Gallia Christiana 1715 01/Instrumenta/Aptensis
INSTRUMENTA AD ECCLESIAM APTENSEM PERTINENTIA. I. Cbtrtt Rostugnidn juu Auspicius primus episcopus J memorutur. Auctoritateecdesiastica commoniti, & legum jut sionibus informati fumus ut si quis suam rem qualicumque merito in alterius vult commutare po* testatem, aut grata largitione, aut pretii comparatione, per conscriptionis testamentum, & testium provifio- ncm commutatio fiat j &ut largitor sentiac meriti incrementum, & cui conceditur caxeax detrimento. Quocirca ego Rostagnus filius Adalais, & uxor mea Gifla, una per vo luntatem nostrorumBIiorum, quos Deus nobis dare dignatus cst, qui vocantur Umbertus, Rajam- baldus, Raimundus, Laugcrius, Guillclmus, Bcrtran~ nus, & fi qui adhuc alii nascituri sunt ex nobis, donamus omnipotenti Deo, & sanctx Marix genitricis Do 1 mini nostri Jesu Christi ecdesix sedis Aptensis, quam martyr egregius Auspicius primus eccleuz hujus epis- COpus j prinum construxit & dedicavit intra mania murOrumj& concedimus donum illis clericis » qui communirer vixunt in claustra isfius civitatis > &noc est ^uod donamus. Habemus unum mansum in quodam castello, quod dicitur Barretum, quod est in comitatu Guapincensi > & dedit illud mihi Rajambaldus locer meus cum filia sua Gifla, ut Deus omnipotens dignetur misereri mei, & uxoris meæ, & nostrx generationis, & concedat remistionem nostrorum peccatorum, ut percipere mereamur requiem sempiternam in regione vivorum. Si quis ergo interpellaverit donationem nostram, quam in praetenti facimus *, & ullo modo •vertere quæsierit 3 vetamus illi, ut non poffic efficere quod injustc cjttxrit j & instiper Dei omnipotentis, & bcatæ genitricis Dei, & omnium linctorum incurrat l maledictionem, excommunicationem, & omnium bonorum amiflionem, & confusionem, & abhOmina- tioncm, & virtutum omnium diflblutionem > & de regno Dei expulsionem usque ad interitionem & xtet- nam exterminationem » & nullam unquam sentiatreCu- perationem > sed semper irreVocabilem damnationem & maledicam perditionem. Ksflx eft hdtc donatU 9 In Apta diversorio 9 Sexta Incesab Jnlio, Ragnantt Chrifto Dontinou Roftagnns eflfign aculam. Qui fecit hoc propatulum Mensura dat tetrametrum Scriptorem autem Frodulum. II. De sunlh Caftort. S Anctus Castor ita commemoratur in pervetustomat- tyrologioecclesiæ Aptensis. xi.kal.Octob.In Gallia dvitare Aptensi eodem ipso die S.Castoris episcopi & confestoris przcipui, qui Nemausensis civitatis indigena, nobilibus siitus parentibus, & rerum præscntium copia affluens, ArclatO imbuendus a parentibus liberalibus litterarum studiis summopere traditus est : ubi etiam ita id plenum hausit omnium nobilium studia, ut & mun » dialibus abundaret divitiis, & post cælcstis disciplinx amator effectus f Contcracibilibus cælcstia przponcrefc 74 I N $ T R U Denique paucottuti annorum (patio vacans mundanis A actibus & triumphis, in quodam fui juriS agello sancti Faustini siunmo itudio construxit ecclesiam > ubi detm* tatis monachis sub regularibus drfci^linis sc libere Domino serviturum certius constituit implicandum, ibi- cueepistolam hortatoriam fingens, dariffimo abbati vastiano Maffilicnfis cœnobii patri direxk, in quo ip- sius sibi depofcens adfuturum auxilium suis videlicet rudibus monachis profuturum, quod & promeruit. Igitur præckriffimus prædictus abba, qui fetme, ut vere repcrimus, quinque millia 4 pater exticit monachorum 9 hujus precibus libenter annuens, fcripsic ei Tegulam decentiffime lucidcnterque Compotitam, quam speculum monachorum vocavit, in qua normam & totius vitæ cælestis censiiram exprimens distinxit, eiauc tranfmisit, quam ille non parvipendens, sc suOsque nis ] subegit disciplinis. Inde præfule civitatis Aptensis communi forte districto, Omnis clerus scilicet & ruralis plebs unanimes sibi Cæstorem pofaint pontificem*) quem adeuntes invitum coactumve a daustris erutum > sibi pastotem statuunt j ubi deinceps qualis quantufque ex- titeritjvita ejus, quæ exter iorious extitit plena virtuti* bus maniscstat. Ceterum quae ejus intima ruerint cordis & animæ /implicitatis commoda » non nostram reor pofle scntentiam, qui sc medium præbuit curæ monachorum & canonicorum, ac nec priorum studium, nec posterorum indigentiam ullo moao sinerit incautus, talibus, ut brevi exaratum est stylo, vitam ducens stu- diis, apud camdem civitatem beato fine quievit in pace* III. 1 Charta Milonis Montani comitis Aptensis > y#* abbatiam S. Martinhad preces Sendradi episcoph ecclesia Aptensi donat. ’• Q Umma providentia catholicorum imperatorum efle O constat > qui facras leges sua compoluerunt induf- tria, & rationabili sensu memoris mandaverunt, ut quæque donaria, aut merito, aut sponte peracta fois- sent nullo injecto composicionis eloquio absque litteratoria functione vigorem obtinere valerent > nec fine tempore, loco, perfona, capax haberetur sta- tionis. Et si in his, quæ sæculari ambitione prorsiis abrumpenda, auo valent ingenio fervantur, & solius vitæ præfentis deserviunt rationi, ut eorum posteritati profutura subvcniant, qui hæc sua sollicitudine, ut lemper maneant peregerunt : quanto magis ea Omnimoda lunt provisione ambienda, & inviolabili > quantum fas est, aflcrtionc fulcienda > quæ solius beatitudi- nis commercio peraguntur> & xternar vitæ deserviunc felicitati, & soli affignantur Omnipotentiae Dei. Quo circi utriusque ceflionis actionibus, & præscntis videlicet & zccrnæ vitæ instigatus, ego Milo Montanus ita. nostram procuro subniti ccflioncm, quam Gtago > uc in his pro quibus agitur beneficiis noster non fraudetur effectus : quia hactenus ea auxad modicum postcfla. retineri nequeunt, curiofa sollicitudine plus zquo insec- tacus sum : malo exin divino nutu COmminuta » quæ- dam ex vasto latifundio fummo deservire largitori, Quatenus & infelici inanirer vixi vitæ subveniant & uveri judicis meritam iram e Vadam, & irrevocabilem ad improbitatem lentendam auodam tranquillo repagulo clapsiis non obviem > sed ad miserandum innectant. Accitis ad hoc mcæ nobiliflimz conjugis Hortcn- fiæ > & quorumdam noftrorum nobilium personis, paribus sitvencibus votis offero quædam Domino Deo omnipotenti, & ecclesiæ S. Mariæ sedis Aptensis, cujus beneficiis utOrj hoc est, abbatiam S. Martini cum aedificiis ibi præeminencibus > cum mansis equitum & pagendum, cum omni habitatore & postestore, cum campis vincis, pratis, molendinis & omnibus reditibus, & adjacentibus, & his quæ ibi debitis deserviunt ufibus. Est namque ipsa abbatia in comitatu Aptensi 4 Huuc monachorum numerum in Mastilicn/i asceterio sub Castiano abbarc fuiilc refert Eidcocrcus Mimarensts episcopus in instrumento dooadouis ecdcstz de Canonica ao.io6o. MENTA fere millibus fex disparau t civitate ad folis ortum t terminis certis mea & meorum alode prrfionata, & ptæ* rogadvis undique vallata privilegiis uris honestis. Hujus territorium est Localitio ficum. A solis ortu fbn* fluens oritur, qui vocatur Bogia, a. meridie Ausius Cau- ialonus, ab occasu vallis quæ dicitur Ursidis-captio, & alio nomine Curiolis : a sepcentrione, locus qui vocatur Lonias, & fi qua funt alia divcrsiI vocabuu. Anno a. Verbo Dei carnem sumcnte octingenresimo trigesimo quinto, regnante Carolo Ludovici filio > Simmacho juniore præfecturx fidcibus infulato, indictione undecima, hæc nostra donario exordium temporum cepit cflcndi gratia, & est conscriptionis auctoritate & tcs- tium fatis nobilium personis subnixa, xvi. kalendas Augustas plenarias auctore Milone prænomine Monta- i no comite nobilistimo Aptensis civitatis cum