I. De comitissa Iopensi inuncta in reginam et de dissensione procerum
Quantis pressuris et calamitatibus oppressa sit et contrite Orientalis ecclesia a paganis, sine dolore et effusione lacrymarum vestrae excellentiae quis intimare potest? Ingresso itaque viam universae carnis rege Baldewino puero, Latinorum rege septimo immo octavo convenerunt seniores Ierusalem simul, sed non in unum. Princeps scilicet sacerdotum et magister militiae Templi cum suis militibus, et Reginaldus princeps Montisregalis, cum amicis comitis et comitissae Jopensis, portas civitatis Ierusalem clauserunt, neminem exire vel intrare permittentes, absentibus principibus et baronibus terrae, comitissam Jopensem, Sibillam nomine, filiam regis Almarici, in reginam unxerunt, et dominum suum Guidonem de Lizenan, comitem Jopensem, regem fecerunt, alii clamantibus, "Voluntas Dei est" aliis e contra dicentibus Sepulchrum Domini et Ierusalem cum pertinentiis suis propter hoc destruendum. Orta est denique dissensio in terra tam magna, ut vix duo consentirent in unum. Pauci cum rege, multi vel pene omnes cum comite Tripolitano et cum sociis suis, parati erant invicem inter se inire certamen. Sedatis tandem controversiis sed non peractis, malitia in cordibus utrorumque perdurante, parumper siluerunt. His igitur tempestatibus irruentibus, bitumine caritis deficiente, arca Domini disiuncta et dissoluta est, atque aquis irrumpentibus contradictionis, illi qui hereditatem Crucifixi male tractabant, illam et suam et seipsos perdiderunt.
II. De invasione terrae Galileae
His ita male gestis, Saladinus cum suis satellitibus gavisus est valde, sciens quod omne regnum divisum desolabitur, exercitum copiosum congregavit, atque in omnibus terris eius dominatui subiacentibus misit legatos dicens, ut omnis quicumque aurum, argentum, possessiones, domos, captivos et captivas habere vellet, ad eum properaret. Convenerunt autem ex omni parte Turci, Cordini, Syri, Arabes, Alani, Cumanni, Caffechaki, Idumaei, Turcemanni, Beduini, Sarraceni, Aegypti, et illi qui habitabant in terra Lieman; et castrametati sunt in loco qui dicitur Rasseleme, quod interpretatur Caput aquae. Considerans autem Saladinus debilitatem Christianorum, misit septem millia virorum fortium, ut terram Galilaeae depraedarent, cogitans, quod si isti pauci terram illam despoliassent, et sine damno revertissent, ceteri animosiores essent ad pugnam, et isti acriores. Igitur ministri iniquitatis sanguinem sanctorum sitientes, sicut canes rabidi ad cadaver currentes, rapidissimo cursu in loco qui dicitur Cavan pervenerunt, ibique usque ad vesperum quieverunt. Sole denique recedente transierunt flumen, et velut filii noctis et tenebrarum, intempestae noctis silentio terram Galilaeae usque Cafram percurrentes, pauperes Christi perimentes, homines et mulieres cum copiosa multitudine iumentorum secum in captivitatem trahentes, patrem illorum, 'scilicet diabolum' imitantes, qui quos in stratu carnis reperit quiescentes et in peccatis suis dormientes, iugulat, et secum in foveam damnationis trahit. Et quia aurora veritatis et sol iustitiae non luxit eis, praemissis captivis cum praeda non minima in ipso crepusculo, insidias suas usque at quatuor millia virorum in valle Saforiae posuerunt, ceteri vero per planitiem campi Cana Galilaeae substitere. Mane autem facto, speculatores civitatis Nazareth levantes oculos et videntes inimicos Crucis Christi per concava vallium huc illucque discurrentes, timore percussi, clamantes et vociferantes: "Ecce assunt Turci, ecce assunt" venerunt in civitatem. His auditis, conclamabant per civitatem sub voce praeconia: "Viri Nazareni, arripite arma et pro loco veri Nazaraei fortiter dimicate".
III. De magistro militiae Templi, et magistro Hospitalis
Contigit autem eadem nocte magistrum militiae Templi et magistrum Hospitalis illuc advenisse, missos a rege et patriarcha cum duobus episcopis, quatenus pacem et concordiam inter regem et Reimundum comitem Tripolitanum honorifice tractarent, qui comes tunc temporis apud Tyberiadem morabatur. Tumultuante autem civitate, isti sunt expergefacti et interrogaverunt quid hoc esset; dictumque est eis a narrantibus quod Turci viam per quam ituri essent Tyberiade praeoccupaverant. Tunc magister militiae Templi socios suos ita effatus est:
"Fratres dilectissimi et commilitones mei, vos semper istis vanis et caducis restitistis, vindictam ex eis exegistis, de ipsis semper victoriam habuistis. Accingite ergo vos et state in proelio Domini, et memores estote patrum vestrorum Machabaeorum, quorum vicem bellandi pro ecclesia, pro lege, pro hereditate Crucifixi, iam dudum subistis. Scitote vero patres vestros non tam multitudine, apparatu armato, quam fide et observatione mandatorum Dei, victores ubique fuisse, quia non est difficile vel in multis vel in paucis vincere, quando victoria e caelo est."
Qui omnes uno ore dixerunt: "Nos quidem prompti et parati sumus pro Christo mortem subire, qui morte sua pretiosa nos redemit. Hoc scientes, sive vivimus sive morimur, in nomine Iesu semper esse victores."
Interim magister Hospitalis, vir bonus et pius, fratres et populum benigne alloquitur:
"Fratres carissimi et semper amici, ne terreamini ab his canibus rugientibus, qui hodie florent, cras quoque in stagnum ignis et sulphuris mittentur. Vos autem estis genus electum, gens sancta, populus adquisitionis. Vos estis aeterni, quia cum Aeterno regnaturi. Ergo ne timeatis, neque paveatis, sed mementote Abraham, qui cum ccc vernaculis quatuor reges persecutos est atque percussit, et praedam excussit; cui revertenti a caede quatuor regum occurrit rex Salem Melchisedech, offerens panem et vinum, atque benedictionem dedit. Ecce et vobis, quatuor vitiis capitalibus in virtute Trinitatis superatis, occurret rex Salem, id est Rex Iustitiae, verus sacerdos Iesus Christus, offerens panem satietatis aeternae, et vinum redemptionis perpetuae. Insuper et benedictionem infundet, ut amodo voluptatibus carnis non serviatis."
IV. De pugna inter Christianos et Sarracenos habita
Hoc dicto, omnes alacri corde arma arripuerunt, direxerunt acies, licet parvas, et cum omne hilaritate contra hostes processerunt. Cum vero planitiem campi nostri Christiani attigerunt, barbari quasi timore perculsi fugam simulantes, milites nostros ultro persequentes longe a servientibus protraxerunt, quatenus milites a peditibus separatos sine timore sagittarum sagittis interficerent, et pedites absque pavore lancearum et gladii, sagittis et gladiis et maceis ferreis occiderent. Cum autem per longa spatia campi essent divisi, insidiae Sarracenorum de latibulis proruperunt, milites et pedites in duas partes diviserunt, ut nec isti illis, nec illi istis mutuo adiutorio adiuvarent. Igitur commissum est proelium satis durum et inaequale, quia nostri non erant amplius quam milites cxxx et quadringenti vel trecenti pedites, et invicem miserabiliter separati. Tamen multitudo paganorum, nec copiosae pharetrae sagittarum terrebant nostros, quin fortiter latera Sarracenorum lanceis perfodiendo fulgurantibus gladiis verberando dimicassent. Igitur cadebant percussi, plangebant vulnerati, sanguinem fundebant semivivi, ad inferos descendebant mortui, stupebant corde et labiis circumcisi, tam paucos milites contra tam magnam turbam posse certamen subire. Et quia congressus et concursus militum Turci non potuerunt suffere, servientibus interfectis, conglobati sunt in unum cuneum; dantes fremitum et ululatum, undique nostros circumsederunt, uno animo super Christianos impetum fecerunt. Milites denique Christi turba barbarorum constipati, ita sunt in unum collecti, ut nec cursibus equorum, nec ictibus lancearum, aditum exeundi vel evadendi poterant aperire. Crudele spectaculum et omnibus Christianis cum fletu plangendum! Stabant sancti quasi agni sine balatu inter rabidissimos lupos, iam Deo ablaturi, quatenus sole calescente ignis divinus hostias pacificorum consumeret. Enimvero tempore veris erat, aestate iam appropinquante: flores vineae 'id est ecclesiae' odorem dederunt et hortus conclusus de fonte signato irrigatus rubicundas et suavissimas sponso iamdudum inter candorem liliorum quiescenti obtulit rosas. Adversarii autem sanctorum et Deo odibiles undique sanctos expugnantes, alios sagittis perforabant et vulnera vulneribus imprimebant, alios gladiis caedebant, alios maceis ferreis quassabant. Inter haec magister militiae Templi, videns quod traditi essent ad mortem et nulla spes salutis superesset, quassatus maceis fugiendo vivus evasit.
V. De nece magistri Hospitalis
Magister vero sanctae domus Hospitalis, vir pius et bonae misericordiae visceribus semper affluens, ne coronam praesentem perderet, nec aliquid de mercede aeternae retributionis minueret, instabat intrepidus; et quoniam perfecta caritas foris timorem mittit, athleta victoriosus millia populi se circumdantis non timuit, quia laboris sui remuneratorem mente et spiritu in caelo vidit. Perferatus igitur undique ictibus sagittarumacutissimis et proprio cruore perfusus, insuper data lancea per medium pectoris, martyr et victor capitis abscisione Deum glorificavit. Proh dolor! Patrem orphanorum, susceptorem et visitatorem infirmorum, eleemosynarum largitorem, suae carnis et vitiorum victorem, praecursoris Domini dispensatorem, Dei et sanctorum amicum, occiderunt. O pauperes et membra Christi super hoc plangite: quid facietis capite ablato? Filiae Galilaeae et Nazareth 'id est transmigrationis et munditiae' assumite planctum, quia amator castitatis et munditiae, ut vos Ierusalem 'id est visioni pacis' pacificaret, in Cana Galilaeae 'id est in caelo transmigrationis' migravit. Vae tibi Tyberias, vae tibi Bethsaida, quia inter montes superbiae tuae humilis rector humilium occisus est. Interim flete, quoniam vos estis causa fletis et materia. Heu, heu! Quis potest dicere vel cogitare quantae tristitiae et anxietates tenuerint corda sanctorum, cum hinc alios vidissent stantes sanguine proprio perfusos, illinc alios mole morientium fratrum oppressos; hinc alios cruorem suum bibentes et sitis ariditate morientes, illinc alios de corporibus suis tela et vitam cum sagittis extrahentes?
VI. De mirabili pugna duorum militum
Omnibus iam paene morte crudelissima consumptis, inter ceteros restabant duo, quorum auxilio ceteri stabant. Stabant isti et instabant, hostes viriliter impugnando, quorum alter nomine Jakelin de Mayli, marescallus militiae Templi, vir armis strenuus; alter vero Henricus frater Hospitalis, miles et proeliator fortissimus. Horum primus bellator nobilissimus, quasi leaena saeviens, raptis catulis, unguibus scindens et fodiens, atque quidquid obiectum fuerit ore crudeli dilacerans, sic signifier noster frendens spiritu quemcumque potest attingere, in ruinam mortis et praecipitium damnationis ruit. Et sicut aper crudelis circumdatus canibus, dentibus suis quodcumque obvium habuerit discerpens atque dilanians, ita sequens gladiator noster ferocissimus scindendo et occidendo homicidas impiissimos mittit ad inferos. Stupent autem tonsi in fronte, progenies scilicet Ismael, et sine periculo mortis ad eos non credebant esse accessus. Igitur stabant procul filii Babylonis et Sodomorum, lanceas, tela, sagittas in martyribus Christi, ut eos morti traderent, undique mittentes: at illi gaudenter susceperunt ictus, ut mererentur accipere coronam vitae. Bellatores igitur incliti et amici Dei pondere tanti laboris fatigati, atque multitudine armorum oppressi, martyrio Christum glorificantes, glorioso fine quieverunt. Demum heredes Canaam more canum latrantes et per totum campum polluto ore perstrepentes clamabant: "Victi sunt, victi sunt qui vicerunt."
