Gallia Christiana 1715 01/Arelatensis
p7 ECCLESIA ARELATENSIS. 918 emissa est constitutio de celebrando Arelate annuo conventu septem provinciarum Galliæ. Hanc constitutionem, ut auctor est Antonius Dadinus Alteserra libro 5. rerum Aquitanicarum cap. n. perperam tribuunt Constantino Magno Nicolaus Cusanus, Constantino tyranno Scaliger ; uter- 3ue forte eo deceptus, quod in ea Arelate urbs dicitur Constantina s rectius enim a Sirmondored- ita est Honorio, ex fide veteris codicis, & juvatur imprimis testimonio Hincmari, qui ejusdem auctorem commendavit Honorium. Idem testatur Papirius Massonus in hist. calamitatum Galliæ, quam vir doctiss. AndreasQuercetanus hist.Francscriptorum coaetaneorum coUectioni laboriosisiimo operi inseruit. Hujus autem constitutionis verba annotare placet, quæ Arelatensis emporii meminerunt, & soli fertilitatem mire describunt : In Confiantinaurbe, (A.re\a.te)jubemus annissingulis esse concilium. Tanta efi enim loci opportunitas, tanta efi copia commerciorum, tanta illic frequentia commeantium, ut quidquid usquam nascitur, illic commodius distrahatur. Neque enim ulla provincia fructus sui facultate lætatur, ut non nifi hæc propria Arelatensis soli credatur esse feecunditas.JiIuicquid enim dives Oriens, quicquid’odoratus Arabs, quicquid delicatus Assyrius, quod Africa fertilis, quod tpcciofa Hifpania, quodsucunda Galliapoteji haberepræclarumi ita illi exhibetur assatim, quafi fibi nafcantur omnia quæ ubique confiat esse magnifica, fam vero decursu Rhodani & Tyrrheni recursu, nccesse efi ut vicinum faciant, & pene conterminum, vel quod ifie præterfiuit, vel ille quod circuit. Cum ergo huic ferviat civitati quicquid habet terra præcipuum, ad hanc vel navi, vel vehiculo, terra, mari, flumine deferatur quicquid fingulis nascitur, in qua divino quodam munere commoditatum & commerciorum opportunitas tantapræfiatur.Enndcm urbem coluitTneodoricus rex Italiæ, qui ex epistola 15. ad Arelatenses, pro urbis decore & murorum ac turrium vetustarum reparatione, certam pecuniæ quantitatem direxit. Stante vero Occidentis imperio, ut commercio ita officina monetæ, crebrssque ludorum Circensium spectaculis clara fuit. Unde in notitia antiqua provinciarum imperii Romani, procuratorum monetæ Lugdunensis, monetæ Arelatensis, & monetæ T revirorum sit mentio. Constantium Augustum Constantini Magni filium, ob tricesimum imperii siii annum, Arelati theatrales ludos & Cjrcenses magno apparatu edidisse, auctor est Ammianus Marcellinus. Ibidem proximis calendis Januariis septimum consiilatum iniit hic imperator, editis de more Circensibus ludis. Me- 1 minit Apollinaris Sidonius spectaculi ludorum Circensium hac in urbe dati a Severino consiile, coram Majoriano Augusto. De theatri Arelatensis e marmore pro sicenis, loquitur scriptor vitæ S. Hilarii Arelatensis. Adhuc visitur in hac urbe amphitheatrum constans fornicibus 56. quod arenas vocant. A triginta circiter & quatuor annis essosius est obeliscusexquisiti operis, quem cives Ludovico Magno solemniter dicarunt. AdhiiC visi.mtur plurimæ veterum templorum columnæ cum stylobatis, & Deorum gentilium statuæ, in quibus est Veneris simulacrum, egregium fane opus, quod nunc in regio Vergiliarum palatio siispicitur. Ad hanc urbem commendandam ita loquuntur Provinciæ episcopi in libello sancto Leoni papæ oblato, facta mentione nominis Confiantina, ipsi dati a Constantino Magno : Hanc, aiunt, clcmentijfimæ recordationis Valentinianus & Honorius fidelissimi principes Jpecialibus privilegiis & matris omnium Galliarum appellatione decorarunt. In hac urbe quicumque intra Gallias ex tempore prædictorum ofientare voluit injignia dignitatis, consulatum sujcepit & dedit. Hanc sublimissima præstctura —, hanc reliqua potefiates, velut communem omnibus patriamsemper inhabitant, ad hanc ex omnibus civitatibus multarum utilitatum caufa
concurritur. Arelas autem, postquam Romanis erepta est ab antiquis temporibus regno decorata, regia & pala- tina sedes Burgundionum fuit, ut canit Guntherus Ligurinus de gestis Fredcrici 11. L 5. his versibus : Isuæque caput regni, se defque fuisse vetufii, Fertur Arelatum, priscorum curia regum, Teque fibi jungens prisco Provincia jure, Nomen apud veteres regni, titulumque gerebat Cujus Arelatum f edes, & foris ab illa Parte ferebatur. Burgundiones primum in parte Galliæ Rheno propinqua constiterunt, finibusque per vicina loca propagatis, in prima Lugdunensi, Maxima Sequanorum, Viennensi, Alpibus Graiis ac Pennmis, & Provincia cis Druentiam imperio potiti sunt. Prima illorum regum familia in Sigis- mundo ab Ariana hæresi ad fidem orthodoxam converst), monasterii Agaunensis fundatore de- siit, necnon in Godemaro fratre, qui a Childeberto & Clotario in fugam actus, illo regno privatur, quod in potestatem Francorum redactum est an. Chr. 532. Deinde regnantibus m Gallia Clodovei posteris, hæcin tria regna dividi solebat, Neustriam, Austriam atque Burgundiam. Sub regibusCarlovingiis Carolus Lotharii Augusti filius natu minimus, Burgundiæ maximam partem obtinuit ac Provinciam ; Lugdunique sedem regiam constituit anno 855. Novum Burgundiæ regnum aliquo modo fundavit Boso, assumta regia corona in concilio Mantalanensi anni 879. faventibus Lugdunensi, Arelatensi, Aquensi, Tarantasiensi, Vesontionensi archiepiscopis, eo- rumque suffraganeis. Ludovicus ejus filius ab archiepiscopis Lugdunensi, Arelatensi, Ebredunensi & Viennensi eo- riimque si.issragancis an. 890. electus quoque & unctus in regem. Aliunde vero Rodulsus Conradi filius quidquid est inter Juram montem & alpes Penninas occupavit, coronamque in cœtu quorumdam episcoporum & optimatum sibi imposuit apud Agaunum ; postea rex appellatus superioris, seu Trans jureiisis Burgundiæ : de his, qu.r delibare latis nobis est, tractat Hadrianus Valesius in notitia Galliarum, qui consulidebet, uti & ii qui de Provincia scripsere. , 1, E C C L E S I A A R E L A T E N S I S. p. Nunc Arelatem ornat maxime academia regia scientiarum, & eloqttentiæ Gallicæ erecta beneficio Ludovici XIV. anno 1668. adformam academiæ regiæ Parisiensis, nisi quod Parisiensis quadraginta viris doctis constet, Arelatensis vero tantum triginta. Quod sipectat ad spiritualem ecclesiasticamque potestatem ledis AresatCnsiS ; cum illa aUctorltas sequi soleret ac imitari politicum statum & principatum ; postquam Arelate facta fuerat sedes præsecti prætorii Galliarum, non mirum si Arelatenses episcopi primatum sibi ac exarchicum jus vindicarent in Narbonensem veterem, totque provincias maxime circumpositas. Antiquitatem juris hujus probant r°. epistolæ Faustini cpiseopi ad Cyprianum, & Cypriani ad fandum Ste- phanum papam, pro deponendo Martiano Arelatensi episcopo, ob Novatianam qua infectus dicebatur ha.rcsim. Nisi enim primatum geflisset hujus urbis episcopus in provincia Romana, honerat cur ad transalpinos & transmarinos episcopos confugeretur, ad multandum & dejiciendum ex epis- copali sede Martianum, quod prastare potuisset concilium provinciale. 20. In concilio Agrippi- nensi adversus Euphratam, primus post Maximinum Trevirensem suffragium fert ac subscrioit Valentinus Arelatensis præsul. 3’. Saturninus in synodo Biterrensi plurimarum Galliæ provinciarum præsidet ; nec arguitur ob usiirpatam auctoritatem. In synodo Taurinensi anni 402. contentione inter Arelatensem & Viennensem episcopum orta de primatu, statutum est ad pacis vinculum confervandum, ut uterque viciniores stbi intra provinciam vindicet civitates. Verum Zozimus papa non multo post, propter sidem Galliis traditam a S. Trophimo Arelatensi episcopo, hanc sedem primatus acceflione insigniendam censuit, etiamsi prius non habuisset, quod non legimus a sequentibus pontificibus revocatum ustjue ad sanctum Leonem magnum, qui sanctum Hilarium redarguit tanquam jura metropolitanorum pervadentem. Sed de his hactenus fatis. Recurret autem infra saepe occasio de his disserendi & retractandi. Concilia vero apud Arelatem ad duodecim celebrata sunt, & pleraque in ecclesiæ sacrario. Templum hoc patronum ambit & habet sanctum Stephanum protomartyrem. Seculo tamen XI. tempore Pontii de Mariniona, sanctus Trophimus coepit haberi pro patrono fecundo, ut observabimus in Rajambaldoarchiepiseopo. Capitulum viginti constat canonicis ; præposito, archi- diacono, sacrista & archipresoytero, qui sunt dignitates ; capiscolo, primicerio & thesaura* rio, qui sunt personatus ; ac tredecim canonicis, quorum unus theologus est ac ecdesiastesj præ- ter canonicos, hac in ecclesia ministrant viginti clerici cum sacerdotiorum titulis. Clerus omnis majoris ecclesiæ, vitam * regularem canonicorum, qui sub regula sancti Augustini militant, olim amplexus fuerat ; sed hoc jugum excusserunt canonici anno circiter 1484. Huic metropoli subsunt episcopatus quatuor Mafstlienstsctricastinensts, Tolonensts, Araustensts, & olim Avenionensts cum episcopatibus nuncipsi subjectis. Indiœcesi, quæ quaqua patet ad conventum velutaiunt, adparlamentum Aquarum-Sextiarum pertinet, nunc exstant tantum duæ abbatiæ, soilicet Montis-majoris S. Petri prope Arelatem ordinis sancti Benedicti, & sancti Cæsarii feminarum ejusdem ordinis ; quarum brevem texemus historiam suo ordine. Sed prius operæ pretium est de præsulibus, qui sedem hanc obtinuerunt, illustraruntque, dicere, quæex antiquis ecclesiæ monumentis eruere licuit ; quod quidem argumentum Jam tractavit Petrus Saxius in egregia commentatione, sub titulo pontificii ecclesiæ Arelatensis. Diptycha etiam ecclesiæ ejusdem Arelatensis Mabillonius analect. tom. III. p. 432. edidit. Anno tandem 1690. Ægidius Duport prelbyter doctor in utroque jure > ex melioris notæ scriptor ibus tum veteribus tum recentioribus collegit, vulgavitque Parisiis hujus ecclesiæ historiam. ARELATENSES ARCHIEPISCOPI. I. S. T R O P H I M U s. Uamvis in diptychis Arelatensis ecclesiæ, V 7 quæ ex pervetusto libro sacramentorum ad uiiim hujus ecclesiæ noster Mabillonius typis vulgavit tom. III. Analect. sanctus Diony- sius præmittatur, tanquam prior Evangelii præ- co his in oris, primusque episcopus ; attamen sanctum Trophimum a sancto Paulo apostolo ordinatum fuisse, datumque pastoremArela- tensibus, antequam ullum habuissent, constans est a pristinis temporibus opinio & traditio. Huic sententiæ adstipulatur Zozimus papa in epistola v. ad episcopos Galliæ, in qua dicit : Trophimumsummum antistitem ex cujus fonte tota Gallia fidei rivulos acceperunt, a sede Roma- a Habemus pre m2niba> ftarata a B. archiepiscopo Arelatensi tc P. episcopo Avenionensi, &c. fa€U pro reformatione & me- liori regimine canonicorum S. Trophimijn quibus quidquid pertinet ad districtiorem disciplinam regularem & claustralem continetur. na Arelatensem metropolitanum fuisse delegatum. Hanc constat fuisse sententiam sanctio- rum & doctiorum episcoporum Galliæ, medio seculo quinto, numero duodecim, ex tribus provinciis, qui scripserunt adsiinctum Leonem, ut restitueret antiqua jura ecclesiæ Arelatensis, a qua sidem & ordinationem ipsi siiique antecessores acceperant. Vide S. Leonis opera tom. I. novæ editionis. Ado Viennensis archiepisi : opus in chronico : Creditur, inquit, Paulus ad Hifpanias pervenisse, & Arelata Trophimum » Vienna Crescentem dijci- pulos suos ad pradicandum reliquisse. Huic vulgatae opinioni opponitur Gregorii Turonensis auctoritas, Historiae Franc. 1.1. ubi agit de septem episcopis ad totidem Galliæ urbes miffis a Romana ecclesia, exscribens quæ legerat in historia passionis S. Saturnini martyris : Sub Decio & Grato consulibus, inquit, stcut fideli recordatione retinetur, primum acsum- K k iij 5ti ECCLESIA AI mum Tolosana civitas S. Saturninum habere ctr— j peratsacerdotem. Hi ergo mistisunt, Turonids Ga- tianus episcopus, ArelatenstbusTrophimus episcopus, Narbona Paulus episcopus, Tolosa Saturninus episcopus, Paristacis Dionyfius episcopus, Arvernis Stremonius episcopus, Lcmovicinis Martialis destinatus est episcopus… Catianut vero, Trophimus, Stremoniujque & Paulus atque Martialis, in summa sunctitate viventes, post acquisttos ecclejupo- pulos ac fidem Christi per omnia dilatatam, felici confessione migrarunt. Ad hæc resoondcmus in actis fancti Saturnini nihil legi ocaliisepiscopisa Gregorio commemoratis, scd de sancto Saturnino tantum ; unde etiam non citat veteres codices, sed quæ sijo ævo memoria tenebantur & circumferebantur, ac idcirco nihil inde certi erui posse pro tempore miflionis aliorum episcoporum. Addemus episcopos secundæ Narbonensis, Alpium maritimarum, & Arelatensis provinciæ, qui sedebant medio seculo V. doctiores fuisse circa origines ecclesiarum siiarum, & tempus quo fundatæ erant, quam Gregor ius Turon. qui floruit seculo VI. desinente. Certe si Tropni- mus accessIsset tantum post medium seculum III. nec nisi postea jacta essent fundamenta dictarum ecclesiarum, quomodo tot episcopi, quorum nonnulli jam seniores erant, nec longe ( ab his aberant temporibus, in istis potuissent cœcutire ; aut si noverant, mentiri voluissent, ac fuCtim facere ? Ipse Bailletus, qui vulgatæ traditioni huc usque receptæ repugnat, fatetur tamen tardius differri a Gregorio Tur. milsio- nem fancti Trophimi, cum ipse fuerit primus Arelatensium episcopus. Conlulenda est de iis nostra generalis præsatio. S. Trophimus pro martyre non colitur ; unde conjicimus eum in Sce migravisse ad Christum* Ejus festum ce- bratur die 29. Decembr. Hæc siifficere videntur ad rejiciendam auctoritatem codicis MS. Joh. Savaronis, qui pri— j mum A relatum episcopum fuisse Regulum docet ; A beato autem Clemente papa recepit Gallia tuncsibi destinatos episcopos i Vienna Zachariarn, Lugdunum Postilanum, Avenio Carum, Turones Gratianum, Parifius 1. ionyfium, Arelate Regulum, MassiliaRestitutum, Geneva Paradocum, Ebroica Taurinum. I stius codicis Savaroniani minimam vel etiam nullam rationem habendam esse infra ostendemus. II. S. R E G U L us. S. Regulus pro discipulo fancti Dionysii habitus, inseribitur diptychis ut episcopus Arelaten-■ sis. Communis fert opinio ipsum postea fuisse Silvanectensem episcopum. In proprio sancti Dionysii prope Parisios, fit ejus commemoratio die 24. Aprilis ; ubi utriulque ecclesiæ suc- cesiive dicitur præsul. Felicissimus legitur successor fancti Reguli, & ab eo quidem ordinatus. Verum neque ille, neque Gratius( « l.Iratius) in diptychis reperiun- tur. Ab his quoque abest Martianus, verum inde minime sequitur, Martianum non sedisse apud Arclat.cum hæresis Martiani in causa fuerit, cur nomen ejus ex diptychis expungeretur. EL A TENSIS. jzz 111. MARTIANUS. Martianus tempore sancti Cypriani præerat ecclesiæ Arelatensi 5 sed a catholicæ eCclcsiæ unitate discesst, Novatiano adhærens, ejusque rigorem sequens erga pœnitcntes, quamvis cum lacrymis & gemitibus ad ecclesiæ januam pulsarent. Id rcscivit Cyprianus Carthaginensis episcopus, ex Faustini Lugdunensis episcopilitteris, qui ca de re non lemel scripserat. Quapropter idem Cyprianus4 fcripsit ad Stcpha- num papam anno circiter 154.rogans ut litteras in Provinciam & ad plebem Arelate consi- stentem dirigeret : Isujbus abstcntoMartiano alius in locum esus subjtiiuiretur, & grex Christi in hodiernum diem ab illo dissipatus & vulneratus… colligeretur. Quid fecerit Stephanus non stilum his S. Cypriani litteris, sed etiam aliis sive Faustini Lugdunensis, sive ceterorum in eadem provincia episcoporum admonitus, nobis incompertum. Addit in sine epistolæ S. Cyprianus ; Jigntfica plane nobis, sn locum Martiam Arelate suerit substitutus, ut Jciamus ad quem fratres nostros dirigere, & cui scribere debeamus s quæ procul dubio non obscure signisi- cant, episcopum Arelatensem jam tum Fuisse non solum merropolitanum, sed etiam prima* tem, cui mitti deberent litteræ formatæ præ ceteris Galliarum episcopis, ad communionem unitatemque servandam. Et sane nisi obstitisset ea dignitas, non opus fuisset alia quam Gallicanorum præsiilum auctoritate ad exaucto* randum Martianum, aliumque in ejus locum subrogandum. Quis ipsi successor datus sit hucusque ignoratum. At conjicimus non alium fuisse quam S. Victorem martyrem essectum post aliquot episcopatus annos. I V. S. VICTOR. S. Amatius Avenionensis episcopus, in oratione ad populum, qua hortabatur, ut pro Christi side mortem alacriter subirent, barbarorum, » qui Chroco duce urbem obsidebant, gladiis mox inferendam, inter ceteros qui pro Christo jam fortiter decertaram, & martyrii coronam reportaverant, recenset Victorem Arelati episcopum. Irruptio vero Alamannorum Iub hoc Chroco, cujus meminit Gregorius Turon. 