illius comitaro & Ghnniacensis & Senaciensis comitatuum & sedium cpiscopalium, cujus studio opes & res eco|c~ siarum, nec non & librorum & socrorum vasorum plenitudo augmentum senserunt, Sendardo episcopo Ap- tensi ad id peragendum instigante animos largitorum non parva uiggestione precum. Signum & auctor huius privilegii Milo & uxor ejus Ortensia mulierum nobi- listima > qui hæc scribi jufferunt, & testibus addicis firmata reliquerunt memoriis posterorum. Tetbcrtus firmavit, Leoprandus firmavit, Agilbos firmavit do firmavit, Teudfric firmavit > Eldoardus firmavit, Aufarith firmavit. Sic piares alii patula de fronte faventes j Teftes adfciti, ^ua insunt famina figunt, Rotmarisu heros hac juffus scripta reliquit. IV. Charta Teuderici Aptensis episcopi de canonicorum inftitutione in ecclejia Aptensi. IN nomine Dei xterni & Salvatorii nostri Jcsu Christi, & in duritatis dilectione Patris scilicet, ac Filii & Spiritus (ancti, & in honore siuictz Dei geni* tricis Mariæ>& præcipuc fancti Petri apostolorum principis 3 cunctorumque electorum Dei veneratione Tcu- dericus fedis Aptensis humillimus in Christo episcopus. Si Circa simctæ religionis cultum munificos nos eflc exhibemus, superna nos gratia muniri non dubitamus. ) Qgamobrem comperiar omnium Chrifti fidelium um præsentium quam & futurorum (olertia, quia prædictus venerabilis episcopus cogitans qualiter in ecclesia san&x Mariæ sedis Aptensium clericos canonico more consti- tueret, qui in eadem ecclesia officia divina Deo rite pcrfolVerenf, atque ex rebus ejusdem ecclesiæ in communia concederet, per quam cotidianum victum sumentes facilius czlesti mercantur cibo pcrfrui, quod est verbum Dei > uc carnalis homo cibo reficiatur terreno, & spiritalis pascatur divino alloquio, memorans illud apostoli dictum / qui altario deserviunt & altario par^ Mipentnr. Nihil enim nequius quam poflefliones & dona a Christi fidelibus accipere, & pro animabus fidelium non laborare. Ec quia vix nemo sibi soli fuffidt » ideo canonicorum sohtium adhibendum est, ut magis
? ac magis apud Deum valeat deprecatio quam unius oratio. Quapropter ego in Christi nomine Teudericus jam dictus episcopus divina favente dementia cum conulio & voluntate Willelmi totius Provinciz principis, in- super etiam domni Annoni Arelatensis archiepiscopi > necne domni Amalrici Aqucnsis archiepiscopi, Ingil- ranni Cabellicensis episcopi, pro voto & auxilio constituimus atque ordinamus in præfaca sixlc Aptcnse omnipotenti Deo, sanctx Mariæ virginis, sanctique Petri apostoli, atque S. Castori eximii confestbris » ob eorum omnium honore ac veneratione canonicos duodecim, quibus concedimus atque condonamus ex rebus nostræ ecclesiæ, illorum victui cotidiano in communi » juxta canonicam auctoritatem ex decimis de villa quæ vocatur Vallis unam medietatem^ de rivo Remmis us- quc in rivo Margaritæ omnem decimum, de campis E C C L E S I Æ fivc de vineis. Et de riro Marguaxit® usque in rivum Mauranix omnem decimum extra vineis 3 donamus etiam omnem decimum de vinei* quod est de Arculas, usquc ad B almam Tropinii& uTquead ipsarn civitatem dc campis, siVe de vineis, quæ ibi ædificatr sunt, v4 in antea zdificacæ erunt > & quantum infra ipsa tcrrninia xdificare potueritis in communia, in campis, siVC in vineis cotum vobis cedimus at^uc condonamus. Donamus etiam in villa, quz nominant Celariana campos cultos s & in villa Antinitnicus donamus vineas cum campis. Addimus etiam in communia de synodo cum ipso parata > & de pmitentes qus nobis pertinent > in omnibus tertiam partem. Concedimus ad ipfos canoai- tos omnes ecclems nostris qux sunt in Apex civitate, vel in circuitu ejus > vel quicquid in postcmonibus tam vincis auam campis cultis & incultis > auri & argenti >’ & omnibus rebus tam mobilibus quam & immobilibus, five in cymenterisis vel in nomine canonicorum con- latum est vel donatum Deo propitio in antea fuerit > totum & ad integrum tradimus atque transfundimus perpetualiter ad poflidendum, pulso omni contradictione. Hoc autem ante omnia & supcr omnia statuentes 9 atque cx auctoritate Dei Patris & Filii & Spiritus lancti præcipuc promulgantes devitamus, ut nulli liceat succcstbrum nestrorum tam episcoporum quam principum, vel cujus ordinis aut dignitatis fit 9 sive eCclcsiastica feti laicalis potestas > magna de parvaque fuerit persona, qui in lupradicto canonicorum numero duodecim, quemquam addere aut minuare ptrfu- mac, obnixe devitantes excommunicamus. Id ipsum < autem censuimus, ur fi quis in hanc communia largire, live accommodare amplius voluerit 9 hoc Deircmune- rationi, ac suz beneficenriæ liberam tribuimus fuculta- tcm, certiÆme credentes, quod a retributore bonorum omnium 9 illam recompcnlationem mercedis recipit, • quam nec oculus vidit S nec auris audivit, nec in cor hominis afcendit, quam praparavit Deus his qui diligunt eum. Quicumquc autem ex hac nostra statuu vel luprafcripta communia nuidquam adminuarc vel innimpcrc conaverit, non obtinear, quod nec ita agi voluerit ; sed primitus iram omnipotentis Dei incurrat » fmctzquc Dei genitricis Maria ?, Otnniumque cælestium virtutumA necne B. Petri apostoli regni cælorum clavigeri, sstnctiquc Castor 1 Chxisti conrcflbris, omnium- que /anctorum maledictionibus subjaceant, sitque pars 1 eorum cum Juda Domini proditore, cum his quoque • qui dixerunt Domino Deo : recede a nobis 9 dr scien- . tiam viarum tuarum nolumus. Fiat eis ficut Zeb & Zebea’& Sahnana, & omnibus principibus eorum qui dixerunt : hereditatem pojjideamus sanfluarium Dei. Deus meus pone illos ut rotam & ficut fiipulam ante faciem venti, ficut ignis qui comburit filvam, & ficut flamma comburens montes 9 ita perfequeris illos in tem- peflate tua, & in ira tua conturbes eos. Dentur etiam ultione & submergantur in inferni baratro > ficut de- mersit Pharao cum exercitu suo in mari rubro > sint-
? ue anathematis vinculo conligati atque percufli a Deo ’atrc & Domino Jesu Christo filio ejus, & Spiritu /ancto ; & nostra a Deo collata potestate > & omnium episcoporum clericorum quoque interdictione, quorum nomina subtus scriberc, & manibus firmare curavimus pro dmni firmitate atque stabilitatc hæc conscriptio fubncxa. Acta næc charta apud sedcm Aptensem 9 anno incarnationis Dominicae nongentesimo nonagesimo primo, indictione iv. fecundo nonas Augusti, regnante vhuon- rado rege Alamannorum sive Prorinciarum in Christo feliciter. Signum Tcuderici episcOpi, qui hoc conscriptum scriberc & firmare rogavit manu tua roborata at* que COnfirmara. Warnerius Avenionensis epilcopus firmavit, Pontius presby ter firmavit, Warncrius prcs- byter firnuVir, Durantes presbycer firmavit, Barangarius prclbyrcr firmavit’9 Bolo prcfbyter firmayit, alius Pontius firmaVic, Vuarnaldus prefbvter firmavit » Rostagnus levita firmavit, Ranulfiis levita firmavit > Doso levita firmavit > Warncrius levira, Fridck Tomus l* A P T E N S I S. 7, levita, Silvius levita, Petrus subduconuS, Dodoprcs- byter, B0S0 presbyrer, Albaricus prelbyrer, Johannes prcfbyrer > Rodoinus prefbycei : 9 Doininicus prelbycer, Gerundus Presbyter 9 Teudericus prelbyter, Pondus presbytcr>aiius Teudericus prcfbyter, ApolloniuS pres* opter, Daiteriusprefbyter. Scriptum per nunuHcliæ preibytcri. v. de reftnuratione evclejia Aptensir. AUctoritai jubet ecdefiastica, nec non & lex ptæ- cipit Romana, ut quicumque vult terrena det- picere, & ^mare cclcstia j dignum est ut de proprietatibus suis sibi qualicumque modo acquisius > Dei omnipotentis honoret sponum, recipiatquc ab eo sempi- ternam