Migne Patrologia Latina Tomus XXVIII
HieStr.LibDeu 28 Hieronymus Stridonensis340-420 Parisiis J. P. Migne 1845 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
CAPITULATIONES LIBRI DEUTERONOMII.
TITULI LIBRI DEUTERONOMII.
I.
Trans Jordanem populo legem explanat, commemorat quemadmodum eos hortatus fuerit, ut prudentes eligerent viros quos judices constituerent: quomodo ad terram promissionis miserit inspectores: et quod rebellis exstiterit cuncta populi multitudo: et quod propter delictum eorum etiam ipse Moyses terrae promissionis privaretur introitu. Et ubi a Domino praecipitur ne de possessione filiorum Esau et Lot aliquid contingatur.
II. Transitum memorat per urbem Har, quam Cappadoces possederunt, et quomodo nuntios direxit ad Seon et Og reges Amorrhaeorum, qui cum sprevissent praecepta Domini, adversus ipsos initum est certamen: ipsis duabus semis tribubus possidenda eorum terra fuit tradita. III. Hortatur populum, ut praecepta et judicia servet ac faciat; nec caeremoniis gentium dediti Dominum offendant: et paterna charitate blanditur nullam esse tam inclytam gentem, quae Deo sit proxima. Quomodo ad montem accesserint, et vocem Dei de medio ignis audierint; ac decalogum in tabulis lapideis digito Dei fuisse conscriptum. Moriturum se dicit. Ne idola faciant commonet, et quia non est alius nisi unus Deus. Commemorat quae sint civitates separatae in praesidia fugitivorum, qui nolentes hominem occiderint. IV. Accito omni populo dixit se ipsum sequestrem fuisse vel medium, et inter Israelem et Deum, et quae sint decem verba per ordinem digerit: hortatur custodiant, ne ut transgressores pereant. V. Audi, Israel, Dominus Deus tuus, Deus unus est: et diliges Dominum Deum tuum. Hoc semper meditandum: hoc filiis et nepotibus commendandum: non eundum post deos alienos. Non tacendum quod servierunt Pharaoni, et septem gentes a Domino exstinguendas esse. Quorum vel filiabus non licet misceri connubio. Non formidandum hostes amplissimos, eo quod Dominus tradat eos. Nihil auri vel argenti de idolis concupiscendum; eo quod sit anathema. Commemorat itinera annorum quadraginta per desertum: praestitum man: vestimenta vel supellex caetera nulla vetustate consumpta, pro quibus semper Domini Dei memores esse debeant. VI. Ubi dicit ingressurum populum terram quam promisit Dominus Deus, et admonet ne justitia sua sibi subjectam vel datam terram fuisse praesumant, maxime quia semper ad iracundiam provocaverant Dominum, cum vitulum fabricassent, et ob hoc ipse tabulas confregisset, atque pro hoc scelere deprecator accesserit. Deinde in sepulcris concupiscentiae. De exploratoribus missis ac postea aliis tabulis factis. Arcam fabricatam dicit, et de morte Aaron in monte Hor. VII. Commonet nihil aliud imperare homini Dominum, nisi culturam suam, et praecepta custodienda: nec sequendum scelus transgressorum. Benedictiones, si obedieris; maledictiones, si neglexeris. VIII. Ubi praecepit judicia, quae in terra promissionis debeant fieri. Idola confringenda: decimas, et primogenita danda: holocausta offerenda, et sacerdotes non deserendos. IX. De propheta falso et somniatore. De fratre, filio, amico, et uxore suadentibus ire post idola, lapidibus obruendos esse monet. De discretione animalium, avium, pisciumque mundorum et immundorum. Quid comedere liceat, quidve non liceat. Anno remissionis nihil repetendum ab egeno et paupere, nihil negandum. De Hebraeo distracto: de primogenitis reddendis, et sanguis ne comedatur. X. Faciendum pascha, et de ritu solemnitatis ejus. In judicio personam non accipiendam. Solis et lunae adoratores lapidibus obruendos. Regem alterius gentis hominem non debere constitui: et Levitas ac sacerdotes decimis et oblationibus esse contentos. XI. Levitam venientem ex civitate sua in aliam, jure inter fratres Domini debere fungi ministerio. Maleficos auferendos. Prophetam ex eadem gente magnum surgere: falsum autem exstingui debere. Et de legibus quas debeant observare. XII. De progressu bellatorum, quomodo progredi debeant, et exstinctis hostibus quomodo exercitui dividatur praeda. De cadavere hominis juxta urbem reperti: de muliere pulchra et captiva: de duabus uxoribus et filiis earum. De filio contumace. De peccato gravi: de inventione reddenda: de veste viri et mulieris, et diversis legibus. XIII. De his quae per somnium contingere solent, et aliae leges pro justificationibus promulgatae. XIV. De ingressu terrae promissionis, et quomodo coram sacerdotibus obtinuisse profiteantur. XV. Praecepta custodienda, et maledictiones negligentibus, benedictiones custodientibus, et responsum populi dicentis amen. XVI. Verba foederis replicat, et hortatur ne derelicto Domino idola sequantur, vel caeremonias gentium, quarum terram accepturi sunt possidendum. XVII. Centum viginti se dicit annorum: vocat Josue, verbisque corroborat suis, ac praedicit quod terram ipse sorte dividat: legem scripsit, ac sacerdotibus tradidit, eamque congregato populo legit. XVIII. Dominus dicit ad Mosen: Prope sunt dies mortis tuae; voca Josue ad ostium tabernaculi, et praecipiam ei: apparuitque eis Dominus in columna nubis, et pronuntiat populum idola secuturum. Moyses scribit canticum, et docet filios Israel, ac Levitis praecipit in arcae latere pro testimonio legem reponendam. Invocat contra eos testes coelum et terras, quod pereant cum mala patrarint, et cantat praesagum canticum futurorum, in quo ex persona Domini eis improperat dicens: Ubi sunt dii tui, Israel, in quibus confidebas, et caetera mirabiliter tremiscenda. XIX. Postquam Moyses omnia carminis verba complevit, loquitur ei Dominus eadem die: Ascende in montem Nebo, et morere, et jungere populis tuis. Et antequam ascenderet, universum Israel per singulas tribus benedixit; ascensoque vertice montis, universam terram promissionis aspexit, ad quam pro contradictione et exacerbatione aquarum contradictionis intrare non potuit: ibique describitur mortuus, et incognitum esse ejus sepulcrum, ac talem ultra in Israel non surrexisse prophetam. BREVES LIBRI DEUTERONOMII. I. De Judicibus.
II. Commemoratio explorationis terrae. III. Commemoratio filiorum Esau. IV. Commemoratio Moabitarum. V. Commemoratio pugnae Israel adversus Seon et Og reges. VI. De lecto ferreo Og. VII. De Josue. VIII. Moyses de se loquitur. IX. De justitia, et judicio servando. X. De filiis legem docendis. XI. Nullam similitudinem faciendam. XII. Solem et lunam et stellas non adorandum. XIII. Ubi dicit Moyses quod merito populi ei Dominus indignatus sit. XIV. Comminatio ad filios Israel. XV. Exhortatio post comminationem. XVI. Commemoratio virtutum. XVII. Civitates refugii cum omnibus suis. XVIII. Decalogi commemoratio. XIX. Quis dabit eis cor sic esse ut timeant me. XX. De praeceptis observandis. XXI. Dominum non contemnendum. XXII. Filios instruendos esse. XXIII. De gentibus Chananaeorum perdendis, et testamentum cum eis non disponendum. XXIV. Filias gentium non accipiendas. XXV. Aras confringendas. XXVI. Non propter multum elegisse Deum Israel. XXVII. Promissio bonorum, si obedierint filii Israel Domino. XXVIII. De vespis. XXIX. Non semel gentes perire propter bestias. XXX. Aurum et argentum idolorum gentium non concupiscendum. XXXI. Redditio causae, quare populus diu tentatus sit. XXXII. Quia non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo Dei. XXXIII. De vestibus non tritis. XXXIV. Ne ditatus deserat Dominum Deum suum. XXXV. Deus ignis devorans. XXXVI. Populum non propter justitiam accepisse commemorat. Jejunium Mosi XL dierum. XXXVII. Commemoratio vituli. XXXVIII. Commemoratio irae Domini adversus populum et Aaron, propter vitulum, et item secundi jejunii quadraginta dierum. XXXIX. Commemoratio tabularum secundarum. XL. Quid Dominus Deus tuus exquirit a te, Israel. XLI. Coelum coeli et omnia Domini Dei tui sint. XLII. Duritiam cordis circumcidendam. XLIII. Dominum Deum tuum timebis, et illi soli servies. XLIV. Dathan et Abiron commemoratio. XLV. Definitio terrae, vel laudatio. XLVI. Si auditu audieris Dominum, dabit pluriam tempore suo. XLVII. Ne cum repleti fuerint, deserant Dominum, et contineat coelum, et non sit pluvia. XLVIII. Filios semper docendos. XLIX. De fortitudine Dei super gentes terrendas. L. De benedictione et maledictione. LI. Item de idolo confringendo. LII. In uno loco sacrificandum. LIII. Sacrificia et omnia vota non nisi ubi templum fuerit, celebranda. LIV. Levitas non deseri in votis, et sanguinem non manducandum. LV. De propheta si surrexerit, et suadentibus ad idola. LVI. Supra mortuum non decalvandum. LVII. De pecoribus mundis, et non comedendis. LVIII. Decimas in templum offerendas. LIX. In voti solutione Levitam non praetermittendum. LX. Remissionis praeceptum. LXI. Si aure audieritis nomen Dei vestri. LXII. De gentibus proximis. LXIII. De servo Hebraeo. LXIV. De primitiis pecorum. LXV. Quare pascha et azyma manducetur. LXVI. De Pentecoste. LXVII. Festa Tabernaculorum. LXVIII. Non apparebis in conspectu Domini tui vacuus. LXIX. Judices constituendi, ut judicent justa. LXX. Immaculata offerenda hostia. LXXI. Non parcendum idola ac sidera colentibus. LXXII. In duobus vel tribus testibus constare omnia. LXXIII. Si verbum judicis defecerit, et ambiguum aliquid fuerit. LXXIV. De sacerdote et judice audiendo. LXXV. De praeponendis principibus. LXXVI. De partibus praestandis sacerdotibus ex sacrificiis. LXXVII. Levita si de commoratione sua in Jerusalem venire voluerit. LXXVIII. De auguriis et incantatoribus et maleficis. LXXIX. Prophetam suscitari in populo. LXXX. Quomodo verbum agnoscitur an Domini sit. LXXXI. De civitatibus refugii. LXXXII. Non transferendos terminos. LXXXIII. De teste iniquo: in ore duorum vel trium stabit omne verbum. LXXXIV. Oculum pro oculo. LXXXV. Exhortatio in pugna. LXXXVI. De ligno fructifero non excidendo in obsidione civitatis. LXXXVII. De occiso a latrone. LXXXVIII. De muliere captiva, si uxor fuerit facta. LXXXIX. De duabus uxoribus. XC. De filiis non dicto audientibus. XCI. De crucifixo. XCII. De pecore proximi. XCIII. De veste viri, et mulieris. XCIV. De nido. XCV. De balteo domus. XCVI. De vinea non seminanda. XCVII. De asina et vitulo. XCVIII. De lino et lana et opertorio. XCIX. De projicienda uxore, si virgo inventa non fuerit. C. De adulterio, vel virgine sponsata. CI. De virgine vim passa in agro. CII. De nuditate uxoris patris non nudanda. CIII. De abciso et fornicario. CIV. De polluto fluente semine. CV. De servo non tradendo. CVI. Non fornicari filios Israel. CVII. De pretio fornicariae, et canis non offerendo. CVIII. Usurae non dandum. CIX. Vota cito reddenda. CX. De segete et vinea vicini. CXI. De libello repudii. CXII. De novis nuptis, non alienari uno anno de domo. CXIII. De non pignoranda mola. CXIV. De vendito fratre, si pretium acceperit, interficiatur venditor. CXV. De tactu leprae. CXVI. De Maria. CXVII. De pignore reddendo. CXVIII. De mercede mercenarii. CXIX. Non mori patres pro filiis. CXX. De judicio pupilli et viduae. CXXI. De Messe. CXXII. De oliva et vindemia. CXXIII. De plagis peccatori quadraginta imponendis. CXXIV. De bove triturante. CXXV. De suscitando defuncti semine. CXXVI. De uxore rixantis. CXXVII. De pondere. CXXVIII. De Amalec. CXXIX. De primitiis terrae. CXXX. Quod Israel Dominum Deum elegerit. CXXXI. De lapidibus scribendis et statuendis. CXXXII. Ubi dicit, maledictus qui dormierit cum uxore patris sui, vel qui fecerit sculptile, etc. CXXXIII. Item benedictio. CXXXIV. Et erit vita tua pendens ante oculos tuos. CXXXV. Commemoratio praestitorum, quae neque cor, neque oculos, neque aures habuerint, ut cognoscerent, et de vestibus et calceamentis quadraginta annis. CXXXVI. Quae absconsa sunt Deo, quae manifesta sunt vobis. CXXXVII. De vita et morte ante te. CXXXVIII. Testatio. CXXXIX. Jesu destinavit Moyses. CXL. Canticum Moysi. CXLI. Loquitur Moyses ad populum, et ascendit ad montem. CXLII. Benedictio Moysis super populum. CAPITULA LIBRI ELLE ADDABARIM QUI GRAECE DICITUR DEUTERONOMIUM. I. Verba quae locutus est Moyses omni Israel quadragesimo anno in eremo post occisionem Seon et Og regum, per omnia quae praecepit illi Deus in Horeb.
II. Dixit Moyses ad populum in tempore illo, Non potero solus sufferre vos, et ordinavi vobis viros sapientes, qui praeessent vobis. III. Tollentes se de Horeb, ambulaverunt per omnem eremum. IV. Accessistis ad me, et dixistis: Mittamus viros ante nos, et feci secundum hoc verbum. V. Et noluistis ascendere, neque credidistis verbo Domini. VI. Et dixi vobis, Dominus Deus praecedet vos, et non credidistis. VII. Murmurastis et exacerbatus est Dominus, et juravit non intraturos vos in terram illam bonam, nisi Chaleb et filios ejus. VIII. Et mihi iratus est Dominus causa vestri dicens: Nec tu intrabis ibi, sed Jesus filius Nave intrabit ibi, et filii eorum, quos dixerunt captivos futuros. IX. Et contra mandatum ascendistis in montem, et exivit Amorrhaeus, et persecutus est vos. X. Similiter decurrit per singula, et dinumerat universa magnalia Dei, et virtutes quibus praeibat eos Deus, et quomodo aluit eos in deserto per quadraginta annos, et quae fecit Deus duobus regibus Seon et Og. XI. Et precatus sum Dominum in tempore illo, et despexit me causa vestri. XII. Hic iterum astringit ne discedant a mandatis. XIII. Videte ne faciatis vobis sculptile, similitudinem omnis hominis, aut pecoris, aut alicujus rei, quae sunt super terram, aut in coelo, aut in mari. XIV. Dominus iratus est mihi propter vos, et non intrabo vobiscum, sed morior in hac terra. Attendite ne obliviscamini testamentum Domini Dei vestri: quoniam si exacerbaveritis Deum, testor vobis hodie coelum et terram, quia peribitis de terra illa. XV. Interrogate si a quo creavit Deus hominem, auditum est hoc, si est gens sub coelo cui locutus sit Dominus de medio ignis. XVI. Tunc disposuit Moyses civitates ad refugium homicidarum. XVII. Haec est lex, quam locutus est Moyses convocans ad se omnem Israel. XVIII. Haec verba locutus est Dominus ad omnem synagogam Israel, et dixistis mihi ut audirem a Deo, et locutus essem vobis, et nunc facite quaecumque praecepit vobis Dominus, non declinantes ad dextram, neque ad sinistram. XIX. Audi, Israel, Dominus Deus noster Deus unus est, et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota virtute tua. XX. Dominum Deum tuum timebis, et illi soli servies. XXI. Non ibitis post deos alienos, ne eradicemini. XXII. Non tentabis Dominum Deum tuum, sed facies quae praecepit tibi, et filio tuo dices quemadmodum eduxerit te Dominus de Aegypto. XXIII. Quod si introduxerit te Dominus in terram, quam possessurus es, disperdes omnes gentes ipsas, et aras earum, et titulos et sculptilia combures igni. XXIV. Si observaveritis praecepta et justitias istas, servabit et vobis Dominus testamentum, quod juravit patribus vestris, et benedicet vos, et expellet omnem languorem a vobis. XXV. Non parces gentibus, quas Dominus subjiciet tibi, nec dices, Magna gens haec, quomodo potero adversus eam? et non concupisces aurum vel argentum de sculptilibus eorum, sed anathematizabis ea. XXVI. Omnia mandata quae trado vobis hodie, observabitis, ut vivatis, et in mente habete omnia quae experti estis in desertis, et esuristis et dedit vobis Dominus manna: ut sciretis quia non in pane tantum vivit homo, sed in omni verbo Dei. XXVII. Attende tibi, ne obliviscaris beneficia Domini Dei tui. XXVIII. Non dicas in corde tuo, virtus mea fecit haec omnia. XXIX. Audi, Israel, tu transies hodie Jordanem, et possidebis gentes magnas, et civitates munitas, et scies quia Dominus Deus tuus praecedet te. XXX. Non dicas in corde tuo, propter justitias meas introduxit me Dominus in terram istam. XXXI. In mente habete quoties exacerbaveritis Dominum in desertis. XXXII. Et in Horeb exacerbastis Dominum, quando fecistis conflatile. XXXIII. Et dixit Dominus ad me, sine me, et deleam illos. XXXIV. Et descendi de monte, et vidi quia peccastis, et projeci tabulas de manibus meis, et confregi illas. XXXV. Et deprecatus sum Dominum iterum sicut prius, quadraginta diebus, et quadraginta noctibus panem non edi, et aquam non bibi. XXXVI. Et in Aaron iratus est valde Dominus pro eo quod fecistis vitulum. XXXVII. Et sumpsi, et combussi illum. XXXVIII. Et in tentatione exacerbastis Dominum. XXXIX. Et quando misit vos Dominus a Cades-Barne. XL. Et precatus sum ante Dominum quadraginta diebus, et quadraginta noctibus. XLI. In illo tempore dixit mihi Dominus: Praecide tibi duas tabulas lapideas sicut priores, et ascende ad me in montem. XLII. Et feci arcam et ascendi in montem. XLIII. Et descendi, et misi tabulas in arcam. XLIV. In illo tempore separavit Dominus tribum Levi, ut portarent arcam. XLV. Et nunc, Israel, quid Dominus postulat a te aliud, quam ut timeas Dominum Deum tuum, et diligas eum, et servias ei? XLVI. Dominum Deum tuum timebis, et illi soli servies. XLVII. Cum septuaginta animabus descenderunt patres tui in Aegyptum, et fecit te Deus sicut stellas coeli in multitudinem. XLVIII. Et amabis Dominum, et scies quomodo te eduxit Dominus de Aegypto, et quae fecerit Dathan et Abiron filiis Eliab. XLIX. Quod si audieritis praecepta illius, dabit pluviam terrae vestrae, et satietatem in agris vestris. L. Et si obaudieritis omne praeceptum istud, ejiciet Dominus omnes gentes a facie vestra. LI. Ecce do vobis hodie benedictionem et maledictionem. LII. Ista praecepta sunt et judicia, quae observabitis. LIII. Non facietis voluntatem vestram. LIV. In loco quem elegerit Dominus, offeretis omnia quae ego mando vobis. LV. Omnes primitias tuas in conspectu Domini tui manducabis. LVI. Attendite ne manducetis sanguinem. LVII. Custodi, et fac omnia verba, quae ego mando tibi. LVIII. Omne verbum quod ego mando tibi, custodi et fac, et prophetam qui dixerit tibi: Eamus et serviamus diis, non audies. LIX. Post Dominum Deum vestrum ibitis, et ipsum timebitis. LX. Si autem frater tuus, aut filius, aut conjux, aut amicus dixerit tibi: Eamus, serviamus diis, non parces ei, sed deferes eum, et lapidabitur. LXI. Si autem audieris in una ex civitatibus tuis esse homines peccatores, qui recedere fecerunt omnes inhabitantes in ea, et si vere factum est, interficies omnes. LXII. Non facietis decalvationem super mortuum. LXIII. Haec pecora, quae manducabitis. LXIV. Haec manducabitis ab his, quae sunt in aquis. LXV. Omnem avem mundam manducabitis. LXVI. Decimas agri tui offeres in loco, quem elegerit Dominus. LXVII. Cum autem longe fuerit a te, vendes ea et illic redimes. LXVIII. Post septem annos facies remissionem. LXIX. Si audieris vocem Domini Dei tui, princeps eris gentium multarum. LXX. Si factus fuerit in te egens de fratribus tuis. LXXI. Si emeris puerum Hebraeum, sex annos serviet tibi. LXXII. Omne primitivum sanctificabis Domino. LXXIII. Custodi mensem novorum, et facies pascha Domino Deo tuo. LXXIV. Judices et scribas constitues, ut judicent juste. LXXV. Non plantabis tibi lucum. LXXVI. Si inventus fuerit in te serviens diis, in duobus vel tribus testibus morietur. LXXVII. Si latuerit te verbum, vade ad sacerdotem. LXXVIII. Qui non audierit