1. I.hisu ponitur anno circiter 266. aut 312. Suorum scelerum paulo post pœnas dedit Chrocus, cui capto apud Arelatum caput, jubente Mariano, amputatum suit, teste eodem Gregorio. V. MARINUS. Marinus a Constantino magno judex in causa Cæciliani & Donatistarum instituitur cum Rheticio Augustodunensi, & Materno Colo- niensi. Qua de causa Romam convenerunt ad synodum iub Meldiiade papa mense Octob. anni 313. celebrandam. In ea damnati Donatistæ <In editione Henrici Dodvclli hæc Cypriani epistola est 68. Quidam critici de ventate hujus cpistolx suspicionem injecerunt, scd perperam. Ipso Dod* el ! uscui opportunum fuilset hancepif- tolam papae, ledtquc Romanx pcrnonorificam rejicere, bona fide fatetur cam Cypriani stylum prorsus redolere, ipstusquc cstc factum. 5i} ECCLESIA A pleniorem synodum efflagitaverunt. Quapropter Constantinus indixit concisum I. Arelatensit ; ad quod, præter prafatos episcopos, plurimi ex variis provinciis convenerunt cal. Augusti. Hac fenodo, inquit Jicobus Sirmondus tomo I. conciliorum Galliæ, stve suectentur episcopi, qui ad eam convenerunt, stvc res in ea gesta, nulla uro- quam post a cum enicas habita est illustrior. In ea quippe Caciliani& Donatistarum * causu iterum dijcussaest, pertinax contentio, quæ Astricam vexabat, pro parte compostita, & de bapttstmo hcreticorum ecclestæ lex tradita, esustque iterandi prava consuetudo, qua in eadem Asuica inoleverat, penitus repressa in posterum atque interdicta. Episu copi vero tam multi, tam diversts ex Gallia, Italia, Astrica, Histpania, Britanniæque provinciis confluxere, stexcenti videlicet, st testimonio Adonis Viennenjum epistcopi accedere velimus, utprop- terea concilium hoc non dubitaverit S. Augustinus contra Donatistas dijputans lib. II. de baptijmo cap. y. & epist. 162 plenarium, & univerjale ec- clesta concilium appetlære ; epistolam autem hujus feno di ad Silvestrum papam de rebus sub ea gestis primus epistccporum stubstcripstt Marinus. Paulo poli, anno videlicet 316.Arelate illustratur Constantii junioris natalibus, teste Zozimo. VI. MARTINUS. Hic episcopus S0I0 nomine cognitus ex dip- 3rchis, tone idem est ac Marinus. Post eum m iptychis, hi sequuntur episcopi, Nicasius, Cres- centius, Concordus, Gratus, Ambrosius, Mar- tinus, Ingenuus, Augustinus, Jeronymus. Additus est ana manu Savinus, Eros, Patrulus, Eu- ladius, Honoratus, Hilarus &c. ut in nostris indicibus, nisi aliter notemus. VII. VALENTINUS. Hunc præsiilem concilio Agrippinensi adfuisse anno 346. & exauctorationi Euphratæ ejusdem urbis episcopi communis est opiniossed viri quidam eruditi synodum hanc, & quæ in ea gesta esse referuntur, indubium revocant ; jure an injuria expendemus, quando de Euphrata erit agendum. Anno 547. concilio Sardi- Censib vel interfuit, vel subscripsit. VIII. SATURNINUS. Saturninus favore Arianorum, Constantio imperatori factionis & hæresis hujus defensori, qui in Galliis, Arelatique agere solebat, per- a De hac Donatiftirum controverCa.pizcipue consulendi fune Augustinus, Optatus Milevitanus lib. i. adv. Donat, tuscb. hb. 10. c— 6.aliique ecclestasticae hist. scriptores. l Hunc episcopum Galliae cum aliis 3^.adfuiste synodo Sardi- <ensi communis est opinio ; verum eruditistimus vir, cui debemus novistimam editionem operum sancti Athanasti, censet folos episcopos, qui in apologia sancti Athanasti recenscntur numero jo. p. 168. & feq. ab Hofio ad Sapricium, concilio interfuifse : alios vero absentes eidem (ubsonpiiste. Ex his autem sunt 3 4.G al- lix antistites : Maximianus, Venflimus, Victurus, Valcntinus, Dcstdcnus, Eulogius, Sarbanus, Dyscolus, superior, Mercurius > Dcclopetus, tuscbius, Severinus, Satyrus, Martinus, Paulus > Optatianus, Nicafius, Victor, Sempronius, Valerinus, Pacatus » J e stes, Ariston, simplicius, Mctianus, A mannis, Amillianus • Justinianus, Victorinus, Saturnilus, Abundandus, Donauaaus, Maximus. Certe Gmctus Hilarius in fragmentis unum duntaxat Vcriflimum Lugduncnfcm episcopum rccensct, qui adfuerit & fiibscripscrit synodo Sardicenfi. . E LATENS IS. 524 gratus, eligitur in Arelatensem episcopum. Id factum esse oportet saltem an. 353. quo celebrata est pseudo-iy nodus Arelatensis ab antesig nanis Arianæ persiaiæ Ursacio, & Valente, cum ipso Saturnino, coram Constantio Augusto, qui edicto finxerat, ut qui subscribere condemnationi S. Athanasii detrectarent, in exsilium pellerentur. ltaque id facere recissans S. Paulinus Trevirorum episcopus, depositus est ac exsilio addictus. Et hæc fuerunt Arianæ vesaniæ in Galliis præludia. In alio conventu Biterris habito, cui Saturninuspræfuit anno 356. S. Hilarius Pictavorum episcopus, qui grauanti pesti ob- sistebat, exsilio quoque mukatusest, auctoritate Constantii imperatoris, qui cum in Phrygiam expulit. Saturninum interfuisse concilio Ariminensi anno 359. & unum fuisse ex hujus synodi legatis ad Constantium misiis, colligimus ex libello II. S. Hi lar ii ad eundem Constantium. Nam in eo fatis designat Saturninum præsentcm Constantinopoli, quando rogat Constantium Augustum, ut per eum sibi cum auctore siii exsilii coram ipso disputandi detur copia. Sirmondus censet m concilio Parisiensi anni 362. Saturninum persidiæ siiæ pœnasdedil- se, & non solum ex episcopali sede, sed etiam ab ecclesia fuisse ejectum, ln his quæ nobis sii- petsuntex gestis primi concilii Arelatensis, nihil legitur de Saturnino, sed Severus Sulpicius aperte dicit S. Hilarium ab exsilio reducem, optimum factu arbitratum esse revocare cunctos, qui Ariminensem consesiionem receperant, ad emendationem & poenitentiam, frequentibus intra Gallias conciliis. Restsubat, inquit, janis constliis Saturninus Arelatenstum episcopus, vir Jane pessimus, & ingenio malo pravoque s verum etiam prater hærests instamiam multis atque nefandis criminibus convictus, ecclesia ejectus est. Id factum in synodo I. Parisiensi verisimile credimus. Hujus episcopi perfidia multum nocuit & detraxit dignitati Arelat. ecclesiæ ; orthodoxi enim episcopi hunc metropolitanum Arianum abhorrentes, alii Viennensi præsuli se subjecerunt, alii Masiiliensi sua ætatc venerabili auliæ- serunt. IX. A R T E m 1 u s. Saturnino subrogatum fuisse Artemium dicit codex Savaron. cui consentit alter Avcnio- ncnsis ecdcsiæ. Additur Artemium ordinatum fuisse a Florentio Viennensi, Antistio Avenionensi, &Concordio Vasionensi episco- Eis. Ostendemus in Avenionensibus epilcopis os codices parum side dignos. X. S. CoNcoRDIUs. S. Concordius siedit in concilio Valentino I. die 12. Julii anni 374. habito, in quo grassanti morum corruptelæ aliqua adhibita est medela ; ita enim per omnes ecclestas ejustmodi germen vitiorum inoleverat, ut ad plena remedia dissicilis essetrecursus, inquiunt patres. Epistola ejusdem concilii ad clerum & plebem ecclesiæ Forojuliensis, de persona sanctiffimi Accepti, qui ad honorem sacerdotii ab illis posccbatur.Concor- dii & aliorum episcoporum nomine scripta le , 25 ECCLESIA f gitur. Videndus Sirmondustdm. I. conciliorum / Galliæ, & Baronius ad annum 579. S. Concordium jacere in ecclesia S. Honorati Campi- elysii * probat Vincendus Barralis ex quadam epistola, cujus fragmentum edidit, & post ip* sum J. Bollandus in historia transiatioms sancti Honorati ad diem XVI. Januarii. Idem Barralis contendit S. Concordium fuisse monachum Lirinensem juxta inscriptionem hanc quam eruit ex antiqua historia manu exarata sanctorum & abbatum Lirinensium.- Integer, atque pius, & vita & corpore purus, Æ. temo hic pojitus vivit Concordius avo. 1 £ui teneris primum minifiersulsit in annis, Pofi etiam lectus ctelefii rege facerdos, Triginta, & geminos decem vix reddidit annos. Hunc cito fidere am raptum Omnipotentis in aulam, Et mater blanda & fratres in funere quarunt. XI. S. H E R o s. S. Heros discipulus beati Martini episcopi Turonensis, singularis innocentiæ pastor, tamen a populo Arelatensi urbe ejectus est, eique Patroclus familiaris Constantii subrogatur, ad promerendam gratiam ejusdem Constantii, Honorii imperat, m consulatu collegæ, teste Prospero Aquitano in chronico, Honorio Ix. & Theodo- sio V. Coss. Eodem, inquit, tempore Heros vir fanctus, & beati Martini discipulus, cum Arc- latensi oppido episcopus proefideret, a populo ejuj- dem civitatis, insons, & nulli infimulationi obnoxius pulsus eji, inque ejus locum Patroclus ordinatus, amicus & familiaris Confiantii ma- gifiri militum, cujus per ipsum gratia quarebatur : quæ res inter episoopos regionis illius magnarum discordiarum causasuit. Hujus quoque mentio exstat apud auctorem vitæ sancti Honorati. Præcipua Herotis laus est, quod Pelagium ac Cælestium hæresiarchas insectatus sit ; unde ad Zozimum papam querimonias adversiis hunc episcopum, & alium nomine Lazarum Cælestius detulit ; qui pontifex calumniis Cæle- stianis deceptus, in pios episcopas studio veræ fidei flagrantes, tanquam in facinorosos homines stylum acuit, in secunda ad Africanos epistola. Sed acceptis a priori synodo Africana rescriptis & gestis, quæ Pelagianam hæresim ipsiImque Pelagium & Cælestium spectabant, in eadem synodo, & aliis damnatos, agnovit tandem Zo- zimus fucum sibi fecisse verlipelles illos hæresiarchas ; maxime Cum vocatus ad pleniorem audientiam Cæleiiius clam se subduxissetj eosque ac ipsorum impia dogmata damnavit. In citata Zozimi epistola legitur Herotem stetisse pro tyranno Constan tino, qui in Gal- liis imperium assunsserat, & rebellarat in Honorium Augustum ; quapropter cæso Constantino, quem Zozimus appellat Herotis patronum, ipse sacerdotio se exuit, ut ait Zozimus, quod ab Lazaro Aquensi episcopo in eadem causa socio factum quoque asserit ; sed fortasse deCeptus fassa Pelagianorum de his episcopis relatione. Herotem a Constantio fugatum Avenionem se recepisse aiunt. R E L A T E N S I S. 516 XII. PATROCLUS. Patroclus pulso Heroti ab Arelatensibus, quem ( Zozimus dicit sacerdotium abdicasse, sustectus est anno 412. De Herote & Patroclo quidsen-. 4 serit Prosper Aquitanus, jam præmisimus ; & certe huic scriptori res in patria sua gestOS referenti magis credendum est, quam Zozimo papæ Cælestii mendaciis decepto. Quidquid sit, quantum hic pontifex Heroti fuit infensos, ut probant ejus epistolæ, tantum favore prosecutus est Patroclum. Id liquet ex ejusdem epistola v. in qua 1°. decernit, ut quisquis Romam ex Galliis veniret, five episcopus, Jivepresbyter, sive diaconus, aut deinceps inferiori gradusit, ab ipso formatas acciperet. Hoc autem privilegium formatarum, inquit Zozimus, sancto Patroclo fratri & coepiscopo nosiro, meritorum ejusspeciali contemplatione, concessimus. io. juflit utpræcipuam, sicut semper habuerat metropolitanus epilcopus Are- latensium civitatis, in ordinandis sacerdotibus teneret auctoritatem ; & Viennensem, Narbo- nensem primam, Narbonensem fecundam ad pontificiumsuum revocaret.30. addit : quoniam metropolitana Arelatensium urbi vetus privile- ..gium minime derogandum efi, ad quam primum ’ex hacsede Trophimussummus antifies, ex cujus fonte tota Gallia fidei rivulos acceperunt, directus efi : idcirco quascumque parochias in quibufiibet territoriis, etiam extra parochias suas, ut antiquitus habuit, intemerata auctoritate possideat : ad cujus notitiam, fi quid illic negotiorum emer- ferit, referri censuimus, nifi magnitudo caufa nofirum requirat examen. Idem papa Proculum Massiliensem damna— j vit, ac episcopatu spoliavit, quod quosdam or— < dinasset episcopos, prætermisso Patroclo metro—’ ( politano episcopo Arelatensium civitatis ; scrip- litque ea de re ad cpiscopos non solum Galliarum & septem præsertim provinciarum, sed etiam Africæ & Hispaniæ. Proculus tamen nihil præsumserat, quod ipsi a concilio Tauri- nensi non fuisset indultum. Proculus non ita propitium expertus est Bo- nifacium I. Zozimi successorem ; qui pontifex auditis querelis cleri & plebis Lmevensis* adversos hunc metropolitanum, quod suæ ecclesiæ ordinare episcopum præsiImsisset, ejus ausare- preffit, scribenao ad Hilarium Narbonensem episcopum, in cujus provincia id attentatum. Quod spectat ad Patrocli mores, ausiis est infami mercatu sacerdotia venditare, ex Prospero in chronico. S. Hilarius in sermone de S. Honorato, Patrocli ejus antecessoris avaritiam notat, cum dicit de Arelatensi sub S. Honorato ecclesia : crevit gratiis, decrevit metallis ingressa videlicet disciplinadomo sua tanquam domo dominica, mamona iniquitatis exclufit s & qua otiosa congefia diu fuerant (opes) dignis tandem ufibus deputavit… hoc folum quod ministerio suo sufficiens erat, refervavit. Patrocli tempore Arelas nobile oppidum Galliarum, inquit Prosper in chronico, a Gothis multa vi oppugnatum efi, donec imminente Aetio non impuniti abscederenf. Ad annum 426. in eodem chronico legitur : Patroclus Arelatensis episcopus a tribuno P7 ECCLESIAAR a tn « ano quodam barbaro multis vulneribus la-1 niatus occiditur : quod facinus ad occultam jussionem Felicis magifiri militum referebatur..Mors illa quam passus est Patroclus a barbaris, ei forte meruit martyris nomen, & laudem sanctitatis, quibus insignitur. XIII. S. H o N o R A T U S. S. Honoratus senatoria & consolari familia natus est, sed de ejus patria inter viros eruditos disputatur. S. Hilarius qui commemorans avita ejus generis insignia, dicit pervenisse usque ad consolatum, silet de ejus patria. Arelati na— ] tum eum non esse, ut plerique putant, multa nobis Crsuadent : primo ubi Hilarius narrat quomodo irino profectus sit Honoratus ipsius Cnristo acquirendi gratia, ait.