Et quoniam viventes non audebant attendere, ad corpora in solo sine anima et spiritu iacentia accedebant et minutatim in frusta scindentes dispergebant per campum. Omnibus itaque morte vel captivitate consumptis, reversi sunt filii Edom per locum qui vocatur Til, ubi Iordanis influit in mare per ripam maris Galilaeae, in medio itinere Tyberiadis et Iaphep, iuxta mensam de qua non erant pransuri ubi scilicet Dominus Iesus de quinque panibus et duobus piscibus satiavit quinque millia hominum; ibique pernoctantes, spolia sanctorum cruentis manibus diviserunt. Et quia prima dies Maii erat, qua flores et rosae colligi solebant, viri Nazareni colligebant corpora Christianorum et sepelierunt ea in cimiterio Beatae Mariae in Nazareth, et fecerunt planctum magnum super interfectos, dicentes: "Heu, heu, quid contigit nobis? Ergo filiae Nazareth et Galilaeae, multiplicate planctum, augete fletum, quia insanabilis est dolor vester. O Sion, specula summi Regis, annuntia in Ierusalem et in Iudaea quae vidisti, ut et ipsi sumant planctum, quoniam vastitas et desolatio imminet eis".
His itaque gestis comes Reimundus Tripolitanus super hoc contristatus est usque ad mortem, dicens: "Ne aliquis putet propter me vel me hoc factum esse, vadam et subiiciam me regi et reginae et senioribus Ierusalem; insuper et quidquid iusserint faciam."
Igitur qui relicti fuerant, archiepiscopus scilicet Tyrensis et archiepiscopus Nazarensis et magister Templi miserunt nuntios in Ierusalem ad regem, dicentes: "Condoluit comes satis super interfectione magistri Hospitalis et ceterorum; ideoque venturus est nobiscum in Ierusalem, tibi subiiciendus omnibus querelis sopitis; et tu bene fac ad ipsius honorem nobis occurendo."
Hoc audito surrexit rex Guido Lisinensis cum multitudine militum et Turcopolorum et occurrit comiti. Obviaverunt autem sibi rex et comes in campo magno Dotaym iuxta Cisternam Ioseph. Ibi vero uterque descendens in terram, astantibus episcopis et militibus Templi et militibus Hospitalis et baronibus terrae cum universis populis et gaudentibus, amplexati sunt et deosculati; atque iunctis lateribus perrexerunt ambo pariter in Ierusalem, et illic fecit homagium regi et reginae, condonantibus invicem querelis. Omnibus ergo bene compositis, adorata vivifica Cruce, reversus est comes Tyberiadem; rex vero permansit in Ierusalem causa congregandi exercitum.
VII. De adunatione duorum exercitum
Anno millesimo centesimo octogesimo septimo ab Incarnatione Domini congregavit rex Syriae exercitum copiosum sicut arenam quae est in littore maris, ut debellaret terram Iuda, et venit usque Iaulan trans flumen ibique fixit tentorium. Rex autem terrae Ierusalem coadunavit et ipse exercitum ab omni Iudaea et Samaria. Et convenerunt omnes et castrametati sunt circa fontem Safforiae. Templarii vero et Hospitalarii de omnibus castellis suis populum multum congregaverunt veneruntque in castra. Surrexit autem et comes Tripolis cum omni populo, quem de Tripoli et Galilaea congregaverat, et venit in castris. Sed et princeps Reginaldus Montisregalis cum gente sua: Balisanus Neapolensis cum sua; Reginaldus Sidoniensis cum sua; dominus Caesariae Palaestinae cum sua. Non remansit homo in civitatibus vel vicis vel castellis, qui ad bella posset procedere, quia iussu regis urgeretur exire. Nec hoc quidem sufficiebat eis, sed aperuerunt aerarium regis Angliae, et dederunt stipendium omnibus qui areum vel lanceam poterant ad pugnam gestare. Habebant autem exercitum copiosum, milites mille cc, Turcopulos innumerabiles; pedites decem et octo millia, vel eo amplius. Et gloriati sunt in multitudine hominum et equorum hinnientium, in loricis quoque et galeis et lanceis et clypeis aureis, et non crediderunt in Deo, nec speraverunt in salutari Eius, qui est protector et salvator Israel, sed evanuerunt in cogitationibus suis et vani facti sunt.
VIII. De ligno Domini ad bellum allato
Miserunt etiam in Ierusalem ad patriarcham, quatenus cum ligno Dominico pretioso ipsemet ad castra venire properasset: et quoniam lumen oculorum cordis iamdudum amiserat, sicut Ely Silonites, Ofhni et Finees, filios suos, scilicet episcopum Liddensis ecclesiae et episcopum Accon 'constituit', ut essent portitores Dominicae Crucis et custodes, sperans omnibus captis vel interfectis sibi aditum patere evadendi: sed voluntate Dei cecidit retro de sella, quam fortasse indignus possederat. Interea Syri transierunt Iordanem percurrentes et devastantes omnem regionem circa torrentem Cyson in Tyberiade ad Betthaniam, et montes Gelboe et Iesrae et usque Nazareth, et per circuitum montes Tabor. Et quoniam terram invenerunt ab hominibus destitutam, quia fugerant timore eorum, incenderunt areas et quidquid invenire poterant flammis tradiderunt. Ardebat autem tota terra sicut globus unus ante faciem eorum. Nec tamen his satiati, insuper et montem sanctum ascenderunt, et locum sanctissimum – in quo Salvator noster assumptis discipulis Petro et Iacobo et Iohanne, apparentibus Moyse et Elia, gloriam futurae resurrectionis transfiguratione sua ostenditfoedaverunt. Quem locum princeps apostolorum, visa gloria aeternae claritatis, laudans, ibique cupiens habitare dixit: "Domine, bonum est nos hic esse," etc., futurum nesciens quod praesens cernebat.
IX. De expugnatione Tyberiadis
Istis ita percurentibus ac devastantibus, transivit Saladinus flumen cum omni exercitu suo et iussit applicari exercitum ad civitatem Tyberiadem, ut debellaret eam. Secunda die mensis Iulii, feria quinta, circumdata est civitas a sagittariis, et coeperunt pugnare. Et quoniam civitas non erat munita, comitissa et viri Galilaei miserunt nuntios ad comitem et ad regem dicentes: "Circumdederunt Turci civitatem et iam prope expugnaverunt, muris perforatis, ad nos intrantes. Succurrite ergo cras vel capti et captivi erimus."
Pugnaverunt igitur Syri et praevaluerunt. Ut autem cognoverunt viri Galilaei non posse sustinere, relictis propugnaculis et civitate, fugerunt in castellum a facie paganorum. Capta est autem civitas atque succensa. Et quoniam audierent rex Aegypti quod exercitus Christianorum veniret adversum se noluit oppugnare castellum, sed ait: "Sinite, captivi mei sunt."
Haec est civitas tam frequenter in Evangeliis nominata, corporali frequentatione et illustratione miraculorum Domini nostri gloriosa. Hic autem ut verum hominem Se ostenderet in navicula Petri dormivit, et ut verus Deus ventis et mari imperavit. Hic denique ut verum Deum Se demonstraret, quarta vigilia noctis 'scilicet circa finem Mosaicae legis, aurora Evangelii et gratiae iam albescente' super liquidas undas maris operante divinitate ambulavit. Hic verum Petrum fide titubantem et mergentem extensa manu erexit; scilicet ecclesiam inter fluctus saeculi periclitantem gloria Resurrectionis et operatione miraculorum confirmavit. Hic autem ut verum corpus et veram carnem post resurrectionem Se habere insinuaret, coram discipulis suis partem piscis assi et favum mellis manducavit; et post trinam interrogationem an Petrus Illum diligeret et trinam responsionem Petri: "Domine, tu scis quia amo te" oves et agnos Petro conservandos commendavit atque celebrato glorioso convivio, et iam abire incipiente Petro se sequi 'scilicet passione crucis' praecepit.
X. De consilio procerum et de consilio comitis Tripolitani
Secunda die mensis Iulii, feria v. advesperascente, auditis litteris Galilaeorum, convocavit rex terrae Ierusalem omnes duces exercitus, ut darent consilium quid essent acturi. Qui omnes tales dedere consilium, quatenus cruce Dominica comitante, omnes armati et per acies distincti, contra hostes dimicaturi mane procederent atque civitati Tyberiadis succurrerent. Quod audiens comes Tripolitanus ait:
"Mea est civitas Tyberiadis, uxor mea ibi est, nullus vestrum tantum amisit quantum ego, nec aliquis vestrum tam diligenti studio, salva Christianitate, succurreret vel adiuvaret, quam ego. Tamen absit hoc a rege et a nobis, aquam et victum, et ea quae necessaria sunt, relinquere, et tantam mltitudinem populorum et iumentorum in solitudine, fame et siti et fervida aestate interficiendam deducere. Et quoniam populus multus est et fervida aetas, sine abundantia aquae, vos 'psi' scitis, per dimidiam horam diei populum non posse subsistere, nec inimici nostri sine magna penuria et interitu hominum et iumentorum ad nos possunt pertingere. State ergo super aquas vestras et alimenta vestra in medio terrae, quoniam certum est in tantam superbiam Sarracenos se erexisse, capta civitate, ut nec ad dexteram nec ad sinistram declinare, sed per vastam solitudinem recto itinere ad nos properare et ad bella provocare. Populus autem noster refectus et satiatus pane et aqua contra hostes pugnaturus de castris exhibit hilariter. Et nos quidem et equi nostri recentes, adiuvante nos et protegente cruce Dominica, gentem incredulam et in siccitate fatigatam, et refugium refocillationis non habentem, fortitor expugnabimus. Sciatis vero inimicos crucis Christi antequam ad mare veniant, vel ad flumen possint redire, interfectos gladio, vel lancea, vel siti, vel captos manu, gratia nobiscum Iesu Christi perdurante. Nobis autem si aliquid contigerit mali, quod absit, habemus per circuitum munitiones si opus fuerit fugiendi, quod Deus avertat."
Et quoniam tradituri erant in manibus luporum, de lupo iniquo problema contra comitem vera dicentes protenderunt dicentes: Adhuc latet in pelle lupi. Impleto est ergo in eis quod per Sapientem dicitur: Vae terrae cuius rex iuvenis est et cives mane comedunt! Rex autem noster iuvenis iuvenile secutus consilium, et cives invidia et odio carnem proximorum comedentes, consilium suae salutis et ceterorum reliquerunt et in insipientia et fatuitate sua terram et populum et seipsos perdiderunt.
XI. De aciebus dispositis
Igitur feria sexta, die tertia mensis Iulii, relictis necessariis, per turmas suas processerunt. Comes Tripolis in prima fronte secundum dignitatem suam,ceteri autem dextra laevaque secundum institutionem terrae perrexerunt. Acies autem sanctae crucis et acies regis simul subsequentes; postremo Templarii causa exercitum custodiendi,secundum situm terrae. Protecti sunt autem de Safforia, ut irent Tyberiadem, sicut dictum est et pervenerunt usque casale quod dicitur Marescalciae in tertio milliario a civitate. Ibi veroita coangustati sunt incursione hostium et siti, ut ultra nequirent procedere. Et quoniam transituri erant per loca scopulosa et angusta ut ad mare Galilaeae pertingerent, quod uno milliario distabat ab eis, mandavit comes ad regem dicens: "Festina et transeamus locum istum, quatenus et nos et populus possimus nos ad aquas salvare; sin autem, periclitabimur sicca mansione." Qui respondit: "Cito transibimus."