sacerdotem, moriatur. LXXIX. Alienigenam non facies principem super te. LXXX. Hoc judicium sacerdotum. LXXXI. Non invenietur in te lustrans filium suum aut filiam. LXXXII. Prophetam suscitabo eis ex fratribus eorum. LXXXIII. Propheta si locutus fuerit verbum, et non contigerit, interficiatur. LXXXIV. Hoc praeceptum homicidae. LXXXV. Non transferes terminos quos posuerant patres tui. LXXXVI. Non accipies testimonium unius adversus hominem. LXXXVII. Anima pro anima, oculum pro oculo, dentem pro dente. LXXXVIII. Si exieris ad bellum, noli timere. LXXXIX. Si accesseris expugnare civitatem. XC. Si obsederis civitatem. XCI. Si inventus fuerit vulneratus in terra. XCII. Si tradiderit tibi Deus inimicos tuos. XCIII. Si fuerint homini duae uxores, dilecta, et odibilis. XCIV. Si fuerit alicui filius inobediens. XCV. Si fuerit in aliquo peccatum ad mortem. XCVI. Si videris animal fratris tui errans, vel cadens. XCVII. Non induet mulier vestem viritem. XCVIII. Si inveneris nidum avium. XCIX. Si domum novam aedificaveris. C. Non arabis in vitulo et asino. CI. Si quis acceperit uxorem, et oderit eam. CII. Si inventus fuerit adulter cum adultera. CIII. Si dormierit aliquis cum puella desponsata. CIV. Si in campo invenerit quis puellam desponsatam, et vim fecerit ei. CV. Si invenerit quis puellam virginem, et dormierit cum ea. CVI. Non accipiet homo uxorem patris sui. CVII. Non intrabit abscisus in Ecclesiam Domini. CVIII. Non intrabit fornicaria, nec Ammanites et Moabites in Ecclesiam Domini. CIX. Non abominabis Idumaeum, neque Aegyptium. CX. Si fuerit homo immundus, exibit extra castra. CXI. Non trades servum domino suo. CXII. Non erit Israelites fornicaria. CXIII. Non inferes mercedem fornicariae. CXIV. Non exiges a fratre tuo usuram. CXV. Si voveris votum Domino, non tardes reddere illud. CXVI. Si intraveris in vineam proximi tui. CXVII. Si intraveris in segetem proximi tui. CXVIII. Si quis acceperit uxorem, et invenerit in ea rem turpem. CXIX. Si quis acceperit uxorem in recenti, non exiet ad bellum. CXX. Non pignorabis molam. CXXI. Si captus fuerit fur. CXXII. In mente habe quae fecerit Dominus Mariae. CXXIII. Debitorem non pignorabis per vim. CXXIV. In pignore pauperis non dormies, et mercedem laboranti ne tarde reddideris. CXXV. Non morientur patres pro filiis. CXXVI. Non declinabis judicium advenae, et orphani, et viduae. CXXVII. Non pignorabis viduam. CXXVIII. Si secaveris segetem. CXXIX. Si collegeris olivam. CXXX. Si vindemiabis vineam. CXXXI. Si judicaveris impium, dabis ei quadraginta flagella. CXXXII. Non infraenabis bovem triturantem. CXXXIII. Si mortuus fuerit quis habens uxorem sine filiis, accipiet eam frater ejus. CXXXIV. Si noluerit homo accipere uxorem fratris sui. CXXXV. Si rixaverint duo homines in se. CXXXVI. Non erit tibi pondus iniquum, et mensurae duplices. CXXXVII. In mente habe quanta tibi fecerit Amalec. CXXXVIII. Cum introieritis in terram, quam Dominus Deus dabit vobis. CXXXIX. Et dixit Moyses ad populum, tacete, et audite. CXL. Hi stabunt benedicere plebem, et hi maledicere. CXLI. Maledictus omnis qui fecerit haec. CXLII. Si custodieritis praecepta Domini, venient super vos benedictiones istae. CXLIII. Si non audieritis, venient in vos maledictiones istae. CXLIV. Vocavit Moyses omnes filios Israel, et dixit ad eos: Scitis quanta fecerit Dominus Pharaoni propter vos. CXLV. Quae sunt absconsa Deo, quae autem palam nobis. CXLVI. Prope est verbum in ore tuo, et in corde tuo. CXLVII. Ecce dedi ante oculos tuos vitam et mortem. CXLVIII. Et consummavit Moses omnia verba ista. CXLIX. Et vocavit Moyses Jesum, et dixit ei: Viriliter age, et convalesce. CL. Dixit Dominus ad Mosen: Tu dormies cum patribus tuis, et fornicabitur plebs haec post deos alienos. CLI. Scripsit Moyses canticum hoc. CLII. Dixit Dominus ad Moysen: Ascende in montem Abarim, et morere ibi. CLIII. Benedixit Moyses homo Dei filios Israel. CLIV. Mortuus est Moyses in terra Moab. CLV. Et non fuit propheta in Israel sicut fuit Moyses. INCIPIT LIBER ELLE ADDABARIM Qui Graece dicitur DEUTERONOMIUM. [T. I. C. I, Cap. I.] Haec sunt verba, quae locutus est Moses ad omnem Israel trans Jordanem [h. in transitu Jordanis] in solitudine campestri [h. in campestri], contra mare Rubrum inter Pharan et Thophel et Laban et Aseroth, ubi auri [h. et abundantia auri] est plurimum: undecim diebus de Horeb per viam montis Seir usque Cades-Barne [h. undecim dierum iter de Horeb ad montem Seir usque Cades-Barne]. Quadragesimo anno [et factum est quadragesimo anno], undecimo mense, prima die mensis, locutus est Moses ad filios omnia, quae praeceperat illi Dominus, ut diceret eis: postquam percussit Seon regem Amorrhaeorum, qui habitavit in Esebon, et Og regem Basan, qui mansit in Astaroth, et in Edrai, trans Jordanem [h. in transitu Jordanis] in terra Moab. Coepitque Moses explanare legem [h. legem hanc], et dicere: Dominus Deus noster locutus est ad nos in Horeb, dicens: Sufficit vobis quod in hoc monte mansistis: revertimini, et venite [h. respicite, et venite] ad montem Amorrhaeorum, et ad caetera quae ei proxima sunt campestria atque montana, et ad humiliora loca contra Meridiem, et juxta littus maris, terram Chananaeorum, et Libani usque ad flumen magnum Euphraten. En, inquit, tradidi vobis: ingredimini et possidete eam; super qua juravit Dominus patribus vestris, Abraham, Isaac, et Jacob, ut daret illam eis, et semini eorum post eos. [B. I, C. II.] Dixique vobis illo in tempore: Non possum solus sustinere vos: quia Dominus Deus vester multiplicavit vos, et estis hodie sicut stellae coeli, plurimi. (Dominus Deus patrum vestrorum addat ad hunc numerum multa millia, et benedicat vobis sicut locutus est.) Non valeo solus negotia vestra sustinere, et pondus ac jurgia. Date e vobis viros sapientes et gnaros, et quorum conversatio sit probata in tribubus vestris, ut ponam eos vobis principes. Tunc respondistis mihi: Bona res est, quam vis facere. Tulique de tribubus vestris viros sapientes, et nobiles, et constitui eos principes, tribunos, et centuriones, et quinquagenarios ac decanos, qui docerent vos singula. Praecepique eis, dicens: Audite illos, et quod justum est, judicate, sive civis sit ille, sive peregrinus. Nulla erit distantia personarum, ita parvum audietis ut magnum: nec accipietis cujusquam personam, quia Dei judicium est. Quod si difficile vobis aliquid visum fuerit, referte ad me, et ego audiam. Praecepique omnia quae facere deberetis. [C. III.] Profecti autem de Horeb, transivimus per eremum terribilem et maximam, quam vidistis, per viam montis Amorrhaei, sicut praeceperat Dominus Deus noster nobis. Cumque venissemus in Cades-Barne, dixi vobis: Venistis ad montem Amorrhaei, quem Dominus Deus noster daturus est nobis. Vide terram, quam Dominus Deus tuus dat tibi: ascende, et posside eam, sicut locutus est tibi Dominus Deus patrum tuorum: noli metuere, nec quidquam paveas. [C. IV.] Et accessistis ad me omnes, atque dixistis: Mittamus viros, qui considerent terram [h. ante conspectum nostrum], et renuntient per quod iter debeamus ascendere, et ad quas pergere civitates. [B. II.] Cumque mihi sermo placuisset, misi e vobis duodecim viros, singulos de tribubus suis. Qui cum perrexissent, et ascendissent in montana, venerunt usque ad vallem Botri [h. usque ad torrentem Botri], et considerata terra, sumentes de fructibus ejus, ut ostenderent ubertatem, attulerunt ad nos, atque dixerunt: Bona est terra, quam Dominus Deus noster daturus est nobis. [C. V.] Et noluistis ascendere, sed increduli ad sermonem Domini Dei nostri murmurati estis in tabernaculis vestris, atque dixistis: Odit nos Dominus, et idcirco eduxit nos de terra Aegypti, ut traderet nos in manu Amorrhaei, atque deleret. Quo [h. Fratres nostri] ascendemus? nuntii terruerunt cor nostrum dicentes: Maxima multitudo est, et nobis statura procerior: urbes magnae, et ad coelum usque munitae, filios Enacim vidimus ibi. Et dixi vobis: Nolite metuere, nec timeatis eos: [C. VI.] Dominus Deus, qui ductor est vester, pro vobis ipse pugnabit, sicut fecit in Aegypto, videntibus cunctis. Et in solitudine (ipse vidisti) portavit te Dominus Deus tuus, ut solet homo gestare parvulum [h. non habet, parvulum] filium suum, in omni via, per quam ambulastis, donec veniretis ad locum istum. Et nec sic quidem credidistis Domino Deo vestro, qui praecessit vos in via, et metatus est locum in quo tentoria [h. castra] figere deberetis, nocte ostendens vobis iter per ignem, et die per columnam nubis. [C. VII.] Cumque audisset Dominus vocem sermonum vestrorum, iratus juravit, et ait: Non videbit quispiam de hominibus generationis hujus pessimae terram bonam, quam sub juramento pollicitus sum patribus vestris, praeter Chaleb filium Jephonne. Ipse enim videbit eam, et ipsi dabo terram, quam calcavit, et filius ejus, quia secutus est Dominum. Nec miranda indignatio in populum, cum mihi quoque iratus Dominus propter vos dixerit: [C. VIII.] Nec tu ingredieris illuc: sed Josue, filius Nun, minister tuus, ipse intrabit pro te. Hunc exhortare et robora, et ipse terram sorte dividet Israeli. Parvuli vestri, de quibus dixistis, quod captivi ducerentur, et filii qui hodie boni ac mali ignorant distantiam, ipsi ingredientur, et ipsis dabo terram, et possidebunt eam. Vos autem revertimini et abite in solitudinem per viam maris Rubri. Et respondistis mihi: Peccavimus Domino: [C. IX.] Ascendemus atque pugnabimus, sicut praecepit Dominus Deus noster. Cumque instructi armis pergeretis in montem, ait mihi Dominus: Dic ad eos: Nolite ascendere, neque pugnetis, non enim sum vobiscum: ne cadatis coram inimicis vestris. Locutus sum, et non audistis: sed adversantes imperio Domini, et tumentes superbia, ascendistis in montem. Itaque egressus Amorrhaeus, qui habitabat in montibus [h. in monte et obviam], veniens, persecutus est vos, sicut solent apes persequi: et cedidit de Seir usque Horma. Cumque reversi ploraretis coram Domino, non audivit vos, nec voci vestrae voluit acquiescere. Sedistis ergo in Cades-Barne multo tempore. [C. X, Cap. II.] Profectique inde venimus in solitudinem, quae ducit ad mare Rubrum, sicut mihi dixerat Dominus, et circumivimus montem Seir longo tempore. [B. III.] Dixitque Dominus ad me: Sufficit vobis circumire montem istum: ite contra Aquilonem, et populo praecipe, dicens: Transibitis per terminos fratrum vestrorum filiorum Esau, qui habitant in Seir, et timebunt vos. Videte ergo diligenter, ne moveamini contra eos. Neque enim dabo vobis de terra eorum quantum potest unius pedis calcare vestigium, quia in possessionem Esau dedi montem Seir. Cibos [h. Cibum] emetis ab eis pecunia, et comedetis: aquam emptam haurietis, et bibetis. Dominus Deus tuus benedixit tibi in omni opere manuum tuarum: novit iter tuum, quomodo transieris solitudinem hanc magnam, per quadraginta annos habitans tecum Dominus Deus tuus, et nihil tibi defuit. Cumque transissemus fratres nostros filios Esau, qui habitabant in Seir, per viam campestrem de Elath, et de Asion-Gaber, venimus ad iter, quod ducit in desertum Moab. Dixitque Dominus ad me: Non pugnes contra Moabitas, nec ineas adversus eos praelium: non enim dabo tibi quidquam de terra eorum, quia filii Lot tradidi Ar in possessionem. Emim primi fuerunt habitatores ejus, populus magnus, et validus, et tam excelsus, ut de Enacim stirpe, quasi gigantes, crederentur, et essent similes filiorum Enacim. Denique Moabitae appellant eos Emim. In Seir autem prius habitaverunt Horim: quibus expulsis atque deletis, habitaverunt filii Esau, sicut fecit Israel in terra possessionis suae, quam dedit ei Dominus. Surgentes ergo ut transiremus torrentem Zared, venimus ad eum. Tempus autem, quo ambulavimus de Cades-Barne usque ad transitum torrentis Zared, triginta et octo annorum fuit: donec consumeretur omnis generatio hominum bellatorum de castris, sicut juraverat Dominus: Cujus manus fuit adversum eos, ut interirent de castrorum medio. [B. IV.] Postquam autem universi ceciderunt pugnatores: [T. II.] Locutus est Dominus ad me, dicens: Tu transibis hodie terminos Moab, urbem nomine Ar, et accedens in vicina filiorum Ammon, cave ne pugnes contra eos, nec movearis ad praelium: non enim dabo tibi de terra filiorum Ammon, quia filiis Lot dedi eam in possessionem. Terra gigantum reputata est: et in ipsa olim habitaverunt gigantes, quos Ammonitae vocant Zomzommim, populus magnus, et multus, et procerae longitudinis, sicut Enacim, quos delevit Dominus a facie eorum, et fecit illos habitare pro eis, sicut fecerat filiis Esau, qui habitant in Seir, delens Horraeos, et terram eorum illis tradens, quam possident usque in praesens. Evaeos quoque, qui habitabant in Aserim usque Gazam, Cappadoces expulerunt: qui egressi de Cappadocia deleverunt eos, et habitaverunt pro illis. [h. Evaeos quoque, qui habitabant in Aserim usque Gazam, Cappadoces qui habitabant in Cappadocia, deleverunt, et habitaverunt pro illis.] [B. V.] Surgite, et transite torrentem Arnon: ecce tradidi in manu tua Seon regem Esebon Amorrhaeum, et terram ejus incipe possidere, et committe adversus eum praelium. Hodie incipiam mittere terrorem atque formidinem tuam in populos, qui habitant sub omni coelo, ut audito nomine tuo [h. ut audita fama tua], paveant, et in morem parturientium contremiscant, et dolore teneantur [h. contremiscant in conspectu tuo]. Misi ergo nuntios de solitudine Cademoth ad Seon regem Esebon verbis pacificis, dicens: [h.] Transibo per terram tuam, publica gradiar via: non declinabo neque ad dexteram, neque ad sinistram. Alimenta pretio vende mihi, ut vescar: aquam pecunia tribue, et sic bibam. Tantum est, ut mihi concedas transitum, sicut fecerunt filii Esau, qui habitant in Seir, et Moabitae, qui movantur in Ar: donec veniam ad Jordanem, et transeam in terram quam Dominus Deus noster daturus est nobis. Noluitque Seon rex Esebon dare nobis transitum: quia induraverat Dominus Deus tuus spiritum ejus, et obfirmaverat cor illius, ut traderetur in manus tuas, sicut nunc vides. Dixitque Dominus ad me: Ecce coepi tradere tibi Seon, et terram ejus, incipe possidere eam. Egressusque est Seon obviam nobis cum omni populo suo ad praelium in Jesa. Et tradidit eum Dominus Deus noster nobis: percussimusque eum cum filiis suis et omni populo suo. Cunctasque urbes in tempore illo cepimus, interfectis habitatoribus earum, viris ac mulieribus et parvulis. Non reliquimus in eis quidquam: absque jumentis, quae in partem venere praedantium, et spoliis urbium quas cepimus ab Aroer, quae est super ripam torrentis Arnon, et oppido quod in valle situm est, usque Galaad. Non fuit vicus et civitas, quae nostras effugeret manus: omnes tradidit Dominus Deus noster nobis. Absque terra filiorum Ammon, ad quam non accessimus, et cunctis quae adjacent torrenti Jebboc, et urbibus montanis, universisque locis a quibus nos prohibuit Dominus Deus noster. [Cap. III.]
Itaque conversi ascendimus per iter Basan: egressusque est Og rex Basan in occursum nobis cum populo suo [h. cum omni populo suo] ad bellandum in Edrai. Dixitque Dominus ad me: Ne timeas eum: quia in manu tua traditus est cum omni populo ac terra sua: faciesque ei sicut fecisti Seon regi Amorrhaeorum, qui habitavit in Esebon. Tradidit ergo Dominus Deus noster in manibus nostris etiam Og regem Basan, et universum populum ejus: percussimusque eos usque ad internecionem, vastantes cunctas civitates illius uno tempore [h. in illo tempore]. Non fuit oppidum, quod nos effugeret: sexaginta urbes, omnem regionem Argob regni Og in Basan. Cunctae urbes erant munitae muris altissimis, portisque et vectibus, absque oppidis innumeris, quae non habebant muros. Et delevimus eos, sicut feceramus Seon regi Esebon, disperdentes omnem civitatem, virosque ac mulieres et parvulos; jumenta autem et spolia urbium diripuimus. Tulimusque illo in tempore terram de manu duorum regum Amorrhaeorum, qui erant trans Jordanem [h. qui erant in transitu Jordanis]: a torrente Arnon usque ad montem Hermon, quem Sidonii Sarion vocant, et Amorrhaei Sanir: omnes civitates, quae sitae sunt in planitie, et universam terram Galaad et Basan usque Selcha et Edrai civitates regni Og in Basan. Solus quippe Og rex Basan restiterat de stirpe gigantum.
[B. VI.] Monstratur lectus ejus ferreus, qui est in Rabbath [h. ecce lectus ejus, ferreus est in Rabbath] filiorum Ammon, novem cubitos habens longitudinis, et quatuor latitudinis ad mensuram cubiti virilis manus [h. ad cubitum viri]. Terramque possedimus [h. Hanc quoque terram, quam possedimus] in tempore illo ab Aroer, quae est super ripam torrentis Arnon, usque ad mediam partem montis Galaad, et civitates illius dedi Ruben, et Gad. Reliquam autem partem Galaad, et omnem Basan regni Og, tradidi dimidiae tribui Manasse, omnem regionem Argob: cuncta Basan vocatur terra Gigantum. Jair filius Manasse possedit omnem regionem Argob usque ad terminos Gesuri et Machathi. Vocavitque ex nomine suo Basan, Avoth Jair, id est, Villas Jair [h. non habet, id est, villas Jair], usque in praesentem diem. Machir quoque dedi Galaad. Et tribubus Ruben, et Gad dedi de terra [h. non habet, terra] Galaad usque ad torrentem Arnon medium torrentis, et confinium usque ad torrentem Jebboc, qui est terminus filiorum Ammon, et planitiem solitudinis, atque Jordanem, et terminos Chenereth [h. et solitudinem atque Jordanem, et terminum de Chenereth] usque ad mare deserti, quod est salsissimum, ad radices montis Phasga contra orientem. Praecepique vobis in tempore illo dicens: Dominus Deus vester dat vobis terram hanc in haereditatem, expediti praecedite fratres vestros filios Israel omnes viri robusti, absque uxoribus, et parvulis, ac jumentis. Novi enim quod plura habeatis pecora, et in urbibus remanere debebunt, quas tradidi vobis, donec requiem tribuat Dominus fratribus vestris, sicut vobis tribuit, et possideant etiam ipsi terram, quam daturus est eis trans Jordanem: tunc revertetur unusquisque in possessionem suam, quam dedi vobis. [B. VII.] Josue quoque in tempore illo praecepi, dicens: Oculi tui viderunt quae fecit Dominus Deus vester duobus his regibus: sic faciet omnibus regnis, ad quae transiturus es. Ne timeas [h. Ne timeatis] eos. Dominus enim Deus vester pugnabit pro vobis. Precatusque sum Dominum in tempore illo, dicens: Domine Deus [h. Domine, Domine], tu coepisti ostendere servo tuo magnitudinem tuam, manumque fortissimam. Neque enim est alius Deus, vel in coelo, vel in terra, qui possit facere opera tua, et comparari fortitudini tuae. Transibo [h. Transeam, obsecro] igitur, et videbo terram hanc optimam trans Jordanem, et montem istum egregium, et Libanum. Iratusque est Dominus mihi propter vos, nec exaudivit me, sed dixit mihi: Sufficit tibi; nequaquam ultra loquaris de hac re ad me. Ascende cacumen Phasgae, oculos tuos circumfer ad occidentem, et aquilonem, austrumque et orientem, et aspice: nec enim transibis Jordanem istum. Praecipe Josue, et corrobora eum, atque conforta: quia ipse praecedet populum istum, et dividet eis terram quam visurus es. Mansimusque in valle contra fanum Phohor.