gloriam. IdcoqueErmcngarda auctoritatem se* cuta, recto corde, Dominici sermomS remiiiiscens dico : Operamini cibum qui non perit, sed qui permaneat in vitam atemam\ tribuo j dono 4 cedo, atque transfundo quod, mihi ex jprogenic parentorum meorum legibus obvenit > qux mnt ipsos res in pagp Apcensc > in loca denominaUjhoc est villam Interrivis & in Campanias* fc in Surdonjcus, in Celeriina, five Guctilone 9 in Inrervias, vel in Serriana>in Sirpalianicus> & in Pineto quantum mihi de ipsis villis > vd de omnia quæ ibi pertinent, pars obvenit, vel obvenire debet, hoc eft auintam partem > totum & ab integro dono ad eccle* nam S. Petri 9 nec non & consorda chabonicorum scdis Aptensis, pto ædificatione ipsius ecdefiæ > & pro remedio & liberatione animx meæ de meo jure, in (ancto Petro jure > & de mea. dominatione > in v sua ejusauc transfundo dominatione, & chanonicoram ibi Deo ta- vicntium dispcniationem, ita ut ab hodierna die 6C deinceps praefatas res teneat, postideænc 9 suoque ordine compleant 9 dominencurque dominatione absqut aliqua dubitatione, & contrarietate. At fi comes 9 aut epiiCOpus ipsius civitatis 9 aut ego 9 aut ullus de pro pinquis parentibus meis 9 aut a contradicta perT tona ad ccdesiam $. Petri 9 vel ipsiui chanonicorum consorria inquietare auc inrumpere voluerit » ne hoc valeat vendicare quod repetit, ied iram Sc maledictionem Dei omnipotentis 9 Sc * /anctorum aeri* piae 9 & sancto Petro cum omnibus Cinctorum choris amtrariam habear, & 1libras auri pcriblvat, & pra> scm ecclefiastica donatio firma 9 stabilis & inviolabilis permaneat. Quod fi ita est, quod ipsa congregatio virorum Dei propter obprestionem, aut timorem pontificis^ aut succeUores ejus dominare nequeant > volouc ad pro pinquos parentes meos poffeflio praedicta perveniat. Facta hxc donatio eccle&astica in Aptæ civitate publice, sexto calendas Februarii anno ab incarnatione Dominica nongentesimo nonagesimo primo 9 regnante Chuonrado rege, indictiOne quarta. Ego Ermengarda hanc donationem fieri & firmare rogavi, & manu mea firmayi. Ego Bcrmundus hoc testamentum firmare justi & sirnuvi 9 ur congregatio ecclesix Aptensis teneat 9 absque ullo contradicente. Tcudricus prelbyter firmavit > Garaldus levita firmiVit, Aramberta voluit » & consensic > & firmavit : Tcucinna voluit & conscnsir^ & firmavit » V I. D00W » caftri Sagnone, Aptensi ecclefia faifutn. IN prioribus humanæ converfationis collocutionibus & rtabilimcntis/ola vigebat locutio, & rerum dispo- fitio & causotum ordinatio, nec ulla vi cOmmcfVebin- tur. Postquam autem multipliciter per orbem univcr- sum creverunt 3 & reges eflc per varia mna habentds varios judices > homines sibi fervituros subdidcrunt. Hoe priores stia prout quifque dispositione ordinaverat videntes inter se distcnciones fieri 9 unusquisquc dium praeoccupare sotagcbat, & irritum fieri, quod prioribus in pace dispofitum fuerat. Inde regnum supcr regnum & gens siiper gentem insurgebat, & vario nisu bella commovebantur, & strages diversarum gentium & occisione* plurimae 9 & mortes immenso dilcriminc. Deus autem ompotens m vidit suam phsiiutionax), quani in pace in Kij 75 I N S T R l exordio mundi creaverat > vario discrimine deperiret A inspexitnon fibi placitum more, fi cos tpos 1 principio peculiares oegttut, & de quibus ante ullam creationem rerum unigenitam prolem fibi præ cunctis dilectam, & præ filiis hominum {pcciosum elegerat, ntfci decreverat, tot & tantis perturbationibus deperire vi* distct : descendit in quemdam montem in finibus Ma- dian, in rubo & specie ignis ardentis manens septem diebus. Ec Moyscs erat circa monUS latera pascens gregem Jetro cognati fui, dixitque /ociis suis, vadam ad Ignem quem video, qui ardec & non comburitur : custo- <ute gregem, & cum adpropin qua (Tee, vocant cum dominus de medio rubi, & ait : Moifrs, Moifis : Et res- pondit : Qjmh Domine ? Et Dominus ait, Non appropinques bœ ne moriaris, filve calceamentum de pedibus tuis, » rra in qua ftassauGa eft, egosnm Dens Abraham, & Deustsahac, & Deus Jacob. Kbdi ajfli&ionem popnti mei x quitft in eAEffpto, & for manum tuam voto libe* rare tum, te filum vidijuftum coram me. Et ego Georgius peccator nimius & uxor mea Dedi » una per voluntatem Dei omnipotentis, & omnium sane- torum ejus, quia fcio cum ette misericordem & propi- tium, dispoiuimus dare aliquid ex honore nostro i pii Deo Domino nostro, & sanctæ Mariæ matri Domini nostri Jcsu Christi, & S. Aulpicio martyri & episcopo, & epit copo prcdpuo CastOri, & confeflbri nobiliffimo, & noc 3uod offerimus in comitatu Aptensis civitatis, est quodam castrmn infigne & nobile j quod est positum siipra. civitatem ad Orientem > nomine Sagnone. Ipsum cat erum damus prædicta : (edi, & sancto Castori ibidem quiescenti & innumeris sanctorum reliquiis, quorum ( nomina Dei solius miftricordia novit. Et hoc & ejus fundum, terris caitis & incultis, cum vineis & pratis, & omnibus adjacentiis, & ultra CausiJonem, in loco qui dicitur SaMoned, & in olivetis, ipsi castro perti- neattbtt$, & : imnc & in æremum. Habuimus olim nærc- dem unum nnsculini generis nomine Sifinnium, ipsum rer manus Paganorum perdidimus, qui ductus est ad spanias, ibidem Commoratus est per feptem annorum tempora. Nos Vero ejus genitores interim non ceflavi- nms orare in jeiunhs fit cieemosynis pro filio nostro, & omni hebdomade revoluta in fabbato vigilanter ante akare sanctx Mariæ & sanctiCastoris eramus : apparuit autem Domini virtus & misericordia : quia post finem annontfn prcdictorum eramus Vigilantes ante altare Domini Dei Salvatoris, & S. Cailoris scpulcrum. Et eccere repente in prima noctis vigilia, venit filius eo-1 rum ante eos stans, & ferens qua vinculatus fuerat tot annorum tempora, dicens ad eos, Recognosce pater filium tuum quem genuisti : & tu mater quem triennio ablactasti, ecce adium cum sanitate mentis & corporis. Quo vifo fit gaudium magnum genitoribus 9 & omni populo & civibus, & omnes unanimes effecti redde* Dant Deo gratias. Arnen. Castrum autem ut erat datum, voverunt cum filio > & firmaverunt privilegio, &pcr* fbnarum teftimonio Caroli tempore. Sequitur in chartario Aptensipraftaria de eodem castro Sagnone a Nartoldo epifiopo farta ingratiam Rotberti dr ’Waraconis anno 30. regnante Conrado rege. VII. Alfanti episcopi Aptensis charta, de refiauratione ecclefia Aptensis. Uæ divinx sunt aptanda servituti. multimode V^/iint sagadtatediscutienda, ne parituri profectum humanitati neceflirium cafla comprobentur execurione damnari ; quia aliquando CVenirc solet, iic aliquis siia talia perfcrutari Audeat > qux Dei judicio funt damnanda. Quocirca summopere permotus, ego Alfannis quamquam indignus > tamen præminentc * Dei potentia episcopus sanctx sedis Aptensis ecdesiæ, meditans quo vigeo ingenio > quibus exercitiis Domino grata servicul sit exhibenda, experior siimmi fastigium honoris, san- ctæ incrementum eccle/iæ, quam fibi Deus super omnia condita liberiori amplexu une maeiila præclegit om- MENTA niroi matrem virtutum. Inde vero fenoris aliis omnibus invento propriam cui commifliu quxmihicom- mifla est præ omnibus ecclesiam cecidiste ; opinans {a- lubrius mihi ipsius ruinxcaRini lerare, quam earum, auarum non mihi cura commista> & ad hoc astruendum meam adOrivi clerum, sciscitans ab eo fi huic ne- eeffinidini fuam ullo modo curarent diligentiam adhibere, qua præfocatæ matris sublcVare quivistenc lapsiim. Tandem quidam ex dero, meam experti querimoniam, facentut k Dei auxilio in hoc famturos laborem, tua fi^ue dedentes > & mei parati voci curæ obediendam affectando, suam parere sacagunt profct&onem : sic- que ad hoc exquirendo sodaks, inVeniO sodales idoneas pertonas duorum fratrum mea ? civitatis prindpum, sciiicet Rostagnum & Guillclmum, qui inde cxhila- B rati, & auxilium fe impensuros, & de siio daturos fetentur, ad erigendam prædictx matris ecclesix consternationem : & quotquot aliorum postc fuerit invenire perst>nas> sua monitione ac imprecatione circumventos adjutores, complices adducturos. Quod ut effectum capiat votum annoDominicæ incarnationis millesimo quin- quagefimo sexto > indictione…… ego Alfantus adtcito clero, prædictis duorum fratrum personis, alioque nobili comitatu, exquisivi ut promifla impleantur. Sed illi meam largitionem priorem debere progredi affcrc- rant : quod ego & agendum cenfuij & me auctorem hujus conditionis non ponendum efle ultimum rstima- vi, cum fit meum diis viim monstrare salutis. Est igitur largitionis mezhujufce qualitatis & quantitatis fi- gnum) hoc est unus mansus cum terris siBi pertinenti*
