mea provincia ad synodum convocandam, vel ad ordinationem celebrandam, quo si te vocavero debes concurrere. Tuum non est locum ad synodum convocandam, vel ad ordinationem celebrandam, eligere, nec me quo tu decreveris evocare. Si in Rhemensi provincia praeter meam sententiam quis fuerit a quibuscunque et quantiscunque provinciae hujus episcopis factus episcopus, sicut mystica Nicaena synodus 126.0311D| diffinivit (cap. 6), non oportet eum esse episcopum. Si autem, communi caeterorum decreto episcoporum rationabili et secundum regulam ecclesiasticam comprobato, tu aut alii duo tui complices tecum propter constitutiones proprias contradixeritis, mea cum pluribus ad ordinandum episcopum obtinebit sententia, et mihi non tibi firmitas eorum quae geruntur, de ordinationibus vel aliis rebus ecclesiasticis in Rhemensi provincia tribuetur. In qua si fuerit defunctus episcopus, ego et non tu visitatorem ipsi viduatae designabo Ecclesiae, electionem cum decreto canonico praecipiam fieri, et si in partes se eligentium vota diviserint, meum et non tuum erit eligere, qui majoribus ad ordinandum studiis juvetur et meritis, 126.0312A| et meum est ordinandum examinare, non tuum. Tuum est autem cum aliis mecum ordinare episcopum, et litteris canonicis, quas ordinatus ab ordinatoribus suis jubetur accipere, post me in tuo loco subscribere: qui non debes ulli novae rei, quae ad generalem observantiam Domini sacerdotum pertinent, sine conscientia vel sententia mea subscribere. Tu juberis a sacris regulis, decreto vel relationi meae, si praecepero tibi, salva fide subscribere, et non ego tuo decreto vel relationi subscribere debeo: quia tu decreto, vel relationi cuicunque, vel cujuscunque, de his quae ad parochiam tuam non pertinent, praeter me non debes subscribere. Sed et nec de tua parochia, nisi de rebus et possessionibus quas cum notitia presbyterorum et diaconorum Ecclesiae 126.0312B| tuae regere debes et dispensare, vel commutationibus earum cum cohibentia clericorum subscribere. De tuo judicio judicati vel judicandi ad me possunt, et si necessitas eis fuerit ad me provocare debent, non autem de meo judicio ad tuum judicium quis provocabit. Tu de rebus Ecclesiae tuae vendendis vel distrahendis me juberis consulere, ego de hujusmodi causa ad tuum consultum ire non jubeor. Si tu presbyterum, vel diaconem, vel alium quemcunque excommunicaveris, et patienter accipere nolueris ut per finitimos episcopos negotium discutiatur, et vel probetur sententia tua a plurimis vel emendetur, et tibi ante synodum non placuerit humaniorem pro eo ferre sententiam, congregatis provinciae episcopis, una cum eis, si rationabile nobis visum fuerit, 126.0312C| possumus et debemus, etiam si nolueris, tuam immutare et alteram proferre sententiam.
Sed et illa non bene intelligis ut in tuis collectionibus potiusque compilationibus inveni, ut ego ad tuam parochiam nisi a te invitatus non veniam, et quae corrigenda ibi sunt corrigam; et hunc pravae intelligentiae tuae sensum, et plura sacrorum concilia canonum, et apostolicae sedis decreta redarguunt, revincunt atque repellunt. Si causa in provincia mea orta fuerit, aut in concilio perfecto debet finiri ( « perfectum, inquit canon [conc. Antioch. can. 16], concilium illud est ubi interfuerit metropolitanus antistes » ), aut per episcopos judices, sive quos ego conquirentibus dedero, sive quos ipsi vicinos ex consensu delegerint. Mihi sollicitudo totius provinciae 126.0312D| est commissa; propter quod ad me omnes undique ex tota provincia, qui negotia ecclesiastica videntur habere, debent concurrere, et ego illorum causas, sicut et de tua parochia, debeo regulariter diffinire. Tu autem contentus esse debes ut regas tuam parochiam juxta reverentiam singulis competentem, et providentiam geras omnis possessionis quae sub tua est potestate, ita ut presbyteros et diaconos ordines, et non exordines, et singula, non autem provinciae generalia, tuo judicio comprehendas. Nec tibi licet, si contra fratrem tuum aliquem episcopum litem habueris, ex alia provincia advocare episcopum cognitorem, nec etiam tibi licet pro terminando jurgio praeter me ad alias convolare provincias. Sed si necesse 126.0313A| fuerit, pro meae provinciae ambiguitatis absolutione, ego a vicina provincia judices, si decrevero, convocare praevaleo. Et si cum episcopo alterius provinciae de causa contenderis, et in mea provincia causa conjacet finienda, ego debeo dare judices, qui eamdem causam regulariter finiant, nihil autem horum tui est pontificii. Ego de dubiis et obscuris rebus, de quibus certam diffinitionem non habemus, si forte emerserint, et de his quae sine plurimorum judicio episcoporum finiri non possunt, cum coepiscopis provinciae, inter quos annumeraris, debeo consilium quaerere, qualiter ita finiantur, ut nec praeceptis evangelicis contrarium nec decretis sanctorum inveniatur adversum (Leo, ep. 92). Tibi autem in causis quae ad generalem observantiam pertinent, 126.0313B| Domini sacerdotum, nihil praeter me agere licet, quin nec vales implere. Si in causis dubiis vel obscuris aliquid dubitas, me debes interrogare; et si ego nesciero, ego apud alios, vel si necesse fuerit apud sedem apostolicam debeo requirere et tibi absolvere. Tu autem sine me de causis generalibus, nec etiam ad sedem apostolicam debes requirere, antequam studeas me inde consulere; et si pro causis propriis ubicunque longius cogente necessitate tibi fuerit ambulandum, a me secundum indictam a sanctis Patribus regulam petere licentiam debes, et ad quamlibet provinciam sine meis litteris regulariter proficisci vel mittere longius ad comitatum comministrum tuum non potes, nec me in aliquo postponere debes praesumere, excepto si contra me aliquid 126.0313C| causae non habueris, ut ob hoc apostolicae sedis judicium regulariter expetas, sicut Sardicenses canones monstrant, et Innocentius ad Victricium, et Gregorius et caeteri Romani pontifices in decretis suis commemorant, atque leges imperatoriae, quas ecclesiasticae regulae approbant, evidenter ostendunt. Ego pro hujusmodi negotio, nec tua licentia, nec litteris tuae singularitatis indigeo. De his denique ex quibus certas et manifestas, atque inviolabiliter et irrefragabiliter sine ulla immutatione tenendas, secundum tramitem Scripturarum, sanctorum conciliorum et apostolicae sedis habemus sententias, si contra eas feceris, non debeo exspectare provinciale vel generale concilium, vel coepiscororum nostrorum consultum sive consilium, sed statim secundum 126.0313D| majorum et orthodoxorum Patrum sententias, ea corrigere debeo quae contra eorum diffinitionem admiseris, quia, ut beatus monstrat Gelasius, in his non novae constitutionis auctor, sed veteris constituti exsecutor existam.
CAPUT VII. De eo quod saeculari consultu purgari quaesierit. Tu autem contra veteres constitutiones, non solum toties, ut praemisi, a provincia Rhemorum, sine licentia regulari, inordinato more, pro quibusdam negotiis sicut tibi visum fuerat deproperasti, sed et postea inde sine meo ac coepiscoporum nostrorum consultu sive consensu, non ecclesiastico sed saeculari 126.0314A| comitatu ascitus in aliam provinciam perrexisti; et si vim ab aliquo fuisti perpessus, ut ab ea irregulariter vel coactus exires, nihil apud me, sicut praecipiunt regulae, inde questus fuisti, sed antequam scires quid ex eodem negotio acturus essem, vel quid obtinere valerem, sine mea conscientia, sicut et jam altera vice fecisti, reclamationem ad apostolicam sedem misisti, cum praecipiant regulae (Greg., lib. VII, ind. 2, ep. 8): Ut nullus episcopus metropolitanum suum in aliquo praesumat postponere, excepto si contra eum aliquid causae non habuerit, ut ob hoc sedis apostolicae petat judicicium, quod per canones antiquorum Patrum est institutione permissum. Verum et priusquam inde responsum acciperes, relicto ecclesiastico, publico 126.0314B| judicio, videlicet principalis potestatis reipublicae praesidentis, de his quae tibi illata fuerant purgari, ut quorumdam etiam saecularium interventu ac rei proventu claruit expetisti: quia cum bis ad te missos et litteras miserim, et quidam tuorum tecum loquendi habuerint facultatem, et tecum locuti fuerint, nec meum vel coepiscoporum nostrorum expetisti auxilium, nec nostro voluisti uti consilio, sicut jam aliis vicibus egisti, quando pro te et verbis et scriptis apud domnum regem sategimus, et commotionem illius a te sine causa et irrationabiliter excitatam placavimus. Hinc autem ecclesiasticum expetere contempsisti judicium, et episcopali, sicut praecipiunt regulae, uti noluisti consilio, neque ullam inde postea satisfactionem Ecclesiae vel ecclesiasticis 126.0314C| regulis exhibuisti: sed ut scriptum est de ea quae tergit os suum, et dicit: Non sum operata malum (Prov. XXX, 20), ita aut non intelligens, aut intelligere pervicacia tua dissimulans, hactenus in indomabili contumacia tua persistis; me quoque postposito, ac relictis provinciae meae communibus coepiscopis, scilicet meis ac tuis, in alia provincia, et aliarum provinciarum episcoporum inde uti consilio magis quam nostro contra regulas delegisti, cum ego in vicinitate loci ubi domnus rex immorabatur tunc fuerim, et quidam coepiscoporum nostrorum cum illo deguerint. Sicque sine mea ac coepiscoporum provinciae meae sententia ac conscientia, transiens secus locum in quo eram, adeo tibi proximum ut me videre posses si velles, quia 126.0314D| te vidi, quando sine ulla necessitate, velocius quam episcopali gravitati conveniat, per inde transiens, irregulariter ad sedem tuam rediisti, antequam episcopali examini redderes rationem, qua de re a parochia tua, et Rhemensi provincia irregulariter aut voluntate abscesseris, aut de quacunque causa a quocunque reputatus vi abductus exstiteris. « Ideo, inquit sanctus Gelasius (cap. 20), vocatur ad judicium certe quaecunque persona, ut aut fateatur objecta, aut convincatur objectis. » Et Antiocheni canones: « In conciliis, inquiunt, adsint omnes qui se laesos existimant, et synodi experiantur examen. » Debueras igitur de nova noviter causa, vel a te acta, vel tibi illata, expetere synodum, ut aut de 126.0315A| quacunque objectione aut de laesione synodi experireris examen; sed tu econtra, inconsulte rediens ad sedem tuam, decreto contra sacros canones et constituta sedis Romanae pontificum subscripsisti, et ecclesiae tuae clericos subscribere fecisti.
CAPUT VIII. De epistolis papae pro ejus reclamatione scriptis. Epistolas quoque, domno regi et mihi pro reclamatione tua a domno apostolico per missos tuos directas, non secundum domni papae jussionem mihi, ut jussa illius exsequerer, dari fecisti, sed per aliarum et etiam longinquarum regionum archiepiscopos domno regi et mihi in parochia mea, in qua degebamus, dari obtinuisti, et cum domnus rex de his ex quibus eum ad sedem apostolicam accusasti, 126.0315B| sicut in domni apostolici epistola sibi directa invenit, apud me primatem Rhemorum provinciae querelam deposuerit, quia contra rationem et veritatem, inconsulte atque irregulariter illum accusaveris, etiam post sibi a te praestitum sacramentum, cui accusatio tua dicitur obviare, sine meo vel coepiscoporum nostrorum consilio ac judicio, et in alia provincia, eidem principali potestati satisfactionis modum, sicut tunc vobis visum fuit, exhibere maluisti, cum notum sit quid sacrae regulae de cujuslibet ordinis clerico dicant, qui sive de criminali, sive de civili causa, relicto ecclesiastico, publico se judicio purgari voluerit, vel qui pro terminando jurgio, relictis his sacerdotibus qui in eadem provincia Dei Ecclesiam nutu divino gubernant, ad alias praesumunt 126.0315C| convolare provincias. Quae ignorare non poteras, quoniam quando te ad me reclamasti, quaedam a domno rege, sed et ab aliis quibusque, tibi illata, quid de eisdem tibi illatis, et ecclesiasticae regulae et jura publica dicant, sufficienter in scripto domno regi a me una cum venerabilibus coepiscopis nostris apud Pistas porrecto legisti, unde obtinuimus quod nobis visum fuit tibi tunc suffecisse. Nam et quando eadem principalis potestas, nec non et omnis praefectura totius regni sui, insolentia tua exigente, contra te fuere commotae in Vermeria palatio, iterum inde scriptum quod legisti porrexi.
CAPUT IX. De monacho a Laudunensi excommunicato. 126.0315D| Sed et cum domnus rex monachum ac presbyterum quemdam inter suos religiosum ex venerabili monasterio S. Dionysii, ad monasterium in Lauduno situm, ad doctrinae atque religionis institutionem, non autem ad irregularem praelationem accersiit, et inconsulte illum, pro animositate, quam contra regem habebas, excommunicasti, jussus a domno rege, adhibito mecum fratre et coepiscopo nostro Odone, te monui quatenus irrationabilem tuam mutares sententiam: sed nihil apud te inde obtinere praevalui. Quapropter domnus rex misit alios episcopos, aliarum etiam regionum, ad te pro hac eadem causa, quorum monitis obedisti, ostendens quod metropoli tuae obedire in me non digneris, qui secundum 126.0316A| morem Ecclesiae nostrae, cum fidei professione ac subscriptione professus fuisti, ac subscripsisti, te obediturum regulariter privilegio metropolis sedis Rhemorum. Et si jurgium aliquod inter te et alium aliquem tam superioris quam inferioris ordinis foret, meo ac coepiscoporum nostrorum consilio ac judicio terminari debuerat, et de a te excommunicato in tua vel a tua parochia, si antea tibi non placeret, tua sponte vel finitimorum episcoporum consilio tuam immutare sententiam, meo ac coepiscoporum nostrorum consilio vel judicio confirmari vel immutari secundum regulas sacras debuerat. Quae vero judicia de hujusmodi excessibus regulae sacrae sententiis diffinitivis decernant, hic intentando ponere differo, quia sicut papa Simplicius dicit (epist. 16): 126.0316B| « Nolumus exaggerare quae gesta sunt, ne cogamur judicare quae justa sunt. »
CAPUT X. De compilatione ex epistolis apostolicae sedis in quaterniunculis missis, et de verbo promulgo, et capitulo Leonis papae. Haec autem quae nuper contra regulas sacras egisti, in subscriptione detestandi decreti, et in compilatione quarumdam sententiarum ex epistolis apostolicae sedis pontificum, quam mihi, ut supra commemoravi, misisti, contra privilegium metropolis tuae, volens illa adversum sancti Spiritus scita defendere, quae tibi non licuit agere, silentio praeterire non valeo. Attende igitur diligenter atque intelligenter, quid beatus Leo ad omnes episcopos 126.0316C| per universas provincias constitutos dicat de omnium decessorum suorum epistolis (epist. 1, in fine): « Omnia, inquiens, decretalia constituta, tam beatae recordationis Innocentii quam omnium decessorum nostrorum, quae de ecclesiasticis ordinibus et canonum promulgata sunt disciplinis, ita a vestra dilectione custodiri debere mandamus, ut si quis illa contempserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. » Adverte quoniam illa dicit observanda quae a decessoribus suis de ecclesiasticis ordinibus et canonum promulgata sunt disciplinis. Quapropter, quoniam de novo utre tuo adhuc grammaticae artis mustum et ponderationes verborum ebulliunt, primo videamus de verbo promulgo, unde fit per conjugationis deductionem promulgatum, ex cujus plurali numero 126.0316D| hic Leo posuit promulgata, quia etiam panni veteres quaesiti sunt quibus Jeremias suffultus, sanius ac suavius educeretur de lacu in quo missus fuerat (Jer. XXXVIII), quia locutus fuit in nomine Domini, quaerenda nobis est priscorum auctoritas et doctrina, quibus valeamus tutius expediri a circumposita nobis omnibus metropolitanis a te muscipula. Et ut certius credas quae de hoc etiam verbo dicemus, revolve libros veterum, et illum nihilominus codicem quondam meum, a sobrino tuo Anselmo receptum, et tibi a me praestitum, sed postea sicut nec quosdam alios tibi a me commodatos obtentum, et invenies dixisse veteres promulgo, promo vulgo, sive primum in vulqus edo, et esse hoc verbum promulgo, secundum 126.0317A| regulam grammaticae artis compositum, ut quibusdam placuit, ex duobus corruptis promo et vulgo, et ut quibusdam placuit, ex duobus integris, scilicet pro praepositione et vulgo, sicut et produco: a quo simplici verbo vulgo componitur et divulgo. Unde Cicero, explanans verborum sensum, dicit: Proditum, memoriae traditum, provulgatum, provulgavit, exposuit, prodidit, elocutus est, effatus est, retulit, narravit, nuntiavit, indicavit, locutus est, verbum fecit, disseruit, disputavit, tractavit, sermonem habuit, orationem habuit, orsus est. Et hujus verbi simplicis praeteritum Nonius Marcellus in libro quem inscripsit de Proprietate sermonum, ponens dixit: vulgavit, honeste positum, vile habuit, et quasi in vulgus dedit. De composito autem hoc verbo, quod est promulgo, 126.0317B| Paulus in Glossis suis dicit hoc modo: Promulgari leges dicuntur, cum in vulgus eduntur. Habet igitur sensum compositio, promulgare, in vulgus promere, dare, manifestare et edere. Glossa autem, promulgavit, ac si primum in vulgus dedit, protulit, ac prorogavit. Et hujus verbi simplicis sensum, id est vulgo, vulgas, sanctus Hieronymus pro manifesto posuit, et inde vulgatam editionem, id est omnibus notam et manifestam dici ostendit. Compositi autem verbi hujus sensum et Evangelium Lucae demonstrat, dicens: Et super omnia montana Judaeae divulgabantur omnia verba haec (Luc. I, 65). Cujus verbi divulgabantur sensum Beda sequens beatum Ambrosium ita exposuit: Quia nota facta fama innotuit. Isidorus quoque, ut ipse dicit auctore Tullio, exposuit 126.0317C| dicens: Promulgatum est, foras prolatum, ut lex dicitur promulgata, et promulgatum proprie, ad omnium notitiam et totius vulgi intimatum. Et Placiades unum superadjiciens verbum, caetera dicit similiter: Promulgatum, inquiens, est foras prolatum, vel constitutum, ut lex dicitur promulgata, promulgatum autem, ad omnium notitiam et totius vulgi intimatum. Praeterea Glossae antiquorum taliter hoc verbum explanaverunt, promulgans, porrigens; promulgare, edere; promulgat, profert; promulgat, crescit, incrementat, promit, praedicat, pronuntiat; promulgata, prolata, deprompta, propagata, patefacta. Et hoc, ut Priscianus praepositis de verborum explanatione auctoribus dicit, ipse omnibus validior usus ostendit. Differentiam vero sensus inter divulgata et 126.0317D| provulgata sive promulgata, enucleatores verborum hanc voluerunt esse, ut divulgata simpliciter tantum dicantur ad notitiam omnium propalata, provulgata vero vel promulgata, ad conservandum decreta, et in omnium notitiam, ut illa sine refragatione conservent, deprompta intelligantur. Unde beatus Gregorius, exponens sententiam Domini ad Job dicentis: Nunquid alligabis rhinocerota ad arandum loro tuo? (Job XXXIX, 10.) « Saepe, inquit (Moral., lib. XXXI, c. 3), vidisse me memini quod cum se ad feriendum graviter hic rhinoceros accenderet, et quasi elevato cornu bestiolis minimis mortis exsilia damnationemque subjectis immensis terroribus intentaret, repente fronti signo crucis impresso omne in se 126.0318A| incendium furoris exstinxit, conversus minas deposuit, et quia ad deliberata progredi non posset, ligatus agnovit. Et non solum in se iras edomat, sed subjectorum etiam sensibus omne quod rectum est inserere festinat, utque omnes sanctam Ecclesiam ex intima cogitatione venerentur, exemplo ipse suae humilitatis demonstrat. » Et post aliquanta: « Ad horum duritiam dissolvendam nonnunquam sancta Ecclesia, quia propria virtute non sufficit, rhinocerotis hujus, id est terreni principis, opitulationem quaerit, ut ipse super jacentes glebas conterat, quas Ecclesiarum humilitas, quasi planities vallium portat. Has itaque glebas rhinoceros pede premit ac comminuit, quia pravorum potentumque duritiam, cui ecclesiastica humilitas resistere non valet, principalis 126.0318B| religio ex potestate dissolvit: quod quia sola divina virtute agitur, ut terreni regni culmina ad provectum regni coelestis inclinentur, recte nunc dicitur, aut confringet glebas vallium post te. » Et paulo post (ibid., c. 4): « Quis ergo in initio nascentis Ecclesiae crederet, dum contra eam ille indomitus principatus terrae tot minis et cruciatibus saeviret, quia rhinoceros iste Deo sementem redderet, id est acceptum praedicationis verbum operibus repensaret? quis posset tunc infirmorum credere quod ejus aream congregaret? Ecce enim modo pro Ecclesia leges promulgat qui dudum contra eam per varia tormenta saeviebat. Ecce quaslibet gentes capere potuerit, ad fidei illas gratiam suadendo perducit, eisque aeternam vitam indicat, quibus captis praesentem 126.0318C| servat. »
Ecce de origine sermonis et proprietate sensus ejus quid sensere majores. Nunc videamus de proprietate dictorum beati Leonis, qui mandavit omnia decretalia constituta, tam beatae recordationis Innocentii quam omnium decessorum suorum, quae de ecclesiasticis ordinibus et canonum promulgata sunt disciplinis, custodiri. Unde primum nobis sciendum est aliud esse promulgare sacros ordines et canonum disciplinas, aliud promulgare de sacris ordinibus et canonum disciplinis, sicut aliud est promulgare leges, et aliud promulgare de legibus. Promulgare autem leges, est leges condere; promulgare vero de legibus, est de illis judicia sumere, et secundum illas judicare, earumque observationem et judicia omnibus 126.0318D| intimare, sicut sanctus Augustinus in libro de vera Religione (cap. 31) ostendit, dicens: « Aeternam legem mundis animis fas est cognoscere, judicare non fas est. Lex ipsa etiam ipse fit, secundum quam judicat omnia, et de qua judicare nullus potest: sicut in istis temporalibus legibus, quanquam de his homines judicent cum eas instituunt, tamen cum fuerint institutae atque firmatae, non licebit judici de ipsis judicare, sed secundum ipsas. Conditor tamen legum temporalium, si vir bonus est et sapiens, illam ipsam consulit aeternam, de qua nulli animae judicare datum est, ut secundum ejus immutabiles regulas, quid sit pro tempore jubendum vetandumque discernat. » Et in libro Confessionum: « Spiritales ergo, 126.0319A| sive qui praesunt, sive qui obtemperant, spiritaliter judicant. » Sacros vero ordines promulgare est a Domino constituere. Ipsi, inquit, invocabunt me, et ego benedicam (Num. VI, 17), scilicet episcopos. Per episcopos, sicut per apostolos a Domino ordinatos, Matthias est ordinatus apostolus (Act. I, 26), et per prophetas ac doctores, qui et episcopi ac apostoli erant, apud Antiochiam, jubente Spiritu sancto atque dicente: Separate mihi Barnabam et Saulum ad opus ministerii ad quod elegi eos (Act. XIII, 2), ipsi Barnabas et Saulus sunt ordinati. Et per Moysen a Domino ordinatum Aaron et filius ejus Eleazar, et per eos reliqui minores sacerdotes ordinati sunt. Et congregans, inquit sacra historia, Moyses septuaginta viros de senioribus Israel, quos stare fecit circa tabernaculum, 126.0319B| descenditque Dominus per nubem, et locutus est ad eum, auferens de spiritu qui erat in Moyse, scilicet non tollendo, sed in alios propagando, vel promulgando, et dans septuaginta viris (Num. XI, 24). Qui spiritus et Moysi dicitur, sicut et spiritus Eliae vocatur, eo locutionis genere, quo et Dominum in oratione petimus: Panem nostrum quotidianum da nobis hodie (Luc. XI, 3). Dei enim idem panis est et spiritus, a quo illum ex munere dantis accipimus, et noster fit veraciter per acceptionem, qui illum ab eo accipimus. Cumque, inquit historia, requievisset in eis spiritus, prophetaverunt, nec ultra cessaverunt (Num. XI, 25). Quod sicut Moyses Domino, in quem non cadit oblivio, qui tamen dicit: Recordabor pacti foederis mei (Gen. IX, 15), ad obtinenda 126.0319C| quae petebat patres obtulit, dicens: Memento Abraham, Isaac et Jacob servorum tuorum, quibus jurasti (Exod. XXXII, 3), id est firma pollicitatione dixisti. Et episcopi commemorant in ordinatione presbyterorum, ut ipse quod suum est in eorum, videlicet episcoporum, ministerio exsequatur, dicentes: « Sic in eremo per septuaginta virorum prudentium mentes Moysi spiritum propagasti, quibus ille adjutoribus usus in populo, innumeras multitudines facile gubernavit. Sic et in Eleazaro et Ithamar filiis Aaron paternae plenitudinis abundantiam transfudisti, ut ad hostias salutares et frequentioris officii sacramenta sufficeret ministerium sacerdotum. Hac providentia, Domine, apostolis filii tui doctoribus fidei comites addidisti, quibus illi 126.0319D| orbem totum secundis praedicatoribus impleverunt. » Qui scilicet episcopi et presbyteri, in primordio nascentis Ecclesiae, et usque non ad parvum temporis progressum, uno nomine in singulis officiis vocabantur, sicut in epistola Petri, et in epistolis Joannis, et in epistolis Pauli manifestatur, et sicut Hieronymus ad Evagrium presbyterum (epist. 85) ex auctoritate Scripturarum ostendit. Sed et reliqui per eos qui a Domino ad hoc constituti sunt ecclesiastici ordines promulgantur, eorum scilicet ministerio, Domino quod suum est exsequente. De sacris autem ordinibus promulgare est qui et quot sint, et quales ac qualiter, et a quibus vel quando sunt ordinandi, et quomodo ac quantum in singulis gradibus debeant 126.0320A| ministrare, qualiter etiam ab ostiario usque ad summum sacerdotium quique valeant provehi. Et quae sint ex eis a sedis Romanae pontificibus promulgata, omnibus in ecclesiasticis dogmatibus exercitatis constat esse notissimum; et quia inde quaestionem non moves, superfluum duco ea disserere.
Quia vero, ut superius dixi de legibus et sacris ordinibus, quoniam aliud est leges et sacros ordines promulgare, et aliud, sicut ostendi, de legibus et sacris ordinibus promulgare, ostendendum est quia similiter aliud est sacros canones promulgare, et aliud est de sacrorum canonum disciplinis constituta decretalia promulgare. Qui namque sint canones, de quorum disciplinis promulgata adeo conservari a sancto Leone papa jubentur, ut si quis in illa 126.0320B| commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari, memoratus ab eo beatus Innocentius, in disciplina ex eisdem sacris canonibus decreta, ad Victricium Rothomagensem episcopum patenter ostendit (epist. 1). « Si quae, inquiens, causae vel contentiones inter clericos, tam superioris ordinis quam etiam inferioris fuerint exortae, ut secundum synodum Nicaenam, congregatis ejusdem provinciae episcopis, jurgium terminetur, » et reliqua. Et ibi post aliquanta: « Si quae autem majores causae in medio fuerint devolutae, ad sedem apostolicam, sicut synodus statuit, scilicet Sardicensis, et vetus consuetudo exigit, post judicium episcopale referatur. » Et ad Alexandrum Antiochenum episcopum (epist. 20): « Revolventes, inquit, auctoritatem Nicaenae synodi, quae una omnium 126.0320C| per orbem terrarum mentem explicat sacerdotum, quae censuit de Antiochena Ecclesia, cunctis fidelibus, ne dixerim sacerdotibus, esse necessarium custodire, qua super dioecesim suam praedictam Ecclesiam, non super aliquam aliam provinciam, recognoscimus constitutam. » Et inde promulgavit de ordinatione metropolitanorum, quorum plures ipsa Ecclesia subjectos sibi habet, sicut et Alexandrinus episcopus ex antiqua consuetudine, et Thessalonicensis episcopus ex delegatione sedis apostolicae. Et ad Macedones episcopos (epist. 27, sub medium), ex eisdem sacris canonibus apud Nicaeam constitutis, promulgavit Novatianos ad Ecclesiam venientes per manus impositionem in suis ordinibus recipi; et opinionem eorum qui, ne in Ecclesia 126.0320D| scandalum fieret, Anisium [aiebant] sequendum in recipiendis Bonosiacis ab eodem Bonoso post damnationem suam ordinatis, manifeste refellit. Sed et ex praefatis Nicaenis canonibus promulgavit Paulianistas ad Ecclesiam venientes baptizari, alios autem ab haereticis in nomine sanctae Trinitatis baptizatos non baptizari debere. Et Zosimus ad universos episcopos per Gallias et septem provincias constitutos, decretas inde disciplinas promulgatas direxit. Bonifacius quoque ad Rusticum Narbonensem episcopum hinc ita dicit (epist. 3, ad Hilarium): « Nulli, inquiens, videtur incognita synodi constitutio Nicaenae, quae ita praecipit, ut eadem proprie verba ponamus: Per unamquamque provinciam jus metropolitanos 126.0321A| singulos habere debere, nec cuiquam duas esse subjectas. Quod illi, quia aliter credendum non est, servandum sancto Spiritu suggerente sibimet censuerunt. » Et paulo post: « Quod idcirco dicimus ut advertat charitas tua adeo nos canonum praecepta servare, ut ita constitutio quoque nostra diffiniat, quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem exspectet. » Et Coelestinus ad universos episcopos per Viennensem et Narbonensem provinciam constitutos scribit (epist. 1), similiter et ad universos episcopos per Apuliam et Calabriam constitutos (epist. 2): « Nulli, inquit, sacerdoti suos liceat canones ignorare, nec quidquam facere quod Patrum possit regulis obviare. Quae enim a nobis res digna servabitur, si decretalium 126.0321B| norma constitutorum pro aliquorum libitu licentia populis permissa frangatur? »
Et non solum isti sui decessores sacrorum canonum, de quorum disciplinis decretalia constituta promulgaverunt, hoc modo ut praemisi, eosdem sacros canones ad auctoritatem duxerunt; sed et Damasus ad Paulinum (epist. 4), ita in observatione sacrorum Nicaenorum canonum, sicut et in fide, ad Ecclesiam redeuntes subscribere jussit, verum et successores ejusdem beati Leonis, ut de multis quosdam designem ex nomine, Hilarus scilicet, Simplicius, Felix, Gelasius, Symmachus, Hormisda, et beatus Gregorius, eosdem sacros canones, sed et alia concilia quae catholica Ecclesia recipit, servat ac veneratur, et apostolica sedes docuit esse 126.0321C| servanda, in suis decretis, quae ex eorum disciplinis promulgaverunt, ad auctoritatem deducunt, praecipientes ut in singulis sacris ordinibus, atque in singulis sacrorum ordinum dignitatibus, canonicam normam tenere, servare atque sequi procurent, et nulli ab eorum constitutione deviare praesumant, nullique eisdem sacris canonibus impune obviare praevaleant, nulli etiam suum arbitrium ad quoslibet judicandos sequantur, sed per rectum eorum tramitem non declinantes ad dexteram neque ad sinistram incedant, et singuli, sicut iidem venerandi canones decreverunt, obedientiam, quam a suis minoribus exigunt, suis majoribus reverenter dependant, et sicut non volunt gravis oneris sarcinam ferre, ita non audeant aliis importabile pondus 126.0321D| imponere, nec de obscuris vel dubiis constituere, quod praeceptis evangelicis contrarium et decretis sanctorum inveniatur adversum, et singuli mensuram et ordinem a Deo sibi decretum per eosdem sacros canones servent. Sed et isdem beatus Leo, scribens ad Anatolium Constantinopolitanum episcopum (epist. 58), sacros canones, de quorum disciplinis sua decretalia constituta promulgavit, ita commemorat: « Sancti, inquiens, illi et venerabiles Patres, qui in urbe Nicaena, sacrilego Ario cum sua impietate damnato, mansuras usque in finem mundi leges ecclesiasticorum canonum condiderunt, et apud nos in toto orbe terrarum in suis constitutionibus vivunt, et si quid usquam aliter quam illi statuerunt 126.0322A| praesumitur, sine cunctatione cassatur. » Et item idem ad eumdem (ibid., paulo superius): « Illa Nicaenorum canonum per sanctum vere Spiritum ordinata conditio nulla unquam est parte solubilis. Nulla sibimet de multiplicatione congregationis synodalia concilia blandiantur, neque trecentis illis decem atque octo episcopis, quantumlibet copiosior numerus sacerdotum, vel comparare se audeat, vel praeferre: cum tanto divinitus privilegio Nicaena sit synodus consecrata, ut sive per pauciores, sive per plures Ecclesiastica judicia celebrentur, omni penitus auctoritate sit vacuum, quidquid ab illorum fuerit constitutione diversum. » Et item idem ad Maximum Antiochenum (epist. 66): « Quidquid, inquit, praeter speciales causas synodalium conciliorum ad examen 126.0322B| episcopale defertur, potest aliquam dijudicandi habere rationem, si nihil de eo est a sanctis Patribus apud Nicaenam diffinitum. Nam quod ab illorum regulis et constitutione discordat, apostolicae sedis nunquam poterit obtinere consensum. » Et Chalcedonense concilium dicit (can. 1): laquo;Regulas sanctorum Patrum, per singula nunc usque concilia constitutas, proprium robur obtinere decrevimus. » Et item Leo ad Anastasium dicit (epist. 88): « Secundum sanctorum Patrum canones Spiritu Dei conditos et totius mundi reverentia consecratos, metropolitanos singularum provinciarum episcopos, quibus ex delegatione nostra fraternitatis tuae cura praetenditur, jus traditae sibi antiquitus dignitatis intemeratum habere decernimus, ita ut a regulis praestitutis 126.0322C| nulla aut negligentia aut praesumptione discedant. »
Et quia non necesse est tibi exponi ab aliquo quid intelligere debeas in eo quod dicit a regulis praestitutis, inspice canonum libros, et videbis omnia illa concilia, quae a majoribus servanda suscepimus, celebrata ante Chalcedonensem synodum, quae decrevit regulas sanctorum Patrum per singula eatenus concilia constitutas proprium robur obtinere, a quibus omnibus Leo praecipit metropolitanos singularum provinciarum episcopos nulla aut negligentia aut praesumptione discedere. Et hinc Gelasius in generali decreto ad omnes episcopos de institutis ecclesiasticis dicit (epist. 6): « Cum nobis contra salutarium reverentiam regularum cupiamus temere nil licere, 126.0322D| et cum sedes apostolica super his omnibus, favente Domino, quae paternis canonibus sunt praefixa, pio devotoque studeat tenere proposito, satis indignum est quemdam vel pontificum, vel ordinum subsequentium, hanc observantiam refutare, quam beati Petri sedem et sequi videat et docere: satisque conveniens sit ut totum corpus Ecclesiae in hac sibimet observatione concordet, quam illic vigere conspiciet, ubi Dominus Ecclesiae totius posuit principatum. » Et sanctus Gregorius ad Gallicanos scribens episcopos, inter alia et cum aliis dicit: « Omnia, inquiens, quae sanctis canonibus sicut praediximus sunt adversa, districte sub anathematis interpositione damnentur. » Qui beatus Gregorius 126.0323A| saepenumero in suis decretalibus epistolis praestitutas conciliorum regulas observari, et ab eis in nullo declinari decernit. Et beatus Hormisda sancto Remigio, vices apostolicae sedis ei committens, inter alia ita scripsit: « Paternas scilicet regulas, et decreta sanctissimis diffinita conciliis, ab omnibus servanda mandamus. In his vigilantiam tuam, in his curam et fraternae monita exhortationis ostendimus. His ea quanta dignum est reverentia custoditis, nullum relinquit culpae locum sanctae observationis obstaculum. Ibi fas, nefasque perscriptum est; ibi prohibitum ad quod nullus audeat aspirare, ibi concessum quod debeat mens Deo placitura praesumere. »
His, frater, appone sensum tuum, his suppone mentem tuam, his accommoda animum tuum, his subde intelligentiam tuam, et non errabis, neque difflues per vanas autumationes tuas, quibus es quasi vento pastus, potiusque inflatione distentus, dum tuis compilationibus, nihil tibi ad ea quae intendis profuturis, quinimo plurimum obfuturis, incumbis. Quid, inquit beatus Leo, iniquius quam impia sapere, et sapientioribus doctioribusque non credere? Sed in hanc insipientiam cadunt, qui cum ad cognoscendam veritatem aliquo impediuntur obscuro, non ad propheticas voces, non ad apostolicas litteras, nec ad evangelicas auctoritates, sed ad semetipsos recurrunt, et ideo magistri erroris existunt, quia veritatis discipuli non fuerunt. Audis quia venerabiles Patres leges usque in finem saeculi mansuras 126.0323C| condiderunt? Audis quia quidquid ab eorum regulis fuerit diversum, erit penitus irritum? Audis sacros canones Spiritu Dei conditos, et totius mundi reverentia consecratos, a quibus nulla negligentia aut praesumptione a quolibet deviari conceditur? Audis quia contra eosdem canones nec etiam apostolica sedes sibi licere aliquid temere cupiat? Audis ut omnia quae sanctis canonibus sunt adversa districte sub anathematis interpositione damnentur? Audis quoniam ibi fas nefasque perscriptum est, ibi prohibitum ad quod nullus audeat aspirare, ibi concessum quid debeat mens Deo placitura praesumere, et studes tergiversationes exquirere ut nulli possis subesse, qui non potes cunctis praeesse? Audi etiam quid de his sacrorum conciliorum canonibus 126.0323D| cum aliis orthodoxis etiam B. Augustinus, vir in omni catholica scientia et doctrina opinatissimus, ad Januarium scribens sentiat (epist. 118): « Illa, inquiens, quae non scripta, sed tradita custodimus, quae quidem in toto terrarum orbe servantur, datur intelligi vel ab ipsis apostolis, vel plenariis conciliis, quorum est in Ecclesia saluberrima auctoritas, commendata atque statuta retineri. Omnia itaque talia, quae neque sanctarum Scripturarum auctoritatibus continentur, nec conciliis episcoporum statuta inveniuntur, nec consuetudine universae Ecclesiae roborata sunt, sed diversorum locorum diversis moribus innumerabiliter variantur, ita ut vix aut omnino nunquam inveniri possint causae, 126.0324A| quas in eis constituendis homines secuti sint, ubi facultas tribuitur, sine ulla dubitatione resecanda existimo. » Et Damasus papa, ex cujus epistola quaedam tuis commentis inseruisti, non intelligens vel intelligere nolens quae ipse dixit, et quae tu loqueris, vel de quibus affirmas, scribens, ut praemisimus, per Vitalem ad Paulinum Antiochenum episcopum, ita de observatione canonum, sicut et de integritate fidei, jubet resipiscentes et ad Ecclesiam catholicam revertentes profiteri, atque propria subscriptione firmare, post alia (epist. 4): « Quicunque, inquit, huic epistolae subscribere voluerit, ita tamen ut in ecclesiasticis canonibus, quos optime nosti, et in Nicaena fide ante subscripserit, hunc debebis absque aliqua ambiguitate suscipere: non quo haec 126.0324B| ipsa quae nos scripsimus, non potueris convertentium susceptioni proponere, sed quo tibi consensus noster liberum in suscipiendo tribuat exemplum. » Et sanctus Leo ad Ravennium Arelatensem episcopum (epist. 94): « Ecclesiasticarum, inquit, legum non ignara est dilectio tua, ut intra earum regulas atque mensuras omnia potestatis tuae jura contineas. Justo quippe ideo dicitur lex non esse posita (I Tim. I, 9), quia normam praeceptionis implet judicio voluntatis, cum verus recti amor in semetipso habet, et apostolicas auctoritates, et canonicas sanctiones: quarum devotus sectator et diligens exsecutor in eorum procul dubio consortio gloriaberis, qui creditorum sibi profectibus talentorum audire meruerunt: Euge, serve bone et fidelis, et reliqua. » 126.0324C| Et S. Gregorius Quiriaco et caeteris episcopis catholicis in Hibernia ita scripsit dicens (lib. IX, ind. 4, epist. 61): « Quicunque a perverso errore Nestorii revertuntur, coram sancta fraternitatis vestrae congregatione eumdem Nestorium cum omnibus suis sequacibus, ac reliquas haereses anathematizantes, venerandas quoque synodos, quas universalis Ecclesia recipit, recipere et venerari promittant, et absque ulla dubitatione sanctitas eos vestra, servatis eis propriis ordinibus, in suo coetu recipiat. » Et hinc sanctus Gelasius in epistola ad episcopos per Dardaniam constitutos (epist. 11, sub initium): « Confidimus, inquit, quod nullus jam veraciter Christianus ignoret, uniuscujusque synodi constitutum, quod universalis Ecclesiae probavit assensus, nullam magis exsequi 126.0324D| sedem prae caeteris oportere quam primam, quae unamquamque synodum, et sua auctoritate confirmat, et continua moderatione custodit, pro suo scilicet principatu, quem beatus Petrus apostolus Domini voce perceptum, Ecclesia nihilominus subsequente, et tenuit semper et retinet. »
CAPUT XI. Quod latius de sacris ordinibus et canonum disciplinis ex orthodoxorum verbis et sensibus sit dicendum. Haec quidem sufficere posse credo non alta sapienti, sed humilibus consentienti. Verum quia ista tibi non credo debere sufficere, non dicam perfectius sive plenius, quia, ut jam longe ante nos dictum 126.0325A| est, perfectio incrementum, et adjectionem plenitudo non recipit, latius de praefatis sacris ordinibus et canonum disciplinis hic quaedam ex orthodoxorum verbis ac sensibus ad reprimendum sensus tui tumorem, et ad repellendam compilationum tuarum caliginem, ponere dignum duxi. Sancta quippe Ecclesia, quam B. Paulus apostolus supernam Hierusalem, ac matrem nostram, et manentem civitatem, et aedificationem ex Deo, domum non manufactam appellat, ex angelis et hominibus constat. Quae partim ex hominibus societate angelica in ordinibus distinctis perfruens, jam cum Deo in coelo regnat, partim vero in ordinibus distinctis adhuc peregrinatur in terra, et ad supernam societatem suspirat, ubi est secundum Apostolum tabernaculum 126.0325B| non manufactum, neque hujus creationis (Hebr. IX, 11). Ad cujus instar per Moysem factum est tabernaculum, de quo dixit ad eum Dominus: Omnia fac juxta quod tibi in monte ostensum est. In quo superno et vero tabernaculo, quod fixit Deus, et non homo, in interiora velaminis, id est in ipsum coelum, confessionis nostrae antistes summus, et sempiternus pontifex, sempiternum habens sacerdotium, sacerdosque magnus secundum ordinem Melchisedech, per proprium sanguinem introivit semel in sancta, aeterna redemptione inventa: sedensque ad dexteram Patris, id est in gloria paternae majestatis, interpellat, non voce sed miseratione, pro nobis (Hebr. III, VII, IX; Rom. VIII). Idemque Rex regum, et Dominus dominantium (Apoc. IX), per quem reges regnant et 126.0325C| conditores legum justa decernunt (Prov. VIII), coelestem ac terrenum principatum, cunctam videlicet rempublicam regens, et universam militiam, tam coelestem et spiritalem quam terrenam et temporalem, distinctis in ordinibus disponens ac moderans, et supernae atque mundanae curiae praesidens, miro ordine, angelorum hominumque ministerio, pro temporum varietate et opportunitate dispensat, et quae singulis quibusque temporibus vel personis congruit, sua vel occulta inspiratione, vel evidentiori illustratione, vel patefacta praeceptione decernit.
CAPUT XII. Qui sint ordines in coelo, et in Ecclesia, et in terrena republica. 126.0325D| Et quia legimus sacros ordines in coelo et in terra, et in Testamento Veteri et in Novo, dispositos a Deo, ex quo juxta Apostolum omnis paternitas in coelo et in terra nominatur, qui sint ordines, id est paternitates in coelo, et in Ecclesia, et in terrena republica, sancti doctores nostri, haurientes aquas de fontibus Salvatoris (Ephes. III, 15), id est bibentes scientiae doctrinam de sanctis Scripturis, patenter ostendunt. Unde beatus Dionysius Areopagites, antiquus scilicet et venerabilis Pater, sicut didicit a Paulo apostolo, qui raptus usque ad tertium coelum vidit secreta coelestia, duos libros de angelico et ecclesiastico principatu scripsit. Et beatus Gregorius in libris Moralium, et latius in homilia 126.0326A| Evangelii (hom. 34): Erant appropinquantes ad Jesum publicani et peccatores (Luc. XV, 11), quae in suis locis lector inveniet, succinctius autem in epistola ad episcopos Galliarum scribens ostendit, in qua dicit: « Ad hoc divinae dispositionis provisio gradus diversos et ordines constituit esse distinctos, ut dum reverentiam minores potioribus exhiberent, et potiores minoribus dilectionem impenderent, una concordiae fieret ex diversitate contextio, et recte officium gereret administratio singulorum: neque universitas alia poterat ratione subsistere, nisi hujusmodi magnus eam differentiae ordo servaret. Quia vero creatura in una eademque aequalitate gubernari vel vivere non potest, coelestium militiarum exemplar nos instruit; quia dum sint angeli, sint archangeli, 126.0326B| liquet quia natura aequales sunt, sed in potestate et ordine, sicut nostis, differt alter ab altero. Si ergo inter hos qui sine peccato sunt ista constat esse distinctio, quis hominum abnuat huic se libenter dispositioni submittere? Hinc etenim pax et charitas mutuo se invicem complectuntur, et manet firma concordiae in alterna et Deo placita dilectione sinceritas, quia unumquodque tunc salubriter completur officium, cum fuerit unus ad quem possit recurri praepositus. »
CAPUT XIII. Quod si ordo generalis est omnibus episcopis, non tamen communis est dignitas omnibus. Ordines quoque ministrantium in Ecclesia veteris 126.0326C| populi, quae usitatiore nomine Synagoga vocatur, fuisse legimus per Moysem a Deo dispositos: qui quales, et qualiter ac quando ordinari deberent, et quando ac qualiter, et quantum in singulis officiis ministrare deberent, historia sacra demonstrat. Sed et nunc in Ecclesia, quae regnum coelorum appellatur, ad instar coelestium ordinum, ministros Domini institutione et apostolica traditione legimus et cognoscimus distincte esse dispositos: qui quales, et qualiter, et a quibus debeant ordinari, et qualiter quique in suis officiis debeant ministrare, ut superius memoravimus, apertissima nobis lectione monstratur, de quibus modo non est dicendum per singula. Tantum de eo unde agitur ordine, et unde ad rem de qua agitur pertinet, beatus Leo, sicut 126.0326D| tibi nuper in suprafata schedula inter alia scriptum dedi, veluti traditione apostolica decretum didicit, ad Anastasium Thessalonicensem episcopum scripsit (epist. 84): « Et si ordo, inquiens, generalis est omnibus sacerdotibus, non tamen communis est dignitas omnibus, quia et inter beatissimos apostolos in similitudine honoris fuit quaedam discretio potestatis, et cum omnium par esset electio, uni tamen datum est ut caeteris praemineret. De qua forma episcoporum quoque est orta distinctio, et magna ordinatione provisum est, ne omnes sibi omnia vindicarent, sed essent in singulis provinciis singuli, quorum inter fratres haberetur prima sententia, et rursus quidam in majoribus urbibus constituti 126.0327A| sollicitudinem susciperent ampliorem, per quos ad unam Petri sedem universalis Ecclesiae cura conflueret, et nihil usquam a suo capite dissideret. Qui ergo scit se quibusdam praepositum, non moleste ferat sibi aliquem esse praelatum, sed obedientiam quam exigit etiam ipse dependat. » Nam si, ut legimus, angelus angelo dicit: Curre et loquere (Zach. II, 4), et angelus obedit angelo, non debet homo dedignari homini obedire, praesertim cum inobedientia parentis primi perditionis causa sit generis humani, et obedientia Salvatoris nostri, qui factus est obediens Patri usque ad mortem crucis, reparatio sit humanae salutis. Diabolus quippe superbus hominem superbientem perduxit in mortem; Christus humilis hominem obedientem reduxit ad vitam. 126.0327B| Quia sicut ille elatus cecidit et dejecit consentientem, sic iste humiliatus surrexit et erexit credentem.
CAPUT XIV. Quod et in republica ad instar coelestis militiae diversi sint ordines. Quia etiam sint angeli gentibus praelati, doctores catholici ex verbis angeli per Danielem prophetam ostendunt, dicentis: Ego veni propter sermones tuos. Princeps autem regni Persarum restitit mihi viginti et uno diebus, et ecce Michael unus de principibus primis venit in adjutorium mihi (Dan. X); et paulo post: Nunc revertar ut praelier adversus principem Persarum. Cum enim egrederer, apparuit princeps 126.0327C| Graecorum adveniens (ibid.). « Quos, inquit beatus Gregorius (lib. XVII Moral., c. 8), alios principes gentium nisi angelos appellat? quia certa angelorum ministeria dispensandis singulis quibusque gentibus sunt praelata, cum subjectorum mores adversus se vicissim praepositorum spirituum opem merentur, ipsi qui praesunt spiritus contra se venire referuntur. Is namque angelus, qui Danieli loquebatur, captivis Israelitici populi in Perside constitutis praelatus agnoscitur: Michael autem eorum qui ex eadem plebe in Judaea terra remanserant, praepositus invenitur. Unde et ab hoc eodem angelo paulo post Danieli dicitur: Nemo est adjutor meus in omnibus his, nisi Michael princeps vester, de quo dicit: Et ecce Michael unus de principibus primis 126.0327D| venit in adjutorium mihi. Qui dum nequaquam simul esse, sed venire in adjutorium dicitur, aperte ei populo praelatus agnoscitur qui captivus in alia parte tenebatur. Quid est ergo angelum dicere: Ego veni propter sermones tuos: princeps autem regni Persarum restitit mihi, nisi sua subditis opera nuntiare? » Et his beatus Hieronymus consona dicit, quae plenius qui voluerit in suis locis legere potest. Ad quod instar sunt ordines in saeculo Dei ordinatione distincti, sicut monstrat Apostolus, dicens: Subjecti estote omni humanae creaturae propter Deum, sive regi tanquam praecellenti, sive ducibus tanquam ab eo missis (I Petr. II, 13). « Liquet, inquit beatus Gregorius (lib. XXI Mor., c. 10), quod omnes homines 126.0328A| natura aequales genuit, sed variante meritorum ordine, alios aliis culpa postponit. Ipsa autem diversitas, quae accessit ex vitio, divino judicio dispensatur, ut quia omnis homo aeque stare non valet, alter regatur ab altero. »
CAPUT XV. De paternitatibus et incolatibus in coelo, et in Ecclesia et republica. Et quia per distinctos ordines sunt paternitates et incolatus a Deo constituti in coelo, de quibus per Danielem dicitur: Millia millium ministrabant ei, et decies millies centena millia assistebant ei (Dan. VII), quibus electorum quoque hominum numerus jungitur, et aliud est ministrare, aliud assistere, ad instar 126.0328B| hujus coelestis dispositionis, et in mundo, non solum dimensiones ecclesiasticorum incolatuum, sed et terrenorum, dispositae a Deo existunt, sicut et in veteri populo exstiterunt, veluti libro Pentateucho demonstratur in dimensione terrae promissionis per duodecim tribus filiorum Israel. Unde et Paulus in Synagoga apud Antiochiam faciens sermonem, dixit: Deus plebis Israel elegit patres nostros (Act. XIII, 17); et paulo post: Destruens gentes septem in terra Chanaam, sorte distribuit eis terram eorum (ibid., 19). Ejecit, inquit psalmus, a facie eorum gentes, et sorte divisit eis terram in funiculo distributionis (Psal. LXXVII). Et beatus Joannes in Apocalypsi dicit, audisse se numerum de unaquaque tribu duodecim millia signatorum (Apoc. VII). Hoc enim numero 126.0328C| diffinito, ut catholici doctores exponunt, innumerabilis significatur totius Ecclesiae multitudo, quae de patriarchis, vel prosapia carnis, vel fidei est imitatione progenita. Si enim, inquit, vos Christi, ergo Abrahae semen estis (Gal. III, 29.) Ad augmentum autem perfectionis pertinet et ipsa duodecim duodecies multiplicari, et ad summam millenarium perfici, qui est denarius numerus quadratus solidus, significans stabilem Ecclesiae vitam. Propterea quippe duodenario numero saepius Ecclesia figuratur, quia per orbem quadratum in fide consistit sanctae Trinitatis. Ter enim quaterni decusdipondius faciunt. Denique et apostoli, eamdem mundo fidem praedicaturi, duodecim sunt electi, numero scilicet mysterium operis sui figurantes. Missi sunt enim per quadratum mundum 126.0328D| praedicare fidem sanctae Trinitatis, et incarnatum de Spiritu sancto ex Maria virgine Dominum Jesum Christum, et hunc crucifixum, sicut in Symbolo continetur: quo signo crucis, et per Ezechielem in figura (Ezech. IX), et per Joannem in speciei veritate (Apoc. VII), fideles signati monstrantur. Nam et ipsa crucis figura dilatatum ubique Domini significat regnum, et monarchiam fidei ipsius signi, sicut vetus distichon probat: Respice distinctis quadratum partibus orbem, Ut signum fidei cuncta tenere probes. Neque enim frustra in fronte pontificis nomen Domini tetragrammaton scribebatur, nisi quia hoc est signum in fronte fidelium, de quo in psalmo pro torcularibus 126.0329A| canitur: Domine Dominus noster, quam admirabile est nomen tuum in universa terra! etc., usque dum ait, ut destruas inimicum et defensorem (Psal. VIII). Ipsosque incolatus parochiarum ac regionum, olim sancto Spiritu ante incarnationem Christi per prophetam praedictos, et post ascensionem in coelum eodem sancto Spiritu per sanctos Dei homines dimetiendos fore, demonstrat sanctus Basilius (homil. in psal. LIX) tractans versum quo dicitur: Convallem tabernaculorum dimetiar. « Hanc, inquiens, praecipuam et velut privatam quondam plebem, scilicet Israeliticam haereditatem populi, in divisionem vocabo, et communem cum caeteris omnibus faciam. Cum autem divisum fuerit testamentum in omnes, et cum ejus utilitas universis coeperit esse communis, 126.0329B| Deo pro nobis aliquid melius providente, tunc etiam convallis tabernaculorum dimetietur, hoc est, universus orbis terrarum, qui vallis tabernaculorum pro habitaculis corporum dictus est, hic velut quadam sorte divisus atque dimensus, per singula loca Ecclesiarum Dei parochiis et incolatibus dividetur. Tunc etiam ea quae divisa sunt, in unitatem fidei congregabit ille qui pacificat per sanguinem crucis suae, sive quae in terra sunt, sive quae in coelis, et qui medium parietem solvens, fecit utraque unum. » Hinc iterum scriptum est: Distribuite domos ejus, videlicet universalis Ecclesiae, per custodiarum parochias praedicando, ut enarretis in progenie altera, quoniam hic est Deus noster, et ipse reget nos in saecula (Psal. XLVII). Ad quod instar, secundum 126.0329C| constitutionem Anacleti, Dionysius papa rusticanis parochiis terminos certos posuit, ac ponendos disposuit, de quibus etiam Chalcedonense concilium quae sunt nota decrevit.
De provinciarum autem dimensione, et civitatum privilegiis, quae ad instar duodecim tribuum Israelitici populi ethnici statuerunt, et apostolica sunt postea constitutione firmata, sanctus Clemens in prima epistola ad Jacobum Hierosolymitanum episcopum, qui et frater Domini appellatur, scripsit, quod tu in compilatione tua sicut et nec praecedentia verba Leonis ponere voluisti, ne inveniretur in eis quod tu alicui, praeter apostolicae sedis pontifici, deberes aliquo modo subdi, inaniter putans quod si tu haec in tuo pitaciolo non poneres, alii non haberent libros 126.0329D| ubi ea legere potuissent. Sed quis ea quae nosti ignorat? Prius enim quam formareris in utero illa novimus, et antequam exires de vulva saepissime legimus, et discretius quam tu Scripturas sacras et canones sacros intelligas intelleximus. Ait enim beatus Clemens inter alia in praefata epistola (epist. 2, sub medium), « jussisse beatum Petrum, in illis, inquiens, civitatibus, in quibus olim apud ethnicos primi flamines eorum, atque primi legis doctores erant, episcoporum primates poni vel patriarchas, qui reliquorum episcoporum judicia et majora quoties necesse foret negotia in fide agitarent, et secundum Domini voluntatem, sicut constituerunt sancti apostoli, ita ut ne quis injuste periclitaretur, diffinirent. 126.0330A| In illis autem civitatibus, in quibus dudum apud praedictos erant ethnicos eorum archiflamines, quos tamen minores tenebant quam memoratos primates, archiepiscopos institui praecepit, qui non tamen primatum, sed archiepiscoporum fruerentur nomine. Episcoporum quoque judicia, ut superius memoratum est, et majora ecclesiarum negotia, si ipsi reclamaverint, aut aliquem timorem, aut istos vel alios suspectos habuerint, ad jam dictos primates vel patriarchas, ne aliquis innocenter periret, transferri perdocuit. In singulis vero reliquis civitatibus, singulos, et non binos vel ternos aut plures, episcopos constitui praecepit, qui non primatum, aut archiepiscoporum, aut metropolitanorum nomine, quia matres civitatum non tenent, sed episcoporum 126.0330B| tantum vocabulo potirentur, quoniam nec inter ipsos apostolos par institutio fuit, sed unus omnibus praefuit. Hoc tamen praevidendum instituit, ne in villis, aut castellis, vel modicis civitatibus instituerentur episcopi, ne vile eorum nomen fieret. Episcopos ergo vicem apostolorum gerere Dominum docuisse dicebat, et reliquorum discipulorum vicem tenere presbyteros insinuabat debere. »
Et sanctus Anacletus, successor Clementis, a beato Petro apostolo presbyter ordinatus, in prima epistola ad omnes episcopos et caeteros fideles (epist. 1, sub finem): « Privilegia, inquit, Ecclesiarum et sacerdotum sancti apostoli, jussu Salvatoris, intemerata et inviolata aevis decreverunt manere temporibus. Leges Ecclesiae apostolica firmamus auctoritate, 126.0330C| et peregrina judicia submovemus. Unde et Dominus mentionem faciens Lot, per Moysem loquitur dicens: Ingressus es quidem, inquiunt, ut advena, nunquid ut judices? (Gen. XIX.) Unaquaeque enim provincia, tam juxta ecclesiasticas quam juxta saeculi leges, suos debet justos et non iniquos habere judices, et non externos, nisi apostolicae hujus sedis decreverit auctoritas: quatenus quicunque causam habuerit, apud suos judices judicetur, et non ad alienos, causa vagandi, stimulante protervia, suam despiciens patriam transeat, sed ad duodecim ejusdem provinciae judices, ad quorum judicium omnes causae civitatum referuntur, deferatur negotium. Si autem fuerit ecclesiasticum, apud episcopos, interveniente primate, si major causa fuerit; si vero 126.0330D| minor, metropolitano. Si vero fuerit saeculare, apud ejusdem ordinis viros, judicio tamen episcoporum, cum Apostolus privatorum Christianorum causas magis ad Ecclesias deferri, et ibidem sacerdotali judicio terminari voluit. » Et in secunda epistola ad episcopos in Italia constitutos dicit: « Provinciae autem multo ante Christi adventum tempore divisae sunt maxima ex parte, et postea ab apostolis, et beato Clemente praedecessore nostro, ipsa divisio est renovata. Et in capite provinciarum, ubi dudum primates legis erant saeculi, ac prima judiciaria potestas, ad quos qui per reliquas civitates commorabantur, quando eis necesse erat, qui ad aulam imperatorum vel regum confugere non poterant, vel 126.0331A| quibus permissum non erat confugere, pro oppressionibus vel injustitiis suis [confugiebant], ipsosque appellabant quoties opus erat, sicut in lege eorum praeceptum erat, ipsis quoque in civitatibus vel locis nostri patriarchas vel primates, qui unam formam tenent, licet diversa sint nomina, leges divinae et ecclesiasticae poni et esse jusserunt, ad quos episcopi, si necesse fuerit, confugerent eosque appellarent, et ipsi nomine primatum fruerentur, et non alii: reliquae vero metropolitanae civitates, quae minores judices habebant, licet majores comitibus essent, haberent metropolitanos suos, qui praedictis juste obedirent primatibus, sicut et in legibus saeculi olim ordinatum erat, qui non primatum, sed aut metropolitanorum, aut archiepiscoporum nomine 126.0331B| fruerentur. Et licet singulae metropoles civitates suas provincias habeant, et suos metropolitanos habere debeant episcopos, sicut prius metropolitanos judices habebant saeculares, primates tamen, ut praefixum est, et tunc et nunc habere jussae sunt, ad quos post sedem apostolicam summa negotia conveniant, ut ibidem quibus necesse fuerit releventur et juste restituantur, et hi qui injuste opprimuntur juste reformentur atque fulciantur, episcoporumque causae et summorum negotiorum judicia, salva apostolicae sedis auctoritate, justissime terminentur. » Et in tertia epistola: « De primatibus, inquit, charissimi, super quibus me quidam vestrum consuluerunt, aut si esse deberent, an non, quantum hactenus de his a beato Petro 126.0331C| apostolo, et a reliquis apostolis, et a beato Clemente nostro sancto praedecessore et martyre novimus statutum, denegare vobis minime possumus. Et quis est, qui quaerentibus fratribus denegare possit dubitationem vel necessitates eorum? Sacerdotum, fratres, ordo bipartitus est, et sicut Dominus illum constituit, a nullo debet perturbari. Scitis autem a Domino apostolos esse electos et constitutos, et postea per diversas provincias ad praedicandum dispersos. Cum vero messis coeperat crescere, videns paucos esse operarios, ad eorum adjumentum septuaginta eligi praecepit discipulos. Episcopi vero Domini apostolorum, presbyteri quoque septuaginta discipulorum locum tenent. Episcopi autem non in castellis aut modicis civitatibus debent 126.0331D| constitui, sed presbyteri per castella et modicas civitates atque villas debent ab episcopis ordinari et poni, singuli tamen per singulos titulos suos; et episcopus non ab uno, sed a pluribus debet episcopis ordinari, et ut dictum est, non ad modicam civitatem, ne vilescat nomen episcopi, aut alicubi, sed ad honorabilem urbem titulandus, et denominandus est: presbyter vero ad qualemcunque locum vel ecclesiam in eo constitutam est praeficiendus, atque in ea diebus vitae suae durandus. Amplius quam isti duo ordines sacerdotum, nec nobis a Deo collati sunt, nec apostoli docuerunt. Episcoporum vero ordo unus est, licet sint primates illi qui primas civitates tenent, qui et in quibusdam 126.0332A| locis patriarchae a nonnullis vocantur. Illi autem qui in metropoli a beato Petro, ordinante Domino, et praedecessore nostro praedicto sancto Clemente, seu a nobis constituti sunt, non omnes primates vel patriarchae esse possunt. Sed illae urbes quae praefatis et priscis temporibus primatum tenuere, archiepiscoporum, Patriarcharum, aut primatum nomine fruantur: reliquae vero metropoles archiepiscoporum, aut metropolitanorum, et non patriarcharum aut primatum utantur nominibus, quia haec eadem et leges saeculi in suis continent principibus. Aliae autem primae civitates, quas vobis conscriptas in quodam tomo mittimus, a sanctis apostolis et a beato Clemente, sive a nobis primates praedicatores acceperunt. Haec vero sacrosancta Romana et apostolica 126.0332B| Ecclesia, non ab aliis, sed ab ipso Domino Salvatore nostro primatum obtinuit, sicut ipse beato Petro apostolo dixit: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. » Et paulo post: « Prima ergo sedes est coelesti beneficio Romanae Ecclesiae, quam, ut memoratum est, beatissimi Petrus et Paulus suo martyrio consecrarunt. Secunda autem sedes apud Alexandriam beati Petri nomine a Marco ejus discipulo atque evangelista consecrata est, quia ipse et in Aegypto primum verbum veritatis directus a Petro praedicavit, et gloriosum suscepit martyrium, cui venerabilis successit Habilius. Tertia vero sedes apud Antiochiam, id est, beati Petri apostoli habetur honorabilis, quia illic priusquam Romam veniret habitavit, et Ignatium 126.0332C| episcopum constituit, et illic primum nomen Christianorum novellae gentis exortum est. Reliquas vero, ut praediximus, in quodam tomo, prolixitatem vitantes epistolae, vobis conscriptas direximus. Inde namque et beati apostoli inter se statuerunt ut episcopi singularum scirent gentium quis inter eos primus esset, quatenus ad eum potior eorum sollicitudo pertineret. Nam et inter beatos apostolos quaedam fuit discretio, et licet omnes essent apostoli, Petro tamen a Domino est concessum, et ipsi inter se idipsum voluerunt, ut reliquis omnibus praeesset apostolis, et Cephas, id est caput et principium teneret apostolatus, quia et eamdem formam suis successoribus, et reliquis apostolis tenendam tradiderunt. Et non solum hoc in Novo Testamento est 126.0332D| constitutum, sed etiam in Veteri fuit. Unde scriptum est: Moyses et Aaron in sacerdotibus ejus (Psal. XVII), id est, primi inter eos fuerunt. » Inde sacrum Nicaenum concilium paucioribus quidem verbis, sed non minori auctoritate decrevit (can. 6), quatenus « antiqua consuetudo, scilicet quae apud ethnicos statuta fuerat, et apostolica est postea constitutione firmata, servetur, ut Alexandrinus episcopus suorum omnium habeat potestatem, quia et urbis Romae episcopo parilis mos est. Similiter et apud Antiochiam caeterasque provincias suis privilegia serventur Ecclesiis.
His autem praetermissis, sed et quae Zephyrinus decrevit (epist. 1), ut quilibet episcopus accusatus a 126.0333A| duodecim judicetur episcopis, ad Callistum, et ad Lucium te contulisti, et quae Stephanus statuit, qui post eos fuit, contingere noluisti, qui dicit (epist. 2): « Nullus praefati ordinis, videlicet episcopalis, vir accusari potest, aut respondere suis accusatoribus debet, priusquam regulariter a suo primate vocatus sit, locumque defendendi et inquirendi accipiat ad abluenda crimina. Nulli enim metropolitani, aut alii episcopi appellentur primates, nisi hi qui primas sedes tenent, et quorum civitates antiqui primates esse censuerunt. Reliqui vero, qui civitates metropolitanas adepti sunt, non primates aut archiepiscopi, sed metropolitani vocentur. Urbes enim et loca, quibus primates praesidere debent, non modernis, sed etiam multis ante adventum Christi sunt statutae 126.0333B| temporibus, quarum primates etiam gentiles pro majoribus negotiis appellabant. In ipsis vero urbibus post Christi adventum apostoli et successores eorum patriarchas vel primates posuerunt, ad quos episcoporum negotia, salva in omnibus apostolica auctoritate, et majores causae post apostolicam sunt sedem referendae. Et licet, Apostolo prohibente, inter Christianos non debeant accusationes exerceri, si prohiberi non poterunt accusationes, episcoporum ad memoratos primates debent ab accusatoribus deferri. Studendum est tamen episcopis ut dissidentes fratres magis ad pacem quam ad judicium cohortentur. Episcopus autem aliter non debet audiri vel judicari, nisi in praesentia omnium comprovincialium, et ab omnibus comprovincialibus episcopis, qui ipsis absentibus judicari 126.0333C| nec debet, nec potest. »
Deinde plurima ex plurimis exponens, quae tibi visa fuerunt tecum facere, sed revera probantur redarguere, Pelagium decessorem S. Gregorii transilisti, et verba successoris ejus B. Gregorii ad Theoctistam patriciam a suo sensu, quantum ex te fuit, alienans, alienis a beato Gregorio verbis imposturasti. Ait enim idem Pelagius ad episcopos, qui injusta vocatione Joannis ad synodum Constantinopolim ut decernerent cum universalem vocari constituerunt (Pelag. II, epist. 1, sub finem): « De caetero, inquiens, fratres, super provinciae causa, unde sedem apostolicam dudum consulere voluistis, videtur nobis sufficienter tractatum a sanctis praedecessoribus nostris. Sed quia denuo nostram mediocritatem 126.0333D| de eadem re interrogare dignum duxistis, scitote certam provinciam esse quae habet decem vel undecim civitates, et unum regem, et totidem minores potestates sub se, et unum episcopum, aliosque suffragatores decem vel undecim episcopos judices, ad quorum judicium omnes causae episcoporum, et reliquorum sacerdotum, ac civitatum causae referantur, ut ab his omnibus juste consona voce decernantur, nisi ad majorem auctoritatem fuerit ab his qui judicandi sunt appellatum. Unde non oportet ut degradetur vel dehonoretur unaquaeque provincia, sed apud semetipsam habeat judices sacerdotes, et episcopos singulos, videlicet juxta ordines suos, et quicumque causam habuerit, a suis judicibus judicetur, 126.0334A| et non ab alienis, id est a suae justis judicibus provinciae, et non ab externis, nisi, ut jam praelibatum est, a judicandis fuerit appellatus. Si vero in qualibet provincia ortae fuerint quaestiones, et inter ipsius provinciae episcopos discrepare coeperit ratio, atque inter ipsos dissidentes non conveniat, ad majorem tunc sedem referantur, et si illic facile et juste non discernuntur, ubi fuerit synodus regulariter congregata canonice et juste discernantur. Majores vero et difficiles quaestiones, ut sancta synodus statuit, et beata consuetudo exigit, ad sedem apostolicam semper referantur. »
CAPUT XVI. De metropoli Rhemorum, et castro Lauduno; et quod tres primariae sedes una fuit sedes Petri. Hormisdae ad sanctum Remigium epistola. 126.0334B| Vide, frater, utrum certa sit provincia metropoli Rhemorum ex antiquo subjecta: quae metropolis undecim civitates sub se habuit etiam antequam beatus Remigius auctoritate Africani concilii ordinaret episcopum in castello in quo et tu metropolis tuae suffragator es ordinatus episcopus, et refragator ipsius dignitatis atque auctoritatis, asse, ut dicitur, excrevisti de pusillo magnus apud te oppidanus episcopus. Quod, sicut Eutropius antiquus historiographus dicit, auctore Marcobrio praetore conditum, ab exordio sui in paganismo inter civitates vel provinciales sedes nomen et locum non habuit. Et postquam B. Sixtus a Sixto sedis Romanae pontifice primus ad Rhemensem metropolim fuit directus episcopus, 126.0334C| in Christianismo per quindecim archiepiscoporum tempora, plurimis annorum evolutis curriculis, in Rhemensi parochia, sicut et alia municipia quae hodieque ibidem consistunt, municipalem locum tenuit, sicut et tomus quem Anacletus episcopis de sedium privilegiis se interrogantibus se misisse dicit patenter ostendit, veluti ipse legere potes in eodem breviaro, in quo descriptis civitatibus metropoli Rhemorum subjectis, nomen castelli in quo es ordinatus episcopus, nequaquam invenies. Sed et per plures annos tempore ejusdem B. Remigii, qui, ut veraces nostratium historiae monstrant, septuaginta quatuor et eo amplius annos in episcopatu degens, et multis insignibus virtutibus clarus, jam in senecta sua ibidem ordinavit episcopum, et rebus ecclesiasticis 126.0334D| (quoniam secundum sacras regulas quidquid rerum et mancipiorum in ordine episcopatus acquirit episcopus, sicut et illae quae ante fuerunt Ecclesiae, habentur Ecclesiasticae), idem episcopium sufficienter ditavit. Quamobrem sicut sedes Ecclesiarum, scilicet Romanae, Alexandrinae, atque Antiochenae, idcirco specialiter legimus sedes dici, cum plurimae sedes et apostolorum, sicut Jacobi Hierosolymae, et Joannis apud Ephesum, in qua sedit et Thimotheus beati Pauli discipulus, et multae aliae principalium civitatum quoniam sedes sunt, quin potius, licet disparentur longinquitate terrarum, una sedes sunt magni Petri apostolorum principis: ita pro modo suo Rhemorum metropolis, et Laudunensis parochia, specialiter 126.0335A| inter caeteras sedes provinciales Rhemorum provinciae una est sedes, quia beatus Remigius eamdem sedem Laudunensem in subsellio Rhemensis metropolis consedere fecit, quam a sua parochia, non autem a dioecesis provincia, scidit. Quia vero Alexandrina et Antiochena sedes, sicut et Romana, beati Petri sint sedes, Leo ad Dioscorum Alexandrinum episcopum monstrat, dicens (epist. 7): « Cum enim beatissimus Petrus apostolicum a Domino acceperit principatum, et Romana Ecclesia in ejus permaneat institutis, nefas est credere quod sanctus discipulus ejus Marcus, qui Alexandrinam primus Ecclesiam gubernavit, aliis regulis traditionum suarum decreta formaverit, cum sine dubio de eodem fonte gratiae unus spiritus et discipuli fuerit et magistri, 126.0335B| nec aliud ordinatus tradere potuerit quam quod ab ordinatore suscepit. Non ergo patimur ut cum unius nos corporis et fidei fateamur, in aliquo discrepemus, et alia doctoris, alia discipuli instituta videantur. » Et sanctus Gregorius ad Eulogium Alexandrinum episcopum (lib. VIII, epist. 42): « Veritatis, inquit, minister, Petri sequax et sanctae Ecclesiae praedicator, scit quia illa loqui potuisti, quae de sede Petri apostoli per os doctoris sonare debuerunt. » Et item idem ad eumdem: Sit ergo illi laus, sit in excelsis gloria, cujus dono adhuc in sede Petri clamat vox Marci. » De Antiochena autem Ecclesia sanctus Innocentius ad Alexandrum Antiochenum episcopum dicit (epist. 20): « Revolventes itaque auctoritatem Nicaenae synodi, quae una omnium per 126.0335C| orbem terrarum mentem explicat sacerdotum, quae censuit de Antiochena Ecclesia cunctis fidelibus, ne dixerim sacerdotibus, esse necessarium custodire, qua super dioecesim suam praedictam Ecclesiam, non super alium aliquam provinciam recognoscimus constitutam. Unde advertimus non tam pro civitatis magnificentia hoc eidem attributum, quam quod prima primi apostoli sedes esse monstretur, ubi et nomen accepit religio Christiana, et quae conventum apostolorum apud se fieri celeberrimum meruit, quaeque urbis Romae sedi non cederet, nisi quod illa in transitu meruit, ista susceptum apud se consummatumque gaudet. » Et Leo ad Maximum Antiochenum episcopum (epist. 66): « Oportet, inquit, dilectionem tuam toto corde conspicere cujus Ecclesiae 126.0335D| gubernaculis te Dominus voluit praesidere, et ejus meminisse doctrinae quam praecipuus apostolorum omnium beatissimus Petrus, per totum quidem mundum uniformi praedicatione, sed speciali magisterio in Antiochena et Romana urbe fundavit, ut illum in suae glorificationis domicilio praeeminentem ea intelligas reposcere instituta quae tradidit, sicut ab ipsa quam confessus est veritate suscepit. Neque ullo modo sinas in Orientalibus Ecclesiis, maximeque his quas Antiochenae sedi sacratissimorum patrum Nicaeni canones deputarunt, ab improbis haereticis Evangelio resultari. » Et post aliquanta: « Dignum est enim te apostolicae sedi in hac sollicitudine esse consortem, et ad agendi fiduciam privilegia 126.0336A| tertiae sedis agnoscere, quae in nullo cujusquam ambitione minuitur: quia tanta apud me est Nicaenorum canonum reverentia, ut ea quae sunt a sanctis Patribus constituta, nec permiserim, nec patiar aliqua novitate violari. Et si enim diversa nonnunquam sunt merita praesulum, tamen jura permanent sedium, quibus possunt aemuli perturbationem aliquam fortassis inferre, non tamen possunt minuere dignitatem. »
Et sanctus Gregorius ad Anastasium Antiochenum episcopum (lib. VII, epist. 3): « Ecce in sancta senectute beatitudo vestra multis tribulationibus laborat, sed perpendat, cujus sedem teneat, nunquid non illius, cui voce veritatis dictum est: Cum senueris, alius te cinget, et ducet quo non vis? (Joan. XXI.) » 126.0336B| Et idem ad eumdem (lib. IV, epist. 37): « Amen, gratia. Quae videlicet verba, de scriptis vestris accepta, idcirco in meis epistolis pono, ut de sancto Ignatio vestra beatitudo cognoscat quia non solum vester est, sed etiam noster. Sicut enim magistrum ejus apostolorum principem habemus communem, ita quoque ejusdem principis discipulum nullus nostrum habet privatum. » Hunc enim Ignatium beatus Petrus, quando Romam petiit, Antiochiae pro se ordinavit episcopum. Et licet beatus Petrus antea in Antiochia sederit, quam Romam venerit, unde Marcum Alexandriam misit: non tamen ideo Antiochia secunda, sed tertia sedes, et Alexandrina Ecclesia secunda sedes dicitur, propter privilegium Evangelii, quod sanctus Marcus evangelista ore Petri excepit 126.0336C| atque conscripsit, quod et in Alexandria praedicavit, et Alexandrinum populum, cum subjectis eidem magnae civitati urbibus, verae fidei fundamento fundavit, sicut et sanctus Gregorius ad Eulogium Alexandrinum episcopum inter caetera scribit dicens (lib. V, epist. 60): « Est aliquid quod nos erga Alexandrinam Ecclesiam quadam peculiaritate constringit, et in ejus amore proniores existere speciali quodammodo lege compellit. Nam sicut omnibus liquet quod beatus evangelista Marcus a S. Petro apostolo magistro suo Alexandriam sit transmissus, sic hujus nos magistri et discipuli unitate constringimur, ut et ego sedi discipuli praesidere videar propter magistrum, et vos sedi magistri propter discipulum. Ad hanc autem unitatem cordium 126.0336D| etiam vestrae sanctitatis meritis ligamur, quos auctoris sui salubriter sequi instituta cognoscimus, et semper ad magistri sui gremium, unde illic praedicatio salutis exorta est, tota se conferre devotione sentimus. » Et item, quod tres illae sedes, scilicet Romana, Alexandrina, et Antiochena, una sit Petri sedes, ad eumdem Eulogium Alexandrinum episcopum scribit (lib. VI, epist. 37): « Suavissima, inquiens, mihi sanctitas vestra multa in epistolis suis de sancti apostolorum principis Petri cathedra locuta est, dicens quod ipse in ea nunc usque in suis successoribus sedeat. Et quidem ego indignum me esse non solum in honore praesidentium, sed etiam in numero stantium agnosco; sed cuncta quae dicta 126.0337A| sunt in eo libenter accepi, quod ille mihi de Petri cathedra locutus est, qui Petri cathedram tenet, et cum me specialis honor nullo modo delectet, valde tamen laetatus sum, quia vos sanctissimi quod mihi impendistis, vobismetipsis dedistis. Quis enim nesciat sanctam Ecclesiam in apostolorum principis soliditate confirmatam, qui firmitatem mentis traxit in nomine, ut Petrus a petra vocaretur, cui Veritatis voce dicitur: Tibi dabo claves regni coelorum (Matth. XVI); et tu aliquando conversus confirma fratres tuos (Luc. XXII); et iterum: Simon Joannis, amas me? Pasce oves meas (Joan. XXI). Ita et cum multi sint apostoli, pro ipso tamen principatu, sola apostolorum principis sedes in auctoritate convaluit, quae in tribus locis unius est. Ipse enim sublimavit sedem, 126.0337B| in qua etiam quiescere et praesidendo vitam finire dignatus est. Ipse decoravit sedem, in qua evangelistam discipulum misit. Ipse firmavit sedem, in qua septem annis quamvis discessurus sedit. Cum ergo unius atque una sit sedes, cui ex auctoritate divina tres nunc episcopi praesident, quidquid ego de vobis boni audio, hoc mihi imputo; si quid de me boni creditis, hoc vestris meritis imputate, quia in illo unum sumus qui ait: Ut omnes unum sint, sicut et tu, Pater, in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint (Joan. XVII). »
Si ergo, frater, immemor beneficiorum a me tibi impensorum oblitus, adversum me rebellare non times, time tamen rebellare adversus beatum Remigium, qui sicut modo audisti, nunc usque in suis 126.0337C| successoribus qualibuscunque sedet; et quia sedes illius est, in qua resides ex auctoritate divina, et ipsius beati Remigii benignitate, inter sedes, quod antea non fuerat, computata: quidquid de me, qui sedeo in sede illius, boni audis, tibi imputare debes, quia quidquid de te boni audio, mihi imputo, et quidquid de te sinistrum audio, non tantum tuis, sed et meis peccatis imputo, per cujus manus impositionem Dei judicio te in illa sede residere cognosco. Desine ergo ab ea quam cepisti mentis improbitate, et assume mentis humilitatem cum virtute sanctae obedientiae, ut in illo unum simus, qui ait: Ut omnes unum sint, sicut et tu, Pater, in me et ego in te: ut et ipsi in nobis unum sint. Quoniam sicut et ex verbis apostolicae sedis audisti, licet harum Ecclesiarum, 126.0337D| Alexandrinae scilicet et Antiochenae, praesules beati Petri sedes tenere se cognoscant, quod et Romani pontifices attestantur, non tamen subditas easdem sedes Romanae sedi denegant, nec ipsi Romano pontifici subdi modo quolibet dedignantur; nec tui decessores ac praedecessores subdi dedignati sunt Rhemorum episcopis, et de rebus Ecclesiae Rhemorum metropolis de quibus ditatum est episcopium Laudunense, quando in ipsam venerunt parochiam, humiliter ac benigne Rhemensi Ecclesiae famulari, ex quo beatus Remigius sanctum Genebaudum in Laudunensi castello episcopum non solum constituit, sed etiam, ut ostendit antiqua traditio, et monimentum reclusionis, qua eum propter 126.0338A| excessum notissimum secundum regulas reclusit, post dignam satisfactionem restituit: sicut et mihi decessores tui Simeon et Pardulus, cui successisti, exhibuerunt usque ad tuam praelationem, quem Rhemensis Ecclesia ab ipsis, ut ita dicam, cunabulis dulci benignitate nutrivit, et pannis infantiae eluit atque exuit, et ad virum perduxit, atque ad episcopatum provexit. De quo nunc per ora sibi servientium cum suspiriis ac gemitibus dicit: Ex nobis exiit, sed non erat ex nobis; si enim fuisset ex nobis, permansisset utique nobiscum. Et attendens qualiter episcopi civitatum suae provinciae, quos non nutrivit, sed regulariter ordinavit, ei benignitatis et humilitatis atque obedientiae impendant obsequia, dicit: Populus quem non cognovi servit mihi, in 126.0338B| auditu auris obedit mihi: filius autem alienus mentitus est mihi, filius alienus inveteravit (Psal XVII), videlicet quia quod agit ad hominem vetustum pertinet, et claudicat a semitis suis, quas in mandatis Domini per humilitatem et obedientiam debuerat currere, et sumens lamentum Domini de Isaia: Filium, inquit, nutrivi et exaltavi, ipse autem spernit me (Isa. I). Et licet tu hoc forte non recogites neque timeas, certus tamen esse potes quia sanctus Remigius a te reposcet in conspectu Domini obedientiam dependendam suis successoribus, et tuis praepositis, quam instituit quando in eodem castello, in quo ordinatus es, consecravit episcopum, sicut de verbis beati Leonis ad Maximum Antiochenum episcopum: Praeposui beatum Petrum, in suae glorificationis domicilio 126.0338C| praeeminentem, ea reposcere instituta, quae in Antiochia tradidit. Attamen, velis nolis, sanctus Hormisda papa tibi ostendet primatem esse hujus provinciae illum qui in sede beati Remigii apud Rhemorum metropolim est ordinatus episcopus. Ait enim in epistola ad eum directa: « Dilectissimo fratri Remigio Hormisda. Suscipiens plena fraternitatis tuae congratulatione colloquia, quibus nos germanae salutis tuae laetificavit indicio, corporali cum spiritalibus officiis incolumitate subnixo, congruum esse perspeximus, hanc ipsam, quam mente gerimus, verbis aperire laetitiam. Agis enim summi documenta pontificis, dum et praedicanda facis, et ea insinuare non differs. Praerogativam igitur de nostri sumpsimus electione judicii, quando id operatum te esse 126.0338D| didicimus, quod caeteris agendum obnixius imperamus, ut in provinciis tanta longinquitate disjunctis, et apostolicae sedis vigorem, et patrum regulis studeas adhibere custodiam. Vices itaque nostras per omne regnum dilecti et spiritalis filii nostri Clodovei, quem nuper, adminiculante superna gratia, plurimis et apostolorum temporibus aequiparandis signorum miraculis praedicationem salutiferam concomitantibus, ad fidem cum gente integra convertisti, et sacri dono baptismatis consecrasti, salvis privilegiis quae metropolitanis decrevit antiquitas, praesenti auctoritate committimus, augentes studii hujus participatione ministerii, dignitatem, relevantes nostras ejusdem remedio dispensationis excubias. 126.0339A| Et licet de singulis non indigeas edoceri, a quo jam probavimus acutius universa servari, gratius tamen esse solet, si ituris trames ostenditur, et laboraturis injuncti operis forma monstratur. Paternas igitur regulas, et decreta sanctissimis diffinita conciliis ab omnibus servanda mandamus. In his vigilantiam tuam, in his curam et fraternae monita exhortationis ostendimus. His ea quanta dignum est reverentia custoditis, nullum relinquit culpae locum sanctae observationis obstaculum. Ibi fas nefasque perscriptum est, ibi prohibitum, ad quod nullus audeat aspirare, ibi concessum quod debeat mens Deo placitura praesumere. Quoties universale poscit religionis causa concilium, te cuncti fratres evocante conveniant, et si quos eorum specialis negotii pulsat 126.0339B| intentio, jurgia inter eos oborta compesce, discussa sacra lege determinando certamina. Quidquid autem illic pro fide et veritate constitutum, vel provida dispensatione praeceptum, vel personae nostrae auctoritate fuerit confirmatum, totum ad scientiam nostram instructa relationis attestatione perveniat. Eo fiet ut et noster animus officii charitate dati, et tuus securitate perfruatur accepti. Deus te incolumem custodiat, frater charissime. »
Sed et Adrianus papa Tilpino praedecessori nostro talia suae auctoritatis privilegia, et sibi commissae Ecclesiae dedit, sicut scripta quae habemus demonstrant. Quae exiguitas mea nec meruit, nec ambit, nec appetit, nec requirit, quanquam et quarti Leonis, et nomine ac gratia Benedicti auctoritas mihi privilegia 126.0339C| non a me quaesita contulerint, quia sufficiunt mihi quae per sacros canones unicuique sunt metropolitano collata. Unde sicut omnibus generaliter episcopis convenit pro Romano pontifice, et speciali Petri vicario Dominum exorare, veluti et traditio demonstrat ecclesiastica (de qua Coelestinus dicit [post epist. 8]: « Obsecrationum sacerdotalium sacramenta respiciamus, quae ab apostolis tradita in toto mundo atque in omni catholica Ecclesia uniformiter celebrantur, ut legem credendi lex statuat suplicandi » ), eidemque ab omnibus obediri oportet, sicut ex evangelica et apostolica auctoritate, majorum traditione, atque antiqua consuetudine noscitur esse decretum: sic ab omnibus provinciae coepiscopis, qui a primate suae metropolis ordinantur, convenit secundum sacras 126.0339D| regulas obediri, et pro eo Dominum supplicari, quoniam incolumitas praesidentis salus est subditorum. Sed et te in his vigilantiorem curam exhibere convenerat, quem taliter, ut praemisi, a se nutritum Rhemorum metropolis in subsellio sedis suae ordinavit episcopum. Quae non meo, sed ex Scripturarum sensu beati Leonis institutione profero (serm. 3, in anniversario die ejusdem assumptionis): « Instante, inquit, passione sua Dominus, quae discipulorum erat turbatura constantiam, ait: Simon, ecce Satanas expostulavit, ut vos cerneret veluti triticum; ego autem rogavi pro te ne deficiat fides tua; et tu aliquando conversus confirma fratres tuos (Luc. XXII, 31, 32). Et omnibus apostolis: Vigitate, et orate, ne 126.0340A| intretis in tentationem (Matth. XXVI, 41). Commune erat omnibus apostolis periculum de tentatione formidinis, et divinae protectionis auxilio pariter indigebant, quoniam diabolus omnes exagitare, omnes cupiebat elidere; et tamen specialis a Domino Petri cura suscipitur, ut pro fide Petri proprie supplicetur, tanquam aliorum status certior sit futurus, si mens principis victa non fuerit. In Petro ergo omnium fortitudo munitur, et divina gratia ita ordinatur auxilium, ut firmitas quae per Christum Petro tribuitur, per Petrum apostolis conferatur. » Cum itaque et vobis provinciae coepiscopis, per primatem ejus, orationibus et manus impositione in ordinatione gratia sancti Spiritus et episcopalis ordo tribuitur, justum esse perpenditur ut, papa Romano 126.0340B| praelato, ei a vobis orationis devotio et obeditionis dilectio rependatur; quod et in illis temporibus actum legimus, in quibus non adeo abundavit iniquitas, et refriguit charitas, sicut modo in nostris agitur. Lege nimirum epistolam Leonis ad Anastasium, et invenies cum Attico metropolitano episcopos provinciae suae Romam venisse sine datis induciis, non retardatos metu sublimissimae inter mundanos apices potestatis, per saevitiam hiemis, per iter asperum et periculis plenum, per invias nives, cum tanto labore atque discrimine, ut ex his qui episcopum comitati sunt, quidam defecerint, ut cum eo de indignissima afflictione quam pertulit, lacrymabili actione conquererentur. Quod tu quomodo ageres, si metropolitanum tuum hoc 126.0340C| indigere videres, qui quantiscunque potes molitionibus certas, ut tuae metropoli auctoritatem ex antiquo per sacras regulas attributam deroges, ac per hoc omnibus metropolitanis debita jura tollas? Sicut enim Apostolus Corinthiis dicit: Et si aliis non sum apostolus, sed tamen vobis sum; nam signaculum apostolatus mei vos estis in Domino (I Cor. IX); et si aliis primas forte non essem, tibi tamen apud te primas esse debueram; nam signaculum primatus mei tu es, quem sine interrogatione primatis alterius, cum consensu coepiscoporum Rhemensis provinciae, potui ordinare episcopum: qui me tunc vehementer ac inhianter cupiebas esse primatem totius provinciae, tantum ut vel in uno oppidulo 126.0340D| posses esse episcopus, et etiam, si vellem et auctoritas ac ratio foret, honoris ac potestatis cupidus, vicanus fieri consentires episcopus, qui Graece vocatur chorepiscopus, sicut nunc paret, qui humilitatis ministerio ac potestate abuteris in cupiditatis ac superbiae vanitate.
CAPUT XVII. De rebellione minorum sacerdotum erga potiores, et de Constantinopolitana sede reluctante adversus apostolicam. Et cum haec ita se habeant, non miror si te ad hoc potui provocare, ut adversum me tumeres, et nolles secundum divinam dispositionem esse subjectus, qui Conditori suo nolens subjici, de coelo cum 126.0341A| suis complicibus in hunc caliginosum aerem miserabiliter est dejectus, aeternis suppliciis cruciandus. Nam et in Veteri Testamento minoris dignitatis sacerdotes contra potiores suos se elevaverunt, Core scilicet cum suis complicibus; unde vindictam debitam a Domino susceperunt, sicut veneranda narrat historia (Num. XVI). In Novo nihilominus Testamento inter sacros ordines legimus seditiones exortas: et primum quidem diaconibus se adversus presbyteros, itemque presbyteris et chorepiscopis adversus episcopos efferentibus, unde nunc necesse non habemus sermonem in longum protrahere, quae novimus a sacris canonibus esse composita. Tantum de episcopali ordine dicamus, quem etiam ignis cupiditatis, et rapina altitudinis adeo potuit inflammare, 126.0341B| sicut scriptum est: Aperi, Libane, portas tuas, et consumat ignis cedros tuas (Zach. XI), ut quique Dei ordinationi resistere non metuerunt, et cum obtinere non potuerunt ut sibi praepositis non subessent, etiam haereses et schismata condiderunt, seque ipsos ab unitate Ecclesiae projecerunt, sicut multis documentis ostendere possumus. Rebellantes quoque episcopi adversus metropolitanos sive archiepiscopos suos (his enim duobus nominibus hujus excellentiae dignitas designatur), itemque metropolitani vel archiepiscopi adversus primates vel patriarchas, qui in his duobus nominibus uno prioratu funguntur, sed et quidem archiepiscopi vel metropolitam primates provinciarum, multoties in sacris canonibus inveniuntur: illi videlicet, qui in loco 126.0341C| defunctorum archiepiscoporum vel metropolitanorum, ab episcopis uniuscujusque provinciae, sine interrogatione alterius primatis praevalent ordinari, et ex antiquae consuetudinis lege, a sede apostolica pallii solent genio insigniri, et in loco decedentium episcoporum, sine consultu vel licentia primatis alterius, in sua provincia quique possunt episcopos ordinare, sicut sanctus Gregorius scribens ad Augustinum Anglorum episcopum, evidenter ostendit (lib. XII, epist. 31, interrog. 9): « In Galliarum, inquiens, episcopos nullam tibi auctoritatem tribuimus, quia ab antiquis praedecessorum meorum temporibus pallium Arelatensis episcopus accepit, quem nos privare auctoritate percepta minime debemus. » Et post aliquanta: « Ipse auctoritate propria episcopos 126.0341D| Galliarum judicare non poteris, sed suadendo, blandiendo, bona quoque tua opera eis imitanda monstrando, pravorum mentes ad sanctitatis studium reforma, quia scriptum est in lege: Per alienam messem transiens, falcem mittere non debes, sed manu spicas conterere et manducare. Falcem enim judicii mittere non potes in ea segete quae alteri videtur esse commissa, sed per effectum boni operis frumenta Dominica vitiorum suorum paleis exspolia, et in Ecclesiae corpus monendo et persuadendo quasi mandendo converte. Quando vero ex auctoritate agendum est, cum praedicto Arelatensi episcopo agatur, ne praetermitti possit hoc quod antiqua Patrum institutio invenit. »
126.0342A| Et quod de hoc uno primate Gallicano, qui a sede apostolica pallium acceperat, dixit, hoc et de reliquis Galliarum, et Belgicorum, atque Germanicorum primatibus est utique intelligendum. Inter quos, sicut et inter reliquos episcopos, haec conditio regularis servatur, ut qui prius fuerit ordinatus, prior habeatur, velut idem sanctus Gregorius in epistola ad praefatum Augustinum patenter ostendit. De quibus primatibus et Africae provinciae concilia dicunt (conc. Carthag., c. 19): « Quisquis, inquiens, episcoporum accusatur, ad primatem provinciae ipsius causam deferat accusator. » Et item: « Qui provocandum putaverint, ad primates suarum provinciarum, sicut et de episcopis saepe constitutum est, provocent. » Et item (African., can. 92): « Quod si et ab 126.0342B| eis, scilicet vicinis episcopis, provocandum putaverint, non provocent nisi ad Africana concilia, vel ad primates provinciarum suarum. » Et item (conc. Carth., can. 17): « Ut unaquaeque provincia propter longinquitatem primatem habeat proprium. Placuit ut Mauritania Sitifensis, ut postulavit primatem provinciae Numidiae, ex cujus coetu separatur, suum habeat primatem, quem consentientibus omnibus primatibus provinciarum Africanarum, vel omnibus episcopis, propter longinquitatem habere permissa est. » Et episcopus qui ad synodum non occurrerit, ad primatem suum jubetur rationem impedimenti sui reddere; et ille primas debet dare judices, in cujus provincia locus est constitutus, et causae finiendae sunt per judices episcopos, sive quos primates 126.0342C| dederint, sive quos inter se conquirentes vicinos ex consensu delegerint. « Et episcopi (conc. Carthag., can. 23) trans mare proficisci non debent, nisi consulto primae sedis episcopo suae cujusque provinciae. » Sanctus quoque Zosimus universis episcopis per Gallias et septem provincias constitutis scripsit (epist. 5): « Quia quisquis, praetermissa metropolitani sui formata, sive ille episcopus, seu presbyter, sive diaconus, aut deinceps inferioris gradus sit, ad eum pervenerit, sciat se suscipi omnino non posse. » Et Hilarus papa in decretis ad quinque provincias (epist. 8): « Illud etiam non potuimus praeterire, quod sollicitudine diligentiore curandum est, ne praeter metropolitanorum suorum litteras aliqui episcopi ad quamlibet provinciam audeant proficisci, quod etiam 126.0342D| in omni genere officii clericalis per singulas debet Ecclesias custodiri. » Et sanctus Gregorius ad Vincentium et caeteros episcopos scribit (lib. VII, epist. 8, indict. 11): « Hortamus, inquiens, fraternitatem vestram ut si quemquam vestrum pro causis propriis ubicunque longius compulerit ambulare necessitas, a metropolitano vestro secundum inditam a sanctis Patribus regulam, petere licentiam debeatis, nec eum postponere in aliquo praesumatis, excepto si, quod non optamus, contra eumdem metropolitanum vestrum vos habere aliquid causae contigerit, ut ob hoc sedis apostolicae judicium hi qui petere festinant licentiam habeant, quod scitis per canones, etiam antiquorum Patrum institutione permissum. »
126.0343A| In promptu est enim illum de Sardicensibus canonibus dicere, de quibus et Innocentius ad Victricium memorat, et hinc multoties idem beatus Gregorius in epistolis suis ad Gallicanos et ad alios episcopos scripsit. Sed et leges Romanae a Justiniano imperatore promulgatae, quas probat Ecclesia, decernunt de episcoporum sine metropolitani sui auctoritate profectione. Cujus partem constitutionis hic, quantum convenire putavi, subjunxi hoc modo: « Non liceat episcopis suas quidem Ecclesias relinquere, in alienas autem provincias pervenire; sin autem ex causa fecerint necessaria, ostendant vel litteras patriarchae aut metropolitani sui, » et reliqua. Et secundum canones Sardicenses (cap. 9): « De qualibet provincia episcopi ad eum fratrem et coepiscopum 126.0343B| preces mittere debent, qui in metropoli consistit, si longius ire voluerint. » De quibus primatibus ac metropolitis Nicaenum dicit concilium (cap. 4): « Episcopum, inquiens, convenit maxime quidem ab omnibus qui sunt in provincia episcopis ordinari. Si autem hoc difficile fuerit, aut propter instantem necessitatem, aut propter intineris longitudinem, tribus tamen omnimodis in idipsum convenientibus, et omnibus quoque pari modo decernentibus, et per scripta consentientibus, tunc ordinatio celebretur; firmitas autem eorum quae geruntur, per unamquamque provinciam, metropolitano tribuatur episcopo (cap. 6). Illud autem generaliter clarum est, quod si quis praeter sententiam metropolitani fuerit factus episcopus, hunc magna synodus diffinivit episcopum 126.0343C| esse non oportere. » Et hinc Innocentius ad Victricium scribit (epist. 1): « Primum, inquiens, ut extra conscientiam metropolitani, episcopum nullus audeat ordinare. » Et Leo ad Theodorum episcopum (epist. 59): « Sollicitudinis quidem tuae is ordo esse debuerat, ut cum metropolitano tuo de eo quod quaerendum esse videbatur conferres. Quia in causis quae ad generalem observantiam pertinent omnium Domini sacerdotum, nihil sine optimatibus oportet impleri. » In quo metropolitanorum et archiepiscoporum atque primatum ordine, invenitur in sacris canonibus quaedam honoris consequentia, de qua mystica Nicaena synodus statuit (can. 5), ut Aeliae, id est Hierosolymorum, honoretur episcopus. Videlicet, ut quae gratia mysteriorum Domini Dei regis et sacerdotis 126.0343D| nostri Jesu Christi, civitas sancta meruit appellari, etiam ejus episcopus consequentiam honoris haberet. Quia, inquit Nicaenum concilium, consuetudo obtinuit et antiqua traditio, ut Aeliae episcopus honoretur, habeat honoris consequentiam, salva metropolis propria dignitate. Et hac constitutione ipsius civitatis episcopus inter patriarchas et primates meruit computari, salva metropolis propria dignitate: sicut et Constantinopolis civitas, quae ante Lychos vel Byzantium dicebatur, Heracleotis suffraganea, sanctione imperiali, et consensu apostolicae sedis ac generalis synodi, salva metropoli propria dignitate aeque inter patriarchas vel primates decreta est computari. Quam honoris consequentiam, 126.0344A| salva metropolis dignitate, et beatus Gregorius servari ostendit, quando Syagrio Augustodunensi episcopo petenti pallium, pro genio et honore Ecclesiae suae tribuit dicens (lib. VII, epist. 112, indict. 11): « Ne indumenti hujus munificentiam tibi nudam videamur quoquo modo contulisse, hoc etiam pariter perspeximus concedendum, ut metropoli suo per omnia loco et honore servato Ecclesiae, civitas Augustodunum, cui omnipotens Deus praeesse te voluit, post Lugdunensem Ecclesiam esse debeat, et hunc sibi locum ac ordinem ex nostrae auctoritatis indulgentia vindicare. Caeteros vero episcopos secundum ordinationis suae tempus sibi ad consedendum in concilio, seu ad subscribendum, vel in qualibet alia re, sua tenere loca decernimus, et suorum sibi praerogativam 126.0344B| ordinum vindicare, quia omnino rationis ordo nos admonet ut cum usu pallii aliqua simul largiri privilegia debeamus. »
Hos namque qui hujusmodi privilegia sive per imperialem pragmaticam formam, sive per pallii ab apostolica sede largitionem, adepti sunt, Graeci secundos metropolitanos appellant, de quibus et in gestis Chalcedonensis concilii, et in ejusdem synodi canonibus, et decretis Innocentii invenimus. Quibus et aliis sacrorum canonum, et decretis sedis Romanae claret sententiis, eosdem metropolitanos primates esse singulos singularum provinciarum, qui ex antiqua ut praemisimus consuetudine, et apostolica traditione, secundum sacros Nicaenos canones, et convocare synodos, et ordinare episcopos, et ordinari 126.0344C| a provincialibus coepiscopis sine cujusquam alterius primatis interrogatione possunt, et disponere regulariter quaeque per suas provincias queunt. Quorum etiam privilegium Antiocheni canones manifestant (cap. 9), dicentes ad metropolitanum episcopum sollicitudinem totius provinciae pertinere, qui ad tollendam controversiam inter episcopos suae provinciae exortam, a vicina provincia debet judices alios convocare. Illi autem archiepiscopi, vel metropolitani, qui haec sine consultu primatis non possunt exsequi, archiepiscopi tantum vel metropolitani habentur, sicut et in Gestis Chalcedonensis concilii, et in ejusdem synodi canonibus, et decretis Innocentii, et in epistola Leonis ad Anastasium Thessalonicensem episcopum invenimus. Ait enim Innocentius 126.0344D| ad Alexandrum Antiochenum episcopum (epist. 20): « Revolventes, inquiens, auctoritatem Nicaenae synodi, quae una omnium per orbem terrarum mentem explicat sacerdotum, quae censuit de Antiochena Ecclesia cunctis fidelibus, ne dixerim sacerdotibus, esse necessarium custodire, quia super dioecesim suam praedictam Ecclesiam, non super aliquam aliam provinciam recognoscimus constitutam. » Et post aliquanta: « Itaque arbitramur, frater charissime, ut sicut metropolitanos auctoritate ordinas singulari, sic et caeteros non sine permissu conscientiaque tua sinas episcopos procreari. In quibus hunc modum recte servabis, ut longe positos litteris datis ordinari censeas ab his qui nunc eos suo tantum 126.0345A| ordinant arbitratu; vicinos autem, si aestimas, ad manus impositionem tuae gratiae statuas pervenire, quorum enim te maxime spectat cura, praecipue tuum debent mereri judicium. » Et Leo scribens ad Anastasium Thessalonicensem episcopum (epist. 88), evidenter ostendit quam praelationem primas metropolitanorum ex delegatione apostolicae sedis habere debeat, dicens: « De persona consecrandi episcopi, et de cleri plebisque consensu, metropolitanus episcopus ad fraternitatem tuam referat, quodque in provincia bene placuit scire te faciat, ut ordinationem rite celebrandam tua quoque firmet auctoritas. Metropolitano vero defuncto, cum in loco ejus alius fuerit subrogandus, provinciales episcopi ad civitatem metropolim convenire debebunt, ut omnium 126.0345B| clericorum atque omnium civium voluntate discussa, ex presbyteris ejusdem Ecclesiae, vel ex diaconibus, optimus eligatur, de cujus nomine ad tuam notitiam provinciales referant sacerdotes, impleturi vota poscentium, cum quod ipsis placuit tibi quoque placuisse cognoverint. » Et item: « In evocandis a te episcopis moderatissimum esse de volumus, ne per majoris diligentiae speciem fraternis gloriari videaris injuriis. Unde si causa aliqua major erit, ob quam rationabile ac necessarium sit fraternum advocare conventum, binos de singulis provinciis episcopos, quos metropolitani crediderint esse mittendos, ad fraternitatem tuam venire sufficiat, ut non amplius ab statuto concilii tempore quam dies quindecim remorentur episcopi. » Quos metropolitanos contra 126.0345C| suos primates se elevasse in Gestis Chalcedonensis synodi reperimus, quosque eadem synodus juste redarguit et auctoritate repressit.
Patriarchas quoque vel primates, qui duobus his nominibus in unius prioratus funguntur officio, non solum adversus tertiam et secundam sedem, verum et contra primam et apostolicam sedem legimus extulisse, adeo ut episcopus Constantinopolitanae civitatis, olim Heracleotis suffraganeae, contra regulas tertiae sedis episcopum ordinare praesumpserit et secundae sedi se a synodo et ab imperiali potestate praeferri contra regulas obtinuerit. Et quia mens potentiae avida non potest concessis sibi limitibus esse contenta, ad hoc usque prorupit ut contra primam et apostolicam sedem universalem vocari se 126.0345D| fecerit, sicut in epistolis magni Leonis papae ac beati Gregorii, et nuper Nicolai relegimus. Cujus profani vocabuli praesumptio, rapina scilicet altitudinis, qualiter repulsa sit a beato Leone, una cum arrogantia appellationis indebitae a Constantinopolitano episcopo usurpatae, quia tuae compilationis perplexitas ejus dicta alibi exigit ponere, suo loco invenies. Et quid de eodem vocabulo beatus Gregorius senserit et decreverit, hic pro loci opportunitate duxi ponendum, cujus verba latius ac plenius in eisdem epistolis, de quibus hic quaedam defloravi, lector poterit invenire. Ait enim in epistola ad ipsum Joannem Constantinopolitanum episcopum, qui se universalem episcopum satagebat vocari (lib. IV, ind. 13, 126.0346A| epist. 38): « Rogo, inquiens, deprecor, et quanta possum dulcedine exposco, ut fraternitas vestra cunctis sibi adulantibus atque erroris nomen deferentibus contradicat, nec stulto ac superbo vocabulo appellari consentiat. » Et item: « Perpende, rogo, quia in hac praesumptione temeraria pax totius turbatur Ecclesiae, et gratiae contradicitur communiter omnibus effusae. » Et item: « Quis rogo in hoc tam perverso vocabulo nisi ille ad imitandum proponitur qui, despectis angelorum legionibus, secum socialiter constitutis, ad culmen conatus est singularitatis erumpere, ut et nulli subesse, et solus omnibus praeesse videretur? » Et item: « Certe Petrus apostolorum princeps membrum sanctae et universalis Ecclesiae, Paulus, Andreas, Joannes, quid aliud quam singularum 126.0346B| sunt plebium capita, et tamen sub uno capite omnes membra, atque ut cuncta brevi cingulo locutionis astringam, sancti ante legem, sancti sub lege, sancti sub gratia, omnes hi perficientes corpus Domini, in membris sunt Ecclesiae constituti, et nemo se unquam universalem vocari voluit. Vestra ergo sanctitas agnoscat quantum apud se tumeat, quae illo nomine vocari appetit, quo vocari nullus praesumpsit, qui veraciter sanctus fuit. Nunquid non, sicut vestra fraternitas novit, per sanctum et venerandum Chalcedonense concilium hujus apostolicae sedis antistites, cui, Deo disponente, deservio, universales oblato honore vocati sunt? Sed tamen nullus unquam tali vocabulo appellari voluit, nullus sibi hoc temerarium nomen arripuit, ne si sibi in pontificatus 126.0346C| gradu gloriam singularitatis arriperet, hanc omnibus fratribus denegasse videretur. » Et item: « Quid ergo, frater charissime, in illo terribili examine venienti judici es dicturus, qui non solum Pater, sed etiam generalis Pater in mundo vocari appetis? Ecce ex hoc nefando elationis vocabulo Ecclesia scinditur, fratrum omnium corda ad scandalum provocantur. » Et in epistola ad Sabinianum diaconum in Constantinopoli responsalis fungentem officio (lib. IV, ind. 13, epist. 39): « Ad hoc, inquit, usque pervenit (quin Joannes Constantinopolitanus episcopus) ut sub occasione presbyteri Joannis gesta huc transmitteret, in quibus se pene per omnem versum oecumenicum patriarcham nominaret. » Et post aliquanta: « In isto enim scelesto vocabulo consentire nihil est 126.0346D| aliud quam fidem perdere; unde sicut tibi jam transactis epistolis scripsi, nunquam cum eo procedere praesumas. » Et ad Constantinam Augustam (lib. IV, ind. 13, epist. 34): « Cum se nova praesumptione atque superbia idem frater meus universalem episcopum appellet, ita ut sanctae memoriae decessoris mei tempore ascribi se in synodo tali hoc superbo vocabulo faceret, quamvis cuncta acta illius synodi sede apostolica contradicente soluta sint: triste mihi aliquid serenissimus Dominus innuit, quod non eum corripuit qui superbit, sed me magis ab intentione mea declinare studuit, qui in hac causa Evangeliorum et canonum statuta humilitatis atque rectitudinis virtute defendo. Qua in re a praedicto fratre 126.0347A| et consacerdote meo, contra evangelicam sententiam, contra beatum quoque Petrum apostolum, et contra omnes Ecclesias, contraque canonum statuta agitur. » Et paulo post: « Triste tamen valde est, ut patienter feratur, quatenus despectis omnibus praedictus frater et coepiscopus meus solus conetur apellari episcopus. Sed in hac ejus superbia quid aliud nisi propinqua jam Antichristi esse tempora designantur? » Et in epistola ad Eulogium Alexandrinum et ad Anastasium Antiochenum episcopos, a pari (lib. IV, ind. 13, epist. 36): « Sicut, inquit, veneranda mihi vestra sanctitas novit, per sanctam Chalcedonensem synodum pontifici sedis apostolicae, cui Deo disponente deservio, hoc universitatis nomen oblatum est. Sed nullus unquam decessorum meorum hoc tam profano vocabulo uti consensit: 126.0347B| quia videlicet, si unus patriarcha universalis dicitur, patriarcharum nomen caeteris derogatur. Sed absit hoc, absit a Christiani mente id sibi velle quempiam arripere, unde honorem fratrum suorum imminuere ex quantulacunque parte videatur. Cum ergo nos hunc honorem nolumus oblatum suscipere, pensate quam ignominiosum sit hunc sibi quempiam violenter usurpare voluisse. Propterea sanctitas vestra in suis epistolis neminem unquam universalem nominet, ne sibi debitum detrahat, cum alteri honorem offert indebitum. » Et item: « Si enim hoc dici licenter permittitur, honor patriarcharum omnium negatur: et cum fortasse is in errore perit qui universalis dicitur, nullus jam episcopus remansisse 126.0347C| in statu veritatis invenitur. Obtestor ergo ut constanter ac sine praejudicio servetis sicut accepistis Ecclesias, et nihil sibi in vobis haec tentatio diabolicae usurpationis ascribat. State fortes, state securi, scriptaque cum universalis nominis falsitate, nec dare unquam, nec suscipere praesumatis. Omnes episcopos curae vestrae subjectos ab hujus adulationis inquinatione prohibete. Universa vos Ecclesia patriarchas, non solum in bonis operibus, sed etiam in veritatis auctoritate cognoscat. Si qua autem forsan adversa subsequantur, unanimiter persistentes, etiam moriendo debemus ostendere, quia in generalitatis damno nostrum specialiter aliquid non amamus. Dicamus cum Paulo: Mihi vivere Christus est, et mori lucrum (Philip. I). Audiamus quod primus 126.0347D| omnium pastorum dicit: Si quid patimini propter justitiam, beati eritis (I Petr. III). Mihi enim credite quia honorem quem pro praedicanda veritate suscepimus, si necessitatis causa exigat, securius pro eadem veritate relinquimus quam tenemus. Pro me autem sicut vestram charissimam beatitudinem decet, orate ut hoc quod vobis loqui audeo, operibus ostendam. »
Et item in epistola ad Eulogium Alexandrinum episcopum (lib. VII, ind. 1, epist. 4): « Indicare quoque vestra beatitudo studuit, jam se quibusdam non scribere superba vocabula, quae ex vanitatis radice prodierunt, et mihi loquitur dicens: Sicut jussistis. Quod verbum jussionis peto a meo auditu removete, 126.0348A| quia scio qui sum, qui estis. Loco enim mihi fratres estis, moribus patres. Non ergo jussi, sed quae utilia visa sunt, indicare curavi. Non tamen invenio vestram beatitudinem hoc ipsum, quod memoriae vestrae intuli, perfecte tenere voluisse. Nam dixi, nec mihi vos, nec cuiquam alteri tale aliquid scribere debere, et ecce in praefatione epistolae, quam ad meipsum qui prohibui direxistis, superbae appellationis verbum, universalem me papam dicentes, imprimere curastis. Quod peto dulcissima mihi sanctitas vestra ultra non faciat, quia vobis subrahitur quod alteri plusquam ratio exigit praebetur. Ego enim non verbis quaero prosperari, sed moribus: nec honorem esse deputo, in quo fratres meos honorem suum perdere cognosco. Meus namque honor est, honor 126.0348B| universalis Ecclesiae, meus honor est, fratrum meorum solidus vigor. Tunc ego vere honoratus sum, cum singulis quibusque honor debitus non negatur. Si enim universalem me papam vestra sanctitas dicit, negat se hoc esse quod me fatetur universum. Sed absit hoc. Recedant verba quae vanitatem inflant et charitatem vulnerant. Et quidem in sancta Chalcedonensi synodo, atque post a subsequentibus Patribus, hoc est decessoribus meis, oblatum vestra sanctitas novit. Sed tamen nullus eorum uti hoc unquam vocabulo voluit: ut dum in hoc mundo honorem sacerdotum diligerent omnium, apud omnipotentem Deum custodirent suum. » Et in epistola ad diversos archiepiscopos a pari (lib. VII, indict. 2, epist. 69): « Cognoscat fraternitas vestra, Joannem quondam Constantinopolitanae 126.0348C| civitatis antistitem, contra Deum, contra pacem Ecclesiae in omnium despectu et injuria sacerdotum modestiae ac mensurae suae terminos excessisse, et illicite in synodo superbum ac pestiferum oecumenicum, hoc est universalis, sibi vocabulum usurpasse. Quod beatae recordationis Pelagius decessor noster agnoscens, omnia gesta ejusdem synodi, praeter illa quae illic de causa venerandae memoriae Gregorii episcopi Antiocheni sunt habita, valida omnino destructione cassavit, districtissima illum increpatione corripiens, ut se a novo et temerario superstitionis nomine cohiberet, adeo ut suum cum eo diaconum, nisi tantum nefas emendaret, procedere prohiberet. Cujus nos rectitudinis zelo per omnia inhaerentes, statuta ipsius sine refragatione, Deo protegente, servamus: 126.0348D| quia dignum est ut rectam decessoris viam gressibus inoffensis incedat, qui de eodem loco ad reddendam rationem aeterni judicis tribunal exspectat. » Et paulo post: « Hortor atque suadeo ut nullus vestrum hoc nomen aliquando recipiat, nullus consentiat, nullus subscribat, nullus ubi fuerit scriptum admittat, vel subscriptionem suam adjiciat, sed sicut omnipotentis Dei ministros decet, integrum se ab hujusmodi venenata infectione custodiat, et callido insidiatori in se locum non praebeat, quoniam hoc et in totius Ecclesiae injuria ac discissione, et sicut diximus, in omnium vestrum despectu fit. Nam si, unus, ut putat, universalis est, restat ut vos episcopi non sitis. » Et post aliquanta: « Nam si quis, 126.0349A| quod non credimus, scripta praesentia aliqua in parte neglexerit, a beati Petri apostolorum principis pace se noverit segregatum. Ita ergo vestra fraternitas agat, ut cum pastor pastorum in judicio venerit, de loco regiminis quem accepit, reatum habere non possit. »
Et in epistola ad Cvriacum Constantinopolitanum episcopum, Joannis episcopi successorem (lib. VI, ind. 15, epist. 4): « In hoc, inquit, vos medullitus amplectimur, in hoc sacerdotes esse recognoscimus, si repulsa vanitate verborum, sanctitatis locum cum sancta humilitate teneatis. Ecce enim in nefandi appellatione nominis scandalizati sumus, et non minimas querelas servamus in mente, promimus in voce. Vestra autem fraternitas novit quia Veritas dicit: 126.0349B| Si offers munus tuum ad altare, et reliqua (Matth. V). Qua in re pensandum quia cum omnis culpa oblato sacrificio deletur, tantum est malum scandali alieno corde generati, ut ab eo qui peccaverit, nec ipsum sacrificium Dominus accipiat, quod delere peccatum solet. Curate ergo cordis nostri scandalum festine detergere, ut possit omnipotens Deus oblationis vestrae sacrificium acceptabile habere. » Et item in alia epistola ad eumdem (lib. VI, ind. 15, epist. 28): « Oportet, inquit, ut mihi atque omnibus fratribus in vestris, ejus charitatis pulchritudinem in hoc primum opere monstretis, ut verbum superbiae, per quod grave scandalum in Ecclesiis generatur, auferre festinetis, hoc modis omnibus implentes quod scriptum est: Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo 126.0349C| pacis (Ephes. IV). Et rursum: Nullam occasionem dare adversario maledicti gratia (I Tim. V). Tunc enim ostensa charitas vera est, si per typhum superbiae inter nos scissura non fuerit. Ego enim Jesum testem invoco in anima mea, quia a summo usque ad ultimum nulli hominum dare scandali occasionem volo: omnes esse magnos et honorabiles cupio, quorum tamen honor honori non detrahit omnipotentis Dei. Nam quisquis se contra Deum honorari appetit, mihi honorabilis non est. » Et paulo post: « Quia hostis omnipotentis Domini Antichristus juxta est, studiose cupio ne proprium quid inveniat, non solum in moribus, sed neque in vocabulo sacerdotum. Ea ergo quae novo modo introducta sunt, ipso ordine quo illata sunt auferantur, et pax nobis in 126.0349D| Domino illibata permanebit. Nam quae erit inter nos dulcedo, quae charitas, si nosmetipsos voce refovemus, et rebus pungimus? » Et in epistola ad Mauritium Augustum (lib. VI, ind. 15, epist. 30): « Eumdem, inquit, fratrem et consacerdotem meum (quin Cyriacum Constantinopolitanum episcopum (studiose admonere curavi, ut si habere pacem omnium concordiamque desiderat, ab stulti vocabuli se appellatione compescat. De qua re mihi in suis jussionibus dominorum pietas praecepit dicens, ut pro appellatione frivoli nominis inter nos scandalum generari non debeat. Sed rogo ut imperialis pietas penset, quia alia sunt frivola valde innoxia, atque alia vehementer nociva. Nunquid non, cum se Antichristus 126.0350A| veniens Deum dixerit, frivolum valde erit? sed tamen minis perniciosum. Si quantitatem sermonis attendimus, duae sunt syllabae; si vero pondus iniquitatis, universa pernicies. Ego autem fidenter dice quia quisquis se universalem sacerdotem vocat, vel vocari desiderat, in elatione sua Antichristum praecurrit, quia superbiendo se caeteris praeponit, nec dispari superbia ad errorem ducitur; quia sicut perversus ille Deus videri vult super homines, ita quisquis iste est, qui solus sacerdos appellari appetit super reliquos sacerdotes. Sed quoniam Veritas dicit: Omnis qui se exaltat humiliabitur (Luc. XIV), scio quia quaelibet elatio tanto citius rumpitur, quanto amplius inflatur. Illis ergo pietas vestra praecipiat, ne quod per appellationem frivoli nominis 126.0350B| scandalum gignant, qui in superbia et typho ceciderunt. Nam peccator ego, qui auctore Deo humilitatem teneo, admonendus ad humilitatem non sum. » Et in epistola ad Anastasium Antiochenum episcopum (lib. VI, epist. 24): « In suscipienda fratris et consacerdotis nostri Cyriaci synodica epistola dignum non fuit ut pro causa profani vocabuli moras facerem, ne unitatem sanctae Ecclesiae perturbarem. Sed tamen de eodem superstitioso et superbo vocabulo eum admonere studui, dicens quia pacem nobiscum habere non posset, nisi elationem praedicti verbi corrigeret, quam primus apostata invenit. Vos tamen eamdem causam nullam esse dicere non debetis, quia si hanc aequanimiter portamus, universae Ecclesiae fidem corrumpimus. Scitis enim quanti, 126.0350C| non solum haeretici, sed etiam haeresiarchae de Constantinopolitana Ecclesia sunt egressi; et ut de honoris vestri injuria taceam, si unus episcopus vocatur universalis, universa Ecclesia corruit, si unus universus, cadit. Sed absit haec stultitia, absit haec levitas ab auribus meis. In omnipotente autem Domino confido, quia quod promisit citius impleturus est: Omnis qui se exaltat, humiliabitur. »
CAPUT XVIII. Quod insanae mentis homines per indiscretionem in Scripturis sanctis erraverunt. Hanc evangelicam sententiam, frater, intelligenter attende et tenaciter mente reconde; sed et illam beati Gregorii, quam ut paulo ante legisti, huic 126.0350D| evangelicae sententiae subjunxit dicens: « Scio quia quaelibet elatio tanto citius rumpitur, quanto amplius inflatur. » Recognosce igitur modum et mensuram tuam, tibi a Deo per canones sacros decretam, et esto humilis in oculis tuis, attendens quod Dominus dixit Sauli: Nonne cum esses parvulus in oculis tuis, caput in Israel feci te? (I Reg. XIII.) Nunc quia magnus es apud te, abjeci te ne sis rex. Et istos veteres et emortuos cineres, a sacris canonibus dudum sepultos, eorum qui contra praelatos suos rebellaverunt, moliri desiste resuscitare. Sed timeo quoniam ea quae vera et humilia sunt videre non poteris, albuginem habens in oculo, id est arrogantiam in mente. Unde Dominus ad Moysem dicit: Qui habuerit 126.0351A| albuginem in oculo, non offerat panes Deo suo, nec accedat ad ministerium ejus (Levit. XXI). Qua de re inculco tibi sententiam beati Augustini ad Julianum episcopum juvenem, et per superbiam male sentientem, ab Ecclesia catholica segregatum, in alio scripto jam a te lectam, sed utinam non neglectam. « Quando, inquit, animositatem qua teneris viceris, tunc veritatem poteris tenere qua vinceris. Quam scilicet veritatem si relicta animositate non tenueris, discretionem in sanctis Scripturis et in sacris regulis habere non poteris, sicut nec illi qui eas discrete intelligere noluerunt, et ideo erraverunt quidam eorum, voces earumdem Scripturarum non discernendo. Sicut hoc quod Dominus dicit: Ego et Pater unum sumus (Joan. X), Arius dictum de unitate substantiae 126.0351B| unum intelligere noluit, Sabellius ad personarum proprietatem sumus non retulit, et uterque idcirco erravit. In unitate quoque unius ejusdemque personae ex duabus et in duabus substantiis, id est naturis, divinitatis scilicet et humanitatis, subsistens Dominus noster Jesus Christus, hoc quod item dixit: Pater major me est (Joan. XIV), Arius non humanitati, sed divinitati ascripsit, et ideo indignam vitam digna morte finivit. Quidam vero eorum easdem Scripturas male interpretando, sicut beatus Petrus de sancti Pauli Epistolis dixit: In quibus, inquiens, sunt quaedam difficilia ad intelligendum, quae indocti et instabiles depravant, sicut et caeteras scripturas ad suam ipsorum perditionem (II Petr. III). Difficilia autem intellectu in Epistolis Pauli, quae ab indoctis 126.0351C| et instabilibus dicit depravata, illa sunt maxime in quibus de gratia Dei loquitur quae justificat impios, hoc est ex impiis facit justos. Dicit enim ipse Paulus: Ubi autem abundavit peccatum, superabundavit gratia (Rom V); quod indocti et instabiles non intelligentes, putabant eum dicere, Faciamus mala ut veniant bona. Absit autem ut Paulus suos auditores promerenda bona doceat facere mala, cujus omnis intentio est a malis coercere, et ad bona agenda quoscunque potest advocare. Sed cum dicit: Ubi autem abundavit peccatum, superbundavit gratia, donum gratiae per hoc vehementius commendat, quae et magna solet conversis et minora dimittere peccata; et quanto quis majora ante conversionem peccata commisit, tanto majorem gratiae donantis indulgentiam 126.0351D| conversus accipit. » Quidam autem ex eisdem scripturis quaedam eraserunt, de quibus revinci timebant, sicut constat Arianos de Evangelio erasisse quod Salvator ait: Quia Deus spiritus est (Joan. IV), quoniam credere nolebant quod Spiritus sanctus Deus esset omnipotens. Quidam etiam de Epistola Joannis eraserunt: Et omnis spiritus qui solvit Jesum, ex Deo non est (I Joan. IV); ne scilicet per auctoritatem beati Joannis revincerentur. Unde Nestorius nescire se prodidit hanc authenticis exemplaribus inditam fuisse sententiam, atque ideo solvere non timuit Jesum, dicens beatam virginem Mariam non Dei, sed hominis tantum genitricem, ut aliam personam hominis, aliam faceret deitatis: 126.0352A| neque unum Christum in Verbo Dei et carne atque anima credens, sed separatim alterum Filium Dei, alterum hominis praedicans. Quidam nimirum ipsas Scripturas verbis illicitis imposturaverunt, sicut Macedonius Constantinopolitanus episcopus, qui ab Anastasio imperatore ideo a civitate expulsus legitur, quoniam falsavit Evangelia, et illum Apostoli locum ubi dicit: Quod apparuit in carne, justificatum est in spiritu (I Tim. III), per cognationem Graecarum litterarum Ο et Θ hoc modo mutando falsavit. Ubi enim habuit qui, hoc est, Ο Σ, monosyllabum Graecum, littera mutata Ο in Θ vertit et fecit Θ Σ, id est, ut esset Deus apparuit per carnem: quapropter tanquam Nestorianus fuit expulsus.
Et multa alia sunt in Scripturis, de quibus male 126.0352B| intelligentes scandalum sibi sumpserunt, et quia noluerunt fieri discipuli veritatis, magistri sunt facti erroris. Sicut de hoc quod dicit Apostolus: Mediator Dei atque hominum homo Christus Jesus (I Tim. II), quo testimonio ad auctoritatem haeresis suae Photinus est usus; et de Epistola ad Philippenses, habitu repertus ut homo (cap. II), Marcion phantasiam corporis confessus est esse in Christo, non corpus. Sed et Agnoitae haeretici hoc ad suum confirmandum errorem protulerunt quod dictum est: De die autem et hora nemo scit, neque angeli in coelis, nec Filius, nisi Pater solus (Matth. XXIV); et de hoc quod in Genesi scriptum est, post noctem diem coeptum (Gen I), tenebras coaevas Deo, qui inaccessibilem lucem habitat, dixerunt haeretici. Et ex eo quod ibi 126.0352C| dictum est: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram (ibid.), diabolus primum hominem idololatriam docuit dicens: Eritis sicut dii (Gen. III). Et quia Mathusalae anni aetatem diluvii excedunt, non tantum octo animae reservatae sunt dictae. Et clamores Sodomorum repletis jam peccatis Deus audiens, tanquam ignorans clamorem, descendit ut videret an plena essent. Et quod Moysi sepulcrum nemo scierit, nec etiam sepelientes sepultum; et lex diversa sibi ipsi sit hostis, et Dominus non mittere potuerit Spiritum sanctum, de quo ipse natus legatur, nec mortem gladio usuris denuntiaverit, qui gladium passurus emi praecepit; nec ad inferos descendit, qui in paradiso cum latrone intravit; et apostoli reperiuntur in crimine, qui baptizare in nomine 126.0352D| Patris, et Filii, et Spiritus sancti jussi, tantum in Jesu nomine baptizaverunt: et de hoc quod dictum est: Ego Deus creans mala (Isa. XLV); et: Fecit omnia, et ecce bona valde (Gen. I). Et multa sunt alia quae longum et non necessarium est nobis modo adnumerare, de quibus sapientissime atque sanctissime dictis insulsi et scelerati tenebrosissime perditionem suam adinvenerunt.
CAPUT XIX. Quod in sanctarum traditionum sanctiones male intelligentes erraverint. Et quia, ut Hilarus papa dicit, Non minus in sanctarum traditionum sanctiones delinquitur, quam 126.0353A| in ipsius Domini injuriam prosilitur, de ecclesiasticis regulis quidam sumpserunt scandala, et haereses ac schismata condiderunt, sicut Meletius a synodo Aegypti episcoporum depositus, a quo Meletiani sunt dicti, qui ab eo post depositionem suam fuerunt ordinati, quos Nicaena synodus sub conditione in gradibus suis recepit, ea necessitate, ne cum Arianis cum quibus juncti fuerant remanentes, acrius Ecclesiam catholicam impugnarent. Sed et Novatianos aeque sub conditione synodus praedicta recepit. Haec enim haeresis a Novato presbytero Romanae tunc Ecclesiae, postea autem contra regulas a consortibus suis facto episcopo, sumpsit exordium. Qui Novatus se ab Ecclesiae Romanae communione suspendit, quoniam Cornelius episcopus fideles, qui 126.0353B| sacrificaverant tempore factae persecutionis a Decio, immutata concilii episcopalis acerbissima sententia, quam Innocentius in decretis suis commemorat, in communione receperat. Quorum scilicet Novatianorum episcopo nomine Acesio, Constantinus imperator vocato ad Nicaenum concilium, et in dogmate fidei et Paschalis festivitatis consentienti, sed poenitentes ad poenitentiam recipere renuenti, imperator mirabilis dixit: « O Acesi, pone scalam, et si potes ascende solus in coelum (lib. II Hist. trip., c. 13). » Ex qua condescensione circa Novatianos et Meletianos causa necessitatis proveniente, cum illi, quos ante damnationem suam Bonosus ordinaverat, in gradibus recepti fuerint, etiam eos qui a catholica ad haeresim transierunt, et a Bonoso damnato ordinati 126.0353C| fuerunt, Anisius quidam cum suis collegis recipi in ordinibus suis debere decrevit, ne cum eodem Bonoso remanerent, ac non mediocre scandalum Ecclesiae catholicae fieret, quod sanctus Innocentius dissolvit et repulit. Et quia idem concilium Paulianistas haereticos ad Ecclesiam venientes baptizari praecepit, quidam etiam alios haereticos baptizandos esse dixerunt, quod apostolica sedes, et plenaria concilia (sicut decreta Romanorum pontificum monstrant, et sanctus Augustinus verbis et sensibus copiosis libris ostendit), penitus abdicarunt. Sed et alia hinc devocare in medium poteram, nisi prolixitatem vitarem.