* Mei gratia (quod ad meritum fuum, &judicium meum pertinet) patriam quam fastidierat, non dedignatur accedere i nec refugit laborem tanti itineris, quod dicere nonpotuisiet, £ tantummodo iter a Lerino usque Arelatem fuisset emetiendum. Secundo idem Hilarius de S. Honorati elatione ad sedem Arelatensem, ita populum Arelatensem alloquitur : Sed unde illud quafo, tam e longinquo, tam ignotus expetatur i &lujs illam absuntis nec prius vifi gratiam ve— ( stris pectoribus affixictNidcs Honoratum & alienigenam & ignotum, electum fuisse in episcopum ab AresatensibuS. Tx modo dictis unum id liquet, eandem fuisse Honorati ac Hilarii patriam, quando ad istum quærendum Honorato fuit optu patriam repetendi. Porro S. Hilarius sororem habuit Pimaniolam, quæ nupta est S. Lupo, postea Trecarum episcopo, qui ex illustri apud Tullum Leucorum genere ortus erat ; unde conjicimus non longe disiitum fuisse a Leucis locum tum Honorati tum Hilarii esarum natalibus. Ad hanc sententiam accedit BaiUetus, qui docet S. Honoratum in Gallia Belgica, circa fines Campaniæ & Lotharingiæ in lucem fuisse editum. De ejus vita hæc præcipue selegimus, ex sermone S. Hilarii. Honoratus ab adolescentia, quæ modesta gravisque fuit, baptismum expetiit, & catechumenus factus cœpit virtutes quæ sidem Christianam decent ornantque colere. Comemus patris blanditiis, luxum omnem abdicat sus- Ceptobaptismo ; Intelligens summum esse captivitatis genus licentiamjuventutis. Rediguntur ad breves capillos luxuriantes coma. Transfertur ad nitorem mentis vestium fplenior, pallefcitjejunio speciosafacies. His virtutum exemplis, unum e germanis suis convertit, Venantium nomine, licet junior ; cum quo relicta patria, varias aggreditur sacras peregrinationes ; ut autem expeditiores forent, sua prius pauperibus erogarunt. Ne quid tamen juvenili ausu temere ab ipsis in- cœptum putaretur, assumunt senem Caprasium in ducem custodemque suæætatis, qui, dterat angelicæ conversationis, eos in terris cælestem vitam ducere doceret. Verum Venando Metho- næ in Achaia mortuo, monetur a Christo in infulam Lerinensem descendere, tunc quidem vacantem, sed squallidam & inacccflam venenatorum animalium multitudine ; quæ ad ejus Tomus I. L A T E N S 1 S. conspectum fugerunt ; deincepsque nulli un—’ quam periculo, sed nec pavori fuerunt Gra— ( tam efficiebat hanc eremum vicinia S. Leontii, videlicet Forojuliensis episcopi, cum quo erat caritate constrictus. Paulo post adventum suum in has oras presoyter ordinatur invitus, forte a Leontio Forojubensi episcopo. Tum ad construendum* monasterium, dilponendum, ordinandum, & instituendos monachos totiim se dedit, quorum commoditati profpiciens.aquas dulces ex saxo in medio mari posito elicuit. Mox advolarunt ad eum ex omnibus mundi partibus discipuli, allecti ejus fama, qui in illo sibi patriam.propinquos, & omnia simul reddita computabant. Inter hos discipulos primus debetur locus S. Hilario, quem Christo sui$ hortationibus, suis precibus lucratus est sanctus Honoratus, suisquesacrymis. Pene in hunc censum referrem B. Eucherium Lugdunensem antistitem ; qui simctum virum tanti faciebat. Ethæc quidem publica de ejus virtutibus ac dotibus existimatio & admiratio, ipsum Lerino rapuit, evexitque adsedem Arelatensem. Quando vel quomodo id factum b non refert S. Hilarius, cui satis est laudare fancti pontificis soLli- citudinem, vigilantiam, studium disciplinæ, latitudinem caritatis ; Isuodfi, inquit i caritas ipsu exprimenda esset in vultum, Honorati pc- fijstmum pingi debere vultu vsderetur. Sed, heu, brevior fuit tanti prælulis episcopatusjnam postquam sedisset paulo ultra biennium, mors dilecto gregi carisiimum pastorem invidit ; qui migravit ad Dominum an. 429. diec 14. vel 15. Januarii. Ultima ejus verba Christi amore prorsiis ignea, extremumque spi itum excepit S. Hilarius ipsius succesior, ex cujus sermone de siincto Honorato coram populo Arelatensi habito, pauca hæc decerpta sunt. Pompam ipsius exfequjarum > deseribens idem Hilarius, observat Pacrum corpus magna sidei ambitione vestitum fuisse, sed majori side pene nudatum postmodum. Nam qui aderant ( conduxerant autem omnes non solum cives, sed alienigenæ variarum linguarum) pretiosisiimi muneris loco habebant, aliquam de velaminibus ipfius fimbriam decerpere. Ejus reliquiæ Lerinum sunt transtatæ anno circiter 1391. Paulo post ejus mortem, juxta ejtiS sepulcrum ædisicata est ecclesia in cœmeterio Elysii * Campi ejus nomine insignita, ubi etiam S. Hilarius est sepultus, multique post ipsum Arelatenses archiepiscopi ; postmodum cessit Maffiliensibus S. Victoris monachis. S. Honorato septem e suis collationibus nuncupavit Johannes Caflianus. XIV. S. Hilarius. S. Hilarius S. Honorati non solum conterraneus, aut consanguineus, ut nonnulli volunt, sed filius fuit ; quem ut in Christo gigneret > Fundatum hoc coenobium anno —37$. quidam volunt ; alii anu 391. inter quos Bailletus. b Circa annum. 416. factus est episcopus. CExS. Hilario qui adfuit S. Honorato ultirrio laboranti morbo, & monenti, piui hic pastor, ultimum dolorihu’fam reluHstn- tifsui, tpiphuniorum die, in erclefin sermonem habuit, A* obpuvp velneno die nsolemnitate priditl*, eum Acritudo consedt, & exstinxit. Lrgo mortuus est vel dic if. vel 15* tamen inferibitur mar- tyrol. Rom. dic 16. Ll fi, E C C L E S I A A nullis pepercit laboribus, nullis precibus aut la- crymis. Factus monachus Lirinensis Hilarius in virtutum palæstra magistrum æquis secutus est }>affibus ; quem ad thronum Arelatensem as- iimtum mutuo amore allectus comitatus est ali- quandiuj led vicit amor solinidinis, Hilarium*
? ue Lerinum revocavit. Adfuit tamen sancto lonorato ultimo decumbenti morbo & animam efflanti ; ac post mortem eloquentiffima oratione parentavit, quæ eruditorum judicio, tum priscorum oratorum scriptis postit facundia contendere. Funere peracto redire Lerinum festinavit, metuens, quod tamen estugere non potuit, ne succedere magistro suo cogeretur. Cognita ejus suga Caffius, 4 « ; praerat militibus in urbe, misit qui sanctum virum revocarent. Ab his itaque comprehensos ordinatur episcopus vix annos 29 natus ; attamen nihil juvenile fecit in sublimi hac cathedra positus, sed vita ejus cunctis virtutibus, quæ decent episcopos, ornata fulsit in omnium oculis ; retentis aliis piisoperibus, jejuniis, vigiliis, chameuniis, qui- bus monachus assuefactus erat. In pauperes ira largus erat, ut ne sitcris vasis parceret. Ut de rebus in episcopali munere ab eo gestis quædam perstringamus, an. 433. adfuit dedicationi ecclesiæ Avenionensis, quam Debo episcopus a se refectam consecravit. Anno 439. præ- fuitsynodo Regensi 111. cal. Decembris, ubi causa Armentarii Ebredunensis est agitata ; qui a duobuS tantum episcopis ordinatus, redactus est ad statum cnorepiscopi. Ante hunc Armentarium vero nullus rcperirur in Galliis chorepiscopus ; in Orientali autem ecclesia longe ante hoc tempus occurrit chorepiscoporum mentio. Anno 441. celebratum est concilium Arausicanum I. VI. idus Novembris a xvn. prasulibus ex provinciis Lugdunensi, Narbo- nensi &c. sanctitate aut doctrina conspicuis, inter quos eminebat HilariuS ; qui etiam sedit anno sequenti in synodo Vasionensi aut Va- sensi s & an. 44}. in Arelatensi, ut putat auctor noviflimæ editionis operum S. Leonis. Aliam celebravit synodum præsente S. Germano Autis- siodorensiepiscopo, cujusconsiliis uti solebat, teste Honorato Massiliensi ejus vitæ scriptore. In hoc autem incerti loci concilio Celidonius Vesontionensis, ut vulgo creditum, &a Til- lemontiopropugnatum est, episcopus s atque judicio inustriisimi Petri de Marea, metropo- litanus, damnatus, Romam ad S. Leonem papam contendt ; queritur Hilarium, contra concilii Taurinensisdefinitionem, contraBonifa- cii & Cælestini Romanorum pontificum constitutiones, fines a Patribus positos prætergressum esse, ac vicinaSprovincias pervadere, in ipsisor- dinationes pradumendo, vel jam ordinatorum depositioneS ; usurpareque primatum super Viennensem provinciam. Et vero hæc sunt quæ ipsi exprobrat sanctus Leo in epistola 10. olim 89. Itaque cogitur Hilarius Romam ad fui causæque suæ defensionem, aspera licet hieme, proficisci, & pedestri quidem itinere ; sedmoræ impatiens, aut fortasse ut se judicio concilii tunc ea de causa Romæ congregati, papæque subduccret, quod sibi iniquius fore non lELATENSIS. no dubitabat, clam recellit & Arelatem rediit, mis- sis vice fui ad S. Leonem Ravennio, Nectario & Constantio prefbyteris. Tunc sanctuS Leo Chelidonium absolvit, & ecclesiæ suæ restittrt. Projectum quoqpe episcopum, cui ægrotanti Hilarius dederat successorem, suæ iterum sedi reddidit. Hilario mctropolitani dignitatem in provinciam Viennensem ademit, de quibus epistola octogesima nona episcopos Viennensis provinciæ fecit certiores. Ac ne majores tumultus ea de re in posterum ab Hilario concitarentur, adversiis eundem interpellavit Valentinianum III. Augustum, qui sententiam sedis apo- , stolicæ juffitexsecutiom mandari per GalliaS, ’quamvis etiam _/i » r imperiali sanctione valitura esset, inquit imperator, quia enim tanti pontificis auctoritati in ecclefiasnon liceret ? Novella V a- lentiniani Aetio magistro utriusque militiæ & patricio ea dereinscripta, data est VI1. idus Ju- nias, eodem Aug. VI. consule, hoc est an. 445. Nunc quid sentiamus de tota illa contro- versia, quæ varias in parteS eruditorum ani- mos traxit, si quis interroget, distimulare non possumus S Hilarium in asserendis & protendendis ecclesiæ siiæ privilegiis, quæ maxime mendaciis Patrocli parta susse haud diffitetur Tillemontius, plusæquopræfractum visiim nobis esse Neque tamen ideo quidquam detractum volumus sanctitatis ejtiS opinionhquemad- modum Quesncllius qui S. Leonem immerito exarsisse in S. Hilarium contendit, in prolixa illa dissertatione, qua causæ hujus episcopi patrocinatur, minime putat inde imminutam ef- se tanti papæ famam & gloriam. Qui plura de his nosse volunt, legant præfatam dissertationem, & eruditi Tillemontii commentarios tomo XV. a pag. 36. ad 97. observationes Pa- pebrochii ad S. Hilarii vitam die 5. Maii ; iL lustriisimum P. de Marea, J. Morinum, Baro- i nium, qui ad an. 464. non obscure Fatetur S. Leoni surreptum esse, quando acerrime in sanctum Hilanum invectus est ; cui libenter sub- scribimus. Sanctissilnam vitam egregia morte consummavit die 5. Maii a* no 449. ut nos docent duæ S. Leonis epistolæ hoc anno scriptæ. In his autem Hilarium appellat sanctæ memo- riæsquod demonstrat S. Hilarium ante mortem in gratiam tanti pontificis rediisse. Scpultus est primum in ecclesia S.Genesii ; tandemqueapud S. Honoratum in infula Lerinensi transtatum est ejus corpus, ut indicat inlcriptio, quæ ibidem in marmorea legitur tabula.
- Res Hilarii præclare gestas scripsit Honora’ tus Maffiliensis episcopus ’, quam lucubrationem reperies in appendice operum S. Leonis papæ, novisiimæ editionis, cum apqlogia pro eodem, & apud hagiographos. Hilarii magna cum laude meminerunt S. Eucherius Lugdu- nensis in epistola eximia de laude eremi ad illum scripta, Constantius prelbyter in vita sancti Germani Autiffiodorensis episcopi, Prosper in chronico, Gennadius lib. de senptoribus eccle- siasticis, A do Viennensis in chronico, IsidoruS Hispalensis, Honorius Augustodunensis, & alii plurimi, lnter cetera quæ ad optimam ecclesiæ suæ gubernationem fecit hic epiicopus, notatu J31 ECCLESIA A præcipue dignum est seminarium sive clericorum live monachorum, quod instituisse legitur sub nomine Congregationis. Alius est ab Arelatensi episcopoHilarius, S. Augustini amicus, qui ad eum lcripsit de Mas- siliensium erroribus) hunc enim laicum tantum fuisse plurima convincunt, & aliunde habemur S. Hilarium Massiliensium doctrinæ patrocinatum esse, de quo ita loquitur S. Prolper in epistola ad Augustinum
- Credimus ipsus, quos meritis & honoribus claros caligo istius opinionis obsuu- rat Semipelagianistni, desacatisslmum lumen gratia recepturos s nam unum eorumpracipua auctoritatis & spiritualium studiorum virum, S. Hilarium Arelatensum episcopum sciat beatitudo tua, admiratorem, sectatoremque in aliis omnibus esse tua doctrina. Habes apud socioS Bollandianos to. II. men- fis Maii p. 34. vindicias pro S. Hilario semipe- lagianismi calumniose insimulato, contra disci- pulos Pseudo-Augustini Iprensis. Certe injuria dicuntur Jansenii dsscipuli, qui semipelagianis- mi notam incusserunt S. Hilario, quandoquidem ipsi Bollandiani ibidem fatentur iplum Vasquesium ita de ipso siensisse, ut multos alioS Jrætermittam, quos accensere nequaquam licet aIssenianis. Neque quidquam detractum san—. ctitati Hilarii credimus, hoc errore tunc mini—’ me damnato ; a quo etiam eum resipuisse vero Sropius videtur etiam Questiellio, qui quas- am sententias Hilarii notat doctrinæ S. Augustini de gratia Christi omnino consentaneas. Multas scripfit homilias vir eloquentissilnus, quem Augustino æquiparare nonnulli vix dubitant ; sed earum jacturam dolemus ; etsi nonnulla : editæ credantur sub nomine Eusebii Emis- seni. XV. RAVENNIUS. Ravennius ex prefbytero Arelatensi, & co— j mite beati Hilarii episcopi in itinere Romano ad S. Leonem papam, sussectus in locum ejuS siedere coepit an. Dom. 449. Qui & ab eodem Leone confirmatur hac epistoa : Dilectissimis fratribus Constantino, Audentio, Rustico, Aujpicio, &c. Leo papa. Justa & rationabilis nobis causa gaudendi est, &c. ^uod ergo in Arelatenstum civitate dejuncto fancta memoria Hilario, virum etiam nobts probatum fratrem Ravennium, fecundum destderia cleri, honoratorum, & plebis, unanimiter consucrastis, bonum fraternitatis vestra opus nostro judicio roboramus, Jiluja electionem pacificam atque concordem, cui nec merita morum, J nec studia civium desuerunt, postulationis quidem ioumana, sed infpirationis credimus esse divina. ’Utaturitaque, fratres carissimi, Dei munere memoratus antistes, & fecundum consonantia omnium ordinum vota, quid ex ipso devotionis ex- pecteturintelligat : ut dispenjationis fibi credita diligens ac temperans exsucutor, vestro testimonio non inferior, & nostro favore per omnia fit dignior. Deus vos incolumes custodiat, fratres carissimi. Dat. 11. cal. Septembris, Asterio & Protogene VV. CC. consulibus. Ipsi Ravennio ad episcopatum assumto gratulatus est S. Leo epistola 90. & ecclesiæ Are- Tomus l. R. E L A TENSIS. L latensi talem nactæ episcopum, cujus plurimi & adjuvarentur præsidio, & incitarentur exemplo. Occasione provectionis tanti viri ad Arelaten- sem metropolim, quem acceptum sibi esse publice testatus erat S. Leo, episcopi provinciæ ipsi obtulerunt libellum supplicem pro obtinenda restitutione & renovatione privilegiorum ec- clesiæ Arelatensis. Summa libelli est, civitatem Arelatensem primam intra GalliaS meruisse habere sacerdotem a S. Petro missum, scilicet S « Trophimum : acceptam sidem ab hae ecclesia ad alias intra Gallias dimanasse : multa esse quæ commendarent hanc urbem præ ceteris intra suasregiones civitatibus, fecundum instituta principumzhonoratam peculiariter ab Constantino magno fuisse, a Valentiniano & Honorio Augustis matrem omnium Galliarum appellatam esse ; hicsumtum fuisse consolatum : hic sublimissimam prasecturam, & reliquas potestates sedem habere.* huc ex omnibus civitatibus concurri : primatum in sacerdotio merito antiquitatis, & principatum in seculo opportunitatis gratia ipsi deberi. Lectis his litteris S. Leo hanc protulit senten- tiam : Constderatis allegationibus utriusque partis… ita semper intra provinciam vestram, & Viennensum & Arelatensum civitates claras fuisse repetimus, ut quarumdam causarum alterna ratione, nunc illa in tcclefiasticis privilegiis, nunc ista pracellereti cum tamen eisdem commune jus quondam suisse agentibus proderetur.’Unde Viennensum civitatem, quantum ad ecclefiasticam julli- tiam pertinet, inhonoratam penitus esse non patimur, prasurtim cum de receptione privilegii, auctoritate jam nostra dispofitionis utatur, ^uam potestatem Hilario ablatam, Viennenst epijcopo credidimus deputandam, ^ui ne repente sumetip- so factus videatur inferior, vicinis fibi quatuor oppidisprestdebit, id est Valentia & Tarantasta, & Geneva & Gratianopoli ; ut cum his ipsa Vienna fit quinta… reliqua vero civitates ejusdem provincia, sub Arelatensis antistitis auctoritate & ordinatione confistant : quem pro modestia sua temperantia, ita suturum credimus studiosum caritatis & pacis, ut nequaquam fibi credat ablatum, quod fratri videat concessum. Sic primatum Arelatensi episcopo abstulisse videtur S. Leo : attamen postea egit cum eo quasi primatu gauderet. Nam 1°. ad eum misit suam ad Flavianum episcopum Constantinopo- litanum epistolam, in qua doctrina de Incar—. natione integra continetur ; ut eam cereris communicaret episcopis. 2°. Indicavit quo die celebrari deberet Pascha, ut ipse aliis significa- ret, quod primatum erat ofhcium. Ravennius præfuit synodo Arelatensi II. an. circiter 451. cujus canon octavus supra decimum decernit synodos esse celebrandas ad Arelatensis episcopi arbitrium. Præsedit quoque in tertio ejusiiem urbis concilio, an. circiter 455.* « Hunc annum concilii astignat Sirmondus, Anthelmius vero 90.450. hac ratione ductus, quod fi habitum fuistet concilium istud post an. << j. quo celebrata est Calchedoncnsts sy nodus œcu- menica » Theodorus episcopus Forojuliensis ejus decreram Lcxi- nensibus objecistet, quo moaaihi subdnatur episcopis, ac £torc ; afiffch Lij ECCLESIA A ! habito ad finiendam causam inter Thcodo— / rum Forojuliensem episcopum, & Faustum Lerincnsem abbateft). Jam e vita migrarat Ravennius, quando S. Leo ad superos evolavit, aut saltem quando Hilarus S. Leoni datus est succcssor in Romana cathedra, quandoquidem hic de suaassumtione & ordinatione ad Lcontium Arelatensem episc opum post Ravcnnium, statim scripsit, ut ipse c eteros provinciæ episcopos de ea certiores faceret. Verum Leontium Ravennio non esse immediate subrogatum, pene pcrsuasum habemus. XVI. AUGUSTALIS. Hunc ex Arelatensium episcoporum censu cx- Sint fratres Sammarthani, probantque non