[T. III, B. IX, C. XII, Cap. IV.] Et nunc, Israel, audi praecepta et judicia, quae ego doceo te: ut faciens ea, vivas, et ingrediens possideas terram, quam Dominus Deus patrum vestrorum daturus est vobis. Non addetis ad verbum, quod vobis loquor [h. quod ego praecipio vobis], neque auferetis ex eo: custodite mandata Domini Dei vestri, quae ego praecipio vobis. Oculi vestri viderunt omnia, quae fecit Dominus contra Beel-Phegor, quomodo contriverit omnes cultores ejus de medio vestri. Vos autem qui adhaeretis Domino Deo vestro, vivitis universi usque in praesentem diem. Scitis quod docuerim vos praecepta atque justitias, sicut mandavit mihi Dominus Deus meus: sic facietis ea in terra, quam possessuri estis: et observabitis et implebitis opere [h. atque judicia, sic ut praecepit mihi Dominus Deus meus, ut faciatis ea in terra quam possessuri estis, et observetis et impleatis opere [Haec est enim vestra sapientia et intellectus coram populis, ut audientes universa praecepta haec, dicant: En populus sapiens et intelligens, gens magna [h. gens magna haec]. Nec est alia natio tam grandis, quae habeat deos appropinquantes sibi, sicut Dominus [ Vulg. tac. Dominus] Deus noster adest cunctis obsecrationibus nostris. Quae est enim alia gens sic inclyta, ut habeat caeremonias, justaque judicia, et universam legem [h. juxta universam legem], quam ego proponam hodie ante oculos vestros [h. ante conspectum vestrum]? [B. X.] Custodi igitur temetipsum, et animam tuam sollicite. Ne obliviscaris verborum, quae viderunt oculi tui, et ne excidant de corde tuo cunctis diebus vitae tuae. Docebis ea filios ac nepotes tuos: diem [ Vulg. a die] in quo steti coram Domino Deo tuo in Horeb, quando Dominus locutus est mihi, dicens: Congrega ad me populum, ut audiant sermones meos, et discant timere me omni tempore quo vivunt in terra, doceantque filios suos. Et accessistis [h. Et accessistis et stetistis] ad radices montis, qui ardebat usque ad coelum: erantque in eo tenebrae, nubes, et caligo. Locutusque est Dominus ad vos de medio ignis. Vocem verborum ejus audistis, et formam penitus non vidistis. Et ostendit [h. Et annuntiavit] vobis pactum suum, quod praecepit, ut faceretis, et [h. non habet, et] decem verba, quae scripsit in duabus tabulis lapideis. Mihique mandavit in illo tempore, ut docerem vos caeremonias et judicia, quae facere deberetis in terra, quam possessuri estis. Custodite igitur sollicite animas vestras. [B. XI, C. XIII.] Non vidistis aliquam similitudinem, in die qua locutus est vobis Dominus in Horeb de medio ignis: ne forte decepti faciatis vobis sculptam similitudinem, aut imaginem masculi vel feminae [h. sculptam similitudinem idoli, imaginem masculi, vel feminae], similitudinem omnium jumentorum quae sunt super terram, vel avium sub coelo volantium, atque reptilium quae moventur in terra, sive piscium, qui sub terra morantur in aquis. [B. XII.] Ne forte [h. Et ne forte] elevatis oculis ad coelum, videas solem et lunam, et omnia astra coeli, et errore deceptus adores ea, et colas quae creavit Dominus Deus tuus in ministerium cunctis gentibus, quae sub coelo sunt [h. quae divisit Dominus Deus tuus cunctis ge tibus quae sub coelo sunt]. Vos autem tulit Dominus, et eduxit de fornace ferrea Aegypti, ut haberet populum haereditarium, sicut est in praesenti die. [B. XIII, C. XIV.] Iratusque est Dominus contra me propter sermones vestros, et juravit ut non transirem Jordanem, nec ingrederer terram optimam, quam daturus est vobis [h. vobis in haereditatem]. Ecce morior in hac humo, non transibo Jordanem: vos transibitis, et possidebitis terram egregiam. Cave ne quando obliviscaris pacti Domini Dei tui, quod pepigit tecum: et facias tibi sculptam similitudinem eorum, quae fieri Dominus prohibuit: quia Dominus Deus tuus ignis consumens est, Deus aemulator. [B. XIV.] Si genueritis [h. Cum genueritis] filios ac nepotes, et morati fueritis in terra, deceptique feceritis vobis aliquam similitudinem, patrantes malum coram Domino Deo vestro, ut eum ad iracundiam provocetis: testes invoco hodie coelum et terram, cito perituros vos esse de terra, quam, transito Jordane, possessuri estis. Non habitabitis in ea longo tempore, sed delebit vos Dominus, atque disperget in omnes gentes, et remanebitis pauci numero [ Vulg. tac. numero] in nationibus, ad quas vos ducturus est Dominus. Ibique servietis diis, qui hominum manufabricati sunt, ligno et lapidi, qui non vident, non audiunt, non comedunt, non odorantur. [B. XV.] Cumque quaesieris ibi Dominum Deum tuum, invenies eum: si tamen toto corde quaesieris, et tota tribulatione [h. Si tamen toto corde et animo quaesieris eum . . . tribulatio h . . . ] animae tuae. Postquam te invenerint omnia quae praedicta sunt, novissimo tempore reverteris ad Dominum Deum tuum, et audies vocem ejus. Quia Deus misericors, Dominus Deus tuus est: non dimittet te, nec omnino delebit, neque obliviscetur pacti, in quo juravit [h. quod juravit] patribus tuis. [B. XVI, C. XV.] Interroga de diebus antiquis, qui fuerunt ante te ex die quo creavit Deus hominem super terram, a summo coeli usque ad summum ejus, si facta est aliquando hujuscemodi res, aut umquam cognitum est, ut audiret populus vocem Dei loquentis de medio ignis, sicut tu audisti et vixisti [h. et vixit]: si fecit Deus ut ingrederetur, et tolleret sibi gentem de medio nationum, per tentationes, signa, atque portenta, per pugnam, et robustam manum, extentumque brachium, et horribiles visiones, juxta omnia quae fecit pro vobis Dominus Deus vester in Aegypto, videntibus oculis tuis: ut scires quoniam Dominus ipse est Deus, et non est alius praeter unum [h. praeter eum]. De coelo te fecit audire vocem suam, ut doceret te: et in terra ostendit tibi ignem suum maximum, et audisti verba illius de medio ignis, quia dilexit patres tuos, et elegit semen eorum post eos. Eduxitque te praecedens in virtute sua magna ex Aegypto, ut deleret nationes maximas et fortiores te in introitu tuo: et introduceret te, daretque tibi terram earum in possessionem, sicut cernis in praesenti die. Scito ergo hodie, et cogitato in corde tuo, quod Dominus ipse sit Deus in coelo sursum, et in terra deorsum, et non sit alius. Custodi praecepta ejus atque mandata, quae ego praecipio tibi: ut bene sit tibi [h. praecipio tibi hodie ], et filiis tuis post te, et permaneas multo tempore super terram, quam Dominus Deus tuus daturus est tibi.
[B. XVII, C. XVI.] Tunc separavit Moses tres civitates trans Jordanem [h. in transitu Jordanis] ad Orientalem plagam, ut confugiat ad eas qui occiderit nolens proximum suum, nec fuerit ei inimicus ante unum et alterum diem [h. nec fuerit ei inimicus ab heri et nudius tertius], et ad harum aliquam urbium possit evadere: Bosor in solitudine, quae sita est in terra campestri de tribu Ruben: et Ramoth in Galaad, quae est in tribu Gad: et Golan in Basan, quae est in tribu Manasse. [C. XVII.] Ista est lex, quam proposuit Moses coram filiis Israel, et haec testimonia et caeremoniae atque judicia, quae locutus est ad filios Israel, quando egressi sunt de Aegypto, trans Jordanem [h. in transitu Jordanis] in valle contra fanum Phohor in terra Seon regis Amorrhaei, qui habitavit in Esebon, quem percussit Moses, filiique Israel egressi ex Aegypto. Possederuntque terram ejus, et terram Og regis Basan, duorum regum Amorrhaeorum, qui erant trans [h. in transitu] Jordanem ad solis ortum: ab Aroer, quae sita est super ripam torrentis Arnon, usque ad montem Sion, qui est et Hermon, omnem planitiem trans Jordanem ad orientalem plagam, usque ad mare solitudinis, et usque ad radices montis Phasga.
Vocavitque Moses omnem Israelem, et dixit ad eum [h. ad eos]: Audi, Israel, caeremonias atque judicia, quae ego loquor in auribus vestris hodie: discite ea, et opere complete. Dominus Deus noster pepigit nobiscum foedus in Horeb. Non cum patribus nostris iniit pactum [h. pactum hoc], sed nobiscum qui impraesentiarum sumus, et vivimus. Facie ad faciem locutus est nobis in monte de medio ignis. Ego sequester et medius fui inter Dominum et vos in tempore illo, ut annuntiarem vobis verba ejus. Timuistis enim ignem, et non ascendistis in montem, et ait: [B. XVIII.] Ego Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra Aegypti, de domo servitutis. [1 Praecept. ] Non habebis Deos alienos in conspectu meo. [2 Praec. ] Non facies tibi sculptile, nec [h. non habet nec] similitudinem omnium, quae in coelo sunt desuper, et quae in terra deorsum, et quae versantur in aquis sub terra. Non adorabis ea, et non coles. Ego enim sum Dominus Deus tuus: Deus aemulator, reddens iniquitatem patrum super filios in tertiam et quartam generationem his qui oderunt me, et faciens misericordiam in multa [h. Non habet multa] millia diligentibus me, et custodientibus praecepta mea. [3 Praec. ] Non usurpabis nomen Domini Dei tui frustra [h. Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum]: quia non erit impunitus qui super re vana nomen ejus assumpserit. [4 Praec. ] Observa diem sabbati, ut sanctifices eum, sicut praecepit tibi Dominus Deus tuus. Sex diebus operaberis, et facies omnia opera tua. Septimus dies sabbati est, id est, requies Domini Dei tui [b. Septimus dies sabbati est Domini Dei tui]. Non facies in eo quidquam operis tu, et filius tuus, et filia, servus et ancilla, et bos, et asinus, et omne jumentum tuum, et peregrinus qui est intra portas tuas, ut requiescat servus tuus, et ancilla tua, sicut et tu. Memento quod et ipse servieris in Aegypto, et eduxerit te inde Dominus Deus tuus in manu forti, et brachio extento. Idcirco praecepit tibi [h. Idcirco praecepit tibi Dominus Deus tuus], ut observares diem sabbati. [5. Praec. ] Honora patrem tuum et matrem, sicut praecepit tibi Dominus Deus tuus, ut longo vivas tempore, et bene sit tibi in terram, quam Dominus Deus tuus daturus est tibi. [6 Praec. ] Non occides. [7 P. ] Neque moechaberis. [8 P. ] Furtumque non facies. [9 P. ] Nec loqueris contra proximum tuum falsum testimonium. [10 P. ] Non concupisces uxorem proximi tui: non domum, non agrum, non servum, non ancillam, non bovem, non asinum et universa quae illius sunt. [C. XVIII.] Haec verba locutus est Dominus ad omnem multitudinem vestram in montem de medio ignis et nubis, et caliginis, voce magna, nihil addens amplius, et scripsit ea in duabus tabulis lapideis, quas tradidit mihi. Vos autem postquam audistis vocem de medio tenebrarum, et montem ardere vidistis, accessistis ad me omnes principes tribuum, et majores natu, atque dixistis: Ecce ostendit nobis Dominus Deus noster majestatem et magnitudinem suam. Vocem ejus audivimus de medio ignis, et probavimus hodie quod, loquente Deo cum homine, vixerit homo. Cur ergo moriemur, et devorabit nos ignis hic maximus? Si enim audierimus ultra vocem Domini Dei nostri, moriemur. Quid est omnis caro, ut audiat vocem Dei [h. Quae est omnis caro quae audivit vocem Domini] viventis, qui de medio ignis loquitur sicut nos audivimus, et possit vivere? Tu magis accede, et audi cuncta quae dixerit Dominus Deus noster tibi: loquerisque ad nos, et nos audientes faciemus ea. [C. XIX.] Quod cum audisset Dominus, ait ad me: Audivi vocem verborum populi hujus, quae locuti sunt tibi: bene omnia sunt locuti. Quis det talem eos habere mentem, ut timeant me, et custodiant universa mandata mea in omni tempore [h. cunctis diebus], ut bene sit eis, et filiis eorum in sempiternum? Vade, et dic eis: Revertimini in tentoria vestra. Tu vero hic sta mecum, et loquar tibi omnia mandata, et caeremonias atque judicia: quae docebis eos, ut faciant ea in terra, quam dabo illis in possessionem. Custodite igitur, et facite quae praecepit Dominus Deus vobis: non declinabitis neque ad dexteram, neque ad sinistram: sed per viam, quam praecepit Dominus Deus vester, ambulabitis. Ut vivatis, et bene sit vobis, et protelentur dies in terra possessionis vestrae.
[B. XX, Cap. VI.] Haec sunt praecepta, et caeremoniae, atque judicia, quae mandavit Dominus Deus vester ut docerem vos, et faciatis ea in terra, ad quam transgredimini possidendam, ut timeas Dominum Deum tuum, et custodias omnia mandata et praecepta ejus, quae ego praecipio tibi, et filiis, ac nepotibus tuis, cunctis diebus vitae tuae, ut prolongentur dies tui. Audi, Israel, et observa ut facias, et bene sit tibi, et multipliceris amplius (sicut pollicitus est Dominus Deus patrum tuorum tibi) in terra lacte et melle manante. [T. V, C. XIX.] Audi, Israel: Dominus Deus noster, Deus unus [h. Audi, Israel, Dominus Deus noster, Dominus unus] est. Et diliges Dominum Deum tuum ex tote corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota fortitudine tua. Eruntque verba haec, quae ego praecipio tibi hodie, in corde tuo: et narrabis ea filiis tuis, et meditaberis, sedens in domo tua, et ambulans in itinere, dormiens atque consurgens. Et ligabis ea quasi signum in manu tua, eruntque, et movebuntur inter oculos tuos [h. ut signum super manum tuam, eruntque phylacteria inter oculos tuos], scribesque ea in limine et ostiis domus tuae [h. super postes domus tuae, et in januis tuis]. Cumque introduxerit te Dominus Deus tuus in terram, pro qua juravit patribus tuis, Abraham, Isaac, et Jacob, et dederit tibi civitates magnas et optimas, quas non aedificasti, domos plenas cunctarum opum, quas non exstruxisti [h. quas non implesti], cisternas quas non fodisti, vineta et oliveta, quae non plantasti, et comederis, et saturatus fueris: cave diligenter ne obliviscaris Domini, qui eduxit te de terra Aegypti, de domo servitutis. [C. XX.] Dominum Deum tuum timebis, et ipsi servies, ac per nomen illius jurabis. [C. XXI.] Non ibitis post deos alienos cunctarum gentium quae in circuitu vestro sunt: quoniam Deus aemulator, Dominus Deus tuus in medio tui: nequando irascatur furor Domini Dei tui contra te, et auferat te de superficie terrae. [B. XXI, C. XXII.] Non tentabis Dominum Deum tuum, sicut tentasti in loco tentationis [h. Non tentabitis Dominum Deum vestrum, sicut tentastis in tentationibus]. Custodi praecepta Domini Dei tui, ac testimonia et caeremonias, quas praecepit tibi: et fac quod placitum est et bonum in conspectu Domini, ut bene sit tibi: et ingressus possideas terram optimam, de qua juravit Dominus patribus tuis, ut deleret omnes inimicos tuos coram te, sicut locutus est. [B. XXII.] Cum interrogaverit te filius tuus cras, dicens: Quid sibi volunt testimonia haec, et caeremoniae, atque judicia, quae praecepit Dominus Deus noster vobis? dices ei: Servi eramus Pharaonis in Aegypto, et eduxit nos Dominus de Aegypto in manu forti: fecitque [h. deditque] signa atque prodigia magna et pessima in Aegypto contra Pharaonem, et omnem domum illius, in conspectu nostro [h. ante oculos nostros], et eduxit nos inde, ut introductis daret terram, super qua juravit patribus nostris. Praecepitque nobis Dominus, ut faciamus omnia legitima haec, et timeamus Dominum Deum nostrum, ut bene sit nobis cunctis diebus vitae nostrae, sicut est hodie. Eritque nostri misericors, si custodierimus, et fecerimus omnia praecepta ejus [h. haec] coram Domino Deo nostro, sicut mandavit nobis.
[B. XXIII, C. XXIII, Cap. VII.] Cum introduxerit te Dominus Deus tuus in terram, quam possessurus ingrederis, et deleverit gentes multas coram te, Hetthaeum, et Gergezaeum, et Amorrhaeum, Chananaeum, et Pherezaeum, et Evaeum, et Jebusaeum, septem gentes multo majoris numeri quam tu es, et robustiores te: tradideritque eas Dominus Deus tuus tibi, percuties eas usque ad internecionem. Non inibis cum eis foedus, nec misereberis earum, neque sociabis cum eis conjugia. [B. XXIV.] Filiam tuam non dabis filio ejus, nec filiam illius accipies filio tuo: quia seducet filium tuum, ne sequatur me, et ut magis serviat diis alienis. Irasceturque furor Domini, et delebit te cito. [B. XXV.] Quin potius haec facietis eis: Aras eorum subvertite, confringite statuas, lucosque succidite, et sculptilia comburite. Quia populus sanctus es Domino Deo tuo. Te elegit Dominus Deus tuus, ut sis ei populus peculiaris de cunctis populis, qui sunt super terram. [B. XXVI.] Non quia cunctas gentes numero vincebatis, vobis junctus est Dominus, et elegit vos, cum omnibus sitis populis pauciores: sed quia dilexit vos Dominus, et custodivit juramentum, quod juravit patribus vestris: eduxitque vos in manu forti, et redemit de domo servitutis, de manu Pharaonis regis Aegypti. Et scies, quia Dominus Deus tuus, ipse est Deus fortis et fidelis, custodiens pactum et misericordiam diligentibus se, et his qui custodiunt praecepta ejus, in mille generationes, et reddens odientibus se statim, ita ut disperdat eos, et ultra non differat, protinus eis restituens quod merentur. [B. XXVII, C. XXIV.] Custodi ergo praecepta et caeremonias atque judicia, quae ego mando tibi hodie ut facias. Si postquam audieris haec judicia, custodieris ea, et feceris, custodiet et Dominus Deus tuus tibi pactum, et misericordiam quam juravit patribus tuis, et diliget te ac multiplicabit benedicetque [h. et diliget te, benedicet, ac multiplicabit], fructui ventris tui, et fructui terrae tuae, frumento tuo, atque vindemiae, oleo, et armentis, gregibus ovium tuarum super terram, pro qua juravit patribus tuis, ut daret eam tibi. Benedictus eris inter omnes populos. Non erit apud te sterilis utriusque sexus, tam in hominibus quam in gregibus tuis. Auferet Dominus a te omnem languorem: et infirmitates Aegypti pessimas, quas novisti, non inferet tibi, sed cunctis hostibus tuis. [C. XXV.] Devorabis omnes populos, quos Dominus Deus tuus daturus est tibi. Non parcet eis oculus tuus, nec servies diis eorum, ne sint in ruinam tui. Si dixeris in corde tuo: Plures sunt gentes istae quam ego, quomodo potero delere [h. ejicere] eas? noli metuere, sed recordare quae fecerit Dominus Deus tuus Pharaoni, et cunctis Aegyptiis, plagas [h. tentationes] maximas, quas viderunt oculi tui, et signa atque portenta, manumque robustam, et extentum brachium, ut educeret te Dominus Deus tuus. Sic faciet cunctis populis, quos metuis. [B. XXVIII.] Insuper et crabrones mittet Dominus Deus tuus in eos, donec deleat omnes, atque disperdat qui te fugerint, et latere potuerint. Non timebis eos, quia Dominus Deus tuus in medio tui est. [B. XXIX.] Deus magnus et terribilis: ipse consumet nationes has in conspectu tuo paulatim atque per partes. Non poteris delere eas pariter: ne forte multiplicentur contra te bestiae terrae [h. agri]. Dabitque eos Dominus Deus tuus in conspectu tuo, et interficiet illos donec penitus deleantur. Tradet reges eorum in manus tuas, et disperdes nomina eorum sub coelo: nullus poterit resistere tibi [h. in conspectu tuo ], donec conteras eos. Sculptilia eorum [h. Sculptilia deorum ] igne combures [B. XXX.] Non concupisces argentum et aurum, de quibus facta sunt, neque assumes ex eis tibi quidquam, ne offendas, propterea quia abominatio est Domini Dei tui. Nec inferes quidpiam ex idolo in domum tuam, ne fias anathema, sicut illud est. Quasi spurcitiam detestaberis, et velut inquinamentum ac sordes abominationi habebis, quia anathema est.