CAPUT XX. Quod in antiquis epistolis sedis apostolicae, sicut in legibus, quaedam post abrogata vel immutata fuerint. De sex synodis generalibus, et de septima apud Graecos, deque synodo Francica, et epistolis Julii papae ac Felicis. 126.0353D| Ne igitur causa indiscretae intelligentiae, de his quae collegisti ad tuam intentionem firmandam, scandalum sumas, animadvertere debes, quia sicut de sacramentis humanae salutis, quae ab exordio mundi usque ad adventum Domini Salvatoris pro temporum varietate diversa, ad unitatem tamen unius fidei recurrentia exstiterunt, quaedam spiritaliter intelligenda sunt tradita, quaedam vero immutata, et quaedam penitus abolita, quaedam etiam permanent ut fuere decreta: ita nullum fuit tempus saeculi a sanctis 126.0354A| alienum doctoribus, qui sive verbis, sive exemplis, sive etiam scriptis, viam vitae mortalibus pro temporum varietate demonstraverunt. Unde sunt plura non solum in canonibus atque in Romanorum pontificum decretis, sed et in Veteris ac Novi Testamenti sanctis Scripturis, eodem Spiritu inspiratis quo et sacri promulgati sunt canones, quae quidem inter se contraria esse videntur, et non sibimet sunt contraria, sed pro temporum et rerum ac qualitate causarum disposita vel disponenda; ut Salomon conjunctim dicit: Ne respondeas stulto juxta stultitiam suam (Prov. XXVI); et: Responde stulto juxta stultitiam suam (ibid.); et Dominus per prophetam: Nolo mortem peccatoris (Ezech. XXXIII); et de Heli filiis legitur, quia non poterant patrem audire, quoniam 126.0354B| voluit eos Deus occidere (I Reg. II). Et in Evangelio: Bonus homo de bono thesauro cordis sui profert bona (Matth. XII); et: Nemo bonus, nisi solus Deus (Luc. XVIII). Et: Venit filius hominis quaerere et salvare quod perierat (Luc. XIX), qui dicit: Non sum missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel (Matth. XV). Et item discipulis dicit: In viam gentium ne abieritis (Matth. X); itemque: Ite, docete omnes gentes (Matth. XXVIII). Et: Deus neminem tentat (Jacob. I); et: Tentat vos Dominus Deus vester (Deut. I). Et Paulus: Si hominibus placerem, Christi servus non essem (Gal. I); itemque: Sicut ego per omnia omnibus placeo (I Cor. X). Et item: Optabam anathema esse a Christo pro fratribus meis secundum carnem (Rom. IX); et item: Quis nos separabit 126.0354C| a charitate Christi, et reliqua (Rom. VIII). Quia spiritus unicus et multiplex, stabilis et mobilis, ut in libro Sapientiae scriptum est (cap. VII), per organum hominis sibi arctissimum non simul et insemel omnia profert: et etiam ipsis sanctis discipulis, quia nemo hominum purus repente fit summus, qui incessanter divino adhaerebant magisterio, per incrementa temporum fides et scientia est adaucta; qui et dixerunt: Domine, adauge nobis fidem (Luc. XVII); et Dominus ipsis: Adhuc, inquit, multa habeo vobis dicere, quae non potestis portare modo; cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem (Joan. XVI).
Sed et post legem naturae data est lex litterae populi congruens duritiae, quae propter transgressiones 126.0354D| posita est; quam lex Evangelii, tempore posterior sed gratia prior, est subsecuta, quae per incrementa temporum ab apostolis eorumque successoribus est propagata. Nam sicut in Actibus apostolorum legimus (cap. XV), primum credentes de circumcisione, sic Evangelii sacramenta suscipiebant, ut a legalibus caeremoniis non discederent; et quaestione facta de gentilibus, si credentes legis caeremonias observare deberent, tria tantum capitula ab apostolis suscepere servanda. Deinde apostolicae sedis pontifices, ante constitutionem sacrorum conciliorum, etsi non fide sibi adversa, tamen stylo diverso, in suis epistolis ad diversos pro diversis causis emergentibus datis, de episcopis statuere judicia, considerantes 126.0355A| qualitatem personarum, necessitatem rerum, et opportunitatem temporum. Unde et Anacletus in epistola ad universos episcopos in Italia constitutos dicit (epist. 2): « Ejectionem, inquiens, summorum sacerdotum sibi Dominus reservavit, licet electionem eorum bonis sacerdotibus et spiritualibus populis concessisset; » ex quo aliter in praecedenti epistola scripserat. Et Constantinum imperatorem in Nicaena synodo tale quid dixisse Tripertita narrat Historia: Non ob id tamen dimisit decernere Nicaena synodus (can. 2): « Si quis, inquit, praeter haec fecerit, quasi contra magnum concilium se efferens, ipse de clericatus honore periclitabitur. » In quo decretum cum dicit, Si quis, neminem tam de superiori quam inferiori ordine excipit, quod et in aliis evidenter ostendit. 126.0355B| Sed et idem Constantinus, et post eum alii orthodoxi imperatores, leges de episcopis promulgare non fuere cunctati. Sed et post Anacletum, quidam ante Nicaenum concilium, Julius autem et alii quidam post Nicaenum concilium, judicia episcoporum ante diffinitionem ad sedem apostolicam referri jusserunt. Innocentius vero, et successores ipsius, postquam a sacris conciliis, et Romanae sedis pontificibus, de certis capitulis expressius fuerunt decreta judicia, de dubiis vel obscuris ante judicium, de certis autem atque decretis (quoniam et ecclesiasticae et publicae leges confessum vel convictum sine dilatione vel retractatione judicari praecipiunt), post episcopale judicium, secundum Sardicenses canones, sub gestorum testificatione ad sedem apostolicam 126.0355C| referri jusserunt: quorum decreta in usu ecclesiastico etiam a tempore majorum nostrorum praevaluisse comperimus. Verum et ut de legibus publicis quaedam sunt abrogata, quaedam vero immutata, quaedam etiam superadjecta, ita nihilominus quaedam decreta catholicorum pro tempore et ratione atque necessitate prolata, sed postea abrogata vel immutata fuerunt: quod et Innocentius demonstrat dicens: « De his, inquiens, observatio prior durior, posterior, interveniente misericordia, inclinatior est, » et reliqua. Et Africae provinciae canones de velatione virginum, et baptizatis parvulis a Donatistis, et de dioecesibus, aliter quam primum decretum fuerit diffinierunt. Et sanctus Gelasius: « Priscis, inquit, pro sui reverentia manentibus constitutis, quae ubi 126.0355D| nulla vel rerum vel temporum perurget angustia, regulariter convenit custodiri, » et reliqua. Et Innocentius longe ante ad episcopos Macedones excusantes de temporibus necessitate quod egerant, dixit (epist. 27): « Ergo quod necessitas pro remedio reperit, necessitate cessante debet utique cessare pariter quod urgebat: quia alius est ordo legitimus, alia usurpatio quam ad praesens fieri tempus impellit; et advertite quod utique, ut dicitis, necessitas imperavit, in pace jam Ecclesias constitutas non posse praesumere. » Et Leo ad Rusticum Narbonensem episcopum (epist. 95, in praefat.): « Sicut quaedam, inquit, sunt quae nulla possunt ratione convelli, ita nonnulla sunt quae aut pro consideratione 126.0356A| aetatum, aut pro necessitate rerum oporteat temperari, illa semper conditione servata, ut in his quae vel dubia fuerint vel obscura, id noverimus sequendum, quod nec praeceptis evangelicis contrarium, nec decretis sanctorum Patrum inveniatur adversum. » Quas singillatim singulas formas et sanctus Paulus demonstrat ad Corinthios dicens: Hoc autem dico secundum indulgentiam, non secundum imperium (I Cor. VII), et reliqua. His autem qui matrimonio juncti sunt, praecipio non ego, sed Dominus, uxorem a viro non discedere, et sequentia (ibid.). Et concilium Africanum in uno capitulo de Donatistis ad locum (can. 35): « Propter Ecclesiae pacem et utilitatem, ut ex ipsis Donatistis, quicunque clerici correcto consilio ad catholicam unitatem 126.0356B| transire voluerint, secundum uniuscujusque episcopi catholici voluntatem atque consilium qui in eodem loco gubernat Ecclesiam, si hoc paci Christianae prodesse visum fuerit, in suis honoribus suscipiantur, sicut et prioribus ejusdem divisionis temporibus factum esse manifestum est: non ut concilium, quod in transmarinis partibus de hac re factum est, dissolvatur, sed ut illud maneat circa eos, qui sic transire ad catholicam volunt, ut nulla per eos unitatis compensatio procuretur, » et reliqua quae ibi prosequitur. Sed et Leo utrasque has formas de una eademque re in uno capitulo ostendit ad Rusticum Narbonensem episcopum dicens (epist. 95, cap. 1): « Nulla, inquit, ratio sinit ut inter episcopos habeantur, qui nec a clericis sunt electi, nec a plebibus 126.0356C| expetiti, nec a comprovincialibus episcopis cum metropolitani judicio consecrati. Unde cum saepe quaestio de male accepto honore nascatur, quis ambigat nequaquam istis esse tribuendum, quod non docetur fuisse collatum? Si qui autem clerici ab istis pseudoepiscopis in eis Ecclesiis ordinati sunt, quae ad proprios episcopos pertinebant, et ordinatio eorum consensu et judicio praesidentium facta est, potest rata haberi, ita ut in ipsis Ecclesiis perseverent; aliter autem vana habenda est consecratio, quae nec loco fundata est, nec auctoritate munita. » Et item ad eumdem in eadem epistola (cap. 10): « In adolescentia constitutus, si urgente aut metu mortis, aut captivitatis periculo, poenitentiam egit, et postea timens lapsum incontinentiae 126.0356D| juvenilis copulam uxoris elegit, ne crimen fornicationis incurreret, rem videtur fecisse venialem, si praeter conjugem nullam omnino cognoverit; in quo tamen non regulam constituimus, se quid sit tolerabilius aestimamus. Nam secundum veram cognitionem, nihil magis ei congruit qui poenitentiam gessit, quam castitas perseverans et mentis et corporis. » Et in epistola ad Theodorum Forojuliensem episcopum (epist. 59): « Ut in tempore necessitatis et in periculi urgentis instantia, nullis praesidium poenitentiae et mox reconciliationis implorantibus denegetur, etiam si amisso vocis officio ea per indicia integri sensus expostulent; vel si sub praesentia sacerdotis significare non valent, testimonia fidelium 126.0357A| circumstantium eis prodesse debebunt, ut simul et poenitentiae et reconciliationis beneficia consequantur, servata tamen regula canonum paternorum circa eorum personas, qui in Deum a fide discedendo peccaverunt. »
Sed et quidam de his ex quorum epistolis quaedam sunt a te collecta, lapsos et poenitentes in gradibus suis manere debere dixerunt. Postea autem aliter ex sacris canonibus a sequentibus est constitutum. Unde beatus Augustinus ad Bonifacium scripsit dicens (epist. 50): « Ut enim constitueretur in Ecclesia, ne quisquam post alicujus criminis poenitentiam clericatum accipiat, vel ad clericatum redeat, vel in clericatu maneat, non desperatione indulgentiae, sed rigore factum est disciplinae. Alioquin 126.0357B| contra claves datas Ecclesiae disputabitur, de quibus dictum est: Quae solveritis in terra, soluta erunt et in coelis. Sed ne forsitan etiam detectis criminibus spe honoris ecclesiastici animus intumescens superbe ageret poenitentiam, severissime placuit, ut post actam de crimine damnabili poenitentiam nemo sit clericus, ut desperatione temporalis altitudinis, medicina major et verior esset humilitatis. Nam et sanctus David de criminibus mortiferis egit poenitentiam, et tamen in honore suo perstitit (II Reg. XII). Et beatum Petrum, quando amarissime lacrymas fudit, utique Dominum negasse poenituit, et tamen apostolus mansit (Matth. XXVI). Sed non ideo supervacua putanda est posteriorum diligentia, quia ubi saluti nihil detrahebatur, humilitati aliquid addiderunt, 126.0357C| quo salus tutius muniretur, experti credo aliquorum fictas poenitentias per affectatas honorum potentias. Cogunt enim multas invenire medicinas multorum experimenta morborum. Verum in hujusmodi causis, ubi per graves dissensionum scissuras, non hujus aut illius hominis est periculum, sed populorum strages jacent, detrahendum est aliquid severitati, ut majoribus malis sanandis charitas sincera subveniat. » Sic multitudinibus per schismata et haereses pereuntibus Ecclesia catholica subvenire consuevit. Et de hac discretione Gelasius in quadam sua epistola, et beatus Gregorius in suis epistolis, et in aliis suis dictis mirabiliter disseruerunt.
Verum et de translationibus episcoporum aliter 126.0357D| antiqui censuerunt pontifices, aliter autem concilia episcopalia, et ex his sequentes Romanae sedis pontifices quae tenenda sunt decreverunt. Scriptum est etiam in praefatis epistolis, ut accusationes episcoporum non recipiantur, et in eisdem habetur qualiter recipiantur, et ut a suis ovibus episcopi accusari non valeant. Et in constitutionibus sancti Silvestri: « Ut nullus laicus crimen clerico audeat inferre, et ut presbyter non adversus episcopum, non diaconus adversus presbyterum; » et iterum, a quantis accusari valeant ab eo constitutum. Et Africae provinciae, canones cum legatis apostolicae sedis, eos tantum accusatores vel testes a clericorum accusatione, vel contra clericos testificatione, removeri praecipiunt, 126.0358A| quos ad accusanda vel attestanda publica crimina leges publicae non admittunt. Et Nicaenum concilium neophytum episcopum a duobus vel tribus testibus redargutum abstinere a clero praecepit, si aliquod delictum animae circa personam reperiatur hujusmodi. Et Apostolus adversus presbyterum accusationem non recipi, nisi sub duobus aut tribus testibus praecipit. Sed et per praedictos Africae provinciae canones, omnibus quibus accusatio denegatur, in causis propriis accusandi licentia non negatur (can. 96). Et de purgatione accusatorum, sed non convictorum, vel confitentium, decreta sedis apostolicae quae tenemus constituerunt. Quidam etiam, quod de accusatis et de testibus Silvester constituit, velut in libro Episcopali legitur, ex hoc tenendum in auctoritate dicunt, 126.0358B| quia Gelasius in Catalogo de libris recipiendis, Actus illius legendos dicit. Sed alia est scriptura Actuum illius, in quibus, et Scripturarum auctoritate, et miraculorum virtute, Judaeos Christum Jesum Deum verum negantes revicit, qui legendi scribuntur: alia de constitutionibus illius in libro Episcopali, quas sicut et alias quasdam constitutiones aliorum pontificum quae in eodem libro leguntur, a praecedentibus temporibus universalis non servat Ecclesia: quaedam vero ex eisdem constitutionibus, sicut et ex dictis epistolarum de quibus agitur, recipit et custodit. Sed et in eisdem epistolis scriptum est, non debere vel posse convocari, synodum sine jussione vel consensu Romani pontificis; et sacri Nicaeni canones dicunt (can. 5): « Bene placuit annis 126.0358C| singulis per unamquamque provinciam bis in anno concilia celebrari, ut communiter omnibus simul episcopis congregatis provinciae, discutiantur hujusmodi quaestiones. » Et Chalcedonense concilium (can. 19): « Decrevit, inquiens, sancta synodus secundum canones Patrum, bis in anno episcopos in idipsum in unaquaque provincia convenire, quo metropolitanus antistes probaverit, et corrigere singula, si quae fortassis emerserint. » Sed et Antiocheni et Africae provinciae canones his concinunt constitutis (conc. Antioch., can. 20; conc. Afric., can. 62). Et Innocentius ad Victricium: « Si quae causae vel contentiones inter clericos tam superioris ordinis quam etiam inferioris fuerint exortae, ut secundum synodum Nicaenam, congregatis ejusdem provinciae episcopis, 126.0358D| jurgium terminetur, patenter ostendit. » Et Leo ad Anastasium scripsit: « De conciliis, inquiens, episcopalibus non aliud indicimus, quam sancti Patres salubriter ordinarunt, ut scilicet bini conventus per annos singulos habeantur, in quibus de omnibus querelis quae inter diversos Ecclesiae ordines nasci assolent judicetur. » Et sanctus Gregorius ad Gallicanos episcopos scribit (lib. VII, ind. 2, ep. 112, in fine): « Nec nos, inquiens, in hac sollicitudinis parte relinquimus, quod de habendis per parochias conciliis Patrum providentia utilitatis causa sancitum est. Unde ne qua inter fratres dissensio, ne qua inter praepositos et subjectos sint fomenta discordiae, in unum sacerdotes convenire necesse est, ut de incidentibus 126.0359A| causis disceptatio, et sit salubris de ecclesiastica observatione collatio. »
Non igitur absque sedis apostolicae auctoritate metropolitani episcopi et primates provinciarum synodos convocamus, « quatenus, ut beatus dicit Gregorius, dum per hoc, et praeterita corriguntur, et regulam futura suscipiunt, omnipotens ubique Dominus fratrum concordia collaudetur, cujus nobis adesse praesentiam si haec observamus scimus, quia scriptum est: Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, ibi sum in medio eorum (Matth. XVIII). Si ergo adesse dignabitur ubi duo vel tres fuerint, quanto magis non deerit ubi plurimi convenerint sacerdotes? » Constat ergo de generali fidei causa hoc dixisse apostolicam sedem. Unde cum plura catholica habeantur concilia, 126.0359B| sex synodi tantum generales specialiter appellantur, quia pro generali ad omnes Christianos causa pertinente sunt convocatae, quae sine speciali jussione sedis apostolicae regulariter congregari non poterant, neque possunt. Quarum synodorum universalium, a catholica Ecclesia receptissimarum, prima est quae in Nicaena congregata exstitit contra Arium trecentorum decem et octo Patrum, temporibus Silvestri papae, sub Constantino principe; secunda in Constantinopoli centum unius Patrum, contra Macedonium et Eudoxium, temporibus Damasi papae, et Gratiani principis, quando Nectarius eidem urbi est ordinatus episcopus; tertia in Epheso ducentorum Patrum, contra Nestorium Augustae urbis episcopum, sub Theodosio magno principe, et 126.0359C| papa Coelestino; quarta Chalcedone, Patrum sexcentorum triginta, sub Leone papa, temporibus Marciani principis, contra Eutychem nefandissimum praesulem monachorum; quinta item in Constantinopoli temporibus Vigilii papae, sub Justiniano principe, contra Theodorum et omnes haereticos; sexta item in Constantinopoli sub Agathone papa, qui ex rogatu Constantini, Heraclii et Tiberii principum piissimorum, misit in regiam urbem legatos suos, in quibus erat Joannes Romanae Ecclesiae tunc diaconus, non longe post episcopus, pro adunatione facienda sanctarum Dei Ecclesiarum: qui benignissime suscepti a reverentissimo fidei catholicae defensore Constantino, jussi sunt, remissis disputationibus, pacifico colloquio de fide vera perquirere, datis eis 126.0359D| de bibliotheca Constantinopolitana cunctis antiquorum Patrum quos petebant libellis. Adfuerunt autem et episcopi centum quinquaginta, praesidente Georgio patriarcha regiae urbis, et Antiochiae Macario, et convicti sunt qui unam voluntatem et operationem astruebant in Christo, falsasse Patrum catholicorum dicta perplurima. Finito autem conflictu, Georgius correctus, Macarius vero cum suis sequacibus, simul et praecessoribus Cyro, Sergio, Honorio, Pyrrho, Paulo, et Petro anathematizati, et in locum ejus Theophanius abba de Cilicia Antiochiae episcopus factus. Tantaque gratia legatos catholicae pacis comitata est, ut Joannes Portuensis episcopus, qui erat unus ex ipsis, Dominica octavarum Paschae missas 126.0360A| publicas in ecclesia sanctae Sophiae coram principe et patriarcha Latine celebraret. Septima autem apud Graecos vocata universalis pseudosynodus de imaginibus, quas quidam confringendas, quidam autem adorandas dicebant, neutra vero pars intellectu sano diffiniens, sine auctoritate apostolicae sedis, non longe ante nostra tempora, Constantinopoli est a quampluribus episcopis habita, et Romam missa, quam etiam papa Romanus in Franciam direxit. Unde tempore Caroli magni imperatoris, jussione apostolicae sedis, generalis est synodus in Francia, convocante praefato imperatore, celebrata, et secundum Scripturarum tramitem traditionemque majorum, ipsa Graecorum pseudosynodus destructa et penitus abdicata. De cujus destructione non modicum volumen, 126.0360B| quod in palatio adolescentulus legi, ab eodem imperatore Romam est per quosdam episcopos missum. In cujus voluminis quarto libro (cap. 28) haec de universali nomine scripta sunt: « Universitas ab uno cognominatur, quod uno multoties verso propagatur. Nam multitudo unitatum vertente in unum collecta, universitas efficitur. Sicut enim Ecclesia universalis est, quae Graeco eloquio catholica dicitur, ita nimirum omne quidquid ab ejus unitate non discessit, catholicum nuncupari potest. Omnis enim doctrina Christiana, vel quaelibet constitutio sive traditio talis esse debet, ut universali conveniat Ecclesiae: quod nequaquam haeretici observaverunt, qui per diversas mundi partes, aliquibus regionum partibus coarctati, conventicula quaedam statuerunt, 126.0360C| quibus et se et quamplures ab ecclesiasticae unitatis consortio segregaverunt. Cum ergo duarum et trium provinciarum praesules in unum conveniunt, si antiquorum canonum institutione muniti aliquid praedicationis aut dogmatis instituunt, quod tamen ab antiquorum Patrum dogmatibus non discrepat, catholicum est quod faciunt, et fortasse dici potest universale: quoniam quamvis non sit ab universi orbis praesulibus actum, tamen ab universorum fide et traditione non discrepat, quod crebro factum in plerisque mundi partibus quibusdam necessitatibus incumbentibus scimus. Multa enim concilia gesta sunt, quorum institutionibus sancta munitur et corroboratur Ecclesia. Si vero duarum aut trium provinciarum praesules in unum convenientes, nova quaedam 126.0360D| statuere cupientes, conventicula quaedam faciunt, quae non cum universi orbis Ecclesia sentiunt, sed ab ea quadam ex parte dissentiunt, non est catholicum quod faciunt, et ideo universale nuncupari non potest. Omne quod ecclesiasticum est, catholicum est, et omne quod catholicum est, universale est: omne autem quod universale est, profanis vocum novitatibus caret, omne igitur quod ecclesiasticum est, profanis vocum novitatibus caret. Et si haec synodus vocum novitatibus careret, antiquorum Patrum dogmatibus contenta, universalis dici poterat: non autem antiquorum Patrum dogmatibus contenta est, non igitur universalis dici potest. Universalem plane eamdem synodum non cunctaremur profiteri, 126.0361A| nisi eam universalis Ecclesiae dogmatibus sentiremus refragari. »
Claret etiam hac de causa, ut praedixi, universales ac generales synodos nominari, cum plures episcopi, quam in quibusdam praefatis synodis fuerint congregati, apostolicae sedis jussione, et imperiali convocatione: sicut Sardicensis synodus, in qua ab Hesperiis partibus plusquam trecenti convenerunt episcopi. Et in Africanis synodis, cum legatis apostolicae sedis celebratis, interdum amplius quam ducenti fuerunt congregati episcopi; non tamen inter illa universalia concilia computantur, cum constet esse catholica et a sede apostolica atque universali Ecclesia receptissima. Unde sanctus Gregorius in synodica epistola ad Cyriacum Constantinopolitanum episcopum 126.0361B| de Eudoxio (lib. VI, ind. 15, ep. 4, in fine): « Si quis eum veraciter de catholicis Patribus damnat, ejus procul dubio sententiam sequimur; vos tamen si in synodica vestra epistola eos quoque nominatim damnare voluistis, qui extra sanctas synodos per Patrum scripta damnantur, multos scriptis vestris vestra fraternitas minus posuit; si autem eos quos generales synodi respuunt, hunc unum amplius. » Et in Africano concilio legimus (can. 62): « Concilium universale non nisi necessitate faciendum. Placuit ut non sit ultra fatigandis fratribus anniversaria necessitas; et quoties exegerit causa communis, id est totius Africae, undecunque ad hanc sedem de hac re datae litterae fuerint, congregandam esse synodum in eas provincias ubi opportunitas 126.0361C| persuaserit. Causae autem quae communes non sunt in suis provinciis judicentur. » Et Leo papa ad Maximum Antiochenum scripsit: « Quidquid, inquiens, propter speciales causas synodalium conciliorum ad examen episcopale defertur, potest aliquam dijudicandi habere rationem, si nil de eo est a sanctis Patribus apud Nicaeam diffinitum. Nam quod ab illorum regulis et constitutione discordat, apostolicae sedis nunquam poterit obtinere consensum. » Et Antiochena synodus dicit (can. 16) « perfectum illud esse concilium, ubi interfuerit metropolitanus antistes. » Et Zosimus papa Aurelio et universis episcopis per Africam constitutis, sed et universis episcopis per Gallias et septem provincias constitutis, et universis episcopis per Hispaniam constitutis, a pari 126.0361D| inter caetera scribens, provincialem Gallicanorum episcoporum synodum approbat ita dicens: « Lazarus, inquit, dudum in Taurinensi concilio gravissimorum episcoporum sententiis pro calumniatore damnatus, cum Briccii innocentis episcopi vitam falsis objectionibus appetisset, post vero indebite a Proculo, qui inter caeteros in synodo damnationi ejus assenserat, sacerdotium consecutus est, a quo se ipse, vitae suae conscius, datis litteris in abdicationem sui sponte submovit. » Sed et Sardicenses canones in capitulo decimo quarto, quanquam non designato nomine, sed posita constitutione Eliberitani concilii (can. 21), quod eodem tempore, sub Constantino imperatore, Paulino et Juliano consulibus, 126.0362A| quo et Nicaenum concilium factum est, memorante Osio, ad auctoritatem devocaverunt. Et Carthaginensis synodi decretam constitutionem quasi propriam, apostolica sedes per Innocentium et Coelestinum amplectitur.
Sic igitur universales synodi specialiter apostolicae sedis auctoritate convocantur, et aeque provinciales canonicae synodi, decreto sedis apostolicae, a metropolitanis et provinciarum primatibus convocantur. Sicut de collatis clavibus regni coelorum, id est ligandi et solvendi, pontificio, specialiter sancto Petro dato et simul omnibus apostolis, et in eis catholicis episcopis collato, sancta et universalis tenet Ecclesia. Unde beatus Leo in sermone sui natalis inter caetera dicit: « Quod dicitur beatissimo Petro: 126.0362B| Tibi dabo claves regni coelorum, et quaecunque ligaveris super terram, erunt ligata et in coelis; et quaecunque solveris super terram, erunt soluta et in coelis (Matth. XVI), transivit quidem etiam in alios apostolos ejus istius potestatis, et ad omnes Ecclesiae principes decreti hujus constitutio commeavit, sed non frustra uni commendatur quod omnibus intimetur. Petro enim ideo hoc singulariter creditur, quia cunctis Ecclesiae rectoribus Petri forma proponitur. Manet ergo Petri privilegium, ubicunque ex ipsius fertur aequitate judicium; nec nimia est vel severitas vel remissio, ubi nihil est ligatum, nihil solutum, nisi quod beatus Petrus aut ligarit, aut solverit. » Qui regem coelorum, ut Augustinus et caeteri doctores exponunt, majori prae caeteris devotione confessus 126.0362C| est, merito prae caeteris ipse collatis clavibus regni coelestis munere donatus est, ut constaret omnibus quia absque ea confessione ac fide regnum coelorum nullus possit intrare. Claves autem regni coelorum ipsam discernendi scientiam potentiamque nominat, qua dignos recipere in regnum, indignos secludere deberet a regno; unde manifeste subjungit: Et quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis; et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis. Quae solvendi ac ligandi potestas, quamvis soli Petro data videatur a Domino, absque ulla tamen dubietate noscendum est quia et caeteris apostolis datur, ipso teste qui post passionis resurrectionisque suae triumphum apparens eis insufflavit, et dixit omnibus: Accipite Spiritum sanctum; 126.0362D| quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, et quorum retinueritis, retenta sunt (Joan. XX). Nec non etiam nunc in episcopis ac presbyteris omni Ecclesiae officium idem committitur; ut videlicet agnitis peccantium causis, quoscunque humiles ac vere poenitentes aspexerit, hos jam a timore perpetuae mortis miserans absolvat; quos vero in peccatis quae egerunt persistere cognoverit, illos perennibus suppliciis obligandos insinuet. Unde alias Dominus de correpto semel et iterum ac tertio, sed non poenitente fratre praecipit dicens: Si autem Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus (Matth. XVIII). Et ne leve quisque putaret Ecclesiae se judicio condemnari, mox terribiliter adjunxit: 126.0363A| Amen dico vobis: quaecunque alligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo; et quaecunque solveritis super terram, erunt soluta et in coelo. Omni igitur electorum Ecclesiae, juxta modum culparum vel poenitentiae, ligandi ac solvendi datur auctoritas. Sed ideo beatus Petrus, qui Christum vera fide confessus vero est amore secutus, specialiter claves regni coelorum et principatum judiciariae potestatis accepit, ut omnes per orbem credentes intelligant quia quicunque ab unitate fidei vel societatis illius quolibet modo semetipsos segregant, tales nec vinculis peccatorum absolvi, nec januam possint regni coelestis ingredi.
Et quia devitans prolixitatem epistolae, per singula sicut poteram, si tempus fuisset et otium, et 126.0363B| non vererer legentium taedium, tibi ostendere de his quae collegisti, illa ipsa te redarguere, quae putas plurimum tecum facere, de quibusdam tibi tantum ex his quae collegisti, specialiter respondebo, scilicet de epistolis Julii et Felicis, quasi de capitulis synodi Nicaenae confectis, ante Sardicense quidem concilium, cui Athanasius anno decimo octavo, ordinationis suae cum litteris Constantis ab Occidentalibus partibus, in quibus exsulaverat, Alexandriam rediens legitur interfuisse, quodque juxta chronicorum et litterarum ecclesiasticarum fidem, undecimo mortis Constantini, patris Augustorum Constantii et Constantis, Rufo et Eusebio consulibus, anno decimo sexto Julii papae, qui successit Marco successori Silvestri, cujus tempore celebrata est sacra Nicaena 126.0363C| synodus, cuique ad vicem Silvestri praesederunt Osius Cordubensis episcopus, Victor et Vincentius presbyteri urbis Romae. Anno vero circiter vicesimo tertio post Nicaenam synodum Antiochena synodus habita est, et eadem epistola Julii per idem tempus facta esse dignoscitur, in qua plura capitula modo diverso collecta tenentur, quae si de una synodo fuissent assumpta, non taliter dissonarent. Et si de appellatione, sicut in Sardicensi concilio constitutum est, in Nicaeno concilio fuisset antea statutum, nulla foret necessitas ut iterum in hoc concilio inde constitueretur, sed sicut in aliis conciliis legitur scriberetur videlicet, ut ea quae sunt in Nicaeno concilio constituta, ab omnibus conserventur. Epistola vero Felicis ex epistola Julii pendet. Hic enim est 126.0363D| mos apostolicae sedis pontificibus ut verba decessorum suorum quasi propria in suis ponant epistolis, sicut qui legit intelligit. Caeterum quod in epistola ex nomine Athanasii et episcoporum Aegyptiorum, ad Marcum successorem Silvestri habetur octoginta fuisse capitula: quadraginta scilicet a Graecis Graeca edita lingua, et similiter quadraginta a Latinis Latina edita lingua; et ab episcopis trecentis octodecim in septuaginta redacta fuisse capitula, si numerantur illa quae in epistola Julii designata praetermittuntur; sed et quae in epistola Felicis leguntur, plura quam septuaginta et inter se diversa invenientur; et in eisdem epistolis non inveniuntur memorari, minime autem connumerari, illa capitula 126.0364A| quae ex Nicaeno concilio sumpta servavit antiquitas et hactenus tenet ac veneratur Ecclesia. De hoc autem quod reverentissimus Julius in epistola sua dicit: « Plura de his, scilicet capitulis Nicaenae synodi, ideo hic non inservimus, ne vacuare vilemve facere praedictam synodum videremur, aut fastidium legentibus audientibusque prolixa facere epistola: si quis autem de his ampliora atque abundantiora scire voluerit, in sacro nostrae sedis Ecclesiae scrinio et ea quae praediximus invenire poterit, verum me dicere testis est ipsa Divinitas, a nullo est contradicendum: quia nisi ipsa quae misit haberet, mittere nullo modo poterat, et quia plura habebat, esse utique verum constat: quia et illa quae sacrum concilium Nicaenum constituit, certum est in Romano 126.0364B| scrinio conservari, de quibus et ipsius sanctae sedis pontifices sua decreta promulgaverunt, et suis posteris tenenda et servanda reliquerunt. Fuit autem opinio apud majores nostros etiam non incerta, quia Osius quaedam de capitulis a se synodi Nicaenae delatis, aliter prius renuntiaverit, quam postea inventum exstiterit; qui et apud Sirmium, contra fidem Nicaeni concilii cui subscripserat, sacrilegam professionem atque subscriptionem proferre et exhibere praesumpsit, sicut de eo historiae ecclesiasticae perhibent, et sanctus Hilarius in libro de Synodis dicit: Apud Sirmium, inquiens, per immemorem gestorum suorum dictorumque Osium, novae et tamen suppuratae jamdiu impietatis doctrina proruperat: sed de eo nil loquor, qui idcirco est reservatus, 126.0364C| ne judicio humano ignoraretur qualis ante vixisset. » Cujus scilicet beati Hilarii testimonio de Synodis, sed et de Osio, fidem accommodare debemus, qui in praefato libro de Synodis dicit: « Regeneratus pridem, et in episcopatu aliquantisper manens, fidem Nicaenam nunquam nisi exsulaturus audivi. Sed mihi homousii et homoeousii intelligentiam Evangelia et apostoli intimaverunt. Et per illa tempora, quando concilia, scilicet Nicaenum, Antiochenum, Sardicense, et alia quaedam posteriora celebrata fuerunt, isdem sanctus et doctor catholicus in carne deguit, et verus de eis relator exstitit, et credenda nobis in suis scriptis reliquit. Refutanda est igitur falsa opinio de quorumdam scriptis exorta, quod Nicaenum concilium tempore Julii fuerit celebratum, 126.0364D| cum constet eamdem sacram synodum fuisse habitam anno post Alexandrum sexcentesimo tricesimo sexto, sub Constantino imperatore, die mensis secundum Graecos Desii XVIII, quod est X Kalendarum Juliarum, consulatu Paulini et Juliani, tempore Silvestri papae, sicut veridicae chronicae et ecclesiasticae historiae produnt. Verum Julius successor Marci, qui Silvestro successit. Romae synodum celebravit sub Constantio et Constante Augustis, anno quarto sub die octava Kalendarum Octobris, indict. sexta, consulatu Feliciani et Maximiani, et eamdem Nicaenam synodum apostolicae sedis auctoritate per se, sicut praedecessor illius, Silvester per legatos suos firmavit. Capitula quoque in eodem concilio constituta 126.0365A| ipse omnibus validior antiquitatis usus, et antiqua majorum traditio, reverentissimo vigore tenenda corroboravit.
CAPUT XXI. Quod non nisi viginti capitula in concilio Nicaeno fuerint constituta. Et qua ratione quaedam ex his quae in epistolis antiquorum sedis Romanae pontificum scripta inveniuntur, a successoribus eorum usa non fuerint, licet ad instructionem valeant plurimum, quaedam vero in decretis eorum posita, et a conciliis inter canones sacros inveniantur assumpta, et unde opinio exorta exstiterit, plura quam in canone inveniantur in Nicaena synodo decreta fuisse capitula, quod ex litteris antiquitatum seriem deferentibus 126.0365B| accepimus, tibi ex parte scribo, non veritus ne mihi calumnias struas, sicut jam fecisti de his quae scripsi de Stephano, sensum dictorum meorum pervertens, et scripta mea decurtans in scripto quod mihi de Amalberto dedisti, volens me ex verbis meis revincere, et me ad tortitudinem tui judicii contorquere, et si easdem calumnias sciero, necesse mihi sit inde rescribere, et tempus inutilitati expendere; si autem eas nesciero, ad derogationem mei tibi credentes aliquo modo possis adducere. Dicam autem ex verbis veterum quae didicimus de capitulis Nicaenae synodi, ut si te delectat bellare, cum eis possis bellum conserere, et ego valeam repausare. Historia si quidem tripertita (lib. II, c. 7) Athanasium dixisse scribit ita: « In Nicaenum concilium venientes episcopi 126.0365C| viginti conscripserunt de conversatione ecclesiastica sanctiones. » Et item: « Meminit vestra patientia factum in Nicaea civitate concilium, cui et ego ipse conscientiae meae cultum decenter exhibui. » Et item in eadem Historia scriptum est: « Synodus corrigere volens hominum vitam et in Ecclesia commorantium, posuit leges quas canones appellamus. » Et decimus historiae ecclesiasticae liber Rufini, qui in catalogo apostolicae sedis inter recipiendos libros describitur, aperte ostendit, post confessionem fidei, viginti duo tantum capitula canonum in eodem concilio, et de Paschali solemnitate fuisse decreta. Duo autem, quae super viginti sunt illic constituta. in viginti aliis capitulis apud nos habentur conclusa, Unde et in eodem libro ita scriptum habetur: « De 126.0365D| singulis quibusque ecclesiasticis observationibus certa statuta figentibus, concilium diremptum est; » et post capitula ex ordine et numero constituta: Igitur cum de his, inquit, prout divinarum legum reverentia poposcerat decrevissent, sed et de observatione Paschae antiquum canonem, per quem nulla de reliquo varietas oriretur, ecclesiis tradidissent, omnibus rite dispositis, ecclesiarum pax et fides in Orientis atque Occidentis partibus una atque eadem servabatur. Cujus historiographi dictis (salva auctoritate apostolicae sedis, quae suo principatu Domini ore percepto, et Ecclesiae profutura constituit, et constituta conservando confirmat) et Carthaginense astipulatur concilium, quod dicit: « Exemplaria 126.0366A| fidei, et statuta Nicaenae synodi, quae ad nostrum concilium per beatae recordationis Caecilianum Carthaginensem episcopum, qui interfuit, allata sunt, sed et quae patres exemplaria sequentes hic constituerunt, vel nunc communi tractatu statuimus, his gestis ecclesiasticis inserta manebunt. » Nam quia Caecilianus Nicaenae synodo interfuerit, et subscriptio illius testatur, et historiae ac chronicae ecclesiasticae astruunt, in quibus scriptum est: « Quia tertio anno post Nicaenam synodum, Januario et Justo consulibus, Donatus agnoscitur, a quo per Africam Donatistae, qui primum propter ordinatum contra voluntatem suam Caecilianum ecclesiae Carthaginensis episcopum, schisma fecerunt, objicientes ei crimina non probata, et maxime quod a traditoribus divinarum 126.0366B| Scripturarum fuerit ordinatus: sed post causam confictam atque finitam, pertinaci discordia in haeresim transierunt. » Sed et epistola Cyrilli Alexandrini episcopi, cujus praedecessor Alexander, cum legatis apostolicae sedis, Osio videlicet Cordubense episcopo, et Vincentio ac Victore Romanis presbyteris, mediante Constantino imperatore praesedit, cum integritate ipsius concilii, per Innocentium presbyterum missa. Itemque epistola Attici Constantinopolitani episcopi, cum integritate nihilominus ipsius concilii per Marcellum subdiaconum Carthaginensi synodo directa, et verba Faustini episcopi ac legati sedis apostolicae prolata in synodo Carthaginensi Epistola quoque ipsius concilii ad Coelestinum papam honorabiliter, ut par est, destinata. Sed et 126.0366C| actio duodecima Chalcedonensis concilii, in qua scriptum habetur regula nonagesima quinta, de vacante episcopo; et paulo post Leontius ex eodem codice legit regulam nonagesimam sextam, De his qui ad episcopatum vocati evitant. Quas regulas, connumeratis a capite viginti capitulis Nicaeni concilii, si quis per singula consequentia concilia ex ordine numeraverit, in Antiocheno concilio loca praefatorum numerorum tenere inveniet. Unde manifestum est, non nisi tantum viginti quae habemus capitula fuisse in Nicaeno concilio constituta. Verum et longissimarum aetatum ex antiqua consuetudine prolixa tempora, per quae ipsius concilii haec tantum viginti capitula fuere suscepta, verbis praefati historiographi indubitabilem faciunt fidem.
CAPUT XXII. De quatuor capitulis a beato Gregorio in epistola ad Theoctistam Patriciam memoratis. 126.0366D| Sed et quod de anathemate, ex verbis sancti Gregorii ad Theoctistam Patriciam, in supradicta compilatione tua improprie posuisti, bene et rationabiliter dicta male intelligi tradidisti, et non secundum illum sensum, quem beatus Gregorius illud in eadem epistola posuit, interpretari studuisti. Apud Graecos siquidem novitate vocum delectantes, quatuor haeretica capitula invenerunt, de quibus sanctus Gregorius ad Theoctistam Patriciam scripsit. Quorum primum est, quia sub obtentu religionis etiam non 126.0367A| ex amborum consensu conjugia dissocianda dicebant, contradicente Domino: Quod Deus conjunxit homo non separet (Matth. XIX). Aliud vero, quod baptisma peccata penitus non auferret, cum Dominus dicat: Qui lotus est, non indiget nisi ut pedes lavet, sed est mundus totus (Joan. XIII). Tertium vero, quia si de iniquitatibus suis quis poenitentiam in triennium ageret, postmodum perverse vivere ei liceret, cum scriptum sit: Qui baptizatur a mortuo, et iterum tangit eum, quid proficit lavatio ejus? (Eccli. XXXIV.) Baptizatur ergo a mortuo, et iterum tangit eum, qui prava opera quae se egisse meminit deplorat, sed eisdem se iterum post lacrymas implicat. Quartum vero est, quod non suo sensu posuisti, quia si compulsi aliqui, de quibus reprehendebantur contra catholicam sensisse Ecclesiam, 126.0367B| anathematizare se dicerent, anathematis vinculo nullo modo teneri. De quibus sanctus dicit Gregorius: « Quia ipsis sibi testes sunt quia Christiani non sunt: quoniam ligamenta sanctae Ecclesiae vanis se aestimant conatibus solvere ac per hoc nec absolutionem sanctae Ecclesiae quam praestat fidelibus veram putant, si ligaturam ejus valere non aestimant. » Unde in orthodoxorum scriptis legimus, ex ipsis qui in Nicaena sancta synodo convenerunt, et expositae ab ea fidei diffinitioni vel symbolo subscripserunt, et ab eadem subscriptione apostataverunt, et iterum per catholicam subscriptionem ad universalem Ecclesiam redierunt, quosdam fuisse susceptos, sicut et in aliis synodis, et in epistolis Leonis, atque Gregorii legimus. Constat igitur, quia non sunt 126.0367C| tigamenta vel solutiones sanctae Ecclesiae, quae contra sanctam Ecclesiam fiunt, vel quae ab his fiunt, qui contra dogmata catholicae Ecclesiae sentientes, contraria ipsi sanctae Ecclesiae ligant vel solvunt. Sancta quippe Ecclesia dicit: « Non sedi cum concilio vanitatis, et cum iniqua gerentibus non introibo. Odivi ecclesiam malignantium, et cum impiis non sedebo. Lavabo inter innocentes manus meas (Psal. XXV, 6). » Denique eisdem verbis beati Gregorii: quibus dicit: « Si qui vero sunt qui dicunt, quia compulsus quispiam necessitate se anathematizaverit, anathematis vinculo non tenetur, » verbis tuis imposuisti, immittens et superadjiciens, aut contra ea quae sub anathemate prohibita sunt praesumpserit. In eo autem loco ubi dixit: « Si qui sunt igitur, 126.0367D| qui sub nomine Christiano, haec quae praediximus errorum capitula, aut praedicare audent, aut taciti apud semetipsos tenere, » detruncasti et pervertisti dicens: « Si qui sunt igitur, qui sub nomine Christiano haec aut praedicare audent, non timens sententiam sanctae sextae synodi in duodecima actione prolatam hoc modo: Inveteratum Macarium in impietatis dogmatibus, et non solum universam Christo amabilem plebem, quae hanc a Deo conservandam regiam urbem inhabitat, eversione turbulenta potantem, testimoniaque sanctorum et probabilium patrum falsantem, et quaedam quidem abscidentem, quaedam vero addentem, et secundum quod ei videbatur in devia mittentem piissimum et a Deo coronatum 126.0368A| principem per oblata ab eo codicia: sed et a solis ortu usque ad occasum, per litteras suas, et per homines quos mittebat, universos perturbantem, et a fide vera segregantem, et juste atque rationabiliter a pontificali habitu denudatum, nullatenus divina regula de caetero suscipit in doctoris sede residere, ne ex hoc propriae suae haereseos multo jam recrudescere faciat intelligentiam, et fiant, juxta quod scriptum est, novissima illius hominis deteriora prioribus. » Et Macedonius Constantinopolitanus episcopus, ut supra dixi, ab imperatore Anastasio legitur expulsus, quoniam Evangelia falsasset, et maxime illud Apostoli dictum: Quod apparuit in carne, justificatum est in spiritu (I Tim. III); et pervertisse, ut legeretur, ut esset Deus, apparuit per 126.0368B| carnem. Quales redarguit Paulus apostolus, de se et suis sociis dicens: Non enim sumus, inquit, sicut plurimi adulterantes verbum Dei (II Cor. II). « Adulterare est, inquit beatus Gregorius, verbum Dei, aut aliter sentire quam de illo est, aut ex eo non spiritales fructus, sed adulterinos fetus quaerere laudis humanae. » Unde Gelasius ad episcopos per Dardaniam constitutos, in decretis suis scripsit (epist. 11, in principio): « Quia majores nostri necessario praecaverunt, ut contra unamquamque haeresim, quod acta semel synodus pro fide, communione, et veritate catholica atque apostolica promulgasset, non sinerent novis post haec retractationibus mutilari, ne pravis occasio praeberetur quae medicinaliter fuerant statuta pulsandi: sed auctore cujuslibet insaniae, 126.0368C| ac pariter errore damnato, sufficere judicarunt, ut quisquis aliquando hujus erroris communicator existeret, principali sententia damnationis ejus esset obstrictus, quoniam manifeste quilibet vel professione sua vel communione posset agnosci. » Et post aliquanta: « Quoniam idem ipse error, qui semel est cum suo auctore damnatus, in participe quolibet pravae communionis effecto exsecrationem sui gestat et poenam. » Haec igitur, qui beati Gregorii verba imposturasti, attendens quae beatus dicit Gelasius, et ante oculos mentis ponens, quia Macarius et Macedonius idcirco a sacerdotio, etiam ante humanos oculos, judicio synodali et potestate principali fuerunt dejecti, accelera satisfacere terribili in consiliis super filios hominum.
CAPUT XXIII. Quod apostolica sedes partem noni capituli Chalcedonensis non recipiat, sicut beatus Leo papa demonstrat. 126.0368D| Sententiam denique Chalcedonensis concilii, quam tuae compilationi apposuisti, a quocunque expositam qui adinvenit de ea quid diceret: Ut si clericus habet causam adversus episcopum proprium, vel adversus alterum, apud synodum provinciae judicetur: quod si adversus ejusdem provinciae metropolitanum episcopus vel clericus habet querelam, petat primatem dioeceseos, aut sedem regiae urbis Constantinopolitanae, 126.0369A| et apud ipsum judicetur, quod et in capitulo decimo septimo recapitulavit. Lege gesta synodi Chalcedonensis, et Breviarium de duabus haeresibus Nestorianorum et Eutychianorum, collectum a sancto Liberato archidiacono Ecclesiae Carthaginis regionis sextae, sed et epistolas sancti Leonis papae, et invenies hoc ipsius concilii nonum capitulum, in cujus fine dicitur: Petat primatem dioeceseos, aut sedem regiae urbis Constantinopolitanae, et apud ipsum judicetur, et quod de divisione dioecesis inter Antiochenum et Hierosolymitanum episcopos convenit, ab apostolica sede non fuisse recepta. Sed nec illud capitulum Constantinopolitani concilii, in quo synodus ipsa constituit praeferendam Constantinopolim secundae et tertiae sedi, et post Romanum pontificem 126.0369B| habere primatum, quod et per pragmaticam formam imperialis potestatis obtinuit, et Chalcedonensis synodus, in absentia legatorum sedis apostolicae, confirmando quibusdam non consentientibus renovavit, et post, reclamantibus de sacrorum canonum et privilegii apostolicae ac primae sedis injuria et praejudicio eisdem legatis ipsius apostolicae sedis, synodus in sententia sua patrocinante imperatore permansit. Egit enim Anatolius tunc Constantinopolitanus episcopus apud syonodum (Leo, ep. 53 ad Anatol.), et apud imperatorem, nacta occasione de damnatione Dioscori secundae sedis Alexandrinae episcopi, hac calliditate, quoniam mens potentiae avida nec abstinet vetitis, nec gaudet concessis, ut quia in Constantinopolitana 126.0369C| CL, episcoporum synodo Nectarius obtinuerat quatenus Constantinopolis praelata secundae et tertiae sedi, post Romanum pontificem primatum haberet, istud capitulum aliis necessariis interpositum de appellatione episcoporum et clericorum ad sedem regiae urbis Constantinopolitanae foret: quatenus constitutionem Sardicensis concilii de appellatione clericorum apud finitimos episcopos, et appellationem episcoporum de regionali concilio ad sedem apostolicam, eidem apostolicae sedi abriperet, et sibi ascribi faceret: quo, sicut mox claruit, primatum sedis apostolicae liberius contra sacros canones et antiquam consuetudinem usurparet, et universalis appellaretur et esset. Unde sanctus Leo, de his apud synodalem conventum obtentis ad Maximum Antiochenum 126.0369D| episcopum scribens dicit (epist. 65): « Nunc autem ad omnia generaliter pronuntiare sufficiat, quod si quid a quoquam contra statuta Nicaenorum canonum in quacunque synodo vel tentatum est, vel ad tempus videtur extortum, nihil praejudicii potest inviolabilibus inferre decretis, et facilius erit quarumlibet consensionum pacta dissolvi, quam praedictorum canonum regulas ex ulla parte corrumpi. Subripiendi enim occasiones non praetermittit ambitio, et quoties ob intercurrentes causas generalis congregatio facta fuerit sacerdotum, difficile est ut cupiditas improborum non aliquid supra mensuram moliatur appetere. Sicut etiam de Ephesina synodo, quae impium Nestorium cum dogmate suo perculit, 126.0370A| Juvenalis episcopus ad obtinendum Palaestinae provinciae principatum credidit se posse sufficere, et insolentes ausus per commentitia scripta firmare. Quod sanctae memoriae Cyrillus Alexandrinus episcopus merito perhorrescens, scriptis suis mihi quid praedicti cupiditas ausa esset indicavit, et sollicita prece multum poposcit, ut nulla illicitis conatibus praeberetur assensio. Nam cujus epistolae ad nos exemplaria direxisti sanctae memoriae Cyrilli, eam in nostro scrinio requisitam nos authenticam noveris reperisse. Hoc tamen proprium diffinitionis meae est, ut quantumlibet amplior numerus sacerdotum aliquid per quorumdam subreptionem decernat, quod illis trecentorum decem et octo constitutionibus inveniatur adversum, id justitiae consideratione cassetur: 126.0370B| quoniam universae pacis tranquillitas non aliter poterit custodiri, nisi sua canonibus reverentia intemerata servetur. Si quid sane ab his fratribus, quos ad sanctam synodum vice mea misi, praeter id quod ad causam fidei pertinebat, gestum esse perhibetur, nullius erit penitus firmitatis: quia ad hoc tantum ab apostolica sunt sede directi, ut excisis haeresibus catholicae essent fidei defensores. Quidquid enim praeter speciales causas synodalium conciliorum ad examen episcopale defertur, potest aliquam dijudicandi habere rationem, si nihil de eo est a sanctis Patribus apud Nicaeam diffinitum. Nam quod ab illorum regulis et constitutione discordat, apostolicae sedis nunquam poterit obtinere consensum. » Et ad Pulcheriam Augustam: « Frater, inquit (epist. 58), et coepiscopus 126.0370C| meus Anatolius, parum considerans quantum, pietatis vestrae beneficio, et mei favoris assensu, Constantinopolitanae Ecclesiae sacerdotium fuerit consecutus, non tam de adeptis gavisus, quam de immodicis appetendis supra mensuram sui honoris accensus est, credens huic tam intemperanti cupiditati posse prodesse, quod ei quorumdam consensum suum praebuisse dicitur extorta subscriptio; cum tamen destruendis mox conatibus contradictio fratrum coepiscoporumque meorum, vicem meam agentium, fideliter et laudabiliter obviaret; quoniam contra statuta canonum paternorum, quae ante longissimae aetatis annos in urbe Nicaena spiritalibus sunt fundata decretis, nihil cuiquam audere conceditur: ita ut si quis diversum aliquid decernere velit, 126.0370D| se potius minuat, quam illa corrumpat. Quae si ut oportet a cunctis pontificibus intemerata serventur, per universas Ecclesias tranquilla erit pax et firma concordia, nullae de mensura honorum dissensiones, nullae de ordinationibus lites, nullae de privilegiis ambiguitates, nulla erunt de alieni usurpatione certamina: sed aequo jure charitatis rationabilis et morum officiorumque ordo servabitur, et ille vere erit magnus, qui fuerit totius ambitionis alienus, dicente Domino: Quicunque voluerit inter vos major fieri, sit vester minister. Et quicunque voluerit inter vos primus esse, erit vester servus, sicut filius hominis non venit ministrari, sed ministrare (Matth. XX). Et tamen haec illis tunc insinuabantur, qui de pusillo 126.0371A| volebant crescere, et de infimis ad summa transire. Constantinopolitanae vero praesul Ecclesiae, quid amplius quam assecutus est concupiscit? aut quid illi satisfaciet, si tantae urbis magnificentia et claritudo non sufficit? Superbum nimis est et immoderatum, ultra proprios terminos tendere, et antiquitate calcata, alienum jus velle praeripere, atque ut unius crescat dignitas, tot metropolitanorum impugnare primatus, quietisque provinciis, et olim sanctae synodi Nicaenae moderatione dispositis, bellum novae perturbationis inferre, atque ut venerabilium Patrum decreta solvantur, quorumdam episcoporum proferre consensum, cui tot annorum series negavit effectum. Nam sexagesimus fere annus hujus conhibentiae esse jactatur, qua se praedictus episcopus aestimat 126.0371B| adjuvari, frustra cupiens id sibi prodesse, quod etiam si quisquam ausus est velle, nullus tamen potuit obtinere. » De hoc siquidem, quia appellationem clericorum ex Sardicensi concilio ad finitimos episcopos, et appellationem episcoporum ad sedem apostololicam sibi voluit arrogare, et universalis et appellari et esse, et legati sedis apostolicae in synodo reclamaverunt, isdem beatus Leo ad Martianum Augustum scribit dicens (epist. 57): « Apud Christianum, et vere religiosum, vereque orthodoxum principem loquor, multum Anatolius episcopus proprio detrahit merito, si illicito crescere optat augmento. Habeat sicut optamus Constantinopolitana civitas gloriam suam, et protegente Dei dextera, diuturno clementiae vestrae fruatur imperio: alia tamen 126.0371C| ratio est rerum saecularium, alia divinarum: nec praeter illam petram, quam Dominus in fundamento mire posuit, stabilis erit ulla constructio; propria perdit, qui indebita concupiscit. Satis sit praedicto, quod vestrae pietatis auxilio, et mei favoris assensu, episcopatum tantae urbis obtinuit. Non dedignetur regiam civitatem, quam apostolicam facere non potest sedem, nec ullo modo speret, quod per aliorum offensiones possit augeri. Privilegia enim ecclesiarum, sanctorum Patrum canonibus instituta, et venerabilis Nicaenae synodi fixa decretis, nulla possunt improbitate convelli, nulla novitate violari. In quo opere auxiliante Christo fideliter exsequendo, necesse est me perseverantem exhibere famulatum: quoniam dispensatio mihi credita est, et ad meum 126.0371D| tendet reatum, si paternarum regulae sanctionum, quae in synodo Nicaena ad totius Ecclesiae regimen Spiritu Dei instruente, sunt conditae, me, quod absit, conhibente violentur; et major sit apud me unius fratris voluntas, quam universae domus Domini communis utilitas. Et ideo sciens gloriosam clementiam vestram ecclesiasticae studere concordiae, et his quae pacificae congruunt unitati piissimum praestare consensum, precor et sedula suggestione vos obsecro, ut ausus improbos, unitati Christianae pacique contrarios, ab omni pietatis vestrae abdicetis assensu, et fratris mei Anatolii nocituram ipsi, si perstiterit, cupiditatem salubriter comprimatis: ne ea quae vestrae gloriae atque temporibus inimica sunt cupiens, 126.0372A| major suis velit esse prioribus, liberumque illi sit, quantis potuerit splendere virtutibus, quarum non aliter particeps erit, nisi charitate magis voluerit ornari, quam ambitione distendi. Hanc autem improbi desiderii conceptionem nunquam quidem debuit intra cordis sui recipere secretum: sed cum illi fratres et coepiscopi mei qui vice mea aderant obviarent, ab illicito appetitu ex eorum saltem contradictione cessasset. Nam et vestrae pietatis apices, et ipsius scripta declarant, legatos sedis apostolicae, sicut oportuit, contradictione justissima restitisse, ut inexcusabilior esset praesumptio, quae se nec increpata cohibuit. Unde quia convenit fidei vestrae vel gloriae, ut sicut haeresis Deo per vos agente destructa est, ita etiam omnis ambitus retundatur, 126.0372B| agite quod et Christianae est probitatis et regiae, ut praedictus episcopus parcat patribus, consulat paci neque sibi aestimet licuisse, quod Antiochenae Ecclesiae, sine ullo exemplo, contra statuta canonum, episcopum ordinare praesumpsit: quod nos amore reparandae fidei, et pacis studio, retractare cessavimus. Abstineat ergo ab ecclesiasticarum injuria regularum, et illicitos declinet excessus, ne se ab universali Ecclesia, dum inimica paci tentat abscidat: quem opto magis irreprehensibiliter agentem diligere, quam in hac praesumptione, quae illum ab omnibus separare poterit, perdurare. » Et quia videns Anatolius nullo modo se posse vel per se, vel per imperatorem, obtinere quod voluit, se inde recrediderit, idem sanctus Leo demonstrat, scribens 126.0372C| ad eumdem Anatolium (epist. LXXVII): « Si firmo, inquit, incommutabilique proposito dilectio tua curam gratiae communis habuisset, nihil profecto quod ullam anxietatem tibi ingereret exstitisset. Non enim sinebat ratio, ut ejus charitatem spernerem, quem amore pacis, et studio reparandae catholicae fidei, inter ipsa episcopatus rudimenta juvissem, optans in ecclesiasticis curis talem habere consortem, ut mihi de sanctis praecursoribus tuis, nec Joannis spiritalem copiosamque doctrinam, nec auctoritatem Attici, nec industriam Procli, nec fidem beati Flaviani deesse sentirem, et ita studiis tuis uterer, ut nullus auderet vel fidei catholicae resultare, vel Nicaenis venerabilium Patrum regulis contraire. Sed cum in injuriam canonum, ut agnoscis, illa tentata sint, quae omnibus 126.0372D| Ecclesiis scandalum maximum generarent, quid aptius ac modestius facerem, quam ut te primum, ut ab hac intentione discederes, fraterno animo missis litteris admonerem? ad quas cum non rescriberes, ipse te a colloquii mei consortio separasti. Denique inde jam tacui, sed clementissimo principi custodi fidei frequenti litterarum petitione suggessi, ut pro pace ecclesiarum, quam tibi maxime prodesse cognoscis, haec quae nunc a tua dilectione facta sunt implerentur. Cui ineffabiles gratias ago, quod secundum eruditionem Spiritus sancti, cujus est virtute plenissimus, sacerdotali dignatur studere concordiae, sciens sibi orationes supplicantium copiosius profuturas, si famuli unius Domini in nullo sint a verae 126.0373A| pacis unitate divisi. » Et post aliquanta: Illam, inquit, culpam, quam de augenda potestate aliena ut asseris adhortatione contraxeras, efficacius atque sincerius tua charitas diluisset, si quod tentari sine tua voluntate non potuit, non ad sola clericorum consilia transtulisses: quia sicut in mala suasione delinquitur, ita et in mala consensione peccatur. Sed gratum mihi, frater charissime, est, quod dilectio tua profitetur sibi displicere, quod tunc etiam placere non debuit. Sufficit in gratiae communis regressum professio dilectionis tuae, et attestatio principis Christiani: nec videtur tarda correctio, cui tam venerabilis assertor accessit. Abjiciatur penitus inconcessi juris qui dissensionem fecerat appetitus. Sufficiant limites, quos sanctorum Patrum providentissima 126.0373B| decreta posuerunt, ut quieta sit suis meritis et antiquis privilegiis dignitas omnium sacerdotum. Renovetur et maneat in te Dominicae charitatis affectio, ad quam dilectionem tuam saepius cohortatus sum, cum fratre et coepiscopo nostro Juliano, qui communem gratiam semper optavit, cujus industria et sollicitudines tuae relevabuntur, et fides catholica munietur. Super omnia autem fraterna charitate hortor et moneo, ut ea quae ad gloriam vel ad munimen pertinent sacerdotalis officii, Nicaenorum canonum universalis Ecclesiae pacem servantia decreta custodias. Sic enim inter Domini sacerdotes inviolata charitas permanebit, si paribus studiis quae sunt a sanctis Patribus constituta serventur. »
CAPUT XXIV. De eodem canone Chalcedonensi, et de canonibus apostolorum, deque sententiis Angilramno datis, et de epistolis pontificum collectis ab Isidoro. 126.0373C| Quia vero iterum quidam haec relevare ac restituere conati sint, allegantes quoniam synodus Chalcedonensis aut rata in totum tenebitur, aut in totum annullanda ducetur, beatus Gelasius explanat, et vanas opiniones atque objectiones destruit, et quae sunt tenenda in decretis suis ostendit, dicens (lib. de Anath. vinc.): « Ne forte, quod solent, dicant quin Graeci, quod si synodus Chalcedonensis admittitur, omnia constare debeant quae illic videntur esse deprompta. 126.0373D| Aut enim ex toto eam admitti oportere, aut si ex parte repudianda est, firmam ex toto constare non posse. Cognoscant igitur, quoniam illud secundum Scripturas sanctas traditionemque majorum, secundum canones regulasque Ecclesiae, pro fide communi et veritate catholica et apostolica, pro qua hanc fieri sedes apostolica delegavit factamque firmavit, a tota Ecclesia indubitanter admitti. Alia autem, quae per incompetentem praesumptionem illic prolata sunt, vel potius ventilata, quae sedes apostolica gerenda nullatenus delegavit, quae mox a vicariis sedis apostolicae contradicta manifestum est, quae sedes apostolica, etiam petente Martiano principe, 126.0374A| nullatenus approbavit, quae praesul Ecclesiae Constantinopolitanae tunc Anatolius, nec se praesumpsisse professus, in apostolicae sedis antistitis non negavit posita potestate, quae ideo, sicut dictum est, sedes apostolica non recepit, quia quae privilegiis universalis Ecclesiae contraria probantur, nulla ratione subsistunt. Quid enim quia in libris sanctis, quos utique veneramur et sequimur, quoniam quorumdam illic et profanitates esse feruntur et scelera gesta narrantur, ideo nobis pariter aut veneranda sunt aut sequenda, quia in illis sanctis libris et venerabilibus continentur? Sanctus Petrus primus apostolorum, sic aestimans Novi Testamenti gratiam praedicandam, ut a legis veteris non recederet institutis, quaedam per simulationem legitur inter Judaeos 126.0374B| gentilesque gessisse; nunquid ideo aut illa ejus sequenda sunt, quae merito et coapostolus ejus facta redarguit, et postea consequenter ipse vitavit, pariter assumenda sunt cum his quae utpote primus apostolus salubria praedicavit? Nunquidnam aut ejus recta doctrina cum his quae humanitus accesserant repudianda est, aut illa adhuc imbecillis inscitia cum perfecta ejus doctrina suscipienda est? Nunquidnam in ipsorum haereticorum libris non multa quae ad veritatem pertineant posita releguntur? Nunquidnam ideo veritas refutanda est, quia illorum libri, ubi pravitas inest, refutantur: aut ideo pravi libri suscipiendi sunt eorum, quia veritas quae illic inserta est non negatur? Ait Apostolus (I Thess. V): Omnia probate, quae bona sunt tenete. Scimus Apostolum 126.0374C| etiam de paganorum libris aliqua posuisse: nunquid ideo etiam cuncta recipienda sunt, quae cum his pariter sunt prolata? Ipse apostolus ait multos praedicatores aliter atque aliter Christum praedicare, ubi licet, quocunque modo, Christum praedicatum oportet admitti. Tamen non ideo illum morem, quo non recte praedicatum est, non admonet evitare. Malos operarios ipse conqueritur, quorum alia refutanda, alia docet esse sectanda. Haec et hujusmodi exempla nos edocent, et testimonia divina confirmant, non omnia passim a quocunque dicta, vel ubicunque scripta, indifferenter accipere, sed retentis bonis quae noceant refutare. » Et item: « Quod firmavit in synodo sedes apostolica, hoc robur obtinuit; quod refutavit, habere non potuit firmitatem, 126.0374D| et sola rescidit quod praeter ordinem congregatio synodi putaverat usurpandum. » Et item; « Nobis, inquit, opponunt canones, quin Orientales episcopi, dum nesciunt quid loquantur, contra quos ipsi se venire produnt, quod primae sedi sana rectaque suadenti parere refugiunt. Ipsi sunt canones, qui appellationem totius Ecclesiae ad hujus sedis examen voluere deferri. » Et item idem: « Viderint ergo si alios habent canones, quibus suas ineptias exsequantur. Caeterum isti, qui sacri, qui ecclesiastici, qui legitimi celebrantur, non solum sedem apostolicam ad judicium vocare non possunt, » et reliqua. Itemque idem: « Sed velint nolint, ipsius judicio, scilicet apostolicae sedis, antiquae canonum constitutiones 126.0375A| firmantur. Sed religiosi viri atque perfecti secundum canones concessam sedi apostolicae potestatem nimirum conantur eripere, et sibimet eam contra canones usurpare contendunt. O canonum magistros atque custodes! » Et post aliquanta: « Quantum ad religionem pertinet, non nisi apostolicae sedi juxta canones debetur totius summa judicii. » Et item: « Apostolicae sedis auctoritas quod cunctis saeculis Christianis Ecclesiae praelata sit universae, et canonum serie paternorum, et multiplici traditione firmatur. » Et item: « Siquidem ad illam de qualibet mundi parte canones appellari voluerunt, ab illa autem nemo sit appellare permissus. » Beatus quoque Gregorius eadem passus a Joanne, et post eum a Cyriaco, Constantinopolitanis episcopis, quae et Leo 126.0375B| ab Anatolio de praefatis Constantinopolitanis canonibus, pari modo scribens ad Eulogium Alexandrinum episcopum, et ad Anastasium Antiochenum episcopum, in suis epistolis inter caetera dicit hoc modo (lib. VI, epist. 31): « Canones quidem Constantinopolitani concilii Eudoxianos damnant, sed quis fuerit eorum auctor Eudoxius, nequaquam dicunt. Romana autem Ecclesia eosdem canones, vel gesta synodi illius, hactenus non habet, nec accipit: in hoc autem eamdem synodum suscepit, quod est per eam contra Macedonium diffinitum. Reliquas vero haereses, quae illic memoratae sunt, ab aliis jam patribus damnatas reprobat. De Eudoxianis vero nihil hactenus agnovit. » Et cum idem beatus Gregorius saepe in suis epistolis dicat ita se quatuor synodos recipere sicut 126.0375C| quatuor Evangelia, aperte demonstrat eodem modo, sicut praemisit, synodum Constantinopolitanam recipere, scilicet, ut quod de fide contra haereticos in ea est diffinitum apostolica sedes recipiat, canones autem vel gesta synodi illius contra Nicaenos canones, ut supra ostensum est, nequaquam recipiat. Quia vero sedes apostolica canones Chalcedonensis concilii, praeter illud unum capitulum in XVII recapitulatum, quod contra Nicaenos canones est constitutum, recipiat, idem beatus Gregorius in epistola ad Secundinum, et in homilia Evangelii decima septima evidenter ostendit: « Quinam sunt, inquiens, in templo Dei hodie qui columbas vendunt, nisi qui in Ecclesia pretium de impositione manus accipiunt, per quam videlicet impositionem Spiritus sanctus 126.0375D| coelitus datur? Columba igitur venditur, quia manus impositio, per quam Spiritus sanctus accipitur, ad pretium praebetur. Sed Redemptor noster cathedras vendentium columbas evertit, quia talium negotiatorum sacerdotium destruit. Hinc est quod sacri canones Simoniacam haeresim damnant, et eos sacerdotio privari praecipiunt, qui de largiendis ordinibus pretium quaerunt. Cathedra ergo vendentium columbas evertitur, quando hi qui spiritalem gratiam venundant, vel ante humanos vel ante Dei oculos sacerdotio privantur. » Nulla quippe synodus ex hac re decrevit judicium nisi Chalcedonense concilium, licet inde habeatur decretum et in canonibus qui vocantur apostolorum, quia non episcopalium conciliorum 126.0376A| auctoritate sunt constituti, sed a primis temporibus traditione viritim apostolicorum virorum fuerunt mentibus commendati, et partim verbis, partim sensu, ac sparsim diversis quorumdam epistolis pro qualitate causarum et personarum ac temporum inditi, atque exinde, antequam episcopi concilia libere inciperent celebrare, a devotis quibusque collecti. In quibus quaedam receptibilia, quaedam vero sunt non servanda. De quibus interdum quaedam assumpta sunt in conciliis, quaedam etiam a maximis et praecipuae auctoritatis viris in suis opusculis, sicut et de apocryphis, assumpta fuisse legimus, quoniam in quibusdam ad instructionem valent. Et ideo, sicut majorum traditione didicimus, seorsum ante concilia in canonum libris ad instructionem et propter 126.0376B| vulgatam eorum famam ponuntur: in quibusque codicibus sacrum Nicaenum et universale concilium regionalibus conciliis, quae ante illud acta fuerunt, propter auctoritatem suae magnitudinis praeponitur. Caeterum iidem canones qui vocantur apostolorum, non ab apostolis conscripti esse creduntur. Quoniam, sicut in sacra historia legimus, et inde scriptum ab Ecclesiae magistris accepimus, prima synodus apostolorum habita est Hierosolymis, de electione duodecimi apostoli pro Juda; secunda, de electione septem diaconorum; tertia, de circumcisione, ne credentibus ex gentibus imponeretur; quarta facta est de credentibus ex Judaeis illo tempore, ne prohiberentur, ubi necessitas exigeret, etiam legalibus caeremoniis initiari, ob devitandum videlicet eorum 126.0376C| scandalum, qui putabant eos ita Mosaica decreta tanquam idololatriae dogmata damnasse, quod etiam ante facere consuesse Timothei maxime circumcisione probatum est. Quintam vero synodum apostolorum Patres nostri fuisse tradunt, quando secundum quod praedictum est tempus adimpletionis advenit, ut in omnem terram exiret sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum, et secundum Domini dictum, Evangelium praedicaretur in toto mundo per apostolos, quibus dixit: Ite, docete omnes gentes (Matth. XXII). Et tunc Symbolum, sicut universalis tenet Ecclesia, condiderunt, singuli singulas sententias proferentes, sicut et Leo ad Pulcheriam Augustam demonstrat (epist. 15, in fine): « Siquidem ipsa, inquit, catholici Symboli brevis et perfecta 126.0376D| confessio, quae duodecim apostolorum totidem est signata sententiis, tam instructa sit munitione coelesti, ut omnes haereticorum opiniones solo ipsius possint gladio detruncari. Cujus Symboli plenitudinem si Eutyches puro et simplici voluisset corde concipere, in nullo a decretis sacratissimi Nicaeni concilii deviaret, et hoc a sanctis Patribus intelligeret constitutum, ut contra apostolicam fidem, quae non nisi una est, nullum se ingenium, nullum elevaret eloquium. » Denique post haec nulla synodus ab apostolis legitur celebrata, qui fuerunt per omnem terram ad verbum fidei seminandum progrediendo dispersi. Sed et beatus Gelasius in catalogo qui libri ab Ecclesia catholica recipiantur descripto, authenticis scripturis, et 126.0377A| Nicaenae, Constantinopolitanae, ac Ephesinae, Chalcedonensis quoque synodi, et aliis conciliis a sanctis Patribus institutis, et orthodoxorum opusculis, atque decretalibus epistolis apostolicae sedis pontificum, aliisque scripturis discrete commemoratis, de his apostolorum canonibus penitus tacuit, sed nec inter apocrypha eos misit. Quapropter in lectione illorum sequenda est cautela ab eodem sancto Gelasio praemonita: « Cum haec, inquit, ad catholicorum manus advenerint, beati Pauli apostoli praecedat sententia, qua dicit: Omnia probate, quod bonum est tenete. (I Thess. V). » Sicut et in illis capitulis, quae dicuntur ex legibus Romanis Latina et Graeca lingua conscriptis, et ex praefatis epistolis diverse collecta, et satagente Osio ad synodum Nicaenam 126.0377B| delata, sed nonnisi ea quae ibidem constituta tenemus, ad servandum fuisse decreta. Unde identidem isdem Osius quaedam in synodo Sardicensi recitavit, quae cum legatis apostolicae sedis ab eadem synodo corroborata Ecclesia catholica recipit. In qua synodo, cui praesederunt legati apostolicae sedis, idem Osius Cordubensis episcopus, et Vincentius Capuanus, atque Calepodius Neapolitanus, fuerunt de hesperiis partibus episcopi quasi trecenti, ex orientalibus sex et sexaginta, sub Constantio imperatore, Rufo et Eusebio consulibus: et orientalibus Arianis a synodo fuga recedentibus, hesperii catholici remanentes quae tunc agenda fuerant exsequi studuerunt. Recordare quando haec et plura hinc tibi dixi ex traditione historiae veteris, cum mihi eras dulcissimus 126.0377C| filius, et ubi etiam ista de apostolorum canonibus, et de in praefatis synodis, Osio satagente, recitatis capitulis legere potuisti, si non neglexisti, et contra auctoritatem veterum, qui veraci attestatione confirmant non plura fuisse capitula sacri Nicaeni concilii, quam illa quae ex antiqua consuetudine catholica tenet et veneratur Ecclesia, his acquiescere nolens contende, si dicentem Apostolum nolueris obaudire: Si quis, inquit, vult contentiosus esse, nos talem consuetudinem non habemus, neque Ecclesia Dei (I Cor. X). Ego autem ex hac causa cestus jam depositos non resumam, cum sufficiant mihi quae sedes apostolica et catholica docet Ecclesia. Et quod addidisti tuis commentis, non esse primatem dioeceseos praeter apostoli primi vicarium, sufficienter supra 126.0377D| legisti quae sacri canones et decreta sedis Romanae pontificum de provinciarum primatibus intellexerunt ac decreverunt.
De sententiis vero, quae dicuntur ex Graecis et Latinis canonibus et synodis Romanis atque decretis praesulum ac ducum Romanorum collectae ab Adriano papa, et Engelramno Metensium episcopo datae, quando pro sui negotii causa agebatur, ex quibus quaedam tuis commentis interposuisti, quam dissonae inter se habeantur, qui legit satis intelligit, et quam diversae a sacris canonibus, et quam discrepantes in quibusdam ab ecclesiasticis judiciis habeantur, ut hic quaedam de plurimis ponam, evidenter manifestatur. « Delatori, inquiunt (capp. 57, 73), aut lingua capuletur, 126.0378A| aut convicto caput amputetur. Judex criminosum discutiens, non ante sententiam proferat capitalem, quam aut reus ipse confiteatur, aut per innocentes testes convincatur. Testes autem sine aliqua sint infamia, uxores et filios habentes, et omnino Christum praedicantes. Testimonium clerici adversus laicum nemo suscipiat. » Quae quantum aliena sint a sacris canonibus, et quantum inimica sint ecclesiasticis judiciis, nemo est qui ignoret, et quam tibi tuisque nuperrimis factis, de quibus reprehenderis, sint in quibusdam adversae, ex quibusdam de plurimis hic ostensis patenter quilibet potest agnoscere. « Placuit, inquiunt (cap. 22), ut nullus episcoporum quemquam clericorum judicare aut damnare praesumat, nisi accusatus legitimos accusatores 126.0378B| praesentes habeat, locumque defendendi accipiat ad abluenda crimina. » Et post aliquanta: « Nec prius litigantibus sua velit, quin judex, sententia obviare, nisi quando ipsi, peractis omnibus, jam nihil amplius habuerint in quaestione quod proponant, et tandiu actio ventiletur, quousque ad rei veritatem perveniatur, » et reliqua. « Caveant judices Ecclesiae (cap. 53), ne absente eo cujus causa ventilatur sententiam proferant, quia irrita erit, imo et causam in synodo pro facto dabunt. » Contra quas sententias fecisti, quando excommunicationes Deo et praeceptis ejus contrarias, de quibus te scriptis redargui, exerere praesumpsisti. Et item in eisdem sententiis scriptum est (cap. 27): « Sunt nonnulli, qui indiscussos potestate tyrannica non canonica 126.0378C| auctoritate damnant, et sicut nonnullos gratia favoris sublimant, ita quosdam odio invidiaque permoti humiliant, et levi opinionis aura condemnant, quorum crimina non approbant. Ideoque communi decreto censemus, ut quandocunque aliquis episcoporum criminatur, congregatis omnibus ejusdem provinciae episcopis causa ejus audiatur, ut non occulte judicetur vel damnetur; quia ab aliis prius judicari non potest, nisi ab his a quibus ordinari potuit: quod si aliter factum fuerit, nullas vires habebit. Bona hora, tantum laborasti ut nulli subditus esses nisi apostolicae sedis pontifici, et nullus te judicare posset nisi apostolica sedes; cum ex ipsis sententiis, quas ad defensionem tui muniminis protulisti, hoc contra te proferatur, quia ipsis es subditus, et ab his 126.0378D| potes judicari, a quibus potuisti ordinari. Miranda, vel potius miseranda tua mirabilis imo miserabilis sapientia, quia haec in ipsis sententiis videre non potuisti, vel videre non voluisti, cum legas episcopus sancta animalia Ezechieli ostensa plena esse oculis ante et retro, et arrogantem Pharisaeum ibi oculum non habuisse, ubi jactando enumerans bona sua publicano se praetulit. Hinc etiam de te intelligi potest quod Salomon dicit: Doctrina sua noscitur vir: qui autem vanus et excors est, patebit contemptui (Prov. XII). Et Seneca pene Christianus, et apostolo Paulo familiaris: Videndum, inquit, ne per quae admiratio paratur, ridicula et odiosa sint. » Et item Salomon: Quomodo si argento sordido ornare velis 126.0379A| vas fictile, sic lubia tumentia cum pessimo corde sociata (Prov. XXVI). Et Cato: Audit quod non vult, qui pergit dicere quod vult. Ulcus proserpit, quod stulta silentia celant. Tolle mali testes, levius mala nostra feremus. Unde item Salomon: Ejice derisorem, et exibit cum eo jurgium, cessabuntque causae et contumeliae (Prov. XXII). Si vero ideo talia quae tibi visa sunt, de praefatis sententiis, ac saepe memoratis epistolis, detruncando, et praeposterando, atque disordinando collegisti, quia forte putasti neminem alium easdem sententias, vel ipsas epistolas, praeter te habere, idcirco talia libere te existimasti posse colligere, res mira est, cum de ipsis sententiis plena sit ista terra, sicut et de libro collectarum epistolarum ab Isidoro, quem de Hispania allatum Riculfus Moguntinus 126.0379B| episcopus in hujusmodi, sicut et in capitulis regiis, studiosus obtinuit, et istas regiones ex illo repleri fecit. In cujus praefatione idem Isidorus dicit de apostolorum canonibus, quod a quibusdam dicantur apocryphi, et plures eos recipiant, et sancti Patres eorum sententias synodali auctoritate roboraverunt, et inter canonicas constitutiones posuerunt: quod de quibusdam sententiis verum est, sicut alibi in hoc opusculo potes legere. Differentiam quoque inter epistolas quas collegit et sacros canones, ex verbis beati Gelasii, quibus et sua verba interposuit, fecit. De Nicaeno autem concilio non est ita ut scripsit, sicuti multis auctoritatum testimoniis approbatur: et quod de pascha ex epistola Theophili protulit, qui ecclesiasticas historias legit, in 126.0379C| eodem concilio de pascha cum capitulis ibidem constitutis epistolam conditam reperit. De cujus scilicet Isidori dictis, sed et de epistola Damasi, quam suae praefationi supposuit, et collectioni praeposuit, quaedam possem prolixius ostendere. Sed cum ad ea quae hinc sunt opus, apostolicae sedis Leonis, et Gelasii, ac caeterorum pontificum Romanorum post Damasum, sufficientissime auctoritas et explanatio suppetat, superfluum duxi non necessaria in medium devocare, ne illud poeticum mihi objiceres, Tu ne forte feras in sylvam ligna, viator. Tu dicis, ut audivi, quia non ego solus sapio canones et verum dicis. Accepto prorsus hoc dictum, non quia tuum est, sed quia verum est. Et ego dico, quia non tu solus bene intelligis canones, et verum dico. 126.0379D| Recipe igitur hoc dictum, non quia meum est, sed quia verum est. Et si tu te putas scire quae non didicisti, ego illum hominem solum dico esse, qui scivit quae non ab homine didicit, de quo admirantes dicebant Judaei: Quomodo hic litteras scit, cum non didicerit? (Joan. VII.) Et ideo potuit per idiotas et piscatores docere oratores, et subjugare sibi imperatores. Et quia ego dico illum solum hominem esse, qui scivit quae ab homine non didicit, tu videbis de Paulo, qui dicit se non didicisse ab homine, sed per revelationem Jesu Christi, quem idem Paulus hominem esse non denegavit, quando dixit se nihil scire, nisi Jesum Christum, et hunc crucifixum (I Cor. II): quia Jesus Deus et homo, quoniam divinitas 126.0380A| crucifigi non potuit, homo est qui crucifixus fuit. Tu me reprehendis quia dico, quoniam antequam tu fuisses natus, ego canones scivi, jactans te cur non tibi liceat scire, qui post me didicisti, quod ego scio qui ante te didici. Sed Paulus non est de tuo corde locutus, qui legens dictum a Moyse: Interroga patrem tuum et annuntiabit tibi, majores tuos et dicent tibi (Deut. XXXII), gloriatur se didicisse legem ad pedes Gamalielis (Act. XXII): et sciens quia quando superbus erat, de coelo est prostratus a Domino, et qui praedicator futurus erat, non tamen mox ut praedicaret quod viderat audivit, sed ei jacenti dicitur: Ingredere in civitatem, et dicetur tibi quid te oporteat facere (Act. IX). Et hoc Dominus eum ab Anania discere voluit, unde ipse eum statim 126.0380B| et in momento per revelationem potuit docere. Deinde venit Hierosolymam videre Petrum (Galat. I). Deinde post annos quatuordecim ascendit Hierosolymam (Galat. II) secundum revelationem, et contulit cum antecessoribus suis apostolis Evangelium quod praedicabat in gentibus (ibid.): seorsum autem cum his qui videbantur praestantiores, ne forte in vacuum curreret aut cucurrisset. Et haec dico non ignorans de quibusdam dictum fuisse: In antiquis est sapientia (Job. XII), et de quibusdam, Cani hominis, sapientia ejus. Similiter de quibusdam: Quanto juniores, tanto perspicaciores, et de quibusdam intelligendum, Quanto juniores, tanto pervicaciores, de qualibus Paulus dicit: Erit tempus cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desideria 126.0380C| coacervabunt sibi magistros (II Tim. IV), et reliqua. Et quoniam scimus ubi, et quanto tempore, et a quibus, et quae ac quanta didicisti, qui non es doctus in schola Danielis, de quo dicitur, Nunquid tu Daniele sapientior? (Ezech. XXVIII.) quandiu talia tibi ad intentionem tuam non profutura, quae in commentis tuis continentur, vadis fodiendo, utilius, imo quia haec inutilia sunt utile tibi foret illa quaerere, quae ad tuam et commissorum tibi salvationem debueras bajulare. Scilicet quomodo in regulis sacris debeas intelligere, quia quidam jubentur usque ad missam catechumenorum manere in ecclesia, quidam autem sola intra ecclesiam fidelium oratione jungi sacrae mysteriorum celebritati, a Dominicae autem mensae convivio segregari. Et Leo dicit (epist. 126.0380D| 91, c. 4): « His qui in tempore necessitatis, et periculi urgentis instantia, praesidium poenitentiae et mox reconciliationis implorant, nec satisfactio interdicenda est, nec reconciliatio deneganda. « Et Innocentius dicit (epist. 1, c. 19): Ut quae Christo spiritualiter nubunt et a sacerdote velantur, si postea vel publice nupserint, vel se clanculo corruperint, non eas admittendas esse ad agendam poenitentiam, nisi is cui se junxerant de mundo recesserit. » Et Coelestinus dicit (epist. 1, c. 2): Ut nulli sit ultima poenitentia deneganda. » Cum enim nullus dicitur, nemo excipitur. Et Leo sicut praemisimus (epist. 91, c. 4): « Implorantibus nec satisfactio, inquit, interdicenda est, nec reconciliatio deneganda. » Et haereticos 126.0381A| ac schismaticos legimus ad ecclesiasticae fidei et pacis unitatem redeuntes per manus episcopalis impositionem in ordinibus suis debere recipere, et presbyteros vel diaconos in aliqua graviori culpa convictos, qua eos a ministerio necesse sit removeri, non eis manus tanquam poenitentibus debere imponi. Sciendum ergo nobis est, cur haereticis et schismaticis redeuntibus manus imponitur, et lapsis diaconibus vel presbyteris ad reconciliationem nequaquam manus imponitur, de quibus Leo dicit: « Hujumodi lapsis ad promerendam misericordiam Dei privatam esse expetendam secessionem, ubi illis satisfactio, si fuerit digna, sit etiam fructuosa. » Et idem Leo dicit: « Ut si quis in regulas sacras commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. » 126.0381B| Et S. Gregorius, ac caeteri Romani pontifices, sed et sacri canones dicunt lapsos in ordine non debere restitui, sicut nec publice poenitentes ad ecclesiasticum ordinem promoveri. Quomodo ergo poenitentia, si fuerit digna, esse poterit fructuosa, si in gradibus suis hujusmodi poenitentes non valebunt restitui? Quid enim prodest triticum seminare, et fructum illius non colligere? aut domum construere, et non illic habitare? Nunquid qui cadit non adjiciet ut resurgat? (Amos V.) Et quorumdam haereticorum, quorum baptisma probatur, clericos in ordinibus suis recipi, quosdam autem legimus recipi non debere, et a quibusdam quosdam haereticos vel schismaticos cum chrismatis unctione, a quibusdam quosdam per manus impositionem 126.0381C| sine chrismatis unctione, a quibusdam quosdam sine manus impositione, cum professione simul et subscriptione, a quibusdam quosdam tantum professione recipi debere legimus. Et item in sacris canonibus legimus (conc. Arelat. II, can. 25): « Ut hi qui post sanctam religionis professionem apostatant, et ad saeculum redeunt, et postmodum poenitentiae remedia non requirunt, sine poenitentia communionem penitus non accipiant, » Et: « Poenitentes qui in infirmitate viaticum eucharisticae acceperint, non se credant absolutos sine manus impositione, si supervixerint. » Et legimus, quia sicut unum est baptisma, ita et una debet esse poenitentia, quae tamen publice agitur. Et sunt in nostris parochiis plurimi, qui post poenitentiam et reconciliationem 126.0381D| per manus impositionem, et post communionem, iterum labuntur, non solum semel, sed et secundo ac tertio: quomodo nobis de his faciendum sit, cum, sicut praemisimus, sine poenitentia communionem non accipient, vel quomodo qui accipiunt eucharistiam, et sic moriuntur, absoluti erunt, qui non essent absoluti sine manus impositione, si superviverent. Et in sacris canonibus legimus (conc. Vasen., can. 2): « Eorum, qui poenitentia accepta in bono vitae cursu satisfactoria compunctione viventes, sine communione inopinato nonnunquam transitu in agris aut in itineribus praeveniuntur, oblationem recipiendam, et eorum funera ac deinceps memoriam ecclesiastico affectu prosequendam. » Et Leo dicit (epist. 92, ad 126.0382A| Rust. Narb., cap. 8): « Horum causa Dei judicio reservanda est, in cujus manu fuit, ut talium obitus usque ad communionis remedium differretur. Nos autem quibus viventibus non communicavimus, mortuis communicare non possumus. » Sed et quomodo distinctos gradus poenitentium, de quibus in canonibus legimus, poeniteant poenitentes secundum praefixos gradus, intelligere quot sint, et qui sint, et observare erga poenitentes in ecclesia debeamus, ne contra sacras regulas faciamus, nosse ex canonibus sacris debemus: de quibus quaedam, si in opusculo isto diligenter attenderis, et ea reducere ad memoriam volueris, quae jam tibi dixisse me recolo, quando videbaris dignationem discendi habere, et velle docenda discere, poteris intelligere. Sunt et alia plurima, 126.0382B| quae hinc tibi poteram computare, sed mihi, praesertim inter spinas seminanti, esse longum et tibi infructuosum fore existimo, quia voluntatem tuam ac desiderium ad ea tendere inhianter audio et video, quae tanquam fenum velociter arescent, et sicut olera herbarum cito decident (Psal. XXXIX). De quibus iterum scriptum est: Dormierunt somnum suum, et nihil invenerunt omnes viri divitiarum in manibus suis. Ab increpatione tua, Deus Jacob, dormitaverunt qui ascenderunt equos (Psal. LXXV). « In morte animae, inquit Gregorius, mentis oculos a veritatis luce clauserunt, qui in praesentis vitae honore confisi sunt: qui temporalis amor et honor, tum sicut fumus deficient, nisi ad tempus fueris inde conversus, quando transibit actus, manebit tibi reatus. » Ideo 126.0382C| oportuerat te illa, quae hic tibi prodesse inciperent, et in semper existenti saeculo amplius prodessent, quando, sicut dicit Apostolus, veniet quod perfectum est, et evacuabitur quod ex parte est (I Cor. XIII), tota mentis devotione amplecti, de quibus si hodie aut cras interrogatus fueris, vera et salubria respondere valeres. Sed quia usus pessimo preceptore teipso, dedignaris scire quod nescis, cum inde interrogatus fueris, aut haesitando dissimulabis respondere, aut incerta studebis perverse docere. Tandem ab eo quod in fine pitacioli tui misisti: « Decretalia, inquiens, quae a sanctis pontificibus primae sedis Romanae Ecclesiae sunt instituta, cujus auctoritate atque sanctione omnes synodi et sancta concilia roborantur, et stabilitatem sumunt, cur vos non habere vel observari 126.0382D| dicitis, nisi quia vestrae ordinationi contradicunt? » Miror quare non vidisti te manifeste redargui et increpari, cum illa, quae tibi in parva schedula apud Gundulfi villam dedi, et in hoc opusculo supra posui, quae certum est te habere, penitus praetermiseris, nisi, ut tu ipse ex alterius verbis in tuo pitaciolo scripsisti, quia tuae ordinationi, id est tuae voluntati, et tuae intentioni contradicunt. Unde inferri tibi recte potest quod scriptum est: Ex verbis tuis te judico (Luc. XIX), sicut ipse scripsisti dicens: « Ecce hic evidentissime ostenditur, si quis contra Romanorum pontificum decreta obloqui praesumpserit, jure temeritatis arguetur. » Igitur lege illam praefatam schedulam, et supra scripta pontificum Romanorum 126.0383A| decreta ex sacris canonibus promulgata, et invenies te obloqui pontificum Romanorum decretis: et quando altera vice sic accurate dictabis, studiosius polire linguam tuam curabis, ne vitiose contra tuam grammaticam dictes, sicut hic fecisti dicens: Si quis contra Romanorum pontificum decreta obloqui praesumpserit. Nos enim simplices ac idiotae, si hinc loqui contingeret, diceremus, aut contra Romanorum pontificum decreta loqui, aut Romanorum pontificum decretis obloqui. Idem enim est, aut contra Romanorum pontificum decreta loqui, aut Romanorum pontificum decretis obloqui, ut non contemnendae auctoritatis falsator dicit: Obloquitur numeris septem discrimina vocum. 126.0383B| Unde tuus Servius, obloquitur numeris, dicendo obloquitur, chordarum expressit laudem, quas dicit verbis locutas: obloqui enim non est nisi contra loquentem loqui. Qua de re, si talionem mihi reddere volueris, et in dictis meis reprehensiones quaerens inveneris, ego jam spretis jactantibus puerorum plausibus, qui manente integro sensu, in verbis me magis intelligi quaero, quam admirari, cum Paulo dicam: Et si imperitus sermone, non tamen scientia (II Cor. XI, 6). Tibi autem novo grammatico, qui, ut frondosa et condensa arbor, foliis ornatus verborum phaleris debes incedere, et tua figmenta grandisonis pompare modis, et in omnem ventum inflatis buccis grammaticas spumas exspuere, hoc dicere non 126.0383C| licebit. In clausula vero tui pitacioli posuisti: « Haec, inquiens, succincte quidem excerpsi, ac passim pro qualitate negotii contexendo promiscueque conserendo, ordine cum praepostero, tum composito, sed et sensim connexo, ascivi. » Unde parcat mihi tua prudentia, et cujuscunque alterius lectoris patientia, si tumultuario et saepius repetito, non autem recti tramitis vel ordinato sermone, necessitate compulsus hoc opusculum designare potius quam perficere studui: quoniam tuis compilationibus confuso, et sicut ipse dixisti, praepostero ordine positis, et nunquam in eodem statu manentibus, aliter respondere non potui, nisi, ut venatores ferae lustra sequentes agere auditu et lectione puer scholarius in libro qui inscribitur Cynegeticon 126.0383D| Carthaginensis Aurelii didici, hac illacque discurrendo, retrograda etiam vestigia repetendo, anfractus tuos vestigando, explicare studerem: quod adhuc mihi erit necessarium facere, et in explicanda de inceptis ratione, et in ostendenda causali actione de his quae admisisti, et pro quibus tibi et Ecclesiae tibi commissae scripsi, contra quae irregulariter subscripsisti, ac subscribi fecisti, et etiam cum tuam novam subscripsionem, quin potius tuam novam praesumptionem adiens, . . . . mille vias, tristesque labores Discursusque citos, securi praelia ruris, et sincero corde lites domesticas subire compellar.
CAPUT XXV. De auctoritate et differentia conciliorum et epistolarum sedis apostolicae pontificum. 126.0384A| De caetero quod Daniel dicit: Pertransibunt plurimi, et multiplex erit scientia (Dan. XII), Dominus demonstrat ad Moysem dicens: Ego sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Jacob, et nomen meum Adonai non indicavi eis (Exod. VI); et longe post Moysem David dicit: Super seniores meos intellexi et, super omnes docentes me intellexi (Psal. CXVIII); et apostoli viderunt et audierunt quod multi antiqui justi desiderantes non viderunt vel audierunt. Quod beatus Gelasius, sapientiae et scientiae spiritu repletus, in catalogo, qui libri ab Ecclesia catholica recipiantur, post descriptionem authenticarum Scripturarum, et 126.0384B| Nicaena, Constantinopolitana, ac Ephesina, Chalcedonensi quoque synodis commemoratis, subjunxit: « Et si qua sunt concilia a sanctis Patribus instituta, post horum quatuor auctoritatem et custodienda et recipienda decrevimus. » Commemoratis etiam opusculis orthodoxorum ex nomine designatorum, adjunxit dicens: « Item opuscula atque tractatus omnium Patrum orthodoxorum, qui in nullo a sanctae Ecclesiae Romanae consortio deviarunt, nec ab ejus fide vel praedicatione sejuncti sunt, sed ipsius communioni per gratiam Dei usque ad ultimum diem vitae suae fuere participes, legenda decernimus. » Deinde dicit: « Item decretales epistolas, quas beatissimi papae diversis temporibus ab urbe Roma pro diversorum Patrum consolatione 126.0384C| dederunt, venerabiliter suscipiendas. » Et sic de martyrum passionibus conjunctim loquens, et de vitis sanctorum, et de actibus beati Silvestri, et ex Scriptura de inventione Dominicae Crucis, et de inventione capitis beati Joannis Baptistae, solertissime ac discretissime addidit dicens: « Sed cum haec ad catholicorum manus advenerint, beati Pauli apostoli praecedat sententia: Omnia probate, quod bonum est tenete (I Thess. V). » Sed et in ipsis apocryphis discretionem teneri debere subinnuit: « De quibus quaedam in totum sunt rejicienda, quaedam autem propter haereticorum calumnias inter apocrypha sunt computenda, sed non penitus abominanda, de quibus viros catholicos in suis opusculis testimonia legimus assumpsisse, sicut et beatus Judas apostolus in 126.0384D| epistola sua egit. » Animadvertenda igitur est discretio ex verbis beati Gelasii inter synodalia concilia, et apostolicorum virorum epistolas, quas ante concilia celebrata diversis temporibus, pro diversorum Patrum consolatione dederunt, quasque venerabiliter suscipiendas dicit: si qua sunt autem concilia a sanctis Patribus instituta post quatuor conciliorum auctoritatem, custodienda et observanda decrevit. Unde item idem in decretis suis dicit (Gelas. epist. 3, ad Dardanos): « Patres, inquit, nostri catholici doctique pontifices, in unaquaque haeresi quolibet tempore suscitata, quidquid pro fide, pro veritate, pro communione catholica atque apostolica, secundum Scripturarum tramitem, praedicationemque 126.0385A| majorum, facta semel congregatione sanxerunt, inconvulsum voluerunt deinceps firmumque constare, nec in eadem causa denuo quae praefixa fuerant retractari qualibet recenti praesumptione permiserunt. » Quantum enim distet inter illa scilicet concilia, quae custodienda et recipienda decrevit, et inconvulsa firmaque deinceps Patres catholici manere voluerunt, et illas epistolas, quae diversis temporibus pro diversorum consolatione datae fuerunt, quas venerabiliter suscipiendas dicit, nemo in dogmatibus ecclesiasticis exercitatus ignorat. Si enim quaedam ex his, quae in quibusdam illis epistolis continentur, tenere et custodire velle inceperimus, contra alia plurima illarum epistolarum facere incipiemus. Et rursus, si alia contra quae faceramus, 126.0385B| tenere et custodire inceperimus, adversus ea quae antea servare voluimus faciemus, et a conciliis sacris, quae perpetuo nobis recipienda, tenenda, ac custodienda, atque sequenda sunt deviabimus: sed et a consuetudine quam catholica Ecclesia habuit, ex quo in sacrum Nicaenum concilium Patres nostri convenerunt, qui adhuc, sicut Leo dicit (epist. 51, vel 53, ad Anatol.), nobiscum in suis constitutionibus vivunt, perniciosissime discedemus, et nihil certi tenentes in sectam Genethliacianorum, id est Mathematicorum offendemus, qui diffinierunt omnia in incertum. Nam et beatus Gelasius easdem epistolas, non solum sacris canonibus in quibusdam adversas, sed etiam sibi ipsis diversas ostendit, cum dicit, illas diversis temporibus pro diversorum 126.0385C| consolatione datas. Et hinc forte adversum me dices: Ergo calumniaris apostolicam sedem in sanctis ejus pontificibus, eo quod male senserint, et non tenenda decreverint. Unde tibi respondeo, quod de lege non Judaice servanda, contradicentibus sibi et dicentibus: Lex ergo adversus promissa Dei? (Gal. III, 21.) Respondit Apostolus: Absit. Lex quidem sancta, et mandatum sanctum, et justum, et bonum (Rom. VII, 12). sed personis et temporibus suis congrua: Quae propter transgressiones posita est, donec veniret semen cui repromiserat Deus, ordinata per angelos in manu mediatoris (Galat. III, 19). Et illas epistolas sanctorum et apostolicorum virorum, diversis temporibus pro diversorum consolatione, sicut et beatus Gelasius dicit, a sede apostolica 126.0385D| datas, et per eosdem Domini sacerdotes qui et angeli secundum Scripturam appellantur ordinatas, cum beato Gelasio apostolico viro venerabiliter suscipiendas dico. Quae suis temporibus congruentes fuerunt, donec per sacra concilia Patres nostri in unum convenientes, sicut ejusdem apostolicae sedis pontifices protestantur, suggerente sibimet sancto Spiritu, quoniam aliter credendum non est, mansuras usque in finem saeculi leges condiderunt. Et sicut de lege dicit Apostolus: Si enim esset lex quae posset vivificare, vere ex lege esset justitia (Galat. III, 21), ita salva reverentia sedis apostolicae dico, quia si illa, quae in eisdem epistolis eontinentur, et sui temporibus congrua fuerunt, subsequentibus 126.0386A| temporibus, ita ut in eis continentur, omnia et insimul custodiri valerent, et servari ac teneri congruerent, Patres nostri, catholici videlicet doctique pontifices, in conciliis sacris leges mansuras usque in saeculi finem non conderent. Suscipiendas ergo illas epistolas venerabiliter cum beato Gelasio dico, et cum leguntur, sicut ipse praecipit Gelasius, apostolica illa praecedat sententia, qua dicit: Omnia probate, quod bonum est tenete (I Thess. V). Et haec dico, non quo quaedam in eis dicam esse non bona, sed non per omnia sacris canonibus, Patrumque concilis consona, sicut et Apostolus dicit: Lex quidem bona et sancta, et mandatum sanctum, et justum, et bonum (Rom. VII, 12), sed in temporibus suis. Et Dominus de Judaeis. quibus ipsa lex data fuerat, 126.0386B| dicit: Dedis eis praecepta non bona (Ezech. XX), id est, quaedam tempore revelatae gratiae immutanda, quia lex dicitur in allegoria, ut Apostolus de duobus Abrahae filiis interpretatur. Et patres, inquit, nostri omnes sub nube fuerunt, et omnes mare transierunt, et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et in mari, et omnes eamdem spiritalem escam manducaverunt, et omnes eumdem potum spiritalem biberunt: bibebant autem de spiritali consequente eos petra, petra autem erat Christus (Gal. IV, 24; I Cor. X, 4). Et lex in Decalogo quod non est immutatum accipitur, et lex in caeremoniis et legalibus sacrificiis dicitur, quae futurorum umbras appellat Apostolus (Col. II), et ut longe superius praelibavi, immutata nunc spiritaliter in Ecclesia conservantur. Quid enim agebatur in 126.0386C| illo populo Judaei nescierunt, sed nec modo sciunt. De illis quippe dictum est: Quandiu legitur Moyses, velamen super cor eorum positum est (II Cor. III); ibi velamen figura est, sed ablata est figura, et apparet veritas. Audi Apostolum quando ablatum est velamen. Cum transieris, inquit, ad Dominum, auferetur velamen (ibid.). Propitiatus ergo peccatis nostris et impietatibus per illud sacrificium vespertinum, quando Christus extendit manus in cruce ut diceretur: Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo, elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum (Psal. CXL), sicut novimus quia Dominus circa vesperam pependit in cruce, ipse sacerdos, ipse victima, ipse oblator, ipse oblatio. Ipse sacerdos est, qui nunc ingressus est in interiora veli, 126.0386D| solus ibi ex his qui carnem gestaverunt interpellat pro nobis. In cujus rei figura, in illo primo populo, et in illo primo templo, unus sacerdos intrabat in Sancta sanctorum. Populus omnis foris stabat, et ille, qui solus ingrediebatur in interiora veli, offerebat sacrificium pro populo foris stante. Propitiatis ergo peccatis nostris et impietatibus per illud sacrificium vespertinum, transimus ad Dominum, et aufertur velamen. Propterea et Domino crucifixo velum templi scissum est Itaque nec carnem praeputii circumcidimus juxta ritum Mosaicae legis, nec abstinemus carnibus quas eadem lex dicit immundas, nec sabbata, et neomenias, et dies festos eorum carnaliter observamus, nec victimas pecorum 126.0387A| sacrificamus Deo, nec Pascha in ove et azymis similiter celebramus, et si qua alia fuerunt vetera sacramenta, quae omnia, ut dixi; umbras futurorum (Col. II), appellat Apostolus, quia ea significabant suo tempore revelanda, quae nos revelata percipimus, ut remota umbra, nuda eorum luce fruamur. Nam et exuendo veterem hominem circumcidimur in exspoliatione corporis carnis, et quos cibos illi vitant in pecoribus, nos vitamus in moribus, et exhibemus corpora nostra hostiam vivam sanctam, Deo placentem (Rom. XII), cui et animas nostras in desideriis sanctis pro sanguine intelligenter effundimus, et Christi velut agni immaculati sanguine ab omni iniquitate mundamur: qui propter similitudinem carnis peccati, etiam caprino pecore in veteribus 126.0387B| sacrificiis figuratur, nec eum negat in crucis cornibus taurum, qui in illo cognoscit maximam victimam. In illo requiem cum invenimus, vere sabbatizamus, et lunae novae observatio, vitae novae est sanctificatio, et Pascha nostrum est Christus, et azymum nostrum sinceritas veritatis fermentum non habens vetustatis. Et propter hanc vitae novitatem, primus mensis in anni mensibus celebrationi huic attributus est, nam ipse dicitur et mensis novorum. Quia vero in toto tempore saeculi nunc tertium tempus apparuit, ideo resurrectio Domini triduana est. Primum enim tempus est ante legem, secundum sub lege, tertium sub gratia, ubi jam manifestatio est sacramenti prius occulti in prophetico aenigmate: hoc ergo et in lunari numero significatur. Quia enim 126.0387C| septenarius numerus solet in Scripturis ad quamdam perfectionem mysticus apparere, tertia hebdomada lunae Pascha celebratur, id est qui dies occurrit a quarta decima in vicesimam primam. Et quaecunque alia illis veteribus adumbrata sunt signis, in isto habent finem, cujus regni non erit finis (Matth. V). In illo quippe omnia oportebat impleri, qui venit legem et prophetas non solvere, sed implere. Proinde illa vetera signa rerum non evacuavit arguendo, sed mutavit implendo, ut alia essent quae nuntiarent venisse jam Christum, quam fuerant illa quae praenuntiabant esse venturum. Similiter et in illis apostolicorum virorum epistolis, quaedam demonstrantur etiam apud gentiles fuisse ante adventum Domini significativa, sicuti de provinciis et 126.0387D| privilegiis civitatum, et primatibus flaminum et archiflaminum, quae ad instar legis Mosaicae, longe ante gentilium dispositionem, et in legislatione, et in eis quibusque distinctionibus existentis, ut supra ostendi, et in divisione tribuum ac incolatuum, et privilegiorum, ac primatuum ordinum singulorum gentiles disposuerunt, et, ut Clemens atque Anacletus ostendunt, apostolica traditione in Ecclesia hodieque servantur in divisione regionum, et parochiarum, et privilegiis sedium, et episcoporum, ac metropolitanorum, atque primatum. Quae apostolica vera traditio etiam ratione et prisca consuetudine sufficientissime est confirmata. Plane, inquit Augustinus (lib. IV de Bapt. contra Donatist, cap. 5), 126.0388A| verum est, quia ratio et veritas consuetudini praeponenda est: sed cum consuetudini veritas suffragatur, nihil oportet firmius retineri. Quaedam denique, sicut in eisdem epistolis ab apostolis tradita leguntur, vel ex legibus Romanis assumpta inveniuntur, ita plenariorum conciliorum auctoritate firmata servantur: et quaedam ex his in conciliis immutata fuerunt. Sed et quaedam de his, quae in regionalibus fuere statuta conciliis, plenariorum conciliorum auctoritate immutata, vel in postmodum irrefragabiliter conservanda tenentur, sicut catholici doctores et Ecclesiae magistri demonstrant, et partim ex eorum dictis supra ostendi: et praeter ea quae de verbis beati Augustini in hoc opusculo posui, in libris de Baptismo dicit: primum quidem ostendens differentiam 126.0388B| esse inter epistolare colloquium, quo istae epistolae apostolicorum, de quibus agitur, conditae sunt, et regionale ac plenarium concilium. « Video, inquit (lib. III de Bapt., cap. 2), quid adhuc a me possit inquiri, videlicet, ut respondeam verisimilibus illis rationibus, quibus vel ante Agrippinus, vel ipse Cyprianus, vel illi qui eis in Africa consenserunt, vel si forte aliqui ex transmarinis terris longe discretis, nullo quidem sive plenario sive saltem regio nali concilio, sed epistolari colloquio, commoti sunt, ut hoc esse faciendum putarent, quod et consuetudo Ecclesiae pristina non habebat, et postea catholicus orbis terrarum robustissima firmitate consensionis exclusit, ut quod per disputationes ejusmodi in aliquorum mentes irrepere coeperat, de salute veniens 126.0388C| unitatis potentior veritas et universalis medicina sanaret. » Item differentiam inter regionalia et plenaria concilia ostendit hoc modo: « Nobis, inquiens, tutum est in ea non protrahi aliqua temeritate sententiae, quae nullo in catholico regionali concilio coepta, nullo plenario terminata sunt. Id autem securum est sententia vocis asserere, quod in gubernatione Domini Dei nostri et Salvatoris Jesu Christi universalis Ecclesiae consensione roboratum est. » Item differentiam ostendit inter authenticas scripturas, et regionalia et plenaria concilia. « Quis, inquit (lib. II de Bapt., cap. 3), nesciat sanctam Scripturam catholicam, tam Veteris quam Novi Testamenti, certis suis terminis contineri, eamque omnibus posterioribus episcoporum litteris ita praeponi, ut de 126.0388D| illa omnino dubitari et disceptari non possit, utrum verum vel utrum rectum sit, quidquid in ea scriptum esse constiterit? Episcoporum autem litteras, quae post confirmatum canonem vel scriptae sunt, vel scribuntur, et per sermonem forte sapientiorem cujuslibet in ea re peritioris, et per aliorum episcopoporum graviorem auctoritatem, doctorumque prudentiam, et per concilia licere reprehendi, si quid in eis forte a veritate deviatum est: et ipsa concilia, quae per singulas regiones vel provincias fiunt, plenariorum conciliorum auctoritati, quae fiunt ex universo orbe Christiano, sine ullis ambagibus cedere: ipsaque plenaria saepe priora posterioribus emendari, cum aliquo experimento rerum aperitur 126.0389A| quod clausum erat, et cognoscitur quod latebat, sine ullo typho sacrilegae superbiae, sine ulla inflata cervice arrogantiae, sine ulla contentione lividae invidiae, cum sancta humilitate, cum pace catholica, cum charitate Christiana. » Et item (ibid., cap. 9): « Quapropter illud unum isti considerent, quod omnibus patet. Si auctoritas Cypriani sequenda est, magis eam sequendam esse in unitate servanda, quam in Ecclesiae consuetudine commutanda. Si autem concilium ejus attendimus, huic esse universae Ecclesiae posterius concilium praeponendum, cujus se membrum esse gaudebat, et ut se in totius corporis compage retinenda caeteri imitarentur, saepius admonebat. Nam et concilia posteriora prioribus apud posteros praeponuntur, et universum 126.0389B| partibus semper optimo jure praeponitur. Cyprianus enim sanctae Ecclesiae catholicae universitas non fuit, sed in ejus universitate permansit: cujus radicem nunquam deseruit, sed in cujus radice fecundus, ut esset fecundior, ab agricola coelesti purgatus est. » Haec de aliis conciliis a beato Augustino sunt dicta. Caeterum de sacra et mystica Nicaena synodo, sicut supra ex verbis Leonis et aliorum ostendi, nihil unquam a quoquam, vel apostolicae sedis pontifice, vel a plenario concilio, minime autem a regionali, est immutatum, quod non sit penitus irritum. Sicut et sanctus Gelasius in decretis suis dicit: « Non, inquiens (epist. 11 ad Dardanos), nos latet, in tempestate persecutionis Arianae, plurimos pontifices de exsiliis pace reddita respirantes, per 126.0389C| certas provincias, congregatis secum fratribus, ecclesias composuisse turbatas: non tamen ut illius synodi Nicaenae quidquid de fide et communione catholica diffiniverat immutarent, nec nova quemquam pro lapsu damnatione percellerent: sed illius tenore decreti, nisi resipuisset, judicare damnatum, essetque consequens, ut nisi corrigeret, damnationi procul dubio subjaceret. » Suscipe igitur illas epistolas, de quibus tua commenta compilasti, venerabiliter, ut dicit Gelasius, et serva inviolabiliter sacra concilia, ut decrevit Gelasius, et caeteri catholici videlicet doctique decreverunt pontifices. Sicut et de sanctorum imaginibus decreverunt, reprehendentes eos, veluti et beatus Gregorius in epistolis ad Secundinum et ad Serenum Massiliensem demonstrat 126.0389D| episcopum, qui sub hac quasi occasione ne adorari debuissent, confringenda easdem imagines dixerunt, et laudantes eos, qui illas non adorandas, sicut neque confringendas, sed ad instruendas solummodo mentes fuisse nescientium collocandas constituerunt: quoniam in adoratione solius omnipotentis sanctae Trinitatis humiliter prosterni debet, et si quis imagines Dei et sanctorum ad instructionem facere voluerit et habere non debet ullo modo prohiberi. Et quia, ut scriptum est: Quomodo in aquis resplendent vultus perspicientium, sic corda hominum manifesta sunt prudentibus (Prov. XXVII); et: Aqua profunda verba ex ore viri (Prov. XVIII); et: Diriventur fontes tui foras (Prov. V); ex verbis 126.0390A| sanctorum, quasi ex eorum imaginibus, ipsos, videlicet corda et promulgationes eorum, cognoscere possumus, quae sint quae singuli quique pro consolatione vel instructione quorumdam, juxta temporum et actuum qualitatem, et quae communiter atque unanimiter in conciliis sacris ad auctoritatem generaliter custodienda et recipienda perpetuo decreverunt: tu hac discretione, ut praemisi ex verbis beati Gelasii, suscipe ad instructionem illas epistolas, quas beatissimi papae diversis temporibus ab urbe Roma pro diversorum Patrum consolatione dederunt, legendas venerabiliter, et serva sacra concilia, quae sedes apostolica et omnis sequitur Ecclesia, inviolabiliter. Et ut Dominus ex lege confirmat in Evangelio: In ore duorum vel trium testium stabit omne 126.0390B| verbum (Matth. XVIII), quia mihi non pigrum, tibi autem est necessarium, repetam tibi quod de sacris conciliis ad Januarium dicit beatus Augustinus: « Omnia itaque talia, quae neque sacrarum Scripturarum auctoritatibus continentur, nec in conciliis episcoporum statuta inveniuntur, nec consuetudine universalis Ecclesiae roborata sunt, sed diversorum locorum diversis motibus innumerabiliter variantur, ita ut vix aut omnino nunquam inveniri causae possint, quas in eis constituendis homines secuti sint, ubi facultas tribuitur, sine ulla dubitatione resecanda existimo. » Quae verba beati Augustini quomodo placeant tibi, tu videris, exiguitati autem meae tutius et salubrius videtur cum illo sacra sequi concilia, et omnibus qui me audire voluerint inculcare, 126.0390C| non sequi relictis sacris conciliis illa quae ipse existimat resecanda, quam illa quae tu resecata et dissecata proponis sectanda, quoniam sibi ipsis diversa, ostendunt se esse non posse omnibus et in omnibus servanda atque sequenda. « Oportet igitur, inquit Innocentius ad Decentium Eugubinum episcopum, eos, quin Domini sacerdotes, hoc sequi quod Ecclesia Romana custodit, a qua eos principium accepisse non dubium est, ne dum peregrinis assertionibus student, caput institutionum videantur omittere. » Quid sit autem quod Ecclesia Romana custodit, et Domini sacerdotes oporteat sequi, demonstrat Gelasius (epist. 11 ad Dardanos): « Confidimus, inquiens, quod nullus jam veraciter Christianus ignoret, uniuscujusque synodi constitutum, 126.0390D| quod universalis Ecclesiae probavit assensus, nullam magis exsequi sedem per caeteris oportere quam primam, quae unamquamque synodum et sua auctoritate confirmat, et continuata moderatione custodit, pro suo scilicet principatu, quem beatus Petrus apostolus Domini voce perceptum, Ecclesia nihilominus subsequente, et tenuit semper et retinet. » Ecce habes secundum legem et Evangelium, plenitudinem testium testificantium de sequendis inconvulse conciliis, et de non studendis peregrinis assertionibus, Apostolo etiam praecipiente, Doctrinis variis et peregrinis nolite abduci (Hebr. XIII). Peregrinas autem eas assertiones ideo cum Innocentio dico, quia ex quo sacra concilia in Ecclesia catholica celebrari 126.0391A| coeperunt, illa quae suo tempore partim viguerunt, nisi quantum ex eis sacra concilia assumenda viderunt, ab usu ecclesiastico effluxerunt, usquequo nuper a te, quantum ex te est, recrudescere inceperunt, ut ad ea, quae aspiras libenter, transire possis in affectum cordis licenter, et a nullo coerceri vel judicari valeas regulariter: sed non sentiunt tecum, neque tibi consentiunt doctores et magistri Ecclesiae.
CAPUT XXVI. De eadem differentia iterum, et de conciliis plenariis, synodique Nicaenae praerogativa. Unde quasi ex supererogatione superadjicio tibi quod item beatus Augustinus ad Januarium dicit (epist. 118): « Primo, inquiens, tenere te volo quod 126.0391B| est hujus disputationis caput, Dominum nostrum Jesum Christum, sicut ipse in Evangelio loquitur, leni jugo suo nos subdidisse et sarcinae levi. Unde sacramentis numero paucissimis, observatione facillimis, significatione praestantissimis, societatem novi populi colligavit, sicut est baptismus Trinitatis nomine consecratus, communicatio corporis et sanguinis ipsius, et si quid aliud in scripturis canonicis commendatur, exceptis his quae servitutem populi veteris pro congruentia cordis illorum et prophetici temporis onerabant, quae et in quinque libris Moysis leguntur. Illa autem quae non scripta sed tradita custodimus, quae quidem toto terrarum orbe servantur, datur intelligi, vel ab ipsis apostolis, vel plenariis conciliis, quorum est in Ecclesia saluberrima auctoritas, 126.0391C| commendata atque statuta retineri, sicuti quod Domini passio, et resurrectio, et ascensio in coelum, et adventus de coelo Spiritus sancti, anniversaria solemnitate celebratur, et si quid aliud tale occurrit, quod servatur ab universis quacunque se diffundit Ecclesia. » Et in edicto Justiniani imperatoris, de rectae fidei confessione, et refutatione haeresium quae adversantur catholicae Dei Ecclesiae, a synodo quinta dictato, et ab eodem imperatore confirmato, scriptum est: « Oportet, inquit, etiam illud attendere eos qui veritatem perscrutantur, quod forsitan in conciliis quaedam a certis ibi convenientibus dicuntur, aut per favorem, aut per contrarietatem, aut per ignorantiam: nemo autem attendit ea quae per partem a quibusdam dicuntur, sed sola illa quae ab omnibus 126.0391D| communi sensu diffiniuntur. Si enim aliquis secundum illos voluerit attendere hujusmodi contrarietates, unaquaeque synodus invenietur semetipsam destruens. » Qua discretione prudentius te intelligens Antiochena synodus, quam sanctus Hilarius, illo in carne vivens tempore quando celebrata fuit, in epistola ad imperatorem Constantium, et in libro de Synodis monstrat fuisse catholicam, quamque Chalcedonensis comprobat: et sciens, post tempora quorumdam eorum, de quorum epistolis quaedam collegisti et quaedam dolo omisisti, habitum Nicaenum concilium (can. 6), cui a sequentibus sanctis conciliis, sicut nihil contrarium est additum, ita ab eo nihil est abrogatum, nihil mutilatum vel immutatum, 126.0392A| licet a quibusdam non praevalentibus fuerit attentatum, constituisse ut per singulas provincias suis privilegia serventur metropolitanis ecclesiis, ita ut horum omnium, videlicet sibi commissorum, metropolitanus habeat potestatem, decrevit dicens (conc. Antioch., can. 6): « Per singulas regiones episcopos convenit nosse, metropolitanum episcopum sollicitudinem totius provinciae gerere, propter quod ad metropolim omnes undique, qui negotia videntur habere concurrant. » Et item (can. 13). « Nullus episcopus ex alia provincia audeat ad aliam transgredi, et ad promotionem ministerii aliquos in ecclesiis ordinare, licet consensum videantur praebere nonnulli, nisi litteris tam metropolitani, quam caeterorum qui cum eo sunt episcoporum, rogatus adveniat, et ad actionem 126.0392B| ordinationis accedat. » Quod manifestum est de quolibet metropolitano, ne in provincia metropolitani alterius quod non est suum non petitus vel vocatus praesumat, et non de tuo metropolitano in tua parochia illi subjecta dicere. Unde et Innocentius ad Alexandrum Antiochenum episcopum (epist. 20): « Revolventes, inquit, auctoritatem Nicaenae synodi, quae una omnium per orbem terrarum mentem explicat sacerdotum, quae censuit de Antiochena ecclesia, cunctis fidelibus, ne dixerim sacerdotibus, esse necessarium custodire, quia super dioecesim suam praedictam ecclesiam, non super aliquam provinciam, recognoscimus constitutam. » Et Bonifacius papa ad Hilarium Narbonensem episcopum (epist. 3): « Nulli, inquit, videtur incognita synodi constitutio Nicaenae, 126.0392C| quae ita praecipit, ut eadem proprie verba ponamus: Per unamquamque provinciam jus mertropolitanos singulos habere debere, nec cuiquam duas esse posse subjectas: quod illi, quia aliter credendum non est, servandum sancto Spiritu suggerente sibimet censuerunt. » Et paulo post: « Quod idcirco dicimus, ut advertat charitas tua, adeo nos canonum praecepta servare, ut ita constitutio quoque nostra diffiniat, quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet. » Et his consona Coelestinus: « Juxta decreta, inquit (epist. 1), canonum unaquaeque provincia suo metropolitano contenta sit, ut decessoris nostri data ad Narbonensem episcopum continent constituta: nec usurpationi locus alicui sacerdoti in alterius 126.0392D| concedatur injuriam. Sit concessis sibi contentus unusquisque limitibus, alter in alterius provincia nihil praesumat. » Unde et Africanum concilium ad Coelestinum papam scribit dicens ( post conc. African. ): « Decreta Nicaena, sive inferioris gradus clericos, sive ipsos episcopos, suis metropolitanis apertissime commiserunt. Prudentissime enim justissimeque viderunt, quaecunque negotia in suis locis ubi orta sunt finienda: nec unicuique provinciae gratiam sancti Spiritus defuturam, qua aequitas a Christi sacerdotibus et prudenter videatur, et constantissime teneatur. » Et Leo ad Anatolium (epist. 56): « Illa Nicaenorum canonum per sanctum vere Spiritum ordinata conditio nulla unquam est parte solubilis. 126.0393A| Nulla sibimet de multiplicatione congregationis synodalia concilia blandiantur, neque trecentis illis decem atque octo episcopis quantumlibet copiosior numerus sacerdotum, vel comparare se audeat, vel praeferre: cum tanto divinitus privilegio Nicaena sit synodus consecrata, ut sive per pauciores, sive per plures ecclesiastica judicia celebrentur, omni penitus auctoritate sit vacuum, quidquid ab illorum fuerit constitutione diversum. » De cujus privilegio et beatus Ambrosius dicit (lib. I de Fide, cap. 9): « Non humana industria, non compositione aliqua, trecenti decem et octo episcopi ad concilium convenerunt, sed ut in numero eorum, per signum suae passionis et nominis, Dominus Jesus suo probaret se adesse concilio, crux in trecentis, Jesu nomen in decem et 126.0393B| octo est sacerdotibus. » -- « Et mihi, inquit Hilarius, ipse ille numerus hic sanctus est, in quo Abraham victor regum impiorum ab eo qui aeterni sacerdotii est forma benedicitur. » Et item beatus Leo papa (epist. 36 Anatolio): « Sancti illi et venerabiles patres, qui in urbe Nicaena sacrilego Ario cum sua impietate damnato, mansuras usque in finem mundi leges ecclesiasticorum canonum condiderunt, et apud nos in toto orbe terrarum in suis constitutionibus vivunt, et si quid usquam aliter quam illi statuere praesumitur, sine cunctatione cassatur. » Et hinc sanctus Leo ad Pulcheriam Augustam: « Contra statuta, inquit (epist. 58), canonum paternorum, quae ante longissimae aetatis annos in urbe Nicaena spiritalibus sunt fundata decretis, nihil cuiquam 126.0393C| audere conceditur: ita ut si quis diversum aliquid decernere velit, se potius minuat, quam illa corrumpat. Quae si ut oportet a cunctis pontificibus intemerata serventur, per universas ecclesias tranquilla erit pax et firma concordia, nullae de mensura honorum dissensiones, nullae de ordinationibus lites, nullae de privilegiis ambiguitates, nulla erunt de alieni usurpatione certamina; sed aequo jure charitatis, rationabilis et morum officiorumque ordo servabitur, et ille vere erit magnus, qui fuerit totius ambitionis alienus. »
CAPUT XXVII. De canonibus et sententiis ab eo prave intellectis et usurpatis. 126.0393D| Quod ergo de tua parochia, quasi ego ad aliquid in ea diffiniendum illam adire non possim, ex verbis Callisti et aliis, tuis compilationibus tecum non facientibus, affirmare conaris, prave intelligis. Sed his et aliis regularum constitutionibus invenies hoc observare debere unumquemque metropolitanum in provincia alterius metropolitani, quod tu tibi perverse arrogas de tua parochia metropolitanae sedi Rhemorum subjecta. Unde ea quae supra posui non meae personae arrogo, sed metropolitanae sedis dignitati ascribo: quia sicut beatus Leo dicit: « Etsi nonnunquam diversa sunt merita praesulum, jura tamen permanent sedium, quibus possunt aemuli perturbationem aliquam fortassis inferre, non tamen 126.0394A| possunt minuere dignitatem. » Sed nec sensu sacris canonibus concordante in metrica titulatione compilationis tuae domno regi porrigendae scripsisti: Responsum a vincto rite nec exigier; et mihi per comministros meos ad te directos remandasti, ne cogerem te respondere, quandiu in custodia et absentia clericorum tuorum eras. Unde tibi tunc scripto respondi, et nunc ostendo te, ut dixi, non recto sensu ponere ex sacris regulis, quod de non respondendo in tua excusatione dixisti, asserente sancto papa Hilaro (in concil. Rom., c. 4): « Nos, inquit, in nullo volumus severitatem ultionis exercere: sed qui in causis Dei contumacia vel 126.0394B| contemptu deliquerit, aut ipse quod perperam fecit abolere noluerit, in se quidquid in alium non resecarit inveniet. » Non enim haec quae egisti inter dubia vel obscura secundum Leonis decreta poterant vel possunt ullo modo computari, ut inde locum defendendi te haberes, et tuis redonatus, regulariter vocatus ad synodum respondere deberes, sicut et in praecedentibus et in subsequentibus istius opusculi ex sacris regulis, et tu et quilibet alius qui legerit potest cognoscere: et ideo tibi scribere studui, ut quae in causis Dei contumacia vel contemptu deliquisti, et quae perpere commisisti, abolere curares, et factum tuum, quo male exordinasti, sicut idem Hilarus jubet de eo qui male ordinavit, ipse dissolveres: quatenus severitatem ultionis 126.0394C| in te exerceri ab eis quorum interest non exigeres, et ego in me non invenirem quod in te non resecare curaverim: quia, ut isdem dicit (in eodem conc., c. 1): « Nulli fas est sine status sui periculo, vel divinas constitutiones, vel apostolicae sedis decreta temerare: quia nos, qui potissimi sacerdotis administramus officia, talium transgressionum culpa respiciet, si in causis Dei desides fuerimus inventi: quia meminimus, quod timere debemus, qualiter comminetur Dominus negligentiae sacerdotum: siquidem reatu majore delinquit, qui potiore honore perfruitur, et graviora facit vitia peccatorum sublimitas dignitatum. » Scripsi ergo tibi secundum decreta Leonis, ut salubres suscipere curares hortatus, et nihil per contentionem agentes, 126.0394D| sed ad omne studium devotionis unanimes, divinis et apostolicis constitutionibus pareremus, et in nullo pateremur providentissima canonum decreta violari. Tu autem cogitans consilia quae non poteris stabilire, inobedientiam tuam, ne corrigas quae perpere admisisti, et effrenationem desideratae libertatis, indebite, ut non sis metropolitano subjectus, de appellatione, et non reddenda compellatus de injustis judiciis tuis responsione, secundum sensum tuum, sed non rectum, interpretata vis palliare: cum sicut Africae provinciae canones manifeste demonstrent a quibus non licet provocari, ita Sardicenses canones patenter ostendant, appellatio episcopi ad sedem apostolicam quando, ubi, et pro 126.0395A| quibus fieri et qualiter exsequi debeat, sed et Innocentius, ac Bonifacius, atque Leo idipsum decernant: qui etiam et pro quibus appellans constringi non debeat, leges concordantes regulis eloquuntur. Attende igitur convenienter quod item idem beatus Leo Anatolio Constantinopolitano episcopo extollenti se supra mensuram suam scripsit dicens (epist. 56): « Virum catholicum, et praecipue Domini sacerdotem, sicut nullo errore implicari, ita nulla oportet cupiditate corrumpi. Dicente quippe sancta Scriptura: Post concupiscentias tuas non eas, et a voluntate tua vetare (Eccli. XVIII), multis mundi hujus illecebris, multis vanitatibus resistendum est, ut verae continentiae obtineatur integritas, cujus prima est labes superbia, initium transgressionis 126.0395B| et origo peccati. Quoniam mens potentiae avida, nec abstinet vetitis, nec gaudet concessis, dum in ordinato pravoque progressu excrescunt culpae, quae toleratae sunt studio reparandae fidei et amore concordiae. » Quapropter revoca oculos mentis tuae a pravis progressionibus, et rectos gressus fac pedibus intentionis tuae et actionum tuarum, ut qui nunc de te gemimus, de te in Domino gaudeamus. Et attende quod beatus Gregorius ad Felicem episcopum in Serdica scripsit (lib. IV, epist. 10): « Qualiter, inquiens, obedientia vel sit reverentia praepositis exhibenda, ex tuis quoque subjectis ipse non ambigis. In qua re valde est utile, si id quod disciplinae vigor imponit, nullo cogente humilitas laudanda servaverit. Pervenit ad nos itaque quod 126.0395C| fraternitas tua Joanni fratri nostro, primae Justinianae episcopo, secundum morem constitutum parere despiciat, et nec decreto ejus, nec relationi juxta consuetudinem voluisset subscribere. Quod si ita est, contristamur, quia superbiae de te manifestae praebes indicium, quod quam sit praecipue in sacerdote culpabile, divinae clementia admonitionis eloquitur. Propterea hortamur, ut mentis tumore deposito, antedicto fratri et coepiscopo nostro humilem te exhibere et parere non desinas, quatenus et Deus gaudeat in fraternitatis vestrae concordia, et alii de te sumant bonitatis exemplum. Nam si, quod non credimus, te in superbia permanere contigerit, districtam canonicamque disciplinae correctionem contumaciae tuae scito sacros canones ulciscenter 126.0395D| imponere. Bene ergo facis, talem te sponte salubri consideratione praebere, qualis esse canonica coercitione exigente compelleris. Nam nec tibi denuo post hanc nostram admonitionem licebit ad tuae voluntatis arbitrium contra morem majoribus tuis inobedientem existere, nec nos tantae indisciplinationi ecclesiasticam cognoscas dissimulare vel differre vindictam. » Et item idem S. Gregorius ad Vincentium, et caeteros episcopos (lib. VII, ind. 11, epist. 8): « Hortamur, inquit, fraternitatem vestram, ut si quemquam vestrum pro causis propriis ubicunque longius compulerit ambulare necessitas, a metropolitano vestro, secundum indictam a sanctis Patribus regulam, petere licentiam debeatis, nec 126.0396A| eum postponere in aliquo praesumatis, excepto si, quod non optamus, contra eumdem metropolitanum vestrum vos habere aliquid causae contingat, ut ob hoc sedis apostolicae judicium requiratis. Nam iis qui petere festinant licentiam, quod scitis, per canones etiam antiquorum Patrum institutione permissum. » Manifestum est enim, qui canones hanc licentiam a metropolitanis petendam ab episcopis decreverunt. Quin Antiochenum concilium, a synodo Chalcedonensi favorabiliter comprobatum. Sed et Sardicenses canones dicunt (can. 9): « Ut de qualibet provincia episcopi ad eum fratrem et coepiscopum nostrum preces mittant, qui in metropoli consistit, ut ille et diaconum ejus, et supplicationes destinet, tribuens commendatitias epistolas, et 126.0396B| reliqua. » De judicio etiam apostolicae sedis expetendo adversus metropolitanum, si episcopo necesse fuerit, iidem Sardicenses canones decreverunt, sicut et Innocentius ad Victricium Rothomagensem episcopum patenter ostendit, et Hilarus papa dicit (epist. 8 ad Metropol. Galliae): « Illud etiam non potuimus praeterire quod sollicitudine diligentiore curandum est, ne praeter metropolitanorum suorum litteras aliqui episcopi ad quamlibet provinciam audeant proficisci, quod etiam in omni genere officii clericalis per singulas debet ecclesias custodiri. » Et sanctus Leo ad Theodorum Forojuliensem episcopum dicit (epist. 59): « Sollicitudinis tuae is ordo esse debuerat, ut cum metropolitano tuo de eo quod quaerendum videbatur esse conferres, ac si id 126.0396C| quod ignorabat dilectio tua etiam ipse nesciret, instrui vos pariter posceretis: quia in causis, quae ad generalem observantiam pertinent omnium Domini sacerdotum, nihil sine primatibus oportet inquiri » Et Symmachus ad Caesarium Arelatensem episcopum (epist. 5): « Si quilibet, inquit, episcopus metropolitano pontifici, juxta canonum diffinitionem vocatus, obtemperare noluerit, noverit succidendum se, quod non optamus, ecclesiasticae disciplinae. » Et Africae provinciae canones dicunt (can. 43): « Ut episcopus a primate suo vocatus ad synodum competenter occurrat. Quod si non potuerit occurrere, nisi rationem impedimenti sui apud suum primatem reddiderit, Ecclesiae suae communione debere esse contentum. » Et (can. 20): 126.0396D| « Qui non fuerit concors circa metropolitanam ecclesiam, et circa sacerdotale consortium, sed inflatus, et ab hoc consortio separatus, putat propriae plebi incubandum, et nonnunquam conventus ad concilium venire detrectat, circa hunc non tantum dioecesim non esse servandam, verum et de propria ecclesia, quae illi male faverit, omnimodo adnitendum ut etiam auctoritate publica rejiciatur, atque ab ipsa principali cathedra removeatur. » Et (can. 190 Carthag.): « Si accusatus ad rationem reddendam venire refugerit, et excommunicatus a primate suo exstiterit, tempore quo non communicat, nec in sua Ecclesia vel parochia communicet. » Et sanctus Hilarus papa ad Leontium, 126.0397A| et caeteros episcopos scribit (epist. 2): « Quia non minus in sanctarum traditionum delinquitur sanctiones, quam in injuriam ipsius Domini prosilitur. » Et Dioscorus in synodo Chalcedonensi, sicut in gestis ejusdem concilii, sed et in edicto Justiniani super quintam synodum demonstratur, non quia in fidem peccaverit, sed propter solum ecclesiasticum ordinem, et quia contra suum archiepiscopum sacris canonibus obvians rebellaverat, est damnatus. Et Acacius Constantinopolitanus episcopus propter praevaricationem Nicaeni concilii a Felice papa est condemnatus, sicut idem Felix ad eum scripsit dicens (epist. 4): « Multarum transgressionum reperiris obnoxius, et in venerabilis Nicaeni concilii contumelia es saepe versatus. » Haec mentis 126.0397B| oculo perspice, et ne illa, quod absit, incurras solertissime cave.