- ad annum 462. quo tempore jam Lcon- tio cathedra cesserat. Sed nihil vetat quominus Augustalem ponamus medium inter Ra- vennium & Leontium. Certe de Ravennio nihil scimus post annum 45$. aut etiam 450. juxta Anthelmium virum eruditum, qui de Foroju- liensibus scripsit episcopis. Quid itaque prohibet locum dare Augustali totoillo tempore quod vacuum relinquitur inter 455. & 461 ’. Neque vero fingendus est nobis hujus nominis episcopus, quando ipsi Sammarthani fratres raten— < tur ipsius meminisse venerabilem Bedam, mar- tyroiogium Romanum, Saxium, aliosque scri- ptores. Iis addendum est martyrologii veteris, quod nomen præscrt fancti Hieronymi, testimonium hoc
- vij. idus Septembris Arelato civitate deposttio fancti Augustalis episcopi, ut legitur tomo IV. Spicilegii. XVII. Le O NTIUS. Leontius jam Arelatensem regebat ecclesiam & provinciam vm. cal. Febr. anni 462. quando videlicet accepit ab Hilaro papa litteras, quibus notam faciebat suam electionem ad summum pontificatum, ut ipse jure metropolitani ] eam ceteris significaret episcopis. Ex alia Hilari ad eundem epistola intelligimus hunc episco- pum, antequam novi papæ litteras accepisset, misisse ad eum salutandum Pappolum spectabi- lem virum cum litteris. Porro ex his & aliis Hilari papæ epistolis palam est Leontium ipsi fuisse cariilimum ; ad quem pro gravibus quæ occurrebant in Gallia negotiis scribere solebat ; nam cum de Mamerto Viennensi episcopo querelæ ad S. sedem pervenissent, quod extra fines suos episcopum Dicnsibusordinasset, Hilarus illius causam Leontio examinandam rcmisit an. 463. Idem dicendum de causa inter Ingenuum &1 Auxanium episcopos, & de promotione Herme- tis ad sedem Narbonensem. Denique epistola x. constituit inter cetera, ut quotannis Leontiiopera concilia convoCentur. Neque vero intra limites unius provinciæ Coarctavit Arelatensis episcopi auctoritatem, cum epistola XI. statuerit, ut qui ordinatus eratepiscopus Diensibus, Leontii episcopi, a quo confecrari debuerat, approbatione confirmaretur. « Si fides deberetur codicibus manuscriptis Savaronensi & Ave- nioncnli, brcvistimum fuissct tempus cpilcopatus Augustalis ; cx iis enim Leontius Augustalis succcssor clcdus cst anno 45 6. con- sccratufquc a Donato Avenionensi, l aronio Arauficano, Eusta- chio MalTiLci.fi, Rusticoque pijfscrcim Naiboncnst. ELATENSIS. JS4 Anno 475. præfuit concilio cuidam Arela— ■ tcnsi, quod aiunt coactum fuisse ad condem* ( nandum Prædestinatianorum errorem, e quibus Lucidus presbytcr correptus a Fausto Ke- jcnsi episcopo resipuit. Utrum vero exstiterint hæretici Prædestinatiaiii, an hoc invidioso nomine infamati fuerint discipuli fancti Augustini a Semipelagianis, quorum Faustus, quo solo auctore novimus quidquid ad præsatum concilium spectat, fuit antesignanus in Galliis, nihil moror. Quæstio enim hæc jam satis inter theologos agitata est & jactata. Noster Leontius laudatur ab Apollinari Sidonio libro 6. episu 3. quæ de Leontio Forojuliensi perperam olim est intellecta ; scripta est enim a Sidonio jam infulato & episcopo, proindeque non ante annum 472. quo m locum Eparchii defuncti siistectuS est. At Leontius Forojuliensis diu antea e vivis exCesserat, cum ejus successor Theodorus anno 455. vel etiam 450. decertarit contra Faustum abbatem Lerinensetn. Leontii suasii Faustus scripsit libros de libero arbitrio, in quibus aberrat. non solum a fancti Augustini, sed etiam a totius ecclesiæ doctrina / unde facile adducor ut credam hunc episcopum erroribus Massiliensium conscnsisse. Tonantium Fefreolum, qui præsectus fuerat Galbarum, Leontio successorem esse datum legitur in codice Avenionensi, cui Savaro credit favere Apollinarem Sidonium in epistola u.lib. 7. ad eundem Tonantium. Aliter sentit Sir<* mondus in notis ad Sidonium, qui consuli po* test ; & quidem quando Sidonius scripsit hauc epistolam, Leontius Arelati sedebat. XVIII. S. Æ o N1U S. Hunc episcopum accesiisse ad Arelatensis ecclesiæ regimen anno 492. vix dubitamus ; quip—. pe hoc anno Gelasius electus in Romanum pontificem mense Martio, de hac electione ad ipsum scripsit, ut eam aliis notam faceret præsulibus intra Gallias. Convenit anno 499. ad collationem episcoporum adversos Arianos coram Gundebalao rege, ut legere est Spicilegii tom. 5. p. 110. Eodem anno Symmachus papa ad eum scripsit, ut ipse & Viennensis episcopus Romam legatos & actores mitterent, qui de eorum controversos possent sedi apostolicæ reddere rationem. Anno sequenti papa* resciditquæ Ana- stasiussuus decessor innovaratin gratiam Viennensis archiepiscopi, juffitque antiqua sediS apostolicæ decreta observari. De sancto Æonio mentio est in vita sancti Cæsarii relata in chronico Lerinensi. Sepelitur autem in æde fancti Honorati, & festum ejus recolitur 30. Augusti, licet ad cælestem patriam migraritxvI. eat Septembris. XIX. S. CASARIUS. Indiotychispost Æonium legitur Johannes> cujus alibi nulla fit mentio. Multa sunt vero quæ diptychorum illorum auctoritatem elevent. Aliunde vero legimus Cæsarium Æonio suffec- tum fuisse in episcopatu. Hic patria Cabilo- b Graviflimo errore nomen Cæsarii pro Æonio in qnibusdam cxamplanbus legitur. Codices mafluspipti Æomi. 33 ! ECCLESIA J nensis, genere clarus, celeberrimi cœnobii in 1 infula Lirinensi sub Porcario abbate monachus & cellerarius, prelbyter ordinatus est a sancto Æonio, & monasterio insulæ suburba- næ præfectus, ob vitæ sanctitatem & doctrinae laudem, nimirum sacræ, non prosanæ, quam oderat ; nam cum missus A relatem curandæ valetudinis causa, ad profanas litteras comparandas, maxime sub Pomerio clarilsimo rhetore, pene cogeretur, quo monajlica in eo fimplicitas pecularissuientia dijciplints expoliretur, constanter abnuit. Mortuo sancto Æonio, qui eum de- signarat suum successorcm, invitus trahitur ad episcopatum anno 501. vel 502. quo Symmachus papa ad ipsum scripsit epistolam deci— £ mam, refpondens ad libellum supplicem, quem ipsius nomine obtulerant Ægiaius abbas & Medianus notarius, de privilegiis Arelatensis ecclesiæ.Epiilola 9. jam consirmarat divisionem factam inter ecclesias A relatensem & Viennen- sem, cui hæ duntaxat tribuuntur parochiæ, Valentia, Tarantesia, Geneva, atque Gratianopolis. Ceterum in episcopatu multa passus est :
- n his duplex exsilium, nimirum insimulatus a Liciniano notario apud Alaricum Visigotho- rum regem Arianum, quod Burgundionibus Franciive urbem tradere moliretur, Burdega-. lam relegatus est ; ubi excepit Ruricium Lemo £ vicensemepiscopum fama ejus virtutis etiam miraculis comprobatae allectum. Ab hoc tamen exsilio cui addictus fuit anno circiter 506. paulo post revocatur, ejus innocentia comperta ; palam enim docebat colendum esse principem velArianum, nulla pravi dogmatisnabitaratione ; & reddenda esse quæ sunt Cæsaris, Cæ- sari ; & quæ sunt Dei, Deo. Alarico eodem fere tempore victo & occiso a Clodoveo Francorum rege in Vogladensibus apud Pictones campis anno 507. Theodericus rex ItaliæGo- thus & Arianus, Arelatensis urbis potitur, & partis Galliæ Narbonensis ; apud —quem iterum p proditionis a Judæis & haereticis accusatus est Cæsarius, tempore obsidionisurbiS, quam irrito conatu Franci oppugnarunt anno circiter 508. Itaque primum in carcerem conjicitur ; moxque ducitur Ravennam ad Theodericum, qui, ut erat æquiffimus, cognita non solum innocentia episcopi, sed etiam sanctimonia, cum magnis eum muneribus remisit ; quæ postea in alimoniam pauperum & captivorum redemtionem impendit, additis etiam sacrisvasis. Ravenna Romam perrexit Symmachum papam salutaturus, a quo & a senatu populoque Romano summo honore exceptus & habitus, gloriæ impatiens redire Arelatem festinavit. In hac autem pere-g grinatione non defuerunt miracula quæ ejus sanctitatem manifestarent. Maxime vero Deus miraculis compensavit ejus in pascendis captivis alacritatem, & fiduciam in communem omnium patrem & provisorem, navibus tritico plenis a Gundobaldo & Sigismundo Burgundionum regibus opportune aliquando miffis ad eum, quando panes & annona deerant. Præfuit auctoritate metropolitani variis conciliis, Agathensi anno 506. Arelatensi quarto an. 524.. habito in dedicatione basilicæ S. Ma- iREL AT ENSIS. i riæ, Carpentoiractcnsi anno 527. Arausicano 11. anno 529. ubi contra Massiliensium prelbyte- rorum fassa dogmata, asserta est gratia Christi Servatoris, ex sacris scripturis. Ea forte de causa incurrit in siispicionem malæ doctrinæ, apud eos quibus familiaria erant Fausti & Semjpe- lagianorum dogmata. Idcirco habita est syno- dus Valentina, ad quam Cæsitrius infirmitatis causa convenire non potuit, ut diseimusexejuS vita, sed misit vice fui Cyprianum Tolonensem episeopum doctiflimum, qui in coetu episcopo** rum rursus doctrinam de gratia praeveniente, sine qua nihil possumus facere, asseruit, & de errore triumphum retulit ; nam beata memoria Bonifacius • Romana ecclejia papa eadem colluctatione comperta, calcata intentione jurgantium, projecutionem suncti Casurii apojlolica auctoritate firmavit, inquit ejus vitæ auctor. Ultimum concilium sancto Cæsario præside habitum, fuit Vasense cjusdem anni 529.Diu < tamen postea vixit, & quidem in episcopatu, mortuulque tantum legitur anno 542. oie VI. J calend. Septembris, anno a-tatis suæ 73. sepul- tus in basilica sanctæ Mariæ, quam ædificave- rat & consecrarat, ubi erat congregatio virginum. Scripsit sanctus Cæsarius varias homilias, tractatus, regulam sanctimonialium, regulam monachorum, testamentum suum, librum de gratia Dei & libero arbitrio advcrsus Faustum, & nonnullas epistolas, quarum una laudatur a Bonifacio papa II. ad eundem Casarium scribente. Ejus vitæ librum primum non solus scripsit Cyprianus ipsius discipulus, postea Tolonensis episcopus, sed etiam Firminus & Viventius, ipsius quoque discipuli & episcopi ; Firminus (ut conjicit Bailletus post Mabillonium) Ucetiæ ; ViVentius, incerti loci. Secundo libro elucubrando Mesiianus & Stephanus operam dederunt. Exstat tum apud Surium mense Augusto, tum seculo I. Benedictino. De eo legendi En- nodius Ticinensis in epistolis ad ipsum, Gen- nadius de illustribus ecclesiæ scriptoribus, & ceteri qui eandem spartam nacti lunt & ornarunt ; denique quotquot historiæ ccplesiasticæ sedulam operam impenderunt. Novisiimc vero de vita ejus & scriptis egit vir eruditus Ludovicus Jacob Carmelita, in libro de claris scriptoribus Cabilonensibus. Præter epistolas summorum pontificum Symmachi & Bonisacii II. ad Cæsarium scriptas, quas commemoravimus, plurimæ aliæ lunt, Hormisdæ, Felicis III. ai. IV. Johannis II. Agapeti I. Exstat tom. V. coricil. Labb. epistola 3. Vigilii papæ ad eum, qua respondet quæstio- ni de qua scnpserat ad Silverium, scilicet de pœnitentia quæ Theodeberto regi esset injun- » Vide ejus epistolam n. ad Crsorium, qua confirmat qus sunt ab synodo Arauficana Crsorio præstdc definita. Ex ea liquer tunc temporis aliquos episcopos Galliarum ( cum cetera jam bona ex Dci acquieverint gratia provenire) fidem tantum qua ia Christo credimus naturae cstc volui fle, non gratix. Quar sunt ipso ▼erba Bonisacii. Dc eadem quaestione S. Albinus Andegavcnfis episcopus S. C « - fanum interrogaverat, teste Vcnantio Fortunato, ejus vitx scriptore. Forsttan S. Ccsarius, antequam rcfponderct, voluit eoa- sulcic sanctam sedem* L1 iij n7 ECCLESIA A genda, ob incestuosas nuptias. A Habuit is antistes sanctam virginem sororem, nomine Cæsariam, quam Arelatensi a se constructo cœnobio præseCit, regulasque scripsit quas moniales observarent, in plurimis aliis monasteriis postea receptas. Quin etiam parthe- noncm hunc privilegio donavit, quod Hormit- das papa roboravit diplomate edito apud Bullandum tom. I. mensis Jan. Altera Cæsaria huic abbatissæ in regimine successit, quam quidam quoque sororem fancti Cæsarii autumarunt ; forte quia illam non minus diligebat quam si germana exstitisset. Tetradium sancti Cæsarii nepotem novimus £ ex regula monachorum, quam ille ex ore fancti viri scripsit ad multa Galliæ monasteria trans- mittendam. Sepulcrum fancti Cæsarii, cum a Sarracenis dirutum fuisset, restituit quidam nomine Pau- u anno 873. cui & adjecit hoc epitaphium