Interea Turci invaserunt extremos exercitus, ita ut Templarii et ceteri qui in extrema parte erant minime possent sustinere. Neci denique tradituris iussit rex ex improviso, exigentibus peccatis, figere tentoria. Cumque comes respexisset et vidisset tentoria ait: "Heu! heu! Domine Deus, finita est guerra, traditi sumus ad mortem et terra destructa est."
Castrametati sunt ergo cum dolore et angustia et siti in sicca mansione, ubi magis effusus sanguis nocte illa quam aqua. Si nox solitaria nec laude digna, in qua Christiani aiditate sitis amiserunt fortitudinem, nec computetur in noctibus anni, nec numeretur in mensibus, in qua lux Christinorum obcaecata est. O quam amara habitatio in qua non erat mortis declinatio. Haec est mansio declinationis et sitis, ubi duces Israel pro desiderio aquae declinaverunt. Igitur filii Esau circumdantes populum Dei, et incendentes desertum circa eum, atque tota nocte calore ignis, fumo, sagittis, vexatos fame et siti vexabant. O quam miserabilis requies per tam longam viam solitudinis. Forte non sunt recordati manus Dei qua redemit Israel de potestate tribulantis. Certe stabat redemptio captivorum in medio populi; arbor scilicet salutifera, in qua suspensus est serpens aeneus, ut a morsibus venenati serpentis respicientes liberaret. Forsitan non respiciebant, sed neque considerabant, quoniam obscura nox infidelitatis eorum captivaverat fidem, et caecitas invidae obduraverat mentem. Dissipati sunt nec compuncti; clamaverunt, nec erat qui salvos faceret, quoniam filii alieni mentiti sunt Domino, et claudicaverunt a semitis Eius; ideo clamantes non exaudivit, quia non est speciosa laus in ore peccatoris. Enimvero cibavit eos Deus nocte illa pane lacrymarum, et vino compunctionis sine mensura potavit: pallio quoque maeroris et angustiae cooperuit, atque castigatione dura flagellavit, et renuerunt disciplinam.
XII. De peditibus occisis
Humilitatis tandem in loco afflictionis, et opertis umbra mortis, illuxit dies, dies tribulationis et miseriae, dies captivitatis et angustiae, dies planctus et perditionis. Mane autem facto, ascendit rex Syriae, relinquens civitatem Tyberiadem cum omni exercitu suo ad planitiem campi, ut proeliaretur adversum Christianos, atque praeparavit se ut occurreret nostris. Nostri igitur direxerunt acies suas, et festinaverunt ut transirent supradictum locum, quatenus aquis recuperatis refrigerati, hostes impugnando acrius invaderent. Processit denique comes ut obtineret locum quem Turci iam incoeperant appropinquare. Cum autem ordinati essent et per acies distincti, praeceperunt peditibus ut sagittando munirent exercitum, quatenus milites levius hostibus obstarent, ut milites muniti per pedites a sagittariis hostibus, et pedites per lanceas militum ab incursu hostium essent adiuti; et ita utrique mutuo adiutorio defensi salutem obtinerent. Sed iam appropinquantibus Sarracenis, conglobati sunt pedites in unum cuneum, atque veloci cursu cacumen excelsi montis, relinquentes exercitum, malo suo ascenderunt. Rex igitur et episcopi et ceteri miserunt ad eos rogantes ut venirent, lignum Dominicum, et hereditatem Crucifixi, et seipsos, et exercitum Domini defendere. At illi respondentes dixerunt: "Non venimus, quoniam siti extincti sumus, et nequimus proeliare."
Mandaverunt iterum; at illi omnino reditum negantes perstiterunt. Pugnaverunt interim Templarii et Hospitalarii fortiter et Turcopoli in extrema parte exercitus, et non potuerunt praevalere, quoniam undique absque numero inimici creverunt, sagittando et vulnerando Christianos. Cum autem paululum processissent, clamaverunt ad regem postulando auxilium, dicentes se tanti ponderis bellum non posse sustinere. Rex autem et ceteri, ut viderunt quod pedites renuerunt redire, et quod ipsi sine servientibus contra sagittas Turcorum non possent subsistere, gratia Dominicae crucis iusserunt interim figere tentoria, quatenus cursus Sarracenorum impedirent et levius ferrent. Igitur diffusae sunt acies, et descenderunt circa sanctam crucem confusi et intermixti huc atque illuc. Hi denique qui fuerunt cum comitis Tripolis in prima fronte, videntes quod rex et Hospitalarii et Templarii et universi ita essent simul confusi, atque cum Turcis commixti, et multitudinem barbarorum inter eos et regem; ipsis autem non patere aditum ad lignum Dominicum revertendi, exclamaverunt: "Qui potest transire transeat, quoniam non est nobis proelium. Sed et fuga quidem iam periit a nobis."
Inter haec Syri irruerunt per millenos et millenos super Christianos, sagittando et interficiendo eos.
XIII. De occisione episcopi Achonensis
Interim episcopus Accon, baiulator crucis Domnicae, vulneratus est ad mortem atque episcopo Liddensi crucem gestaro reliquit. Irruerunt autem multitudo paganorum super pedites atque per praecipitium praerupti montis, in cuius cacumine iamdudum fugerant, praecipitaverunt, et alios occidendo, alias captivando vastaverunt. Et i quidem digne talem mortem sustinerunt, qui relicta cruce humilitatis Christi, in superbia mentis excelsa petierunt. Comes denique et sui, et Balisanus Neapolitanus et Reginaldus Sidoniensis et ceteri Pullani, qui adhuc erant equitantes, videntes hoc dedere terga, atque supradictum locum angustum vi equorum conculcando Christianos et pontem faciendo, quasi per planum iter: ita per angusta loca et scopulosa super suos et Turcos et crucem fugiendo transierunt. Atque sic quoquomodo cum vita tantum evaserunt.
XIV. De captione Sanctae Crucis et regis Guidonis et ceterorum
Igitur Sarraceni congregati sunt circa lignum Dominicum et regem et ceteros, devastantes ecclesiam. Quid multa? Praevaluerunt Sarraceni contra Christianos et fecerunt in eos quaecumque voluerunt. Heu mihi! Quid dicam? Libet magis plorare et plangere quam aliquid dicere. Heu mihi! Dicam pollutis labiis qualiter pretiosum lignum Dominicum nostrae redemptionis tactum sit damnatis manibus damnatorum? Vae mihi misero, quod in diebus miserae vitae meae talia cogor videre. Vae autem et genti peccatrici, populo gravi iniquitate, per quem omnium Christianorum fides blasphematur, et pro quibus Christus iterum cogitur flagellari et crucifigi. O dulce lignum et suave, sanguine Fili Dei roratum atque lavatum! O crux alma, in qua salus nostra pependit, per quam et chyrographum mortis deletum est, et vita in protoplasto perdita recuperata est! Quo mihi adhuc est vivere, ligno vitae sublato? Et vere credo sublatum esse, quoniam fides Filii crucis evanuit, quin impossibile est sine fide placere Deo. Vae nobis miseris, qui armaturam nostram, peccatis exigentibus, amisimus! Sublatum igitur lignum est nostrae salutis, dignum ab indignis, indigne heu! heu! asportatum. Nec mirum si corporalem sanctae crucis substantiam fortitudine visibilium inimicorum amiserunt, quam iamdudum spiritualiter bonis operibus iustitiae deficientibus, mente et spiritu perdiderant. Plangite super hoc omnes adoratores crucis, et plorate, atque veram crucem in cordibus vestris recta fide et inconcussa pingite, et confortamini in spe, quoniam crux non deserit sperantes in se, nisi prius ipsa deseratur. Quid plura? Capta est crux et rex et magister militiae Templi et episcopus Liddensis et frater regis et Templarii et Hospitalarii et marchio de Monte Ferrat, atque omnes vel mortui vel capti sunt. Contritus est autem exercitus Christianorum occisione, captivitate, fuga miserabili, inimicis vero suis spolia eorum detrahentibus et dividentibus. Humiliavit ergo Deus populum suum, inclinando calicem de manu sua, et propinando vinum amaritudinis usque ad faecem. Verumtamen faex eius non est exinanita . Bibunt adhuc Sarraceni ex eodem calice faecem damnationis usque ad fundum. Super hoc condolit propheta David dicens:
"Populum tuum, Domine, humiliaverunt, et hereditatem tuam vexaverunt, viduam et advenam interfecerunt, et pupillos occiderunt. Usque, Domine, haec facient? Donec fodiatur peccatori fovea, et iustitia convertatur in iudicium. Tunc quidem reddet illis iniquitatem ipsorum, et in malitia eorum disperdet eos" scilicet Sarracenos.
O propheta, nobis quid dicis? Vos qui plantati estis in domo Domini et in atriis Eius floretis.
"Venite exultemus Domino, etc., quoniam Deus magnus Dominus, quia non repellet plebem suam, et hereditatem suam non derelinqueret."
Altera autem die occiso principe Reginaldo Montis regalis Templarii quoque et Hospitalariis sub pretio emptionis ab aliis Turcis comparatis atque occisis, mandavit Saladinus ad comitissam et ad viros qui erant in arce Tyberiadis, ut castellum relinquerent atque accepta securitate vitae quo vellent irent in pace. Qui et ita fecerunt relicta civitate. Inde transiens Saladinus,munito castello, profectus est Saphorie, atque in loco quo exercitus Christianorum solebat habitare, iussit rex Syriae tigere tentoria sua et sicut campum debellatis Christianis obtinuerat, sic quoque et locum tabernaculorum. Ibi autem per aliquos dies demoratus est, celebrans guadium victoriae et dividens non heredibus hereditatem Crucifixi, sed ducibus et amiralibus suis nefandis, unicuique propriam partem designans. Interim de Saladino et factis eius taceamus, qualiter scilicet perambulavit regionem Fenicis usque ad flumen Canis et debellavit eam: atque quomodo frater eius Sephidin et ceteri regionem Geraris et Philistinorum invaserant dicamus.
XV. De invasione Saphadini
Audiens autem Sephidin frater Saladini quod Christiani essent devicti 'qui Sephidin iamdudum cum exercitu suo, quem de Aegypto conduxerat, ab reliquis Ierusalem et habitatoribus regionis Geraris et Philistiim fugatus fuerat', reversus est, et ascendit cum multitudine gravi, quam de Alexandria et Babylone et Campo Tafneos collegerat, super omnem regionem a Darone et Gazaris usque Ierusalem, et per circuitum usque Caesaream Palestinam, omnes civitates et castella omnia confringendo et interficiendo habitatores et captivando, et loca omnium possidendo, atque suis amiralibus partes terrarum largiter tribuendo. Et quoniam Ascalonem civitatem Palestinae regionis nobilissimam, muris fortissimis et altis turribus munitam, non poterat expugnare, sed neque castellum Gazaris militiae Templi, transivit per castellum Ybelim et debellavit atque flammis tradidit.