CAPUT XXVIII. De male ab eo excommunicatis: qui et qualiter excommunicari debeant, et qui ordo in judiciis ecclesiasticis observandus. Nam cum dicat beatus Petrus apostolus: Si bene facientes patienter sustinetis, haec est gratia apud Deum (I Petr. II), causa injuriarum tuarum, sicut in petitione mihi ab ecclesia Laudunensi data continetur. presbyteros et diaconos, ac reliquos clericos non accusatos, nec confessos, neque convictos, ab omni ecclesiastico officio excommunicasti, et ut nemo sacra missarum officia in tua parochia celebraret, interdixisti: cum sacri canones neminem ab officio 126.0397C| removeri permittant, nisi aut sponte confessum, aut regulariter convictum, aut eum qui regulariter vocatus ad reddendae rationis judicium venire noluerit, sicut scriptum est in capitulo 19 Carthaginensis concilii de episcopis, et in 20 de presbyteris et diaconibus, ac reliquis clericis. « Si, inquiunt (can. 20), presbyteri vel diaconi fuerint accusati, adjuncto sibi ex vicinis locis proprius episcopus legitimo numero collegarum, quos ab eodem accusati petierint, id est una secum in presbyteri nomine sex, in diaconi tres, ipsorum causas discutiant, eadem dierum et dilationum, et a communione remotionum, et discussione personarum inter accusatores et eos qui accusantur forma servata. » Scilicet sicut de episcopis in praecedenti capitulo est diffinitum: reliquorum autem 126.0397D| clericorum causas etiam solus episcopus loci agnoscat et finiat. Et item (can. 28): « Presbyteri, diaconi, vel caeteri inferiores clerici, in causis quas habuerint, si de judiciis episcoporum suorum questi fuerint, vicini episcopi eos cum consensu sui episcopi audiant, et inter eos diffiniant: vel ad primates suarum provinciarum provocent, sicut et de episcopis saepe constitutum est. » Et secundum Antiochenos canones (can. 9): « Ad metropolim omnes undique qui negotia videntur habere concurrant. » Et (can. 20): « In canonicis conciliis adsint presbyteri, et diaconi, et omnes qui se laesos existimant, et synodi experiantur examen. Nullis vero liceat apud se celebrare concilia, praeter eos quibus metropolitana jura videntur esse commissa. » Et hinc sanctus 126.0398A| Augustinus, doctor famosissimus, atque ab apostolica sede receptissimus, qui Carthaginensi concilio, in quo haec quae eo praemisimus, apostolica auctoritate firmato interfuit, et plenissime sensum novit, quo eadem synodus capitulum illud constituit, de quo in epistola ad clerum et plebem Hipponiensium inter alia dicit (epist. 137): « Nuper in concilio episcoporum constitutum est, nullum clericum, qui nondum convictus est, suspendi a communione debere, nisi ad causam suam examinandam se non praesentaverit. » Ipsam autem praesentationem idem demonstrat concilium (conc. Carthag., can. 19), videlicet, « ut aut ipse accusatus, ad causam suam dicendam electorum judicum die statuta litteris evocatus occurrat, aut aliquas veras necessitatis causas 126.0398B| probet, quibus occurrere non potuisse manifestum sit. » Et attendendum, quia dicit non potuisse, et non dicit non voluisse. Sic et de accusatore dicit: « Ut nec ipsi adimatur facultas causae suae peragendae, si se ad diem occurrere non valuisse probaverit. » Sic et iterum de accusato, si ad concilium universale anniversarium occurrere noluerit, dicit: « Quod si accusatus vel accusator occurere voluit et non valuit, excusabilem quemlibet eorum synodus esse voluit. » Hoc quippe Africana synodus patenter ostendit, dicens: (can. 46): « Ut si intra annum excommunicationis causam suam purgare contempserit. » Unde et Carthaginense concilium dicit (can. 19): « Quisquis episcoporum accusatur, ad primatem provinciae ipsius causam deferat accusator, nec a 126.0398C| communione suspendatur cui crimen intenditur, nisi ad causam suam dicendam electorum judicum die statuta litteris evocatus minime occurrerit. » Qua sententia evidenter ostenditur, quia accusator accusare non potest, nisi in accusatione praesens fuerit; potest autem accusare absentem: et qui non potest accusari nisi per praesentiam accusatoris, potest absens judicari, imo etiam ab his qui hoc decreverunt jam judicatus est, si ad judicium litteris evocatus secundum quod decretum est non occurrerit, vel aliquas veras necessitatis causas, quibus eum occurrere non potuisse manifestum sit, non probaverit. Similiter ut de episcopo, ita et de presbytero, vel diacono subsequenti capitulo demonstratur. Hinc Bonifacius ad septem provincias scripsit, dicens de Maximo (epist. 126.0398D| 2): « Si adesse voluerit, praesens si confidit ad objecta respondeat: si adesse neglexerit, dilationem sententiae de absentia non lucretur. Nam manifestum est confiteri eum de crimine, qui indulto et toties delegato judicio, purgandi se occasione non utitur. »
Qui autem ad accusationem admitti non debeant, leges dicunt: « Sane hi qui crimina sua in quaestione confessi sunt, de aliis si dicere voluerint, a judice non credantur: quia jure et legibus constitutum est, ut spontanea professione reus reum non faciat, neque illi de altero credatur, qui se criminosum esse confessus est. » Et item: « Non credendum est contra alios eorum confessioni, qui in criminibus accusantur, nisi se prius probaverint innocentes, quia 126.0399A| periculosa est, et admitti non debet rei adversum quemcunque professio. » Et concilium Africanum demonstrat: « Qui postea, inquiens (can. 96, 97), quam excommunicatus fuerit, in ipsa adhuc excommunicatione constitutus, sive sit clericus, sive sit laicus, accusare voluerit; omnesque servi, vel proprii liberti, ad accusationem non admittantur, vel omnes quos ad accusanda publica crimina leges publicae non admittunt; omnes etiam infamiae maculis aspersi, id est histriones, aut turpitudinibus subjectae personae; haeretici etiam, sive pagani, seu Judaei: sed tamen omnibus, quibus accusatio denegatur, in causis propriis accusandi licentia non est neganda. » (Can. 98.) « Et quotiescunque clericis ab accusatoribus multa crimina objiciuntur, 126.0399B| et unum ex ipsis, de quo prius egerit accusator, probare non valuerit, ad caetera jam non admittatur. Testes autem ad testimonium non admittendos, qui nec ad accusationem admitti praecepti sunt, vel etiam quos ipse accusator de sua domo produxerit: ad testimonium autem intra annos quatuordecim aetatis suae non admittantur. » Et sanctus Augustinus dicit: « Quamvis, inquiens, vera sint quaedam, non tamen judici facile credenda sunt, nisi certis indiciis demonstrentur. » Qui fecit quod docuit, cum in reddita ratione ad primatem suae provinciae Xantippum scribens, quemdam presbyterum suum Abundantium a se judicatum esse demonstrat, de eo dicens (epist. 236): « Insinuo prudentiae tuae, Abundantium quemdam in 126.0399C| fundo Strabonianensi pertinente ad curam nostram ordinatum fuisse presbyterum. Qui cum non ambularet vias servorum Dei, non bonam famam habere coeperat, qua ego conterritus, non tamen temere aliquid credere volens, sed plane sollicitior factus, operam dedi, si quomodo possem ad aliqua malae conversationis ejus certa indicia pervenire. Ac primo comperi, eum pecuniam cujusdam rusticani de vino apud se commendato intervertisse, ita ut nullam inde posset probabilem reddere rationem. Deinde convictus atque confessus est, die jejunii natalis Domini, quo etiam Gippitana ecclesia sicut et caeterae jejunabat, cum tanquam perrecturus ad ecclesiam suam valefecisset collegae suo presbytero Gippitano hora fere quinta, et cum secum nullum clericum haberet, in eodem fundo restitisse, et apud 126.0399D| quamdam malae famae mulierem, et prandisse et coenasse, et in una domo mansisse, et hoc negare non potuit. Nam quae negavit Deo dimisi, quae occultare permissus non est, judicavi. Timui ei committere ecclesiam, praesertim inter haereticorum circumlatrantium rabiem constitutam. Haec autem me prudentiae tuae praecipue intimare oportebat, ne aliqua tibi fallacia subreperet. » Sciebat enim iste vir Domini canones, et non contemnebat secundum eosdem sacros canones, primati suo, minori scientia et forte merito, sed potiori loco subdi, obaudiens dicentem Apostolum: Obedite praepositis vestris in Domino (Hebr. XIII). Ubi autem inter accusatores et 126.0400A| accusatos causa debeat agitari, Carthaginense concilium statuit dicens (can. 30): « Ut accusatus vel accusator in eo loco unde est qui accusatur, locum sibi eligat proximum, quo non sit difficile testes producere ubi causa finiatur; » et hinc leges dicunt: « Criminum discussio ibi agitanda est, ubi crimen admissum est: nam alibi criminum reus prohibetur audiri. » Et item: « Si quis adversarium aut repetitione, aut criminis objectione pulsaverit, in provincia in qua consistit ille qui pulsatur, suas exerat actiones, nec aestimet adversarium suum alibi aut longius ad judicium pertrahendum. Ille vero qui pulsatus fuerit si judicem suspectum habuerit, liceat appellare. » Et Carthaginense dicit concilium (can. 15): « Ut a quibuscunque judicibus ecclesiastici; 126.0400B| ad alios judices ecclesiasticos, ubi est major auctoritas, fuerit provocatum, non eis obsit quorum fuerit soluta sententia, si convinci non potuerint, vel inimico animo judicasse, vel aliqua cupiditate aut gratia depravari. Sane si ex consensu partium electi fuerint judices, etiam a pauciori numero quam constitutum est, non liceat provocari. » Qualiter autem sententia finiri debeat, leges et sacri canones monstrant, dicentes ut vel in synodo, vel per judices, sive quos conquirentes primates dederint, sive quos ipsi vicinos ex consensu delegerint. « Deputati autem judices episcopi, ut Africanum dicit concilium (can. 88), ab illo primate sunt dandi, in cujus provincia causa versatur: si autem ex communi placito conquirentes vicinos judices elegerint, aut unus eligatur, aut tres, et si tres elegerint, aut 126.0400C| omnium sententiam sequantur, aut duorum. » Et Chalcedonense concilium dicit (can. 9): « Si quis clericus adversus clericum habet negotium, non deserat episcopum proprium, et ad saecularia percurrat judicia; sed prius actio ventiletur apud episcopum proprium, vel certe consilio ejusdem episcopi, apud quos utraeque partes voluerint, judicium continebunt. Si quis autem praeter haec fecerit, canonicis correptionibus subjacebit. » Et sanctus Innocentius ad Victricium episcopum: « Si quae, inquit (epist. 1), causae, vel contentiones inter clericos tam superioris ordinis quam etiam inferioris fuerint exortae, ut secundum synodum Nicaenam congregatis ejusdem provinciae episcopis jurgium terminetur: nec alicui liceat (sine praejudicio tamen Romanae 126.0400D| Ecclesiae, cui in omnibus causis debet reverentia custodiri), relictis his sacerdotibus, qui in eadem provincia Dei Ecclesiam nutu divino gubernant, ad alias convolare provincias. Quod si quis forte praesumpserit, et ab officio cleri submotus, et injuriarum reus ab omnibus judicetur. Si autem majores causae in medio fuerint devolutae, ad sedem apostolicam, sicut synodus statuit, et vetus consuetudo exigit, post judicium episcopale referantur. »
Et quia sicut duo sunt peccata, et duo genera peccatorum (aut enim in Deum peccat homo, aut in hominem), et duo sunt adventus Domini, qui venit peccatores salvos facere. Omnes enim peccaverunt, 126.0401A| et egent gloria Dei (Rom. III), unus occultus, et alter manifestus: unus, de quo scriptum est: Descendit sicut pluvia in vellus (Psal. LXXI), et alter de quo scriptum est: Deus manifeste veniet (Psal. XLIX); unus de quo dicitur: Venit filius hominis, non ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum (Joan. III), alter quando veniet judicare vivos et mortuos et saeculum per ignem; ita duo sunt judicia, unum occultum, et alterum manifestum; et duo judiciarii ordines, unus de quo dicit Apostolus: Si quis frater nominatur fornicator (I Cor. V), etc.; eam nominationem intelligi volens, ut dicit Augustinus in libro de Poenitentia (cap. 3), quae fit in quemquam, cum sententia ordine judiciario et cum integritate profertur. Noluit enim hominem ab homine judicari 126.0401B| ex arbitrio suspicionis, vel etiam extraordinario usurpato judicio: sed potius ex lege Dei secundum ordinem Ecclesiae, sive ultro confessum, sive accusatum atque convictum Nam si nominatio sufficit, multi damnandi sunt innocentes, quia saepe falso in quemquam crimen nominatur. Qui ordo judiciarius qualiter exsequi debeat, beatus Gregorius in commonitorio ad Joannem defensorem euntem in Hispanias dicit (lib. XI, ind. 6, epist. 52): « Videlicet, ut alii sint accusatores, et alii testes: deinde causasarum qualitas est examinanda, et ut praesente accusato sub jurejurando dicatur testimonium scriptis allegatum, et accusatus respondendi et defendendi se locum habeat, et examinatio personarum accusantium ac testificantium regulariter fiat. » Quem 126.0401C| judiciarii ordinis modum etiam Dominus innuit, cum in resuscitatione puellae in domo jacentis mortuae, ac si in revelatione non omnibus causae notae, quosdam discipulorum suorum testes, sed et patrem et matrem puellae secum adhibuit (Luc. VIII). Alter vero judiciarii ordinis modus est eorum, quae non sub paucorum notitia, quasi adhuc in cubiculo contecta, ut patrata credantur testibus indigent, sed quasi jam extra portam civitatis multa turba comitante elatus (Luc. VII), ad multorum cognitionem delata esse noscuntur. De quo judiciarii ordinis modo, dicit Apostolus: Ego quidem absens corpore, praesens autem spiritu, jam judicavi ut praesens eum qui sic operatus est, in nomine Domini nostri Jesu Christi, congregatus vobis et meo spiritu, cum virtute Domini 126.0401D| Jesu, tradere hujusmodi hominem Satanae in interitum carnis (I Cor. V); et paulo superius: Ut tollatur de medio vestrum qui hoc opus fecit (ibid.). Unde Ambrosius « cognito opere pellendum peccantem fuisse de coetu fraternitatis » dicit. Omnes enim crimen ejus sciebant, in qua re neque testibus opus erat, neque tergiversatione aliqua poterat tegi crimen. De patratore autem manifestorum, et si ad judicium adduci non potest, Bonifacius papa ad septem provincias decernens dicit de Maximo, qui conventus etiam devitabat, et adesse minime volebat: « Nullus, inquit (epist. 2), dubitat, quod ita judicium nocens subterfugit, quemadmodum ut absolvatur qui est innocens quaerit. Sed astuta cavillatio 126.0402A| eorum, qui versutias agendi credunt esse consilia, nunquam innocentiae nomen accipiet. Confitetur enim de omnibus quisquis se subterfugere judicium dilationibus putat. Nihil enim interest utrum in praesenti examine omnia quae dicta sunt comprobentur, cum ipsa quoque pro confessione procurata toties constet absentia. Quod si adesse neglexerit, dilationem sententiae de absentia non lucretur. » Sic Coelestinus (epist. 1) de Daniele Galliarum quondam episcopo judicavit. « Et quia nemo praepropere, vel praepostere, scilicet non commonitus, neque conventus est judicandus, de conventione hujusmodi patratoris manifestorum criminum lex dicit: Quicunque tribus auctoritatibus judicis conventus, vel tribus edictis ad judicem fuerit provocatus, aut uno pro 126.0402B| omnibus peremptorio, id est, quod causam exstinguit, fuerit evocatus, et praesentiam suam apud eum judicem a quo ei denuntiatum est exhibere noluerit, adversus eum quasi in contumacem judicari potest, quinimo nec retractari per appellationem negotia possunt, quoties in contumacem fuerit judicatum. »
Et hanc sententiam de tribus auctoritatibus conventis ex evangelica veritate, Coelestinus ad Nestorium scribens, et Ephesina synodus de eodem decernens, et beatus Gregorius ad Joannem scribens comprobant. De peremptorio autem scripto, Africanum concilium monstrat de Cresconio (can. 15): « Ut si conventus resipiscere detrectaverit suo contemptu et contumacia faciente, auctoritate judiciaria protinus excludatur. » Et item beatus Gregorius de 126.0402C| sententia in contumacem scribens ad Maximum praesumptorem Salonitanum episcopum dicit (lib. V, epist. 3): « Hortamur ut ad nos venire omni postposita excusatione festines, quatenus servata justitia, haec de quibus accusaris et cognoscere et finire secundum canonica instituta Christo revelante possimus. Ita autem fac, ut ad veniendum amplius jam moras non ingeras, ne ipsa te magis absentia obnoxium his quae dicuntur assignet, et nos in te haec res, non solum propter dicta crimina quae purgare subterfugis, sed etiam propter inobedientiae culpam, durius scilicet ut in contumacem cogat ex concilio ferre judicium. » Et Africanum concilium (can. 67), ad suggestionem vel postulatum Maurentii episcopi, post recitatam schedulam quam obtulit Placentinus: 126.0402D| « Debuisse quidem ex sancto concilio adversus contumaces episcopos, qui praecepti fuerant a primate suo ut occurrerent ad concilium, et non venerunt, secundum mensuram sacerdotalem ferri sententiam; sed servata ecclesiastica mansuetudine, dati sunt de concilio electi judices, et missae sunt litterae ad eorumdem episcoporum primatem. » Qualiter autem examinatis omnibus, et ad liquidum cognitis, sententia regulariter ac legaliter proferri debeat, et ecclesiasticae et publicae leges demonstrant dicentes: « Observare judices specialiter debent, ut in omnibus causis sententia, quae deliberata fuerit, constitutis pariter partibus recitetur, ut ab his a quibus causa dicta est ad integrum quae dicta fuerit sententia 126.0403A| cognoscatur. » Et item: « Quidquid praesentibus partibus in causis fuerit ordinatum, habebit plenissimam firmitatem, nec poterit immutari. » Et item: « Ea quae, altera parte absente decernuntur, vim rerum judicatarum non obtinent. » Et item, quod et sanctus Gregorius in commonitorio ad Joannem defensorem euntem in Hispanias ex legibus novellae constitutionis capitulo decimo sexto de testibus posuit, et canonicum esse decrevit: « Hoc quoque, inquiens, saepius agnovimus, quoniam quidam, aut apud locorum defensores, aut apud clarissimos provinciarum judices, aut etiam ut assolet hic apud clarissimum magistrum census ingrediuntur et queruntur, tanquam ab alio passi aliquid contra leges, 126.0403B| aut aliter injustitiam sustinentes, aut damnificati testes volunt producere. At ne postea objiciatur eis quia per unam partem gesta confecta sunt, oportet et illum qui impetitur, in ipsa civitate constitutum ubi testimonia dantur, admonitum a judice sive a defensore, advenire aut audire testes. Si vero noluerit advenire, sed contempserit ut ex hoc ab una parte testimonia adversus aliam inutilia sint, sancimus hujusmodi testimonia ita valere, tanquam si non ex una parte consisterent, sed etiam ipso praesente fuissent facta. Si enim repudiaverit, et venire noluerit et audire quae deponuntur, cum utique in publico sit et non ex inevitabili quadam necessitate venire non possit, aequaliter erunt tanquam si advenisset, et nulla utilitas ex contemptu suo ei adhibebitur, sed 126.0403C| videbuntur quidem in utriusque praesentia facta. » « Ecce, inquit sanctus Gregorius, admonendus est semper adversarius, ut ad audiendos testes adveniat, alioquin necesse est ut quod contra leges actum est firmitatem non habeat. » Quales autem testes, vel cujus opinionis, ad testimonium admittendi sunt, plurimae leges ostendunt, quae pene nulli habentur incognitae, quae etiam et illud sanciunt: Ut vilissimis testibus etiam sine corporali discussione credi non debeat; et item in libro sexto, titulo decimo nono, inter alia praecipitur: Ut sententia, si sine scripto dicta fuerit, nec nomen sententiae habere mereatur. Quod legale decretum et in passione Domini, super cujus caput posuerunt causam ipsius scriptam, et in martyrum passionibus, quando judicati sunt, observatum 126.0403D| multoties legimus, et legatos apostolicae sedis, auctoritate Leonis papae, Dioscorum in Chalcedonensi concilio, et Felicem Acacium, et Silverium papam Vigilium, et caeteros Romanae sedis pontifices per scripturam plures qui resipiscere noluerunt legimus condemnasse.
CAPUT XXIX. Quid canones statuant de irregulariter excommunicatis. Vide, frater, si has sacras leges fuisti secutus, quando presbyteros et diaconos parochiae tuae ab officio ecclesiastico generaliter excommunicasti, cum certissimum atque notissimum et nobis et omnibus in hac Rhemensi provincia habeatur, quod nec accusati, nec confessi, neque convicti de aliquo crimine 126.0404A| fuerint. Quia vero certum est te non secundum has regulas judicasse, nec ex consensu partium electus in hac judicatione judex fuisti, a te judice ecclesiastico ad me majoris auctoritatis judicem ecclesiasticum judicati; sicut et fecerunt, debuerant provocare, et tua injusta sententia a me est competenter soluta. Placuit, inquit Carthaginense concilium, ut a quibuscunque judicibus ecclesiasticis ad alios judices ecclesiasticos, ubi est major auctoritas, fuerit provocatum, non eis obsit quorum fuerit soluta sententia, si convinci non potuerint, vel inimico animo judicasse, vel aliqua cupiditate, aut gratia depravati, et reliqua. Quae sententia utrum te an non tangat, ratio ipsa demonstrat. Nunc videamus quid sacri canones dicant de his, qui a singulis episcopis provincialibus, 126.0404B| pro incognitis causis primati provinciae et caeteris episcopis excommunicantur. « De his, inquiunt Nicaeni canones (can. 5), qui communione privantur, seu ex clero seu ex laico ordine, ab episcopis per unamquamque provinciam, sententia regularis obtineat, ut hi qui abjiciuntur ab aliis non recipiantur; requiratur autem, ne pusillanimitate, aut contentione, vel alio quolibet episcopi vitio videatur a congregatione seclusus. Ut hoc ergo decentius inquiratur, bene placuit annis singulis per unamquamque provinciam bis in anno concilia celebrari, ut communiter omnibus simul episcopis congregatis provinciae, discutiantur hujusmodi quaestiones, et sic qui suo peccaverunt evidenter episcopo, excommunicati rationabiliter ab omnibus 126.0404C| aestimentur, usquequo vel in communi, vel episcopo placeat humaniorem pro talibus ferre sententiam. » Et Antiochenum concilium (can. 6): « Si quis a proprio episcopo communione privatus est, non ante suscipiatur ab aliis, quam suo reconcilietur episcopo, aut certe ad synodum quae congregatur occurrens pro se satisfaciat, et persuadens concilio sententiam suscipiat alteram. Haec autem diffinitio maneat circa laicos, et presbyteros, et diaconos, omnesque qui sub regula esse monstrantur. » Et Carthaginense concilium, quod in capitulo vigesimo dixerat, ut statuto numero uniti episcopi cum proprio episcopo presbyterorum et diaconorum causas terminarent, reliquorum clericorum querelas solus episcopus cognosceret et finiret, capitulo vigesimo octavo dicit: 126.0404D| « Ut presbyteri, diaconi, vel caeteri inferiores clerici, in causis quas habuerint, si de judiciis episcoporum suorum questi fuerint, vicini episcopi eos cum consensu sui episcopi audiant, et inter eos diffiniant adhibiti ab eis episcopi. Quod si et ab eis provocandum putaverint, non provocent ad transmarina judicia, sed ad primates suarum provinciarum, sicut et de episcopis saepe constitutum est. Ad transmarina autem qui putaverint appellandum, a nullo intra Africam in communionem suscipiantur. » Et Africanum concilium capitulo nonagesimo secundo haec eadem diffinivit. Qui canones propter longinquitatem primatum, ad finitimos episcopos, presbyteros, vel diaconos, ac reliquos clericos praecipiunt 126.0405A| provocare, sicut iidem canones aperte demonstrant in capitulo de visitandis tempore concilii provinciis, sed et in eo ubi Carthaginense concilium dicit (can. 17): « Ut unaquaeque provincia propter longinquitatem primatem habeat proprium. » Unde et Mauritania Sitifensis postulavit primatem provinciae Numidiae, ex cujus coetu separatur, ut suum habeat primatem, quem, consentientibus omnibus primatibus provinciarum Africanarum, vel omnibus episcopis propter longinquitatem habere permissa est. Quapropter in unaquaque provincia quae primatem habet, omnes qui negotia videntur habere, secundum Antiochenos canones, ad metropolim debent concurrere: quia, ut Africanum concilium ad Coelestinum papam scribit (can. 9): « Decreta Nicaena, sive inferioris gradus 126.0405B| clericos, sive episcopos ipsos, suis metropolitanis apertissime commiserunt. Prudentissime enim justissimeque viderunt quaecunque negotia in suis locis ubi orta sunt finienda, nec unicuique provinciae gratiam sancti Spiritus defuturam, qua aequitas a Christi sacerdotibus et prudenter videatur, et constantissime teneatur: maxime quia unicuique concessum est, si judicio offensus fuerit cognitorum, ad concilium suae provinciae vel etiam universale provocare. »
Quod et Innocentius ad Victricium ex Nicaenis decrevit canonibus, et ex eis Bonifacius ad Hilarium Narbonensem episcopum dicit (epist. 1): « Advertat, inquiens, charitas tua adeo nos canonum praecepta servare, ut ita constitutio quoque nostra diffiniat, 126.0405C| quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet » ; et similiter Coelestinus, et alii sedis Romanae pontifices decreverunt. Sardicenses quoque canones, propter praefatam longinquitatem primatum, ad finitimos episcopos, veluti et Africae provinciae canones, provocare permiserunt, sicut et in eisdem Sardicensibus canonibus demonstratur, memorante Osio importunitates Africanorum episcoporum, quos dicit se cognovisse sanctissimi fratris et coepiscopi sui Grati salutaria consilia spernere atque contemnere. Unde in praefato Sardicensi concilio scriptum est (can. 17): « Osius episcopus dixit: Quod me adhuc movet reticere non debeo, si episcopus quis forte iracundus, quod esse non debet, cito et aspere commovetur 126.0405D| adversus presbyterum, sive diaconum suum, et exterminare eum de Ecclesia voluerit, providendum est ne innocens damnetur, aut perdat communionem; et ideo habeat potestatem is qui abjectus est, ut episcopos finitimos interpellet, et causa ejus audiatur, ac diligentius tractetur, quia non oportet ei negare audientiam roganti. Et ille episcopus, qui juste aut injuste eum abjecit, patienter accipiat ut negotium discutiatur, ut vel probetur sententia ejus a plurimis, vel emendetur. Tamen priusquam omnia diligenter et fideliter examinentur, eum qui fuerat a communione separatus, ante cognitionem nullus debet praesumere ut eum communioni societ. » Attendendum quippe nobis est quod discretissime sacri 126.0406A| canones dicunt, ut eum qui fuerat a communione separatus, ante cognitionem nullus debet praesumere ut eum communioni societ. Quia sicut sanctus Leo ad Rusticum Narbonensem episcopum scribit (epist. 95, in praefat.): « In his quae vel dubia fuerint aut obscura, id noverimus sequendum, quod nec praeceptis evangelicis contrarium, nec decretis sanctorum inveniatur adversum. » Et item: « Quia sacerdotum Domini matura volumus esse judicia, nihil possumus in rebus incognitis in cujusquam partis praejudicium diffinire, priusquam universa quae gesta sunt veraciter audiamus. » Et item alibi egregie dicitur: « Non esse justum mediatorem, qui in incertis sic unam partem audit, ut alteri parti nihil reservet. » Et sanctus Gregorius: « Ira, inquit, sacerdotis nequaquam 126.0406B| debet esse praeceps et perturbata, sed magis ex consilii gravitate mitiganda. » Et item: « Ad proferendam, inquit (Moralium l. XIX, c.14), sententiam nunquam praecipites esse debemus, nec temere indiscussa judicemus, ne quaelibet mala audita nos moveant, ne passim dicta sine probatione credamus. Quod profecto perpetrare pertimescimus, si auctoris nostri subtilius facta pensemus. Ipse quippe, ut nos a praecipiti sententiae prolatione compesceret, cum omnia nuda et aperta sint oculis ejus, mala tamen Sodomae noluit audita judicare, qui ait: Descendam, et videbo utrum clamorem, qui venit ad me, opere compleverint, an non est ita, ut sciam (Gen. XVIII, 21). Omnipotens itaque Dominus, et omnia sciens, cur ante probationem quasi dubitat, nisi ut gravitatis 126.0406C| nobis exemplum proponat, ne mala hominum ante praesumamus credere quam probare? » De manifestis autem et plurimis cognitis mox ibidem subsequitur: « Ecce per angelos ad cognoscenda mala descendit, moxque facinorosos percutit; atque ille patiens, ille mitis, ille de quo scriptum est: Tu autem, Domine, cum tranquillitate judicas (Sap. XII, 18), ille de quo rursum scriptum est: Dominus patiens est redditor (Eccli. V, 4), in tanto crimine involutos inveniens, quasi patientiam praetermisit, et diem extremi judicii exspectare ad vindictam noluit, sed eos igne judicii ante judicii diem praevenit. Ecce malum quasi cum difficultate credidit cum audivit, et tamen sine tarditate percussit cum verum agnoscendo reperit: ut nobis videlicet daret exemplum, quod majora crimina 126.0406D| et tarde credenda sunt cum audiuntur, et citius punienda cum veraciter agnoscuntur. » Et qui a Patre accepit omne judicium, et in spiritali et in saeculari sua republica, pro se ad judicandum ministros suos constituit, sicut Scriptura dicit, eisque sibi in judicio etiam ministrare praecepit, dicens: Si quis mihi ministrat, me sequatur (Joan. XII, 26), id est me imitetur. In qua ministratione idem qui est via, veritas, et vita, viam judicandi hoc modo judicibus sacra lectione, qui fuerint Sodomorum accusatores ostendit, Clamor, inquit, Sodomorum venit ad me (Gen. XVIII, 20), id est non solum magna, sed et manifesta perseverantia peccata eorum ad judicandum provocant me. Qui fuerint testes accusationis 126.0407A| eorum subsequitur dicens: Descendam et videbo utrum clamorem, qui venit ad me, opere compleverint, an non, ut sciam (Gen. XXI). Dominus itaque omnia sciens, ut ex verbis sancti Gregorii praemisimus, et alii catholici doctores exponunt, judicandi nobis modum proponit, ut quae non sunt manifesta non judicemus, et quae manifesta sunt sine tarditate et haesitatione aliqua judicemus, sicut supra ex verbis beati Ambrosii apostoli sententiam exponentis ostensum est: « Cognito, inquit, opere pellendum peccantem fuisse de coetu fraternitatis dicit Apostolus. Omnes enim crimen ejus sciebant, in qua re neque testibus opus erat, neque tergiversatione aliqua poterat tegi crimen. »
CAPUT XXX. Qua ratione solvi queant excommunicationes non legitimae, et de iis qui injuste excommunicant. 126.0407B| Quibus sententiis sanctarum Scripturarum, et sacrorum canonum, atque decretorum sedis Romanae pontificum, fultus atque suffultus, et sicut adhuc in processu ostendam, metropolitana auctoritate, exsecrabilem atque exitiabilem, non excommunicationem, sed maledictionem tuam, in eos jaculatam, qui non accusati, nec confessi, nec convicti, nec etiam a te fuere secundum Domini jussionem commoniti, ac de his pro quibus eos excommunica veras, sicut non solum mihi, sed et pene omnibus in Rhemensi provincia erat notum, innoxii, et tanti simul a sacro officio et sacra communione, atque a societate 126.0407C| Ecclesiae catholicae, solo tuo furore et causa tuae injuriae, ad multorum exitium fuere depulsi, irritam et nullius momenti esse decrevi: praesertim cum sacrae regulae nulli in mortis urgente periculo constituto baptisma denegari, nulli poscenti ultimam poenitentiam et viatici muneris communionem interdici praecipiant, nulli etiam sepulturae humanitatem abrogari permittant, et in tua parochia nemo in necessitate mortis ab eis quorum interest baptizari, nemo communionis gratia reconciliari, nemo sepeliri cum debita commendatione poterat, si ministri Ecclesiae suis forent privati ministeriorum officiis. Et tua ligamenta non fuerunt sanctae Ecclesiae alligationes, sed tuae maledictiones. Unde beatus Gregorius respondens Petro interroganti: « Nunquidnam 126.0407D| valde esse grave credimus, si fortasse cuilibet exagitati iracundia maledicamus? » In libro Dialogorum dicit (lib. III Dialog., cap 15): « Pensa, inquiens, quam gravis est culpa quae separat a regno vitae, cum Paulus dicat: Neque maledici regnum Dei possidebunt (I Cor. VI, 10). « Et interroganti eidem Petro: Quid si homo non fortasse ex malitia, sed ex linguae incuria, maledictionis in proximum jaculatur verbum? respondit: « Si apud districtum, inquiens, judicem, Petre, otiosus sermo reprehenditur, quanto magis noxius? Pensa ergo quantum sit damnabilis qui a malitia non vacat, si et ille sermo poenalis est qui a bonitate utilitatis vacat. » Et in libro Moralium (lib. IV, cap. 6): « Sciendum est, inquit, quod 126.0408A| Scriptura sacra duobus modis maledictum memorat, aliud videlicet quod approbat, aliud quod damnat. Aliter enim maledictum profertur judicio justitiae, aliter livore vindictae. Contra maledictum quippe livore justitiae depromptum, voce Pauli praedicantis admonemur, qui ait: Benedicite, et nolite maledicere (Rom. XII, 14); et rursum dicit: Neque maledici regnum Dei possidebunt (I Cor. VI, 10). Nam et sancti viri, cum maledictionis sententiam proferunt, non ad hanc ex voto ultionis, sed ex justitiae examine erumpunt. Intus enim subtile Dei judicium aspiciunt, et mala foras exsurgentia quia maledicto debeant ferire cognoscunt, et eo in maledicto non peccant, quo ab interno judicio non discordant. » Tu vero a judicio justitiae in tuis maledictionibus discordasti, qui non 126.0408B| judicio justitiae, sed livore vindictae, et causa injuriarum tuarum eas protulisti, non videns quoniam a te irregulariter maledictos sacri canones non vetant ab aliquo episcopo regulariter recipi, multo magis autem ab eo qui tibi praeest innuunt eos debere absolvi. Scriptum est enim in Carthaginensi concilio. Augustinus episcopus legatus provinciae Numidiae dixit (can. 9): « Hoc statuere dignamini, ut si qui forte merito facinorum suorum ab Ecclesia pulsi sunt, et sive ab aliquo episcopo vel presbytero fuerint in communionem suscepti, etiam ipse pari cum eis crimine teneatur obnoxius, refugientes sui episcopi regulare judicium. » Et item (can. 29): « Qui excommunicatus fuerit pro suo neglectu, sive episcopus, sive quilibet clericus, et tempore excommunicationis 126.0408C| suae ante audientiam communionem praesumpserit, ipse in se damnationis judicetur protulisse sententiam. » Sentisne quid audis? intelligisne quae legis? Hi enim sacri canones eos ab aliis recipi prohibent, qui merito facinorum suorum ab Ecclesia pulsi sunt, et qui refugiunt sui episcopi regulare judicium, et qui pro suo neglectu excommunicati sunt, et ante audientiam tempore excommunicationis communionem praesumunt. Laudunenses autem clerici, nec pro suo neglectu excommunicati a te fuerunt, nec regulare judicium refugerunt, nec ante audientiam et cognitionem communionem contra regulas praesumpserunt. Regula quippe, unde et qualiter quique excommunicari debeant, nobis est manifeste deprompta, dicente Domino: Si peccaverit 126.0408D| in te frater tuus, et reliqua usque dum dicitur, sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Amen dico vobis, quaecunque alligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo (Matth. XVIII). Et hac regula, atque hoc regulari judicio, canonicoque ordine, ab Ecclesiae communione medicinaliter, usque dum convertantur et ad poenitentiam redeant, separatos constat rata a Deo prolata sententia: Quaecunque alligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo (ibid.). Et sacri canones taliter a propriis episcopis abjectos vel excommunicatos, vel si dubium fuerit utrum taliter necne abjecti vel excommunicati fuerint, interim non recipi ab aliis praecipiunt, si ante per finitimos episcopos, vel per electos aut deputatos judices, 126.0409A| causae eorum finiri nequiverint, donec in provinciali synodo, quo metropolitanus antistes probaverit, discutiantur, et regulariter sententiam communiter inventam abjecti suscipiant, sicut Nicaeni canones aperte demonstrant dicentes (can. 5): « Hi qui abjiciuntur, ab aliis non recipiantur. Requiratur autem, ne pusillanimitate, aut contentione, aut alio quolibet episcopi vitio, videantur a congregatione seclusi. » Manifestum est enim, quoniam dubia vel obscura jubentur requiri, non certa vel manifesta. Et Antiochenum concilium (can. 6): « Communione, inquit, privatus a proprio episcopo, non ante recipiatur ab aliis, donec proprio reconcilietur episcopo, aut occurrens ad synodum quae congregatur, pro se satisfaciat, et persuadens concilio sententiam suscipiat 126.0409B| alteram. » Et Sardicenses canones (can. 17): « Ille, inquiunt, episcopus, qui juste aut injuste eum abjecit, patienter accipiat ut negotium discutiatur, ut vel probetur sententia ejus a plurimis, vel emendetur. » Scilicet ut discussione facta de ante dubiis et obscuris, sententia rationabiliter dicta probetur, vel irrationabiliter prolata emendetur. Et hoc de uno, vel duobus, aut tribus, decem quoque, vel viginti, aut triginta, et de dubiis vel obscuris servari patienter aliquo modo poterat. At ubi manifestissime, sicut omnibus constat esse notissimum, sine aliqua ratione, vel culpa abjectorum, contra omnem auctoritatem, trecenti, vel quadringenti, sive quingenti, solo tuo furore, et causa injuriarum tuarum abjecti erant, in quorum abjectione, ut beatus Augustinus 126.0409C| dicit (epist. 50), non hujus aut illius hominis erat periculum, sed populorum strages jacebat in perditione, etiam qui in tuis injuriis non peccaverunt, sed potius doluerunt, pro quibus illi abjecti erant, cui Christiano servari usque ad examinationem, sicut de dubiis et obscuris et nihil periculi habentibus, videri debuerit? Maxime erga non peccantes in tuis injuriis, sed dolentes: cum Deus hanc retributionem modis omnibus detestetur, cum retribuuntur mala pro bonis (Psal. XXXIV). Non ergo ante cognitionem, sicut Sardicenses canones jubent (epist. 50), sed post manifestam cognitionem, praefatos clericos a te maledictos communioni regulariter sociavi. Et si forte aliquid rationis vel auctoritatis haberet quod fecisti, ubi tantorum populorum strages et pericula 126.0409D| imminebant, detrahendum foret, ut idem beatus Augustinus demonstrat, aliquid severitati, ut majoribus malis sanandis subveniret charitas quae cooperit multitudinem peccatorum. Et si tantum in eos, qui auctores vel patratores injuriarum tuarum erant, maledictiones tuas jaculando exereres, forte portari ab aliis poterant, usque dum synodali conventu tibi demonstraretur te contra rationem egisse, docente beato Petro apostolo: Haec est enim gratia, si propter conscientiam Dei sustinet quis tristitias patiens injuste. Quae enim gratia si peccantes et colaphizati suffertis? Sed si bene facientes patienter sustinetis, haec est gratia apud Deum. In hoc enim vocati estis, quia et Christus passus est pro nobis, relinquens vobis exemplum, ut 126.0410A| sequamini vestigia ejus, qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus, qui cum malediceretur, non maledicebat, cum pateretur non comminabatur, tradebat autem judicanti se injuste (I Petr. II). Et Paulus: Benedicite, et nolite maledicere, non reddentes malum pro malo, nec maledictum pro maledicto (Rom. XII). Et hinc per semetipsam Veritas dicit: Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos. Orate pro persequentibus et calumniantibus vos (Matth. V). « Virtus, inquit Gregorius (hom. 35 in Evang.), est coram hominibus adversa tolerare, sed virtus coram Deo diligere: quia hoc solum Deus sacrificium accipit, quod ante ejus oculos in altari bonae operationis flamma charitatis incendit. » Et Dominus illos dicit beatos, qui persecutionem patiuntur 126.0410B| propter justitiam (Matth. V); non propter nequitiam, nisi forte per ipsam persecutionem convertantur ad correctionem, et consequantur purgationis beatitudinem. Tu autem, si contra leges divinas et humanas in te quiddam a quocunque exstitit perpetratum, mihi hoc notum facere, et per aliquod temporis spatium patienter debueras exspectare, usque dum inde cum fratribus et coepiscopis nostris satagerem, sicut etiam egeram, et non tuas molestias aliorum perditionibus vindicare. Et si forte, quaerens resistendi suffugia, et potius perniciosum factum tuum elegeris defendere, quam recognoscere atque corrigere, objicere mihi volueris quod Innocentius ad Macedones scripsit episcopos dicens (epist. 29, sub finem): « Sed ut saepe accidit, quoties a populis aut 126.0410C| a turba peccatur, quia in omnes propter multitudinem non potest vindicari, inultum solet transire, priora ergo dimittenda dico Dei judicio, et de reliquo maxima sollicitudine praecavendum; » rejicio tibi, ut vel in populos, aut in turbam peccantem, et non in populos et in turbam innoxiam, has maledictiones tuas exereres, qui nulli maledicere, etiam in te peccanti, minime autem non peccanti, praeciperis. De alligatione autem episcopali, quod nobis satis tremendum, et cavendum, atque observandum est, sanctus Gregorius in homilia Evangelii vigesima sexta dicit: « Saepe in ligandis ac solvendis subditis pastor suae voluntatis motus, non autem causarum merita sequitur. Unde fit ut ipsa hac ligandi et solvendi potestate se privet, qui hanc pro suis voluntatibus, 126.0410D| et non pro subjectorum moribus exercet. Unde recte per prophetam dicitur: Mortificabant animas quae non moriuntur, et vivificabant animas quae non vivunt (Ezech. XIII). Non morientem quippe mortificat, qui justum damnat: et non victurum vivificare nititur, qui reum supplicio absolvere conatur; » ac saepe agitur, ut vel damnet immeritos, vel alios ipse ligatus solvat. Non igitur novum, sed veterum regularum constitutum est, quod egi in absolutione a te maledictorum: quia ut Gelasius de suo decessore dicit: « Non novae constitutionis auctor, sed veteris sum exsecutor. » Sicut Carthaginenses canones manifeste demonstrant dicentes (can. 5): « Novellae suggestiones, quae vel obscurae sunt, vel 126.0411A| sub genere latent, inspectae a nobis formam accipient: caeterum de quibus apertissime divina Scriptura sanxit, non est differenda sententia, sed potius exsequenda. Proinde quod in laicis reprehenditur, id multo magis in clericis oportet praedamnari. Universi dixerunt, Nemo contra prophetas, nemo contra Evangelium facit sine periculo. » Et post pauca: « Reliqua vero, quae vel facta vel dicta superius comprehensa sunt, vel aliis conciliis conscripta, quae secundum legem inveniuntur, custodire nos oportet. Si quis vero statuta supergressus corruperit, vel pro nihilo habenda putaverit, si laicus est, communione, si clericus est, honore privetur. Universi dixerunt, Placet, placet. » Et post istam synodum, Chalcedonense celebratum 126.0411B| concilium dicit (can. 1): « Regulas sanctorum Patrum per singula nunc usque concilia constitutas proprium robur obtinere decrevimus. » Et item post aliquanta (can. 10): « Eos vero qui ausi fuerint post diffinitionem magnae et universalis hujus synodi, quidquam ex his quae sunt prohibita perpetrare, decrevit sancta synodus a proprio hujusmodi gradu recedere. » « Et hic si objicere mihi volueris quod supra dixi de capitulo hujus synodi a sede apostolica non recepto, refero tibi ut legas superius, et videas quantum dixi, quod de eodem capitulo sedes apostolica non recipiat, scilicet, Si adversus ejusdem provinciae metropolitanum episcopus vel clericus habet querelam, petat sedem regiae urbis Constantinopolitanae, et apud ipsam judicetur. » Et adhuc tibi refero, 126.0411C| quia idem concilium hoc quod de Constantinopolitana sede petenda dixit, non prohibuit, sed concessit: in hoc autem supposito capitulo dixit, Qui ausi fuerint ex his quae sunt prohibita perpetrare. Quia igitur constat in his te inimico animo judicasse, et cupiditate vincendi depravatum fuisse, secundum Carthaginenses canones, obest tibi tua soluta sententia. Et quoniam in rotulis tuis, domno regi et mihi per comministros Ecclesiae tuae directis, multoties ac multipliciter ad confirmandas tuas sententias, cum sacris canonibus, et decretis apostolicae sedis pontificum, etiam legales sententias catholicorum imperatorum posuisti, proponam tibi legalem sententiam Justiniani catholici imperatoris, quam probat et servat Ecclesia catholica, qua constitutione CXVIII, capitulo 126.0411D| CCCCXLI, decrevit: Ut nemo episcopus, nemo presbyter excommunicet aliquem antequam causa probetur, propter quam ecclesiastici canones hoc fieri jubent. Si quis autem adversus ea excommunicaverit aliquem, ille quidem qui excommunicatus est, majoris sacerdotis auctoritate ad gratiam sanctae communionis redeat, is autem, qui non legitime excommunicavit, intantum abstineat a sacra communione tempus, quantum majori sacerdoti visum fuerit, ut id quod injuste fecit, ipse juste patiatur. Et hinc sanctus Gregorius ad Joannem episcopum injuste excommunicantem inter caetera scripsit dicens: « Cassatis prius atque ad nihilum redactis praedictae sententiae tuae decretis, ex beati Petri apostolorum 126.0412A| principis auctoritate decernimus, triginta dierum spatio sacra te communione privatum, ab omnipotenti Deo nostro tanti excessus veniam cum summa poenitentia ac lacrymis exorare. Quod si hanc sententiam nostram te cognoverimus implesse remissius, non jam tantum injustitiam, sed et contumaciam fraternitatis tuae cognoscas juvante Domino severius puniendam. » Et item alibi (lib. II, ind. 11, epist. 7): « Quod si contra haec quae statuimus quolibet tempore, qualibet occasione, vel subreptione venire tentaveris, sacra scias te communione privatum, nec eam te, excepto ultimo vitae tuae tempore, nisi cum concessa Romani pontificis decernimus jussione percipere. Haec enim consona sanctis Patribus diffinitione sancimus, ut qui sacris nescit 126.0412B| obedire canonibus, nec sacris administrare, nec communionem capere sit dignus altaribus. »
CAPUT XXXI. De eo quod parvulos, qui saepe discrimine mortis periclitantur, baptizari prohibuit. Denique sicut in petitione mihi ab ecclesia Laudunensi data continetur, causa injuriarum tuarum parvulos baptizari, qui saepe discrimine mortis periclitantur, prohibuisti. In quo capitulo Pelagius et tu facti estis, ut ex majori parte egregius poeta dicit: Ambo errore pares, quamvis diversa sequentes. Pelagius docuit parvulos recentes ab uteris matrum 126.0412C| non baptizandos in remissionem peccatorum, quia nihil trahebant ex Adam, quod lavacro regenerationis expiaretur, certans ostendere nos vacue a Christo redemptos, contradicente sibi Apostolo: Per unum hominem peccatum in mundum intravit, et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors pertransivit, in quo omnes peccaverunt (Rom. V). Et tu sciens verum esse quod Dominus dicit: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non intrabit in regnum coelorum (Joan. III), praecepisti non baptizari in tua parochia parvulos, etiam in mortis periculo constitutos, ne salvari valerent, cum scriptum sit: Non venit filius hominis animas perdere, sed salvare (Luc. IX), obvians etiam decretis Siricii, Leonis, Gelasii, et Africani concilii, sicut jam tibi scriptis 126.0412D| non solum semel sed et secundo mandavi. Unde quia ex integro jam tibi illa decreta scripto direxi, breviter tibi quaedam exinde commemoro. Nam de infantibus baptizandis, qui necdum baptizati noscuntur, quoties necessitas exegerit, regula ecclesiastica per beatum Siricium est prolata, cujus regulae conclusio constat hoc modo (epist. 1, Himerio): « Nunc praefatam regulam omnes teneant sacerdotes, qui nolunt ab apostolicae petrae, super quam Christus universalem construxit Ecclesiam, soliditate divelli. » Et sanctus Leo: « In mortis periculo, in obsidionis discrimine, in persecutionis angustiis, in timore naufragii, nullo tempore hoc verae salutis singulare praesidium cuiquam denegari decrevit. » Et Africanum 126.0413A| concilium, sed et idem sanctus Leo (epist. 92, Rustico): « Etiam eis infantibus, de quibus non inveniuntur certissimi testes, qui eos baptizatos esse sine dubitatione testentur, neque ipsi sunt per aetatem de traditis sibi sacramentis idonei respondere, absque ullo scrupulo eos baptizandos esse jusserunt. » Et sanctus Gelasius (Ivo, p. I, cap. 252): « Etiamsi necessitas extrema compulerit, a laicis Christianis hujusmodi baptizari debere ostendit. »
CAPUT XXXII. De eo quod poenitentiam et viaticum morientibus dari vetuit. In eo vero capitulo, quo ultimam poenitentiam denegari, et viatico munere subvenire morientibus 126.0413B| contra Nicaenos et Africanos canones, et decreta Siricii, et Innocentii, atque Coelestini, necnon et Leonis, vetuisti, sicut Innocentius, et caeteri doctores catholici ostendunt, Novati haeretici, licet diverso itinere, sed non diverso discrimine, sequipes exstitisti. Novatiani enim dogmatizant recipi non debere lapsos ad poenitentiam atque communionem: et tu sciens, juxta Nicaenos canones, quovis tempore non esse denegandam poenitentiam et communionis gratiam postulanti, causa injuriarum tuarum praecepisti, sicut in petitione a Laudunensi Ecclesia mihi porrecta continetur, etiam in exitu mortis positis poenitentiam et communionis gratiam denegari, ne permittente Salvatore nostro a perpetuo 126.0413C| exitio vindicari valerent, cum per se de se Veritas dicat: Venit filius hominis quaerere et salvare quod perierat, qui non venit justos sed peccatores vocare in poenitentiam (Luc. XIX), multis voce Domini reclamantibus sanctis et Ecclesiae catholicae doctoribus ut praesidium regenerationis, ac poenitentiae, sacraeque communionis, in mortis periculo positis et petentibus a quoquam nullatenus denegetur. Unde tibi ex integro quid sacri Nicaeni canones, quid sanctus Siricius, quid sanctus Innocentius, quid sanctus Coelestinus, quid sanctus Leo decreverint, tibi scribere studui, sed et judicium, quod de haec contemnentibus sanctus Leo protulerit, praefatis subjunxi, tibique mandavi. Ait enim: (epist. 1) « Ne quid vero sit quod praetermissum a nobis forte 126.0413D| credatur, omnia decretalia constituta, tam beatae recordationis Innocentii, quam omnium decessorum nostrorum, quae de ecclesiasticis ordinibus et canonum promulgata sunt disciplinis, ita a vestra dilectione custodiri debere mandamus, ut si quis in illa commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. » Unde quia ignorare non potes quid sanctus Coelestinus praedecessor beati Leonis decreverit, cujus decretorum partem tuae collectioni interposuisti, quibus dicit: « Nulli sacerdoti suos liceat canones ignorare, nec quidquam facere quod Patrum possit regulis obviare: quae enim a nobis res digna servabitur, si decretalium norma constitutorum pro aliquorum libitu, licentia populis permissa frangatur? » 126.0414A| satis mirari non valeo, quomodo teipsum nescire, et tam grandem causam, sicut contra decreta Coelestini egisti, oblivisci valens, inter caetera in tuo pitaciolo verba ejusdem Coelestini papae ponere ausus fuisti. Quae, etsi in professionis tuae decreto a te subscripto hanc beati Coelestini sententiam decretalem praescripsisti, non solum suo, sed et tuo judicio, te secundum sacros Carthaginenses canones, honore privasti, qui dicunt (can. 13): « Si quis contra suam professionem vel subscriptionem venerit in aliquo, ipse se honore privabit. » Fecisti enim quod Patrum regulis obviat, cum poenitentes, contra decreta Coelestini, et caeterorum pontificum Romanorum, atque contra sacros canones, ad poenitentiam suscipi, et morientibus viatico munere subveniri 126.0414B| prohibuisti, et pro tuo libitu usurpata a te sententia, decretalium normam constitutorum fregisti. Sed forte noluisti intelligere illa constituta tuos esse canones, et ob id in tuo pitaciolo misisti: Nulli sacerdoti liceat canones ignorare, omittens quod ibi habetur suos. Non igitur radendum, vel omittendum est pronomen suos, de verbis Coelestini: quoniam canones et Patrum regulae canones et regulae sunt sacerdotum, eo modo sicut lex Moysi dicitur et lex Judaeorum, de qua Dominus ad Judaeos: In lege, inquit, vestra scriptum est (Joan. VIII), et de eis iterum: In lege eorum scriptum est (Joan. XV). Aut ergo quilibet non est sacerdos, et sui non sunt canones: aut qui sacerdos est, sui sunt canones. Non ut sicut Judaei legem, eosdem canones pro suo libitu 126.0414C| ad suum sensum inflectant, sed ut sensum eorum praeceptis obediendo accommodent: quatenus eorum praecepta sequendo, gressus rectos faciant pedibus suis, et de Scripturarum lumine promulgatos lucernam eos ponant actionibus suis, ut possint dicere cum Psalmista: Lucerna pedibus meis verbum tuum, Domine, et lumen semitis meis (Psal. CXVIII). Si aliqua etiam tortitudo sensibus, vel praeceptionibus, atque actionibus suis inesse videtur, eorum regulis corrigatur, et ad ea quae sentienda, tenenda, et sequenda sunt dirigatur. Lege igitur decreta Siricii, et ejusdem Coelestini, et sacros canones, et invenies te contra illorum decreta, imo contra evangelicam veritatem, et apostolicam auctoritatem, ausu nefario talia prohibuisse, sicut semel, et secundo jam 126.0414D| tibi scripsi. Sed forte haec, et ea quae dicimus esse canones, tenere non vis pro canonibus, sed illa de quibus tua commenta finxisti. Ideo peregrino sensu Coelestini verba interposuisti. Reduc tamen ad memoriam quae in eodem tuo pitaciolo ex verbis Coelestini posuisti: « Quae, inquiens, sola admonitionis auctoritate non corrigimus, necesse est per severitatem congruentem regulis vindicemus. Per totas hoc ergo, quae propriis rectoribus carent, ecclesias volumus innotescat, ut nullus sibi spe aliqua forsitan blanditus illudat. » Quapropter observandum tibi est de caetero, ne per ipsas regulas judiceris, quas de verbis sancti Coelestini tuis collectionibus immisisti, sicut et ego servare studui 126.0415A| quod praecepit, scilicet notum faciens quae servare debeat ecclesiae Laudunensi. Et quoniam, ut supra ostendi, verba beati Gregorii a proprio eorum sensu, quantum ex te fuit, alienasti, et imposturasti, atque detruncasti, ut anathema, quod in eodem capitulo convenienti sensu miserat, ad eos quibus non convenerat retorqueres, tibi scribere dignum duxi, quod de anathemate in synodica epistola, quam secundum morem, in ordinationis suae exordio patriarchis, Alexandrino scilicet, Antiocheno, Hierosolymitano, et Constantinopolitano direxerat, scripsit (lib. I, ep. 24): « Praeterea, inquiens, quia corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem, sicut sancti Evangelii quatuor libros, sic quatuor concilia suscipere et venerari me profiteor: Nicaenum 126.0415B| scilicet, in quo perversum Arii dogma destruitur, Constantinopolitanum quoque, in quo Eunomii et Macedonii error convincitur, Ephesinum etiam primum in quo Nestorii impietas judicatur, Chalcedonense vero, in quo Eutychis, Dioscorique pravitas reprobatur, tota devotione complector, integerrima probatione custodio, quia in his, velut in quadrato lapide, sanctae fidei structura consurgit. Et cujuslibet vitae atque actionis existat, quisquis eorum soliditatem non tenet, etiamsi lapis esse cernitur, tamen extra aedificium jacet. Quintum quoque concilium pariter veneror, in quo epistola quae Ibae dicitur erroris plena reprobatur, Theodorus personam mediatoris Dei et hominum in duabus subsistentiis separans, ad impietatis perfidiam cecidisse 126.0415C| convincitur, scripta quoque Theodoriti, per quae beati Cyrilli fides reprehenditur, ausu dementiae prolata refutantur. Cunctas vero quas praefata veneranda concilia personas respuunt respuo, quas venerantur amplector: quia dum universali sunt consensu constituta, se et non illa destruit, quisquis praesumit aut solvere quos religant, aut ligare quos solvunt. Quisquis ergo aliud sapit, anathema sit. Quisquis vero praefatarum synodorum fidem tenet, pax ei sit a Deo Patre per Jesum Christum Filium ejus, qui cum eo vivit et regnat consubstantialiter Deus in unitate Spiritus sancti, per omnia saecula saeculorum. Amen. » Et sacrum Nicaenum concilium dicit (can. 13): « De his, qui ad exitum veniunt, etiam nunc lex antiqua regularisque servabitur, ita 126.0415D| ut si quis egreditur e corpore, ultimo et necessario viatico minime privetur. Quod si desperatus et consecutus communionem, oblationisque particeps factus, iterum convaluerit, sit inter eos qui communionem orationis tantummodo consequuntur. Generaliter autem omni cuilibet in exitu posito, et poscenti sibi communionis gratiam tribui, episcopus probabiliter ex oblatione dare debebit. » Ecce audisti, frater, quod sacri Nicaeni canones generaliter omni cuilibet in exitu posito, et poscenti communionis gratiam, non denegari, sed per eamdem communionem obeuntem absolvi praecipiunt. » Et ecce audisti decernentem beatum Gregorium: « Quisquis praesumit, aut solvere quos praefata concilia, quorum 126.0416A| primum est Nicaenum, religant, aut ligare quos solvunt: quisquis ergo aliud sapit, anathema sit. » Imitare igitur sanctum David, qui audiens a Nathan propheta de peccato quod fecerat, ex cordis intimo dixit: Peccavi Domino (II Reg. XII); et item: Quia percussit cor suum, eo quod foedasset vestem Christi Domini (I Reg. XXIV). Et vestis Domini est Ecclesia, de qua scriptum est: Vivo ego, dicit Dominus, quia omnibus his velut ornamento vestieris (Isa. XLIX, 18). Et Apostolus: Quotquot in Christo baptizati estis, Christum induistis (Gal. III, 27). Percute pectus tuum, quia percussio pectoris ostendit contritionem cordis, et dic cum profusis lacrymis: Peccavi Domino, ut merearis audire, Dominus transtulit peccatum tuum, non morieris (II Reg. XII).
CAPUT XXXIII. De eo quod sepulturam mortuis in parochia sua denegari praecepit. 126.0416B| In eo vero capitulo, quo sepulturam mortuis, sicut in petitione a Laudunensi ecclesia mihi porrecta continetur, denegari jussisti, nimia inhumanitate contra sacras historias sacrosque canones agere non erubuisti, cum sicut in historia veneranda libri Regum legimus etiam eorum corpora, qui ad consultum Domini propter peccatum Saul, ob quod facta est fames in diebus David tribus annis jugiter, crucifixi fuerant, laudabiliter custodita legamus a concubina Saul, ne lacerarentur ab avibus per diem, neque a bestiis per noctem, Donec stillaret aqua 126.0416C| super eos de coelo (II Reg. XXI). Sicque sepulta sunt cum ossibus Saul et Jonathae. Et in Evangelio legimus, quia petente Joseph, Pilatus jussit reddi corpus Domini (Matth. XXVII, 58), quem quasi nefarium petentibus Judaeis crucifigi adjudicavit; unde et cum iniquis, secundum Scripturam, deputatus est (Isa. LIII, 12). Et Judaei, ne remanerent etiam sceleratorum corpora in cruce die sabbati inhumata, obtinuerunt a Pilato ut frangerentur eorum crura, et tollerentur (Luc. XXI, 38). Et antiquorum patrum regulae, etiam eorum corpora, qui sibi quolibet modo mortem intulerint, vel qui pro suis sceleribus puniuntur, ad sepulturam, licet sine hymnis et psalmis, deferri praecipiunt, et non sepultura in ventre matris omnium, id est terrae, carere etiam talium 126.0416D| cadavera praeceperunt. Si vere utique justitiam loqueris, juste judica, fili hominis, et vide si secundum praefatas regulas ac leges, metropolitana auctoritate pontificium habuerim haec corrigere, quae contra sacras regulas praesumpsisti.
CAPUT XXXIV. Quod in rebus certis et definitis, nec synodus convocanda, nec sedes apostolica inquietanda sit, sed quae statuta sunt observanda. At si tu in contumacia tua, et in contemptu meo permanere delegeris, et quae hinc vera sunt profiteri nolueris, quia de certis et manifestis causis, quae in nullo nobis sunt dubia vel obscura, de quibus diffinitivas sententias, quae nulla possunt ratione convelli 126.0417A| a sanctis Patribus promulgatas habemus, synodale consultum, vel coepiscoporum provinciae nostrae consilium vel consensum, non debeo exspectare, nec a regulis praestitutis ulla aut negligentia aut praesumptione discedere, nec etiam sedem apostolicam inde requirendo inquietare, dicat sanctus Innocentius scribens ad Macedones archiepiscopos atque episcopos inde quid sentiat (epist. 27): « Cum tradidisset epistolas, quin Vitalis archidiaconus, vestrarum portitor litterarum eas praecepi illico recenseri: in quibus multa posita esse pervidi, quae stuporem mentibus nostris inducerent, facerentque nos non modicum dubitare, utrum aliter putaremus, an ita illa essent posita quemadmodum personabant. Quae cum saepius repeti fecissem, adverti sedi apostolicae, ad quam 126.0417B| relatio quasi ad caput ecclesiarum missa currebat, fieri injuriam, cujus adhuc in ambiguum sententia duceretur. Unde de quibus jam dudum scripsisse me memini, nunc iterare formam argumentis evidentioribus relationis vestrae percunctatio geminata compellit. » Et ad Felicem episcopum Nucerianum (epist. 3): « Stupuimus prudentem virum de his voluisse consulere, quae omnibus sunt certa ratione comperta. » Et sanctus Zozimus (epist. Hesychio): « Sciet quisquis hoc postposita Patrum et apostolicae sedis auctoritate neglexerit, a nobis districtius vindicandum, ut loci sui minime dubitet sibi non constare rationem, si hoc putat post tot prohibitiones impune posse tentari. Contumeliae enim studio fit quidquid interdictum toties usurpatur. » Et sanctus Coelestinus 126.0417C| quod et tu in tuis collectionibus, ut praemisimus, posuisti (epist. 11, episcopis Apul. et Calab.): « Nulli sacerdotum suos liceat canones ignorare, nec quidquam facere quod Patrum possit regulis obviare. Quae enim a nobis res digna servabitur, si decretalium norma constitutorum, pro aliquorum libitu, licentia populis permissa frangatur? » Et post aliquanta: « Quae enim sola admonitionis auctoritate non corrigimus, necesse est per severitatem congruentem regulis vindicemus. » Et Leo (epist. 1, episcopis), quod iterare non piget: « Omnia decretalia constituta, tam beatae recordationis Innocentii, quam omnium decessorum nostrorum, quae de ecclesiasticis ordinibus et canonum promulgata sunt disciplinis, ita a vestra dilectione custodiri debere 126.0417D| mandamus, ut si quis in illa commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. » Et item idem Leo ad Leonem Augustum: « Quae patefacta sunt quaerere, et quae perfecta sunt retractare, et quae sunt diffinita convellere, quid aliud est, quam de adeptis gratiam non referre, et ad interdictae arboris cibum improbos appetitus mortiferae cupiditatis extendere? » Et item idem sanctus Leo ad eumdem Leonem Augustum dicit (epist. 84): « Quia de rebus et apud Nicaeam, et apud Chalcedonem sicut Deo placuit diffinitis, nullum audemus inire tractatum, tanquam dubia vel infirma sint, quae tanta per sanctum Spiritum fixit auctoritas. » Et Hilarus papa dicit (epist. 11, Verano): « Quia non minus in sanctarum 126.0418A| traditionum delinquitur sanctiones, quam in injuriam ipsius Domini prosilitur. » Et Gelasius: « Satis indignum est quemquam vel pontificum, vel ordinum subsequentium, hanc observantiam refutare, quam beati Petri sedem et sequi videat et docere, satisque conveniens sit, ut totum corpus Ecclesiae in hac sibimet observatione concordet, quam illic vigere conspiciat, ubi Dominus Ecclesiae totius posuit principatum. » Et item ad universos episcopos per Dardaniam constitutos: « Patres, inquit (epist. 11, in princip.), nostri, catholici videlicet doctique pontifices, in unaquaque haeresi quolibet tempore suscitata, quidquid pro fide, pro veritate, pro communione catholica atque apostolica, secundum Scripturarum tramitem, praedicationemque majorum, 126.0418B| facta semel congregatione sanxerunt, inconvulsum voluerunt deinceps firmumque constare, nec in eadem causa denuo quae praefixa fuerant retractari qualibet recenti praesumptione permiserunt: sapientissime pervidentes, quoniam si decreta salubriter cuiquam liceret iterare, nullum contra singulos quosque prorsus errores stabile persisteret Ecclesiae constitutum, ac semper eisdem furoribus redivivis omnis integra diffinitio turbaretur. Nam si limitibus etiam praefixis positarum semel synodalium regularum, non cessant elisae pestes resumptis certaminibus contra fundamentum sese veritatis attollere, et simplicia quaeque corda percutere, quid fieret si subinde fas esset perfidis inire concilium, cum quamlibet illa manifesta sit veritas, nunquam 126.0418C| desit quod perniciosa depromat falsitas, et si ratione vel auctoritate deficiens, sola tamen contentione non cedens? Quae majores nostri divina inspiratione cernentes, necessarie praecaverunt, ut contra unamquamque haeresim quod acta semel synodus pro fide, communione, et veritate catholica atque apostolica promulgasset, non sinerent novis post haec retractationibus mutilari, ne pravis occasio praeberetur quae medicinaliter fuerint statuta pulsandi: sed auctore cujuslibet insaniae ac pariter errore damnato, sufficere judicarunt, ut quisque aliquando hujus erroris communicator existeret, principali sententia damnationis ejus esset obstrictus, quoniam manifeste quilibet, vel professione sua, vel communione posset agnosci. » Et si volueris hoc tantum de suscitatis 126.0418D| haeresibus intelligere, pariter quoque quod dicit intellige: « Auctore, inquiens, cujuslibet insaniae ac pariter errore damnato, sufficere judicarunt, ut quisque aliquando hujus erroris communicator existeret, principali sententia damnationis ejus esset obstrictus. » Quae enim major potest esse vesania, vel quis deterior error, aut gravius contra catholicam Ecclesiam schisma, quam sanctorum conciliorum et apostolicae sedis decreta contemnere, et leges quas probat Ecclesia conculcare, et Christianam pietatem abdicare, et innoxios contra omnes leges divinas et humanas gradu ac communione privare, atque ex proprio crimine innocentes in mortis urgentis periculo per baptismi gratiam non subveniri, obeuntibus 126.0419A| et petentibus communionis gratiam denegari, mortuis sepulturae humanitatem non tribui? « Quidquid ergo, inquit Gelasius, pro fide, communione, et veritate catholica atque apostolica majores nostri promulgaverunt, non siverunt novis posthaec retractationibus mutilari, ne pravis occasio praeberetur quae medicinaliter statuta fuerunt pulsandi: sed generaliter auctore cujuslibet insaniae ac pariter errore damnato, sufficere judicarunt, ut quisque aliquando hujus erroris communicator existeret, principali sententia damnationis ejus esset obstrictus, quoniam manifeste quilibet vel professione sua, vel communione posset agnosci. » Et item idem Gelasius dicit ( in commonitorio ): « Decessorem, inquiens, meum exsecutorem fuisse veteris constituti, non novae constitutionis 126.0419B| auctorem: quod non solum praesuli apostolico facere licet, sed cuicunque pontifici. » Quia vero non vetera constituta retractari vel refragari liceat, sed de novis emergentibus rebus novae constitutiones requiri debeant, quae tamen evangelicae veritati non habeantur contraria, nec decretis sanctorum adversa; idem sanctus Gelasius in decretis suis, his enumeratis qui diffinitione constituta viritim et per diversa tempora fuere damnati, hoc modo demonstrat (epist. 11, sub initium): « Synodus, inquiens, semel gesta condemnans, quin praefatos, ulterius ad nova concilia venire non sivit, sed universos quocunque modo in has blasphemias recidentes tradito sibi limite synodali refutavit Ecclesia: nec unquam recte cessisse manifestum est, qualibet necessitate cogente, noviter quae 126.0419C| fuerant salubriter constituta temerasse. » Et post aliquanta: « Quoniam idem ipse error, qui semel est cum suo auctore damnatus, in participe quolibet pravae communionis effecto, exsecrationem sui gestat et poenam. » Et item: « Quia et nova in utroque pontifice causa esset exorta, et novam discussionem consequenter inquireret, ut sicut semper esset effectum, sacerdotali concilio de sacerdotibus judicia provenirent. » Et item: « Cum novae essent causae, nova debuit ecclesiastica provenire discussio. » Et item: « Novae certe erant causae, et his consequenter nova synodus debebatur. » Et item: « An haec licuit saeculari potestati, et actis talibus Acacio consentiente, absque ulla synodo, quam ipsa rerum novitas exigebat, absque sedis apostolicae consultatione 126.0419D| perficere, et sedi apostolicae non licuit, secundum tenorem synodi Chalcedonensis, in veteri utique causa, et veteri constituto, justa difinitione damnata, inimicis synodi Chalcedonensis Acacium communicantem a sua communione depellere? » Et item: « Nec opus fuit nova synodo, cum veteris constituti sufficienter hoc forma praescriberet. » Et item: « Quae congregatio facta pontificum, non contra Chalcedonensem, non tanquam nova synodus contra veterem primamque convenit: sed potius secundum tenorem veteris constituti particeps apostolicae exsecutionis effecta est. » Et item: « Nec dubium quod sicut in unaquaque haeresi, quod incessabiliter repetendum est, quia firmum esse nullus 126.0420A| ambigit Christianus, omnes complices, sectatores, communicatores damnatae semel pravitatis pari sorte censentur. » Et item: « Inauditos, indiscussos, inconvictos non debere percelli, maxime cum novae causae et nova rerum facies appareret, ut rectores isti plebium repentinis incursionibus, pro mundanae potentiae voluntate, sacris dignitatibus privarentur, ex nulla veteri causa, ex nullo collegio reatus, nec participatione cujuslibet erroris jam ante damnati, teneri eos convincique consortes, ut tanquam ex praeterita diffinitione judicarentur obstricti. » Sed et beati Gregorii condigna invectio ad Vitalianum episcopum Sipontinum memoriam meam non transiit, quando tuam alligationem, quinimo exsecrabilem maledictionem dissolvi, qua idem beatus homo dicit 126.0420B| (lib. VIII, epist. 9): « Si custos religiosi habitus, aut esse nosses episcopus, filiae gloriosae memoriae Tulliani magistri militiae, te illic posito, nec projectis religiosis vestibus ad saecularem reverti habitum, nec ad nos licuisset perversam epistolam destinare. Nam si, ut praefati sumus, sollicitus exstitisses, prius ad nos ultio mulieris pravissimae quam culpa debuit pervenire. » Et hinc ad Sergium defensorem (lib. eodem, epist. 10): « Si homo esses, aut discretionem aliquam habuisses, ita regularis disciplinae debuisti custos existere, ut ea quae illic illicita committuntur, ante vindicta corrigeret, quam ad nos eorum nuntius perveniret. » Et post pauca: « Nam si quolibet modo in hac re negligens vel lentus exstiteris, ita in te noveris districtissime vindicandum, ut quod ex 126.0420C| te nescis, poena possis reserante cognoscere: quia sicut diximus, si intellectum hominis habuisses, haec quae modo facere praeciperis, a te debueramus etiam cum ultione ante facta cognoscere. » Quid etiam hinc sacri canones per singula concilia decernant, devitans prolixitatem, et quia notissima sunt, hic ponere praetermitto. Tantum de Carthaginensi concilio testimonium, quod et supra posui, unum pono, Gratus episcopus dixit (conc. I, can. 13): « Novellae suggestiones, quae vel obscurae sunt, vel sub genere latent, inspectae a nobis formam accipient. Caeterum de quibus apertissime divina Scriptura sanxit, non differenda sententia est, sed potius exsequenda. » Lege Breviarium Africae provinciae canonum, sedi apostolicae missum, et ab eadem sede 126.0420D| corroboratum, et haec in fronte canonum ipsorum invenies.
CAPUT XXXV. Quod apostolica sedes cum episcopis conjudicet, qui secundum canones judicant, et quod non bene intelligat, ut metropolitanus absque provincialium instantia causas non audiat. Quicunque igitur primates provinciarum a Domino constituti, et apostolica auctoritate confirmati, sed et quique catholici episcopi, de certis et manifestis rebus, de quibus expressa judicia, et irrefragabiliter atque inconvulse conservandas diffinitivas habemus sententias, secundum sacros canones, et decreta sedis Romanae 126.0421A| pontificum, quaeque decernimus et judicamus, apostolica sedes, et catholica Ecclesia, apostolorum fundamento fundata super angulari lapide Christo Jesu, in quo omnis aedificatio constructa crescit in templum sanctum in Domino, in nobis pro patribus natis filiis, id est pro apostolis creatis episcopis, ut in ordinandis coordinat, ita et in decernendis canonice condecernit, et in judicandis conjudicat. Nos autem, qui sacros canones, et decreta sedis Romanae pontificum sub ipsius apostolicae petrae judicio exsequimur, nihil aliud quam juste judicantium fautores, et justorum judiciorum exsecutores, obedientiam sancto Spiritui, qui per eos locutus est, et sedi apostolicae, a qua rivus religionis, et ecclesiasticae ordinationis, atque canonicae judicationis 126.0421B| profluxit, dependentes existimus. Quoniam quicunque baptismo catholico baptizent, sicut ad Joannem Baptistam dictum est, ipse est Christus videlicet Jesus qui baptizat, et quicunque sacrificent, ipse est sacerdos secundum ordinem Melchisedech, sempiternum habens sacerdotium, qui sanctificat (Joan. I): quia ut sanctus Leo dicit (epist. 91): « Si quid per servitutem nostram bono ordine et gratulando impletur effectu, non ambigimus per Spiritum sanctum nobis fuisse donatum, et operi nostro ipse Salvator intervenit, nec unquam ab his abest, quae ministris suis exsequenda commisit dicens: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII). » Et item Leo: « De his qui in Nicaeno concilio, suggerente sibimet sancto 126.0421C| Spiritu, quia aliter credendum non est, mansuras usque in finem mundi leges ecclesiasticorum canonum condiderunt, et apud nos in toto orbe terrarum in suis constitutionibus vivunt, et si quid usquam aliter quam illi statuere praesumitur, sine cunctatione cassatur. » Et sanctus Augustinus dicit (De vera Relig. c. 31): « Aeternam legem mundis animis fas est cognoscere, non est fas judicare. In istis autem temporalibus legibus, quanquam de his homines judicent, cum eas instituunt, tamen cum fuerint institutae atque firmatae, non licebit judici de ipsis judicare, sed secundum ipsas. » Non ergo ea, quae per me qualemcunque metropolitanum, et primatem Rhemorum provinciae, ad cujus curam, secundum sacros canones et decreta sedis Romanae pontificum, 126.0421D| sollicitudo pertinet totius provinciae, sedes apostolica, et sancti patres nostri, qui cum Deo in coelo regnant, et in terris miraculis coruscant, quin ipse ut praemiseram Salvator noster dissolvit, ex his quae provincialis episcopus contra diffinitivas sanctarum regularum sententias alligasti, quantacunque et qualicunque tua et complicum tuorum subscriptione potes ligare, nec ea, quae secundum praefixas regulas a sanctis Patribus ligo, potes absolvere: quia ut Gelasius in decretis suis dicit, veluti potes in libro, quem tibi ante altare sanctae Mariae in die ordinationis tuae commisi, relegere: Inferior potiorem absolvere non potest, potior autem inferiorem consequenter absolvit. Proinde inferioris loci pontifices, 126.0422A| qui nullatenus se noverant potiorem sibi sine prima sede posse resolvere, praecipue quem ejus sententia noverant obligatum, praevaricatoria absolutione non illum penitus exuerunt, sed se praevaricatione potius nexuerunt. Sed et quia Dominus ad quemdam dicit: Ex verbis tuis te judico (Luc. XXIV), licet in tuis compilationibus non mittere, sed potius omittere delegeris ex eorum verbis de quibus testimonia collegisti, quae te mordere non ignorasti, unum pro omnibus quasi peremptorium edictum tibi proponam. Cum enim quaedam posuisti de diverse collectis a Lucio papa ex diversis decessorum ac praedecessorum suorum dictis, interscripsisti: « Similiter, inquiens, auctoritate fulti apostolica praecipimus, ut nullus metropolitanus, absque caeterorum omnium 126.0422B| comprovincialium episcoporum instantia, aliquorum audiat causas, quia irritae erunt, et ipse causam pro facto dabit: putans te alligare onus grave et importabile, et imponere in humeros metropolitanorum, quod tibi conjunctim idem Lucius scripsit, digito tuo movere noluisti. Ait enim consequenter sine ulla interpositione: Episcopi vero per singulas provincias observent, ne posteriores se prioribus suis praeferant, nec eis inconsultis, nisi quantum ad propriam pertinet parochiam, aliquid agant: sed omnes de communibus eorum causis consonam sententiam proferant et determinent, quoniam aliter actae nullas vires habebunt, nec ecclesiasticae reputabuntur. » Quia igitur partim Lucius, et post eum plenius Antiocheni canones decreverunt (can. 9): « Ut episcopus 126.0422C| praeter metropolitanum nihil agat, nisi ea tantum quae ad suam parochiam pertinent, possessionesque subjectas, ut regat juxta reverentiam singulis competentem, et providentiam gerat omnis possessionis, quae sub ejus est potestate, ita ut presbyteros et diacones ordinet, et singula suo judicio comprehendat, debes limate attendere quod dicitur: Presbyteros, inquit, et diacones ordinet, et non exordinet: quia quos solus episcopus ordinare potes, solus, nisi ut venerandi praefigunt canones, a sacris officiis submovere vel suspendere nequaquam potes. Et singula, inquit, non autem generalia, tuo judicio comprehendas, quem convenit nosse metropolitanum episcopum sollicitudinem totius provinciae gerere, propter quod ad metropolim omnes undique qui negotia videntur 126.0422D| habere concurrant. » Et Leo tibi dicit (ibid.): « Quoniam in causis, quae ad generalem observantiam pertinent omnium Domini sacerdotum, nihil sine primatibus oportet impleri. » Et Lucius tibi ante Leonem praedixit, quod et canones Africae provinciae dicunt: « Ne tuis prioribus inconsultis, nisi quantum ad propriam pertinet parochiam, aliquid agas, quoniam aliter actae nullas vires habebunt, nec ecclesiasticae reputabuntur. » Quia ergo illa quae male contra evangelicam veritatem, et apostolicam auctoritatem, contraque sacrorum canonum et apostolicae sedis constitutiones, sine concilio metropolitani, in quo tibi consentire non debuit, sicut nec fecit, ligasti, secundum 126.0423A| Lucii verba nullas vires habent, nec ecclesiasticae reputantur, libere potui solvere quod non licuit tibi ligare. Sed et hoc bene, ut patet, non intellexisti, et certum est quia non recto sensu posuisti quod Lucius dixit: « Ut nullus metropolitanus absque caeterorum omnium comprovincialium episcoporum instantia aliquorum audiat causas. » Quia pro omnibus reprehensibilibus, quae de te per omnium, ut ita dixerim, ora volitant, et ad me non pervenire non possunt, semper quando easdem reprehensiones tuas audiero, omnes episcopos provinciales, ut eas mecum audiant, congregare non possum. Si enim bene intellexisses Carthaginenses canones quibus dicitur (conc. Carthag. IV, can. 23): « Ut episcopus nullius causam audiat sine praesentia clericorum suorum, » in hac de 126.0423B| auditione sententia non errares: cum alio sensu accipiendum sit quod Jacobus dixit ad Paulum: Audient, quin Judaei, te supervenisse (Act. XXI); et Paulus de se: Audiant omnes gentes, et liberatus sum de ore leonis (II Tim. IV); et alio sensu quod dicit ad Corinthios: Audio inter vos scissuras esse, id est schismata, et ex parte credo (I Cor. I). Et alio quod item ad eos dicit: Auditur inter vos fornicatio (I Cor. V); et Eli filiis suis: Non bona est fama, quam ego audio de vobis (I Reg. II). Unde intelligere debes, inter auditionem et auditionem vel audientiam esse differentiam, sicut et Scripturae demonstrant. De audientia quippe Felix ad Paulum: Audiam te, inquit, cum accusatores tui venerint (Act. XXIII); et canones: Non oportet negare audientiam roganti: et aliter intelligenda 126.0423C| est auditio in eo loco ubi dicitur: Domine, audivi auditionem tuam et timui (Habac. III); et aliter ubi dicitur: Justus ab auditione mala non timebit (Psal. III). Similiter differentiam intelligere debes inter nominationem, et nominationem atque cognitionem, ut item Paulus dicit: Si quis frater nominatur fornicator (I Cor. V); et: Ecce ego Paulus dico vobis, Et veniam cito ad vos, si Dominus voluerit, et cognoscam non sermonem eorum qui inflati sunt, sed virtutem (I Cor. IV). Hinc sicut in legibus atque in canonibus invenitur, inter cognitionem quoque et agnitionem esse differentiam intelligere debes, sicut ostenditur in Africae provinciae canonibus, in quibus scriptum est (can. 71): « Quicunque ab imperatore cognitionem judiciorum publicorum expetiverit, honore 126.0423D| proprio privetur. » Sed et alibi iidem ac Sardicenses canones glossam cognitionis exprimunt. Et sanctus Gregorius in homilia Evangelii differentiam agnitionis, quae significationibus vel relatu percipitur, ut Paulus: Significatum est mihi de vobis ab his qui sunt Chloes (I Cor. I), et reliqua, a cognitione, quae legali ac regulari judicio comperitur, demonstrat loquens ad episcopos de Simoniaca haeresi, quam si per cognitionem in personis certis compertus fuisset, sine judicio ecclesiastico non dimisisset. « Vobis, inquit (Greg. hom. 17 in Evang.), sacerdotes, lugens loquor, quia nonnullos vestrum cum praemiis facere ordinationes agnovimus, spiritalem gratiam vendere, et de alienis iniquitatibus cum peccati damno temporalia 126.0424A| lucra cumulare. Cur ergo ad memoriam vestram non redit quod vox divina praecipiens dicit: Gratis accepistis, gratis date? (Matth. X.) Cur non ante mentis oculos revocatis, quod templum Redemptor noster ingressus, cathedras vendentium columbas evertit, et nummulariorum effudit aes? Quinam sunt in templo Dei hodie, qui columbas vendunt, nisi qui in Ecclesia pretium de impositione manus accipiunt, per quam videlicet manus impositionem Spiritus sanctus coelitus datur? Columba igitur venditur, quia manus impositio, per quam Spiritus sanctus accipitur, ad pretium praebetur: sed Redemptor noster cathedras vendentium columbas evertit, quia talium negotiatorum sacerdotium destruit. Hinc est quod sacri canones simoniacam haeresim damnant, et eos 126.0424B| sacerdotio privari praecipiunt, qui de largiendis ordinibus pretium quaerunt. Cathedra ergo vendentium columbas evertitur, quando hi, qui spiritalem gratiam venundant, vel ante humanos, vel ante Dei oculos sacerdotio privantur. » De hac agnitione et beatus Augustinus in libro de Poenitentia dicit (cap. 3): « Plerique, inquiens, boni Christiani tacent, et sufferunt aliorum peccata quae noverunt, quia documentis saepe deseruntur, ut ea quae ipsi sciunt judicibus ecclesiasticis probare non possint. Quamvis enim vera sint quaedam, non tamen judici facile credenda sunt, nisi certis indiciis demonstrentur. Nos vero a communione quemquam prohibere non possumus, quamvis haec prohibitio nondum sit mortalis, sed medicinalis, nisi aut sponte confessum, aut aliquo, sive 126.0424C| saeculari, sive ecclesiastico judicio accusatum atque convictum. Quis enim sibi utrumque audeat assumere, ut cuiquam ipse sit et accusator et judex? Non enim temere et quomodolibet, sed per judicium ab Ecclesiae communione separandi sunt mali, ut si per judicium auferri non possunt, tolerentur potius velut palea cum tritico, usque ad ultimum ventilabrum, vel pisces mali cum bonis usque ad segregationem, quae futura est in littore, hoc est in fine saeculi. » De qua agnitione ad me perventa, bene reminisci potes me jam te commonuisse, quoniam per multos audivi, sed et usque ad aures domini regis pervenit, quia et de impositione manus in ordinatione ecclesiasticorum graduum, etiam a manu munera accipiebas, et de ecclesiarum datione, quae 126.0424D| etiam non amplius quam dotem suam, id est mansum, quem sub immunitate, sicut in capitulis ecclesiasticis continetur, habent cum decima fidelium, praemia requirebas, et a diffamatis presbyteris, ne discuterentur, redemptionem accipiebas. Unde et ab ecclesiae tuae filiis isdem domnus rex veritatem audire quaesivit, et requisitionem, interveniente tali causa quae nota est, prosequi destitit, tibique quam terribilius potui, interdixi, ut his facinoribus nullo modo communicares. Sed et ante altare sanctae Mariae, ante quod episcopus es ordinatus, a me dictum audisti, et accepisti, si forte obaudisti, et mente condidisti, ut quod gratis accepisti, gratis etiam aliis secundum praeceptum Domini dares (Matth. X): quia dextera 126.0425A| ad pretium ordinantium, dextera est iniquitatis. Sed et quando haec de te audivi, et a domno rege haec requisisse cognovi, tibi et praescripta verba beati Gregorii dixi, et haec quae subsequuntur inculcare curavi, quibus in homilia Evangelii trigesima nona dicit: « Ingressus, inquit, Dominus Jesus templum, coepit ejicere vendentes et ementes de illo (Luc. XIX). Sicut templum Dei in civitate est, ita et in plebe fideli vita religiosorum. Et saepe nonnulli religionis habitum sumunt, et dum sacrorum ordinum locum percipiunt, sanctae religionis officium in commercium terrenae negotiationis trahunt. Vendentes quippe in templo sunt, qui hoc quod quibusdam jure competit, ad praemium largiuntur. Justitiam enim vendere est, hanc pro praemii acceptione servare. Ementes 126.0425B| vero in templo sunt, qui dum hoc persolvere proximo quod justum est nolunt, dumque rem jure debitam facere contemnunt, dato patronis praemio emunt peccatum. Quibus bene dicitur: Domus mea domus orationis est, vos autem fecistis illam speluncam latronum (Isa. LVI): qui dum nonnunquam perversi homines locum religionis tenent, ibi malitiae suae gladiis occidunt, ubi vivificare proximos orationis suae intercessione debuerunt. » Et item in homilia quarta: « Gratis, inquit Dominus, accepistis, gratis date (Matth. X). Praesciebat namque nonnullos hoc ipsum donum accepti Spiritus in usum negotiationis inflectere, et miraculorum signa ad avaritiae obsequium declinare. Hinc est enim quod Simon per impositionem manus edita miracula concupiscens, percipere 126.0425C| donum Spiritus sancti pecunia voluit, scilicet ut deterius venderet quod male comparasset. Hinc de templo Redemptor noster flagello de resticulis facto turbas ejecit, cathedras vendentium columbas evertit. Columbas quippe vendere est, impositionem manus, qua Spiritus sanctus accipitur, non ad vitae meritum, sed ad praemium dare. Sed sunt nonnulli, qui quidem nummorum praemia ex ordinatione non accipiunt, et tamen sacros ordines pro humana gratia largiuntur, atque de largitate eadem laudis solummodo retributionem quaerunt. Hi nimirum, quod gratis acceptum est, gratis non tribuunt, quia de impenso officio sanctitatis nummum favoris expetunt. Unde bene cum justum virum describeret Propheta ait: Qui excutit manus suas ab omni munere 126.0425D| (Isa. XXXIII). Neque enim dicit, qui excutit, manus suas a munere, sed adjunxit, ab omni: quia aliud est munus ab obsequio, aliud munus a manu, aliud munus a lingua. Munus quippe ab obsequio est, subjectio indebite impensa, munus a manu, pecunia, munus a lingua, favor. Qui ergo sacros ordines tribuit, tunc ab omni munere manus excutit, quando in divinis rebus non solum nullam pecuniam, sed etiam humanam gratiam non requirit. » Et in epistola ad Joannem Corinthiorum episcopum: « Pervenit, inquit (lib. IV, ep. 55), ad nos, quod in illis partibus nullus ad sacrum ordinem sine commodi datione perveniat. Quod si ita est, flens dico, gemens denuntio, quia cum sacerdotalis ordo intus cecidit, 126.0426A| foris quoque diu stare non poterit. Scimus quippe ex Evangelio, quid Redemptor noster per semetipsum fecerit, quia ingressus templum cathedras vendentium columbas evertit. Columbas enim vendere est, de Spiritu sancto, quem Deus omnipotens consubstantialem sibi per impositionem manuum hominibus tribuit, commodum temporale percipere. Ex quo, ut praedixi, malo jam innuitur quid sequatur, quia qui in templo Dei columbas vendere praesumpserunt, eorum Deo judice cathedrae corruerunt. Qui videlicet error in subditis cum augmento propagatur. Nam ipse quoque, qui praemio ad sacrum honorem perducitur, jam in ipsa provectus sui radice vitiatus, paratior est aliis venundare quod emit; et ubi est quod scriptum est: Gratis accepistis, gratis 126.0426B| date? (Matth. X.) Et cum primo contra sanctam Ecclesiam simoniaca haeresis sit exorta, cur non perpenditur, cur non videtur, quia eum, quem quis cum pretio ordinat, provehendo agit ut haereticus fiat? Quia igitur hanc nefandissimam pravitatem universalis damnat Ecclesia, hortamur fraternitatem vestram, ut tam detestabile et immane peccatum de locis omnibus, quae sub se sunt, sollicitudinis suae compescat omnibus modis instantia. Nam si quid tale deinceps fieri senserimus, jam non verbis, sed canonica ultione corrigemus, et de vobis, quod non oportet, aliud incipiemus habere judicium. » Et hinc in multis epistolis suis ad multos episcopos terribilia et grandia scripsit, quae per te in suis locis legere potes, et cavere debes. Dixi etiam tibi, quia 126.0426C| verba Dei, quae sanctus Petrus apostolorum princeps, qui hanc haeresim in Simone mago damnavit, in omnes ex tunc et nunc, et usque in finem saeculi, veridica et valentia permanent. Et sicuti cum illo pecunia sua exstitit in perditionem, ita et omnes qui hinc munera dant vel accipiunt, nisi dignam inde poenitentiam egerint, in perditione et manent et sine fine manebunt. Et cum uterque sint haeretici, scilicet, et qui pro impositione manus pretium donant, et qui munus accipiunt, reatu tamen majore delinquit, qui potiore honore perfruitur, quia graviora facit vitia peccatorum sublimitas dignitatum. Et det Dominus ut non sint vera, quae per multos ex hoc de te audio, et obtestor te per sanctam et inseparabilem Trinitatem, et per crucem et sanguinem Jesu 126.0426D| Christi, Filii Dei vivi, ex quo, et a quo, et per quem omnis episcopatus ecclesiasticus cepit exordium, et per ipsum sanctum Spiritum, qui maxime in ordinationibus operatur, et per omnem sanctorum angelorum militiam, ac per sanctam omnium electorum Ecclesiam conscriptam in coelis, et per futurum judicium, quo Christus veniet judicare vivos et mortuos, et saeculum per ignem, et reddere unicuique secundum opera sua, ut nec ipse, contra divinas et canonicas constitutiones, te huic Deo contrariae negotiationi quolibet modo vel quacunque excogitata adinventione immisceas, nec alicui, quantum ex te est, et quantum ad te pertinet, immisceri consentias: imo tuis, quanta potes obtestatione, interdicere studeas 126.0427A| Quam obtestationem non nova praesumptione exero, sed pro modulo meo beati Pauli sequor exemplum, scribentis ad Timotheum, quem juvenem ordinavit Episcopum, licet non de hac causa, sed de aliis, de quibus necessarium duxit, hujusmodi obtestationem exeruit. Cujus verba, per quem locutus est Christus, etiam tibi inculco. Testificor, inquit, coram Deo, et Christo Jesu, et electis angelis, ut haec custodias sine praejudicio, nihil faciens in aliam partem declinando (I Tim. V); et: Praecipio tibi coram Deo, qui vivificat omnia, et Christo Jesu, qui testimonium reddidit sub Pontio Pilato bonam confessionem, ut serves mandatum sine macula irreprehensibile usque in adventum Domini nostri Jesu Christi (I Tim. VI). De Lucii autem epistola, quae ante Nicaenum concilium facta fuit, 126.0427B| non ideo tibi scripsi, quasi non sufficiant ad auctoritatem, quae sacrorum conciliorum canones, et ex his promulgata decreta alia sedis apostolicae dicunt, sed ut scientiam tuam quae inflat, sine charitate quae aedificat, vento distentam esse demonstrem. Haec, frater, patienter atque benigne suscipe, et apud peritos medicos disce sapientiam, quia illis imponentibus saepe funem portat phreneticus unde ligetur. Et illa, de quibus me comprehendi a te posse existimas, discrete intellige: quoniam alia sunt quae metropolitanus sine consilio atque consensu omnium coepiscoporum provinciae agere non debet, sicut causas accusantis episcopum, ad discutiendum, vel ipsum canonice judicandum, sive noxium vel purgatum decernere, vel in loco decedentis episcopi ordinare, 126.0427C| et de quibuscunque noviter emergentibus causis, vel dubiis aut obscuris: et alia sunt, de quibus certa et expressa in sacris regulis habemus judicia, quae refragari vel convelli non licet, sed sine retractatione exsequi auctoritas et ratio ipsa compellit.
CAPUT XXXVI. De irregulari subscriptione, quam collectioni suae apposuit. His igitur documentis certissimis constat quod me replicare cogit ipsa necessitas, quia si in parochia tua, quae mihi cum sollicitudine totius Rhemorum provinciae commissa est, secundum privilegium mihi datum, quod male admisisti corrigere detrectassem, a praestitutis regulis negligentia discederem, 126.0427D| a quibus praesumptione tu discessisti. Egi ergo secundum jus metropolitanae auctoritatis, in quo jure metropolitanae dignitatis, me a te, subjectae civitatis episcopo, mihi velis nolis subjecto, capitulum beati Leonis discrevit, quo jussit metropolitanis singularum provinciarum jus traditae sibi antiquitus dignitatis intemeratum servare, ita ut a praestitutis regulis nulla, aut negligentia, aut praesumptione discedant. Aliud autem capitulum ejusdem beati Leonis me tibi ordinis societate conjunxit, in epistola ad omnes episcopos per diversas provincias constitutos, de sacris ordinibus et canonum promulgata disciplinis, cum dicit (epist. 1): « Hoc admonitio nostra denuntiat, quod si quis fratrum contra 126.0428A| haec constituta venire tentaverit, et prohibita fuerit ausus admittere, a suo se noverit officio submovendum, nec communionis nostrae futurum esse consortem, qui socius esse noluit disciplinae. » Pensemus igitur non dolosa, sed recta statera, quem nostrum pressius istud contingat capitulum, utrum me, qui ea, quae irrefragabiliter observanda sunt constituta, auctoritate metropolitana in parochia provinciae mihi commissae conservare decrevi, an te, qui in illa, quae inviolabiliter conservanda sunt constituta, et temerasti et convelli fecisti, et praeter me, primatem tuum, contra statuta ecclesiastica subscripsisti et subscribi fecisti, cum sicut statuta ecclesiastica docent, sine me nihil decernere valeas, quae ad generalem observantiam pertinent omnium 126.0428B| Domini sacerdotum, sicut Africanum decrevit concilium dicens (conc. Afric. can. 53): « Ut posteriores anterioribus deferant, nec eis inconsultis aliquid agere praesumant. Qua de re, inquit Aurelius, dico, prout captus animi mei retinet, eos qui putaverint spretis majoribus aliquid praesumendum, competenter esse ab omni concilio coercendos. » Et hinc Leo ad Theodorum Forojuliensem episcopum dicit (Leo, epist. 59): « Quia in causis, quae ad generalem observantiam pertinent omnium Domini sacerdotum, nihil sine primatibus oportet impleri. » Contra constituta ergo venisti, cum ea, quae ipsa praecipiunt nulli poscenti negari, omnibus in tua parochia denegari jussisti. Prohibita quidem fuisti ausus admittere, cum adversus ea me postposito 126.0428C| subscripsisti et subscribi fecisti, quod etiam nec in rectis agere debuisti; subscriptio namque tua, sicut a multis dicitur, habetur hujusmodi: « Hincmarus Deo miserante Ecclesiae Laudunensis episcopus, his sanctorum apostolicae sedis Patrum decretis obtemperandum subscripsi. Qui quoque mihi eodem Deo auctore commissi sunt, et in his similiter sentiunt, solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis hac mecum pace potiantur. Si vero aliqui secus nolentes fieri socii hujus disciplinae, nec habeantur participes communionis nostrae. Actum Lauduno VIII Idus Julias. »
Qua subscriptione tua manifestissime claret, quia si Nicaeno concilio, et aliis generalibus catholicis synodis, eorumque fixis et immobilibus decretis 126.0428D| contraria sentis in aliquo, te tibique complices a catholica communione segregasti, dicens: His decretis obtemperandum subscripsi. Unde verbis beati Gregorii alloquentis Serenum Massiliensem episcopum te alloquor, dicens (lib. IX, ep. 9): « Dic frater, a quo factum sacerdote aliquando auditum est quod fecisti? Si non aliud, vel illud te debuit revocare, ut despectis aliis fratribus solum te sanctum et esse crederes sapientem. Praecipue cum sacrorum canonum prohibitio te ab hac praesumptione modis omnibus revocet. Hoc vero quod dicis, Deo miserante Ecclesiae Laudunensis te esse episcopum, oramus ut verum sit. Legimus tamen de quibusdam dicere Dominum: Ipsi regnaverunt, 126.0429A| et non ex me: principes exstiterunt, et non cognovi (Ose. VIII). Et: Dedi eis regem in ira mea, et principem in furore meo (Ose. XIII). Qui facit hypocritam regnare propter peccata populi (Job XXXIV). In eo quod subscripsisti, Actum Lauduno VIII Idus Julias, intelligimus secundum leges quas probat Ecclesia, atque secundum sacros canones, hanc tuam sine consule prolatam non valere sententiam. Alia namque sunt, quae subscribuntur ad notitiam rei vel temporis, alia quae, scripto prolata sententia, subscriptione alligantur ad observationem constitutionis, aut professionis, seu accusationis, vel petitionis. « Sententia, inquiunt leges (Cod. Th. leg. 1, de const. princ., can. 56), si sine scripto dicta fuerit, nec nomen habere sententiae mereatur; » et: « Si qua 126.0429B| post haec edicta sive constitutiones sine die et consule fuerint deprehensa, auctoritate careant. Et hinc Africae provinciae canones episcopis litteras ab ordinatoribus suis manu eorum conscriptas jubent accipere, continentes consulem et diem. » De eo quod subnexuisti: Qui quoque mihi commissi sunt, et in his similiter sentiunt, hac mecum pace potiantur, videris non simplici intelligentia posuisse, hac mecum pace potiantur: quia non est pax vera, nisi in unanimitate catholica, alioquin dicentes, ut scriptum est: Pax, pax, cum non esset pax (Jer. VIII). Non est pax impiis, dicit Dominus (Isa. XLVIII). Impii namque dicuntur, qui aut per fidem rectam Ecclesiae catholicae non incorporantur, aut ab ea fide vel opere per haereses aut schismata recedunt. 126.0429C| Et in unanimitate catholica non subscripsisti, neque tibi commissos subscribere fecisti, si, ut dixi, contra Nicaenos canones, et alia generalia concilia, fixaque decreta sentis vel sensisti, ac per hoc sollicitus servare unitatem spiritus in vinculo pacis, nequaquam in ista subscriptione fuisti. Sicut enim in edicto quintae synodi scriptum est: « Solent prave sentientes, ut simpliciores decipiant, vocibus quidem uti quae ab orthodoxis pie dicuntur, rectum autem earum intellectum et expositionem ad suam impietatem transferre: quoniam est quando eaedem voces, cum bene exponuntur et intelliguntur, cum pietate sunt: quando autem male a prave sentientibus interpretantur et proferuntur, impietatem habent. » Et sanctus Gregorius in homilia 10 126.0429D| Ezechielis dicit: « Quia quisquis expositor in explanatione sacri eloquii, ut fortasse auditoribus placeat, aliquid mentiendo componit, sua et non Dei verba loquitur, si tamen placendi vel seducendi studio mentiatur. » Et tu, si hanc sententiam Apostoli tuis dictis interposuisti, ut ad subscribendum, quod non licet, comministros tuos facilius posses seducere, de auro et argento Dei, id est de sensu et eloquio divino, sicut per prophetam Dominus ad idololatram populum dicit, tuo sensu tibi et illis idolum fabricasti. Manifestum est enim, quia sententia apostolica, quam in eadem tua subscriptione ad tuam confirmandam sententiam perverse misisti, non eo sensu dicta est a beato Paulo apostolo, sicut eam ibi posuisti. 126.0430A| Non enim, quando illam subscriptionem firmasti, quin potius te et subscribentes tecum infirmasti, sollicitus fuisti servare unitatem spiritus in vinculo pacis, sed sollicitus fuisti dissolvere unitatem spiritus contra vinculum pacis. Unde providendum est tibi, ne inter adulteratores verbi Dei computeris, quos, ut supra posui, redarguit Paulus apostolus. Sed et de hac sententia idem dicit Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis, unum corpus, unus spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae (Ephes. IV). Unde beatus Gregorius: Ad unam igitur vocationis spem nequaquam pertingitur, si non ad eam unita cum proximis mente curratur. Est, inquit Dominus ad Moysem, locus penes me, et stabis super petram (Exod. XXXIII). Locus quidem 126.0430B| apud Dominum est sanctae Ecclesiae unitas, qua supra petram statur, dum confessionis ejus soliditas utiliter tenetur. Hi enim in loco qui penes Dominum est, et supra petram stant, qui per haereses vel per schismata ab unitate se Ecclesiae non dividunt. Quia, ut sanctus Hilarus papa dicit (epist. 2), sicut et supra posui: « Non minus in sanctarum traditionum sanctiones delinquitur, quam in ipsius Domini injuriam prosilitur. » Credimus namque, ac cum Ecclesia catholica confitemur, sacros canones Spiritu Dei conditos: unde qui per contemptum pertinaciter a sacris canonibus deviant, in Spiritum sanctum quo sunt conditi peccant. Pertinaciter autem addidi, quoniam Dominus dicit (Matth. XII), quod in Spiritum sanctum peccantibus nec hic esse, nec in futuro 126.0430C| saeculo remittendum. Et multos haereticos legimus et credimus ad fidem catholicam revertentes, et hic remissionem suae percepisse blasphemiae, et in futuro spem indulgentiae consequendae sumpsisse. Nec tamen ejus refragatur sententia, qui alibi dixit: Verte impios, et non erunt (Prov. XII). Non quidem ut non sint per essentiam, sed non erunt quod fuerant per impietatis culpam: sicut et Paulus dicit de se: Vivo autem, jam non ego, vivit vero in me Christus (Gal. II). Exstinctus quippe fuerat saevus ille persecutor, et vivere coeperat pius praedicator. Hinc etiam adhuc dico, quod cum catholica credo Ecclesia, et confiteor, quia Spiritu Dei, ut Leo cum aliis orthodoxis affirmat, canones sacri sunt conditi. Qui siquidem Spiritus est Patris, Spiritus est Filii, et 126.0430D| Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, quorum est una substantia, una voluntas et operatio, unus est Dominus, ac per hoc a Patre et Filio et Spiritu sancto, tota scilicet Trinitate uno Deo et Domino, canones sacri sunt conditi, a quibus qui per contemptum pertinaciter deviant, in Patrem et Filium et Spiritum sanctum, scilicet in Deum ac Dominum peccant. Constat igitur quia, ut Hilarius papa scribit, non minus in sanctarum traditionum sanctiones delinquitur, quam in ipsius Domini, Patris scilicet et Filii et Spiritus sancti, injuriam prosilitur. Et consequenter iterum pertinaciter, id est perseveranter addidi, quia beatus Joannes apostolus dicit: Est peccatum ad mortem, non dico ut oretur pro eo et 126.0431A| est peccatum non ad mortem (I Joan. V, 16), dico ut oretur pro eo. Est quidem peccatum ad mortem, in eodem peccato manentibus: est peccatum non ad mortem, ab eodem peccato recedentibus. Nullum est quippe peccatum, pro quo aut non oret Ecclesia remittendum, aut quod data sibi divinitus potestate discedentibus ab eo non possit absolvere, vel poenitentibus relaxare, cui dicitur: Quaecunque dimiseritis super terram, dimissa erunt et in coelis, et quaecunque solveritis super terram, erunt soluta et in coelis (Matth. XVIII, 18). Cum enim dicitur: Quaecunque solveritis, omnia quaecunque sint, et quantacunque sint, et qualiacunque sint, ex quocunque statu, vel ex quocunque lapsu comprehenduntur: veraci nihilominus eorum manente sententia, quae nunquam 126.0431B| solvenda esse denuntiantur, in eodem tenore consistentibus, non etiam ab hoc eodem peccato postea recedentibus. Ex his igitur manifestissime claret de eadem tua subscriptione, in qua dicis: His, quin a te specialiter excerptis, sanctorum apostolicae sedis Patrum decretis obtemperandum subscripsi. Quia si, ut supra dixi, et nunc iterum dico, Nicaeno concilio, et aliis generalibus ac catholicis synodis, eorumque fixis et irrefragabilibus decretis, quae apostolica sedes et cuncta Ecclesia catholica recipit, veneratur, et servat, contraria in aliquo sentis, vel teneri ac servari decernis, te tibique complices a catholica communione segregasti, et quando catholicae observantiae contrariis subscripsisti, sollicitus servare unitatem spiritus in vinculo pacis nequaquam in 126.0431C| ista subscriptione fuisti. Et beati Leonis decernentis (epist. 59): Quia in causis, quae ad generalem observantiam pertinent omnium Domini sacerdotum, nihil sine primatibus oportet impleri, non fuisti socius disciplinae. Unde timendum est ut non sis etiam consors communionis suae, a cujus communione si quod absit fueris alienus, cum his, quorum decreta convelli fecisti, sicut ex sacris canonibus et decretis Romanae sedis pontificum tibi scripto direxi, ac per hoc cum Ecclesia catholica communionem habere non poteris. Et non leve tibi ullo modo videatur quod supra ex verbis ejusdem beati Leonis posui, quibus dicit (epist. 84, ad Leonem Augustum): « Quae patefacta sunt quaerere, et quae perfecta sunt retractare, et quae sunt diffinita convellere, quid aliud est quam 126.0431D| de adeptis gratiam non referre, et ad interdictae arboris cibum improbos appetitus mortiferae cupiditatis extendere? » Sed cum magna cordis intentione considera, cui peccato peccatum quod admisisti diffinita convellens comparet, scilicet quod non nisi sanguine Filii Dei praevalet expiari, videlicet quod a primo parente commissum in omnes posteros pertransivit, sicut dicit Apostolus: Per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors, et ita in omnes homines pertransivit, in quo omnes peccaverunt (Rom. V, 12): sicut et per te in omnes tecum subscribentes contra diffinita a sanctis Patribus peccatum pertransiit, qui te agente in hoc peccaverunt, quia in illa subscriptione non te penitus 126.0432A| exuisti, sed eos praevaricatione potius nexuisti, volens me ostendere canonum praevaricatorem, qui quasi contra canones in tua parochia solvi quae ligasti, et certans me nota damnationis inurere, quam conscientia tua nequibat effugere, et ideo plus veritus humanam verecundiam, ne vilis fieres ex his quae perpere gessisti tuis subditis, quam reatum ante divinos oculos, quod humili resipiscentia corrigere poteras, ad illud argumentum te convertisti, ut hanc irregularem, imo tragoedialem subscriptionem excogitares, et hac adinventione Dominum ad iracundiam amplius provocares, et tecum alios necteres. Lege igitur in decretis Gelasii sententiam de Acacio, et de episcopis qui eum regulariter contendebant posse absolutum dicere, et eam tibi et his 126.0432B| quos tecum fecisti subscribere applica, et quid egeris recognosce. Et quod ibi de sede apostolica leges, de tua metropoli, quae jussa sedis apostolicae exsecuta est, dictum puta. Ait enim (Gelasius, epist. 11, in fine): « Ideo cum sede apostolica minime congruebant, quia in sortem reciderant praevaricatoris Acacii, et illius se sine dubio pervidebant sententia consequenter adstringi, ob hoc eum videri nolebant esse damnatum, quia se cognoscebant in eadem praevaricatione esse damnatos, in qua hodieque manere persistunt. Sed sicut hi simili conditione constricti, complicem suum non possunt judicare non jure damnatum, neque rei reum possunt competenter absolvere: sic illo juste praevaricatore damnato, ipsi quoque pari jacent damnatione prostrati, neque 126.0432C| nisi resipiscentes inde poterunt prorsus absolvi; quia sicut per unum scribentem eorum omnium vulgata transgressio est, qui in eamdem perfidiae reciderant actionem, sic in uno eodemque, qui pro omnibus scripserat, vel scribendo omnium prodiderat voluntates, transgressione punita, pariter quoque cum eodem, vel in eodem est complicum transgressio punita cunctorum. » Et sanctus Hilarius in epistola de synodis, quam de exsilio ad Gallicanos misit episcopos, dicit: « Nihil, inquiens, mirum videri vobis debet, fratres charissimi, quod tam frequenter exponi fides coeptae sunt: necessitatem hanc furor haereticus imposuit, et necessitas consuetudinem intulit exponi fides, et expositis subscribi. Ubi enim sensus conscientiae periclitatur, illic littera postulatur, 126.0432D| nec sane subscribi impedit, quod salutare est confiteri. » Converte igitur oculos mentis tuae ad actum tuum, quod irrationabiliter, et contra auctoritatem atque sine ulla necessitate in hac praesumptiva subscriptione tua perpetrare non timuisti, et tibi subditos agere compulisti, ne furor tuus, etsi diverso modo, non diverso dolo, in hoc facto furori haereticorum aequetur, qui illic litteram postulasti, ubi sensus conscientiae non periclitabatur, et fecisti subscribi quod salutare non est confiteri, si tamen sacro Nicaeno concilio, et Romanae sedis pontificum decretis post Nicaenum concilium habitis, et ex sacris canonibus promulgatis, in aliquo est contrarium, quod a te et tuis complicibus 126.0433A| constat esse subcriptum. In quo pernicioso facto a te non leviter est erratum, in quem a beato Gelasio ostenditur transgressio punienda cunctorum, qui omnibus praescripsisti, et ab omnibus comministris tuis subscribi fecisti. Unde idem Gelasius dicit: « Quoniam idem ipse error, qui semel est cum suo auctore damnatus, in participe quolibet pravae communionis effecto, exsecrationem sui gestat et poenam. » Et in epistola ad Anastasium (epist. 10, sub medium): « Cum dicat Apostolus (Rom. I), non solum qui non facienda faciunt reos videri, sed etiam qui consentiunt facientibus? Proinde sicut non potest, perversitatis communicatore suscepto, non pariter perversitas approbari: sic non potest refutari perversitas complice sectatore perversitatis 126.0433B| admisso. Legibus certe vestris criminum conscios, susceptoresque latrocinantium par judiciorum poena constringit: nec expers facinoris aestimatur, qui licet ipse non fecerit, facientes tamen in familiaritatem foedusque receperit. » Et in edicto quinti concilii scriptum est: « Miramur eorum dementiam, qui divinae Scripturae contraria agunt, evidenter dicenti (Sap. XIV), quia aequaliter horribilia sunt apud Deum impius et impietas ejus. Actio enim cum actore punietur. » Si autem similiter impietas horribilis est Deo, et ille qui impie agit, certe separatus est talis a Deo, et anathemati juste subjicitur. Anathema enim nihil aliud significat nisi a Deo separationem, sicut in Veteri et in Novo Testamento judicium de anathemate significat. In mente igitur 126.0433C| habe scriptum a beato Paulo: Sic autem peccantes in fratres, et percutientes eorum infirmam conscientiam, in Christum peccatis (I Cor. VIII). Graviter autem illi in Christum peccant, qui periculosissimo, et maxime detestando mendacio in religione mentientes, infirmorum conscientias percutiunt, de quibus specialiter scriptum est: Perdes omnes qui loquuntur mendacium (Psal. V). Et in decretis apostolicae sedis scriptum est: Quoniam quisquis schismatico assenserit, schismaticus esse negari non poterit. Schisma enim a scissura est animorum, ut catholici doctores dicunt, vocatum. Eodem enim cultu, eodem ritu credit ut caeteri, solo congregationis delectatur discidio, et schismaticus est, licet 126.0433D| sic credat ut catholica credit Ecclesia, si in dogmatibus ecclesiasticis ab Ecclesia se scindit catholica, cui quisquis assenserit, schismaticus esse negari non poterit: quod et si omnes sacerdotes et mundus assentiat, damnatio consentientes involvit, non praevaricationem consensus absolvit. Non enim crimen minuitur, sed accrescit, cum generale fit ex privato. Hoc enim Deus omnium indicavit, qui mundum peccantem generali diluvio interemit. Quorum perditionem evidenter catholica demonstrat Ecclesia, quae ut pro haereticis, ita conjunctim et pro schismaticis, orat, ut ad fidei et pacis redeant unitatem, sciens haereticos et schismaticos in haeresi ac schismate permanentes regnum Dei non intraturos: quia nisi ad judicium, in scissura 126.0434A| mentium Deus non est, ut beatus dicit Gregorius. Deus quippe in unitate est, et illi ejus habere gratiam merentur, qui se ab invicem per sectarum scandala non dividunt. Unde per se Veritas admonet dicens: Habete sal in vobis, et pacem habete inter vos (Marc. IX). Ut quisquis habere sal sapientiae studet, curet necesse est quatenus a pace concordiae nunquam recedat. Sed sunt nonnulli, qui dum plus sapere quam necesse est student, a proximorum pace resiliunt, dum eos velut hebetes stultosque contemnunt, sicut tu egisti, qui cum tuis complicibus, et tecum subscribentibus, a vinculo et unitate pacis ecclesiasticae divisisti, contemnens auctoritatem tuae metropolis, et contradicens atque resistens his quae de Evangelica veritate et 126.0434B| apostolica atque ecclesiastica auctoritate tibi et ecclesiae Laudunensi metropolitana sollicitudine scripsi, et eadem catholicae Ecclesiae auctoritate, considerans periculum imminens, quod male ligasti pro officio loci mei dissolvi.
CAPUT XXXVII. Ut non sit prudens apud semetipsum, et de discretione in pace tenenda. Unde, frater, et me et te moneo, ut attendamus quod Dominus per prophetam dicit: Vae qui sapientes estis in oculis vestris, et coram vobismetipsis prudentes (Isa. V); et per Apostolum: Nolite prudentes esse apud vosmetipsos (Rom. XII); et: Si quis se existimat aliquid scire, nondum cognovit quomodo oporteat eum scire (I Cor. VIII); et: Si quis vult 126.0434C| inter vos sapiens esse, stultus fiat ut sit sapiens, quia sapientia hujus mundi inimica est Deo (I Cor. III); et per Jacobum apostolum monstrat: Quia superba et contentiosa sapientia terrena, animalis est et diabolica: sapientia autem quae desursum est, primum quidem pudica est, deinde pacifica, modesta, suadibilis, bonis consentiens (Jac. III). Scientia etenim virtus est, humilitas custos virtutis, et miranda actio cum elatione non elevat, sed gravat. Qui enim sine humilitate virtutes congregat, in ventum pulverem portat, et unde aliquid ferre cernitur, inde deterius caecatur. Hinc etiam scriptum est: Qui emittit fontes in convallibus (Psal. CIII); et: Convalles abundabunt frumento (Psal. LXIV). A montibus namque 126.0434D| aqua dilabitur, quia superbas mentes veritas doctrinae deserit: sed fontes in convallibus surgunt, quia corda humilium verbum praedicationis accipiunt. Unde per se Veritas admonet dicens: Habete sal in vobis, et pacem habete inter vos (Marc. IX). Ut quisquis habet sal sapientiae, studiose curet necesse est, quatenus a pace concordiae nunquam recedat. Et ne in pace tenenda quis erret, per semetipsam veritas, cum terrenam pacem a superna distingueret, atque ad venturam discipulos ex praesenti provocaret, ait: Pacem meam relinquo vobis, pacem meam do vobis (Joan. XIV); relinquo scilicet transitoriam, do mansuram. Si ergo in ea cor quae relicta est figitur, nunquam ad illam quae danda est pervenitur. Pax igitur praesens ita tenenda est, ut 126.0435A| et diligi debeat et contemni: quae si immoderate diligitur, diligentis animus in culpa capitur: et dum nimis humanam pacem desiderat, pravos hominum mores nequaquam redarguit, et consentiendo perversis ab auctoris sui se pace disjungit, et dum humana foras jurgia metuit, interni foederis discussione feritur. Hinc David, dum totum se ad foedera pacis internae constringeret, testatur quod cum malis concordiam non teneret, dicens: Nonne qui te oderant oderam illos, et super inimicos tuos tabescebam? Perfecto odio oderam illos, inimici facti sunt mihi (Psal. CXXXVIII). Inimicos etiam Dei perfecto odio odisse est, ad quod facti sunt diligere, et quod faciunt increpare, mores pravorum premere, vitae prodesse. Pensandum est igitur, quando ab increpatione 126.0435B| quiescitur, qua culpa cum pessimis pax tenetur, si Propheta etiam velut in hostiam Deo obtulit, quod contra se pro Domino pravorum inimicitias excitavit.
CAPUT XXXVIII. Ut sacrae Scripturae verba, et sacras regulas recte intelligat. Admoneo etiam tuam dilectionem, ut cum sacrae Scripturae verbis etiam sacras regulas, sicut a sancto Spiritu quo et sacrae Scripturae sunt conditae, intelligas: quoniam qui sacrae legis verba non recte intelligunt, saluberrimum vini potum in veneni sibi poculum vertunt, ac per medicinale ferrum vulnere se mortali feriunt, dum per hoc in se sana perimunt, 126.0435C| per quod salubriter abscidere sauciata debuerunt: quos videlicet ad intellectum pravum intentio perversa non raperet, nisi prius superbia inflaret: dum enim se prae caeteris sapientes arbitrantur, sequi alios ad melius intellecta despiciunt: atque ut apud imperitum vulgus scientiae sibi nomen extorqueant, student summopere et ab aliis recte intellecta destruere, et sua perversa roborare; quorum sapientia sicut novacula acuta facit dolum (Psal. LI); quia sicut novacula acuta saepe assimilat se agere vultus nitorem, et genas vulnere suo sauciat, ita dolosa versutia dolo pravae intelligentiae vulnerat quos sano sensu sanare se simulat. Unde bene per prophetam dicitur: Secuerunt praegnantes Galaad ad dilatandum terminum suum (Amos I). Quia nimirum bene 126.0435D| dicta prave intelligentes, fidelium mentes, quae jam aliquid de veritatis intellectu conceperant, perversa doctrina perimunt: et dum scientiae sibi nomen extendunt, parvulorum corda jam de verbi conceptione gravida erroris gladio scindunt, et quasi doctrinae sibi opinionem faciunt. Quibus primum necesse est ne inanem gloriam quaerant: quia si radix elationis absciditur, consequenter rami pravae assertionis arefiunt. Nam catholici doctores, et Ecclesiae sanctae rectores, qui de haeresibus scripserunt, eos qui verba divini eloquii non recte intelligunt, vel non recte interpretantur, sed ad suos sensus illa allegorizant, in catalogo prave sentientium haereticis connumerantes ascribunt.
CAPUT XXXIX. Ut ab eo removeat dolorem, a se ipso periculum, et ab utroque improperium. 126.0436A| Admoneo te paterna et fraterna dilectione, ut removeas a me dolorem, a te periculum, et ab utrisque nostrum a plurimis illatum improperium. A me quidem dolorem, quia ut sanctus Gregorius dicit: « Minorem dolorem mala ingerunt, quae ab extraneis inferuntur, plus vero in nobis ea tormenta saeviunt, quae ab illis patimur, de quorum mentibus praesumebamus, quia cum damno corporis mala nos cruciant amissae charitatis. » Hinc est enim quod de Juda traditore suo per Psalmistam Dominus dicit: Et quidem si inimicus meus maledixisset mihi, supportassem utique: et si is qui oderat me super me magna 126.0436B| locutus fuisset, absconderem me utique ab eo. Tu vero homo unanimis dux meus et notus meus, qui simul mecum dulces capiebas cibos, in domo Domini ambulavimus cum consensu (Psal. LIV). Et rursum: Homo pacis meae, in quo sperabam, et qui edebat panes meos ampliavit adversum me supplantationem (Psal. XL). Ac si de traditore suo apertis vocibus dicat: Transgressionem ejus tanto gravius pertuli, quanto hanc ab eo qui meus esse videbatur sensi. Omnes ergo electi, quia summi capitis membra sunt, caput quoque suum in passionibus sequuntur, ut ipsos adversarios in sua morte sentiant, de quorum vita praesumebant, et tanto eis crescat merces operis, quanto eis virtutis lucrum proficit et ex alienae damno charitatis. Et quoniam minus jacula feriunt 126.0436C| quae praevidentur, et nos tolerabilius mundi mala suscipimus, si contra haec per praescientiae clypeum munimur, eo ista de te tolerabilius porto, quo longe ante per prophetam a Domino dictum lego: Unusquisque, inquit, a proximo suo se custodiat, et in omni fratre suo non habeat fiduciam, quia omnis frater supplantans supplantabit, et omnis amicus fraudulenter incedet, et vir fratrem suum deridebit, et veritatem non loquetur (Jer. IX). Et paulo post: In ore pacem cum amico suo loquetur, et occulte ponet ei insidias, nunquid super his non visitabo, dicit Dominus? (Matth. X.) Et per semetipsam Veritas dicit: Inimici hominis domestici ejus (Malac. II). Et cum scriptum sit: Labia sacerdotis custodient scientiam, et legem, quae inter alia dicit: Honora patrem 126.0436D| tuum et matrem tuam, requirent ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum est (Exod. XX). Tu e contra, ne magnitudo miserationum Domini, quas de manu illius gratuita gratia sine merito ullo suscepi, extollat me, datus es mihi stimulus recognoscendae infirmitatis meae, angelus Satanae, ut me et matrem tuam Rhemorum metropolim, quae te nutrivit, elatis moribus et inobedientiis colaphizes. Sed sciens quia virtus in infirmitate perficitur, libenter gloriabor in his, quae infirmitatibus meis, aut a Deo per corporales molestias, aut a diabolo per tentationes, aut ab homine per quaslibet immissiones inferuntur, ut inhabitet in me infirmo virtus Christi, qui 126.0437A| perficit in infirmitate virtutem. Periculum quoque discordiae, quam contra auctoritatem et rationem, contraque salutem tuam erga me videris habere, a te quantocius amove: certissime sciens, quoniam quantislibet virtutibus polleas, spiritalis nullatenus fieri potes, si uniri per concordiam mihi et caeteris fratribus tuis neglexeris. Scriptum quippe est: Fructus Spiritus est charitas, gaudium, pax (Galat. V): qui autem servare pacem non curat, ferre fructum Spiritus recusat. Gertus enim es, si sanum sapis, quoniam tandiu nullum boni operis Deo sacrificium immolas, quandiu a proximorum charitate discordas: multo minus autem, si a dilectione mea discordas, qui te benigne nutriendum suscepi, orphanum dulci dilectione nutrivi, in clericum totondi, 126.0437B| litteris per me et per quoscunque potui erudivi, per singulos gradus ad ordinem episcopatus provexi, familiaritatem et dulcedinem dilectionis domni nostri regis tibi obtinui. Pensare enim cum magno timore debes quod scriptum est: Si offers munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris quoniam frater tuus habet aliquid adversum te, relinque ibi munus tuum ante altare, et vade prius reconciliari fratri tuo, et tunc veniens offer munus tuum (Matth. V, 23). Ex qua scilicet praeceptione considerare debes, quam intolerabilis ejus culpa monstratur, cujus hostia repellitur. Nam cum mala cuncta bonis sequentibus diluantur, pensandum nobis est quanta sint mala discordiae, quae nisi exstincta funditus fuerint, bonum sequi non permittunt: 126.0437C| quia quaelibet in nobis bona opera fuerint, si charitas desit, per malum discordiae locus aperitur in acie, ut ad feriendum nos valeat hostis intrare. Ego, crede mihi, non tecum, sed cum tuis improbabilibus moribus et actuum motibus, de quibus te saepe et verbis et litteris reprehendi et castigavi, et ut doleo, dolui, discordiam habeo. Fac quod salubriter tibi cupio, et tuo convenit ministerio, et me placabilem ac praestabilem in cunctis habebis. Alioquin exspectabo, si per Dei gratiam verbum Domini, quod inter me et te adhuc laborat, tandem requiescere valeat. Si peccaverit, inquit, in te frater tuus, increpa illum: si poenitentiam egerit, dimitte illi (Matth. XVIII). Interim autem, donec hoc verbum Domini inter me et te laborabit, utar continue salubris 126.0437D| antidoti medicina contra mortiferum discordiae poculum mihi a te propinatum, quam Dominus et Salvator noster conscius infirmitatis nostrae largiri dignatus est, dicens: Cum stabitis ad orandum, remittite si quid habetis adversus aliquem in cordibus vestris, ut et Pater vester coelestis dimittat vobis peccata vestra (Marc. XI). Et scilicet Conditor noster, dum tale placitum nostrae mentis aspexerit, a peccato nos solvet, quia munus pro culpa sumet. Quod munus etiam holocaustum gratia Dei misericordis fiet, si fuerit simila oleo conspersa, et in zeli sartagine frixa: scilicet cum misericorditer eum diligimus, et inter sacra pro eo oramus, quem zeli salutaris fervore insequi videmur, vel a quo invidiae 126.0438A| livore insequimur, imitantes illum qui mori etiam pro inimicis venerat, et tamen positurum se animam pro amicis dicebat, ut profecto nobis ostenderet, quia cum diligendo lucrum facere de inimicis possumus, etiam ipsi amici sunt qui persequuntur. Quae non ideo dico, ut persecutionem tuam in damnis temporalibus vel in contumeliis timeam, aut magnopere sentiam, quibus etiam etsi voles me nocere non potes: sed de illa persecutione dico, licet sim injustus, qui me veraciter et ex corde peccatorem profiteor, de qua beatus Petrus dicit: Quoniam inter quos Loth habitabat, iniquis operibus de die in diem ejus animam cruciabant (II Petr. II), et de qua Apostolus recolens historiae veteris: Quomodo, inquit, tunc is, qui secundum carnem 126.0438B| erat, persequebatur eum qui secundum spiritum, ita et nunc (Gal. IV). Quia, ut ita dicamus, ferrum nostrae animae nequaquam perducitur ad subtilitatem acuminis, si hoc non eraserit alienae lima pravitatis.