[B. XXXI, C. XXVI, Cap. VIII.] Omne mandatum, quod ego praecipio tibi hodie, cave diligenter ut facias, ut possitis vivere, et multiplicemini, ingressique possideatis terram pro qua juravit Dominus patribus vestris. Et recordaberis cuncti itineris, per quod adduxit te Dominus Deus tuus quadraginta annis [h. ecce quadraginta annis] per desertum, ut affligeret te atque tentaret, et nota fierent quae in tuo animo versabantur, utrum custodires mandata illius, an non. [B. XXXII.] Afflixit te penuria [h. Afflixit te et esurire te fecit], et dedit tibi cibum manna, quod ignorabas tu, et patres tui: ut ostenderet tibi quod non in solo pane vivat homo, sed in omni verbo quod egreditur ex ore Domini. [B. XXXIII.] Vestimentum tuum, quo operiebaris, nequaquam vetustate defecit, et pes tuus non est subtritus, en quadragesimus annus est. Ut recogites in corde tuo, quia sicut erudit homo filium suum, sic Dominus Deus tuus erudivit te, ut custodias mandata Domini Dei tui, et ambules in viis ejus, et timeas eum. Dominus enim Deus tuus introducet te in terram bonam, terram rivorum [h. torrentium] aquarumque et fontium: in cujus campis et montibus erumpunt fluviorum abyssi: terram frumenti, hordei, ac vinearum, in qua ficus, et mala granata, et oliveta nascuntur: terram olei ac mellis. Ubi absque ulla penuria [h. egestate] comedes panem tuum, et rerum omnium abundantia perfrueris; cujus lapides ferrum sunt, et de montibus ejus aeris metalla fodiuntur: ut cum comederis et satiatus fueris, benedicas Domino Deo tuo pro terra optima, quam dedit tibi. [B. XXXIV, C. XXVII.] Observa et cave nequando obliviscaris Domini Dei tui, et negligas mandata ejus atque judicia et caeremonias, quas ego praecipio tibi hodie, ne postquam comederis et satiatus fueris, domos pulchras aedificaveris, et habitaveris in eis, habuerisque armenta boum, et ovium greges, argenti et auri, cunctarumque rerum copiam, elevetur cor tuum, et non reminiscaris Domini Dei tui, qui eduxit te de terra Aegypti, de domo servitutis, et ductor tuus fuit in solitudine magna atque terribili, in qua erat serpens flatu adurens, et scorpio ac dipsas, et nullae omnino aquae: qui eduxit rivos [h. aquam] de petra durissima, et cibavit te manna in solitudine, quod nescierunt patres tui. Et postquam afflixit ac probavit, ad extremum misertus est tui. [C. XXVIII.] Ne diceres in corde tuo: Fortitudo mea et robur manus meae, haec mihi omnia praestiterunt: sed recorderis Domini Dei tui, quod ipse tibi vires praebuerit, ut impleret pactum suum, super quo juravit patribus tuis, sicut praesens indicat dies. Sin autem oblitus Domini Dei tui, secutus fueris deos alienos, coluerisque illos et adoraveris: ecce nunc praedico tibi quod omnino dispereas. Sicut gentes, quas delevit Dominus in introitu tuo, ita et vos peribitis, si inobedientes fueritis voci Domini Dei vestri.
[T. VI, C. XXIX, Cap. IX.] Audi, Israel: Tu transgrederis [ Vulg. transgredieris] hodie Jordanem, ut possideas nationes maximas et fortiores te, civitates ingentes et ad coelum usque muratas, populum magnum atque sublimem, filios Enacim, quos ipse vidisti et audisti, quibus nullus potest ex adverso resistere [h. Quos tu novisti et audisti. Quis stabit coram filiis Enac?] [B. XXXV.] Scies ergo hodie quod Dominus Deus tuus ipse transibit ante te, ignis devorans atque consumens [h. Non habet atque consumens], qui conterat eos, et deleat atque disperdat ante faciem tuam velociter, sicut locutus est tibi. [B. XXXVI, C. XXX.] Ne dicas in corde tuo, cum deleverit eos Dominus Deus tuus in conspectu tuo [cum expulerit eos Dominus Deus tuus ante conspectum tuum]: Propter justitiam meam introduxit me Dominus ut terram hanc possiderem, cum propter impietates suas istae deletae sint nationes. Neque enim propter justitias tuas, et aequitatem cordis tui, ingrederis ut possideas terras earum: sed quia illae egerunt impie, introeunte te, deletae sunt: et ut compleret verbum suum Dominus, quod sub juramento pollicitus est patribus tuis, Abraham, Isaac et Jacob. Scito igitur quod non propter justitias tuas Dominus Deus tuus dederit tibi terram hanc optimam in possessionem, cum durissimae cervicis sis populus. [C. XXXI.] Memento, et ne obliviscaris, quomodo ad iracundiam provocaveris Dominum Deum tuum in solitudine. Ex eo die, quo es egressus ex Aegypto usque ad locum istum, semper adversum Dominum contendisti. [C. XXXII.] Nam et in Horeb provocasti eum, et iratus delere te voluit, quando ascendi in montem, ut acciperem tabulas lapideas, tabulas pacti quod pepigit vobiscum Dominus, et perseveravi [h. sedi] in monte quadraginta diebus ac noctibus, panem non comedens, et aquam non bibens. Deditque mihi Dominus duas tabulas lapideas scriptas digito Dei, et continentes omnia verba, quae vobis in monte locutus est de medio ignis, quando concio populi congregata est [B. XXXVII.] Cumque transissent quadraginta dies, et totidem noctes, dedit mihi Dominus duas tabulas lapideas, tabulas foederis. [C. XXXIII.] Dixitque mihi: Surge, et descende hinc cito, quia populus tuus, quem eduxisti de Aegypto, deseruerunt velociter viam quam demonstrasti [h. quam praecepisti] eis, feceruntque sibi conflatile. Rursumque ait Dominus ad me: Cerno quod populus iste durae cervicis sit: dimitte me ut conteram eum, et deleam nomen ejus de sub coelo, et constituam te super gentem [h. Et faciam te in gentem], quae hac major et fortior sit [C. XXXIV.] Cumque de monte ardente descenderem, et duas tabulas foederis utraque tenerem manu, vidissemque vos peccasse Domino Deo vestro, et fecisse vobis vitulum conflatilem, ac deseruisse velociter viam ejus, quam vobis ostenderat [h. praeceperat]: projeci tabulas de manibus meis, confregique eas in conspectu vestro [h. ante oculos vestros]. [B. XXXVIII, C. XXXV.] Et procidi ante Dominum sicut prius, quadraginta diebus et noctibus panem non comedens, et aquam non bibens, propter omnia peccata vestra quae gessistis contra Dominum, et eum ad iracundiam provocastis: timui enim indignationem et iram illius, qua adversum vos concitatus, delere vos voluit. Et exaudivit me Dominus etiam hac vice. [C. XXXVI.] Adversum Aaron quoque vehementer iratus, voluit eum conterere, et pro illo similiter deprecatus sum [h. deprecatus sum in tempore illo.] [C. XXXVII.] Peccatum autem vestrum quod feceratis, id est vitulum, arripiens, igne combussi, et in frusta comminuens, omninoque in pulverem redigens, projeci in torrentem, qui de monte descendit. [C. XXXVIII.] In incendio quoque et in tentatione, et in sepulcris concupiscentiae provocastis Dominum. [C. XXXIX.] Et quando misit vos de Cades-Barne, dicens: Ascendite et possidete terram, quam dedi vobis, et contempsistis imperium Domini Dei vestri, et non credidistis ei, neque vocem ejus audire voluistis: sed semper fuistis rebelles a die qua nosse vos coepi. [C. XL.) Et jacui coram Domino quadraginta diebus ac noctibus, quibus eum suppliciter deprecabar, ne deleret vos, ut fuerat comminatus: et orans dixi: Domine Deus [h. et orans ad Dominum dixi: Domine, Domine], ne disperdas populum tuum, et haereditatem tuam, quam redemisti in magnitudine tua, quos eduxisti de Aegypto in manu forti. Recordare servorum tuorum, Abraham, Isaac, et Jacob: ne aspicias duritiam populi hujus, et impietatem atque peccatum: ne forte dicant habitatores terrae, de qua eduxisti nos: Non poterat Dominus introducere eos in terram, quam pollicitus est eis, et oderat illos: idcirco eduxit, ut interficeret eos in solitudine. Qui sunt populus tuus et haereditas tua, quos eduxisti in fortitudine tua magna, et in brachio tuo extento.
[B. XXXIX, C. XLI, Cap. X.] In tempore illo dixit Dominus ad me: Dola tibi duas tabulas lapideas, sicut priores fuerunt, et ascende ad me in montem: faciesque arcam ligneam, et scribam in tabulis verba, quae fuerunt in his quas ante confregisti, ponesque eas in arca. Feci igitur arcam de lignis settim. [C. XLII.] Cumque dolassem duas tabulas lapideas instar priorum, ascendi in montem, habens eas in manibus. Scripsitque in tabulis, juxta id quod prius scripserat, verba decem, quae locutus est Dominus ad vos in monte de medio ignis, quando populus congregatus est: dedit eas mihi [h. in die congregationis, et dedit eas Dominus mihi] [C. XLIII.] Reversusque de monte, descendi et posui tabulas in arcam, quam feceram, quae hucusque ibi sunt, sicut mihi praecepit Dominus. Filii autem Israel moverunt castra ex Beroth filiorum Jacan in Mosera, ubi Aaron mortuus ac sepultus est, pro quo sacerdotio functus est filius ejus Eleazar. Inde venerunt in Gadgad [h. In Gud-god.]: de quo loco profecti, castrametati sunt in Jetabatha, in terra aquarum [h. in terra torrentium aquarum] atque torrentium. [C. XLIV.] Eo tempore separavit [h. separavit Dominus] tribum Levi, ut portaret arcam foederis Domini, et staret coram eo in ministerio, ac benediceret in nomine illius usque in praesentem diem. Quam ob rem non habuit Levi partem, neque possessionem cum fratribus [ Vulg. fructibus] suis: quia ipse Dominus possessio ejus est, sicut promisit ei Dominus [h. sicut locutus est ei Dominus] Deus tuus. Ego autem steti in monte, sicut prius, quadraginta diebus ac noctibus: exaudivitque me Dominus etiam hac vice, et te perdere noluit. Dixitque mihi: Vade et praecede populum, ut ingrediantur et possideant terram, quam juravi patribus eorum ut traderem eis. [T. VII, B. XL, C. XLV.] Et nunc, Israel, quid Dominus Deus tuus petit a te, nisi ut timeas Dominum Deum tuum, et ambules in viis ejus, et diligas eum, ac servias Domino Deo tuo in toto corde tuo, et in tota anima tua: custodiasque mandata Domini, et caeremonias ejus, quas ego hodie praecipio tibi, ut bene sit tibi? [B. XLI.] En Domini Dei tui coelum est, et coelum coeli, terra et omnia quae in ea sunt: et tamen patribus tuis conglutinatus est Dominus, et amavit eos, elegitque semen eorum post eos, id est vos, de cunctis gentibus: sicut hodie comprobatur. [B. XLII.] Circumcidite igitur praeputium cordis vestri, et cervicem vestram ne induretis amplius: quia Dominus Deus vester ipse est Deus deorum, et Dominus dominantium, Deus magnus et potens, et terribilis, qui personam non accipit, nec munera. Facit judicium pupillo et viduae, amat peregrinum, dat ei [h. ut det ei] victum atque vestitum. Et vos ergo amate peregrinos, quia et ipsi fuistis advenae [h. peregrini] in terra Aegypti. [B. XLIII, C. XLVI.] Dominum Deum tuum timebis, et ei [ Vulg. add. soli] servies: ipsi adhaerebis, jurabisque in nomine illius. Ipse est laus tua, et Deus tuus, qui fecit tibi haec magnalia et terribilia, quae viderunt oculi tui. [C. XLVII.] In septuaginta animabus descenderunt patres tui Aegyptum: et ecce nunc multiplicavit te Dominus Deus tuus sicut astra coeli.
[C. XLVIII, Cap. XI.] Ama itaque Dominum Deum tuum, et observa praecepta ejus et caeremonias, judicia atque mandata omni tempore. [B. XLIV.] Cognoscite hodie, quae ignorant filii vestri, qui non viderunt [h. Cognoscite hodie quia non loquor haec filiis vestris, qui non cognoverunt et non viderunt] disciplinam Domini Dei vestri, magnalia ejus et [h. non habet] robustam manum, extentumque brachium, signa et opera, quae fecit in medio Aegypti Pharaoni regi, et universae terrae ejus, omnique exercitui Aegyptiorum, et equis ac curribus: quomodo operuerint eos aquae maris Rubri, cum vos persequerentur, et deleverit eos Dominus usque in praesentem diem: vobisque quae fecerit in solitudine, donec veniretis ad hunc locum: et Dathan atque Abiram filiis Eliab, qui fuit filius Ruben. [h. Filiis Eliab, filii Ruben]: quos aperte ore suo terra absorbuit [h. deglutivit], cum domibus et tabernaculis, et universa substantia eorum, quam habebant in medio Israelis. Oculi vestri [h. Oculi autem vestri] viderunt omnia opera Domini magna quae fecit, ut custodiatis [h. custodite ergo] universa mandata illius, quae ego hodie praecipio vobis, ut possitis introire et possidere terram, ad quam ingredimini, multoque in ea vivatis tempore: quam sub juramento pollicitus est Dominus patribus vestris, et semini eorum, lacte et melle manantem. [B. XLV.] Terra enim ad quam ingrederis [ Vulg. ingredieris] possidendam, non est sicut terra Aegypti, de qua existi, ubi jacto semine in hortorum morem aquae ducuntur irriguae: sed montuosa est et campestris, de coelo exspectans pluvias. Quam Dominus Deus tuus semper invisit, et oculi illius in ea sunt a principio anni usque ad finem ejus. [B. XLVI. C. XLIX.] Si ergo obedieritis mandatis meis, quae ego hodie praecipio vobis, ut diligatis Dominum Deum vestrum, et serviatis ei in toto corde vestro, et in tota anima vestra: dabit pluviam terrae vestrae temporaneam et serotinam, ut colligatis frumentum, et vinum, et oleum, fenum ex agris ad pascenda jumenta, et ut ipsi comedatis ac saturemini. Cavete ne forte decipiatur cor vestrum, et recedatis a Domino, serviatisque diis alienis, et adoretis eos: iratusque Dominus claudat coelum, et pluviae non descendant [h. non sint], nec terra det germen suum, pereatisque velociter de terra optima, quam Dominus daturus est vobis. [B. XLVII.] Ponite haec verba mea in cordibus et in animis vestris, et suspendite ea pro signo in manibus, et inter oculos vestros collocate [h. et ligate ea pro signo super manum vestram, et erunt ut phylacteria inter oculos vestros. Phylacteria Graece, Hebraice Totaphoth]. [B. XLVIII.] Docete filios vestros ut illa meditentur, quando sederis in domo tua, et ambulaveris in via, et accubueris atque surrexeris. Scribes ea super postes et januas domus tuae [h. super postes domus tuae et in januis tuis]: ut multiplicentur dies tui, et filiorum tuorum, in terra, quam juravit Dominus patribus tuis, ut daret eis quamdiu coelum imminet terrae. [B. XLIX, C. L.] Si enim custodieritis mandata quae ego praecipio vobis, et feceritis ea, ut diligatis Dominum Deum vestrum, et ambuletis in omnibus viis ejus, adhaerentes ei, disperdet Dominus omnes gentes istas ante faciem vestram, et possidebitis eas quae majores et fortiores vobis sunt. Omnis locus, quem calcaverit pes vester, vester erit. A deserto, et Libano, a flumine magno Euphrate. [h. A flumine flumine Euphrate] usque ad mare occidentale erunt termini vestri. Nullus stabit contra vos: terrorem vestrum et formidinem dabit Dominus Deus vester super omnem terram, quam calcaturi estis, sicut locutus est vobis. [C. LI.] En [h. Vide, en ego], propono in conspectu vestro hodie benedictionem et maledictionem: benedictionem, si obedieritis mandatis Domini Dei vestri, quae ego hodie praecipio vobis: maledictionem, si non audieritis mandata [ Vulg. obedieritis mandatis] Domini Dei vestri, sed recesseritis de via, quam ego nunc ostendo vobis, et ambulaveritis post deos alienos, quos ignoratis. [B. L.] Cum introduxerit te Dominus Deus tuus in terram ad quam pergis habitandam, ponens benedictionem super montem Garizim, maledictionem super montem Hebal: qui sunt trans Jordanem, post viam quae vergit ad solis occubitum, in terra Chananaei, qui habitat in campestribus contra Galgalam, quae est juxta vallem tendentem [h. quae est juxta quercum apparentem] et intrantem procul. Vos enim transibitis Jordanem, ut possideatis terram, quam Dominus Deus vester daturus est vobis, et habeatis et possideatis illam. Videte ergo ut impleatis caeremonias atque judicia, quae ego hodie ponam in conspectu vestro.
[T. VIII, B. LI, C. LII, Cap. XII.] Haec sunt praecepta atque judicia, quae facere debetis in terra, quam Dominus Deus patrum tuorum daturus est tibi, ut possideas eam cunctis diebus quibus super humum gradieris. Subvertite omnia loca, in quibus coluerunt gentes, quas possessuri estis, deos suos super montes excelsos, et colles, et subter omne lignum frondosum. Dissipate aras earum, et confringite statuas, lucos igne comburite, et idola comminuite: disperdite nomina eorum de locis illis. [B. LII, C. LIII.] Non facietis ita Domino Deo vestro. [C. LIV.] Sed ad locum, quem elegerit Dominus Deus vester de cunctis tribubus vestris, ut ponat nomen suum ibi, et habitet in eo, venietis et offeretis in loco illo holocausta et victimas vestras. [C. LV.] Decimas et primitias manuum vestrarum, et vota atque donaria, primogenita boum et ovium. Et comedetis ibi in conspectu Domini Dei vestri: ac laetabimini in cunctis, ad quae miseritis manum vos et domus vestrae, in quibus benedixerit vobis Dominus Deus vester. Non facietis ibi quae nos hic facimus hodie, singuli quod sibi rectum videtur. Neque enim usque in praesens tempus venistis ad requiem et possessionem quam Dominus Deus vester daturus est vobis. Transibitis Jordanem, et habitabitis in terra, quam Dominus Deus vester daturus est vobis, ut requiescatis a cunctis hostibus per circuitum: et absque ullo timore habitetis. Et in locum, quem elegerit Dominus Deus vester, ut sit nomen ejus in eo, illuc omnia, quae praecipio conferetis: holocausta, et hostias, ac decimas, et primitias manuum vestrarum: et quidquid praecipuum est in muneribus, quae vovebitis Domino. Ibi epulabimini coram Domino Deo vestro, vos et filii ac filiae vestrae, famuli et famulae, atque Levites, qui in urbibus vestris commoratur [h. Qui intra portas vestras est]. [B. LIII.] Neque enim habet aliam partem et possessionem inter vos. Cave ne offeras holocausta tua in omni loco, quem videris: sed in eo, quem elegerit Dominus, in una tribuum tuarum offeres hostias, et facies quaecumque praecipio tibi. [C. LVI.] Sin autem comedere volueris, et te esus carnium delectaverit, occide, et comede juxta benedictionem Domini Dei tui, quam dedit tibi in urbibus tuis: sive immundum fuerit, hoc est, maculatum et debile: sive mundum, hoc est, integrum et sine macula, quod offerri licet, sicut capream et cervum comedes [h. Benedictionem Domini, quam dedit tibi in omnibus portis tuis. Tam mundus qu am immun dus vescentur ex eis; sicut capr ea et cervo absque, etc.], absque esu dumtaxat sanguinis, quem super terram quasi aquam effundes. Non poteris [h. In hoc loco, sacrifi cium intelligitur] comedere in oppidis tuis decimam frumenti, et vini, et olei tui, primogenita armentorum, et pecorum, et omnia quae voveris, et sponte offerre volueris, et primitias manuum tuarum: sed coram Domino Deo tuo comedes ea, in loco quem elegerit Dominus Deus tuus, tu et filius tuus ac filia tua, servus et famula, atque Levites, qui manet in urbibus tuis: et laetaberis et reficieris coram Domino Deo tuo, in cunctis, ad quae extenderis manum tuam [B. LIV.] Cave ne derelinquas Levitem omni tempore quo versaris in terra. Quando dilataverit Dominus Deus tuus terminos tuos, sicut locutus est tibi, et volueris vesci carnibus, quas desiderat anima tua: locus autem, quem elegerit Dominus Deus tuus, ut sit nomen ejus ibi, si procul fuerit, occides de armentis et pecoribus, quae habueris, sicut praecepi tibi, et comedes in oppidis tuis, ut tibi placet. Sicut comeditur caprea et cervus, ita vesceris eis: et mundus et immundus in commune vescentur. Hoc solum cave, ne sanguinem comedas. Sanguis enim eorum pro anima est: et idcirco non debes animam comedere cum carnibus: sed super terram fundes quasi aquam, ut sit tibi bene et filiis tuis post te, cum feceris quod placet in conspectu Domini. Quae autem sanctificaveris, et voveris Domino, tolles et venies ad locum, quem elegerit Dominus: et offeres oblationes tuas carnem et sanguinem super altare Domini Dei tui: sanguinem hostiarum tuarum [ Vulg. tac. tuarum] fundes in altari: carnibus autem ipse vesceris. [C. LVII.] Observa et audi omnia verba [ Vulg. tac. verba et ego], quae ego praecipio tibi, ut bene sit tibi et filiis tuis post te in sempiternum, cum feceris quod bonum est et placitum in conspectu Domini Dei tui. Quando disperdiderit Dominus Deus tuus ante faciem tuam gentes, ad quas ingrederis [ Vulg. ingredieris] possidendas, et possederis eas, atque habitaveris in terra earum: cave ne imiteris eas, postquam fuerint, te introeunte, subversae, et requiras caeremonias earum, dicens [h. deos earum, dicens]: Sicut coluerunt gentes istae deos suos, ita et ego colam. Non facies similiter Domino Deo tuo. Omnes enim abominationes, quas aversatur Dominus, fecerunt diis suis, offerentes filios et filias, et comburentes igni. [C. LVIII.] Quod praecipio tibi, hoc tantum facito Domino: nec addas quidquam, nec minuas.
