(p.108) Hymnus in honorem Passionis Laurentii Beatissimi Martyris.
Antiqua fanorum parens,
iam Roma Christo dedita,
Laurentio victrix duce
ritum triumphas barbarum.
reges superbos viceras 5
populosque frenis presseras,
nunc monstruosis idolis
inponis imperii iugum.
haec sola derat gloria
urbis togatae insignibus, 10
feritate capta gentium
domaret ut spurcum Iovem,
non turbulentis viribus
Cossi, Camilli aut Caesaris,
sed martyris Laurentii 15
non incruento proelio.
armata pugnavit fides,
proprii cruoris prodiga;
nam morte mortem diruit,
ac semet inpendit sibi. 20
fore hoc sacerdos dixerat
iam Xystus adfixus cruci, (p.110)
Laurentium flentem videns
crucis sub ipso stipite:
desiste discessu meo 25
fletum dolenter fundere!
praecedo, frater; tu quoque
post hoc sequeris triduum.
extrema vox episcopi
praenuntiatrix gloriae 30
nihil fefellit: nam dies
praedicta palmam praetulit. 1
qua voce, quantis laudibus
celebrabo mortis ordinem?
quo passionem carmine 35
digne retexens concinam?
hic primus e septem viris
qui stant ad aram proximi,
Levita sublimis gradu
et ceteris praestantior, 40
claustris sacrorum praeerat,
caelestis arcanum domus
fidis gubernans clavibus
votasque dispensans opes.
versat famem pecuniae 45
praefectus urbi 2 regiae,
minister insani ducis,
exactor auri et sanguinis,
qua vi latentes cruat
nummos, operta existimans 50
talenta sub sacrariis
cumulosque congestos tegi.
Laurentium sisti iubet,
exquirit arcam ditibus
massis refertam et fulgidae 55
montes monetae conditos. (p.112)
soletis, inquit, conqueri
saevire nos iusto amplius,
cum Christiana corpora
plus quam cruente scindimus. 60
abest atrocioribus
censura fervens motibus;
blande et quiete efflagito
quod sponte obire debeas.
hunc esse vestris orgiis 65
moremque et artem proditum est,
hanc disciplinam foederis,
libent ut auro antistites.
argenteis scyphis ferunt
fumare sacrum sanguinem, 70
auroque nocturnis sacris
adstare fixos cereos.
tum summa cura est fratribus,
ut sermo testatur loquax,
offerre fundis venditis 75
sestertiorum milia.
addicta avorum praedia
foedis sub auctionibus
successor exheres gemit
sanctis egens parentibus. 80
haec occuluntur abditis
ecclesiarum in angulis,
et summa pietas creditur
nudare dulces liberos.
deprome thesauros, malis 85
suadendo quos praestrigiis
exaggeratos obtines,
nigrante quos claudis specu.
hoc poscit usus publicus,
hoc fiscus, hoc aerarium, (p.114)
90ut dedita stipendiis
ducem iuvet pecunia.
sic dogma vestrum est, audio:
suum quibusque reddito.
en Caesar agnoscit suum 95
nomisma nummis inditum.
quod Caesaris scis, Caesari
da, nempe iustum postulo,
ni fallor, haud ullam tuus
signat Deus pecuniam, 100
nec, cum veniret, aureos
secum Philippos detulit,
praecepta sed verbis dedit,
inanis a marsuppio.
inplete dictorum fidem 105
qua 1 vos per orbem venditis:
nummos libenter reddite,
estote verbis divites.
nil asperum Laurentius
refert ad ista aut turbidum, 110
sed, ut paratus obsequi,
obtemperanter adnuit.
est dives, inquit, non nego,
habetque nostra ecclesia
opumque et auri plurimum, 115
nec quisquam in orbe est ditior.
is ipse tantum non habet
argenteorum aenigmatum
Augustus arcem possidens,
cui nummus omnis scribitur. 120
sed nec recuso prodere
locupletis arcam numinis;
vulgabo cuncta et proferam
pretiosa quae Christus tenet. (p.116)
unum sed orans flagito, 125
indutiarum paululum,
quo fungar efficacius
promissionis munere,
dum tota digestim mihi
Christi supellex scribitur; 130
nam calculanda primitus,
tum subnotanda est summula.
laetus tumescit gaudio
praefectus ac spem 1 devorat,
aurum velut iam conditum 135
domi maneret gestiens.
pepigere tempus tridui,
laudatus inde absolvitur
Laurentius, sponsor sui
et sponsor ingentis lucri. 140
tribus per urbem cursitat
diebus infirma agmina
omnesque qui poscunt stipem
cogens in unum et congregans.