- Cernitur hic vario renovatum marmore tectum Patri Casurio pontificique suero, £suod scelerata cohors rabie destruxit acerbat Hanc virtute Dei forbuit unda maris. Prasule Rostagno hac Arelati sude locato, Cernuus id Paulus strenue compfit opus. ( Cui Christus tribuat coelestis gaudia vita, Cgtibus angelicis consudavit ovans. Et nobis, venerande pater, miferere precando, Diluat ut noster crimina cunis • Deus. XX. A U x A N I U S Auxanius præfectoprætorio patre natus, defuncto Cæsario substitutus est an. 543. qui cum per legatos pallium petiisset a Vigilio papa, hic- que ei dare distulisset, quoad certiorem secis- set imperatorem, tandem anno sequenti petente Childeberto Francorum rege, & consentiente Justiniano imperatore, eidem non solum pallii £ usum concessit pontifex, sed & vices suaS in Gallia anno 545. 22. die Maii delegavit, admonens ut pro tanto principe Deum oraret, pacemque inter ipsum & Childebertum conservare studeret. Epistolae Vigilii ea de re soriptæ tum ad Auxanium, tum ad omnes episcopos iub regno Childeberti constitutos, quæ leguntur in conciliorum collectione, exstant in Arela- tensisecdcsiæ scriniismanuexaratæ. Idem Vigilius epistola 8. commisit causam Prætextati episcopi examinandam Auxanio, cui etiam epistola 9. ad episcopos Galliæ jubet omnes obtemperare. Obiit Auxanius anno Domini 546. j XXI. S. AURELIANUS. S. Aurelianus eodem anno quo Auxanius rebus humanis excmtus est, ad sedem Arelatensem vacuam est assumtus, gloriosisiimi Childeberti Francorum regis accedente voluntate, ut docet Vigilius papa in epistola 10. qua ei administrationem vicum suarum committit, datax. cal. Septembris quinquies postconsulatum Basilii viri clariilimi. Monet autem cum officii, docetque 4 Post Cxfarium in diptychis adduntur recenti manu Felicia- rus & Saturninus cpiso… Deinde eodem cbaradlcre Pixlaius, Alamus > qui sonc idciu cst cum Auxanio, Aurelianus&A RE L AT ENSIS. 53S ad ipsum pertinere contentiones inter episcopos eorumque causas adhibitiS aliis episcopis judicare, graviores tamen ad sanctam referre sedem. Eadem epistola concedit ei usum pallii, & eum hortatur ut pacem inter imperatores & Childebertum Francorum regem foveat. Aliam epistolam scripsit ad episcopos qui erant sub regno Childeberti, in qua, Jlsuta, inquit, dudum Auxanio quondam Arclatensis civitatis antistiti vicum nostrarumfollicitudinem dederamus ; sud cursum vita prasuntis implendo de hac luce migravit, in cujus loco Aurelianus frater noster noscitursuccessisse s necessarium valde credimus, Jollicitudinem hanc a nobis antefato debere committi, confidentes illum & pro loci fui qualitate bonis actibus univerfa, qua Deo placeant, posse complere t & maxime cum gloriosus filius noster Childebertus rex testimonium bona conjctcntia pro Christiana sua voluntatis devotione perhibuit. Oportet ergo caritatem vestram ei in omnibus, qua, fervatis per cuncta canonibus falubriter, fecundum nostrorum definita majorum, pro nostra auctoritate cen- fuerit, prabere obtdientiam competentem. Potis- simum nortatur episcopos ut ad synodos ab ipso indictas conveniant. Ipse adfuit fynodo Aurelianensi V. an. 54.9. vel etiam præfuit ; nam in nonnullis codicibuS nomen ejus primum legitur inter subscriptioneS. Præterea concilium hoc congregatum fuit a Childeberto rege, ciijus regni episcopis præpositus fuerat Aurelianus, ex epiAola undecima* Vigilii supra laudata. Hic præsul pro fidei integritate sollicitus, cum audiisset Vigilium papam tria condemnasse capitula ; & nonnulli quererentur per illam damnationem impugnari concilium Calchedonense ; eaque ratione a papæ communione recederent ; ad eundem scripsit ut sciret utrum quæ de eo spargebantur, vera essent ; cui Vigilius respon- 1 dit epistola 13. laudans ejus pro fide sollicitudinem, de cetero modis omnibus, inquit, confidatis nihil nos penitus admistsse, quod decessorum nostrorum constitutis, vel fancta qua una eademquo est, fidei quatuorfynodorum, td est Nicana, Con » stantinopolitana, Ephefina I. atque Calchedonensis inveniatur ( quod abstt) esse contrarium. Postea rogat Aurelianum, ut opem Childeberti regis imploret, ne sinat per Gothos sidem turbari. Hæc epistola scriptaest anno 24. imperii Justiniani, & nono post consolatum Basilii, seu anno Christi 550. Anno superiori Gothi sub To- tila rege Romam occuparant 3 a quibus fidei gjriculum imminebat ; erant enim Ariani. odem anno quidam ejus mortem notant ; communis tamen opinio eam differt ad annum 555. Inscribitur martyrologio Romano & aliis ad diem 16. Junii, his verbis : Lugduni deposttio B. Aureliani ** episcopi Arclatensis. Qua occasione morte sublatus fuerit Lugduni, nor latet. Duo condidit ccenobia, unum dictum apostolorum pro viris, alterum B. Mariæ pro feminis ; utriqtie autem regulam præscripsit pene similcm. Primum videtur non aliud esse ab b In veteri hagiologio & necrolossio abbati » fancti Æ^idii legitur : xvj. kaf. Julii Lugdunit tbposutw AhtcIwm tptscvpi Aartl/tm sttifit, omifle au : bcart titulo. S19 ECCLESIA AR eo quod Childebertus rex intra muros urbis A Arelat. condidit, cuique Vigilius papa eodem rege postulante concedit privilegium, postea consirmatum a sancto Gregorio papa epistola centesima undecima lib. 9. ind. 2. Sane in hujiiS cœnobii diptychis sit commemoratio Childe- berti & Uitrogothæ reginæ post S. Aurelianum. Vide Mab. ad annum 547. n. 31. & seq, XXII. SAPAUDUS. Sapaudus illustri sanguine oriundus siliusfuit Placidi viri magnificentiflimi & patricii, ut ait epistola duodecima Pelagius papa I. Dicitur vir apostolicus in vita S. Rusticulæ abbatisiæ. Pe— p sagius vero papa honoris causa misit ad eum salutatoriam epistolam, priusquam ab ipso litteras accepisset. Eundem anno 557. creavit sijum vicarium in Gallia, & ei misit pallium hac epistola*. TXllectiffimo fratri Sapaudo, Pelagius. Majo- rum nostrorum, operante Dei mifericordia, tupientes innarere vestigiis, & eorum actus divino juvamine in omnibus imitari, caritati tua per universum Galliamsuncta sedis apostolica, cui divina gratia prastdemus, vites injungimus. Hoc enim antiquitatis memoria dotet, hoc etiam Romana testantur fer inia, a fanctis patribus & decessori— C bus nostris tuis decessoribus esse concessum : ut illius stabilis petra fempiterna stoliditas, supra quam Dominus Salvator noster propriam sundavit ettle- fiam a stolis ortu usque ad occasum, primatus sui apicem successorum suorum auctoritate, tam per fe, quam per vicariossuos firmiter obtineret, &c. Hinc est • fleed nos fraternitati tua hujusmodi curas injungimus, ut sedis nostra vicarius institutus, ad instar nostrum in Galliarum partibus primi facerdotis locum obtineas, & quidquid ad gubernationem vel difpenfationem ecclefiastici status gerendum est, fervatis patrum regulis, &sedis apostolica constitutis, divinijudicii confideratione, ■ aispenses s talemque te in custodiendis canonibus fancta converfattone demonstres, qualem tanti loti decet esse vicarium, &c.’Usumquoque pallii tibi alacriter, assectuoseque concedimus s pariter etiam pallium dirigentes, ut in tanti loci fastigio eonstitutus, praclaro quoque habitu decoreris, sci- turis omnibus ecclestastici gradus hominibus, nullam haberi licentiam, fine formata tua caritatis, ex quacumque Galliarum parte longiores petere regiones ; ne prohibita prasumentes ipst se proprio videantur privare officio, &c. Data m. nonas Februarii anno 16. post consulatum Bafilii. Sapaudus multas alias a Pelagio epistolas ac. cepit, quæ arctiflimæ inter ipsos necesiitudinis argumenta sunt. Sane cum audiisset mpa Chil- debertum regem jussisse ut contra lui primatus privilegium, & vIcarii siinctæ sedis jus, nescio cui episcopo se judicandum sisteret, id indi- gne tulit, scripntque ad regem ut curaret satisfieri Sapaudo, caveretque ne quid contra eccle- siasticas regulas petentibus concederet. Præsuitpræsushic concilio Arelatensi V. die
- • 29. Junii anni 554. ubi pro ecclesiastica disci- plina canonesocto sunt conditi. Interfuit etiam Parisiensi II, in causa Sassaraci episcopi, anno ELA TENSIS. J4o 55 5. quod nonnulli revocant ad annum 55I.Item Parisiensi IV. anno 573. Valent i no II. anno’ 584. Denique anno 585. subscripsit synodo Ma— c tisconensi secundæ, sed per procuratorem tan— 5 tum. 5 Sapaudi meminit Gregorius Turonensis, 1. 5 4.. hist. c. 30. ubi commemorat Arelato obses. so, cives a Sigeberti partibus stantes adversos Guntramnum regem, ad dimicandum sub signis Firmini comitis Arelatensis, contra exercitum Celsi patricii, suadente hoc pontisice, urbe egressos fuisse ; sed postea obseratis portis, plurimi eorum obtruncati, & sturnine Rhodano sussocati perierunt. Fato suo functus est Sapaudus Arelatensis antistes, anno salutis 586. XI. < regni Childeberti, uti docet idem Gregorius 1. S. capite 39. XXIII. L1 c E R i u $1 Licerius Guntramni regis referendariilS, Sapaudo defuncto, in episcopum assumtus fuit, ut memorat idem Gregorius lib. 8. c. 39. Deceffit anno 13. ejusdem Childeberti regis, Christi ve- ro<88. qui annus lue pestilentiffima per Italiam, & loca Galliarum Italiæ vicina grassata infamis fuit. XXIV. S. V t R G I L I U S. Post Licerium Saxius ponit Paschasium, qui etiam locum hunc habet in veteribus diptychis Arelatensibus, sæpe a nobis in testimonium adductis. Sed potior est auctoritas Gregorii Turonensis, ea quæ videbat scribentis, qui libro 9. historiæ capite 23. ait
- Obiit autem & Licerius Arelatensts episcopus, in cujus ecclefiam Virgi- lius • abbas Augustodunensis, opitulante Syagrio episcopo, substitutus est. Expungendum ergo Pas- chasium hunc censemus, post Sammarthanos fratres & Carolum Cointium. j S. Virgilius patria Aquitanus, ex monacho Lerinenssabbas Augustodunensis, uti præmisi- mus, pontificalem sedem adipiscitur anno 588. Fuit is sanctoGregorioMagno familiaris, qui eundem non solum laudibus, sed etiam variis donis & insigniis exornavit, ut patet ex plurimis ad ipsum scriptis epistolis b. Ex iis enim intelli— gimuS non solum ipsi concessum usum pallii, & demandatas sedis aposu vices, juxta antiquum morem, sed etiam commissas causas majores, in primo jurisdictionis gradu : Si qua vero, inquit Gregorius, inquifitio de fide, vel fortasse aliarum rerum inter episcopos causu emerferit, qua discerni p difficilius possit, collectis duodecim epijcopis venti- letur, atque decidatur. Si autem decidi nequiverit, discussa veritate ad nostrum judicium referatur. Eidem quoque indultum, ut concilia, quoties necesse judicaret, cogeret. Ab eo voluit ordinari in episcopum S. Augustinum, quem t suo Romano S. Andreæ monasterio miserat in Britanniam, ad Anglorum conversio- 4 Scriptor ejus vitæ dicit euih rexiflc monasterium Lerincnso, nulla facta mentione Augustodunensis. SedGregorio Turon. fides magis dcbettir » quam kriptori octavi scculi. F(*nc Virgiliui utrumque rexit monasterium. b En elenchus cpistolarum sancti Gregorii papx ad Virgilium : ep. 47. libri I. 43. lib. V. SJ. lib. VI. 106. lib. IX. Ejusdem libri epistola m. & 114. lib. XI. ep. f $. & 68. Hicscrvamus ordinem novistimæ^quamaqcuravimus.cdiiionis. J4i ECCLESIA A 1 • nem, sæpeque Virgilio commendarat cum ipsius sociis ejusdem monasterii monachis. Diflimulandum tamen non est sanctum Gre- j. gorium arguisse negligentiæ hunc præsulem, quod non obstiterit quominus Syagna, quamvis mutatis vestibus vitam religiosam assecuta, marito sociaretur. Et forte propter hanc Virgi- lii indiligentiam sanctus Gregorius faciles praebuit aures Brunichildi reginæ, pallium pro Sya- grio episcopo Æduorum postulanti ; collata enim simul cum pallio synodos cogendi facultate A ugustodunensi antistiti, multum detractum est auctoritati metropolitani Arelatensis. Id au- , tcm factum est an. 599. Post annum 601. nulla . V i rgilii occurrit mentio in Gregorianis epistolis. Ejus vitæ scriptor dicit conditam ab ipso basi- licam sancti Stephani martyris in urbe, quæ ca- thedralis est ecclesia. Ædisicavit extra urbem templum sanctis Trophimo & Honorato dicatum, in quo sepultus est, ut docet ejus vita ex antiquo manuscripto codice eruta, quam chro- nologiæ Lerinensi cum notis inseruit Barralis. Festum ejus celebratur ab ecclesia Arelatensi die 7. ( al. 10.) Octobris, &a Lerinensibus 111. nonas Martii. Sancti Vscgilii mortem anno cir. , citer 616. contigisse putat Mabillonius, Baille- tus anno 624. At ea de re nulla certa est sententia. Vide not. 1. ad ep. 47.1.1. S. Gregorii novæ editionis. Idem Mabill. docet eum sepul- tum esse in basilica Salvatoris, quam ipse exstruxerat extra muros Arel. forte eadem cum ecclesia sanctorum Trophimi & Honorati. Locus ejus sepulturæ, post varios status undem ceffit RR. PP. Minimis. Tunica cilicina sem- per usus est ad carnem. Noctes plerasque in sacris vigiliis, ecclesias lustrando, impendebat. Miraculis clarus in vita & post mortem fuit. Ejus acta descripsit anonymus seculo octavo in- eunte, ediditque Mabill. seculo II. Bened. XXV. FLORIANUS. ] Hunc epssCopum nobis suppeditant sola diptycha sæpius laudata. Saxius eum suo Arelatensi pontificio inseruit, & Carolus Cointius catalogo Arelatensium præsulum, nulla allata ratione, nulloque aflignato tempore quo sederit, nifi quod ponitur inter S. Virgiiium & Theodosium. XXVI. CYPRIANUS. In vita sancti Galli abbatis auctore Wala- frido Strabo, qui florebat subLudovico Pio, c. 22. commemoratur Cyprianus episcopus Arelatensis, qui Sigibertoregiperfuasitjtit Fride-^ burgam ad conjugium suum non cogeret. Hic vero scriptor secutus est antiquiorem, ut ipse in præfatione profitetur. Huic vero Cypriano alius non potest assignari locus, quam ante Theodosium qui sequitur. Consulendæ sunt notæ Mabillonii ad vitam sancti Galli, ubi expendit quis sit Sigibertus, qui Frideburgamadæmone liberatam petebat conjugem. XX VI I.THE O D O s IUS, a/.Th E O D E R ICUS. Theodosius jam sedebat anno circiter 632. quo sanctæ Rusticulæ virginis abbatissæ Arela- tcnsis funus curavit, teste Florentio presoytero, 2 E L A T EN S I S. y4i l qui vitam sanctæ Rusticulæ dicavit Celsæ abbatissæ ejusdem monasterii paulo post illam ; hinc pro scriptore synchrono haberi potest. Is anno 648. provinciam suam lustrasse jure metropo- litico legitur in veteri charta Arelatensi. Verum paulo post, quia publseam poenitentiam egisse dicebatur, Impenditur ab omni officio epileo- pali, judicio concilii CabilonensiS, quod ad annum 650. vulgo refertur ; revocat autem Cointius ad annum 644. Id noS docet hæc ejtssdem concilii ad ipsum epistola : T\ Omino semper peculiari suo Tbeodofio, coetus •nS episcopcrum qui nuper efi Cabilono urbe cum 3 Chrifii gratia adunatus. Omnibus veridica relatione perpatuit, quod nec vos credimus ignorasse, quod gloriosus dominus Clodoveus rex insupra scri- pta urbe Cabilono viij. calendas Novembris syno- dale pracepit esse concilium. 1>bi omnibus nobis, qui inbafilica domni Vincentii pariter re fident es, vefitum adventum, dum vos propinquos & jam inipsa urbe esse audivimus, omnimodis prafiolati fumus, datur intelligi pro qua re vos in ipso concilio non voluifiis adesse, dum multa adversus vos, & de indecenti vita, & de excessu canonum, quod maxime condolemus, pervulgat a narrantur. Nam &scripta, qualiter vos confiitit poenitentiam suisse 3 professos, vefira manu vidimus, & conprovi » - cialium vefirorum manibus roborata. *Unde vos credimus jam legiss’f, nec nos penitus ignoramus. quod qui publice poenitentiam profitetur, episcopa- lem cathedram nec tenere, nec regere potefi. Pro- ptereasalutantesbeatitudinem vefiram honorifice, indicamus ut usque ad aliam synodum de Arela- tensi sude, ubi vos confiat pontificalem cathedram tenuisse, debeatis omnimodis abfiinere, & de facultate ipfius tcclefia nihil ad vefiram dominationem, donec in audientia ante fratres conveniatis, penitus prasumatis. Quid de eo postea statutum sit nescimus, cum ) ipsius non occurrat amplius mentio. XXVIII. JOHANNESI. Johannes subfcripsit privilegio quod Emmo Senon. episcopus concesset asceterio S.Columbæ anno 3. Chlotarii regis, qui partim respondet anno Christi 658. partim 659. Paulo postcon- Pensit alteri privilegio pro coenobio Pancti Petri Vivi ejusidem civitatis. Vitæ diem claufit extremum anno 6*75. Legendus venerabilis Beda historiæ ecclesiasticæ Anglorum 1.4.0. 5. Item memoratur in vita S. Theodori Cantuariensis episcopi, quem Roma profectum in Britanniam cum Adriano abbate & Benedicto Biscopoanno 668. VI. cal. Junias, hospitio siimma humanitate excepit hic præsiil. Hanc vitam habes secu—’ lo II.Ben. p. 1030. excerptam exlibb. 