XVI. De captione Ioppen
Inde applicuit ad civitatem Ioppem, sed quia non erat munita, nec hominibus nec muris, praesertim cum fortes et valentes per mare ad civitatem Tyrum confugerant, debellavit eam et cepit cum multitudine hominum et feminaruam a quibus fuga perierat, et pretium nauli defecerat. Fit igitur strages magna et miserabilis per totam regionem, foetorque intolerabilis cadaverum Christianorum, quoniam non erat locus in tota terra in quo non iacerent corpora putrida et tumida, quia non erat qui sepeliret. Ceteri autem qui gladium et arma prophanorum non senserunt, relictis omnibus, ut corpora ad tempus salvarent, fugerunt in Ierusalem. Et isti quidem fugientes arma ferrea Babyloniorum, irruerunt in arcum aereum peccatorum suorum, secum scilicet portantes, quae utinam in campestribus cum Babyloniis reliquissent. Percurrens denique Sephidin totam regionem illam, pervenit ad castellum quod vocatur Mirabel, atque obsidionem posuit, direxit machinas, et per aliquot dies sibi resistentes acerrime debellavit. Cumque viri qui erant in munitione viderunt se non posse resistere, pietate parvulorum et uxorum commoti, dextras postulabant. Data autem securitate, eiecit eos inde, et ne ab aliis Sarracenis interficerentur in itinere, dedit duces usque cccc. Turcos fortissimos, quatenus usque ad coenobium S. Samuelis, quod situm est in monte Sylo, milliario secundo ab Ierusalem, deducerent salvos. Deduxerent autem illos usque ad Montem Gaudii Ierusalem, sed fugati sunt et percussi a Templariis et a viris Ierusalem, cecideruntque vulnerati multi per descensum montis Modin, et ita confusi redierunt. Perseverans autem Sephidin in maligna elatione mentis suae contra ecclesiam Christi, omnia montana Belleem a meridie et occidente Ierusalem nefandissimis ministris in desolationem vastationis mittere praecepit. Et quoniam per diversas partes terram Ierusalem Sarraceni, qui cum Saladino erant, invaserunt, dignum quidem nobis videtur sicut vidimus et audivimus brevi et impolito sermone summatim perstringere, atque illis qui nesciunt vel non viderunt, sicut gestum est ostendere. Debellatis ergo Christianis, dimisit Saladinus exercitum suum, quatenus unusquisque cum suis proficisceretur, atque partem illam, quam datam sibi cognoverat, expugnando habitatores obtineret. Profecti sunt autem veloci cursu, atque totam terram ita subito praeoccupaverunt, ut nullus sibi vel alii posset adiutorium impendere. Dispersi igitur sunt cooperiendo superficiem terrae sicut locustae. Ante omnes tamen et prae omnibus avari Turcomanni et Beduini bona Christianorum cupientes, campestria Saronis invaserunt, et ubi omnia animalia terrae simul collecta confugerant, ibi quoque avidus cupiditate rapiendi cucurrerent, atque habitatores impugnando acrius et perimentes eos ut bona eorum diriperent. Et isti quidem castellis et domibus non utuntur, sed tantum rapinam diligentes, de rapinis inter ceteros vivunt. Istis itaque percurrentibus et omnia campestria castella devastantibus, a monte Carmeli, qui et Caifas vocatur, in cuius cacumine sita est ecclesia S. Elyae prophetae super alta rupe quae respicit Tholomaidam contra mare, signum scilicet opportunum navigantibus, usque Assur transeuntes et Ioppe et Lidda et civitatem Rama, occidendo servos Christi et bona eorum diripiendo .
XVII. De captione Nazareth
Alii quidem per civitatem Nazareth 'quae interpretatur flos sive munditia' ascenderunt et ecclesiam B. Virginis Mariae effundendo sanguinem Christianorum, qui inibi confugerant causa munitionis, cruentaverunt ecclesiam, inquam, sanctam, et ob dulcedinem divini Verbi incarnati per totum mundum nominatam et a fidelibus honoratam. Hic Verbum Patris, sicut Evangelium testatur, incarnatum est, assumens quod non erat, manens quod erat. Hunc locum coepit inhabitare quem locus non comprehendit; et Nazarenus vocari, cuius Nomen ineffabile ab omnibus creaturis in caelo et in terra medicina salutis nominatur. O Domina, cuius nomen suave, lucem et securitatem et spem veniae infundens peccatoribus,locum in quo illud Ave Gabrielis ab ore suscepisti,per quod Eva mutatur in melius, per quod et redemptus est mundus, et in quo loco tantum beneficium accepisti, ut mater Dei vocareris et esses, quare dimisisti, et ab increduls coinquinari et explanari permisisti? Certe non dimisit, sed lavit atque purgavit et mundavit a malis cultoribus per infideles ministros, donec cultores idonei eligantur, et secundum voluntatem et dispositionem gloriosae Virginis introducantur. Destructa civitate, locisque sacris foedatis, arripuerunt filii Sodomorum iter suum per abrupta montis, qui vocatur Saltus Domini sicut in Evangelio legitur, quod indignati Pharisaei de verbis Iesu eiecerunt Illum extra civitatem et duxerunt Illum ad supercilium montis super quem civitas illorum erat aedificata, ut praecipitarent illum. Inde transeuntes per latissimum campum, qui est inter montem Tabor et Legionem, dispersi sunt per campestria, omnia depraedantes et percurrentes a monte Caim et castello militiae Templi, quod vocatur Faba, usque Legionem et Gesrael. Nemine autem eis resistente transierunt per angusta itinere montium et per ecclesiam Beati Iob 'qui interpretatur Dolens' verum Iob nescientes, qui peccata nostra dolens portavit; qui etiam testa humanitatis suae saniem peccatorum nostrorum radebat, atque vermes vitiorum, quos Adam per inobedientiam comparaverat, per suae carnis hostiam vivam Patri obediens offerando extersit. Inde ascenderunt campum magnum Dotaym, cisternam quoque Ioseph admirantes, venditionemque tractantes, et qualiter Aegyptum fame irruente providentia liberavit, nostrum Ioseph de supernis montibus a patre ad fratres 'scilicet ad Iudaeos' in campestria nostrae mortalitatis missum non attendentes, cuius venditio, emptio, mors, et resurrectio mundum a fame divini Verbi periclitantem sanavit.
XVIII. De Samaria et Neapoli
Terram autem ita devastando pervenerunt usque ad montem Someron, quondam Samaria, civitas regalis in Israel, a quo monte omnis illa regio nomen accepit Soreod. Unde Dominus per prophetam, Plantavi, inquit, vineam Soreod. Et ne ab aliquo dubitaretur de qua vinea diceret, exponit dicens: Vinea enim Domini Sabaoth domus Israel est. Nunc quoque Sebasten vocatur´ubi conditae sunt reliquiae S. Iohannis Baptistae, Zachariae et Elizabeth parentum eius, sed et aliorum prophetarum multorum. Episcopum autem loci illius reperientes, hominem satis humanum et honestum, quem, ut thesauros ecclesiae et margaritas porcis ostenderet, contumeliis multis afficientes, ad ultimum optata adipiscentes, nudum et diris verberibus flagellatum, data securitate vitae, miserunt Accaron. Properabant autem filii Babylonis, ut Neapolim destruerent; sed quoniam viri Neapolitani omnes confugerant in Ierusalem, relinquentes omnia sua in civitate, neminem invenerunt, nisi paucos in castello, qui causa custodiendi suppellectilem burgensium, quam inibi comportaverant, reliquerant; illis quidem eiectis, possederunt castellum cum civitate. Nec quidem tantis malis perpetratis satiati, sed praedam sitientes et montana Ierusalem videre cupientes, celeri cursu transierunt per ecclesiam in nomine Salvatoris ad radicem montis Garizim supra puteum Iacob aedificatam, iuxta praediolum quod dedit Iacob Ioseph filio suo, super quo Domnus fatigatus ex itinere sedens cum muliere Samaritana loquebatur, dicens ei omnia quaecumque fecit. Inde ascenderunt montana, omniaque castella et villulas Francorum ex illa parte confringentes, et usque Ierusalem diu noctuque quicquid vivum inveniri poterat interficiendo, vel depraedando, percurrentes vastaverunt. Alii autem ex altera parte montis Tabor, per Endor et Naun, et per medium magni campi, qui est inter montem Tabor et Belver, usque Belsan iter suum arripuerunt, atque per crepidinem Iordanis alvei usque Ierico properantes, et locum in quo Salvator noster xl. diebus et xl. noctibus, ut nos tentamenta diaboli et vitia carnis per ieiunium vincere benigne doceret, ieiunavit, debellatis habitatoribus atque eiectis, destruxerunt. Inde ascenderunt montana et castellum militum Templi, quod situm est in loco qui vocatur Maledoim 'Latine autem Ascensus ruforum sive rubentium, propter sanguinem qui illic crebro a latronibus funditur, appellari potest' vel sicut nos dicimus, Rubra Cisterna, nemine invento, possederunt. Istis igitur ita inter se montana Ierusalem per circuitum devastantibus, neminem sine mortis periculo sinebat exire vel intrare civitatem. Sic sicque Ierosolymitae undique coangustati et sine obsidione obsessi, longa expectatione belli et timore venturae famis in seipsos lacrimabiliter tabescebant.
XIX. De captione Achom
His ita proelibatis, ad caput tantae iniquitatis stilum vertamus. Peracta denique tanta Christianorum caede, cor Saladini crepidoinis: base, z´ocalo, malec´on elevatum est, credens se siderum altitudinem damnata vertice, prae nimia superbia elationis, tangere, duces et satrapas exercitus sui ad se iussit convocare. Quos ita ore superbo alloquitur:
"Fortitudinem et spem Christianorum, scilicet Crucem, regem, duces et equites, sagittarios et pedites, Deus magnus et Mahumet, cui servio et legem observo, meis tradidit manibus. Et ecce tota terra plena divitiis absque principe et defensore in conspectu vestro est. Surgite ergo viri fortes, bellatores mei, atque terram cum munitionibus meo subiicite imperio."
In illa igitur hora praecepit rex Damasci movere castra sua contra Accaron, ut si quid de populo Christianae religionis reliquum fuisset, aut cervicem Mahumeth numini nefando inclinasset, aut gladio feriretur. Interim audito regali praecepto, ululantibus prae gaudio Persis, commotus est exercitus barbarorum, atque contra Accaron coepit proficisci. Cum autem exercitus civitati appropinquasset, Accaronitae qui relicti fuerant pauci de multis exierunt obviam Saladino de civitate, vociferantes et dextras sibi dare postulantes. Demum perpendens rex Syriae simplicitatem illorum, animasque in manibus portantes, homines scilicet inermes, fidem et securitatem vitae tuitionemque promisit, dicens:
"Sciant omnes ad quos dominatio mea protendit, Accaronitas clementiam pietatis meae invenisse, ita scilicet ut quicumque Sarracenorum alicui Christianorum de persona aut de rebus ad ipsos pertinantibus iniuriam aut damnum intulerit, periculum dirae mortis sciat se, meo imperio despecto, incurrisse."
Capta igitur civitate talem Christianis dedit libertatem, ut quicumque in terra marique cum suis vellet abscedere, abscederet; qui autem sub praesidium eius remanere, tuti et secure remanerent; qui vero Filium Dei et Crucem victoriae Eius, diabolo instigante, vellet, proh dolor! polluto ore negare, cabanum sericum et sarbuissinum auro ornatum, equum et arma, amputato pelliculo membri verendi, ab ipso Saladino acciperet. Madens autem caede et adhuc sitiens sanguinem Christianorum Saladinus rex Babylonis unum de filiis suis causa custodiendi civitatis reliquit. Ipse vero in elatione pessimae mentis suae profectus est terram Foenicis regionis cum suis civitatibus suo subiugare dominio, sperans sibi et errori suo magnum commodum acquisisse, si nomen Crucifixi cum habitatoribus terrae posset delere.
XX. De Tiro et Sidone
Profectus est ergo cum magna festinatione in partes Tyri civitatis, muris fortissimis et altis turribus, atque maris procinctu satis munitae, quam quia ira et dolor Christianitatis consilio et virtute armaverat, virum quoque nobilem, armis fortem et bellicosum marchisium, animo et dicto et facto virilem, quem nec prece, nec pretio, nec minis, nec blandis sermonibus poterat seducere, sed omnibus modis probatum et paratum invenit, transivit, quatenus finitimas civitates, Sareptam scilicet, ubi Elias quondam officio viduae tempore famis quantitate parvae farinulae et modici olei sustentatus est. Sidonem quoque et Brito atque Biblem sua ferocitate debellavit, atque eiectis habitatoribus et in captivitate redactis, suis hominibus munivit et concito gradu reversus est. Residente igitur per aliquot dies Accaron, exercitum suum, qui dispersus fuerat per terram Galilaeae et Samariae, praecepit coadunare, quatenus fratri suo Sephidino, qui erat in campestria Geraris circa Ascalonem adiuvaret. Profectique sunt de Accaron et cooperuerunt superficiem terrae sicut locustae a mari magno usque Ierusalem, quia tanta erat multitudo Sarracenorum quasi arena quae est in littore maris, quam nemo dinumerare potest.