illic utrisque obtutibus 145
orbes cavatos praeferens
baculo regebat praevio
errore nutantem gradum,
et claudus infracto genu,
vel crure trunco semipes, 150
breviorve planta ex altera
gressum trahebat inparem.
est ulcerosis artubus
qui tabe corrupta fluat,
est cuius arens dextera 155
nervos in ulnam contrahat.
tales plateis omnibus
exquirit, adsuetos ali (p.118)
ecclesiae matris penu,
quos ipse promus noverat. 160
recenset exim singulos
scribens viritim nomina,
longo et locatos ordine
adstare pro templo iubet.
praescriptus et iam fluxerat 165
dies: furebat fervidus
iudex avaro spiritu,
promissa solvi efflagitans.
tum martyr: adsistas velim
coramque dispositas opes 170
mirere, quas noster Deus
praedives in sanctis habet.
videbis ingens atrium
fulgere vasis aureis,
et per patentes porticus 175
structos talentis ordines.
it ille nec pudet sequi,
ventum ad sacratam ianuam,
stabant catervae pauperum,
inculta visu examina. 180
fragor rogantum tollitur:
praefectus horrescit stupens,
conversus in Laurentium,
oculisque turbatis minax.
contra ille, quid frendens, ait, 185
minitans? aut quid displicet?
num sordida haec aut vilia,
num despuenda existimas?
aurum, quod ardenter sitis,
effossa gignunt rudera 190
et de metallis squalidis
poenalis excudit labor, (p.120)
torrens vel amnis turbidis
volvens harenis inplicat;
quod terrulentum ac sordidum 195
flammis necesse est decoqui.
pudor per aurum solvitur,
violatur auro integritas,
pax occidit, fides perit,
leges et ipsae intercidunt. 200
quid tu venenum gloriae
extollis et magni putas?
si quaeris aurum verius,
lux est et humanum genus.
hi sunt alumni luminis, 205
quos corpus artat debile,
ne per salutem viscerum
mens insolescat turgida.
cum membra morbus dissicit,
animus viget robustior, 210
membris vicissim fortibus
vis sauciatur sensuum.
nam sanguis in culpam calens
minus ministrat virium
si fervor effetus malis 215
clumbe virus contrahat.
si forte detur optio,
malim dolore asperrimo
fragmenta membrorum pati
et pulcher intus vivere. 220
committe formas pestium
et confer alternas lues:
carnisne morbus foedior,
an mentis et morum ulcera?
nostri per artus debiles 225
intus decoris integri (p.122)
sensum venusti innoxium
laboris 1 expertes gerunt.
vestros valentes corpore
interna corrumpit lepra, 230
errorque mancum claudicat
et caeca fraus nihil videt.
quemvis tuorum principum,1
qui veste et ore praenitent,
magis probabo debilem 235
quam quis meorum est pauperum
hunc, qui superbit serico,
quem currus inflatum vehit,
hydrops aquosus lucido
tendit veneno intrinsecus. 240
ast hic avarus contrahit
manus recurvas et volam
plicans aduncis unguibus
laxare nervos non valet.
istum libido foetida 245
per scorta tractum publica
luto et cloacis inquinat,
dum spurca mendicat stupra.
quid? ille fervens ambitu
sitimque honoris aestuans 250
mersisne anhelat febribus
atque igne venarum furit?
quisquis tacendi intemperans
silenda prurit prodere,
vexatur et scalpit iecur 255
scabiemque cordis sustinet.
quid invidorum pectorum
strumas retexam turgidas?
quid purulenta et livida
malignitatum vulnera? (p.124)
260tute ipse, qui Romam regis,
contemptor aeterni Dei,
dum daemonum sordes colis,
morbo laboras regio.
hi, quos superbus despicis, 265
quos execrandos iudicas,
brevi ulcerosos exuent
artus et incolumes erunt,
cum carne corruptissima
tandem soluti ac liberi 270
pulcherrimo vitae statu
in arce lucebunt Patris,
non sordidati aut debiles,
sicut videntur interim,
sed purpurantibus stolis 275
clari et coronis aureis.
tunc, si facultas subpetat,
coram tuis obtutibus
istos potentes saeculi
velim recensendos dari. 280
pannis videres obsitos
et mucculentis naribus,
mentum salivis uvidum,
lipposque palpebra putri.
peccante nil est taetrius, 285
nil tam leprosum aut putidum
cruda est cicatrix criminum
oletque ut antrum Tartari.
animabus inversa vice
corrupta forma infligitur, 290
quas pulcher aspectus prius
in corpore oblectaverat.