[T. IX, B. LV, Cap. XIII.] Si surrexerit in medio tui prophetes, aut qui somnium vidisse se dicat, et praedixerit signum atque portentum, et evenerit quod locutus est, et dixerit tibi: Eamus, et sequamur deos alienos quos ignoras, et serviamus eis: non audies verba prophetae illius aut somniatoris: quia tentat vos Dominus Deus vester, ut palam fiat utrum diligatis eum an non, in toto corde et in tota anima vestra. [C. LIX.] Dominum Deum vestrum sequimini et ipsum timete, et mandata illius custodite, et audite vocem ejus: ipsi servietis, et ipsi adhaerebitis. Propheta autem ille, aut fictor somniorum [h. somniator] interficietur: quia locutus est, ut vos averteret a Domino Deo vestro, qui eduxit vos de terra Aegypti, et redemit de domo servitutis: ut errare te faceret de via, quam tibi praecepit Dominus Deus tuus: et auferes malum de medio tui. [C. LX.] Si tibi voluerit persuadere frater tuus, filius matris tuae, aut filius tuus, vel filia, sive uxor quae est in sinu tuo, aut amicus, quem diligis ut animam tuam, clam dicens: Eamus, et serviamus diis alienis quos ignoras tu, et patres tui, cunctarum in circuitu gentium, quae juxta vel procul sunt, ab initio usque ad finem terrae, non acquiescas ei, nec audias, neque parcat ei oculus tuus, ut miserearis, et occultes eum, sed statim interficies. Sit primum manus tua super eum, et postea omnis populus mittat manum. Lapidibus obrutus necabitur: quia voluit te abstrahere a Domino Deo tuo, qui eduxit de terra Aegypti, de domo servitutis: ut omnis Israel audiens timeat, et nequaquam ultra faciet quidpiam hujus rei simile [h. Hujus rei simile in medio tui]. [C. LXI.] Si audieris in una urbium tuarum, quas Dominus Deus tuus dabit tibi ad habitandum, dicentes aliquos [h. Non habet, dicentes aliquos, sed tantum dicens]: Egressi sunt filii Belial de medio tui, et averterunt habitatores urbis tuae [h. suae], atque dixerunt: Eamus, et serviamus diis alienis quos ignoratis: quaere sollicite et diligenter, rei veritate perspecta, si inveneris certum esse quod dicitur, et abominationem hanc opere perpetratam [h. perpetratam in medio tui], statim percuties habitatores urbis illius in ore gladii, et delebis eam, ac omnia quae in illa sunt, usque ad pecora. Quidquid etiam supellectilis fuerit, congregabis in medio platearum ejus, et cum ipsa civitate succendes: ita ut universa consumas Domino Deo tuo, et sit tumulus sempiternus. Non aedificabitur amplius, et non adhaerebit de illo anathemate quidquam in manu tua: ut avertatur Dominus ab ira furoris sui, et misereatur tui, multiplicetque te sicut juravit patribus tuis, quando audieris vocem Domini Dei tui, custodiens omnia praecepta ejus, quae ego praecipio tibi hodie, ut facias quod placitum est in conspectu Domini Dei tui.
[B. LVI, C. LXII, Cap. XIV.] Filii estote Domini Dei vestri [h. Filii estis vos Domini Dei vestri]: non vos incidetis, nec facietis calvitium super mortuo. Quoniam populus sanctus tu es Domino Deo tuo, et te elegit, ut sis ei in populum peculiarem, de cunctis gentibus quae sunt super terram. [B. LVII, C. LXIII.] Ne comedatis quae immunda sunt [h. Non comedatis omne quod abominatum est]. Hoc est animal quod comedere debetis, bovem, et ovem, et capram, cervum, capream, bubalum, tragelaphum, pygargon, orygem, camelopardalum. Omne animal, quod in duas partes ungulam findit, et ruminat, comedetis. De his autem quae ruminant, et ungulam non findunt, haec [ Vulg. tac. haec] comedere non debetis: [ Vulg. add. ut] camelum, leporem, choerogrillium; quia ruminant, et non dividunt ungulam, immunda erunt vobis. Sus quoque, quoniam dividit ungulam, et non ruminat, immunda erit. Carnibus eorum non vescemini, et cadavera non tangetis. [C. LXIV.] Haec comedetis ex omnibus quae morantur in aquis. Quae habent pinnulas et squammas, comedite: quae absque pinnulis et squammis sunt, ne comedatis, quia immunda sunt. [C. LXV.] Omnes aves mundas comedite. Immundas ne comedatis: aquilam scilicet, et gryphem, et haliaeetum, ixion, et vulturem ac milvum juxta genus suum: et omne corvini generis, struthionem, ac noctuam, et larum, atque accipitrem juxta genus suum: herodium et cygnum, et ibin, ac mergulum, porphyrionem, et nycticoracem, onocrotalum, et charadrium, singula in genere suo, upupam quoque et vespertilionem. Et omne quod reptat et pennulas habet, immundum erit, nec comedetur. Omne quod mundum est, comedite. Quidquid autem morticinum est, ne vescamini ex eo. Peregrino, qui intra portas tuas est, da ut comedat, aut vende ei [h. aut vende externo]: quia tu populus sanctus Domini Dei tui es. Non coques haedum in lacte matris suae. [B. LVIII, C. LXVI.] Decimam partem separabis de cunctis fructibus tuis, qui nascuntur in terra per annos singulos, et comedes in conspectu Domini Dei tui, in loco quem elegerit, ut in eo nomen illius invocetur, decimam frumenti tui, et vini, et olei, et primogenita de armentis et ovibus tuis: ut discas timere Dominum Deum tuum omni tempore. [C. LXVII.] Cum autem longior fuerit via, et locus quem elegerit Dominus Deus tuus, tibique benedixerit, nec potueris ad eum haec cuncta portare, vendes omnia, et in pretium rediges, portabisque manu tua, et proficisceris ad locum, quem elegerit Dominus Deus tuus: et emes ex eadem pecunia quidquid tibi placuerit, sive ex armentis, sive ex ovibus, vinum quoque et siceram, et omne quod desiderat anima tua: et comedes coram Domino Deo tuo, et epulaberis tu et domus tua; et Levites qui intra portas tuas est: cave ne derelinquas eum, quia [ Vulg. qui] non habet aliam partem in possessione tua. (B. LIX.] Anno tertio separabis aliam decimam ex omnibus quae nascuntur tibi eo tempore [h. In fine anni tertii separabis omnem decimam fructuum tuorum ex omnibus quae nascuntur tibi eo anno]: et repones intra januas tuas. Venietque Levites, qui aliam non habet partem nec possessionem tecum, et peregrinus et pupillus ac vidua, qui intra portas tuas sunt, et comedent et saturabuntur: ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in cunctis operibus manuum tuarum quae feceris.
[B. LX, C. LXVIII, Cap. XV.] Septimo anno facies remissionem, quae hoc ordine celebrabitur: Cui debetur aliquid ab amico vel proximo ac fratre suo, repetere non poterit, quia annus remissionis est Domini. A peregrino et advena exiges [h. Ab externo autem exiges]: civem et propinquum [h. civem et fratrem] repetendi non habebis potestatem. Et omnino indigens et mendicus non erit inter vos: ut benedicat tibi Dominus in terra, quam traditurus est tibi in possessionem. [B. LXI, C. LXIX.] Si tamen audieris vocem Domini Dei tui, et custodieris universa quae jussit, et quae ego hodie praecipio tibi, benedicet tibi, ut pollicitus est. Foenerabis gentibus multis, et ipse a nullo accipies mutuum. Dominaberis nationibus plurimis, et tui nemo dominabitur. [B. LXII, C. LXX.] Si unus de fratribus tuis, qui morantur intra portas civitatis tuae, in terra quam Dominus Deus tuus daturus est tibi, ad paupertatem venerit: non obdurabis cor tuum, nec contrahes manum, sed aperies eam pauperi, et dabis mutuum, quo eum indigere perspexeris. Cave ne forte subrepat tibi impia cogitatio, et dicas in corde tuo: Appropinquat septimus annus remissionis: et avertas oculos tuos a paupere fratre tuo, nolens ei quod postulat mutuum commodare: ne clamet contra te ad Dominum, et fiat tibi in peccatum. Sed dabis ei: nec ages quidpiam callide in ejus necessitatibus sublevandis: ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in omn tempore, et in cunctis ad quae manum miseris. Non deerunt pauperes in terra habitationis tuae: idcirco ego praecipio tibi, ut aperias manum fratri tuo egeno et pauperi, qui tecum versantur in terra. [B. LXIII, C. LXXI.] Cum tibi venditus fuerit frater tuus Hebraeus, aut Hebraea, et sex annis servierit tibi, in septimo anno dimittes eum liberum, et quem libertate donaveris, nequaquam vacuum abire patieris: sed dabis viaticum de gregibus, et de area, et torculari tuo, quibus Dominus Deus tuus benedixerit tibi. Memento quod et ipse servieris in terra Aegypti, et liberaverit te Dominus Deus tuus: et idcirco ego nunc praecipio tibi. Sin autem dixerit: Nolo egredi: eo quod diligat te, et domum tuam, et bene sibi apud te esse sentiat: assumes subulam, et perforabis aurem ejus in janua domus tuae, et serviet tibi usque in aeternum. Ancillae quoque similiter facies. Non avertes ab eis oculos tuos, quando dimiseris eos liberos, quoniam juxta mercedem mercenarii per sex annos servivit tibi: ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in cunctis operibus, quae agis. [B. LXIV, C. LXXII.] De primogenitis, quae nascuntur in armentis, et ovibus tuis, quidquid sexus est masculini, sanctificabis Domino Deo tuo. Non operaberis in primogenito bovis, et non tondebis primogenita ovium [h. tuarum.] In conspectu Domini Dei tui comedes ea per annos singulos, in loco quem elegerit Dominus, tu et domus tua. Sin autem habuerit maculam, et vel claudum fuerit, vel caecum, aut in aliqua parte deforme vel debile, non immolabitur Domino Deo tuo. Sed intra portas urbis tuae comedes illud: tam mundus quam immundus similiter vescentur eis, quasi caprea et cervo. Hoc solum observabis, ut sanguinem eorum non comedas, sed effundes in terram quasi aquam.
[T. X, B. LXV, C. LXXIII, Cap. XVI.] Observa mensem novarum frugum, et verni primum temporis [h. non habet], ut facias Phase Domino Deo tuo, quoniam in isto mense eduxit te Dominus Deus tuus de Aegypto nocte. Immolabisque Phase Domino Deo tuo de ovibus, et de bobus, in loco quem elegerit Dominus Deus tuus, ut habitet nomen ejus ibi. Non comedes in eo panem fermentatum: Septem diebus comedes absque fermento afflictionis panem, quoniam in pavore egressus es de Aegypto: ut memineris diei egressionis tuae de Aegypto, omnibus diebus vitae tuae. Non apparebit fermentum in omnibus terminis tuis septem diebus, et non remanebit de carnibus ejus quod immolatum est vesperi, in die primo mane. Non poteris immolare Phase in qualibet urbium tuarum, quas Dominus Deus tuus daturus est tibi; sed in loco, quem elegerit Dominus Deus tuus, ut habitet nomen ejus ibi, immolabis Phase vesperi ad solis occasum, quando egressus es de Aegypto. Et coques, et comedes in loco quem elegerit Dominus Deus tuus, maneque consurgens vades in tabernacula tua. Sex diebus comedes azyma, et in die septimo, quia collecta est Domini Dei tui, non facies opus. [B. LXVI.] Septem hebdomadas numerabis tibi ab ea die qua falcem in segetem miseris. Et celebrabis diem [h. non habet] festum hebdomadarum Domino Deo tuo, oblationem spontaneam manus tuae, quam offeres juxta benedictionem Domini Dei tui, et epulaberis coram Domino Deo tuo, tu, et filius tuus, et filia tua, et servus tuus, et ancilla tua, et Levites qui est intra portas tuas, et advena, ac pupillus et vidua, qui morantur vobiscum: in loco quem elegerit Dominus Deus tuus, ut habitet nomen ejus ibi, et recordaberis quoniam servus fueris in Aegypto: custodiesque ac facies quae praecepta sunt. [B. LXVII.] Solemnitatem quoque tabernaculorum celebrabis per septem dies, quando collegeris de area tua et torculari fruges tuas, et epulaberis in festivitate tua, tu et filius tuus et filia, ex servus tuus et ancilla, Levites quoque et advena, et pupillus ac vidua, qui intra portas tuas sunt. Septem diebus Domino Deo tuo festa celebrabis, in loco quem elegerit Dominus: benedicetque tibi Dominus Deus tuus in cunctis frugibus tuis, et in omni opere manuum tuarum, erisque in laetitia. Tribus vicibus per annum apparebit omne masculinum tuum [ Vulg. tac. tuum] in conspectu Domini Dei tui, in loco quem elegerit: in solemnitate azymorum, et in solemnitate hebdomadarum, et in solemnitate tabernaculorum. [B. LXVIII.] Non apparebit ante Dominum vacuus. Sed offeret unusquisque secundum quod habuerit juxta benedictionem Domini Dei sui, quam dederit ei. [B. LXIX, C. LXXIV.] Judices et magistros constitues in omnibus portis tuis, quas Dominus Deus tuus dederit tibi, per singulas tribus tuas, ut judicent populum justo judicio, nec in alteram partem declinent [h. declines]. Non accipies personam, nec munera: quia munera excaecant oculos sapientum, et mutant verba justorum. Juste quod justum est persequeris, ut vivas et possideas terram, quam Dominus Deus tuus dederit tibi. [C. LXXV.] Non plantabis lucum, et [h. non habet] omnem arborem juxta altare Domini Dei tui. Nec facies tibi, atque [ Vulg. neque] constitues statuam [h. non plantabis lucum, omnem arborem, juxta altare Domini tui, quod facturus es. Et non constitues tibi statuam]: quae odit Dominus Deus tuus.
[B. LXX, Cap. XVII.] Non immolabis Domino Deo tuo bovem et ovem, in quo est macula, aut quidpiam vitii: quia abominatio est Domino Deo tuo. [B. LXXI, C. LXXVI.] Cum reperti fuerint apud te, intra unam portarum tuarum quas Dominus Deus tuus dabit tibi, vir aut mulier qui faciant malum in conspectu Domini Dei tui, et transgrediantur pactum illius, ut vadant et serviant diis alienis, et adorent eos, solem et lunam, et omnem militiam coeli [h. solem et lunam, aut omnem militiam coeli], quae non praecepi, et hoc tibi fuerit nuntiatum, audiensque inquisieris diligenter, et verum esse repereris, et abominatio facta est in Israel: educes virum ac mulierem, qui rem sceleratissimam perpetrarunt, ad portas civitatis tuae, et lapidibus obruentur. [B. LXXII.] In ore duorum aut trium testium peribit qui interficietur. Nemo occidatur, uno contra se dicente testimonium. Manus testium prima interficiet cum, et manus reliqui populi extrema mittetur, ut auferas malum de medio tui. [B. LXXII, C. LXXVII.] Si difficile et ambiguum apud te judicium esse perspexeris inter sanguinem et sanguinem, causam et causam, lepram et lepram, et judicium intra portas tuas videris verba variari: surge, et ascende ad locum, quem elegerit Dominus Deus tuus. Veniesque ad sacerdotes Levitici generis, et ad judicem qui fuerit in illo tempore: quaeresque ab eis, qui indicabunt tibi judicii veritatem. Et facies quodcumque dixerint, qui praesunt loco quem elegerit Dominus, et docuerint te. Juxta legem ejus sequeris sententiam eorum. Nec declinabis ad dexteram neque ad sinistram. [B. LXXIV, C. LXXVIII.] Qui autem superbierit, nolens obedire sacerdotis imperio, qui eo tempore ministrat Domino Deo tuo, et decreto judicis [ h. judici], morietur homo ille, et auferes malum de Israel: cunctusque populus audiens timebit, ut nullus deinceps intumescat superbia. [B. LXXV, C. LXXIX.] Cum ingressus fueris terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi, et possederis eam, habitaverisque in illa, et dixeris: Constituam super me regem, sicut habent omnes per circuitum nationes: eum constitues, quem Dominus Deus tuus elegerit de numero [h. de medio] fratrum tuorum. Non poteris alterius gentis hominem regem facere, qui non sit frater tuus. Cumque fuerit constitutus, non multiplicabit sibi equos, nec reducet populum in Aegyptum, equitatus numero sublevatus, praesertim cum Dominus praeceperit vobis, et nequaquam amplius per eamdem viam revertamini. Non habebit uxores plurimas, quae illiciant animum ejus, neque argenti et auri immensa pondera. Postquam autem sederit in solio regni sui, describet sibi Deuteronomium legis hujus in volumine, accipiens exemplar a sacerdotibus Leviticae tribus, et habebit secum, legetque illud omnibus diebus vitae suae, ut discat timere Dominum Deum suum, et custodire verba et caeremonias ejus, quae lege praecepta sunt. Nec elevetur cor ejus in superbiam super fratres suos, neque declinet [h. a praecepto legis] in partem dexteram vel sinistram, ut longo tempore regnet ipse, et filii ejus, super Israel.
[B. LXXVI, Cap. XVIII.] Non habebunt sacerdotes et [h. non habet] Levitae, et omnes qui de eadem tribu sunt, partem et haereditatem cum reliquo [h. non habet] Israel, quia sacrificia Domini et oblationes ejus [h. haereditatem ejus] comedent, et nihil aliud accipient de possessione fratrum suorum: Dominus enim ipse est haereditas eorum, sicut locutus est illis. [C. LXXX.] Hoc erit judicium sacerdotum a populo et ab his qui offerunt victimas: sive bovem, sive ovem immolaverint, dabunt sacerdoti armum ac ventriculum [h. armum, et maxillam, ac ventriculum]: primitias frumenti, vini, et olei, et lanarum partem ex ovium tonsione: ipsum enim elegit Dominus Deus tuus de cunctis tribubus tuis, ut stet, et ministret nomini Domini ipse, et filii ejus in sempiternum. [T. XI, B. LXXVII.] Si exierit Levites ex una urbium tuarum ex omni Israel in qua habitat, et voluerit venire, desiderans locum quem elegerit Dominus, ministrabit in nomine Domini Dei sui, sicut omnes fratres ejus Levitae, qui stabunt eo tempore coram Domino. Partem ciborum eamdem accipiet, quam et caeteri: excepto eo, quod in urbe sua ex paterna ei successione debetur. [B. LXXVIII, C. LXXXI.] Quando ingressus fueris terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi, cave ne imitari velis abominationes illarum gentium. Nec inveniatur in te qui lustret filium suum, aut filiam, ducens per ignem: aut qui hariolos sciscitetur, et observet somnia atque auguria, nec sit maleficus, nec incantator, nec qui pythones consulat, neque divinos [ Vulg. divinus, aut], et quaerat a mortuis veritatem. Omnia enim haec abominatur Dominus, et propter istius modi scelera delebit eos in introitu tuo. Perfectus eris; et absque macula cum Domino Deo tuo [h. Absque macula eris cum Domino Deo tuo]. Gentes istae, quarum possidebis [ Vulg. possidebitis] terram, augures et divinos audiunt: tu autem a Domino Deo tuo aliter institutus es. [C. LXXXII.] Prophetam de gente tua et de fratribus tuis sicut me [h. De medio tui de fratribus tuis similem mei], suscitabit tibi Dominus Deus tuus: ipsum audies, ut petisti a Domino Deo tuo in Horeb, quando concio congregata est, atque dixisti: Ultra non audiam vocem Domini Dei mei, et ignem hunc maximum amplius non videbo, ne moriar. Et ait Dominus mihi: Bene omnia sunt locuti. [B. LXXIX.] Prophetam suscitabo eis de medio fratrum suorum similem tui, et ponam verba mea in ore ejus, loqueturque ad eos omnia quae praecepero illi. Qui autem verba ejus, quae loquetur in nomine meo, audire noluerit, ego ultor exsistam. [C. LXXXIII.] Propheta autem, qui arrogantia depravatus voluerit loqui in nomine meo, quae ego non praecepi illi, ut diceret, aut ex nomine alienorum deorum, interficietur [h. Propheta autem qui superbia locutus fuerit in nomine meo, quae ego non praecepi illi ut diceret aut ex nomine alienorum locutus fuerit, morietur]. [B. LXXX.] Quod si tacita cogitatione responderis: Quo modo possum intelligere verbum, quod non est locutus Dominus? hoc habebis signum: Quod in nomine Domini propheta ille praedixerit, et non evenerit: hoc Dominus non est locutus, sed per tumorem animi sui propheta confinxit: et idcirco non timebis eum [h. non timebis de eo].