XXI. Expugnatio Ascalonis
Denique rex Aegypti obsidionem civitate Ascalonae posuit, erexitque machinas, et coeperunt acerrimo animo pugnare. At vero Ascalonitae licet pauci, tamen prompti animo, fortitudine quoque murorum confisi, per quindecim dies viriliter defendentes se defendebant. Considerans autem Saladinus animositatem Christianorum, erexit decem ballistas ad lapides iacendos, quatenus de longe et sine damno suorum murum civitatis die noctuque conquassaret et ad terram praecipitaret. Lapidabant igitur muros et turres civitatis sine cessatione, atque usque ad fundamenta se praecipitaverunt. Interea misit rex Babylonis legatos ad Templarios, qui erant in castello Gazaris, ubi quendam Samson fortissimus, ut de inimicis suis simul congregatis moriendo triumpharet, palatium Gazaris resumptis viribus praecipitans, atque mole ipsius ruinae oppressus cum ipsis hostibus victor occubuit, dicens:
"Videte et diligenter considerate quid acturi sitis, atque de vita et salute vestra diligenti animo tractate. Nam oculis vestris prospicitis quod Deus tradidit terram in manibus meis. Tamen faciam vobiscum misericordiam quatenus sani et incolumes, accepta itae vestrae et vestrorum securitate, exeuntes relinquatis castellum."
At illi fiduciam in fortitudine Ascalonis habentes responderunt: "Tali exhibimus conditione quali et Ascalonitae."
Interim muri civitatis conquassati et iam paene usque ad fundamenta praecipitati sunt, ita ut Sarraceni si vellent vel auderent per planum poterant ad Christianos intrare. Timens igitur Saladinus, ne mora generaret sibi divortium, coepit per regem quem ibi tenebat in vinculis, et per fratrem regis, et per alios, aures Christianorum appellare, quatenus conditione facta, illi qui auxilium vel adiutorium aliorum Christianorum terrae marique minime poterant habere, relicta civitate cum omnibus suis in pace abscederent. Congregati sunt ergo Ascalonitae, consilium suae salutis et aliorumqui erant in vinculis, invicem tractantes, perpendentesque civitatem suis viribus non posse defendere, tale dedere consilium:
"Nos quidem fortitudinem et potentiam tuam, Deo permittente, in terrae scimus esse permaximam; nobis vero Christianis morte vel tribulatione pro Christi nomine occupatis aditum e regni caelestis aperire. Tamen placet infirmis adhuc in fide, et aliis non paucis, quorum compassioni propter fraternae dilectionis amorem compati oportet, ita dexteram foederationis a vobis accipere, quatenus regem et episcopum S. Georgii, et fratrem regis, xii quoque de melioribus captivis, quos catenae tuae ferocitatis sub dira custodia tenent, nobis solutos restitutas. Nobis vero xl dies, in quibus nostra vendere et providere indulgeas, atque centum familias, quibus sub tua defensione in civitate placet remanere, ad tempus dimittas, ceterosque cum suis omnibus salvos usque Tripolim deducere facias."
Placuit ergo sermo iste in oculis Saladini, atque petitioni Ascalonitarum libenter iussit annuere. Anno MCLXXXVII, mense Septembri, iiii die mensis, feria vi., hora nona, obscuratus est sol, atque sub ipsa obscuritate exeuntes maiores natu Ascalonitarum venerunt in castra Aegyptiorum, atque ibi coram Sarracenis super hanc conventionem Christiani et principes Damascenorum sacramentum stabilitatis huius rei fecerunt. Mane autem facto, tradiderunt Ascalonitae claves civitatis Sarracenis, atque in introitu portarum residentibus Turcis, ordinavit Saladinus sicut placuit illi de civitate. Et quoniam civitas ista quasi munimen et firmamentum erat terrae Ierusalem, audita fama captionis Ascalonis Ierosolymitae, tam munitae civitatis, elanguit omnis virtus eorum, atque lamentabili dolore, viribusque destituti, lamentabantur, acientes quod sicut fecerat Ascaloni, faceret vel peius et Ierusalem.
XXII. De destructione Bethlehem et de obsidione Ierusalem
Collectis denique Saladinus in num viribus, ordinata civitate, praecepit ducibus et amiralibus suis ordinare exercitum, atque cum fortitudine et magni terroris impetu montana Ierusalem ascendere. Motus est ergo exercitus, atque per campestria profectus usque Besigebelim, id est Bersabe, puteus scilicet septimus propter septem agnas ab Abraham ibi immolatas sic appellatus; vel puteus iuramenti, eo quod Abraham et Abimelec rex Geraris ibi inierunt foedus iurationis. Figuraturque in hoc foedus quod inierunt fideles supra fontem septimum, id est baptismi, qui in virtute septiformis Spiritus Sancti coniuratur, benedicitur et consecratur. Misit autem Saladinus nuntios ad Hospitales qui erant in munitione Bellebem, ut seipsos et castellum voluntati eius traderent, atque cum ceteris transmigratis in pace migrarent. At illi respondentes dixerunt: "Talem sortem expectamus, qualem et Ierusalem."
Arripientes demum iter suum filii Babylonis per montana usque Ierusalem, nomen Christi et Crucem nostrae redemptionis inter se polluto ore garriendo blasphemantes. Denique ista sunt loca sancta territorii sanctae civitatis Ierusalem, quae a prophanis desolata atque destructa sunt, Belleem scilicet, civitas David, nobile triclinium ubi mater gloriosa, Virgo in partu, Virgo post partum, sine dolore et corruptione suum et omnium Creatorem, Filium Dei, operante Spiritu Sancto, exsultantibus angelis cum gaudio genuit, atque pannis involutum in illud praesaepe, sedem scilicet Dei, secundam post Caelum, pabulum vitae bovi et asino, scilicet Iudaeo et Gentili, castis manibus Virgo porrigendo collocavit. Alii quidem ad montem sanctum Sylo properantes, ubi quondam filii Israel illud mirabile tabernaculum cum utensilibus suis tetenderunt. In quo loco S. Samuel, mitissimus et sanctissimus omnium prophetarum, Deo de caelo clamante.
"Samuel, Samuel," ore innocente mundo ab omni labe contagionis respondit, "Loquere, Domine, quia audit servus tuus;"
ubi nunc constructum est coenobium canonicorum Praemonstratensium in honore S. Samuelis, cuius preces cum precibus Moysi et Aaron apud Deum fusae nostrorum veniam impetrent peccatorum. De hac quidem destructione propheta David gemens in Psalmo aiebat:
"Repulit Deus tabernaculum Sylo, etc."
Hic est denique verax propheta, cuius verba non ceciderunt in terra, quia quicquid prophetabat, rebus gestis demonstrabatur. Hic quoque filios Israel iudicavit in Masphat. Et ut sciamus quali iudicio eos iudicasset, tradunt Hebraei quod aqua erat in Masphat, in qua coram Domino maledicta congesta sunt, ita scilicet ut quicumque idolatra hausisset, et coram Domino et propheta Samuele gustasset, labia eius ita sibi adhaererent, ut nequaquam ea ab invicem separare posset. Sic quoque idolatra comprehensus ab omni populo iussu prophetae secundum legem lapidatus est, ne alii exemplo illius seducti, pro Deo idola vana coluissent. Alii vero Bethaniam, quae domus obedientiae interpretatur, destruentes, ubi Dominus Lazarum quatriduanum mortuum precibus Mariae et Marthae sororum eius humiliter deprecatus, fremensque in seipso mortalitatem nostram et mseriam deplorans, magna voce vocavit de monumento: ubi Dominus a Phariseo ad convivium invitatus, a Maria nardi pistici unguento, osculando pedes et lacrymis rigando, humiliter est perunctus. In quo castello aliis describitur Dominum intrasse, atqueMartham circa multa in ministrando occupatam Eum in domo suscepisse; Mariam vero sororem eius ad pedes Domini verba oris Eius audiendos edisse atque unum quod necessarium est, Domino attestante elegisse. Alii quidem montem sanctissimum Oliveti devastantes, ubi Dominus, sicut in Evangelio legitur, saepe orare, opera misericordiae docere, sedereque cum discipulis suis consuevit. In quo fabricata est ecclesia ubi Dominus noster Iesus Christus xl. die resurrectionis suae, videntibus apostolis, assumptus est in caelum. In cuius medio opus mirae rotunditatis et decoris erectum est, ubi steterunt pedes Domini; quem locum fideles Christiani vestigio Salvatoris pressum recognoscentes, cum magna veneratione deosculantur. Inter haec autem ecclesiam Assumptionis B. Mariae Virginis Iosaphat prophani profanatis manibus contaminaverunt, atquelocum gloriosum, omnibus Christianis debita laude venerandum, sepulturae gloriosae Virginis et matris Christi multis spurcitiis foedantes destruxerunt. Supra cuius sepulchrum constructum erat opus quadratum, auro, argento et caelaturis, uti decebat, mira pulchritudinis varietate decoratum. Hic est ille locus qui vocatur Gessemani; trans torrentem Cedron, ubi erat hortus, in quem introivit Iesus cum discipulis suis, cena novi sacramenti iam celebrata. Ibi vero discipulis suis orare ne inciderent in tentationem admonuit. In quo loco constructa est ecclesia in nomine Salvatoris, eo quod Salvator et Redemptor mundi pro salute generis humani Deum Patrem ibi supplicavit.
XXIII. De ineffabili angustia Hierosolymitanorum
Vicesima igitur die mensis Septembris sancta civitas Ierusalem obsessa est, atque undique ab incredulis cum magno clangore tubarum, terrore armorum, strepitu et ululatu vociferantium, "Hai, Hai," undique vexillis ventilantibus circumdata. Commota est ergo civitas a fremitu et tumultu barbarorum, atque per horarum momenta conclamabant: "Vera Crux sancta et Sepulchrum Resurrectionis Iesu Christi, protege civitatem Ierusalem cum habitatoribus suis."