en ergo nummos aureos,
quos proxime spoponderam, (p.126)
quos nec favillis obruat 295
ruina nec fur subtrahat.
nunc addo gemmas nobiles,
ne pauperem Christum putes,
gemmas corusci luminis,
ornatur hoc templum quibus. 300
cernis sacratas virgines,
miraris intactas anus,
primique post damnum tori
ignis secundi nescias.
hoc est monile ecclesiae, 305
his illa gemmis comitur;
dotata sic Christo placet,
sic ornat altum verticem.
eccum talenta, suscipe,
ornabis urbem Romulam, 310
ditabis et rem principis,
fies et ipse ditior.
ridemur, exclamat furens 1
praefectus, et miris modis
per tot figuras ludimur: 315
et vivit insanum caput!
inpune tantas, furcifer,
strophas cavillo mimico
te nexuisse existimas,
dum scurra saltas fabulam? 320
concinna visa urbanitas
tractare nosmet ludicris?
egon 2 cachinnis venditus
acroma festivum fui?
adeone nulla austeritas, 325
censura nulla est fascibus?
adeon securem publicam
mollis retudit lenitas? (p.128)
dicis, ' libenter oppetam,
votiva mors est martyri. ' 330
est ista vobis, novimus,
persuasionis vanitas.
sed non volenti inpertiam
praestetur ut mortis citae
conpendiosus exitus, 335
perire raptim non dabo.
vitam tenebo et differam
poenis morarum iugibus,
et mors inextricabilis
longos dolores protrahet. 340
prunas tepentes sternite,
ne fervor ignitus nimis
os contumacis occupet
et cordis intret abdita.
vapor senescens langueat, 345
qui fusus adflatu levi
tormenta sensim temperet
semustulati corporis.
bene est quod ipse ex omnibus
mysteriarches incidit; 350
hic solus exemplum dabit
quid mox timere debeant.
conscende constratum rogum,
ecumbe digno lectulo;
tunc, si libebit, disputa 355
nil esse Vulcanum meum.
haec fante praefecto truces
hinc inde tortores parant
nudare amictu martyrem,
vincire membra et tendere. 360
illi os decore splenduit
fulgorque circumfusus est. (p.130)
talem revertens legifer
de monte vultum detulit,
Iudaea quem plebs aureo 365
bove inquinata et decolor
expavit et faciem retro
detorsit inpatiens Dei.
talemque et ille praetulit
oris corusci gloriam 370
Stephanus per imbrem saxeum
caelos apertos intuens.
inluminatum hoc eminus
recens piatis fratribus,
baptisma quos nuper datum 375
Christi capaces fecerat;
ast inpiorum caecitas,
os oblitum noctis situ
nigrante sub velamine
obducta, clarum non videt, 380
Aegyptiae plagae in modum,
quae, cum tenebris barbaros
damnaret, Hebraeis diem
sudo exhibebat lumine.
quin ipsa odoris qualitas 385
adusta quam reddit cutis
diversa utrosque permovet:
his nidor, illis nectar est,
idemque sensus dispari
variatus aura aut adficit 390
horrore nares vindice
aut mulcet oblectamine.
sic ignis aeternus Deus,
nam Christus ignis verus est;
is ipse conplet lumine 395
iustos et urit noxios. (p.132)
postquam vapor diutinus
decoxit exustum latus,
ultro e catasta iudicem
conpellat adfatu brevi: 400
converte partem corporis
satis crematam iugiter,
et fac periclum, quid tuus
Vulcanus ardens egerit.
praefectus inverti iubet. 405
tunc ille: coctum est, devora,
et experimentum cape
sit crudum an assum suavius.
haec ludibundus dixerat,
caelum deinde suspicit, 410
et congemescens obsecrat
miseratus urbem Romulam:
o Christe, nomen 1 unicum,
o splendor, o virtus Patris,
o factor orbis et poli, 415
atque auctor horum moenium,
qui sceptra Romae in vertice
rerum locasti, sanciens
mundum Quirinali togae
servire et armis cedere, 420
ut discrepantum gentium
mores et observantiam
linguasque et ingenia et sacra
unis domares legibus,
en omne sub regnum Remi 425
mortale concessit genus,
idem loquuntur dissoni
ritus, id ipsum sentiunt.
hoc destinatum quo magis
ius Christiani nominis, (p.134)
430quodcumque terrarum iacet,
uno inligaret vinculo.
da, Christe, Romanis tuis
sit Christiana ut civitas,
per quam dedisti ut ceteris 435
mens una sacrorum foret.
confoederantur omnia
hinc inde membra in symbolum.
mansuescit orbis subditus,
mansuescat et summum caput. 440
advertat abiunctas plagas
coire in unam gratiam;
fiat fidelis Romulus,
et ipse iam credat Numa.
confundit error Troicus 445
adhuc Catonum curiam,
veneratus occultis focis
Phrygum penates exules.