[B. LXXXI, Cap. XIX.] Cum disperdiderit Dominus Deus tuus gentes, quarum tibi traditurus est terram, et possederis eam, habitaverisque in urbibus earum [ Vulg. ejus] et in aedibus: tres civitates separabis tibi in medio terrae, quam Dominus Deus tuus dabit tibi in possessionem, sternens diligenter viam [h. parans tibi viam], et in tres aequaliter partes totam terrae tuae provinciam divides: ut habeat e vicino qui propter homicidium profugus est quo possit evadere. [C. LXXXIV.] Haec erit lex homicidae fugientis, cujus vita servanda est: Qui percusserit proximum suum nesciens, et qui heri et nudiustertius nullum contra eum odium habuisse comprobatur: sed abiisse simpliciter cum eo in silvam ad ligna caedenda, et in succisione lignorum securis fugerit manu, ferrumque lapsum de manubrio amicum ejus percusserit, et occiderit: hic ad unam supradictarum urbium confugiet, et vivet: ne forsitan proximus ejus, cujus effusus est sanguis, dolore stimulatus, persequatur, et apprehendat eum, si longior via fuerit, et percutiat animam ejus, qui non est reus mortis: quia nullum contra eum, qui occisus est, odium prius habuisse monstratur. Idcirco praecipio tibi ut tres civitates aequalis inter se spatii dividas. Cum autem [h. Si autem] dilataverit Dominus Deus tuus termiminos tuos, sicut juravit patribus tuis, et dederit tibi cunctam terram, quam eis pollicitus est (si tamen custodieris mandata ejus, et feceris quae hodie praecipio tibi, ut diligas Dominum Deum tuum, et ambules in viis ejus omni tempore), addes tibi tres alias civitates, et supradictarum trium urbium numerum duplicabis, ut non effundatur sanguis innoxius in medio terrae, quam Dominus Deus tuus dabit tibi possidendam, ne sis sanguinis reus. Si quis autem odio habens proximum suum, insidiatus fuerit vitae ejus, surgensque percusserit illum, et mortuus fuerit, fugeritque ad unam de supradictis urbibus, mittent seniores civitatis illius, et arripient eum de loco effugii, tradentque in manu proximi, cujus sanguis effusus est, et morietur. Nec misereberis ejus, et auferes innoxium sanguinem de Israel, ut bene sit tibi. [B. LXXXII, C. LXXXIII.] Non assumes et transferes terminos proximi tui, quos fixerunt priores in possessione tua, quam Dominus Deus tuus dabit tibi in terra, quam acceperis possidendam. [B. LXXXVI, C. LXXXVI.] Non stabit testis unus contra aliquem, quidquid illud peccati et facinoris fuerit: sed in ore duorum aut trium testium stabit omne verbum. Si steterit testis mendax contra hominem, accusans eum praevaricationis, stabunt ambo, quorum causa est, ante Dominum in conspectu sacerdotum et judicum qui fuerint in diebus illis. Cumque diligentissime perscrutantes, invenerint falsum testem dixisse contra fratrem suum mendacium: reddent ei [h. facient ei] sicut fratri suo facere cogitavit, et auferes malum de medio tui, ut audientes caeteri timorem habeant, et nequaquam talia audeant facere. [B. LXXXIV, C. LXXXVII.] Et non misereberis ejus, sed animam pro anima, oculum pro oculo, dentem pro dente, manum pro manu, pedem pro pede exiges.
[T. XII, C. LXXXVIII, Cap. XX.] Si exieris ad bellum contra hostes tuos, et videris equitatum et currus, et majorem quam tu habes, adversarii exercitus multitudinem, non timebis eos: quia Dominus Deus tuus tecum est, qui eduxit te de terra Aegypti. Appropinquante autem jam praelio, stabit sacerdos ante aciem, et sic loquetur ad populum: Audi, Israel, vos hodie contra inimicos vestros pugnam committitis, non pertimescat cor vestrum, nolite metuere, nolite cedere, nec formidetis eos: quia Dominus Deus vester in medio vestri est, et pro vobis contra adversarios dimicabit, ut eruat vos de periculo. Duces quoque per singulas turmas, audiente exercitu, proclamabunt: Quis est homo qui aedificavit domum novam, et non dedicavit eam? vadat et revertatur in domum suam, ne forte moriatur in bello, et alius dedicet illam. Quis est homo qui plantavit vineam, et necdum eam fecit esse communem, de qua vesci omnibus liceat? vadat, et revertatur in domum suam, ne forte moriatur in bello, et alius homo ejus fungatur officio. Quis est homo qui despondit uxorem, et non accepit eam? vadat et revertatur in domum suam, ne forte moriatur in bello, et alius homo accipiat eam. His dictis addent reliqua, et loquentur ad populum: Quis est homo formidolosus et corde pavido? vadat et revertatur in domum suam, ne pavere faciat corda fratrum suorum, sicut ipse timore perterritus est. Cumque siluerint duces exercitus, et finem loquendi fecerit, unusquisque suos ad bellandum cuneos praeparabit [h. Et finem loquendi fecerint, constitu ent prin cipes exercituum in capite populi]. [C. LXXXIX.] Si quando accesseris ad expugnandam civitatem, offeres ei primum pacem. Si receperit et aperuerit tibi portas, cunctus populus, qui in ea est, salvabitur, et serviet tibi sub tributo. Sin autem foedus inire noluerint, et receperint [h. fecerint] contra te bellum, oppugnabis eam. Cumque tradiderit Dominus Deus tuus illam, in manu tua, percuties omne quod in ea generis masculini est, in ore gladii, absque mulieribus et infantibus, jumentis et caeteris quae in civitate sunt. Omnem praedam exercitui divides, et comedes de spoliis hostium tuorum, quae Dominus Deus tuus dederit tibi. Sic facies cunctis civitatibus, quae a te procul valde sunt, et non sunt de his urbibus, quas in possessionem accepturus es. De his autem civitatibus, quae dabuntur tibi, nullum omnino permittes vivere, sed interficies in ore gladii, Hetthaeum videlicet et Amorrhaeum, et Chananaeum, Pherezaeum, et Evaeum, et Jebusaeum, sicut praecepit tibi Dominus Deus tuus: ne forte doceant vos facere cunctas abominationes, quas ipsi operati sunt diis suis, et peccetis in Dominum Deum vestrum. [B. LXXXVI, C. XC.] Quando obsederis civitatem multo tempore, et munitionibus circumdederis ut expugnes eam, non succides arbores de quibus vesci potest, nec securibus per circuitum debes vastare regionem: quoniam lignum est, et non homo, nec potest bellantium contra te augere numerum. Si qua autem ligna non sunt pomifera, sed agrestia, et in caeteros apta usus, succide [h. nec potest se osten dere ante faciem tuam. Ligna autem quae non sunt pomifera, succide], et instrue machinas, donec capias civitatem, quae contra te dimicat.
[B. LXXXVIII, C. XCI, Cap. XXI.] Quando inventum fuerit in terra, quam Dominus Deus tuus daturus est tibi, hominis cadaver occisi, et ignorabitur caedis reus, egredientur majores natu, et judices tui, et metientur a loco cadaveris singularum per circuitum spatia civitatum, et quam viciniorem caeteris esse perspexerint, seniores civitatis ejus tollent vitulam de armento, quae non traxit jugum, nec terram scidit vomere [h. nec in ea aliquando operatum fuit ], et ducent eam ad vallem asperam atque saxosam [h. non habet, atque saxosam], quae numquam arata est, nec sementem recepit, et caedent in ea cervices vitulae [h. et praecipi tabunt in torrente]: accedentque sacerdotes filii Levi (quos elegit [ Vulg. elegerit] Dominus Deus tuus ut ministrent ei et benedicant in nomine ejus, et ad verbum eorum, omne negotium, et quidquid mundum, vel immundum est, judicetur). Et omnes majores natu civitatis illius ad interfectum, lavabuntque manus suas super vitulam, quae in valle percussa est [h. quae praecipitata est], et dicent: Manus nostrae non effuderunt hunc sanguinem, nec oculi viderunt. Propitius esto populo tuo Israel, quem redemisti, Domine, et non reputes sanguinem innocentem in medio populi tui Israel. Et auferetur ab eis reatus sanguinis: tu autem alienus eris ab innocentis cruore, qui fusus est, cum feceris quod praecepit Dominus [h. quod rectum est in oculis Domini]. [B. LXXXVIII, C. XCII.] Si egressus fueris ad pugnam contra inimicos tuos, et tradiderit eos Dominus Deus tuus in manu tua, captivosque duxeris, et videris in numero captivorum mulierem pulchram, et adamaveris eam, voluerisque habere uxorem, introduces eam in domum tuam: quae radet caesariem, et circumcidet ungues, et deponet vestem, in qua capta est: sedensque in domo tua, flebit patrem et matrem suam uno mense, et postea intrabis ad eam, dormiesque cum illa, et erit uxor tua. Si autem postea non sederit in animo tuo, dimittes eam liberam, nec vendere poteris pecunia, nec opprimere per potentiam: quia humiliasti eam [h. quia afflixisti eam]. [B. LXXXIX, C. XCIII.] Si habuerit homo uxores duas, unam dilectam, et alteram odiosam, genuerintque ex eo liberos, et fuerit filius odiosae primogenitus, volueritque substantiam inter filios suos dividere: non poterit filium dilectae facere primogenitum, et praeferre filio odiosae, sed filium odiosae agnoscet primogenitum, dabitque ei de his quae habuerit, cuncta duplicia: iste est enim principium liberorum ejus, et huic debentur primogenita. [B. XC, C. XCIV.] Si genuerit homo filium contumacem et protervum, qui non audiat patris ac matris imperium, et coercitus obedire contempserit: apprehendent eum, et educent ad seniores civitatis illius, et ad portam judicii [h. et ad portam loci], dicentque ad eos: Filius noster iste protervus et contumax est, monita nostra audire contemnit, comessationibus vacat, et luxuriae atque conviviis: lapidibus eum obruet populus civitatis, et morietur, ut auferatis malum de medio vestri, et universus Israel audiens pertimescat. [B. XCI, C. XCV.] Quando peccaverit homo quod morte plectendum est, et adjudicatus morti appensus fuerit in patibulo: non permanebit cadaver ejus in ligno, sed in eadem die sepelietur: quia maledictus a Deo est qui pendet in ligno, et nequaquam contaminabis terram tuam, quam Dominus Deus tuus dederit tibi in possessionem.
[B. XCII, C. XCVI, Cap. XXIII.] Non videbis bovem fratris tui, aut ovem errantem, et praeteribis: sed reduces fratri tuo, etiam si non est propinquus tuus, frater, nec nosti eum: duces in domum tuam, et erunt apud te quamdiu quaerat ea frater tuus, et recipiat. Similiter facies de asino, et de vestimento, et de omni re fratris tui, quae perierit: si inveneris eam, ne negligas quasi alienam. [B. XCIII, C. XCVII.] Si videris asinum fratris tui aut bovem cecidisse in via, non despicies, sed sublevabis cum eo, Non induetur mulier veste virili, nec vir utetur veste feminea: abominabilis enim apud Deum est qui facit haec. [B. XCIV, C. XCVIII.] Si ambulans per viam, in arbore vel in terra nidum avis inveneris, et matrem pullis vel ovis desuper incubantem, non tenebis eam cum filiis: sed abire patieris, captos tenens filios, ut bene sit tibi et longo vivas tempore. [B. XCV, C. XCIX.] Cum aedificaveris domum novam, facies murum tecti per circuitum: ne effundatur sanguis in domo tua, et sis reus labente alio et in praeceps ruente. [B. XCVI.] Non seres vineam tuam altero semine: ne et sementis quam sevisti, et quae nascuntur ex vinea, pariter sanctificentur. [B. XCVII, C. C.] Non arabis in bove simul et asino. [B. XCVIII.] Non indueris vestimento, quod ex lana linoque contextum est. [B. XCIX, C. CI.] Funiculos in fimbriis facies [h. fimbrias facies] per quatuor angulos pallii tui, quo operieris. Si duxerit vir uxorem, et postea eam odio habuerit, quaesieritque occasiones quibus dimittat eam, objiciens ei nomen pessimum, et dixerit: Uxorem hanc accepi, et ingressus ad eam non inveni virginem: tollent eam pater et mater ejus, et ferent secum signa virginitatis [ Vulg. in porta] ejus ad seniores urbis qui intra portas sunt: et dicet pater: Filiam meam dedi huic uxorem: quam quia odit, imponit ei nomen pessimum, ut dicat: Non inveni filiam tuam virginem, et ecce haec sunt signa virginitatis filiae meae. Expandent vestimentum coram senioribus civitatis: apprehendentque senes urbis illius virum, et verberabunt illum, condemnantes eum insuper centum siclis argenti [h. centum argenteis], quos dabit patri puellae: quoniam diffamavit nomen pessimum super virginem Israel: habebitque eam uxorem, et non poterit dimittere eam omni tempore vitae suae. Quod si verum est quod objicit, et non est in puella inventa virginitas: ejicient eam extra fores domus patris sui, et lapidibus obruent viri civitatis ejus, et morietur: quoniam fecit nefas in Israel, ut fornicaretur in domo patris sui: et auferes malum de medio tui. [B. C. C. CII.] Si dormierit vir cum uxore alterius, uterque morietur, id est, adulter et adultera, et auferes malum de Israel. [C. CIII.] Si puellam virginem desponderit vir, et invenerit eam aliquis in civitate, et concubuerit cum illa, educes utrumque ad portam civitatis illius, et lapidibus obruentur: puella, quia non clamavit, cum esset in civitate: vir, quia humiliavit [h. Afflixit] uxorem proximi sui. Et auferes malum de medio tui. [C. CIV.] Sin autem in agro repererit vir puellam, quae desponsata est; et apprehendens concubuerit cum illa, ipse morietur solus: puella nihil patietur, nec est rea mortis: quoniam sicut latro consurgit contra fratrem suum, et occidit animam ejus: ita et puella perpessa est. Sola erat in agro: clamavit, et nullus affuit qui liberaret eam. [B. CI, C. CV.] Si invenerit vir puellam virginem, quae non habet sponsum, et apprehendens concubuerit cum ea, et res ad judicium venerit: dabit qui dormivit cum ea, patri puellae quinquaginta siclos argenti [h. argenteos], et habebit eam uxorem, quia humiliavit [h. afflixit] illam: non poterit dimittere eam cunctis diebus vitae suae. [B. CII, C. CVI.] Non accipiet homo uxorem patris sui, nec revelabit operimentum ejus [h. ejus, id est patris].
[B. CIII, C. CVII, Cap. XXIII.] Non intrabit eunuchus, attritis vel amputatis testiculis, et abscisso veretro, ecclesiam Domini. [C. CVIII.] Non ingredietur mamzer, hoc est, de scorto natus [h. non habet de scorto natus], in ecclesiam Domini, usque ad decimam generationem. Ammonites et Moabites etiam post decimam generationem non intrabunt ecclesiam Domini in aeternum: quia noluerunt vobis occurrere cum pane et aqua in via quando egressi estis de Aegypto, quia conduxerunt contra te Balaam filium Behor de Mesopotamia Syriae [h. filium Behor de Phetor, quae est in Mesopotamia Syriae], ut malediceret tibi: et noluit Dominus Deus tuus audire Balaam, vertitque maledictionem ejus in benedictionem tuam, eo quod diligeret te. Non facies cum eis pacem, nec quaeres eis bona cunctis diebus vitae tuae in sempiternum. [C. CIX.] Non abominaberis Idumaeum, quia frater tuus est: nec Aegyptium, quia advena fuisti in terra ejus. Qui nati fuerint ex eis, tertia generatione intrabunt in ecclesiam Domini. Quando egressus fueris adversus hostes tuos in pugnam, custodies te ab omni re mala. [T. XIII, B. CIV, C. CX.] Si fuerit inter vos homo, qui nocturno pollutus sit somnio, egredietur extra castra, et non revertetur, priusquam ad vesperum lavetur aqua, et post solis occasum regredietur in castra. Habebis locum extra castra, ad quem egrediaris ad requisita naturae, gerens paxillum in balteo. Cumque sederis, fodies per circuitum, et egesta humo operies, quo revelatus es (Dominus enim Deus tuus ambulat in medio castrorum tuorum [ Vulg. tac. tuorum], ut eruat te, et tradat tibi inimicos tuos), ut [ Vulg. et] sint castra tua sancta, et nihil in eis appareat foeditatis, nec [ Vulg. ne] derelinquat te. [B. CV, C. XI.] Non trades servum Domino suo, qui ad te confugerit. Habitabit tecum in loco qui ei placuerit, et in una urbium tuarum requiescet: nec [ Vulg. ne] contristes eum. [B. CVI, C. CXII.] Non erit meretrix de filiabus Israel, neque scortator de filiis Israel. [B. CVII, C. CXIII.] Non offeres mercedem prostibuli, nec pretium canis, in domum Domini Dei tui, quidquid illud est quod voveris: quia abominatio est utrumque apud Dominum Deum tuum. [B. CVIII, C. CXIV.] Non foenerabis fratri tuo ad usuram pecuniam, nec fruges, nec quamlibet aliam rem; sed alieno. Fratri autem tuo absque usura, id quod indiget, commodabis: ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in omni opere tuo in terra, quam ingrederis [ Vulg. ad quam ingredieris ] possidendam. [B. CIX, C. CXV.] Cum voveris votum Domino Deo tuo, non retardabis reddere: quia requiret illud Dominus Deus tuus [h. Dominus Deus tuus a te]. Et si moratus fueris, reputabitur tibi in peccatum. Si nolueris polliceri, absque peccato eris. Quod autem semel egressum est de labiis tuis, observabis et facies sicut promisisti Domino Deo tuo, et propria voluntate et ore tuo locutus es. [C. CXVI.] Ingressus vineam proximi tui, comede uvas quantum tibi placuerit: foras autem ne efferas tecum. [B. CX, C. CXVII.] Si intraveris in segetem amici tui, franges spicas, et manu conteres: falce autem non metes.
[B. CXI, C. CXVIII, Cap. XIV.] Si acceperit homo uxorem, et habuerit eam, et non invenerit gratiam ante oculos ejus propter aliquam foeditatem: scribet libellum repudii, et dabit in manu illius, et dimittet eam de domo sua. Cumque egressa alterum maritum duxerit, et ille quoque oderit eam, dederitque ei libellum repudii, et dimiserit de domo sua, vel certe mortuus fuerit, non poterit prior maritus recipere eam in uxorem: quia polluta est et abominabilis facta est coram Domino: ne peccare facias terram tuam, quam Dominus Deus tibi tradiderit possidendam. [B. CXII, C. XIX]. Cum acceperit homo nuper uxorem, non procedet ad bellum, nec ei quidpiam necessitatis injungetur publicae, sed vacabit absque culpa domi suae, ut uno anno laetetur cum uxore sua. [B. CXIII, C. CXX.] Non accipies loco pignoris inferiorem et superiorem molam; quia animam suam apposuit [ Vulg. posuit] tibi. [B. CXIV, C. CXXI.] Si deprehensus fuerit homo sollicitans fratrem suum de filiis Israel, et vendito eo, acceperit pretium, interficietur, et auferes malum de medio tui. [B. CXV.] Observa diligenter ne incurras plagam leprae, sed facies quaecumque docuerint te sacerdotes Levitici generis, juxta id quod praecepi eis, et imple sollicite. [B. CXVI, C. CXXII.] Mementote quae fecerit Dominus Deus vester Mariae in via cum egrederemini de Aegypto. [B. CXVII, C. CXXIII.] Cum repetes a proximo tuo rem aliquam, quam debet tibi, non ingredieris domum ejus ut pignus auferas; sed stabis foris, et ille tibi proferet quod habuerit. [C. CXXIV.] Si autem pauper est, non pernoctabit apud te pignus [h. pignus ejus], sed statim reddes ei ante solis occasum; ut dormiens in vestimento suo, benedicat tibi, et habeas justitiam coram Domino Deo tuo. [B. CXVIII.] Non negabis [h. Non calumnieris] mercedem indigentis, et pauperis fratris tui, sive advenae, qui tecum moratur in terra, et intra portas tuas est; sed eadem die reddes ei pretium laboris sui ante solis occasum, quia pauper est, et ex eo sustentant animam suam; ne clamet contra te ad Dominum, et reputetur tibi in peccatum. [B. CXIX, C. CXXV.] Non occidentur patres pro filiis, nec filii pro patribus, sed unusquisque pro peccato suo morietur. [B. CXX, C. CXXVI.] Non pervertes judicium advenae et pupilli. Nec auferes pignoris loco viduae vestimentum. [C. CXXVII.] Memento quod servieris in Aegypto, et eruerit te Dominus Deus tuus inde. [C. CXXVIII.] Idcirco praecipio tibi ut facias hanc rem. [B. CXXI.] Quando messueris segetem in agro tuo, et oblitus manipulum reliqueris, non reverteris ut tollas illum; sed advenam, et pupillum, et viduam auferre patieris, ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in omni opere manuum tuarum. [B. CXXII, C. CXXIX.] Si fruges colliges olivarum, quidquid remanserit in arboribus, non reverteris ut colligas; sed relinques advenae, pupillo, ac viduae. [C. CXXX.] Si vindemiaveris vineam tuam, non colliges remanentes racemos, sed cedent in usus advenae, pupilli, ac viduae. Memento quod et tu servieris in Aegypto, et idcirco praecipio tibi ut facias hanc rem.
