Migne Patrologia Latina Tomus 138
Leges ad mores corrigendos
I.
p. 0521A| Si quis presbytero alicui injuriam aliquam intulerit, omnes socii ejus cum auxilio episcopi diligenter compensationem curent, et sint ad quodcunque justum faciendum, uti scriptum est, quasi cor unum et anima una.
II.
Et [quasi] Dei interdictum prohibemus, ut nullus sacerdos vel emat alterius ecclesiam vel recipiat, nisi is capitali crimine effecerit, ut altari deservire imposterum dignus non esset. Et si quis presbyter contrarium fecerit, perdat dignitatem suam et sociorum suorum amicitiam; et nullibi missam celebret, donec obtineat eam is qui jure illam possidere debeat, et solvat is qui injuriam fecit, XX oras episcopo, XII oras sacerdoti quem ex ecclesia sua ejecit, XII oras omnibus sociis, et p. 0521B| perdat etiam pecuniam illam, si injuste aliquid pro alterius presbyteri ecclesia dederit. Quilibet etiam sacerdos inveniat sibi XII fidejussiones, quod leges presbyterorum debite observare velit.
III.
Et si quis sacerdos delinquat, ac contra episcopi mandatum missam celebret, solvat pro [transgressione] mandati illius XX oras; et ad haec etiam delictum illud compenset quod antea patravit.
IV.
Si presbyter episcopi proprium edictum negligat, solvat XX oras.
V.
Si presbyter tributum laicis det quod sacris initiatis debebat, solvat XX oras.
VI.
Si presbyter archidiaconi edictum negligat, solvat XII oras.
VII.
Si presbyter criminis sit reus, et absque p. 0521C| archidiaconi edicto missam celebret, solvat XII oras.
VIII.
Si presbyter baptismum vel confessionem negaverit, compenset hoc XII oris, et saltem apud Deum intercedat sedulo.
IX.
Si presbyter justo tempore chrisma non quaerat, solvat XII oras.
X.
Quilibet infans mature baptizetur intra IX dies sub poena VI orarum; et si infans paganus [ h. e. absque baptismo] intra IX dies per negligentiam mortuus sit, emendent [parentes] apud Deum absque mulcta mundana; et si supra IX dies fuerit, emendent apud Deum, et solvant XII oras parocho illi quod ethnicus tandiu fuerit.
XI.
Si presbyter populo male indicat festum vel p. 0521D| jejunium, compenset apud Deum, et solvat XII oras.
XII.
Si presbyter injuste extra dioecesim ordinem p. 0522A| obtineat, solvat XII oras, et diaconus VI oras; et perdant ordinem suum, nisi dioecesanus episcopus ordinem illis confirmaverit.
XIII.
Si presbyter in non consecratis aedibus missam celebret, solvat XII oras.
XIV.
Si presbyter extra consecratum altare missam celebret, solvat XII oras.
XV.
Si presbyter in ligneo calice Eucharistiam consecret, solvat XII oras.
XVI.
Si presbyter absque vino missam celebret, solvat XII oras.
XVII.
Si presbyter sanctam Eucharistiam negligat, solvat XII oras.
XVIII.
Si presbyter saepius quam ter uno die missam celebret, solvat XII oras. p. 0522B|
XIX.
Si quis ecclesiasticam pacem violet, compenset pro ecclesiae dignitate et pro immunitate ejus.
XX.
Si quis cum ecclesia mercaturam exerceat, compenset poenam violatae legis.
XXI.
Si quis ecclesiam necessariis suis servire faciat, compenset hoc poena violatae legis.
XXII.
Si quis presbyterum injuste ex ecclesia ejecerit, compenset hoc poena violatae legis.
XXIII.
Si quis presbyterum vulneret, compensetur cura vulneris, et ad compensationem altaris propter ordinem illius dentur XII orae; pro diacono VI orae ad altaris compensationem.
XXIV.
Si quis presbyterum occiderit, solvatur plena capitis aestimatio, et episcopo XXIV orae in p. 0522C| altaris compensationem; pro diacono XII orae ad altaris compensationem.
XXV.
Si presbyter ecclesiam dedecoret, unde omnis ejus gloria oriri debet, hoc compenset.
XXVI.
Si presbyter rem indecentem in ecclesiam posuerit, hoc compenset.
XXVII.
Si presbyter rem ecclesiae ejecerit, hanc compenset.
XXVIII.
Si presbyter sua sponte ecclesiam deserat, in qua ordinatus erat, hoc compenset.
XXIX.
Si presbyter alium contempserit, vel eum illuserit verbo, vel facto, hoc compenset.
XXX.
Si presbyter cum alio pugnet, compenset ei et episcopo.
XXXI.
Si presbyter aliis in re injusta auxilio sit, p. 0522D| compenset hoc.
XXXII.
Si presbyter aliis justum auxilium deneget, hoc compenset. p. 0523A|
XXXIII.
Si presbyter alium non admoneat ejus quod noverit ipsi detrimento fore, hoc compenset.
XXXIV.
Si presbyter barbam vel comam radere neglexerit, compenset.
XXXV.
Si presbyter concubinam suam dimiserit, et aliam acceperit, anathema sit.
XXXVI.
Si presbyter ad tempora constituta vices non pulset, vel horas non cantet, hoc compenset.
XXXVII.
Si presbyter cum armis ecclesiam intraverit, hoc compenset.
XXXVIII.
Si presbyter male absolverit anniversarium ecclesiae ministerium interdiu vel noctu, illud compenset.
XXXIX.
Si presbyter ordalium male disposuerit, p. 0523B| compenset.
XL.
Si presbyter tonsuram suam obvelet, emendet.
XLI.
Si presbyter ebriosus, aut scurrilis, aut calscop fuerit, compenset.
XLII.