- Ous > cultis & incultis, cum hortis & poraginis, & omni exitu fibi debito. Et est ipsi
- mansus in comitatu Ap- tensijin territorio villæ soncti Petrhquæ dicitur T urrica, qui fuit postcstbris Davidis. Hoc dono clericis sanctx Mariæ servicntibus Sc incommune viventibus. Est Sc alia donatio, quam facit Rostagnus & Guillelmus fra.* ter ejus, quæ est in comitatu Aprensi in territorio castri Castellionis •, hoc est ecclefiam sancti Petri, cum campis & vineis, cum oblationibus & primitiis & omnibus Gbi pertinentibus, & ecclesiam sanctæ Faræ, cum omni £)fleflione & oblatione, & ecclesiam sanctx Mariæ 6e ncti Scephani, & sirncti Michaelis in castro. Hoc do nant duo prædicti fratres sanctæ Marix & congregatio ni in commune viventi. Si nuis aurem inde exciterir, quærenj hæc confringere vel usijrpare, hoc veramus, nos donatores •, sed in duplum componat præsumptor 9 ) qui hoc agere tcntaverit, & ob hoc incurrar iram Dei omnipotentis & siinctæ Mariæ somper virginis, & om* nium (anctorum maledictionem, confusionem, perturbationem 9 abhominarionem, desolarionem > inimicorum incursionem, & omnium bonorum amiffionem, donec pereant de terra, & de his quæ fiint in ea. Acta hæc auctOritas in Apta civitas, v. calendas Julii, regnante Deo nostro in siDCula. Amcn. VIII. Domus Conradi regis concejsa tcclefia Aptensi. IN nomine (anctae Trinitatis, ego Pometus facie donationem de mansionibus meis, quas habeo in Ap- E tensi civitate, in quibus meam cotidianam facio sta— • tionem Domino Deo omnipotenti, qui mihi dedit bonum quod habeo, & sstnctæ Mariae genitrici Dei sedis Aptenlis, & clericis ibi degentibus in communi domo quæ obvenit mihi ex poffestione meOnun parentum, & ex dono Conradi regis, quod fecit avo meo Almalberto, in cujus domo tunc temporis rex hOs^itabatur cum comitatu siio. Er est hoc donum, mansiones in quibus quotidianam stationem facio cum corte, & cum exitu toro, & adjungo huic dono domum illam quæ est ance meam portam aforis, cum horto & Viridario, quæ ibi est, hoc rotum, & vineam quæ vocatur Rotunda, quæ est in territorio civitatis. Hæc auæ supra dixi omnia dono & concedo sanctæ Mariæ sedis Aptcnsis, & clericis ibi Deo feryientibus, illis tantum modo qui incomE C C L E S IÆ muni domo commorantur, & illis qui post istos advene— j rint & in communi domo permanserint. Si quis autem undecumque extiterit volens rumpere hoc meum donum quod facio in prælcncia meorum vicinorum > hœ ego Pometus veto & contradifO, ut esticcre non poffit quod injuste quæfierit *, sed res omnes convi&us in judicio in duplum componar » & insuper hoc meum donum firmam obtineat stabilitatem omni tempore » & contradicentes huic dono nostro incurrant Domini omnipotentis iram, & maledictionem » & excommunicationem, Sc ostensio- nem, & perturbationem > abominationem, & omnium bonorum defolationcm > nisi se correxerint. Vinea ipsa quam dixi Rotunda ad partem Borei venti, qui est circius, in montem supra civitatem in territorio villxquæ dicitur Ticia, juxta ecdesiam sancti Michaelis estpofi- ta. Anno ab incarnatione Domini mlxxv. indictione j ii. regnante Domino nostro Jesii Christo in fecula » Amcn. IX. Charta Leodegarii episcopi Aptensis o pro Aptensi ecclesia. TJ Go Leodegarius Dei gratia Aptensis episcopus, XL ut & ipse cum propheta beate psallerem c Dilexi, r. Domine, decorem domus tua, & locum habitationis gloria i tua » Sc ut frudum hujus bearitudinis, Beati misericor- des, quoniam misericordiam confequentur, cum sanctis in templo Dei fcEcicer colligerem j mex scdi> ecclesiæ nequitia malorum hominum suis honoribus fpoliatæ, & opibus valde nudatx studui subvenire. Et sic meum C consilium fuit, ut ecclesia & juste haberer, & firmiter poflideret, quod meo cenfu & proprio alodc sibi adqui- rcrem > pofleffionrs quas injuste amittebat redimere, & ei reddere. Quapropter castrum Sagnionis 3 quia meæ ecclesiæ hereditas, & eidem perutile in hominibus & aliis pluribus erat, Crugeriam & Medium-castrum, sci- licet Tortanwnollam specialiter cmi, dc pro Torta-molla. uxori Raiambaldi Nicix, Rfcscn & filio suo Lcodega- rio, & filix fuz Poncix, & Willelmo Talun suo genero medietatem Turritarum, meam quidem hæredicatcm &alodiumdedi, & quadringentos (olidos, & proCru- geria mille & trecentos solidos Melgoriensium Alde- berto & suo filio Willclmo dedi, cum laude ejusdem castri omnium militum > qui quia conceflerunt, magnam Jartem mea : pecunia : habuerunt. Et ego Leodegarius j oc castrum, sciliccc Sagnianem, pro animx meæ fal- vatiOnc, & peccatorum meorum remiffione in præsoncia & testimonio meorum canonicorum, & omnium mei episcopatus fere clericorum, do ss&c concedo Deo & S. Mariæ>& siincto Ausi>icio, & sancto Castori>& omnibus episcopis in eadem fede meis subsequentibus. Et hanc ck)narionem laudaverunt milites illius castri, Raimun- dus Aicardus, & frater siius Gau&edus, qui pro Medii- cailri conceffionc emtionis, centum solidos habuerunt 5 & Bertrannus Raymundus, & fiiifratres*, Raimundus Guido, & fui fratres > & Datil, & sui fratres •, Faral- dus, & Bertrannus> & Petrus Guido cum suis fratribus, & Willelmus Guntran, cum fijis fratribus, Rustannus de Turre, cum suis nepotibus> Willelmus Malacausii, cum suo fratre j & filii Poncii Buzot 3 & E Sancia uxor Raimbaldi de Agolt, cum omnibus filiis fuis laudavit & conceffit. Et n quis huic donationi contrarius efle voluerir, vel impedire quoquo modo>ad damnum ecclesiæ, hoc castrum volens alienare tenuVerir, illum ex auctoritate Dei Patris, & Filii, & Spiritus sancti, & Petri & Pauli, & omnium Sanctorum, & domini nostri papx Pascalii, & mea, excommunico & anathematizo ficut Judam qui Dominum tradidit & Datan & Abiron, quos terra viVOS absorbuit. Facta est autem hæc donatio mcxiii. indictione IV. Testes hujus donationis sunt, Reinaldus abbas sancti Euscbii, ROdulfus præpofitus, Bermundus socrista, Petrus Sre- phanus, Gisoernus, Porzellus, Bertrannus > Gigo, Willelmus Rubianus, Willelmus Garnaldus, Rustannus Bcrnardus, Willelmus, & Stephaniis, Scizerest, A P T E N S I S. 77 k Poncius Acardus, Aycardus, Artalduspreibyter eius- dcm castri, Andrcis, B er nardus monachus, Alfandus, Gilus > Petrus Lambertus > Stephanus Alcmannus> Durandus, Rustannus de Monte-cælico, Villelmus £1- cerdos Simianx. Idem Leodegarius anno Mcxxn. caftrum Sagnone quod dicitur Crugeria, Aldeberto Qeraco dat ad fideli* oaecm. X. Permutatio Corda Tscrritarum ab eodem Leode^ario eptscopofaifa. IMperialibus edictis & legibus Romanis constitutum est quod aliquis permutationem, vel venditionem > vel quamlibet rem certam faciens, per paginam testibus 1 firmatam hoc faciat. Quapropter ego Leodegarius Dei