Ianum bifrontem et Sterculum
colit senatus (horreo 450
tot monstra patrum dicere)
et festa Saturni senis.
absterge, Christe, hoc dedecus,
emitte Gabriel tuum,
agnoscat ut verum Deum 455
errans Iuli caecitas.
et iam tenemus obsides
fidissimos huius spei,
hic nempe iam regnant duo
apostolorum principes, 460
alter vocator gentium,
alter cathedram possidens (p.136)
primam recludit creditas
aeternitatis ianuas.
discede, adulter Iuppiter, 465
stupro sororis oblite,
relinque Romam liberam,
plebemque iam Christi fuge.
te Paulus hinc exterminat,
te sanguis exturbat Petri, 470
tibi id, quod ipse armaveras,
factum Neronis officit.
video futurum principem
quandoque, qui servus Dei
taetris sacrorum sordibus 475
servire Romam non sinat,
qui templa claudat vectibus,
valvas eburnas obstruat,
nefasta damnet limina,
obdens aenos pessulos. 480
tunc pura ab omni sanguine
tandem nitebunt marmora,
stabunt et aera innoxia,
quae nunc habentur idola.
hic finis orandi fuit 485
et finis idem vinculi
carnalis: erupit volens
vocem secutus spiritus.
vexere corpus subditis
cervicibus quidam patres, 490
quos mira libertas viri
ambire Christum suaserat.
repens medullas indoles
adflarat et coegerat
amore sublimis Dei 495
odisse nugas pristinas. (p.138)
refrixit ex illo die
cultus deorum turpium:
plebs in sacellis rarior,
Christi ad tribunal curritur. 500
sic dimicans Laurentius
non ense praecinxit latus,
hostile sed ferrum retro
torquens in auctorem tulit.
dum daemon invictum Dei 505
testem lacessit proelio,
perfossus ipse concidit
et stratus aeternum iacet.
mors illa sancti martyris
mors vera templorum fuit; 510
tunc Vesta Palladios Lares
inpune sensit deseri.
quidquid Quiritum sueverat
orare simpuvium Numae,
Christi frequentans atria 515
hymnis resultat martyrem.
ipsa et senatus lumina,
quondam luperci aut flamines,
apostolorum et martyrum
exosculantur limina. 520
videmus inlustres domos,
sexu ex utroque nobiles,
offerre votis pignera
clarissimorum liberum.
vittatus olim pontifex 525
adscitur in signum crucis,
aedemque, Laurenti, tuam
Vestalis intrat Claudia.
O ter quaterque et septies
beatus urbis incola, (p.140)
530qui te ac tuorum comminus
sedem celebrat ossuum,
cui propter advolvi licet,
qui fletibus spargit locum,
qui pectus in terram premit, 535
qui vota fundit murmure.
nos Vasco Hiberus dividit
binis remotos Alpibus,
trans Cottianorum iuga,
trans et Pyrenas ninguidos. 540
vix fama nota est, abditis
quam plena sanctis Roma sit,
quam dives urbanum solum
sacris sepulcris floreat.
sed qui caremus his bonis 545
nec sanguinis vestigia
videre coram possumus,
caelum intuemur eminus.
sic, sancte Laurenti, tuam
nos passionem quaerimus: 550
est aula nam duplex tibi,
hic corporis, mentis polo.
illic inenarrabili
allectus urbi municeps
aeternae in arce curiae 555
gestas coronam civicam.
videor videre inlustribus
gemmis coruscantem virum,
quem Roma caelestis sibi
legit perennem consulem. 560
quae sit potestas credita
et muneris quantum datum,
probant Quintum gaudia,
quibus rogatus adnuis. (p.142)
quod quisque supplex postulat, 565
fert inpetratum prospere;
poscunt, iocantur,1 indicant,
et tristis haud ullus redit,
ceu praesto semper adsies
tuosque alumnos urbicos 570
lactante conplexus sinu
paterno amore nutrias.
hos inter, o Christi decus,
audi poetam rusticum
cordis fatentem crimina 575
et facta prodentem sua.
indignus, agnosco et scio,
quem Christus ipse exaudiat,
sed per patronos martyras
potest medellam consequi. 580
audi benignus supplicem
Christi reum Prudentium,
et servientem corpori
absolve vinclis saeculi.
Liber Peristephanon/2
Hymnus in honorem Passionis Laurentii Beatissimi Martyris
Saeculum IV