Si presbyter inter vicinos in parochia sua aliquid occultaverit ad injustum regimen exercendum, hoc emendet.
XLIII.
Si presbyter anniversarios ritus per oblivionem praetermiserit, emendet.
XLIV.
Si presbyter synodum declinaverit, hoc compenset.
XLV.
Si presbyter se justitiae non submiserit, sed decreto episcopi repugnaverit: vel id corrigat, vel a communione separetur ordinatorum, et exuatur tam p. 0523C| e societate sua, quam honore quolibet, ni se submiserit et luculentius satisfecerit.
XLVI.
Si quis legem divinam vel humanam calumniatus fuerit, acriter corrigatur.
XLVII.
Debemus omnes Deum unum venerari et diligere, unam etiam fidem Christianam tenere mordicus, omnemque paganismum unanimiter abjicere.
Si quis igitur posthac aliquem cognoverit qui superstitiones aliquas ethnicas exercuerit, sive per sortilegium, sive per torrem, vel qui veneficiis delectatur, aut idola colit: si thanus sit regius, X semimarcis plectitor, una scilicet medietate Christo, altera vero ipsi regi.
Si sit alius possessor praediorum qui fecerit, VI p. 0523D| hic semimarcas dependito, medietatem scilicet unam Christo, alteram fundi illius domino.
Si inferior quispiam qui faerbena dicitur, II oras solvat.
Si thanus regis hoc in lite negaverit, nominentur ei XII compurgatores, et accipiat e consanguineis suis duodecim, duodecim etiam alienigenas. . . . . . . . . . et si defecerit, lahslitam pendito X semimarcas.
Si possessor praediorum hoc negaverit, accipiantur ei tot parium suorum, quot thano regis indicebantur: et si is defecerit, lahslitam pendito VI semimarcas.
Si cyrliscus ( id est rusticus vel paganus) hoc in p. 0524A| lite negaverit, accipiantur ei parium suorum quotquot praedictis aliis est indictum: et si is defecerit, lahslitam pendito XII oras.
XLVIII.
Si superstitiosus ille conventus, qui frithgear dicitur, habitus fuerit in terra alicujus circa lapidem, arborem, fontem, vel nugas alias istius modi, pendat, qui hoc fecerit, legis violatae mulctam, dimidium Christo, dimidium terrae domino; et si terrae dominus noluerit auxilium praebere ad hoc corrigendum, habeant Christus et rex emendationem.
XLIX.
Mercaturam in die solis exercere, et curias alicubi celebrare prohibemus, opus etiam quodlibet, et omnimodam vectionem, sive in plaustris, sive in equis, sive in aliis oneribus ferendis. Qui contra hoc p. 0524B| deliquerit, liber mulctam solvat XII oras; servus corium perdat, id est vapulet, ni sit viator necessitate compulsus, vel propter cibi inopiam, aut causa evitandi inimicos. In vigiliis festorum itinerari ex necessitate licet inter Eboracum et sex inde mille passus mensuratos.
L.
Qui festa aut debita jejunia violaverit, XII oris luat.
LI.
Volumus etiam ut omnis denarius Romanus integre solvatur ad cathedram episcopalem ante missam sancti Petri annuatim; et praeterea volumus ut in quolibet Wapentachio duo fideles thani et presbyter missalis unus, eligantur ad hunc colligendum, qui acceptum protinus tradant, interposito, si necesse fuerit, juramento.
p. 0524C| Si vel thanus regis, vel quis alius fundi dominus hunc detinuerit, mulctam inferat X semimarcas, dimidium Christo, et dimidium regi.
Si villaticus aliquis hunc denarium aut celaverit, aut detinuerit, eum solvat dominus ejus praedialis; et in compensationem bovem capiat villatici. Quod si dominus detrectaverit, accipiant Christus et rex XII oras in pleniorem emendationem.
Si decimas qui thanus est regis detinuerit, 10 pendito semimarcas, possessor praediorum VI et cyrliscus seu paganus XII oras.
LII.
Prohibemus etiam, ut a Deo est prohibitum, ut nemo habeat nisi uxorem unicam, et hanc utique debite conjugatam, et in conspectu publico datam antea: et ut nemo matrimonium contrahat in cognatione p. 0524D| sua, scilicet infra gradum seu geniculum quartum, nec cum consponsali sua ad fontem sacrum. Si quis contrarium fecerit, careat Dei misericordia, ni resipiscat, et secundum arbitrium episcopi compensaverit. Sin ulterius in nequitia progrediens moriatur, honesta careat sepultura, et a Dei misericordia alienus sit.
LIII.
Si quis cum moniali concubuerit, uterque pendat weram suam, id est capitis aestimationem, ipse scilicet atque illa; et si in hoc moriantur absque poenitentia, honesta careant sepultura, et a Dei misericordia alieni sint.
LIV.
Si quis uxorem suam legitimo matrimonio viventem dimiserit, et aliam illegitime duxerit, p. 0525A| careat Dei misericordia, nisi emendaverit. Unusquisque autem juste teneat matrimonium suum dum uxor vixerit, nisi forte acciderit quod consilio episcopi separentur, ut divisim postea vivant in castitate.
LV.
Si quis in posterum leges justas violaverit, assidue componat.
LVI.
Debemus omnes Deum unum venerari et diligere, fidem unicam Christianam tenere mordicus, p. 0526A| omnemque paganismum penitus abjicere. Et volumus ut land ceap et lah ceap, et responsa prudentium, et verum testimonium, et justum judicium, et fulloc et frum talu firma permaneant: poculenta etiam, et esculenta, dominoque fundi debitae rectitudines persolvantur; et una semper sit in populo Christianitas, et regnum unum.
¶
Sit nomen Domini benedictum, ex hoc nunc, et usque in saeculum.