? ratia Aptensis episcopus, volens cum cognata, meæ ancia, & cum nepotibus meis, lcilicet Guiranno & Bertrannoj & ceteris fratribus consilio nostrorum fidelium permutationem facere, morem priscorum patrum sequens, hac conscriptione confirmo. Quæ autem fit permutatio, pratens descriptio declarat. Est namque ficum quoddam nobile castrum in episcopatu Cabellio- ncnsi quod vocatur Gorda, cujus quartampareem cum omnibus sibi pertinentibus pro medietate Turritarum > tibi & filiis ruis remota omni fraude trado, cujus medietatis usque modo posteflbres fuerunt Raimundus Aicardi & fracer ejus Gaufrcdus. XI. Bulla Paschalis Papa II. data ectlefia Aptensi sub Laugerio episcope. PAshalxs episcopus servusfervorum Dei, dilectis 1 filiis Aptenhs ecclesix canonicis, tam præscntibus quam futuris in perpetuum. Officii nostri nos hortatur auctoritas, pro ecclesiarum statu sollicitos clTc > & quæ recte statuca sunt stabilire. Idsirco vestrum vocum vestriqueproposicum auctoriratc scdis apostolicae confirmamus, ur in Aptensi matrice ecclesia bearæ Dei genitricis Sc scmper virginis Mariae, & beati Castoris^ perpetuis deinceps temporibus clcricalitcr Sc regulariter vivant, & quxcunque prædia, seu quæcunque res ad eorum victum ddiberatæ sunt, quiete scmpcr eis, inte- > grcque serventur » Porro ipsi ecclesiæ & ejus episcopis connrmamus castrum /ancti Martinif & castrum de oa- nione, quod cum ex antiquo jure Aptensi ecclesiæ pertineret per confratris nostri Laugerii episcopi præsentis industriam eidem ecclesiæ lestitutum est : cæreras sane donationes quas idem episcopus fecit, & scripti fui as- sertione firmaVit, & tam Vobis quam succcfloribus ves- trispræsonti decreti auctoritate firmamus, in regularis vidciicet viræ observatione manentibus. Ipso vero vpl suorum quolibet succestorumad Dominum evocato, quæ- cunque episcopi sunt, sub canonicorum provifione permaneant > nec alius in Aptensi ecclesia fubstituatur episcopus, nisi qui canonice iplbrum consilio fuerit & electione promotus j res autem deficientis episcopi nullus omnino laicorum invadere & depraedari præfumar. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat eandem ecclesiam temere perturbare, aut ejus postestiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, vel temerariis Vexationibus fatigare ; sed omnia, integra conferVcntur eorum pro quorum stistentatione ac gubernatione concesta sunt usibus profutura. Si quis autem, quod absit, decre- ti hujus tenore cognito temere contraire attemptaverit, honoris & officii fui periculum patiatur « aut excommunicationis torsione plectatur, nisi prarfumpuOnem suam digna Gtisfactione correxerit > observanubus vero Dei omnipotentis gratia & beatorum apostolorum Petri & Pauli benedictio conferatur. Datum Laterani per manum Joannnis S. R. £. diaconi cardinalis, ac bi- bliotecarii, idibus Januarii, indictione vn. incarnationis Dominicæ anno mcxv. pontificatus quoque domni Paschalis secundi pap.e xy. K iij y « INSTRI XII. Leodegarii episcopi Aptensis eharta, qua nepotibus suis donat medietatem cafiri Gorda, & partem suam Apta civitatis. SAnqitum est canonibus & legjbto > quod aliquis volens instituere haeredes, tcstibus feptem hoc faciat. Quapropter ego Leodegarius Aptensis episcopus, post mortem meam cognatae mex, & Guiranno > & Bertranno & ceteris filiis & filiabus, qui ex fratre meo Ragem- baldo ex ea nari sunt » medietatem totius castri Gordæ, cum omnibus fibi pertinentibus cultis & incultis a & turrim majorem Aptæ, cum omnibus fibi pertinentibus, quæ mihi ox patre meo proCeflerunc, derelinquo. Hujus autem institutionis causo quingentos (olidos accipio. Supradictæ autem donationi corius urbis Apcæ partem, quæ mihi ex patre meo evenit, ut bonus patruus addo. Me autem vivente fidem & servitium habere volo. Tes- tes hujus inftirutionis sunt, Raimundus Aicardi, Ro- dulfus sacrista > Willelmus, Centulio, Bermundus, Petrus Willelmi, Gaufrcdus, Vildmus, Elias, WUclmus. Gamaldus scripfic XIII. Aliud donum eisdem nepotibus fa&um. IN Dei nomine, ego Leodegarius episcopus Aptensi s, totum in integrum, quantum Bonefacius de Rcl- lana, in villa quæ Torica vocatur, pro episcopo Ap- tensi ad fcudum habui t, vobis Guiranno & Bertranno filiis Raimbaldi de Agolt, cum consilio Rodulfi præ- positi, sivc Bennundi sacristæ, aliorumque meorum canonicorum ad fidelitatem & servitium dono & laudo, atque confirmo. Et insuper totum meum honorem quem a pane patris mei Rostagni habui » ego Leodegarius cpis- copus cibi Guiranno > & Bertranno 9 & Roltagno nliis Sanciæ dono, & laudo > & afirmo, sub tali condicione » ut quamdiu vixero habeam & poffidcam, usumque fructum retineo omni tempore vitæ meæ ; &post mortem » eam in postcffione vestra & jure vestro in integrum transferatur & transmittatur •, & nunquam in vita mea, nec in morte proprietatem alteri transferre poffim. Honor em Vero dena tum csteGordam, & Sorquetam, & Jocatum > & Gargatum, & partem meam Aptae civitatis, I quam a parte partis mei Rostagni habui, & Casiun-no- vam, & Castellioncm maniscstO & confirmo. Ec vobis Sædictis Guiranno, & Bertrano 3 & Rostagnopræ- ctum honorem cum prædicta conditione transfundo & dono ad fidelitatem & servitium » Idem Leodegarius altera charta /cripta MCxx. eisdem nepotibus suis Guiranno & Bertranno donat caftmm Sagnone adfidelitatem & servitium. XIV. Charta Guillelmt I. Aptensis episcopi pro saniH Andre a monafierio. E ANdo ab incarnatione mclx. ego Guillelmus solius Dei gratia Aptensis episcopusjconsilio Ccde- siæ nostræ, dono & laudo, & concedo fratri Pontio abbati sancti Andrex montis Andeonis, ac fratribus JDeoz ibidem servientibus tam præsentibus quam futuris, ecclefias quas prædictum monasterium ante tempus nostrum, vel in tempore nostro tenuerat, vel habuerat in episcopatu nostro. Dono inquam & concedo, ut tas ncur nunc poflidcnt > & in futuro quiete habeant, & ad (ervitium Dei teneant, cum omnibus qux ad eof- dem ecclefias pertinent, vel spectant— Ita scilicet ut fi <juis molestiam ei$ aliquam vel calumniam, feu quaes- tionem inferre præsumpscrit, nullatenus contra eos obtineat, sed improbus cum improbitate sua, non impe- ttaro quod calumniatur absceaac, & ipsi obtineant, JMENTA A. quod prius tenuerant quiete siCuc nunc poflidcnt, teneant perpetuo. Hæ sunt autem ecclesix quas praedictis fratribus in pace concedimus^ecclesiam uncti Chri- stophori & sancti Nicolai9 eum decimis suis, & quartam decimx laudo & concedo eis quam prædcccstor noster Laugerius prius donavit & conceflic, & ecclesiam sanctæ Mariæ de laGarda, & sancti Petri de Bai- nols, & ecclefias simcti Petri & fincti Michaelis de Simiana, & sancti Andrefc, & trnctæ Mariæ > & ecclesiam sancti FerrcoU, & sancti Hilarii de Venis 9 dc sancti Joannis, & ecclefias sancti Salvatoris de Ccdercs- u, de sancti Martini, & ecclesiam sanctz Crucis de Roflillone > de interpellationem, & jus quod in aliis ecclesiis de Castro habuere, & ecclesiam sancti Andreæ de Arnavis, & ecclefiam sancti Martini de Rosiuxus. 