[B. CXXIII, C. CXXXI, Cap. XXV.] Si fuerit causa inter aliquos, et interpellaverint judices: quem justum esse perspexerint, illi justitiae palmam dabunt: quem impium, condemnabunt impietatis. Sin autem eum qui peccavit dignum viderint plagis, prosternent et coram se facient verberari. Pro mensura peccati erit et plagarum modus; ita dumtaxat, ut quadragenarium numerum non excedant: ne foede laceratus ante oculos tuos abeat frater tuus [h. ante oculos tuos sit frater tuus]. [B. CXXIV, C. CXXXII.] Non ligabis os bovis terentis in area fruges tuas. [B. CXXV, C. CXXXIII.] Quando habitaverint fratres simul, et unus ex eis absque liberis mortuus fuerit, uxor defuncti non nubet alteri, sed accipiet eam frater ejus, et suscitabit semen fratris sui; et primogenitum ex ea filium nomine illius appellabit, ut non deleatur nomen ejus Israel. [C. CXXXIV.] Sin autem noluerit accipere uxorem fratris sui, quae ei lege debetur, perget mulier ad portam civitatis, et interpellabit majores natu, dicetque: Non vult frater viri mei suscitare nomen fratris sui in Israel: nec me in conjugem sumere. Statimque accersiri eum facient, et interrogabunt. Si responderit: Nolo eam uxorem accipere: accedet mulier [h. cognata ejus] ad eum coram senioribus, et tollet calceamentum de pede ejus, spuetque in faciem illius, et dicet: Sic fiet homini, qui non aedificat domum fratris sui. Et vocabitur nomen illius in Israel, Domus discalceati. [B. CXXVI, C. CXXXV.] Si habuerint inter se jurgium viri [ Vulg. add. duo], et unus contra alterum rixari coeperit, volensque uxor alterius eruere virum suum de manu fortioris [h. percutientis], miseritque manum, et apprehenderit verenda ejus: abscides manum illius, nec flecteris super eam ulla misericordia. [B. CXXVII, C. CXXXVI.] Non habebis in sacculo diversa pondera, majus et minus: nec erit in domo tua modius major et minor. Pondus habebis justum et verum, et modius aequalis et verus erit tibi; ut multo vivas tempore super terram, quam Dominus Deus tuus dederit tibi. Abominatur enim Dominus eum [h. Dominus Deus tuus eum] qui facit haec, et aversatur omnem injustitiam. [B. CXXVIII, C. CXLVII.] Memento quae fecerit tibi Amalec in via quando egrediebaris ex Aegypto: quomodo occurrerit tibi; et extremos agminis tui, qui lassi residebant, ceciderit, quando tu eras fame et labore confectus, et non timuerit Deum. [T. XIV.] Cum ergo Dominus Deus tuus dederit tibi requiem, et subjecerit cunctas per circuitum nationes, in terra, quam tibi pollicitus est: delebis nomen [h. memoriam] ejus sub coelo. Cave ne obliviscaris.
[B. CXXIX, C. CXXXVIII, Cap. XXVI.] Cumque intraveris terram, quam Dominus Deus tuus tibi daturus est possidendam, et obtinueris eam, atque habitaveris in illa: tolles de cunctis frugibus tuis primitias, et pones in cartallo, pergesque ad locum, quem Dominus Deus tuus elegerit, ut ibi invocetur nomen ejus: accedesque ad sacerdotem, qui fuerit in diebus illis, et dices ad eum: Profiteor hodie coram Domino Deo tuo, quod ingressus sim terram, pro qua juravit patribus nostris, ut daret eam nobis. Suscipiensque sacerdos cartallum de manu tua, ponet ante altare Domini Dei tui; et loqueris in conspectu Domini Dei tui: Syrus persequebatur patrem meum, qui descendit in Aegyptum, et ibi peregrinatus est in paucissimo numero: crevitque in gentem magnam et robustam et infinitae multitudinis. Afflixeruntque nos Aegyptii, et persecuti sunt imponentes onera gravissima, et clamavimus ad Dominum Deum patrum nostrorum: qui exaudivit nos, et respexit humilitatem nostram, et laborem, atque angustiam; et eduxit nos de Aegypto in manu forti, et brachio extento, in ingenti pavore, in signis atque portentis; et introduxit ad locum istum et tradidit nobis terram hanc lacte et melle manantem. Et idcirco nunc offero primitias frugum terrae, quam Dominus dedit mihi. Et dimittes eas in conspectu Domini Dei tui; et adorato Domino Deo tuo, epulaberis in omnibus bonis, quae Dominus Deus tuus dederit tibi, et domui tuae, tu et Levites, et advena qui tecum est. Quando compleveris decimam cunctarum frugum tuarum, anno decimarum tertio, dabis Levitae, et advenae, et pupillo et viduae, ut comedant intra portas tuas, et saturentur: loquerisque in conspectu Domini Dei tui: Abstuli quod sanctificatum est de domo mea, et dedi illud Levitae et advenae, pupillo ac viduae, sicut jussisti mihi; non praeterivi mandata tua, nec sum oblitus imperii [ Vulg. add. tui]. Non comedi ex his in luctu meo, nec separavi ea in qualibet immunditia, nec expendi ex his quidquam in re funebri. Obedivi voci Domini Dei mei, et feci omnia sicut praecepisti mihi. Respice de sanctuario tuo, et de excelso coelorum habitaculo, et benedic populo tuo Israel, et terrae quam dedisti nobis, sicut jurasti patribus nostris, terrae lacte et melle mananti. Hodie Dominus Deus tuus praecepit tibi, ut facias mandata haec atque judicia; et custodias et impleas ex toto corde tuo, et ex tota anima tua. [B. CXXX.] Dominum elegisti hodie, ut sit tibi Deus, et ambules in viis ejus, et custodias caeremonias illius, et mandata atque judicia, et obedias ejus imperio. Et Dominus elegit te hodie, ut sis ei populus pecularis, sicut locutus est tibi, et custodias omnia praecepta ejus; et faciat te excelsiorem cunctis gentibus quas creavit in laudem et nomen, et gloriam suam [h. non habet]; et ut sis populus sanctus Domini Dei tui, sicut locutus est. Praecepit autem Moses et seniores Israel populo, dicentes; Custodite omne mandatum quod praecipio vobis hodie.
[T. XV, B. CXXXI, Cap. XXVII.] Cumque transieritis Jordanem in terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi, eriges ingentes lapides, et calce laevigabis eos, ut possis in eis scribere omnia verba legis hujus [h. Et scribes super eos omnia verba legis hujus], Jordane transmisso: ut introeas terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi, terram lacte et melle manantem, sicut juravit patribus tuis. Quando ergo transieritis Jordanem, erigite lapides, quos ego hodie praecipio vobis, in monte Hebal, et laevigabis eos calce, et aedificabis ibi altare Domino Deo tuo, de lapidibus quos ferrum non tetigit, et de saxis informibus et impolitis, et offeres super eo holocausta Domino Deo tuo, et immolabis hostias pacificas, comedesque ibi, et epulaberis coram Domino Deo tuo. Et scribes super lapides omnia verba legis hujus plane et lucide. [C. CXXXIX.] Dixeruntque Moses et sacerdotes Levitici generis ad omnem Israelem: Attende, et audi, Israel: hodie factus es populus Domini Dei tui: audies vocem ejus et facies mandata atque justitias, quas ego praecipio tibi hodie [ Vulg. tac. hodie]. [C. CXL.] Praecepitque Moses populo in die illo, dicens: Hi stabunt ad benedicendum populo super montem Garizim, Jordane transmisso: Simeon, Levi, Judas, Issachar, Joseph, et Benjamin. Et e regione isti stabunt ad maledicendum in monte Hebal: Ruben, Gad, et Aser, Zabulon, Dan, et Nephthali. [C. CXLI.] Et pronuntiabunt Levitae, dicentque ad omnes viros Israel excelsa voce: [B. CXXXII.] Maledictus homo qui facit sculptile et conflatile, abominationem Domini, opus manuum artificum, ponetque illud in abscondito. Et respondebit omnis populus, et dicet: Amen. Maledictus qui non honorificat patrem suum, et matrem. Et dicet omnis populus: Amen. Maledictus qui transfert terminos proximi sui. Et dicet omnis populus: Amen. Maledictus qui errare facit caecum in itinere. Et dicet omnis populus: Amen. Maledictus qui pervertit judicium advenae, pupilli et viduae. Et dicet omnis populus: Amen. Maledictus qui dormit cum uxore patris sui, et revelat operimentum lectuli ejus. Et dicet omnis populus: Amen. Maledictus qui dormit cum omni jumento. Et dicet omnis populus: Amen. Maledictus qui dormit cum sorore sua, filia patris sui, vel matris suae. Et dicet omnis populus: Amen. Maledictus qui dormit cum socru sua [h. cum socru, hoc est, cognata sua]. Et dicet omnis populus: Amen. Maledictus qui clam percusserit proximum suum. Et dicet omnis populus: Amen. Maledictus qui accipit munera, ut percutiat animam sanguinis innocentis. Et dicet omnis populus: Amen. Maledictus qui non permanet in sermonibus legis hujus, nec eos opere perficit. Et dicet omnis populus: Amen.
[B. CXXXIII, C. CXLII, Cap. XXVIII.] Si autem audieris vocem Domini Dei tui, ut facias atque custodias omnia mandata ejus, quae ego praecipio tibi hodie, faciet te Dominus Deus tuus excelsiorem cunctis gentibus, quae versantur in terra. Venientque super te universae benedictiones istae, et apprehendent te: si tamen praecepta ejus audieris. Benedictus tu in civitate, et benedictus in agro. Benedictus fructus ventris tui, et fructus terrae tuae, fructusque jumentorum tuorum, greges armentorum tuorum, et caulae ovium tuarum. Benedicta horrea tua, et benedictae reliquiae tuae. Benedictus eris et ingrediens et egrediens. Dabit Dominus inimicos tuos, qui consurgunt adversum te, corruentes in conspectu tuo: per unam viam venient contra te, et per septem fugient a facie tua. Emittet Dominus benedictionem super cellaria tua, et super omnia opera manuum tuarum [h. et super omnia ad quae manum miseris]: benedicetque tibi in terra quam acceperis. Suscitabit te Dominus sibi in populum sanctum, sicut juravit tibi: si custodieris mandata Domini Dei tui, et ambulaveris in viis ejus. Videbuntque omnes terrarum populi quod nomen Domini invocatum sit super te, et timebunt te. Abundare te faciet Dominus omnibus bonis, fructu uteri tui, et fructu jumentorum tuorum, fructu terrae tuae, quam juravit Dominus patribus tuis, ut daret tibi. Aperiet Dominus thesaurum suum optimum, coelum, ut tribuat pluviam terrae tuae in tempore suo: et benedicat cunctis operibus manuum tuarum. Fenerabis gentibus multis, et ipse a nullo fenus accipies. Constituet te Dominus in caput, et non in caudam, et eris semper supra, et non subter: si audieris mandata Domini Dei tui, quae ego praecipio tibi hodie, et custodieris et feceris, ac non declinaveris ab eis, nec ad dexteram, nec ad sinistram, nec secutus fueris deos alienos, neque colueris eos [h. et non declines a praeceptis quae ego praecipio tibi hodie, nec ad dextram nec ad sinistram ieris, secutus deos alienos, neque colas eos]. [C. CXLIII.] Quod si audire nolueris vocem Domini Dei tui, ut custodias, et facias omnia mandata ejus et caeremonias, quas ego praecipio tibi hodie, venient super te omnes maledictiones istae, et apprehendent te. Maledictus eris in civitate, maledictus in agro. Maledictum horreum tuum, et maledictae reliquiae tuae. Maledictus fructus ventris tui, et fructus terrae tuae, armenta boum tuorum, et greges ovium tuarum. Maledictus eris ingrediens, et maledictus egrediens. Mittet Dominus super te famem et esuriem, et increpationem in omnia opera tua, quae facies: donec conterat te, et perdat velociter, propter adinventiones tuas pessimas in quibus reliquisti me. Adjungat Dominus tibi pestilentiam, donec consumat te de terra, ad quam ingrederis [ Vulg. ingredieris] possidendam. Percutiat te Dominus egestate, febri et frigore, ardore et aestu, et aere corrupto ac rubigine, et persequatur donec pereas. Sit coelum, quod supra te est, aeneum: et terra, quam calcas, ferrea. Det Dominus imbrem terrae tuae pulverem, et de coelo descendat super te cinis, donec conteraris [h. Pulverem et cinerem de coelo: descendant super te, donec conteraris]. Tradet te Dominus corruentem ante hostes tuos. Per unam viam egrediaris contra eos, et per septem fugias, et dispergaris per omnia regna terrae. Sitque cadaver tuum in escam cunctis volatilibus coeli, et bestiis terrae, et non sit qui abigat. Percutiat te Dominus ulcere Aegypti, et partem corporis, per quam stercora egeruntur, scabie quoque et prurigine: ita ut curari nequeas. Percutiat te Dominus amentia et caecitate ac furore mentis, et palpes in meridie sicut palpare solet caecus in tenebris, et non dirigas vias tuas. Omnique tempore calumniam sustineas, et opprimaris violentia, nec habeas qui liberet te. Uxorem accipias, et alius dormiat cum ea. Domum aedifices, et non habites in ea. Plantes vineam, et non vindemies eam. Bos tuus immoletur coram te, et non comedas ex eo. Asinus tuus rapiatur in conspectu tuo, et non reddatur tibi. Oves tuae dentur inimicis tuis, et non sit qui te adjuvet. Filii tui et filiae tuae tradantur alteri populo, videntibus oculis tuis, et deficientibus ad conspectum eorum tota die, et non sit fortitudo in manu tua. Fructus terrae tuae, et omnes labores tuos, comedat populus quem ignoras; et sis semper calumniam sustinens, et oppressus cunctis diebus, et stupens ad terrorem eorum, quae videbunt oculi tui. Percutiat te Dominus ulcere pessimo in genibus et in suis, sanarique non possis a planta pedis usque ad verticem tuum. Ducet te Dominus, et regem tuum, quem constitueris super te, in gentem, quam ignoras tu et patres tui; et servies ibi diis alienis, ligno, et lapidi. Et eris perditus in proverbium ac fabulam omnibus populis, ad quos te introduxerit Dominus. Sementem multam jacies in terram, et modicum congregabis: quia locustae omnia devorabunt. Vineam plantabis et fodies, et vinum non bibes, nec colliges ex ea quidpiam: quoniam vastabitur vermibus. Olivas habebis in omnibus terminis tuis, et non ungeris oleo: quia defluent, et peribunt. Filios generabis et filias, et non frueris eis: quoniam ducentur in captivitatem. Omnes arbores tuas et fruges terrae tuae rubigo consumet. Advena, qui tecum versatur in terra, ascendet super te, eritque sublimior: tu autem descendes et eris inferior. Ipse fenerabit tibi, et tu non fenerabis ei. Ipse erit in caput, et tu eris in caudam. Et venient super te omnes maledictiones istae [ Vulg. tac. istae], et persequentes apprehendent te, donec intereas: quia non audisti vocem Domini Dei tui, nec servasti mandata ejus et caeremonias, quas praecepit tibi. Et erunt in te signa atque prodigia, et in semine tuo usque in sempiternum: eo quod non servieris Domino Deo tuo in gaudio, cordisque laetitia, propter rerum omnium abundantiam: servies inimico tuo, quem immittet Dominus tibi, in fame, et siti, et nuditate, et omnium penuria: et imponet jugum ferreum super cervicem tuam, donec te conterat. Adducet Dominus super te gentem de longinquo, et [h. non habet] de extremis terrae finibus, et in similitudinem aquilae volantis cum impetu: cujus linguam intelligere non possis, gentem procacissimam, quae non deferat seni, nec misereatur parvuli, et devoret fructum jumentorum tuorum, ac fruges terrae tuae: donec intereas, et non relinquat tibi triticum, vinum et oleum, armenta boum et greges ovium: donec te disperdat et conterat in cunctis urbibus tuis, et destruantur muri tui firmi [h. Obsid eberis, in omnibus portis tuis donec des truantur muri tui] atque sublimes, in quibus habebas fiduciam in omni terra tua. Obsideberis intra portas in omni terra [ Vulg. add. tua], quam dabit tibi Dominus Deus tuus, et comedes fructum ventris tui, et [h. non habet] carnes filiorum [ Vulg. add. tuorum] et filiarum tuarum, quas dederit tibi Dominus Deus tuus, in angustia et vastitate, qua opprimet te hostis tuus. Homo delicatus in te, et luxuriosus [h. Et tener ] valde, invidebit fratri suo, et uxori, quae cubat in sinu suo, ne det eis de carnibus filiorum suorum [ Vulg. tac. suorum], quas comedet: eo quod nihil habeat aliud in obsidione et penuria, qua vastaverint te inimici tui intra omnes portas tuas. Tenera mulier et delicata, quae super terram ingredi non valebat, nec pedis vestigium figere, propter mollitiem et teneritudinem nimiam, invidebit viro suo, qui cubat in sinu ejus, super filii et filiae carnibus, et illuvie secundarum, quae egrediuntur de medio feminum ejus, et super liberis, qui eadem hora nati sunt. Comedent enim eos clam propter rerum omnium penuriam in obsidione et vastitate, qua opprimet te inimicus tuus intra portas tuas. Nisi custodieris et feceris omnia verba legis hujus, quae scripta sunt in hoc volumine, et timueris nomen ejus gloriosum et terribile, hoc est, Dominum Deum tuum: augebit Dominus plagas tuas, et plagas seminis tui, plagas magnas et perseverantes [h. fideles], infirmitates pessimas et perpetuas [h. fideles]. Et convertet in te omnes afflictiones Aegypti, quas timuisti, et adhaerebunt tibi. Insuper et universos languores, et plagas, quae non sunt sciptae in volumine legis hujus, inducet Dominus super te, donec te conterat, et remanebitis pauci numero, qui prius eratis sicut astra coeli prae multitudine, quoniam non audisti vocem Domini Dei tui. Et sicut ante laetatus est Dominus super vos, bene vobis faciens, vosque multiplicans: sic laetabitur disperdens vos atque subvertens, ut auferamini de terra, ad quam ingredieris ( Vulg. ingredieris) possidendam. Disperget te Dominus in omnes populos, a summitate terrae usque ad terminos ejus, et servies ibi diis alienis, quos et tu ignoras et patres tui, lignis et lapidibus. In gentibus quoque illis non quiesces, neque erit requies vestigio pedis tui. Dabit enim tibi Dominus ibi cor pavidum, et deficientes oculos, et animam moerore consumptam. (B. CXXXIV.) Et erit vita tua quasi pendens ante oculos tuos (h. ante te). Timebis nocte et die, et non credes vitae tuae. Mane dices: Quis mihi det vesperum? et vespere: Quis mihi det mane? propter cordis tui formidinem, qua terreberis, et propter ea quae tuis videbis oculis. Reducet te Dominus classibus in Aegyptum, per viam de qua dixit tibi, ut eam amplius non videres. Ibi venderis inimicis tuis in servos et ancillas, et non erit qui emat.
[T. XVI, Cap. XXIX.] Haec sunt verba foederis, quod praecepit Dominus Mosi ut feriret cum filiis Israel in terra Moab: praeter illud foedus, quod cum eis pepigit in Horeb. [C. CXLIV.] Vocavitque Moses omnem Israel, et dixit ad eos: Vos vidistis universa, quae fecit Dominus coram vobis in terra Aegypti Pharaoni, et omnibus servis ejus, universaeque terrae illius, tentationes magnas, quas viderunt oculi tui, signa illa portentaque ingentia. [B. CXXXV.] Et non dedit vobis Dominus cor intelligens, et oculos videntes, et aures quae possint audire, usque in praesentem diem. Adduxit vos quadraginta annis per desertum: non sunt attrita vestimenta vestra, nec calceamenta pedum tuorum vetustate consumpta sunt. Panem non comedistis, vinum et siceram non bibistis: ut sciretis, quia ego sum Dominus Deus vester. Et venistis ad locum hunc: egressusque est Seon rex Esebon, et Og rex Basan, occurrentes nobis ad pugnam. Et percussimus eos, et tulimus terram eorum, ac tradidimus possidendam Ruben et Gad, et dimidiae tribui Manasse. Custodite ergo verba pacti hujus et implete ea, ut intelligatis universa quae facitis. Vos statis hodie cuncti coram Domino Deo vestro principes vestri, ac tribus, et majores natu, atque doctores, omnis populus Israel, liberi et uxores vestrae, et advena qui tecum moratur in castris, exceptis lignorum caesoribus, et his qui comportant aquas [h. Lignorumque caesores, et hi qui comportant aquas], ut transeas in foedere Domini Dei tui, et in jurejurando quod hodie Dominus Deus tuus percutit tecum, ut suscitet te sibi in populum, et ipse sit Deus tuus, sicut locutus est tibi, et sicut juravit patribus tuis, Abraham, Isaac et Jacob. Nec vobis solis ergo hoc foedus ferio, et haec juramenta confirmo, sed cunctis praesentibus et absentibus. Vos enim nostis quomodo habitaverimus in terra Aegypti, et quomodo transierimus per medium nationum, quas transeuntes, vidistis abominationes et sordes, id est, idola eorum, lignum et lapidem, argentum et aurum, quae colebant. Ne forte sit inter vos vir aut mulier, familia aut tribus, cujus cor aversum est hodie a Domino Deo nostro, ut vadat et serviat diis illarum gentium, et sit inter vos radix germinans fel et amaritudinem. Cumque audierit verba juramenti hujus, benedicat sibi in corde suo, dicens: Pax erit mihi, et ambulabo in pravitate cordis mei, et assumat ebria sitientem, et Dominus non ignoscat ei: sed tunc quam maxime furor ejus sumet, et zelus contra hominem illum, et sedeant [h. Et recumbant] super eum omnia maledicta, quae scripta sunt in hoc volumine, et deleat Dominus nomen ejus sub coelo, et consumat eum in perditionem ex omnibus tribubus Israel, juxta maledictiones quae in libro legis hujus ac foederis continentur. Dicetque sequens generatio, et filii qui nascentur deinceps, et peregrini, qui de longe venerint, videntes plagas terrae illius, et infirmitates, quibus eam afflixerit Dominus, sulphure et salis ardore comburens, ita ut ultra non seratur, nec virens quidpiam germinet, in exemplum subversionis Sodomae et Gomorrae, Adamae et Seboim, quas subvertit Dominus in ira et furore suo. Et dicent omnes gentes: Quare sic fecit Dominus terrae huic? quae est haec ira furoris ejus immensa? Et respondebunt: Quia dereliquerunt pactum Domini, quod pepigit cum patribus eorum, quando eduxit eos de terra Aegypti, et servierunt diis alienis, et adoraverunt eos, quos nesciebant, et quibus non fuerant attributi: idcirco iratus est furor Domini contra terram istam, ut induceret super eam omnia maledicta, quae in hoc volumine scripta sunt, et ejecit eos de terra sua in ira et in furore, et in indignatione maxima. [B. CXXXVI, C. CXLV.] Projecitque in terram alienam, sicut hodie comprobatur. Abscondita Domino Deo nostro: quae manifesta sunt nobis et filiis nostris usque in aeternum, ut faciamus universa verba legis hujus.