4. & 5. hjstor. Bedæ venerabilis. Alius Johannes episcopus ei subjicitur in diptychis ; deinde sequuntur, Anastasius, Austro- bertus, Vulbertus, Aurelius, Polycarpus, Mar- tinus, Protasius, Imnodus, Georgius, Ratber- tus, Kautsarus, Wilimeris, Wiliaris, Arladis, A la fantus, Luponus, Johannes, Notinus, idem ac Notho, &c. XXIX 543 ECCLESIA A XXIX. FELIX. Felix humilem episcopum sanctæ Arelatensis ecclesiæ & legatum venerabilis synodi per Galbarum provincias constitutæ se appellat, subscribens concilio Romano, sub Agathone papa, anno circiter 679. ut est in actione IV. synodi inTrullo, seu tertiæ Constantinopolitanæ. Porro ex hac subscriptione & aliis, scisicet Adeodatl Tulli Leucorum episcopi, & Taurini diaconi Tolonensis, qui sis dicunt similiter legatos venerabilis sunodi perGalliarum provincias, \r&crILto- beus tom. VI.’concil. col. 1887. habitam tunc fuisse synodum in Galliis adversus Monotheli- tas, aqua missi fuerunt hi episcopi Gallicani. Sed huic conjecturæ obstat subscriptio fancti Wil- fridi episcopi Eboracensis, qui sis quoque dicit legatum venerabilis synodi per Britanniam ! etsi constat eum minime fuisse missum a synodo ecclesiæ Britanniæ, cum e contrario fuisset pulsos episcopatu per S. Theodorum Cantua- riensem arcluepiscopum. XXX. WALBERTUS Wo L B E R TUS. Ut non admittamus antistites omnes in diptychis Arelatensibus antea enumeratos, & his monumentis non omnem adhibeamus sidem, praesertim nos movet, quod plurimos episcopos, quos sedisse indubitata probant argumenta, non contineant. Sane post Johannem I. sequuntur, ut diximus, alter Johannes, Ana- stasius, Austrobertus, &c. omisso Felice, cujus tamen nomen cum titulo Arelatensis episcopi legitur in celeberrima lynodo Romana siso Agathone. Itaque ex præsulibus consignatis in his diptychis eos seligemus, qui aliunde utcumque sunt noti. Incipimus autem a Walberto, cujus nomen putamus subscriptum instrumento fundationis monasterii de Grasello, anno cir- . citer 684. Coenobium hoc condidit Aredius, alio nomine Petruinus episcopus Vasionensis, in suburbano civitatis, in loco cujus vocabulum Graje ll0. Litteræ hujus episcopi ea de re inscri- ptæ sunt conprovincialibus episcopis, qui octo numero ipsis iubscripseruntj wolbertus, Aglia- cus, Ambrosius, Trediens, Godebertus, Leo- degarius, Pascasius, Rusticus post Petruinum. Tunc Vasensis ecclesia, quam regebat Petruinus, Arelatensi suberat metropoli, uti Avenio- nensis, Massiliensis, Tricastinensis, Tolonensis, Arausicana, Carpentoractensis, & Cabel- licensis. Vix dubitamus itaque Wolbertum proxime subscriptum post Petruinum fundatorem, esse Arelatensem archiepiscopum ; septemque alios episcopos cum Petruino Vasionensi episeo- po fuisse octo metropolis Arelatensis sussraga- neos. Sed cui sedi singull ex illis præessent, divinare non est in promtu, quia illarum ecclesiarum indices seculo septimo sunt mutili. Hoc * > instrumentum legesis tom. I. annal. Mabill. in appendice. XXXI. S. POLTCARPUS. Hunc quoque episcopum ex turba eorum quos diptycna commemorant, secrevimus, & inferendum nostro Arelatensium episcoporum Tomus I. ELATENSIS. J4+ catalogo duximus, quia, ut oblervat Cointius, relatus est in sanctorum numerum, ejusque effigies depicta cernitur, ornataque beatitatis emblematibus, in altari matris ecclesiæ, cum imaginibus aliorum antistitum Arelatensium, qui catalogo sanctorum adscribuntur. Porro æquum non est credere, ecclesiam Arelatensem cultu religioso prosequi ab antiquis temporibus non sanctum episcopum, sed phantasma. Si auctoritati eminentissimi cardinalis Baro, nii, de historia eccles. ita bene meriti cedendum sit, Arelatensibus accensebimus episcopis Paulum quemdam Gemminum, quem eruit ex veteri inscript. Saracenis, inquit, invadentibus civitatem Arelatensem, ab ipsu etiam fanctorum monumenta fuere contrita, penitusque deleta. Ipfis vero cafis atque fugatis, parta pace cum securi- tate fidelibus s qua impii fuerant demoliti, pii continuo restaurare ceperunt, & inter alia eorum patroni stpulcrum fancti Cafarii, quod & hujuf- modi verfibus ornavere-. Cernitur hic vario renovatum marmore tegmea Patri Cajario pontificique facro : ^uod fceler at a cohors rabie destruxit acerba, Hanc virtute Dei forbuit unda maris. Praful & in stagno Arelatis fede locato, Gemminus id Paulus strenue compfit opus. Ex his verfibus male lectis & intellectis, Baro- nius infert Gemminum Paulum præsulem futsse Arelatensem, idque signisicari hoc distycho : Praful & in stagno Arelatis fede locato, Gemminus id Paulus, &c. Sed legendum uti jam edidimus pag. 537. Prasule Rostagno hac Arelatis fede locato. ita legendo Gemminus Paulus ex episcopo sit tantum sepulcri S. Cassari i artifex. Sane deflendum est his iniquiflimis & per- turbatiflimis temporibus, quibus Saraceni Galliam devastabant, nulla facta esse concilia, ex quorum monumentis potu ffemus nomina episcoporum eruere ; imo nuili aut pauci sederunt episcopi, ut conqueritur S. Bonifacius martyr epistola 1. ad Zachariam papam. Hunc accer- sierat Carlomannus dux Francorum, ad resarciendam ecclesiasticam religionem, qua jam longo tempore, id est non minus quam per LX. vr/ lxx. annos calcata & dissipatasuerat. Addit.* Franci enim, utseniores dicunt, plus quam per tempus octoginta annorum synodum non fecerunt, nec archiepiscopum habuerunt, ncc ecclesia canonica jura alicubi fundabant, vel renovabant : modo autem maxima ex parte… episcopales fe- des tradita sunt laicis cupidis ad possidendum, vel adulteratis clericis, &c. Unde non mirum si nostri episcoporum catalogi sapissime sint mutili. XXXII. RaTBERTUs. Ratbertus vel Rambertus ex veteri codice MS. Avenionensi, quem non sempcr respuen- dum censemus, comitibus Josepho episcopo Avenionensi, & aliis decem epssCopis Romam cst missus a Carolo magno, adfuitque condiio Romano anni 769. coacto adversus pseudo-pa- pam Constantinum. Mm 545 ECCLESIA 1 XXXIII. ELIFANTUS. Elisantus synodo Narbonensi in basilica S- Justi congregatæ, cum Daniele hujus civitatis præsule lubseribit prima sedis episcopus, anno 788. ind. XII. Cointio 791. In Francofordicnsi concilio anno 794. vetus altercatio de jure me- tropolitico inter Arelatensem & Viennensem episcopum, quæ recruduerat inter Elifantum Arelatæ & Ursionem Viennæ tunc sedentem, composita est canone 8. quo desinitur ut Arelatensis ecclefia novemsujsraganeassudes habere debere t, quibus ipsa praemineret. In codice Lugdu- ncnsi, ut docet Sirmondus, hæ novem ecclesiæ hoc ordine recensentur, Massiliensium, Alben- sium, Deensium, Tricastinorum, Vasensium, Arausicorum, Cavellicorum, Avennicorum, & Carpentoratensium. XXXIV. JOHANNES II. Anno 811. CarolusMagnus, Eginharto teste, qui vitam ejus & gesta scripto tradidit, testamentum condidit, cui novem subscripsere præ- sules, & in his Johannes Arelatensis. Hic ab eodem imperatore factus est missus dominicus, ut docet nos hujus principis præceptum pro His panis in Franciæ regno cis Rubricatum commorantibus ; quorum causa imperator misit’ hunc archiepiscopum ad Ludovicum regem filium suum anno 812. Sequenti anno præfuit concilio Arelatensi VI. congregato in ecclesia sancti Stephani martyris, ubi in frequenti cœtu orationem habuit. Ipso rogante ad jusiionem Caroli imperatoris > qui ei & tribus aliis ar- chiepiscopis ( forte etiam ceteris) scripserat, scire volens quomodo ipsi eorumque suffraga- nei prelbyteros plebemque instruerent de bap- tismo, Theodulsus episcopus Aurelianensis librum edidit de ordine baptifmi. Ludovicus pius imperator eundem archiepiscopum obviam misit Stephano IV. papæ in Gallias adventanti an. 816. a quo pontifice in ecclesia Remensi inunctus est, imperialique diademate cum Er- mingarde regina coronatus, quemadmodum Ademarus historicus his verbis describit : Imperator ejus, Stephani, adventupracognito, Ber- nardum nepotem eum comitarijuljit. Sed & appropinquanti alios missos, qui eum cum debito honore perducerent, direxit. Ipse autem adventum ejus Remis sustinere statuit. Cui etiam obviam Hilde- baldum archicapellanum sacri palatii, Theodul- phum episcopum Aurelianensem, johannem Arela- tensem, aliorumque ministrorum ecclesia copiam procedere jussit » insulis indutos sacerdotalibus. Ad ultimum Imperator miliario processit a monasterio S. confessoris Remigii, & tanquam B. Petri vicarium, honestissime suscepit. Obiit Johannes anno 819. ex Saxio. XXXV. NoTho. Notho anno 11. Ludovici imperatoris, Christi 824.111. nonas Januarias jam erat archiepisco- pus, quo videlicet tempore laudavit hic princeps commutationem • a Nothone factam cum < Eade^n est commutatio, quae in Gallia Christiana Fratrum Sammanhanorum refertur ad annum xj. Ludovici PiijCointiue pro anno 15. Ludovicijlcgic & FcripHc anw fmfaitiM, R E L A T E N S I S. 54 « Leybulfo comite ; ex chronologia Lerinensi Vine. Barralis. Recensetur inter episcopos Tolosam accersitos anno 828. epistola ejusdem Ludovici pii. Eodem anno Ludovici imperatoris decimo quinto, subscribit donationi factxmonasterio Lirinensi a Leybulfo viro illustri &ejus uxore Odda. Paulo post celebratur concilium VI. Parisiense, cui interfuit Notho. An. 835. judex eligitur in causa Ebbonis Remorum antistitis damnati, & gradu suo dejecti, in Theo* donis-villæ synodo ; qui ipsi & aliis episcopis confessus est etiam secretiora & occultiora piacula. Sua subscriptione comprobavit judicium latum adversuS monachos Aninsulenses, in synodo Carisiaca an. 837. Hujus episcopi dietus Saraceni Rhodano adverso vecti anesserunt Arelatum, ampliflimaque ditati præda reces- serunt. Anno 844. Fulcradus comes Arelate.n- sis ac ceteri comites Provinciæ deficiunt a Lo- thario, sed vel eodem anno vel sequenti Lo- tharius ipsos compellit ad deditionem, iterum* que & ante potitur Provincia, ut legitur m annal. Bertinianis & Metensibus. XXXVI. ROD L A NDUS. In præfatione concilii Valentini III. anno 855. habiti, & in ipsius subscriptionibus legitur Rodlandus Arelatensis archiepiscopus ; præfuit- que huiccœtui cum metropolitanis Lugdunense & Viennensi. Ad eum Nicolaus I. scnpsit epistolam ordine nonam in appendice, datam anno 864. die 12. Maii indictione XI1. in qua meminit vicariatus S. sedis olim dati Arelatensi- bus episcopis, lpemque facere videtur paris privilegii consequendi, si erga eandem sedem sit observantisiimus. Hac in epistola ipsum ait humilitatis, & omnium virtutum floribus redimitum. Eodem anno in concilio Pistensi fecundo probavit quandam constitutionem factam pro Autifliodorensi S. Germani cœnobio. Huic archiepisoopo Crudatense monasterium datum est ab Ludovico imperatore, ut legimus in charta Bosonis pro hoc monasterio. Epistola quædam missa anno circiter 863. ad archiepi- seopos & episcopos regni Ludovici, nomen Rot- landi præfert in inscriptione, uti & plurimorum aliorum metropolitarum. Hujus archiepi. scopi tempore Rhodani littora vastata sunt fa barbaris. Etenim an. 859.^^14 Danorum longo maris circuitu, inter Hispanias videlicet & Africam navigantes, Rhodanum ingrediuntur : de- populatifque quibufdam civitatibus ae monasteriis, in insula, qua Carnarias dicitur, fe dispo- nunt, aiunt annal. Bertin. Item anno ^60. Dani qui in Rodano fuerant, Italiam petunt & pt- sus civitatem aliafque capiunt, depradantur, atque devastant.Dinis seu Normannis recedentibus, succedunt Saraceni ex Aimoini continua- tore ad an. 869. Rotlandus archiepiscopus, inquit, abbatiam S. Casarii apud Ludovicum im- per. & Ingelbergam non vacua manu adeptus, in infula Carnaria* inclitissima, in qua res abbatia jacebant, & in qua portum ibi Saraceni habere solebant, castellum tumultuario opere desola terra adistcans, audito Saracenorum adventu, in illud sutis inconsulte intravit, & applicantibus* J47 ECCLESIAA ai caflellum Saracenis, amplius quam trecentis. suorum interfectis, ab eijdem efl captus, & in eorum naves deductus eji ac religatus, unde cl. libris argenti, & CL. mantellis, & CL.spathis, & CL. mancipiis, prater ea qua in placito data sunt, ad redemtionem ejus concessis *. Interea idem episcopus in navibus moritur XIII. calend. Octob. Saraceni autem accelerantes de redemtio- ne illius ingeniose, quafi non possent ibi amplius immorari, fi illum vellent recipere, redemtores illius redemtionem pro eo dare, ut accelerarent, edicunt, quod & factum efi. Et Saraceni susccpta omni redemtione, miserunt eundem episcopum se- dentem in cathedra, indutum vefiimentts sacer—. dotalibus cum quibus captus suerat, & velutproJ honore deportaverunt eum in terram e navibus. Redemtores autem illius volentes eum alloqui, & congratulari ei, invenerunt eum mortuum quem cum maximo luctu exportantes sep e lierunt x. cal. Octob. insepulcro quod fibi ipse paraverat. Sic ille pœnas dedit tum violati privilegii a S. Cæsario concesii suo monasterio, quo lub gravi interminatione stiis successoribus interdixerat omne jus in hoc cœnobio ; tum maxime Simoniaci pacti, quo abbatiam hanc emerat. XXXVII. ROSTAGNUS II. 1 Rostagnus monachus Anianæ, quam abba* tiam possedit cum Crudatensi, & cella Gorda- nica * in pago Ucetiensi, anno 871. v. idus Mar- tias jam impositus erat cathedræ Arelatensi, ut patet e charta convenientiæ cum Benedicto quodam, & uxore ejus Richildi, inita pro em. tione villæ Gaudiaci, ex tabulis ecclesiæ Are- latcnsis. Subscribunt autem huic instrumento Rostagnus archiepiseopus, Leventus præpofi- tus, &c. Anno 874. querelam inter Livardum præpositum S. Stephani, & presbyterum qui Ugiensem regebat ecclesiam, composuit, huic ; remittendo partem solidorum quos pendere tenebatur ; quia ecclesia hæc fuerat devastata. Cum an. 87$. ordinatio Adalgarii Æduorum episcopi catssa fuisset celebrandæ Cabiloni synodi, ubi præ ceteris gestis, concessum monasterio Trenorchiensi msigne privilegium, huic subfcripfit Rostagnus cum septem aliis metro- politams. Laudavit aliud privilegium, quod pro monasterio Carilocensi a se condito in pago Matsscensi, haud procul a Ligeri, Rutbertus Valentinensis episcopus impetravit. Frequens adfuit conciliis luo tempore habitis 5 Pontigo- nensi anno 876. Tricastino fecundo, an. S78. ubi libellum obtulit, de sultu migrandi de ec- clefix ad ecclesiam episcopis vel presbyteris i & de conjugio relicto adhuc uxore vivente, & alia superducta ; Mantalanensi anno 879. in qm Bofo coronam & regis titulum, consentientibus, imo rogantibus episcopis & proceribus, assumsit ; a quo principe obtinuit monasterium Cruda- tense, quod jam Rotlandus ejus decesser invaserat. Diploma Bosonisdaturi fumus in abbatibus Crudatensibus. Interfuit adhuc concilio Nemausensi, in Villa-portu anno 886. & Va- lentino anni 890. ubi Ludovico Bosonis filio regis nomen delatum. Huicarchiepiscopo Johannes VIII. suasvi- Tonius I. . E L A T E N S I S. J4S ces stiper ecclesias quæ simt in regno Galliarum commisit, ut docent epistolæ 93. &94> scripsit autem ad universus episcopos Gallia, ut Rosta- gno suo in Gallia vicario obed irent. Eidem & Sigebodo’Narbonensi papa delegavit causam inter Walefredum Uceticensem, & Ructcfre- dum Avenionensem episcopos, epistola 122. Alia quæ est 191. ipsijm & duos alios metropo- litanos Narbonensem & Aquensem hortatur, ut Nemausensiem episcopum a monasterii cujus- dam invasione coerceant, recusantemquc excommunicent. Hujusice præsiilis precibus Ludovicus rex Bosi>nis filius concesiit quemdam mansiim pro Regimundo præposito, anno 898. 