3 Facta fuit hæc donatio vel confirmatio in urbe Aptcnfi, in domo episcopali, istis videntibus & audientibus > Raimundo Je Lauduno > Martino, Bertrando Molne- rii priore de Costa monachis > Petro de Gncto Paiilo cjuldem ecclesiæ præposito > Rainoardo canonico, GuiL lelmo Pagani, dcc. Bertrando de insuh milite, Gor* done, Bemardo de Rupe armigeris, Bertrando Gui- nunandi. XV. Fridertci imperatoris privilegium Petro episcopo Aptensi concejjum. FRiMBICVs Dei gratia Romanorum imperator & semper augustus. Noverint omnes imperii Roma- ( ni fideles præfcnces & pcstcri, præcipue tamen univer- 1 sus denis & populus Aptensis civitatis, de totius effs- coparus 9 quod Pernis venerabilis episcopus Aptensis ecclefix, noster fidelis ac dilectus, ad nostram curiam in præsendam nostram venit •> & facta nobis & imperio debita, fidelitate, cum hominio > regalia nostra 9 quæ vel de antiquo > vel de novo jure debet habere > a manu nostra per rectam investituram recepit : videlicdc dc partem quam habet in Aptcnsi civitate cum canonicis & clericis > de pertinendis suis, & castrum sancti Martini, de Medianum castrum ouod dicitur Torta- mollis, cum Crugeria, villam de Turrita, de mediam partem in Claromonte. Quæ omnia præfato fideli nostro & ceteris in eodem episcopatu succestoribus suis in perpetuum postidenda confirmamus, de nostra aucto- ) ritate stabilimus & concedimus. Statuentes igitur imperiali edicti vigore prædpimus, ut nulla omnino pertona magna vel parva in praedictis bonis vel locis, ullam dominationem fibi ae cetero usurper > aut ullam in eis exactionem requirat > vel faciat abfque gratia dc concelTu, de bona voluntate Aptensis episcopi, quicunque illic pro tempore fuerit 9 de cognoscant omnes dusilcm (ttiscopatus bona 4 sub imperiali tuitione con* nstere. Datum in palatio Vapincensi, anno domini, cx incarnationis MqLxxvm. indictione xx. xv. cal. Augufti. XVI. Frederioi imperatoris in gratiam G. Aptensis episcopi. FRidiricus Dei gratia Romanorum imperator semper augustus 9 univcrsis clero de populo Aptensi s ci Vitatis, dominis quoque de militibus de Sagnione, gratiam suam & bonam voluntatem. Scire volumus univcrsiutem vestram quod venerabilis episcOpus Ap- rensis ecdesiæ G. noster fidelis & dilectus ad nostram curiani in nostra præsentia venit, & facta nobis & imperio debita fidelitate cum hominio, regalia nostra quæ vel de antiquo vel de novo jure debet habere_a manu nostra, per rectam investituram recepit 9 videlicet partem quam habet in Aptensi civitate cum canonicis & clericis, & pertinendis silis, & castrum sancti Martini 9 de Medianum-caftrum quod dicitur Torræ- mollis cum Crugeria, villam de Turreta 9 de mediam partem in Claro-montc. Inde est quod cum plenitudi* ECCLESIÆ ne honoris & gratiæ prædictum fidelem nostmm epis—. copum univcrnrari vcstræ remittimus, mandantes omnibus vobis & per gratiam nostram, ac prodcbito fidelitatis firmiter præcipicntcs > quatenus de cctcro ei ficut episcopo Vestro & dilecto principi nostro, debitum honorem & dignam reverentiam, cum omni subjectione, & debita servicia exhibeatis, Omni ocCasione & contradictione remota. Statuentes quoque imperiali edicto przcipinius 9 ut nulla persona magna vel parva in prædictis Donis vel locis ullam dominationem vel ullam exactionem de cetero habeat, absque gratia cpiscopi, & ejus bona voluntate. Datum Taurini decimo ot- taVO calendas Septembris. XVII. Henrics imperatoris privilegium Guiranno episcopo Aptensi conceflum. IN nomine £mctx & individuae Trinitatis * Hen- ricus sexrus divina favente dementia Romanorum imperator & scmpcr augustus— Credimus ad imperialem excellentiam pertinere 9 commodis de utilitatibus ecclesiarum libcraliter intendere^ & ea quæ ab antiquo cis collaxa sunt, inviolata conservare ; ea vero quæ a Christi fidelibus ccdesiis de novo conferuntur, impe- ratoriæ magnitudinis auctOricate confirmare : certi quod ex hoc felicem viræ præfentis diuturnitatem, & æcernx vitae COnfcqucmur beatitudinem. Notum ergo fieri volumus univcrsis imperii nostri fidelibus tam futuris quam præsontibus, quod nos imperiali libertate confirmamus fideli nostro Aptensi episcopo Guiranno, & ecclesiæ Aptensi, ur fi quis fidelium Christi przdium xusticum vel urbanum, vel quodcunaue aliud immobile nullius alterius ecclesix krvitio oonoxium, eccle* fiæ Aptensi reliquerit, vel donaverit, vel quocunque alio ti culo tranftulerit, libere & sine condicione poffit transferre ; & quod sic factum fuerit, rarum haberi volumus & inconvulsum > & qux hactenus facta sunt » imperiali auctoritate in perpetuum confirmamus. Statuimus etiam & imperiali edicto sancimus, ut nulli dominorum in Aptcnsi civitate constitutorum, dc libra accipiant, nifi duodecim denarios nomine sportularum > & pro justitia. Prætcrca terminos burgi episcopalis confirmamus a puteo Scstarii inferius9 & tendit recta yia versus domum Guilklmi Fabri, & tangit por— ] tam Emcxici, usque ad muros civitatis. In alia parte tecta via tendit versus domum Laugcrii Bori, & tangit muros civitatis & vallatum, ficut infcudati ejusdem civitatis prædictx ecclesiæ recognoscunt. Prztereaquæ praedicto sunt Aptcnsi episcopio>& ecclesix Aptenh jure dominii conccffimus, & nomine regalium invcsti- mus partem illam & bona vestra qux ImbertusdeViens pater Guiranni episcopi, & fratres ejusdem Imbcrti in civitate Aptensi habuerunt, & quz ipsi & heredes coram episcopo Aptensi spontanea voluntate, vel quocunque alio titulo contulerunt, vel contulerint, eandem partem & eadem bona episcopo & ccdcsiæ Aptensi perpetuo confirmantes •> ac hxc precipimus & eccle- fiæ Aptensi donamus. Quod si qua lex & constirutio loquantur de constitutione triginta vel quadraginta annorum, contra Aptenscm CCclcfiam, & contra privilegium a nostra majestate indultum ; nullius momenti habean tur. Praeripimus, etiam imperiali Cinctione firmamus, ut nulla persona alta vel humilis, ccdcsusti- ca vel sccularis, huic nostræ liberæ conccffioni aliquo modo contraire, vel eam ausu temerario præsumat infringere attemptaverit, triginta libras auri pu- riffimi componar, medietatem camerae nostræ, reliquam partem injuriam paflis. Otto Frisingensis epis. copus. Hcnricus Volmaciensis episcopus. Valterius Trojanus episcopus.Gaydinus Hipponensis episcopus. P. decanus TrcVcrensis. Emeto COines Delungcnsis. Frcdcricus Burgivusde Nurembert. Voollc de Berge. Cunno junior de Menscnbet. Marquardus dapifer de Annevire. Trusardus de Lucstcneocirck. Hcnricus APTE NS IS. „ L Mascalcus de Lualcndini. Joannes de Dutra. Arno ! » dus de Orcmbres. Rudolohus de Baystelione $ & alii quamplurcs 5 & sigiIlum domni Henrici selti ROma- norum imperatoris invictisiimi. Acta sunt hæc regnante domno Hcnrico sexto Romanarum imperatore gloriosisti(no>anno regni ejus xxxv.annoDominicæ incarnationis Mcxcni. indictione xi. Dacum apud Luceriam sexto nonas Julii, imperii vero tertio. Appensa frit prasenti privilegio bulla aurean XVIII. Charta Guillelmi Dalmatii Aptensis episc pi > pro reconciliando eccl e fla Bertrando Raybaudo de Si- g miana. ANno Domini mccxlvii. ix. cal. April. omnipotentis nomine invocato Patris > Filii & Spiritus sancti. Arnen. Pareat cunctis præfentibus & futuris 9 quod nos G. Dei gratia sanctæ Aptensis matris cedetur dictus episcopus > gaudens 9 & animo lætanti aperimus gremium fanctz prædictæ matris ecclesiæ nobili viro Bertrando Raybaudo deviato 9 ad ipsum gremium redire cupienti : & quia de iis in quibus com- misit contra supradictam sanctam matrem ecclesiam, nobis idoneas PiælHtit cautiones, & est etiam alias przstiturus. Idcirco corim vobis omnibus ei volumus beneficium absolutionis indulgcre, fecundum formam & mandatum siinctx matris ecclesiæ, & nostrum, quo facto ad nostra proferenda nundamenta procedimus C in hunc modum. Primum mand.imeutum proferimus, ut pro complendis & attendendis sanctæ matris eccle- fiæ & nostris mandamentis. der nobis in sidejustorem & principalem, & totam hiam terram obligantem