Commissum est ergo bellum, et coeperunt ex utraque parte audacter pugnare. Et quoniam dolore et maerore tantae miseriae confecti, omnes congressus et concursus Turcorum, quibus Christianos per xv Dies fatigabant, nequimus numerare, sicut cetera quae gesta sunt, quae tardium absque utilitate scribenti et audienti generant, omittamus. Quis vero pro tam magni doloris pietate omnibus praetermissis non erumpat in fletibus, cum monachos hinc et canonicos, sacerdotes et levitas, eremitas et anachoritas senio affectos, pro sanctis sanctorum et hereditate Crucifixi armatos incedere, armaque videret gestare? Illinc viduas, orphanos, pulcrosque brachiis ad Dominum extensis per ecclesias et plateas catervatim et squalenti vulti iacedere, oreque innocenti lacrymabiliter conclamare, divinamque clementiam, sanctorumque patrocinia incessanter implorare? Quae lingua autem valet narrare quanti Sarraceni lanceis et sagittis perforati vitalem flatum amiserunt et mortem perpetuam invenerunt? Quis vero potest dicere qualiter ille nepos Saladini, fastu superbia deceptus, sericis vestibus nobiliter usque ad ungulam equi indutus, atque speculis mulierum auro insertus, prae nimia animi sui superbia phaleratus, a quodam serviente ante portam S. Stephani percussus, miserabili morte interiit interfectus? Vel quis potest narrare quanti Christiani telis adversariorum vulnerati temporalem vitam pro Christo amittentes, vitam meruerunt aeternam? In illis itaque diebus in quibus Deus videbatur regere civitatem, quis valet dicere qualiter ille percussus obiit, ille vulneratus evasit? Cadebant sagittae sicut stillae pluviarum, ita ut nemo digitum ad propugnacula sine laesione poterat ostendere. Erat vero tanta multitudo vulneratorum, ut vix omnes medici civitatis vel hospitalis tela corporibus infixa valebant extrahere. Nam et facies haec referentis sagitta per medium nasum infixa vulnerata est, atque extracto ligno ferrum usque hodie permansit. Certabant autem Ierosolymitae per unam hebdomadam satis viriliter, sedente exercitu contra turrim David. Videns denique Saladinus quod nihil proficeret, nec sic quidem posse damnare civitatem, coepit cum suis circuire et infirma civitatis perscrutari, quaerendo locum ubi machinas suas sine timore Christianorum posset erigere, et civitatem levius oppugnare. Et quoniam filius illius erat, qui in execrabili mentis suae superbia solium suum in latere aquilonis disponebat ponere, ut non sub Deo, sed contra Deum regnaret, et sic quoque similis esset Altissimo, angulum civitatis versus aquilonem infirmum et aptum ad sua scelera perficienda invenit. Quadam autem die aurora apparente iussit rex 'id est Saladinus' Aegypti sine strepitu et tumultu movere castra, atque in valle Iosaphat et per montem Oliveti et per montem Gaudii, et per omnia montana ex illa parte figere tentoria. Mane autem facto, viri Ierusalem levantes oculos et videntes recedente nebularum caligine, quod Sarraceni levabant tentoria, tamquam incipientes abire, gavisi sunt gaudio magno et dicebant: Fugit quidem rex Syriae, eo quod non potest sicut cogitaverat destruere civitatem. Sed haec laetitis citius in luctum et lamentationem conversa est, cognita rei veritate. Nam tyrannus iussit ibidem statim construere machinas et erigere ballistas, ramos olivarum et aliarum arborum simul contrahere, et inter civitatem et machinas fortiter collocare; atque in ipso crepusculo iussit exercitum arma arripere, ruptores murorum cum ferramentis procedere, quatenus anequam Christiani operam darent de hoc, usque ad fundamenta murorum omnes essent parati. Constituit autem crudelissimus tyrannus usque ad decem millia equites armatos in equis cum lanceis et arcubus, ut si viri civitatis vellent exire, obstarent eis. Alia vero decem millia, vel eo amplius, bene armatos usque ad talum constituit, sub scutis et tarciis cum arcubus ad sagittandum; ceteros quoque cum seipso et cum ducibus circa machinas retinuit. Sic itaque ordinati, summo mane coeperunt rumpere turrim angulare, et muros per circuitum incidere, sagittarii sagittare, illi qui circa machinas vehementer lapidare. At vero viri civitatis nihil tale aestimantes, civitatem et muros sine custodia dimittentes, fatigati et taedio affecti, dormierunt usque mane, quia nisi Dominus custodierit civitatem, frustra vigilit qui custodit eam. Orto denique iam sole, illi qui in turribus dormierant strepitu barbarorum expergefacti, videntes haec, prae timore exterriti et exstupefacti velut amentes conclamabant per civitatem:
"Viri Ierosolymitae, accurrite, succurrite, adiuvate; iam iamque muris perforatis alieni intrant."
Commoti autem per civitatem accurrerunt fortitudine qua poterant, nec valuerunt ultra Damascenos neque telis, neque lanceis, neque sagittis, neque lapidibus, nec igne et plumbo liquefactis a muris amovere. Lapidabant vero Turci sine cessatione vehementer ad propugnacula, et inter murum et antemurale, iaciendo lapides et ignem quem Graecum vocant, ligna et lapides et quidquid attigerit consumentem. Sagittarii autem sine cessatione et mensura ex omni parte mittebant sagittas; ceteri vero audacter fregere muros. Interim viri Ierusalem nire consilium, ut omnes quotquot habere equos et arma possent, de civitate egredientes, constanter per portam quae ducit Iosaphat exirent, quatenus sic, Deo concedente, adversarios a muris aliquantulum expellerent. Sed vetiti sunt a Turcis qui in equis erant, et lacrymabiliter repulsi, cunctos per murorum clamantibus, "Sancta Maria, sancta Maria, adiuva nos," nec ultra quidem aditus exeundi patebat Christianis. Fit igitur planctus, fletus et tumultus flentium, et vestimenta prae angustia et dolore per ecclesias et plateas scindentium. Nam alii quidem plangebant sanctam civitatem et sepulchrum Domini, montemque sanctissimum Calvariae, ubi sanguis propitiationis pro salute generis humani effusus est; alii autem plangebant fratres et amicos iam interfectos, velmorti proximos; alii filios iam iamque telis barbarorum ablaturos; ceteri omnes communem dolorem mortis vel captivitatis sibi et ceteris iam imminere. Pugnabant igitur Chaldei certamine per aliquot dies et praevaluerunt. Iam vero Christiani ita defecti erant, ut vix viginti vel triginta ad defensiones murorum civitatis apparebant; nec inveniebatur homo tam audax in omni civitate, qui pro pretio centum bisantiorum auderet una nocte ad defensionem vigilare. Ego siquidem auribus meis audivi sub voce praeconia ex parte domini patriarchae et ceterorum magnorum civitatis inter murum et antemurale conclamare, ut si quinquaginta servientes fortes et audaces inventi fuissent, qui angulum iam dirutum armis ad eorum voluntatem acceptis illa nocte tantum custodierent, quinque millia bisantiorum accepissent; nec fuerunt inventi. Erat autem iam paene una voluntas, scilicet in simplicitate sua, et in sancta civitate in confessione Christi mori, atque sic unusquisque portionem suam Terrae Promissionis, in quantum cadaver suum a gentibus pro Christo conculcatum iacuisset, obtineret. Vae mihi misero, omnibusque peccatoribus deteriori, quod portionem meam Terrae Sancta tali funiculo mensurationis non accepi! Inter haec homines Ierusalem inhabitantes, humum suam peccatis plenam plus quam Christum diligentes, pulchrarummulierum, filiorum et filiarum, mammonae quoque cui serviebat recordatione commoti, consiliati sunt quatenus cum his omnibus, sancta civitate locisque sacris relictis, evaderent.
XXIV. De tributo Ieorsolimitanis imposito
Interim miserunt legatos ad regem Syriae, supplicantes quatenus indignationem animi sui circa eos tempareret, atque sicut ceteras gentes eos etiam haberet foederatos. At ille renuente, tale fertur dedisse responsum:
"Ego vero a sapientibus nostris Alphachinis frequenter audivi Ierusalem non posse mundari nisi sanguine Christianorum lavetur, atque super hoc eorum volo habere consilium."
Et sic incerti redierunt.Miserunt et alios, Balisanum et Rainerium Neapolenses et Thomam Patricium, centum millia bisantinorum offerentes; nec voluit eos recipere, et spe frustrati reversi sunt. Remiserunt itaque eos iterum cum aliis flagitantes quatenus ipse Saladinus conventionem quam vellet diceret; et si fieri posset, fieret; sin autem, ad interitum sui remaneret. Accepto itaque consilio, tale tributum Ierosolymitis instituit, quatenus unusquisque masculus decem bisantios persolveret, femina quinque, puer septem annorum et infra unum; et sic a servitute liberati, quo vellent, cum suorum securitates securi abirent. Si vero talis foederatio Ierosolymitis non placeret, vel qui decem bisantia non haberent, praeda hostibus in ore gladii devorantis existerent. Placuit ergo sermo iste domino patriarchae et ceteris qui pecunias habebant. Mirabile factum! Quis unquam audivit talia? Heres dedit pretium ut ab hereditate fieret alienus. Quis unquam dato pretio reliquit hereditatem? Alii quidem pugnando morti se opponunt, ne ignavia suae pigritiae degeneres parentum fiant, hereditamque cum sui confusione et opprobrio improbitatis amittant. Isti vero ne heredes fiant, hereditamque amittant, pretio cum opprobrio perversitatis comparant. Plangit autem inter istos Ieremias propheta, lamentando et revocando ab errore, si possibile esset, dicens: "Quomodo sedet sola civitas plena populo?" etc. Quinque hic commemorantur, scilicet sessio, sola, plena, vidua, domina. Sedet autem civitas iudicans iudicia iniusta. Sedet in cinere, et in sui sceleris pollutione. Nam si staret in virtute aequitatis, pugnaret utique contra ostes iniquitatis. Sola autem dicitur sine auxilio et protectione Dei, sine veris Christi cultoribus. Sola a dilectione Dei et proximi, unde Salomon:
"Vae soli, quia si ceciderit, non habet sublevantem."
Plena populo, populo iniquo et tumultuante et non poenitente, populo gravi iniquitate, de quo Isaias:
"Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est ab me."
Vidua vero commemoratur a pontificali dignitate et regali potestate; vidua, annulo fidei amisso; vidua, quoniam chyrographum sponi sui Christi intrantibus Sarracenis amisit. Et tamen domina dicitur, quia omnes tribus terrae sub eius parte redigentur. Feria igitur vi., die secundo Octobris, recitata est haec conventio per plateas Ierusalem, quatenus unusquisque per spatia xl dierum sibi provideret, taleque tributum quale praedictum est pro sui liberatione Saladino persolvisset. His autem auditis, vulgus per civitatem lamentabili voce lugebat dicens:
"Vae, vae, nobis miseris, quid faciemus qui aureos non habemus? Maluimus et melius esset nobis pro Christo in sancta civitate, quam sub dira servitute Turcis et Sarracenis pollutis et immundis, relicta sancta terra promissionis, servire."
Quis unquam poterat cogitare tale nefas a Christianis perpetrari? Sepulchrum resurrectionis Christi et nobile Templum et sanctissimum montem Syon, et cetera loca sanctae civitatis, sponte in manibus gentium tradere? Proh dolor! Non est dolor similis dolori isti. Nusquam legimus Iudaeos sancta sanctorum absque effusione sanguinis et duro certamine deseruisse, nec tamen sponte tradidisse. Pereant isti mercatores pessimi, qui secundo Christum et sanctam civitatem vendiderunt, sicut ille mercator malignus, qui suspensus crepuit medius, et quod peius est, diffusa sunt omnia viscera malignitatis eius in istis, scilicet et in illis, qui pro impositione manuum et ecclesiasticis sacramentis munera exigunt. De istis iterum Ieremias:
"Sed et lamiae nudaverunt mammas,"
id est, quales intus extiterant in mente, foras demonstraverunt in opere.
"Et lactaverunt catulos suos,"
malam scilicet conscientiam et concupiscentiam avaritiae suae, ita scilicet in aliena regione, sicut in illa, falsis ponderibus et variis sacramentis decipere proximos meditantes. Lamia siquidem effigiem hominis ostendit in vultu, sed corpus et sensum bellinum trahit. Fiant ergo filii eorum orphani, et uxores eorum viduae in terra aliena, qui hereditatem Crucifixi et suam moribus et ita honesta et exemplo praecedentium noluerunt vendicare.
XXV. Quomodo Hierusalem tradita est Saladino
Anno igitur MCLXXXVII ab Incarnatione Domni nostri Iesu Christi, mense Octobris, tertia die mensis, unde quidam: "Terdecimis demptis ab annis mille ducentis Tertia lux luxit Octobris, et urbs sacra luxit, Quinto idus Octobris D. Littera Dominicalis, Deleta est civitas die Sabbati, et deriserunt Increduli Sabbata cordium Christianorum."
