 Actus III |
Actus V  |
MY. Perii, quid agam? quo me vortam? quid viro me͡o respondebo
misera? nam audivisse vocem pueri visust vagientis;
ita corripuit derepente tacitu’ sese ad filiam.
quod si rescierit peperisse eam, id qua causa clam me habuisse
520 dicam non edepol scio.
sed ostium concrepuit. credo ipsum exire ad me: nulla sum.
PH. uxor ubi me ad filiam ire sensit, se duxit foras:
atque eccam: video. quid ais, Myrrina? heus tibi dico. MY. mihine, vir?
PH. vir ego tuo’ sim? tu virum me aut hominem deputas adeo esse?
525nam si utrumvis horum, mulier, umquam tibi visus forem,
non sic ludibrio tu͡is factis habitus essem. MY. quibus? PH. at rogitas?
peperit filia: hem taces? ex qui? MY. istuc patrĕm rogare est aequom.
perii! ex quo censes nisi ĕx illo quoi datast nuptum obsecro?
PH. credo: neque adeo arbitrari patris est aliter. sed demiror
530quid sit quam ob rem hunc tanto opere omnis nos celare volueris
partum, praesertim quom et recte et tempore suŏ pepererit.
adeon pervicaci esse animo ut puerum praĕŏptares perire,
ex quo firmiorem inter nos fore amicitiam posthac scires,
potiu’ quam advorsum animi tu͡i lubidinem esset cum illo nupta!
535ego etiam illorum esse hanc culpam credidi, quae test penes.
MY. misera sum. PH. utinam sciam ita esse istuc! sed nunc mi in mentem venit
de hac re quod locuta es olim, quom illum generum cepimus:
nam negabas nuptam posse filiam tu͡am te pati
cŭm eo qui meretricem amaret, qui pernoctaret foris.
540MY.(quamvis causam hunc suspicari quam ipsam veram mavolo.)
PH. multo priu’ scivi quam tŭ ĭllum habere amicam, Myrrina;
verum id vitium numquam decrevi esse ego adulescentiae;
năm id [omnibus] innatumst. at pol iam aderit se quoque etiam quom oderit.
sed ut olim te ostendisti, eadem esse nil cessavisti usque adhuc
545ut filiam ab eo abduceres neu quod ego egissem esset ratum.
id nunc res indicium haec facit quo pacto factum volueris.
MY. adeon me esse pervicacem censes, quoi mater siem,
ut eo essem animo, si ex usu esset nostro hoc matrimonium?
PH. tun prospicere aut iudicare nostram in rem quod sit potes?
550audisti ex aliquo fortasse qui vidisse e͡um diceret
exeuntem aut intro euntem ad amicam. quid tum postea?
si modeste ac raro haec fecit, nonne ea dissimulare nos
magis humanumst quam dare operam id scire qui nos oderit?
nam si is posset ab ea sese derepente avellere
555quicum tot consuesset annos, non eum hominem ducerem
nec virum sati’ firmum gnatae. MY. mitte adulescentem obsecro
et quae me peccasse ais. abĭ, solu’ solum conveni,
rogă velitne uxorem an non: sĭ est ut dicat velle se,
redde; sin est autem ut nolit, recte ego consului meae.
560PH. siquidem ille ipse non volt et tu sen[si]sti in eo esse, Myrrina,
peccatum, aderam quoi(u)s consilio fuerat ea par prospici.
quam ob rem incendor ira esse ausam facere haec te iniussu meo.
interdico ne extulisse extra aedis puerum usquam velis.
sed ego stultior me͡is dictis parere hanc qui postulem.
565ibo intro atque edicam servis nequoquam ecferri sinant.—
MY. nullam pol credo mulierem me miseriorem vivere:
năm ut hic laturus hoc sit, si ipsam rem ut siet resciverit,
non edepol clam me est, quom hoc quod leviust tăm animo irato tulit;
nec qua via sententia eiu’ possit mutari scio.
570hoc mi unum ex plurumis miseriis relicuom fuerat malum,
si puerum ut tollam cogit, quoi(u)s nos qui sit nescimus pater.
nam quom compressast gnata, forma in tenebris nosci non quitast,
neque detractum e͡i tum quicquamst qui posset post nosci qui siet;
ipse eripuit vĭ, ĭn digito quem habuit, virgini abiens anulum.
575simŭl vereor Pamphilum ne orata nostra nequeat diutius
celare, quom sciet alienum puerum tolli pro suo.
SO. Non clam me est, gnate mi, tibi me esse suspectam, uxorem tuam
propter me͡os mores hinc abisse, etsi ea dissimulas sedulo.
verum ita me dĭ ament itaque optingant ex te quae exoptem mihi ut
580numquam sciens commerui merito ut caperet odium illam mei.
teque ante quod me amare rebar, e͡i rei firmasti fidem;
nam mi intu’ tuo’ pater narravit modo quo pacto me habueris
praepositam amori tu͡o: nunc tibi me certumst contra gratiam
referre ut apŭd me praemium esse positum pietati scias.