CAPUT XL. Verum non esse quod dicere solebat, Hincmari consilio regem ipsi adversatum esse. Et quia dictum est mihi, te plurimis solere dicere, quoniam quidquid tibi, de tuis hominibus, et de hominibus suis ad Laudunum directis, et de eo quod te commendavit Conrado, contrarium domnus noster rex egerit, hoc meo instinctu et consilio atque consensu egisse, tibi refero non esse verum, sicut et scriptis ad eumdem domnum nostrum regem, sed et 126.0438C| ad alios inde in eodem tempore directis possum ostendere, et coram plurimis episcopis apud Pistas domno nostro regi dixi me audisse quod sic diceres, et idem domnus noster rex coram eisdem episcopis respondit, sicut et pro certo verum dixit, quod nec meo instinctu, nec meo consilio, neque meo consensu hoc egerit, licet quaedam fuerint et sint, de quibus metropolitana auctoritate, vel synodali conventione, ac regia potestate corripi debueris atque debeas. Quae non ideo dico, ut me apud te excusare operae pretium ducam, cum stultum esse majores nostri demonstrent, si eis placere quaerimus, vel displicere timemus, quos bonorum judiciis non placere cognoscimus: sed ut in quibus ex veritate possum, quantum ex me est, quantumque 126.0438D| sufficio, idoneum reddam bonum nomen, quod Apostolus etiam ab his qui foris sunt habere jubet episcopum. Quia vero auctoritate divina regi obedire jubemur, ipsius jussione respondisse me ex Scripturis et sacris legibus atque sanctorum verbis tuis litteris ad eum directis non nego. In qua responsione si quid perpere dixisse vel egisse me invenisti ostende, et aut rationabiliter sine contentione defendam, aut humiliter sine disceptatione recognoscam.
CAPUT XLI. Quod si culpam agnosceret, pro divino timore indulgentiam expeteret. Caeterum, si me contra auctoritatem et debitam 126.0439A| fraternae dilectionis unanimitatem, quae, ut supra dixi, te mihi reputasse audivi, egisse recognoscerem, quia dicente beato Joanne apostolo: Si confiteamur peccata nostra, fidelis et justus est Dominus, ut remittat nobis peccata nostra (I Joan. I), et prima salutis spes est confessio, deinde dilectio, Quia charitas operit multitudinem peccatorum (I Petr. IV), non dimitterem quin inde salubrem indulgentiae medicinam expeterem, non pro humano, sed pro divino timore, et fraterno amore, ac propria salvatione. Non enim perfunctorie nobis sacerdotibus legendum et tenendum est, quod etiam laicis et feminis Spiritus sanctus per beatum dicit Gregorium (homil. 32 in Evang.): « Est ubi se quisque interroget, et in confessione Christi se veraciter probet. 126.0439B| Veremur saepe a proximis despici, dedignamur injurias verbi tolerare. Si contingat jurgium fortasse cum proximo, erubescimus priores satisfacere. Cor quippe carnale, dum hujus vitae gloriam quaerit, humilitatem respuit: et plerumque ipse homo qui irascitur, discordantem sibi reconciliari appetit, sed ire ad satisfaciendum prior erubescit. Pensemus facta veritatis, ut videamus quo jaceant nostrae pravitatis actiones. Si enim membra summi capitis sumus, imitari eum cui connectimur debemus. Quid namque ad nostrae eruditionis exemplum Paulus egregius praedicator dicit? Pro Christo legatione fungimur, tanquam Deo exhortante per nos obsecramus pro Christo, reconciliamini Deo (II Cor. V). Ecce inter nos et Deum discordiam peccando fecimus, 126.0439C| et tamen ad nos Deus suos legatos prior misit, ut nos ipsi qui peccavimus, ad pacem Dei rogati veniamus. Erubescat ergo humana superbia, confundatur quisque si non satisfaciat prior proximo, quando post culpam nostram, ut ei reconciliari debeamus, et ipse quoque qui offensus est legatis intervenientibus obsecrat Deus. »
CAPUT XLII. De auferendo a nobis ambobus opprobrio a multis illato. Aufer ergo, faciendo quae debes, et quae opto ac oro, et utinam dignus exaudiri fuissem, a me et a te opprobrium quod mihi a multis reputatur, quia talem, sicut et contra divinae ordinationis dispositionem, et contra regem, et erga me, et erga Ecclesiam 126.0439D| tibi commissam, et erga plurimos alios effectus es, episcopum ordinaverim. Sed qui mihi haec reputant, non attendunt, quia non ut Judam electum praesenti justitia, et ut per eum divina dispositio impleretur, Apostolum, sicut et Saul regem postea reprobatum, de quo scriptum est: Erat vir electus et bonus, et non erat vir de filiis Israel melior illo (I Reg. IX). Deus omnia sciens per providentiam ordinavit, et nil culpae contraxit, qui peccare non potuit; sed ut homo nesciens quod futurum erat, te per improvidentiam ordinavi et divini judicii non injusti minister exstiti, quia sicut timeo aliis peccatis meis hoc esse promerui. Quanquam et sancti apostoli cum beato Stephano et aliis diaconibus 126.0440A| Nicolaum ordinaverint, nec tamen dictis et factis illius, improbabilibus postea comprobatis, per manuum suarum impositionem communicaverunt, quem ordinantes bonum crediderunt, et mansurum perpetuo in bonitate optaverunt: sicut nec Samuel culpam contraxit in ordinatione Saul, quem divina jussione a se ordinatum, et a Domino postea rejectum, sicut de te doleo, diutissime flevit, velut sacra narrat historia. Reputatur etiam mihi, quod te nepotem meum gratia propinquitatis episcopum ordinaverim. Quasi non et alii per me sint ordinati episcopi, qui non sunt mihi carne propinqui, et nolunt attendere mihi hoc reputantes, quia non impedit ad quemquam ordinandum carnis propinquitas, si ordinandus fuerit electus et petitus secundum 126.0440B| ecclesiasticas regulas. Non et Dominum, a quo et per quem coepit episcopatus, carne sibi propinquos legimus ordinasse apostolos. Sed licet in te nepote meo egerim unde gemo, quia nescio qualiter de hoc et de aliis meis factis, terribilis in consiliis super filios hominum in occulto suo judicio, qui posuit tenebras latibulum suum disponat: scio tamen omnipotentem advocatum, et misericordem judicem meum, ante quem est omne desiderium meum, et cui gemitus meus non est absconditus. Si enim obaudieris monita beati Pauli Timotheo a se juvene ordinato episcopo directa, et a me et a te opprobrium tuae ordinationis tolles, in quibus inter caetera dicit: Nemo adolescentiam tuam contemnat (II Tim. IV); id est, talem te exhibe, ut propter 126.0440C| aetatis adolescentiam nemo te contemptibilem habeat, quia cujus vita despicitur, restat ut et praedicatio contemnatur. Si haec, frater, tibi in aliquo dura sunt, quae non sunt dicta ea intentione, ut velim quod absit in aliquo tuam damnationem, vel dehonorationem, sed potius salutem et correctionem, attende quia, ut beatus dicit Gregorius, per amarum poculum confectionis pervenitur ad effectum optatae salutis. Et Salomon dicit: Meliora sunt vulnera amici, quam odientis inimici oscula (Prov. XXVII). Et Dominus dicit: Ego quos amo, arguo et castigo (Apoc. III); et: Quem diligit Dominus, corripit: flagellat autem omnem filium quem recipit (Heb. XII).
CAPUT XLIII. De sacrarum Scripturarum falsatione, et responso ejus ad litteras de Nevino. Qui canones sint recipiendi, et de imperitia et jactantia ejusdem. De Bertrico item, et de eo quod saepe illum admonuit. 126.0440D| Per plures denique audio te apud multos me infamare, quoniam sacras Scripturas soleam detruncare, et ad meum sensum inflectere. Quod ut pro certo adhuc credo nec in uno loco me egisse, si tamen hoc quod dicis poteris approbare, et si hoc ad approbationem volueris ducere, ostende coram quantis et quibus tibi libuerit, et aut patenter ostendam te mea verba bene non intelligere, aut ab aliquo illa falsata fuisse: et si forte me, quod dicis, si tamen dicis, egisse cognovero, quantocius corrigere 126.0441A| procurabo. Quod enim de me dicere diceris, Gothescalcus hoc de Scripturis facere consuevit, illas scilicet detruncare, et ad suum sensum violenter inflectere: sed et ea quae in canonicis libris non continentur auditoribus suis proferre, sicut et supra priscos haereticos facere consuevisse ostendi, quia sicut B. dicit Gregorius: « Saepe haeretici, dum sua student perversa astruere, ea proferunt quae profecto in sacrorum librorum paginis non tenentur. » Unde et discipulum suum praedicator egregius admonet dicens: O Timothee, depositum custodi, devitans profanas vocum novitates (I Tim. VI). Quia dum laudari haeretici tanquam de excellenti ingenio cupiunt, quasi nova quaedam proferunt, quae in antiquorum Patrum libris veteribus non tenentur: sicque fit ut 126.0441B| dum videri sapientes desiderant, miseris suis auditoribus stultitiae semina spargant. Et quoniam haec egisse Gothescalcus in conventu episcopali revictus fuit, idem concilium, sicut scriptum est: Qui imponit stulto silentium, iras mitigat (Prov. XXVI), silentium ei imposuit, mihique illum ad custodiendum commisit, sicque complicum ejus, qui jam sicut vermes in putredine scatentes ebulliebant, irae partim sunt mitigatae, et congregatae sunt a Domino quasi in utrem aquae maris, cum amaritudo perversarum mentium nondum apud nos, de his quae Gothescalcus eos docuerat, erumpit exterius in vocem pravae libertatis. Et quod de sanctis Scripturis Gothescalcus agebat, et tu me agere notaris dicere, ut cum pace tua dicam, tu de sacris canonibus, et ecclesiasticis 126.0441C| regulis, atque de legibus soles agere, sicut jam quater egisse te possum ostendere. Scilicet in rotula per Hadulphum archipresbyterum tuum mihi transmissa, in qua de canonibus et legibus quaedam detruncando, quaedam de suo sensu expulsa prave interpretando, de capella parochiae meae in Attolae villa sita nonnulla adversum me concinnasti. Similiter in rotula a te mihi data, in qua fabulam de Amalberto et uxore ejus contexens plurima in eum captasti. In rotulis nihilominus domno regi et mihi per comministros tuos directis, in quibus historias altercationum inter te et eumdem domnum regem, et item inter te et Normannum descripsisti, et vocum ac factorum tuorum novitates explicuisti, sententias Scripturarum et canonum atque legum te 126.0441D| ferientes tuo sensu in alios detorsisti, veluti ex ore et opere tuo, et ex eisdem sententiis, majorum astipulante doctrina, singillatim ac viritim possum ostendere. In quaterniunculis quoque, a te mihi per Wenilonem venerabilem archiepiscopum missis, plurima inter se diversa collegisti, quae tecum facere aestimasti, non videns, quin potius videre non valens, aut non volens, quia inter se dissonabant, et de illis ipsis epistolis, ex quibus eamdem tuam collectionem compilasti, conjunctim sequentia dolo penitus omisisti; sed et illa quae cuncta catholica Ecclesia recipit, tenet, sequitur, veneratur, honorat, amplectitur, quaeque tibi in diplomate, parvo corpore, sed maximo merito, per praefatum venerabilem 126.0442A| archiepiscopum Wenilonem remisi, nec ad memoriam reducere voluisti. Nimia sunt quae dico, si haec ita esse illa ipsa tua scripta quae habeo non attestantur, et lex, quam catholica Ecclesia recipit, manifeste decernit dicens: « Confiteri quis in judicio non tantum sua voce, sed et litteris, et quocunque modo potest, convinci autem non nisi Scriptura aut testibus potest. » Et tu his scriptis haec quae dico denegans, si necesse fuerit, in judicio revinci valebis. Et Gelasius in decretis suis ad episcopos per Dardaniam constitutos dicit: « quoniam manifeste quilibet vel professione sua vel communione possit agnosci. » Praeterea per Heddonem, clericorum tuorum praepositum, conscriptam nuperrime more tuo solito mihi rotulam direxisti, contra litteras de in 126.0442B| mea parochia delinquentibus a me tibi directas, quae ita se habent.
Hincmarus Rhemorum episcopus Hincmaro coepiscopo nostro salutem.
Nivinus, etc. Reliqua hujus epistolae. vide supra, col. 224.
Et has litteras non ita, ut debueras, recepisti, sed ex eis nacta occasione, amaritudinem, quam erga me in animo geris, verbis evaporando exhalasti, volens ostentare tuam sapientiam et meam insipientiam, et demonstrare me Nivino injuste et contra auctoritatem egisse; et os mihi obstruere, ut de his quae ex te audieram, non te auderem corripere, ut si forte vera forent te corrigeres, sin autem, ne illa incurreres praecaveres: cum sicut derogantium linguas 126.0442C| nostro vitio non debemus, quantum ex nobis est, ad derogandum acuere, ita debemus derogantium detractiones, prout rationabiliter potuerimus compescere. Sed non talis est tuus animus, ut ea quae benigne tibi dicuntur vel scribuntur, nisi talia fuerint qualia versantur in corde tuo, benigne et patienter possis audire; unde Salomon ait: Acetum in nitro ei qui cantat carmina cordi pessimo (Prov. XXV). « Acetum, inquit Gregorius, si mittatur in nitrum, fervescit nitrum protinus et ebullit: et perversa mens, quando per increpationem corripitur, aut per praedicationis dulcedinem ad bona suadetur, de correptione fit deterior, et inde in murmurationis iniquitate succenditur, unde debuit ab iniquitate 126.0442D| compesci. » Litteris autem meis, quas per singulas periodos dissolvere voluisti, non eis convenientibus auctoritatibus respondisti, nec recto sensu eum in hoc es imitatus, qui tuis scriptis istiusmodi tenore, veritate subnixis auctoritatibus solitus est respondere: quia non in hoc jure rationem studes attendere, sed tuam intentionem modo quolibet confirmare. Non enim ille, qui taliter tuis solet scriptis respondere, talis responsionis modum ab his didicit a quibus haec studuit discere. De Nivino autem, ut me oportuit, ea quae gesta sunt tibi nota facere procuravi. Cujus advocationem non videtur mihi ut oporteat te suscipere. Quod et si adversum me illam volueris suscipere, et ratio atque auctoritas consentit, quantum ex me est, inde tibi non refugio respondere. 126.0443A| Caeterum isdem aetatem habet, ipse de se loquatur. Et si legaliter ac regulariter me accusare voluerit, aut de excommunicationis, aut de collaborationis, aut de alterius cujusque rei praejudicio, rationem inde ei reddere non recuso. Nemo tamen potest me apud te regulariter accusare, nec de meo judicio ad tuum judicium provocare, nec sollicitudo totius Rhemensis provinciae cum mea parochia est tibi commissa, ut inde amplius tibi reddere debeam rationem, nisi ut tibi scribere studui. Scrutare epistolam beati Augustini ad Xantippum primatem suum, quam suprapositam legere praevales, et invenies te debere mihi de tuis judiciis reddere rationem: et si de tuo judicio quisquam ad meum judicium provocaverit, ego debeo inde veritatem investigare, 126.0443B| et singula quaeque canonice terminare. Tu autem, quando haec audisti quae mihi post litteras meas tibi inde directas rescripsisti, debueras mihi aut humiliter suggerere quae inde audisti, ut si perpere inde actum haberem, corrigere procurarem: sin autem, fraterna ac paterna benignitate veritatem inde tuae filiali dilectioni rescriberem, quod et faceres si apud te humilis esses, et erga me charitatem haberes. Verumtamen pro modulo meo secutus beati apostoli Petri exemplum, qui etiam minoribus suis quaerentibus cur ad Gentiles intrasset, rationem per ordinem reddidit, et testes suae rationi adhibuit, bonum duco, quocunque modo tu mihi ea quae scripsisti mandaveris, ut iterato quae inde sunt vera tibi rescribam. Videlicet quia, ut scripsisti, nullius prava 126.0443C| vel mendosa suggestione illi ea de quibus diffamatus est imputavi, nec ad comprobationem sui sceleris testibus causa indiguit, quia sicut ipse scripsisti, negotii qualitas unumquemque aut excusat, aut accusat. Unde et Dominus de eo quod quidam paterfamilias ei, qui apud eum diffamatus est quasi dissipasset bona illius, dixit: Quid hoc audio de te? redde rationem villicationis tuae (Luc. XVI). Et supra sufficienter habes in quibus negotiis testes legaliter atque regulariter examinati requirendi sunt, et in quibus negotiis ratio non indigeat testibus. Manifestum est enim et presbyteris, et aliis clericis, et laicis, ac feminis, et nobilibus, et villanis in nostra civitate, quia sanctimonialem, de qua tibi scripsi, ab infantia in monasterio Deo dicatam, et a sacerdote 126.0443D| velatam, clanculo prius de ipso monasterio furatam, in mansione in qua manebat apud hortos per plurimas noctes habuit, consentiente portario, cujus factione ipsa egrediebatur de monasterio, et a Nivini hominibus abducebatur: in quo monasterio ipsa sanctimonialis regulariter inde est disciplinata. Quapropter cum fama excrescere coepit, et ego ad civitatem reverti incepi, misit suos homines, Walchanonem scilicet et Lupum, qui eam scalis pretio locatis de ipso monasterio noctu eduxerunt, et ad beneficium, quod ei dederam in nostra parochia, deduxerunt, et ibi per plures dies eamdem sanctimonialem Nivinus habuit, sicut et presbyteri, et circummanentes homines ac villani manifestissime sciunt. 126.0444A| Et cum ministeriales nostri ipsam sanctimonialem coeperunt requirere, per eosdem suos homines illam in Calmontensem deduci fecit. De placitis autem sibi a me datis quot et quanti spatii fuerint, canonici et monachi, et fideles ac nobiles laici, ac presbyteri parochiani cognoscunt, in quorum praesentia et quorum consilio inde egi, quae secundum regulas sacras inveni. De eo vero quod dicis, me ab illo quaesisse qualiter famam suam purgaret, non ideo ab eo quaesivi, ut non scirem quia hoc agere non poterat, sed ut vel ita eum ad confessionem et poenitentiam, atque post ad indulgentiam possem compellere, quem voluntarium ad ea non poteram provocare: et eo usque illum perduxi, ut si praefati sui homines, quia non liberae conditionis sunt, aut cum aqua 126.0444B| calida, aut cum aqua frigida, inde ad judicium Dei exirent, quid inde Deus ostenderet mihi sufficeret. Et cum se ratione convictum atque constrictum vidit, in contumaciam et contumelias prosilivit: cui dixi, quod nisi aut confiteretur, aut satisfaceret parochiae meae unde infamabatur, ipse et illi sui homines, qui eamdem sanctimonialem cum eo furati fuerant, in mea parochia habitare non possent, et progrediente illo ad contumelias atque calumnias, quia de mea parochia, vel de mea provincia non erat, et res et mancipia in regno senioris nostri non habebat, per quae illum constringere ad reddendam rationem valerem, et per beneficium vel per peculiare noluit sustinere distringi, excommunicavi illum a mea parochia. Quod dicis, oportet episcopum omnibus bene 126.0444C| facere, omnes recipere fideles, verum est, et utinam ita facias. Sed aliter vicini et parochiani tui de te dicunt, et tibi specialiter commissi aliter sentiunt. Caeterum de his quae tibi mandavi ex te me audisse, si alteri sic mandarem, scio quia gratias mihi inde referret, et tu sic faceres quantum intelligo, si amaritudo animi tui tibi permitteret, et occasionem invenire non velles, ut mihi de his quae in quaterniunculis per venerabilem archiepiscopum Wenilonem a te missis compilasti, iterum licet non ad rem pertinentia inculcando conscriberes, et me dicere provocares, unde in sermone capere posses. Quod evidenter ipse in praefato tuo scripto demonstras: quia commemoratis dictis Anacleti, Victoris, Callisti, et Eleutheri, qui ante Nicaenum concilium pro quorumdam 126.0444D| consolationibus, sicut dicit Gelasius, ad diversos suas epistolas direxerunt, subjungis: Ecce, pater, qui canones recipiendi, venerandi, ac observandi habeantur. Et quia patrem me, ut paret, irrisione potius quam veneratione vocasti, dico tibi: Et si pater ego sum, ubi est honor meus? (Mal. I.) Dicam tamen tibi: Fili pro arbitrio tuo vel proprie vel aliene, si isti sunt canones recipiendi, venerandi, ac observandi, quos commemorasti, qui sunt illi, quos et apostolica sedes, et omnes episcopi per universum orbem, a primae sedis apostolicae pontifice usque ad illum qui modo novissime etiam post te est ordinatus episcopus, imo et omnis catholica Ecclesia, canones appellant? quique a Nicaeno concilio, 126.0445A| quod primum in nostris codicibus, quos ab apostolica sede majores nostri acceperunt sequendos per ordinem usque ad Africanum concilium pro canonibus recipiendis, venerandis, et observandis retinent, et Innocentius, Zosimus, Bonifacius, Coelestinus, Leo, Hilarus, Symmachus, Gelasius, Hormisda, Gregorius, et caeteri quique observandos canones nominant? Inter quos et istas epistolas apostolicae sedis pontificum, quas canones appellas, Gelasius, ut supra posui, differentiam facit, et illa concilia canonum observanda decrevit, has autem epistolas pro consolatione quorumdam directas, venerabiliter suscipiendas dicit, et item in decretis suis inter alia dicit ( Gelasius in commonitorio ad Faustum ): « Nobis, inquit, opponunt canones, quin orientales episcopi, 126.0445B| dum nesciunt quid loquantur, contra quos ipsi se venire produnt, qui primae sedi sana rectaque suadenti parere fugiunt. Ipsi sunt canones, qui appellationes totius Ecclesiae ad hujus sedis examen voluere deferri. » Quod manifestum est de Sardicensibus canonibus illum dicere, de quibus et Innocentius ad Victricium, et Gregorius ad Vincentium his consona dicunt, quae in hoc etiam legis opusculo. Et ibidem post aliquanta: « Viderint ergo si alios habent canones, quibus suas ineptias exsequantur. Caeterum isti, qui sacri, qui ecclesiastici, qui legitimi celebrantur, non solum sedem apostolicam ad judicium vocare non possunt, et Constantinopolitanae episcopus civitatis, quae utique per canones inter sedes nullum nomen accepit, in communionem recidens 126.0445C| perfidorum non debuit submoveri? » Nam, ut ipse demonstrat, Heracleotes suffraganea fuit. Hoc autem Gelasium dicere patet de sacris Nicaenis canonibus, qui privilegia sedium constituerunt, sicut in sexto ipsorum capitulo aperte monstratur. Unde Bonifacius (epist. 3, Hilario Narbon.): « Nulli, inquit, videtur incognita synodi constitutio Nicaenae, quae ita praecipit, ut eadem proprie verba ponamus: Per unamquamque provinciam jus metropolitanos singulos habere debere, nec cuiquam duas esse posse subjectas. Quod illi, quia aliter credendum non est, servandum, sancto Spiritu suggerente, sibimet censuerunt; » et paulo post: « Quod idcirco dicimus, ut advertat charitas tua, adeo nos canonum praecepta servare, ut ita constitutio quoque nostra diffiniat, 126.0445D| quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet. » Et Leo ad Anastasium (epist. 88, cap. 1): « Secundum sanctorum Patrum canones, Spiritu Dei conditos, et totius mundi reverentia consecratos, metropolitanos singularum provinciarum episcopos jus traditae sibi antiquitus dignitatis intemeratum habere decernimus. » Et item Gelasius, ut supra ostendi, post descriptionem authenticarum Scripturarum, et Nicaenae, Constantinopolitanae, ac Ephesinae, Chalcedonensis quoque synodi, addidit: « Et si qua sunt concilia a sanctis Patribus instituta, post horum quatuor auctoritatem, et custodienda et recipienda decrevimus. » Ipsas autem epistolas, ut 126.0446A| praedixi, et saepe dicere necessitas ipsa compellit, pro diversorum Patrum consolatione diversis temporibus datas, a sede apostolica venerabiliter suscipiendas, sicut et facimus, dicit. Addam etiam: Si illa quae de praefatorum pontificum apostolicae sedis epistolis dicis recipiendos venerandos canones esse, qui quod vis sanctum dicis et licitum, et quod non vis non sanctum et illicitum, ac si in voluntate tua cuncta sint posita, et non sit qui tuae possit resistere voluntati, pande nobis, quaesumus, quid censeas de eorum decretis, qui post Nicaenum concilium, et alia catholica concilia, observanda decretalia constituta de eisdem sacris canonibus promulgata sanxerunt, sicut Siricius, Innocentius, Zosimus, Bonifacius, Coelestinus, Leo, Hilarus, Symmachus, 126.0446B| Gelasius, Hormisda, Gregorius, et quique alii, quorum decreta Ecclesia catholica, et Patres ac praedecessores nostri servanda tenuerunt, et venerati sunt. Et quoniam in quibusdam a praefatis, quos appellas canones, dissonant, magistrali censura decerne, quae ex his sequi et quae refutare debeamus: quoniam nisi tu ferula singularis auctoritatis de nostra consuetudine ista rejeceris, quae sicut et Patres nostri, mentibus nostris tenenda et servanda imbibimus, non videtur mihi ut facile ab ecclesiastico usu illa quae tenemus generaliter valeas removere, de quibus satis superque superius potes relegere, quae si tibi non suffecerint, nec plura sufficient. Tantum de una re superadjiciam, videlicet quoniam qui dicis: « Ecce qui canones recipiendi, venerandi, ac 126.0446C| observandi habeantur, » non satis eosdem canones perscrutatus es, in quibus, sicut scripsisti, habetur ut qui accusare alium elegerit, praesens per se et non per alium accuset, inscriptione videlicet praemissa. Quod quia ad munimen tui convertere studuisti, legere debueras, quia ipsa sententia de antiquis legibus Romanis fuit assumpta, in quibus legibus. In capituli interpretatione edicti Valentiniani de episcopali judicio, posteriore videlicet constitutione, ita scriptum habetur ( Interp. Novellae Valent. ): « Lex ista de diversis rebus multa constituit, sed in primis de clericis quod dictum est, ut nisi per compromissi vinculum judicium episcopale non adeant, posteriore lege Majoriani abrogatum est. » Quam constitutionem, sicut petiit et obtinuit, ita ex tunc 126.0446D| hactenus Ecclesia conservavit. Sed et sicut in litteris meis legisti, differentiam intelligere debueras inter admonitionem et de accusatione judicationem, et inter hoc quod dixi, si ita est ut passim a multis et etiam publice in publicis placitis divulgatur, et hoc quod non dixi, quia ita est. Unde a multis et etiam publice quod non licet, in publicis vel a publicis placitis accusaris. Et quod confuse dixisti, te mirari si aliqui ex his placitis fecissent a vobis pro hoc petitionem negotio, ex verbis Callisti adjungens, nullus doctor per scripta accusetur, non bene distinxisti, quia nec bene intellexisti ex legibus et canonibus differentiam inter petitionem et accusationem. Revolve hinc leges, et decreta sedis apostolicae, et 126.0447A| disce quae nescis. Unde iterum quasi vestigans, sequar te per angulosos anfractus, et dicam tibi ad notitiam pauca de pluribus, sed quibus te consequi valeam. Innocentius ad Maximum et Severum episcopos scripsit (epist. IV): « Nuper Maximilianus filius noster agens in rebus cujusmodi querelam detulerit, libelli ejus series annexa declarat. » Et Gregorius Sabino subdiacono (lib. VII, ind. 11, epist. 46): « Clerus ecclesiae Regitanae multa contra reverentissimum fratrem nostrum Bonifacium episcopum suum, data nobis petitione, conquestus est, petens ut ad nos debuisset habere veniendi licentiam, quatenus causae ipsae hic subtiliter probarentur. Sed quia nos interim praedictum fratrem nostrum huc modo non praevidimus deducendum, visum nobis est illic 126.0447B| personam deputare ad causam eamdem cognoscendam. Et ideo mediis sacrosanctis Evangeliis, experientia tua, una cum Paulino, Proculo, Palumbo, Venerio, atque Martiano reverentissimis fratribus coepiscopisque nostris, sine cujusquam personae respectu, tam clericorum querelam, quam adversus suum, sicut diximus, habent episcopum, vel si quam forte contra eos ille habuerit, cum omni aequitate ac sollicitudine perscrutetur: et quidquid in veritate cognoverit, nobis una cum praedictis nostris fratribus subtiliter diligenterque significet, ut renuntiatione vestra redditi certiores, quid fieri debeat decernamus. » Et ad praedictos episcopos, clerus ecclesiae Regitanae contra reverentissimum fratrem nostrum Bonifacium episcopum suum data nobis petitione 126.0447C| conquestus est, et reliqua. Sed et de auditione, sine petitione vel accusatione, ad Sabinum idem beatus Gregorius scripsit (lib. XI, epist. 28): « Pervenit ad nos, inquiens, reverentissimum Palumbum, fratrem et coepiscopum nostrum, quod dici grave est, Ecclesiae suae, vel parochiarum causas utilitatesque negligere. » Et post aliquanta: « Ideoque experientia tua praedictum fratrem nostrum studeat commonere, ut res Ecclesiae, vel parochiarum suarum, sive ministeria, rationabiliter vindicet atque defendat, » et reliqua. De accusatione autem episcopi, aut cujuslibet ordinis clerici, ex sacris canonibus sufficienter supra potes relegere. Verumtamen oportet te discrete intelligere quod de accusatione leges dicunt: « In criminalibus, inquiunt, 126.0447D| causis, vel objectionibus, per mandatum nullus accuset, nec si per rescriptum principis hoc potuerit impetrare: sed ipse qui crimen intendit, praesens per se accuset, ut scias quo sensu de accusatione hoc dicant. » Et canones dicunt (conc. Carthag., c. 19): « Quisquis episcoporum accusatur, ad primatem provinciae ipsius causam deferat accusator, nec a communione suspendatur cui crimen intenditur, nisi ad causam suam dicendam electorum judicum die statuta litteris evocatus minime occurrerit. » Manifestum est autem, quia episcopus accusatus apud primatem non esse praesens ostenditur, qui litteris evocari praecipitur. Et Bonifacius de Maximo dicit (epist. 2): « Si adesse voluerit, praesens 126.0448A| si confidit ad objecta respondeat, scilicet praesenti accusatori: si adesse neglexerit, dilationem sententiae de absentia non lucretur. » Accommoda ergo sensum tuum bene dictis, et non prave intelligi tradas bene dicta, ad tuum sensum illa inflectens. Velis enim vel nolis, illi erunt canones, quos catholica Ecclesia canones vocat, et non erunt illi canones, quos tua socordia ad effrenationis tuae libertatem canones advocas. Erunt autem epistolae venerabiliter suscipiendae, a sede apostolica pro diversorum Patrum consolatione datae, quas canones vocas; et concilia a sanctis Patribus instituta, ad auctoritatem erunt custodienda et recipienda, sicut decrevit Gelasius, et caeteri sedis Romanae pontifices, atque illi qui in eisdem conciliis, suggerente sibimet sancto Spiritu, 126.0448B| sacros canones condiderunt, et quos sedes apostolica, et Ecclesia catholica canones vocat. Verba quoque obstrusa, et undecunque per glossulas collecta, et sine ratione posita, quae in hoc scripto tuo posuisti, sicut et in aliis domno regi et mihi olim directis congessisti, redarguunt te typo jactantiae, cum dicat Apostolus: Vocum novitates devita (I Tim. VI); et: Malo quinque verba loqui in Ecclesia ad aedificationem, quam decem millia verborum in lingua (I Cor. XIV). Qui enim linguam, in qua natus es, non solum non loqui, verum nec intelligere nisi per interpretem potes, cum suppeterent sufficienter verba Latina, quae in his locis ponere poteras, ubi Graeca, et obstrusa, et interdum Scottica et alia barbara, ut tibi visum fuit, nothata atque corrupta posuisti, 126.0448C| paret quia non ex humilitate, vel ad manifestationem, ea quae dicere voluisti Graeca verba, quae ipse non intelligis, inconvenientissime posuisti, sed ad ostentationem illa insipientissime inseruisti, ut omnes qui illa legerint intelligere possint, te illa velle vomere quae non glutiisti. Hunc namque morem etiam a pueritia habuisti in his quae te dictare rogabam, maxime autem in versibus, et praecipue in figuris porphyriacis, in quibus verba linguae alienae, atque obstrusa, impropria et utilitate sensus carentia, quae nec ipse intelligebas, studiose ponebas. Quod mente percipiebam, et mihi admodum displicebat: sed cum viderem te per jactantiam amore laudis flagrare, et me non posse sentirem in aetatis adolescentia te ad tantum robur mentis accendere, 126.0448D| ut ad discendi ac versificandi studium te provocarem, et jactantiae a te pravitatem eraderem, ne acriori correptione fractus revocareris ab studio, permisi te interim tantum, ut studio litterali incumberes, de scientia jactitare, donec in maturiori aetate ab illo etiam vitio possem compescere, secutus pro modulo meo Apostolum, qui cum infirmum auditorem suum perpenderet, aut prava adhuc velle agere, aut de actione recta humanae laudis retributione gaudere, ait: Vis non timere potestatem? bonum fac, et habebis laudem ex illa (Rom. XII). Interea, quia illud, quo haec agere cogitabam, tempus ante tempus excessit, cum praeceptione Apostoli, jubentis vocum novitates vitare, ab hac jactantia et 126.0449A| ostentatione te doctorem et episcopum cohibere debueras: quoniam sancti et sapientes ac magnae auctoritatis viri, et etiam utriusque linguae, Graecae videlicet et Latinae periti, suis scriptis verba Graeca, nisi ea quae in Scripturis, vel canonibus, sive legibus, sine interpretatione sunt posita, et veluti Latina in usu habita, verum et obstrusa suis dictis immittere ad ostentationem noluerunt. De Hebraea vero lingua Alleluia, et Osanna, atque Amen, propter auctoritatem primae linguae, et reverentiam sensus sine interpretatione usi fuerunt. Nos etiam moderni glossarios Graecos, quos suatim Lexicos vocari audivimus, sed et sapientum scripta de nominibus obstrusis habemus, et adeo sensatuli sumus, ut nostras dictatiunculas eo usque circumducere 126.0449B| et producere possimus, quatenus verba Graeca vel obstrusa de glossariis assumpta in admirationem vel stuporem nescientibus seu scalpentes aures habentibus proferre possimus, cui vanitati obviat Scriptura dicens: Vanitas vanitatum, et omnia vanitas (Eccle. I). Et timeo, quia sicut agis de verbis, et canonum ac legum sensibus, novitates vocum in eis delectando requirens, ad hoc usque te perducat elatio cordis, et jactantia inflatae ac inanis scientiae, ut ita in Scripturarum sensibus facias et aberres, quia ut Scriptura dicit: Qui modica spernit, paulatim decidit (Eccli. XIX). Quoniam qui minora corrigere ac devitare negligit, ad majora proruens, ab statu justitiae, non quidem repente, sed partibus totus cadit. Attende igitur quod dicit Apostolus: Si 126.0449C| quis existimat se aliquid scire, nondum scit quemadmodum oporteat eum scire (I Cor. VIII); et: Si quis vult inter vos sapiens esse, stultus fiat, ut sit sapiens (I Cor. III); et: Nolite prudentes esse apud vosmetipsos (Rom. XII); et: Non alta sapientes, sed humilibus consentientes (ibid.). Beatus quoque Gregorius in epistola sua dicit, quoniam domnae Dominicae salutes mandans ideo non rescripsit, quia cum esset Latina ei Graece scribere voluit, parvipendens illi rescribere, quoniam a corde pensavit quae per sermonem in scripto suscepit. De eo quod petis a me te instrui, si Bertricus de mea esset provincia, non autem ex propria parochia, qualiter ex eo acturus essem, illo inspirante, qui cognita nequitia sibi dicentium: Magister, scimus quia verax es, et 126.0449D| viam Dei in veritate doces, et non est tibi cura de aliquo, non enim respicis personam hominum, dic nobis, si licet censum dare Caesari, an non (Matth. XXII), respondeo tibi: Interrogabo te et ego unum sermonem. Rescribe mihi per ordinem et ex integro, qualiter ego feci et dixi, et qualiter tu fecisti et dixisti in placito confinium parochiarum nostrarum, te conhibente condicto de Amalberto parochiano meo, qui in tua parochia et mea provincia legaliter uxorem accepit, et in parochiam meam duxit, quem tu irregulariter excommunicasti, et uxorem suam legaliter acceptam, quae per mandatum tibi suggessit quoniam idem vir ejus cum ea non posset concumbere, de parochia mea apud Laudunum ad tuum 126.0450A| judicium reduci rogasti; et ego dicam tibi qualiter facerem de Bertrico, si de mea esset provincia, et non esset ex propria mea parochia. De hoc quod dicis: Sciendus est modus correptionis, quin praefati Bertrici, utrum secretus, an publicus, utrum a Christianorum consortio, aut a corpore et sanguine Domini fuerit segregatus, quem publicae deditum poenitentiae non audisti, et modum istius ejectionis de parochia mea nosse convenit: Tibi respondeo, quia si tanto studio sacros canones perscrutateris, ut moderata discretione te in subjectorum tibi actibus gereres, ne in sanctarum Scripturarum auctoritatem praedicationemque majorum offenderes, et in ipsis tibi subjectis servares quod scriptum est: Diligenter agnosce vultum pecoris tui, et omnes greges tuos considera 126.0450B| (Prov. XXVI); et: Perfode parietem, et vide abominationes, quas isti faciunt hic (Ezech. VIII), quanta intentione illa legis, unde tua commenta compilare procuras, quatenus effrenis, et sine ullius coercitione, viam voluntatum tuarum currere, et in affectum cordis transire praevaleas, bene intelligere posses et modum, quo toleratus et correptus et diu exspectatus fuit, quem audire potuisti, sicut eum in poenitentia publica positum dicis te non audisse, et scire cur hac conditione isdem Bertricus, qui non est de mea parochia, neque de mea provincia, regulariter cum suis exire praecipitur. Et quoniam qua mente hoc interrogas me latere non potest, paratus, juxta Petri vocem, ad satisfactionem omni poscenti, quantum Deus dederit, respondere de ea quae in me 126.0450C| est spe (I Petr. III), tibi ex hac quaestione respondeo, quia Pilatus veritatem, quam ante oculos corporis, non autem ante oculos mentis habebat, quid est veritas? (Joan. XVIII) interrogavit, et audire non meruit, quia, ut dicit S. Gregorius, quam non invenit humilem, veritas fugit mentem; et: Qui ficte quaerunt, invenire Dominum nunquam merentur (I Cor. I); et isdem: Dei virtus, et Dei sapientia, a cujus facie est sapientia et intellectus (Psal. XCIII); et: Qui docet hominem scientiam, contra quem non est sapientia, non est prudentia, non est consilium (Prov. XXI); quique est via, veritas, et vita (Joan. XIV), via scilicet conversationis sanctae, veritas doctrinae divinae, vita beatitudinis sempiternae, confitetur, id est, laudat patrem, quia abscondit ea a sapientibus 126.0450D| et prudentibus (Isa. V), de quibus scriptum est: Vae qui sapientes estis in oculis vestris, et coram vobismetipsis prudentes, quae revelavit parvulis (Luc. X), id est humilibus, quoniam, Qui resistit superbis, humilibus dat gratiam (Jac. IV); et: Valles, id est humiles, abundabunt frumento (Psal. LXIV), id est eloquii divini pabulo. His ita de his qui non sunt de mea parochia, sed neque de mea provincia. Cum autem me interrogaveris de tuis parochianis, confido in clementissima gratia Dei dicentis: Aperi os tuum, et ego adimplebo illud (Psal. LXXX), quoniam qui mihi dedit regimen disciplinae, dabit et spiritum sapientiae, quo salutaria tibi valeam respondere. Denique de hoc quod mihi objicis, te scisse atque 126.0451A| sensisse, saepius de te similia me audisse, ac falso audita pro veris recepisse, atque tenuisse, et quia voluntarie audio verba mendacii, et detractoribus tuis aurem libenter accommodo, non me ad iram commoveo, quia et capiti nostro plura et majora mendaciter objecta fuere, scilicet, quia daemonium haberet, et publicanorum atque peccatorum esset amicus (Matth. XI); et multa alia. Unde et in his titulum mei Domini recognosco, et tanta ac talia mihi et facta, et dicta, et mandata habes, ut de his commoveri non possim: sed quod ad remedium tibi adinvenisti, remediabiliter dictum accipio: quia sicut Heliu praevius arrogantium, qui non meruit per beatum Job, sicut caeteri amici ejus, a sua stultitia hostiis expiari, de se dicit: Venter tuus quasi mustum 126.0451B| absque spiraculo, quod lagunculas novas disrumpit (Job XXXII), nisi se verbis evaporet inflata adversum me tua stomachatio, aut follem inflati ventris tui disrumperet, aut alias secundum antiquum poetam, Ut displosa sonat quantum vessica sonaret. Factus sum insipiens, tu me coegisti. Sed nec te cogente tibi taliter responderem, nisi beatum Augustinum Juliano, elato ac durae mentis juveni et exepiscopo, respondisse hujusmodi sensu et partim etiam verbis legissem, docente Paulo, et explanante Gregorio, qualiter sit respondendum Galatarum mentes habentibus. Verumtamen quia sapientibus et insipientibus debitor sum, praecipue omnibus consistentibus 126.0451C| in provincia Rhemensi, cujus sollicitudo meae indignitati est a Deo commissa, et unicuique secundum ordinem et personam ac qualitatem suam, inter quos et tu annumeraris, vae mihi est, si non docendo, custodiendo, suadendo, increpando, mulcendo, terrendo, aliquando leniter, aliquando vero severius agendo, pro viribus et captu meo evangelizavero tibi cum aliis, quae ad fidem rectam, et bonos mores, atque ad bonas actiones pertinent, in sanctis Scripturis atque sacris canonibus rectam habere intelligentiam, et continuam observantiam, et humilitatem, atque obedientiam tibi praelatis, secundum sanctas Scripturas, et eosdem sacros canones dependendam, et tibi subditis necessariam sollicitudinem, 126.0451D| et benignitatem, atque modestiam impendendam, et in his continuum laborem atque perseverantiam. Quia cum dicitur nobis qualibuscunque speculatoribus: Quia sanguis nobis subditorum, si non annuntiaverimus eis, de manibus nostris requiretur (Ezech. III), augetur metus. Quia si in subjectis suis, is qui praelatus ad speculandum est, etiam de morte corporis quandoque morituri tam graviter reus tenetur, quo reatu de morte animae subjectorum constringitur, quae potuisset semper vivere, si verba correptionis audisset? Sanguis ergo morientis de manibus speculatoris requiritur, quia peccatum subditi culpae praepositi si tacuerit reputatur. Et quia frequenter, juxta praeceptionem Domini, verbis et litteris, secreto per me et cum aliis, te corripui, sed 126.0452A| correptionem meam, ut optaveram, prodesse tibi non vidi, de quibus reprehendi te audio, tacere tibi non audeo, et quae adversum me, rationi et auctoritati atque saluti tuae contraria, contraque alios tibi male non meritos, quibus potes molitionibus satagis, unde apud homines inconveniens nomen episcopo, et periculum habes coram Domino, quae nullo rancore sed pio animi dolore commemoro, tibi tacere non debeo, cum Dominus dicat: Ne oderis fratrem tuum in corde tuo, sed publice argue eum, ne habeas super illo peccatum (Levit. XIX); et item: Si peccaverit in te frater tuus, increpa illum; si poenitentiam egerit, dimitte illi (Luc. XVII). Non igitur nobis tacendum est ea quae ad dicendum sunt necessaria, vel his a quibus honoramur, vel his 126.0452B| a quibus contemnimur, cum Dominus unicuique nostrum dicat: Ecce dedi faciem tuam valentiorem faciebus eorum, et frontem tuam duriorem frontibus eorum: ut adamantem et silicem dedi faciem tuam (Ezech. III), ut nec subditorum humilitatem debeamus erubescere, nec superbiam formidare. Sed nec honorantes, nec contemnentes nos admonere debemus erubescere, cum Veritas dicat: Qui me erubuerit et meos sermones, hunc filius hominis erubescet, cum venerit in majestate sua (Luc. IX). Sed et quem in suis actibus infirmari, vel in contumacia permanere conspicimus, remissiores et clementiores nos illis, usque dum firmentur ac corrigantur, ostendere non debemus. Unde scriptum est: Filiae tibi sunt, serva corpus illarum, et non ostendas hilarem 126.0452C| faciem tuam ad illas (Eccli. VII). Infirmae quippe animae, atque ad appetitum mundi deditae, aliquando melius ex severitate servantur, ut obfirmata facie, id est per severitatis custodiam, ab omni spe frivolae remissionis obducta, inconstantem animam terreat, atque a delectatione vitiorum districtionis vigore constringat. Quod cum a doctore agitur, semper necesse est ut dulcedo et humilitas in corde teneatur, quatenus et multum amet, et nunquam contra eum quem corrigit, per elationem superbiat, cui tamen amorem suum, et humilitatem pro utilitate ejus prodere recusat. Mihi ergo, fili et contemptor, et tibi parces, si a contumacia cordis, et ab inconditis moribus, atque inconvenientibus actibus resipueris. Tibi 126.0452D| et mihi parcam, quando ea, quae de te displicenda audiero, aut corrigenda in te videro vel cognovero, non tacebo. Ut igitur ego non taceam, et tu libenter audias, atque obaudias, consideremus pariter quam liber a commissorum sibi sanguine fuerat praedicator egregius, qui dicebat: Mundus sum a sanguine omnium vestrum, non enim subterfugi quo minus annuntiarem omne consilium Dei vobis (Act. XX). Si enim non annuntiasset, mundus a sanguine eorum non esset: sed quibus omne consilium Dei annuntiare studuit, ab eorum sanguine mundus fuit. In qua voce nos convenimur, nos constringimur, nos rei esse ostendimur, qui sacerdotes et praelati vocamur, qui super ea mala quae propria habemus alienas quoque mortes addimus, quia tot occidimus, quot ad mortem ire 126.0453A| quotidie tepidi et tacentes videmus, et solertissime attendamus, quia non sufficit tantum si verbo sine bono exemplo praedicemus, quia cujus vita despicitur, restat ut et praedicatio contemnatur; et: Qui mandatum solverit et docuerit, hic minimus vocabitur in regno coelorum; qui autem fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno coelorum (Matth. V), id est in Ecclesia justorum. Igitur corrige haec quae egisti, et de caetero sollicite stude, ne hujusmodi probra incurras, aut scripturas authenticas, aut ea quae Dominus per sanctos suos locutus est corrumpendo, quia scriptum est: Non addas quidquam verbis illius, et arguaris, inveniarisque mendax (Prov. XXX). Quod ita catholici doctores exponunt: Ne corrumpas eloquia sanctarum Scripturarum, quod quidam haeretici, ne his convincerentur, 126.0453B| fecisse noscuntur.
CAPUT XLIV. Qualiter redire valeat ad paternae charitatis dulcedinem. Unde, frater et quondam dulcissime fili, qui exigentibus peccatis de nido paterno, velut implumis, citius quam necesse fuerat evolasti, et antequam soliditate plumarum, id est humilitatis veste fieres protectus, quasi nudus his animositatum et saecularium cupiditatum spinis ac vepribus, quibus laceraris, insedisti, sed si volueris sacris regulis et religioni concordari, gratia Dei sine difficultate ad cubile paternae dulcedinis redire valebis, te ante teipsum repone, et memento unde excideris, et age poenitentiam. Quod si volueris, necesse est ut intelligas per 126.0453C| qualia et quanta delinquas, qui apud te tumens, nulli subesse voles, et cunctis praeesse non potes: et idcirco sacras regulas, perverse interpretando, et quas prave interpretari non potes, quasi non sint, in tuis collectionibus ex studio praetermittendo, convellere satagis, quibusdam etiam de tuo quaedam contra veritatem immittis, et dum invictus esse desideras, exterius quae non debes defendis, et interius veram dilectionem amittis, et te a compage fraternae unanimitatis praecidis: quod sine ulla dubitatione de illius magisterio tibi descendit, qui, ut scriptum est: Omne sublime videt, et est rex super universos filios superbiae, factusque est ut nullum timeret (Job XLI); quique dixit: Ascendam super altitudinem nubium, 126.0453D| similis ero Altissimo (Isa. XIV). Et quia divinae ordinationis dispositionem servare, et socialem vitam in coelo tenere non voluit, Lucifer qui mane oriebatur de coelo cecidit, et veram beatitudinem perdens, miseriam sempiternam incurrit, sibi consentientes et obsequentes atque complices de beatis miseros fecit, et adeo in miseriam suam excrevit, ut se recognoscere et humiliare non possit. Quod vitium primis parentibus nostris immisit, ut suam culpam delinquentes non dicerent, sed in alium, videlicet in auctorem suae conditionis, non autem iniquitatis, retorquere studerent. Quo vitio adhuc non minime laborat genus humanum, et timeo ac doleo quia ego et tu ab hoc vitio in totum alieni non simus. Attende igitur tota mentis intentione verba beati Leonis, quibus 126.0454A| dicit (epist. 15, ad Pulcheriam): « Sedis, inquiens, apostolicae moderatio hanc temperantiam observat, ut severius agat cum obduratis, et veniam cupiat praestare correctis. » Quam temperantiam ex divino magisterio sedes apostolica suscepit, et hanc omnibus sedibus imitandam proposuit: quoniam error confessus et correctus jam culpa caret, quia veniam habet: error vero convictus nec sic correctus, et culpam habet et venia caret. « Et, ut Augustinus dicit, melius est in factis malis humilis confessio, quam in bonis superba gloriatio. » Et beatus Joannes in Apocalypsi voce divina angelo, id est episcopo Ephesi dicit: Memor esto unde excideris, et age poenitentiam, et prima opera fac: sin autem, venio tibi et movebo candelabrum 126.0454B| tuum de loco suo, nisi poenitentiam egeris (Apoc. II). Et angelo, id est episcopo Laodiciae ecclesiae dicit; Collyrio inunge oculos tuos ut videas (Apoc. III). Collyrio quippe oculos ut videamus inungimus, cum ad conspiciendam veri luminis claritatem intellectus nostri aciem medicamine operationis adjuvamus. Sicque in mutuam gratiam redire valebimus, si haec et alia tibi salubria, et ministerio nostro competentia, agere et sequi volueris: quia, ut item beatus Leo dicit: « Dulcius munera gratiae divinae proveniunt, quoties non sine magnis sudoribus acquiruntur, et minus videri bonum solet pax continuata per otium quam reddita per labores: ipsa quoque veritas et clarius renitescit, et fortius retinetur, dum quae prius fides docuerit, haec postea examinatio confirmarit. » 126.0454C| Noli ergo diutius, tanquam civili bello, nostris contra nos erectis signis armisque pugnare, et seditiones a multis et per multos super multos compressas, redivivo contumaciae furore in perniciem tuam, et Ecclesiae catholicae commotionem reexcitare. Redi ad paternam charitatem humiliter, quam contempsisti contumaciter. Fiat pax, ut dicit beatus Augustinus de Donatistis contra Ecclesiam se erigentibus, in virtute Jerusalem, quae virtus charitas est, cui sanctae civitati dictum est: Fiat pax in virtute tua, et abundantia in turribus tuis (Psal. CXXI). Et noli te extollere contra maternam metropolis tuae generalem totius provinciae sollicitudinem, et contra paternam nutritoris et ordinatoris tui benignitatem, 126.0454D| quam tibi cum caeteris, sine aliquo detrimento, tantum ut te recognoscas, et metropolis privilegium, et metropolitani dilectio, sine difficultate cupiunt exhibere. Sciunt enim et auctoritas metropolis et metropolitanus, illum vere esse magnum, qui totius ambitionis fuerit alienus, dicente Domino: Quicunque voluerit inter vos major fieri, sit vester minister: et quicunque voluerit inter vos primus esse, erit vester servus, sicut filius hominis non venit ministrari, sed ministrare (Matth. XX). « Et tamen, inquit Leo, haec illis tunc insinuabantur, qui de pusillo volebant crescere, et de infimis ad summa transire. » Tu autem, ut scriptum est, jam magister infantium, et doctor insipientium factus, debes modum tuum cognoscere, et tibi subditis, a quibus obedientiam exigis, 126.0455A| humilitatem obedientiae tibi praelatis dependendo insinuare: praesertim cum ordines et distinctiones episcoporum sacri canones et decreta sedis Romanae pontificum, necnon et leges quas Ecclesia probat et servat, sufficientissime ostendant, et irrefragabiliter conservari decernant: quae si quis praesumit convellere, quid est aliud nisi seipsum ab universali Ecclesia, quae partim jam in coelo cum Deo regnat, partim autem adhuc in terris peregrinatur, et ad patriam coelestem suspirat, praecidere? Unde, frater, maximo cordis dolore perculsus, cogor tibi dicere quod Moyses et Aaron rebelli et sibi populo resistenti dixerunt: Nec contra nos est murmur vestrum, sed contra Dominum. Nos enim quid sumus? (Exod. XVI.) Et licet me nihil esse cognoscam, scio tamen quia 126.0455B| servanda est mihi in corde humilitas, et quando causa exigit, in regimine disciplinae miscenda est lenitas cum severitate. Faciendum quoddam ex utroque temperamentum, ut neque multa asperitate exulcerentur subditi, neque nimia benignitate solvantur jura regiminis. Quod juxta Pauli vocem (Hebr. IX), bene illa tabernaculi arca significat, in qua cum tabulis virga simul et manna est: quia cum sacrae Scripturae scientia in rectoris pectore sic esse debet virga districtionis, ut sit etiam manna dulcedinis: et rursum non sit tanta dulcedo, ne hac dissolutione sui loci oblitus quis pereat. Nam falsa pietate superatus, quia ferire Heli delinquentes filios noluit, apud districtum judicem semetipsum cum filiis crudeli damnatione percussit. Si autem mihi locus et possibilitas, 126.0455C| quocunque obstaculo intercludente, ad id exsequendum quod debeo defuerit, ponam sartaginem inter me et obsistentem mihi, murum ferreum, ut zeli munitione defendar, ne destitutus pro dissolutione condemner.
CAPUT XLV. Ut recordetur quanta in dulcedine fuerit initio episcopatus, et deponat animositatem. Tandem, frater et fili, moneo te, reduc in memoriam, qui nunc es omnibus in proverbio, et motione capitis, atque in fabula et cantico tota die, cum quanta quiete a tumultu cogitationum, quibus nunc in diversas distenderis, degebas in primis diebus quando ad episcopatum venisti, cum quanta benignitate a domno rege suscipiebaris, quanta dulcedine mea fruebaris, quanta unanimitate cum fratribus et 126.0455D| coepiscopis nostris utebaris, cum quanto amore a Palatinis, et ab aliis hujus terrae hominibus colebaris, cum quanta amoris reverentia a tibi commissis, sed et a nostris, a quibus et cum quibus et inter quos nutritus fuisti, venerabaris, antequam immoderatus amor saeculi tibi irreperet, et per quosdam subriperet, et ad se te raperet; et cum te raptum habuit, fecit mundus sicut solet facere mundus immundus, cunctos quos accepit decepit, cunctos quibus arrisit irrisit, et sicut a plurimis dicitur, ad ea te sponte offerre (tantum ut hoc ego nescirem, nullo nisi forte cupiditate aut indebito timore cogente, quem non haberes si episcopaliter viveres) exsequenda perduxit, quae in tantum detestabaris, ut antea 126.0456A| tibi collum abscideretur, quam ad illa perducereris agenda, quae multi dicunt a te etiam iterata. Et sicut illa non servasti vera, quae toties atque tantisper alligare curasti, qui solebas dicere et scribere, quia verba sacerdotis aut vera sunt aut sacrilega, ita sunt nihilominus falsa quae diceris per plures disseminare, scilicet quia nihil aliud adversum te habeo, nisi quoniam non vis consentire ut sedes apostolica suam potestatem non habeat. A temetipso enim haec dicis, et non alii tibi dixerunt de me, nec didicisti a me, nec etiam vidisti in me, vel audisti ex me: sed tu auxiliator humanus illam summam sedem non petitus inde adjuvas unde a te se adjuvari non sentit. Jam per annorum millia etiam in paganismo orbis caput existens, nec ex quo Petrum apostolorum 126.0456B| Cepham, quin caput et principem, cui Dominus dixit: Tu es Petrus et super hanc petram, id est, super hanc firmam et solidam fidei confessionem, quam tu es confessus, aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI); et: Ac tu aliquando conversus confirma fratres tuos (Luc. XXII); et: Si diligis me, pasce oves meas (Joan. XX), videlicet quae sunt in universo mundo, quaquaversum se catholica diffundit Ecclesia, licet per terrarum plagas dispersa, sub uno tamen pastore ac pastorum principe Christo, unitate fidei in ovili uno conclusa, suscipere meruit prima sedes, et omnium ecclesiarum in toto orbe terrarum mater atque magistra, antequam heri sero vel nudiustertius terra te germinaret, et uterus maternus in hanc lucem produceret, mansit et permanet. Nam 126.0456C| non ego, sed tu illius potestati ac privilegio derogare videris, qui Dei ordinationi, quam per eam disposuit, ut nulli subesse valeas, resistere prout potes laboras. Quanquam non unde, nec sicut canones sacri, quos ipsa veneratur et servat, praecipiunt, sed pro motibus incompositi animi tui, undecunque et per andronas de hora in horam appellas, et illam semel etiam et secundo ab ea litteris evocatus adire detrectas: cum ea quae voles, et pro quibus te illam fingis appellando adire, quolibet modo apud domnum regem obtines, pro certo sciens adhuc de causis regulari ordine non te compellari, pro quibus appellans in synodo, cum appellatione tua illam, sicut ipsa per canones praecipit, cures adire. Licet absque rationabili necessitate, quantum ex te constat, litteras 126.0456D| evocationis tuae obtinueris, ut ipsam primam et sanctam sedem adires. Caeterum ipsa unde et sicut audit rescribit. Crede mihi, frater ac fili, si qui sunt qui te hortantur in hac pertinacia, quam indebite et sine ulla necessitate assumpsisti, et in qua permanes, pertinere, non pro tua salute, neque pro tuo honore hoc faciunt. Et non episcopum, non quemcunque sanum sapientem invenies, cum ad certam rationem veneris, qui tibi consentiat ita intelligere debere sacras regulas, sicut eas interpretaris, et ab aliis vis intelligi, ut nulli debeas subdi: quod tibi pressius demonstrabo, si necessitate, quod absit, cogente me ad hoc sine mea voluntate compuleris. Accipe ergo salubre et honestum tibi oblatum 126.0457A| consilium. Depone noxiam tibi animositatem, et illas naenias, quin potius tragoedias, quae vadis per tuas collectiones et subscriptiones interpretando, mihi ostende, et tempore congruo, cum quibus et cum quantis volueris de fratribus et coepiscopis nostris, sed et de communibus nostris fidelibus, familiariter illas legamus, et inveniamus inde consilium, qualiter et sine tuo periculo, et sine opprobrio sopiantur, quia illa tua subscriptio, divinae auctoritatis, quae per beatum Leonem dicit, quia in causis, quae ad generalem observantiam pertinent omnium Domini sacerdotum, nihil sine primatibus oportet impleri, est contradictio. Et si in plurimorum sapientum notitiam perlata fuerit tua derisio, incipient, inquit Dominus, omnes illudere ei, dicentes: 126.0457B| Quia hic homo coepit aedificare, et non potuit consummare (Luc. XIV). Quia enim nihil fit, nisi quod aut Dominus voluntate facit, aut fieri contra voluntatem suam interdum juste permittit, et miro modo fit, quia ejus consilio militant etiam quae ejus consilio repugnant, si quaedam aliquando perverse a perversis obtinentur, vel evindicantur, aut ad eorum damnationem, aut ad electorum purgationem, aut ad utrumque fieri Dominus juste permittit, et in suo tempore eos irridebit, quia sicut item scriptum est: Illusionibus ipse deludet (Prov. III). Propter quod Psalmista Spiritu sancto repletus, unumquemque fidelem admonet dicens: Noli aemulari in eo qui prosperatur in via sua, in homine faciente injustitias, quoniam qui malignantur exterminabuntur. Et: Vidi impium superexaltatum, et elevatum super cedros 126.0457C| Libani. Transivi, et ecce non erat, quaesivi eum, et non est inventus locus ejus. Custodi innocentiam et vide aequitatem, quoniam sunt reliquiae homini pacifico (Ps. XXXVI).
CAPUT XLVI. De eo quod gloriatur se in omnibus, quae contra quoslibet suscepit, fuisse ac semper fore victorem. Quae idcirco dico, quia sicut a pluribus audio, per vanitatem te jactitas, quoniam quaecunque incepisti, aut contra regem, aut contra me, aut contra quoscunque tuorum, sive clericos, sive laicos, qui contra tuam voluntatem fecerunt, vel contra vicinos tuos, qui se contra te erexerunt, totum ex parte maxima semper evicisti, et quod adhuc restat evinces. Unde tunc potes in Domino te gloriari victorem, si per rectitudinem vincis errorem; si autem de errore errorem, 126.0457D| aut vincis rectitudinem per errorem, non te potes gloriari victorem, sed debes flere miserabiliter te victum errore, et si ita non sapis, insipide desipis, quia unde tristari et flere debueras, inde jactaris. Graviore enim sunt vindicta plectendi, qui gaudent etiam in delictis. et laetantur cum male fecerint, et exsultant in rebus pessimis. Et quidam sapiens dicit: Qui semper vincit non semper bene vincit. Quando enim nobis diabolus vincendi libidinem suggerit, debemus recordari sententiae beati Gregorii in capitulo decimo hujus opusculi supra positae, qua dicit saepe se vidisse, quod cum se ad feriendum graviter rhinoceros, id est temporali potestate fultus accenderet, et quasi elevato cornu 126.0458A| subjectis intentaret damnationem, repente fronti signo crucis impresso omne in se incendium furoris exstinxisset, et minas deposuisset. Et si homini saeculari potestate praedito sic utique est agendum, quid nos miseri sacerdotes in judicio Dei dicemus, qui loco sacerdotali devincti, non nostras ullo modo, sed divinas injurias cum misericordia et discretione in alios, et cum severitate in nosmetipsos, vindicare debemus, si ad evindicationem parati semper existimus, quibus dicitur: Benefacite his qui oderunt vos, non reddentes malum pro malo (Matth. V). Scriptum est enim: Mihi vindictam, et ego retribuam, dicit Dominus: sed si esurierit inimicus tuus, ciba illum; si sitit, potum da illi (I Petr. III; Rom. XII). Et Salomon dicit: Melior est patiens viro forte, et qui dominatur 126.0458B| animo suo expugnatore urbium (Prov. XVI). Minor est ergo victoria urbes expugnare, quia extra sunt quae vincuntur: majus autem est quod per patientiam vincitur, quia ipse a se animus superatur, et semetipsum sibimetipsi subjicit, quando eum patientia in humilitate tolerantiae substernit. Qui, inquit Apostolus, sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis (Gal. V), ut non solum a pravo opere, sed etiam a concupiscentia pravi operis crucifixi, non sequamur deliberatione, minime autem opere, quod prave a nobis concupiscitur, vel in mente suggeritur, Domini incessanter petentes clementiam, ut qui nos jussit vigilare et orare, ut non intremus in tentationem, sua nos gratia protegat, ne inducamur in tentationem: et si ut homines 126.0458C| labimur, citius ad poenitentiam redeamus ut non regnet peccatum in nostro mortali corpore ad obediendum desideriis ejus; cui videlicet peccato, si tollere non possumus, ut non sit in nobis tollamus tamen per Dei adjutorium illi regnum, ne dominetur nostri. Maxima quippe infelicitas est hominis, in malo suo prosperari feliciter. Scriptum est enim: Tria sunt quae bene gradiuntur, et quartum quod incedit feliciter (Prov. XXXVIII). Non enim omne quod feliciter, bene: nec omne quod bene, feliciter. Feliciter enim semper incedere, filio perditionis est proprium. « Grandis namque offensa est, ut Hieronymus dicit, postquam peccaveris, iram Dei non mereri. » Et sanctus Gregorius: « Necesse est ut peccantes quosque tunc consideremus amplius miseros 126.0458D| esse, quando eos conspicimus in culpa sua sine flagello derelictos. » Hinc etenim per Salomonem dicitur: Aversio parvulorum interficiet eos, et prosperitas stultorum perdet illos (Prov. I). Qui enim a Deo avertitur et prosperatur, tanto perditioni fit proximus, quanto zelo disciplinae invenitur alienus: quo contra Psalmista de Moyse, et Aaron, et Samuele dicit: Quia invocabant Dominum, et ipse exaudiebat illos, in columna nubis loquebatur ad eos. Custodiebant testimonia ejus, et praeceptum quod dedit illis (Psal. XCVIII); et more prophetico conversus mox ad Dominum dicit: Domine Deus noster, tu exaudiebas eos: Deus, tu propitius fuisti eis, et ulciscens in omnes adinventiones eorum. Propitiatio quippe Dei, 126.0459A| est delinquentem corripere. Cum judicamur, inquit, a Domino corripimur, ut non cum hoc mundo damnemur (I Cor. XI); et: Qui in bonis ducunt dies suos, ut scriptum est, in puncto ad inferna descendunt (Job XXI). Hinc enim Psalmista de Domino dicit: Immissiones per angelos malos, viam fecit semitae irae suae (Psal. LXXVII). Cor quippe Dominus prioribus meritis aggravatum juste permittit etiam subsequentibus malignorum spirituum persuasionibus falli: quod cum digne in culpam trahitur, reatus ejus in poena cumulatur. Unde et irae suae Domino viam facere est, in eos, qui punire in se causas recte noluerunt, districte judicando dilatare: ut qui illuminati agere recta noluerunt, juste caecati adhuc faciant unde amplius puniri mereantur, de quibus dicit Apostolus: 126.0459B| Ut impleant peccata sua semper (I Thess. II). Et hinc voce angeli ad Joannem dicitur: Qui nocet, noceat adhuc, et qui in sordibus est, sordescat adhuc (Apoc. XXII). Et hinc David dicit: Appone iniquitatem super iniquitatem eorum, et non intrent in justitiam tuam (Psal. LXVIII). Et hinc per Moysen dicitur: Nondum completa sunt peccata Amorrhaeorum (Gen. XV). Hinc per eumdem Dominus dicit: Nonne haec condita sunt apud me, et signata in thesauris meis? In die ultionis reddam eis (Deut. XXXII). Et quia eorum mala narravit, illico adjunxit: In tempore quo lapsus fuerit pes eorum. Ecce atrocissima peccata illorum describuntur, et tamen ad ultionis diem adhuc subsequens lapsus aspicitur, quo eorum culpae cumulentur. Habent jam quidem unde feriri mereantur, sed sustinetur 126.0459C| tamen adhuc peccatum crescere, ut peccantes possit acrior culpa cruciare. Jam meretur supplicium peccatum et causa peccati, sed exspectatur adhuc, ut augmentum supplicii subroget peccatum et poena peccati. « Peccatum, inquit Gregorius (homil. 11 in Ezech.), quod per poenitentiam citius non deletur, aut peccatum est et causa peccati, aut peccatum est et poena peccati, aut peccatum simul causa et poena peccati. Omne enim quod prius committimus, peccatum est: sed si citius poenitendo non tergitur, justo judicio omnipotens Deus obligatam peccatis mentem etiam in culpam alteram permittit cadere, ut quae flendo et corrigendo noluit mundare quod fecit, peccatum incipiat peccato cumulare. Peccatum ergo, quod poenitentiae lamento non diluitur, peccatum 126.0459D| simul est et causa peccati, quia ex illo oritur unde adhuc peccatoris animus altius obligetur. Peccatum vero quod ex peccato sequitur, peccatum simul est et poena peccati, quia excrescente caecitate ex retributione prioris culpae generatur, ut quasi jam quaedam sint in peccatore supplicia ipsa incrementa vitiorum. » Peccatum quippe tibi fuit insolentiae contumacia, cum sine causa, si tamen sine causa, contra domnum regem te irrationabiliter erexisti: a quo peccato quia per humilitatis debitam et rationabilem satisfactionem noluisti respicere, exegisti ut ageret et agi praeciperet in te, unde amplius furore exagitatus te contra illum commoveres: qua commotione devictus, in peccatum subsequens incidisti, 126.0460A| ut perniciosas excommunicationum maledictiones in eos etiam qui erga te non inde peccaverunt exereres: quasi non in te, sed in illum ipsa pericula, quae de eisdem maledictionibus imminebant, redundarent. Qui te ad hoc provocavit ut taliter innoxiis malediceres, cum de his qui non judicio justitiae, sed livore vindictae maledicunt, dicat Apostolus: Neque maledici regnum Dei possidebunt (I Cor. VI). Et hoc peccatum exstitit poena praecedentis contumaciae insolentis peccati, et causa adhuc subsequentis peccati: quia cum voluisti ostentare nihil te contra rationem in ipsa excommunicatione parochiae tuae fecisse, et verecundiam irrationabilis facti a te depellere, et non esse ita te subditum Metropolitanae praelationi, ut non libere quidquid 126.0460B| velles in parochia tua sine meo consultu agere posses, meque praevaricatorem canonum esse, quia quod ligasti in parochia tua praesumpsi absolvere, et non esse soluta quae solvi, quin potius sedes apostolica, et omnes illi per quos Deus sacros canones suo Spiritu condidit, ac per hoc ipse Deus, si recte intellexisses, absolvit, nisi contra ea quae tibi et parochiae tuae scripsi, tecum sentirent, atque in praefato sensu subscriberent. In hanc vesaniam ex retributione justitiae corruisti, ut sicut de aversore principe scriptum est: Qui peccavit, et peccare fecit Israel (III Reg. XIV), contra evangelicam veritatem, et apostolicam auctoritatem, et sacrorum canonum constitutionem, de quibus promulgata sunt illa scripta, quae per me in unum collecta, et tibi ac parochiae tuae 126.0460C| constant esse directa, et ipse subscriberes, et alios subscribere faceres, reclamantibus adversum te sacris regulis, ut inconsulto priore tuo nihil novi facere praesumas, quoniam quae ad generalem observantiam omnium Domini pertinent sacerdotum, nihil sine primatibus oportet impleri. Sed quia nervi testiculorum Behemoth perplexi sunt, cum his te explicare finxisti, te durius et multiplicius nexuisti, et super dolorem vulnerum tuorum ipse superaddens, alios solutos tecum connexuisti, insuper et contra canones, et decreta sedis Romanae pontificum commenta ad hoc collegisti, quatenus te ut onagrum liberum a sede metropolitana monstrares, et me ut praevaricatorem canonum, eisdem commentationum tuarum vinculis astrictum ininsolubiliter demonstrares, 126.0460D| et adhuc etiam sicut de malo in pejus, ita de pejore in pessimum profecisti, ut non solum tibi commissis clericis, sed et episcopis illa figmenta compilata, et regi danda ostenderes, et mihi dari faceres, ut per illa me concrederem, et adeo me tibi subjugarem, ut, sicut mandasti, verba evangelica et apostolica atque canonica, quae tibi et Ecclesiae tibi commissae direxeram, igne cremarem, et me non solum a gradu, verum et a Christianitate exuerem, et potum mortis mihi a te propinatum bibens, etiam homicida mei velut Judas poenitendo existerem, et in hoc etiam gravius a Juda differrem, ut de bono facto me poeniteret. Hoc namque poculum, quod 126.0461A| confecisti ex nominibus sanctorum apostolicae sedis pontificum, quasi ad ora melle oblitum, et indiscrete commixtum, de quo tibi commissos clericos potionasti, et quod quibusdam episcopis obtulisti, et Satanas primis parentibus nostris in paradiso obtulit, quando pomum bonum ad vescendum, et pulchrum oculis, aspectuque delectabile ostendit, eisque dixit: Quacunque die comederitis ex eo, aperientur oculi vestri, et eritis sicut dii scientes bonum et malum (Gen. III); et quibus promisit divinitatem, tulit immortalitatem, et pollicens liberam et nulli subjectam deitatis aequalitatem, captivitatis eis intulit miseram servitutem, quos sibi complices fecerat ad iniquitatem. « Et tu clericis tuis, qui, inquis, mihi eodem Deo auctore commissi sunt, et in his 126.0461B| similiter sentiunt, solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis, hac mecum pace potiantur, » ac si patenter addendo diceres, et in transgressionem sanctarum regularum per sanctum vere Spiritum prolatarum gradiantur; et mox subsequendo: « Si, inquiens, aliqui secus nolentes fieri socii hujus disciplinae, nec habeantur participes communionis nostrae. » Quod non est aliud dicere, nisi permaneant in catholicae Ecclesiae communione, et si forte non verbis, rebus tamen quibusdam episcopis persuadendo: « Hanc, inquiens, tenete et mecum evindicate compilationem, et nulli nisi Romano pontifici debebitis subjectionem, et dissipabitis mecum Dei ordinationem in communis episcopalis ordinis discretam sedibus dignitatem. » Sed concedamus haec 126.0461C| dicere et agere posse aliquem arrogantem atque jactantem, illa vero divinare non valeo, quomodo in mentem tuam venire potuit, ut regi illam compilationem versibus inversis, scilicet adulatoriis sensibus praelitam velles ostendere, quem latere non posse sciebas ad quid illam voluisti colligere. Sed et mihi quomodo potuisti mandare, ut non solum ea quae aedificavi destruerem, verum sic metropolitanae sedis privilegium et meipsum tibi subjicerem, et Evangelia, atque apostolos, et prophetas, et canones incendendo negarem, ut sicut ethnicus et publicanus omnibus fierem, cum licet infirmus et fragilis una cum sancta Ecclesia frequentissime cantem, esse virum sanctum, qui pro lege Dei sui certavit usque ad mortem. Et hinc anxie mihi haesitanti 126.0461D| occurrit Paulus de hujusmodi dicens: Cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt, sed evanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum: dicentes enim se esse sapientes, stulti facti sunt (Rom. I). De quibus et Dominus ad Ezechielem prophetam dicit: Patres, inquiens, eorum praevaricati sunt pactum meum usque ad diem hanc, et filii dura cervice et indomabili corde sunt, ad quos ego mitto te (Ezech. II). Sed prius nobis ex verbis beati Gregorii dicendum est quid sit pactum: « In pacto, inquit (hom. 9 in Ezech.), discordantium partium voluntas impletur, ut ad votum suum quaeque perveniat, et jurgia desiderato fine concludat. Quod pactum inter 126.0462A| Deum et homines praevaricatum Deus queritur. Et ecce est una culpa superbiae, quia praevaricati sunt pactum. Ecce altera obstinationis, quia usque ad diem hanc. Ecce culpa gravis impudentiae, quia dura facie, quoniam mala quae faciunt jam nec erubescunt, et nunquam vel post culpas ad poenitentiam redeunt, quia indomabili corde sunt. Cum vero tantae pravitatis, tantaeque obstinationis sint hi, ad quos propheta mittitur, quis jam non videat quia persona prophetae a tam perversis hominibus despici valeat? Sed ecce auctoritas personae tribuitur, cum subditur: Et dices ad eos: Haec dicit Dominus, si forte vel ipsi audiant, et si forte quiescant, quia domus exasperans est (Ezech. XII). Et tu, fili hominis, ne timeas eos, neque 126.0462B| sermones eorum metuas, quia domus exasperans est. (Ibid.) Stultum enim valde est, si illis placere quaerimus, quos non placere Domino scimus. Debemus autem habere in metu et reverentia judicia justorum, quia membra omnipotentis Dei sunt, et hoc ipsi in terra reprehendunt, quod Dominus redarguit e coelo. Nam perversorum derogatio, vitae nostrae approbatio est quia jam ostenditur nos aliquid justitiae habere, si illis displicere incipimus qui non placent Deo. Ideo boni timendi sunt ne offendantur, ne fortasse per eos ille provocetur ad iracundiam, qui eorum corda semper inhabitat. Propter quod etiam subditur: Tu autem, fili hominis, audi quaecunque loquor ad te, et noli esse exasperans, sicut domus exasperatrix est. Nisi enim ad loquendum verba cum 126.0462C| mittebatur obediret, omnipotentem Dominum, sicut auditores de perverso opere, sic propheta, id est praedicator de suo silentio Deum exasperasset. »
CAPUT XLVII. Quod victum se nunquam agnoscat. De ejus in metro politanum rebellione: et quod sacra eloquia exuri petierit, et schisma subscriptione sua fecerit. Et de injustis ejus obligamentis. Unde mihi, ad cujus sollicitudinem pertinere dignosceris, non est tibi tacendum. Et quia ego monendo et tu resistendo luctari coepimus, et puto in hac praesenti luctatione non ante sextam, aut septimam, vel usque ad decimam volutionem patieris succumbere: nempe, ut timeo, etiam cum ratione, veritate, atque auctoritate, ac nube testium, acriori 126.0462D| duello Daretis et Entelli justissime victus, et judicum justorum clamoribus percitus, jam subtus jacens, victum te dicere non dignaberis, et quae ad tuam instructionem et correptionem tibi scripta sunt, non ad aedificationem suscipies, sed ad contentionem exaggerare studebis, et more tuo sueto ut invictus sis, secutus Heliu praecursorem arrogantium, et in arrogantia sua invictissimum, qui dixit: Plenus sum sermonibus, et coarctat me spiritus uteri mei: loquar et respirabo paululum, aperiam labia mea et respondebo (Job XXXII), te intra te cohibere non poteris, quin scientiam tuam sine ratione et auctoritate in auras incondite ut soles non proferas, et ut me ad rescribendum compellere possis, quatenus horas utilitati 126.0463A| et necessitati impendendas inutilitati et superfluitati expendam, frivola et inutilia atque ratione carentia rescribere decertabis, et illa quae jam a me tibi scripta sunt, sed et tuas ineptias ad episcoporum et sapientum examen me producere ad meum pro te dolorem et ad tuam perniciem exiges, et veniet super te, sicut vereor, illa sententia quae scripta est: Necesse est ut veniant scandala, vae autem homini illi per quem scandalum venit (Matth. XVIII). Et sicut me et eos qui mecum te nutrierunt, deinde alios atque alios, sed et plures de his qui tibi commissi fuerunt, verum et de his qui a te in foedus familiaritatemque suscepti fuerunt, viritim dereliquisti, et vicissim alios atque alios tibi in amicitiam et familiaritatem recepisti, cum delegeris potius eorum, qui se per 126.0463B| diversa jactantes ab unitate catholicae fraternitatis praeciderunt, vel propter irrevocabilem suam pertinaciam praecidi exegerunt, ut nostris temporibus Gothescalcus atque Guntarius, exitiabilem pertinaciam sequi, quam ecclesiasticam mansuetudinem et piam paternitatem. Contingat tibi, quod absit, cum eis habere partem, quorum studueris imitari perversam intentionem: et idcirco si, quod non opto sed timeo, in hac dementia sicut coepisti volueris perseverare, ne amplius contra verbosum studeam contendere verbis, sed ista aut ad correctionem, aut per aliorum judicium ad tuam revictionem sufficere valeant, et mihi de avulsione dextri oculi vel dextrae manus abscissione dolor continuus et perpetuus moeror accidat, sicut ex verbis beati Gregorii tria tibi proposui: 126.0463C| peccatum scilicet, et causam peccati, ac poenam peccati: quae etiam si negare velis admisisse convinceris, tibi alia tria ex verbis beati Augustini proponam, ut sicut scriptum est, Videas, et scias, et recogites, et intelligas pariter (Isa. XLI). Primum quidem provectum avaritiae, unde Apostolus, et avaritia quae est idolorum servitus (Coloss. III). Avaritia enim, ut demonstrat Gregorius, non solum pecuniae est, sed etiam altitudinis. Recte quippe avaritia dicitur, cum super modum sublimitas ambitur. Quod incidisse videris, qui contra decretum a Deo ordinatum, ne subditus secundum regulas tuo metropolitano fias, ut supra ostendi, rebellare conaris. In quo si perseverare delegeris, quantum delinquas, cum tantis 126.0463D| auctoritatibus revincaris, ex ejusdem beati Augustini verbis, quae de sancti Cypriani dictis deprompsit, tibi ostendere necessarium duxi. Ait enim sanctus Cyprianus (epist. 65, ad Antonianum): « Post inspirationem, inquiens, et revelationem factam, qui in eo quod erraverat perseverat prudens et sciens, sine venia ignorantiae peccat: praesumptione enim atque obstinatione quadam nititur, cum ratione superetur. » Hinc Augustinus (lib. IV de Bapt. contra Donatistas, cap. 5): « Hoc verissimum est, longe gravius esse peccatum ejus qui sciens, quam ejus qui nesciens peccaverit. « Et ideo vir sanctus Cyprianus, non solum doctus, sed etiam docilis, quod in laude episcopi quem designat Apostolus, sic ipse intellexit, ut diceret etiam hoc in episcopo esse diligendum, 126.0464A| non solum ut scienter doceat, sed etiam patienter discat. Non dubito quod si istam quaestionem in Ecclesia diu multumque versantem cum viris sanctissimis doctissimisque tractaret, per quos postea factum est, ut antiqua illa consuetudo etiam plenario concilio firmaretur, sine dubitatione demonstraret, non solum quam devotus esse in his quae firmissima veritate perceperat, verum etiam quam docibilis in his quae minus adverterat. Et tamen cum manifestissimum sit multo gravius peccare scientem quam nescientem, vellem mihi aliquis diceret: Si quis in haeresim incurrat, nesciens quantum malum sit, et alius ab avaritia non recedat, sciens quantum malum sit, quis eorum sit pejor? Possum etiam ita proponere, si alius nesciens in haeresim 126.0464B| incurrat, et sciens alius ab idololatria non recedat, quia et Apostolus dicit: Avaritia quae est idolorum servitus (Coloss. III), et ipse Cyprianus eamdem sententiam non aliter intellexit. sicut ad Antonianum scribens ait (epist. 52): « Nec sibi in hoc novi haeretici blandiantur, quod se dicant idololatris non communicare, quando sint et apud illos adulteri et fraudatores qui teneantur idololatriae crimine, secundum Apostolum dicentem (Ephes. V): Hoc enim scitote intelligentes, quia omnis fornicator, aut immundus, aut fraudator, quod est idololatria, non habet haereditatem in regno Christi et Dei; et iterum: Mortificate itaque membra vestra quae sunt super terram, exponentes fornicationem, immunditiam, et 126.0464C| concupiscentiam malam, et avaritiam quae est idolorum servitus (Colloss. III). Quaero ergo quis peccet gravius, qui nesciens in haeresim incurrerit, an qui sciens ab avaritia, id est ab idololatria non recesserit? Secundum quidem illam regulam, qua peccata scientium peccatis ignorantiae praeponuntur, avarus cum scientia vincit in scelere haereticum nescientem. Sed ne forte hoc fiat, facit in haeresi sceleris ipsius magnitudo, quod facit in avaritia scientis admissio, ut haereticus nesciens avaro scienti coaequetur. » Exustionem quoque divinorum eloquiorum, quam mihi persuadere, si posses, obtentu apud te obtinendae pacis conatus fuisti, sicut clericos parochiae tuae eodem obtentu per irregularem subscriptionem tecum connexuisti. Legimus quippe esse os cordis, 126.0464D| sicut et os corporis. De ore enim cordis scriptum est: Labia dolosa in corde, et corde locuti sunt (Psal. XI); et juxta evangelicam veritatem: De corde exeunt cogitationes malae, homicidia, perjuria, falsa testimonia (Matth. XI), et reliqua quae ex ore cordis ad aliorum procedunt notitiam per os corporis. Et legimus deliberationem voluntatis esse perfectionem operis, dicente Domino: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo (Matth. V), et ad discipulos suos: Posui, inquit vos, ut eatis et fructum afferatis (Joan. XV). « Eatis, inquit Gregorius, volendo, fructum afferatis operando. Eatis enim volendo dixi, quia velle aliquid facere jam mente ire est. Et tu adeo ex deliberatione voluntatis pervenisti ad operationem sermonis, 126.0465A| ut mortiferum ad bibendum mihi propinares, scilicet ut eloquia sacra gratia tui incenderem, nisi mihi ille adesset qui in se credentibus repromisit dicens: Si mortiferum quid biberint, non eos nocebit (Marc. XVI). Dum pestiferas, inquit beatus Gregorius, suasiones audiunt, sed tamen ad operationem pravam minime pertrahuntur, mortiferum quidem est quod bibunt, sed non eis nocebit. » Et licet me Deus hinc gratia sua servaverit, tu tamen, nisi poenitueris, studii tui lues judicium. « Tardius, inquit beatus Gregorius (Pastor. III, admon. 33), peccatum solvitur, quod et per consilium solidatur: nisi enim mens omnimodo aeterna despiceret, in culpa ex judicio non periret. Hinc est quod per prophetam Dominus non tam praecipitationum prava, quam delictorum 126.0465B| studia reprehendit dicens: Ne forte egrediatur ut ignis indignatio mea, et succendatur, et non sit qui exstinguat propter malitiam studiorum vestrorum (Jer. IV). Hinc iterum iratus dicit: Visitabo super vos juxta fructum studiorum vestrorum (Jer. XXI). Quoniam igitur a peccatis aliis differunt peccata quae per consilium perpetrantur, non tam prava facta Dominus, quam studia pravitatis insequitur. In factis enim saepe infirmitate, saepe negligentia, in studiis vero malitiosa semper intentione peccatur. » Hinc ergo colligant qui in culpa se etiam per consilium ligant, qua quandoque ultione feriendi sunt, qui nunc pravorum non socii, sed principes fiunt. Schisma nihilominus, quo te a tibi commissis separaturum monstrasti, nisi tectum subscriberent, 126.0465C| quos tecum subscribentes a nobis, qui ea quae tibi et ecclesiae tibi commissae, de evangelica veritate, et apostolica auctoritate, atque canonica institutione direxi, servamus, imo ab Ecclesia catholica, quae illa servat et irrefragabiliter omnes servare docet. Ut quoniam me ex merito meo despicis, ex beati Augustini verbis de Scripturae sacrae auctoritate docentis agnoscas quam grave peccatum sit idololatria, quod ex ambitu altitudinis admisisse videris, et quia gravius est incensio divinorum eloquiorum, ad quod me quantum ex te fuit traduxisti, et quoniam gravissimum sit peccatum schisma, quo te a fraterna nostra unanimitate per tuam perniciosam subscriptionem separasti, si in eo, quod absit, permanere delegeris: et si forte his subscripsisti, quae evangelicae 126.0465D| veritati et apostolicae auctoritati contraria, et decretis sanctorum conciliorum, quae universalis Ecclesiae probavit assensus, et apostolicae sedis confirmavit auctoritas, inveniuntur adversa. Ait enim idem beatus Augustinus loquens ad Donatistas, imo contra Donatistas schismaticos per carnis praesentiam, sicut tibi nunc loqui creditur per litterarum suarum doctrinam, et quae mori nunquam potuit charitatem: velut ipse de Cypriano dicit (lib. V de Bapt., c. 17): « Praesens est, inquiens, non solum per litteras suas, sed etiam per ipsam, quae in illo maxime viguit et mori nunquam potuit, charitatem. » Quique te cum praefatis alloquens (lib. II de Bapt., cap. 6): « Quare, inquit, vos, non dico ab innocentibus, 126.0466A| quod probatur, sed ab ipsis, quod non probatur, traditoribus separastis? An, ut dicere coeperam, graviora sunt crimina traditorum, quam schismaticorum? Non afferamus stateras dolosas ubi appendamus quod volumus, et quomodo volumus, pro arbitrio nostro dicentes, hoc grave, hoc leve est: sed afferamus divinam stateram de Scripturis sanctis, tanquam de thesauris Dominicis, et in illa quid sit gravius appendamus, imo non appendamus, sed a Domino appensa recognoscamus. Tempore illo, quo Dominus (Exod. XXXII) priora delicta recentibus poenarum exemplis cavenda monstravit, et idolum fabricatum atque adoratum est, et propheticus liber ira regis contemptoris incensus (Jer. XXXVI), et schisma attentatum, idololatria gladio punita est, exustio 126.0466B| libri bellica caede et peregrina captivitate, schisma hiatu terrae sepultis auctoribus vivis, et caeteris coelesti igne consumptis. Quis jam dubitaverit hoc esse sceleratius commissum, quod est gravius vindicatum? » De eo quod in tua subscriptione misisti, ut tecum subscribentes: Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis, hac tecum pace potiantur (Num. XVI), in eodem libro dicit ad Donatistas (lib. II de Bapt., cap. 6): « Quare non communicatis ecclesiis, quibus epistolas apostolicas missas tenetis et legitis, et secundum ipsas vos vivere dicitis? » Et post pauca, quae studio brevitatis praetereo, et lector ibidem ex ordine poterit invenire: Hos, inquit, omnes catholica unitas materno sinu complectitur, invicem onera sua portantes, et studentes 126.0466C| servare unitatem spiritus in vinculo pacis, donec alteris eorum, si quid aliter sapiebant, Dominus revelaret. De hoc autem, quod quasi ex verbis Leonis subjunxisti (Ephes. IV): « Si aliqui secus nolentes fieri socii hujus disciplinae, nec habeantur participes communionis nostrae, » conferantur verba tua cum verbis Leonis in capitulo ubi haec dicit, et junctim legantur, sicut ibi habentur (epist. 1, c. 5): « Hoc itaque admonitio nostra denuntiat quod si quis fratrum contra haec constituta venire tentaverit, et prohibita fuerit ausus admittere, a suo se noverit officio submovendum, nec communionis nostrae futurum esse consortem, qui socius esse noluit disciplinae. Ne quid vero sit quod praetermissum a nobis forte credatur: Omnia decretalia constituta, tam 126.0466D| beatae recordationis Innocentii, quam omnium decessorum nostrorum, quae de ecclesiasticis ordinibus, et canonum promulgata sunt disciplinis, ita a vestra dilectione custodiri debere mandamus, ut si quis in illa commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. » Haec est integritas capituli beati Leonis. Intueamur ergo, si disciplina discenda tuis a te proposita, disciplinae, quam sequendam Leo docuit, aequa sorte conveniat, aut si tua doctrina ab illius doctrina discordet, et judicet coelum ac terra quae potius sit sequenda, tua disciplina, an Leonis doctrina. Et cum idem Leo dicat: « Nec communionis nostrae esse consortem, qui socius esse noluit disciplinae, » discernendum est, cujus communionem, 126.0467A| illius cum universali Ecclesia, an tuam oppidani episcopi cum tuis complicibus debeat catholicus quisque eligere, praesertim cum idem Leo dicat: « Si quis in decretalia constituta tam beatae recordationis Innocentii, quam omnium decessorum suorum, quae de ecclesiasticis ordinibus, et canonum promulgata sunt disciplinis commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. » In quae decretalia constituta te manisfestum est commisisse, sicut et in scriptis semel et secundo a me tibi directis ostenditur, et ecce jam tertio in hoc scripto supra monstratur: a quorum disciplina, imo a catholica Ecclesia, cujus exstitere rectores, hac subscriptione tua te separasti, si, ut praedictum est, et semper dicendum est, a te subscripta eisdem constitutis esse inveniuntur 126.0467B| adversa. Quapropter adhuc etiam tria tibi ex verbis beati Augustini catholicae Ecclesiae doctoris eximii proponenda proposui, praeponens his tribus beati Cypriani sententiam, a beato Augustino favorabiliter collaudatam (epist. 73, ad Jubajanum in fine), et ab omnibus catholicis ac pie viventibus acceptandam. « Servatur, inquit beatus Cyprianus (lib. IV de Bapt., cap. 7), a nobis patienter et leniter charitas animi, honor collegii, vinculum fidei, concordia sacerdotii. » Haec, inquit Augustinus, verba Cypriani sunt. An forte invidia et malevola dissensio parvum malum est? Quomodo ergo isti erant in unitate, qui non erant in pace? Vox enim non mea, aut alicujus hominis, sed ipsius Domini, nec per homines, sed per angelos sonuit Christo nato: Gloria in 126.0467C| excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II). Quod utique nato in terris Christo non sonaret ore angelico, nisi Deus hoc vellet intelligi, eos esse in unitate corporis Christi, qui sunt in pace Christi, eos autem esse in pace Christi, qui sunt bonae voluntatis. Porro sicut in benevolentia bona voluntas, sic in malevolentia mala voluntas est. Jam vero ipsa invidia, quae non potest esse nisi malevola, quantum malum est? Non quaeramus alios testes, sufficit nobis ipse Cyprianus, per quem tam multa de zelo et livore Dominus veracissima intonuit, et salubria praecepit. Legamus ergo Epistolam Cypriani de zelo et livore, et videamus quantum malum sit invidere melioribus, cujus mali originem ab ipso diabolo exstitisse memorabiliter 126.0467D| docet. « Zelare, inquit, quod bonum videas, et invidere melioribus, leve apud quosdam et modicum crimen videtur, fratres dilectissimi. » Deinde paulo post, cum ejus mali caput atque originem quaereret: « Hinc diabolus, inquit, inter initia statim mundi, et periit primus et perdidit. » Et paulo post: « Quale malum est, inquit, fratres, quo angelus cecidit, quo circumveniri et subverti alta illa et praeclara sublimitas potuit, quo deceptus est ipse qui decepit? Exinde invidia grassatur in terris, dum livore periturus magistro perditionis obsequitur, dum diabolum qui zelat imitatur, sicut scriptum est: Invidia autem diaboli mors intravit in orbem terrarum (Sap. II). Imitantur ergo illum qui sunt ex parte 126.0468A| ejus. » Haec idcirco tribus promissis de verbis beati Augustini a me tibi proponendis praeposui, quoniam zelo et furore illa perniciosa ligamenta, de quibus agitur, te egisse, et hanc contra sacras regulas subscriptionem adinvenisse veraciter credimus. Quapropter necessarium duxi primum quidem tibi ostendere, quia in sola catholica, unitate per haereses vel schismata non divisa, vera sunt ligamenta, ut vera sunt sacramenta. « Puto me, inquit beatus Augustinus (lib. VII de Bapt., c. 51), non temere dicere, alios ita esse in domo Dei, ut ipsi etiam sint eadem domus Dei, quae dicitur aedificari super petram, quae unica columba appellatur, quae sponsa pulchra sine macula et ruga, et hortus conclusus, fons signatus, puteus aquae vivae, paradisus cum fructu pomorum: quae domus etiam 126.0468B| claves accepit, ac potestatem solvendi et ligandi. Hanc domum si quis corripientem corrigentemque contempserit, sit tibi, inquit, tanquam ethnicus et publicanus. » Et sciendum nobis est, quia praeposita regula corripiendi data huic domui Dei, videlicet catholicae Ecclesiae, haec sententia si contempta fuerit, subditur: Sit tibi, inquit, tanquam ethnicus et publicanus (Matth. XVIII). Secundum autem capitulum, contra injustam obligationem innoxiorum a te patratam, quasi specialiter de hoc facto loquentis, et te una cum eis quos alloquebatur computantis, ex verbis ejusdem doctoris magnifici tibi propono, dicentis (D. Aug. l. II de Bapt., c. 6): « Si tunc in illos quos arguebatis vera diceretis, causam vestram unitati orbis terrarum persuasissetis, ut vobis retentis 126.0468C| illi excluderentur. Quod si conati estis facere, et non obtinuistis, innocens orbis terrarum qui judicibus ecclesiasticis potius quam victis litigatoribus credidit. Si autem noluistis agere causam vestram, innocens est orbis terrarum qui damnare non potuit inauditos. Quare ergo vos ab innocentibus separastis? Sacrilegium schismatis vestri defendere non valetis. » Spiritales autem, sive ad hoc ipsum pio studio proficientes, non eunt foras, quia et cum aliqua vel perversitate vel necessitate hominum videntur expelli, ibi magis probant quam intus permaneant, cum adversus Ecclesiam nullatenus eriguntur, sed in solida unitatis petra fortissimo charitatis robore radicantur. Ad hoc enim pertinet quod in illo Abrahae sacrificio dicitur: Aves autem non divisit 126.0468D| (Gen. XV), videlicet quia se ab unitate spiritales non praecidunt. Quo contra Antiochenum concilium de his, qui se a ministerio ecclesiastico subtrahunt, et seorsum colligunt, seque ab unitate dividunt, dicit (conc. Antioch., can. 5): « Si quis presbyter aut diaconus, episcopum proprium contemnens, se ab Ecclesia sequestraverit, et seorsum colligens altare constituerit, et commonenti episcopo non acquieverit, nec consentire vel obedire voluerit semel et iterum convocanti, hic damnatus omnimodo nec ultra remedium consequatur: quia suam recipere non poterit dignitatem. Quod si Ecclesiam conturbare et sollicitare perstiterit, tanquam seditiosus per potestates exteras opprimatur. » Et Carthaginense concilium 126.0469A| (can. 11): « Si quis presbyter a praeposito suo correptus fuerit, debet utique apud vicinos episcopos conqueri, ut ab ipsis ejus causa possit audiri, ac per ipsos suo episcopo reconcilari: quod nisi fecerit, sed superbia, quod absit, inflatus secernendum se ab episcopi sui communione duxerit, aut separatim cum aliquibus schisma faciens sacrificium Deo obtulerit, anathema habeat, et locum amittat: si querimoniam justam adversus episcopum non habuerit, inquirendum erit. » Secundum hoc capitulum, simul cum nono capitulo Antiocheni concilii, comministri Ecclesiae Laudunensis absque schismate et rebellione, juxta temporis angustiam et imminens periculum, innocenter injuriam passi episcopum metropolitanum adierunt, et ideo, sicut supra ostendi, 126.0469B| in communione ecclesiastica restitui et permanere debuerunt. Unde Carthaginense concilium de irregulariter judicantibus, et injuste judicatis, et de majoris auctoritatis judicibus: « Placuit, inquit (can. 15), ut a quibuscunque judicibus ecclesiasticis ad alios judices ecclesiasticos ubi est major auctoritas fuerit provocatum, non eis obsit quorum fuerit soluta sententia, si convinci non potuerint, vel inimico animo judicasse, vel aliqua cupiditate aut gratia depravati. » De episcopo autem, si forte schisma a sacris canonibus in Ecclesia fecerit, Africanum concilium dicit (can. 20): « Circa eos sane, inquiens, qui fuerint concordes, non solum circa Ecclesiam Carthaginensem, scilicet metropolim, sed et circa omne sacerdotale consortium. » Et post pauca: 126.0469C| « Oportet ut quis universis fratribus ac toto concilio inhaeserit, non solum sua jure integro, sed et dioeceses possideat. At vero qui sibimet putant plebes suas sufficere fraterna dilectione contempta, non tantum dioeceses amittant, sed ut dixi etiam propriis publica careant auctoritate, ut rebelles. » De a te autem separatis a communione catholica, sicut in petitione mihi a Laudunensi Ecclesia data continetur, scilicet parvulis in tua parochia causa injuriarum tuarum non baptizandis, et obeuntibus viatici muneris communione non reconciliandis, audi quid exinde ad remedium pertinens idem doctor catholicissimus et subtilissimarum rerum investigator, et gratia Dei inventor sagacissimus dicat (Aug., lib. IV de Bapt., cap. 22): « Baptismi, inquiens, sane vicem 126.0469D| aliquando implere passionem, de latrone illo, cui non baptizato dictum est: Hodie mecum eris in paradiso (Luc. XXIII), non leve documentum idem beatus Cyprianus assumit. Quod etiam atque etiam considerans, invenio non tantum passionem pro nomine Christi id quod ex baptismo deerat posse supplere, sed etiam fidem conversionemque cordis, si forte ad celebrandum mysterium baptismi in angustiis temporum succurri non potest. Neque enim latro ille pro nomine Christi crucifixus est, sed pro meritis facinorum suorum: nec quia credidit passus est, sed dum pateretur credidit. Quantum itaque valeat etiam sine visibili baptismi sacramento quod ait Apostolus: Corde creditur ad justitiam, ore confessio fit ad 126.0470A| salutem (Rom. X), in illo latrone declaratum est. Sed tunc impletur invisibiliter, cum ministerium baptismi non contemptus religionis, sed articulus necessitatis excludit. Nam multo magis in Cornelio et in amicis ejus (Act. X), quam in illo latrone posset videri superfluum, ut aqua etiam tinguerentur, in quibus jam donum Spiritus sancti, quod nisi baptizatos alios accepisse sancta Scriptura testatur, certo quoque indicio, quod illis temporibus congruebat, cum linguis loquentibus eminuerat: baptizati sunt tamen, et in hoc facto apostolica exstat auctoritas. Usque adeo nemo debet, in quolibet provectu interioris hominis, si forte ante baptismum usque ad spiritalem intellectum pio corde profecerit, contemnere sacramentum, quod ministrorum 126.0470B| opere corporaliter adhibetur, sed per hoc Deus hominis consecrationem spiritaliter operatur. Nec ob aliud existimo baptizandi munus Joanni fuisse attributum, ita ut Joannis baptismus diceretur, nisi ut Dominus ipse qui dederat, cum servi baptismum non sprevisset accipere, dedicaret humilitatis viam, et quanti pendendum esset suum baptisma, quo ipse baptizaturus erat, tali facto apertissime declararet. Videbat enim, tanquam potentissimus medicus salutis aeternae, quorumdam non defuturum tumorem, qui cum intellectu veritatis et probabilibus moribus ita profecissent, ut multis baptizatis vita atque doctrina se praeponere minime dubitarent, supervacaneum sibi esse crederent baptizari quando ad illum mentis habitum se pervenisse sentirent ad quem multi 126.0470C| baptizati adhuc ascendere conarentur. (Ibid., c. 23.) Quid autem valeat et quid agat in homine corporaliter adhibita sanctificatio sacramenti, sine qua tamen latro ille non fuit, quia non ejus accipiendae voluntas defuit, sed non accipiendae necessitas affuit, difficile est dicere: nisi tamen plurimum valeret, non servi baptismum Dominus accepisset. Verum quia per se ipsa consideranda est, excepta salute hominis cui perficiendae adhibetur, satis indicat, quod et in malis, et in eis qui saeculo verbis non factis renuntiant, ipsa integra est, cum illi nisi corrigantur salutem habere non possint. Sicut autem in latrone, quia per necessitatem corporaliter defuit, perfecta salus est, quia per pietatem spiritaliter affuit, sic et cum ipsa praesto est, si per necessitatem desit quod latroni affuit, 126.0470D| perficitur salus. Quod traditum tenet universitas Ecclesiae, cum parvuli infantes baptizantur, qui certe nondum possunt corde credere ad justitiam, et ore confiteri ad salutem, quod latro potuit, quinetiam flendo et vagiendo, cum in eis mysterium celebratur, ipsis mysticis vocibus obstrepunt, et tamen nullus Christianorum dixerit eos inaniter baptizari. (Ibid., c. 24.) Et si quisquam quaerat in hac re auctoritatem divinam, quamquam quod universa tenet Ecclesia, nec conciliis institutum, sed semper retentum est, non nisi apostolica auctoritate traditum rectissime creditur, tamen veraciter conjicere possumus quid valeat in parvulis baptismi sacramencum ex circumcisione carnis, quam prior populus 126.0471A| accepit, quam priusquam acciperet justificatus est Abraham (Gen. XIX), sicut Cornelius etiam dono Spiritus sancti priusquam baptizaretur ditatus est (Act. X). Dicit tamen Apostolus de ipso (Rom. IV), Abraham signum accepit circumcisionis signaculum justitiae fidei, qui jam corde crediderat, et deputatum illi erat ad justitiam. Cur ergo ei praeceptum est, ut omnem deinceps infantem masculum octavo die circumcideret (Gen. XVII), qui nondum poterat corde credere ut ei deputaretur ad justitiam, nisi quia et ipsum per seipsum sacramentum multum valebat? Quod in filio Moysi per angelum manifestatum est (Exod. XIV), qui cum adhuc incircumcisus a matre ferretur, praesenti et evidenti periculo ut circumcideretur exactum est, et cum factum esset, 126.0471B| depulsa est pernicies. Sicut ergo in Abraham (Exod. IV) praecessit justitia fidei, et accessit circumcisio signaculum justitiae fidei, ita in Cornelio praecessit sanctificatio spiritalis in dono Spiritus sancti, et accessit sacramentum regenerationis in lavacro baptismi. Et sicut in Isaac (Gen. XXI), qui octavo suae nativitatis die circumcisus est, praecessit signaculum justitiae fidei et quoniam patris fidem imitatus est, secuta est in crescente ipsa justitia, cujus signaculum in infante praecesserat, ita in baptizatis infantibus praecedit regenerationis sacramentum, et si Christianam tenuerint pietatem, sequitur etiam in corde conversio, cujus mysterium praecessit in corpore. Et sicut in illo latrone quod ex baptismi sacramento defuerat, complevit Omnipotentis benignitas, 126.0471C| quia non superbia vel contemptu, sed necessitate defuerat: sic in infantibus qui baptizati moriuntur eadem gratia Omnipotentis implere credenda est, quod non ex impia voluntate, sed ex aetatis indigentia, nec corde credere ad justitiam possunt, nec ore confiteri ad salutem. Ideo cum pro eis alii respondent, ut impleatur erga eos celebratio sacramenti, valet utique ad eorum consecrationem, quia ipsi respondere non possunt: at si pro eo qui respondere potest alius respondeat, non itidem valet. Ex qua regula illud in Evangelio dictum est, quod omnes cum legitur naturaliter movet: Aetatem habet, ipse pro se loquatur (Joan. IX). (Cap. 25.) Quibus omnibus rebus ostenditur, aliud esse sacramentum baptismi, aliud conversionem cordis, sed salutem hominis 126.0471D| ex utroque compleri: nec si unum horum defuerit, ideo putare debemus consequens esse ut et alterum desit: quia et illud sine isto potest esse in infante, et hoc sine illo potuit esse in latrone, complente Deo sive in illo, sive in isto, quod non ex voluntate defuisset. Cum vero ex voluntate alterum horum defuerit, reatu hominem involvi. Et baptismus quidem potest inesse ubi conversio cordis defuerit: conversio autem cordis potest quidem inesse non percepto baptismo, sed contempto baptismo non potest. Neque enim ullo modo dicenda est conversio cordis ad Deum, cum Dei sacramentum contemnitur. » Et quia sicut veridica est sententia Salvatoris nostri: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu 126.0472A| sancto non intrabit in regnum coelorum (Joan. III), scilicet aut invisibili gratia cum visibili sacramento, aut invisibili gratia sine visibili sacramento renatus, ita veridica est ejusdem Salvatoris nostri sententia, qua dicit: Nisi manducaveritis carnem Filii hominis et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis (Joan. VI). Unde idem beatus Augustinus in sermone ad infantes ad altare accedentes de Sacramento: « Dominus, inquit, Jesus Christus nos significavit, nos ad se pertinere voluit, mysterium pacis et unitatis nostrae in sua mensa consecravit: qui accipit mysterium unitatis, et non tenet vinculum pacis, non mysterium accipit pro se, sed testimonium contra se. Nulli est aliquatenus ambigendum tunc unumquemque fidelium corporis sanguinisque Dominici participem fieri, 126.0472B| quando in baptismate membrum corporis Christi efficitur, nec alienari ab illius panis calicisque consortio, etiam si antequam panem illum comedat, et calicem bibat, de hoc saeculo in unitate corporis Christi constitutus abscedat. Sacramenti quippe illius participatione ac beneficio non privatur, quando ipse hoc quod illud sacramentum significat invenitur. » His autem, qui forte obeuntes viatici muneris communione reconciliari petierunt, sed impetrare non potuerunt, convenire posse videtur remedialis sententia ejusdem beati Augustini, quam laudans sensum beati Cypriani de his qui in unitate Ecclesiae dormierunt, et idcirco ab Ecclesiae muneribus non separati credebantur, dicit: « Bene quidem praesumpsit quod charitas unitatis cooperire posset multitudinem 126.0472C| peccatorum. » Et his concinens beatus Ambrosius in libro de morte Valentiniani inter alia dicit ( post medium, versus finem ): « Non habet ergo gratiam quam poposcit? Et quia poposcit, accepit: et ubi illud est, Justus quacunque morte praeventus fuerit, anima ejus in requie erit? Solve igitur, pater sancte, munus servo tuo, quod Moyses dum in spiritu vidit, accepit, quod David quia ex revelatione cognovit, emeruit (Sap. IV). Solve, inquam, servo tuo Valentiniano munus quod concupivit, munus quod poposcit sanus, robustus, incolumis. Si affectus aegritudine distulisset, tamen non penitus a tua misericordia esset alienus, qui celeritate temporis esset non voluntate fraudatus. Solve ergo servo tuo munus tuae gratiae, quam ille nunquam negavit, qui ante diem 126.0472D| mortis templorum privilegia negavit insurgentibus quos revereri posset. Astabat virorum caterva gentilium, supplicabat senatus: non metuebat hominibus displicere, ut tibi soli placeret in Christo. Qui habuit spiritum tuum, quomodo non accepit gratiam tuam? Aut quia solemniter non sunt celebrata mysterial hoc movet? Ergo nec martyres si catechumeni fuerint coronentur? Non enim coronantur, si non initiantur. Quod si suo abluuntur sanguine, et hunc sua pietas abluit et voluntas. » Et item idem in eodem libro ( non longe a principio ): « Beatus plane qui ve, in senectute correxerit errorem: beatus qui vel sub ictu mortis animum avertit a vitiis. Beati enim quorum tecta sunt peccata (Psal. XXXI), quia scriptum 126.0473A| est: Desine a malo, et fac bonum, et inhabita in saeculum saeculi (Psal. XXXVI). Quicunque ergo desierit a peccatis, et fuerit ad meliora in quacunque conversus aetate, habebit superiorum indulgentiam peccatorum, quae fuerit vel poenitendi confessus affectu, vel corrigendi aversatus ingenio. »
CAPUT XLVIII. De iis qui nimis amant sententiam suam usque ad schisma vel haeresim. Ex his, frater, diligenter attende et perspicaciter collige, quia licet sicut in illo latrone (Luc. XXIII), quod ex baptismi sacramento et communicatione corporis et sanguinis Christi (quae sacramenta antequam Dominus in crucem ascenderet suis discipulis celebranda et sumenda cunctis fidelibus tradidit), defuerat, 126.0473B| complevit omnipotentis benignitas, quia non superbia vel contemptu, sed necessitate defuerat, et sicut parvulis naturali, id est alieno peccato obnoxiis, aliorum, id est patronorum fides pro eis respondentium in baptismate fit ad salutem, ita parvulis, quibus baptismum denegari jussisti, parentum vel patronorum corde credentium, et pro parvulis suis fideli verbo baptisma expetentium, sed non impetrantium, fides et fidelis postulatio prodesse potuerit, dono ejus, cujus Spiritus quo regeneratio fit ubi vult spirat, quia ipse habet in potestate cujus cor gratia suae visitationis illustret, sicut et in illis duobus, qui inter Septuaginta conscripti fuerunt a Moyse (Num. XI), ut ad tabernaculum Domini irent, et propagato ejus spiritu inter seniores computarentur, 126.0473C| et remanentes in castris prophetaverunt, et sicut ante baptismum in Cornelium et amicos ejus supervenit, et sicut secundum Africanum concilium et decreta Leonis, etiam signa petentium, et testes communionem postulantium, proficere ad salutem debere legitur, ita eisdem petentibus, licet non impetrantibus, communionem, quibus eam denegari jussisti, per viscera misericordiae Dei nostri, qui posuit tenebras latibulum suum, et cujus misericordiae nec modum possumus ponere, nec tempora diffinire, dicente Dei Spiritu per prophetam: Cum ingemueris, tunc salvus eris (Isa. III), quia apud Dominum misericordia et copiosa apud eum redemptio, ipsa ex desiderio fidelis postulatio, si non praescientia Dei ex retributione justitiae fuerunt in massa perditionis 126.0473D| humani generis relicti ad poenam, sed gratia Dei ex eadem massa praedestinati ad gloriam, prodesse valuerit. Tamen tu securus esse non potes, si aliqui sine eisdem sacramentis per tuam jussionem obierunt, ut non districte inde judicetur tua malignitas, quod in eis complere valuit Omnipotentis benignitas, si per dignos poenitentiae fructus ac profusas lacrymas veniam non obtinuerit tibi apud Deum vera humilitas; dicente Leone (epist. 59, ad Theodorum), et per eum catholica et apostolica Ecclesia: « His, inquit, qui in tempore necessitatis, et in periculi urgentis instantia, praesidium poenitentiae et mox reconciliationis implorant, nec satisfactio interdicenda est, nec reconciliatio deneganda, quia misericordiae 126.0474A| Dei nec mensuras possumus ponere, nec tempora diffinire, apud quem nullas patitur veniae moras vera confessio, dicente Dei Spiritu per prophetam (Isa. XXX): Cum ingemueris, tunc salvus eris; et alibi: Dic tu iniquitates tuas prior, ut justificeris (Isa. XLIII); et iterum: Quia apud Dominum misericordia est, et copiosa apud Deum redemptio (Psal. CXXIX). In dispensandis itaque Dei donis non debemus esse difficiles, nec accusantum se gemitus lacrymasque negligere, cum ipsam poenitendi affectionem ex Dei credamus inspiratione conceptam, dicente Apostolo (II Tim. I): Ne forte det illis Deus poenitentiam, ut resipiscant a diaboli laqueis, a quo capti tenentur ad ipsius voluntatem. » Et paulo post: « Verum, ut dixi, etiam talium necessitati ita auxiliandum 126.0474B| est, ut actio illis poenitentiae, nec communionis gratia, si eam etiam amisso vocis officio per indicia integri sensus postulant, negetur. At si aliqua vi aegritudinis ita fuerint aggravati, ut quod paulo ante poscebant, sub praesentia sacerdotis significare non valeant, testimonia eis fidelium circumstantium prodesse debebunt, ut simul et poenitentiae et reconciliationis beneficium consequantur. » Et Gregorius: « Pastores Ecclesiae ei poenam debent amovere quam meruit, qui non erubuit confiteri quod fecit. » Et sacri Nicaeni canones generaliter omni cuilibet in exitu posito, et poscenti sibi communionis gratiam tribui manifeste praecipiunt (can. 13). Tertium capitulum est de his qui nimis amando sententiam suam, vel invidendo melioribus, usque ad 126.0474C| praecidendae communionis, et condendi schismatis vel haeresis sacrilegium perveniunt. Unde idem doctor catholicus ac solertissimus dicit (August., lib. II de Bapt. cap. 4, 5): « Hoc, inquiens, facit sanitas pacis, ut cum diutius aliqua obscuriora quaeruntur, et propter inveniendi difficultatem, diversas pariunt in fraterna disceptatione sententias, donec ad verum liquidum perveniatur, vinculum permaneat unitatis, ne in parte praecisa remaneat insanabile vulnus erroris. Et ideo plerumque doctioribus minus aliquid revelatur, ut eorum patiens et humilis charitas, in qua fructus major est, comprobetur, vel quomodo teneant unitatem, cum in rebus obscurioribus diversa sentiunt, vel quomodo accipiant veritatem, cum contra id quod sentiebant declaratam esse cognoscunt. 126.0474D| Quorum duorum manifestatum tenemus unum in beato Cypriano, id est, quomodo tenuerit unitatem cum eis a quibus diversum sentiebat. Ait enim: Neminem judicantes, aut a jure communionis aliquem si diversum senserit amoventes. Alterum autem, id est, quomodo accipere potuerit veritatem contra id quod sentiebat inventam, et si litterae tacent, merita clamant; si epistola non invenitur, corona testatur; si concilium non judicat episcoporum, consortium indicat angelorum. Non enim parvum documentum est pacatissimae animae, in ea unitate martyrium meruisse, unde se diversum sentiens noluit separare. Homines enim sumus. Unde aliquid aliter sapere quam se res habet, humana 126.0475A| tentatio est: nimis autem amando sententiam suam, vel invidendo mulieribus, usque ad praecidendae communionis et condendi schismatis vel haeresis sacrilegium pervenire, diabolica praesumptio est: in nullo autem aliter sapere quam se res habet, angelica perfectio est. Quia itaque homines sumus, sed spe angeli sumus, quibus aequales in resurrectione futuri sumus (Matth. XXII), quandiu non habemus perfectionem angeli, non habeamus praesumptionem diaboli. Ideo dicit Apostolus: Tentatio vos non apprehendat, nisi humana (I Cor. X). Humanum est ergo aliquid aliter sapere. Propterea dicit alio loco: Quotquot ergo perfecti hoc sapiamus. Et si quid aliter sapitis, hoc quoque vobis Deus revelabit (Philip. III). Quibus autem revelat cum voluerit, sive in hac vita, 126.0475B| sive post hanc vitam, nisi ambulantibus in viam pacis, et in nullam praecisionem deviantibus? Non quales isti sunt, qui viam pacis non agnoverunt, nec propter aliud unitatis vinculum diruperunt. Ideoque Apostolus cum dixisset (Ephes. IV), Et si quid aliter sapitis, hoc quoque vobis Deus revelavit, ne putarent praeter viam pacis quod aliter sapiebant sibi posse revelari, continuo addidit (I Cor. XIII): Verumtamen in quod pervenimus, in eo ambulemus. In quo ambulans Cyprianus perseverantissima tolerantia, ne fuso sanguine, sed in unitate non fuso, quia si traderet corpus suum ut arderet, et non haberet charitatem, nihil ei prodesset, per martyrii confessionem pervenit ad angelicam lucem: ut si non antea, ibi certe revelatum agnosceret, quod 126.0475C| cum aliter saperet, sententiam diversae opinionis vinculo non praeposuit unitatis. » Quod autem adjungit Cyprianus et dicit (lib. V de Bapt. c. 3): « Non tamen quia aliquando erratum est, ideo semper errandum est, cum magis sapientibus et Deum timentibus congruat, patefactae et perspectae veritati libenter atque incunctanter obsequi, quam pertinaciter atque obstinate contra fratres et consacerdotes pro haereticis reluctari, verissime dicit, nec alteri potius quam sibi adversatur qui resistit apertissimae veritati. Primatus autem non est nisi in sancta conversatione et vita bona, quo pertinent omnes, ex quibus tanquam membris constat illa sponsa non habens maculam neque rugam, et illa columba inter multorum corvorum improbitatem gemens. Nisi 126.0475D| forte cum Esau propter lenticulae concupiscentiam primatum perdiderit, tenere primatum arbitrandi sunt fraudatores, raptores, feneratores, invidi, ebriosi, et caeteri hujusmodi, quales in Ecclesia sui temporis etiam per litteras Cyprianus ingemuit. Quapropter aut quod est tenere Ecclesiam, non hoc est in divinis tenere primatum, aut si omnis qui tenet Ecclesiam, etiam primatum tenet, omnes illi iniqui Ecclesiam non tenent, qui tamen intus videntur, et baptismum dare et habere a nullo nostrum negantur. Nam eos primatum in divinis habere quis dicat, nisi qui nihil divinum sapit? » Et foris quidem, id est in haeresi vel schismate nec ligari aliquid potest nec solvi, ubi non sit qui aut 126.0476A| ugare possit aut solvere. Sed solvitur qui cum columba fecerit pacem, et ligatur qui cum columba non habet pacem, sive aperte foris sit, sive intus esse videatur. Dathan vero et Abiron (Num. XVI), qui sibi sacrificandi licentiam usurpare conati sunt contra unitatem populi Dei, et filii Aaron, qui alienum ignem altari imposuerunt, novimus quod impune non fecerint: nec nos alia scelera dicimus impunita remanere, nisi se tales correxerint, si patientia Dei ad poenitentiam adducens tempus corrigendi largitur. (Aug., lib. III de Bapt., c. 16.) « Spiritus autem sanctus, qui in sola catholica per manus impositionem dari dicitur, nimirum hoc intelligi majores nostri voluerunt quod Apostolus ait: Quoniam charitas Dei diffusa est in cordibus nostris 126.0476B| per Spiritum sanctum qui datus est nobis (Rom. V) Ipse est enim charitas, quam non habent qui ab Ecclesiae catholicae communione praecisi sunt, ac per hoc etiam si linguis hominum et angelorum loquantur, si sciant omnia sacramenta, et omnem scientiam, et si habeant omnem prophetiam et omnem fidem, ita ut montes transferant, et distribuant omnia sua pauperibus, et tradant corpus suum ut ardeant, nihil eis prodest. Non autem habet Dei charitatem qui Ecclesiae non diligit unitatem: ac per hoc recte intelligitur dici, non accipi nisi in catholica Spiritus sanctus. Neque enim temporalibus et sensibilibus miraculis attestantibus per manus impositionem modo datur Spiritus sanctus (Act. VIII), sicut antea dabatur ad commendationem rudis fidei, et Ecclesiae 126.0476C| primordia dilatanda. Quis enim nunc hoc exspectat, ut in quibus manus ad accipiendum Spiritum sanctum imponitur, repente incipiant linguis loqui? Sed invisibiliter et latenter intelligitur pro vinculo pacis eorum cordibus divina charitas inspirari, ut possint dicere: Quoniam charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis (Rom. V). Multae autem sunt operationes Spiritus sancti, quas idem Apostolus, cum quodam loco quantum sufficere arbitratus est commemorasset, ita conclusit: Omnia autem haec operatur unus atque idem Spiritus dividens unicuique pro ut vult (I Cor. XII). Cum ergo aliud sit sacramentum, quod habere etiam Simon Magus potuit (Act. VIII), aliud operatio Spiritus, quae in malis etiam hominibus fieri solet, sicut 126.0476D| Saul habuit prophetiam (I Reg. XII): aliud operatio ejusdem Spiritus, quam non nisi boni habere possunt, sicut est finis praecepti charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta (I Tim. I), quodlibet haeretici et schismatici accipiant, charitas quae cooperit multitudinem peccatorum (I Petr. IV), proprium donum est catholicae unitatis et pacis, nec est in omnibus, quia nec ejus sunt omnes, sicut suo loco videbimus. Praeter ipsam tamen esse illa charitas non potest, sine qua caetera, etiamsi agnosci et approbari possunt, prodesse tamen et liberare non possunt. » Et sanctus Gregorius in libro Moralium (lib. XVIII, c. 14): « Conflationis ignis, qui extra catholicam toleratur Ecclesiam, quam nullius 126.0477A| omnino virtutis sit, Paulus apostolus insinuat dicens: Si tradidero corpus meum ut ardeat, charitatem autem non habeam, nihil mihi prodest (I Cor. XXXIII). Alii quippe prava de Deo sentiunt, alii recta de auctore tenent, sed unitatem cum fratribus non tenent: illi errore fidei, isti vero schismatis perpetratione divisi sunt. Unde et in ipsa prima parte Decalogi utrarumque partium culpae reprimuntur, cum divina voce dicitur: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota virtute tua (Deut. VI), atque mox subditur, Diliges proximum tuum sicut teipsum. Qui enim de Deo perversa sentit, liquet profecto quia Deum non diligit. Qui vero de Deo recta sentiens a sanctae Ecclesiae unitate divisus est, constat quia proximum non amat, quem habere 126.0477B| socium recusat. Quisquis ergo ab hac unitate matris Ecclesiae, sive per haeresim de Deo perversa sentiendo, seu errore schismatis proximum non diligendo, dividitur, charitatis hujus gratia privatur, de qua hoc quod praemisimus Paulus dicit: Si tradidero corpus meum ut ardeat, charitatem autem non habeam, nihil mihi prodest (I Cor. XIII); ac si aperta voce diceret, extra locum suum conflationis mihi ignis adhibitus tormento me cruciat, mundatione non purgat. Hunc omnes sanctae pacis amatores summo studio locum quaerunt, hunc quaerentes inveniunt, hunc invenientes tenent, scientes peccatorum remissio, vel ubi, vel quando, vel qualibus detur. Ubi quippe, nisi in catholicae matris sinu? Quando, nisi ante venturi exitus diem? quia ecce 126.0477C| nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis. Et: Quaerite Dominum dum inveniri potest, invocate eum dum prope est. Qualibus, nisi conversis, qui ad parvulorum imitationem magistra humilitate formantur, quibus dicitur: Sinite parvulos venire ad me: talium est enim regnum coelorum (II Cor. VI); et: Nisi conversi fueritis, et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coelorum (Isa. LV). » Et in decretis apostolicae sedis, quando Vigilius ex apostolico, post multa et terribilia praestita sacramenta in haeresim lapsus Constantinopoli detinebatur, ab Ecclesiae Romanae catholicis clericis Joanni schismatico presbytero directis, quae ipsa sancta Romana Ecclesia inter catholicas regulas retinet, inter alia scriptum est: Sic semper habuit omnis Ecclesia, 126.0477D| quia qui in una communione consentiunt, uno dogmate, una charitate, uno tenentur assensu. Sicut enim communio et ex omnibus offerentibus una fit, et una redit in omnibus, non parte corporea, sed virtute divina: sic unanimitas per omnes illic communicantes excurrit. Nam si non est unius consensionis signum una communio, quid erit quod ad confitendam per omnem Ecclesiae consonantiam mystice celebretur? Nec nobis jam dicas (Matth. XIX): Ergo si criminosus sit sacerdos, crimen redundat in populos. Aliud est enim quod committitur, aliud quod etiam praedicatur. Privatum est quod ab unoquoque committitur: commune vero fit Ecclesiae quod publice praedicatur, tantorumque sacerdotum 126.0478A| manu subscribitur. Et sicut tu absolvi non potes si contraria ore praedices, contraria uno eodemque tempore manu subscribas: sic ipsa omnium vestrum collectio absolvi non potest si contraria dicat et contraria faciat; id est, si communicet sacerdoti, a cujus praedicatione et subscriptione dissentit. Sicut enim os tuum et manus tua unius ejusdemque corporis membra sunt, ita unius ejusdemque Ecclesiae membra sunt sacerdotes et populus, sive cum catholicis catholicus, sive cum non fidelibus infidelis. Inde est enim quod a Domino in finem saeculi colligi jubentur zizania et alligari fasciculos ad comburendum (Matth. XIII). Hinc est quod sancto propheta Ezechiele testante: Si sacerdos non distinxerit populo, ipse quidem populus in suo peccato 126.0478B| morietur, animam tamen ejus de manu sacerdotis inquirit (Ezech. III), non ait, quia extra peccatum populus est non morietur, sed quia in suo peccato morietur, sed populus quidem pro seipso tantum, sacerdos vero etiam pro populo. Hinc est: Si caeco caecus ducatum praebeat, non ipse qui ducatum praebet solus, sed ambo in foveam cadunt (Matth. XV). Et item in eisdem decretis, Schismaticus enim et haereticus populus schismatico et haeretico sacerdoti communicans, sicut universa Dei semper tenuit et tenet Ecclesia, schismaticus et haereticus in regnum Dei intrare non possunt, sed pars ejus est in gehenna. Cessa igitur talia praedicare, quae scelus sit cogitare: cessa vastare gregem Christi, ne sicut et ipse negare non potes, super tuum caput 126.0478C| sit illius populi universi perditio. Quod quidem tibi perfectae damnationis est causa, illos vero absolvere omnino non poterit. Et item ibi, quod et in alio loco istius ipsius opusculi posui: Quisquis assentit principi schismatis, schismaticus esse negare non poterit. Quod si et omnes sacerdotes et mundus assentiat, damnatio consentientes involvit, non praevaricationem consensus absolvit. Non enim crimen minuitur sed accrescit, cum generale fit ex privato. Hoc enim Deus omnium indicavit, qui mundum peccantem generali diluvio interemit. Sed quid miseri facietis, quia qui illum et praedixit et fecit, ipse ignis diluvium nunc minatur, ipse gehennae sine fine tormenta? Sicut enim justos in aeternam vitam praedixit ituros, sic impios aeterno 126.0478D| damnandos interitu, ut sicut non potest finiri beatitudo justorum, sic nec impiorum tormenta finiantur. Haec haereticis schismaticisque sunt: et quia quidquid nunc gerit Ecclesia, mystice typus est futurorum, si gustabunt de pane coelesti, id est de suavitate divina gehennae participes, damnatio est schismaticis et haereticis corporis Christi communio. Et sanctus Augustinus in epistola concilii Africani ad Donatistas: « Quisquis, inquit (August., epist. 152), a catholica Ecclesia fuerit separatus, quantumlibet laudabiliter se vivere existimet, hoc solo scelere quod a Christi unitate disjunctus est non habebit vitam, sed ira Dei manet super eum. Quisquis autem in hac Ecclesia bene vixerit, nihil 126.0479A| ei praejudicant aliena peccata, quia unusquisque in ea proprium portabit, sicut Apostolus dicit: Et quicunque in ea corpus Christi manducaverit indigne, judicium sibi manducat et bibit (I Cor. XI): cum enim dicit judicium sibi manducat, satis ostendit quia non alteri judicium manducat, sed sibi: quia communio malorum non maculat aliquem participatione sacramentorum, sed consensione factorum. Nam si in factis malis non eis quisque consentiat, portat malus causam suam et personam suam, nec praejudicat alteri, quem in consentione mali operis socium non habet criminis. » Et Prosper in libro Sententiarum: « Escam vitae accipit, aeternitatis poculum bibit, qui in Christo manet, et cujus Christus habitator est. Nam qui discordat a 126.0479B| Christo, nec carnem Christi manducat, nec sanguinem bibit, etiamsi tantae rei sacramentum ad judicium suae praesumptionis quotidie indifferenter accipiat. » Audis, frater, quia nimis amando quis sententiam suam, vel invidendo melioribus, ad sacrilegium schismatis pervenit; audis, quia non in schismate, nec nisi in unitate Ecclesiae est primatus; audis, quia non in schismate, et nonnisi in Ecclesiae unitate vera sunt ligamenta, in qua vera et ad salutem pertinentia sunt sacramenta; audis quia non in schismate, et non nisi in unitate Ecclesiae datur vel accipitur Spiritus sanctus, per quem diffunditur charitas in cordibus nostris; audis quia illis, qui non sunt in unitate pacis ecclesiasticae, si gustant de pane coelesti, est perfecta 126.0479C| damnatio corporis Christi communicatio. Depone ergo tumorem cordis tui, et pertinaciam contumacis animi tui: et nimium amando sententiam tuam, noli te praecidere ab illa charitatis compage, in qua omnia sacramenta ecclesiastica catholice percepisti, et in qua idcirco es ordinatus episcopus, ut in ea permaneres, et alios in ea permanere fide et operibus, exemplis et verbis doceres. Denique unde oriantur schismata, idem catholicus doctor dicit (August., de Bapt., lib. I, cap. 11 et cap. 15) : « Origo et pertinacia schismatis nulla est alia, nisi odium fratris, et Ecclesia non prius carnales, vel animales, et postea spiritales habuit, sed in ipsa sorte mortalitatis nostrae, ex quo de Adam nascimur, 126.0479D| non est prius quod spiritale, sed quod animale, postea spiritale. Ex ipso autem animali sensu, quia homo animalis non percipit quae sunt Spiritus Dei, omnes dissensiones et schismata generantur. In quo sensu perseverantes Apostolus dicit ad Vetus Testamentum pertinere, id est ad terrenorum promissorum cupiditatem, in quibus quidem spiritalia figurantur, sed animalis homo non percipit quae sunt Spiritus Dei. Quocunque ergo tempore tales homines esse coeperint in hac vita, jam divinis pro saeculorum distributione sacramentis imbuti, adhuc tamen carnaliter sapiunt, et carnalia de Deo sive in hac vita, sive post hanc vitam sperent atque desiderent, animales sunt. » Et item ex verbis beati Cypriani, ut partim et supra scripsi, quod 126.0480A| tibi necessarium est replicari, dicit (Cyprian., epist. 65, ad Antonianum): « Ignosci enim potest simpliciter erranti, sicut de seipso dicit apostolus Paulus: Qui primum fui blasphemus, et persecutor, et injuriosus, sed misericordiam merui quia ignorans feci (I Tim. I). Post inspirationem vero et revelationem factam qui in eo quod erraverat perseverat, prudens et sciens sine venia ignorantiae peccat. Praesumptione enim atque obstinatione quadam nititur, cum ratione superetur. » Hinc Augustinus (August., de Bapt., lib. IV, cap. 5): « Hoc verissimum est, longe gravius esse peccatum ejus qui sciens quam ejus qui nesciens peccaverit. Et ideo vir sanctus Cyprianus, non solum doctus, sed etiam docibilis, quod in laude episcopi tamen designat Apostolus, 126.0480B| sic ipse intellexit ut diceret, etiam hoc in episcopo esse diligendum, non solum ut scienter doceat, sed etiam patienter discat. Docibilis autem ille est qui est ad discendi patientiam lenis et mitis. Oportet enim episcopos non tantum docere, sed et discere: quia et ille melius docet, qui quotidie crescit et proficit discendo meliora. His utique verbis satis indicat vir sanctus, et pia charitate praeditus, non esse metuendum sic ejus epistolas legere, ut si quid postea pluribus et diuturnioribus inquisitionibus compertum Ecclesia confirmavit, non ambigamus, quia sicut multa erant quae doctus Cyprianus doceret, sic erat et aliquid quod Cyprianus docibilis disceret. » Haec, frater, auribus percipe, et mente intellige, et non dedigneris cum Cypriano et Augustino, 126.0480C| Apostolo praecipiente, docibilis esse episcopus, et quia si perseverare in obstinatione et praesumptione tua delegeris cum ratione supereris, prudens et sciens sine venia ignorantiae peccabis. Hinc enim psalmus dicit: Descendant in infernum viventes (Psal. LIV), id est labantur in peccatum scientes. Unde Leo ad Constantinopolitanos scribit dicens (epist. 25): « Nam si vix in laicis tolerabilis videtur inscitia, tanto magis in eis qui praesunt nec excusatio est digna nec venia: maxime cum etiam defendere perversarum opinionum commenta praesumunt, et in consensum suum, aut terrore, aut gratia insanabiles quosque traducunt. Separentur hujusmodi a sanis membris corporis Christi, neque sibi catholica libertas infidelium jugum patiatur imponi. » Revoca ergo 126.0480D| te a pertinacia tua, quoniam illi, quos in conventiculis tuis ad tecum subscribendum pellexisti vel coegisti, habent quidem excusationem, quoniam aut captivas manus sine cordis consensione timori dederunt, aut ignorantes quid agerent, palliata suasione tua de vinculo pacis et communione pacis tuae consensu etiam deliquerunt, aut forte scientes et illi et isti quiddam tibi exinde suggerere ausi non fuerunt. Unde beatus Gregorius: « Nemo, inquit, amplius in Ecclesia nocet, quam qui perverse agens nomen vel ordinem sanctitatis habet. Delinquentem namque hunc redarguere nullus praesumit, et in exemplum culpa vehementer extenditur, quando pro reverentia ordinis peccator honoratur, quibus est facilior venia, 126.0481A| quoniam inest eis et levior culpa. » Nam de his qui per ignorantiam peccaverunt traducti, sanctus Augustinus in supramemorato opere dicit (lib. I de Bapt., c. 2): « Si quem forte, inquiens, coegerit extrema necessitas, ubi catholicum per quem accipiat non invenerit, et in animo pace catholica custodita, per aliquem extra unitatem catholicam positum acceperit quod erat in ipsa catholica unitate accepturus, si statim etiam de hac vita emigraverit, non eum nisi catholicum deputamus. Si autem fuerit a corporali morte liberatus, cum catholicae congregationi etiam praesentia corporali reddiderit, unde nunquam corde discesserat, non solum non improbamus quod fecit, sed etiam securissime verissimeque laudamus, quia praesentem Deum credidit 126.0481B| cordi suo, ubi unitatem servabat. » De his autem qui scienter, sed causa timoris vel favoris, in hanc transgressionem ierunt, Leo ad Pulcheriam Augustam scribit (epist. 53): « Sic utimur justitia commotionis, ut non amittamus remedia charitatis: quod sicut pietas vestra cognoscit non verbis solis promittitur, sed etiam factis docetur. Siquidem pene omnes, qui in consensum praesidentium, in illo Ephesino, non judicio sed latrocinio, aut traducti fuerant, aut coacti, rescindendo quod statuerant, et condemnando quod scripserant, perpetuam culpae abolitionem et apostolicae pacis gratiam sint adepti. » Et in epistola ad Anatolium (epist. 42): « Neque enim potest in aliquo benignitas nostra reprehendi, cum satisfacientes recipimus, quos doluimus esse deceptos. 126.0481C| Nec aspere igitur communionis nostrae gratia deneganda est, nec temere largienda: quia sicut plenum pietatis est oppressis charitatem Dominicam redhibere, ita justum est omnia perturbationis auctoribus imputari. » Audite igitur et tu et illi, quos traduxisti, vel ad tecum subscribendum coegisti, admonitionem beati Augustini, qua eos de illis alloquens qui se ab unanimitate fraterna disciderunt, admonuit dicens (lib. II de Bapt., c. 10, 11): « Videant, inquit, nihil sibi remansisse quod dicant, sed tamen remansisse quod faciant, ut pro factis eorum praeteritis sacrificium dilectionis offeratur placabili Deo, cujus unitatem nefario scelere diruperunt, cujus sacramentis tam diuturnas injurias irrogarunt. Misericors est enim et miserator Dominus, 126.0481D| longanimis, et multum misericors, et verax. Amplectantur in praesenti vita misericordem et longanimem, et timeant in futura veracem. Non vult enim mortem impii, quantum ut revertatur et vivat, quia sententiam inflectit adversus injurias irrogatas. Haec est nostra exhortatio. Propter hoc eos habemus inimicos, quia vera dicimus, quia tacere metuimus, quia cessare ab instantia quanta possumus formidamus, quia obtemperamus Apostolo dicenti: Praedica verbum, insta opportune, importune, argue, hortare, increpa (II Tim. IV), sed sicut Evangelium loquitur: Diligunt gloriam hominum magis quam Dei (Joan. XII), et reprehendi ad tempus timent, damnari in sempiternum non timent. Vident etiam ipsi 126.0482A| quid mali faciant, vident non esse quid omnino respondeant, sed nebulas imperitis ostendunt, cum ipsi vivi sorbeantur, id est scientes et agnoscentes intereant. Vident horrere homines et graviter detestari, quod etiam se ipsi in multa schismata diviserunt, et maxime in capite Africae et notissima civitate Carthagine, conati sunt resarcire dedecus pannorum suorum, putantes quod possent maximianistas auferre. » Et post aliqua (ibid., c. 12 et 13): « Urget eos undique veritas, vident se non habere quid respondeant, et putant se non habere quid faciant: quid loquantur non inveniunt, tacere non permittuntur, malunt perversis vocibus veritati reluctari, quam confessis erroribus paci restitui. Quis autem non intelligat quid in corde suo possint dicere? 126.0482B| Quid ergo facimus, inquiunt, de his quos jam rebaptizavimus? Et vos: Quid ergo faciemus de his quos jam traduximus, vel quid faciemus qui traducti sumus? Respondetur: Redite cum eis ad Ecclesiam, videlicet ad unanimitatem fraternam: medicamento pacis offerte curandos quos vulnerastis, vitae charitatis offerte suscitandos quos occidistis. Multum valet ad propitiandum Deum fraterna concordia. Si duobus ex vobis, ait Dominus, convenerit super terram, quidquid petieritis fiet vobis (Matth. XVIII). Si duobus hominibus, quanto magis duobus populis? Simul nos Domino prosternamus, participamini nobiscum unanimitatem, participemur vobiscum dolorem, et charitas cooperiet multitudinem peccatorum. Et beatus Gregorius in homilia Ezechielis dicit (hom. 7, in fine): 126.0482C| « Perfectorum semper et virtutes et lacrymas ante mentis nostrae oculos ponamus, imitemur quae in illis aspicimus, ut dum coeperimus per incrementa crescere, possimus ab illo distincto examine mala quae fecimus velare. In assiduis enim fletibus, in quotidiana nostra poenitentia, habemus sacerdotem in coelis qui interpellat pro nobis, de quo etiam per Joannem dicitur: Si quis peccaverit, advocatum habemus apud Patrem Jesum Christum justum, et ipse est propitiatio pro peccatis nostris (I Joan. II). Ecce exsultat animus, cum advocati nostri potentiam audimus: sed exsultationem nostram iterum remordet timor, quia ipse qui nobis advocatus est dicitur justus. Nos enim causas injustitiae habemus. Justus vero advocatus injustas causas nullo modo suscipit, 126.0482D| nec verba dare pro injustitia consentit. Quid ergo agimus, charissimi fratres mei? Sed ecce occurrit animo quid agamus. Mala quae fecimus, et deseramus et accusemus. Scriptum est: Justus in principio accusator est sui (Prov. XVIII). Quilibet enim peccator conversus in fletibus jam justus esse inchoat cum coeperit accusare quod fecit. Cur enim justus non sit qui contra suam injustitiam jam per lacrymas saevit? Justus igitur advocatus noster justos nos defendit in judicio, quia et nosmetipsos et cognoscimus et accusamus injustos. Non ergo in fletibus, non in actibus nostris, sed in advocati nostri allegatione confidamus. » Timeamus quod scriptum est: Filius malus ipse se justum dicit, exitum autem suum non 126.0483A| abluit, hoc est, ut Augustinus dicit, non excusat, non diluit, non defendit, Noli ergo, frater, te convertere, post auditas tot sacras auctoritates, et admonitiones, ac salubria tibi porrecta consilia, ad excusandas excusationes in peccatis, atque ad contumacem defensionem, cum nemo quaerat tuam damnationem, sed tuam correctionem, et coram Deo et hominibus salvationem. Et haec legens, quae tibi paterna devotione scribo, cum his etiam beati Gregorii non prolixam verborum numero, sed maximam ac pretiosam intelligentia, in mentis arcano reconde sententiam qua dicit: « In verbis, inquiens, sacri eloquii iste debet studii nostri ordo servari, ut haec ideo cognoscamus, quatenus de iniquitate nostra compuncti, cognoscentes mala quae fecimus, vitemus ne 126.0483B| alia faciamus, et cum jam ex magno usu lacrymarum, de peccatorum remissione coeperit esse fiducia, per verba Dei quae intelligimus, ad vitam quoque et alios trahamus. Ad hoc enim intelligenda sunt, ut et nobis prosint, et intentione spirituali aliis conferantur. »
CAPUT XLIX. Admonetur ut talentum intellectus, quod Dominus sibi gratuito dedit, non negligat. Audiamus et obaudiamus beatum Apostolum secum nos admonentem: Non efficiamur inanis gloriae cupidi, invicem invidentes, invicem provocantes (Gal. V); et iterum nobis dicit: Videte quomodo caute ambuletis, non ut insipientes, sed ut sapientes: redimentes tempus, quoniam dies mali sunt (Ephes. V), et: Subjecti estote invicem in timore Christi (ibid.); et: 126.0483C| Alter alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi (Gal. VI); et: Honore invicem praevenientes (Rom. XII). Dic frater ac fili, quid aliud a te exegi, postquam episcopus factus es, et divitias terrenas adeptus es, nisi ut Deum haberes placabilem, et episcopaliter vivens, et episcopalem habitudinem gerens, te hominibus faceres venerabilem? et pro quibus me contra te commovi, nisi quia talem coram Deo ad salutem, et coram saeculo ad honorem episcopali gravitati et ordini debitum esse cupiebam, et esse commonebam? et tibi hoc esse grave videbam: et hoc quidem tibi grave hactenus esse potuit, et propter aetatem, et quia saeculi hujus instabilitatem, ac quam mutabile et fragile sit, eatenus non cognovisti. Nunc autem hora est jam nos de somno 126.0483D| surgere (Rom. XIII). Et non debemus esse semper juvenes, sicut bos malus semper est vitulus. Debemus ante oculos mentis neglecta reducere, et de pristinis erubescere, sicut egregius praedicator nos admonens dicit: Quem fructum habuistis tunc in quibus nunc erubescitis (Rom. VI)? Et debemus certare, ut fructum nostrum habeamus in sanctificatione, finem vero vitam aeternam. Et si, frater et fili, me non vis aut dedignaris audire, audi et obaudi ipsum beatum Paulum apostolum Timotheum spiritalem filium suum, quem juvenem episcopum ordinaverat, admonentem: Exerce, inquit, teipsum ad pietatem: nam corporalis exercitatio ad modicum utilis est, pietas autem ad omnia utilis est, promissionem habens 126.0484A| vitae quae nunc est, et futurae (I Tim. IV, 7). Nemo adolescentiam tuam contemnat, sed exemplum esto fidelium in verbo, in conversatione, in charitate, in fide, in castitate. Noli negligere gratiam quae in te est, quae data est tibi per prophetiam, et impositionem manuum presbyterii: hoc enim faciens, teipsum salvum facies, et eos qui te audiunt. » Sin autem time, frater ac fili, quod terribiliter Dominus dicit ei qui unum talentum acceperat, et abiens fodit in terram, et abscondit pecuniam domini sui: Serve male et piger, sciebas quia meto ubi non semino, et congrego ubi non spargo (Matth. XXV), et reliqua. Talentum quippe in terra abscondere, est acceptum ingenium in terrenis actibus implicare, lucrum spiritale non quaerere, cor a terrenis desideriis nunquam 126.0484B| levare. « Sunt namque, ut beatus dicit Gregorius (Greg., hom. in Evang.), nonnulli, qui donum intelligentiae perceperunt, sed tamen sola quae carnis sunt sapiunt, de quibus per prophetam dicitur (Jer. IV): Sapientes sunt ut faciant mala, bene autem nesciunt facere: sed Dominus qui talenta contulit, rationem positurus redit, quia is qui nunc spiritalia dona distribuit, districte in judicio merita exquirit, quid quisquis accepit considerat, et quod lucrum de acceptis reportet, pensat. » Considera ergo quae sine tuo merito in talento intelligentiae accepisti, et vide ne in terra illud abscondas, et quod Deus longe faciat a te, inde ab illo damneris.