Traditaque est Ierusalem, pro dolor! in manibus nefandorum a nefandis Christianis, et clausae sunt ianuae, positis custodibus. Igitur Alphachini et Cassini, ministri scilicet nefandi erroris, episcopi et presbyteri, secundum opinionem Sarracenorum, primum Templum Domini, quod Beithhalla vocant, et quo magnam salvationis habent fiduciam, quasi causa orationis et religionis, ascenderunt, mundare aestimantes quod spurcitiis et mugitibus horribilibus, legem Mahumeti pollutis labiis vociferando "Halla haucaber, Halla haucaber," polluerunt. Coinquinaverunt omnia loca quae in Templo continentur; locum scilicet praesentationis, ubi mater et Virgo gloriosa Maria Filium Dei, ut Eum secundum legem Moysi Domino sisteret, in manibus iusti Symeonis tradidit. Et locum 'scilicet confessionis' respicientem contra porticum Salomonis, ubi Dominus mulierem in adulterio deprehensam et dura lege et lapidea, et a lapidatione Iudaeorum, iudicium mutans in misericordiam et legem in gratiam, digito scribente in terra,
"Qui sine peccato est, primus in illam lapidum mittat,"
liberavit. Locum etiam contra Orientem, ubi Iudaei Iacobum iustum, fratrem Domini propter similitudinem vultus dictum, de pinna templi propter verbum et testimonium Iesu Christi praecipitaverunt, atque vecte fullonis percussum occiderunt.
XXVI. De praecipitatione aureae cruces
Auream quoque crucem, sicut et eteras per omnem civitatem, funibus innexis, de pinna Templi, ad opprobrium Christianorum, cum magnis clamoribus, subsannando et deridendo adoratores crucis, flentibus Christianis, crines et vestes rumpentibus, pectora et capita tundentibus, prae dolore et tristitia et nimia cordis anxietate iam paene deficientibus, praecipitaverunt. Posuerunt etiam custodes, ne quis Christianorum septa atrii Templi intraret, unde Ieremias:
"Repulit Dominus altare suum, maledixit sanctificationi suae."
Et iterum:
"Propter peccata sacerdotum et iniquitates populorum, alieni in domo Domini vocem dederunt, sicut in die solemni."
Ascendit autem ex altera parte Sephidin montem sanctum Sion, atque ecclesiam, novi sacramenti celebratione, frequentatione et orationibus apostolorum et gloriosae Virginis Mariae post Ascensionem Domini, adventu Spiritus Sancti super apostolos in die Pentecostes, dormitione B. Mariae, salutatione Domini post resurrectionem, dicentis discipulis "Pax vobis," sanctificatam, sui et suorum inhabitantium immunditiis, comessatione, potatione, luxuria, sancta loca et se et suos polluere non metuit. Interim sepulchrum Domini denudatum et omni ornatu exspoliatum est, patulumque omnibus Christianis et Sarracenis commixtim intrantibus; et etiam locus ubi vestigia crucis nostrae redemptionis in monte sancto apparent; dextra parte habentia fissuram magnam in ipso lapide ubi sanguis et aqua de latere Salvatoris in Cruce pendentis in terra profluxerunt, denudatus et exspoliatus est.
XXVII. Quomodo Saladinus totam terram Iudeae fere obtinuit
Civitatem Ierusalem circiter octoginta novem annis gens nostra tenuerat, ex quo ipsam pariter cum Antiochia victoriosa Christianorum recuperavit potentia, cum eam, gentiles prius per annos xl possedissent. Infra breve tempus Saladinus toto regno Ierosolymitano fere potitus, legem Mahumeti magnificentius extulit, et eam Christianae religione praecellere rerum gestarum eventu pro posse probabat. Talia dum agerentur, archiepiscopus Tyri, navi conscensa, tantae cladis nuntium orbi Christiano detulit, ad lacrymas innumeros concitans, et plures ad vindictam accendens. Primus omnium magnanimus Pictaviae comes Ricardus, ob ulciscendam Crucis iniuriam cruce insignitur, et omnes praecedit facto, quas invitat exemplo. Similiter pater eius rex Henricus iam vergens in senium, cum rege Philippo et fere universi proceres utriusque regni apud Gisortium crucizantur. Ad tam insigne certamen omnium fervebat studium, et etiam de claustris, abiectis cucullis, migrabant ad castra. Fredericus vero imperator cum suis crucem suspiciens, in comitatu suo habuit septem antistites, cum uno archipraesule, duos duces, comites decem et novem, tres marchiones, tria millia militum, reliquorum circiter octoginta millia, per Hungariam et Constantinopolim transiens. Eius exercitus graves impugnationes pertulit a Soldano Iconii, antequam Iconium armata manu caperet. Deinde in Armeniam veniens imperator, in flumine Seletii submergitur, eiusque filius dux Suaviae super exercitum erigitur. Rumor vero de submersione imperatoris Turcos in Achon a Christianos obsessos valde laetificavit, atque Christicolas cum magna penuria obsidentes, fere usque ad desperationem contristavit. Rex autem Guido cum apud Damascum per annum fere tentus fuisset in vinculis, Saladinus illum absolvit, facta quadam pactione, et abiurato regno, mare quam citius exul transiret. Cumque rex veniret Tyrum a marchisio non recipitur, unde Achon petit cum Pisanis et exercitu non modico, urbemque terra marique obsident. Ad hanc obsidionem primo venit classis borealium virorum numero xii millium. Postea applicuit Iacobus de Avennes figens tentoria ex adverso turris maledictae, et paulo ulterius Templarii tendunt. Sane de regno Francorum et Anglorum iam plurimi veniebant, regibus suis non expectatis. Inter alios venit episcopus Belvacensis cum Roberto fratre suo comite. Venit comes Brenensis et comes de Baro, et Flandrenses plurimi. De Germania venit quidam Landegrave cum Alemannis, qui marchionem a rege Guidon dissentientem Achon venire persuasit. Christiani castra gentilium vicina insiliunt: sed ab oppidanis infestantur, et utrimque multi caeduntur, inter quos et Gerardus de Bedefordia, magister Templi, occubuit. Dum quidam Alemannus cum sociis suis equum fugientem insequeretur, subito exorsus est clamor quod oppidani obsessi exierant ad diripiendas sarcinas. Exinde bellorum ordo confunditur, disperguntur cunei, nullus signorum respectus, ipsi duces ad fugam praecipites fiunt. Ex hac turbatione Turci audaciam resumentes de nostris quamplurimos prosternunt. Sed Christiani de die in diem crescentes, dum fossatis circa urbem faciendis intendunt, graviter saepius a Turcis laeduntur. Turci infra Achon dum famem paterentur et deditionem urbis obsidentibus offerrent, subvenit Saladinus L galeis missis, viris, victualibus et armis onustis, quibus galeae nostrae captae sunt et fugatae et quamdam navem nostram victualibus onustam secum violenter in urbem abduxerunt, suspenderuntque omnes in navi repertos in circuitu murorum in die festo Omnium Sanctorum. Cum iam Pascha instaret marchisus, qui classis reparandae causa Tyrum secesserat, a Tyro cum ingenti apparatu et copia virorum et armorum et victualium revertitur. Sed obsessi ereptam sibi libertatem aequoris gravius sustinentes, cum galeis suis obviam venientibus procedunt, navali proelio pugnaturi. Sed, Deo volente, victoria cessit Christianis. Interim Turci qui exterius Christicolas obsidebant, fossata nostra terra implebant, nostrisque intra positis feroces faciebant insultus. Unde nunquam securitas, nunquam requies dabatur. Augebantur undique, nunc se observantes ab obsessis in urbe, nunc ab exteriori exercitu Saladini continue eorum cervicibus imminenti, nunc a parte maris galeis eorum sedentibus in insidiis. Tres turres ligneas nostri fecerant, quibus dum urbem acrius impugnarent, oppidan deditionem offerunt; ita tamen ut ipsis abscedendi libertas et res suas asportandi non denegetur facultas. Nostris vero renuentibus, ecce exercitus Turcorum exterior irruens in fossata, a tergo nostros impugnant; cumque se ab irruentibus defenderent, ignis hostilis machinas nostras succendit, qui nulla diligentia potuit extingui, sicque infelici casu triumphandi spes excidit. Dum oppidani fame affligerentur, eques suos et alterius generis bestias consumunt, contra ritum Mahumeticae legis. Seniores etiam Christianos captivos foras muros exanimes iaculabantur. Sic angustatis advenerunt tres naves onerariae et se subito in urbem praecipitaverunt, ita ut nautae paterentur naufragium. Saladinus universum exercitum omnium regnorumsuorum congregavit, nostrosque per dies octo acrius impugnavit in Pentecosten; Christicolae vero dum utramque incursionem viriliter sustinerent, plurimi Turcorum in fines patriae redeunt. Ibidem occubuit unus filiorum Saladini ictu ballistae, cuius obitus et coeptus insultus cohibuit, et exercitum hostilem exterruit. Item dum oppidani fame affligerentur, succurrit eis soldanus, mittens eis xxv rates frugiferas; sed duae maiores inter turrim muscarum illisae sunt et rupem quamdam. Cum exercitus noster otii languore torpesceret, vulgus tumultuans sine consilio principum et contra patriarchae interdictum, die S. Iacobi ad castra hostilia audacter prorumpit, sine duce, sine ductore, sine signis certis, magis spoliis indulgens quam proeliis. Gentiles, visis prodeuntium turmis, de industria paulisper cedunt, sarcinis non asportatis nec tentoriis. Turci vero cum nepote soldani Thecahadino de latibulis irruentes, plebem incaute dispersam et stupidam facili triumpho prosternunt, scilicet circiter v millia quingentos. Huic agmini fere dissipato multum subvenit magister Radulfus de Altaripa, archidiaconus Colecestriae, qui postmodum cum plurima gessisse insignia, in eadem obsidione fine felici diem clausit extremum. Nostris diuturna tribulatione decoctis, adduxit Domnus ab extremis finibus terrae fortes auxiliarios, viros insignes, potentes in proelio, scilicet archiepiscopos, episcopos, duces, comites, marchiones, barones, milites, et aliam multitudinem de diversis finibus terrarum; quorum summa non cadit in numerum. Comes Henricus de Campania exercitui nostro praeficitur ante adventum regis Philippi et regis Ricardi, quorum nepos erat, qui etiam postmodum in regem sublimatus est. Dux Suaviae filius Frederici cum Alemannis instinctu marchisii Achon veniens, seminarium fuit dissensionis, cuius auxilio marchius de Monteferrato aspiravit ad regnum, eo quod coniugem Emfridi rapuerat, cui iure successionis devolvebatur hereditas terrae illius. Miraculosa quaedam tempore obsidionis Achon contingebant. Petraria quaedam oppidanorum ex violentia sui omnes machinas nostras comminuit, et hominem ex nostris quem percusserat non laesit. Telum ab interius in quemdam ex nostris emissum omnem armaturam eius penetravit, sed scedulam nomen Dei continentem et in pectore eius dependentem penetrare non potuit. Miles inermis, requisitis naturae vix peractis, Turcum armatum se lancea impetentem lapide prostravit. Ivo de Veteriponte decem sociis comitatus versus Tyrum cum tribus nautis in parva navi navigans octoginta piratas occidit bipenni. Cuiusdam admiralii genitalia igne Graeco combusta sunt, quo machinas nostras incendi proposuerat. Quidam Turcus igneum Graecum natando deferens, a nostris rete capitur. Turcus telo in inguine percussus interiit, qui crucem Dominicam commingere disposuit. Inter Turcos et nostros fit navale proelium, et dum nostri turribus et machinis affixis galeis turrem muscarum comprehendere nituntur, machinae nostrae succenduntur. Oppidani igne Graeco, cum missione tamen suorum, arietem archiepiscopi de Besenzun succendunt. Classis xv navium ex Alexandria oppidanis mittitur in auxilium, sed multi pereunt. Nostris disponentibus congredi cum Saladino, archiepiscopo Baldewino Cantuariensi ducente, Saladinus cum suis fugit ad montana. Cum quidam nostrorum versus Caiphas pro victualibus irent et redirent, a Turcis graviter infestantur, sed infestando succumbunt, irruente in eos Gaufrido de Liziniaco, fratre regis Guidonis, cum quinque militibus electis super pontem quem praeoccupaverat. Marchisus ut regno potiretur, heredem regni 'uxorem scilicet Remfridi adhuc viventis' dolose desponsavit. Cumque voti esset compos, cum coniuge sua Tyrum regreditur, promittens sub iureiurando se victualium copiam exercitui exhibiturum. Sed pactionis immemor, nulla exercitui fame periclitanti alimenta transmittere voluit. Baldewinus archiepiscopus videns et audiens exercitum omnino dissolutum tabernis et scortis et ludis talorum insistere, anxiatus est spiritus eius usque ad taedium vitae, aestuque febrili fatiscens, ibidem obdormivit in Domino. Interea dirae famis inedia exercitus noster continue cruciabatur. Nam modii tritici mensura, quam quis facile portaret sub ascella, centum aureis vendebatur, gallina quoque solidis duodecim, ovum sex denariis. Quidam fame pereuntes cadavera equorum cum intestinis devorabant. Intestina equi vendebantur solidis x, caput cum intestinis vorabant. Equus pluris vendebatur mortuus quam vivus. Famelici ossa a canibus corrosa rodebant, et immunda quaeque comedebant. Plerumque circa furnum fiebant irae, rixae, contentiones, nonnumquam pugnae. Alii concurrebant ad clibanum, clamantes: "Ecce moneta, ecce quantum vis panis pretium, dummodo panis copia detur."