[Cap. XXX.] Cum ergo venerint super te omnes sermones isti, benedictio, sive maledictio, quam proposui in conspectu tuo, et ductus poenitudine cordis tui in universis gentibus, in quas disperserit te Dominus Deus tuus, et reversus fueris ad eum, et obedieris ejus imperiis, sicut ego hodie praecipio tibi, cum filiis tuis, in toto corde tuo, et in tota anima tua: reducet Dominus Deus tuus captivitatem tuam, ac miserebitur tui, et rursum congregabit te de cunctis populis, in quos te ante dispersit. Si ad cardines coeli fueris dissipatus, inde te retrahet Dominus Deus tuus, et assumet, atque introducet in terram, quam possederunt patres tui, et obtinebis eam, et benedicens tibi, majoris numeri te esse faciet quam fuerunt patres tui. Circumcidet Dominus Deus tuus cor tuum, et cor seminis tui, ut diligas Dominum Deum tuum in toto corde tuo, et in tota anima tua, et possis vivere. Omnes autem maledictiones has convertet super inimicos tuos, et eos qui oderunt te, et persequuntur. Tu autem reverteris, et audies vocem Domini Dei tui: faciesque universa mandata quae ego praecipio tibi hodie, et abundare te faciet Dominus Deus tuus in cunctis operibus manuum tuarum, in sobole uteri tui [h. In fructu ventris tui], et in fructu jumentorum tuorum, in ubertate terrae tuae, et in rerum omnium largitate. Revertetur enim Dominus, ut gaudeat super te in omnibus bonis, sicut gavisus est in patribus tuis: si tamen audieris vocem Domini Dei tui, et custodieris praecepta ejus et caeremonias, quae in hac lege conscriptae sunt, et revertaris ad Dominum Deum tuum in toto corde tuo, et in tota anima tua. [C. CXLVI.] Mandatum hoc, quod ego praecipio tibi hodie, non supra te est, neque procul positum, nec in coelo situm, ut possis dicere: Quis nostrum ad coelum valet conscendere, ut deferat illud ad nos, et audiamus atque opere compleamus? Neque trans mare positum, ut causeris, et dicas: Quis e nobis transfretare poterit mare, et illud ad nos usque deferre, ut possimus audire et facere quod praeceptum est? Sed juxta te est sermo valde in ore tuo, et in corde tuo, ut facias illum. [B. CXXXVII, C. CXLVII.] Considera quod hodie proposuerim in conspectu tuo vitam et bonum, et econtrario mortem et malum, ut diligas Dominum Deum tuum, et ambules in viis ejus, et custodias mandata illius et caeremonias atque judicia, et vivas, ac multiplicet te, benedicatque tibi in terra, ad quam ingrederis possidendam. Sin autem aversum fuerit cor tuum, et audire nolueris, atque errore deceptus adoraveris deos alienos, et servieris eis: praedico tibi hodie quod pereas, et parvo tempore moreris in terra, ad quam, Jordane transmisso, ingrederis possidendam. [B. CXXXVIII.] Testes invoco hodie coelum et terram: quod proposuerim vobis vitam et mortem, benedictionem et maledictionem. Elige ergo vitam, ut et tu vivas, et semen tuum, et diligas Dominum Deum tuum, atque obedias voci ejus, et illi adhaereas (ipse est enim vita tua, et longitudo dierum tuorum), ut habites in terra, pro qua juravit Dominus patribus tuis, Abraham, Isaac et Jacob, ut daret eam illis.
[T. XVII, C. CXLVIII, Cap. XXXI.] Abiit itaque Moses, et locutus est omnia verba haec ad universum Israel, et dixit ad eos: Centum viginti annorum sum hodie, non possum ultra egredi et ingredi, praesertim cum et Dominus dixerit mihi: Non transibis Jordanem istum. Dominus ergo Deus tuus transibit ante te, ipse delebit omnes gentes has in conspectu tuo, et possidebis eas, et Josue ipse transibit ante te, sicut locutus est Dominus. Facietque Dominus eis sicut fecit Seon et Og regibus Amorrhaeorum, et terrae eorum, delebitque eos. Cum ergo et hos tradiderit vobis, similiter facietis eis sicut praecepi vobis. Viriliter agite, et confortamini: nolite timere, nec paveatis a conspectu eorum, quia Dominus Deus tuus ipse est ductor tuus, et non dimittet, nec derelinquet te. [C. CXLIX.] Vocavitque Moses Josue, et dixit ei coram omni Israel: Confortare et esto robustus: tu enim introduces populum istum in terram, quam daturum se juravit patribus eorum Dominus, et tu eam forte divides. Et Dominus qui conductor vester est, ipse erit tecum: non dimittet, nec derelinquet te: noli timere, nec paveas. Scripsit itaque Moses legem hanc, et tradidit eam sacerdotibus filiis Levi, qui portabant arcam foederis Domini, et cunctis senioribus Israel. Praecepitque eis, dicens: Post septem annos, anno remissionis, in solemnitate tabernaculorum, convenientibus cunctis ex Israel, ut appareant in conspectu Domini Dei tui, in loco quem elegerit Dominus, leges verba legis hujus coram omni Israel, audientibus eis, et in unum omni populo congregato, tam viris quam mulieribus, parvulis et advenis, qui sunt intra portas tuas: ut audientes discant, et timeant Dominum Deum vestrum, et custodiant, impleantque omnes sermones legis hujus. Filii quoque eorum qui nunc ignorant, ut audire possint, et timeant [h. Audiant et discant, ut timeant] Dominum Deum vestrum cunctis diebus quibus versantur in terra, ad quam vos, Jordane transmisso, pergitis obtinendam. [T. XVIII, B. CXXXIX.] Et ait Dominus ad Mosen: Ecce prope sunt dies mortis tuae: voca Josue, et state in tabernaculo testimonii, ut praecipiam ei. Abierunt ergo Moses et Josue, et steterunt in tabernaculo testimonii: apparuitque Dominus ibi in columna nubis, quae stetit in introitu tabernaculi. [C. CL.] Dixit Dominus ad Mosen: Ecce tu dormies cum patribus tuis, et populus iste consurgens fornicabitur post deos alienos in terra, ad quam ingreditur, et habitabit in ea: ibi [h. non habet hoc] derelinquet me, et irritum faciet foedus, quod pepigi cum eo. Et irascetur furor meus contra eum in die illo, et derelinquam eum, et abscondam faciem meam ab eo, et erit in devorationem: invenient eum omnia mala [h. Mala multa] et afflictiones, ita ut dicat in illo die: Vere quia non est Deus mecum [h. Deus meus in medio mei], invenerunt me haec mala. Ego autem abscondam, et celabo faciem meam in die illo, propter omnia mala quae fecit, quia secutus est deos alienos. Nunc itaque scribite vobis canticum istud, et docete filios Israel, ut memoriter teneant, et ore decantent, et sit mihi carmen istud pro testimonio inter filios Israel. Introducam enim eum in terram, pro qua juravi patribus ejus, lacte et melle manantem. Cumque comederint, et saturati, crassique fuerint, avertentur ad deos alienos, et servient eis, et detrahent mihi, et irritum facient pactum meum. Postquam invenerint eum mala multa et afflictiones, respondebit ei canticum istud pro testimonio, quod nulla delebit oblivio ex ore seminis sui. Scio enim [h.] cogitationes ejus, quae facturus sit hodie, antequam introducam eum in terram, quam ei pollicitus sum. [C. CLI.] Scripsit ergo Moses canticum [h. Canticum hoc in die illo], et docuit filios Israel. Praecepitque Josue filio Nun, et ait: Confortare, et esto robustus: tu enim introduces filios Israel in terram, quam pollicitus sum, et ego ero tecum. Postquam ergo scripsit Moses verba legis hujus in volumine, atque complevit: praecepit Levitis, qui portabant arcam foederis Domini, dicens: Tollite librum istum [h. Librum legis hunc ], et ponite eum in latere arcae foederis Domini Dei vestri: ut sit ibi contra te in testimonium. Ego enim scio contentionem tuam, et cervicem tuam durissimam. Adhuc vivente me et ingrediente [h. non habet et ingrediente] vobiscum, semper contentiose egistis contra Dominum: quanto magis cum mortuus fuero! Congregate ad me omnes mares natu per tribus vestras, atque doctores, et loquar audientibus eis sermones istos, et invocabo [h. testes invocabo ] contra eos coelum et terram. Novi enim quod post mortem meam inique agetis, et declinabitis cito de via, quam praecepi vobis: et occurrent vobis mala in extremo tempore, quando feceritis malum in conspectu Domini, ut irritetis eum per opera manuum vestrarum. [B. CXL.] Locutus est ergo Moses, audiente universo coetu Israel, verba carminis hujus, et ad finem usque complevit.
[Cap. XXXII.] Audite, coeli, quae loquor: audiat terra verba oris mei. Concrescat ut pluvia doctrina mea: fluat ut ros eloquium meum: Quasi imber supra herbam, et quasi stillae super gramina: quia nomen Domini invocabo. Date magnificentiam Deo nostro: Dei perfecta sunt opera; et omnes viae ejus judicia. Deus fidelis, et absque ulla iniquitate, justus et rectus: peccaverunt ei, non filiis ejus in sordibus: Generatio prava atque perversa: haeccine reddis Domino, popule stulte et insipiens? Numquid non ipse est pater tuus, qui possedit te, et fecit, et creavit te? Memento dierum antiquorum, cogita generationes singulas: Interroga patrem tuum, et annuntiabit tibi: majores tuos, et dicent tibi: Quando dividebat Altissimus gentes; quando separabat filios Adam, Constituit terminos populorum juxta numerum filiorum Israel. Pars autem Domini, populus ejus: Jacob funiculus haereditatis ejus. Invenit eum in terra deserta, in loco horroris et vastae solitudinis. Circumduxit eum, et docuit: et custodivit quasi pupillam oculi sui. Sicut aquila provocans ad volandum pullos suos, et super eos volitans. Expandit alas suas, et assumpsit eum, atque portavit in humeris suis. Dominus solus dux ejus fuit: et non erat cum eo Deus alienus. Constituit eum super excelsam terram: ut comederet fructus agrorum, Et sugeret mel de petra, oleumque de saxo durissimo. Butyrum de armento, et lac de ovibus cum adipe agnorum et arietum, filiorum Basan: Et hircos cum medulla tritici, et sanguinem uvae biberet meracissimum. Incrassatus est dilectus [h. rectus], et recalcitravit: incrassatus, impinguatus, dilatatus. Dereliquit Deum factorem suum, et recessit a Deo salutari suo: Provocaverunt eum in diis alienis, et in abominationibus ad iracundiam concitaverunt. Immolaverunt daemoniis et non Deo, diis quos ignorabant: Novi recentesque venerunt, quos non coluerunt patres eorum. Deum qui te genuit, dereliquisti, et oblitus es Domini creatoris tui. Vidit Dominus, et ad iracundiam concitatus est: quia provocaverunt eum filii sui et filiae. Et ait: Abscondam faciem meam ab eis, et considerabo novissima eorum: Generatio enim perversa est, et infideles filii. Ipsi me provocaverunt in eo, qui non erat Deus, et irritaverunt in vanitatibus suis: Et ego provocabo eos in eo qui non est populus, et in gente stulta irritabo illos. Ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima: Devorabitque terram cum germine suo, et montium fundamenta comburet. Congregabo super eos mala, et sagittas meas complebo in eis. Consumentur fame, et devorabunt eos aves morsu amarissimo. Dentes bestiarum immittam in eos, cum furore trahentium super terram, atque serpentium. Foris vastabit eos gladius, et intus pavor: juvenem simul ac virginem, lactentem cum homine sene. Dixi: Ubinam sunt? cessare faciam [h. Exter minabo eos in furore meo et cesssare faciam] ex hominibus memoriam eorum. Sed propter iram inimicorum distuli: ne forte superbirent hostes eorum, Et dicerent: Manus nostra excelsa, et non Dominus, fecit haec omnia. Gens absque consilio est, et sine prudentia. Utinam saperent, et intelligerent, ac novissima providerent. Quo modo persequatur unus mille, et duo fugarent decem millia? Nonne ideo, quia Deus suus vendidit eos, et Dominus conclusit illos? Non enim est Deus noster ut Deus [ Vulg. dii] eorum: et inimici nostri sunt judices. De vinea Sodomorum, vinea eorum, et de suburbanis Gomorrhae. Uva eorum uva fellis, et botri amarissimi. Fel draconum vinum eorum, et venenum aspidum insanabile. Nonne haec condita sunt apud me, et signata in thesauris meis? Mea est ultio, et ego retribuam in tempore, ut labatur pes eorum: Juxta est dies perditionis [h. perditionis eorum], et adesse festinant tempora. Judicabit Dominus populum suum, et in servis suis miserebitur. Videbit quod infirmata sit manus, et clausi quoque defecerunt, residuique consumpti sunt. Et dicent: Ubi sunt dii eorum, in quibus habebant fiduciam? De quorum victimis comedebant adipes, et bibebant vinum libaminum. Surgant, et opitulentur vobis, et in necessitate vos protegant. Videte quod ego [h. ego, ego] sim solus, et non sit alius Deus praeter me: Ego occidam, et ego vivere faciam: percutiam, et ego sanabo, et non est qui de manu mea possit eruere. Levabo ad coelum manum meam. et dicam: Vivo ego in aeternum. Si acuero ut fulgur gladium meum, et arripuerit judicium manus mea: Reddam ultionem hostibus meis: et his qui oderunt me, retribuam: Inebriabo sagittas meas sanguine, et gladius meus devorabit carnes, De cruore occisorum, et de captivitate nudati inimicorum capitis. Laudate, gentes, populum ejus, quia sanguinem servorum suorum ulciscetur. Et vindictam retribuet in hostes eorum, et propitius erit terrae populi sui.
[B. CXLI.] Venit ergo Moses, et locutus est omnia verba Cantici hujus in auribus populi, ipse et Josue [h. Osee] filius Nun. Complevitque omnes sermones istos, loquens ad universum Israel. Et dixit ad eos: Ponite corda vestra in omnia verba, quae ego testificor vobis hodie: ut mandetis ea filiis vestris custodire et facere, et implere [h. non habet et implere] universa, quae scripta sunt legis hujus: quia non incassum praecepta sunt vobis, sed ut singuli in eis viverent: quae facientes longo perseveretis tempore in terra, ad quam, Jordane transmisso, ingredimini possidendam. [T. XIX, C. CLII.] Locutusque est Dominus ad Mosen in eadem die, dicens: Ascende in montem istum Abarim, id est, transitum, in montem Nebo [h. istum Abarim, montem Nebo], qui est in terra Moab contra Jericho: et vide terram Chanaan, quam ego tradam filiis Israel obtinendam, et morere in monte. Quem conscendens jungeris populis tuis, sicut mortuus est Aaron frater tuus in monte Hor, et appositus populis suis: quia praevaricati estis contra me, in medio filiorum Israel, ad aquas contradictionis in Cades deserti Sin: et non sanctificastis me inter filios Israel. E contra [h. Propterea econtra] videbis terram, et non ingredieris in eam, quam ego dabo filiis Israel.
[B. CXLII, C. CLIII, Cap. XXXIII.] Haec est benedictio, qua benedixit Moses, homo Dei [h. vir Dei], filiis Israel ante mortem suam, et ait: Dominus de Sinai venit, et de Seir ortus est nobis. Apparuit de monte Pharan, et cum eo sanctorum millia. In dextera ejus ignea lex. Dilexit populos, omnes sancti in manu illius sunt: et qui appropinquat pedibus ejus, accipient de doctrina illius. Legem praecepit nobis Moses, haereditatem multitudinis Jacob. Erit apud rectissimum rex, congregatis principibus populi cum tribubus Israel.
Vivat Ruben, et non moriatur, et sit parvus in numero.
Haec est Judae benedictio: Audi, Domine, vocem Judae, et ad populum suum introduc eum: manus ejus pugnabunt pro eo, et adjutor illius contra adversarios ejus erit.
Levi quoque ait: Perfectio tua et doctrina tua viro sancto tuo, quem probasti in tentatione, et judicasti ad aquas contradictionis. Qui dixit patri suo et matri suae: Nescio vos; et fratribus suis: Ignoro vos: et nescierunt [h. nescivit] filios suos. Hi custodierunt eloquium tuum, et pactum tuum servaverunt, judicia tua, o Jacob, et legem tuam, o Israel [h. illuminent judicia tua in Jacob, et legem tuam in Israel]: ponent thymiama in furore tuo, et holocaustum super altare tuum. Benedic, Domine, fortitudini ejus, et opera manuum illius suscipe. Percute dorsa inimicorum ejus, et qui oderunt eum, non consurgant.
Et Benjamin ait: Amantissimus Domini habitabit confidenter in eo, quasi in thalamo tota die morabitur, et inter humeros illius requiscet.
Joseph quoque ait: De benedictione Domini terra ejus; de pomis coeli, et rore, atque abysso subjacente. De pomis fructuum solis ac lunae. De vertice antiquorum montium, de pomis collium aeternorum: et de frugibus terrae, et plenitudine ejus. Benedictio illius [h. voluntas illius] qui apparuit in rubo, veniat super caput Joseph, et super verticem Nazaraei inter fratres suos. Quasi primogeniti tauri pulchritudo ejus, cornua rhinocerotis cornua illius: in ipsis ventilabit gentes usque ad terminos terrae. Hae sunt multitudines Ephraim: et haec millia Manasse.
Et Zabulon ait: Laetare, Zabulon, in exitu tuo, et Issachar in tabernaculis tuis. Populos ad montem vocabunt: ibi immolabunt victimas justitiae. Qui inundationem maris quasi lac sugent, et thesauros absconditos arenarum.
Et Gad ait: Benedictus in latitudine Gad: quasi leo requievit, cepitque brachtum et verticem. Et vidit principatum suum, quod in parte sua doctor esset repositus: qui fuit cum principibus populi, et fecit justitias Domini, et judicium suum cum Israel.
Dan quoque ait: Dan catulus leonis, fluet largiter de Basan.
Et Nephthali dicit: Nephthali abundantia perfruetur, et plenus erit benedictionibus Domini: mare et meridiem possidebit.
Aser quoque ait: Benedictus in filiis Aser, sit placens fratribus suis, et tingat in oleo pedem suum. Ferrum et aes calceamentum ejus. Sicut dies juventutis tuae, ita et senectus tua. Non est Deus alius ut Deus rectissimi, ascensor coeli auxiliator tuus. Magnificentia ejus [h. Et judicia ejus] discurrunt [h. Non habet, discurrunt] nubes [h. Et in magnificentia ejus nubes], habitaculum ejus sursum, et subter brachia sempiterna: ejiciet a facie tua inimicum, dicetque: Conterere.
Habitabit Israel confidenter, et solus. Oculus Jacob [h. fons Jacob] in terra frumenti et vini, coelique [h. coelique ejus] caligabunt rore. Beatus tu, Israel: quis similis tui; popule, qui salvaris in Domino? scutum auxilii tui, et gladius gloriae tuae: negabunt te inimici tui, et tu eorum colla cacabis.
[ Cap XXXIV.] Ascendit ergo Moses de campestribus Moab super montem Nebo, in verticem Phasgha contra Jericho: ostenditque ei Dominus omnem terram Galaad usque Dan. Et universum Nephthali, terramque Ephraim et Manasse, et omnem terram Juda usque ad mare novissimum, et australem partem, et latitudinem campi Jericho civitatis palmarum usque Segor. Dixitque Dominus ad eum: Haec est terra, pro qua juravi Abraham, Isaac, et Jacob: dicens: Semini tuo dabo eam. Vidisti eam oculis tuis, et non transibis ad illam. [C. CLIV.] Mortuusque est ibi Moses servus Domini, in terra Moab, jubente Domino, et sepelivit eum in valle terrae Moab contra Phohor, et non cognovit homo sepulcrum ejus usque in praesentem diem. Moses centum et viginti annorum erat quando mortuus est: non caligavit oculus ejus, nec dentes illius moti sunt [h. nec genae illius rugatae sunt]. Fleveruntque eum filii Israel in campestribus Moab triginta diebus: et completi sunt dies planctus lugentium Mosen. Josue vero filius Nun repletus est spiritu sapientiae, quia Moses posuit super eum manus suas. Et obedierunt ei filii Israel, feceruntque sicut praecepit Dominus Mosi. [C. CLV.] Et non surrexit propheta ultra in Israel sicut Moses, quem nosset Dominus facie ad faciem, in omnibus signis atque portentis, quae misit per eum, ut faceret in terra Aegypti Pharaoni, et omnibus servis ejus, universaeque terrae illius, et cunctam manum robustam, magnaque mirabilia, quae fecit Moses coram universo Israel.
Explicit liber Deuteronomii.