585mi Pamphile, hoc et vobis et meaĕ commodum famae arbitror:
ego rus abituram hinc cum tu͡o me esse certo decrevi patre,
ne mea praesentia obstet neu causa ulla restet relicua
quin tua Philumena ad te redeat. PA. quaeso quid ĭstuc consilist?
illi(u)s stultitia victa ex urbe tu rus habitatum migres?
590haud facies, neque sinam ut qui nobis, mater, male dictum velit,
meă pertinacia esse dicat factum, haud tuă modestia.
tum tu͡as amicas te et cognatas deserere et festos dies
meă causa nolo. SO. nil pol iăm ĭstaec mihi res volŭptatis ferunt:
dum aetati’ tempu’ tulĭt, perfuncta sati’ sum: satias iam tenet
595studiorum istorum. haec mihi nunc curast maxuma ut nequoi mea
longinquitas aetatis obstet mortemve exspectet meam.
hic video me esse invisam inmerito: tempust me concedere.
sic optume, ut ego opinor, omnis causas praecidam omnibus:
et mĕ hăc suspicione exsolvam et illis morem gessero.
600sine me obsecro hoc effugere volgu’ quod male audit mulierum.
PA. quam fortunatu’ ceteris sum rebus, absque una hac foret,
hanc matrem habens talem, illam autem uxorem! SO. obsecro, mi Pamphile,
non tute incommodam rem, ut quaeque est, in animum induces pati?
si cetera ita sunt ut vis itaque uti esse ego illa[m] existumo,
605mi gnate, da veniam hanc mihi, redduc illam. PA. vae misero mihi!
SO. et mihi quidem; nam haec res non minu’ me male habet quam te, gnate mi.
LA. Quem cŭm ĭstoc sermonem habueris procul hinc stans accepi, uxor.
istuc est sapere, qui ubiquomque opu’ sit animum possis flectere;
quod sit faciundum fortasse post, idem hŏc nunc si feceris.
610SO. fors fuat pol. LA. abĭ rus ergo hinc: ibi ego tĕ ĕt tu me feres.
SO. spero ecastor. LA. ĭ ĕrgo intro et compone quae tecum simul
erantur: dixi. SO. ita ut iubes faciam.—PA. pater.
LA. quid vis, Pamphile? PA. hinc abire matrem? minime. LA. quid ita ĭstuc vis?
PA. quia de uxore incertu’ sum etiam quid sim facturus. LA. quid est?
615quid vis facere nisi redducere? PA. equidem cupio et vix contineor;
sed non minuam me͡um consilium: ex usu quod ĕst id persequar:
credo e͡a gratia concordes [magis], si non redducam, fore.
LA. nescias: verum id tuă refert nil utrum illaec fecerint
quando haec aberit. odiosa haec est aetas adulescentulis.
620e medio aequom excedere est: postremo nos iam fabulae
sumu’, Pamphilē, “senĕx atque anus.”
sed video Phidippum egredi per tempus: accedamus.
PH. Tibi quoque edepol sum iratus, Philumena,
graviter quidĕm; nam hercle factumst abs te turpiter.
625etsi tibi causast de hac re: mater te inpulit.
huic vero nullast. LA. opportune te mihi,
Phidippe, in ipso tempore ostendis. PH. quid est?
PA. quid respondebo his? aut quo pacto hoc aperiam?
LA. dic filiae rus concessurum hinc Sostratam,
630ne revereatur minu’ iam quo redeat domum. PH. ah
nullam de his rebu’ culpam commeruit tua:
a Myrrina haec sunt mea ŭxore exorta omnia.
‹PA.› mutatio fit. ‹PH.› ea nos perturbat, Lache.
PA. dum ne redducam, turbent porro quam velint.
635PH. ego, Pamphile, esse inter nos, si fieri potest,
adfinitatem hanc sane perpetuam volo;
sin est ut aliter tua siet sententia,
accipias puerum. PA. sensit peperisse: occidi.
LA. puerum? quem puerum? PH. natus est nobis nepos.
640nam abducta a vobis praegnas fuerat filia,
neque fu͡isse praegnatem umquam ante hunc scivi diem.
LA. bene, ita me dĭ ament, nuntias, et gaudeo
natum, tibi illam salvam. sed quid mulieris
uxorem habes aut quibu’ moratam moribus?
645nosne hoc celatos tam diu! nequeo satis
quăm hŏc mihi videtur factum prave proloqui.
PH. non tibi ĭllud factum minu’ placet quam mihi, Lache.