su- pradictæ ecclesix & nobis, dominum Rainoncm 5 & Suod nos, si contingeret 9 quod absir 9 quod dictus nO- llis Bertrandus Raybaudi aliquo tempore contra nos- tra mandamenta, pollemus excommunicare personam, & terram interdicere, &c velut obligatam nobis nomine supradictx ecclesiæ auctoritate propria capetc, scu OC- cuparc, & de rebus fe se innoventibus ipsum & modo supradicto pignorare. Ad quod idem faciendum mandamus nOmine quo supra, ut sub eadem forma detur nobis dominus Villelmus de Malotortello. Ad hæc omnia D. Ra i nonus & D. Villelmus de Malotortello fidejus* ► fores nobis extiterunt sub ca fbrma sub qua supra a nobil fuerant postulati. Præcipientes eidem Bertrando Ray- baudo/ub virtute pnrstiti juramenti, quod nullo tempo* re similia attentet, neque in ecclesiis, neque in perlbnis ecclefiasticis, neque in aliis personis religiosis & eorum domibus, atque rebus acquiiitis & acquirendis, sed eos debere servare, & custodire pro poflc fuo, in rebus SC personis, & privilegia dictæ Aptensis ecclefix in omnibus observare, quz omnia supradicta approbtVitqx- preste dictus dominus Raybaudus. Secundum manda- menrum tale facimus nomine siipradictæ matris ecde- fix & nostro ; breve episcopale de bocaria civitatis Ap- tensis > & breve quod quondam fuit dominorum de Viens, fecundum quoa in privilegiis imperatorum conceffis supradictæ ecclesiæ continentur ; & secundum p quod illa auo petita fuerunt coram venerabili bonæ memoris quondam Guidone de Soteriis przposito Barjolensi judice delegato a domino Zoen Dei gratia Avcnior.ensi episcopo, apostolicæ sedis legato>tunc temporis ofEciO legationis fiingente in Provincia, & domino Raymundo Berengario Dei gratia illustristimo comite Provinciae & marchione, & comite Forcalque- rii 9 & adjudicata nobis nomine dictæ ecclesir damus pertinentia ad nos, ad supradictam matrem. Apren- lem ecclesiam, ipsi nobili Bertrando Raybaudo in feu- dum. Ita tamen ut ipsi ? inde teneatur nobis nomine supradictæ ecclesiæ homagium facere & fidelitatem, & Suod tencarur recognoscere ipse succestbres sui, & omagium facere nomine dictæ ecclesix ipsi episcopo, Si erit pro tempore quandocumaue requirarur. £c x xialiter cum contigerit in Aptenn ecclehaepiscopum go 1 N S T R 1 rligi, five de novo creari, vel astitmi. Jurantes nomi— A ne siipradi&æ conccffionis, nobis nomine nostro & epis- copatus, & ecclesiæ, servare ecclesiam cum siiis servi- foribus fecundum fidelitatis formam » quæ ccmtinet tutum, incolume, honestimi, utile, facile » postibile > adjicientes quod in recognitionem dominii dictorum brevium, feryiat annuatirt in festo bcatistimi Auspicii martyris & Aptensis quondam episcopi, unum Gubo- vis M > scilicet quatuor carteria valentia 50. solidos Vil- lclmcnscs.Item quodquandocunque aliquid per ptxco nem ipsorum dominorum præcOnifabitur per dicta brc- via, semper & perpetuo prcponatur nomen Domini episcopi qui erir pro tempore, & postea dominorum. Irem quod quandocunque contigerit quod homines dictorum brevium litigaverint sub examine judicis & bajuli ipso- nim dominorum, sentientes se gravari ante sententiam, vel post, vel qualitercumque appellaverint > appellare valeant ad dominum cpiscopum, tanquam ad majorem, & sub examine dictæ ecclesiæ ventilari > appellare dico indistincte. Tertium mandamentum est de castro sancti Martini, quod filit & est adjudicatum supradictxsimctæ Aptensi ecclesiæ> ut commistiim & adjudicatum per su- pradictum judicem. De (juo castro sic ordinamus & Excimus. De novo concedimus & donamus ipsi nobili Bertrando Raybaudo dictum castrum in feudum, & in- vestituram sub eadem forma qua dictum est supra > dc brevibus civitatis Aptensis, excepto quod censiim de dicto castrO, sive canonem qui erat unius sterlingi, permutamus in unum multonem vivum9 qui valeat octo fblidos Villelmenses, quem serviat dictus nobilis vir B. Raybaudi annnarim in vigilia B. Martini. Quartum mandamentum sic facimus & ordinamus super facto CastcIllOnis, quia in causa quæ ventilata fuit coram su- pradictO judice delegata peritum fiiit9 Ac relictum a Raybaudo Guirano quondam, ita remaneant ecclesiz sancti Petri de Castilione, & ecclesiæ Aptensi, & Fer- rago, quam dominus Ripcrtus Aptensis quondam præ- EDsitus ecclesiæ reliquit ad ejus anniversarium, cum czennariis restituat sanctæ Aptensi ecclesiz, & eorum cafamenta>& quod in eis de cetero nullam exactionem Faciat. Quintum mandamentum super facto Sanio- nis, & super dcstructionc castri Mediani. Primo fic dicimus & mandamus, quod nobilis vir B. Raybaudus reficiat, fivc refici faciar dictum castrum, cum domibus circumposicis 9 quæ domus erant Aycardi de Sa- gnione, & reficiatur siVC refici fariat dictum castrum ] & dictas domos 9 fecundum quod erat verus forma, fe- eundum latitudinem, profunditatem, longitudinem & altitudinem. Et hzc facta sint usque ad tres annos> ita videlicet quod infra primum annum reaedificat* fine omnes siipradictæ domus, turris vero infra duos annos sequentes : &. hæc omnia rezdisicentur ad arbitrium trium vel auatuor probatorum virorum a nobis electorum, restirucndis loricis > balistis 9 & cayrellis, Ac scoptris > & posteffionibus, & munimentis aliis quae dc dicto castro tempore captionis fuerunt abstracta, 11 quæ de praedictis coram nobis probata cxtitejint> pannis insuper & vcstimentis, si qui, vel si qua coram nobis probabuntur efle abstracta tempore supradictoj caflan- tes omnes venditiones 9 sive alias alienationes quxfao- ræ sunt de dicto castro nobis irrequifitis. Itempraxipi- xnus & mandamus, quod nobilis vir B. Raybaudus w~ solvat omnes illos a quibus recepit fidelitatis facramen- tum, & coegit præstare. Item quod renuncict donationi quartx partis confiilatus iplius castri, quia per eam infringitur libertas dicti castri, & dominium Aptensis episcopi •, & quod consulatus si : habeat secundum veterem formam & antiquam in qua fc habebat antequam Dom. B. Raybaudus haberet rupem dicti castri : Castan- tes & annulLntes omnes alienationes, venditiones & emptiones, permutatiOnes, & alios actus per quos transfertur dominium, factas nobis irrequifitis a dictO Bertrando Raybaudo, & omnes invasiones, licet per eai 4 » Vide infra sub finem chartz : epuortamo ptortem ttrmoB ctnbtviS t valgum xii suUdai. Dc hac voce aihil aliud cbsorvarur ia C1 offario Cangii. ’MENTA non transferatur dominium in castro snpradicto, Ac cfiu territorio przcerquam de Rupe : præcipienccs eidem uc cis omnibus si qua : sunt, ren unci et. Sextum mandamen- tum tale facimus, quia in prosecutione dictarum causiu- rmnmotarum contra dictum D.Raybaudurr^& ventilatarum coram prædicto judice delegato fciliter domino przposito Bariolcnfi 9 & in curia. Romana multas Eximus expensas > & dictus B. Raybaudus in xx. & unam millibus Ac quingentos ultra falidos condemnatus exci- tit j qux {umma fere alcendit usquc ad 30. millia fbli- dorum, omnem illam summam ei cx parte Omnipotentis & nostri : sirnctx matris Aptensis ecclesiæ, &per£on- fensiimæapituli remittimus, quantumad intereste no£- trum & donamus, & animam ejus ex damnis JSc injuriis illatis ecdesiis nostris, cpiscoparus 9 & nomine quarum I actum fiiit cum dicto Bertrando liberamus, quantum ad incereŒ nostxttm, exceptis cenrum lib. Villdmensibus » quas praecipimus 9 Ac mandamus ut eas nobis det & iol- var infra quatuor annos quolibet anno xxvi. lib. dicte monrtz y & ita.fir pax & finis inter ipsnni & nOS, & nostram (anctam matrem Aptensem ecclesiam, & omnes canonicos & clericos dictz ecclesir. Et hrcomnix supradicta mandctta volumus & mandamus