CAPUT L. De eo quod dicitur ferre non posse, ut quisquam dicatur ei bonum aliquod sine ipsius merito exhibuisse. 126.0484C| Denique dicitur a quibusdam, quod portare patienter non possis, ut tibi a quoquam dicatur, quod quisquam tibi bonum aliquod sine tuo merito exhibuerit. Haec namque qualitas animi non de humilitate, sed de superbia manifeste descendit. Ait enim Apostolus: Quid enim habes quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis? (I Cor. IV). Haec enim et Domini consuetudo, et sanctorum ejus in Scripturis legitur esse, ut cum non recognoscimus a quo bona accepimus, et aut bonis factis malis operibus respondemus, aut ingrati existimus, ostendantur bona quae nobis impensa sunt, quatenus illa recognoscentes, de malis nostris et de 126.0484D| bonorum ingratitudine erubescamus, et ad bona reparanda, et ad gratias referendas convertamur. Sic enim Dominus agere in Scripturis saepissime legitur, ut de pluribus pauca numero sed non merito ad medium devocemus. Ait enim ad peculiarem populum suum: Popule meus, quid molestus fui tibi? Ostende mihi. Adduxi vos per desertum quadraginta annis, non sunt attrita vestimenta vestra, manna de coelo plui vobis, et obliti estis me? (Mich. VI.) Et ad David dilectum servum suum, de quo dicit: Inveni David servum meum, qui facit omnes voluntates meas. Ego, inquit, te tuli de domo patris tui, et posui te pascere gregem populi mei, et fui tecum in omnibus ubicunque ambulasti, firmans regnum tuum in aeternum 126.0485A| (II Reg. VII). Et alia plurima quae illi improperat, quoniam post multiplicia dona graviter in eum sine respectu peccaverat. Lege epistolas Pauli ad Corinthios et ad Galatas, et hinc sufficienter invenies. Nam quatuor legimus species arrogantium, cum aut bonum se putant a se habere quod habent, aut pro meritis suis se habere quod habent, aut singulariter se habere quod habent, aut prae caeteris se habere quod habent. Ab his omnibus cor tuum custodi, juxta quod scriptum est: Omni custodia serva cor tuum, quoniam ex ipso vita procedit (Prov. IV).
CAPUT LI. De exeniis, quae a clericis et laicis exigere dicebatur. Dicitur et a multis, quod et clericos et laicos tibi 126.0485B| commissos in multis exeniis per diversas occasiones graves, quod sanctus Leo papa non christianae devotioni, minime autem episcopali religioni convenire ostendens, dicit: « Sicut, inquit (epist. 84, ad Anastas.), praelatus non vult gravis oneris sarcinam ferre, ita non audeat aliis importabile pondus imponere. Discipuli enim sumus humilis et mitis magistri dicentis: Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris. (Matth. XI). Qui humilis et mitis magister iterum de gravi et importabili praelato dicit: Si dixerit, inquiens, malus ille servus in corde suo, moram facit Dominus meus venire, et coeperit percutere conservos suos, manducet autem et bibat cum ebriis, veniet Dominus servi illius in die qua non sperat, et hora qua ignorat, 126.0485C| et dividet eum, partemque ejus ponet cum hypocritis (Matth. XXIV). « Hinc beatus dicit Gregorius (Pastor. II, cap. 6): « Inter hypocritas enim jure deputatur, qui ex simulatione disciplinae, ministerium regiminis vertit in usum dominationis. » Et beatus apostolus Paulus vetat, non percussorem esse episcopum (I Tim. III; Tit. I). Non quidem qui non percutiat pugnis subditos, sed qui non percutiat actis et dictis suis conscientiam subjectorum, quos per prophetam Dominus redarguit: Qui percutiunt pugno impie (Isa. LVIII). Audiendum ergo nobis est praelatis quod per quemdam sapientem dicitur; Ducem te constituerunt, noli extolli, sed esto in illis quasi unus ex illis (Eccli. XXXII); et: Divitiae si affluant, nolite cor apponere 126.0485D| (Psal. LXI). Timere etiam debemus, ne praelatio et honores, quos in isto saeculo habemus, si aliquid boni sumus, retributio nobis fiat, et a retributione justorum alienos efficiat. Unde Abrahae voce ardenti diviti dicitur: Memento, fili, quia recepisti bona in vita tua (Luc. XVI). Idcirco enim bona hic recepit et malus, ut illic plenius mala reciperet, quoniam hic fuerat nec per bona conversus: quia cum largientem Deum humana mens boni operis responsione non sequitur, unde nutrita pie creditur, justius inde damnatur. Hinc enim per Psalmistam dicitur: Dejecisti eos dum allevarentur (Psal. LXXII). Quoniam videlicet reprobi, cum recta opera divinis muneribus non rependunt, cum totos se hic deserunt, et affluentibus prosperitatibus dimittunt, unde 126.0486A| exterius proficiunt, inde ab intimis cadunt. A multis enim dicitur, quod vix pauci, aut potius nulli apud te quiddam beneficii, nisi praemii datione praevalent obtinere: quod satis superque sanctarum Scripturarum auctoritati contrarium, et canonum est sacrorum decretis adversum, ut res et facultates ecclesiasticas, quas in ordinatione episcopali ad regendum et regulariter dispensandum sine pretio suscepisti, ad turpis lucri praemium in beneficium dones, cum Paulus apostolus Tito describens qualis debeat esse episcopus, inter alia dicat: Oportet, inquiens, episcopum sine crimine esse sicut Dei dispensatorem, non superbum, non iracundum, non vinolentum, non percussorem, non turpis lucri cupidum (Tit. I). Et item idem 126.0486B| dicit: Avaritia quae est idolorum servitus (Ephes. V, 5); Et: Radix omnium malorum cupiditas (I Tim. VI, 10). Et sacri Carthaginenses canones (can. 5): « Omnino, inquiunt, cuiquam clericorum non liceat de qualibet re fenus accipere; » et paulo post: « Proinde quod in laicis reprehenditur, id multo magis debet in clericis praedamnari. Universum concilium dixit: Nemo contra prophetas, nemo contra Evangelia facit sine periculo. » Et Nicaenum concilium, quod saepe et in aliis invenitur canonibus, more suo plures causas uno comprehendens capitulo, hinc cum aliis conclusive dicit (can. 17): « Quoniam multi sub regula constituti avaritiam et turpia lucra sectantur, juste censuit sancta et magna synodus, ut si quisque inventus fuerit ex adinventione 126.0486C| aliqua vel quolibet modo negotium transigens, vel aliquid tale prorsus excogitans turpis lucri gratia, dejiciatur a clero, et alienus existat a regula. » Et Leo in epistola ad universos episcopos per universas provincias constitutos: « Illud, inquit (epist. 1), duximus praemonendum, ut sicut non suo, ita non alieno nomine, aliquis clericorum exercere fenus attentet. Indecens enim est crimen suum commodis alienis impendere. Fenus autem hoc solum aspicere et exercere debemus, ut quod hic misericorditer tribuimus, ab eo Domino, qui multipliciter, et in perpetuum mansura retribuet, recipere valeamus. Hoc itaque admonitio nostra denuntiat, quod si quis fratrum contra haec constituta venire tentaverit, et prohibita fuerit ausus admittere, a suo se noverit 126.0486D| officio submovendum, nec eum communionis nostrae futurum esse consortem, qui socius noluit esse disciplinae. » Et Dominus in Evangelio: Esurivi, inquit, et non dedistis mihi manducare; sitivi, et non dedistis mihi bibere; hospes eram et non collegistis me, nudus et non cooperuistis me, infirmus et in carcere, et non visitastis me (Matth. XXV, 42). Quibus etiam praemittit dicens: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum, qui praeparatus est diabolo et angelis ejus (ibid., 41). Ecce nequaquam audiun quia rapinas vel quaelibet alia violenta commiserunt, et tamen aeternis gehennae ignibus mancipantur. Hinc ergo colligendum est, quanta damnatione plectendi sunt qui aliena rapiunt, si tanta animadversione 126.0487A| feriuntur, qui sua indiscrete tenuerunt. Perpendant quo eos obliget reatu res rapta, si tali subjicit poenae non tradita. Perpendant quod meretur injustitia illata, si tanta percussione digna est pietas non impensa. Cum aliena rapere intendunt, audiant quod scriptum est: Vae ei qui multiplicat non sua usquequo et aggravat contra se densum lutum (Habac. II, 6)? Avaro quippe densum lutum contra se aggravare, est terrena lucra cum pondere peccati cumulare. Cum multiplicare largae habitationis spatia cupiunt, audiant quod scriptum est: Vae qui conjungitis domum ad domum, et agrum agro copulatis usque ad terminum loci: nunquid habitabitis soli vos in medio terrae (Isa. V, 8)? Ac si aperte diceret: Quousque vos extenditis, qui non habere in communi 126.0487B| mundo consortes minime potestis? Conjunctos quidem premitis, sed contra quos vos valeatis extendere semper invenitis. Cum augendis pecuniis inhiant, audiant quod scriptum est: Avarus non implebitur pecunia, et qui amat divitias fructus non capiet ex eis (Eccle. V). Fructus quippe ex illis caperet, si eas bene spargere non amando voluisset: quia vero eas diligendo retinet, hic utique sine fructu derelinquet. Cum repleri cunctis simul opibus inardescunt, audiant quod scriptum est: Qui festinat ditari, non erit innocens (Prov. XXVIII). Profecto enim quoniam augere opes ambit, vitare peccatum negligit, et more avium captus, cum escam terrenarum rerum avidus conspicit, quo stranguletur peccati laqueo non agnoscit. Cum quaelibet praesentis 126.0487C| mundi lucra desiderant, eaque quae de futuro damna patiuntur ignorant, audiant quod scriptum est: Haereditas ad quam festinatur in principio, in novissimo benedictione carebit (Prov. XX). Ex hac quippe vita initium ducimus, ut ad benedictionis sortem in novissimo veniamus. Qui itaque in principio haereditari festinant, sortem sibi in novissimo benedictionis amputant: quoniam dum per avaritiae nequitiam hic multiplicari appetunt, illic ab aeterno patrimonio exhaeredes fiunt. Cum vel plura ambiunt, vel obtinere cuncta quae ambierint possunt, audiant quod scriptum est: Quid prodest homini si totum mundum lucretur, animae vero suae detrimentum fiat? (Luc. VIII.) Ac si aperte Veritas dicat: Quid prodest homini si totum, quod extra se est congregat, 126.0487D| si hoc solum quod ipse est damnat? Hinc quoque te frequentissime monui, et adeo corripui, ut etiam contra me et mihi fideles inde scandalum sumpseris, et quas vel quantas potuisti insidias moliri studueris. Sed et domnus rex in suis litteris tibi datis ex hac causa monuit hoc modo: « Verum, inquiens, prius te dignum duco monere, ut clerum et plebem tibi commissam, qui te, nullo cogente, sed spe ducti, quia pro amore tui avunculi, qui et nobis, et regno, ac Ecclesiae regni nostri in multis profuit, me videbant te diligere, et quia putabant te illius vestigia secuturum, et consiliis obediturum, et quoniam Laudunense municipium Rhemensi Ecclesiae, in qua nutritus fuisti, unitum 126.0488A| antiquitus fuerat, devote elegerunt, et obnixe sibi pastorem ordinari petierunt, debitam eis vicem rependens, episcopalem ac pastoralem benignitatem impendas, et non eos tam duriter tractes atque affligas, neque illis alios quos ante non nosti praeponas vel superponas, et de gremio Ecclesiae tibi commissae, in qua nutriti et educati fuerant, illos, sicut quosdam jam expulisti, vel abscedere compulisti, non projicias, vel cum gemitu ibidem consistere cogas. » Lege intelligenter, et retine tenaciter hanc epistolam beati Gregorii ad Constantium Mediolanensem episcopum: « Scripta, inquit (lib. III, epist. 1), fraternitatis vestrae suscipiens, magnas omnipotenti Deo gratias retuli, quia ordinationis vestrae merui celebratione relevari. Quod 126.0488B| vero ex superno munere in electionem vestram concorditer omnium convenit assensus, hoc fraternitas tua cum summa debet consideratione pensare, quia post Deum valde est debitrix eis qui sibi vos praeferri tam subdita mente voluerunt. Decet igitur vos sacerdotali benignitate eorum moribus in omnibus respondere, eorumque necessitatibus pia compassione concurrere. Si quorum fortasse sunt vitia, haec maturis objurgationibus increpare, ut ipsa quoque sacerdotalis indignatio, virtute sit admista dulcedinis, quatenus et tunc a subjectis amari debeat, etiam cum graviter timetur. Quae res personam vestram apud eorum judicium in magnam quoque reverentiam adducit: quia, sicut praeceps, furor usitatusque despicitur, ita contra culpas discreta indignatio 126.0488C| plerumque quo tarda fuerit, eo amplius sit timenda. » Diligenter etiam debes attendere, quod non in mea, sed in Dei laude cujus est donum, pro tua utilitate dico, quia et ego nutritor tuus, apud quem a pueritia usque ad juventutem tuam exegisti aetatem, sicut vidisti et audisti, non pro largitione beneficiorum, non pro commendatione ministeriorum, non pro receptione eorumdem ministeriorum, non pro redhibenda gratia mea his qui in me offenderant, non per quamcunque petitionem cujuscunque adjutorii, non per quascunque adinventitias occasiones, aut a clericis, aut a laicis, aut a parochianis presbyteris, quaecunque pretia, vel exenia, seu emolumenta exegi, vel quolibet modo quaesivi, sed in omnibus eorum profectum, et loci mihi commissi 126.0488D| utilitatem attendi. Unde et reminisci debes, quia saepius te commonui, ut tibi commissis, qui te libenter elegerunt, non onerosus, sed gratiosus existeres. Et si meae admonitiones non tibi placent, lege cum aliis homiliam beati Gregorii in Evangelio, Ego sum pastor bonus (Joan. X); et eam mente reconde, in qua inter alia dicit de summe et essentialiter pastore bono, cujus formae debemus inniti: « Cognosco, inquit (homil. 14 in Evang.), oves meas, id est diligo, et cognoscunt me meae, id est diligentes obsequuntur: quia oportet ut nobis commissi magis dilectione in Christo obediant, quam servili timore coacti gementesque deserviant. » Nam de hujusmodi praelationibus, vel praemissis negotiis, 126.0489A| quibuscunque adinventionibus praemia vel exenia quaecunque accipere, simoniacum et contra sanctas Scripturas, atque, ut supra ostendi, contra sacros est canones. Unde etiam leges, quibus debitae observationis reverentiam sancta Ecclesia exhibet, in constitutione 117, capitulo 352 constitutionis Justiniani, dicunt: « Ut locorum venerabilium administratores sine pecunia fiant. Nullus neque ex xenodochiis, neque ptochotrophiis, neque nosocomiis, neque alicujus religiosae domus administrator, vel cujuscunque curae ecclesiasticae gestor, praestet aliquid ei a quo praeponitur, vel cuicunque personae, pro commissa sibi administratione. Qui autem praeter haec quae disposuimus dederit aliquid, vel acceperit, vel mediator factus fuerit, sacerdotio vel clero, vel 126.0489B| commissa sibi administratione nudabitur, his quae data sunt vindicandis religioso loco, cujus talis persona consecrationem, vel curam, vel administrationem accepit: sin autem laicus sit qui acceperit, vel mediator factus est, duplum ab eo exigatur, et religioso loco, in quo talis persona, vel administrationem, vel consecrationem, vel curam accepit, praestetur. » Juste igitur et rationabiliter leges sanctis Scripturis et canonibus concordantes talia decreverunt, quia ut sanctus Leo dicit ( serm. 9 de Passione Domini ): « Avaritiam merito Apostolus radicem esse malorum omnium diffinivit. Nullum enim peccatum sine cupiditate committitur, et omnis illicitus appetitus istius aviditatis est morbus. Amori pecuniae vilis est omnis affectio, et anima lucri cupida 126.0489C| etiam pro exiguo perire non metuit, nullumque est justitiae in illo corde vestigium, in quo sibi avaritia fecit habitaculum. Hoc perfidus Judas inebriatus veneno, dum sitit lucrum, pervenit ad laqueum. »
CAPUT LII. De superbia ejus et arrogantia, jactantiaque inepta et indecenti. A multis etiam denotaris, quod superbia efferaris, et vana gloria jactiteris, atque arrogantia supereris. Unde ego et tu, quasi in speculo, in verbis beati Gregorii nos nostrasque mentes conspiciamus, et nos coram divinis oculis componamus. Ait enim (lib. XXXIV Moral., c. 18): « Superbia, inquiens, quam vitiorum radicem diximus, nequaquam unius 126.0489D| virtutis exstinctione contenta, contra cuncta animae membra se erigit, quasi generalis ac pestifer morbus corpus omne corrumpit, ut quidquid illa invadente agitur, etiam si esse virtus ostenditur, non per hoc Deo, sed soli vanae gloriae servitur. Quasi enim tyrannus quidam obsessam civitatem intercipit, cum mentem superbia irrumpit, et quo ditiorem quemque ceperit, eo in dominio durior exsurgit, quia quo amplius res virtutis sine humilitate agitur, eo latius ista dominatur. Quisquis vero ejus in se tyrannidem captiva mente susceperit, hoc primum damnum patitur, quod clauso cordis oculo judicii aequitatem perdit. Nam cuncta quae ab aliis vel bene geruntur displicent, et sola ei quae ipse vel prave egerit placent: 126.0490A| semper aliena opera despicit, semper miratur quod facit, quia et quidquid egerit, egisse se singulariter credit, atque in eo quod exhibet per gloriae cupiditatem, sibimetipsi per cogitationem favet, nec considerat quid alter boni amplius quam ipse, sed quid boni ipse amplius quam alter habeat. Neque enim pensat quae bona spiritus alter acceperit, et ipsi desint, sed quae bona ipsi, et quae mala sint alteri: et cum se in cunctis transcendere, caeteros aestimat, per lata cogitationum spatia secum deambulans, laudes suas tacitus clamat. Nonnunquam vero ad tantam elationem mens ducitur, ut in eo quod tumet, etiam per ostentationem locutionis effrenetur et tanto facilis ruina sequitur, quanto apud se quisque impudentius exaltatur. Hinc enim scriptum 126.0490B| est: Ante ruinam exaltabitur cor (Prov. XVI), et haec elatio alios ex rebus saecularibus, alios vero ex spiritalibus possidet. Alter namque tumescit auro, alter eloquio, alter infimis et terrenis rebus, alter summis coelestibusque virtutibus, una tamen eademque superbia ante Dei oculos agitur, quamvis ad humana corda veniens in eorum obtutibus diverso amictu pallietur. Aliter autem praepositos atque aliter subditos tentat. Praelato namque in cogitationibus suggerit, quia solo vitae merito super caeteros excrevit, et si qua ab eo aliquando bene gesta sunt, haec importune ejus animo objicit, et cum hunc Deo singulariter placuisse insinuat, quo facile suggesta persuadeat, ipsam ad testimonium potestatis traditae retributionem vocat, dicens: Quia nisi omnipotens 126.0490C| Deus te his omnibus meliorem cerneret, omnes hos sub tuo regimine non dedisset: ejusque mox mentem erigit, et viles atque inutiles eos ostendit qui subjecti sunt, ita ut nullum jam quasi dignum respiciat, cui aequanimiter loquatur. Unde et mox mentis tranquillitas in iram vertitur, quia dum cunctos despicit, dum sensum vitamque omnium sine moderatione reprehendit, tanto irrefrenatius se in iracundiam dilatat, quanto eos, qui sibi commissi sunt, esse sibimet indignos putat. Et si ipsi subjecti sunt aliis, eorum cor superbia instigat, ut sua acta considerare funditus negligant, et semper tacitis cogitationibus rectoris sui judices fiant: qui dum in illo quod reprehendere debeant importune respiciunt, in semetipsis quod corrigant nunquam vident; unde 126.0490D| et tanto atrocius pereunt, quanto a se oculos avertunt. Aliquando autem tales subditi proterva quae sentiunt nequaquam produnt, et hi, quorum loquacitas vix compescitur, nonnunquam ex sola amaritudine intimi rancoris obmutescunt: qui per dolorem mentis procacitatis suae verba subtrahentes, cum male loqui soleant, pejus tacent, quia cum peccantes aliquid de correctione audiunt, indignantes etiam responsionis verba suspendunt. Cum his quando aspere agitur, saepe ad querelae voces de hac ipsa asperitate prosiliunt; cum vero eos magistri sui blande praeveniunt, de ipsa humilitate, qua praeventi sunt, gravius indignantur, et tanto eorum mens vastius accenditur, quanto consideratius infirma 126.0491A| judicatur. Cunctis namque superba apud se cogitatione tumentibus inest clamor in locutione, amaritudo in silentio, dissolutio in hilaritate, furor in tristitia, inhonestas in actione, honestas in imagine, erectio in incessu, rancor in responsione. Horum mens semper est ad irrogandas contumelias valida, ad tolerandas infirma, ad obediendum pigra, ad lacessendos vero alios importuna, ad ea quae facere et debet et praevalet ignava, ad ea quae facere nec debet nec praevalet parata. Haec in eo quod sponte non appetit nullis exhortationibus flectitur, ad hoc autem quod latenter desiderat, quaerit ut cogatur, quia dum metuit ex desiderio suo vilescere, optat vim in ipsa voluntate tolerare. Quapropter hoc vitio laborantibus Dominus dicit: Deus superbis resistit, 126.0491B| humilibus autem dat gratiam (Jac. IV); et item: Immundus est apud Deum omnis qui exaltat cor (Eccli. XVII); et item: Quid superbit terra et cinis? (Eccli. X.) Quia igitur Redemptor noster corda regit humilium, et Leviathan rex dicitur superborum, aperte cognoscimus quod evidentissimum reproborum signum superbia est, at contra humilitas electorum. Cum ergo quam quisque habeat cognoscitur, sub quo rege militet invenitur. Unusquisque enim quasi quemdam titulum portat operis, quo facile ostendat sub cujus serviat potestate rectoris. » De hoc quippe vitio superbiae descendit, quod multi te apud plurimos dicunt de fortitudine et agilitate tui corporis gloriari, et de praeliis, atque ut nostratium lingua dicitur, de vassaticis frequenter ac libenter 126.0491C| sermonem habere, et qualiter ageres si laicus fuisses irreverenter referre, et alia multa quae tibi non conveniunt dicere et agere, nec mihi enuntiare. Debes enim attendere quod scriptum est: Non in fortitudine sua roborabitur vir (I Reg. II); et: Non salvatur rex per multam virtutem, et gigas non salvabitur in multitudine fortitudinis suae (Psal. XXXII). Unde apud se David manu fortis, humiliter infirmus, et ideo veraciter fortis, qui gigantem multae fortitudinis occidit, et regem ac virtutem exercitus ejus ab opprobrio liberavit, Domino dicit: Fortitudinem meam ad te custodiam (Psal. LVIII). Et Paulus, qui audivit a Domino: Virtus in infirmitate perficitur (II Cor. XII), gloriatur in infirmitatibus suis, dicens: Quando infirmor, tunc fortior sum et potens (II Cor. 126.0491D| XII); et: Castigo corpus meum et servituti subjicio, ne aliis praedicans ipse reprobus efficiar (I Cor. IX). Sed et cum in his, in quibus infatigabiliter pugnando, non quasi aerem verberantes, sed contra aerias potestates, et carnis illecebras, ac mundi concupiscentias agonizantes decertaverimus, quod nobis a Domino praecipitur ex intimo cordis affectu dicere debemus: Servi inutiles sumus, quae debuimus facere, fecimus (Luc. XVII). Quia non sumus sufficientes a nobis quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est, qui dedit velle et perficere pro bona voluntate (II Cor. III); quique suis dixit: Sine me nihil potestis facere (Philip. II). De vanitate autem qua te jactas, qualiter faceres si laicus esses, breviter tibi 126.0492A| valeo respondere, faceres utique sicut patriotae et propinqui tui laici faciunt, scilicet voluntarie viveres inter tuos conterraneos atque vicinos pacifice, quoniam si aliter praesumeres, fortiores et superiores qui tibi resisterent, teque reprimerent, invenires.
CAPUT LIII. De motibus corporis inordinatis, qualiter cavere debeat. Et quoniam reprehenderis de motibus corporis inordinatis, attendendum mihi et tibi est quod beatus Gregorius dicit, quoniam interius est custodia, quae ordinata servat exterius membra. Et sanctus Gregorius Nazianzenus habitum Juliani Apostatae 126.0492B| describit dicens ( orat. 1 in Julianum ): « Faciebat me cautum adeo inconstantia morum ejus, et excessus uberior. Vates enim egregius est, qui bene considerat. Nullum enim signum mihi in eo utile videbatur, cervix inflexibilis, humeri jactabiles, oculi currentes, huc illucque directi et furiose respicientes, pedes impatientes, nares spirantes injurias atque contemptum, schemata risibilia, et hoc ipsum semper habentia, risus incontinens et quasi subbulliens, consensus et negatio simul, ratio nulla ratione consistens, interrogatio inordinata, atque responsio nulla convenientia sibi conveniens. » Et sanctus papa Gregorius quemdam describens potiusque depingens juvenem, de eo dicit: « Quia erat superbus et lubricus, verbis 126.0492C| levis, nutibus instabilis, mente tumidus, veste compositus, actione dissipatus. » Unde attendendum est nobis, quia si hae reprehensiones in laicis quibuscunque potestatibus praeditis ita denotantur, quam damnabiles in nobis episcopis habeantur, qui lux mundi, et lucerna super candelabrum posita, ut luceamus omnibus qui in domo Dei, id est Ecclesia sunt positi, esse videmur? Haec tibi, frater ac fili, scribo multo dolore ac confusione compunctus, hortans ut in lutere, quem Moyses (Exod. XXXVIII) de speculis mulierum ante tabernaculum Domini excubantium fecerat, in quo sacerdotes ministraturi in eadem domo Domini manus et pedes lavarent, mecum te conspicias, et interius atque exterius ibidem, id est in sacrae Scripturae praeceptis per sanctos 126.0492D| Dei nobis explanatis, et in eorumdem sanctorum exemplis, nostra reprehensibilia abluamus, et dignos nos fletibus et sanctis operationibus, ut digne illi ministrare possimus, exhibeamus. Hinc enim omnipotenti Domino per Psalmistam dicitur: In aeternum non obliviscar justificationes tuas, quia in ipsis vivificasti me (Psal. CXVIII). Justificationes enim praecepta Dei dicuntur, in quibus nos corrigendo justificat, de quibus idem Psalmista apertius dicit: In tuis justificationibus meditabor, non obliviscar sermones tuos (Psal. XVIII). In eis itaque nos vivificat, quia per haec nobis spiritalem vitam demonstrat, eamque per afflationem spiritus nostris mentibus infundit.
CAPUT LIV. Ut non se permittat decipi a flore juventutis et sanitate corporis, et mundi illecebris. 126.0493A| Tandem hortor te, frater ac fili, et moneo ut non te permittas decipi a flore juventutis, et sanitate corporis, et mundi illecebris, habens semper ante mentis oculos quod hinc sanctus Spiritus per beatum Job dicit: Homo natus de muliere, brevi vivens tempore, repletur multis miseriis: quasi flos egreditur, et conteritur, et fugit velut umbra, et nunquam in eodem statu permanet. Breves dies hominis sunt, numerus mensium ejus apud te est, constituisti terminos ejus, qui praeteriri non poterunt (Job XIV). Et per Psalmistam: Verumtamen in imagine pertransit homo, sed et frustra conturbatur. Thesaurizat et 126.0493B| ignorat cui congregavit ea (Psal. XXXVIII). Habe semper ante mentis oculos, quam terribilis judex noster sit in consiliis super filios hominum, et quam districtus ad judicandum veniet, coelis et terris ardentibus, et universis coelorum virtutibus, atque omnibus creaturis in obsequium sui terroris commotis. Quando ignis ante ipsum praecedet, et inflammabit in circuitu inimicos ejus: advocans coelum desursum, et terram discernere populum suum, quando veniet nos judicaturus de cogitationibus, verbis, et actibus nostris: quem praeveniendum nobis est in confessione, et plorandum ante eum qui fecit nos (Psal. XCIV). Attendendum est etiam, quae nobis verecundia tunc erit in conspectu totius humani generis, omniumque virtutum coelestium 126.0493C| confundi, et post confusionem quae nos poena sequetur, cum animam immortaliter morientem reatus involvet, et indeficienter deficientem carnem gehenna consumet, si radices cordis huic saeculo perseveranter infixas habuerimus: quia nemo potest, ut scriptum est, hic gaudere cum saeculo, et illic regnare cum Domino. Simus igitur, ut docet Apostolus, quasi morientes, et ecce vivimus: ut castigati, et non mortificati: quasi tristes, semper autem gaudentes: sicut egentes, multos autem locupletantes: tanquam nihil habentes, et omnia possidentes (II Cor. VI). Momentis suis horae fugiunt, et tempora dilabuntur. Satagamus ergo ut in bonis et continuis operibus teneantur: quia scriptum est: Beati qui custodiunt judicium, et faciunt justitiam in omni 126.0493D| tempore (Psal. CV). Et descriptis viri sancti continuis bonis operibus, scriptum est: Sic faciebat Job cunctis diebus (Job I). Sicut ergo quotidianas et necessarias pensiones corpori reddimus, ita quotidianas atque continuas bonorum operum, scilicet continentiae, lectionum, vigiliarum, et orationum, atque lacrymarum, et eleemosynarum, atque sacrae hostiae oblationum, gemituum quoque ex praeteritorum poenitentia, et sancto futurorum desiderio, pensiones animabus nostris effundentes eas in conspectu Domini reddere studeamus, et in his cum fide recta, spe firma, et charitate perfecta, perseverantissime vigilemus, scientes quia Joseph solus inter fratres talari tunica indutus legitur (Gen. 126.0494A| XXXVII), et cauda pecoris in sacrificio Domino offerri praecipitur, quia qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. X). Et obaudiamus quod Sapientia per Salomonem nos singulos exhortans dicit: Quodcunque potest manus tua facere instanter operare: quia nec opus, nec ratio, nec scientia, nec sapientia erunt apud inferos quo tu properas (Eccle. IX).
CAPUT LV. Conclusio epistolae verbis Eliae, Quod meum fuit feci tibi. In conclusione autem horum omnium tibi scribo quod beatus Elias Spiritu sancto repletus ad Eliseum eodem Spiritu sancto replendum dixit: Quod meum fuit feci tibi (III Reg. XIX). Credo enim quia 126.0494B| etiamsi quod absit me non obaudieris, labor meus non erit in te apud Deum inanis et vacuus. Etsi enim Aethiops niger in balneum intrat, et niger de balneo exit: non tamen balneator denarium, id est pretium sui balnei perdit. Nos autem et sermones nostri in manu Dei sumus, qui dicit: Pluam super unam civitatem, et super alteram non pluam (Amos, IV); et quibusdam loquitur per vocem, et exigente culpa, occulto atque justo judicio, non loquitur per unctionem: quibusdam vero gratiae loquitur unctione, id est sancti Spiritus inspiratione cum voce. Det Dominus me, et velle, et scire, et dicere, et agere quae jussit: et te audire, et exaudire quod expedit, et nobis ambobus ea velle et operari, et in his perseverare quae praecipit, ut mereamur dona 126.0494C| percipere quae promittit.
EPISTOLA HINCMARI RHEMENSIS AD HINCMARUM LAUDUNENSEM. Accepto ejus missatico per Heddonem praepositum ecclesiae Laudunensis. (Apud Sirmond., ex veteri codice bibliothecae Thuanae.) HINCMARUS, Rhemorum episcopus, dilecto fratri Hincmaro, Ecclesiae Laudunensis episcopo, salutem.
Decimo quinto Kalendas Augusti praesentis tertiae indictionis, jam vesperi venit ad me communis frater et comminister noster Heddo, praepositus commissae tibi ecclesiae, dicens mihi ex tua parte missaticum, 126.0494D| sicut hic habetur subnexum.
« I. Meus senior vobis mandat salutes et fideles orationes.
« II. Mandat vobis, quia vos sapitis quod illi nunc factum fuit in Attiniaco, propter quod inde ambulavit, sicut vobis per Teutlandum mandavit, et vos sapitis quo modo illi jam altera vice factum fuit, quando rex illum detinuit.
« III. Mandat vobis, quia res de sua ecclesia illi tollutae sunt, et Flotharius regis missus eas consignavit Nortmanni homini, et hoc meus senior jam sciebat, quando de Attiniaco ambulavit, quia sic deveniret, quia homo Nortmanni Herimundus hoc seniori meo dixit, quando rex de Silvanectis revenit.
126.0495A| « IV. Et mandat vobis, quia et alias res de sua ecclesia tenent sui homines per potestatem et per verbum regis, et mandavit suos homines ad se venire praeterita die sabbati, et voluit considerare de servitio regis, et de illa opera ad suam ecclesiam, et illi non venerunt, et rex illi per Bertharium nunc mandavit, ut Eligio suum beneficium redderet, et Eligius inde regis indiculum apportavit, ut suum beneficium illi redderet, et meus senior illi respondit, ut reveniret die Lunis, et inde consideraret cum suis fidelibus, et tunc illi responderet: ipse autem dixit, quod hoc exspectare non debuisset, quia rex illi eum beneficium reddidit, et intravit ibi, et tenet illum.
« V. Et quia vos estis suus avunculus et suus archiepiscopus, si vos illi potestis impetrare ad 126.0495B| regem, ut ille possit res de sua ecclesia ordinare, et illi eas liceat sicut ei simulaverit disponere et gubernare: quia quod ille facit, alter disfacit; et quod ille disponit, alter pervertit. Tunc vult ille vobis obedire, et ad vos venire, et per vestrum consilium facere: quia quidquid de rebus suae ecclesiae fecit et ordinavit, non per scaz, vel per aliquam propinquitatem aut amicitiam inde fecit, sed sicut melius ille intellexit, si inde fecit. Et si hoc vos non potestis ad regem facere, tunc non potest ille regi obedire, nec illi servire, nec aliquod temporale obsequium facere, nec ad illum venire, et non potest dimittere, ut sic longe inde se non reclamet si plus alte potest, id est ad sedem apostolicam. Et non dimittet, ut inde suum ministerium non faciat, 126.0495C| id est excommunicabit illos sicut hic habet quod illi episcopi diffinierunt, quia non potest dimittere ut illos non excommunicet, quoniam altera vice, quando domno apostolico mandavit de Nortmanno, hoc ei remandavit domnus apostolicus, ut prius inde fecisset suum ministerium, et tunc se reclamasset. Et hoc ideo usque modo dimisit, donec vobis mandaret ut hoc vos sciretis quia nunc inde suum ministerium faciet. »
Unde frater una cum venerabilibus episcopis et dilectis fratribus nostris qui adfuerunt, Remigio scilicet, et Harduico, et Francone, ac Hodone, atque Willeberto, ad domnum Carolum regem gloriosum petitoriam suggestionem referre curavi. Qui nobis respondit, se putasse tibi posse sufficere quod hinc 126.0495D| jam: coram episcopis benigno animo et allocutione placida tibi in Attiniaco dixit, videlicet quoniam ad illum pervenit, te amplius praesumpsisse de rebus, de quibus nunc mandas quia Flotharius missus ejus Nortmanno consignaverit, quam ecclesiae tibi commissae debeantur, et amplius quam in praecepto habeatur, per quod tibi res a longo tempore ab ecclesia Laudunensi subtractas restituit, vel gratis tuae petitioni annuens dedit, sicut et manifestissime claruit de his, quas contra rationem et justitiam illegaliter atque irregulariter usurpasti, quae in praecepto non continentur, et juste atque rationabiliter secundum legem homo suus reconquisivit. Propterea illas res, videlicet villam Pauliacum, quae a longo tempore 126.0496A| ab ecclesia Laudunensi subtractae fuerant, praesentaliter reciperes, et illas alias de quibus ad eum reclamatio venit, interim non reciperes, sed tantum inde exspectares, donec illud praeceptum apportares, et suus ac meus missus in ipsum pagum irent, et ex his rei veritatem investigarent: et quidquid inventum fuerit, quod ex eisdem rebus juste et rationabiliter ad Laudunensem ecclesiam pertineret, non solum non discuperet, verum et libenter eas ipsi ecclesiae concedere vellet, et tu ex his nihil tunc contradixisti. De beneficiis autem hominum tuorum, de quibus mandasti, respondeo quia tui homines se ad eum reclamaverunt, quod ab eis sua beneficia, quae apud antecessores tuos, et apud te proservierunt, injuste et irrationabiliter abstulisses. Unde secundum sacros 126.0496B| canones, et decreta sanctae sedis Romanae pontificum ex eisdem sacris canonibus promulgata, electos judices episcopos apud me expetisti, et eorum atque aliorum Deum timentium judicio de quibusdam decretum fuit, ut beneficia sua, quae irrationabiliter perdiderant, recuperare deberent: quorumdam autem eorum causa usque ad alium tractatum certis causis intervenientibus non diffinita, sed implacitata remansit, et tu ante diffinitionem, contra sacros canones, sine ulla necessitate vel ratione fuga lapsus, regularem diffinitionem exspectare contempsisti, unde quid sacri decernant canones sufficientissime nosti. Nunc vero quia ipse jam in motu est, pergens obviam fratri suo propter pacis charitatisque concordiam, et sanctae Ecclesiae ac Christiani populi 126.0496C| obtinendam quietem; cum favente Domino inde reversus fuerit, veni ad illum, et apporta illud praeceptum, per quod praefatas res ecclesiae Laudunensi restituit, sive contulit, et sicut justum de illis rebus quas requiris inventum fuerit, agere procurabit. Homines autem tui, quorum causa, te irregulariter ac illegaliter abscedente, adhuc non diffinita sed implacitata remansit, juste et rationabiliter ventiletur, et secundum sacras leges diffiniatur. Caeterum, charissime frater, de scedula quasi episcoporum diffinitionem continente, in synodo quae apud Tusiacum fuerat habita, valde miratus sum ubi et quomodo hanc adinvenisti, quam antequam per Heddonem clericum tuum acceperim nunquam vidi, et nunquam vel nusquam audivi, audivi, sed nec qui modo 126.0496D| adfuerunt episcopi eam se vidisse vel audisse dixerunt. Illam quippe authenticam diffinitionem, quae secundum sacras leges in eadem synodo decreta est, cui et mecum interfuisti, ego habeo, et divinare non valeo, unde adinventio ista emerserit, quae, sicut ex his evidenter potes cognoscere, quae tibi contra praesumptiones tuas studui scribere, in quibusdam sacris regulis obviat, et mendacem illam esse facillime posses advertere, si illos oculos habuisses in capite, de quibus Scriptura dicit: Oculi sapientis in capite ejus (Eccle. II, 14). Et miranda est tua prudentia, cur sibi placuit plus hanc mendacem, et in quibusdam, ut dixi, sacris regulis obviantem compilationem habere, et mihi transmittere, 126.0497A| quam veram synodi diffinitionem, et sacris regulis congruentem habere, et a me qualicunque primate tuo juxta regulas sacras tenendam et sequendam accipere, cujus, secundum decreta sanctae sedis Romanae pontificum ex sacris canonibus promulgata, ordinationem semper debes in rebus exspectare. Nam etsi scedula a te mihi directa quiddam rationis vel auctoritatis habere videtur, hoc tamen debes discernere, quia sicuti ubi reclamatio certa suscipitur, causa ventilatur, ratio postulatur, praesumptio vel usurpationis temeritas non invenitur, sed justitia sequitur, et aequitas conservatur, censura districtionis canonicae vacat, ita se ad ulciscendum contra devios a ratione et auctoritate ac aequitate, et in contemptus pertinacia obduratos 126.0497B| exaggerat. Sedis, inquit beatus Leo, apostolicae moderatio hanc temperantiam servat, ut severius agat cum obduratis, et veniam cupiat praestare correctis. Igitur quoniam, ut item Leo dicit, matura volumus sacerdotum esse consilia, et sacra Scriptura dicit: Qui festinus est, pedibus offendit (Prov. XIX), hortor et moneo te, frater charissime, paterna et metropolitana secundum sacras regulas auctoritate, ut non per haec commenta, quae mihi misisti, praeceps sicut mihi mandasti sis ad proferendam sententiam, praesertim cum sufficientissime jam te hinc commonuerim, redarguerim, et etiam ex auctoritatibus divinis instruxerim. Sed patienter interim tolera quae videntur tuae potestati contraria, qui dicere cum Psalmista debes: Supra dorsum 126.0497C| meum fabricaverunt peccatores, prolongaverunt iniquitatem suam (Psal. CXXVIII). In patientia, inquit Dominus, possidebitis animas vestras (Luc. XXI); et item scriptum est: Doctrina viri per patientiam noscitur (Prov. XIX). Quanto enim quis minus est patiens, tanto convincitur minus doctus. Et melior est patiens viro forte, et qui dominatur animo suo expugnatore urbium. Quoniam qui urbes subigit, extra se est quod vincit, qui autem patiens est, semetipsum sibimetipsi subjicit. Tolera igitur aequanimiter quos contrarios tibi deputas, et dilige ipsos quos toleras, et plus erga corrigendos agat tua benevolentia quam severitas, plus cohortatio quam commotio, plus charitas quam potestas: a qua regula non exorbitabis, si non quae tua sunt quaesieris, 126.0497D| sed quae Jesu Christi. Porro si dominari magis quam consulere subditis volueris, honor inflabit superbiam, et quod provisum est in ordinatione tua ad concordiam, tendet ad noxam. Ergo age, frater charissime, quod episcopalem condecet gravitatem, exspectans donec ad provincialem synodum, cujus jam tempus in proximo est, conveniamus, in qua favente ac cooperante Domino, secundum decreta beati Gregorii, et de incidentibus causis disceptatio, et sit salubris de ecclesiastica observatione collatio: quatenus dum per hoc et praeterita corrigentur, et regulam futura suscipient, omnipotens ubique Dominus fratrum concordia collaudetur, cujus nobis adesse praesentiam, si haec observabimus, credere 126.0498A| pro certo debemus, quia scriptum est: Ubi fuerint duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum (Matth. XVIII). Si ergo adesse dignabitur ubi duo vel tres fuerint, multo magis non deerit ubi plures convenerint sacerdotes. Quod autem mihi mandasti: Quia non potes dimittere ut illos homines, qui res ecclesiae tuae contra voluntatem tuam tenent, non excommunices, quoniam altera vice, quando domno apostolico mandasti de Nortmanno, hoc tibi remandavit, ut prius inde fecisses tuum ministerium, et tunc te reclamasses, non hoc in suis litteris invenimus, vel audivimus. Propterea, frater, vide ne cujusquam verbo, forte per adulationem ad gratiam tuam tibi suaso, et non ex domni apostolici auctoritate prolato pellectus, praepropere 126.0498B| et tibi inconsulte ac praecipitanter sententiam excommunicationis sacris regulis obviam proferas: sed exspecta, ut praedixi, donec ad provincialem synodum episcopi Rhemorum provinciae conveniamus, et si quid nobis obstiterit, ut secundum sacras regulas juste et rationabiliter ea quae agenda sunt exsequi quod absit nequiverimus, quod nullo modo futurum fore putamus, tunc si necesse fuerit secundum sacras regulas, tua reclamatio, si justa inventa fuerit, ad sedem apostolicam nostris litteris prosecuta perveniat.
HINCMARI RHEMENSIS AD EUMDEM. Ad mentis ejus oculos revocat qualiter illum orphanum dulci dilectione sub religione nutrierit, litteris erudierit, per singulos gradus ecclesiasticos usque ad episcopatus apicem provexerit. 126.0498C| Nunc, inquit, retribuentem mihi mala pro bonis, et odio me habentem gratis, quoniam non faveo tuis infructuosis operibus, quandiu te patiar, multis a te afflictus injuriis? Etenim ab ipsa die tuae ordinationis, tam verbis quam scriptis, et inordinatis actibus ac motibus tuis, frequentibus adeo sum gravatus lacerationibus atque contusionibus, ut taedeat me vitae meae: quia sic pro loci mei officio tuae insolentiae sum connexus, ut non solum post primam et secundam correptionem, juxta Apostolum, verum nec post plurimas, privatim et coram communibus familiaribus nostris, sed et coram rege, et episcopis, 126.0498D| ac plurimis aliis, verbis et scriptis commonitiones te valeam devitare. Et licet exoptem, ut darentur mihi pennae sicut columbae, et avolarem ac requiescerem a te elongatus in aliquam solitudinem, non possum quoquam effugere, ut aut tua pertinacia contumacis praesentiae, aut missorum tuorum duriloquiis, aut scripturarum tuarum derogationibus et inutilibus naeniis, quin potius tragoediis, aut talibus quae non conveniunt episcopo, de te auditionibus non affligar. Et jam tandem putavi te pigere talia exsequi, cum ecce nunc idibus Novembris quartae indictionis prolixissimam rotulam, mendaciis et irrationabilitatibus ac improperiis contra veritatem et auctoritatem repletam, mihi misisti. Et miror cur sic exfrone 126.0499A| factus, ut de Judaea Dominus queritur (Jer. VI, 15; VIII, 12), nescis erubescere, et tibi non est nausea talia et tanta scribere, nisi quoniam jam utilibus non es intentus, neque in necessariis occupatus. Et ut de aliis taceam, quae si ex ordine voluero replicare, antea deficiet lux diurna, quam legenda exinde deficiat pagina, replicabo tibi aliqua, quae non valeo nec debeo silentio praeterire. Videlicet quia statim ut a paternae nido educationis factus episcopus evolasti, et me et eos qui nutrierunt deseruisti, et saeculares amicitias atque familiaritates quaesisti, et acquisisti, et sic subinde alios et alios deserens et acquirens, non solum de comparibus, sed etiam et de tibi commissis, ad hoc emersisti, ut contra sacras Antiochenas regulas, praecipientes ut praeter me 126.0499B| agere nihil debeas, secundum antiquam Patribus nostris regulam constitutam, nisi ea tantum quae ad tuam parochiam pertinent, possessionesque subjectas, sine mea vel coepiscoporum nostrorum conscientia administrationem in palatio domni regis obtinueris: quam administrationem tibi coram eodem domno rege, et aliis qui adfuerunt ex sacris regulis interdixi, et aliquandiu ab administratione cessasti. Postea autem per exteras, id est saeculares potestates, contra Sardicenses canones, eamdem administrationem cum abbatia in tertia provincia, ultra Rhemensem provinciam, sine mea conscientia obtinuisti. Ad quam abbatiam, sine mea licentia, quoties tibi placuit perrexisti, et quandiu tibi placuit ibidem fuisti immoratus, contra Hilari papae decreta 126.0499C| dicentis (epist. 8 ad episc. Galliae): « Illud non potuimus praeterire, quod sollicitudine diligentiore curandum est, ne praeter metropolitanorum suorum litteras aliqui episcopi ad quamlibet provinciam audeant proficisci: quod etiam in omni genere officii clericalis per singulas debet ecclesias custodiri; » et sic antea Zosimus, et postea sanctus Gregorius decreverunt. Praeterea quoque, semel ac secundo litteris canonicis evocatus ad ordinationem episcopi in ecclesia Cameracensi Rhemensis provinciae pastore destituta, unde apostolica sedes me suggerente non modice laboravit, nec ipse venisti, nec pro te vicariam personam, vel litteras tui consensus, ut regulae sacrae praecipiunt, ad me direxisti. Unde Symmachus papa ad Aeonium ex sacris regulis promulgavit (epist. 11 ad 126.0499D| Caesarium), « ut si quilibet episcopus metropolitano pontifici juxta canonicam diffinitionem vocatus obtemperare noluerit, noverit succidendum se, quod non optamus, ecclesiastica disciplina. » Sed et hinc a me conventus, nullam satisfactionem, nec etiam humile responsum mihi ac coepiscopis nostris exhibuisti. Post haec, more tuae instabilitatis ac inconstantiae, contra domnum regem in tantum te sine ratione contumaciter erexisti, ut et administrationem palatinam, et ipsam abbatiam tibi auferret, et a te exaggeratus duriora ingerenda tibi proponeret: unde et scriptis et verbis pro te satagens illum tibi reconciliavi. Indeque, sicut sciunt plurimi, contra illum te iterum erexisti, et mandata sua ut ad eum venires 126.0500A| contemnens, adeo illum ad iracundiam provocasti, sicut omnes in istis regionibus sciunt, ut coactus te per fideles suos sicut infidelem appeteret. Tu autem ante inauditam excommunicationem in meos et multorum archiepiscoporum et episcoporum parochianos, sed et in ipsum regem, sine mea conscientia contra sacras regulas jaculasti. Unde multos scandalizasti, et maximum scandalum non solum Ecclesiae, sed et regi ac regno intulisti, cum lex prohibeat ut per alienam messem transiens falcem non mittas, sed manu spicas conteras et manduces (Deut. XXIII, 25). « Falcem, inquit beatus Gregorius, judicii mittere non potes in ea segete, quae alteri videtur esse commissa, sed per effectum boni operis frumenta Dominica vitiorum suorum paleis excoria, 126.0500B| et in Ecclesiae corpus monendo et persuadendo quasi mandendo converte. » Post quam praesumptionem, adhibitis mecum confratribus nostris, te et cum eo pacificavi, et episcopis, quorum parochianos excommunicasti, ut te in synodali sententia non inveherent persuasi: sed et eosdem a te excommunicatos, licet non sine labore, adminiculante domno rege, adversum te conquiescere feci. Sed tu, addens pejora prioribus, sic domnum regem, sicut mihi longum est enarrare et multi sciunt, iterum exaggerasti, ut causa tuae castigationis te sine mea voluntate, sineque meo consensu, aliquantulum detineri juberet. Tu vero causa tuae injuriae, me inconsulto, et sine consensu coepiscoporum Rhemensis provinciae, sicut petitio a clericis Laudunensis ecclesiae 126.0500C| mihi porrecta demonstrat, presbyteros et comministros ecclesiae ac parochiae tibi commissae excommunicasti, ut nemo in eadem parochia missarum officia celebraret, neminem parvulorum etiam in mortis urgentis periculo constitutum baptizaret, nullum ad poenitentiam quisquam susciperet, nec etiam obeunti communione viatica muneris subveniret, nulli defuncto in sepeliendo humanitatis obsequium exhiberet, donec aut tu ipse ad eos venires, aut a sede apostolica inde relationem recipe rent. Quod audiens, fateor, vehementer exhorrui, et proinde ad te metropolitana sollicitudine litteras misi, monens et hortans te, ut tam exitiabilem excommunicationem et impietatis colligationem, in tuum et multorum periculum intentatam, quantocius 126.0500D| solveres. Sed et ad ministros Laudunensis ecclesiae, timens immane multorum exitium, certissimas et irrefragabiles diffinitiones evangelicae veritatis, et apostolicae auctoritatis, atque sacrorum canonum et apostolicae sedis direxi, quatenus secundum easdem diffinitiones, quae in nullo divelli possunt, ex eadem periculosa et irregulari excommunicatione agerent et ipsi satis. Sed quia meae admonitioni obedire non voluisti, misi ad te iterum exinde litteras, sed et clericos Laudunensis parochiae, et nec sic te ad obediendum invitare praevalui. Post haec, quaerens adinventiones ut te a metropolitana subjectione posses exuere, libellum de Patrum antiquorum scriptis, ante sacros Nicaenae 126.0501A| synodi et anorum sanctorum canones editis, collegisti. In quibus sententias inter se dissonas, et contra evangelicam et apostolicam atque canonicam et apostolicae sedis auctoritatem immiscuisti, et eidem libello, sine metropolitani et coepiscoporum Rhemensis provinciae conscientia ac consensu, subscripsisti, et a clericis Ecclesiae tuae et a parochianis presbyteris subscribi fecisti, volens te a subjectione tuae metropolis exutum ostentare, et privilegium metropolitanae sedis annulare. Quasi non possem impietatis tuae colligationes canonica auctoritate, sine tuo consensu ac sine synodali conventu in parochia tua dissolvere, cum de certis et manifestis causis, quae in nullo nobis sunt dubia vel obscura, et de quibus finitivas sententias, quae in nulla possunt 126.0501B| ratione convelli, a sanctis Patribus promulgatas habemus, synodale consultum vel coepiscoporum nostrae provinciae consilium vel consensum non debeam exspectare, et a regulis praestitutis, ut sanctus Leo dicit, « nulla aut negligentia aut praesumptione discedere, nec etiam sedem apostolicam inde inquietare, sicut ipsius sanctae sedis beati pontifices, Innocentius, Zosimus, Coelestinus, Leo, Hilarus, Gelasius, Gregorius, et alii plures ejusdem sanctae sedis rectores in decretis suis ostendunt, » et reliqua. Item datis auctoritatibus Gelasii papae. « Post praefati denique, inquit, monstruosi libelli, a te monstruose collecti, tuam tuorumque subscriptionem, litteris quarum exemplar habeo denuo te commonui, ut ea quae in parochia tua contra rationem et auctoritatem 126.0501C| egeras, studeres corrigere: sed admonitioni meae non paruisti. Deinde ex praefatis epistolis Romanae sedis pontificum, ante Nicaenam synodum scriptis, libellum a te collectum, et versiculis in nomine domni regis Caroli titulatum, per venerabilem quondam archiepiscopum Wanilonem in Gundulfi villa coram episcopis qui adfuerunt mihi direxisti. De quo tibi scripto respondi, cujus exemplar habeo, monens te ut sacris canonibus promulgatis fidem accommodares, et debitam obedientiam illis dependeres. Inde in Attiniaco Rhemensis parochiae, tibi coram episcopis dedi libellum in quinquaginta quinque capitulis, auctoritates ecclesiasticas continentem, contra illa quae in praefatis tuis duobus collegeras, monens ut a talibus et 126.0501D| hujusmodi reprehensionibus te cohiberes, et te sacris regulis subdens, pacem et sanctimoniam secundum Apostolum sequi studeres. Tu autem nullam inde meae admonitioni satisfactionem exhibuisti: quin potius rotulam prolixissimam, contra veritatem et auctoritatem ac rationem contextam, in eadem synodo obtulisti, et praefatum tuum monstruosum libellum a te et a tuis subscriptum in eadem synodo protulisti, quem ibidem accipiens hactenus servo. Et cum me vidi post tot admonitiones nihil apud te posse proficere, schedulam porrexi in synodo episcoporum decem provinciarum, ab eisdem venerandis episcopis quaerens consilium, quid contra tuam pertinacem contumaciam 126.0502A| agere possem, et illa, quae tibi ac parochiae tuae contra colligationes tuae impietatis direxeram, coram illis relegi feci. Unde et ab eisdem episcopis praedictis sacri conventus auctoritatibus, quoniam injuste ac irregulariter tantas et tales excommunicationes agere praesumpsisti, et a domno rege impetitus, quoniam juramenta illi a te super sacra praestita non observasti, sed et quia res suae proprietatis contra leges divinas et humanas invasisti, et a Nortmanno in synodo accusatus, quoniam eum de rebus tua concessione atque consensione a domno Carolo sibi beneficiatis, sine auctoritate regia, armata militari manu, et turba vulgi collecta cum gladiis et fustibus, primum quidem uxorem suam quae ibi sine ullo erat, et postea illum ipsum contra leges et 126.0502B| regulas repulisti, et omnia sua quae ibi habuit abstulisti, sed et a tuis hominibus accusatus, quia contra leges divinas et mundanas eis sua beneficia abstulisti, ut synodalem censuram evaderes, dedisti regi et mihi in eadem synodo professionis tuae libellum de regulari obedientia tua, quem habeo, et tu negare non potes, quoniam ipsius exemplar de manu mea in eadem synodo accepisti, sicut in processu monstrabo. Sed ut vir duplex animo et inconstans in omnibus viis tuis, statim in crastina misisti mihi per Arduicum, venerabilem Vesontionensem episcopum, ad profitendum et subscribendum tibi, breviculum ita se habentem: « Et ego Hincmarus Rhemorum archiepiscopus tibi Hincmaro Laudunensi episcopo tuum debitum sacris 126.0502C| canonibus privilegium conservabo, et in quibuscunque ecclesiasticis negotiis indigueris, secundum sacras regulas debitum tibi jure adjutorium archiepiscopali auctoritate adhibebo. » Quae causa non solum non de humili, verum nec de sano sensu processit. Injustum quippe ac irrationabile videtur, ut archiepiscopus, a sacris canonibus non exorbitans, excedenti episcopo suffraganeo a se ordinato professionis ac subscriptionis libello, sicut postulaveras, satisfaceret. Sicut enim secundum Scripturam minor a majore benedicitur, ita prorsus minor a majore et non major a minore judicatur, ligatur, vel solvitur, sicut et in decretis Gelasii demonstratur. Juste igitur et rationabiliter tibi hinc respondetur ex Jacobo (cap. IV), Petisti et non accepisti, 126.0502D| eo quod male petisti. Sed et in eo quod tibi a me subscribi poposcisti, ut tuum debitum sacris praecipientibus canonibus privilegium conservarem, petisti quod voluisti, sed nescisti quod dixisti: « quoniam, ut sanctus Hieronymus dicit, privilegia singulorum communem legem facere non possunt. Et sacri canones provincialibus episcopis, et eorum ecclesiis vel sedibus, privilegia, scilicet privatas leges vel jura privata generaliter non dederunt, quia quod omnes generaliter habent, jus speciale et dignitatis lex privata esse non valet. Sed metropolitanis episcopis ac metropolitanis sedibus privilegia tribuerunt, » et caetera de sacris canonibus et decretis Leonis papae subnexa. Post quae subinfert: « Quapropter 126.0503A| quando talia mihi ad profitendum et subscribendum misisti, scire debueras quod in istis regionibus nemo pene ignorat, quia municipium Lauduni, in quo es ordinatus episcopus, ab exordio sui, postquam a Marcobrio praetore, ut produnt historiae, conditum fuit, nunquam inter sedes provinciales Rhemorum provinciae, in paganismo vel in Christianismo, nomen vel locum habuit, donec sanctus Rhemigius decimus quintus Rhemorum archiepiscopus, certis quibusdam accidentibus causis, primus ibidem ordinavit episcopum, et idem municipio, de rebus Rhemensis metropolis satis superque ditato, ipsum comitatum, in quo consistit, partem scilicet ex Rhemensi parochia delegavit; sed semper fuit Rhemensis provinciae municipium, sicut 126.0503B| hodieque alia municipia in Rhemensi parochia, quae in subjectionis loco ac nomine permanent. Non igitur privilegium, sed municipatum tibi debere servari convenerat petere, quia sicut patres nostri ac magistri Ecclesiae tradunt, Paulus apostolus non se civem, sed municipem appellat dicens: Ego homo sum quidem Judaeus a Tarso Ciliciae, non ignotae civitatis municeps (Act. XXII, 3). Natus quidem apostolus in oppido Galileae Giscali fuit, quo a Romanis capto, cum parentibus suis Tarsum Ciliciae commigravit. A quibus ob studium legis missus Hierosolymam, a Gamaliele viro doctissimo, sicut in subsequentibus ipse memorat, eruditus est: et ideo non se civem, sed municipem a municipio, id est territorio ejusdem civitatis, in quo est nutritus, appellat. 126.0503C| Dictum autem municipium, quod tantum munia, id est tributa debita vel munera reddat. Nam liberales et famosissimae causae, et quae ex principe proficiscuntur, ad dignitatem civitatum pertinent. Nec mirum, si se Tarsensem et non Giscalitem dicat, cum Dominus ipse in Bethleem natus, non Bethleemites, sed Nazarenus a loco ubi nutritus erat cognominatus est. Et tu ergo in dioecesi Rhemensi natus, et in metropoli Rhemorum nutritus, et in municipio Lauduni ordinatus, non te civilem vel civicum, sed municipem, videlicet tributarium, seu munerarium, utinam spiritalium donorum, episcopum, et excepto quod a pluribus episcopis es ordinatus, pene vicarium episcopum, quem Graeci chorepiscopum vocant, debueras recognoscere, ac per hoc 126.0503D| non privilegium tibi ascribi, sed municipatum: nec contra privilegium tuae metropolis te oportuerat rebellare, quod non ageres, si animo Paulus scilicet pusillus et humilis esses. Unde timendum est, ne et in hoc perditionis filium imiteris, qui adversatur et extollitur supra omne quod dicitur Deus, aut quod colitur: qui quantum ex te fuit tradidisti eos, quos irregulariter ut praemisi excommunicasti, non ut secundum Apostolum spiritus eorum salvi, sed quantum furor et indignatio tua praevalere potuit, perditi essent in die Domini. Quas colligationes impietatis, ut saepe dictum est, et semper dicendum est, quoniam regulariter contra votum tuum dissolvi, te adversum me erexisti. » Item post auctoritates super illicita excommunicatione. 126.0504A| « De sacramentis autem a te regi praestitis non est mihi necesse aliquid scribere, quoniam pene omnes sciunt, quid de perjurio, si forte illud admisisti, Dominus in lege et prophetis, et in Evangelio, et per apostolos ac Ecclesiae doctores atque magistros dicat. Et quia, ut in decretis apostolicae sedis dicitur, noluimus exaggerare quod gestum est, ne cogamur judicare quod est justum, quoniam quod inde tibi in synodo reputatum est, judiciario ordine comprobatum non est, sed regia benignitate intermissum est, omisi hinc regulare judicium ponere, ut te ad conscientiam tuam remitterem. Pervasio autem rerum proprietatis regiae à te perpetrata manifestissime claruit, quia nunquam res ipsae juris ecclesiae Laudunensis fuisse legaliter probatae sunt, 126.0504B| nec sua vel cujuscunque alicujus alterius donatione vel concessione ab eadem ecclesia possessas fuisse monstratum est. Unde super hominem tuum Teduinum, cui easdem pervasas beneficiasti, legaliter conquisitum est. Sed et proclamatio adversum te Nortmanni vera fuisse claruit, nec testibus indiguit, quoniam tam manifestissime hoc quod inde contra leges et regulas egisti, adeo omnibus in istis regionibus patuit, ut nulla tergiversatione factum tegi aut excusari valeret. Nam constat multis esse notissimum, et tu in scriptis tuis domno regi et mihi directis hoc confiteris, quoniam ad deprecationem Rodulfi et Conradi easdem res, postquam domnus rex illas a longo tempore de ecclesia Laudunensi abstractas eidem ecclesiae sua pietate restituit, ipsi 126.0504C| domno regi illas, sine meo ac coepiscoporum nostrorum et comministrorum tuorum conscientia atque consensu beneficiasti, quatenus eidem Nortmanno illas beneficiaret. » Item et post aliquas datas auctoritates. « Et hoc a te ita irrationabiliter factum irrationabilius dissolvisti: qui armata militari manu, et permista vulgi multitudine cum armis et fustibus et tumultu maximo, sicut dicunt qui factum illud viderunt et audierunt, eumdem Nortmannum, qui ipsas res à te regi concessas per regis beneficium retinebat, violenter et sine regis auctoritate ac verbo vel litteris expulisti, expulso illo illas invasisti, et in eas intrasti, ac possedisti, cum sint leges et regulae, sit etiam rex portans gladium ad vindictam malefactorum, sint episcopi et canones ad judicanda 126.0504D| crimina sacrilegorum, ut si ipse Nortmannus pervasor rerum ecclesiasticarum foret, gladio, id est vindicta regia puniretur, si sacrilegus comprobatus esset, episcopali et canonico judicio judicaretur. Sunt etiam judices, et sunt leges, quorum et quarum judicio, si quid forte tibi et ecclesiae tibi commissae injuste factum erat, legaliter et regulariter emendaretur. » Item post quaedam, praecipue beati Gregorii praeceptionum decreta. « Denique ex eo quod tui homines se ad regem reclamaverunt, quoniam ab eis sua beneficia, quae apud antecessores tuos praeservierunt, injuste et irrationabiliter abstulisses, post datum regi et mihi libellum in synodo de regulari obedientia tua secundum sacros canones et decreta 126.0505A| sancta sedis Romanae pontificum, ex eisdem sacris canonibus promulgata, electos judices episcopos apud me expetisti, et tres secundum Africanum concilium, scilicet Actardum, Ragenelmum, atque Joannem, a me tibi designatos suscepisti, et eorum atque aliorum Deum timentium judicio, in domni regis, sicut postulasti, praesentia de quibusdam decretum fuit, ut beneficia sua, quae irrationabiliter perdiderant, recuperare deberent: quorumdam autem eorum causa usque ad alium tractatum certis causis intervenientibus non diffinita, sed die alia diffinienda remansit, et tu ante diffinitionem contra sacros canones, et sine ulla necessitate vel ratione, fuga lapsus regularem diffinitionem exspectare contempsisti. » Item, post aliqua de canonibus. « Et ab electorum 126.0505B| judicio, ut praedixi, incaute ac inhoneste fuga lapsus, abscedens pitaciolum irrationabiliter confectum, et manu tua subscriptum, ac praefatae professioni tuae usquequaque contrarium, per Ermenoldum diaconum tuum VI Nonas Julias III Indictionis mihi misisti, quod ita se habet. Reverentissimo Rhemorum archiepiscopo Hincmaro, sanctae Laudunensis ecclesiae Hincmarus Deo miserante episcopus debitam in Christo devotionem. Vos scitis, quia ab universali sanctae Romanae Ecclesiae papa, patre quoque nostro et magistro Hadriano bis vocatus existo, et vos ipsi in quaternionibus, mihi à vobis in Attiniaco palatio coram archiepiscopis et episcopis qui adfuerunt datis, quod ad eamdem sedem venire totidem vocatus detrectem, me reprehendistis, si vitio scriptoris pro 126.0505C| detrectem, quod est dissimulem vel differam, detractem, quod valde tractem non ab re accipi potest, intercharaxatum non fuit. Unde vos nunc pro amore Dei omnipotentis et reverentia sancti Petri exposco, sicut in eadem synodo in eodem Attiniaco a vobis convocata, quod et impetrare non valui, expostulavi, ac jam etiam per integrum efflagitavi annum, et praecipue in synodo apud Vermeriam palatium olim ab orno habita obsecrando declamavi, nunc quoque et obsecro, et item declamo, ut et hactenus egi, quo vestra archiepiscopali auctoritate apud domni gloriosissimi regis Caroli clementiam obtineatis, quatenus domni et universalis papae Adriani praeceptis ac institutionibus ecclesiasticis mihi, ut omnibus expedit, velut ei qui de omni Ecclesia fas habet judicandi, 126.0505D| liceat obedire, videlicet ut limina sanctorum apostolorum Petri scilicet et Pauli merear, ut devovi, et ab eodem insuper vocatus sum, penetrare. Alioquin me vobis abhinc, ut archiepiscopo coepiscopus obtemperare debet, canonice sciatis obsequi non posse, quia ut decernit beatus papa Gelasius, nesciunt quid loquuntur, qui decretis sanctae Romanae Ecclesiae sedis praesulum quasi canones opponunt, quibus contraire contra canones est ipsos se erigere. » Iste Gelasius papa venerabilis et sanctus omnes decretales epistolas venerabiliter sanxit suscipiendas, nec eas venerabiliter suscipit, licet ad tomum caput inclinet, qui eis non obedit sed potius porro obvias manus inferens, quod sine periculo agi non potest, respuit, utpote 126.0506A| qui de se judicari non prospicit. Nam velimus nolimus, aut eis parebimus, aut eorum judicio percellemur, quorum neminem aliqui quiquo reprobare valemus. De archiepiscopis autem Remigio ac Arduico, quod mihi per Teutlandum diaconum mandastis, privilegio sanctae Romanae Ecclesiae non praejudicat, sed quod eis eadem sancta sedes de me voluit ac disposuit committere commisit. Vos vero quod vestrum est agite. In Domino Jesu Christo bene valete. « Ego Hincmarus sanctae Laudunensis ecclesiae episcopus sponte subscripsi. » De quo pittacio tibi distuli respondere, putans te retractare, et a tua contumacia resipiscere: tu autem non quievisti, sicut causa brevitatis omitto. Et post haec per clericum tuum Bertharium domno regi litteras 126.0506B| tuas direxisti, excusans te, quoniam ad illum sicut tibi mandaverat venire non posses, quia febricitans ut te sol tangeret sufferre nequibas: sed tibi Romam eundi licentiam daret secundum votum tuum quod vovisti, quando altera vice febrem habuisti, ut ad sanctorum apostolorum limina sicut voveras veniens, ibidem ab eadem febre liberareris. Is autem domnus rex, coram episcopis et aliis suis fidelibus qui adfuerunt, tibi per eumdem clericum tuum remandavit, mirum et non verum esse quod diceres, quoniam ad illum venire non posses, et Romam adire valeres. Venires autem ad illum, et si ipse pro causa rationabili te illuc ire velle cognoscere posset, tibi licentiam non denegaret. Tu vero ad eum venire noluisti, donec circa Kalendas Septembris 126.0506C| tertiae indictionis ad Silvacum de collocutione fratris sui Ludovici rediit. Quo obviam illi veniens, nihil cum eo, sed nec mecum, per te vel missos tuos de licentia tua Romam eundi dixisti. Sed et quando missi domni apostolici Rhemis fuerunt, quotidie per septem dies cum rege et mecum locutus fuisti, et inde nihil dixisti. Quod dicis te in synodo apud Vermeriam, indeque apud Attiniacum licentiam eundi Romam petisse, et impetrare non potuisse, omnes episcopi, qui in eisdem synodis fuerunt, liquido sciunt, quoniam cum de tuis insolentiis increpabaris, timens regulare judicium, vel regis castigationem, licentiam eundi Romam petebas. Cum vero videbas, quia et rex et episcopi erant tibi placabiles, de ipsa licentia nihil dicebas, sicut nec 126.0506D| modo facis, donec aliquam novitatem, ut soles, quam semper timendo exspecto, iterum facias, de qua compellatus solitam cantionem de licentia tua recantes. Petitio autem tua apud domnum regem talis fuit, quando ad eum venisti, quia sicut plures et pene omnes in istis provinciis scire dicuntur, et patet, addens gravibus graviora, velut ipsa sacrorum canonum demonstrant judicia, nescio quibus machinationibus exquisitis a te jussio est principalis elicita, ut de his de quibus electos judices secundum sacros canones expetisti, non solum eorum querela, quorum causa usque ad alium tractatum diffinienda remansit, verum et quae, ut dixi, in domni regis praesentia electorum judicum sententia 126.0507A| diffinita fuerunt, sine metropolitani conscientia, sineque canonico et episcopali judicio, per judices saeculares, Helmigarium scilicet mercati palatii telonearium, et Flotharium ac Ursionem villarum regiarum majores, refricarentur contra canones, qui ab ecclesiasticis ad majoris auctoritatis ecclesiasticos judices, et non a majoribus ad minores, nec ab ecclesiasticis ad saeculares, neque a consensu partium electis provocari permittunt. A quibus judicibus saecularibus a te petitis, quaedam ex diffinitis refricata et immutata, quaedam vero ex diffiniendis sunt diffinita, adinventitia reputatione, sicut ab ipsis qui in eodem placito fuerunt dicitur, de non necessariis et inconvenientibus juramentis reperta, et a te coram praedictis judicibus, ipsis tuis accusatoribus, 126.0507B| quos contra electos judices sicut expetieras suscepisti, proposita: quatenus et is, de quo legaliter et regulariter diffinitum fuerat, ut beneficium suum haberet, quod contra rationem et aequitatem perdiderat, eadem adinventione dimitteret: et illi, quibus judicatum fuerat, ut quoniam tu post expetitum electorum judicium idem judicium subterfugisti, beneficia sua usque ad legalem diffinitionem tenerent, beneficia ipsa desererent, et tu quod incepisti evindicares, cum sicut tibi non licet de accusatione, sive criminalis causae, sive civilis, relicto ecclesiastico, publico purgari judicio, ita etiam non licet tibi, postposito vel contempto ecclesiastico judicio, ad saecularia judicia convolare, vel quemcunque, nec etiam laicam personam pertrahere, 126.0507C| neque ad forum suum sequi, si ipsa laica persona consenserit ecclesiasticum subire judicium, sicut lex Valentiniani, quam probat Ecclesia, demonstrat. Item post ostensas auctoritates. « Et non pertranseat etiam tuam considerationem, cur domnus rex tuae petitioni annuerit, ut unde in praesentia illius electos judices episcopos secundum sacros canones accepisti, sine conscientia metropolitani, sineque ecclesiastico judicio, consenserit ut saeculares judices ad retractanda ea quae diffinita fuerunt, vel ad diffinienda, de quibus judices acceperas, demum acciperes. Scio enim et certus sum hinc illum canonicum scire judicium, et miror ac doleo cur tu hoc videre non voluisti, aut Deo judice arrogantia caecatus non potuisti. Inunge igitur secundum consilium 126.0507D| Apocalypsis Joannis (cap. III, 18) collyrio oculos tuos, ut videas et albuginem arrogantiae de oculo mentis, id est intellectu tuo abjicere valeas: et pensa, ne forte domnus rex, quem toties exacerbasti, sciens divina judicia atque eloquia, hinc in annuendo votis tuis cogitaverit contra se sententias divinas, de his qui durae cervicis et indomabiles corde sunt, Qui nocet noceat adhuc, et qui in sordibus est sordescat adhuc (Apoc. XXII, 11); et: Ut impleant peccata sua semper (I Thes. II, 16); et: Dimisi eos secundum desideria cordis eorum, ibunt in adinventionibus suis (Psal. LXXX, 13); et: Nonne haec condita sunt apud me, et signata in thesauris meis? mea est ultio et ego retribuam 126.0508A| eis in tempore, ut labatur pes eorum: juxta est dies perditionis, et adesse festinant tempora (Deut. XXXII, 34). Et cum tantarum transgressionum inveniaris obnoxius, non cessas me provocare, ut de promisso pittacio tuae professionis atque tuae subscriptionis, de quo tibi, ut praedixi, respondere hactenus distuli, sed et de aliis tuis professionibus atque subscriptionibus vel lacessitus rescribam, quatenus professionum et subscriptionum tuarum historias plures legentes, si forte sunt qui adhuc eas ignorent, earum diligentiam, cautelam quoque et utilitatem cognoscant. Et primum quidem respondebo tibi de praefato a te subscripto pittacio, in quo scribis in adminiculo tuo te a me reprehensum, et esse me ostendis reprehensibilem, sed ego spreta reprehensione 126.0508B| tua, qua me, quasi sub quodam excusationis velamine, de scriptoris vitio more tuo evidenter reprehendere satagis, qui aut differentiam verbi detractem, quod in meis scriptis tibi datis posui, nesciam, aut scriptoris vitium in eis corrigere non sapuerim, vel emendare neglexerim, et ex mea reprehensione tuam ostentare scientiam Cham Noe filius voluisti, non solum in verbi illius differentia, sed et in alio verbo, quod ad ostentationem tui in tuis adinventionibus iteratum inveni, et cum hinc meam insipientiam voluisti ostendere, tuam studuisti apud scholasticos stultitiam propalare. Pro me nil curo dicere: mihi enim pro minimo est ut a te judicer, aut sine dilectione a tua scientia reprehendar. Sed ne apud illos, qui tecum rumusculos captant, 126.0508C| glorieris quasi me mutum effeceris et elinguem, qui solus nostris temporibus thesauros sapientiae et scientiae penetrans introisti, hic causa compendii praetermittens, cum mihi vacaverit ostendam quid regularum grammaticae artis auctores, quid orthographiae doctores, quid sanctae Scripturae tractatores inde sentiant atque dicant. » Item post nonnulla. « Sed alia sunt hinc ex sacris canonibus et apostolicae sedis decretis, quae mihi hic ponere longum fuit, et in opusculo quinquaginta quinque capitulorum, quod ad tuam commonitionem et correctionem atque instructionem tibi dedi, potes relegere, praeter epistolas praemissas quas tibi direxi ad redarguendam tuam temeritatem, contra evangelicam veritatem, et apostolicam atque canonicam auctoritatem, contraque 126.0508D| sedis apostolicae decreta, in tuam et perniciem multorum praesumptam, sicut in synodo plurimum episcoporum est comprobatum: sed et praeter alias epistolas ac alia scripta quae tibi direxi, vel dedi ad comprimendam tuam insolentiam, et commonendam ac instruendam tuam dilectionem, ut ageres juxta Domini dictum (Deut. XXVI, 27): Quid quaerit Dominus Deus tuus a te, nisi ut timeas Dominum Deum tuum, et facias voluntatem ejus, obediasque ipsius imperio? Quae, frater, sollicita cordis intentione revolve, et recogita quid sit quod dixisti: Quia ex tunc quando mihi litteras illas misisti, ut archiepiscopo coepiscopus obtemperare debet canonice, scirem obsequi mihi te non posse, et revoca ante 126.0509A| oculos quod coram episcopis decem provinciarum professus es, et manu propria subscripsisti, scilicet quia privilegio metropolitani provinciae Rhemorum ecclesiae, secundum sacros canones, et decreta sedis apostolicae sacris canonibus promulgata, pro scire et posse te obediturum profitereris, et subscripsisti. Dic, frater, quando, et ubi, vel in quibus a te requisivi vel extorquere volui, ut mihi contra haec in aliquo obedires? qui nunquam tua, sed juxta Apostolum te quaesivi, et qui meas injurias, scilicet meae personae, facile Deo gratias possum dimittere, sicut et pro te quotidie omnipotentiam Domini devote exorans facio, injurias ordinationis divinae, quae a tua insolentia exquiruntur, ut metropolitano privilegio canonice non subdaris, in eum redundantes, qui Spiritu 126.0509B| sancto suo, a quo promulgati leguntur et creduntur canones, instituit, patienter ferre non possum, nec debeo, quin tantum inde non satagam quantum potero. Nam sicut sollicitudo et primatus totius Ecclesiae catholicae sanctae sedis Romanae pontifici divinitus est collata, ita et unicuique metropolitano ac primati provinciae sollicitudo sibi delegatae provinciae per sacros canones spiritu Dei conditos, et totius mundi reverentia consecratos noscitur esse commissa, » et caetera. Sequuntur denique plura de professionibus et subscriptionibus ejusdem Hincmari, et correptionibus ejus, usque ad finem operis.
EPISTOLA HINCMARI LAUDUNENSIS AD HINCMARUM RHEMENSEM. Respondet ad opusculum quinquaginta quinque capitum et ad alia quae contra ipsum scripta vel acta. 126.0509C| (Vide Patrologiae tom. CXXIV, col. 1027.)
HINCMARI LAUDUNENSIS AD EUMDEM De consensu in excommunicationem ab eo factam quem exigebat. (Vide ubi supra, col. 1069.)
EPISTOLA HINCMARI RHEMENSIS AD HINCMARUM LAUDUNENSEM.(Apud Sirmond., ex Flodoardi lib. III, cap. 22.) HINCMARUS Rhemorum episcopus HINCMARO Laudunensi episcopo.
Vir diversis flagellis a diversis attritus dicit: Qui 126.0509D| me comedunt non dormiunt; ac si diceret, non quiescunt. Et tu, frater, me tuae linguae flagellis atterere, et venenosis scriptis tuis ad iracundiam provocando inficere non quiescis. Sed ille qui servum suum custodivit a murmurationibus, me peccatorem et fragilem in se confidentem potest custodire a rancore et malitia contra tuas falsas criminationes. Post alia multa super dolorem vulnerum meorum addens dicis: Sicut in scriptis tuis perversis invenio, quia apostolicae sedis potestati derogo. Unde nemo sanum sapiens tibi unquam credidit vel credet: quoniam et ipsa scripta quae ad apostolicam sedem saepissime misi, et illa quae tibi resultanti saepe transmisi, te revincent, et in isto saeculo et in futuro judicio. 126.0510A| Non enim de me verum esse valebis unquam vel usquam probare quod dicis, ab his, inquiens, a quibus pro apostolicae sedis privilegiis, quae Christi sunt, usque ad mortem fas erat decertari, praedicatur et docetur, in his quae eadem sedes statuit, vel ut respuendum probari. Sed tu probaris ejus privilegio resultare, qui secundum sacrosanctorum conciliorum canones supra positos, ab ipsa prima sede, atque ab omni Ecclesia catholica comprobatos, ut re vera spiritu Dei conditos, et totius mundi reverentia consecratos, et juxta decreta ipsius sanctae sedis ex eisdem sacris canonibus promulgata, metropolitano privilegio semel et secundo ac tertio commonitus obedire detrectasti, ut colligationes impietatis, quas contra evangelicam veritatem, et apostolicam atque 126.0510B| propheticam auctoritatem, contraque sanctorum canonum, et decreta ipsius venerandae sedis, exitiabiliter in tuum et multorum periculum colligasti, dissolveres. Insuper contra sacras regulas adversus metropolitanum privilegium libello perniciose subscripsisti, et subscribi fecisti. Unde in synodo conventus ab episcopis decem provinciarum, libellum professionis de futura tua obedientia, subscriptum manu propria, quod habeo, porrexisti: contra quem iterum resubscripsisti. Nam ego decretales epistolas sedis apostolicae, diversis temporibus pro diversorum patrum consolatione vel consultatione ab ejusdem sedis pontificibus datas, et venerabiliter suscipio, et venerabiliter suscipiendas dico, et scribo, et sacrosanctorum conciliorum canones, cum decretis apostolicae sedis 126.0510C| ex eisdem sacris canonibus promulgatis et recipiendos et custodiendos et servandos, sicut supra ostendi, profiteor. Et quod te dicis audire obloqui de judicio domni papae Nicolai, si de me dicis, mendacium dicis. Nam quod ille de Rothado, sive de Vulfado judicavit, non contradixi, sed sicut ipse praecepit obedire curavi. De eo quod dicis de Rothado, quia in ejus depositione non consensisti, subscriptiones tuae manus propriae te revincunt. Nihil enim inde egi quod mecum non egeris, nihil subscripsi quod non subscripseris. Habeo enim illas ipsas manus tuae subscriptiones
Et circa hujus operis finem. De aliis vero, quae in scripto apud Attiniacum dato mihi improperando mendaciter dicis, tibi respondere non curo. Sed scias 126.0510D| quia non sum oblitus quod scriptum est in Isaia propheta, quoniam sanctus Ezechias arctatus angustia, blasphemas epistolas sibi directas in templo coram Domino expandit, et ad eum clamavit, et exauditus est. Expandam autem manus meas ad Dominum cum blasphemis et superbissimis scriptis tuis mihi a te directis, orans ut quando scit, et quando vult, et sicut scit, et sicut vult, te convertat ad verae pacis et dilectionis atque debitae obedientiae dilectionem, et me liberet a labiis iniquis, et a lingua dolosa. Et Dominae meae beatae et gloriosae Dei genitricis Mariae meritis, ac precibus sancti Remigii, cujus privilegio derogas, exaudiet me adjutor in opportunitatibus in tribulatione. Et quia beatus Hieronymus de his, quorum 126.0511A| adversum me gratis suscepisti officium, dicit: « Audiant canes mei, tu qui de filio in fratrem, indeque crevisti in coepiscopum, et post adeo profecisti ut in canem meum excreveris, accipe hanc perversi contumaciae tuae pittacioli exigente causa prolixam responsionem. Cum autem mihi vacaverit, succinctius de aliis perversis et incompositis scriptis tuis, in quibus quaedam mendaciter, quaedam reprehensibiliter me reprehendendo, quaedam ficte humiliter et vere superbe scripsisti, rescribam, et in illo scripto, quia lego dixisse Dominum: Jam non irascar tibi amplius, quantum mihi adhuc paret, de hujusmodi altercationibus tibi scribendi finem imponam. De hoc quod dicis, quia dicunt de me homines: Qualis est ille avunculus, qui talia suo nepoti scribit, 126.0511B| dicant et de te ipsi homines: Qualis est ille nepos, ab avunculo suo talis ut tunc erat assumptus, et talis sicut nunc est in spiritali ac temporali honore effectus, qui talia sibi exigit ab invito avunculo, ne talis ab aliis, sicut a nepote suo depingitur, aestimatus, per eum blasphemetur nomen Domini, et vituperetur ministerium ejus; secutus Apostolum scribentem ad Corinthios contra se blasphemantes, et vilipendi ab aliis laborantes. Egit quippe doctor egregius, ut dum ipse qualis esset agnoscitur, et vita et lingua male praedicantium ejus praedicatione vilesceret. Illos videlicet commendaret, si se absconderet. Cumque se non ostenderet, errori locum dedisset. Dicunt etiam ipsi homines de te: Qualis est ille nepos, qui talia contra suum avunculum et nutritorem 126.0511C| atque ordinatorem machinatur, et quantum potest mali agit, et plusquam potest agere cupit? Sicut tu in die magni judicii manifeste videbis, si te antea inde non recognoveris, et dignis poenitentiae fructibus non emendaveris. Multum me fatigas, et merito, non imputetur tibi. Sed fatigationem meam consolatur, quod sicut tibi scripsi dicit Gregorius: « Et si Aethiops niger balneum intrat, et niger de balneo exit, tamen balneator denarium balnei sui non perdit. » Timeo de te meo Alexandro, quod de suo dicebat Paulus: Alexander aerarius multa mala mihi ostendit, reddet illi Dominus. »
HINCMARI RHEMENSIS AD EUMDEM.(Ex Conciliis Labbei, ut et sequentes epistolae.) 126.0511D| HINCMARUS Rhemorum episcopus, ac plebis Dei famulus, presbyteris, diaconibus, ac reliquo ecclesiastico ordini, et cunctis in Laudunensi parochia consistentibus salutem.
Confratres ac consacerdotes nostri Hetto, Ermino, Hadulfus, et Clarentius presbyteri ecclesiae vestrae prid. Kal. Junias praesentis secundae indictionis data mihi ad vicem omnium vestrum petitione, cujus hinc partim textus, quantum sufficere vidi, sequitur, de quibusdam capitulis vestrae communis necessitatis consuluerunt, hoc modo: Dum XIII Kal. 126.0512A| Maias pastor noster in monte Lauduno in sua synodo de perplurimis utilitatibus suae sanctae ecclesiae, ordinando et emeliorando quaedam in eis disputaret; occurrit pro successu temporum quaedam pars ejusdem disputationis, pro qua quia ordinandi rerum ecclesiasticarum potestas ab eo, cum jus et lex canonum jubendo praecipit, ut episcopus res ecclesiae suae quibus voluerit, et quomodo voluerit disponendo dispenset, auferretur; perplurimae auctoritates sancti Petri successorumque ejus, quibus qualiter et quomodo data sit potestas ligandi et solvendi, ab eodem pastore nostro in praesentia totius synodi eas relegendo recitatae sunt. Quibus recitatis, memor injuriarum suarum, quae ei moderno acciderant tempore addidit, quod immineret tempus comprovincialis 126.0512B| synodi, quae in Vermeria palatio regio a vobis vestrisque suffraganeis VIII Kal. Maias habita est. Ad quam vestris litteris evocatus libenti animo coram omnibus professus est, se sine ulla intercapedine progressurum. Sed quia credebat in ipsa synodo, quod mos haud exposcit canonicus, aliquam violentiam sibi illegaliter et contra leges canonum a quocunque fieri, sermone contestatorio et auctoritate sancti Petri, quod si ei licentia eundi Romam prohiberetur, aut ipse captus obtineretur, omnes sacerdotes totius parochiae suae colligavit, ut nemo eorum in ea sacerdotali ministerio tandiu uteretur, usque dum ille ipse nobiscum iterum viva voce loqueretur; aut litterae ex ipsa sancta sede beati Petri apostoli nobis mitterentur. Quo facto quod 126.0512C| tunc non accidit, nunc in Silvaco palatio V Kal. Junias peractum est. Qua tamen die priusquam ad ipsum Silvacum perveniret, praescius venturae violentiae suae, praedixit sacerdoti nostro Clarentio, simulque diacono Teutlando, ut nobis denuntiarent per omnia nos servaturos, quae causa suarum injuriarum, et ut satius dicamus, pro statu sanctarum ecclesiarum, in praescripta synodo XIII Kal. Maias omnibus sacerdotibus suae parochiae observare auctoritate sancti Petri ipse praeceperat.
Et post aliquanta: Quapropter quia eumdem dominum nostrum regia potestate retentum et reclusum viva voce adire non poteramus, et sacerdotali ministerio prohibiti ab eo frui non audebamus, III Kal. Junias ad capitolium nostrum convenimus, 126.0512D| et ibidem communi colloquio retractantes ratum fore duximus, ut exinde consilium nostrae salutis a sacra paternitate almitatis vestrae humiliter deposceremus, utrum sacerdotalis ministerii officio missas celebrando, et domino pro receptione pastoris nostri ac communi utilitate totius sanctae Ecclesiae sacrificia offerendo, baptizando pueros, visitando infirmos, reconciliando cum viatico munere poenitentiam petentes, sepeliendo mortuos, cum penitus ab his omnibus prohibiti simus. Et paulo post: in parochia nostra uti debeat, an non, et reliqua. Quam relegens satis superque dolui fateor, quia dilectus frater et coepiscopus noster Hincmarus contra episcopalem gravitatem, et contra evangelicam veritatem, 126.0513A| atque apostolicam et canonicam auctoritatem talia inconsulte causa suarum injuriarum agere praesumpsit; qualia nullus ante ipsum episcopus egit: quae non modo sacrarum Scripturarum tramiti contraria, et decretis sunt sanctorum adversa, verum et saluti humanae ac universae Christianitati sunt inimica. Quia, sicut Hilarus papa dicit, non minus in sacrarum traditionum delinquitur sanctiones, quam in injuriam ipsius domini prosilitur. Vestram autem solertiam laudo, filii ac fratres charissimi, quos praecepta sacrorum canonum non perfunctorie legisse cognosco. Ait enim sacra et mystica Nicaena synodus: « Antiqua consuetudo servetur per Aegyptum, Libyam et Pentapolim, ita ut Alexandrinus episcopus horum omnium habeat potestatem; 126.0513B| quia ut urbis Romae episcopo parilis mos est. Similiter autem et apud Antiochiam caeterasque provincias suis privilegia serventur ecclesiis. » Quod capitulum sanctus Bonifacius papa scribens ad Hilarium Narbonensem episcopum exponit hoc modo: « Convenit nos paternarum sanctionum diligentes esse custodes. Nulli etenim videtur incognita synodi constitutio Nicaenae, quae ita praecipit, ut eadem proprie verba ponamus; per unamquamque provinciam jus metropolitanos singulos habere debere, nec cuiquam duas esse subjectas: quod illi, quia aliter credendum non est, servandum, Spiritu sancto suggerente, sibimet censuerunt. » Et post aliquanta: « Quod idcirco dicimus, ut advertat charitas tua, adeo nos canonum praecepta servare, ut ita constitutio quoque 126.0513C| nostra diffiniat; quatenus metropolitani sui unaquaque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet. » Et secundum Africanum concilium scribens ad Coelestinum papam: « Decreta, inquit, Nicaena sive inferioris gradus clericos, sive episcopos ipsos suis metropolitanis apertissime commiserunt. »
Et venerandum Antiochenum concilium: « Per singulas, inquit, regiones episcopos convenit nosse metropolitanum episcopum sollicitudinem totius provinciae gerere. Propter quod ad metropolim omnes undique qui negotia videntur habere concurrant. Unde placuit eum et honore praecellere, et nihil amplius praeter eum caeteros episcopos agere, secundum antiquam a patribus nostris regulam constitutam, 126.0513D| nisi ea tantum quae ad suam dioecesim pertinent possessionesque subjectas. Unusquisque enim episcopus habeat suae parochiae potestatem, ut regat juxta reverentiam singulis competentem; et providentiam gerat omnis possessionis quae sub ejus est potestate: ita ut presbyteros et diacanos ordinet, et singula suo judicio comprehendat. Amplius autem nihil agere tentet praeter antistitem metropolitanum. » Presbyteros, inquit, et diaconos parochiae suae episcopus ordinet, et non exordinet. Quia quos solus episcopus ordinare potest, solus nisi ut venerandi praefigunt canones a sacris officiis submovere vel suspendere nequaquam potest. Et singula, inquit, non autem generalia suo judicio comprehendat, quem convenit 126.0514A| nosse metropolitanum episcopum sollicitudinem totius provinciae gerere. Propter quod ad metropolim undique qui negotia videntur habere concurrant.
Unde, fratres charissimi, docente nos beato Gregorio ac dicente, « qui non corrigit resecanda, committit, » ad praefatum fratrem et coepiscopum nostrum Hincmarum has quae sequuntur litteras auctoritate metropolitana dirigere necessarium duxi; monens illum paterna ac fraterna dilectione, ut juxta beati papae Hilari decreta ipse quantocius iniquum factum suum dissolvat. Quod si agere noluerit, et contumaciter, quod absit, magis differre quam obedire maluerit, sciat generalitas fraternitatis vestrae virtute Domini nostri Jesu Christi, qui, ut ipse dicit, venit animas salvare, non perdere, et 126.0514B| venit quaerere et salvare quod perierat: qui est, ut ipse insinuat, via, veritas et vita (Joan. IV): via scilicet conversationis sanctae, veritas doctrinae divinae, vita beatitudinis sempiternae. A quo, et per quem in aedificationem, et non in destructionem sacer ordo episcopalis accepit exordium. Judicio etiam sancti Spiritus, quo sacri promulgati sunt canones; et sancti prophetae atque apostoli, eorumque successores, et apostolicae beati Petri sedis pontifices nobis documenta salutis et regulas ac decreta salubria ediderunt, et servanda inviolabiliter tradiderunt, sicut in subsequentibus relegetis cuncta quae de capitulis in vestra petitione conscriptis contraria divinae auctoritati, quae tenetur in subditis, aut verbo praecepit, aut scripto decrevit, irrita et vacua et 126.0514C| nullius virtutis vel auctoritatis esse pronuntio atque decerno; vobisque ministris ecclesiae Laudunensis parochiae praefata auctoritate praecipio, ut et in missarum celebrationibus, et in caeteris officiis, tam diurnis, quam nocturnis, et in distributione secundum traditionem Domini sacramentorum coelestium fratribus et populis consulendis, sed et in baptizandis parvulis, et in suscipiendis ad poenitentiam indigentibus, et in subveniendis viatico munere secundum sacros canones obeuntibus, et in sepeliendis mortuis, sine ulla retractatione aut negligentia, quantum patitur humana fragilitas, secundum tramitem sacrarum Scripturarum traditionemque majorum divina munia exsequendo fratribus et populis consulere studeatis: scientes vos ordinum vestrorum 126.0514D| sustinere jacturam, si confessi aut regulariter convicti fueritis de proximorum per vestram negligentiam, quod absit, periculo. Si autem, quod non est credendum, frater et coepiscopus noster Hincmarus quocunque tempore cuicunque vel quibuscunque vestrum pro hoc quia ejus illicitam praeceptionem non observastis, contra regulas in antiquo fecerit, secundum sacros canones ad metropolim vestram, vel ad provinciale concilium qui laesos se existimaverint festinent recurrere; ut quod perperam illis, quod Deus longe faciat, fuerit irrogatum, synodi experti examen debitam et necessariam emendationem suscipiant.
HINCMARI RHEMENSIS AD EUMDEM. 126.0515A| HINCMARUS Rhemorum episcopus dilecto fratri HINCMARO Laudunensi coepiscopo nostro salutem.
Pridie Kal. Junias praesentis secundae indictionis misit ad me grex Laudunensis ecclesiae per legatos suos, quorum nomina scripta habemus, oblatam petitionem, in qua inter caetera continetur: Dum XIII Kal. Maias idem pastor noster in monte Lauduno in sua synodo de perplurimis utilitatibus suae sanctae Ecclesiae ordinando et emeliorando quaedam in eis disputaret, occurrit pro successu temporum quaedam pars ejusdem disputationis, pro qua quia ordinandi rerum ecclesiasticarum potestas ab eo, cum jus et lex canonum jubendo praecipit, ut episcopus res suae ecclesiae, quibus voluerit et quomodo voluerit, disponendo 126.0515B| dispenset, auferretur, perplurimae auctoritates sancti Petri successorumque ejus, quibus qualiter et quomodo data sit potestas ligandi et solvendi, ab eodem pastore nostro in praesentia totius synodi eas relegendo recitatae sunt. Quibus recitatis, memor injuriarum suarum, quae ei moderno acciderant tempore, addit quod immineret tempus comprovincialis synodi, quae in Vermeria palatio regio a vobis vestrisque suffraganeis VIII Kal. Maias habita est, ad quam vestris litteris evocatus libenti animo coram omnibus professus est se sine ulla intercapedine progressurum. Sed quia credebat in ipsa synodo, quod mos haud exposcit canonicus aliquam violentiam sibi illegaliter et contra leges canonum a quocunque 126.0515C| fieri, sermone contestatorio et auctoritate sancti Petri, quod si ei licentia eundi Romam prohiberetur, aut ipse captus obtineretur, omnes sacerdotes totius parochiae suae colligavit, ut nemo eorum in ea sacerdotali ministerio tandiu uteretur, usque dum ille ipse nobiscum iterum viva voce loqueretur, aut litterae ex ipsa sancta sede beati Petri apostoli nobis mitterentur. Quo facto, quod tunc non accidit, nunc in Silvaco palatio regio V. Kal. Junias peractum est. Qua tamen die priusquam ad ipsum Silvacum perveniret, praescius venturae violentiae suae praedixit sacerdoti nostro Clarentio simulque diacono Teutlando, ut nobis denuntiarent per omnia nos servaturos, quae causa suarum injuriarum, et ut satius dicamus, pro statu sanctarum ecclesiarum in praescripta synodo XIII 126.0515D| Kal. Maias omnibus sacerdotibus suae parochiae observare auctoritate sancti Petri ipse praeceperat.
Et post aliquanta: « Quapropter quia eumdem dominum nostrum regia potestate retentum et reclusum viva voce adire non poteramus, et sacerdotali ministerio prohibiti ab eo frui non audebamus III Kal. Junias ad capitolium nostrum convenimus, et ibidem communi colloquio retractantes ratum fore duximus, ut exinde consilium nostrae salutis a sacra paternitate almitatis vestrae humiliter deposceremus, utrum sacerdotalis ministerii officio missas celebrando, et domino pro receptione pastoris nostri ac communi utilitate totius sanctae Ecclesiae sacrificia offerendo, baptizando pueros, visitando infirmos, 126.0516A| reconciliando cum viatico munere poenitentiam petentes, sepeliendo mortuos; cum penitus ab his omnibus prohibiti simus. » Et paulo post: « In parochia nostra uti debeat, an non, et reliqua. Quam novitatem a saeculo hactenus inauditam, frater charissime, satis contremiscens exhorrui, satis superque dolui. Unde augentur mihi lacrymae: gemitus se in meo corde non capiunt, atque ex intimo viscerum dolore peccatis meis reputo, quod tu talia filius meus in tempore isto novitatis praesumptione, quae de superbia descendere noscitur, agis, qualia nunquam ullus episcoporum legitur praesumpsisse. » Nam sicut in sacra Historia legitur: Petrus quidem servabatur in carcere, oratio fiebat sine intermissione ab ecclesia ad Deum pro eo (Act. XII). Liberius papa, 126.0516B| Vigilius papa, Joannes papa, et pontifices sanctae Romanae Ecclesiae in exsilium missi, et quidam eorum carcere conclusi fuerunt: Athanasius Alexandrinae secundae sedis episcopus, et sanctus Meletius Antiochenae tertiae sedis episcopus, et Cyrillus Hierosolymitanus episcopus, Joannes Constantinopolitanus episcopus, Paulinus Treverensis episcopus, sanctus Hilarius Pictaviensis episcopus, Eusebius Vercellensis episcopus de parochiis suis abducti et in exsilium missi fuerunt, et tale quid agere, sicut egisti, non praesumpserunt. Beatus Ambrosius in ecclesia Mediolanensi Justina haeretica imperatrice praecipiente, conclusus, et armatis circa ecclesiam excubantibus obsessus, et carpento posito ante ostium, quo in exsilium traheretur, animam suam tenens 126.0516C| in manibus suis, quid tale non egit. Rigobertus Rhemorum episcopus crudeli violentia a sede sua expulsus, et in proprietate sua non longe ab eadem urbe cum magna indigentia pluribus annis residens deguit, sed quid tale cum coepiscopis suis non egit. Fuerunt etiam alii nostra aetate ac tempore a sedibus suis pro diversis causis ad tempus expulsi, quidam etiam irrecuperabiliter abjecti, et tale quid non egerunt; attendentes sibi dixisse Apostolum, et ex prophetico testimonio confirmasse: Non vos defendentes, charissimi, sed date locum irae. Scriptum est enim. Mihi vindicta, ego retribuum, dicit Dominus (Rom. XII; Hebr. X; Deuter. XXXII). Et si enim aliud vel hoc te ab hac praesumptione cohibere debuerat, ne solus talia faceres, quae nemo alius fecit: Cum beatus 126.0516D| Petrus apostolus dicat: Nemo vestrum patiatur tanquam homicida, aut fur, aut maledicus (I Petr. IV). Tanquam maledicus, inquiunt catholici doctores, patitur, qui persecutionis suae tempore in sui saltem injuria persecutoris effrenatur. Et item idem apostolorum princeps dicit: Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ut sequamini vestigia ejus: qui peccatum non fecit nec inventus est dolus in ore ejus, qui cum malediceretur non maledicebat, cum pateretur non comminabatur; tradebat autem judicanti se injuste (I Petr. II). Tradebat autem, et non excommunicabat neque maledicebat. Et Paulus apostolus dicit: Nemini dantes ullam offensionem, ut non vituperetur ministerium nostrum; sed in omnibus 126.0517A| exhibeamus nosmetipsos sicut Dei ministros, in multa patientia. Et patientes estote ad omnes (II Cor. VI) Et sanctus Gregorius scribens ad Januarium dicit: « Inter querelas multiplices, inquit, Isidorus vir clarissimus a fraternitate tua frustra se excommunicatum anathematizatumque conquestus est. Quod quam ob rem factum fuerit dum a clerico tuo, qui praesens erat, voluissemus addiscere, pro nulla alia causa nisi pro eo quod te injuriaverat factum innotuit. Quae res nos vehementer afflixit. Quia si ita est, nil te ostendis de coelestibus cogitare, sed terrenam te habere conversationem significas; dum pro vindicta propriae injuriae, quod sacris regulis prohibetur, maledictionem anathematis invexisti.
« Unde de caetero omnino esto circumspectus atque 126.0517B| sollicitus, et talia cuiquam pro defensione injuriae tuae inferre denuo non praesumas. Nam si tale aliquid egeris, in te scias postea vindicandum. Et oblata mihi petitio Laudunensis ecclesiae hanc inauditam antea excommunicationem causa injuriae tuae a te priusquam ipsa injuria tibi irrogaretur depromptam fuisse demonstrat. Quae etiam praeterita proxima Dominica die IV videlicet Kal. Junias praesentis secundae indictionis missarum celebratione praetermissa in Laudunensi parochia, proh dolor! exstitit exsecuta. » Et item sanctus Gregorius in homilia 26: « Judicare, inquit, digne de subditis nequeunt, qui in subditorum causis sua vel odia vel gratiam sequuntur. Unde fit ut ipsa hac ligandi ac solvendi potestate se privet, qui hanc pro suis voluntatibus, et 126.0517C| non pro subditorum moribus exercet. Unde recte per prophetam dicitur: Magnificabant animas quae non moriuntur, et vivificabant animas quae non vivunt (Ezech. XIII). Non morientem quippe mortificat, qui justum damnat; et non victurum vivificare nititur, qui reum supplicio absolvere conatur. Causae ergo pensandae sunt, et tunc ligandi atque solvendi potestas exercenda. » Cui concordat tempore prior, sed loco posterior sanctus Augustinus in libro de Poenitentia; « Noluit, inquiens, hominem ab homine judicari ex arbitrio suspicionis, vel etiam extraordinario usurpato judicio, sed potius ex lege Dei secundum ordinem Ecclesiae, sive ultro confessum, sive accusatum atque convictum. Unde pro tuis injuriis non debueras presbyteros excommunicare 126.0517D| ab officio celebrandi sanctum sacrificium; cum juxta sacros canones solus possis episcopus presbyteros ordinare, sed non confessos neque convictos de crimine solus non potes, nisi ut venerandi praefigunt canones, ab officio removere. Minime autem pro tua injuria quemquam presbyterorum, quantominus omnes parochiae tuae sacerdotes non debueras officio presbyterali privare? » cum sanctus Gregorius ad Euphemium scribens dicat: « Servorum Dei humilitas in afflictionis tempore debet apparere; qui vero se contra praepositos suos erigunt, profecto ostenditur, quod esse servi Dei contemnunt. Non enim grande est, his nos esse humiles a quibus honoramur; quod et hoc saeculares quilibet faciunt: 126.0518A| sed illis maxime esse debemus humiles a quibus aliqua patimur. » Psalmista dicit: Vide humilitatem meam de inimicis meis (Psal. IX). Et ad Maximianum episcopum scribit: « Frequenter, inquiens, me admonuisse vos recolo, ut in proferenda sententia esse praecipites nullatenus deberetis. » Et ad Marcianum dicit, quia nullus sine cognitione damnandus est.
Continetur etiam in praefata petitione ab ecclesia Laudunensi exiguitati meae oblata, te prohibuisse nulli communionem, nec etiam obeunti ultimam poenitentiam, vel viaticum munus in parochia tua tribui, nullum infantem in eadem parochia baptizari, nullum mortuum sepeliri, si tibi licentia eundi Romam prohiberetur, aut captus tenereris; usque dum tu ipse viva voce cum eis loquereris, aut litterae a sede 126.0518B| apostolica ecclesiae Laudunensi mitterentur. Et unde nosti, frater, si vel usque in crastinum vives? semper obligati erunt quos decrevisti ligari? Quo contra beatus Gregorius dicit: Durum quippe est, ut qui nescit tenere moderamina vitae suae, judex vitae fiat alienae. Et plerumque contingit ut hunc judicii locum teneat, cui ad locum vita minime concordat: ac saepe agitur ut vel damnet immeritos, vel alios ipse ligatus solvat. Igitur, quantum ex te est, haec crudelitas tua omnem crudelitatem omnium paganorum, et omnes persecutiones omnium persecutorum, quae Christianis illatae fuerunt, excedunt, dicente Domino: Nolite timere eos qui occiderunt corpus, animam autem non possunt occidere (Matth. X). Tu autem, frater, quantum ex te est, et animam et corpus 126.0518C| mittis in gehennam; et non solum illos omnes occidis, quos sine baptismate, aut sine poenitentia et communione de hoc saeculo exire praecipiendo facis; verum et omnes presbyteros reos mortis illorum efficis, atque illorum judicio qui jam in coelis cum Deo regnant, et in terris miraculis coruscant, gradu privatos efficis; et pro tantis non solum in synodo, verum et in divino judicio rationem de illorum mortibus reddes. Quia sicut Paulum legimus tantorum manibus sanctum Stephanum lapidasse, quantos ad lapidandum exertos reddidit; ita et tu tantos occidis, quantos tua crudelitate, et injusta atque iniqua commendatione sine baptismate atque communione de corpore exire facis. Quomodo tibi, frater, a mente excessit, quod Dominus per prophetam unicuique 126.0518D| nostrum dicit: Speculatorem te dedi domui Israel. Si non annuntiaveris iniquo iniquitatem suam, et non conversus fuerit impius ab impietate sua, ipse quidem in peccato suo morietur, sanguinem autem ejus de manu tua requiram (Ezech. XXXIII). Et si illorum sanguinem de manu tua Deus requiret, quibus non annuntiasti suam iniquitatem, ut ab impietate sua converterentur; quid dices, frater, illi in judicio suo, qui sicut ipse dicit, non venit animas perdere, sed salvare? Cum venient illae animae ante Deum, qui natos suos ad baptismi gratiam, ut de potestate diaboli liberarentur, fideliter portaverunt et obtulerunt, vel per patronos [ f. patrinos] miserunt? Sed et illae non minores grandium animulae parvulorum, qui 126.0519A| non suo sed alieno peccato obnoxiae liberari potuerunt, nisi tua crudelitate et furore ac indignatione animi forent perditae, et clamabunt adversum te? pro quibus omnibus, additis etiam tuis peccatis, tot mortibus dignus, quot occidisti crudeliori gladio tuae sententiae, quam materiali machaera.
Unde dignas ultionum poenas sine dubio lues. Cur non te terruit, et ab hac perversa sententia proferenda Domini promissio revocaverit, qua universali Ecclesiae suae per Isaiam prophetam pollicitus est dicens: Ab oriente adducam semen tuum et ab occidente congregabo te. Dicam Aquiloni, Da; et Austro, Noli prohibere (Isa. XXXIII). Et tu prohibes Ecclesiae ab immaculato divini fontis utero Domino filios generare, qui non venit animas perdere, sed salvare. 126.0519B| Quomodo te praeteriit quod in Evangelio legis: Offerebant, inquit, illi parvulos ut tangeret illos. Discipuli autem comminabantur afferre. Quos cum videret Jesus indigne tulit, et ait illis: Sinite parvulos venire ad me, et ne prohibueritis eos (Matth. XIX; Marc. X). Et tu prohibes offerri Domino parvulos? Et si tremendum Dei judicium te non terruit, et a furore animi tui ut talia praeciperes revocare non potuit, quia nunquam et nusquam postquam sacrum Nicaenum concilium est celebratum, tale quid factum fuisse audisti, sicut fieri praecepisti: timere debueras ne, solus hoc ageres quod nullus Christianorum unquam facere ausus fuit. Nam de infantibus baptizandis qui necdum baptizare noscuntur, quoties necessitas exegerit, regula ecclesiastica per beatum 126.0519C| Siricium prolata demonstrat, dicens ita: Infantibus qui necdum loqui potuerunt per aetatem, ut his quibus in qualibet necessitate opus fuerit sacri unda baptismatis, omni volumus celeritate succurri, ne ad nostrarum perniciem tendat animarum, si negato desiderantibus fonte salutari, exiens unusquisque de saeculo et regnum perdat et vitam. Quicunque etiam discrimen naufragii, hostilitatis incursum, obsidionis ambiguum, vel cujuslibet corporalis aegritudinem desperationis inciderint, et sibi unico credulitatis auxilio poposcerint subveniri, eodem quo poscunt momento temporis expetitae regenerationis praemia consequantur. Hactenus erratum in hac parte sufficiat: nunc praefatam regulam omnes teneant sacerdotes qui nolunt ab apostolicae petrae super quam 126.0519D| Christus universalem construxit Ecclesiam, soliditate divelli. Et beatus Leo dicit: « Principalis et maximi sacramenti custodienda nobis est mystica et rationabilis exemplatio non indicta licentia, qua in baptismo tribuenda periclitantibus subvenitur: ita enim in has duas festivitates, Pascha scilicet, et Pentecosten, connexas sibimet atque cognatas incolumium et in pacis securitate degentium libera vota differimus, ut in mortis periculo, in obsidionis discrimine, in persecutionis angustiis, in timore naufragii, nullo tempore hoc verae salutis singulare praesidium cuiquam denegemus. » Et Africanum concilium etiam eis infantibus de quibus non inveniuntur certissimi testes qui eos baptizatos esse 126.0520A| sine dubitatione testentur, neque ipsi sunt per aetatem de traditis sibi sacramentis idonei respondere, absque ullo scrupulo eos esse baptizandos praecepit, ne ista trepidatio eos faciat sacramentorum purgatione privari. Et sanctus Leo hinc dicit: « Si nulla exstant indicia inter propinquos aut familiares, nulla inter clericos, aut vicinos, quibus hi de quibus queritur baptizati fuisse doceantur, agendum est ut renascantur, ne manifeste pereant. In quibus quod non ostenditur gestum, ratio non sinit ut videatur iteratum: qui autem possunt meminisse quod ad ecclesiam veniebant cum parentibus suis possunt recordari an quod eorum parentibus dabatur acceperint. Sed si hoc etiam ab ipsa memoria alienum est, conferendum eis videtur, quod collatum esse 126.0520B| nescitur; quia non temeritas intervenit praesumptionis, ubi est diligentia pietatis. » Et sanctus Gelasius: « Baptizandi sibi quispiam passim quoque tempore nullam credant inesse fiduciam praeter paschale festum et pentecostes venerabile sacramentum, excepto duntaxat gravi languoris incursu, in quo verendum est ne, morbi crescente periculo, sine remedio salutari fortassis aegrotans exitio praeventus abscedat. Et diaconi absque episcopo et presbytero baptizare non audeant, ni praedictis fortassis officiis longius constitutis necessitas extrema compellat; quod et laicis Christianis facere plerumque conceditur. » Et sanctus Gregorius scribens ad Joannem Larissaeum episcopum, dicit: « Secundum, inquiens, de criminalibus capitulum adversus Adrianum episcopum 126.0520C| videtur esse propositum de infantibus ejus jussu a sacri baptismatis susceptione prohibitis; atque ita inablutos sorde peccati defunctos in tenebris. » Vide, frater, quia esse hoc criminale capitulum sanctus demonstrat Gregorius. Sed et de ultima poenitentia, et viatico munere nulli negare debere illius sententia sufficere tibi debuerat qui dicit: Venit filius hominis quaerere et salvare quod perierat (Luc. XIX): et licet misericordia Domini qua plena est terra illis qui ultimam poenitentiam, et viaticum munus sibi dari deposcunt, si eis fuerit denegatum, subvenire possit qui corde credunt ad justitiam, ore autem confitentur ad salutem, transfixi dolore cordis, et baptizata conscientia suis lacrymis gratiam Dei incomprehensibiliter percipiant, 126.0520D| quod eis denegare jussisti, sicut in illo latrone quod, ut beatus Augustinus dicit, ex baptismi sacramento defuerat, complevit omnipotens benignitas; quia non superbia, vel contemptu, sed ex necessitate illi defuerat: tamen manifestissime tu reus eris illarum omnium animarum, si tua praeceptione sine poenitentia et viatico munere rebus humanis excedant.