PA. etiamsi dudum fuerat ambiguom hoc mihi,
nunc non est quŏm eam [con]sequitur alienus puer.
650LA. nulla tibi, Pamphile, hic iam consultatiost.
PA. perii. LA. hunc videre saepe optabamus diem
quom ex te esset aliqui’ qui te appellaret patrem.
evenit: habeo gratiam dis. PA. nullu’ sum.
LA. redduc uxorem ac noli advorsari mihi.
655PA. pater, si ex mĕ ĭlla liberos vellet sibi
aut sese mecum nuptam, sati’ certo scio,
non clam me haberet quae celasse intellego.
nunc quŏm ĕius alienum esse animum a me sentiam
(nec conventurum inter nos posthac arbitror),
660quăm ŏb rem redducam? LA. mater quod suasit sua
adulescens mulier fecit. mirandum[ne] id siet?
censen te posse reperire ullam mulierem
quae careat culpa? an quia non delincunt viri?
PH. vosmet videte iam, Lache et tu Pamphile,
665remissan opu’ sit vobis redductan domum.
uxor quid faciat in manu non est mea:
neutra in re vobis difficultas a me erit.
sed quid faciemu’ puero? LA. ridicule rogas:
quidquid futurumst, huic suŏm reddas scilicet
670ut alamu’ nostrum. PA. quem ipse neglexit pater,
ego alam? LA. quid dixti? eho ăn non alemu’, Pamphile?
prodemu’ quaeso potiu’? quaĕ haĕc amentiast?
enĭmvero prorsu’ iam tacere non queo;
nam cogis ea quae nolo ut praesente hoc loquar.
675ignarum censes tu͡arum lacrumarum esse me
aut quid sit id quod sollicitare ad hunc modum?
primum hanc ubi dixti causam, te propter tuam
matrem non posse habere hanc uxorem domi,
pollicitast ea se concessuram ex aedibus.
680nunc postquam ademptam hanc quoque tibi causam vides,
puer quia clam test natu’, nactus alteram es.
erras tui animi si me esse ignarum putas.
aliquando tandem huc animum ut adiungas tuom.
quam longum spatium amandi amicam tibi dedi!
685sumptus quos fecisti in eam quam animo aequo tuli!
egi atque oravi tecum uxorem ut duceres,
tempus dixi esse: inpulsu duxisti meo;
quae tum obsecutu’ mihi fecisti ut decuerat.
nunc animum rursum ad meretricem induxti tuom;
690quoi tu obsecutu’ facis huic adeo iniuriam.
nam in eandem vitam te revolutum denuo
video esse. PA. mene? LA. te ipsum: et facis iniuriam;
confingi’ falsas causas ad discordiam,
ut cum illa vivas, testem hanc quom abs te amoveris.
695sensitque adeo uxor; nam e͡i causa alia quae fuit
quam ob rem abs te abiret? PH. plane hic divinat: nam id est.
PA. dabŏ iusiurandum nil esse istorum mihi. LA. ah
redduc uxorem aut quăm ŏb rem non opu’ sit cedo.
PA. non est nunc tempu’. LA. puerum accipias; nam is quidem
700in culpa non est: post de matre videro.
PA. omnibu’ modis miser sum nec quid agam scio;
tot nunc me rebu’ miserum concludit pater.
abibo hinc, praesens quando promoveo parum.
nam puerum iniussu credo non tollent meo,
705praesertim in ea re quom sit mi adiutrix socrus.
LA. fugis? hem, nec quicquam certi respondes mihi?—
num tibi videtur esse apud sese? sine:
puerum, Phidippe, mihi cedo: ego alam. PH. maxume.
non mirum fecit uxor [mea] si hoc aegre tulit:
710amarae mulieres sunt, non facile haec ferunt.
propterea haec irast; nam ipsa narravit mihi.
id ego hoc praesente tibi nolueram dicere,
neque ĭlli credebam primo: nunc verum palamst.
nam omnino abhorrere animum huic video a nuptiis.
715LA. quid ergo agam, Phidippe? quid das consili?
PH. quid agas? meretricem hanc primum adeundam censeo:
oremus accusemu’ graviu’ denique
minitemur si cŭm ĭllo habuerit rem postea.
LA. faciam ut mones. eho puer‹e›, curre ad Bacchidem hanc
720vicinam nostram: huc evoca verbis meis.
et te oro porro in hac re adiutor sis mihi. PH. ah
iamdudum dixi idemque nunc dico, Lache:
manere adfinitatem hanc inter nos volo,
si ullo modo est ut possit: quod spero fore.
725sed vin adesse me una dŭm ĭstam convenis?
LA. ĭmmŏ vero abi, aliquam puero nutricem para.
| Actus III |
Actus V |