Occulte etiam comedebat qui aliquam escam habuit. Deliciosi etiam herbas pro deliciis edebant. Nobiles viri cum non haberent unde viverent, furabantur; unde multi pro acerbitate famis apostabant. Duo socii xiii fabas denario emunt. Famelici in Quadragesima carnes comedebant. Numquam dormitavit marchisi maledictio, qui tantae egestatis fuerat occasio. Praeterea ex nimia inundatione imbrium, quaedam vehemens excrevit in hominibus infirmitas, ut more lymphatico toto corpore distenderentur; unde imbribus et fame populus deperiebat. Exhortatione tandem episcopi Saresberiensis et aliorum, divites collectam fecerunt, per quam pauperes saturarentur. Post unius naviculae adventum hodie emebatur iiii aureis quod heri pro centum. Quidam Pisanus venditor, annonae volens reservare annonam in posterum, ut carius venderet, contigit ut domum cum annona ignis succenderet. Omnes ex tunc certatim escas largiuntur egentibus. Post Pascha anno ab Incarnatione Domini MC nonagesimo primo rex Franciae Philippus applicuit apud Achon, et non multe post, scilicet circa Pentecosten, venit rex Anglorum Richardus: quorum seriem itineris et quae in itinere gesserint, seu qualiter Achon ceperint, et quanta proelia in terra illa contra Saladinum commiserint, seu ex quas occasione rex Philippus repatriavit, si quis plenius nosse desiderat, legat librum quem dominus prior Sanctae Trinitatis Londoniis ex Gallica lingua in Latinum tam eleganti quam veraci stilo transferri fecit.
XXVIII. Epistola Frederici Imperatoris ad Saladinum
Fredericus Dei gratia Romanorum Imperator et semper Augustus, et hostium imperii magnificus triumphator, Saladino praesidi Sarracenorum quondam illustri, exemplo Pharaoris fugere Israelem. Devotionis tuae litteras multis retro temporibus ad nos destinatas, super arduis negotiis tibi quidem, si fides verbis subfuisset, profuturis, prout maiestatis nostrae decuit magnificentiam, succepimus, et epistolarum alloquiis magnitudini tuae consulere dignum duximus. Nunc vero quia terram sanctam profanasti, cui aeterni Regis imperamus imperio, in praeside Iudaeae, Samariae, Palestinorum, in tanti sceleris praesumptuosam et plectibilem audaciam, debita animadversione decernere imperialis officii sollicitudo nos admonet. Quamobrem nisi occupatam terram, et omnia restituas, adiuncta satisfactione, sacris constitutionibus pro tam nefariis excessibus taxata, ne minime legitimum videamur quaerere bellum, a capite calendarum Novembrium evoluto anni spatio terminum tibi praefigimus, ad experiendam belli fortunam in campo Tahtneos in virtute mirificae Crucis, et in nomine veri Ioseph. Vix enim credere possumus hoc te latere, quod ex scriptis veterum et in historiis antiquis nostri temporis redolet. Numquid scire dissimulas ambas Aethiopas, Mauritaniam, Persiam, Syriam, Parthiam, ubi a Parthis Crassi nostri dictatoris fata sunt praematurata, Iudaeam, Samariam, Maritimam Arabiam, Chaldaeam, ipsam quoque Aegyptum, ubi proh dolor! civis Romanus Antonius vir insignis, virtute praeditus, citra nitorem temperantiae et secus quam deceret militem, a tanto culmine rerum emissum, minus sobriis Cleopatrae inservierat amoribus? Numquid etiam scire dissimulas Armeniam et innumerabiles alias terras nostrae ditioni subiectas? Norunt haec reges, qui cruore gladii Romam sunt crebrius inebriati. Et tu quidem in ipsa rerum experientia, Deo auctore, intelliges, quid nostrae victrices aquilae, quid cohortes diversarum nationum, quid furor Teutonicus, etiam in pace arma capescens, quid caput indomitum Rheni, quid iuventus quae numquam novit fugam; quid procerus Bavarus; quid Suevus astutus; quid Franconia circumspecta; quid in gladio ludens Saxonia; quid Thuringia; quid Westfalia; quid agilis Brebantia; quid nescia pacis Letharingia; quid inquieta Burgundia; quid Alpini salices; quid Spisania in armento praevolans; quid Bohemia ultro mori gaudens; quid Bolenia suis fetis ferior; quid Austria; quid Stiria; quid Bugrensa; quid partes Illiricae; quid Leonardia; quid Tuscia; quid Ancarictana Marcia; quid Venetus proretha; quid Spisanus nauclerus; denique qualiter dextera nostra, quam senio arguis effoetam, gladios vibrare didicerit. Die illa plena laetitia et iocunditatis et reverentiae triumpho Christi praefixa te docebit. Huic mandato imperatoris responsoriam etia Saladini epistolam libello nostro duximus inserendam. Nam superbia tyranni fiducia, quam ad resistendum conceperat, ex ipsius tenore clarescit. Eam quidem in ipsa simplicitate verborum in qua fuerat conscripta recitando proponimus, nihil penitus immutantes.
XXIX. Epistola Saladini ad Fredericum Imperatorem
Illi regni sincero amico, magno, excelso, Frederico regi Alemanniae, in nomine Dei miserentis, per gratiam Dei unius, potentis, exsuperantis, victoris, perennis, cuius regni non est finia. Grates ei agimus perennes, cuius gratia super totum mundum. Deprecamur eum ut infundat orationem suam super prophetas suos, et maxime super instructorem nostrum, nuntium suum, Mahumetum prophetam, quem misit pro rectae legis correctione, quam faciet apparere super cunctas leges. Attamen notum regi sincero, potenti, magno, amico, amicabili regi Alemanniae, quod quidam homo, Henricus nomine, venit ad nos, dicens se nuntium vestrum esse, et detulit nobis quamdam cartam, quam dixit esse vestram. Nos fecimus legi cartam, et audivimus eum, viva voce loquentem, et verbis quae ore dixit, verbis respondimus: sed hoc est responsum cartae. Quod si computatis eos qui vobiscum concordant veniendi super nos, et eos nominatis et dictis: rex talis terrae, et rex alterius terrae, et comes talis, et comes talis, et tales archiepiscopi, et marchiones et milites; et si nos vellemus enunciare eos, qui sunt in nostro servitio, et qui sunt intendentes nostro praecepto, et prompti nostro sermoni, et qui dimicarent coram manibus nostris; non posse hoc in scriptis redigi. Et si Christianorum computatis nomina, Sarracenorum sunt plura, et plura abundantius quam Christianorum. Et si inter nos et eos quos nominatis Christianos mare est; inter Sarracenos, qui non possunt aestimari, non est mare inter eos et nos, nec ullum impedimentum veniendi ad nos; et nobiscum sunt Bedewini, quos si opponeremus inimicis nostris sufficerent; et Turkemanni, quos si effundamus super inimicos nostros, destruerent eos; et rustici nostri, qui dimicarent strenue si iuberemus contra gentes quae venturae super terram nostram, et ditarentur de eis, et exterminarent eas. Et quomodo? Nos habemus nobiscum soldanos bellicosos, per quos terram apertam habemus et acquisitam, et expugnatos inimicos; et hi et omnes reges paganismi non tardabunt, cum eos summonuerimus, nec morabuntur, cum eos vocaverimus. Et vos eum congregati fueritis, sicut carta vestra dicit, et ducetis infinitam multitudinem, sicut nuntius vester narrat, obviabimus vobis per potentiam Dei, nec sufficit vobis terra ista quae est in maritima, sed transibimus voluntate Dei, et obtinebimus terras vestras universas fortitudine Dei. Nam si veneritis, cum toto posse vestro venietis, et praesentes eritis cum omni gente vestra, et scimus quod in terra vestra nullus remanebit, qui se defendere possit, nec terram tueri. Et quando Deus victoriam nobis sua fortitudine de vobis donaverit, nihil amplius erit, quam ut terras vestras libere capiamus fortitudine sua et voluntate. Adunatio enim legis Christianorum bis venit super nos in Babylone, una vice apud Damatiam, et altera apud Alexandriam, et erat in maritima terrae Ierusalem, et n manu Christianorum. In terra Damasci et in terra Sarracenorum in singulis castellis singuli erant domini sibi proficientes. Nostis qualiter Christiani utraque vice redierunt, et ad qualem exitum venerunt, et hae nostrae gentes refertae sunt cum regionibus suis, et Deus adunavit nobis regiones affluentius, et coadunavit eas longe lateque in potestate nostra, et Babyloniam cum pertinentiis suis et Terram Damasci, et maritimam Ierusalem, et terram Gesyrae, et castella sua, et terram Rossiae cum pertinentiis suis, et regionem Indiae cum pertinentiis suis, et per gratiam Dei hoc totum in manibus nostris est, et residuum regnum Sarracenorum nostro paret imperio. Nam si mandaremus excellentissimis regibus Sarracenorum, non retraherent se a nobis; et si summoneremus Calepham de Baldach, quem Deus salvet, veniendi ad nos, de sede excelsi imperii sui assurgeret, et veniret in auxilium excellentiae nostrae. Et nos obtinuimus per virtutem Dei et potentiam Ierusalem et terram eius; et remanent in manibus Christianorum Tyrus, Tripolis, et Antiochia, et de his non est aliud nisi ut occupentur. Attamen se bellum vultis, et si Deus voluerit, ut sit per voluntatem suam quod totam terram Christianorum acquiramus, obviabimus per virtutem Dei, sicut scriptum est in litteris nostris. Verum si nos de bono pacis requisieritis, mandabimus procuratoribus istorum trium locorum praedictorum, ut vobis ea sine contradictione consignent, et vobis sanctam Crucem reddemus, et liberabimus omnes captivos Christianos, qui sunt in tota terra nostra, et permittemus vobis ad sepulcrum esse unum sacerdotem, et reddemus abbatias quae solebant esse tempore paganismi, et bonum eis faciemus, et permittemus venire peregrinos in tota vita nostra, et habebimus vobiscum pacem. Quod si carta, quae ad nos venit per manum Henrici nominati, sit carta regis, scripsimus cartam istam pro responso, et Deus erigat nos ad consilium suum sua voluntate. Carta haec scripta fuit anno adventus prophetae nostri Mahumeti quingentesimo lxxxiiii., gratia Dei solius; et Deus salvet prophetam nostrum Mahumetum et suam progeniem, et salvet salvationem salvatoris Domini excelsis regis, victoriosi, adunatoris, veridici verbi comptoris, vexilli veritatis, correctoris orbis et legis, soldani Sarracenorum et paganorum, salvatoris duarum sanctarum domorum, et sanctae domus Ierusalem, patris victorum Ioseph filii Iob, suscitatoris progeniei Mirmuraeni.