De viatico munere sanctae communionis sacrum Nicaenum concilium dicit: « Quia generaliter omni cuilibet in exitu posito, et poscenti sibi communionis gratiam tribui, episcopus probabiliter ex oblatione dare debebit. » De qua sancta et mystica synodo beatus Leo papa ad Anatolium episcopum Constantinopolitanum scribit dicens: « Quod illa Nicaenorum 126.0521A| canonum per sanctum vere Spiritum ordinata conditio in nulla sit parte solubilis. Nulla sibimet de multiplicatione congregationis synodalia concilia blandiantur, neque trecentis illis decem et octo episcopis quantumlibet copiosior numerus sacerdotum vel comparare se audeat vel praeferre, cum tanto divinitus privilegio sit consecrata, ut sive per pauciores, sive per plures ecclesiastica judicia celebrentur, omni penitus auctoritate sit vacuum quidquid ab illorum fuerit constitutione diversum. » Et sanctus Siricius etiam de apostatis, et idolorum cultu, ac sacrificiorum contaminatione profanatis decrevit, ut in ultimo fine suo reconciliationis gratia eis non denegetur: quia, dicente Domino, nolumus mortem peccatoris, tantum ut convertatur et vivat. Et sanctus 126.0521B| Innocentius dicit, quia communionem dari obeuntibus placuit, et propter Domini misericordiam quasi viaticum profecturis, et ne Novatiani haeretici negantis veniam asperitatem et duritiam subsequi videamur. Tribuitur ergo cum poenitentia extrema communio, ut homines hujusmodi vel in supremis suis permittente Salvatore nostro a perpetuo exitio vindicentur. Et sanctus Coelestinus dicit: « Agnovimus, inquiens, poenitentiam morientibus denegari, nec illorum desideriis annui qui obitus sui tempore hoc animae suae cupiunt remedio subveniri. Horremus, fateor, tantae impietatis aliquem reperiri, ut de Dei pietate desperet, quasi non possit ad se quovis tempore concurrenti succurrere, et periclitantem sub onere peccatorum hominem pondere quo se ille 126.0521C| expediri desiderat liberare. Quid hoc rogo aliud est quam morienti mortem addere, ejusque animam sua crudelitate ne absoluta esse possit occidere? cum Deus ad subveniendum paratissimus sit, et invitans ad poenitentiam sic promittat: Peccator in quacunque die conversus fuerit peccata ejus non reputabuntur ei (Ezech. XXXIII). Et iterum: Nolo mortem peccatoris, sed tantum ut convertatur et vivat (ibid.). Salutem ergo homini adimit quisquis ei mortis tempore poenitentiam denegavit; et desperavit de clementia Dei, qui eum ad subveniendum morienti sufficere vel momento posse non credidit. Perdidisset latro in cruce praemium ad Christi dexteram pendens, si illum unius horae poenitentia non juvisset; cum esset in poena poenituit, et per unius sermonis promissionem 126.0521D| habitaculum paradisi Domino promittente promeruit. Vera ergo ad Dominum conversio in ultimis positorum mente potius est aestimanda quam tempore, propheta hoc taliter asserente: Cum conversus ingemueris, tunc salvus eris (ibid.). Cum ergo Dominus sit cordis inspector, quovis tempore non est deneganda poenitentia postulanti; cum illi se obliget judici, cui occulta omnia noverit revelari. » Et sanctus Leo: « Poenitentia, inquit, quae dilata est cum studiosius petita fuerit non negetur, ut quoquomodo ad indulgentiae medicinam anima vulnerata perveniat. Et item: His autem qui in tempore necessitatis, et in periculi urgentis instantia praesidium poenitentiae, et mox reconciliationis implorant, nec satisfactio 126.0522A| interdicenda est, nec reconciliatio deneganda; quia misericordiae Dei nec mensuras possumus ponere, nec tempora diffinire, apud quem nullas patitur veniae moras vera confessio, dicente Dei Spiritu per prophetam: Cum conversus ingemueris tunc salvus eris (ibid.). » Et alibi: Dic tu iniquitates tuas prior, ut justificeris (Prov. XVIII). Item: Quia apud Dominum misericordia est, et copiosa apud eum redemptio (Psal. XXIX). In dispensandis itaque Dei donis non debemus esse difficiles, nec accusantium se gemitus lacrymasque negligere, cum ipsam poenitendi affectionem ex Dei credamus inspiratione conceptam, dicente Apostolo: Ne forte det illis Deus poenitentiam, ut resipiscant a diaboli laqueis, a quo captivi tenentur ad ipsius voluntatem (II Tim. 126.0522B| II). Verum etiam, ut diximus, talium necessitati ita auxiliandum est, ut actio illius poenitentiae, nec communionis gratia, si eam etiam amisso vocis officio per indicia integri sensus postulant negetur. At si aliqua vi aegritudinis ita fuerint aggravati, ut quod paulo ante poscebant sub praesentia sacerdotis significare non valeant, testimonia eis fidelium circumstantium prodesse debebunt, ut simul et poenitentiae et reconciliationis beneficium consequantur.
Et item idem sanctus Leo dicit: « Hoc itaque admonitio nostra denuntiat, quod si quis fratrum contra haec constituta venire tentaverit, et prohibita fuerit ausus admittere, a suo se noverit officio submovendum, nec communionis nostrae futurum esse consortem, 126.0522C| qui socius esse noluit disciplinae. Ne quid vero sit quod praetermissum a nobis forte credatur, omnia decretalia tam beatae recordationis Innocentii, quam omnium decessorum nostrorum, quae de ecclesiasticis ordinibus et canonum promulgata sunt, disciplinis ita a vestra dilectione custodiri debere mandamus, ut si quis in illa commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. Item idem de damnatione violatoris sacrorum ex hujusmodi re constitutorum. Et quia haec, frater, ignorare non vales, et hoc judicium jure depromptum non nescis, praesertim cum non catholici episcopi, sed Novatiani haeretici, ut beatus Innocentius, et sanctus Ambrosius et caeteri quique orthodoxi doctores demonstrant, sit ista perniciosissima et exitiabilis atque exsecrabilis 126.0522D| secta: cavere debueras ne talia sicut oblata mihi ecclesiae tibi commissae petitio monstrat, inconsulte praeciperes: puto enim te legisse epistolam sancti Augustini ad Honoratum episcopum, in qua invenire potuisti potius te mori debere cum plebe tibi commissa, quam ut illis desint sine quibus vivere et salvari non possunt sacramenta coelestia. Qua de re, frater, vide ne tu sis homicida, et etiam homicidarum homicida, quia sacramenta coelestia plebi subtrahi facis, sine quibus vivere non potest, cum adsint qui eadem sacramenta licite plebi valeant ministrare.
« Pertimesce nihilominus quod de sententia sancti Evangelii qua Dominus dicit: Si quis vobis aliquid 126.0523A| dixerit, dicite quia Dominus his opus habet, et confestim dimittet eos (Matth. XXI), loquente in eis Spiritu sancto nostri dixere majores: Doctoribus, inquiunt, praecipitur, ut si quid eis obstiterit adversi, si quis verbo contradixerit veritatis, si quis prohibuerit peccatores solvi a laqueis diaboli, et per confessionem fidei Domino adduci, non tamen a praedicando desistant, sed constanter insinuent, quia Dominus ad aedificandam Ecclesiam suam talibus opus habet. Et proh dolor! cum nemo his contradicat, tu econtra implorantibus contradicis; alligans eos ne divina munia populis exsequantur, quorum interest sacra missarum officia celebrare, mysticam distributionem spiritualis alimoniae corporis scilicet et sanguinis Domini nostri Jesu Christi in remissionem 126.0523B| peccatorum fidelibus distribuere, per lavacrum regenerationis de potestate diaboli in regnum Christi non baptizatos transferre; per januam reconciliationis et viatici muneris sanctificationem animas ab aeterno interitu liberare, Domino de coelestibus tibi clamante: quia pastor bonus animam suam ponit pro ovibus suis (Joan. X). Qui fecit quod docuit, ostendit quod jussit, cum praeduce Juda cohors et ministri Judaeorum venerunt, ut eum et suos caperent dixit: Si me quaeritis, sinite hos abire (Joan. XVIII), sicque comprehendi se pertulit, et qui populos ad fidem converterent, et conversis sacra mysteria celebrarent, solutos abire permisit. Nam si te provocante aliquid tibi adversi accidit, patienter ferre debueras, usque dum ego qualiscunque 126.0523C| metropolitanus tuus cum coepiscopis et confratribus nostris Domini nostri regis clementiam pro te adirem; et sicut jam fecimus, quod juste et rationabiliter ab eo postularemus, utique obtineremus. Unde nihil dubitamus quin Domino cooperante obtinebimus quod juste et rationabiliter postulabimus, tantum ut tua insolentia nostris petitionibus non obsistat: quia etiam in hac tuae praesumptionis praeceptione contra Scripturarum tramitem contraque sacras regulas egeris, tibi ex loci nostri officio necessarium duxi ostendere: Scriptum est enim: Interroga Patrem tuum et annuntiabit tibi; majores tuos, et dicent tibi (Deut. XXXII); et: Palpebrae tuae praecedant gressus tuos (Prov. IV); et: Omnia fac per consilium, et post factum non poenitebis (Eccli. XXXII). » 126.0523D| Et sacrum Nicaenum concilium dicit: Antiqua consuetudo servetur per Aegyptum, Libyam, et Pentapolim, ita ut Alexandrinus episcopus horum omnium habeat potestatem, quia et urbis Romae episcopo parilis mos est. Similiter autem et apud Antiochiam, caeterasque provincias suis privilegia serventur ecclesiis. Quod capitulum sanctus Bonifacius papa ad Hilarium Narbonensem episcopum scribens exponit ita. Convenit nos paternarum sanctionum diligentes esse custodes; nulli etenim videtur incognita synodi constitutio Nicaenae, quae ita praecipit ut eadem proprie verba ponamus, per unamquamque provinciam jus metropolitanos singulos habere debere, nec cuiquam duas esse subjectas. Quod illi, quia aliter credendum 126.0524A| non est, servandum sancto Spiritu suggerente sibimet censuerunt.
Et post aliquanta: « Quod idcirco dicimus, ut advertat charitas tua adeo nos canonum praecepta servare, ut ita constitutio quoque nostra diffiniat, quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet. » Et Africanum concilium scribens ad Coelestinum papam: « Decreta, inquit, Nicaena sive inferioris gradus clericos, sive episcopos ipsos suis metropolitanis commiserunt. » Et sanctus Leo ad Anastasium Thessalonicensem episcopum: secundum sanctorum Patrum, inquit, « Canones Spiritu Dei conditos, et totius mundi reverentia consecratos, metropolitanos singularum provinciarum episcopos, quibus ex delegatione 126.0524B| nostra fraternitatis tuae cura praetenditur, jus traditae sibi antiquitus dignitatis intemeratum habere decernimus: ita ut a regulis praestitutis nulla aut negligentia aut praesumptione discedant. » Et item ad Theodorum Forojuliensem episcopum: « Sollicitudinis, inquit, tuae is ordo esse debuerat, ut cum metropolitano tuo de eo quod quaerendum esse videbatur conferre; quia in causis quae ad generalem observantiam pertinent omnium Domini sacerdotum nihil sine primatibus oportet impleri. Certum est enim quoniam illa quae baptizandis parvulis, et de ultima poenitentia, et viatico munere nulli denegando ex sacris regulis praemisi, ad generalem observantiam Domini sacerdotum pertinent, contra quae inconsulte praecipere non debueras. » Et 126.0524C| Antiochenum concilium dicit: « Per singulas regiones episcopos convenit nosse metropolitanum episcopum sollicitudinem totius provinciae gerere; propter quod ad metropolim omnes undique qui negotia videntur habere concurrant: Unde placuit eum et honore praecellere, et nihil amplius praeter eum caeteros episcopos agere, secundum antiquam a patribus nostris regulam constitutam, nisi ea tantum quae ad suam dioecesim pertinent, possessionesque subjectas. Unusquisque enim episcopus habeat suae parochiae potestatem, ut regat juxta reverentiam singulis competentem, et providentiam gerat omnis possessionis, quae sub ejusdem potestate; ita ut presbyteros et diaconos ordinet, et singula suo judicio comprehendat; amplius autem nihil agere tentent 126.0524D| praeter antistitem metropolitanum. « Diligenter attende quod dicitur presbyteros et diaconos parochiae suae ordinet episcopus: ordinet autem et non exordinet, nec contra regulas ab officio submoveat vel suspendat: et ibidem subsequitur, singula suo judicio comprehendat: singula autem dicit ut suo judicio comprehendat, et non quae ad generalem observantiam omnium Domini pertinent sacerdotum, quae, ut Leo dicit, sine primatibus non oportet impleri. Et noli claudere aures cordis ad id quod ibidem diligentissime dicitur: Unusquisque, inquit, episcopus habeat suae parochiae potestatem, ut regat juxta reverentiam singulis competentem. Proinde cavere debueras ne concessa tibi tuae parochiae potestate 126.0525A| contra hos sacros canones abutereris, qui dicunt ut regat episcopus suam parochiam juxta reverentiam singulis competentem, et non subrigat [ f. subruat], sicut tu fecisti, quantum ex te fuit, exitio juxta irreverentiam cunctis incompetentem. Omnibus enim irreverentia quam exhibuisti in tua parochia noscitur esse incompetens, quae ad omnium probatur pertinere exitium; cum singulis de singulis, quanto magis de pluribus timendum Dominus dicat: Qui scandalizaverit unum de pusillis istis qui in me credunt, expedit ei ut suspendatur mola asinaria collo ejus, et demergatur in profundum maris (Matth. XVIII; Marc. IX; Luc. XVII): quia, ut beatus monstrat Gregorius, ad sanctitatis speciem deducto, et verbo vel exemplo caeteros destruenti, melius profecto fuerit 126.0525B| ut hunc ad mortem sub exteriori habitu terrena acta constringerent, quam in sacro officio positus caeteris mortem verbo et opere propinaret. Quia nimirum si solus caderet, utcunque hunc tolerabilior inferni poena cruciaret.
Propterea, frater charissime, rogo, hortor, deprecor, et quanta possum dulcedine ac humilitate exposco, et metropolitana auctoritate commoneo, ut sicut Dominus praecipit per prophetam, quantocius has dissolvas colligationes impietatis, solvas hos fasciculos deprimentes (Isa. LVIII), dimitte eos qui a te constricti sunt liberos, et hoc omne onus disrumpe: attendens quod papa Hilarius in decretis suis dicit: « Qui, inquiens, in causis Dei contumacia, vel contemptu deliquerit, aut ipse quod perperam fecit abolere 126.0525C| noluerit, in se quidquid mali non resecarit inveniet. Quapropter qui te scis quibusdam praepositum, sicut sanctus Leo in decretis suis ad Anastasium Thessalonicensem episcopum dicit: non moleste feras aliquem tibi esse praelatum, sed obedientiam quam exigis etiam ipse dependas, et sicut non vis gravis oneris a me impositam tibi sarcinam ferre, ita non audeas aliis importabile pondus imponere: discipuli enim sumus humilis et mitis magistri dicentis: Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris: jugum enim meum suave est, et onus meum leve (Matth. XV). Et si, quod absit, his sacris ac regularibus monitis obedire renueris, scito metropolitana auctoritate, fulta apostolicae sedis, et canonum sacrorum judicio, sicut praemisimus, hanc pestiferam atque mortiferam excommunicationem 126.0525D| tuam solvendam. Nam si quaelibet persona tuae parochiae a te excommunicata foret, unde dubitari posset utrum sicut sacri Nicaeni canones dicunt, pusillanimitate, aut contentione, vel alio quolibet vitio tuo videretur a congregatione seclusa, exspectarem utique usquequo omnibus communiter simul episcopis congregatis provinciae discuteretur hujusmodi quaestio, et vel tibi, vel in communi placeret humaniorem pro tali ferre sententiam. Nunc autem quia tam manifeste causa patet exsecrabilis atque exitiabilis esse a te praecepta, ut praeceptis evangelicis contraria, et decretis sanctorum inveniatur adversa, quod, ut sanctus 126.0526A| Leo scribit, etiam in dubiis et obscuris cavere debueras, et nullas sustinet moras habere, supradicta auctoritate denuntiabo esse omni penitus virtute vacuum quidquid a te ex praedictis capitulis praeceptum est ab illorum constitutione diversum. In cujus tuae praesumptionis evacuatione, ut partim sensu, partim verbis utar beati Gelasii, non novae constitutionis auctor, sed veteris constituti exsecutor existo, quod non solum praesuli metropolitano, sed et cuicunque est pontifici licitum, quoniam error qui semel est cum suo auctore damnatus, in participem quolibet modo pravae communionis effectum exsecrationem sui gestat et poenam. »
HINCMARI RHEMENSIS AD EUMDEM. 126.0526B| HINCMARUS Rhemorum episcopus dilecto fratri HINCMARO Laudunensi coepiscopo nostro salutem.
Ante non longum tempus inconvenientes atque illicitas excommunicationes in eos etiam qui ad te non pertinebant ira praecipiti et perturbata contra sacras regulas jaculasti, unde maximum scandalum in hoc regno, et in ista ecclesia commovisti: de quibus excommunicationibus nuper in Vermeria te una cum fratribus, et coepiscopis nostris conveni, easque licet non sine tui calumniosa invidia his quibus ipsas maledictiones irrogaveras quomodo dissolvisti, a nobis commonitus ut in proferenda sententia de caetero nullatenus praeceps existeres: sed tu addens pejora prioribus, sicut data mihi 126.0526C| petitio a Laudunensi Ecclesia monstrat, in vindictam injuriarum tuarum praecepisti, ut in commissa tibi parochia nemo missam cantaret, nemo communionem sacram perciperet, cum Dominus tradens sacrosancta mysteria corporis, et sanguinis sui celebranda suis discipulis, et per eos omnibus sacerdotibus dixerit: Haec quotiescunque feceritis in mei memoriam facietis (Luc. XXII); et de corpore et sanguine suo: Nisi manducaveritis, inquit, carnem filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis (Joan. VI). Praecepisti quoque ut nemo parvulos, etiam mortis urgente periculo in tua parochia baptizaret, cum Dominus dicat: Docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Marc. XVI); et: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto non intrabit 126.0526D| in regnum coelorum (Joan. III). Vetuisti nihilominus ut nemo quemquam ultimam poenitentiam vel reconciliationem reciperet, vel poscenti ultimo sacrae communionis viatico subveniret, cum Dominus omnibus praedicet. Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum (Matth. III). Et Jacobus apostolus: Infirmatur, inquit, aliquis in vobis, inducat presbyteros Ecclesiae, et orent super eum, ungentes eum oleo in nomine Domini, et oratio fidei salvabit infirmum, et allevavbit eum Dominus; et si in peccatis sit, dimittentur ei. Confitemini ergo alterutrum peccata vestra, et orate pro invicem ut salvemini (Jac. V). Et sanctus Gregorius de resuscitatione quatriduani 126.0527A| mortui loquens dicit, quia illos nos debemus per pastoralem auctoritatem solvere, quos auctorem nostrum cognoscimus per suscitantem gratiam vivificare. Quae nimirum vivificatio ante operationem rectitudinis in ipsa jam cognoscitur confessione peccati. Veniat itaque foras mortuus, id est culpam confiteatur peccator, venientem vero foras solvant discipuli, ut pastores Ecclesiae ei poenam debeant amovere quam meruit, qui non erubuit confiteri quod fecit. Et de corpore, ac sanguine suo, in quibus salus animarum et corporum nostrorum consistit, Dominus dicit: Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem habet vitam aeternam, et ego resuscitabo eum in novissimo die (Joan. VI). Quae resuscitatio discreta erit ab eorum resuscitatione qui non manducant carnem filii hominis, 126.0527B| et non bibunt ejus sanguinem, ac per hoc non habebunt vitam. Jussisti etiam maximam inhumanitatem ut nemo mortuum in tua parochia sepeliret, cum Dominus per prophetam egenos et vagos quemque in domum suam inducere jubeat, et Dominus in judicio dicet, Hospes fui, et suscepistis me (Matth. XXV), et tu hospitium in ventre omnium matris scilicet terrae mortuis denegari jussisti, de quibus praecepta evangelica atque apostolica, et sanctorum decreta tibi direxi, quae sicut mihi non incerta relatione renunciatum est suscepisti quidem illa, sed legere noluisti, cum dicat Apostolus: Quaecunque scripta sunt ad nostram doctrinam scripta sunt, ut per consolationem Scripturarum spem habeamus (Rom. XV): qui enim doctrinam et consolationem Scripturarum abnuit, 126.0527C| spem salutis se non habere ostendit: nam beatus Joannes apostolus a Domitiano principe in Pathmo insula relegatus, et humana consolatione destitutus, consolationem revelationis quam divinitus acceperat in eodem exsilio ac relegatione manu propria scripsit, et ad Ecclesias quibus missus fuerat praedicare, direxit. Et sanctus Paulus apostolus ad Timotheum scribens dicit: Memor esto Jesum Christum resurrexisse a mortuis ex semine David secundum Evangelium meum, in quo laboro usque ad vincula quasi mala operans, sed verbum Dei non est alligatum: ideo omnia sustineo propter electos, ut et ipsi salutem consequantur quae est in Christo Jesu cum gloria coelesti (II Tim. II).
Et tu, frater charissime, non solum ea legere quae 126.0527D| tibi misi, et mihi respondere cum posses debueras; verum et ministros Ecclesiae tibi commissae quibus modis posses debueras non excommunicatione ligare, sed consolari et adhortari ut in divino servitio, et assidua oratione, et salvatione populi tibi commissi laborare studerent. Et si me digne propter indignitatem meam despicis, tamen professionis, ac subscriptionis tuae memor non debueras in qualicunque metropolitano tuo debitam obedientiam denegare, quam a tuis subditis etiam in his perniciosis tuis jussionibus exigis. Quapropter iterata commonitione, pro loci mei officio te convenire congruum duxi, suadens ut quod male ligasti dissolvas; Dominus et Creator, ac Redemptor, atque Salvator noster dicit: Si quis 126.0528A| mihi ministrat me sequatur (Joan. XII), id est me imitetur; de quo scriptum est: Quae coepit Jesus facere, et docere (Act. I), qui fecit et docuit, quae tibi in tuarum injuriarum tribulatione agendum et jubendum fuerat: nam imminente suae passionis articulo pro se et pro suis, sed et pro his qui credituri erant per verbum eorum in eum, Patrem oravit secundum humanitatem qui omnia donorum munera largitur cum Patre divinitatis aequalitate. Et qui praecepit discipulis suis dicens: Orate pro persequentibus et calumniantibus vos, ut sitis filii Patris vestri qui in coelis est (Matth. V; Luc. VI), in cruce non solum pro suis persecutoribus, verum et pro suis interfectoribus exoravit, et nunc sedens ad dexteram Patris interpellat pro nobis. Jussit etiam discipulis 126.0528B| suis antequam pateretur, cum taederet et moestus esset usque ad mortem, ut orarent ne in tentationem intrarent. Et sicut legimus, Oratio fiebat ab ecclesia (Act. XII) pro Petro recluso in carcere et vincto catenis duabus; sed et Petrus oravit, sicut legimus, pro Ecclesia. Paulus quoque in persecutionibus, in carceribus, in vinculis atque catenis positus, sicut legimus, saepe ab Ecclesia orari poposcit ut liberaretur ab infidelibus et importunis ac malis hominibus, sed et ipse oravit pro Ecclesia. Jacobus apostolus praecipitatus de pinnaculo templi, flexis genibus oravit pro suis occisoribus. Et beatus Stephanus positis genibus oravit pro se lapidantibus. Et Apostolus de hujusmodi loquens dicit nobis: Quorum intuentes exitum conversationis, imitamini fidem 126.0528C| (Heb. XIII). Et item Jacobus apostolus dicit: Tristatur aliquis vestrum, oret animo aequo, et psallat; et: Orate pro invicem ut salvemini (Jac. V): genus est enim non contemnendum exauditionis cum cordis contritione ad Dominum clamare in tribulatione, sicut scriptum est: Ad Dominum cum tribularer clamavi et exaudivit me (Psal. CXIX).
Tu autem contra haec novus doctor, imo novus praesumptor injuriatus, missam, ut audivi, non vis cantare, nec etiam audire, et quasi aliorum oratione non indigens vetuisti pro te, et pro se orare tibi commissam Ecclesiam, et causa tuae injuriae jussisti Christo in membris suis, qui sedens ad dexteram Patris dixit Paulo: Quid me persequeris? (Act. IX et XXVI) injurias importare et mortem inferre. Paulus 126.0528D| quoque et Silas quorum locum tenere debes, in ecclesia caesi virgis, et missi in interiorem carcerem, pedes habentes strictos in ligno, media nocte adorantes laudabant Deum, et audiebant eos qui in custodia erant. Subito vero terraemotus factus est magnus, ita ut moverentur fundamenta carceris, et statim aperta sunt omnia ostia, et universorum vincula soluta sunt. Expergefactus autem custos et videns apertas januas carceris, evaginato gladio volebat se interficere, aestimans fugisse vinctos: clamavit autem Paulus voce magna dicens, Nihil feceris tibi mali, universi enim hic sumus (Act. XVI). Et tu tantam benignitatem Ecclesiae tuae filiis tibi commissis non es passus impendere, quantam idem Paulus suo ad 126.0529A| mortem custodi impendit. Unde, frater, moneo te iterum paterna et fraterna dilectione atque auctoritate metropolitana, resipisce ab hac prava intentione, et concordans praeceptis evangelicis atque apostolicis, et sanctorum decretis, quae tibi in altera rotula pridem misi, non dedigneris eis, et cum eis patrono tuo sancto Remigio, in cujus sede, licet indignus sedeo, dicere quod sanctus apostolus Paulus dixit etiam suis minoribus: Si cui aliquid donastis, et ego (II Cor. II). Obaudi, obsecro, illorum decreta salubria per quos locutus est Christus, ne, quod absit, tibi dicat: Qui est ex Deo, verba Dei audit, propterea vos non auditis, quia ex Deo non estis (Joan. VIII). Pertimesce, rogo, quia sanctus Innocentius, beatus Ambrosius, et caeteri catholici doctores haec quae jussisti de non 126.0529B| suscipiendis poenitentibus ad poenitentiam haeresim dicunt esse Novati haeretici. Et non baptizare parvulos in mortis periculo constitutos schisma est maximum ab universali Ecclesia. Et in decretis apostolicae sedis legimus quia sicut universalis Dei semper tenuit, et tenet Ecclesia, schismaticus et haereticus nisi conversi fuerint ad sanctam matrem catholicam et apostolicam Ecclesiam, in regnum Dei intrare non possunt, sed pars eorum est in gehenna: et si de pane coelesti, id est de suavitate divina gustant gehennae participes, judicium sibi sumunt. Propterea, frater, ab hac secta, et ab hoc schismate revoca sensum tuum, et sequere quod sanctus Coelestinus in decretis suis ad Galliarum episcopos scripsit dicens: Obsecrationum, inquit, sacerdotalium sacramenta 126.0529C| respiciamus, quae ab apostolis tradita in toto mundo, atque in omni catholica Ecclesia uniformiter celebrantur, et legem credendi lex statuat supplicandi: cum enim sanctarum plebium praesules mandata sibimet legatione funguntur apud divinam clementiam, humani generis agunt causam, et tota secum Ecclesia congemiscente postulant et precantur, ut infidelibus donetur fides; ut idololatrae ab impietatis suae liberentur erroribus; ut Judaeis, ablato cordis velamine, lux veritatis appareat; ut haeretici ad catholicae fidei perfectionem resipiscant; ut schismatici spiritum redivivae charitatis accipiant; ut lapsis poenitentiae remedia conferantur; ut denique catechumenis ad regenerationis sacramenta perductis coelestis misericordiae aula reseretur. Et haec conferens in 126.0529D| corde tuo noli pietatis viscera petentibus salutem claudere, sed pete Deum omnipotentem, ut et in te impleat quod per prophetam olim pollicitus est dicens: Auferam a vobis cor lapideum, et dabo vobis cor carneum, et faciam ut in praeceptis meis ambuletis, et operemini (Ezech. XXXVI).
Caeterum fratres nostri quos ad te misi mihi renuntiaverunt te illis praecepisse, ut me precarentur propter Dei reverentiam, et sanctorum ejus et sedis apostolicae auctoritatem ne cogerem te respondere quandiu in tali detineris custodia et absentia clericorum tuorum, nec judicium, nec praejudicium inferrem tibi, vel tuae parochiae. Quae petitio partim non est justa, neque rationabilis: quod enim petisti 126.0530A| ut praejudicium tibi vel parochiae tuae non inferam, obaudio. Quod petisti ut judicium tibi vel parochiae tuae non inferam, non obaudio: dicit enim Dominus per prophetam: Si feceritis judicium inter virum et proximum ejus (Jerem. VII), et reliqua. Et Sapientia per Salomonem: Erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses (Pr. XXIV). Quod mihi a Domino, quem suo judicio in metropolitana sede Rhemorum provinciae constituere voluit, praecepi audio de his qui tua praeceptione ducuntur ad mortem, et trahuntur ad interitum. Et decreta Nicaena, sicut Africana synodus scribens ad Coelestinum papam demonstrat, sive inferioris gradus clericos, sive episcopos ipsos suis metropolitanis apertissime commiserunt. Et sanctus Bonifacius capitulum 126.0530B| Nicaeni concilii exponens, post alia diffinivit quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet. Et Antiochenum concilium: Per singulas, inquit, regiones episcopos convenit nosse metropolitanum episcopum sollicitudinem totius provinciae gerere, propter quod ad metropolim omnes undique qui negotia videntur habere concurrant. Et cautum est sacris canonibus ut nullis liceat apud se celebrare concilia praeter eos quibus metropolitana jura videntur esse commissa: in ipsis autem conciliis adsint presbyteri et diaconi, et omnes qui se laesos existimant, et synodi experiantur examen. Propterea quod petisti ut judicium tuae parochiae non inferam, contra regulas sacras petisti, et dicendum est tibi ab Apostolo 126.0530C| cum hujusmodi petitoribus: Petitis, et non accipitis eo quod male petatis (Jac. IV): unnsquisque enim episcopus, inquit Antiochenum concilium, habeat suae parochiae potestatem, ut regat juxta reverentiam singulis competentem, et providentiam gerat omnis possessionis quae sub ejus est potestate; ita ut presbyteros et diaconos ordinet, et singula suo in judicio comprehendat, amplius autem nihil agere tentet praeter antistitem metropolitanum. Ex hoc capitulo quaedam sunt quae tibi in praemissa rotula scribenda dictavi, sed notarius angustia temporis coarctatus celeriter scribens intermisit; sed ea quae tibi scripseram ad meum opus diligentius scribere jubens de tabulis relevari feci, videlicet diligenter attende quod dicitur, presbyteros et diaconos parochiae suae 126.0530D| ordinet episcopus; ordinet autem, et non exordinet, nec contra regulas ab officio submoveat, vel suspendat, et ibidem subsequitur; singula suo judicio comprehendat: singula autem dicit ut suo judicio comprehendat, et non quae ad generalem observantiam omnium Domini pertinent sacerdotum, quae, ut Leo dicit, sine primatibus non oportet impleri. Et noli claudere aures cordis ad id quod ibidem diligentissime dicitur: Unusquisque, inquit, episcopus habeat suae parochiae potestatem, ut regat juxta reverentiam singulis competentem.
Proinde cavere debueras ne concessa tibi tuae parochiae potestate contra hos sacros canones abutereris, qui dicunt ut regat quis episcopus suam parochiam 126.0531A| juxta reverentiam singulis competentem, et non subrigat, sicut tu fecisti quantum ex te fuit exitio juxta irreverentiam cunctis incompetentem: omnibus enim irreverentia quam exhibuisti in tua parochia noscitur esse incompetens, quae ad omnium probatur pertinere exitium, cum de singulis, quanto magis de pluribus timendum Dominus dicat: Qui scandalizaverit unum de pusillis istis qui in me credunt, expedit ei ut suspendatur mola asinaria collo ejus, ut demergatur in profundum maris (Matth. XVII; Marc. IX); quia, ut beatus monstrat Gregorius, ad sanctitatis speciem deducto, et verbo, vel exemplo caeteros destruendi melius profecto fuerat, ut hunc ad mortem sub exteriori habitu terrena acta constringerent, quam in sacro officio positus caeteris 126.0531B| mortem verbo vel opere propinaret: quia nimirum si solus caderet, utcunque hunc tolerabilior inferni poena cruciaret. Quod mandasti ut non te cogerem respondere in absentia clericorum tuorum, demonstrasti te non recte intelligere sententiam canonum Carthaginensis concilii qua dicitur episcopus nullius causam audiat absque praesentia clericorum suorum, licet jam tibi dixerim qualiter sit intelligenda, et qua de re fuerit constituta. Quod autem mandasti ut, sicut mihi dominus apostolicus scriptis mandaverat, tibi licentiam Romam eundi impetrem, non mihi hoc dominus apostolicus mandavit: habeo enim illius epistolam salvam et incorruptam, in qua hoc quod mandasti non continetur. Quod mandasti quoniam in synodo nuper in Vermeria habita sedem apostolicam 126.0531C| appellasti, manifestissime omnes illi episcopi amplius quam viginti qui adfuere in synodo regulariter te sedem apostolicam non appellasse cognoscunt. Quod mandasti quia sedem appellas apostolicam cum in judicio nostro idem in episcopali judicio secundum sacros canones sedem apostolicam appellaveris, habemus ordinem rei qualiter inde agere debeamus. Caeterum nec tibi, nec cuiquam alii Romam ire quantum ex me est contradico. Data VIII Kal. Jun. praesentis secundae indictionis.
HINCMARI RHEMENSIS AD PRESBYTEROS ET DIACONOS ECCLESIAE LAUDUNENSIS. HINCMARUS Rhemorum episcopus ac plebis Dei famulus, presbyteris, diaconibus ac reliquis ecclesiasticis 126.0531D| ordinibus in Laudunensi Ecclesia consistentibus, salutem.
Sicut petitio mihi a vobis per quosdam comministros vestros vice omnium vestrum data continet, frater et coepiscopus noster Hincmarus causa injuriarum suarum vos ab officio ecclesiastico, et omnem parochiam sibi commissam a perceptione et communione vivificorum mysteriorum nostrae redemptionis excommunicavit. Qua de re, sicut a quibusdam dicitur, plurimi sine sacri baptismatis regeneratione, et sine ultima poenitentia petita et non impetrata, atque sine viatico munere obierunt. Cum Daniel propheta de dictis Domini testimonium contra inique judicantes perhibeat dicens: Innocentem 126.0532A| et justum non interficies (Daniel. VIII), id est quibus ligandi atque solvendi est a Deo collata potestas, non de supercilio Pharisaeorum assumant ut vel damnent innocentes, vel solvere se noxios arbitrentur, cum apud Deum non sententia sacerdotum, sed eorum vita quaeratur. Legimus in Levitico (cap. XIV) de leprosis ubi jubentur ut ostendant se sacerdotibus, et si lepram habuerint tunc a sacerdote immundi fiant, non quod sacerdotes leprosos faciant et immundos, sed quod habeant notitiam leprosi et non leprosi, et possunt discernere qui mundus quive immundus sit. Quomodo ergo ibi leprosum sacerdos immundum facit, sic et hic cui Dominus ligandi et solvendi potestatem dedit, alligat et solvit, videlicet episcopus et presbyter, id est, non eos qui insontes 126.0532B| sunt alliget, vel qui noxii solvat, sed pro officio suo cum peccatorum ex veritate cognoverit varietates, sciat qui secundum auctoritatem ligandus sit, quive solvendus. Et sanctus Gregorius episcopo Nichoteranae civitatis pro quibusdam culpis in poenitentiam deputato de ejus ecclesia dicat valde esse durum, ut quousque causa ipsius episcopi subtiliter requiratur, non habeat Ecclesia illa presbyterum qui sacrum illic opus valeat celebrare.
Et ad Maximinianum archiepiscopum Syracusanum scribit, ut Venantii patritii, cujus homines in episcopium ejus irruerant, et diversa hostili more mala commiserant, et ob id ipse et sua domus ab eo excommunicati erant, ejusdem Venantii oblationes reciperet, et ipsi ac domui ejus missarum peragi 126.0532C| mysteria permitteret, dicens: Quia ita terrena agi debet utilitas, ut nullum nos jurgium a charitatis valeat connexione disjungere; et ita filiis nos sacerdotes oportet sacerdotalem affectum impendere, ut in causis, prout ratio suffragatur, jurisdictionem Ecclesiae nostrae debeamus minime praeterire. Sed et communicantes Maximo episcopo a se excommunicato isdem beatus Gregorius etiam non petentes absolvit hoc modo. Quosdam, inquiens, ad communicandum eidem praevaricatori violenter esse compressos: quosdam autem vestrum audivi ignorantia lapsos. Omnipotentem Dominum deprecor, ut eos qui huic pravitati minime consenserunt perpetua gratiae suae protectione custodiat, et optata eis largitate respondeat: et illos quos aut studium, 126.0532D| aut ignorantia, aut quaelibet alia causa traxit in culpam, ab omni reatu peccatorum, atque ab omnibus vinculis alienae obligationis absolvat, omnibusque et in praesenti vita protectionis suae gratiam tribuat et nos de vobis in aeterna patria gaudere concedat. Quia vero isdem frater ac coepiscopus noster his quae ipse commoverat benignitate principali, et meo ac fratrum et coepiscoporum nostrorum, quorumdam etiam aliorum Dei fidelium interventu prout rationabilius paci atque concordiae convenire perspeximus, non sine magno labore sopitis pro quibusdam causis et redivivis contentionibus episcopali modestiae inconvenientibus, sua contumacia exigente, ut auditu comperi, jussione domini nostri regis interim a sua est 126.0533A| ecclesia separatus, usque dum episcoporum consilio tractet qualiter ejus provincia corrigatur, metropolitana sollicitudine vestram commoneo dilectionem, ut quoniam illud nefandum vinculum praeceptis evangelicis atque apostolicis contrarium, et decretis sanctorum adversum, quod visus fuerat alligasse, sicut jam vobis aliis litteris intimavi, secundum tramitem Scripturarum, traditionemque majorum auctoritate sedis metropolitanae noscitur dissolutum devotis sanctae religionis excubiis mancipati orationum et sacrae oblationis ac caeteris divinae placationis studiis invigilare curetis.
Praepositus quoque ac decanus fratrum custodiae tam in spirituali sollicitudine, quam in temporali administratione solerter curam adhibeant; Thesaurarius 126.0533B| de luminaribus et de aliis omnibus, quae ad ecclesiae honestatem, utilitatem, atque salvationem, et ad suum ministerium pertinent, providentiam gerat. Archipresbyteri autem totius parochiae, ac presbyterorum sibi commissorum diligentiam summopere habeant, et rectores ac rectrices monasteriorum ipsius parochiae sedulo moneant, quatenus et in spiritualibus et in temporalibus subministrationibus necessaria sibi commissis exhibeant. Presbyteros vero assidue decertare hortentur et faciant, ut vigilare super greges sibi commissos non negligant, ne ab eis flagitia perpetrentur, vel perpetrata sine correctione ecclesiastica non remaneant. Ne parvuli sine regenerationis sacramento moriantur. Ne sani homines absque praedicatione et ecclesiastico ministerio 126.0533C| fiant. Ne infirmi sine poenitentia et reconciliatione, ac sancti olei unctione et viatico munere de hoc saeculo exeant. Ne mortui sepeliendi officio, et pia commendatione secundum traditionem ecclesiasticam aliquomodo careant. Et omnes tam subditi quam praelati humilitatem invicem insinuantes, et per charitatem invicem servientes praelati subditos diligant, et verbo atque exemplo salubriter instruant, et ad viam salutis erudiendo et corrigendo dirigant: subditi praelatis sincerae dilectionis et humilitatis affectu in Domino obedire procurent, donec aut praefatus frater noster, pastor scilicet vester respectu divino, et intelligentia principis vobis restituatur, aut fratrum et episcoporum nostrorum consilio ac consensu, atque salubri tractatu inveniam, 126.0533D| et vestrae in Domino unanimitati renuntiem qualiter et vobis decreto secundum sacras regulas sit agendum. »
EJUSDEM HINCMARI AD HINCMARUM LAUDUNENSEM. HINCMARUS Rhemorum episcopus HINCMARO dilecto fratri et venerabili coepiscopo nostro salutem.
Sicut oblata mihi a clericis tuis petitione suscepta jam non solum semel, sed et secundo litteris per comministros nostros tibi directis mandavi, causa tuae injuriae contra Scripturarum tramitem, traditionemque majorum in tua parochia excessisti et admonitus ut ea corigeres, mihi responsum inde 126.0534A| congruum non remandasti: verum nec quando te coram domino nostro rege, et quibusdam confratribus, et coepiscopis nostris verbis Apostoli monui (II Tim. I) ut non negligeres gratiam Dei quae data est tibi per manuum mearum impositionem, mihi ad rem pertinentia respondisti. Cogitans autem maturiori consilio inde mihi respondere te velle qualiter ea de quibus te monueram correxisti, cum secus tuam parochiam, et in vicinitate tibi commissae ecclesiae amplius quam per decem dies immoratus fueram, nullum mihi reddidisti responsum. Nunc vero quia sicut mihi domnus rex litteris suis mandavit, et te audisse jam credo pro utilitate sanctae Ecclesiae, et pace populi Christiani una cum eo in longiores partes a parochiis nostris pergemus, pro loci 126.0534B| mei sollicitudine commonere te dignum duxi, ut et ea de quibus tibi scripseram, et si qua sunt alia in parochia tua pergere gesta, regulis sacris concordans debitam satisfactionem exhibere, atque ad tramitem Deo placitum stude reducere. Quatenus inordinata quaeque in ea non remaneant, et ne quid contra disciplinam ecclesiasticam de caetero ibidem fiat, quibus valueris modis satagere cura: attendens quod nos omnes monet Apostolus; Tentatio, inquiens, vos non apprehendat nisi humana (II Cor. X): humanum quippe est tentari, sed daemonicum est a tentatione superari, et ad correctionis satisfactionem pedem operis non revocare. Igitur juxta ejusdem beati Apostoli monita, sollicite cura teipsum probabilem exhibere Deo operarium inconfusibilem, recte tractantem 126.0534C| verbum veritatis; vigila, in omnibus labora, opus fac evangelistae, ministerium tuum imple, sectare justitiam, pietatem, fidem, charitatem, patientiam, mansuetudinem: certa bonum certamen fidei: apprehende vitam aeternam in qua vocatus es, et confessus bonam confessionem coram multis testibus (II Tim. II). Data X Kal. Septemb. praesentis secundae indictionis.
EJUSDEM HINCMARI AD EUMDEM. HINCMARUS Rhemorum episcopus HINCMARO Laudunensi episcopo.
Ea quae mihi pridie per manus Wanilonis venerabilis archiepiscopi ex epistolis apostolicae sedis pontificum aliis praetermissis de sacris regulis quibus 126.0534D| sancta moderatur Ecclesia priusquam formareris in utero novi, et antequam exires de vulva in earumdem quas habeo epistolarum integritate, non, ut dicitur, usus pessimo praeceptore me ipso, sed eorum traditione qui gratia sancti Spiritus illuminati resplenduerunt, percepi, qualiter sicut et in authenticis scripturis plura inveniuntur, quae a quibusdam dissona esse videntur, contraria sibi invicem non habeantur, veluti per singula si tempus esset ac otium, et audire dignareris, ex eisdem et aliis sacris regulis possem ostendere, de quibus pauca numero, sed magna merito, et auctoritatis pondere omissa penitus a te qui vidisti, sed non perspicue illa quae voluisti, et non vidisti quae noluisti, vel neque vidisti, quaeque 126.0535A| videre debuisti. Sed quoniam cum intentione tua non faciunt, nec digito movere sustinuisti. Ingeram ergo illa tibi, ut scias per ea quae congessisti, intentionis tuae affectum te non posse perducere ad effectum: decernit enim contra tuam intentionem mystica et sancta Nicaena synodus, quoniam sollicitudo omnium ecclesiarum pertinet ad primae et sanctae Romanae sedis pontificem, ut Alexandrinus episcopus omnium sibi commissorum habeat potestatem; similiter et apud Antiochiam, caeterasque provincias suis privilegia illis servantur ecclesiis: de quibus autem ecclesiis dicat, et quae, ac qualiter privilegia illis servari debeant, Antiochenum demonstrat concilium. Per singulas, inquiens, regiones episcopos convenit nosse metropolitanum episcopum sollicitudinem 126.0535B| totius provinciae gerere; propter quod ad metropolim omnes undique qui negotia videntur habere, concurrant. Et notis quibusdam interpositis: Amplius autem nihil agere tentet quin provincialis episcopus praeter antistitem metropolitanum, nec metropolitanus caeterorum sine gerat consilio sacerdotum.
Et Africanum concilium: « Decreta, inquit, Nicaena sive inferioris gradus clericos, sive episcopos ipsos suis metropolitanis apertissime commiserunt, » et reliqua. Et sanctus Innocentius dicit: « Si quae causae vel contentiones inter clericos, tam superioris ordinis, quam etiam inferioris fuerint exortae, ut secundum synodum Nicaenam congregatis ejusdem provinciae episcopis jurgium terminetur, » et reliqua. 126.0535C| Et sanctus Bonifacius scribit: « Convenit nos paternarum sanctionum diligentes esse custodes: nulli etenim videtur incognita synodi constitutio Nicenae quae ita praecipit, ut eadem proprie verba ponamus; per unamquamque provinciam jus metropolitanos singulos habere debere, nec cuiquam duas esse subjectas. Quod illi quia aliter credendum non est, servandum sancto Spiritu suggerente sibimet censuerunt. » Et paulo post: « Quod idcirco dicimus ut advertat charitas tua adeo nos canonum praecepta servare, ut ita constitutio quoque nostra diffiniat quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet. » Et sanctus Coelestinus: « Juxta decreta canonum unaquaeque provincia metropolitano suo contenta sit, ut 126.0535D| decessoris nostri data ad Narbonensem episcopum continent constituta. Nec usurpationi locus alicui sacerdoti in alterius concedatur injuria: sit concessis sibi contentus unusquisque limitibus, alter in alterius provincia nihil praesumat. » Et Leo: « Secundum sanctorum Patrum canones Spiritu Dei conditos, et totius mundi reverentia consecratos, metropolitanos singularum provinciarum episcopos jus traditae sibi antiquitus dignitatis intemeratum habere decernimus. » De quibus canonibus idem sanctus Leo apostolicae sedis pontifex non ignorans quae sui decessores ac praedecessores scripserunt, ad Anatolium dicit: « Illa, inquiens, Nicaenorum canonum per sanctum vere Spiritum ordinata conditio in nulla est parte solubilis, 126.0536A| nulla sibimet de multiplicatione congregationis synodalia concilia blandiantur. Neque trecentis illis decem atque octo episcopis quantumlibet copiosior numerus sacerdotum vel comparare se audeat vel praeferre, cum tanto divinitus privilegio Nicaena sit synodus constituta, ut sive per pauciores, sive per plures ecclesiastica judicia celebrentur, omni penitus auctoritate sit vacuum quidquid ab illorum fuerit constitutione diversum. » Et ad Maximum Antiochenum episcopum: « Etsi diversa nonnunquam sunt merita praesulum, tamen jura permanent sedium, quibus praesunt. Aemuli perturbationem aliquam fortassis inferre, non tamen possunt minuere dignitatem: quantumlibet enim amplior numerus sacerdotum aliquid per quorumdam 126.0536B| subreptionem decernat, quod illis trecentorum decem et octo episcoporum constitutionibus invenitur adversum, justitiae consideratione cassatur. » Et ad Theodorum Forojuliensem episcopum dicit: « Sollicitudinis quidem tuae is ordo esse debuerat, ut cum metropolitano tuo de eo quod quaerendum videbatur esse conferres, ac si id quod ignorabat dilectio tua etiam ipse nesciret, instrui vos pariter posceretis, quia in causis quae ad generalem observantiam pertinent omnium Domini sacerdotum, nihil sine primatibus oportet impleri. »
Et Hilarus papa: « Illud etiam non potuimus praeterire, quod sollicitudine diligentiore curandum est, ne praeter metropolitanorum suorum litteras aliqui episcopi ad quamlibet provinciam audeant 126.0536C| proficisci, quod etiam in omni genere officii clericalis per singulas debet ecclesias custodiri. » Et sanctus Gregorius ad Innocentium et caeteros episcopos: « Hortamur, inquit, fraternitatem vestram, ut si quemquam vestrum pro causis propriis ubicunque longius compulerit ambulare necessitas, a metropolitano vestro, secundum inclytam a sanctis patribus regulam petere licentiam debeatis, nec eum postponere in aliquo praesumatis, excepto si, quod non optamus, contra eumdem metropolitanum vestrum vos habere aliquid causae contingat, ut hoc sedis apostolicae judicium hi qui petere festinant, licentiam habeant. Quod scitis per canones etiam antiquorum patrum institutione permissum, » manifestum est enim de quibus canonibus, id est 126.0536D| Sardicensis concilii: sicut et Innocentius ad Victoricium Rothomagensem episcopum dicit. Et Gelasius praefatis concordans exponendo psalmi versum dicit: Deus in gradibus ejus cognoscetur (Psal. XLVII). Et item: Distribuite domus ejus (ibid.) quin Ecclesiae hic ordo procul dubio qui ecclesiasticarum narratur in altitudine dignitatum, gradibus utique distributis nobis cognoscibilem Deum fieri, et tribuit esse rectorem. Quod Leo ad Anastasium evidenter exponit: « Etsi ordo, inquiens, generalis est omnibus sacerdotibus, non tamen communis est dignitas omnibus. Quia et inter beatissimos apostolos in similitudine honoris fuit quaedam discretio potestatis, et cum omnium par esset electio, 126.0537A| uni tamen datum est ut caeteris praeemineret. De qua forma episcoporum quoque est orta distinctio, et magna ordinatione provisum est ne omnes sibi omnia vindicarent, sed essent in singulis provinciis singuli quorum inter fratres haberetur prima sententia. » Et paulo post: « Qui ergo scit se quibusdam praepositum non moleste ferat aliquem sibi esse praelatum, sed obedientiam quam exigit etiam ipse dependat. »
Et Africanum concilium decrevit ut episcopus a primate suo vocatus ad synodum competenter occurrat: quod si non potuerit occurrere nisi rationem impedimenti sui apud suum primatem reddiderit, ecclesiae suae communione debere esse contentum; et qui non fuerit concors circa metropolitanam ecclesiam, 126.0537B| et circa sacerdotale consortium, sed inflatus et ab hoc consortio separatus putat propriae plebi incubandum, et nonnunquam conventus ad concilium venire detractat, circa hunc non tantum dioecesim non esse servandam, verum et de propria ecclesia, quae illi male faverit, omnimodo adnitendum ut etiam auctoritate publica rejiciatur, atque ab ipsa principali cathedra removeatur. Et si accusatus, juxta Carthaginense concilium ad rationem reddendam venire refugerit, et excommunicatus a primate suo exstiterit, tempore quo non communicat, nec in sua ecclesia, vel parochia communicet. Percurre, frater, sacra concilia canonum, et decreta Romanorum pontificum, et a Siricio et in reliquum, ita ut praemissum est, invenies fuisse decretum ac conservatum, 126.0537C| et corrige illorum sensibus sensum tuum, et dirige ad eorum doctrinam et praeceptionem intentionem tuam. Et sic intellige sacras regulas sicut illi eas intellexerunt; quia potest fieri ut ego et tu in multis erremus: non debet autem credi, vel etiam suspicari, ut ipsi erraverint. Quapropter velis nolis haec statuta convulsa manebunt, a quibus si, quod absit, aliquis pertinaciter deviaverit non inter catholicos computabitur, sed cum schismaticis condemnabitur, quia, ut Hilarus papa dicit, non minus in sanctarum traditionum delinquitur sanctiones, quam in ipsius Domini injuria prosilitur. Et sicut in decretis apostolicae sedis scriptum est, quisquis schismatico assenserit, schismaticus esse negari non poterit. Quod etsi omnes sacerdotes et mundus assentiat, 126.0537D| damnatio consentientes involvit, non praevaricationem consensus absolvit: non enim crimen minuitur, sed accressit, cum generale fit ex privato: hoc enim Deus omnium indicavit qui peccantem mundum generali diluvio interemit.
HINCMARI RHEMENSIS AD EUMDEM. HINCMARUS Rhemorum episcopus dilecto fratri et coepiscopo nostro HINCMARO salutem.
Homines de villa quae vocatur Follanaebrayus, metropolis Ecclesiae Rhemorum indignitati meae commissae, in tua parochia consistente ad me reclamaverunt quia in ecclesia ad quam a longo tempore 126.0538A| meorum et tuorum praedecessorum sua vota et decimas ipsi et sui praedecessores contulerunt, et ibi obsequium sacerdotalis officii habuerunt usque ad praesentis anni 860 tertiae indictionis prid. Non. Febr. nempe nec missam audire, nec in tempore necessitatis, sicut sacrae regulae praefigunt eorum infantes baptismum accipere, nec etiam obeuntes confessione et viatici muneris reconciliatione salvari possint: dicunt enim quia ex quo memorari ab his qui in carne sunt potest, quoniam ipsa ecclesia per se fuit semper, et nulli alteri ecclesiae fuit subjecta. Nam tempore Tilpini Rhemorum archiepiscopi quando Rodulfus avus Parduli Laudunensis episcopi ipsam villam in beneficio habuit, fuit in praefata ecclesia Ferterus presbyter. Post obitum Ferteri fuit in ipsa 126.0538B| ecclesia Dodo presbyter, quando Odelherus filius Rodulfi, pater Parduli episcopi ipsam villam in beneficio habuit. Post obitum Dodonis presbyteri fuit in ipsa ecclesia Agmeradus presbyter quando Odelgisus frater Parduli episcopi habuit ipsam villam in beneficio. Et isti tres presbyteri fuerunt in ipsa ecclesia per successiones tempore episcoporum Laudunensis Ecclesiae, Genebaudi junioris, Berniconis et Gaufredi. Post obitum Agmeradi fuit in ea ordinatus Ottericus presbyter a Wenilone Laudunensi episcopo. Ipse Ottericus dum ipsam ecclesiam teneret cantavit in Noviante, et in Landrica curte et in Broeris: titulus autem ipsius in quo et residuus erat, fuit in Follanaebrayo. In ipso tempore fuit Nodalbertus presbyter in Codiciaco per annos viginti: 126.0538C| obiit autem Wenilo, et successit Ostroldus episcopus in Ecclesia Laudunensi. Obiit Nodalbertus presbyter de Codiciaco, et successit ei Gozmarus presbyter qui de canonica Rhemensi missus est ad Ecclesiam in Codiciaco, et fuit ibi per annos circiter triginta. Obiit Ostroldus et aliquandiu vacavit episcopatus in Follanaebrayo cum Odelharius beneficium illud habebat usque ad meum tempus quo fui ordinatus episcopus post plures annos ordinationis Simeonis episcopi. Et quia jam Gozmarus officium presbyterale agere non poterat, consensit ut alter presbyter illi in eadem ecclesia succederet, sicque consentiente Simeone episcopo missus est Haimeradus clericus Simeoni episcopo ad ordinandum in Codiciaco. Post obitum Simeonis episcopi in 126.0538D| Laudunensi Ecclesia successit Pardulus episcopus, cujus tempore obiit Ottericus presbyter de Follanaebrayo, qui per annos circiter sexaginta in eadem ecclesia presbyter deguit. Post obitum Otterici venerunt homines de ipsa villa ante Pardulum episcopum reclamantes, quia non haberent presbyterum in sua ecclesia: Pardulus autem episcopus cum meo consensu suggerente mihi Osvero cui beneficium Odelharii filii Odelgisi nepotis de fratre Parduli episcopi commiseram Wlfegerum clericum in ipsa ecclesia ordinandum suscepit: ante vero quam ipse Wlfegerus fuisset ordinatus obiit Pardulus episcopus. Interea ante ordinationem tuam cantavit ibidem Haimeradus presbyter in Codiciaco ordinatus a Simeone 126.0539A| episcopo, et reclamante ipso Haimerado apud me et ante te quia ipsa Ecclesia subjecta esse deberet Ecclesiae de Codiciaco, cum meo consensu misisti vicarios tuos Ivonem, Luidonem archidiaconum, Hedenulfum, Angelrannum decanum presbyterum, qui inquisierunt inde rei veritatem, quique tibi renuntiaverunt quod tibi bene est notum, et sicut in nostris gestis habemus veracibus testibus, et evidentibus documentis invenerunt quod ipsa Ecclesia de Follanaebrayo nunquam Ecclesiae in Codiciaco fuerit subjecta, sed presbyterum semper habuerit. Inde sicut ipsi homines dicunt per tuum consensum Bertfridus presbyter in eadem ecclesia, et in ecclesia tua apud Broeras per quinque annos cantavit, qui Bertfridus apud te se reclamavit quod 126.0539B| Haimeradus ipsam capellam destructam haberet; et inde pallium unum, et casulam unam, et schillam unam, et librum unum abstulerit, et, sicut homines ipsi dicunt, misisti missos tuos ad hanc causam inquirendam Hadulfum scilicet archidiaconem, Fainulfum et Angelrannum presbyteros, et sicut ipse Bertfridus dixerat invenerunt.
Quapropter et ea quae repetita fuerant Haimeradus ipsi ecclesiae coram missis tuis restituit. In ipsa ecclesia, ut praedixi, idem Bertfridus per annos quinque per tuam licentiam ministravit, donec fama de eo vulgata abscessit. Deinde Sigebertus cui illud beneficium de drame [ f., dedi a me] secundum antiquam consuetudinem clericum petiit, qui in ipsa ecclesia a te ordinaretur, cui secundum consuetudinem 126.0539C| antecessorum meorum, et secundum regulas ecclesiasticas ac synodalia capitula clericum de potestate ecclesiae nostrae ea conditione concessi, ut si tu illum probabilem judicares, ego illi libertatem ecclesiasticam darem; et sic demum tu illum regulariter ordinares. Qui clericus nomine Seminatus per quatuor annos te sciente ipsam ecclesiam tenuit, et secundum paupertatem suam, sicut simul saepe vidimus, et adhuc paret, bene in ea laboravit, et ad illius vicem usque dum ad ordinationem venire per annum et dimidium commendatione ministrorum tuorum, scilicet Hadulfi archidiaconi et Angelranni decani presbyteri, Grimo presbyter tuae parochiae in ipsa ecclesia cantavit: deinde ipsorum consensione Heimericus presbyter tuae parochiae per duos 126.0539D| et dimidium annos ibidem officium sacerdotale exhibuit, usque, ut supra dixi, pridie Nonas proxime praecedentis Februar. quando praefato clerico interdicta est ipsa ecclesia; et, nunc inde quaestio removetur, quasi non debeat sufficere ad sopiendam omnem remotionem antiquitas, et tanta longitudo temporum et numerositas episcoporum, ac presbyterorum sub quibus ipsa ecclesia per se nulli alteri ecclesiae subjecta constitit, cum et leges publicae tam apud Romanos, quam et apud nostrates, sed et canones, atque sedis Romanae pontificum decreta praefigunt, ut ultra triginta annos nulli liceat pro eo appellare quod legum tempus excludit; quasi etiam non debeant sufficere tuae per ministros tuos requisitiones 126.0540A| et diffinitiones, cum leges publicae atque ecclesiasticae decernant, ut quae legaliter ac regulariter distincta sunt non evellantur neque removeantur: sed et leges publicae atque ecclesiasticae decretae sunt de his qui diffinita causa removere praesumunt. Postea vero quam ipsa ecclesia eidem clerico, sicut quidam dixerunt, sine tua commendatione interdicta est, missa ibidem celebrata non fuit, nec aliquis de ipsa villa in confessione, vel in communione, vel in baptizatione sacerdotale obsequium habuit, et hac occasione duo ibidem homines sicut ad me pervenit sine confessione et communionis reconciliatione fuerunt mortui, quorum unus Erleherus, et alter Gislehardus vocabantur; nam ipsa ecclesia habet unde bene per se potest consistere; et hoc inter 126.0540B| caetera habetur indicium, quoniam a longo tempore per se constitit, quia etiam terras habet, quas Ottericus presbyter in ea ordinatus comparavit, et secundum regulas ecclesiasticas moriens ibidem reliquit, et presbyteri qui per tanta tempora in ea fuerunt bene inde se conduxerunt.
Propterea, frater, moneo dilectionem tuam, ut deposita omni contra regulas irrationabili animositate, nolis contra salutem et ministerium tuum de eadem ecclesia agere, pro eo quod ex mihi commissa ecclesia et beneficio Sigeberti mihi fidelis, viri sororis tuae, probatur existere, contra quos indebite es commotus. Praesertim cum neminem pastoris fungentem officio latere debeat, quia in exsequendo divino mysterio sicut nullius 126.0540C| gratia ad indebita provocari, ita et debita nullius odio, vel privati studii zelo debeat retardare sive pervertere: scimus enim quia regulae Aurelianensis concilii dicunt, quae tempore Ludovici regis quem sanctus Remigius cum Francorum millibus baptizavit decretae fuerunt, ut omnes basilicae quae per diversa constructae sunt, vel quotidie construuntur secundum priorum canonum regulam in ejus episcopi in cujus territorio positae sunt, potestate consistant. Et Toletanum concilium dicit, ut dotes ecclesiarum, et omnia secundum constitutionem antiquam ad episcopi ordinationem et potestatem pertineant, scilicet, ut Antiochenum concilium dicit, regat juxta reverentiam singulis competentem, et prudentiam gerat omnis possessionis quae sub ejus est potestate: 126.0540D| ita ut presbyteros et diaconos ordinet, et singula suo judicio comprehendat. Sed antequam ipsae regulae tempore Ludovici regis in synodo Aurelianensi fuerint constitutae, antiquiores non refragatae Arausici concilii regulae statuerunt, ut si quis episcoporum in alienae civitatis territorio ecclesiam aedificare disponit, vel pro fundi sui, aut ecclesiastici, vel pro quacunque suorum opportunitate, permissa licentia aedificandi, quia prohiberi hoc voto nefas est, non praesumat dedicationem, quae illi omnimodis reservatur in cujus territorio ecclesia assurgit, et reservata aedificatori suo hac gratia, ut quos desiderat clericos in re sua videre, ipsos ordinet in cujus territorio est, vel si ordinati jam sunt, ipsos habere 126.0541A| acquiescat, et omnis ecclesiae ipsius gubernatio ad eum in cujus civitatis territorio ecclesia surrexerit pertinebit. Et hac auctoritate a temporibus sancti Remigii semper praedecessores mei in temporibus praedecessorum tuorum in ecclesiis ad Codiciacam villam Laudunensis parochiae, sed et ad Juliacam villam in parochia Suessonica cum consensu ipsarum civitatum episcoporum ordinatos miserunt presbyteros. Unde et ego in Codiciaco, et in Juliaco inveni.
Sed quia mihi pro honore coepiscoporum nostrorum ipsarum sedium complacuit, ut illis decedentibus clericos ordinandos in eisdem ecclesiis episcopis propriarum parochiarum dirigerem cum libertate ecclesiastica et litteris meis ordinandos presbyteros 126.0541B| in praefatis ecclesiis misi: et Simeon, ut praedixi missum a me sibi Haimeradum ordinavit presbyterum, et domnus Rothadus meae missioni non resultans, jam in Juliaco duos a me sibi missos clericos ordinavit presbyteros, et ego ipsi, sed et aliis coepiscopis nostris in parochia nostra ecclesias habentibus, eumdem honorem sicut et praedecessores mei illorum praedecessoribus fecerunt, conservo. Et rectum est ut tu antiquae auctoritati et consuetudini tuae metropoli a tuis praedecessoribus conservatae non deroges: praesertim cum sit constitutum in primo libro capitulorum synodalium tempore Augustorum nostrorum a nostris majoribus conservatorum, ut sine auctoritate, vel consensu episcoporum presbyteri in quibuslibet ecclesiis constituantur, nec 126.0541C| expellantur; et si laici clericos probabilis vitae, et doctrinae episcopis consecrandos, suisque in ecclesiis constituendos obtulerint, nulla qualibet occasione eos rejiciant; et exinde nuper in placito domni nostri regis Caroli apud Pistas constitutum est quod et tua consensione firmasti capitulum, quo dicitur ut si abbates, vel abbatissae, aut comites, seu vassi nostri, aut caeteri laici clericos probabilis vitae et doctrinae episcopis canonice consecrandos, suisque in ecclesiis constituendos obtulerint, nulla qualibet occasione eos episcopi vel ministri eorum rejiciant.
Propterea si ipse clericus criminosus non est, et docibilis est, quod etiam in episcopo canones sacri requirunt, quoniam a nobis tibi ordinandus offertur, 126.0541D| non debes illum ab ordinatione in ecclesia ipsa rejicere, cui per tanta tempora eamdem ecclesiam consensisti: cum sanctus Innocentius in decretis suis ad Martianum Naisitanum episcopum de quibusdam presbyteris qui in parochia illius aliquandiu tenuerunt ecclesias, sed quadam occasione communionem illius mereri non poterant dicat: Frater, inquiens, charissime, si eorum assertio fidem recipit veri, suscipiendos esse ambigere non debes, quod tandiu ecclesias sibi creditas passus es retinere. Et si eumdem clericum in eadem ecclesia vis ordinare, scribe mihi secundum morem, et ego illi libertatem ecclesiasticam dabo. Si autem ipse clericus cui per tanta tempora ipsam ecclesiam in Follanaebrayo habere, 126.0542A| et in ea laborare consensisti, non placet, et per rationem, aut pro crimine, aut pro indocibilitate illum rejeceris, quem contra regulas sine mea licentia, et sine libertate canonica ordinasti, ostende, et alterum inveniemus; tantum ut praefata auctoritas regularum, et antiqua consuetudo de ipsa ecclesia nobis a te conservetur, sicut temporibus praedecessorum et decessorum tuorum Genebaudi, Berniconis, Gairfredi, Wenilonis, Ostroldi; et quando episcopatus vacavit in Ailemaro, et tempore Simeonis, ac Parduli, sed et tuo tempore usque modo meis praedecessoribus ac decessoribus Tilpino, et quando post eum vacavit episcopatus, sed et Wlfario, Eboni, et quandiu ipsum episcopatum tenuit Fulco, et post eum Noto, sed et mihi jam per viginti quinque annos 126.0542B| in Rhemorum sede ministranti hactenus est conservata amplius quam per centum annos, velut per veridicas chronicas computavi, et tibi possum ostendere, cum constet legibus, et sacris regulis cautum, quia sicut nobis pro nostro libitu non licet parochias rusticanas antiquitus constitutas sine ratione dividere: ita etiam non licet confundere. Quia vero ipsum clericum contra regulas ordinasti, regulae sacrae demonstrant dicentes: Admittuntur, inquit Leo in epistola ad universos episcopos per universas provincias constitutos, passim ad ordinem sacrum, quibus nulla natalium, nulla morum dignitas suffragatur; et quia dominis suis libertatem consequi minime potuerunt, ad fastigium sacerdotii, tanquam servilis vilitas hunc honorem capiat, provehuntur, 126.0542C| et probari Deo posse creditur, qui domino suo necdum probare se potuit. Duplex itaque in hac parte reatus est, quod et sacrum ministerium talis consortii vilitate polluitur, et dominorum, quantum ad illicitae usurpationis temeritatem pertinet jura solvuntur. Ab his itaque, fratres charissimi, omnes vestrae provinciae abstineant sacerdotes, et non tantum ab his, sed et ab aliis etiam, qui originali, aut alicui conditioni obligati sunt, volumus temperari, nisi forte eorum petitio aut voluntas accesserit qui aliquid sibi in eos vindicant potestatis: debet enim esse immunis ab aliis qui divinae militiae fuerit aggregandus, ut a castris dominicis quibus nomen ejus ascribitur nullis necessitatis vinculis abstrahatur. Et post decretam natalium honestatem moresque 126.0542D| ordinandorum describens, hanc conclusionem subjungit. Hoc itaque admonitio nostra denuntiat, quod si quis fratrum contra haec constituta venire tentaverit, et prohibita fuerit ausus admittere, a suo se noverit officio submovendum, nec communionis nostrae futurum esse consortem, qui socius esse noluit disciplinae. Sciendum vero est hic non vacare a discretione, ex rationis specialitate haec pronomen pluralis numeri, cum dicit; si quis fratrum contra haec constituta venire tentaverit, et reliqua, sicut secundum Domini dictum: Iota unum aut apex unus a lege non praeterit (Matth. V).
Repetamus superiora hujus epistolae in qua dicit: Admittuntur passim ad ordinem sacrum quibus nulla 126.0543A| natalium dignitas suffragatur. Si inter sacros ordines ordo acolythi non deputatur, de hoc nostro clerico nomine Senato a te acolytho sine nostra licentia, vel sine ecclesiastica libertate ordinato nil repeto. Et quia, ut dicit Innocentius, observatio prior durior, posterior interveniente misericordia inclinatior est, posteriores canones dicunt, ut nullus servilibus, colonariisque conditionibus obligatus juxta statuta sedis apostolicae ad honores ecclesiasticos admittatur, nisi, prius aut testamento, aut per tabulas eum legitime constiterit absolutum. Quae si quis episcoporum ejus qui ordinatur conditionem sciens transgredi per ordinationem inhibitam fortasse voluerit, anni spatio missas facere non praesumat. Hos autem Gallicanos canones, quibus saepe in tuis scriptis 126.0543B| uteris, et per quos te reclamas, scio quia non abjicies, cum Antiochenum concilium quod apostolica sedes, et universalis Ecclesia recipit dicat: Perfectum concilium est ubi interfuerit metropolitanus antistes. Et Leo ad Maximum Antiochenum episcopum: « Quidquid, inquit, propter speciales causas synodalium conciliorum ad examen episcopale defertur, potest aliquam dijudicandi habere rationem, si nihil de eo est a sanctis Patribus apud Nicaeam diffinitum. Sacri denique canones manumissiones in Ecclesia fieri posse ab imperatoribus petierunt, quae et ab eis concessa est, et a tempore ipsius concessionis regulae, et mox ecclesiasticus hactenus eas servavit, et servat. » Unde scriptum est in libro capitulorum synodalium primo, quae tempore Augustorum nostrorum 126.0543C| Caroli et Ludovici fuerunt condita capitula quinquaginta quinque. Nullus, inquiunt, episcopus servum alterius ad clericatus officium sine domini sui voluntate promovere praesumat. Et hoc Gangrense concilium prohibet et capitulo 82 ad locum; de ecclesiarum vero servis communi sententia decretum est ut archiepiscopi per singulas provincias constituti nostram auctoritatem, suffraganei vero illorum exemplar illius penes se habeant. Et quandocunque de familia ecclesiae utilis inventus aliquis ordinandus est, in ambone ipsa auctoritas eorum populo legatur, et coram sacerdotibus, vel coram fidelibus laicis ante cornu altaris, sicut in nostra auctoritate continetur, remota qualibet calliditate libertatem consequatur: et tunc demum ad 126.0543D| gradus ecclesiasticos provehatur. Similiter quoque de his agendum est quos laici de familia ecclesiarum ad sacros ordines promoveri voluerunt. Sed et de his quos praepositi canonicorum atque monachorum ordinandos expetierint, eadem forma servanda est. Ostende igitur nobis istam manumissionem ecclesiasticam de praefato clerico a te acolytho ordinato, et nihil repeto. Dictum est etiam mihi quod ter per tres presbyteros ipsum clericum ad tuam synodum vocari jussisti ut reddat rationem in tua synodo, cujus auctoritate ecclesiam in parochia tua accepit: unde tibi puto supra rationem reddidi, cujus auctoritate, et qua ratione praedictam ecclesiam in parochia tua suscepit, quam ei per tanta tempora 126.0544A| habere consensisti, sicut plurimis est manifestum. Ipse autem nullam rationem spoliatus contra rationem, et auctoritatem tibi inde in synodo regulariter reddere debet: si autem ideo illum vis in synodum tuam venire, quoniam Chalcedonenses canones dicunt nullum absolute ordinare debere presbyterum aut diaconum, nec quemlibet in gradu ecclesiastico, et reliqua, ut forte oblitus per illum discas cujus suasione illum contra regulas ordinaveris; quatenus si forte in synodo episcoporum inde compellatus fueris, habeas quid respondeas. Manda mihi, et ego illum quoniam nostrae ecclesiae est mancipium nulla libertate donatum, per meos missos tibi in synodum tuam transmittam, ut dicas quod beatus Leo ad Anatolium Constantinopolitanum episcopum scribit; 126.0544B| quia sicut in mala suasione delinquitur, ita et in mala consensione peccatur. Retractes etiam quoniam ut supra ostendi, illa quae tempore antecessorum tuorum constiterant, et post mortem Otterici de ecclesia in Follanaebrayo praesumpta fuerunt per ministros tuos Ivonem, Luidonem, Angelrannum; itemque per Hadulfum, per Famulfum, per eumdem Angelrannum destruxisti, et quae statuta fuerunt tempore antecessorum tuorum reaedificasti, quaeque nunc iterum de ipsa ecclesia destructa sunt, sed et quae praenotavi de regulis ecclesiasticis et synodalibus capitulis transtulisti. Sententiam beati Leonis ad Leonem Augustum depromptam parvipendere nullo modo debes, quam in synodo apud Suessionis audisti; et in illo libro quem tibi dedi ipse legere 126.0544C| potes. Si, inquit, quae destruxisti haec aedifico, praevaricatorem me constituo, et eis me ultionum conditionibus subdo, quas non solum auctoritas beatae memoriae principis Martiani, sed etiam ego mea consensione firmavi; et sicut presbytero nostro parochiae ad te misso respondisti, quia sicut tibi fecimus in nostra parochia de tua ecclesia, ita et tu nobis facies de nostra ecclesia in tua parochia non solum non consentio, verum et hortor ut facias, scilicet ut inquiras diligenter sub veritatis testificatione in suo sacerdotio per Angelrannum, per Grimonem, per Fraumarum presbyteros, sed et per ipsum Haimeradum quod de ipsa ecclesia testificatus est Pardulus decessor tuus coram ipsis ante obitum suum. Sed et per alios presbyteros, et vicinos ac idoneos laicos in 126.0544D| ipsa villa commanentes, et circummanentes legaliter require, quod inde ex veritate cognoscunt de his quae praescripsi, et sicut episcopus cum veritatem inveneris inde justum judicium judica, velut et ego coram missis tuis de capella episcopii tui in parochia nostra legaliter et regulariter inquisivi, et secundum leges et sacros canones ac decreta sedis Romanae pontificum diffinivi, sicut tibi scripto veritate et auctoritate subnixo ostendam loco et tempore opportuno si necessitas fuerit. Nam plures ecclesiae sunt in mea parochia de episcopio Laudunensi de quibus non tibi nec alicui tuorum ullum praejudicium intuli, neque inferre volo, quia non debeo; et quia ex capella de qua mandasti tuae intentioni non annui, ratio 126.0545A| mihi et auctoritas contradixit. Quod autem a quibusdam tuorum quod ipsa capella antiquior sit quam ecclesia in Viviniaca villa, etiamsi verum foret, tunc illi antiquitas sua suffragium afferret, si in antiquitate sua usque ad tempora moderna sicut ecclesia in Follanaebrayo mansit, persisteret: nam Atrabatis, Viromandis, et Bononia ex cujus territorio es nativus, antiquiores sedes cum episcopis propriis in Rhemorum provincia exstiterunt quam castrum montis Lauduni inter sedes computaretur in quo es ordinatus episcopus.
Sed quoniam a longo tempore certis eventuum ac necessitatum causis accidentibus illae aliis subjectae civitatibus suum privilegium perdiderunt quod non recuperant, et castrum montis Lauduni convaluit, 126.0545B| quia secundum leges, ac sacros canones atque decreta sedis Romanae pontificum pro id appellare, idque refragari non licet quod legum tempus excludit. De decimis siquidem ecclesiae episcopii Laudunensis, parochiae vero meae in Antenaco ex domini regis in dominicatu ordinationi meae commissae, non solum mihi et presbytero cui eam ad dispensandum commendavi, verum et domno regi contra leges et canones tuo tempore, quod ante actum non fuerat magnum praejudicium est a ministris tuis illatum, quod propter pacis charitatisque custodiam hactenus patienter sustinui: unde potes advertere quia tibi de illa capella justitiam non negarem, si ipsa justitia tuis votis concurreret. Propterea, frater, pro loci mei officio de praefata ecclesia juxta antiquam 126.0545C| consuetudinem, ratione, veritate atque auctoritate subnixam, ut praemisi, exsequi te regulariter moneo, quo benigno animo te suscipere et implere exopto. Quid facies si beati Leonis praeceptionem cordis aure obaudire curaveris; qui scit, inquit, se quibusdam praepositum, non moleste ferat aliquem sibi esse praelatum, sed obedientiam quam exigit etiam ipse dependat. Et quia non impune quis a sacris regulis deviare, et debitae obedientiae valeat obviare, scientiae tuae appone verba beati Gregorii, quibus ad Petrum Romanae ecclesiae subdiaconem et patrimonii magni Petri in Sicilia servantem dicit. De his, inquiens, quae tibi pro servanda justitia scribo, ego absolvor. Et tu si negligis, obligaris: terribilem judicem venientem considera, et de adventu 126.0545D| illius nunc tua consideratio contremiscat, ne tunc sine causa jam timeat, cum coram illo coelum et terra tremuerit. Audisti quod volo. Vide quid agas. Datum V Kal. Maii praesentis tertiae indictionis.
HINCMARI RHEMENSIS AD EUMDEM. HINCMARUS Rhemorum episcopus HINCMARO Laudunensi episcopo salutem, quae est in Christo Jesu Domino nostro.
Quod erga me volens dissolvere illa quae tibi scribo per jactantiam rescribendo agis singulatim, sed non singulis, causa mihi non incerta quibusdam praetermissis, respondere me pro loci mei officio, ne tibi sapiens esse videaris, ad singula contumaci inobedientiae, 126.0546A| et inobedienti pervivaciae tuae exigis, qui laboras ut superior in cunctis appareas et victor existas, metropolitano privilegio nomine tantum ironice per antiphrasim inhonorando insalutes, et cum inhonoratione contumeliosa inobediendo resultes, mihique os adeo obtures, ut de his pro quibus ad me, cui per sacros canones divino judicio commissa est provinciae totius in qua es ordinatus episcopus, sollicitudo, qui negotia videntur habere concurrant, te non audeam commonere, neque praesumam de his quae ex te reprehensibiles ad me perveniunt redarguere, quin etiam nec tuis scriptis, vel verbis in aliquo respondere, et ut totum brevi perstringam cingulo, timeam quod displiceat tibi mutire. Sed ejusmodi non es sapientiae et scientiae atque religionis, 126.0546B| seu loci episcopus, ut haec valeas obtinere. Qui si veraciter sapiens et religiosus fores, talia obtinere non attentares: et quoniam veritate, ratione, et auctoritate non potes, anxiaris, aestuas, et anhelas, ut quoquomodo et per verisimilia, et quasi auctoritati, et rationi convenientia mihi possis resistere, meque possis comprimere atque revincere. Unde et recte dicta studes prave ad sensum tuum inflectere, et ea a suo sensu quantum ex te est cogis peregrinari. Et hoc perniciosum certamen sine ulla necessitate contra me assumpsisti, et sine ulla utilitate in eo satagis laborare, cum nihil aliud a te requiram, nisi ut scriptum est (Deut. XXVI): Timeas Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et obedias ejus imperio: et sicut episcopus, quod omni convenit Christiano: 126.0546C| Pacem sequaris et sanctimoniam sine qua nemo videbit Deum (Hebr. XII), et loci tui contentus modestia te altiora ne quaeras, et ut frater ac filius charissimus agas, quatenus nos invicem recognoscamus, ne antiquus hostis per scandalum duos movens, per nequissimam victoriam multos quae non convenerant loqui faciat: ego enim ut aperte indicem qui per elationem a te nihil requiro quae mihi de canonibus suppetunt, de quibus tibi ad recognoscentiam, et resipiscentiam tuam jam saepius scripsi, tacere potuissem, si ea quae familiari sermone monerem cum charitate et humilitate susciperes. Caeterum, ut beatus Gregorius ad Joannem Constantinopolitanum episcopum dicit, rixam inferre non volo, sed tamen a te venientem non devito, quia non valeo, nec etiam 126.0546D| audeo pro loci mei officio: cum quasi me pulsando, egregius praedicator dicat: Argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina (II Tim. III). Si enim, ut veraciter fatear, utinam non ad condemnationem meam, metropolitanus tuus judicio Dei non forem, et tu provincialis episcopus metropoli, cui disponente Deo deservio, subjectus et a me ordinatus non esses, sed in alia provincia alterius ordinatus existeres, et talia de te audirem, sicut audire coepi, ex quo post concupiscentias saeculi, et elationem cordis tu ire coepisti, et verbis, et scriptis te charitatis affectu monerem, et si non obaudirer, apostolicam sequens jussionem, qui de eo praecipit qui semel et secundo commonitus non convertitur, nec obaudit, 126.0547A| te devitarem: nunc autem quia non solum sapientibus et insipientibus, sed etiam provinciae Rhemorum episcopis meis, scilicet melioribus et sapientioribus atque religiosioribus, debitor sum, locum effugiendi invenire non valeo, ut te opportune importune non moneam, cum praedicator fortissimus dicat: Mundus sum a sanguine omnium: non enim subterfugi quominus adnuntiarem omne consilium Dei vobis (Act. XX), si enim non annuntiasset, mundus a sanguine non esset; sed quibus omne consilium Dei annuntiare studuit, ab eorum sanguine mundus fuit. In qua voce et ego peccator convenior, ego insipiens ut te moneam et arguam. Et quando necessitas exigit, increpem, valde constringor, ego reus esse ostendor, qui metropolitanus episcopus vocor, qui super 126.0547B| ea mala quae propria habeo, alienas quoque mortes addo, qui tot occido, ut timeo, quot ad mortem ire quotidie tepidus et tacens video, dicente Domino per prophetam de uno pereunte; Sanguinem ejus de manu tua requiram (Ezech. XXXIII), quanto magis de multis? Et etiam de his per quos multi debent salvari, mihi haec terribilis invectio incutitur, qui ad speculandum, et etiam episcopis, peccatis meis exigentibus Dei judicio praelatus. Qua de re et archiepiscopus, unde non laetor, sed revereor, sum vocatus, qui reatu de morte animarum subjectorum constringor, quae forte potuissent semper vivere si verba meae correptionis audirent. Sanguis ergo morientis de manu speculatoris requiritur, quia peccatum subditi culpae praepositi si tacuerit reputatur. Est 126.0547C| ergo, ut beatus Gregorius dicit, quod mihi est faciendum, ut etiam moriente subdito me liberum reddam, surgam, invigilem, malis actibus contradicam, sicut scriptum est: Discurre, festina, suscita amicum tuum, ne dederis somnum oculis tuis, nec dormitent palpebrae tuae (Prov. XXVIII). Et si adhuc, ut coepisti in resistendo persistis, audiam quid loquatur in me, et ad me de resistentibus Dominus Deus. Ecce, inquiens, dedi faciem tuam valentiorem faciebus eorum, et frontem tuam duriorem frontibus eorum, ut adamantem, et ut silicem dedi faciem tuam (Ezech. III), scilicet ut sive ab auditoribus conculcer atque despiciar, nec per delatum honorem refrenetur lingua ex verecundia, nec per despectum taceat ex infirmitate. Unde iterum mihi dici exaudio: Ne timeas eos, 126.0547D| neque metuas a facie eorum, quia domus exasperans est (Ezech. II). Itaque increpandus est frater et nunquam timendus qui est exasperans domus.
Propterea de eo quod jam tertio in praefatione tuarum litterarum mihi scribens mandasti debitam in Domino devotionem, quam non subsequeris prosequendo debitam, et in Domino devotinem tibi rescribo, quia quantum spectat ad humanos carnis oculos, debitam devotionem mihi non monstras: quantum vero spectat ad mentis humanos oculos, in Domino devotionem non exhibes. Quantum autem in divinis oculis superno consilio timeo trutinari, debitam devotionem mihi rependis, qui me tuis operibus, 126.0548A| non adeo ut desideraveram laudabilibus, et tuis contradictionibus, et durissimis ac contra charitatem, quae Deus est, responsionibus et impactionibus indebitis indesinenter excrucias. Sed utinam mihi contingat quod in Evangelio (Luc. XVI) voce Abrahae de Lazaro per flagella expurgato a malis suis diviti ardenti responsum audimus. Recepit Lazarus similiter mala pro malis in vita sua; sicut et dives bona pro bonis in vita sua. Et sic opto mihi per te fieri, ut si per improvidentiam Deum in aliquo ex te offendi, qui in multis eum me offendisse et offendere humili et contrito corde confiteor, recipiam ex te per te purgationem in vita mea, ne inde crucier in vita futura, qui, ut dixi per improvidentiam, non autem per malevolentiae conscientiam, 126.0548B| tantorum gemitus qui sub manu tua, ut a multis dicitur, sicut revera sub falce gravissimo gemunt, in provectione tua excitavi, quotidie emitti ad Dominum; et proinde quotidiano, imo continuo timore et dolore constrictus non solum gemo, sed et eis congemiscens Deo cujus permissionis judicio a te scandalizatus, et mente excruciatus verbis viri flagellis attriti corde contribulato dico, qui coepit ipse me conterat, solvat manum suam et succedat me, et haec sit mihi consolatio ut affligens me dolore non parcat, nec contradicam sermonibus sancti (Job VI): vellem enim si illi placeret, ut flagellis dignum me per alium quam per te flagellaret, sed quia ita sibi placet cui bona cuncta placent, verbis suis eum conveniam qui ex affectu nostrae humanitatis Patri dignatus 126.0548C| est dicere: Pater, si fieri potest, transeat a me calix iste; verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu vis (Matth. XXVI). Et item: spiritu suo de eo qui ejus esse videbatur, praedixit: Si inimicus meus maledixisset mihi, supportassem utique: tu vero homo unanimis dux meus, et notus meus, qui simul mecum dulces capiebas cibos in domo Dei ambulavimus cum consensu (Psal. LIV). Homo scilicet pacis meae in quo sperabam, qui edebat panes meos, levavit contra me calcaneum suum (Joan. XIII): ac si aperte diceret, quod tanto gravius pertuli, quanto haec ab eo qui meus esse videbatur sensi: sed licet hinc erga me pietas cor tuum non tangat, timor tamen illud debet compungere, quia contumacia et inobedientia tua qualicunque successori beati Remigii in metropolitana 126.0548D| sede ipsius a te mihi illata in eum redundat, qui in me peccatore vicario suo totius Remorum provinciae onera portat, quinimo, Christe Deus noster! orante apud eum pro nobis eodem sanctissimo praedecessore nostro, meas contumeliosas calumnias, et persecutiones derogationum tuarum in se dignatus suscipere, qui confidens Patri super omnes coelos et super omnium angelorum verticem Saulo, ut legimus, et credimus dixit: Saule, Saule, quid me persequeris? (Act. IX.) Non enim est discredendum in tanta turba credentium quos Saulus persequebatur aliquem fuisse, licet non ita ut ego sum imperfectum, in quo sicut et in reliquis, qui videlicet corpus 126.0549A| ejus erant, si Dominus persequi dixit. Et ideo in me imperfecto, modo quolibet persecuto illum persequi credo, quia et voce sanctae Ecclesiae in qua ejus sum ultimum membrum per Psalmistam dicitur: Imperfectum meum viderunt oculi tui, et in libro tuo omnes scribentur (Psal. CXXXVIII). Et iterum Psalmista dicit: Benedixit omnes timentes se Dominus pusillos cum majoribus (Psal. CXIII); et qui in judicio dicet de benefactis benefactoribus: Quandiu fecistis uni de his minimis meis mihi fecistis (Matth. XXV).
Veraciter credo quia quidquid mihi sive benignitatis, sive malignitatis pro ejus nomine exhibetur, sine dubio illi impenditur. Et quia beatus Joannes Baptista pro veritate, videlicet pro Christo sine dubitatione occubuit, sicut ipse ostendens dicit: Ego sum veritas (Joan. XIV). Et ego, ut Apostoli utar verbis, 126.0549B| inimicus factus sum tibi vera tibi dicens et suadens, sed persuadere non valens, ut, sicut ipsa Veritas per beatum Leonem dicit: Obedientiam quam a tuis subditis exigis, praelatis tuis ipse dependas, et in ea vocatione qua vocatus es, in ea permaneas, quae quia non suffers, non solum mihi, sed et multis scandalum ingeris, et Veritas dicit: Qui scandalizaverit unum de pusillis istis qui in me credunt, expedit ut ei suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demergatur in profundum maris (Matth. XVIII). Et item idem Christus Dei virtus, et Dei sapientia dicit: Viro qui corripientem dura cervice contemnit repentinus superveniet interitus, et eum sanitas non sequetur (Prov. XXIX). Et Moyses et Aaron dura 126.0549C| cervice resistenti sibi populo dicunt: Nec contra nos est murmur vestrum, sed contra Deum (Exod. XVI). Unde nec tuas inimicitias vereor, nec te monere in necessariis, quae sine peccato non possum dimittere, desinam, sciens pacem dilectione integra intrinsecus me tenere debere, quam per vectionem vocis mihi exstrinsecus non timeo perturbare. Quod utrumque provide David se perhibet servare, cum dicit: Cum his qui oderunt pacem eram pacificus; cum loquebar illis impugnabant me gratis (Psal. CXIX). Ecce et loquens impugnabatur, et tamen impugnatus erat pacificus, quoniam nec insanientes cessabat reprehendere, nec reprehensos negligebat amare. Hinc etiam Paulus ait: Si fieri potest quod ex vobis est cum omnibus hominibus pacem habentes 126.0549D| (Rom. XII); hortatus enim Apostolus ut pacem cum omnibus haberent, praemisit dicens: Si fieri potest, atque subjunxit; quod ex vobis est: difficile quippe erat ut si mala acta corriperent, habere pacem cum omnibus possent: sed cum temporalis pax in pravorum cordibus ex nostra increpatione confunditur, inviolata necesse est ut in nostro corde servetur.
Hinc iterum David cum se totum ad foedera pacis internae constringeret, testatur quod cum malis concordiam non teneret dicens: Nonne qui te oderunt, Deus, oderam illos, et super inimicos tuos tabescebam? Perfecto odio oderam illos, inimici facti sunt mihi (Psal. CXXXVIII). Inimicos enim perfecto odio odisse est, ad quod facti sunt diligere et quod faciunt 126.0550A| increpare, mores pravorum premere, vitae prodesse. Pensandum est igitur quando ab increpatione quiescitur, quanta culpa sit, si cum his qui increpandi sunt sine increpatione pax tenetur. Si propheta tantus hoc velut historiam Domino obtulit, quod contra se pravorum inimicitias excitavit. Unde Paulus discipulos admonet dicens: Si quis non obedit verbo nostro per epistolam, hunc notate, et non commisceamini cum illo ut confundatur (II Thess. III). Atque illico subjunxit: Et nolite ut inimicum existimare illum, sed corripite ut fratrem (ibid.); ac si diceret: Pacem cum eo exteriorem solvite, sed interiorem contra illum medullitus custodite. Et qui amore tuo te credo refugere ad perfugia solita, scilicet ad excusanda excusationes in peccatis, ut dicas quia etiam de cogitatione te judico, 126.0550B| cum dicat Apostolus: Quis scit hominum quae sunt hominis, nisi spiritus hominis qui in ipso est? (I Cor. II) praevenio huic tuae objectioni dicens, quia tunc spiritus hominis ignoratur ab altero, cum verbis, vel operibus non demonstratur: nam cum scriptum sit, Ex fructibus eorum cognoscetis eos (Matth. VII), per hoc quod foris agitur quidquid intus latet aperitur. Unde recte quoque per Salomonem dicitur: Quomodo in aquis resplendent vultus perspicientium, sic corda hominum manifesta sunt prudentibus (Prov. XXVII). Cum dicis te scripsisse ad auferendam amphibologiam traditionis tuae ex primitivo genitivi inter tradentem et traditum, grammaticam quam tibi insinuari feci ego et ipse 126.0550C| satis, mihi in faciem expuis: quod gratias illi patienter portare possum, qui quod de se praedixit, pro me peccatore sustinuit: Faciem, inquit, meam non averti ab increpantibus, et conspuentibus in me (Isa. L). Sed quia te traditum, et non tradentem designas ex nomine, de hoc tuo dicto non curo, testimonium inde perhibente mihi conscientia mea nihil me hinc tibi esse debitorem. Unde et pro minimo est, ut ex hoc a te judicer vel ab humano die; sed neque me ipsum inde dijudico (I Cor. IV). Verumtamen si te ita mori gratum scirem, ut hoc ad utilitatem tuam, et ad mentis tuae sanitatem posset proficere, vel mihi inde cognoscerem aliquam necessitatem incumbere, et scriptis meis ad regem, et ad episcopos, et ipsorum testimonio, ac per alios idoneos testes 126.0550D| possem tibi ostendere me, sicut dixi, debitorem hinc tibi non esse: Uniuscujusque enim opus quale sit dies Domini declarabit (I Cor. III). Quia vero de traditione tua quereris, et nihil fit in terra sine causa, nihilque quod aut non faciat Deus propitius, aut fieri non permittat iratus, et pluraliter fieri traditiones atque diversis modis diversos et pro diversis causis traditos legimus, necesse est tibi subtiliter mentem tuam discutere, ut meditatus cum corde tuo, et non dolosa, sed recta statera appendens mores, cogitationes, verba, et actus tuos, apud te invenias haec traditio tua unde, et a quo processerit, et quem processum habeat, vel ad quem finem spectat: legimus enim quosdam a se traditos, ut Paulus ad Ephesios de 126.0551A| quibusdam dicit: Qui desperantes semetipsos tradiderunt se impudicitiae in operationem immunditiae omnis in avaritia (Ephes. IV): Tanto enim hinc, beatus inquit Gregorius, se quisque in malis praesentibus latius relaxat, quanto post hanc vitam se assequi bona aeterna desperat, et Jacobus apostolus dicit: Unusquisque tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus (Jac. I), scilicet a recto itinere, et illectus in malum. Et item Paulus ad Romanos de quibusdam scribit: Qui cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum; dicentes enim se esse sapientes stulti facti sunt (Rom. I). Et paulo post: Propter quod tradidit illos. Tradidit, dixit, id est gratia non liberavit sicut cor Pharaonis 126.0551B| induravit, quod gratia non emollivit. Et psalmus dicit: Tradidit in captivitatem virtutem eorum, et pulchritudinem eorum in manus inimici (Psal. LXXVII): in captivitatem enim virtus et pulchritudo quorumdam in manus inimici traditur, cum deceptae menti antiquus hostis ex boni operis elatione dominatur. Et apostolos expetivit Satanas ut cribraret eos sicut triticum (Luc. XXII), qui jussi sunt orare ut non intrarent in tentationem. Et Paulus quemdam tradidit Satanae, ut spiritus ejus salvus fieret in die Domini (I Cor. V). Et item: Quosdam tradidit Satanae, ut discerent non blasphemare, et filiam Abrahae incurvatam legimus a Satana, et plures propter peccata punienda quae cruciari meruerunt quasi quibusdam quaestionariis atque tortoribus traditos legimus refugis 126.0551C| spiritibus, quia non solum homines ministri et ultores sunt irae Dei in his qui malum operantur, quique non sine causa portant gladium, sed etiam contrariae fortitudines, quae appellantur furor et irae Dei (Rom. XIII). Quapropter si moribus et factis tuis exigentibus justo Dei judicio permittente, aut a te ipso, vel per spiritum refugam in peccatum, quia legimus immissiones per angelos malos (Psal. LXXVII), vel hominem Dei ministrum ad poenam peccati es traditus, si te non recognoscis, et non corrigendo resipiscis, non habes unde queraris, sed unde tribuleris; quia non dicit Dominus: Beati qui persecutionem patiuntur propter injustitiam, sed propter justitiam (Matth. V). Et Apostolus dicit: Beatus qui suffert tentationem, quoniam cum probatus fuerit accipiet coronam 126.0551D| vitae (Jac. I), quia, sicut beatus Cyprianus ait, martyrem non facit poena, sed causa: nam cum Christo crucem etiam periturus latro suscepit, sed quem reatus proprius tenuit, par crucifixio non absolvit. Et persecutio, vel traditio dum non rationabiliter sustinetur, ut beatus monstrat Gregorius, nequaquam proficit ad salutem. Nam nulli fas est retributionem praemiorum exspectare per culpam, quod et beatus Petrus apostolus demonstrat dicens: Quae est enim gratia si peccantes et colaphizati suffertis? (I Petr. II.) Contra hos propheta Domino queritur dicens: Attrivisti eos et renuerunt accipere disciplinam (Jerem. III). Hinc est quod Dominus dicit: Interfeci et perdidi populum istum, et tamen a viis suis non sunt 126.0552A| reversi (Jerem. XV). Hinc rursus ait: Populus non est reversus ad percutientem se (Isa. IX). Hinc voce flagellantium propheta conqueritur dicens: Curavimus Babylonem, et non est sanata (Jerem. LI): Babylon quippe curatur, nec tamen ad sanitatem reducitur, quando mens in prava actione confusa verba correptionis audit, flagella correctionis percipit, et tamen ad recta salutis itinera redire contemnit. Hinc captivo Israelitico populo, nec tamen ab iniquitate converso Dominus exprobrat dicens: Versa est mihi domus Israel in scoriam: omnes isti aes, et stannum, et ferrum, et plumbum in medio fornacis (Ezech. XXII); ac si aperte dicat: Purgare eos per ignem tribulationis volui, et argentum illos, vel aurum fieri quaesivi; sed in fornace mihi in aes, stannum, ferrum et plumbum 126.0552B| versi sunt, quia non ad virtutem, sed ad vitia etiam in tribulatione proruperunt; quoniam aut ad sonitum murmurationis eruperunt, aut simulationis vitio non carere decreverunt, aut in nocendi malitia proximis perseveraverunt, aut a desideriis terrenis pressi in tribulatione purgari non potuerunt.
Hinc rursus scriptum est: Multo labore sudatum est, et non exivit de anima rubigo ejus, neque per ignem (Ezech. XXIV), ignem quippe nobis tribulationis admovet, ut in nobis rubiginem vitiorum Dominus purget, sed nec per ignem amittimus quando et rubiginis inter flagella, vel per flagella vitio non caremus. Hinc propheta iterum dicit: Frustra conflavit consolator, malitiae eorum non sunt consumptae (Jerem. VI). Poena, inquit Gregorius, praesens si afflicti animum 126.0552C| convertit, finis est culpae praecedentis - si autem ad timorem Domini minime convertit, initium est poenae sequentis. Cavendum ergo nobis est et summopere in fletibus tota mentis conversione vigilandum, ne de tormento ad tormenta transeamus. Qui ergo justus patitur, si patienter ea quae patitur sustinet, Christum imitatur. Qui in flagellis corrigitur, latronem qui in cruce Christum cognovit, et post crucem paradisum cum Christo intravit; qui nec inter flagella desistit a culpis, sinistrum imitamur latronem, qui propter peccata ascendit in crucem, et post crucem ruit in tartarum. Si ergo propter peccatum modo quolibet vel a quocunque traditus es, et per traditionis persecutionem correctus, ut audire merearis a Domino, et si non auribus corporis, vel auribus illis de quibus 126.0552D| Psalmista dicit: Audiam quid loquatur in me Dominus Deus (Psal. LXXXIV), quod audivit qui propter peccatum flagellatus, et per flagellum purgatus est, dicente Domino: Ecce sanus factus es, jam noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat (Joan. V). Habes unde gaudeas, et quod cavendo custodias. Si autem ideo traditus, et traditione flagellatus es, non quia peccasti, sed ne peccares, sicut Paulus qui dixit: Ne magnitudo revelationum extollat me datus est mihi stimulus carnis meae, ut me colaphizet (II Cor. XII). Libenter gloriare in infirmitatibus tuis, ut inhabitet in te virtus Christi. Si denique a quocunque, vel modo quocunque traditus es, vel non propter praecedens peccatum, vel ideo ut non 126.0553A| incurreres quod poterat accidere tibi peccatum, sed ut justus justificareris adhuc, sicut Tobias, et Job de quo Dominus dixit ad Satan: Ecce in manu tua est, tantum animam illius serva (Job I), custodire te oportet ut ne de flagello murmures, et animam tuam quam Dominus servare in Job jusserat, murmurando in potestatem illius tradas. Neque murmuraveritis, inquit Apostolus, sicut quidam eorum murmuraverunt, et a serpentibus perierunt (I Cor. X). Cavere etiam summopere debes ut aucta per flagellum merita de caetero peccando non inquines, sed juxta vocem Domini corde bono et optimo verbum, et purgationem ejus retinens fructum afferas in patientia (Luc. VIII), quoniam qui humiliter etiam pro peccatis suis flagella suscipiunt, post flagella ad 126.0553B| requiem sublimiter suscipiuntur. Sic uva calcibus tunditur, et in vini saporem liquatur; sic oliva contritionibus expressa amurcam suam deserit, et in olei liquorem pinguescit, sic per trituram areae a paleis grana separantur, et ad horreum purgata perveniunt. Quisquis ergo appetit plene vitia vincere, studeat humiliter purgationis suae flagella tolerare, ut tanto post ad judicem mundior veniat, quanto nunc ejus rubiginem ignis tribulationis purgat. Quod dicis meis apicibus te solito more morderi, sed non te sensisse laedi, si ita quod dicis ita ut est intelligendum intelligis, non improbo, quia et erat unde morderi, sed ad sanitatem; et idcirco te non laedi sentire debebas: sit enim ut in Evangelio legimus plaga sanatus, scilicet per acrem vini morsum, 126.0553C| et per olei fomentum: cum enim tibi ostendi quod actum sit, rite ad morsum intellexisti, et cum ostendi quid agendum sit, si recte facis, pertinere ad olei fomentum intelligis. Si autem adeo intentionem tuam rebus transitoriis immoderatius implicas, ut quibus negligentiarum jaculis transfigaris, vel quibus monitionum medicamentis debeas curari ignores, quia nec laesum, nec sanabilem te sentis probabiliter improbo. Unde per Salomonem vox percussi et dormientis exprimitur qui ait: Verberaverunt me, sed non dolui; traxerunt me, et ego non sensi (Prov. XXIII): mens quippe a cura suae sollicitudinis dormiens verberatur, et non dolet; quia sicut imminentia mala non prospicit, sic nec perpetrata pertimescit: trahitur et nequaquam sentit quoniam per 126.0553D| illecebras vitiorum ducitur, nec tamen a sui custodia suscitatur. Quod dicis a me jaculis te impetitum, naevoque notatum, noli agere ut hoc mihi necesse sit facere, et me ab his senties conquiescere. Quod dicis te integro fugatum anno, et non dicis a quo fugatus existas, nescio quid inde tibi respondeam, nisi quod dicit Scriptura, quod in te Dominus cadere non permittat: Fugit impius nemine persequente (Prov. XXVIII). Quod dicis te ad instar Abner fugatum (II Reg. IV), et serris tritum, et ideo non tacere permissum, non convenienter sententiam beati Gregorii in persecutione Abner ab Asahel posuisti, quia non me furentem tuum persecutorem, sed ad corrigendum excessus tuos pro 126.0554A| loci mei officio intelligere debueras monitorem.: et tu non me aversa hasta, ut Abner Asahel persequentem feris, et tranquille ex quibusdam tangis, et quasi parcendo superas, sed invehendo, et resistendo in faciem quantum potes per contumacem contemptum si potes ad furorem provocando exaggerare non cessas; et ideo responsionum ratione in intimis sub tranquillitate tactus ab eo quod me pro necessitate loci mei erexeram non cado, neque succumbo, sed validius semper clamo, clamavi, clamabo per aevum, et sicut tuba exaltabo vocem meam (Isa. LVIII), et annuntiabo tibi excessus tuos, et satagam te revocare pro viribus a contumaci elatione tua. Quod dicis te serris tritum; improprie quantum audeo dicere hoc tua grammatica 126.0554B| protulit: nemo enim serris teritur, sed secatur, quod bene Paulus intellexit scribens ad Hebraeos cum passiones sanctorum descripsit dicens: Sancti ludibria et verbera experti, insuper et vincula et carceres, lapidati sunt, secti sunt (Hebr. VII): non enim dixit triti sunt: serra enim dentata fieri legitur, et ego quantum possum dentatis serris te ab accidentibus quae episcopo non sunt propria secare laboro, et spiritalibus dentibus mordere ac stimulis verborum monentium, et clavis increpationum configere non omittam; quoniam, ut Scriptura dicit, verba sapientum quasi stimuli, et quasi clavi in altum defixi (Eccli. XII), quia videlicet, ut exponit beatus Gregorius, verba sapientum culpas delinquentium nesciunt palpare, sed pungere. Quia vero incomposite 126.0554C| praeteritum verbi teror serris composuisti, multis locis non solum in tua grammatica, sed etiam in Scripturis praevales invenire, sed et in illo loco ubi Dominus Moysi qualiter thymiama quod nostra lingua incensum dicitur facere jussit dicens: Cumque in tenuissimum pulverem universa contuderis (Exod. XXX). Unde sanctus Gregorius: in tenuissimum pulverem aromata universa conterimus. Et item, aromata in pulverem redigere, est virtutes recogitando terere. Hujus activi passivum est, sicut melius nosti, teror, cujus est praeteritum tritus, quod non rite serris, sed pilae ac pilo potius applicari debet, sicut Salomon demonstrat dicens: Si contuderis stultum in pila, quasi ptisanas feriente desuper pilo, non auferetur ab eo stultitia ejus (Prov. XXVII). Quodque thymiama 126.0554D| per Moysem a Domino jussum fieri quotidie nos sacri altaris ministerio addicti debemus componere, ut recte possimus Domino dicere: Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo (Psal. CXL).
De eo quod dicis te mirari cur Hadulfum tandiu remorantem non remittam, praesertim cum super eo meae, ut justum erat, annuisti interventioni, ideo pleniter non respondeo, quia sincera non est soliditate veritatis et charitatis atque pacis tua mandatio, tantum hoc rescribo, quia quotiescunque ad me illum misisti, semper tibi illum remisi, et non sicut aliis litteris de eo mihi directis quantum ex me est, contumacem illum a me recepisti quasi contumax tibi exstiterit: non mea suasio, sed, ut aestimo, tua 126.0555A| factio hoc ab illo exegit, quia ut puto calice Babylonico quo vicissim ac singillatim gentes propinatas usque ad Sesag [ f., Sesach] novissimum legimus, a te ille etiam est propinatus, sicut et plures alii exstiterunt. Nam, ut scriptum est (Jerem. XXV), a sanctuario meo incipite, a me nutritore tuo, et ab his qui te mecum nutrierunt, vel inter quos nutritus fuisti, prius incoepisti derelinquens nos, et odio habere inchoans, atque aliorum familiaritates expetens, deinde per alios, et alios tam amicos quam et subditos, tam clericos quam et laicos hactenus discurrens, et viritim praecedentes relinquens usque ad hunc tibi familiarissimum cursus tuus pervenit, et cum tali gratia de scala vitrea tuae familiaritatis decidit, sicut et nos priores, et illius de tuis subditis 126.0555B| antecessores cecidimus, si tamen talis casus non potius ascensus quam casus dici debeat. Cum tibi Salomon dicat: Amicum tuum, et amicum patris tui ne dimiseris (Prov. XXVII). Et sanctus Hieronymus dicit: Proverbium, inquiens, est quod serviri nequeat qui nulli servivit, sicut tibi serviri non potest qui nulli servisti, quique non laborando, sed deliciando, et dormiendo alterius labore quod habes adeptus fuisti. Et quod Simonides cum interrogaretur quod inter homines celerrime consenesceret, beneficium, inquit, manifeste ostendis. Et Salomon dicit: Qui reddit mala pro bonis, non recedet malum de domo ejus, et qui mentis est durae, corruet in malum (Prov. XXVIII).
De hoc quod dicis te nescire unde sciam te consensisse 126.0555C| ecclesiam Sanato clerico nostro in Follanaebrayo, quoniam nec res nota est, nec per casus aut formas saltem verisimiles inflectitur, et ideo nec te consensisse scio, nec illud probare possum, tibi rescribo, quia indignum tibi esse debuerat, quoniam est utique indecorum ut pro illusione mea episcopus ad cunas infantilis grammaticae redires: hoc enim quod mihi scribis respondere solebas in schola, quando nomina, vel pronomina, seu verba declinare, me jubente, insinuabaris: cum enim te conscholarius puerulus interrogabat hoc vel illud quae pars est? Respondere solebas sicut tibi videbatur quae pars erat; et inferente illo, unde hoc scires, dicebas, si rite remetior, quod mihi multis jam annis transactis non venit 126.0555D| in memoriam, quia res nota est, et per casus, vel modos, seu formas inflectitur. Et talia frater et filius meus ad derisionem quasi pituita, scilicet flegma coagulatum et vetustum ac mucidum mihi in vultum excreas, et non attendis quantum Deum, qualiscunque ego sim in contemptu ministerii sacri sine reverentia ulla offendas. Jam ut antiquo proverbio dicitur, bos lassus fortius figit pedem; quia intelligere in praecedentibus litteris noluisti, vel potius dedignatus fuisti, aut si intellexisti dicere refugis, mihi non pigrum, licet non tibi necessarium, est iterare unde hoc scio, quia et res nota est, et a longo tempore per humaniter accidentes casus inflexa, et per formas non dicam verisimiles, sed et 126.0556A| per veras ostenditur, videlicet quia sicut tibi ex ordine scripsi, tempore Tilpini, et quando post eum per annos circiter novem metropolis Rhemorum vacavit episcopo, et tempore Wolfarii, et tempore Ebonis, et quando Folco, et post eum Nottho ipsum episcopium tenuerunt, sed et tempore meo. Per tempora episcoporum Laudunensis ecclesiae Genebaudi videlicet junioris, Berneconis, Gairfredi, Wanilonis, Ostroldi, et quando episcopatus vacavit in Ailemaro, et tempore Simeonis, ac Parduli, sed et tuo tempore per tempora quando Rodulfus tempore Tilpini habuit villam Follanaebrayum in beneficio, et post eum Odelharius, deinde Odalgisus, deinde Odelharius: deinde quando post eum idem beneficium commissum fuit Osvero, habuit ipsa ecclesia 126.0556B| in Follanaebrayo semper presbyteros, ex quo memorari potest, Ferherum scilicet, et post eum Dodonem, deinde Haimbradum, deinde Ottericum, et post eum per quinque annos Bertfridum; et nunquam fuit ecclesiae in Codiciaco subjecta. Et quando Ottericus presbyter ordinatus a Wanilone Laudunensi episcopo in ecclesia Follanaebrayo degebat, fuit presbyter in Codiciaco Nodalbertus per annos circiter viginti, et post Nodalbertum fuit ibi presbyter Gozmarus per annos circiter triginta. Et post Gozmarum, sicut ibi praescripsi, misi istum Haimeradum qui in Codiciaco nunc degit Simeoni ad ordinandum, quem in ecclesia, quae est in Codiciaco, ordinavit. Et tempore Simeonis semper in Follanaebrayo Ottericus presbyter sicut in ea ordinatus mansit.
126.0556C| Sed et tempore Parduli usque circa finem ipsius, et tunc Wlfegerus clericus ipsam ecclesiam consentiente Pardulo tenuit usque ad obitum Parduli: post obitum autem Parduli, et post ordinationem tuam Bertfridus presbyter in tua ecclesia secus Cadomum, et in ecclesia nostra in Follanaebrayo per quinque circiter annos officium sacerdotale exhibuit: utrum tu hoc consenseris, ut tuam ecclesiam, juxta quam ibas et redibas quando ad palatium ibas, vel de eo redibas, cum ecclesia in Follanaebrayo tenuerit, tu videris. Abscedente autem de parochia tua Bertfrido, pro fama de eo vulgata, concessi more praedecessorum meorum Sigeberto, cui illud beneficium dedi, ut clericum nostrum Sanatum in eadem ecclesia ordinandum tibi offerret; et si tu illum probabilem 126.0556D| judicares, ego illi libertatem ecclesiasticam darem. Et sic demum tu illum regulariter ordinares. Qui clericus per quatuor annos ipsam ecclesiam tenuit, et secundum paupertatem suam, sicut simul saepe vidimus, et adhuc paret, bene in ea laboravit; et quando simul equitabamus juxta ipsam ecclesiam in qua idem clericus laborabat, euntes ad regem te audiente se reclamaverunt ad me ipsi homines pro ordinatione dilata ejusdem clerici, quia non habebant presbyterum; et tu me audiente, sed et multis aliis et meis et tuis audientibus respondisti quod verum non dicerent, quia nullam indigentiam de ministerio sacerdotali habebant: et ad tua verba te audiente, ego eisdem hominibus dixi quod tu habebas 126.0557A| dispositum ut nullam indigentiam de ministerio sacerdotali haberent, donec ipse clericus ordinaretur. Et nihil contradixisti. Et per annum et dimidium ipso clerico eamdem ecclesiam tenente, Grimmo parochiae tuae presbyter ibi cantavit. Et per duos annos et dimidium ibidem Haimericus presbyter officium sacerdotale exhibuit usque pridie nonas proxime praecedentis Februarii.
Et quia quaeris unde hoc scio, sic mihi quantum ex antiquitate per veraces homines didici, et per os Parduli audivi, et post eum per os tuum, sicut dixi, audivi, et oculis vidi, res mihi nota est; et per has veras formas nota mihi ostenditur. Si autem illa negas quae per teipsum cum auditu multorum scio, minus tibi credere potero, si te excusaveris ex his qui 126.0557B| de te per alios audio: tamen me et te latere non potest quod nec tibi, sicut nec mihi, reputari posse ex veritate cupio quod scriptum est: Os quod mentitur occidit animam (Sap. I). Et: Quod de ore procedit, scilicet veritati contrarium, hoc coinquinat hominem (Matth. XV). Et Salomon dicit: Testis falsus non erit impunitus (Prov. XIX). Duobus inquiunt modis auctores fit falsus testis, scilicet aut falsa dicendo, aut vera reticendo. Nihil est, inquit beatus Gregorius, ad defendendum puritate tutius, nil ad dicendum veritate facilius: nam dum fallaciam suam tueri quis cogitur, duro cor labore fatigatur. Hinc namque scriptum est: Labor labiorum ipsorum operiet eos: qui enim nunc implet, tunc operit, quia cujus animum per blandam inquietudinem exerit, tunc per asperam 126.0557C| retributionem premit. Hinc per Jeremiam dicitur: Docuerunt linguam suam loqui mendacium, ut inique agerent laboraverunt (Jerem. IX); ac si aperte diceretur: Qui amici esse veritatis sine labore poterant, ut peccent laborant: cumque vivere simpliciter renuunt, laboribus exigunt ut moriantur: nam plerumque in culpa deprehensi, dum quales sint cognosci refugiunt, sese sub fallaci velamine abscondunt: et hoc quod peccant, quodque jam aperte cernitur excusare moliuntur; ita ut saepe is qui eorum culpas corripere studet, aspersae falsitatis nebulis seductus pene amisisse videat, quod de eis jam certum tenebat. Unde recte sub Judaeae specie per prophetam contra peccantem animam, excusantemque se dicitur: Ibi habuit foveam ericius (Isa. 126.0557D| XXXIV): ericii quippe nomine impurae mentis seseque callide defendentis duplicitas designatur: quia videlicet ericius cum apprehenditur, ejus et caput cernitur, et pedes videntur, et corpus omne conspicitur: sed mox cum apprehensus fuerit semetipsum in sphaeram colligit, pedes introrsus subtrahit, caput abscondit, et intra tenentis manus totum simul amittitur, quod totum simul antea videbatur. Sic nimirum sic impurae mentes sunt cum in suis excessibus comprehenduntur: caput enim ericii cernitur, quia quo initio ad culpam peccator accesserit, videtur. Pedes ericii conspiciuntur, quia quibus vestigiis nequitia sit perpetrata cognoscitur; et tamen adductis repente excusationibus impura mens 126.0558A| introrsus pedes colligit, quia cuncta iniquitatis suae vestigia abscondit. Caput subtrahit, quia miris defensionibus nec inchoasse se malum aliquod ostendit, et quasi sphaera in manu tenentis remanet; quia is qui corripit cuncta quae jam cognoverat subito amittens, involutum intra conscientiam peccatorem tenet. Et qui totum jam deprehendendo viderat, tergiversatione pravae defensionis inclusus totum pariter ignorat. Foveam ergo ericius habet in reprobis, quia malitiosae mentis duplicitas sese inter se colligens abscondit in tenebris defensionis. Audiant impuri quod scriptum est: Qui ambulat simpliciter, ambulat confidenter (Rom. X et XXIII): fiducia quippe magnae securitatis est simplicitas actionis. Audiant quod sapientis ore dicitur: Spiritus 126.0558B| sanctus disciplinae effugiet fictum (Sap. I). Audiant quod Scriptura rursum teste perhibetur: Cum simplicibus sermocinatio ejus (Prov. III). Deo enim sermocinari est per illustrationem suae praesentiae humanis mentibus arcana revelare. Cum simplicibus igitur sermocinari dicitur, quia de supernis mysteriis illorum mentes radio suae visitationis illuminat, quos nulla umbra duplicitatis obscurat.
Est autem speciale duplicium malum; quia dum perversa et duplici actione caeteros fallunt, quasi praestantius caeteris prudentes se esse gloriantur. Et quia districtione retributionis non considerant de damnis suis miseri exsultant, et caetera quae in regula pastorali beati Gregorii ex ordine potes relegere, quam tibi una cum libro sacrorum canonum 126.0558C| in manu ante altare sanctae Mariae in die ordinationis tuae misi, obtestans quae ignorare non potes et oblivisci non debes. Verumtamen hanc negationem tuam, quam sine ulla necessitate assumpsisti ad injuriam meam pertinere non ducam, nec pro crimine reputabo, neque pro hac sola negatione tua me a communione tua separabo, sequens capitulum Africani concilii, quod tu detruncatum, et a suo sensu expositum mihi scripsisti, ultimam ejus particulam ad tuum sensum inflectendo, scripto tuo mihi directo imponere, quia nec pro crimine ducendum puto, si clerico ordinando usque ad ordinationem consensisti in ecclesia in qua ordinandus erat laborare, donec ad ordinandum perveniret, et si dignus atque idoneus inventus foret ordinaretur, 126.0558D| quia nec sanctus Innocentius, sicut tibi praescripsi, pro crimine reputavit episcopo qui presbyteris quibusdam consensit in sua parochia ecclesias diutius retinere, qui communionem illius eatenus non poterant promereri, sed statuit ut quibus easdem ecclesias retinere diu in parochia sua consenserat, suam eis communionem nullatenus denegaret. Integritas autem ipsius capituli Africani concilii, cujus partem ultimam tuo scripto inseruisti, ista est: Item placuit ut si quando episcopus dicit aliquem sibi soli proprium crimen fuisse confessum, atque ille neget, non putet ad injuriam suam episcopus pertinere quod illi soli non creditur. Et si scrupulo propriae conscientiae se dicit neganti nolle communicare 126.0559A| quandiu excommunicato non comunicaverit suus episcopus, eidem episcopo ab aliis non communicetur episcopis, ut magis caveat episcopus ne dicat in quemquam quod aliis documentis convincere non potest.
Haec documenta quae tibi et prius, et nunc scribo qualiter didici et praecedenti, et hac subsequenti lectione potes cognoscere, ad quae confirmanda, et ad te convincendum nullos testes producam, quia non debeo, nec de hac re secretam confessionem tuam, quam non accepi, promere volo, cum Scriptura dicat ei: Qui revelat arcana, et ambulat fraudulenter, et dilatat labia sua, ne commiscearis (Prov. XX). Quod ita exponunt doctores catholici: Ne commiscearis ejus amicitiis qui prioris amici secreta 126.0559B| denudat, sed hunc velut perfidum cave. Ostendere autem et monere te debeo, ut secundum leges et regulas inde quod justum est exsequaris. De eo vero quod negas per multas ambages non verisimiles, quibus mihi et longum et inutile respondere videtur, te non consensisse, ut ipse clericus eamdem teneret ecclesiam si in contumacia et negatione tua perseverare decreveris, habeas illum conscientiae et negationis tuae judicem, quem habebis et testem. Et quoniam mihi scripsisti quod inde causam quam nescis investigare et mihi remandare debeas, timeo pro te ne sicut jam fecisti ut victor in contentione videreris quando contra sacram auctoritatem cuidam decreto pernicioso, ut dicitur, subscripsisti, et clericos ac presbyteros parochiae tuae subscribere 126.0559C| fecisti, te de causa hujus ecclesiae in aliquo naufrages, et alios tecum irregulariter colligans ut evincas, in naufragium ducas. Unde obtestor et moneo te per sanctam et inseparabilem unius divinitatis Trinitatem, et per Christum Jesum Redemptorem nostrum, et per gratiam Spiritus sancti, qui maxime in ordinationibus operatur, quem per impositionem manuum mearum accepisti; et per gloriam sanctae Dei genitricis et semper virginis Mariae, ac per electos Dei angelos, et per beati Remigii merita, et metropolitanam auctoritatem eidem praedecessori meo, et in ejus successione divinitus mihi collatam, ut contra leges quas catholica et apostolica Ecclesia ex antiquo servandas suscepit, contraque sacros sanctorum conciliorum canones et decreta sedis 126.0559D| Romanae pontificum de sacris ordinibus, et canonum promulgata disciplinis de causa Ecclesiae ipsius non facias, sed sine ullo praejudicio, quantum Deus tibi scire et posse dederit, quod juste et rationabiliter videris exsequaris, et non negligas vel parvipendas rogo hanc obtestationem justitia et ratione atque auctoritate plenam, quia si potui propter ministerium mihi collatum exorare Deum per humilitatem ut tu per impositionem manuum mearum fieres ordinatus episcopus, possum et debeo eodem ministerio te obtestari per auctoritatem ut facias quod facere debet episcopus, sicut et Paulus obtestatus est Timothaeum a se ordinatum episcopum, ut non declinans in aliam partem, sine 126.0560A| praejudicio servaret mandatum (I Tim. V). Et scias, certissime quoniam si secus egeris, Deo annuente et vita comite, opportuno tempore hoc non sine regulari discussione dimittam, non mei, quod absit, causa, sed sacrarum regularum contemptu. De eo quod in eodem tuo insulso scripto apposuisti: Item canon dicit: Qui unum crimen probare non poterit ad alia admitti non debet, tibi rescribo, Nescis quid dicis; plenus indignatione et contumacia non potes oculis mentis videre quod verbis debeas promere, vel quod debeas reticere; si sequereris beatum David, Dominum deprecareris ut poneret custodiam ori tuo, et ostium circumstantiae labiis tuis (Psal. XXXVIII). Canon dicit: Quotiescunque clericis multa crimina ab accusatoribus objiciuntur, et unum ex 126.0560B| ipsis de quo prius egerit probare non valuerit, ad caetera jam non admittatur; dic quis est ille accusator; dic apud quem te accusator accusat; dic in quo regulari judicio te accusat; dic de quibus criminibus te accusator accusat; dic de quo crimine accusator egit, quod probare non valuit, ut ad caetera jam non admittatur: quotiescunque enim te metropolitana auctoritate monuero, cui per sacros canones commissa est sollicitudo totius provinciae de his pro quibus ad me de tua parochia qui negotia videntur habere concurrunt, semper accusator tuus existam. Et cum longius a te separatus corpore fuero, et verbis vel litteris te monuero, pro accusatore tuo de criminibus in judicio regulari tenebor. Regulae namque dicunt apud quem et qualiter accusandus 126.0560C| episcopus debeat accusari, et ubi, et qualiter, vel a quibus debeat judicari; et quoties tibi ostendero per sanctarum Scripturarum tramitem, et sacrarum regularum auctoritatem in quibus excedis, semper te a me irregulariter, scilicet absque regulari videlicet synodali judicio, judicatum causaberis: Dominus enim dicit in Evangelio: Audistis quia dictum est antiquis, Non occides; qui autem occiderit reus erit judicio: ego autem dico vobis quia omnis qui irascitur fratri suo sine causa, reus erit judicio (Matth. V), etc.
Et sacri canones saepenumero dicunt: Si quis praeter haec fecerit, quasi contra magnum concilium se efferens, ipse de clericatus honore periclitabitur. Et decreta sanctae sedis Romanae pontificum hoc sensu dicunt: Si quis fratrum contra haec constituta venire 126.0560D| tentaverit, et prohibita fuerit ausus admittere, a suo se noverit officio submovendum. Et ut tibi ostendatur in quibus contra haec agis, sustinere non potes, sed semper te irregulariter judicatum quereris, et laboras quaerendo nodum in scirpo, et unde tuam sapientiam jactitas, inde magis stultitiam monstras, cum dicat Apostolus: Si quis vult inter vos sapiens fieri, stultus fiat ut sit sapiens (I Cor. III). Et Salomon dicit: Qui impatiens est exaltat stultitiam suam, et qui increpationes odit morietur (Prov. XIV); et: Non amat pestilens eum qui se corripit, nec cum sapientibus graditur (Prov. XV); et: Filius sapiens doctrina patris; qui autem illusor est, non audit cum arguitur (Prov. XIII); et: Auris quae audit increpationes vitae, in medio sapientum 126.0561A| commorabitur. Qui abjecit disciplinam, despicit animam suam; qui autem acquiescit increpationibus, possessor est cordis (Prov. XV); et: Qui meditatur discordias, diligit rixas, et qui provocat iras, producit discordias (Prov. XXX); et: Qui exaltat os suum, quaerit ruinam (Prov. XVII); et: Non recipit stultus verba prudentiae, nisi ea dixeris quae versantur in corde ejus (Prov. XVIII); et: Vidisti hominem sapientem sibi videri, magis illo spem habebit stultus (Prov. XXVI); et: Expedit magis ursae occurrere raptis foetibus, quam fatuo sibi confidenti in stultitia sua (Prov. XVII); et: Stultus irridet disciplinam patris sui: qui autem custodit increpationes astutior fiet (Prov. XV). Deinde post plurimum, non solum inutilia, sed et fatua adhuc pervenisti ut diceres; 126.0561B| quia capitulum quod contra te scripsi de primo libro capitulorum synodalium pro te faceret, ut sine auctoritate, vel consensu episcoporum presbyteri in quibuslibet ecclesiis non constituantur, nec expellantur. Et quod conjunctim in eodem habetur capitulo, et tibi scripsi, propter quod et praecedentia, ut integrum illud monstrarent capitulum memorari noluisti; scilicet si laici clericos probabilis vitae et doctrinae episcopis consecrandos, suisque in ecclesiis constituendos obtulerint, nulla qualibet ratione eos rejiciant. Dic quis sine auctoritate, vel tuo consensu in Follanaebrayo constituit? Ego, ut praedixi, Sigeberto clericum nostrum concessi, ut tibi illum ad ordinandum offerret, et si illum ordinare velles, ego illi libertatem ecclesiasticam facerem. Quomodo 126.0561C| ergo sine tua auctoritate Sigebertus ibi presbyterum constituit? et ubi est ille presbyter? Et Deo gratias quia sicut in subsequenti capitulo regio tuo scripto inserto dixisti, non adhuc habes illam potestatem de Sigeberto, ut bannum regium illum rewadiare cogas, ut per fidejussores ad palatium regium venire facias; quia nec tuus est parochianus, nec de tuo missatico divino, vel humano, nec in ipsa ecclesia presbyterum contra auctoritatem episcopalem constituit; sed forte impletur in te quod scriptum est: Abominatio Domini est omnis arrogans, etiamsi manu ad manum fuerit, non erit innocens (Prov. XVI), quia si cessat a perversitate quam explere non potest in operatione, non vacat a malitiosa voluntate quam desiderat si posset explere in opere.
126.0561D| Deinde ad me redis rodendum, dicens: « Perquiro cur a tanto tempore de sua, quin mei clerici irregulari ordinatione non requisistis. » Huc, respondeo tibi, certe quia antea illum a te ordinatum non audivi, nisi postquam ipsi homines de praefata villa se ad me reclamaverunt: nec in voluntate unquam habui ut de illicita ordinatione a te facta te unquam vel usquam impeterem. Denique dicis: « Prius erat modus ordinationis cognoscendus; et sic aut ordinator aut ordinatus jure judicandus, aut utrique canonico percellendi cauterio. » Dic, frater: Quis te judicavit? et in quo regulari judicio inde es judicatus, vel compellatus: sed non mirum est quod agis, facis enim ut soles quod diligis. Dicit Scriptura: 126.0562A| Ephraim vitula docta diligere trituram (Ose. X). Et item: Ephraim panis subcinericius qui nunquam reversatur (Ose. VII). Deinde dicis: « Ergo capitulum quod ex Augustorum nostrorum libro quasi contra me quod agit pro me detruncatum posuistis, integrum resumite, » non est verum; detruncatum illud capitulum regium tibi non misi: non enim ille clericus meus, aut tuus, vel alicujus est liberi hominis servus; et ideo quod capitulum illud de servis quorumlibet dicit, non posui, quia ad istum clericum non pertinebat. Quia vero mihi et non tibi commissae ecclesiae servus est, quod de ecclesiasticis servis illud capitulum dicit, hoc tibi scripsi, quia et hoc ad causam istius clerici pertinere cognovi. Et post ista persequeris: « Hujus autem 126.0562B| capituli tenore perspecto, responsum de ordinatione clerici vestri meum, si a me facta est tempore et loco cum congruo tunc canonico exspectate, et interea de mea irregulari ordinatione judicare desistite, quoniam accusator simul et judex non eritis. Et post capitulum canonum de scientia hujus clerici conditionis, et de transgressione per ordinationem inhibitam patet quid decerneretur, quae prius si placet opponenda est, et aut confesso, aut convicto inculcandum erit judicium. Quod jam licet de me non convicto, nec confesso absque ulla synodo, sine ulla hujusmodi interrogatione, aut requisitione, aut praesenti interpellatione officium accusatoris simul et judicis, tam de absente, quam absenti scripto vobis judicantes exercueritis, ita pronuntiando. 126.0562C| Quia vero ipsum clericum contra regulas ordinasti, sacrae regulae demonstrant dicentes. » Et tunc ponis capitulum beati Leonis quod tibi scripsi; in cujus fine solito more tuam ostentas scientiam, de qua ostentata scientia tua, quia non est utilis vel necessaria loqui nil curo; quia sicut de chamaeleonte legimus, qui quemcunque colorem viderit, in eum convertitur, ita tu saliendo semper tuis ipsis dictis contraria vadis. Quandoquidem vero quia accusator simul et judex esse non possum, quandoquidem quia te absentem judico, interdum ut personam accusatoris induam, et tunc te accusem. Aliquando quod sine synodo te judico, et aliquando quod sine synodo te judicare non possum; et quia nec intelligis nec intellexisti admittendos 126.0562D| ad ordines sacros servituti obnoxios. Et multis modis hac illac vadis fluctuando sicut arundo a vento agitata, videlicet animo fluctuante, quia nullius gravitatis pondere es stabilitus.