singula & universo 9 quod ipsc nobilis vir B. Raybaudus hve line in faciendo, £vc in remittendo > fire omittendo, fire quolibet alio modo 9 approbet 9 accepret > & firma. & rara habeat in fururum per sc 9 & per suos omni can- pore vitx luæ_> & quod præsons charta dividatur per aJ- phabetum, factis duabus chartis figillads cum suo ugillo » & cum nostro. Lara sunt hrc mandamcnta anno Ac die > quo supra præscnte toto populo, vel majori parte civitatis Aptensis, vocaro ad benedictionem ramis palma- rum.Anno Domini mccxlvii. viii. kal.Aprilis, sci. licet tcunda die proxime scquciiti a ramis palmarum. Nos G. Aptensis episcopus ad preces & instan iam nobilium virorum domini Villclmi de Malocorrcllo Ac domini Hainc 9 neenon Ac militum 9 Ac multorum procerum, temperavimus cinonem ante ftarutum in dictis brevibus civitatis Aptensis, Ac in castro fandi Martini s reducente in quarram partem unius calbovis valentem xii. solidos Villclmenles, pro brevibus ance dictis ciendam in festo B. Auspicii > Ac insuper remittentes SrxcOnisaUOMtn Ac appellationem prout in pnecedead ic darum fuerat in mandatis 9 Ac l. jurarorcs 9 Ac ceu » sum sive canoaem castri sancti Martini rcdacunus ia » agnum unum 9 Ac valentem tres (olidos ViJlrlmmso ? t efle dandum in festo sancti Martini. Omnibus aliis rmn » damenus, sive pro dictis vel de dictis brevibus 9 sive 5ro castris Sagnionis, vel cjusdem tenemcnto, sivede icto castro Sagnionis vd ejus tcnemcnto 9 vel de castro Castillionis & ejus territorio, data fuiflenr mandam^nr* remanentibus in suo robore & firmitate. Er iis peractis B. Raybaudi nobilis vir de Simiana gratus & hilaris# 1 nobis suscepit in feudum dicta brevia civitatis Aptcn- /is & castrum /ancti Martini. Et corporale nobis fecit homagium>su/apientibus per nos & succestoresnoftros* ponendo manus proprias infra noftras 9 Ac promirrens Jurejurando supra sancta Dei evangelia fidelitatem nolis scrVarc, prout in forma fidelitatis exprimitur, vide* licet incolume, rutum, utile, honestum^Ecile, postibile* . Prererire tamen nolumus quod per nos & succcstdres ’nostros promittimus nobili viro B. Raybaudo dicta brevia salvare 9 Ac deffendere ab omni inquietante » vel controversias moVcnre in jure, & secundum jus eam do- stris sinnptibus & expensis. Post hxc omnia mandamen- ta dicta luperius nobilis B. acceptavit > & mandavit uc inde fierent duz charcæ siii sigilli & nostri munimine roboratæ. Acta fuerunt hzc in fala G. Aptensis episcopi f præscnnbus P. Aptensi præposito, Riperto archi- diaœno, Ifhardo sacrista, S.przceatore, R. Artaudo operario, R. de Rclania 9 Audeberro Ac Gauterio canonicis Aptcnsibus, Guillclmo priore Satur » *0 » - XIXA XIX. lCttatio ctmsulum Apteosts civitatis pertinet ad episcopum sub Petro episcopo. NE lapsii temporis revocetur in dubium > quod fit auctoritate multorum testium 3 hæc præfenti pagina innotescat tam præsendbus quam faturis > quod cum Raymundus Artaudi, Raymundus de Apta, Bcren- oariusde Lerida milites, Tibaudus Bcreng^rius, Guil- Jdmuscic Lcridaiurispentia Ganterius Loarendi bar- gensiSeflcnr procuratores conftituti, syndici vel actor res ger G. Got, Vefianum Fabri, Rayrnundum Julianum consules Aptensis^przsonre conhlio & universira- te, seu majori parce de soniori dictx cirioris ad pertractandum • fidem negptia, cum domno Carolo Dei gratia comite Andegavensi de Forcalquetii, domino Mastiliz, & marchionc Provincx, seu cum domno Petro Dei gratia episcopo Aptensi, prout eisdem procuratoribus videbitur melius expedire, fecundum quod in instrumenro procuratorio plenius continetur ; & quidam iplbrum certi cflenr > ut affirmabant præstito juræ- mento)tam par sc quam per alias fide dignos » quod con- suhtus ejusdem civitatis sub dominio Aptensis episcopi dc eccleuæ tenebatur j de ea videlicet ratione, quia viderant plurier, quod quando de naro creabantur consules, alii qui eos creaVerant, ipfos eidem D. Agrensiepiscqpa præko it > tanquam malari, domino œnsulatus, ipfe domnus epilcopus eos connrmaret, ti^quandoque infirmaret j ipfi procuratores revocantes ad tuum animum quod arquum fuerat arqtic justum, omnes unanimiter ( concordantes recognoverunt tam nomine procuratorio » quam nomine dictorum consulunx de uniVerfitatis dictæ civitatis, se habere & tenere subdbrninio de fenho xia domni Ferri Dei gratia Aptensis episcopi, & cccte- fixjdictum ronsulatum, & de eodem iph domno episcopo dc Dcdcfiæ effe fideles perpetuo promiserunt. Actum fait hoc apud Maffiliani infra, ecclesiam sanctz Trini- taris, anno Domini mcclvix. fcilicetxv. idus Aug, in przsentia & teftimonio Riperti de Vieai Aptensis præ- pcfiti*, R. Sentulii ejusdem ecclefix canonici, Bcr- crandi Bueymundi & mei Ravmundi de Vcnasca publici notarii ejusdem domni epilcopi, qui mandato præ- dictorum Ar. sindicorum seu actorum 9 hanc charcstn fcripsi. * « Hicpeepofitm fiut ctxdaogiuiitsS domni Guircansi episcopi tt cx dum XViI. cooftafe X X. sohamsis episcopi Aptensis littera, quibus elee- mosjnas largientibus 40. dierum indulgentias concedit. J Oh anxis mtfcratione divina AptensiS episcopus 4 univerfis de lingulis Cbristi fidelibus, præpohtis s prioribus, vicariis, ceterisque ecdcfiarum rectoribus5 ac capcllanis, curatis de non curaris > per civitarem Ap- tensem, de ejus diocefim consticutis > ad quos praesentes litterz pervenerint ; eonnnque cuilibet vel loca tenentibus corumdem salutem & finceram in domino caritatem. Qgia juxta verbum apostoli, omnes flabimus tu divino judicio ante tribunal Chrifli recepturi prout in cor- I poregeflimus, five bonum fuerit five malum i de propccr- ea nos oporteat diem meflis extrema : præmedicari, operibus miscricorditer prævenire, & in terris intuitu aeternorum seminare > <jux reddente Domino firma spe bonis multiplicatis recolligere valeamus in celis. Sano cum ad honorem omnipotentis Dei Patris, & Filii, dc Spiritus CmctijiLc B. Annæ nutris gloriosie virginis Maria : > cujus quidem B. Annæ corpus in nostra Aptensi ecclesia. requiescit, intendamus breviter, Deo aante, cum nostri cleri & aliorum fidelium adjutorio * ipsius bcatz Annx capitis repofitorium facere honorifice aedificari de construi, aa quod anhelamus & intendimus toco poste, ut debemus. Volumus igitur, ut vobis & ves- trum cuilibet harum serie praecipiendo mandamus, qu » - terilis dum latores przsentium quibus commisimus dc
- committimus per tenorem przsentium perquirere elc- mosinas fidelium t nobis multum ad constructionem hu- jUs operis neccflarias, ipsos benigne recipiatis & tractetis > populumquc vobis commist&n diligenter, gratiofe dc fideliter in ecdesia publice dum populus ibidem convenit ad divina, de aUas ubi magis vobis videbitur expediens > ibllidte ac precibus ex nostri parte inducatis, taliter quod per hrc de alia bona, quæ vos de ipsi Inrpi- ranre Domino feceritis, ad xtcmjc felicitatis gaudium mereamur pervenire. Nos vero de omnipotentis Dei mi- seriCOrdia>& gloriosiflimx virginis Marix ejus matris, ac beatæ Annæ, de beatorum Auspicii de Castoris patronorum nostrorum meritis & precibus confidentes » omnibus illis tam maribus quam feminis, qui ad conf- tructionem dicti operis suam manum porrexerint ad- 1 jutricem, totiens quotiens hxc fecerint, vere tamen pernitentibus &confestis, xu dies de in junctis fibi poenitentiis misericOrdicer relaxamus. In quorum tenimo- nium præsentes litteras per Colinum Bnstoni nostræ curiæ notarium, fedmus scribi, de sigillo dictz curiæ in defectu nostri pontificalis figilli figiUari. Datum Aprae die iv. Novembris > anno Domini mcgccvii*