Dicis etiam me exponere capitulum Leonis sicut volo, sed non sicut tu, hoc promis, sed sicut se res habet verum dicis: sic enim illum expono ut volo, quia sic illum expono ut debeo, quia sic illum intelligo sicut illi eum intellexerunt qui in capitulis synodalibus de ecclesiarum servis, ut tibi scripsi, et mihi rescripsisti, decreverunt; et sicut in ipsa manumissione servi ecclesiastici demonstratur; non enim sacri canones manumissionem fieri in ecclesia de natura liberis ab imperatoribus petierunt, 126.0563A| nec quilibet natura liberi per manumissionem fiunt cives Romani, sed servi vel ecclesiastici, vel regii, vel quorumlibet liberorum hominum. Et ideo sanctus Leo in capitulo sui decreti ex canonibus promulgato constituit, ut alicui conditioni obligatus non ordinetur, nisi forte eorum petitio aut voluntas accesserit, qui aliquid sibi in eos vindicant potestatis. Quandiu enim fuero Rhemorum episcopus, in servis hujus ecclesiae mihi potestatem debitam vindicabo, et sine libertate ecclesiastica per me sibi data quisquam eorum ordinari non debet. Unde breviter tibi dico quod Dominus ad Judaeos dixit: Non ego accuso vos, sed Moyses, in quem speratis, ipse vos accusat (Joan. V), scilicet lex contra quam agitis. Et item Dominus dicit: Ego non judico quemquam, est 126.0563B| qui quaerat et judicet (Joan. VIII). Videlicet quia si ordinasti contra decreta Leonis ipsum clericum, non ego peccator in terra, sed ille sanctus de coelo te inde per suum decretum judicat; et si confiteri vis a te illum irregulariter ordinatum, sicut nec de aliis, ita nec de isto tuam quaero, vel desidero damnationem, vel quemcunque ante oculos humanos ruborem. Si autem negas illum te ordinasse sicut jam praemisi, habeas illum conscientiae ac negationis tuae judicem, quem habebis et testem. Caeterum sacri canones dicunt ut episcopus sine concilio clericorum suorum clericos non ordinet, ita ut civium conhibentiam, et testimonium quaerat: et secundum sacros canones et decreta sedis Romanae pontificum mea interest, ut si ratio postulaverit me compellente ad 126.0563C| delectorum de ordinatione ipsius clerici quam denegas, accedas judicium, et quidquid veritate cognita, mediantibus sacrosanctis Evangeliis per eos tam clericos quam cives, quorum consensu et in quorum praesentia ordinationes juberis facere, inventum fuerit, hoc statuatur. Sed si aequissimum judicem Deum, cui de omnibus factis et judiciis nostris sumus reddituri rationem timueris hoc agere, nulla erit necessitas. Neque ego hanc, vel aliam quamcunque causam volo exaggerare, quia de quibuscunque scandalum sine peccato propriae conscientiae vitare potero, nemini scandalum inferre volo. Si autem ipse clericus, quod non opto nec quaero, se in comprovinciali synodo reclamaverit, aut de ordinatione a te in eum exhibita, aut de quocunque praejudicio, quia sacri 126.0563D| canones dicunt, praemissa sententia de presbyteris et diaconibus, ut reliquorum clericorum causas etiam solus episcopus loci agnoscat et finiat. Et si presbytori, diaconi, vel caeteri inferioris gradus clerici in causis quas habuerint, de judiciis episcoporum suorum questi fuerint, vicini episcopi eos, cum consensu sui episcopi audiant, et inter eos diffiniant adhibiti ab eis episcopi. Quod etsi ab eis provocandum putaverint ad primates suarum provinciarum, sicut et de episcopis saepe constitutum est provocent: et omnes qui se laesos existimant adsint conciliis, et synodi experiantur examen; et plura quae hinc canones dieunt, et mihi longum est scribere. Quidquid confratrum et coepiscoporum nostrorum 126.0564A| consensu atque judicio invenerimus salva pace, et charitate inde secundum sacram auctoritatem exsequi procurabimus. De eo quod dicis, cum per singula de caeteris omnibus; tunc de receptione Gallicanorum canonum pleniter respondebis, tibi rescribo, quia Dominus qui in se credentibus promisit: Aperi os tuum, et ego adimplebo illud; et: Ego dabo vobis sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii vestri, et etiam brutos asinae ruditus in humanas formavit loquelas, et siccam rupem fundere jussit aquas: et mihi dare poterit quae tibi respondeam. Plurimis vero a te praemissis, et a me ut inutilibus praetermissis, in quibus quandoquidem est negatio, quandoquidem quod negaveras demonstratio continetur, ad hoc pervenisti ut diceres me obligare 126.0564B| volens de sententiis apostolicae sedis tibi a me litteris praecedentibus scriptis. Ecce in mala suasione delictum, et in mala consensione peccatum depromitur; et sicut vos sententiis quod mihi male suasum est, et a me male est sensum pariter vos consentire dignemini, dicentes quae jam praemisi, ut scribam vobis si eum ordinare volo secundum morem, et vos illi libertatem ecclesiasticam dabatis, quem taliter ad gradus ecclesiasticos pervenisse divulgatis. Unde tibi quod Salomon dicit scribo: Qui erudit derisorem, ipse sibi facit injuriam (Prov. IX). Non bene intelligis, quia non bene vis quod tibi bene et recte scripsi, scilicet ut si cujuscunque suasione, vel quacunque subreptione in hoc excessisti, et alias ipsum clericum utilem in ecclesiastico ministerio comprobaveris, quod defuit et 126.0564C| tibi, et illi in ordinatione sua, et ad me pertinebat, ego supplerem. Lege decreta sedis Romanae pontificum a beato Siricio, et deinceps, et invenies quomodo plures irregulariter ordinati per medicinam ecclesiasticam fuere sanati, supplente auctoritate in processu quod defuerat in ordinationis initio. Cogunt, inquit beatus Augustinus, multas invenire medicinas multorum experimenta morborum. Deinde, volens ostendere quod tui odio, et Sigeberti gratia, haec de praefato clerico scripserim, nugas tibi noxias, et naenias bene volenti et scienti non ridendas, sed dolendas componis. Cum Sigeberto, quantum ex ipso et pro ipso est, cura non est ut nunquam in illa ecclesia sit presbyter ordinatus; quia nullam inde necessitatem 126.0564D| habet: et si fuerit ibi presbyter ordinatus, nullum lucrum inde terrenum habebit. Et si in ipsa ecclesia presbyter non fuerit ordinatus, nullum detrimentum vel incommodum spirituale aut temporale inde habebit. Sed et mihi nulla alia inde est cura, nisi ut leges ecclesiasticae pro tua insolentia inde suum vigorem non perdant; et homines exinde commoditatem, quam ipsi et sui antecessores a longo tempore habuerunt, amittant, et tu in hoc Deum offendas. Deinde minas praefato intentas clerico, cui si praejudicium intuleris, est justus judex qui inter te et illum judicabit: et si ad synodum venerit, quod nostrum erit, ut praedixi, exsequi procurabimus. Quod autem de missis meis ad synodum tuam mittendis subjungis, non missorum meorum ad synodum 126.0565A| tuam describis officium. Ego enim per me, vel per vicarios meos debeo retractare secundum sacros canones acta tuae synodi, si secus inde ad me quoddam pervenerit, et non ideo ad tuam synodum meos missos dirigere ut servum ecclesiae nostrae in nulla rebellione stantem servituti obnoxium comprobent. Licet enim satis insipiens, scio qualiter, et ubi servus ecclesiasticus rebellans debet conquiri, et alibi oportet me de professione suae servitutis requirere quam in tua provincialis episcopi synodo. Tandem quod scripsisti, ut, o utinam tibi servarem episcopo, carcerali sicut scio custodiae tradito, ne inferrem tibi et parochiae tuae, contra apostolicorum omnium decreta, etiam ab apostolica sede vocato, et eam appellanti, praejudicium, et non exigerem a te responsum 126.0565B| usque ad synodalem saltim conventum; et de sententiis apostolicae sedis pontificum in eodem tuo scripto congestis, alterius temporis, et prolixiorem quam haec sustineat epistola poscit responsionem. In clausula vero istius epistolae verba beati Gregorii ad quemdam subjectum episcopum directa ponere dignum duxi; quia in tuis scriptis ad me directis contraria his suis monitionibus saepe inveni, ut de caetero monitus per meam exiguitatem a beato Gregorio talia in tuis scriptis ad me, vel ad alios scientiam et auctoritatem habentes dirigendis ponere caveas. Primum, inquit, hoc me contristat, quia mihi fraternitas tua duplici corde scribit, et alia blandimenta in epistolis suis exhibet, alia in lingua sua saeculariter ostentat. Deinde grave mihi est, 126.0565C| quod irrisiones illas, quas habere notarii adhuc pueri solent, usque hodie frater meus in lingua sua retinet, mordenter loquitur, et quasi de tali studio laetatur, amicis praesentibus blanditur, de absentibus obloquitur. Et vitium describens superbiae dicit: Quisquis, inquiens, ejus in se tyrannidem captiva mente susceperit, hoc primum damnum patitur, quod clauso cordis oculo judicii aequitatem perdit. Nam cuncta quae ab aliis vel bene geruntur displicent, et sola ei quae ipse vel prave egerit, placent, semper aliena opera despicit, semper miratur quod facit, quia et quidquid egerit, egisse se singulariter credit, atque in eo quod exhibet per gloriae cupiditatem, sibimet ipsi per cogitationem favet; nec considerat quod alter boni amplius quam ipse, sed quod 126.0565D| boni ipse amplius quam alter habeat: neque enim pensat quae bona spiritus alter acceperit, ut ipsi desint, sed quae bona ipsi, et quae mala sint alteri. Et cum se in cunctis transcendere caeteros aestimat, per lata cogitationum spatia secum deambulans, laudes suas tacitus clamat; nonnunquam vero ad tantam elationem mens ducitur, ut in eo quod tumet, etiam per ostentationem locutionis effrenetur: et tanto facilius ruina sequitur, quanto apud se quisque impudentius exaltatur; hinc enim scriptum est: Ante ruinam exaltabitur cor (Prov. XVIII). Et sanctus Gregorius Nazianzenus Juliani morem, quem in tuis litteris invenio, describens dicit: Consensus et negatio simul, ratio nulla ratione subsistens; interrogatio 126.0566A| inordinata, atque responsio nulla convenientia sibi conveniens erat. Post haec autem omnia et me, et te in mente continue habere moneo quod Dominus dicit: Super quem requiescit Spiritus meus, nisi super humilem, et quietum, et trementem sermones meos? (Isa. LXVI.) Quia sicut scriptum est: Spiritus sanctus disciplinae effugiet fictum, et auferet se a cogitationibus sine intellectu, et non habitabit in corpore subdito peccatis (Sap. I); et: Juxta est Dominus his qui tribulato sunt corde, et humiles spiritu salvabit; vultus autem Domini super facientes perseveranter mala, ut perdat de terra memoriam eorum. Data V Idus Maii praesentis III indictionis.
SCHEDULA sive LIBELLUS EXPOSTULATIONIS HINCMAR METROPOLITANI RHEMENSIS Adversus HINCMARUM Laudunensem episcopum In synodo Duziacensi recitatus. (Ex conciliorum Labbei tomo VIII.) PRAEFATIO. 126.0566B| Sanctus Coelestinus synodo apud Ephesum scripsit: « Spiritus sancti praesentiam testificat congregatio sacerdotum. Certum est enim quod legimus, quia non potest Veritas nostra mentiri, cujus in 126.0566C| Evangelio sententia ista est: Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, ibi et ego sum in medio eorum (Matth. XVIII). » Quod certissimum retinens, vestrae sanctae congregationi consilium, et auxilium, sicut et jam feci apud eos qui conventibus interfuerunt, scilicet in Vermeria, deinde in Gundulfi villa, et postea in Attiniaco, porrecta in synodo schedula de fratre et coepiscopo nostro Hincmaro expostulo: quem multis epistolis, quarum habeo exemplaria, ut a pertinaci contumacia sua erga metropolis suae privilegium resipisceret, corripui; sed corrigere non praevalui. Nam post multas commonitiones, quibus ad eum nihil profeci, nuper IV Idus Junias praesentis IV indictionis, de his quae in hac schedula breviter collecta sequuntur: sed et de petitione Bertharii 126.0566D| diaconi Laudunensis, mihi adversus eum directa, cujus exemplar hic habeo: pro loci mei officio, illum ad proxime futuram synodum invitans, scripto commonui, volens illum statuere contra faciem suam: ut illa quae coram Deo tecta, et coram hominibus oblita penitus cupiebam, alligata litteris, et ad memoriam ejus reducta legeret, ac se intelligeret, ne quando eum regulare judicium raperet, quod effugere non valeret. Et in indiculo quo ad hanc synodum eum vocavi, sicut et caeteros provinciae Rhemorum episcopos, illi superaddidi: « Sciat etiam tua fraternitas, eos qui adversum te anno praeterito apud me querelas suas deposuerunt, et de quibus in synodo fuisti apud Attiniacum impetitus, 126.0567A| quoniam quae conventa ibi fuerant, non es regulariter prosecutus, nunc iterum suas querelas deponere. Unde moneo fraternitatem tuam, ut ita inde praecogitatus et praeparatus ad denuntiatam synodum venias, quatenus querimoniae indecentes episcopo sopiantur: ne nomen bonum quod apostolica regula jubet habere episcopum, in tua opinione notetur; et, sicut idem dicit Apostolus, non vituperetur ministerium nostrum. Dat. prid. Id. Maii praesentis IV indictionis. »
Unde exardescens sicut ignis in spinis, mihi more suo prolixissimam rotulam XVI Kal. Julias praesentis IV indict. per hominem suum nomine Chunibertum, exprobrationibus repletam, et calumniis respersam direxit. Cui hoc modo per compresbyterum nostrum 126.0567B| rescriptum direxi: « Domnus apostolicus Adrianus misit mihi epistolas de causis nostrae dioeceseos, quas oportet in synodo legi. Propterea auctoritate ipsius domni apostolici, te ad proxime futuram synodum in Duziaco Rhemensis parochiae, Non. Augusti praesentis IV indict. venire commoneo. Data III Non. Julias praesentis quartae indict. » Igitur quoniam per me corrigere nequeo, vestram consultationem ac consolationem inde similiter adeo, si forte Spiritus sanctus; qui ubi vult spirat, et cujus praesentiam sancta congregatio vestra testificatur, vestris salubribus monitis, et Deo dignis orationibus, eum tandem aliquando corrigat, aut regulari medicamento insolentiam ejus compescat: quoniam diutius eum sine correctione, et propter Deum, et propter metropolitanam 126.0567C| sollicitudinem indigno mihi commissam, sustinere non audeo. Praesertim cum et domnus papa Adrianus me nuper apostolicis suis litteris hinc commonuerit. Quae ita se habent:
« Adrianus episcopus, servus servorum Dei, reverentissimo confratri nostro Hincmaro archiepiscopo. Fidelium relatione comperimus, etc. Reliqua vide inter epistolas Adriani II, tomo CXXII, col. 70. Patrologiae. Et haec quidem, sed et alia quae sequuntur, non de propriis et specialibus meis injuriis vice accusatoris, sed sollicitudine privilegium metropolis Rhemorum provinciae, per sacros canones Spiritu Dei conditos, et totius mundi reverentia consecratos decretum, et auctoritate apostolicae sedis confirmatum, contra convellentem illud, evindicantis et 126.0567D| contra professionem et subscriptionem suam erga sanctos sanctorum conciliorum canones, et decreta sedis apostolicae, ex eisdem canonibus promulgata, ergaque sacras leges, quibus una cum canonibus moderatur Ecclesia, ejus contemptum monstrantis, et ei per scripturam falso illatas mihi calumnias refellentis, inculco. Quia ut beatus Coelestinus dicit (epist. 1 et 3), « merito nos causa respicit, si silentio faveamus errori. Quae enim a nobis res digna servabitur, si decretorum norma constitutorum pro aliquorum libitu licentia populis permissa frangatur. Non est agentium causa solorum: universalis Ecclesia quacunque novitate pulsatur. » Novum est enim quod provincialis episcopus qui non in civitate quae 126.0568A| ex antiquo inter provinciales sedes fuerit computata, sed in municipio Lauduni a Marcobrio praetore condito, ut produnt historiae; quod ab exordio sui nunquam inter sedes provinciales Rhemorum provinciae in paganismo, vel in Christianismo nomen vel locum habuit, donec S. Remigius quintus decimus Rhemorum archiscopus, certis quibusdam accidentibus causis, primus ibidem ordinavit episcopum, et eidem municipio de rebus Rhemensis metropolis satis superque ditato, ipsum comitatum in quo consistit, partem scilicet ex Rhemensi parochia delegavit, sed semper fuit Rhemensis parochiae municipium; sicut hodieque et alia municipia in Rhemensi parochia, quae in subjectionis loco ac nomine permanent, privilegium sibi arrogat, et contra privilegium 126.0568B| metropolis suae rebellat. Cum S. Leo diffiniat scribens ad Maximum Antiochenum episcopum (epist. 66): « Etsi enim diversa nonnunquam sunt merita praesulum, jura tamen permanent sedium; quibus possunt aemuli perturbationem aliquam fortassis inferre, non tamen possunt minuere dignitatem. » Quapropter non queror adversus hunc fratrem speciali causa mearum injuriarum, sed contempti privilegii Rhemorum metropolis, quod sacri canones mystici Nicaeni concilii sedibus singularum provinciarum servari irrefragabiliter decreverunt. De quibus item Leo ad Anatolium diffinivit (idem ep. 53, ad Anatol. Vid. et ep. 55 ad Pulcher. Aug.), « ut omni penitus auctoritate sit vacuum, quidquid ab illorum fuerit constitutione diversum. »
CAPUT PRIMUM. Quod palatii regii et abbatiae administrationem contra canones obtinuit. 126.0568C| (Hincm., lib. LV Cap., c. 2; conc. Antioch. c. 9.) Cum sacri Antiocheni canones praecipiant, ut praeter metropolitanum nihil agere debeat, secundum antiquam a Patribus nostris regulam constitutam, nisi ea tantum quae ad suam parochiam pertinent, possessionesque subjectas: sine mea vel coepiscoporum conscientia administrationem in palatio domni regis obtinuit. Quam administrationem illi coram eodem domno rege, et aliis qui adfuerunt, ex sacris regulis interdixi. Postea iterum per exteras potestates, 126.0568D| id est saecularium interventione, contra Sardicenses canones, eamdem administrationem in palatio cum abbatia in tertia provincia, ultra Rhemensem provinciam, sine mea conscientia impetravit, et per aliquot annos tenuit: donec contra domnum regem in tantum se, sine ratione, contumaciter erexit, ut et administrationem palatinam, et ipsam abbatiam illi auferret. Contra quae Sardicenses canones dicunt:
« Scimus enim et ipsi saepissime propter paucorum impudentiam religiosum sacerdotale nomen fuisse reprehensum. »
Et post aliquanta in hujusmodi litteris subscribi, et talem in communione recipi vetant.
CAPUT II. Quod ad eamdem abbatiam sine licentia metropolitani contra canones perrexit. 126.0569A| (Lib. LV Cap., c. 2.) Ad quam abbatiam quoties sibi placuit, sine licentia mea perrexit: et quandiu illi placuit, ibidem commoratus fuit; contra Hilari papae decreta dicentis (epist. 8, ad diversos episcopos Galliae): « Illud non potuimus praeterire, quod sollicitudine diligentiore curandum est, ne praeter metropolitanorum suorum litteras aliqui episcopi ad quamlibet provinciam audeant proficisci. Quod etiam in omni genere officii clericalis per singulas debet ecclesias custodiri. » Et sic antea Zosimus (epist. 5, 9, 11), et postea S. Gregorius (lib. VII, ind. 2, ep. 8) decrevit, scribens ad Vincentium [ al., Innocentium] 126.0569B| et caeteros episcopos: « Hortamur, inquit, fraternitatem vestram, ut si quemquam vestrum pro causis propriis ubicunque longius compulerit ambulare necessitas, a metropolitano vestro, secundum inditam a sanctis Patribus regulam, petere licentiam debeatis, nec eum postponere in aliquo debeatis. » Et reliqua.
CAPUT III. Quod ad ordinationem episcopi Cameracensis vocatus venire, aut vicarium mittere, contempsit. (Lib. LV Cap., c. 2.) Praeterea quoque litteris canonicis certum diem et locum designantibus, et ad ecclesiam suam ex more directis, quarum exemplar habeo, evocatus ad ordinationem episcopi in ecclesia Camaracensi provinciae nostrae, pastore destituta, 126.0569C| unde apostolica sedes, me suggerente non modice laboravit, nec ipse venit, nec pro se vicariam personam, vel litteras sui consensus ad me, sicut praecipiunt regulae sacrae, direxit. Qua de re, ordinatio electi fuit dilata. Unde iterum istiusmodi litteras ad ecclesiam suam ex more direxi: « Hincmarus Rhemorum episcopus dilecto fratri Hincmaro et venerabili coepiscopo nostro, salutem. Sicut jam altera vice litteris dilectioni tuae mandavi, clerus ac plebs Cameracensis ecclesiae cum decreto canonico petierunt sibi ordinari episcopum Joannem presbyterum, virum boni testimonii: ad ejus ordinationem nonis Julii convenimus secus Belvacum. Sed quia tua fraternitas illuc non convenit, nec pro se personam aut litteras sui consensus direxit, ordinationem 126.0569D| illius distulimus. Propterea, quoniam sicut ipse scis, eadem sedes, diu in multorum periculum vacat pastore, XII Kalendas Augusti conveni cum caeteris fratribus in monasterium quod dicitur Isla, in parochia Belvacensi ad eumdem fratrem nostrum ex more ordinandum episcopum. Data III. Id. Julii. » Et convenientibus nobis ad praedictum locum praedictis Kalendis, nec ipse venit, nec pro se vicariam personam, vel litteras sui consensus, ad me, sicut praecipiunt sacrae regulae, direxit. Nos autem qui convenimus, auctoritate Nicaeni concilii, decernentis (can. 6) ut in ordinando episcopo, si communi cunctorum decreto rationabili, et secundum regulam ecclesiasticam comprobato, duo aut tres propter contentiones 126.0570A| proprias contradicant, obtineat sententia plurimorum, eumdem venerabilem fratrem Joannem episcopum ordinavimus. De contemptu autem fratris Hincmari, ut ad ordinandum coepiscopum nostrum conveniret, et secundo litteris commonitus venire contempsit, Symmachus papa ad Aeonium ita ex sacris regulis promulgavit (epist. 10, ad Caesarium, non ad Aeonium): « Ut si quilibet episcopus metropolitano pontifici juxta canonicam diffinitionem vocatus obtemperare noluerit, noverit succidendum se, quod non optamus, ecclesiastica disciplina. » Sed dehinc a me conventus, nullam satisfactionem, nec etiam humile responsum, mihi ac coepiscopis nostris reddidit.
CAPUT IV. Quod regem sine ratione vel necessitate offendit, et aliorum episcoporum parochianos excommunicavit. 126.0570B| Postea intervenit diutinum scandalum inter domnum regem et illius pertinacem contumaciam: eo quod homines sui ad domnum regem se reclamaverunt, quia beneficia eorum ab eis injuste abstulerit. Unde domnus rex semel ac secundo me, una cum coepiscopis nostris, et aliis missis suis, inter eos habere audientiam jussit; sed illum ad rationem et obedientiam debitam flectere non potuimus. Quapropter jussit domnus rex, ut ad Pontigonem palatium suum in Rhemensi provincia, quo plures episcopi, et alii fideles ejus conventuri erant, aut ipse veniret, aut ita personas pro se instructas dirigeret, 126.0570C| ut ipsae quaerimoniae finem acciperent. Ipse autem illuc non venit, nec ita instructas pro se personas direxit, qui legalem finem eisdem querimoniis imponerent. Qua de re domnus rex ei mandavit, ut ipsis hominibus sua beneficia tenere permitteret, usque dum juste et rationabiliter causae de quibus apud eum reclamabatur diffinirentur.
Isdem autem sine misso regis, vel metropolitani, absentibus illis qui contra eum querebantur, contra leges publicas et ecclesiasticas, septem homines quod sibi fuerat visum, interrogavit, et quod domnus rex ei mandaverat, non obaudivit. Et veniens demum ad domnum regem adeo illum commovit, ut et suprafatam abbatiam, et administrationem palatinam ab eo auferret. Et post haec, quia sicut ei 126.0570D| praecepit ad domnum regem venire, non voluit, nec advocatum suum qui de rebus pecuniariis, contra conquirentes adversus eum rationem redderet, misit, nec electorum judicium juxta leges et regulas expetere voluit, nec mihi suo metropolitano, ut ecclesiasticos judices, quorum judicio causae finiuntur, sicut leges et regulae jubent, illi delegarent, quiddam mandavit, domni regis erga se animum non mediocriter exaggeravit (lib. LV Cap., c. 21). Cujus benignitatem ad eum veniens, adjunctis mecum nostris coepiscopis, sicut antea, et postea saepius egi, placabilem ei feci. Sed frater Hincmarus more sueto iterum atque iterum domni regis animum sine ulla ratione vel necessitate contumaciter recommovit: 126.0571A| et sine ipsius licentia ab eo recedens, Laudunum per noctem aufugit. Quem domnus rex litteris et missis tam ecclesiasticis quam et saecularibus ut ad eum veniret saepe vocavit: qui ad eum venire contempsit. Et quoniam pervenit ad domnum regem, quia cum Lothario illi conveniret, ut ecclesiam et plebem sibi creditam desereret, et in regno ipsius honores acciperet. Qui et in litteris domno regi directis scripsit dicens: « Deo teste vobis loquor: potius eligo extra vestrum degere regnum, quam in vestro talis apparere, quosdam nosco susurrare. » Tunc domnus rex necessitate compulsus mandavit, ut quia ipse venire nolebat, liberi homines de episcopio Lauduni ad eum compendio palatio venirent. Quo aliqui ex eis venerunt: quibusdam vero, ut ad 126.0571B| regem perventum est, Hincmarus venire non permisit. Et ideo domnus rex duos episcopos Rhemorum provinciae, Odonem scilicet et Willebertum, ad eum misit, mandans ut jam tandem ad eum veniret. Et misit reipublicae ministros, ut liberos homines, qui ad eum, sicut mandaverat, non venerunt, et cum Hincmaro degebant, aut voluntarios aut invitos ad eum venire facerent.
(Ibid., c. 3.) Hincmarus audiens eorum adventum, sicut etiam ipse in scripto suo demonstrat, antequam reip. ministri ad eum directi Laudunum pervenirent, inauditam antea nostris temporibus excommunicationem in meos, et multorum archiepiscoporum et episcoporum parochianos, non de criminibus quibuscunque accusatos, vel confessos, sive convictos, 126.0571C| sed nec evangelice vel regulariter commonitos, in parochia sua perpetratis, sine mea conscientia, contra sacras regulas jaculavit. Unde maximum scandalum et regi et regno, et istis Cisalpinis ecclesiis intulit. Excommunicatio vero, quin potius maledictio, quam furia exagitatus intorsit, hoc modo se habet: « Apostolica, imo divina auctoritate per virtutem hujus ligni (videlicet sanctae crucis), cooperantibus meritis sanctae hujus genitricis Mariae, cum auctoritate beatissimi principis apostolorum Petri, tam omnes hujus loci invasores, quam parochiae meae, omnesque hujusmodi contaminatores cunctosque eis consentientes, anathemate damnamus, et a liminibus sanctae Dei Ecclesiae extorres virtute Spiritus sancti decernimus, atque ab omni Christianorum consortio 126.0571D| alienos adjudicamus. » Et mox subsequitur in suo scripto. « Responditque omnis clerus: Anathema sint: tenentibus presbyteris in manibus sancta Evangelia, lignumque sanctae crucis. »
Praefati vero episcopi ad eum venientes, nihil de obedientia erga regem, quam illi super sacrosancta juravit, obtinuerunt. Reip. autem ministri a rege directi, nullam ei aut cuiquam violentiam inferentes, homines liberos episcopii Laudunensis ad regis fidelitatem sacramento confirmaverunt, et sic ad regem redierunt. Ipse vero me postposito, in tali excommunicatione suis est libitibus usus: cum sacri Africae provinciae canones praecipiant (can. 86) ut posteriores episcopi anterioribus deferant, nec eis 126.0572A| inconsultis aliquid agere praesumant. Et lex prohibeat, ut per alienam messem transiens falcem non mittat, sed manu spicas conterat et manducet (Deut. XXIII). « Falcem, » inquit beatus Gregorius ad Augustinum (lib. XII, epist. 31, ad Augustin.) « judicii mittere in ea segete non potes, quae alteri videtur esse commissa: sed per effectum boni operis frumenta Dominica vitiorum suorum paleis exspolia, et in ecclesiae corpus monendo et persuadendo, quasi mandendo, converte. » Et item S. Gregorius ad Januarium episcopum, qui Isidorum V. Cl. causa suae injuriae excommunicaverat, scripsit, dicens (lib. II, ind. 10, ep. 34): « Quia, si ita est, nihil te ostendis de coelestibus cogitare, sed terrenam te habere conversationem significas, dum pro vindicta 126.0572B| propriae injuriae, quod sacris regulis prohibetur, maledictionem anathematis invexisti. Unde de caetero omnino esto circumspectus, atque sollicitus, ne tale cuiquam pro defensione injuriae tuae inferre denuo praesumas. Nam si tale aliquid feceris, in te scias postea vindicandum. » Et sanctus Augustinus in libro de Poenitentia: « Auferte malum a vobis ipsis. Quibus verbis satis ostendit, non temere, et quomodolibet; sed per judicium auferendos malos ab Ecclesiae communione. Noluit enim Apostolus hominem ab homine judicari ex arbitrio suspicionis, vel etiam extraordinario usurpato judicio: sed potius ex lege Dei secundum ordinem Ecclesiae, sive ultro confessum, sive accusatum atque convictum. Alioquin illud cur dixit: Si quis frater nominatur aut fornicator, 126.0572C| aut idolis serviens, etc., nisi quia eam nominationem intelligi voluit quae fit in quemquam, cum sententia ordine judiciario, atque integritate profertur. Nam si nominatio sufficit, multi damnandi sunt innocentes; quia falso saepe in quoquam crimen nominatur. »
CAPUT V. Quod ecclesiae suae presbyteros et ministros illicite excommunicavit. (Lib. LV Cap., c. 28.) De qua praesumptione coram coepiscopis nostris, quia publice illam admiserat, eum corripui: sed non acquievit ullo modo corrigi. Unde iterum causa suae injuriae, me inconsulto, et sine consensu coepiscoporum Rhemensis provinciae, sicut petitio a clericis Laudunensis ecclesiae 126.0572D| mihi porrecta demonstrat, et in synodo apud Attiniacum habita demonstravi, presbyteros, et ministros ecclesiae excommunicavit, ut nemo in eadem parochia missarum officia celebraret. Unde S. Augustinus doctor famosissimus, et ab apostolica sede receptissimus, qui Carthaginiensi concilio interfuit (concil. Carthag., c. 19, 20), et constitutiones ipsius plenissime novit, in epistola ad clerum et plebem Hipponensium, inter alia dicit (Aug., epist. 137): « Nuper in concilio episcoporum constitutum est, nullum clericum qui nondum convictus est, suspendi a communione debere, nisi ad causam suam examinandam non se praesentarit. » Et S. Gregorius Augustino tempore posterior, et 126.0573A| loco prior, ex sacris legibus ad Martinum, et ad Sicilienses episcopos, promulgavit (lib. VII, ind. 2, ep. 61), « ut nemo sine cognitione damnetur. » Et de illicita excommunicandi ratione lex Justiniani catholici imperatoris, quam probat et servat Ecclesia catholica, constitutione 118, capitulo 441, decrevit ut nemo episcopus, nemo presbyter excommunicet aliquem, antequam causa probetur, propter quam ecclesiastici canones hoc fieri jubent. Si quis autem adversus ea excommunicaverit aliquem, ille quidem qui excommunicatus est majoris sacerdotis auctoritate ad gratiam sanctae communionis redeat; is autem qui non legitime excommunicavit, in tantum abstineat a sacra communione tempus, quantum majori sacerdoti visum fuerit, ut id quod injuste fecit, ipse juste 126.0573B| patiatur. Et hinc S. Gregorius ad Joannem episcopum injuste excommunicantem, inter caetera scripsit, dicens (lib. II, ind. 11, ep. 6): « Cassatis prius, atque ad nihilum redactis praedictae sententiae tuae decretis, ex beati Petri apostolorum principis auctoritate, decernimus triginta dierum spatio sacra te communione privatum, ab omnipotente Deo nostro tanti excessus veniam cum summa poenitentia et lacrymis exorare. Quod si hanc sententiam nostram cognoverimus implesse remissius: non jam tantum injustitiam, sed et contumaciam fraternitatis tuae cognosces, juvante Domino, severius puniendam. » Et item idem quosdam episcopos excedentes, post inquisitionem, utrum excessus exsilio, vel depositione cujusque sit dignus? in sex mensibus Dominici corporis et sanguinis 126.0573C| communione privatos agere poenitentiam in monasterio decrevit; ea conditione ut, si communione privatis mortis contigerit imminere periculum, benedictio eis viatici non negetur. « De qua causa, ut idem alibi, et aliunde dicit, ostensa est nobis ira quam sequamur, apposita forma cui imprimamur. »
CAPUT VI. Quod infantes in sua parochia baptizari prohibuit. (Lib. LV Cap., c. 31, 47.) Prohibuit quoque ut nemo parvulos in sua parochia, etiam in mortis urgentis periculo constitutos, baptizaret; sicut in petitione praefata continetur: cum Veritas dicat: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non intrabit 126.0573D| in regnum coelorum (Joan. V); et Non venit filius hominis animas perdere, sed salvare (Luc. IX); et item: Sinite parvulos venire ad me, et nolite prohibere eos (Matth. XIX). Obviam etiam decretis Siricii, Leonis, Gelasii, et Africani concilii. Nam de infantibus baptizandis, qui nondum baptizati noscuntur, quoties necessitas exegerit, regula ecclesiastica per beatum Siricium est prolata; cujus regulae conclusio constat hoc modo (Siric., epist. 1, ad Himerium): « Nunc praefatam regulam omnes teneant sacerdotes, qui nolunt ab apostolicae petrae, super quam Christus universalem construxit Ecclesiam, soliditate divelli. » Et S. Leo hujus salutis singulare praesidium nullo tempore unquam denegari decrevit (S. Leo, epist. 92, ad Rustic.).
CAPUT VII. Quod poenitentiam et viaticum morientibus dari vetuit. 126.0574A| (Lib. LV Cap., c. 32.) Nullum siquidem etiam ad ultimam poenitentiam suscipi, et nulli viatico munere subveniri, contra Nicaenos et Africanos canones et decreta Siricii, et Innocentii atque Coelestini, nec non et Leonis, vetuit, sicut in saepefata petitione habetur. Cum per se Veritas dicat: Venit Filius hominis quaerere et salvere quod perierat (Luc. XIX); qui non venit justos, sed peccatores vocare in poenitentiam (Matth. IX). Multis voce Domini reclamantibus, et Ecclesiae catholicae doctoribus, ut praesidium regenerationis et poenitentiae, sacraeque communionis in mortis periculo positis et petentibus, a 126.0574B| quoquam nullatenus denegetur. Et sacrum Nicaenum concilium decrevit (can. 13): « Generaliter, inquiens, omni cuilibet in exitu posito, et poscenti sibi communionis gratiam tribui, episcopus probabiliter ex oblatione dare debebit. » Et de praefatis apostolicorum pontificum ex hac causa decretis sanctus Leo papa judicium protulit (ep. 1, ad episc.), « ut si quis in illa commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. »
CAPUT VIII. Quod sepulturam mortuis in parochia sua denegari praecipit. (Lib. LV Cap., c. 33.) Sepulturam etiam mortuis, sicut in memorata petitione continetur, nimia inhumanitate contra sacras Scripturas, sacrosque canones 126.0574C| denegari praecepit, cum sicut in historia veneranda libri Regum legimus (II Reg. XXI), etiam eorum corpora qui ad consultum Domini propter peccatum Saul, ob quod facta est fames in diebus David tribus annis jugiter, crucifixi fuerant, laudabiliter sunt custodita a concubina Saul, ne lacerarentur ab avibus per diem, neque a bestiis per noctem, donec stillaret aqua super eos de coelo: sicque sepulta sunt cum ossibus Saul et Jonathae. Et in Evangelio legimus quia, petente Joseph, Pilatus jussit reddi corpus Domini Jesu, quem quasi nefarium petentibus Judaeis crucifigi adjudicavit (Matth. XXVII): unde et cum iniquis, secundum Scripturam, deputatus est (Isa. LIII). Et Judaei, ne remanerent 126.0574D| etiam sceleratorum corpora in cruce die sabbati inhumata, obtinuerunt a Pilato (Luc. XXI) ut frangerentur eorum crura, et tollerentur. Et antiquorum Patrum regulae, etiam eorum corpora qui sibi quolibet modo mortem intulerunt, vel qui pro suis sceleribus puniuntur, ad sepulturam, licet sine hymnis et psalmis, deferri praecipiunt, et non sepultura in ventre matris omnium, id est terrae, carere etiam talium cadavera praeceperunt.
CAPUT IX. Quod de his excessibus monenti metropolitano suo obedire neglexit. (Hinc., ep. 35.) Quae audiens vehementer exhorrui, et proinde ad eum metropolitana sollicitudine semel et secundo litteras misi, monens et hortans illum ut 126.0575A| tam exitiabilem excommunicationem, et impietatis colligationem in suum et multorum periculum intentatam, quantocius solveret. Sed ad obediendum eum invitare non valui. Cum sanctus Bonifacius explanans capitulum Nicaeni concilii (can. 13) ad Hilarium Narbonensem episcopum dicat (epist. 3): « Advertat charitas, adeo nos canonum praecepta servare, ut ita constitutio quoque nostra diffiniat, quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper expetat. » Et Leo ad Theodorum Forojuliensem episcopum: « Sollicitudinis, inquit, tuae is ordo esse debuerat, ut cum metropolitano tuo de eo quod quaerendum esse videbatur, conferres: quia in causis quae ad generalem observantiam pertinent, omnium Domini 126.0575B| sacerdotum, nihil sine primatibus oportet impleri. » Certum est enim quoniam illa quae de baptizandis parvulis, et de ultima poenitentia, et viatico munere ac mortuorum sepultura nulli deneganda, ex sacris regulis ad eum scripseram, ad generalem observantiam Domini sacerdotum pertinent. Contra quae praesumere non debuerat, et inconsulto praesumens etiam ad primam commonitionem ex evangelica veritate, et apostolica atque canonica auctoritate, et ex decretis apostolicae sedis pontificum promulgatam, mihi qualicunque metropolitano suo suadenti, ut easdem colligationes impietatis dissolveret, obaudire debuerat, sancto Leone decernente: « Qui, inquiens, scit se quibusdam praepositum, non moleste ferat aliquem sibi esse praelatum, sed obedientiam 126.0575C| quam exigit, etiam ipse dependat. Et sicut non vult gravis oneris sarcinam ferre, ita non audeat alii importabile pondus imponere. » Et non debuerat oblivisci professionis et subscriptionis suae, ante ordinationem episcopalem: qui coram altari sanctae Mariae, et cunctis qui adfuerunt, non solum de Rhemensi ecclesia, et de Laudunensi parochia, verum et de Rhemorum provincia episcopis, et aliis diversi ordinis viris, secundum morem Rhemensis ecclesiae, sicut soliti erant episcopi ordinandi subscribere, post catholicae fidei professionem, de obedientia sua secundum sacras regulas erga Rhemorum metropopolim propria manu subscripsit; unde sacri canones dicunt: « Si quis contra suam professionem ac subscriptionem 126.0575D| venerit in aliquo, ipse se honore privabit. »
CAPUT X. Quod professioni cuidam subscripsit cum consensu episcoporum aliarum provinciarum, postposito metropolitano. Deinde sine mea, et coepiscoporum Rhemensis provinciae conscientia, in altera provincia consensu episcoporum aliarum provinciarum professioni subscripsit, et regi dedit: quae ita se habet: « Ego Hincmarus Laudunensis episcopus de hora ista in antea fidelis ero seniori meo Karolo, sicut homo per rectum seniori suo debet esse, et episcopus regi suo: et sic obediens quomodo homo per rectum seniori suo debet esse, et episcopus Christi secundum 126.0576A| meum sapere et posse ad Dei voluntatem, et ad regis salutem, et ad statum . . . . . ad meam ipsius salutem H. » Cum Africae provinciae canones dicant (can. 86): « Posteriores episcopi anterioribus deferant, nec eis inconsultis aliquid agere praesumant. » Et canones Antiocheni decerni metropolitanum et honore praecellere, et nihil amplius praeter eum caeteros episcopos agere, secundum antiquam a Patribus nostris regulam constitutam, nisi ea tantum quae ad suam dioecesim pertinent, possessionesque subjectas. Et si pro aliqua erga se causa, vel contentione sedanda huic professioni subscripsit, sine metropolitani tamen et coepiscoporum Rhemensis provinciae conscientia id agere non debuerat. Unde sanctus Innocentius ad Victricium episcopum decrevit 126.0576B| dicens (epist. 1): « Si quae causae vel contentiones inter clericos tam superioris ordinis quam etiam inferioris fuerint exortae, ut secundum synodum Nicaenam congregatis ejusdem provinciae episcopis jurgium terminetur; nec alicui liceat (sine praejudicio tamen Romanae Ecclesiae, cui in omnibus causis debetur [ al., cujus in omnibus causis debet] reverentia custodiri), relictis his sacerdotibus, qui in eadem provincia Dei Ecclesiam nutu divino gubernant, ad alias convolare provincias. Quod si quis forte praesumpserit, et ab ordine cleri submotus, et injurarium reus ab omnibus judicetur. »
Quid sit autem reum injuriarum judicari in lib. V Sententiarum Pauli ostenditur: « Qui per calumniam, inquit, injuriae actionem instituit, extra ordinem 126.0576C| puniatur. Omnes enim calumniatores, exsilii, vel insulae relegatione, aut ordinis amissione puniri placuit. » Et in lib. I Sententiarum ejusdem Pauli: « Calumniator est, qui sciens prudensque per fraudem negotium alicui comparat; et in praefatis [ f., privatis] et in publicis judiciis omnes calumniosi pro qualitate admissi plectantur. » Interpretatio: « Qui aut apud cinctos [ f. civicos], aut apud privatos judices fuerit calumniae objectione convictus, non exspectata ordinis sententia, prout causa fuerit, supplicio subdatur. » Et in suprascripto capitulo beatus Innocentius dicit: « Si autem majores causae in medio fuerint devolutae: ad sedem apostolicam, sicut synodus statuit, et vetus consuetudo exigit, post judicium episcopale 126.0576D| deferantur. » Et sanctus Gregorius ad Vincentium [ al., Innocentium] et caeteros episcopos, ait (lib. VII, ind. 2, epist. 8): « Ut nemo coepiscoporum metropolitanum suum postponere in aliquo praesumat: excepto si contra eumdem metropolitanum eos habere aliquid causae non contigerit: ut ob hoc sedis apostolicae judicium, si qui petere festinant, licentiam habeant, quod per canones etiam, antiquorum Patrum est institutione permissum. » Nam de quibus canonibus et Innocentius et Gregorius hoc dicant, manifestissime claret; scilicet de Sardicensibus, de quibus et Gelasius ( Commonit. ad Faust ). « Ipsi sunt canones qui appellationem totius Ecclesiae ad hujus sedis examen voluere deferri: ab ipsa vero nusquam prorsus appellari debere senserunt. » Claret igitur 126.0577A| ex his sanctorum pontificum sententiis, quia, me postposito, judicio vel hortamento aliorum, et aliarum provinciarum episcoporum, Wenilonis Rothomagensis archiepiscopi, et Aeneae Parisiorum episcopi, sine mea et coepiscoporum Rhemensis provinciae conscientia, praefatae professioni subscribere, et regi dare non debuit. Nam etsi contra me aliquid habebat, aut apostolicam sedem adire, aut petitionem veritate sub . . . . [ leg. videtur subnixam] debuerat mittere, et non me postposito, judicio vel consilio episcoporum aliarum provinciarum in altera provincia professionem et subscriptionem regi porrigere.
CAPUT XI. Quod ineptam decretorum collectionem composuit, eidemque indebite subscripsit. 126.0577B| Post haec quaerens adinventiones ut se a metropolitana subjectione posset exuere, libellum de antiquorum Patrum scriptis ante sacros Nicaenae synodi, et aliorum sanctorum canones editis collegit: in quibus sententias inter se dissonas, et contra evangelicam, et apostolicam atque catholicam, et apostolicae sedis auctoritatem immiscuit; et eidem libello sine metropolitani, et coepiscoporum Rhemensis provinciae conscientia et consensu subscripsit, et a clericis ecclesiae suae, nec non et a parochianis presbyteris subscribi fecit; cum Africae provinciae canones dicant (conc. Afr., c. 53; Milevit., cap. 13. Cod. can. eccl. Afric. can. 86): « Posteriores episcopi anterioribus deferant, nec eis inconsultis aliquid agere praesumant: et qui putaverit, spretis majoribus, 126.0577C| aliquid praesumendum, competenter esse ab omni concilio coercendum. » Et Antiochenum concilium decernit (can. 9): « Metropolitanum et honore praecellere, et nihil amplius praeter eum caeteros episcopos agere, secundum antiquam regulam a Patribus constitutam, nisi ea tantum quae ad suam dioecesim pertinent, possessionesque subjectas. » Et S. Leo ad Theodorum Forojuliensem episcopum decrevit (epist. 91): « Quia in causis quae ad generalem observantiam pertinent omnium Domini sacerdotum, nihil sine primatibus oportet impleri. »
In quo libello cum aliis diversis, et sibi adversis sententiis subscripsit, et a clericis parochiae subscribi fecit, quia non possunt episcopi humano condemnari examine, quos Deus suo reservavit judicio. Et 126.0577D| item, ut « vocato episcopo canonice in loco omnibus congruo, tempore synodali, ab omnibus comprovincialibus episcopis in sua provincia audiatur. Qui, concordem super eo proferre debebunt sententiam. » Quod et Antiocheni canones apertissime decreverunt (can. 14). Et item subscripsit et subscribi a clericis suis fecit, ut « delatori aut lingua capuletur, aut convicto caput amputetur. » Et subjungens Leonis sententiam qua dicit (ep. 1 ad episc.): « Haec itaque admonitio nostra denuntiat, quod si quis fratrum contra haec constituta venire tentaverit, et prohibita fuerit ausus admittere, a suo se noverit officio submovendum: nec communionis nostrae futurum esse consortem, qui socius noluit esse disciplinae. 126.0578A| Ne quid vero sit quod praetermissum a nobis forte videatur, omnia decretalia constituta tam beatae recordationis Innocentii, quam omnium decessorum nostrorum, quae de ecclesiasticis ordinibus, et canonum promulgata sunt disciplinis, ita a vestra dilectione custodiri debere mandamus, ut si quis in illa commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. » Et ita subscripsit: « Hincmarus, Deo miserante, ecclesiae Laudunensis episcopus, his sanctorum apostolicae sedis Patrum decretis obtemperandum subscripsi. Qui quoque mihi eodem Deo auctore commissi sunt, et in his similiter sentiunt, solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis, hac mecum pace potiantur. Si vero aliqui secus, nolentes fieri socii hujusmodi disciplinae, nec habeantur participes communionis 126.0578B| nostrae. » Quae praemissae definitiones ab eo subscriptae, quam sint contrariae inter se, atque adversae evangelicae veritati, et apostolicae auctoritati, nemo qui dubitet: cum sint de episcopis certa et manifesta in regulis sanctis judicia. Et delatori aut lingua capuletur, aut convicto caput amputari, sicut hic potestis videre subscripsit, et qui ex suis secus, nolentes fieri socii hujus disciplinae, non haberentur participes communionis suae. Cum Cyprianus in abusionum gradibus, et Innocentius in decretis suis ex apostolica sententia judiciariae potestati gladium legaliter vindicem doceant esse permissum, quem ecclesiasticis ministris vel in bello, vel in seditione corripere, vel etiam portare, a majoribus nostris legimus non esse concessum (Vide Anton. Augustin. Jur. canon, 126.0578C| p. III, tit. 20). Et Dominus dicit: Benedicite maledicentibus vobis, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos (Luc. VI); et Petrus, non reddentes malum pro malo, vel maledictum pro maledicto, sed e contrario benedicentes (I Petr. III); et Paulus: Non vos defendentes, charissimi, sed date locum irae (Rom. XII). Et sanctus Gregorius in epistola ad Sabinianum diaconum Constantinopolitanum (lib. VII, epist. 1): « Breviter suggeras serenissimis dominis nostris, quia si ego in mortem Longobardorum me miscere voluissem, hodie Longobardorum gens nec regem, nec duces, nec comites haberet, atque in summa confusione esset. Sed quia Deum timeo, in morte cujuslibet hominis miscere formido. » Et sanctus Augustinus ad Bonifacium Africae proconsulem: 126.0578D| « Fas, inquit, non est, ut reus episcopi suggestionibus occidatur, qui veniae, si poenituerit, reservatur. » Si non est fas ut reus episcopi suggestionibus occidatur, qui veniae, si poenituerit, reservatur; nefas est ut reus, qui veniae, si poenituerit, reservatur, ab episcopo ad mortem adjudicetur, et in mortis ejus judicio subscribatur: et episcopus, qui contra ecclesiasticum ordinem, et regularem disciplinam subscripsit, ut sacri altaris ministri huic mortis disciplinae nolentes fieri socii, non habeantur participes communionis suae: videtur se hujus judicii subscriptione a communione ecclesiastica separasse, a cujus communione si se ministri altaris, subscribentes mortis judicio, separassent, solidius 126.0579A| in communione disciplinae ecclesiasticae perstitissent.
Unde beatus Ambrosius in epistola ad Valentinianum imperatorem, qui petebatur contra religionem Christianam legi subscribere: « Convenio iterum fidem tuam, convenio mentem tuam, ne vel respondendum secundum hujusmodi petitionem gentilium censeas, vel in ejusmodi responsa sacrilegium subscriptionis adjungas: vox enim tua, manus tua, et subscriptio tua opus est tuum. » Et antiquorum Patrum canones decreverunt dicentes: « Saepe principes contra quoslibet majestatis obnoxios sacerdotibus negotia sua committunt: et quia sacerdotes Christi ad ministerium salutis electi sunt, ibi consentiant regibus judices, ubi jurejurando supplicii indulgentia 126.0579B| committitur, non ubi discriminis sententia praeparatur. Si quis etiam sacerdotum contra commune consultum discussor in alienis periculis exstiterit, ut reus effusi sanguinis apud Christum, et apud Ecclesiam perdat proprium gradum. » Hic autem nullo comminante neque jubente, gratis subscripsit, ut delatori aut lingua capuletur, aut caput amputetur, et qui noluerit fieri socius hujus disciplinae, nec habeatur particeps communionis suae. Et non suffecit illi ut subscriberet, quatenus convicto delatori caput amputetur; verum et ministros ecclesiasticos suae parochiae, huic perversae sententiae fecit subscribere. Reclamante Gelasio in epistola ad Anastasium imperatorem (epist. 10): « Dicit Apostolus, qui non solum non facienda faciunt, reos videri, etiam qui 126.0579C| consentiunt facientibus. Legibus certe vestris criminum conscios, susceptoresque latrocinantium par judiciorum poena constringit: nec expers facinoris aestimatur, qui licet ipse non fecerit, facientes tamen in familiaritatem foedusque receperit. » Hic autem et fecit, et facientes ad agendum contra regulas quosdam impulit, quibusdam persuasit. Hinc Apostolus: Sic enim peccantes in fratres, et percutientes conscientiam eorum infirmam, in Christum peccatis: et peribit infirmus in tua scicntia frater, pro quo Christus mortuus est (I Cor. VIII). Et beatus Gregorius in Regula pastorali: « Scire, inquit, praelatus debet, quia si perversa unquam perpetrant, tot mortibus digni sunt, quot ad subditos suos perditionis exempla transmittunt. Unde necesse est ut tanto se cautius a 126.0579D| culpa custodiant, quanto per prava quae faciunt, non soli moriuntur. » Et item Gelasius in decretis ad episcopos per Dardaniam constitutos, ac si de his loquatur quos secum fecit subscribere (Gelas., epist. 11, sub fin.): « Sicut, inquit, in simili conditione constricti, non possunt complicem suum judicare non jure damnatum, neque rei [ al. om. rei] reum possunt competenter absolvere: sic illo juste praevaricatore damnato, isti quoque pari jacent damnatione prostrati: neque inde nisi resipiscentes poterunt prorsus absolvi; quia sicut per unum scribentem eorum omnium vulgata transgressio est, qui in eamdem perfidiae ceciderant actionem; sic in uno eodemque qui pro omnibus scripserat, vel scribendo 126.0580A| omnium prodiderat voluntates, transgressio est punita cunctorum. »
Et quia sacrum Nicaenum concilium metropolitanos singularum provinciarum episcopos privilegium habere decrevit. Unde Leo ad Anatolium dicit (epist. 55): « Illa, inquiens, Nicaenorum canonum per sanctum vere Spiritum ordinata conditio in nulla est parte solubilis. » Sed et alia catholica concilia ita ab omnibus teneri diffinierunt: quia eorum immobilibus decretis contraria subscripsit, se, sibique complices a catholica communione segregasse videtur. Sicut item Leo in epistola ad Pulcheriam Augustam (epist. 55) manifeste demonstrat dicens: « Contra statuta canonum Paternorum, quae ante longissimae aetatis annos in urbe Nicaena spiritualibus sunt fundata 126.0580B| decretis, nihil cuiquam audere conceditur: ita ut si quis diversum aliquid decernere velit, se potius minuat quam illa corrumpat. » Et quia, ut ipse beatus Leo, et ante illum Damasus, et Bonifacius, et post eum alii apostolicae sedis pontifices scripserunt, iidem sacri canones, mansurae scilicet usque in finem saeculi leges, Spiritu Dei sunt conditi. Qui scilicet Spiritus, juxta evangelicam et apostolicam veritatem Spiritus est Patris, Spiritus est Filii, quia aequaliter a Patre procedit et Filio, et totus est Patris, ac totus est Filii Spiritus; et Pater, et Filius, et idem Spiritus sanctus, quorum est una substantia, una voluntas, et operatio; scilicet ipsa sancta Trinitas unus est Deus, ac Dominus. Constat quia a Patre, et Filio, et Spiritu sancto, tota videlicet Trinitate, 126.0580C| uno Deo et Domino ipsi canones sunt conditi: a quibus qui per contemptum pertinaciter deviat, in Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, unum Deum ac Dominum peccat. Et in hac subscriptione Apostoli est sententia Hincmarus, in qua sollicitus non fuit servare unitatem Spiritus in vinculo pacis: sed sollicitus fuit dissolvere unitatem Spiritus, contra vinculum pacis. Dicit enim Apostolus, cujus sententiam subscriptioni suae perversae inseruit: Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis; unum corpus, unus spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae (Ephes. IV). Unde beatus Gregorius: « Ad unam igitur vocationis spem nequaquam pertingitur, si non ad eam unita cum proximis mente curratur. Est, inquit, Dominus ad Moysem, locus 126.0580D| penes me, et stabis supra petram. » Locus quidem apud Dominum est sanctae Ecclesiae unitas, in qua super petram statur, dum confessionis ejus soliditas utiliter tenetur. Hi enim in loco qui penes Dominum est, et super petram stant, qui per haereses, et per schismata ab unitate se Ecclesiae non dividunt. Quia ut sanctus Hilarus papa dicit (epist. 4): « Non minus in sanctarum traditionum sanctiones committitur, quam in injuriam ipsius Domini prosilitur. » Et beati Leonis decernentis (S. Leo, loc. cit. ), quia in causis quae ad generalem observantiam pertinent omnium Domini sacerdotum, nihil sine primatibus oportet impleri, non fuit socius disciplinae: unde timendum est ut non sit etiam consors communionis 126.0581A| suae: a cujus communione si fuerit alienus, cum his qui praefatis synodis interfuerunt, et quorum decreta convelli fecit, ac per hoc, cum Ecclesia catholica communionem habere non poterit. Et in edicto quinti concilii scriptum est: « Miramur eorum dementiam qui divinae Scripturae contraria agunt, evidenter dicenti, quia aequaliter horribilia sunt apud Deum impius et impietas ejus. Actio enim cum actore punietur. » Si autem similiter impietas horribilis est Deo, et ille qui impie agit, certe separatus est talis a Deo, et anathemati juste subjicitur. Anathema enim nihil aliud significat, nisi a Deo separationem: sicut in Veteri et in Novo Testamento judicium de anathemate significat.
CAPUT XII. Quod in ea collectione sanctorum Patrum dicta sensusque corrupit. 126.0581B| Et in eo, de quo agitur, libello, sed et in illo, quem per Wenilonem quondam archiepiscopum mihi misit, quem paulo infra commemorabo (eum enim prae manibus habeo) verbis beati Gregorii, de quatuor errorum capitulis, de quibus ad Theoctistam patriciam scripsit (lib. IX, epist. 39, in fin.), quibus dicit: « Si qui vero sunt qui dicunt, quia compulsus quisquam necessitate se anathematizaverit, anathematis vinculo non tenetur; » verbis suis imposuit, immittens, et superadjiciens, « aut contra ea quae sub anathemate prohibita sunt, praesumpserit. » In eodem loco, ubi dixit: « Si qui sunt igitur qui, sub nomine Christiano, haec quae praediximus errorum 126.0581C| capitula, aut praedicare audent, aut taciti apud semetipsos tenere, » detruncavit, et pervertit ad suum sensum dicens: « Si qui sunt igitur qui sub nomine Christiano haec praedicare audent. » Non timens sententiam sanctae sextae synodi in duodecima actione prolatam hoc modo: « Inveteratum Macarium in impietatis dogmatibus, et non solum universam Christo amabilem plebem, quae hanc a Deo conservandam regiam urbem inhabitat eversione turbulenta potantem; testimoniaque sanctorum et probabilium Patrum falsantem, et quaedam quidem abscidentem, quaedam vero addentem, et secundum quod ei videbatur, in devio mittentem, piissimum et a Deo coronatum principem per oblata ab eo codicia, sed et a solis ortu usque ad occasum per litteras suas, et per 126.0581D| homines quos mittebat, universos perturbantem, et a fide vera segregantem, et juste atque rationabiliter pontificali habitu denudatum, nullatenus divina regula de caetero suscepit in doctoris sede residere: ne ex hoc propriae suae haereseos musto jam recrudescere faciat intelligentiam, et fiant, juxta quod scriptum est, novissima illius hominis deteriora prioribus. » Et Macedonius Constantinopolitanus episcopus ab imperatore Anastasio legitur expulsus, quoniam Evangelia falsasset, et maxime illud Apostoli dictum: Quod apparuit in carne, justificatum est in spiritu (I Tim. III); et pervertisse ut legeretur, ut esset Deus, apparuit per carnem. Quales redarguit Paulus apostolus de se et suis sociis dicens: Non 126.0582A| enim sumus, inquit, sicut plurimi, adulterantes verbum Dei (II Cor. II). « Adulterare est, inquit beatus Gregorius, verbum Dei, aut aliter sentire quam de illo est, aut ex eo non spiritales fructus, sed adulterinos foetus quaerere laudis humanae. » Unde Gelasius ad episcopos per Dardaniam constitutos, de hujusmodi prave sentientibus scripsit (epist. 13): « Quia majores nostri [ al., Quae majores nostri divina inspiratione cernentes] necessario praecaverunt, ut contra unamquamque haeresim quod acta semel synodus [coacta synodus] pro fidei communione et veritate catholica atque apostolica promulgasset, non sinerent novis post haec retractationibus nubilari [mutilari]: ne pravis occasio praeberetur, quae medicinaliter fuerant statuta, pulsandi: sed auctore 126.0582B| cujuslibet insaniae ac pariter errore damnato, sufficere judicarunt, ut quisquis [quisque] aliquando hujus erroris communicator existeret, principali sententia damnationis ejus esset obstrictus, quoniam manifeste quilibet vel professione sua, vel communione posset agnosci. » Et post aliquanta: « Quoniam idem ipse error, qui semel est cum suo auctore damnatus, in participe quolibet pravae communionis effecto, exsecrationem sui gestat et poenam. »
Post praefati denique monstruoso libelli a se monstruose collecti suam suorumque subscriptionem, litteris quarum exemplar habeo, denuo illum commonui, ut ea quae in parochia sua contra rationem et auctoritatem egerat, studeret corrigere. Sed admonitioni meae non paruit: cum dicat Apostolus: 126.0582C| Obedite praepositis vestris in Domino (Hebr. XIII). Et sanctus Leo decernat, ut « qui scit se quibusdam praepositum, non moleste ferat aliquem sibi esse praelatum. »
CAPUT XIII. Quod frequenter admonitus excusare culpas maluit quam corrigere, et accusatus in synodo, non exspectato fine judicii, fugam arripuit. (Lib. LV Cap. praef.) Deinde ex epistolis Romanae sedis pontificum ante Nicaenam synodum scriptis libellum a se collectum, et 20 versiculis in nomine domni regis Caroli titulatum, per venerabilem quondam archiepiscopum Wenilonem, in Gundulfi villa coram archiepiscopis qui adfuerunt, mihi direxit. De quo, illi, scripto respondi, cujus exemplar hic 126.0582D| habeo: monens illum, ut sacris canonibus et apostolicae sedis decretis ex eisdem sacris canonibus promulgatis fidem accommodaret, et debitam obedientiam illis dependeret. Inde in Attiniaco Rhemensis parochiae, illi coram episcopis, qui adfuerunt, dedi libellum in 55 capitulis, 44 versibus titulatum, auctoritates ecclesiasticas continentem, contra illa quae in praefatis suis duobus libellis collegerat: monens ut a talibus hujusmodi reprehensionibus se cohiberet; et se sacris regulis subdens, pacem et sanctimoniam, secundum Apostolum, sequi studeret. Is autem nullam inde meae admonitionis satisfactionem exhibuit. Quin potius rotulam prolixissimam de quadam capella, unde eum saepe litteris, pro reclamatione 126.0583A| ad me hominum ex sua parochia, monui: sed nihil profeci: et fabulis de Fimo presbyteri parochiae suae, et villae ecclesiae nostrae; sed et de aliis mendaciter compositis, de quibus se ipse presbyter ad me non reclamavit, nec in aliqua synodo comprovinciali ullam rationem inde commovit, contextam, in eodem concilio mihi porrexit ( Non exstat ). De qua rotula loqui, in aliud tempus dignum duxi differre, ne vobis taedium deliramenta sua inferant, et ad necessariora vos deliberanda impediant. Sed et praefatum suum monstruosum libellum, a se et a suis subscriptum, in eadem synodo protulit, quem ibidem accipiens, hactenus servo.
Et cum me vidi post tot admonitiones nihil apud eum posse proficere, schedulam porrexi in synodo 126.0583B| decem provinciarum ( Non exstat haec schedula ), ab eisdem venerandis episcopis quaerens consilium quid contra suam pertinacem contumaciam agere possem: et quae illi . . . suae contra colligationes suae impietatis direxeram, contra illis nota feci. Unde et ab eadem synodo conventus, quoniam injuste ac irregulariter tantas et tales excommunicationes facere praesumpsit, dedit mihi in eadem synodo professionis suae libellum de regulari obedientia sua, quem habeo, qui ita se habet: Privilegio Hincmari metropolitani provinciae Rhemorum ecclesiae secundum sacros canones et decreta sedis apostolicae ex sacris canonibus promulgata, pro scire et posse me obediturum profiteor, subscribo. Et ex eo quod sui homines se ad regem reclamaverunt, quoniam ab eis sua 126.0583C| beneficia, quae apud antecessores suos, et apud eum proservierunt, injuste et irrationabiliter abstulisset, post datum mihi libellum in synodo de regulari obedientia sua, electos judices episcopos apud me expetivit: et tres, secundum Africanum concilium, scilicet Actardum, Ragenelmum, atque Joannem a me sibi designatos suscepit; et eorum, atque aliorum Deum timentium, judicio, in domni regis, sicut postulavit, praesentia, de quibusdam decretum fuit, ut beneficia sua quae irrationabiliter perdiderunt, recuperare deberent. Tota autem eorum causa, usque ad alium tractatum, certis intervenientibus causis non diffinita, sed die alia diffinienda, remansit. Et ante diffinitionem contra sacros canones, sine ulla necessitate vel ratione, noctu fuga lapsus, regularem 126.0583D| diffinitionem exspectare contempsit. Unde sacri canones Africani concilii de Quodvultdeo, qui antequam aut judices electos expeteret, aut etiam in rationem contra conquirentem adversum se introisset, rationem subterfugiens discessit, decreverunt dicentes (conc. Afric., c. 54; cod. can. Eccl. Afric., can. 87): « De Quodvultdeo, inquiunt, episcopo Centuriensi, quoniam [ al., quomodo] adversarius ipsius cum se petisset, introduci ad concilium nostrum, interrogatus vellet cum eo apud episcopos experiri, primo promiserat; et alia die respondit, hoc sibi non placere, atque discessit. Placuit omnibus episcopis, ut nullus eidem Quodvultdeo communicet, donec causa ejus qualem potuerit terminum sumat. 126.0584A| Nam adimi ei episcopatum, antequam causae ejus exitus appareret, nulli Christiano videri jure potuit [ al., potuisset]. » Et item dicit (conc. Milev., c. 21; conc. Afric., c. 87; Cod. can. Eccl. Afric., can. 121 et 22): « Ut per episcopos judices causa finiatur, sive quos eis [quin inter se conquirentibus] primates dederint, sive quos ipsi vicinos ex consensu delegerint. Si autem ex communi placito vicinos judices elegerint, aut unus eligatur, aut tres: aut si tres elegerint, aut omnium sententiam sequantur, aut duorum. A judicibus autem, quos communis consensus elegerit, non liceat provocare: et quisquis probatus fuerit pro controversia nolle obtemperare judicibus, cum hoc primae sedis episcopo fuerit probatum, det litteras ut nullus ei communicet episcoporum, donec 126.0584B| obtemperet. » Et Carthaginense dicit concilium (conc. Carthag. III, c. 7; Cod. can. Eccl. Afr., can. 19): « Ut quisquis episcoporum accusatur, ad primates provinciae ipsius causam deferat accusator. » Et post aliquanta: « Verum tandiu post mensem secundum non communicet, donec purgetur. Si autem ad concilium universale anniversarium occurrere noluerit, ut vel ibi causa ejus terminetur, ipse in se damnationis sententiam dixisse judicetur. Tempore sane quo non communicat, nec in sua ecclesia, vel parochia communicet. » Et jam transactus est annus ex quo a me, suo metropolitano, praefatos judices electos expetiit, et accepit; et causam suae accusationis regulariter exsecutus non fuit. Et dilata est hactenus ex eo sententia Africani concilii, de 126.0584C| Maximino episcopo promulgata (conc. Afric., c. 55; Cod. can. Eccl. Afric., can. 88): « De Maximino, inquit, Bacagensi [ al., Maximiano Bagaiensi], et ad eum, et ad ipsam plebem placuit de concilio litteras dari, ut et ipse ab episcopatu discedat, et illi sibi alium requirant. »
CAPUT XIV. Quod fugam illam infirmis rationibus excusare conatur. Et cum haec ita se habeant, idem frater mihi rescribens, multis allegationibus se necessitate compulsum, et persecutionem declinantem fugisse asseverat, sicut sua scriptura, quam hic habeo, prodit. Videlicet, quia omnes homines sui banniti fuerunt ad causas, ita ut nec unus, dum rediret ad mansionem, 126.0584D| illum sequi permissus sit: Nortmanno hoc agente pro villa Pauliaco, eo quod illam concessione regia, et apostolica etiam, ut scirem, auctoritate recipiens, illum iidem sui homines in eamdem villam secuti sunt. Et in eisdem suis allegationibus ponit testimonia ex epistola Julii papae in Athanasii pro fuga defensione (epist. 2, ad Orientales): « Quia Dominus quando Pharisaei consilium fecerunt adversus eum ut eum occiderent. Sciens autem Jesus discessit inde. Et discipuli propter metum Judaeorum recesserunt, celantes seipsos. » Et Paulus in Damasco a principe gentis quaesitus, de muro in sporta depositus est, et manus quaerentis effugit (II Cor. XI). Sed utrum pro eo si Franci homines ad judicia suis legibus 126.0585A| vocabantur, ut quod contra legem fecisse quaerebantur, aut legibus emendarent, aut legaliter defenderent, fugere illum oportuit, an non, causa in promptu est. Et utrum praemissa testimonia, suae quam dicit persecutioni, suaeque causae ac personae, vel persecutoris sui personae, quam specialiter signat, sed et aliis personis se persequentibus a se designatis conveniant, an non, ratio manifeste demonstrat. De fuga vero Athanasii, et quando, ac qualiter, vel pro quibus, episcopis vel ministris Ecclesiasticis fugiendum sit, beatus Augustinus in epistola ad Honoratum episcopum inter alia dicit: « Fortasse quis dicat ideo debere fugere Dei ministros talibus imminentibus malis, ut se pro utilitate Ecclesiae temporibus tranquillioribus servent. Recte hoc fiet a quibusdam, 126.0585B| quando non desunt alii, per quos suppleatur ecclesiasticum ministerium, ne ab omnibus deseratur. Quod fecisse Athanasium supra diximus. Nam quantum necessarius fuerit Ecclesiae, quantumque profuerit quod vir ille mansit in carne, catholica fides novit, quae adversus Arianos haereticos ore illius et amore defensa est. Sed quando est commune periculum, magis timendum est ne quisquam id facere credatur non consulendi voluntate, sed timore moriendi: magisque fugiendi obstet exemplo, quam vivendi prosit officio: nulla ratione fugiendum est. » Et item post aliquanta: « Quicunque igitur isto modo fugit, ut Ecclesiae necessarium ministerium non desit, facit quod Dominus praecepit, sive permisit (Matth. X). Qui autem sic fugit, ut gregi Christi ea 126.0585C| quibus spiritualiter vivit alimenta subtrahantur, mercenarius ille est, qui videt lupum venientem et fugit, quoniam non est ei cura de ovibus (Joan. X). »
CAPUT XV. Quod res Ecclesiae quae controvertuntur, regi concessit Nortmanno tradendas. De eo quod scripsit, me scire eamdem villam illi concessione regia, et apostolica etiam auctoritate sibi redditam, quod in ejus litteris legi, hoc me scire non denego. Dicit enim ibi, ad petitionem virorum venerabilis memoriae Conradi, et Rodolfi, se eamdem villam concessisse regi, ut eam Nortmanno, qui antea illam tenuerat, beneficiaret. Superadjiciens in responsione sua, quia si ipsam villam in alodem haberet, quidquid regis esset voluntatis ex ea facere 126.0585D| gauderet; quia illud voto regis non obviabat, nec inde ei periculum animae imminebat. Caeterum quando illam concessionem de rebus Ecclesiae suae fecit, nec mea conscientia, vel coepiscoporum Rhemensis provinciae; sed nec cum consensu presbyterorum ac diaconorum Laudunensis Ecclesiae, sicut praecipiunt canones, fecit. Sed et hoc inde scio, quod in domni apostolici epistola exinde legi. Et quia quando Nortmanno ipsam epistolam ostendam, dicens illi, quia nisi ab ipsis rebus Laudunensis Ecclesiae quas invaserat, se mox exueret, illum secundum jussionem domni apostolici excommunicarem: coram plurimis episcopis mihi respondit, ut pro amore, et honore Dei, et sancti Petri, ac domni apostolici 126.0586A| illum non excommunicarem, quia nec meus parochianus erat, et ipsas res non invaserat; et habebat inde auctorem, qui illi eas beneficiavit: et si ipse suus auctor eas illi contradiceret, nihil postea se inde praesumeret.
CAPUT XVI. Quod falso dicit se detentum fuisse ne Romam, quo appellabat, adiret. Dicit etiam in eodem scripto suo Hincmarus, ideo se ab Attiniaco fugisse, quia « Silvaci memor fuerat, ubi et ego adfui, quod illi nihil profuit, sed obfuit: quia pro eo solummodo retentus fuit, ne Romam domni apostolici praeceptis obediens iret: quod a saeculo non est de episcopo ab episcopis auditum. » Unde respondi, quia nec tunc, sicut pro certo 126.0586B| scio, et illi mecum sciunt qui adfuerunt, nec unquam, prout reminisci valeo illum Romam appellasse pro quacunque causa audivi. Tunc autem ad synodum, quae in proximo futura erat, invitatum audivi. Sed et multorum divulgabatur oribus, quia cum Lothario agebat, quatenus Ecclesiam sibi commissam, et oves sibi creditas desereret, ut ad Lotharium iret, et in regno illius honores obtineret. Verumtamen, ex hac causa nullam rationem tunc cum domno rege habui; sed et domnus rex nihil inde tunc mihi dixit.
CAPUT XVII. Quod post fugam Hincmaro Rhemensi per litteras significavit se Romam evocare a pontifice, quibus ab eodem Rhemensi responsum est. Et quod contra suam professionem venit. 126.0586C| Is autem frater Hincmarus, postquam electos judices, a me regulariter, ut scripsi, datos sibi suscepit, et incaute ac inhoneste noctu fuga lapsus abscessit, pitaciolum irrationabiliter confectum, et manu sua subscriptum, ac praefatae professioni suae usquequaque contrarium, per Ermenoldum diaconum suum VI Non. Jul. III indict. mihi transmisit, quod ita se habet: « Reverendissimo Rhemorum archiepiscopo Hincmaro, sanctae Laudunensis Ecclesiae Hincmarus Deo miserante episcopus, debitam in Christo devotionem. Vos scitis quia ab universali sanctae Romanae Ecclesiae papa, patre quoque nostro et magistro Adriano bis vocatus existo. Et vos ipsi in quaternionibus mihi a vobis in Attiniaco palatio 126.0586D| coram archiepiscopis, et episcopis qui affuerunt datis, quod ad eamdem sedem venire totidem vocatus detractem, me reprehendistis: si vitio scriptoris pro detrectem, quod est dissimilem, vel differam, detractem, quod valde tractem non ab re accipi potest, intercharaxatum non fuit. Unde vos nunc pro amore Dei omnipotentis, et reverentia sancti Petri exposco, sicut et in eadem synodo in Attiniaco a vobis convocata, quod impetrare non valui, expostulavi; ac jam etiam per integrum efflagitavi annum: et praecipue in synodo apud Vermeriam palatium olim ab horno habita obsecrando declamavi. » Et quae sequuntur. « Ego Hincmarus sancti Laudunensis Ecclesiae episcopus sponte subscripsi. »
126.0587A| De quo pitacio latius in quaterniunculis, ut supra dixi, ei datis respondi: et quia nunquam vel nusquam apostolicam sedem eum adire prohibui. Insuper etiam illum, sicut et ipse scripsit, cur jussionem invitationis domni apostolici prosecutus non fuerit, reprehendi. Qui undicunque sibi visum fuit, cum de suis insolentiis increpatus est, licentiam eundi Romam petit, vel sedem apostolicam appellat. Quando vero rex, et episcopi sunt sibi placabiles, de ipsa licentia nihil dicit, nec sedem apostolicam appellat: cum sacri praefigant canones qualiter, et unde, et ubi appellare debeat episcopus apostolicam sedem. Et anno praeterito, postquam in Attiniaco libellum de sua regulari obedientia mihi porrexit in synodo, sedem apostolicam non appellavit, nec de licentia 126.0587B| illuc eundi aliquid dixit. Sed cum commotus inhoneste inde discessit, praemissum pitaciolum de licentia Romam eundi, circa Kalend. Julias mihi direxit. Postea vero nihil mihi inde mandavit, nec quando mecum locutus fuit, inde aliquid dixit. Sed et cum domno rege in subsequenti mense Septembrio in Silvaco, et in mense Octobrio Rhemi, ubi et ego fui, et domni apostolici missi ibi fuerunt, et inde nihil dixit. Deinde mense Februario in Compendio cum domno rege per aliquot dies fuit, et ego etiam illic fui. Postea vero mense Aprili apud Silvanectis cum domno rege fuit. Et demum in Silvaco per aliquot dies cum domno rege fuit, et ego etiam ibi fui, et nihil inde dixit. Et jam plures Kalendae mensis Augusti pertransierunt ultra placitum quod ei 126.0587C| domnus apostolicus misit, mandans ut ultra illas Kalendas non remoraretur quin Romam pergeret. Scripsi etiam illi, quia insulse scripserit, quoniam si licentiam ei eundi Romam apud regem non impetrarem: Abhinc ut archiepiscopo coepiscopus obtemperare debet, canonice mihi obsequi non posset. Et quia contra rationem hoc dixit, ei ex epistolis beati Leonis ostendi; et ut decretales epistolas quas beatissimi papae diversis temporibus ab urbe Roma pro diversorum patrum consolatione dederunt, de quibus (ut a metropolitano privilegio contra canones et decreta sedis apostolicae ex eisdem sacris canonibus promulgata se possit exuere, contumacia pertinaci contendit) illum commonui, ut secundum dictum beati Gelasii venerabiliter susciperet, et sacra concilia, 126.0587D| ut Gelasius, et caeteri catholici videlicet, doctique pontifices decreverunt, inviolabiliter conservaret, illi suasi.
Et de eo quod scripsit, quia « quod apostolica sedes de eo voluit, ac disposuit, Remigio et Arduico archiepiscopis committere, commisit: » scilicet ut per eos domni apostolici epistola, unde illi mandavi, ad domnum regem perveniret, et ipsi ejus causam agerent: illi non credo, quoniam epistola domni apostolici mihi directa aperte demonstrat, illam de qua oblique sategit, mihi misisse, ut ego illius, videlicet suffraganei mei, causam agerem apud regem: quatenus et apostolica sedes vigorem proprium retineret, et a se concessa aliis jura sua non demeret.
126.0588A| Et his, ut praemisi, subscribens, illi professioni et subscriptioni quam coram episcopis decem provinciarum in synodo apud Attiniacum professus fuerat, et manu propria subscripserat; scilicet, quia privilegio metropolitano provinciae Rhemorum Ecclesiae secundum sacros canones, et decreta sedis apostolicae ex sacris canonibus promulgata pro scire et posse se obediturum, contraria profitendo subscripsit. De qua professione atque subscriptione in eadem synodo mihi data, sanctus Leo in epistola ad Septimum episcopum dicit (epist. 85): « Saluberrimum est, inquit, et spiritalis medicinae utilitate plenissimum, ut sive presbyteri, sive diaconi, vel cujuslibet [ al., sive alii] ordinis clerici, qui se correctos videri volunt, errorem suum, et ipsos erroris 126.0588B| auctores damnari a se sine ambiguitate fateantur; ut sensibus pravis, et dudum peremptis nulla aspirante [ al., nulla sperandi] supersit occasio, nec ullum membrum Ecclesiae talium possit societate violari, cum per omnia illis professio propria coeperit obviare. » In qua professione et subscriptione sua confratres et venerabiles coepiscopi nostri, consulentes duritiae animi sui, et supportantes eum in charitate, noluerunt eum exaggerare de praeteritis; sed tantum futuram correctionem profitendo et subscribendo promitteret. Attendentes quod B. Gregorius in pastorali Regula dicit: « Quia plerumque quos fortis pigmentorum potio curare non valuit, ad salutem pristinam aqua tepens reduxit: et nonnulla vulnera quae curari incisione ferri nequeunt, 126.0588C| fomentis olei sanantur: et durus adamas incisionem ferri minime recipit, sed leni hircorum sanguine mollescit. »
Et hac professione quam subscripsit, quia si ei licentiam eundi Romam, quo illum vel quemquam nunquam vel nusquam volentem ire prohibui, apud domnum regem Carolum non impetrarem, mihi ex tunc, ut archiepiscopo coepiscopus obtemperare debet, canonice scirem illum obsequi non posse: subjungens: « Ego Hincmarus S. Laudunensis Ecclesiae episcopus sponte subscripsi: » illam quam in synodo decem provinciarum apud Attiniacum habitam mihi dedit, quantum in ipso fuit, destruxit. Sicut B. Leo in epistola ad Leonem Augustum (epist. 78), etiam tantus pontifex de se dicens, ostendit: 126.0588D| « Secundum apostolum (Galat. 2) si quae destruxi, haec aedifico, praevaricatorem me constituo, et eis me ultionum conditionibus subdo, quas non solum auctoritas beatae memoriae principis Martiani, sed etiam ego mea consensione firmavi. » Destruxit enim in praefata synodo inobedientiae praeteritae insolentiam, aedificans profitendo et subscribendo futuram secundum sacros canones erga suae metropolis privilegium obedientiam. Quam iterum hac praevaricationis suae professione atque subscriptione destruere, et annullare sategit, et pristinam suam insolentiam, redivivo furore resuscitavit, ac per hoc se praevaricatorem constituit.
Quas omnes professiones et subscriptiones suas 126.0589A| sapientia vestra insimul conferat, et quod de subscriptione vel professione subscribentis ac profitentis, et negligentis atque refragantis sanctus Spiritus, per eos in quibus locutus est, et qui cum Deo in coelo regnant, et in terris miraculis coruscant, decreverit, sollicita mente recogitet atque dijudicet. Ait enim sacrum Carthaginense concilium (conc. Carthag. II, can. 13): « Si quis contra suam professionem vel subscriptionem venerit in aliquo, ipse se honore privabit. » Quid enim in hac novissima subscriptione sua sacris canonibus et suprascriptis professionibus et subscriptionibus suis contraria, congruentius referri potest, qua dixit: Ego Hincmarus contra meam professionem, vel subscriptionem veniens, sponte me honore privavi?
126.0589B| Sed forte dicet, alias subscriptiones se invitum, atque coactum fecisse. Et quid dicet de illa subscriptione, qua libello compilationum suarum, nullo petente, vel sperante, subscripsit, et ab aliis quibusdam invitis subscribi fecit? Illi nempe qui de verborum differentiis loquuntur, sicut Nonius Marcellus Peripateticus, in libello de compendiosa doctrina (cap. 5), dicit: « Hoc distare inter confiteri et profiteri autumant, quod confiteri voluntatis est, profiteri necessitatis, et coacti. » Sed non illi hoc ad voluntatem suam succurrit, qui contra suam professionem et subscriptionem venit. Cum sanctus Leo, sicut multoties in illius invenitur epistolis, ab unanimitate catholicae pacis exorbitantes, professionem cum absolutissima subscriptione coram omni 126.0589C| clero, et universa plebe, dare praecipiat. Et sanctus Gregorius in epistola ad Theoctistam patriciam (lib. IX, epist. 39), de his qui dicebant, quia si compulsi aliqui de quibus juste reprehendebantur, anathematizare se, dicerent, anathematis vinculo nullo modo teneri, manifestissime dicat: « Et si sunt, inquiens, qui certissime talia sentiunt vel tenent, quia Christiani non sunt, dubium non est: eosque et ego, et omnes catholici episcopi, atque universa Ecclesia anathematizamus, quia veritati contraria sentiunt, et contraria loquuntur. »
CAPUT XVIII. Quod schedulam fictam quasi ab episcopis concilii Tullensis conscriptam obtulit, cui rescripsit Rhemensis adhortans ad patientiam, et maturam rerum cognitionem. 126.0589D| Denique ad haec XV Kalend. August., indictionis 3, misit ad me apud Pontigonem, Heddonem Ecclesiae suae praepositum, et per eum schedulam quamdam mihi direxit, quam habeo sub chirographo: cujus partem coram episcopis qui adfuerunt, Remigio scilicet, Harduico, Francone, Odone atque Willeberto, et aliis ecclesiasticis viris referendam illi donavi; ne postea mihi eamdem schedulam, si vellet, misisse negare valeret. Quae confecta est quasi ex nomine synodi apud Tusiacum: quam antequam per Heddonem clericum suum acceperim, nunquam vidi, et nunquam vel nusquam audivi; sed nec qui adfuerunt episcopi, eam se vidisse et audisse 126.0590A| dixerunt. Cui schedulae ab episcopis qui praefatae synodo interfuerunt, multifarie multisque modis: sed et a se asserit esse subscriptum; quae in quibusdam, sacris regulis contraria, et suae excommunicationi quam fecerat in parochia sua, est consona. Dicitur enim ibi de damnato, ut « dum vivit, ita a coetu et societate fidelium remotus, a corpore et sanguine Domini separatus, ut nec in finem communionem accipiat, neque corpus ipsius more fidelium cum oblationibus et psalmis atque hymnis ad sepulturam deducatur. » Et aliquanto inferius: « Habeantque principes et judices hanc in populo Dei diligentiam, ut ubicunque tales in potestate eorum ab episcopis requisiti fuerint, absque mora eis exhibeant, ne forte si dissimulaverint, aut mandatum 126.0590B| episcopi contempserint, ab Ecclesia Dei projecti, nec sepulturam cum fidelibus recipiant. » Et aliquanto supra istam sententiam: « Si clericus tanti cupiditate sacrilegii corruptus, aut laicus quicunque hac iniquitate deceptus fuerit, et cognoscens damnationem suam poenitentiae remediis secundum ordinem et dispositionem sui episcopi se submiserit, volumus ut pervasa et praesumpta secundum qualitatem in simplum, aut in duplum, aut in triplum, aut in quadruplum ecclesiae cui damnum illatum est, primum restituat. Inde pro sacrilegio ab episcopo suo consilium salutis, et poenitentiae modum suscipiat. » Quae constitutio restitutionis, salvo legum jure contraria esse dignoscitur decretis beati Gregorii ad Augustinum Anglorum episcopum interrogantem (epist. ult. l. 126.0590C| XII, ad August., interrog. 4): « Obsecro quid pati debeat, si quis aliquid de ecclesia furto abstulerit? » Responsio beati Gregorii hinc post aliquanta: « Addis etiam quomodo ea quae furto de ecclesiis abstulerint, reddere debeant? Sed absit ut ecclesia cum augmento recipiat, quod de rebus terrenis videtur amittere, et lucra de vanis quaerat. »
Quae schedula, ut ostendi, ecclesiasticis ordinationibus contraria, etiam et ex hoc mendax esse patenter ostenditur, quia eorum episcoporum nomina ibi habentur subscripta, qui nondum erant episcopi: et etiam duorum episcoporum nomina ex una civitate, et uno tempore ibi sunt posita: et eorumdem episcoporum nomina qui successerunt ante nomina suorum decessorum ibi ponuntur. Habetur enim ibi 126.0590D| nomen Christiani Autissiodorensium, et longe post Abbonis item Autissiodorensium, cui Christianus successit. Et inscribitur ibi nomen Rainelmi Noviomagensium, qui nondum erat episcopus: deinde longe post, nomen Immonis Noviomagorum inscribitur, cui Rainelmus successit. Et aliorum episcoporum ibi habentur nomina, qui eidem synodo non interfuerunt. Et nos qui interfuimus, sed et se nobiscum his subscripsisse mendaciter dicit, quibus non subscripsimus. Unde videndum est si illi conveniat, quod Africanum decrevit concilium de episcopo qui Donatistis se communicasse mentitus fuerit (cod. can. eccl. Afric., can. 124): ut « si probatum fuerit eum de communione illorum fuisse mentitum, 126.0591A| dicendo eos communicasse, quos, eo sciente, non communicasse constiterit, etiam episcopatum amittat. »
Et postquam idem praepositus Heddo mihi praefatam schedulam dedit, dixit inter caetera, seniorem suum mihi mandasse, quia non posset dimittere, ut homines suos qui res de sua ecclesia tenebant per potestatem et verbum regis, non excommunicaret. Quoniam altera vice quando domno apostolico mandavit de Nortmanno, hoc ei remandavit domnus apostolicus, ut prius inde fecisset suum ministerium, et tunc se reclamasset. Et hoc ideo hactenus dimiserat, donec hoc mihi mandaret, ut scirem quia nunc inde suum ministerium faceret unde inter caetera ei scripsi: « Age, frater charissime, quod 126.0591B| episcopalem condecet gravitatem, exspectans donec provincialem synodum, cujus jam tempus in proximo est, conveniamus; in qua favente ac cooperante Domino, secundum decreta beati Gregorii, et de indecentibus [ al., incidentibus] causis disceptatio, et sit salubris de ecclesiastica observatione collatio, quatenus dum per hoc et praeterita corrigentur. » Et quae sequuntur in epistola Hincmari ad Hedddonem usque ad finem.
CAPUT XIX. Quod post fugam ab Attiniaco, relicto Ecclesiae judicio saeculares judices a rege expetiit, et judicata retractari fecit. Et evoluto duorum circiter mensium spatio, postquam noctu aufugit ab Attiniaco, ante diffinitionem 126.0591C| causarum, de quibus apud metropolitanam auctoritatem electos judices expetivit: quibusdam machinationibus exquisitis ab eo jussio est principalis elicita, ut de quibus electos judices, secundum sacros canones accepit, non solum eorum querela, quorum causa usque ad alium tractatum diffinienda remansit, verum, et quae, ut dixi, in domni regis praesentia electorum judicum sententia decisa fuerunt, sine metropolitani conscientia, sineque canonico et episcopali judicio, per judices saeculares, Helmigarium scilicet mercati palatii te lonearium, et Flotarium, ac Ursionem villarum regiarum majores refricarentur, contra canones, qui ab ecclesiasticis ad majoris auctoritatis ecclesiasticos judices, et non a majoribus ad minores, nec ab ecclesiasticis ad saeculares; neque 126.0591D| a consensu partium electis provocari permittunt. A quibus saecularibus judicibus a se petitis, quaedam ex diffinitis refricata et immutata, quaedam vero ex diffiniendis sunt diffinita, adinventitia reputatione, sicut ab ipsis qui in eodem placito fuerunt, dicitur de non necessariis et inconvenientibus juramentis reperta: et ab eo, coram praedictis judicibus ipsis, sive accusatoribus, quos contra electos judices, sicut expetierat, suscepit, proposita: quatenus et is, de quo legaliter ac regulariter diffinitum fuerat, ut beneficium suum haberet, quod contra rationem et aequitatem perdiderat, eadem adinventione dimitteret: et illi quibus judicatum fuerat, ut quoniam is post expetitum electorum judicium, idem judicium subterfugit, 126.0592A| beneficia sua usque ad legalem diffinitionem tenerent, beneficia ipsa desererent, et ipse quod incoeperat, evindicaret. Cum sicut ei non licet, de accusatione sive criminalis, sive civilis causae, relicto ecclesiastico, publico purgari judicio; ita etiam non licet illi postposito, vel contempto ecclesiastico judicio, ad saecularia judicia convolare: vel quemcunque, vel etiam laicam personam pertrahere; neque ad forum suum sequi, si ipsa persona laica consenserit ecclesiastico subire judicio. Sicut lex Valentiniani, quam probat Ecclesia, demonstrat dicens: « Clericus si aliquem lite pulsaverit, in foro illius quem ad judicium provocat, audiatur. Si tamen pulsatus non acquieverit ad presbyteri et episcopi venire judicium. » Et sanctus Leo [ imo Leo 126.0592B| Bitur. A.] ac Romana synodus in epistola Sarmationi, Caratoni, Desiderio, episcopis et presbyteris omnium ecclesiarum intra provinciam Tertiam [ al., Thraciam] constitutis directa, dicit: « Si clerus laicum pulsat, prius se audiri ab episcopis poscat: tum si petitioni suae laicum viderit obviare, ex permisso episcopi sui in saeculi moderatoris [moderatores] disceptatione confligat. » Videlicet, non per se, sed per advocatum, sicut leges et regulae sacrae decernunt. Et quod non licet cuiquam clerico, minime autem licet episcopo. Quoniam ut sanctus Hilarus papa in suis decretis dicit ( in synodo Rom. cit. ): « Reatu majore delinquit qui potiore honore perfruitur: et graviora facit vitia peccatorum sublimitas dignitatum. » Et Africanum concilium decrevit 126.0592C| (conc. Afric. c. 71; cod. can. Eccl. Afr., can. 104) : « Placuit, inquiens, ut quicunque, » scilicet clericorum, cum quibus et episcopalis ordo connumeratur, « ab imperatore cognitionem judicum publicorum petierit, honore proprio privetur. Si autem episcopale judicium ab imperatore postulaverit, nihil ei obsit. » Et Carthaginenses canones in tertio concilio (can. 9): « Cui, inquiunt, ad eligendos judices undique Ecclesiae patet auctoritas, ipse se indignum Ecclesiae consortio judicat, qui de universa Ecclesia male sentiendo, de judicio saeculari poscit auxilium: cum privatorum Christianorum causas Apostolus etiam ad Ecclesiam deferri, atque ibidem terminari praecipiat. » Et item Carthaginenses canones praecipiunt, « ut quisquis episcoporum, presbyterorum, 126.0592D| et diaconorum seu clericorum, cum in Ecclesia ei fuerit crimen institutum [ al., intentatum], vel civilis causa fuerit commota, si relicto ecclesiastico judicio, publicis judiciis purgari voluerit, etiamsi pro ipso fuerit prolata sententia, locum suum amittat; et hoc in criminali [ al., criminali judicio]: in civili vero, perdat quod evicit, si locum suum obtinere maluerit. »
Unde sanctus Leo cum synodo Romae habita praedictis episcopis Sarmationi, Caratoni, Desiderio, et presbyteris omnium ecclesiarum intra provinciam Tertiam [Thraciam] constitutis, suis subscriptionibus haec quae sequuntur misit: « Tantam saeculi potestates circa sacerdotalem ordinem reverentiam 126.0593A| praevalere voluerunt, etiam hi [ al., tanta reverentia praevalere, etiam hi] quos sub imperiali nomine terris divina potentia praeesse praecepit, ut jus distringendorum [ al., distinguendorum] negotiorum episcopis sanctis juxta Divalia constituta permiserint. Quod cum et juris antiqui edictis, et illatis [ al., illibatis] frequentius sit legibus confirmatum, praesenti tempore a plerisque invenimus fuisse calcatum. Nam praetermisso sacerdotali judicio, passim ad examen saecularium [ al., saeculare] transierunt. Quocirca nobis visum est, ut hanc et sacrarum legum [ al., sacrae legis], et nostri ordinis contumeliam, et ad praesens ulcisceretur plena districtio, et observandam formulam constitueret in futurum. Censemus itaque, ut quicunque praetermisso sacerdote 126.0593B| ecclesiae suae, ad disceptationem venerit saecularium, sacris liminibus expulsus, a coelesti arceatur altario; neque nullus post hanc diffinitionem, quae communi sedit arbitrio, quidquam sibi ultra praescriptum vindicare nitatur. Ita fieri [ al., et ita fiet], ut et hi qui ante erraverunt, congrua emendatione se corrigant, et qui sub observatione clericali, coelesti probatur servire officio, ex clerico habendum [ al., ex clero abjiciendum], si praetermisso sacerdotum judicio, saecularium adierit potestatem. Quod ideo singulos universosque volumus agnoscere, ut quod pleno justitiae et juris ordine constitutum est, effectum totius firmitatis ex omnibus [ al., in omnibus] clericorum negotiis sortiatur. » Et paulo post: « Leo episcopus subscripsi. Victorius episcopus subscripsi. 126.0593C| Eustachius episcopus subscripsi [ al., Leo episc. scribit. Victorius episc. scribit. Eustach. episc. scribit]. » Sic et caeteri qui adfuerunt episcopi subscripserunt.
De his autem quae, ut praemisi, diffinita fuerunt, et irregulariter sunt retractata, sanctus Leo in epistola ad Leonem Augustum per Philoxenum agentem in rebus directa dicit (epist. 78): « Quae patefacta sunt, quaerere; et quae perfecta sunt, retractare; et quae diffinita sunt, convellere, quid aliud est, quam de adep is gratiam non referre, et ad interdictae arboris cibum improbos appetitus mortiferae cupiditatis extendere? » Unde attendendum est de tanta exaggeratione, quam sit grave quod admisit, in obtentis, quae patefacta sunt, quaerere, et quae perfecta sunt, 126.0593D| retractare, et quae diffinita sunt, convellere. Quod tantae sapientiae, et sanctitatis atque auctoritatis vir apostolicae sedis pontifex reatui comparavit, qui, ut docet Apostolus, in omnes homines pertransivit (Rom. V), et non nisi morte Filii Dei potuit expiari. Et videndum si tale commissum sine ultione delata, absque periculo eorum quorum interest, valeat pertransire.
CAPUT XX. Quod excommunicationi complicum Carlomanni post quartam admonitionem non subscripsit. (Aimoinus, l. V Hist., c. 24 et seq.) Denique postquam Carlomannus a domno nostro Carolo rege 126.0594A| glorioso inconvenienter ac perniciose discessit, et multis filiis Belial sibi consociatis, regnum ejusdem domni nostri est depraedatus: unde quantum potuimus, fideles illius qui in hoc regno commorabamur, sategimus. Sed et domnus noster rex postquam huc rediit, promissionibus paternis ac blanditiis, atque indulgentiarum largitione non modice laboravit, quatenus eumdem filium suum Deo et sibi restitui, et complices ejus salvare valeret. Sed cum ipse et nos episcopi regni ejus qui adfuimus, nec terrores divini judicii, nec promissiones regni aeterni ac temporalium honorum, apud eum et complices ejus proficere vidimus: episcopale ministerium, quia ipse de Rhemorum dioecesi non erat, sed diaconus provinciae Senonum existebat, in complices ejus qui 126.0594B| de nostris parochiis erant (Flodoard., lib. III, c. 26); sed et in eos qui in iisdem parochiis nostris multa scelera perpetrarunt, sententiam excommunicationis ecclesiasticae, usquedum resipiscerent, jaculavimus. Quam sententiam ad archiepiscopos diversarum provinciarum dirigendam decrevimus, quae ita se habet:
« Hincmarus Rhemorum episcopus, etc. Carlomannus domni nostri Caroli regis gloriosi carne filius in dioecesi Rhemorum ex aqua et Spiritu sancto regeneratus, etc., » Vide supra inter epistolas Hincmari Rhemensis.
Et quia frater Hincmarus Compendio fuerat, quando adhuc de Carlomanni et complicum ejus conversione tractabatur: et sine conscientia mea inde recessit: consilio et consensu coepiscoporum 126.0594C| nostrorum, qui ibidem mecum fuerunt, istiusmodi litteras ei, sed et aliis episcopis Rhemorum provinciae, qui corpore tunc nobiscum non erant, direxi. « Hincmarus, etc. Te latere non potest quanta mala Carlomanni complices in Rhemorum, » etc. Vide epistolas Hincmari. Et direxi ei praefatam huic subjunctam epistolam (Flodoard., l. III, c. 21). Deinde V Non. Februarias, venit ad me Heddo praepositus suus, et quia sicut ei mandaveram, litteras sui consensus in hac excommunicatione canonica non direxit, per eum illi easdem litteras mihi dirigendas verbo mandavi. Et evolutis plusquam triginta diebus, ex quo inde litteras accepit, remisi ad eum iterum litteras, mandans, ut veluti anteriores, et ordinatione 126.0594D| posteriores sui, et etiam de longinquioribus partibus litteras sui consensus obedienter miserunt, diutius et ipse mittere non differret: aut certam et regularem rationem mihi rescriberet, cur jam tertio commonitus eas mihi mittere detrectaret. Ad quas mihi rescripsit hoc modo:
« Venerabili Rhemorum archiepiscopi Hincmaro, etc. Quia adeo litteras mei consensus in excommunicatione a vobis facta requiritis, » etc. Reliqua habes inter epistolas Hincmari Laudunensis, tom. CXXIV.
Unde inter caetera illi rescripsi hoc modo: « Frater Heddo, » etc. Vide epistolas Hincmari Rhemensis.
CAPUT XXI. Quod deinde semel ac iteram eadem de re monitus obedire contempsit, et concilii Antiocheni canonem indiscrete exponit. 126.0595A| Postea III Nonas Maii venit ad me clericus suus, nomine Teutlandus, quaedam mihi de parte illius referens, quae hic causa brevitatis omitto. Et dixi ei, ut episcopo suo diceret, quatenus sicut et litteris et verbis jam illi mandaveram, litteras sui consensus in excommunicatione complicum Carlomanni mihi mittere diutius non differret: unde tunc quinta vice eum commonebam. Postea sexta vice litteris, quarum exemplar habeo ( non exstant ), illum commonui, quatenus consensus sui litteras in excommunicatione canonica complicum Carlomanni mihi mittere diutius 126.0595B| non differret, qui obedire mihi more suo dedignatus fuit. Insuper in memorata rotula sua inter alia hinc mihi rescripsit: « Cujus couti dedignamini concilio, petere non operae pretium habetis consensum., Et miror cur in hoc meum requiritis consensum, cujus non quaesistis; imo sprevistis consilium. Cum Antiochenum decernat concilium: nec archiepiscopus sine caeterorum agat consilio sacerdotum: quod nullum excludit coepiscopum. »
Non attendens quam indiscrete sententiam ipsius exponat concilii; quam discrete idem decrevit concilium, dicens (can. 9): « Placuit praeter metropolitanum caeteros episcopos nihil amplius agere secundum antiquam a patribus nostris regulam constitutam, » et reliqua. Quae sit autem antiqua regula a nostris 126.0595C| patribus constituta, sancta Nicaena synodus patenter ostendit (can. 6, al. 8), decernens, ut quoniam primatus et sollicitudo omnium Ecclesiarum in principatu beati Petri domini ore percepto, pertinet ad primae et sanctae Romanae sedis pontificem, ut Alexandrinus episcopus omnium sibi commissorum habeat potestatem (vide lib. LV, cap. 4). Similiter et apud Antiochiam, caeterasque provincias sua privilegia serventur Ecclesiis. De quibus autem Ecclesiis dicat, et quae, et qualiter privilegia illis servari debeant, praefatum Antiochenum demonstrat concilium (can. 9 cit.): « Per singulas, inquit, regiones episcopos convenit nosse, metropolitanum episcopum sollicitudinem totius provinciae gerere: propter quod ad metropolim omnes undique qui negotia videntur 126.0595D| habere, concurrant. » Et Africanum concilium (concil. Afric., c. 105, et cod. can. Eccl. Afr., can. 138): « Decreta, inquit, Nicaena sive inferioris gradus clericos, sive episcopos ipsos suis metropolitanis apertissime commiserunt, » et reliqua. Et sanctus Bonifacius scribit (epist. 3): « Convenit nos paternarum sanctionum diligentes esse custodes. Nulli etenim videtur incognita synodi constitutio Nicaenae, quae ita incipit [ al., praecipit], (ut eadem proprie verba ponamus). Per unamquamque provinciam jus metropolitanos singulos habere debere; nec quiquam duas esse subjectas. Quod illi (quia aliter credendum non est) servandum sancto Spiritu suggerente, sibimet censuerunt. » Et paulo post: « Quod idcirco 126.0596A| dicimus, ut advertat charitas tua, adeo nos canonum praecepta servare, ut ita constitutio quoque nostra diffiniat, quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet. » Distincte igitur Antiochenum decrevit concilium, ut « praeter metropolitanum caeteri episcopi nihil amplius agant, nisi ea tantum quae ad suam dioecesim pertinent, possessionesque subjectas. » Hic dioecesis pro parochia, sicut et alibi, ponitur. Et post aliquanta: « Nec metropolitanus sine caeterorum gerat consilio sacerdotum. » Et non addidit in hac sententia, quod in praecedenti praeposuit: nihil amplius sine caeterorum gerat consilio sacerdotum: quoniam sacrum Nicaenum concilium (can. 6) noverat decrevisse, ut si duo aut tres provinciales 126.0596B| episcopi propter contentiones proprias contradicunt, obtineat sententia plurimorum.
Claret igitur fratrem Hincmarum aliter quam debuerat, ad suum sensum inflexisse sententiam Antiocheni concilii, quam idem concilium, sed et sanctus Bonifacius papa intellexerunt, sententiam sacri Nicaeni concilii: cum idem sanctus Bonifacius in eodem concilio promulgaverit, « quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet. » Et non decrevit, quia non debuit, contra Nicaenum et Antiochenum concilium, ut in omnibus rebus metropolitanus omnium coepiscoporum provinciae consilium semper exspectet: quoniam de omnium negotiis, qui de provincia ad metropolitanum undique concurrunt, 126.0596C| semper omnium coepiscoporum consilium expetere vel exspectare metropolitanus non potest, verum nec debet. Sed sicut sanctus Leo ad Anastasium Thessalonicensem scribens (epis. 85): « Secundum sanctorum Patrum canones Spiritu Dei conditos, et totius mundi reverentia consecratos, metropolitanos singularum provinciarum episcopos jus traditae sibi antiquitus dignitatis intemeratum habere decrevit, ita ut a regulis praestitutis nulla aut negligentia aut praesumptione discedant. » Privilegium suae sedis metropolitanus eo modo debet exercere, ut ea singulis servari praecipiat; sicut item Leo ad Hilarium Narbonensem episcopum scribit (ep. 92, ad Rusticum Narbon.): « Quae [Quod] nec praeceptis evangelicis contrarium, nec decretis sanctorum inveniatur 126.0596D| adversum. » Et hoc est a praestitutis regulis nulla aut negligentia, aut praesumptione discedere: videlicet ut praestituta pro viribus exsequi metropolitani non negligant, neque praesumptione convellant. Quae autem secundum praestitutas regulas singulis pro negotiis convenientibus praecipiens, quorumcunque rebellionem vel praesumptionem non potuerit corrigere, sua praeceptione debet aut per judices a se datos, aut ex consensu partium electos, corrigere: aut in comprovinciali synodo, secundum sacras regulas, quae neglecta vel praesumpta sunt, cum consilio episcoporum provinciae emendare.
Quas sententias sacrorum canonum ab omnibus omnium provinciarum episcopis, praeter eum, in istis 126.0597A| regionibus observatas, ante mentis oculos habens, non saepe memoratam excommunicationem canonicam in Carlomanni complices, sine caeterorum qui adfuerunt, et adesse voluerunt, vel adesse potuerunt consilio vel consensu exerui; et aliorum qui tunc adesse non potuerunt, consensum et consilium requisivi, et obedienter ab illis datum, et missum recepi. Ab eo autem qui adesse potuit, et adesse non voluit, quique de tractatu ex causa Carlomanni et complicum ejus sine conscientia mea discessit, consensum requisivi: et sicut ab antecessoribus et successoribus ejus in ordinatione obtinui, apud illius contumaciam hactenus obtinere non potui.
CAPUT XXII. Quod in quibusdam Rhemensem ipsum male reprehendit, et de poena inobedienti irroganda. 126.0597B| Scripsit etiam mihi se miratum valde fuisse, si eum per suum clericum commonere potuissem. Non attendens quia si ipsius metropolitanus est qui sedet in Rhemorum metropoli, et clerici sui est metropolitanus, ad quem secundum sacros canones, totius provinciae debent convenire omnes qui videntur habere negotia: et ipse praecipere singulis, et in commune omnibus quae nec praeceptis evangelicis contraria, nec decretis sanctorum inveniantur adversa; et corrigere in singulis singula si quae fortassis emerserint. Quibus constat etiam per clericum suum metropolitanus eum praevalet commonere, et apud quem, juxta Carthaginenses canones, si est utile, debet et praevalet provincialis episcopus accusari. Et 126.0597C| presbyteri, et diaconi, et caeteri inferiores clerici in causis quas habuerint, si de judiciis episcoporum suorum questi fuerint, et ab eis atque a vicinis episcopis ad primatem provinciae appellaverint, ejus auctoritate suos episcopos regulariter commonere valebunt. Nam et coepiscopi Rhemensis provinciae in longinquioribus partibus constituti, ex antiquo, metropolitanis litteris per vicinorum episcoporum missos ad synodum vel ordinationem regulariter et jure, sed et de aliis quibusque monentur.
Et subsequitur ( non exstat haec epistola Laudun. ): « Quod tamen synodali agendum erat tempore, et judicio, si esset digna ratio unde commoneret. Nam istae tales vestrae praeceptiones non illiusmodi commonitiones sunt: neque mihi aut alicui episcopo per 126.0597D| loca diversa, quae pro vestra commoditate aditis, si impetiar respondendum est, sed in synodo. » Non videns, vel potius arrogantia caecus videre non valens, quia aliud est, si a quoquam impetitur vel accusatur; et aliud est, si pro reclamatione alicujus ex sua parochia a metropolitano commonetur, ut ea quae propere [ legendum videtur perpere] egit, provincialis episcopus emendare monetur, aut pro causis necessariis consensus illius requiritur. Nam pro omnibus omnium negotiis, qui undique juxta canones ad metropolim suam conveniunt, ad eum commonendum non debet, nec valet metropolitanus synodum convocare.
Reprehendit etiam me, quia Carlomanno, et suis, 126.0598A| quibus excommunicationem intentaverat, sed adhuc eam, sicut et ipse scribit, in illos non protulerat, et qui se profitebantur velle corrigere, in sua parochia publice sine suo consensu, benedictionem petentibus dedi. Dicit de quibusdam Scriptura: Docuerunt linguam suam loqui mendacium: ut inique agerent, laboraverunt (Jer., IX, 5); sed labor labiorum illorum operiet eos (Ps. CXXXIX, 10). Quando fideles senioris nostri qui convenimus tam episcopi, quam abbates, et comites, et caeteri ejus fideles ad collocutionem Carlomanni, atque suorum, et persuasimus eis, ut datis et acceptis utrinque obsidibus, a malis quae perpetrabant in regno senioris nostri, quiescerent, et pacifice ibi degerent, quousque ad senioris nostri indulgentiam pervenirent: cum solvenda erat collocutio, et quique nostrum 126.0598B| ad sua redire pararent, tam senioris nostri fideles, quam et Carlomannus et sui, profitentes de correctione sua, benedictionem sibi dari a me, sed et ab aliis qui adfuerunt episcopis, petierunt. Et praemissa sententia Domini, qua praecepit discipulis suis, dicens: In quamcunque domum intraveritis, dicite: Pax huic domui; et si ibi fuerit filius pacis, requiescet super eum pax vestra: sin autem, pax vestra ad vos revertetur (Luc. X); orando, ut confirmaret hoc Deus, quod operatus erat in nobis, et per nos in illis: benedictionem, ut fidelibus, et voluntatem ac devotionem fidelitatis habere profitentibus, dedimus. Docente sancto Gregorio ex legali sententia (lib. XII, ep. ult. interrog. 9), ut « per alienam messem transiens, manu spicas conterat et 126.0598C| manducet; ut de segete quae alteri videtur esse subjecta, per effectum boni operis, frumenta Dominica vitiorum suorum paleis exspolietur [ exspoliet ] (Deut. XXIII), et in ecclesiae corpus monendo et persuadendo, quasi mandendo convertat. » Et canones sacri dicunt (concil. Antioch., can. 22; vide Anton. August., lib. IV Jur. pontif., tit. 50), ut episcopus alienam civitatem quae non est illi subjecta, non adeat, nec ad possessionem accedat, quae ad eum non pertinet super ordinatione cujusquam; quod nec me fecisse intelligo; cum iidem sacri canones dicant: Per singulas regiones episcopos convenit nosse, metropolitanum episcopum sollicitudinem totius provinciae gerere. Unde in quacunque parochia totius provinciae visum mihi fuerit, sicut et in Laudunensi 126.0598D| parochia saepe jam egi, secundum Chalcedonenses canones et decreta sedis Romanae pontificum, libere possum synodum convocare, et corrigere singula, si quae fortassis emerserint. Non ergo alienam civitatem, quae non est mihi subdita, adii; nec ad possessionem quae ad me non pertinet super ordinatione cujusquam accessi. Quae etsi Laudunensis parochia mihi privilegio metropolitanae sedis non esset subjecta; de segete quae alteri videbatur esse commissa, per effectum boni operis frumenta dominica vitiorum suorum paleis exspoliare, et in Ecclesiae corpus monendo et persuadendo, quasi mandendo, libere possem convertere.
Sed et quod scripsimus in epistola de excommunicatione 126.0599A| complicum Carlomanni, per diversos archiepiscopos dirigenda, dicentes: « Ea videlicet conditione, ut secundum formam mystici Nicaeni concilii, et Africae provinciae canonum, juxtaque apostolicae sedis decreta pontificum Siricii, Innocentii, Coelestini, Leonis, ubicunque fuerint, ultima poenitentia, et necessarii viatici communio petentibus non negetur. » Secundum suam singularem sapientiam corrigit, scribens in sua rotula: « De viatico autem illis concedendo, non nisi per professionem, etiamsi in ultimo sint positi, videlicet ut si postea convaluerit, quisquis eorum vitiaticum in infirmitate positus petierit, profiteatur non ulterius se talia acturum, neque talia agentibus se participaturum. Quoniam in suis ita sanctus papa Gelasius instituit 126.0599B| constitutis; sententia praefigitur, vel praefixa est semper errori. Quae sententia huic errori praefixa, nunquam omnino resolvetur. » Qua de re quid est nobis agendum, nisi intremus apud illum in scholam, et nos magistrali ferula doceat, quod Patres qui in Nicaenum concilium convenerunt, et canones spiritu Dei conditos, mansurasque usque in finem saeculi leges praefixerunt? Sed et episcopi Africae provinciae, inter quos et famosissimus Augustinus, non parva Christi portio, et Ecclesiae catholicae institutio, atque defensio, exstitit, nescierunt, vel obliti fuerunt? Sed et Siricius, Innocentius, Coelestinus, et Leo percipere non potuerunt? Verumtamen quia nobis de hac causa sufficit tantorum, quorum formam praemisimus, catholica et salutaris doctrina; 126.0599C| cui ex superfluo, vel potius ex angustia quiddam, quasi dissimulando, superaddere voluit ac praesumpsit; quoniam eum repercussit, contra quam in sua perniciosa excommunicatione agere non pertimuit: et ideo sui consensus litteras in praescriptis canonum et decretorum apostolicae sedis pontificum diffinitionibus mittere mihi ausus non fuit. Et accidit illud quod scriptum est: Qui fugerit arma ferrea, irruet in arcum aereum. Dum enim vitare voluit, ne contra suae perniciosae excommunicationis praesumptionem in consensu sibi mandato a me, scriberet, et de ipsa praesumptione illicitae excommunicationis, et de contempto privilegio suae metropolis, et de inobedientia contra suam professionem et subscriptionem, in judicium sacrarum legum, et canonum 126.0599D| et decretorum apostolicae sedis pontificum irruit. Et ut statueret suam sententiam, posuit in eodem suo scripto testimonium contra se beati Augustini ex libro de fide et operibus, de discretione correptionis et excommunicationis; et quasi fugiens a facie leonis, irruit in ursum; et in domo innisus parieti, momordit eum coluber. Id est, testimonium contra se a se ipso in scripto suo positum ex scripturis illius, qui exaltatus est in cruce, sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto. « Non est, inquit Augustinus in testimonio ab Hincmaro posito (lib. de Fide et operibus), contrarius apostolus Domino, quia dixit: Peccantes coram omnibus argue, ut et caeteri timorem habeant: cum ille dicat, corripe eum inter 126.0600A| et ipsum solum. Utrumque enim faciendum est, sicut infirmitatis diversitas admonet eorum, quos utique non perdendos, sed corrigendos curandosque suscepimus. » Quae verba testimonii a se in scripto suo positi si attenderet, illam perniciosam excommunicationem ad perditionem multorum, quos non perdendos, sed corrigendos curandosque suscepit, intentare nequaquam praesumeret. Quo contra Salomon dicit: Sicut spina in manu temulenti: sic et in ore stulti parabola (Prov. IX). Ut enim temulentus spinam in manu gerens seipsum vulnerat; ita qui incautus est ad loquendum, sententia sua se percutit. Et item in eodem testimonio beatus Augustinus dicit: « Ita etiam est ratio dissimulandi, et tolerandi malos in Ecclesia: et est rursus ratio castigandi, 126.0600B| corrigendi, non admittendi, vel a communione removendi. Errant autem homines non servantes modum; et cum in unam partem proclives ire coeperint, non respiciunt divinae auctoritatis alia testimonia, quibus possunt ab illa intentione revocari, et in ea quae ex utrisque temperata est, veritate et moderatione consistere. » Et si hanc discretionem corripiendi et excommunicandi, aut dissimulandi et tolerandi malos in Ecclesia, quam beatus Augustinus dixit, et ex verbis sacri eloquii ratissimam demonstravit, frater Hincmarus attendens a metropolitano suo semel et secundo ex evangelica veritate, et apostolica atque canonica auctoritate, et decretis apostolicae sedis commonitus, ut eamdem perniciosam excommunicationem resolveret, in pertinaci 126.0600C| contumacia sua in suum periculum non persisteret.
Contra cujus inobedientiam, qui mihi, suo metropolitano, litteras sui ex hac causa consensus contumaciter mittere recusavit, quid sacrae leges et regulae dicant, subjungam: Honorius et Theodosius Augg. in legali edito suo, directo Aurelio Carthaginensi archiepiscopo, decreverunt, dicentes: « Religio itaque tua competentibus scriptos universos episcopos faciat admoneri, scituros diffinitione sanctimonii tui hanc sibi diffinitionem esse proscriptam, ut quicunque damnationi supra memoratorum, quo pateat mens pura, subscribere, impia obstinatione neglexerint, episcopatus amissione multati, interdicta in perpetuum, expulsi civitatibus, communione priventur. » 126.0600D| Et paulo post: « Una enim eademque culpa est eorum qui aut dissimulando cohibentiam, aut non damnando favorem noxium praestiterunt. » Et hinc S. Gregorius ad Felicem episcopum in Sardica (lib. IV, epist. 7): « Qualiter, inquit, obedientia, vel sit reverentia praepositis exhibenda, ex tuis quoque subjectis ipse non ambigis. In qua re valde est utile, si id quod disciplinae vigor imponit, nullo cogente humilitas laudanda servaverit. Pervenit ad nos itaque quod fraternitas tua Joanni fratri nostro, primae Justinianae episcopo secundum morem constitutum [ al. abest constitutum] parere despiciat, et nec decreto ejus, nec relatione [ al., relationi quam ad nos direxit] juxta consuetudinem, voluisset subscribere. Quod si ita est, contristamur, quia superbiae de te 126.0601A| manifeste praebes indicium: quod quam sit, praesertim in sacerdote, culpabile, divinae clementia monitionis eloquitur [ al., divinae admonitionis clamant eloquia]. Propterea hortamur, ut mentis tumore deposito, antedicto fratri et coepiscopo nostro humilem te exhibeas, et parere non desinas: quatenus et Deus gaudeat in fraternitatis vestrae concordia, et alii de te sumant bonitatis exemplum. Nam si, quod non credimus, te in superbia permanere contigerit, districtam canonicamque disciplinae correctionem contumaciae tuae scito sacros canones ulciscenter imponere [ al., nos scito ulciscenter imponere]. Bene ergo facis talem te sponte salubri consideratione praebere, qualis esse canonica coercitione [ al., coerctione exigente] compelleris. Nam nec 126.0601B| tibi denuo post hanc nostram admonitionem licebit ad tuae voluntatis arbitrium, contra morem, majoribus tuis inobedientem existere: nec nos tantae indisciplinationi ecclesiasticam cognoscas dissimulare vel differre vindictam. » Unde attendentes judicii comminationem beati Gregorii, contra inobedientiam archiepiscopo suo, qua dicit: « Denuo post hanc nostram admonitionem nec tibi licebit ad tuae voluntatis arbitrium, contra morem, majoribus tuis inobedientem existere: nec nos tantae indisciplinationi ecclesiasticam cognoscas dissimulare, vel differre vindictam. » Discernite utrum quod in terris consistens, et conversatione in coelis habitans intentavit; et adhuc nobiscum in suis constitutionibus vivens, de coelo in hujusmodi creditur intentare, 126.0601C| post tot commonitiones, vindictam tantae indisciplinationi istius regularum contemptoris dissimulare, vel differre diutius debeamus, nos qui per Dei gratiam ad coelestia suspiramus.
CAPUT XXIII. Quod Hincmaro eidem Rhemensi traditionis crimen per calumniam imponit. Post tantas denique, et alias plures, quas vitando prolixitatem praetereo, commonitiones et sacras auctoritates a me illi prolatas; sicut Dominus de rebellante adversum se populo queritur: Curavimus Babylonem, et non est sanata. Et: Versa est mihi domus Israel in scoriam (Jerem. LI); accidit mihi ab illo, quod Salomon dicit: Acetum in nitro ei qui cantat carmina corde pessimo (Prov. V). « Acetum, inquit Gregorius, 126.0601D| si mittatur in nitrum, fervescit nitrum protinus, et ebullit: et perversa mens quando per increpationem corripitur, nec per praedicationis dulcedinem ad bona suadetur, et correptione fit deterior, et inde in murmurationis iniquitatem succenditur, unde debuit ab iniquitate compesci. » Unde subsequitur in rotula nuper IV Kal. Julias praesentis indictionis 4 mihi directa.
« Nulla, inquiens, consanguinitatis pietate restricti, sed neque aliqua archiepiscopalitatis praestabilitate aut probitate, ab orgis ( f. ὀργῇ) justitiam non operante retenti, suadentes, ac imo compellentes me tradendo, ut a regia potestate manciparer custodiae, scribentes litteris vestris ad eum ita: Et cum Silvanectis 126.0602A| venerit, habe tales homines strenuos ac peritos, sicut opus est ad talem bestiam capiendam. Et ad Odonem complicem vestrum, sic, ut quando ad synodum venerimus, Deus poterit dare nobis quid loquamur: usquedum de isto indomabili unicornio et inquieto animali nos liberabit. Haec autem perficere laborare non cessastis, a tempore quo synodum in Suessionica civitate pro depositione Rothaldi habuistis: eo quod renitebar substitui contra sacras regulas in ejus loco episcopum, antequam universalis papa pro tanto consuleretur, ut auctoritas se habet, negotio. Quod dum ante efficere non valuistis, quia nondum venerat hora mea, in Silvaco compote estis potiti voto. Et hoc vos egisse Rhemi mihi negastis; quod tamen tunc vobis aperte dicere 126.0602B| nolui. »
De quibus scribo. Lex Justiniani dicit, ut « metropolitanus vel primas provinciae, de ecclesiastico jure, vel de aliis negotiis inter conquirentes audiat: et quod ecclesiasticis canonibus et legibus nostris consentaneum sit, hoc diffiniat, et nulla pars valeat calculo ejus contradicere. » Et hinc beatus Gregorius saepe numero in suis ex Regesto decretis praecipit, ut « secundum leges et canones ecclesiastica judicia terminentur. » Et sacrae leges, quas Ecclesia catholica recipit, dicunt: « Quoniam confiteri quisque in judicio, non tantum sua voce, sed et litteris, et quocunque modo potest: convinci autem non nisi Scriptura aut testibus potest. » Et de clericis, in posteriori lege Majoriani abrogatum demonstrant, ut 126.0602C| clerici per compromissi vinculum non adeant episcopale judicium. Et item leges sacrae dicunt, ut in criminalibus causis nec accusator, nec accusatus per procuratorem, aut aliam personam defensare se permittantur, nisi ingratum libertum patronus accuset. Et in causa capitali nemo damnatur, neque absens per alium accusare aut accusari potest; nisi forte accusatus legaliter ac regulariter evocatus (quia, ut scribit Gelasius: « Ita vocatur adjudicium certa quaecunque persona, ut aut fateatur objecta, aut convincatur objectis » ) ad purgandum se, contra evocationis regulam venire distulerit, ut secundum leges, et decreta Gregorii, in eum, quasi in contumacem proferatur sententia. Et secundum leges et canones, ut dicit Felix, « respondere diffidens, objecta confirmat: » 126.0602D| quatenus ut Bonifacius papa decrevit, « dilationem sententiae de absentia non lucretur. » Cujusmodi judicio et accusator secundum leges et canones subjacebit, si accusationem suam legalem, ac regularem prosecutus non fuerit; ut aut quae objecit, legaliter ac regulariter comprobet, aut falsitatis reus judicio legali ac regulari subjaceat. Sicut in legis Theodosianae lib. IX, c. 26 et 27, in Carthaginensis concilii c. 19, et Africani concilii c. 27, evidenter ostenditur. Sed et conspirans cum propria plebe, et nonnunquam vocatus ad concilium venire detractans, putans sibimet plebem suam posse sufficere, fraterna dilectione contempta; non tantum dioecesim amittere, verum et auctoritate publica ab 126.0603A| ipsa principali cathedra removeri, et propriis carere, ut rebellis, praecipitur: sicut in vigesimo capitulo Africani concilii continetur.
Caeterum, quia gravissima ex hoc crimine judicia et in legibus sacris, et in ecclesiasticis regulis demonstrantur, tam in accusatum, quam in per calumniam accusantem, et non probantem; sive praesens in judicio Hincmarus a se objecta prosequatur; vel objectis sibi respondeat; sive saepius regulariter evocatus adesse neglexerit: necesse erit ex utrisque partibus veritatem inquiri, et quae inventa fuerint, juste et rationabiliter diffiniri. Dicit namque suum me traditorem, id est proditorem, videlicet episcopum episcopi delatorem. Et historiae, ac chronicae ecclesiasticae adstruunt, praecipue chronica Prosperi, 126.0603B| Caeciliano Ecclesiae Carthaginensis episcopo objecta crimina non probata fuisse; maxime quod a traditoribus divinarum Scripturarum fuerit ordinatus. Et non leve crimen est, si ego qualiscunque archiepiscopus per me Domino consecratum episcopum tradidi. Unde et signa litterarum mearum, quibus recognoscerem me suum traditorem mihi isdem frater noster ad comprobationem producere [ deest debet]. Sicut et de traditore domini nostri scriptum est: quia traditor eis, quibus eum tradebat, dedit signum, ut quemcunque osculatus fuisset, ipsum tenerent (Matth. XXVI). De quo idem Dominus ad Pilatum dicit: Qui tradidit me tibi, majus peccatum habet (Joan. XIX). Duarum quoque epistolarum mearum verba mendose, ac si duos testes adversum me 126.0603C| in testimonium protulit: ut et in accusatione summi capitis nostri factum fuisse legimus. « Omnes, inquit Gregorius, electi, quia summi capitis membra sunt, caput quoque suum in passione sequuntur, ut ipsos adversarios in sua morte sentiant, de quorum vita praesumebant; et tanto eis crescat merces operis, quanto eis virtutis lucrum proficit et ex alienae damno charitatis. »
Sanctus autem Zosimus papa ad Aurelium, et ad universos episcopos per diversas provincias constitutos scribens (epist. 6), ostendit quantum scelus sit traditionis, dicens: « Lazarus dudum in Taurinensi concilio praemissorum [ al., gravissimorum] episcoporum sententiis pro calumniatore damnatus, cum Briccii [ al., Brissi] innocentis episcopi vitam falsis 126.0603D| objectionibus appetisset. Post vero indebite [ al., indebitum] ab eodem Proculo, qui inter caeteros in synodo damnationi ejus assenserat [ al., synodo damnationis ejus accesserat], sacerdotium consecutus est, a quo se ipse vitae suae conscientia datis litteris in abdicatione [ al., abdicationem] sui sua sponte submovit. » Et in lib. VIII Theodosianae legis, c. 29, de calumniatoribus scriptum est: « Gratianus, Valentinianus, Theodosius AAA. Hellibico comiti, et ministro utriusque militiae. Non est ratio qua manifesti calumniatoris supplicium differatur. Non enim patimur frequenter iterari, quae consistere prima accusatione non quiverint; atque alienam innocentiam securitatemque sine crimine, damnabili 126.0604A| appetitione terreri. Data III Kal. Jun. Merobaude et Saturnino Conss. » Iidem Augusti Menandro Vicario Asiae: « Nostris et parentum nostrorum constitutionibus comprehensum est, eos qui accusationem alienis nominibus praesumpsissent, delatorum numero esse ducendos. Atque ideo calumniosissimum caput et personam judicio irritae delationis infamem deportatio sequatur: quo posthac singuli universique cognoscant, non licere in eo principum animos commoveri, quod non possit ostendi. Data Idus Maias, Arcadio et Bautone Conss. » Et item Arcadius et Honorius AA. Victuro proconsuli Africae: « Innocentes sub specie falsae criminationis non patimur callidorum impugnatione subverti: qui si tentaverint, intelligant sibimet severitatem legum pro commissis 126.0604B| facinoribus incumbere. Data IV Id. Mart. Mediolano. Honorio August. III et Eutychiano Conss. » Et item ibi post alia: « Calumniatores etiam sunt, qui falsa deferentes contra cujusque innocentis personam, principum animos ad iracundiam commovere praesumunt; qui omnes infames effecti, in exsilio detrudentur. » Et in lib. X, c. 5, de delatoribus lex promitur, quam idem frater in suis compilatis quaterniunculis synodo apud Attiniacum praesentatis subscripsit, et subscribi a suis clericis fecit. Quae quia ecclesiasticis judiciis de ministris ecclesiasticis non convenit, hic eam mittere supersedi.
CAPUT XXIV. Illa calumnia tabulis testibusque productis a Rhemensi dissipatur. 126.0604C| (Lib. LV, cap. 40.) Et quia dixit, « suadente, ac imo compellente me tradendo, ut a regia potestate manciparetur custodiae, » domnus rex praesens, si dignatus fuerit, veritatem coram vobis hinc dicere potest, quia nullus eo melius scit, si ipsum fratrem nostrum tradidi, et ei suasi, vel consilium illi dedi, sive consensum praebui, ut eum regia potestas manciparet custodiae. Nam quando suis jussionibus resultabat, et adversus eum rebellabat, domno regi misit litteras suas, quas mihi dominatio sua direxit, mandans ut apud Silvacum ad eum venirem; et antequam illuc venirem, litterariam responsionem de litteris Hincmari remandarem. Et quoniam mihi contra fidem, et bonos mores nihil mandavit, 126.0604D| et apostolica regula nobis praecipit, ut « subjecti simus regi, tanquam praecellenti, » feci de jussione illius ut potui, et istiusmodi litteras exinde illi direxi
« Domino glorioso, etc. Charissima et reverentissima dominatio vestra, » etc. Hanc item habes inter epistolas Hincmari nostri.
Ego ita sicut hic posui, me scripsisse non denego. Quo contra ipse scribit, me scripsisse domno regi cum Silvanectis venerit, habere tales homines strenuos et peritos, sicut opus est ad talem bestiam capiendam. Et quomodo ad tradendum eum Scriptura mea conveniat, quae salutem illius, et non traditionem quaesivit? vos judicate. Et alteram domno regi 126.0605A| ex eo direxi prolixam epistolam, cujus exemplar hic habeo; in qua continetur ad locum:
« Ego autem sic haec quae acta sunt, progredi timeo, et sic doleo; licet isdem Hincmarus sicut ad me pro certo per eos qui ab ipso audierunt, et ejus frendentes motus cum de me loquitur, vident, perventum est, mihi hoc totum reputat, quod vos a me provocati, quidquid contra eum egistis et agitis, dicens quod haec omnia meo consilio et instinctu agatis. Quod non esse verum, melius ipsi scitis. » Et item ad locum in eadem epistola: « Quod autem jussistis ut consilium qualiter contra contumaciam Hincmari vobis agendum sit remandare procurem, cum venia vestrae dominationis respondeo, hoc mihi non modo difficile, verum etiam mihi videtur impossibile. » 126.0605B| Et paulo post: « Sicut vobis sufficienter est cognitum, sacros praecipere canones de causa episcopi, maxime unde regia vestra potestas laesam se queritur: et apostolicae sedis auctoritas contentiose, sicut mihi relatum est, in medium devocatur, sine coepiscoporum tractatu atque consensu sententiae consilium dare, vel quiddam diffinire non valeo. »
Odoni autem epistolam pro eo, misi, interroganti quid vellem, ut Hincmaro daret consilium: unde illi prolixas litteras misi ( non exstant ), quarum exemplar hic habeo alteram autem eidem fratri Odoni pro Hincmaro misi epistolam, cujus exemplar et hic habeo, in qua continetur: « Quantum potes animum domni regis modifica, » etc. Reliqua habes inter 126.0605C| easdem epistolas.
Tertiam quoque eidem fratri pro eo misi epistolam, cujus exemplar hic habeo, in qua continetur: « Multum timeo ac doleo, » etc. Vide ubi supra.
Ego sic scripsi. Et Hincmarus dicit me ad complicem meum Odonem scripsisse, ut « quando ad synodum venerimus, Deus poterit nobis dare quid loquamur, usque dum de isto indomabili unicornio, et inquieto animali nos liberabit. » Quae Scripturae quantum inter se discordent, ratio manifesta demonstrat. Nam etsi ita, ut dicit Hincmarus, ad Odonem scripsissem: non tamen ibi colligere poterat illius traditorem me fore: cum etiam in litteris suis me dicat dixisse: « Quando ad synodum venerimus, 126.0605D| Deus poterit nobis dare quid loquamur. » Quaesivi enim inter exemplaria litterarum exemplar epistolae in qua haec verba quae dicit, contineantur, sed invenire non potui. Et licet eum unicornem, scilicet indomabilem bestiam in meis litteris appellarem, non criminaliter peccatum committerem. Cum B. Gregorius exponens sententiam Domini ad Job dicentis: Nunquid alligabis rhinocerotem ad arandum loro tuo? (Job XXXIX.) de suo imperatore dicat: « Saepe, inquiens, vidisse me memini quod cum se ad feriendum graviter hic rhinoceros accenderet, quasi elevato cornu bestiolis minimis mortis exsilia, damnationemque subjectis immensis terroribus intentaret, repente fronti signo crucis impresso, omne in se 126.0606A| incendium furoris exstinxit. » Et utinam hic rhinoceros noster signum crucis fronti et cordi imprimeret, et e suae contumaciae ferocitate semetipsum exstingueret, et se alterum faceret: ut cum Apostolo dicere possit: Vivo ego, jam non ego; vivit autem in me Christus (Galat. II). Unde Gregorius: « Exstinctus quippe fuerat saevus ille persecutor, et vivere coeperat pius praedicator. » Afferat autem litteras meas de quibus hic scripsit, et proferat eum qui eas illi dedit, et cognoscatur inde veritas. Nam quod dicit, mihi restitisse de Rothado: subscript ones manus suae, quas habeo, inde mendacii eum redarguunt, ostendentes, quia nihil de Rothado decrevi, vel de ordinando alium in locum ejus feci, quod mecum ipse non fecerit: sicut et synodalia 126.0606B| gesta apostolicae sedi directa, quibus ipse subscripsit, patenter ostendunt.
Caeterum veni ad domnum regem ad Solarium in Cippido ( Suyppe ), et ei litterarum responsionem de suis et Hincmari litteris detuli. Quam responsionem coram me, et Odone episcopo, et Ottulfo, atque Hildeboldo tunc presbyteris, sed et coram Eirico comite, et non recordor aliorum nomina qui ibidem adfuerunt, Hincmaro dedit, et locum super noctem [ f. noctem super locum] ad legendum concessit. Et in crastina ad regem reversus, quia in solita contumacia pertinaciter perstitit, ut nec ego, nec frater Odo, nec etiam qui adfuerunt alii quiddam rationis, vel humilitatis, aut episcopalis gravitatis obtinere apud eum potuimus: licentiam apud domnum regem petii: et 126.0606C| quia satis infirmus eram, ad mansionem secessi. Si autem quiddam de traditione illius, vel de custodiae mancipatione cum domno rege aliquid locutus fui, non solum domnus rex hoc melius sapit: verum et isti religiosi episcopi Odo, et Ottulfus, et Hildeboldus, veritatem nobis pro amore ipsius veritatis possunt edicere, et me aut noxium, aut innoxium de hac calumnia pronuntiare. Scriptum est enim: In ore duorum aut trium testium stabit omne verbum (Matth. XVI; I Tim. 5). Et Apostolus accusationem sub duobus, vel tribus testibus adversus presbyteros, recipi posse ostendit. Et Nicaenum concilium (can. 2), Neophytum episcopum a duobus vel tribus testibus redargutum, abstinere a clero praecipit, si aliquod delictum animae circa personam reperiatur hujusmodi. 126.0606D| Sed et quia, ut supra posui, sacrae leges dicunt, quia convinci nemo potest, nisi scriptura vel testibus: audistis scripturas et suas, et meas, de quarum certitudine cum domni regis, et istorum episcoporum attestatione legaliter ac regulariter potestis discernere, atque decernere, si praefata judicia legum, et Zosimi, in eum qui me falso est calumniatus, recidere debeant; quae in me procederent, si me per calumniam delatorem suum probare valeret.
Quae, et alia, de aliis mihi ab eo illatis, non causa mearum injuriarum dico: sed zelo Dei et ecclesiasticarum regularum, atque divinae ordinationis, secundum paternas constitutiones: ne pro loci mei 126.0607A| officio damnari ex negligentia debeam; sed, sicut B. Gregorius in regula pastorali demonstrat, eumdem zelum postmodum, inter me et illum, fortem munitionem habeam, ne tunc ad vindictam sim destitutus, si nunc in correctiones fuero dissolutus. Nec non ut et de me veritas, et litterarum illius falsitas, cunctis ejus accusationes et meas excusationes legentibus liqueat. Et si fortassis idem frater Hincmarus ideo subscripsit, et subscribi ab ecclesiasticis Ecclesiae suae ministris fecit, ut delatori, juxta forenses leges, aut lingua capuletur, aut caput amputetur, quatenus in me, quem suum delatorem postea scripsit, haec vindicta procederet: egit praepropere, et contra ecclesiasticam disciplinam, ut antequam me confessum, vel ordine regulari convictum videret: 126.0607B| judiciali me sententia, et illa maxime, quam non recepit censura ecclesiastica, condemnaret.
CAPUT XXV. Aliam nepotis calumniam de contemptu pontificiae excommunicationis dissipat avunculus. Aliam quoque rotulam nimis prolixam praeterito anno, Idibus Novembris, 4 indictionis, per Clarentium presbyterum suum direxit, in qua contra me scriptum habetur. « Non mihi, inquit Hincmarus, videtur dignum excellentia vestra fuisse, ut diceretis Berthario quod mihi renuntiavit vos dixisse: Si eos praesignatos meos excommunicassem homines, qui talia agerent, et adhuc agunt, non eos excommunicatione teneri, videlicet anathematis vinculo non ligari. Sed non est mirum, si parvitatis mea excommunicationem 126.0607C| parvipenditis, ac forte irrationabilem judicatis, quando apostolicae sedis excommunicationem et pro nihilo ducitis, et pro nihilo ducendam, ut pote absurdam, judicatis. »
De qua calumnia mihi illata, quia S. Gregorius in libro ex Regesto frequentissime dicit, secundum leges et canones, causas investigari debere, et judicia terminari, legantur leges et canones. Dicunt enim antiquorum Patrum nostrorum regulae (concil. Tolet. III, c. 9, q. Dignum est): « Dignum est, ut vita innocentis nulla maculetur pernicie accusatoris. Ideo quisquis a quolibet criminetur, non ante accusatus supplicio detur, quam accusator praesentetur, atque legum et canonum sententiae exquirantur. Quod si indigna ad accusandum persona invenitur, 126.0607D| ad ejus accusationem non admittatur. Et, quod si episcopus aliquem de crimine putat esse damnandum, accusatoris vice discutiendum se sciat. Fas est enim ut, quae uni probantur, probentur et omnibus. » Quos canones si, ut solet ea quae contra illum faciunt, refutare voluerit, audiat, quid hinc Leo papa ad Maximum Antiochenum episcopum dicat (epist 62): « Quidquid, inquiens, propter [ al., praeter] speciales causas sydonalium conciliorum ad examen episcopale defertur, potest aliquam dijudicandi habere rationem, si nihil de eo est a sanctis Patribus apud Nicaeam diffinitum. Nam quod ab illorum regulis et constitutionibus [ al. constitutionisque] discordat, apostolicae sedis nunquam poterit obtinere [ obtinebit ] 126.0608A| consensum. » Et Antiochena synodus (can. 20), perfectum illud esse concilium, ubi interfuerit metropolitanus antistes. Et Zosimus papa in epistola ad universos episcopos per diversas provincias constitutos, provincialem Gallicanorum episcoporum synodum approbat, dicens: « Lazarus, inquit, dudum in Taurinensi concilio gravissimorum episcoporum sententiis pro calumniatore damnatus, cum Briccii innocentis episcopi vitam falsis objectionibus appetisset. » Et Africae provinciae canones (conc. Afr. c. 97, Cod. can. Eccl. Afric., can. 130): « Causae, inquiunt, quae communes non sunt, in suis provinciis judicentur. » Et Africanum concilium decrevit, ut « quotiescunque clericis, cum quibus et episcopi numerantur, ab accusatoribus multa crimina objiciuntur, 126.0608B| et unum ex ipsis, de quo prius egerit, probare non valuerint, ad caetera non admittantur. » Et sacrae leges dicunt, quia nemo convinci nisi scriptura aut testibus potest. Et Gelasius in Commonitorio Fausto legatione fungenti dato, de episcopis praevaricatoribus: « Quid tamen dicerent, si non chartis suis in omnibus vincerentur? » Et Africanum dicit concilium (can. 131): « Testes ad testimonium non admittendos, qui nec ad accusationem admitti praecepti sunt: vel etiam quos ipse accusator de domo sua produxerit. » Et item sacrae leges dicunt: Unius testimonium, quamlibet splendida et idonea videatur esse persona, nullatenus audiendum.
Unde quia scriptura quam frater Hincmarus calumniatus 126.0608C| est impraesentiarum habetur: aut producantur ab accusatore adversum me legales et regulares testes, vel scriptura, qua me de hac calumnia, qua dicit excommunicationem apostolicae sedis et pro nihilo me ducere, et pro nihilo ducendam, utpote absurdam, praedicare. Quod si agi ab eo, vel a quoquam nequiverit: leges et regulae de calumniatore sententiam proferent. Et veniet frater Bertharius diaconus, in praesentiam vestram, quem sibi Hincmarus renuntiasse dixit, me illi dixisse, quod si praesignatos suos homines excommunicasset, qui talia scillicet contra leges ecclesiasticas egerunt, et adhuc agunt, non eos excommunicatione teneri, videlicet anathematis vinculo ligari. Et quia discreta 126.0608D| est ista Hincmari in scriptura sua sententia, quia de sua excommunicatione a me annullata ad Bertharium se reclamat (lib. LV cap., c. 29), liceat mihi legaliter ac regulariter in praesentia vestra confligere cum eodem Berthario.
CAPUT XXVI. Sensum suum catholicum de summa sedis apostolicae in solvendo ligandoque potestate publice profitetur Hincmarus. De eo autem quod dicit idem Hincmarus: « Sed non est mirum, si parvitatis meae excommunicationem parvipenditis, ac forte irrationabilem judicatis, quando apostolicae sedis excommunicationem et pro nihilo ducendam, utpote absurdam, praedicatis; » cum eo legaliter, ac regulariter est mihi, consilio et 126.0609A| auxilio vestro agendum. Qualiter autem de apostolicae sedis, quae est omnium Ecclesiarum in toto orbe terrarum mater et magistra, et cujus pontifex, patriarcha est patriarcharum, et primas primatum cunctarum provinciarum, ligatione atque solutione sentiam atque teneam, ut sciatis mandaciter hinc me ab Hincmaro calumniatum; quanquam decernat Africanum concilium, « ut quotiescunque clericis ab accusatoribus multa crimina objiciuntur, et unum ex ipsis, de quo prius egerit, probare non valuerint, ad caetera jam non admitantur: » coram vobis expono, sicut corde credo ad justitiam, et ore confiteor ad satutem.
Et sicut ex doctrina beati Leonis, ejusdem sanctae et primae sedis pontificis didici, qui in sermone sui 126.0609B| natalis (serm. 3), inter caetera dicit: « Quod dicitur beatissimo Petro: Tibi dabo claves regni coelorum, et quaecunque ligaveris super terram, erunt ligata et in coelis, et quaecunque solveris super terram, erunt soluta et in coelis; transivit quidem etiam in alios apostolos jus istius potestatis, et in omnes Ecclesiae principes decreti hujus constitutio commeavit: sed non frustra uni commendatur, quod omnibus intimetur. Petro enim ideo hoc singulariter creditur, quia cunctis Ecclesiae rectoribus Petri forma proponitur. » Manet ergo Petri privilegium, ubicunque ex ipsius fertur aequitate judicium: nec nimia est vel severitas vel remissio, ubi nihil est ligatum, nihil solutum, nisi quod B. Petrus aut ligarit, aut solverit: qui regem coelorum ut Augustinus et caeteri 126.0609C| doctores exponunt, majore prae caeteris devotione confessus est; merito prae caeteris ipse collatis clavibus regni coelestis munere donatus est: ut constaret omnibus, quia absque ea confessione ac fide regnum coelorum nullus possit intrare. Claves autem regni coelorum, ipsam discernendi scientiam, potentiamque judiciariae potestatis nominat, qua dignos recipere in regnum, indignos secludere debet a regno. Unde Dominus manifeste subjunxit: Et quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis (Matth. XVI).
Quae solvendi ac ligandi potestas, quamvis soli Petro data videatur a Domino; absque ulla tamen dubietate noscendum est, quia et caeteris apostolis datur, ipso teste, qui post passionis resurrectionisque 126.0609D| suae triumphum apparens eis insufflavit et dixit omnibus: Accipite Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata, remittuntur eis; et quorum retinueritis, retenta sunt (Joan. XX). Nam sicut interrogatis generaliter omnibus, Petrus respondit unus pro omnibus; ita et quod Petro Dominus respondit, in Petro omnibus respondit: Necnon etiamnunc in episcopis ac presbyteris omni Ecclesiae officium idem committitur, ut videlicet agnitis peccantium causis, quoscunque humiles ac vere poenitentes respexerit, hos jam a timore perpetuae mortis miserans absolvat: quos vero in peccatis quae egerunt persistere cognoverit, illos per [ deest eam] omnibus suppliciis obligandos insinuet. Unde alias Dominus, de correpto semel et 126.0610A| iterum, ac tertio, sed non poenitente fratre, praecepit dicens: Si autem Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus, et publicanus (Matth. XVIII). Et ne leve quisque putaret Ecclesiae se judicio condemnari, mox terribiliter adjunxit: « Amen dico vobis: Quaecunque alligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo: et quaecunque solveritis super terram, erunt soluta et in coelo (Matth. XVIII). » Omni igitur electorum Ecclesiae, juxta modum culparum, vel poenitentiae, ligandi ac solvendi datur auctoritas. Sed idem beatus Petrus, qui Christum vera fide confessus, vero est amore secutus, specialiter claves regni coelorum, et primatum judiciariae potestatis, et curam pascendarum ovium Dominici ovilis accepit; et in primatu illius successores ipsius in sede 126.0610B| ejus acceperunt: ut omnes per orbem credentes intelligant, quia quicunque ab unitate fidei, vel societatis illius quolibet modo semetipsos segregant, tales nec vinculis peccatorum absolvi, nec januam possunt regni coelestis ingredi.
De qua obligatione vel solutione episcopali, quod nobis apostolicae sedis filiis ac discipulis, satis tremendum, et cavendum, atque observandum est, S. Gregorius in homilia Evangelii dicit: « Saepe in ligandis ac solvendis subditis pastor suae voluntatis motus, non autem causarum merita sequitur. Unde fit, ut ipsa hac ligandi et solvendi potestate se privet, qui hanc pro suis voluntatibus, et non pro subjectorum moribus exercet. Unde recte per prophetam dicitur: Mortificabant animas, quae non moriuntur: 126.0610C| et vivificabant animas, quae non vivunt (Ezech. XIII). » Non morientem quippe mortificat, qui justum damnat; et non victurum vivificare nititur, qui reum supplicio absolvere conatur: ac saepe agitur, ut vel damnet immeritos, vel alios ipse ligatos solvat. Causae ergo pensandae sunt, et tunc ligandi atque solvendi potestas exercenda.
Caeterum sicut B. Augustinus, et caeteri catholici doctores dicunt, non sunt ligamenta vel solutiones sanctae Ecclesiae, quae contra sanctam Ecclesiam fiunt; vel ab his fiunt, qui contra dogmata catholicae Ecclesiae sentientes, contraria ipsi Ecclesiae ligant, vel solvunt. Sancta quippe Ecclesia dicit: Non sedi cum concilio vanitatis, et cum iniqua gerentibus non introibo. Ovidi Ecclesiam malignantium, et cum impiis 126.0610D| non sedebo. Lavabo inter innocentes manus meas (Psal. XXV). In cujus solius catholicae Ecclesiae unitate, quae per haereses et schismata non est divisa, ut vera sunt sacramenta, ita vera sunt ligamenta atque solutiones; quae aedificata est super petram: quae unica columba appellatur: quae sponsa pulchra sine macula et ruga: et hortus conclusus, fons signatus, puteus aquae vivae, paradisus cum fructu pomorum, locus penes Deum in quo solide statur, et locus auro in quo confletur; et domus Dei quae claves regni coelorum accepit, ac potestatem ligandi et solvendi. Hanc domum si quis corrigentem corripientemque contempserit, praecipitur a Domino ut sit sicut ethnicus et publicanus (Matth. XVIII).
126.0611A| Ita de ligatione et solutione sanctae catholicae Ecclesiae, et apostolicae sedis pontificis, sed et subjectorum sibi episcoporum ex ejusdem apostolicae sedis doctrina credendum, et tenendum, atque sequendum accepi: et ita credo, teneo, et sequor. Et qui aliter de me dixit atque dixerit, ostendet se esse malivolum, et me probare non poterit non esse catholicum: se autem comprobabit mendacem criminatorem, et non criminis esse me reum. Quae autem mihi discenda sunt, et libenter et obedienter ab illius summae sedis catholica doctrina paratus sum discere, tenere, et loqui; quae in primatu B. Petri, cui Dominus trina repetitione pascendas suas oves commisit (Joan. XXI), et ut confirmaret fratres suos praecepit (Luc. XXII), privilegium primatus omnium 126.0611B| Ecclesiarum in toto orbe terrarum accepit.
CAPUT XXVII. Quod plura falso narrat de litteris apostolicis secum non communicatis. Isdem etiam frater noster Hincmarus, mihi litteris suis impegit noxam non levem: si verum diceret, me commisisse contra eamdem sanctam et apostolicam sedem, dicens: « Vocastis me litteris vestrae auctoritatis Attiniacum ad synodum, intimantes quia litterae domni apostolici domno regi Carolo, et regni ipsius episcopis directae fuerunt, de quibus sine synodali consultu responderi non poterat. Quamvis has litteras in Gundulfi villa ( Houdilcourt ) suscepissetis, ubi et praesens adfui: quas mihi ibidem nullatenus ostendistis. Cum autem Attiniacum veni, dedistis 126.0611C| mihi quasi exemplar earumdem, legere me rogantes, et sic statim inde me respondere, et ut perlegens idipsum exemplar vobis protinus redderem, praecepistis. Sicut autem postea per aliud didici exemplar, plura in indiculo vestro mihi ostenso defuerunt. »
Quae dicta illius non sunt vera. Nam ipsa die quando missi domni apostolici, in Gundulfi villa ejus epistolas in praesentia regis et episcoporum, et caeterorum fidelium qui ibi aderant, mihi dederunt: sicut et domnus rex scit, et episcopi, ac caeteri in quorum praesentia epistolas illas accepi, antequam de ipsa domo exirem, audiente rege, et audientibus episcopis, et caeteris qui ibidem fuerunt, eas relegi. Et si Hincmarus ibi fuit, et audire eas voluit, sicut 126.0611D| et caeteri eas audierunt, audire modis omnibus potuit. Quod dicit, quoniam quasi exemplar earumdem, quando Attiniacum venit, illi dedi, et legere rogavi, et sic statim respondere, non dicit verum. Exemplar secundum tenorem authenticum epistolae illi ad legendum dedi, sicut et Erardo [Turonensi], et Waniloni [Rothomagensi], et Vulfado [Bituricensi], et caeteris archiepiscopis domni Caroli ex integro misi, et eamdem epistolam in synodo apud Attiniacum relegi. Quod dicit, me jussisse illum ut statim responderet: non sic dixi: sed ut legeret illud exemplar, et videret quid inde responderet. Quod dicit, quia per aliud exemplar didicit plura in indiculo meo sibi ostensa defuisse. integrum exemplar 126.0612A| epistolae illi legendum dedi. In indiculo autem a me collecto, et regibus, et episcopis relecto et dato, quantum de ipsa epistola, sed et de illa quam domnus apostolicus misit ( nihil istorum exstat ), necessarium admittendum vidi, misi, et exemplar ipsius indiculi domno apostolico ex epistola mea direxi. Et ipsam epistolam domni apostolici, sed et memoratum indiculum, sed et scripta ipsius fratris Hincmari, hic habeo: quibus probari potest me verum dicere, et illum a vero deviare.
CAPUT XXVIII. Quod vane gloriatur, excommunicationem a se factam a sede apostolica probatum iri. Scribit etiam in rotula quam per Clarentium presbyterum suum mihi transmisit hoc modo: « Tam 126.0612B| intentative in Attiniaco de excommunicatione a me in parochia mea facta interrogatus sum. Tantummodo hoc interea pando, eo quod vos inauditam illam, ac contra apostolicam doctrinam, et contra ecclesiasticam veritatem fuisse asseratis factam. Non aliam illam feci, quam a vestra vivae vocis doctrina faciendam didici, et vos ea quae jure destruxistis, ab re aedificare non debetis. Imo et quam in Romana sede apostolica auctoritate cognovi praeinditam, et de qua eamdem mihi sedem declamo fore auctricem: cujus interest et de illa a me facta excommunicatione judicare, et de vestra resolutione decernere. »
Ad quae rescribo. Majores ad doctores nostri dixerunt, quaedam esse nomina, quae in femininum flecti 126.0612C| non possunt, ut auctor, cursor. Et iste novus doctor, qui noviter adinvenit quod diceret de ipsa excommunicatione, apostolicam sedem se reclamat fore auctricem. Sed me auctorem non habebit, de eo quod super me dicit, « quia non aliam illam excommunicationem parochia sua fecit, quam a mea vivae vocis doctrina faciendam didicit. » Et quod mox subsequitur: « Quoniam ea quae jure dextruxi, ab re aedificare non debeo, » verum esse confirmo. Nam per evangelicam veritatem, et apostolicam atque canonicam auctoritatem; necnon et per apostolicae sedis doctrinam atque decreta, suam perniciosam excommunicationem destruxi: quam ab re aedificare non debeo, nec volo, nec valeo.
In eo vero quod dicit, quia non aliam illam excommunicationem 126.0612D| fecit, « quam in Romana sede apostolica auctoritate cognovit praeinditam, » id est ante insertam, ante impositam, ante immissam: nimis audacter posuit in coelum os suum. Et ideo non est mirum si lingua ejus transivit in terram, ut de me peccatore diceret: « Non aliam illam feci, quam a vestra vivae vocis doctrina faciendam didici. » Sed sicut apostolica sedes a nobis accusari non debet, nec valet: ita excusatione nostrae humilitatis non indiget. Verumtamen quod non ab incertis relatoribus inde audivimus, cum venia ipsius sedis libere dicere possumus. Audivimus namque, quia sanctae memoriae Nicolaus papa, sancta Romana Ecclesia in afflictione posita, auctoritate Veteris et Novi Testamenti, 126.0613A| in jejunio, et fletu, ac planctu, in cinere et cilicio litanias indixerit. Sed a nullo audivimus, quia causa suarum injuriarum et ipsius sedis apostolicae, parvulos in discrimine mortis positos baptizari, et obeuntibus atque petentibus ultimam poenitentiam, et viatici muneris communionem, et mortuis sepulturam negari praeceperit. Et quod de illa excommunicatione perniciosa quam fecit, eamdem sibi sedem fore, sermone vitioso, atque calumnioso dicit auctricem, non credimus. Absit enim ut, sicut hic frater Hincmarus in pernicioso scripto suo improprie dicens declamat, suae colligationibus impietatis apostolica sedes consentiat; minime autem auctrix existat. Quae per B. Coelestinum universo mundo apostolice intonat: « Obsecrationum, inquiens, 126.0613B| sacerdotalium sacramenta respiciamus, quae ab apostolis tradita, et in toto mundo, atque in omni catholica Ecclesia uniformiter celebrantur: ut legem credendi, lex statuat supplicandi. Cum enim sanctarum plebium praesules mandata sibimet legatione funguntur, apud divinam clementiam humani generis agunt causam; et tota secum Ecclesia congemiscente postulant et precantur, ut infidelibus donetur fides. » Et sic pro omnibus exorare Dominum catholicam Ecclesiam debere demonstrat, ut erutos de potestate tenebrarum transferat in regnum filii charitatis suae (Col. I): et ex vasis irae, faciat vasa misericordiae (Rom. IX): qui non vult mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat (Ezech. XXXIII): et qui vult omnes homines salvos fieri, et in agnitionem 126.0613C| veritatis venire; et neminem vult perire (II Tim. II). Absit, inquam, ut auctor sit sancta sedes apostolica istius pertinacis crudelitatis tantorum hominum, qui per baptismum, vel per sacerdotalis ministerii reconciliationem salvari, et per viatici muneris communionem ab aeterno poterant liberari interitu mortibus reo ( aliquid deest ); quia non poterat fieri ut in tam ampla parochia, sicut illa est, quae specialiter subjacet Lauduni municipio, per quinque circiter dies, quibus eo modo, sicut praemisi, fuerat colligata, quia eam antea metropolitana sollicitudine, evangelica, et apostolica, atque canonica, et apostolicae sedis auctoritate absolvere non cucurri, plures sine baptismo, et absque communionis gratia, non obierint: de quibus quicunque salvati sunt, salvantis 126.0613D| est donum; qui autem perierunt, perditoris et pereuntium fuit meritum.
Attamen licet, velut sanctus Ambrosius in fidei devotione Valentiniani (lib. de obitu Valentin.), et beatus Augustinus disputando demonstrat, ut sicut in illo latrone cum Domino crucifixo et credente, et confitente, quod ei ex baptismi sacramento defuerat, complevit omnipotentis benignitas: ita forte parvulis quibus baptismum denegari jussit, parentum vel patronorum corde credentium, et etiam parvulis fideli confessionis verbo baptisma expetentium, sed non impetrantium fides, et fidelis postulatio prodesse potuerit: donante eo, cujus spiritus, quo regeneratio fit, ubi vult spirat; et etiam ante baptismum se 126.0614A| baptizandis infudit, sicut in sacra historia legitur. Similiter et de his qui ultimam poenitentiam, et viatici muneris communionem petierunt, et impetrare pro sua interdictione non potuerunt, gratia ejus, cui ab omni fideli dicitur: Gemitus meus a te non est absconditus (Psal. XXXVII): et quibus singulis Dominus dicit: Mox ut ingemueris, salvus eris, ad salutem prodesse valuerit. Ipse tamen de eorum perditione securus esse non potest, si aliqui sine eisdem sacramentis per suam jussionem abierunt, ut non districte inde judicetur.
Et si vult dicere de excommunicatione Nortmanni, quam mendaciter per subreptionem a sede apostolica elicuit, suggerens Nortmannum res suae ecclesiae invasisse, quas ipse aut regi, aut Nortmanno 126.0614B| beneficiandas concessit, aut filio Nortmanni beneficiavit, sicut scripta sua demonstrant: respondendum ab eadem sancta et discretissima sede credimus: Fiat tibi secundum fidem tuam (Matth. IX). Et: Ex verbis tuis condemnaberis (Matth. XII). Et quod B. Augustinus in serm. 7 Evangelii Joannis dicit: « Juris, inquiens, forensis est, ut qui in precibus mentitus fuerit, non illi prosit quod impetravit. Dixisti enim quod voluisti: et cui dixisti, nescivit an verum sit. Dimisit te adversario tuo convincendum, ut si ante judicem convictus fueris de mendacio, quia non potuit ille nisi praestare, nesciens an fueris mentitus, ibi careas beneficio rescripti, quo perduxisti rescriptum. » Et hoc jus in corpore libri Theodosianae legis haberi legimus. Caeterum, 126.0614C| sicut de Deo omnipotente, cum omnia possit, scilicet quae omnipotentiae illius conveniunt, recte dicit Apostolus: Seipsum negare non potest (II Tim. II): ita et nos de illa sancta sede dicimus, quia sibi ipsi, praesertim in tam manifestissimis et maximis causis, et humanae redemptionis atque salutis singularibus praesidiis, contraria nullo modo esse potest: et quae secundum evangelicam veritatem, et apostolicam traditionem, atque canonicam auctoritatem, per Siricium, Innocentium, Coelestinum, Leonem irrefragabiliter constituit, refragari a quoquam impune nulla ratione dimittet. Cujus interest, sicut isdem frater Hincmarus scribit, « de illa a se facta excommunicatione judicare, et de mea resolutione decernere. »
126.0614D| Verumtamen, sicut ex concilii Sardicensis canonibus SS. Innocentius, Bonifacius, et Leo promulgaverunt, prius majores causas, quae ad statum Ecclesiarum, et ad concordiam pertinent sacerdotum, apud nos, sub timore Domini, convenit ventilari; et de componendis, quae forte nostro nequiverint sopiri judicio; et de judicio nostro compositis post judicium oportet ad sedem apostolicam plenam rationem transmitti: ut ea quae juxta ecclesiasticum morem juste et rationabiliter apud nos fuerint diffinita, ipsius apostolicae sedis sententia roborentur. Sic enim et sanctus Ambrosius scribens ad Theophilum Alexandrinum episcopum, sacras leges, et canones, ut post judicium ad sedem apostolicam relatio 126.0615A| referatur, et qui legaliter evocatus, judicio adesse neglexerit, dilationem sententiae proferendae, sicut in contumacem, de absentia non lucretur, se intellexisse demonstrat, dicens: « Cum sancta synodus cognitionis jus unanimitati tuae, caeterisque ex Aegypto consacerdotibus nostris commiserit, iterum oportet fratrem nostrum Flavianum convenias, ut si in eo perseveraverit, quo veniendum non putet, salvis concilii Nicaeni, etiam synodi Capuensis statutis, illibata pace universorum ita consulas, ut non videamur destruere quod aedificatum est. Si enim quod aedificavi destruo, praevaricatorem me ipse constituo; ac si quae destruxi, iterum aedificem. Servetur ergo impertitae pacis gratia inter universos, et nihilominus declinatio partis alterius frustrandi effectum habere 126.0615B| non possit. Sane referendum arbitramur ad sanctum fratrem nostrum Romanae sacerdotem Ecclesiae; quoniam praesumimus ea te judicaturum, quae etiam illi displicere non queant. Ita enim utile erit consultum sententiae, ita pacis et quietis securitas, si id vestro statuatur consilio, quod communioni nostrae dissensionem non afferat; ut nos quoque accepta vestrorum serie statutorum, cum id gestum esse cognoverimus, quod Ecclesia Romana haud dubie comprobaverit, laeti fructum hujusmodi examinis adipiscamur. »
CAPUT XXIX. Quod similem excommunicationem ab ipso Rhemensi factam esse falso criminatur. De hac etiam excommunicatione mihi in Gundulfi 126.0615C| villa per venerabilem quondam archiepiscopum Wenilonem mihi mandavit sicut domnus Adventius, et caeteri qui adfuerunt episcopi, sciunt, quia quod de illa excommunicatione fecit, ego illi insinuavi, dicens se habere quamdam villam in mea parochia, et quia homines ejusdem villae rogavit, ad illam ecclesiam dare illorum decimam, ad quam eam dare debebant, excommunicaverim illos: et habebat imbreviatos, quot infantes sine baptismate, et quot homines sine communione inde obierint: quae mihi in publicum objicere nollet, ne postea illi improperarem. Quod si alia mala de me sciret, illa etiam diceret. Unde illi statim per eumdem Wenilonem remandavi, quia et inde, et de quibuscunque vellet, quae illi viderentur, objiceret. Sed de hac causa verum 126.0615D| non diceret, et contra canones se confitebatur egisse, qui me postposito ordinationem decimae in mea parochia usurpavit.
Et postea inde illi scripto respondi, cujus exemplar hic habeo: in quo continetur, tria me considerasse in hoc quod dixit, me illi insinuasse quod de illa excommunicatione fecit. Primum quidem, quoniam si ratio inter illum et clericos Laudunensis Ecclesiae agitanda foret, de petitione ex causis in eo continentibus ab eisdem mihi porrecta, utrum esset an non veritate subnixa, nullam quaestionem deberet recipere, postquam suae confessionis attestatione firmatur. Aliud vero, quia silentio suppressis bonis quae illi insinuavi, atque insinuari feci, imputando 126.0616A| mihi quod male illi de hac excommunicatione quam perpetravit, insinuaverim, reum se confessus est, quia scienter male fecit. Ac per hoc, secundum decreta Hilari papae, suum contra regulas factum deberet ipse dissolvere. Quod si nollet, per sententias canonum, et apostolicae sedis decreta, quae nulla possunt ratione convelli, auctoritas metropolitana illud deberet annihilare. Tertium, quia ut secum me posset illaqueare, si forte, ut assolet improvisae menti accidere, illi statim haec falsa de me rejiciendo imparatus et ira commotus non responderem, et se jactare valeret, me in aliquo inde concredidisse; voluntarie sibi de tali confessione laqueum studuit injicere. Et pro bonis mala retribuens, non ut quondam proditorum primicerius simulando pacem 126.0616B| osculo, quam non habebat in pectore, sed exerto linguae gladio me aperte, ac impudenter decrevit impetere: et quasi me qualicunque patrono, ac benefactore, atque ordinatore suo tradito, talis confessionis de tantis impietatibus laqueo se suspendere. Sed benedictus Dominus, qui secundum promissionem suam, qua dixit: A flagello linguae absconderis (Job V), liberando animam meam a labiis iniquis, et a lingua dolosa, adjuvit me, et consolatus est me: mox telum falsitatis, scuto veritatis, respondendo rejeci.
Quae animi dolore compunctus, non animi livore stimulatus, dixi, sciens capiti ac Salvatori nostro mendaciter multa fuisse objecta: sed et productos adversus eum falsos testes fuisse. Nam et Romanae 126.0616C| sedis pontificibus Damaso, Sixto et Leoni III, verum et aliarum insignium Ecclesiarum pontificibus, Athanasio scilicet Alexandrino, Joanni Constantinopolitano, Caeciliano Carthaginensi, sanctitate fidei et operationis atque scientiae doctrinae praeclaris: necnon et quamplurimis aliis venerandis episcopis, ab hominibus invidis, et eorum locum, ac bonae opinionis famam obtinere volentibus; sed non habere meritum illorum studentibus, mortalia et nefaria crimina falso impacta, et usque ad ecclesiastica judicia, et cognitionem publicam fuisse perducta legimus. Sunt enim hujusmodi vipereae nequitiae homines, qui licet prius eorum mentes propria rodat invidia, in hoc tamen suas tegere posse iniquitates putant, si alios infamia modo quolibet maculare curaverint: 126.0616D| quorum criminationes iidem viri sancti patientissime toleraverunt, et constantissime, adjuvante Domino, revicerunt. Et horum, sicut scriptum est, intuens exitum, conversationis fidem mihi necesse est imitari: et ita compertus, et de illo in me prorsus expertus, quia phreneticus saepe nulli majorem alapam dare solet, quam ipsi medico, qui eum curare volet. Sed et multum me miratum scripsi illi, ubi sensum suum habuit, quando de me, tantae auctoritatis, et sapientiae, atque religionis viro, sicut domnus erat Wenilo, dixit, et ad plurimorum episcoporum notitiam pervenire fecit, quod si in judicio regulari dixisset, probare non posset: praesertim se reum de hoc ipso confessus, et confitendo se talia 126.0617A| egisse, quae etsi non confiteretur perpetrasse, negare non posset, seipsum illaqueasse videre non potuit. Et quia mendacium erat quod dixit, me excommunicasse homines villae de ipsa rusticana parochia, et infantes sine baptismate, et homines sine communione in ea excommunicatione inde obiisse; mox illi remandavi, quoniam nulli unquam in mea parochia, postquam fui ordinatus episcopus, baptismum, vel viatici muneris communio, a me, vel a quoquam comministro meo denegata fuere: sicut omnes in parochia mea tam ecclesiastici quam et saeculares, tam viri quam et feminae sciunt.
CAPUT XXX. Quod postulavit ut avunculus sua adversus ipsum scripta igni absumeret. Iterum de superiore calumnia, propter quam non debet ad accusationem admitti. 126.0617B| (Lib. LV cap., c. 4.) Mandavit etiam mihi per praefatum venerabilem quondam archiepiscopum Wenilonem, ut si scripta quae illi et ecclesiae sibi commissae, de excommunicatione qua agitur ab eo intentata suae parochiae, transmisi, quaeque ibi secum habebat, coram aliis incenderem, et annullanda dicerem, meque contra rationem et auctoritatem fecisse profiterer, mecum pacem habere vellet. Unde illi pro tempore, cum aliis quae mihi occurrerunt, per eumdem archiepiscopum, et Adventium gloriosum episcopum remandavi. Et postea illa ipsa, et alia, scriptis, quorum hic habeo exemplaria, inculcavi, quoniam in quocunque conventu me adire, 126.0617C| mihique pacis osculum, sicut et domnus rex, et episcopi, ac caeteri illustres, ac mediocres qui conveniebant, dare nolebat, nec etiam ullo verbo me alloqui dignabatur, de quibus hic quaedam studui replicare. Scripsi nempe inter caetera illi, quomodo ei in sensum suum venire potuerit, ut talia mihi mandaret? ( Epistola haec non exstat. ) Nam diabolus loquens ad primos parentes nostros, sed et ad Redemptorem ac Salvatorem nostrum, non ex dejectione, sed ex provectu, et ex sublimitatis avaritia eos tentavit. Isdem autem supergressus, sic dici fas est, diaboli malignitatem, oblitus scriptum esse, quod Malignitates exterminabuntur (Psal. XXXVI), me stultissime ex dejectione tentavit: sciens quia quae illi, et ecclesiae sibi commissae in eisdem scriptis direxi, 126.0617D| de evangelica veritate, et apostolica atque prophetica, necnon et canonica auctoritate, sed et de apostolicae sedis constitutione, sicut acceperat eadem sancta sedes, beatissimorum apostolorum traditione constaret esse conscripta. Et sanctarum Scripturarum traditores et incensores inter sacrilegos legimus computatos. Si ergo illa quae de Evangelio, et apostolis, atque prophetis, necnon et de sacris regulis spiritu Dei conditis, sine admistione alicujus haereseos, vel schismatis, conscripsi, videlicet mensuram tritici a comburendis paleis et zizania puri, revera de horreo Dominico in tempore illi ac ecclesiae sibi commissae, et sollicitudine meae subjectae prolata incenderem, et vera negarem: sine dubio Christum 126.0618A| qui in eis praenuntiatus et ostensus est, et per quae Christum cognovimus, quique illa locutus est, me nosse, et in eum credere, ac per hoc me Christianum negarem. Et si sacros canones, et decreta catholicae Ecclesiae incenderem et abdicarem: me procul dubio ab episcopatu non solum ipse dejicerem, verum et ab Ecclesia catholica divisum, et alienum, id est schismaticum et anathematizatum, publicis et ecclesiasticis legibus efficerem. Sicut sanctus Leo papa scribens ad Leonem Augustum etiam de se dicit (epist. 78): « Si secundum Apostolum, inquit, quae destruxi, haec aedifico, praevaricatorem me constituo, et eis me conditionum ultionibus subdo, quas non solum auctoritas beatae memoriae principis Marciani, sed etiam ego mea consensione firmavi. »
126.0618B| Quapropter etsi me infirmum ac fragilem, atque imbecillem, ut revera sum, adeo aestimavit, ut minis vel promissionum blanditiis ad haec agenda trahi, vel invitari valerem - non tamen episcopus dubitare debuerat verum esse, quod ab eo qui perficit in infirmitate virtutem, ore veridico promittitur: Dominus, inquit, dabit virtutem multam evangelizantibus verbum (Psal. LXVII): et episcopus mihi qualicunque episcopo mortiferum ad bibendum non debuerat propinare; scilicet, ut eloquia sacra, gratia sui incenderem. Et licet hinc me Deus gratia sua servaverit, qui in se credentibus repromisit, dicens: Et si mortiferum quid biberint, non eis nocebit (Marc. XVI). « Dum pestiferas, inquit B. Gregorius (homil. 29 in Evang.), suasiones audiunt, et tamen ad operationem 126.0618C| pravam minime pertrahuntur, mortiferum quidem est quod bibunt; sed non eis nocebit. » Ipse tamen nisi poenituerit ex hac perniciosissima suasione, studii sui luet judicium. « Tardius, inquit B. Gregorius (Pastor. l. III, admon. 33), peccatum solvitur, quod et per consilium solidatur. Nisi enim mens omnimodo aeterna despiceret, in culpa ex judicio non periret. »
Et quia dicit Apostolus: Avaritia, quae est idolorum servitus (Col. III): et B. Gregorius, ex provectu avaritiae primos parentes nostros tentatos et superatos demonstrat, ostendens avaritiam, non solum pecuniae, sed etiam altitudinis esse; et quia recte avaritia dicitur, cum super modum sublimitas ambitur: scripsi ei ex verbis beati Augustini de Scripturae sacrae 126.0618D| auctoritate dicentis, contra Donatistas schismaticos, qui se sine causa a compage unitatis catholicae separaverunt, dicentes quod probare non potuerunt, Caecilianum a traditoribus sacrarum Scripturarum fuisse ordinatum; ut cognosceret quam grave peccatum sit idololatria, quod ex ambitu altitudinis admisisse videtur, dum nulli subjectus esse velit, qui cunctis praeesse non valet. Et quia gravius est peccatum incensio divinorum eloquiorum, ad quod me traducere voluit: et quoniam gravissimum sit peccatum schisma, quo se a fraterna nostra unanimitate per suam perniciosam subscriptionem separavit: sicut scripto ostendi in libello suo monstruoso a se, et a clericis parochiae suae subscripto: 126.0619A| ubi quibusdam subscriptis quae evangelicae veritati, et apostolicae auctoritati, et decretis sanctorum conciliorum, quae universalis Ecclesiae probavit assensus, et apostolicae sedis confirmavit auctoritas, inveniuntur adversa. Ait enim beatus Augustinus loquens ad Donatistas de his tribus capitulis (August., l. II de Bapt., c. 6): « Non afferamus, inquit, stateram dolosam, ubi appendamus quod volumus, et quomodo volumus, pro arbitrio nostro dicentes, hoc grave, hoc leve est; sed afferamus divinam stateram de Scripturis sanctis, tanquam de thesauris divinis, et in illa quid sit gravius, appendamus: imo non appendamus, sed a Domino appendente recognoscamus. Tempore illo, quo Dominus priora delicta recentibus poenarum exemplis cavenda monstravit, et 126.0619B| idolum fabricatum, atque adoratum est, et propheticus liber ira regis contemptoris incensus (Jer. XXXVI), et schisma attentatum, idololatria gladio punita est; exustio libri, bellica caede et peregrina captivitate; schisma, hiatu terrae sepultis auctoribus vivis, et caeteris coelesti igne consumptis: quis jam dubitaverit hoc esse sceleratius commissum, quod est gravius vindicatum? »
Sed quia illi non suffecit me calumniari, quod tam nefariam et exitiabilem excommunicationem illi agendam exemplo docuerim, nisi etiam nunc me scripto calumniaretur, non aliam illam excommunicationem se fecisse, quam a mea vivae vocis doctrina faciendam didicerit: respondendum mihi contra mendacem illius calumniationem ex 126.0619C| sacris auctoritatibus necessarium video; ne quasi tacendo consentiens, reus pariter cum illo dijudicer. Sicut in petitione, quam clerici Laudunensis Ecclesiae mihi dederunt, continetur, et sicut in synodo coram illo apud Attiniacum habita demonstravi, omnes sacerdotes totius parochiae suae colligavit, ut nemo eorum in ea sacerdotali ministerio tandiu uteretur, usquedum ille ipse iterum cum eis viva voce loqueretur, aut litterae a sede B. Petri apostoli eis mitterentur: et ne baptizarent pueros, ne visitarent infirmos, ne reconciliarent cum viatico munere poenitentiam petentes, ne sepelirent mortuos, penitus ab his omnes eos prohibuit. Et in sua rotula mihi scripsit, non aliam illam fecisse, quam a mea vivae vocis doctrina faciendam didicit. Quod mendacium 126.0619D| esse profiteor. Et quia manifestum est, eum illas colligationes impietatis admisisse: quae si crimina esse possunt, sicut S. Gregorius esse ostendit, criminaliter illas admisit: ostendendum est ex sacris auctoritatibus, si criminosus alium criminari, et reum criminis facere possit. Sacrae quippe leges, quas Ecclesia catholica recipit, dicunt, quia jure et legibus constitutum est (Jul. epist. II, c. 28), ut « spontanea professione reus, reum non faciat, neque illi de altero credatur, qui se criminosum esse confessus est. » Et item: « Non credendum est contra alios eorum confessioni (3, q. 5, c. Accusatores), qui in criminibus accusantur, nisi se prius probaverint innocentes: quia periculosa est, et 126.0620A| admitti non debet rei adversus quemcunque professio. » Et sacri canones dicunt (conc. Afric., cap. 130), ut « ad accusationem non admittantur, quos ad accusanda publica crimina leges publicae non admittunt. » Et quotiescunque clericis ab accusatoribus multa crimina objiciuntur, et unum ex ipsis de quo prius egerint, probare non valuerint, ad caetera non admittantur. Et item sacrae leges Theodosianae dicunt (2, q. 7, c. Si quis episcopus): « Si episcopus, vel presbyter, diaconus, et quicunque inferioris loci Christianae legis ministri, apud episcopos, siquidem alibi non oportet, a qualibet persona fuerint accusati, sive ille sublimis vir honoris, sive ullius alterius dignitatis qui hoc genus illaudabilis intentionis arripuerit, noverit docenda 126.0620B| documentis se debere inferre. Si quis ergo contra hujusmodi personas non probanda detulerit, auctoritate hujus sanctionis intelligat se jacturae famae propriae subjacere: ut damno pudoris, existimationisque dispendio discat sibi alienae verecundiae impune insidiari, saltem dicere non licere. » Et Africanum dicit concilium (conc. Afr. cap. 129): « Omnes infamiae maculis aspersos ad accusationem non admitti, nisi in causis propriis. » Et de episcopo qui Donatistis se communicasse mentitus fuerat, idem decrevit concilium (ibid., c. 124): ut « si probatum fuerit eum de communione illorum fuisse mentitum, dicendo eis se communicasse, quos eo sciente non communicasse constiterit, etiam episcopatum amittat. »
126.0620C| Unde vestra fraternitas inter me et illum discernat, atque decernat, ut si ego, licet mendaciter me talia illum docuisse vel hortatum fuisse, sicut ipse dicit, confiterer, reus criminis episcopatum deberem amittere: quid ille mereatur qui mendaciter me calumniatur, non solum participem, verum et auctorem in his suis impiis excomunicationibus esse. Unde etiam antiquorum Patrum canones sanxerunt, scribentes ad episcopos per Gallias et quascunque provincias constitutos, hoc modo: « Nec illud, fratres, scribere alienum ab Ecclesiae utilitate censuimus, ut sciretis, quicunque sub ordinatione vel diaconatus, vel presbyterii, vel episcopatus mortali crimine dixerint se esse pollutos, a supradictis ordinationibus submovendos: reos scilicet vel 126.0620D| veri confessione, vel mendacio falsitatis. Neque enim absolvi potest, qui in seipso dixerit mortis causam, quae dicta in alium puniretur; cum omnis qui sibi fuerit mortis causa, major homicida sit. » Quod enim in hac sententia canonum dicitur: « Quicunque sub ordinatione vel diaconatus, vel presbyterii, vel episcopatus, mortali crimine dixerunt se esse pollutos a supradictis ordinationibus submovendos, » nemo sanum sapiens haec de sola luxuria, et immunditia, vel pollutione carnis dictum intelligit, cum scriptum sit: Dispersit superbos mente cordis sui (Luc. I). Deus qui superbis resistit (I Petr. V). Et in Evangelio dicit: Quae de corde exeunt, haec coinquinant hominem (Matth. XV). Et S. Gregorius dicit, 126.0621A| quia « per humilitatis custodiam servanda semper est munditia castitatis. » Et item dicit, quia « aliquando minus est in corporis corruptionem cadere quam in cogitatione tacita ex deliberata elatione peccare. Neque enim rex Babyloniae tum reus de elatione exstitit, cum ad elationis verba pervenit. Quippe qui ore prophetico et ante, cum ab elatione tacuit, sententiam exprobrationis audivit. Nam districtus judex prius invisibiliter vidit, quod post publice feriendo, reprehendit. Unde et in irrationabile hunc animal vertit, ab humana societate separavit, agri bestiis mutata mente conjunxit (Dan. IV), ut districto videlicet, justoque judicio homo quoque esse perderet, qui magnum se ultra homines aestimasset. » Et item Scriptura dicit: Initium omnis 126.0621B| peccati superbia (Eccli. X); quae mater est inobedientiae, et regina omnium vitiorum, qua de coelo cecidit archangelus, et factus est diabolus, qui est rex super universos filios superbiae (Job XLI). Mortale igitur peccatum esse superbiam, nemo qui nesciat. Sed et inobedientiam, propter quam homo est ejectus de paradiso, et de qua hic frater arguitur, omnes mortale peccatum novimus. De qua etiam Scriptura dicit: Quasi peccatum hariolandi est, repugnare; et quasi scelus idololatriae, nolle acquiescere (I Reg. XV). Unde S. Gregorius: « Sola est, inquit, qua fidei meritum possidet obedientia, sine qua quisque infidelis convincitur, etsi fidelis esse videatur. »
CAPUT XXXI. Quod excommunicationem a se factam frustra excusare conatur. 126.0621C| Et frater Hincmarus, excommunicationem, de qua agitur, se egisse in suis rotulis confitetur. Quam mortalem fuisse, et in plurimorum perditionem, in nullius autem salvationem a se absque ulla discretione intentatam denegare non potest. De qua satis egit, ut se valeret contegere tam de apostolicae sedis calumnia, dicendo ab eadem sancta sede illam excommunicationem praeinditam, et sibi fore auctricem: quam et dicendo super me falsa: quasi ego illi et exemplo faciendam ostenderim, et verbo agendam docuerim; quatenus exitiabiliter egisse a me non posset redargui. Sed quo fructu, ac cujus mercedis intuitu illam fecerit, in rotula per Clarentium mihi 126.0621D| directa manifeste denudat, dicens, ad excusandas excusationes in peccatis, ut impleat peccata sua semper. « Docet quidem papa Alexander in fine suae epistolae, quod non tantum attendenda sunt quae fiunt, quantum quo animo fiunt. Nempe cum hoc examussim tam in vobis, quam in me fuerit perscrutatum, patebit illico inde aequitatis emolumentum. » Et quae sequuntur usque ad hanc sententiam: « Quod non me, pro me dicere reamini, quasi propria instigatum injuria. Quia, Deo teste, pro cavendo potius ecclesiastici ordinis detrimento, vobis scribo, uti scriptum est: Nolite locum dare diabolo (Ephes. IV). »
Quibus verbis aperte ostendit, se sustinere non 126.0622A| velle, ut auctoritas metropolitana, secundum regulas, excessus illius corrigendi ullam habeat potestatem: et quem violatorem apostolicae sedis decreta, et delinquentem contra omnes leges tam divinas quam humanas significet, qui legit, vel audit, intelligat: et cui vae propheticum imminere ea docenti, per quae haec fieri quoquomodo a quibuscunque praesumantur: et quem in ipso sacrosanctam religionem praevaricatum fuisse convictum dicat, aperte in superiori capite demonstravit, in quo me suum traditorem vocavit. Verba quoque S. Alexandri corrupte interpretatus est. Ubi enim idem sanctus dicit. « Non tantum attendenda sunt quae fiunt, quantum quo animo fiant. » Paulo post subsequitur, inquiens: « Unde et illud est, quod Dominus ad 126.0622B| munera Abel respexit, et non ad Cain; quia magis intendit ad offerentis animum, quam ad ea quae offeruntur. » Hinc B. Gregorius: « Ab omnipotente Deo munus non accipitur, quod corde obligato in malitia offertur: quia omne quod Deo datur, ex dantis mente pensatur, quia in his quoquo animo gerantur, ignoratur a proximis. Apud Deum igitur bona vera commendat intentio pura: quoniam non est arbor mala faciens fructum bonum. Arbor namque homo, fructus autem opera sunt ipsius. » In apertis autem malis non est necesse intentionem requirere cordis: quia non est arbor bona, quae facit fructus malos. Dicit enim Apostolus: Manifesta autem sunt opera carnis (Gal. V); post quorum enumerationem subdit spiritus fructus. Inconvenientem 126.0622C| ergo interpretationem praecepti Domini ad primos parentes nostros, non humilitatem quacunque simulatione collectam; sed nudam superbiam frater Hincmarus se excusando de sua perniciosa excommunicatione ostendit: quia, ut beatus dicit Gregorius (in psal. poenit, ps. III): « Verae humilitatis testimonia sunt, et iniquitatem suam quemque cognocere, et cognitam voce confessionis aperire [ al., et nunciatam satisfactione poenitentiae delere]. At contra, usitatum humani generis vitium est, et labendo peccatum committere, et commissum negando defendere, et convictum defendendo multiplicare [ al. et vulgatum defend. multiplic.]. »
Similiter et Apostoli sententiam ad suum sensum violenter inflectens, dicit: Lex propter transgressores 126.0622D| posita est. Quae juxta ipsius sensum ad quem illam retorsit, ita exponi potest, ac si diceret: Trangressus sine timore legem contra legem, excommunicationis posui legem, quam rex timeret, et me contingere non auderet: et praedicans non furandum, furari non timui; et abominans idola, sacrilegium feci. Deinde ponens Gregorii verba dicentis (lib. VII, epist. 6): « Qui non corrigit resecanda, committit. » Ac si patenter diceret: In me resecanda, in multos excommunicando commisi, ut hoc facto nemo in me resecanda auderet corrigere. Demum subsequitur: « Deo teste, pro cavendo potius ecclesiastici ordinis detrimento vobis scribo. » Quibus verbis evidenter ostendit, qua intentione 126.0623A| illam excommunicationem fecerit: videlicet suae irrationabilitatis castigationem, vocans ecclesiastici ordinis detrimentum, ut rex illam excommunicationem pertimesceret, et illum rebellantem contra se contingere non auderet: et ipse, qui pro Dei timore se non cohibebat, nec distringi a quoquam hominum revereretur, et propriae voluntatis motus ut libenter, ita etiam exsequi posset licenter. Tandem addidit: « Pro cavendo ecclesiastici ordinis detrimento vobis scribo, ut scriptum est: Nolite locum dare diabolo. » Quod Apostoli testimonium, dum non apostolico, sed apostatico sensu in alium jaculare voluit, in seipsum retorsit. Sicut ipse Apostolus ad Ephesios aperte demonstrat, dicens: Irascimini, et nolite peccare (Psal. IV). Sol non occidat super 126.0623B| iracundiam vestram. Nolite locum dare diabolo (Ephes. IV). « Per iram, inquit Gregorius, lux veritatis amittitur, quia cum menti iracundia confusionis tenebras incutit, huic Deus radium suae cognitionis abscondit. » Ipse ergo in se locum diabolo principi tenebrarum, scilicet iniquitatum, donavit, qui radium cognitionis Dei, qui lux est, per iracundiam menti suae confusionis tenebras incussit, ut videre non posset, quam magnum malum in sua perniciosa excommunicatione, de qua se excusando accusat, perpetrare non metuit: ille ecclesiasticas, imo divinas leges trangressus est, et locum diabolo dedit, ut sine baptismo et communione mortuos homines raperet; ne locum contingendi eum contra suam voluntatem quis habere auderet. Verumtamen secundum 126.0623C| suam intelligentiam, eamdem Apostoli sententiam adulterino sensu hic posuit: qua de causa in synodis plures fuisse damnati leguntur.
CAPUT XXXII. Refertur magna pars epistolae Hincmari Laudunensis de subscriptione quam fecit in synodo apud Attiniacum. Et in rotula quam mihi XVI Kalend. Julias misit, ita scribit: « Quia me saepe de subscriptione redarguitis, » et caetera quae habes inter epistolas Hincmari Laudunensis, tomo CXXIV, usque ad « Deo propitiante nunquam acturus ero » Pergit Hincmarus Rhemensis:
Contra quae scriptum est: « Filius stultus dicit se esse justum, sed exitum suum non abluit. » Et 126.0623D| aliis interpositis ad hanc suam subscriptionem resilivit, dicens:
« Ac si etiam in subscriptione illa aliquid haberetur quod forte intolerabile foret. » . . . . Reliqua item lector habet ubi supra.
CAPUT XXXIII. Hincmarus archiepiscopus superiores objectiones vera rerum gestarum narratione dissolvit. Cujus verba singillatim recenseamus. Dicit in eadem synodo, primo violenter per regiam potestatem, et postea fraudulenter a me fuisse ab illo ipsam subscriptionem extortam. Domnus rex, Deo gratias, et aetatem, et sapientiam, et virtutem, et locum pro se respondendi habet: et de hoc facto plures habet 126.0624A| et archiepiscopos, et episcopos veridicos testes.
Quod dicit postea, illam a me fuisse ab eo fraudulenter extortam, non est verum. Nam soluta synodo illa die, in crastinum convenienda, postquam domnus rex ab ea domo abscesserat, et quidam episcopi in eadem domo, sicut cuique convenit, cum suo fratre loquebatur: et ego juxta quamdam fenestram stans cum fratre Odone loquebar, venit ad me Frotarius archiepiscopus, et Aeneas episcopus, et dixerunt mihi coram Odone, quia frater Hincmarus vellet professionis libello subscribere, et de domni regis obedientia: et essemus inter nos pacifici sicut pater et filius, ac archiepiscopus et episcopus esse debent. Quod ego gratanter recepi; et ab alia fenestra, juxta quam stabat Hincmarus cum 126.0624B| aliis episcopis, adduxerunt eum ad me: et ipse Hincmarus petiit, ut liceret illi loqui solo mecum solo. Et secessi cum eo juxta parietem domus; et dixit mihi, quod pro me nihil dubitaret in illa subscriptione, sed pro eo qui post me erit in illa sede metropoli. Et ego ei respondi, ut ille ipse libellum dictaret sicut vellet; et petiit ut ego illum dictarem. Et reversi sumus simul ad fenestram juxta quam Aeneas et Odo stabant: et dixi Odoni ut acciperet suas tabulas, et exciperet in illis libellum cui Hincmarus deberet subscribere. Et excepit Odo, sicut tunc simul dictavimus. Et dixi illi, ut quidquid ibi vellet aut mutare, aut subtrahere, aut addere, faceret: sicut et factum est. Et dixi ego Odoni, ut in crastino illum apportaret scriptum, et in synodo ei 126.0624C| Hincmarus subscriberet. Hincmarus autem respondit, quia febris illum tangebat, et statim se inde vellet deliberare, ut sanguinem posset minuere. Ego autem jussi Odonem ire ad Cancellarium regis, et accipere ab illo pergamenum, et atramentarium, et scriberet illum cito. Interea dixi Aeneae, cui tunc auscultabat Hincmarus, quod melius esset ut in crastina exspectaret; et persuadente Aenea acquievit ita Hincmarus. Et in crastina veniens in synodo professus est secundum quod in illo libello continetur. Et porrigente sibi Odone pennam, coram omnibus, sicut tunc paruit, eidem libello sponte subscripsit; et regi, et mihi manu sua porrexit. Et tunc domnus rex pacem illi dedit: et ego post illum. In crastino autem antequam in domum intrarem, in 126.0624D| quam episcopi convenire debebant, Harduicus episcopus in alia domo mecum loquens, secretissime dixit mihi, quod Hincmarus mihi mittebat unum parvulum scriptum, petens ut ei subscriberem. Et occulte illum mihi dedit; ego autem illum suscepi, et in sinum meum misi. Quem postea non legi, antequam in via essem, qua ad mansionem meam redibam. Et coram Odulfo episcopo qui mecum ibat, primum idem scriptum relegi; postea nec Hincmarus, nec aliquis alius inde mecum rationem habuit. Verum et Fredericus presbyter Harduici, unquam de illo libello mecum ullam rationem non habuit. Et per talem fraudem, sicut auditis, eamdem subscriptionem ab eo extorsi.
126.0625A| Quod dicit illam professionem, antequam ei subscriberet, suam domum portasse, non est verum. Quia postquam Odo episcopus eam in tabulis suis excepit, scriptam Hincmarus illam non vidit; usquequo XVI Kal. Jul. 3 indictionis eidem professioni in synodo coram omnibus qui adfuerunt episcopis, et coram domno rege subscripsit: et domno regi, ac mihi porrexit, et ei in synodo exemplar illius donavi. In crastino autem, id est XV Kal. Julias, domnus Harduicus archiepiscopus, tali modo sicut praemisi, libellum ab eo mihi directum dedit. Et nihil postea, quandiu in Attiniaco fuimus, inde Hincmarus vel verbo, vel scripto quiddam mihi dixit. Qui etiamsi mihi aliquid inde dixisset, responderem illi ex Jacobo: Petis, et non accipis, eo quod male 126.0625B| petis (Jac. IV). Quia injustum atque irrationabile est, ut archiepiscopus a sacris canonibus exorbitans excedenti episcopo suffraganeo, et a se ordinato, professionis ac subscriptionis suae libello satisfaciat. Sicut enim secundum Scripturam, minor a majore benedicitur: ita prorsus minor a majore, et non major a minore judicatur, ligatur, et solvitur: sicut et in decretis B. Gelasii demonstratur.
De eo quod subsequitur: « Nam sicut jam vobis rescripsi, ad illam synodum pro responsione ad litteras domni apostolici me vocasti: ad quam veniens, non illam me intrare permisistis; sed extra fores, ut privilegio vestrae sedis subscriberem mandastis. » Dicat, per quem hoc illi extra fores mandavi; et ostendat, quomodo verum esse possit, quoniam 126.0625C| ad synodum veniens, non illum eam ego intrare permiserim. Nam postquam ad Attiniacum venit, quandocunque in synodo fuimus, et ipse interfuit: et coram illo in synodo ea quae semel et secundo pro dissolvendis ipsius impiis colligationibus ad eum ex evangelica veritate, et ex decretis apostolicae sedis decreveram, relecta fuerunt. Et in synodo coram illo, omnibus audientibus, Otulfus episcopus dixit, eum saepe dicere, sicut et alii cum eo audiebant episcopi, quod plenam buccam de aqua non valerent illa quae legebantur.
Quod dicit se respondisse, quia nunquam contra privilegium meum, quod in metropolis civitatis dignitate accepi, fecisset: vos judicate, si contra privilegium metropolitanum in his quae audistis 126.0625D| quoquomodo fecerit.
Quod dicit se sedem apostolicam appellasse: dicat quis ei contradixit, ut suam appellationem non prosequeretur.
Quod dicit, qua domnus rex mea factione instigatus, qui priori die dixerat, se nihil illi ex sua parte discredere; et postea illum minatus est: domni regis responsio valebit sufficere.
Quod dicit, quia sui homines cogerentur rewadiare, quod illum in villam Pauliacum secuti fuerant: si rewadiabant, quia irrationabiliter eum in Pauliacum secuti erant, negare non potest se esse auctorem ipsius irrationabilitatis.
Quod dicit, si etiam in subscriptione illa haberetur 126.0626A| aliquid, quod forte intolerabile foret, B. papa Alexander illi manum porrigeret. Videamus quomodo illi conveniat, et manum illi porrigat quod S. Alexander decrevit. Ait enim in epistola omnibus orthodoxis per diversas provincias Domino famulantibus (epist. 1): « Est etiam et hoc ad hanc sanctam perlatum sedem quod pudet dicere; et non solum sacerdotali, sed etiam omni Christiano nomini est inimicum. Id est, quod nonnullos episcopos aut sacerdotes aut metu compellunt, aut vi extorquent, aut fraude decipiunt, aliquos confessionis suae in alteram partem quam debeant, aut pro suarum non requisitione rerum; aut, quod deterius est, alieni erroris sectas [ al., pro alieni erroris secta], scripturas facere, et propriis manibus roborare, 126.0626B| et coram populis recitare atque confiteri. Aliquos dicunt carceribus et ergastulis recludi, ut saltem his territi insidiis devient Domini sacerdotes, et suis faveant voluntatibus. » Et plurimis capitulis interpositis iterum hinc dicit ad locum, quae Hincmarus adulterantium modo in rotula sua posuit: « Similiter si hujusmodi personis quaedam scripturae quoquomodo per metum, aut fraudem, aut per vim extortae fuerint, vel ut se liberare possent, quocunque ab eis conscriptae vel roboratae fuerint ingenio, ad nullum eis praejudicium aut nocumentum provenire censemus: neque ullam eos infamiam, aut calumniam, aut a suis sequestrationem bonis, unquam auctore domno, et sanctis apostolis eorumque successoribus, sustinere permittemus. 126.0626C| Confessio vero in talibus non compulsa sed spontanea fieri debet: ipso attestante qui ait: Ex corde enim procedunt homicidia, adulteria, fornicationes, blasphemiae (Matth. XV), et caetera, quae sunt ad haec pertinentia. Nec tantum attendenda sunt quae fiunt, quantum quo animo fiant. » Et paulo post: « Unde et illud est, quod Dominus ad munera Abel respexit, et non ad Cain; quia magis attendit ad offerentis animum, quam ad ea quae offeruntur. »
Conferamus verba B. Alexandri cum professione, ac subscriptione Hincmari. Alexander dicit nonnullos episcopos vel sacerdotes, aut metu compelli, aut vi extorqueri, aut fraude decipi, aliquas confessionis suae in alteram partem quam debeant, aut pro suarum non requisitione rerum, aut, quod deterius 126.0626D| est, alieni erroris sectas, scripturas facere, et propriis manibus roborare, et coram populis recitare atque confiteri. Et Hincmarus professus est, atque subscripsit hoc modo: « Ego Hincmarus Laudunensis Ecclesiae episcopus amodo et deinceps domno seniori meo Carolo regi sic fidelis et obediens secundum ministerium meum ero, sicut homo suo seniori, et episcopus per rectum suo regi esse debet. Ac privilegio Hincmari metropolitani provinciae Rhemorum Ecclesiae, secundum sacros canones et decreta sedis apostolicae ex sacris canonibus promulgata, pro scire et posse me obediturum profiteor, et subscribo. » In qua professione et subscriptione nihil continetur de his quae servari non 126.0627A| debent: nec aliquid ibi sonat de confessione in alteram partem quam debeat, neque pro suarum non requisitione rerum, neque de sectis alieni erroris: nec eum quisquam, ut subscriberet, aut in carcere, aut in ergastulo reclusit, ut his territus insidiis, Domini deviaret sacerdos, et voluntatibus alienis faveret.
CAPUT XXXIV. Ejusdem refutationis continuatio. De eo quod ibidem subsequitur: « Si non sunt tantum attendenda quae fiunt, quantum quo animo fiant; quo animo ego illud fecerim, neque parum sciens poterit ignorare: qui etiam multo plura tunc essem facturus, ut meos qui innoxii erant, et causa mei opprimebantur, possem liberare. » Paulus apostolus 126.0627B| dicit: Lex non est posita justis, sed injustis (I Tim. I). Et hinc S. Leo dicit scribens ad Ravennium (epist. 90): « Justo quippe ideo dicitur lex non esse posita, quia normam praeceptionis implet judicio voluntatis. » Si sui qui eum ad Pauliacum secuti fuerunt, rewadiaverunt per legem, quod contra legem commiserunt, innoxii non erant; et domnus rex ut noxios distringere jussit: quantum audemus dicere, contra regium ministerium fecit. Si judices regii contra legem innoxios, velut noxios distrinxerunt, praevaricatores legis fuerunt: si arbitros [arbitri] innoxios, velut noxios judicaverunt, auctoritatem et locum judicii amittere meruerunt. Quia vero nec ipse, nec aliquis suorum, se tunc in judicio pati praejudicium reclamavit: et S. Gregorius saepe juxta 126.0627C| leges et canones terminari decrevit judicia: et ex interpretatione legis Honorii et Theodosii dicitur, quoniam « quicunque quod in judicio adversario praesente non repetiit, postea de eadem re litem aliam non poterit inchoare. Legem conculcat, qui contra legem, legaliter judicata, etiam scripto, rediviva lite condemnat. » Et quia personas privatas suos homines contra legem distrinxisse, vel judicasse Hincmarus probare non potest: constat, si sui homines legaliter rewadiarunt, quod contra legem commiserunt, innoxii non fuerunt. Et qui [ supple dicit] se conduxisse illos, ut eum ad commissum illud quod rewadiaverunt, sequerentur, qui noxii fuere probati: innoxius rite dici non potest, et noxius innoxios facere suo testimonio nequit.
126.0627D| De hoc quod dicit, S. Gregorium scripsisse a Pompeio episcopo « cruciato, crematoque fame extorta confessione [extortam confessionem]: » nos in illa synodo satis superque illum vidimus corpulentum, atque confessum; et non cruciatum neque necatum fame ut profiteretur ac subscriberet, vidimus vel audivimus.
De hoc quod dicit: « Certe si non nocet extorta confessio, non obest extorta subscriptio. » Puto clamare nunc contra illum de coelo, et clamaturos in divino judicio ducentos quatuordecim sanctos episcopos, qui in Carthaginensi concilio decreverunt, ut « si quis contra suam professionem, vel subscriptionem venerit in aliquo, ipse se honore privabit. » Et 126.0628A| dicentem ex sua persona: « Certe si non nocet extorta confessio, non obest extorta subscriptio: » nisi poenitentiam egerit, credo illum inter alia de hoc mendacio ab eisdem sanctis episcopis judicandum. Sed et a beato Gregorio condemnandum, qui scripsit ad Theoctistam patriciam (l. III, ep. 39): « Si qui sunt qui dicunt, quia compulsus quispiam necessitate se anathematizaverit, anathematis vinculo non teneri, ipsi sibi testes sunt, quia Christiani non sunt: quia ligamenta sanctae Ecclesiae vanis se aestimant conatibus solvere: ac per hoc nec absolutionem sanctae Ecclesiae, quam praestat fidelibus, veram putant, si ligaturas ejus valere non aestimant. Contra quos diutius disputandum non est, quia per omnia despiciendi et anathematizandi sunt, et unde se fallere veritatem 126.0628B| credunt, inde in peccatis suis veracius ligantur. » Et aliquanto superius: « Et quia si compulsi aliqui de quibus reprehendebantur, anathematizare se dicerent, anathematis vinculo nullo modo teneri. Et si sunt qui certissime talia sentiunt, vel tenent, quia Christiani non sunt, dubium non est: eosque et ego, et omnes catholici episcopi, atque universa Ecclesia anathematizamus, quia veritati contraria sentiunt, et contraria loquuntur. » Sed et mihi alia mendaciter impingit: sed et super scriptum quaedam dicit, contra quae longum est mihi scribere, et vobis audire.
CAPUT XXXV. Quod tertio vocatus ad synodum non respondit, et ideo tractari debet ut contumax. Ecce audivit vestra fraternitas, quomodo et in 126.0628C| quantis scriptura fratris Hincmari sit mendax. Et sicut sacrae leges dicunt, quia hoc in omnibus causis statutum est, ut scripturam prolator affirmet: nam si is qui scripturam protulit, ejus non astruxerit veritatem, ut falsitatis reum esse retinendum. Et in concilio Ephesino, et Chalcedonensi, sed et in quinta, ac sexta synodo, propriis scripturis et subscriptionibus suis convictos, nullorumque aliorum accusationem vel testificationem requisitam, secundum sacras leges, dicentes quoscunque convinci scriptura vel testibus, legimus damnatos fuisse.
Sed et tertio vocatos, et venire detractantes, (quanto magis post tot ac tantas commonitiones?) omni sacerdotali officio etiam absentes invenimus fore privatos. Sed et Joannem Antiochiae tertiae sedis 126.0628D| episcopum, quia blasphemias contra Cyrillum secundae sedis archiepiscopum per libellos emisit, tertio vocatum, et non adeuntem Ephesinam synodum legimus ibidem fuisse excommunicatum. Necnon et Dioscorum secundae sedis Alexandrinae episcopum inter caetera, quoniam adversus regularem ordinem et ecclesiasticam egerit disciplinam: insuper etiam quia multos libellos plenos iniquitatibus contra archiepiscopum suum primae sedis magnae Romae sanctissimum et sapientissimum Leonem, saepius ecclesiasticos conculcans canones in concilio obtulit; privatum omni sacerdotali ministerio, ab eodem beatissimo Leone per vicarios suos in eadem magna synodo Chalcedonensi; et tertio vocatum, quia synodo 126.0629A| se praesentare contempsit, absentem legimus fuisse damnatum. Verum de trina commonitione sacrae leges dicunt, quicunque tribus auctoritatibus judicis conventus, vel tribus edictis ad judicem fuerit provocatus, aut uno pro omnibus peremptorio, id est quod causam exstinguit, fuerit evocatus, et praesentiam suam apud eum judicem, a quo ei denuntiatum est, exhibere noluerit, adversus eum quasi in contumacem judicari potest. Quinimo nec retractari per appellationem negotia possunt, quoties in contumacem fuerit judicatum ab ea sententia quae adversus contumaces data est; neque appellari, neque in duplum revocari potest. Et hinc S. Gregorius ad Maximum Salonitanum episcopum (l. V, epist. 103): « Ita, inquit, fac, ut ad veniendum 126.0629B| amplius jam moras non ingeras: ne ipsa te magis absentia obnoxium his quae dicuntur, assignet: et nos inter haec reo [ al., in te haec res] non solum propter dicta crimina quae purgare subterfugis, sed etiam propter inobedientiae culpam, durius, scilicet ut in contumacem cogat ex concilio ferre judicium. » Et S. Coelestinus de trina vocatione ad Nestorium ita scripsit (epist. 5): « Itaque quamvis jam frater Cyrillus secundis te epistolis [ al., epistolis suis] asserat esse conventum, intelligas volo post primam et secundam illius, et hanc correptionem nostram, quam constat esse jam tertiam, ab universitate collegii et conventu Christianorum te prorsus esse sejunctum; nisi mox ea quae male dicta sunt, corrigantur, nisi in eam viam redeas, quam Christus 126.0629C| esse [ al., se Christus esse] testatur. » Et item in eadem epistola: « Persequar plane Domini mei [ al., boni Domini] fidelis servus inimicos: cum Propheta asserat, eos odio se odisse perfecto (Psal. CXXXVIII). Moneor rursus altero loquente, ne parcam. Quem vis ergo respiciam [ al., quem hic ego respic.], cui honoris aliquid servem, quando agitur ut mihi totius spei meae causa tollatur? » Ipsius in Evangelio verba sunt Domini, quibus ait non sibi patrem, non matrem, non filios, non aliquam necessitudinem debere praeponi (Matth. X). Est enim frequenter talis pietas ex qua nascatur impietas: cum vincente earum affectu carnis charitati illi quae Deus est, charitas praeponitur corporalis. Et S. Ambrosius in psalmo CXVIII: « Est justa misericordia, et est etiam injusta 126.0629D| misericordia. Denique in lege scriptum est de quodam. Non miserebitur illius. Et in libro Regnorum legis, quia Saul propterea contraxit offensam, quia miseratus est Agag hostium regem, quem prohibuerat sententia divina servari (I Reg. XV). Et si quis latronis filiis deprecantibus motus, et lacrymis conjugis ejus flexus, absolvendum putet, cui adsit latrocinandi affectus, nonne innocentes tradit exitio, qui liberet multorum exitia cogitantem? Certe si gladium reprimit, vincla dissolvit; cur laxat exsilia, cur latrocinandi qua potest clementiore via non eripit facultatem, qui voluntatem extorquere non potuit? Deinde inter duos, hoc est, accusatorem et reum, pari periculo de capite decernentes, alterum 126.0630A| si rem probasset, alterum si non esset ab accusatore convictus, non id quod justitiae est judex sequatur; sed dum miseretur rei, damnet probantem, aut dum accusatori favet qui probare non possit, addicat innoxium. Non potest igitur haec dici justa misericordia: in ipsa Ecclesia ubi maxime misereri decet, teneri quam maxime debet forma justitiae, ne quis a consortio communionis abstentus, brevi lacrymula, atque ad tempus parata, vel etiam uberioribus fletibus communionem, quam plurimis debet postulare temporibus, facilitati sacerdotis extorqueat. Nonne cum uni indulget indigno, plurimos facit ad prolapsionis contagium provocari? facilitas enim veniae, incentivum tribuit delinquendi. Hoc eo dictum est, ut sciamus secundum verbum Dei, secundum rationem, 126.0630B| dispensandam esse misericordiam debitoribus. Medicus ipse si serpentis interius vulneris inveniat cicatricem, cum debeat resecare ulceris vitium, ne latius serpat, tamen a secandi urendique proposito lacrymis inflexus aegroti medicamentis tegat, quod ferro aperiendum erat: nonne ista inutilis misericordia est, si propter brevem incisionis vel ustionis dolorem corpus omnino tabescat, vitae usus intereat? Recte igitur et sacerdos vulnus, ne latius serpat, a toto corpore Ecclesiae, quasi bonus medicus, debet abscidere, et prodere virus criminis quod lateat, non fovere: ne dum unum excludendum non putat, plures dignos faciat, quos excludat ab Ecclesia. Jure ergo Apostolus divino nos hortatur exemplo, dicens: Vide ergo bonitatem et severitatem Dei; in eos quidem 126.0630C| qui ceciderunt, severitatem; in te autem bonitatem, si permanseris in bonitate (Rom. XI). » Et sanctus Gregorius in Regula pastorali (parte III, cap. 1, admon. 23): « Malorum, inquit, cum incaute amicitiis cingimur, culpis ligamur. Unde Josaphat qui tot de anteacta vita praeconiis attollitur, de Achab regis amicitiis pene periturus increpatur: cui a Domino per prophetam dicitur: Impio praebes auxilium, et his qui oderunt Dominum amicitia jungeris; et idcirco iram quidem Domini merebaris; sed bona opera inventa sunt in te, eo quod abstuleris lucos de terra Juda (II Par. XIX). » Et in homilia Evangelii: « Multum, inquit, est, quod carnales affectus intentionem mentis diverberant, ejusque aciem obscurant; sed non declinant a recto itineris, qui arcam 126.0630D| Dei portant in mente. »
Et ne quis dicat, beatum Coelestinum de tertia commonitione scripsisse ad Nestorium haereticum: attendendum est quod Hilarus papa dicit (epist. 2): « Quia non minus in sanctarum traditionum delinquitur sanctiones, quam in injuriam ipsius Domini prosilitur. » Et hujusmodi praesumptor, qui in sanctarum traditionum pertinaciter sanctiones delinquit, non inter catholicos est computandus, sed cum schismatis est condemnandus: quia sicut in decretis apostolicae sedis scriptum est, quisquis schismatico assenserit, schismaticus esse negari non poterit. Quod etsi omnes sacerdotes, et mundus assentiat, damnatio consentientes involvit, non praevaricationem consensus 126.0631A| absolvit. Non enim crimen minuitur, sed roborescit, cum generale fit ex privato. Hoc enim Deus omnium judicavit, qui peccatorem mundum generali diluvio interemit. Et his beatus Gelasius concinit in decretis suis: sicut manifeste ex ejus verbis hic possem ostendere, si prolixitatem non devitarem.
Conclusio qua monstratur non obstante appellatione ferri posse sententiam.
Haec omnia suprascripta, ut saepe commemoravi, non causa mearum injuriarum, sed evindicatione dignitatis mihi commissae metropolis, contra fratrem Hincmarum contexui: nec sacras leges et regulas collegi adversus eum in causis propriis intentando judicium, sed ostendendo qualitatem, ac quantitatem suorum excessuum, et mearum commonitionum; et 126.0631B| quibus ac quantis constitutionibus pertinacem objecit contemptum. Vestra vero Deo placita unanimitas, coram se recitata vigilanti discernat libramine: quia licet sacerdotibus canones ignorare non liceat; levior tamen fuerat error, si per ignorantiam deliquisset, quam nunc, quia sciens et prudens ex consilio et studio sacrarum regularum per contumaciam transgressor existit, quarum custodiam et observationem professione ac subscriptione sua firmavit. Duplici ergo reatu tenetur astrictus; qui non solum contra venerabilium Patrum, sed etiam contra sua venisse decreta temere comprobatur. Utrum igitur Deo medio prolata sententia, eum debeat percellere; an veraciter recognoscentem, et humiliter supplicantem absolvere, salvis sanctorum conciliorum 126.0631C| statutis, et apostolicae sedis pontificum ex eisdem sacris canonibus promulgatis, et reservato per omnia primae et apostolicae sedis privilegio, ac Rhemorum metropolis jure: quod ex me est, consilio, et judicio vestrae unanimitatis committo: pro modulo meo sequens dicta B. Coelestini ad Cyrillum episcopum de Nestorio (Coelestin., ep. 10, apud Baron. an. 431): « Studeo, inquit, quieti catholicae, studeo pereuntis saluti, si tamen voluerit aegritudinem confiteri. Quod ideo dicimus, ne volenti corrigere [ al., se corrigere], forsitan deesse videamur. Nam si et nobis [ al., etsi et nobis] sustinentibus uvam, spinas sibi addiderit, impleatur manentibus, statutis prioribus sui fructu judicii, colligat quod sulco diabolico seminavit, non nostro consilio, sed 126.0631D| se periturus auctore. Probat [ al., probet] nos veloces pedes ad effundendum sanguinem non habere, quando sibi etiam remedium cognoscat oblatum. » Et haec dico non praejudicans vestrae deliberationi, utrum juxta haec B. Coelestini verba veraciter recognoscens, et humiliter supplicans, absolvi; an pro tam diutina pertinaci in contemptu sanctarum regularum permansione debeat percelli. Quia sicut a regulis praestitutis de certis et manifestis causis quae in nullo nobis sunt dubia vel obscura nulla aut negligentia aut praesumptione debemus discedere, sicut Leo ad Anastasium scribens (epist. 84) decrevit: ita de quibus diffinitivas sententias, quae nulla possunt ratione convelli, a sanctis Patribus 126.0632A| promulgatas habemus, non debemus novum inire tractatum, vel novum exspectare consilium.
(Lib. LV cap., c. 34.) Nec etiam sedem apostolicam in requirendo inquietare, sicut S. Innocentius scribens ad Macedones episcopos dicit (epist. 27): « Cum saepius, inquit, repeti fecissem (quin scripta vestra) adverti sedi apostolicae, ad quam relatio, quasi ad caput Ecclesiarum, missa currebat, fieri injuriam, cujus adhuc in ambiguum sententia duceretur. » Et ad Felicem Nucerianum episcopum (epist. 3): « Stupuimus prudentem virum de his voluisse consulere, quae omnibus sunt certa ratione comperta. » Et S. Zosimus (epist. 1): « Sciat quisquis hoc, postposita Patrum, et apostolicae sedis auctoritate neglexerit, 126.0632B| a nobis districtius judicandum, et loci sui minime dubitet sibi non constare rationem, si hoc putat post tot prohibitiones impune posse tentari. Contumeliae enim studio fit, quidquid interdictum toties usurpatur. » Et S. Coelestinus (epist. 11): « Quae enim a nobis res digna servabitur, si decretalium norma constitutorum, pro aliquorum libitu, licentia populis permissa frangatur? » Et item (ibid.): « Quae enim sola admonitionis auctoritate non corrigimus, necesse est per severitatem congruentem regulis vindicemus. » Et (Leo, ep. 1): « Ideo omnia decretalia constituta tam beatae recordationis Innocentii, quam omnium decessorum nostrorum quae de ecclesiasticis ordinibus, et, canonum promulgata sunt disciplinis, ita a vestra dilectione custodiri 126.0632C| debere mandamus: ut, si quis in illa commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. » Et Gelasius (ep. 11): « Satis indignum est, quemquam vel pontificem, vel ordinum subsequentium, hanc observantiam refutare, quam B. Petri sedem videat edocere: satisque conveniens sit, ut totum corpus Ecclesiae in hac sibimet observatione concordet, quam illic vigere conspiciat, ubi Dominus Ecclesiae totius posuit principatum. » Et item: « Non opus fuit nova synodo; cum veteris constituti sufficienter haec forma praescriberet. » Et item: « Nunquam cessisse manifestum est, qualibet necessitate cogente, noviter, quae fuerant salubriter constituta, temerasse. » Et S. Gregorius ad Sergium defensorem (epist. 10): « Si homo esses, aut aliquam districtionem [ al., 126.0632D| discretionem] habuisses, ita regularis disciplinae debuisses custos existere, ut ea quae illic illicita committuntur, ante vindicta corrigeret, quam ad nos eorum nuntius perveniret. » Et post pauca: « Nam si quolibet modo in hac re negligens, vel lentus exstiteris, ita in te districtissime noveris vindicandum, ut quod ex te nescis, poena possis secante [ al., reserante] cognoscere. » Et domnus Adrianus papa in epistola, sicut audistis, nuperrime directa: « Fidelium, inquit, relatione comperimus, quod tua fraternitas debitum vigorem in provincia Rhemensi non agitans, multa reprehensione dignissima a tuis comprovincialibus convalescant. Cujus rei gratia negligentiam vestram his apostolicis affatibus 126.0633A| excitamus, ut secundum venerandorum canonum regulas, ita omnium omnino comprovincialium tuorum synodice, salvo sanctae Romanae Ecclesiae privilegio, reseces vitia, ut privilegii tui coram Deo, nostroque judicio non merearis sustinere jacturam. »
Et quia frater Hincmarus saepe non in canonico judicio, nec pro certis causis, sed pro animi sui motibus, irregulariter sedem apostolicam appellavit, et prosequi appellationem suam, etiam irregularem neglexit: si regulariter nunc appellare voluerit, sic submisse et temperate legum et canonum sunt exsequendae sententiae, ut et ipse comedat fructus viae suae, suisque consiliis saturetur, et sedes apostolica secundum sacros canones, ut dignum est, honoretur; et nos pro dissolutione regularis disciplinae redargui 126.0633B| non mereamur. Nam de appellatione Constantinus Aug. ad Catulinum decrevit hoc modo. « Moratorias dilationes, frustratoriasque non tam appellationes quam ludificationes admitti non convenit. Nam sicut bene appellantibus negari auxilium non oportet; ita his contra quos merito judicatum est, inaniter provocantibus differri bene gesta non decet. » Et ex interpretatione legis Valentiniani, Valentis, et Gratiani Aug. ad Claudium: Lex ista hoc dicit: Cronopium episcopum a multis episcopis fuisse damnatum, et studuisse eum, ante judicium, sententiam quae proferebatur, appellatione suspendere: a qua sententia, quia juste prolata fuerat, appellare minime debuisset. In qua eum gravi mulcta, id est quinquaginta libras argenti addictum fuisse dicit. 126.0633C| Quae tamen summa ipsius mulctae, non fisco prodesse jussa est, sed pauperibus erogari. Unde apostolica sedes discernet, si appellans episcopus bonam causam habebit, velut decrevit Sardicense concilium (can. 3): « Si, inquiens, aliquis episcopus judicatus fuerit in aliqua causa, et putat se bonam causam habere, ut iterum concilium renovetur, si vobis placeat, sancti Petri apostoli memoriam honoremus, ut scribatur ab his qui causam examinarunt, Julio Romano episcopo: et si judicaverit renovandum esse judicium, renovetur, et det judices. Si autem probaverit talem esse causam, ut non refricentur ea quae acta sunt: quae decreverit, confirmata erunt. » Et hinc in can. 4 et 7 ordo appellationis episcopi post episcopale judicium 126.0633D| ad apostolicam sedem describitur. Quem eodem modo exsequendum Innocentius, Bonifacius, et Leo in decretis suis ex eisdem sacris canonibus apertissime promulgaverunt. Unde et Gelasius scribit (epist. 11): « Confidimus quod nullus jam veraciter Christianus ignoret uniuscujusque synodi constitutum, quod universalis Ecclesiae probavit assensus, nullam [ al., non aliquam] magis exsequi sedem oportere [ al., prae caeteris oportere], quam primam, quae et unamquamque synodum sua auctoritate confirmat, et continuata moderatione custodit, pro suo scilicet principatu, quem beatus Petrus apostolus Domini voce perceptum, Ecclesia nihilominus subsequente, et tenuit semper, 126.0634A| et retinet. » Quam synodum Sardicensem apostolica sedes per Osium Cordubensem, et Gentium Capuensem, et Calepodium Neapolitanum episcopos, suos vicarios confirmavit: et Ecclesia nihilominus subsequente confirmatam tenuit semper, et retinet.
SENTENTIA DEPOSITIONIS HINCMARI LAUDUNENSIS Ab Hincmaro metropolitano Rhemensi in concilio Duziacensi pronuntiata. (Apud Labb., Concil. tom. VIII.) Hincmarus Rhemorum episcopus dixit: Nunquam vellem in eum me judicare oporteret; et utinam nec ordinare contigisset, de quo semper timui, quod 126.0634B| nunc video, postquam eum sibi saeculum rapuit, et ei frequenter scriptum praedixi: Qui mentis est durae, corruet in malum (Prov. XXVIII). Sed quia ipse sibi judicium ferri exegit: vestra unanimitas dicat, si ego pro praemissis causis eum judicavero, utrum vos illum mecum unanimiter judicabitis, an non? Et singillatim episcopis respondentibus, se illum una cum eo judicaturos, Hincmarus Rhemorum episcopus dixit: Et postquam ego judicio, secundum morem ecclesiasticum subscripsero, subscribetis mecum eidem judicio? Responderunt, quia quod cum eo judicaverint, se juxta morem ecclesiasticum fore subscripturos. Et tunc lectae sunt in synodo ab Adalgario diacono sententiae canonum, ita eo dicente: Sardicenses canones decreverunt (can. 3): 126.0634C| « Ut si aliquis episcopus judicatus fuerit in aliqua causa, et putet se bonam causam habere, ut iterum concilium renovetur, si vobis placet sancti Petri memoriam honoremus, ut scribatur ab his qui causam examinarunt, Julio Romano episcopo, et si judicaverit renovandum esse judicium, renovetur, et det judices: si contra probaverit talem esse causam, ut non refricentur ea quae acta sunt; quae decreverit, confirmata erunt. » Et Innocentius papa decrevit (epist. 1), ut « Si majores causae in medio fuerint devolutae, ad sedem apostolicam, sicut synodus statuit, et vetus consuetudo [ al., beata consuet.] exigit, post judicium episcopale referatur. » Et Bonifacius papa dicit (epist. 2): « Nos per omnes provincias litteras dirigemus, ne excusationem sibi 126.0634D| ignorationis jure Maximus obtendat, ut ad provinciam venire cogatur, et illic se constituto praesentare judicio. Quidquid autem vestra charitas de hac causa duxerit decernendum, cum ad nos relatum fuerit, nostra, ut condecet, necesse est auctoritate firmetur. » Et S. Leo papa decrevit (epist. 87): « Si quae, inquiens, aliae emerserint causae, quae ad statum Ecclesiarum, et ad concordiam pertineant sacerdotum, illic sub timore Domini volumus ventilentur; et de componendis atque compositis omnibus ad nos relatio plena mittatur: ut ea quae juxta Ecclesiarum morem juste et rationabiliter fuerint diffinita, nostra [ al., mea] quoque sententia roborentur. »
126.0635A| Tunc Hincmarus metropolitanus Rhemorum episcopus legens, dixit: Hincmarus Rhemorum episcopus Hincmarum hactenus Ecclesiae Laudunensis episcopum evangelicae veritati, atque apostolicae auctoritati in pertinacia praesumptionis illicitae excommunicationis repugnatorem; et sanctorum canonum venerandorum conciliorum, et decretorum sedis apostolicae, ex eisdem sacris canonibus promulgatorum, transgressorem; et ecclesiastici ordinis ac regularis disciplinae in contemptu privilegii suae metropolis contra sacram Nicaenam synodum, contraque caetera sancta concilia, et decreta sedis apostolicae novum impugnatorem: veternosis faecibus corruptum, seditionis scilicet Chorae, ac post Nicaenae synodi constitutionem, quorumdam 126.0635B| subjectorum rebellionis contra potiores suos resuscitatorem; et contra ordinem ecclesiasticum ac regularem disciplinam professorem ac subscriptorem; necnon et canonicae professionis ac subscriptionis suae praevaricatorem; sacraeque Scripturae adulteratorem, et verborum catholicorum interversorem, et imposturatorem. Regiae siquidem subjectioni, et honorificentiae contra regulam apostolicam resultatorem; perjurum quoque, seditiosum, et rerum alienarum ac facultatum pervasorem, calumniatorem, ac injuriarum reum; et post tertiam vocationem a metropolitano suo ad synodum evocatum; itemque ab ipsa synodo per ter, ternis episcopis, ternisque presbyteris, ac ternis diaconibus iterum evocatum, in diutina contumacia sua pertinaciter 126.0635C| persistentem, et non resipiscentem; et ad objecta sibi regulariter respondere contemnentem. Per Dominum nostrum Jesum Christum, cujus evangelicae veritati, pertinaci praesumptione perniciosae excommunicationis repugnavit, judicio sancti Spiritus, qui locutus est in beatissimis apostolis, et apostolicae sedis pontificibus, quorum doctrinae, atque decretis causa suae injuriae crudeliter et contumaciter obviavit, secundum sacros sanctorum conciliorum canones Spiritu Dei conditos, et totius mundi reverentia consecratos, quibus saepe correptus, et non correctus, multoties resultavit: et ideo ipse contra se elicuit canonicam damnationis proferri sententiam: episcopali honore ac dignitate privatum judicio, et omni sacerdotali officio spoliatum 126.0635D| decerno: reservato per omnia juris privilegio domni et Patris nostri Adriani, apostolicae ac primae sedis papae: sicut sacri Sardicenses canones decreverunt, et ejusdem apostolicae sedis pontifices Innocentius, Bonifacius, Leo, ex eisdem sacris canonibus promulgaverunt.
EPISTOLA SYNODALIS AD ADRIANUM PAPAM Sub nomine concilii Duziacensis ab Hincmaro Rhemensi scripta. (Apud Labb., ibid.) Domino sanctissimo ac reverentissimo Patri Adriano, sanctae catholicae et apostolicae Romanae primae 126.0636A| sedis papae, Hincmarus, Harduicus, Remigius, Frotarius, Wlfadus, Bertulfus, Adalardus, Ansegisus, Franco, Hildegarius, Adventius, Gislebertus, Hodo, Rainelmus, Engenoldus, Joannes, Waltharius, Willebertus, Hildeboldus, Berardus, Ingilwinus, episcopi, qui cum diversarum ecclesiarum legatis, in synodum apud Duziacum Rhemensis parochiae, in nomine Christi convenimus.
Diutinis, ac multis, gravissimisque, atque frequentibus ab insolentiis Hincmari Laudunensis, vexationibus fatigati, quem nec metropolitanus suus, qui orphanum benigne illum nutrivit, in clericum totondit, litteris erudivit, per singulos gradus, electione cleri et plebis Laudunensis Ecclesiae, cum favore domni regis Caroli, ad apicem episcopatus provexit, 126.0636B| multifarie multisque modis et verbis, et scriptis commonitum, corrigere non potuit. Quem domni nostri regis Caroli benignitas multorum beneficiorum largitionibus, et castigationibus, ad episcopalem mansuetudinem, et gravitatem attrahere non praevaluit: et nec ipse, neque metropolitanus suus ad hoc eum compellere potuerunt, ut clericis ac laicis, quibus injuste fecerat, quod lex, et justitia dictabat, restitueret. Sed potius quicunque ad regem, vel ad metropolitanum suum se contra cum reclamavit, nequaquam cessavit, donec eos penitus exterminavit. Cui etiam synodales invectiones, ut a contumacia et levitate sua resipisceret, et bonum nomen, quod apostolica regula episcopum etiam ab his qui foris sunt, habere jubet (I Tim. III), morum probitate, et 126.0636C| ordinis sui religione obtinere, et bonorum operum exemplum demonstrare studeret, persuadere non potuerunt. Quem etiam humana verecundia a suis reprehensibilibus, et improbabilibus actibus, ut non vituperaretur ministerium nostrum extrahare nequiverunt. Quem vestrae postremo apostolicae epistolae, obtestationes, et commonitiones corrigere, et ad obedientiam debitam flectere non potuerunt.
Tandem quod non sine gemitu et cordis dolore dicimus, quoniam aliud medicamentum quo sanaretur, reperire nequivimus, ab ordine sacerdotali removimus: sicut in gestorum serie sanctitas vestra inveniet, quam per hunc fratrem, et venerabilem coepiscopum nostrum Actardum, qui nobiscum resedit 126.0636D| in synodo, auctoritati vestrae dirigimus. Quia diutius nec sibi commissa Ecclesia, quae sub eo veluti sub gravissimo fasce gemebat, illum portare; nec aliarum Ecclesiarum rectores, sine reprehensione insolentias ejus ferre; nec regiae dignitatis potestas, vel regni unanimitas, ejus inquietudinem ac dehonorationem sustinere valebat. De quibus quaedam, et juxta pluralitatem aliorum excessuum, in praefata gestorum serie pauca invenietis: quia et pro temporis brevitate, quoniam isdem Hincmarus constituta sibi die noluit venire ad synodum; et domnus rex cum quibusdam episcopis ad colloquium fratris sui, pro reconciliatione filiorum ejus, ad patrem illorum et fratrem suum festinare accelerabat; ne commota seditione carne propinquos inter se compugnantes 126.0637A| Christianorum parricidalis sanguis effunderetur [ leg., effunderet]; et hac de causa ecclesiarum Dei res scinderetur, et sacerdotum ac servorum Dei facultates diriperentur, et pauperes depopularentur. Verum et ipsum Hincmarum ad hoc perducere multum laborantes non potuimus, ut secundum rationem et auctoritatem ad objecta sibi redderet rationem. Sed obstrependo clamoribus, et inconditis vocibus, ea quae verbis confitebatur, et in scriptis suis professus fuerat, iterum denegabat, et ea quae negaverat, iterum fatebatur.
Propterea praemissis [praetermissis] aliis, quae in gestorum serie invenietis, et quae in plurimis sui metropolitani epistolis, et quae in ipsius Hincmari scriptis habentur: intermissis etiam quamplurimis 126.0637B| plurimorum querelis, qui datis petitionibus in synodo adversus eum querebantur, tam de clericis et laicis ecclesiae suae, quam et de parochianis presbyteris, et liberis hominibus, non solum suae parochiae, verum et aliarum parochiarum. Intermissa nihilominus ratione de auro, et gemmis quamplurimis et pretiosis; et multis ac variis ornamentis ex auro et gemmis compositis, quibus Pardulus episcopus decessor illius altare sanctae Mariae Laudunensis Ecclesiae pulchre satis ornavit: quod iste defabricavit: et sicut ministeriales ipsius ecclesiae dicunt, inde umgas ad spatas, et balteos, et calcaria, atque ligaturas hosarum, quas hosobindas dicunt, fieri jussit; et suo fratri, et quibus sibi placuit dedit. Sed et de auro purissimo ex calice, quod praefatus decessor suus 126.0637C| eidem ecclesiae contulit. Necnon et de alio auro, verum et de argento ipsius ecclesiae; sed et de casulis pretiosis, quas dedit quibus sibi visum fuit. Necnon et de sacrato panno optimo ex altare sanctae Mariae, quem ad saeculares usus dedit: et alia plurima, quae ad rationem et judicationem mittere non concurrimus.
Sicut nec de seditionibus aliis, praeter eam de qua rex eum accusavit per scripturam, praesens praesentem in synodo: in quarum una ipse fuit, et veniens cum pluribus armatis hominibus, et permista vulgi multitudine, cum gladiis et fustibus ad mansum ubi mulier comitis regis, nomine Nortmanni, de partu more femineo jacebat, ejecit eam 126.0637D| inde, et omnia quae ibi habuit, aurum, argentum, vestimenta, pannos plurimos, annonam, vinum, et generis diversi ac sexus pecuniam, sine misso, vel litteris, aut verbo regis, in sua parochia, et missatico, illi per violentiam abstulit: sicut in petitione ipsius Nortmanni nobis porrecta in synodo continetur. In altera vero seditione quae ipsius jussione fuit concitata, sicut illi dicunt qui in ea fuerunt, unus homo fuit occisus. Nam quia domnus rex cuidam vassallo de Laudunensi episcopio, nomine Amalberto, cui beneficium reddere jussit, quod ab eo injuste tulerat, praecepit hominibus suis et familiae episcopii Laudunensis illuc ire cum armis et fustibus, et inde illum ejicere: sicut et factum est; et fugato eo, unus homo ibi fuit occisus.
126.0638A| Sed et plura sunt alia, quae nobis longum est scribere: tantum de his quae in petitione domni regis contra eum in synodo data continentur, judicia terminavimus: reservato per omnia juris privilegio apostolicae sedis, ac vestro judicio: sicut sacri Sardicenses canones, et decreta sedis apostolicae pontificum, Innocentii, Bonifacii, et Leonis, ex eisdem sacris canonibus promulgata decernunt. Ea vero quae metropolitanus suus et jam in altera ( Non exstat schedula oblata synodo apud Attiniacum ), et nuper in ista synodo ad correctionem illius, quem per se non valebat corrigere, legenda obtulit, idcirco auctoritati vestrae dirigimus, ut expressius et certius, seu plenius, fastum et animi ejus duritiam, et irrevocabilem ipsius Hincmari pertinaciam cognoscatis; et 126.0638B| non praepropere, vel immutare, ac inconsulte, sed satis coacte nos in eum, ipso compellente, damnationis sententiam protulisse.
Unde obnixe precamur vestram auctoritatem, ut a tanto hujus incorrigibilis pestis taedio, nos etiam suo judicio, quem longius supportare nequivimus, liberet: secundum decreta Bonifacii et Leonis, ea quae juxta ecclesiasticum morem, prout intelleximus, non inimico animo, vel aliqua cupiditate, aut gratia depravati, juste et rationabiliter diffinivimus, vestra quoque sententia roborando. Et si forte, quod non putamus, visum vobis necessario fuerit, ut secundum Sardicences canones renovetis judicium, et detis judices, scribendo episcopis qui in finitimis et vicinis provinciis sunt, ut et ipsi diligenter omnino requirant, 126.0638C| et juxta fidem veritatis diffiniant. Vel si decreveritis mittere a latere vestro habentes auctoritatem vestram, qui cum episcopis judicent, eo in gradu adhuc non restituto, sicut sacri Sardicenses canones praecipiunt, non abnuimus. Licet, quantum possumus, redire ad laborem quo diu vexati sumus, refugere cupiamus: et ea quae propter verecundiam sacerdotalis reverentiae tegi potius, quam publicari optamus, si valuerimus, ad plurimorum notitiam deferri modis omnibus resultemus. Verumtamen quanta possumus devotionis humilitate deposcimus, ut etiam in hac causa nobis canonicam diffinitionem servetis. Videlicet ut si, quod non credimus, ea quae regulariter diffinivimus prout sacras regulas intelleximus, 126.0638D| vobis praesentaliter non placuerit vestra sententia roborare, non antea communione sacerdotali, a qua separatus est restituatur, antequam, secundum regulas et leges, in provincia, in qua causae gestae, et judicatae sunt, requirantur. Quia usque ad nostra tempora nulla Patrum diffinitione hoc Ecclesiis Gallicanis et Belgicis est derogatum: praesertim quia decreta Nicaena, sive inferioris gradus clericos, sive episcopos ipsos, ut Africanum scribit concilium, suis metropolitanis aptissime commiserunt. Sicut et S. Bonifacius exponit, scribens ad Hilarium Narbonensem episcopum (epist. 3): « Convenit nos, inquit, paternarum sanctionum diligentes esse custodes. Nulli etenim videtur incognita synodi constitutio Nicaenae, quae 126.0639A| ita praecipit, ut eadem proprie verba ponamus. Per unamquamque provinciam jus metropolitanos singulos habere debere; nec cuiquam duas esse [ al., posse esse] subjectas. Quod illi, quia aliter credendum non est, sancto Spiritu suggerente sibimet, censuerunt. » Et paulo post: « Quod idcirco dicimus, ut advertat charitas tua, adeo nos canonum praecepta servare, ut ita constitutio quoque nostra diffiniat, quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet. Prudentissi me enim sancti Patres nostri justissimeque viderunt, » ut Africanum concilium ad Coelestinum papam scripsit [ conc. Af. ep. ad Coelest.] « Quicunque negotia in suis locis ubi orta sunt, finienda: nee unicuique provinciae gratiam sancti Spiritus defuturam, 126.0639B| qua aequitas a Christi sacerdotibus et prudenter videatur, et constantissime teneatur. » Maxime autem cum diffinitione ac patrocinio sanctae et apostolicae sedis, secundum leges et Africae provinciae canones, illud ratum haberi posse ostendatur judicatum, « ubi testium necessariae personae absque sexus, vel senectutis, seu infirmitatis, vel multorum aliorum excusatione impedimentorum, possunt adduci. » Quoniam nemo nisi aut scriptura, aut testibus, legaliter ac regulariter potest convinci: sicut Hincmarus suis scriptis, ac subscriptionibus, et idoneis testibus est in synodo coram nobis convictus.
Quia ergo nos, quantum scimus et possumus, privilegium sanctae ac primae sedis Romanae, et conservare, et obaudire, et extollere cupimus, atque 126.0639C| satagimus, « pro suo scilicet principatu, quem B. Petrus apostolus Domini voce perceptum, Ecclesia nihilominus subsequente et tenuit semper et retinet: » servet vestra paternitas, et a Deo in prima sede constituta auctoritas, nobis, filiis et subjectis sibi episcopis ecclesiastica privilegia, a sacris canonibus, et vestris decessoribus, ac praedecessoribus conservata. Quatenus et apostolica sedes proprium vigorem retineat, et a se concessa aliis sua jura non minuat. Sicut B. Gregorius scribens ad Dominicum Carthaginensem episcopum [epist. 39.]: « De ecclesiasticis, inquit, privilegiis quod vestra fraternitas scribit, hoc postposita dubitatione teneat, quia sicut nostra defendimus, ita singulis quibusque Ecclesiis sua jura servamus: nec cuilibet favente gratia, 126.0639D| ultra quam meretur impertior; nec ulli hoc quod sui juris est, ambitu stimulante derogabo [ al. derogo]; sed fratres meos bonorare per omnia cupio, sicque studeo eos in honores subvehi [ al., honore singulos subvehi], dummodo non sit, quod alteri jure ab altero possit opponi. » Et ad Natalem Salonitanum episcopum: [indict. 10, ep. 37.] « Quod vero dicitis vestris temporibus [ al., nostris temporibus.] debere servari, quae a decessoribus quoque [ al., a meis quoque decess.] tradita et custodita sunt: absit a me ne statuta majorum consacerdotibus meis in qualibet ecclesia infringam: quia mihi injuriam jacio, si fratrum meorum jura perturbo. »
Et si forte, quod absit, cujuscunque suggestione 126.0640A| vel postulatione, apostolicae sedi subreptum fuerit, ut idem contemptor et conculcator sacrorum canonum in gradu restitutus, aut in nostras provincias ad audientiam remittatur, aut sine audientia in restitutione manere jubeatur, ut cum venia vestra dicamus, ulterius quod isdem ab ipsis ordinationis suae primordiis semper quaesivit, ut in nostris provinciis, nullius coercitionis respectu quidquid vellet, licenter agere posset, sciens nos de singulis Romam mittere non posse: usquequo iidem sancti Patres nostri, qui adhuc nobiscum in suis constitutionibus vivunt, et secundum tramitem sanctarum Scriturarum, traditionemque apostolorum, praeventi, ac inspirati gratia sancti Spiritus, de hujusmondi factis, quae insolens, et transgressor sacrarum legum, ac regularum 126.0640B| Laudunensis Hincmarus noscitur perpetrasse, certa praefixere judicia, cum domino inde judicaturi adveniant, de ipsius in episcopali cum ma . . . ordine perpetratis, ac perpetrandis excessibus, sicut hactenus actibus ejus conhibendo non communicavimus; ita in postmodum nulla de eo judicia decernemus, vel quamcunque proclamationem apud quemcunque faciemus. Vivat sibi sicut vuit, consolante nobis ac consulente Apostolo, qui dicit: Nolite communicare operibus infructuosis tenebrarum, magis et redarguite (Ephes. V.). Egimus enim de illo pro modulo nostro. Quia sicut B. Augustinis exponit, « duobus modis nos non maculat malus, scilicet, si non consentiamus ejus operibus malis; et si ea redarguamus. » Non consensimus quidem: imo et 126.0640C| ejus opera redarguimus; et quem corrigere non potuimus, judicatum a nobis Dei mediante sententia, diffinitionis vestrae judicio reservavimus: et sub gestorum serie, quae acta sunt per venerabilem episcopum nostrum Actardum, qui synodalibus diffinitionibus nostris interfuit, paternitati vestrae dirigimus [ Locus corruptus ]. Quod et de Rothado faceremus, si legatis nostris facultas transeundi Alpes in illis temporibus concederetur. Credite ergo fidei nostrae, quia non inimico animo, vel aliqua cupiditate, aut gratia depravati eum judicavimus: sed ipso multis et maximis, atque diutinis excessibus nos compellente: ac per hoc credite, juxta Sardicenses canones, posse sufficere, sicut regulariter negotio terminum imposuimus, nostrum judicium vestra roborante 126.0640D| sententia.
(Flodoard., l. III, c. 21.) Venerabilem denique fratrem, et coepiscopum nostrum Actardum, quem clerus et plebs metropolis Ecclesiae Turonensis, in eadem ecclesia baptizatum, tonsum, et nutritum, ac per singulos gradus ad ordinem episcopatus provectum, sibi incardinari deposcit: quemque vestra paternitas nobis incardinandum, etiam si locus eveniret in nostris regionibus in metropoli recommendavit, auctoritati vestrae remittimus. Quatenus illum in praefata metropoli, eo, si vobis placet, tenore archiepiscopum incardinetis, ut post decessum illius praefatae metropoli ecclesiae cleri ac plebis electione, sicut regulae sacrae praecipiunt, et vetus consuetudo 126.0641A| exigit, a suffraganeis et provincialibus episcopis ibidem metropolitanis ordinetur episcopus (Adrian., ep. 2 ad episc. synod. Suession.) Quem licet, juxta Antiochenos canones perfecto concilio, atque secundum apostolicas vestras litteras vacanti Ecclesiae incardinare possemus: quia tamen Turonensis Ecclesia ex antiquo metropolis, et beati Martini meritis famosissima et honorabilis semper exstitit, et praefatus frater noster Actardus venerabilis episcopus genio pallii a benignitate vestra est honoratus: rationabilius vidimus, ut petitione cleri ac plebis ipsius ecclesiae, et consensu nostrae unanimitatis, ac favore domni nostri Caroli regis gloriosi (Adrian., epist. 28, ad Carol.), ac vestra auctoritate eidem incardinetur Ecclesiae. Deus noster sanctitatem 126.0641B| vestram aevo longiore orantem pro nobis custodiat, domine reverentissime Pater in Domino. Data VIII Idus Septembr. praesentis quartae indictionis.
EPISTOLA HINCMARI RHEMENSIS AD ADRIANUM PAPAM.(Apud Labbeum ubi supra.) Domino sanctissimo et reverentissimo Patrum Patri Adriano, primae sedis apostolicae et universalis Ecclesiae papae, Hincmarus, nomine non merito Rhemorum episcopus, ac plebis Dei famulus.
Venerabilem fratrem, et coepiscopum nostrum 126.0641C| Actardum, sicut vestra dignatio exiguitati meae litteris suis praecepit (Adrian. epist. 4, ad Hincm.), in gremio dilectionis suscepi, et a paganis Nortmannis, necnon et a pseudochristianis Brittonibus de sua sede expulsum, consensu coepiscoporum Rhemensis provinciae, ac favore domni nostri Caroli regis gloriosi, in vacante ecclesia [Morinensi] dioeceseos nostrae locum sacrificandi, et episcopale ministerium peragendi concessi: et secundum Sardicenses canones (can. 3, 13, 21) immorandi licentiam dedi: et de rebus ac facultatibus ejusdem ecclesiae, larga benevolentia humanitatem exhiberi praecepi: usque dum aptus et conveniens sibi locus eveniret, ubi secundum praeceptionem vestram posset incardinari. 126.0641D| In qua vacante ecclesia dioeceseos nostrae secundum apostolicas litteras vestras, incardinari non potuit; quia res Ecclesiae Namnetensis a paganis residuae, longe ab Ecclesia Morinensi Rhemorum provinciae distant, et in duabus provinciis regulariter conscribi non poterat. Nunc autem quia clerus et plebs metropolis Ecclesiae Turonensis, in eadem ecclesia baptizatum, tonsum, et nutritum, ac per singulos gradus ad ordinem episcopatus provectum, sibi cum incardinari deposcit, quem vestra paternitas nobis incardinandum, etiam si locus eveniret in nostris regionibus in metropoli, commendavit, auctoritati vestrae remittimus: quatenus illum in praefata metropoli, 126.0642A| eo, si vobis placet, tenore archiepiscopum incardinetis, ut post decessum illius, praefatae metropoli ecclesiae, cleri et plebis electione, sicut regulae sacrae praecipiunt, et vetus consuetudo exigit, a suffraganeis et provincialibus episcopis, ibidem metropolitanus ordinetur episcopus. Quem licet juxta Antiochenos canones perfecto concilio, atque secundum apostolicas vestras litteras vacanti ecclesiae incardinare possemus: tamen quia Turonensis Ecclesia ex antiquo metropolis, et beati Martini meritis famosissima, et honorabilis semper exstitit; et praefatus frater noster Actardus venerabilis episcopus, genio pallii, a benignitate vestra est honoratus: rationabilius vidimus, ut petitione cleri ac plebis ipsius ecclesiae, et consensu nostrae unanimitatis, ac 126.0642B| favore domni nostri Caroli regis gloriosi, a vestra auctoritate eidem incardinetur ecclesiae.
De causa vero fratris Hincmari, sufficienter vobis gestorum series, quam per hunc venerabilem fratrem et coepiscopum nostrum Actardum, synodus in parochia Rhemensi nuper habita, vestrae auctoritati transmittit, plenam notitiam intimabit. Cui post omnia gesta, quae de illo gerenda fuere, cum aliis episcopis et confratribus nostris, apud domnum regem obtinuit [ leg. videtur obtinui], ut quicunque de clero, vel de familia Laudunensis Ecclesiae cum illo pergere vellet, licentiam haberet. Quem utinam non vidissem, minime autem illum me ordinare in episcopum contigisset, per quem tantum scandalum in nostrarum provinciarum ecclesiis, et in regno in 126.0642C| quo degimus, sine ulla necessitate commotum, et diutino tempore hactenus est perduratum. Adeo ut non inconvenienter de eo dicere possem: Bonum erat ei, si natus non fuisset homo ille: qui pro eo ut ad episcopalem gradum provectus in religione proficeret, sub qua nutritus fuerat, pompas et illecebras saeculi coepit sequi, et familiaritates, ac contubernia saecularium delectari; de negotiis saecularibus sermocinationes frequentare; cupiditatem et avaritiam, non solum pecuniae, sed et altitudinis, ac turpis lucri emolumenta sectari; meas, et quorumcunque correptiones aspernanter et indignanter accipere, et in sensu ac sapientia sua confidere; sicut multi, proh dolor! in nostris regionibus sciunt. 126.0642D| Et ut alia plurima specialiter computare omittam, quae per plures annos in timore, et cordis dolore, de illius moribus et improbabilibus actibus, et etiam humana verecundia de insolentiis ejus sustinui: saepissime illum et verbis, et scriptis, familiariter et per me, et per communes familiares nostros corripiens, et ad recognitionem, vel correctionem adducere non valens; de his pauca commemorabo, quae ante quadriennium in pejus proficiens, et excrescens, cum virtute laborare coepit, ut caderet.
Coepit enim clericos et laicos, qui eum elegerant, per varias occasiones affligere; et ab eis, quae habebant, vel acquirere poterant, per diversa ingenia 126.0643A| subripere, et, ut dicam apertius, rapere: indeque illos de loco, in quo nutriti fuerant, exterminare, et alios pravae opinionis ex diversis provinciis recipere. Unde afflicti tam clerici, quam laici de sibi commissa ecclesia, coeperunt se reclamare ad domnum regem, et ad meam exiguitatem: pro quibus satis superque laboravi; sed aut parum, aut nihil profeci. Isdem autem pro reclamatione suorum hominum contra domnum regem commotus, de rebus a Nortmanno invasis, quas ipse regi sine meo ac coepiscoporum meorum consensu concesserat, ut eas Nortmanno beneficiaret, sicut et ipse in suis scriptis fatetur: misit illum apud vestram auctoritatem, me inscio, sine ulla necessitate accusare, per missum suum Celsanum. Et mandavit mihi, 126.0643B| quod domnus rex eum, et omne episcopium Laudunensis Ecclesiae, exceptis principali ecclesia, et episcopii domo, et claustro fratrum, proscripserit et confiscaverit, quia ipse saeculare judicium adire noluerit. Ego autem illi ut episcopo credens, scripsi inde domno regi plura, et minus caute, reprehendens illum de injusto judicio. Et quia non ita se res habebat, sicut idem Hincmarus mihi mandaverat, et postea ipse dixerat: assumpto eo mecum, veni ad domnum regem, et una cum coepiscopis nostris, sicut antea, et postea saepius egi, domnum regem ei placabilem feci. Postea vero sine mea conscientia, vel consensu, misit iterum ad vestram auctoritatem, non solum regem, sed et me accusare, sicut in sanctitatis vestrae litteris inveni. In quibus inter caetera continetur: « Quare ministerio 126.0643C| juris episcopalis in regionibus istis abutar, et Hincmarus nepos, et aequivocus meus, venerabilis duntaxat episcopus, sicut audistis, non minima in ecclesia sua sustinet detrimenta: si me tepescente nullam potuit consolationem invenire. » Unde jure vestrae auctoritati rescripsi ( non exstat haec epist. ), quod non est modo necesse repetere.
Sed ipse Hincmarus unde cautior et humilior esse debuerat, scilicet de mea intercessione, et domni regis benignitate, inde elatus in superbiam, et amarus animo effectus, non solum se non correxit, sed malis pejora semper adjecit. Et quia suis pravis actibus et improbabilibus moribus consentire non volui, et incaute suis mendaciis fidem accommodare 126.0643D| vitavi; imo et illum redarguere coepi: etiam contra me irremediabiliter se commovit; et plura et majora scandala et regi, et regno, et mihi, ac coepiscopis nostris, et ecclesiae suae tam clericis quam laicis semper accumulavit.
Et horum scandalorum, licet non apertis vocibus, scandalizati ab eo, ut audivi, me auctorem esse dicebant: quoniam eum scilicet nepotem meum episcopum ordinaveram. Non attendentes, quia non ut Judam electum praesenti justitia apostolum, et Saul regem postea reprobatum, de quo scriptum est: Erat vir electus et bonus, et non erat vir de filiis Israel melior illo (I Reg. IX). Deus omnia sciens ordinavit, et nihil culpae contraxit, quia peccare non 126.0644A| potuit: sed ut homo nesciens quod futurum erat, istum per improvidentiam ordinavi, et divini judicii non injusti minister exstiti: quia, sicut timeo, aliis peccatis meis hoc esse promerui. Quanquam et sancti apostoli cum B. Stephano, et aliis diaconibus, Nicolaum ordinaverint, nec tamen dictis et factis illius improbabilibus postea manifestis, per manuum suarum impositionem communicaverunt (Act. VI). Sicut nec Samuel culpam contraxit in ordinatione Saul: quem divina jussione a se ordinatum, et a Domino postea abjectum diutissime flevit, veluti sacra narrat historia (I Reg. XV). Quia autem dicebant quod nepotem meum episcopum ordinaverim, non attendebant quia et alii per me sunt episcopi ordinati, qui non sunt mihi carne propinqui: et quia 126.0644B| non impedit ad quemquam ordinandum carnis propinquitas, si ordinandus fuerit electus, et petitus secundum ecclesiasticas regulas. Nam et Dominum a quo, et per quem coepit episcopatus, carne sibi propinquos legimus ordinasse episcopos.
Sed licet in isto nepote meo egerim unde gemo, quia nescio qualiter de hoc, et de aliis meis factis terribilis in consiliis super filios hominum (Psal. LXV) in occulto suo judicio, qui posuit tenebras latibulum suum (Psal. XVII) disponet: scio tamen omnipotentem advocatum, et misericordem judicem, « ante quem est omne desiderium meum, et gemitus meus non est absconditus (Psal. XXXVII). » Consolatur enim me, quia recepi pro illo et per illum duplicia. Quoniam sicut sanctus dicit Gregorius: « Quos plus 126.0644C| caeteris diligimus, cum ab eis adversa patimur, majorem dolorem mala nobis ingerunt, quam quae ab externis inferuntur: et plus in nobis ea tormenta saeviunt quae ab illis patimur, de quorum mentibus praesumebamus; quia cum damno corporis mala nos cruciant amissae charitatis. Hinc est enim quod de Juda traditore suo per psalmistam Dominus dicit: Et quidem si inimicus meus maledixisset mihi, sustinuissem utique; et si is qui oderat me, super me magna locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo. Tu vero homo unanimis, dux meus, qui et notus meus, simul mecum dulces capiebas cibos: in domo Domini ambulavimus cum consensu (Psal. LIV). Et rursum: Homo pacis meae in quo sperabam, et qui edebat panes meos, magnificavit adversum me supplantationem 126.0644D| (Psal. XL). » Ac si de traditore suo apertis vocibus dicat: transgressionem ejus tanto gravius pertuli, quanto hanc ab eo qui meus esse videbatur, sensi.
Cui multa et multipliciter ut se corrigeret, scripsi: quae si in unum corpus fuerint congregata, non puto minoris fore voluminis, quam quinque sunt libri Moysi. Et ideo ad scribendum illi me contuli, quia sufferre non poterat, quae illi a me dicebantur. Sed nec de ullo homine patienter aliquid potest audire, ut semper non ipse loquatur; nisi ea illi quis dixerit, quae in suo corde versantur. Contra quae etiam scripta ipse multa multipliciter, et irrationabiliter mihi rescripsit: nolens ea quae illi scribebam sic intelligere, sicut scripta erant: sed me, et ipsa scripta 126.0645A| reprehendere, et calumniari, atque refellere laborabat.
Per quae intelligens illum esse incorrigibilem, statui in corde meo, ulterius me apud illum non inaniter laboraturum: videns in eo impleri, quod de Domino psalmista dicit: Immissiones per angelos malos, viam fecit semitae irae suae (Psal. LXXVII). « Cor, inquit Gregorius, Dominus prioribus meritis aggravatum, juste permittit etiam subsequentibus malignorum spirituum persuasionibus falli: quod dum digne in culpa trahitur, reatus jam in poena cumulatur. Unde et irae suae Domino viam facere, est in eos qui punire in se causas recte noluerunt, districte judicando dilatare: ut qui illuminati agere recta noluerunt, juste caecati adhuc faciant unde 126.0645B| amplius puniri mereantur. De quibus dicit Apostolus: Ut impleant peccata sua semper (I Thess. II). Et hinc voce angeli ad Joannem dicitur: Qui nocet, noceat adhuc; et qui in sordibus est, sordescat adhuc (Apoc. XXII). Et hinc David ait: Appone iniquitatem super iniquitatem eorum, et non intrent in justitia tua (Psal. LXVIII). Et hinc per Moysen dicitur: Nondum completa sunt peccata Amorrhaeorum (Gen. XV). Hinc per eumdem Moysen Dominus dicit: Ex vinea enim Sodomorum, vitis eorum; et propago eorum ex Gomorrha. Uva eorum uva fellis, et botrus amaritudinis ipsis. Furor draconum vinum eorum, et venenum aspidum insanabile. Nonne haec condita sunt apud me, et signata in thesauris meis? In die ultionis reddam eis (Deut. XXXII). Et quia multa eorum mala 126.0645C| narravit, tamen illico adjunxit. In tempore quo lapsus fuerit pes eorum (ibid.). Et atrocissima peccata illorum describuntur: et tamen ad ultionis diem adhuc subsequens lapsus adipiscitur, quo eorum culpae cumulentur. Habent jam quidem, unde feriri mereantur: sed sustinetur tamen adhuc peccatum crescens, ut peccantes possit acrior culpa cumulare. Jam meretur supplicium peccatum, et causa peccati: sed exspectatur adhuc, ut augmentum supplicii subroget peccatum et poena peccati. Quae in illo compleri videns, pro modulo meo sequi decrevi quod Dominus dicit: Non audivit populus meus vocem meam, et Israel non intendit mihi: et dimisi eos secundum desideria cordis eorum: ibunt in adinventionibus suis (Psal. LXXX). Et: Vocavi et renuistis, 126.0645D| et despexistis omne consilium meum, et increpationes meas neglexistis. Comedent igitur hujusmodi, fructus viae suae, suisque consiliis saturabuntur (Prov. I). »
Et quia ipse Dominus dicit: Si oculus tuus dexter, vel manus tua dextera scandalizat te, projice ea abs te (Matth. V): et odire nos proximos nostros praecipit, adhuc autem et animam nostram (Luc. XIV). Unde beatus dicit Gregorius (homil. 37 in Evang.) quia amandus quilibet in hoc mundo nobis est adversarius: sed in via Dei contrarius non amandus est nobis, etiam proximus. Quia licet amandi sint proximi, et impendenda charitas omnibus, et propinquis 126.0646A| et extraneis; non tamen pro eadem charitate in Dei est amore flectendum. Quia pro affectu carnali, sicut nec vaccae quondam portantes arcam Bethsames, non declinant a recto itinere (I Reg. VI), qui arcam Dei portant in mente: cognoscentes quia compassio proximis, et rectitudo debetur vitiis. Quae idcirco vestrae sanctissimae auctoritati scribens, dolore cordis constrictus, de illo per vocem luctus emitto: ut sciatis, quanta non solum ego, sed et ecclesiae Cisalpinarum regionum, et rex, ac regnum nostrarum partium per illum hactenus sustinuerunt. Suggero enim paternitati vestrae, quia quandiu in hac mortali carne vixero, sicut metropolitanus cum episcopo rationem habere debet, quantum ex me est, nec de parochia, nec de quacunque causa, metropolitana 126.0646B| sollicitudine, cum illo ullam rationem habebo: quem diutius insolentem sufferre non valeo. Et tolerabilius mihi est, etiam corporaliter, oculum, aut manum, aut pedem abscisione amittere, quam cum illo, quem spe gaudens dilexi, et ea gemens diligo propter Deum, de suis insolentiis contentiones sine ulla utilitate conserere. Jam enim in multis, et per plures ab eo vexato, necesse est mihi, ut non rixas, sed quietem exquiram. Quatenus qui jam terminum meum exspecto, vel in eodem termino, per Dei misericordiam dicere possim: Nunc dimittis servum tuum, Domine, secundum verbum tuum in pace (Luc. I).
Caeterum vestrae paternitatis auctoritas nuper mihi litteras misit de presbytero parochiae nostrae, nomine 126.0646C| Trisingo, praecipiens ut plenariis scriptis remitterem vobis notitiam de causa ipsius. De quo sicut se rei veritas habet, vestrae auctoritati rescribo.
Quaedam libera femina, soror hominis nomine Livulfi, de ipsa villa in qua praefatus Trisingus presbyter fuerat ordinatus, accepit maritum fratrem ipsius Trisingi presbyteri: et hac familiaritate idem Trisingus coepit frequentare domum fratris sui. Et, sicut idem Livulfus, qui in ipsa villa manebat, et parochiani atque vicini ejusdem presbyteri dicebant, cum filia uxoris fratris sui, quam de altero marito susceperat, coepit concumbere. Et quadam die ipse presbyter, atque praefatus Livulfus perrexerunt ad castellum, quod Mosomus dicitur, et 126.0646D| inebriaverunt se in quadam taberna contra nostrum episcopale interdictum: qui presbyteris nostris in omnibus synodis interdicimus, ut sicut canones Africani diffiniunt (conc. Afric., c. 40): « Clerici edendi, vel bibendi causa tabernas non ingrediantur, nisi peregrinationis necessitate compulsi. » Et iste presbyter, gulae non peregrinationis necessitate, ad inebriandum se tabernam intravit: quia idem castellum non amplius quam quatuor milliaria a mansione ipsius presbyteri distat. Revertentes autem idem presbyter et Livulfus, ebrii, de praefato castello, coeperunt verbosare inter se, sicut ebrii 126.0647A| solent facere, et illorum verbosatio eo usque processit, ut de ipsa sua nepte improperaret presbytero; et e contra ipse presbyter opprobria quae invenire potuit, eidem Livulfo retulit. Idem autem Livulfus fuste, quem in manu portabat, bis percussit Trisingum presbyterum. Tunc ipse presbyter irruens super filium Livulfi, qui spatam ad collum portabat, extraxit eamdem spatam; et volens percutere eum per medium caput, ut illum occideret, levavit idem Livulfus manum contra spatam, et suscepit spatae ictum, et abscissi sunt illi duo digiti de eadem manu: et cadente illo de caballo, putavit presbyter illum esse mortuum, et saliens in caballum illius perrexit domum suam.
Ego vero per multos hoc audiens, vocavi eum ad 126.0647B| me, in praesentia clericorum ac comministrorum nostrorum, et interrogavi eum, ac veritatem. Qui de femina de qua reputabatur, negavit quod cum ea non concubuerit. De voluntate autem, quia eo ordine sicut praemisi, ipsum hominem occidere voluerit, confessus fuit: qui juxta vocem Joannis apostoli homicida convincitur. Ego autem, sicut beatus Augustinus de presbytero suae parochiae Xantippo primati suo scripsit, quae negavit, Deo dimisi; quae occultare permissus non est, judicavi; et eum ab officio sacerdotali removi, donec ad synodum comprovincialem veniret, et ibi cum certo episcoporum numero, sicut Carthaginenses praecipiunt canones (canon. Afric. c. 95; conc. Carthag. III, can. 8), causa ipsius certum finem acciperet. 126.0647C| Isdem autem, cum plures synodos in provincia nostra babuerimus, ad synodum postea nullam venit. Quem per annum et sex menses exspectavi, et pro se in synodo nihil sategit. Et decernentibus sacris canonibus (conc. Carthag. V, can. 12): ut quoties clerici convicti, et confessi in aliquo crimine, si forte causae adesse voluerint, et innocentiam suam asserere, intra annum excommunicationis hoc faciant. Si vero intra annum causam purgare contempserint, nulla eorum 126.0648A| vox postea penitus audiatur. Post annum et sex menses reclamantibus parochianis ecclesiae ipsius, in qua idem presbyter fuerat ordinatus, se non habere presbyterum ( deest aliquid ad sensum ): nam quia Romam perrexerit, ignoravi, donec post tres menses, quam in loco ejus fuit presbyter ordinatus, Roma veniens mihi litteras vestrae sanctitatis attulit.
In canonibus autem Africae provinciae concilii quarti capitulo 67, de seditionariis et usurariis, ne clerici fiant scriptum est ita (conc. Carth. IV, can. 66): « Seditionarios nunquam ordinandos [al., ordin. clericos], vel injuriarum suarum ultores. » Et si tales ordinandi non sunt, colligendum est, quid mereantur qui post ordinationem, admittere talia non formidant. Et antiqui Patrum canones in synodo, 126.0648B| cui plurimi metropolitani cum suis suffraganeis interfuerunt, decernente Antiocheno concilio perfectum illud esse concilium, ubi interfuerit metropolitanus antistes, manifesta sententia decreverunt (conc. Tolet. IV, can. 45. Habetur 23, q. 8, Clerici qui): « ut clerici, qui in quacunque seditione arma volentes sumpserint reperti, amisso ordinis sui gradu in monasterio poenitentiae detrudantur. » Et Zacharias papa Bonifacio episcopo Moguntino scripsit, ut episcopos, presbyteros, aut diaconos sanguinem Christianorum seu paganorum effudisse repertos, ab eisdem ecclesiasticis gradibus removeret. Et jam plusquam duo sunt anni, ex quo praefatus Trisingus suprascriptum Livulfum volens occidere, demembravit, quando hanc relationem, ut jussistis, vestrae 126.0648C| auctoritati transmitto. Et quia populus sine presbytero tandiu manere sine periculo dimitti non potest, vestra sapientia sufficientissime novit. Deus omnipotens sanctitatem vestram ad doctrinam et correctionem sanctae suae Ecclesiae in suo coepto servitio per annorum multa curricula conservare dignetur, domine sanctissime, et reverendissime Patrum Pater in Domino.
(no apparatus)