2uod donum idem Ludovicus imperator con- rmavit an. 904. Adhuc Rostagni mentio habetur in libro authentico cathedralis ecclesiæ an. 902. videlicet in chartapactionisfactæex con- sensu congregationis S. Mephani.cum Eldegar- da devota femina pro quibusdam feudis. Ex tabulis quoque Massiliensis monasterii, ad Rosta- fni archiepiscopi preces, & Tuitberti comitis, .udovicus imperator Magno abbati coenobii S. Victoris restituit Arelate fiscum, qui Pinus vocabatur, aut dcnuo concedit cum salinis, & pisca- tionibu. XI— cal. Maii an. 904. indictione 7. imperii Ludo ; ici anno 4. Obiisse dicitur an. 913. XXXVIII. M ANASS E s. Post Rostagni mortem, quam diximus contigisse anno 913. vacavit siides usque ad annum sequentem ; necdum enim Arelatensis ecdesia pastorem habebat, quando facta est electio Pontii Arausicani episcopi, ut probat charta ejus electionis, anno 914. Ied paulo post eodem an. Manasses hanc obtinuit metropolim.Genus Ma- naflis indicatur in charta Roberti Burgundiæ ducis, pro restitutione Juliaci facienda Clunia- censibus, ubi legitur : Fuit Manasses ex majoribus & nobilioribus proceribus Burgundiæ natus patre Warncrio, matre vero Teutberga, &c. w ar- nerii patris sui iple meminit in charta, qua dat Aymardo abbati Cluniae, anno 13. Ludovici regis, res suas in comitatu Cabilonensi, quas patersuus w arnerius possederat. Nepos aut aflinis erat Hugonis Italiæ regis & comitis Provinciæ, cujus potentia fretus, Veronensem ecclesiam ex- siiio Rathcrii vacuam, Tridenti nam, Mantua, nam, imo & Mediolanensem invasit ecclesias. Neque iis contentus adhuc Anianensem devoravit abbatiam. Nec verebatur effrænatum ambitum tueri exemplo apostolorum principis, qui Romanam, Antiochenam, & Alexandrinam ecclesiam rexit. Ut res a Manasse gestas breviter prosequamur, obtinuit a Ludovico filio Bosonis tunc imperatore suo propinquo privilegium, quo asseruntur cccieliæ Arelatensi, & confirmantur antiquæ possessiones ; additis abbatiis B. Mariæ de Gordanicis, atque de Crudatis, quibus jam nonnulli archiepiscopi potiti erant, neaion Anianensi, quam ipfc primus invaserat. Datum est hoc instrumentum Viennæ calendis Februarii anno xx. Ludovici Augusti, qui respondet anno 921., incarnationis Domini. Exstat in vetusto exemplari S. Victoris Mas- M m ij ECCLESIA A siliensis instrumentum quo Manasses donat l Drogoni episcopo Massiliensi, allodium juris ’ecclesiæ suæ, abbatiam S. Andreæ in territorii Arelatensis infula Camaricas, cum basilica S. Salvatoris & S. Gervasii, pro victu & vestimento clericorum Massiliensium, petente Hugone principe Manasti avunculo ( quo nomine signi- ficatur etiam aliquando patruus) nonis Januarii anni 923. Multa damna passa suerat ecclesia Massiliensis, in quorumdam barbarorum, scili- cet Saracenorum incursione, qua tempestate ejectus est episcopus e sua ecclesia. Memoratur . in Arelatensi quadam tabula anni 933. mense Junio, cui sublcripserunt ut testes, Drogo & Odolricus episcopi. Anno 934. circiter ejectus est in exsilium Ratherius Veronæ episcopus, quam sedem vacuam nactus Manasses invasit, . anno circiter 936. nec tamen semper retinuit ; nam Ratherius ab Othone imperatore sedi suæ restitutus est circa annum 951. Huic ecclesiæ multas alias addidit, ut supra monuimus. Neque tot episcqpatuum potitus in Italia, quibus accedit archiepiseopatus Mediolanensis, videtur deseruisse Arelatensem cathedram. Certe in tabulis Commutationis factæ aTeucinda matrona pro monasterio Montis-majoris, an. XI1. regnante Conrado rege Alamandorum vel Provincia, hoc _ , est anno 948. subscripsit Manasses Arelatensis archiepiscopus, & post eum, lsracl Aquensis, & Gontarus Forojuliensis episcopus. Ad illam commutationem faciendam, quia locus pendebat ab ecclesia Arelatensi, Teucinda convenit Manassem archipræsulem, & hujus ecclesiæ clericos, obtinuitque eorum consensum. Quid vero opus erat consensus Manasiis, si deserta hac ecclesia in Italiam migrasset ? Eodem pene tempore Manasses Juliacum villam pagi Cabi- lonensis cum rebus ad eam pertinentibus, quas pater ejus Warnerius possederat, dedit Clu- niaco, & Aymardo abbati, pro anima patris j fui Warnerii, matris suæ Tuitbergæ, fratrumque suorum Hugonis, Richardi & Bosonisjda- ta mense Septemb. an. 13. Ludovici regis Francorum, hoc est anno quadragesimo nono supra nongentesimum. Memoratur adhuc in commutatione facta cum Gontaro antistite Forojuliensi, de villa Barcinico, & S. Petri Issolæ, 19. cal. , Septembris anni 952. Bosone comite, ex libro authentico capituli. Hoc anno ut archiepiscopus Mediolanensis interest concilio Augustano, curante Othone magno imperatore celebrato ; nam deposito Valperto Mediolanense Berenga- rii, Adalberti & w illae sævitia, suffectus fue—. rat Manasses, ut docet Luitprandus. Ejusdem ’ habetur mentio annis 955. & 958. vel 959. Conradi regis anno 22. in tabulis Arelatensibus. Notatu digna est inscriptio cujusdam commonitorii episcoporum Burgundiæ, anno circiter 955. ad Manassem.* summorum summo, primorum primo, domno Manasta metropolitana Jedis Are- latensts archiepiscopo, &c. Nunc proponenda est erudito lectori difficultas non parva de tempore episcopatus Manasiis, in ecclesia Arelatensi. Nuper vir doctus, in historia ecclesiastica & politica Provinciæmaxime versatus, qui res ad urbem Arelatensem lpectajites publica luce do- RELATENSIS. jjo . nare parat, misit ad me chartam cujusdam. Lanfredi & uxoris ejus pro monialibus S. Lau— ( rentii, quæ ad calcem laudata legitur a Ra- done electo Arelatensi, Rangefhdo Avenionensi, Heriberto Cavellicensi &c. Act. anno in- carnat. Domini nongentestmo quinquagestmo primo, indict. IX. xn. cal. Augusti, regni Bofonis domini nostri xxvn. chartam hanc vide in historia abbatiæ S. Laurentii Avenionensis. Boso rex a nobis notus, qui coronam & regis nomen sum » sit in synodo Mantalanensi anno 879. non potuit attingere annum Christi 951. sed mortuuS legitur anno 888. At vir doctissenus dicit illum Bosonem fuisse prioris nepotem, habetque præ manibus instrumenta multa, quibus id probet. Occurrit tamen alia non minor difsicultassnem- >e quod Manasses archiepiscopus ArelatensiS >ristinam sedem retinuerit post alias a se occupatas, ut mox probavimus tot testimoniis, ha- Seretque anno 951. quo Rado electus ejusdem :’edis in laudata cnarta memoratur. Vir eruditus a quo illam accepimus, autumat hunc Radonem ab Agapitopapa II. archiepiscopum Arelatensibus datum fuisse, quando Manasses invasit Mantuanam, Tridentinam, Veronensem ex Luitprando 1. 4. c. 1. posteaque Mediolanensem ecclesiam. Sed Radonem illum pacificam obtinuisse posseffionem Arelatensis metropolis, nequaquam possumus persua- sum habere. Forte hic Rado Manasiis fuit vicarius ad obeunda pontificalia munia, dum abesset ; quapropter archiepiscopi titulus ipsi accommodatus. XXXIX. ITERIUS. De initio pontisicatus Iterii difficile est quid- 3uam certi statuere. In charta Burchardi Lug- unensis archiepiscopi pro Saviniaco, data anno 949. subscriptus legitur Ictcrius archiepi- fcopus, quem suspicamur nostrum esse Iterium, qui etsi nondum sederet anno 949. potuit aliquot annis elapsis chartam hanc sua subscrip- « one approbare. In authentico capituli Arelatensis memoratur Silvester archipræsul secun- dæNarbonensis.cumsex ejusdem sijffraganeis, sub Iterio Arclatensi primate anno 966. In qua- damsepistola, quæ præfert nomen Johannis pa— : pæXHI. inscribiturque Iterio Arelatensi, ii- dem sex episcopi nominantur. Argumentum hujus epistolx est dolere papam de conculcatione ecclesiæ Arelatensis, qua principatum & caput obtinet ceterarum ecclestarum, fecunda a , Romana fede i quam ad pristinum statum re- 1 vocare studet ; ideoque diris devovet hujus ecclesiæ hostes. Verum, ut sincere loquamur, epistola hæc non sapit stylum aliarum Johannis papæ litterarum, abhorretque penitus a pontificia gravitate. Eodem anno 966. in pactis & transactione inter Garnerium & Guigonem abbates, testis legitur. Anno sequenti — XI11. cal. Januarii conceffit de bonis capituli S. Stephani Arelatensis terras in pago & comitatu Ucetico, Teutbertostdelifuo, consentientibus S. Stephani canonicis. Facultatem quoque dedit Teu- 6 In chartul. S. Trophimi legitur an. 18. regnante Conrado rege. Ibidem bona data Tcucbcrto, pertinebam ad B. Manam dc Gor dani cis. fsl ECCLESIA AI cindæ matronæ ecclesiam S. Hippolyti con-j struendi aut reædisicandi cum suo nepote Ri- culfo episcopo Forojuliensi. Anno 969. permutatio quædam facta cum Bosone & Folcoara ejus uxore calendis Martii, ejus nomine insi- gnitur & munitur. Anno 970. Crudatense monasterium adiit, ad inquirendum de sancta religionis cultu, cum Abraham abbate & ceteris fratribus sub ejus potestate Domino famulantibus. Unde docemur hoc monasterium, et- si auctoritati Arelatensis archiepiscopi lubdU tum, suos tamen abbates habuisse, per quos regeretur. IteriuS cathedram cesserat anno 978. aut 979. quo certo nobis constat jam sedisse j ipsius successerem* Eum tamen adhuc vixisse, anno 982. retento archiepiscopi Arelatensis titulo dicere cogimur ; quo videlicet tempore de ejus consilio fundatur capitulum Carpentora- tense Leirardo episcopo, uti suo dicetur loco. Quin etiam anno 985. quædam commutat cum canonici* in agro Argentiæ. X L. ANNO. Annonem, archimandritamfuisse legimus ; cujus vero loci, inquisivimus frustra. Consirmavit ecclesiæ suæ donationes ab Iterio antecessore factas, anno 42. regnante Conrado rege, hoc 1 est anno 979. Attamen ascendisse sedem pontificiam ante mensem Junium anni 981. non legitur j fortasse quia nondum erat consecratus. An. quadragesimo-sexto regnante eodem Conrado, hoc est Christi 983. res quasdam Rodul- fo viro illustri concesiit in præstariam. Anno 985. qui legitur annus XLVIII. Conradi regis, dedit BernardoNemausensi episcopo quemdam alodem in comitatu Ucetico, in loco Gal. Zi- gnano. Anno 989. faciles præbuit aures sacerdoti Paeoni postulanti ecclesiam S. Gervasii subtus castrum Fossas, ad congregandos ibi fratres, sub regula S. Benedicti, testibus Poncio-1 ne Massiliensi episcopo, Riculfo etiam episcopo, Willelmo comite, & Umberto ecclesiæ Arelatensis præposito. Anno 991. ejus consilio & voluntate Teudericus Aptensis episcopus sua in ecclesia duodecim canonicos instituit, ut probat ipsius charta, quam exhibuimus in Apten- sibus episcopis. Hujus denique antistitis meminit testamentum willelmi principis & marchio- nis Provinciæ pro restitutione ecclesiæ S. Mariæ maritimæ, facienda cœnobio S. Cæsarii, anno 992. præsentibus Poncione seu Poncio Massiliensi episcopo, Stephano episcopo, &c. Moritur hic archiepiscopus anno 994. factus monachus Cluniacensis, ut legitur in necrolo—’ gio Cluniacensi, teste D. Georgio Beurin ar- chidavo hujus monasterii. Ceterum nullus locus vacat pro Udone ne- scio quo notho vel Rodulfi II I. Ignavi Burgun- diæ regis, vel Conradi ; quem nonnulli volunt ab an. 997. sedem Arelatensem tenuisse ad plurimos annos > cujusque Paradinus in annalibus Burgundiæ producit pontificatum usque ad annum 1032. contra veterum indicum, & aliorum instrumentorum fidem. ELATENSIS. XLI. PoNTIUS. Pontius * Francone patre nobilis gentis de Mariniana milite, ex Wala paris nobilitatis conjuge genitus, monachum induerat in Massiliensi S. Victoris monasterio, quando electuS est in Arelatensem archiepiscopum, sisides sit fratribus Sammarthanis. Vero tamen propius est Pontium factum esse monachum ex archi- episcopo, sub S. 1 farni celeberrimi abbatis di- scipljna, qui obiit anno 1048. Hic archiepiscopus anno circiter 1000. con- sensit cum S. Stephani canonicis emtioni quorumdam prædiorumin agro Trifontio comitatus Arelatensis, quæ Petrus præpositus ejusdem ecclesiæ comparaverat, facta sibi prius potestate a Guillelmo II. comite, & Adalaide comitissa Provinciæ, non uxore ■Giiillelmi, sed matre quam videmus anno Iooi. subscripsiflfe litteris Rotbaldi comitis ( Forcalquerii) quibus dat Monti-majori villam Pertuse Eodem anno dicitur habuisse ratam donationem feu- dorum quorumdam a suo patre Francone collatorum Monti-majori ; cui monasterio suo testamento plurima reliquit, in villis & castris de Mariniana, de Riannis& de Sparrone » ubi etiam elegit sibi sepulturam ; irem an. 1005. corroborasse aliam donationem Honorati Massilien- sis episcopi ; denique Romam perrexisse ad dirimendam querelam inter Franconem patrem suum, & canonicos Arelatenses pro ecclesia S. Hippolyti, quam dimisit tandem ecclesiæ Arelatensi, ad papæ preces. Consirmavit anno 1011. indict. IX. quæcumque a suo antecessere ecclesiæ Arelatensi data fuerant ; uti ea quæeo- demAnnone consentiente Willelmus princeps & marchio Provinciæ parthenio S. Cæsarii restituerat. Anno 1014. subscripsit chartæ Willelmi 11. vicecomitis Maffiliæ pro monasterio Vi- ctorino, de qua vide in Pontio 11. episcopo Massiliensi. Anno 1016. inchoata est basilica Monti s-majoris ; & quia magnæ molis erat hoc ædi- sicium, Pontius archiepiscopus largitus est indulgentias, iis qui ad opus basilicæ hujus quid* piam conferrent, additis nonnullis4 conditionibus. Plurima quoque benefica manu largitus est S. Victori, in his ecclesiam S. Hermetis, antequam seipsum huic traderet asceterio. Unus £uit ex præsulibus, ad quos Benedictus papa VIII. litteras dedit commendatitias, pro Cluniacensi monasterio, præcipiens quoque ut in*- vasijres bonorum cœnobii hujus excommunicarent, nisi facerent fatis. Antequam infulas deponeret, voluit ecclesiæ suæ gratificari, uti probat hoc instrumentum ex tabulario Arelatensi transsumptum. Ego Pontius Arelatensts, quamvis indignus, ar* thiepiscopus, &c. remiuijcens innumerabilium meorum commissa suelerum, ut omnia boni dator Deus auferre dignetur, qua mea commist culpa, dono aliquid mea hereditatis, qua mihi ex progenie pa- « Pontio appellatur in chartis Montis-majoris quas laudati* mus in Almerado Rcgensi episcopo ; Poncitoi in charta qua concedit indulgentias in dedicatione ecclesiac Montis-majons, edita tom. VI. spicilcgii p. 4.^. nominatur Pontius inter prrla 0$ a ad quos pro Cluniacenstbus scnpsit Benedictus papa VIII. b Chartam illarum indulgentiarum edidit Mabillonius ad aa. 10X6.0, 16. M m ii j $55 ECCLESIA A rentum meorum legibus obvenit, ecclejia S. St e— j phani protomartyris, & sancti Trophimi confessoris Chrifii. Q^em alodum hujus confirmoserie conjicri- ptionis, quatinus omni departe Jlipatum fervetur. Et eji ipfe alodus in comitatu Arelatenji. Hoc eji quarta pars villa, qua Mariniana vocatur, cum omnibus terris ibi pertinentibus, cultis, & incultis, eum campis, &c. Similiter dono dicta ecclejia & canonicis ibidemfervi entibus tali tenore, ut nihil ex his fumtibus dividatur inter canonicos, nifi in tommunia possidendo & dispenjando sumtus. Si quis, &c. Acta hac donatio Arelate anno ab ineam. mxxIX. XII. cal.’sulii regnante Domino nojlro in facula Amen. Signum & auctor Pondus archiepiscopus, qui hanc donationem fcrsbere fecit. Hoc eodem velsequenti anno 1030. archi- episcopatui renuntiavit Pontius, vitæque cœno- biticæ se devovit sub Isarnomagni nominis abbate Massiliensi, cujus depositio notatur vn. cal. Januarias inobituario Montis-majoris. X L11. Rajambaldus.’ Pontio monasterium S. Victoris apud Masii- liam ingresse successorem fuppeditavit sacra illa congregatio, Rajambaudum videlicet sancti Isarni abbatis alumnum, ls ex nobili ortus genere in Provincia, patrem habuit Bonisacium dominum de Relliana, matrem Vandelmesiam, ut docent nos tabulæ S. Victoris. Fratres ejus fuerunt Bonifacius, Fulco, Boso, Atanulrus. Propinquitate conjunctus erat cum Guillelmo & Fulcone Massiliæ vicecomitibus. Cum sub S. Isarni abbatis disciplina plurimum profecisset, Arelatensi cathedra dignus judicatus est, ad quam eligitur anno 1031. indictione xIv. mense Augusto, & paulo post sedit in concilio Nar- bonensi, de quo agemus in Guisrido Narbonen- si archiepiscopo. In pontificatu vero prioris instituti fui memor, dum nomen subscribebat.non solum archiepiscopi, sed etiam monachi titulum addere solebat. Ea procul dubio ratione gratificatus est S. Victoris monasterio : dedit enim panem quam habebat in castro de Auriol, anno 1035. indict. 111. dedit quoque in manus Isarni abbatis, quo magistro vitam edoctus fuerat monasticam, ecclesiam S. Genesii seu S. Honorati, retento pro altari S. Stephani, vel S. Trophimi censu unius libræ incensi in ejusdem S. Trophimi festo. Observatione dignum est, nomen & titulum S. Trophimi ecclesiæ Arelatensi, post S. Stephani nomen non fuisse adjectum, ante pontificatum Pontii anno 1029. ut videre est in ejusdem charta, quem imitatus est Rajambaldus. Anno 1037. subscribit litteris Gaufredi, & Bertrandi comitum Provinciæ pro Cluniacensi monasterio, ex ejusdem tabulis. Anno 1040. idibus Octobris, adfuit dedicationi basilicæ S. Victoris Massiliensis opera Benedicti papæ IX. de qua iterum loquemur in Pontio Massiliensi episcopo. Eodem anno indict. VIII. controversiam diremit inter Masslienfes & Montis-majoris monachos, præsentibus Gau- fredo & Bertranno comitibus, w illelmo & Ful- • Eo tempore quod damus exordio episcopatusRajambaldi D. Polycarpus stituic Arclatensom arcbiepiscopum filium Robaudi Forcalqueriensis comitis & krmcngarais, Hugon&n aomincisod hanc opi uoncm nuliisfukic ccstimouus, l E LATENS IS. 5J4 cone vicecomitibus Massiliæ. Hoc ipso anno subscripsit chartæ Amelii Seneciensis episcopi pro S. Victore. Frequens est deinceps ejusdem mentio in Victorinis tabulis ; ut supervacancum videatur singulaspercurrere ; maxime cum alia notatione digniora supersint. Anno circiter 1050. Rajambaldo subjectio- nem, & reverentiam promisit, secundum præ- cepta canonum & patrum instituta, Pontius Aquarum-Scxtiarum archiepiscopus ; tcstatur- quc Honoratus Bouchc idem præstitisse Ber- trandum Forojuliensem, Agelricum Regensem Benedictumque Avcnionenscm, laudatque librum Arelatensem, sic dictum, quod hujusmodi sacramenta contineat. Recensetur inter patres conventus Barcinonensis anni 1054. An. 1056. (fi bene conjectant Baluzius& Labbeus) pridie nonas Septembris, cum Lau- degario Viennensi, & legatisNarbonensibus, concilium celebravit episcoporum 22. apud S. Ægidium. Sed citius habitum fuisse pene certum videtur vel ex solo Lutevensium episcoporum indice. Constat hanc synodum actam esse pridie nonas Septemb.& Tolosanam idibus ejusdem mensis, anni 1056. Narbonensi apud S. Ægidium adfuit Bernardus episcopus Lute- vensis, & Tolosanæ Rostagnus. Si eodem anno cclcbratæ sunt hæ synodi, inter utramque fluxerunt tantum novem dies. Qui vero neri potuit ut tam brevi tempore duo fuerint Luteven- ses episcopi, qui iis adsuerint ? Certe mortuo Bernardo non potuit fieri electio, nisi post facultatem metropolitani datam. Debuerunt con. vocari episcopi comprovinciales ad consecrationem novi episcopi. An fatis fuit 9. dierum Ipatium ad hæc omnia præstanda ? Præfatæ sy- nodo Tolosanæ præses delegatus est a papa noster Rajambaldus tanquam S. sedis vicarius An. 1060. præfuit concilio Avenionensi, de quo egimus in Sistaric. episcopis. Non contentus benefacere in sua diœcesi, fundavit in Forojuliensi ecclesiam pro clericis, quos sub regulari norma constitutos, ecclesiæ Romanæ semper esse subditos juflit ; uti scribit ad Alexandrum papam II.Promdeque id minime factum ante annum 1061. quo inchoatur Alexandri pontificatus. Gratum fuit Alexandro Rajambaldi consilium, ideoque ecclesiam Bar- jolensem sub ecclesiæ Romanæ tutela suscepit, & in argumentum subjectionisannuum censum denarii aurei imperavit. Idem archiepiscopus, ad Canonicorum Regularium institutum amplectendum majoris ecclesiæ canonicos adduxit, quibus Willelmus Massiliensis vicecomes, ampla latifundia, & posseffiones in Craudi campo donavit ; quam ordinationem instauravit postea Aycardtis archiepiscopus, ut apparet ex charti in archivo Arelatensi relata Tandem benedixit 1065. ecclesiam S. Petri * de Correns ubi monasterium erat constructum, ac in die consecrationis, absolutionem a poenitentia omnibus beneficia daturis huic eCclesiæ concessit ; quo die anniversario, magna olim festivitate celebratum fuisse Jubilæum Correnense patet ex tabula cœnobii Montis-majoris. Subscripfit litteris Almodis comitissæ Ruthenensis, Ne-' „5 ECCLESIA AR mausensis, &c. quibus subdit monasterium S. / Ægidii, abbati Cluniacensi. Dat. an. 1066. 8. cal. * Januarii. In subseriptione se simul dicit archiepiscopum Arelatensem, & Romanæ ecclesiæ vicarium. Eundem vitam produxisse usque ad annum 1067. probant hæ litteræ Hieronymi cujusdam, quas ex magno chartulario S. Victoris eruit vir Cl. Antonius de Rufii, & ad nos pro solita misit humanitate : Kjo Jeronimus Rainois quondam filius, & Mir- manda uxor mea, inprafentia D. Raimbaldi Artiat. urbis archiepiscopi, donamus S. Victori manfio- nes quas in urbe jupradicta habere videmur, juxta ecclefiam S. Gcnefii, superque Rodani flumini E ripam’, anno MLxvn. ego feronimus & uxor mea & frater meus Bofo hanc donationem firmavimus. Domnus archiepiscopus Raimbaldus firmavit. Vgo de Bale firmavit. Volveradus & Amelius frater ejus firmavit. Fulcofrater archiepiscopi firmavit. Attamen idem Rufsius contendit Rajambal- dum an. 1060. jam cessilse sedem Aicardo ; quo an o, inquit, lubscripsit hic cuidam chartæ, quam legit ipse Rufsius. Aliunde pro certo habetur Rajambaldum mature ante mortem de- posito pastoraii onere monasticam in cœnobio. Victormo vitam iterum esse amplexum. Ut ve-’ ro quæ sit nostra sententia depromamus, manifestum nobis videtur Rajambaldum vitam produxisse usque ad annum 1067. Ante mortem quidem statui monastico rursussese addixit, sed quo tempore, non audemus definire. In electione Bernardi II.abbatis S. Victoris an. 1065. nomen subscribens, archiepiscopum se simul & monachum dicit. Toto illo tempore aut nulla, aut certe rara Aicardi succefloris ejus memoria. Dies depositionis liajambaldi notatur XI11. Martii, in necrologio Canonicæ*.. XLIII. AICARDUS. A i cardus a Massilia cognominatus, quod foret filius Josfredi Massiliæ vicecomitis ex Ri- xendc uxore, monasticæ militiæ nomen dedit in Massiliensi S. Victoris monasterio, quod tunc sanctitate florebat. Factus archiepiscopus cesiio- ne Rajambaldi fui consanguinei, abreptus est forte a fui generis proceribus in partes Henrici imperatoris adversus ecclesiam Romanam.Qux forsan causa fuit cur Aicardi res gestæ saltem initio ejus pontificatus, silentio fuerint oppres- sæ.Nam excommunicatione dicitur multatus, tum ab Alexandro II. tum a Greg. VII. ejus successore. Conjicimus etiam Rajambaudum jussum fuisse regimen ecclesiæ Arelatensis re- sumere ; in veteribus enim monumentis ipsius tanquam archiepiscopi mentio sit usque ad annum 1067. Anno tamen circiter 1066. A icar- dus ecclesiam B. Mariæ de Ratis prius datam vel redditam ecclesiæ SS. Stepham & Trophi- mi > cessit Montis majoris monasterio & abbati Willelmo, consentientibus Rajambaldo præ- posto, Bertranno sacrista, Pontio decano, aliis- que canonicis, sub certis conditionibus, quas 4 D. Claudius Esticnnot hoc instrumentum ex MS. codice bibliothecae Cluniae, descriptum inferuit tomo VI. fragmentorum historicorum, ubi pag. >78. lcgicur, dUcirnu lantinrii. E L A T E N S I S. fje leges in hoc Rajambaldo præposito. Cum Aicardo Arelatensi archiepiscopo convenit Rai— ( mundus comes, scilicet ei restituit ecclesiam sanctæ Paschæ cum omnibus ad eandem ecclesiam pertinentibus, excepto quod dedit ad faciendum claustrum de castro Bellauro. Simili modo reddit totum honorem, qui est in Argen- tia ad ecclesiam S. Trophimi pertinentem, si- cut unquam melius habuit RaimbalduS archiepiscopus, tertiam partem de villa, quæ dicitur Furchas, & medietatem in castro Albaroni, quam Raimbaldus archiepiscopus habuit ; & de leyda navigiorum & navium, quæ montatto vocatur, quam Bertrannus comes habet apud Arelatem, si ipse habere poterit, medietatem donat, & reddit Aicardo archiepiscopo. Hæc autem convenientia facta est circa an. 1070. Non immemor monasterii S. VictoriS, in quo educatus suerat, dedit Bernardo abbati, & monachis aquæductum quemdam cum omnibus fontibus ad eum pertinentibus, Joffredo patre & fex fratribus Iuis, Joffredo, Hugone, Raimundo, Pontio, Fulcone, Petro ad idem donum cum ipso consentientibus. Charta data est anno 1079. Idem cum Bertranno comite , reddidit Deo, & SS. Stephano ac Trophimo, ’canonicisque in eorum ecclesia in commune viventibus, pontem piscatorium, piscatorias de
? Mite, stagnum &c. quæ usiirparat Pontius de offis. Litteræ carent notis chronologicis. Aicardum tanquam invasorem sedis Arela* tensis depositum legimus in concilio, quod anno 1080. Hugo Dienlis episcopus legatus sanctæ sedis celebravit apud Avenionem, cujus in locum tunc electus est Gibelinus, ex chron. Vir- dun. Hugonis Flaviniacensis. Jam vero prius depositione multatus fuerat ; nam Gregorius VI Lcalendis Martii anni 1079. scripsit ad Are- latenses, eos objurgans, quod ecclesiam suam tandiu pastore deititutam paterentur ; monuit- que missum a se Vapincensem episcopum, de cujus consilio vult ut alium antistitem eligant, vel promittant se in pontisicem suscepturos quemcumque ipse ad eos mittere vellet. Itaque Hugo Diensis judicium jam a Gregorio papa prosatum in concilio confirmari curavit, & inde- {secti Aicardi locum eligi archiepiscopum. Mors lujus præsulis notatur anno Iopo. diciturque sepultuS in cathedrali ecclesia. XLIV. GIBELINUS. g Gibelinus * electus auctoritate legati sedis apo. stolicæ, facile consirmationem suam obtinuit a papa, sed adeptum eum esse possesiionem archi- episcopatus Arelatensis ante mortem Aicardi, auctoritate procerum & principum Provinciæ freti non credimus. Certe nihil occurrit de eo ante annum 1094. quo multa contulit in gratiam canonicorum Avenionensium, qui intra claustrum sine proprio vivebant, ut patet ex ipsius charta edita in episcopis Avenionensi- bus. Eo vero tempore Gibelinus hanc administrabat ecclesiam, forte jure metropolitani, m Polycarpus de ! a Riviere tom. 1. annal. Aycn. MSS. p. 646. autumat eum cffc, qui diplomati Raimundi comitis Tolosæ pro monasterio S. Andrcx Avcuion. anni J088. legitur subscnptue GUtlinus faStbiMH. J57 ECCLESIA AI sede tunc vacante, vel siimmi pontificis man— j dato. Anno circiter 1096. Ricnardo abbati & monachis Massiliensibus, campum apud Taras- concm dedit, ad construendam ecclesiam, quod donum confirmavit anno indicato Urbanus papa 11. Eodem anno Urbanum papam 11. in sua urbe excepit. Idem anno 1100. approbavit donationem ecclesiæ & villæ sancti Remigii, &c. abbati & monachis sancti Remigii Kemensis, factæ ab Arberto episcopo Avenionensi. Anno 1101. subscripsit cnartæ qua Pontius Barba- strensis epiPcopus, ecclesia siia recens ab infidelium tyrannide liberata armis Sancii regis, j tradidit in eleemosynam Richardo abbati S. V ictoris Massil. & monachis omnes ecclesias in castro Alvalat, salva obedientia & reverentia episcopali, anno incarnationis m c 1. ind.ix. VI11. cal. Februarii, in urbe Barbastrensi, regnante Petro Sancii inPampelone & Aragone, firmante Pontio urbis episcopo, Stephano Oscensi, & Gibelino Arelatensi archiepiscopo. Anno sequenti, regnante Ludovico cal. Aprilis monasterium sancti Romani de Aculesii juxta Belli- cadrumunivit Psalmod. asceterio, ubi tunc abbas erat Fulco, consentientibus… Raimundo decano, Guxaldo Martini capite scholarum &c. Anno 1105. Raimundus sancti Ægidii comes ei restituit terram de Argentia, litteris datis hoc anno indictione n 11. mense Januario, quas edidimus in instrumentis. Anno 1106. ipse& Arelatensis ecclesiæ canonici, laudaverunt Guil- lelmo abbati Montis-Majoris, lsoardo priori & monachis, ecclesias sancti Romani, & lanctæ Mariæ in valle Morarii, cum decimis, oblationibus, &c. retento modico censu. Electionem Berengarii in episcopum Arausicanum factam anno 1107. confirmavit. Paulo post legatus mittitur Jerosolymam a Paschali papa II. ad sedan- dos motus occasione Ebremari patriarchæ or— j tos. Eoque per concilium episcoporum regni Jerosolymitani deposito, ipse Gibelinus electus est in ejus locum, vir senior & grandævus, ut ait Guillelmus Tyri archiepiscopus in historia belli sacri. Papa hanc electionem consirmante, Gibelinus scnpsit ad suffraganeos metropolis Arelatensis, & ad omnem clerum ac populum. Epistolam refert Honoratus Bouche, cujus tantum pauca hæc describam : De ce tero, fratres, de ordinatione vestra ecclesta cogitate, & episcopum vobis, fecundum Deum eligite. Et st hactenus pastorem tam nobilis ecclesta qualem deceret, non habuit, modo talis eligatur, in quo per Dei gra- tiam, totum impleatur quod desuit. Multa vobis fcribere difposueram, fed cogitanti mihi de vestra amicitia, magis flere libet quam aliquid dicere. Dum * enim ad memoriam reduco quantam dilectionem erga me habuistis, quam patienter hominem nullius utilitatis sustinuistis, nulla temporalium rerum delectatione possum gaudere •, fed multotiens mihi lacrima mea panis die ac nocte ; nec mirum quiastc manifestum est, ncc pretio, nec precibus me dilexistis, st fola nobilitate qua in vobis & moribus, & genere, & in me benignitas vestra semper apparuit, & nobilitas vestra fe celare non potuit. Nunc itaque, dilectissimi, folita dilectione vos deprecor, ut mei memoriam habe a- E L ATEN S I S. SJ8 tis, quatenus ille qui vestris orationibus fuit in via ductor, stt modo vestris prcdbus adjutor meus, stt in fine sufceptor meus, qui est in omni tempore Deus meus. Paschalis papa scripsit quoque ad clerum & plebem Arelatensem, in hæc verba : Pro negotiis & fcandalis, qua insserosolymitana ecclesta fuerant, venerabilem fratrem nostrum Gibelinum, quondam ecclesta vestra antistitem, ad partes illas cum nostra legatione direximus. Cujus nimirum perfona ita in omnibus placuit, quod cum clerus & populus ejusdem ecclesta, unanimi voto, coma munique destdcrio, in patrem fibi & pastorem elegerint. Nos enim, quoniam diu episcopali regimine fuerant destituti, electionem ipssam assertione nostra firmavimus. Vestram itaque dilectionem litteris prassentibus pramonemus & hortamur in Domino, ut & vos canonicum pastorem vobis eligere properetis. Nec vobis grave, durum & vehementius videatur. Illum enim tanto ardore Jtrossoly- mitanassusscepit ecclesta, quod eum, etst nos omnino velimus, vobis reddere nullo modo possimus. Dat. Laterani rt. nonasjanuarii. Obiit Gibelinus anno mcxI *. circa mensem Decembrem, teste Guillelmo Tyrensu De Gibelini fuccessore in Arelatensi cathedra difficile est aliquid certi statuere. Saxius ait Arbertum seu Aripertum Avenionenscm episcopum satis notum, qui nominatur in inscriptione epistolæ Gibelini ad suffraganeos, &c. ru : sse assumtum ad hano sedem. Nostri Sam- marthani, qui inficiantur Aripertum Arelati sedisse post Gibelinum, fateri tamen videntur ita legi in libro obligationum Vaticani ; quod negat & pernegat Suaresius, qui de ecclesia Avenionensi ejusque præfulibus doctiflime scripsit. Aliunde Arbertum perseverasse in sede Avenionensi, usque ad annum 1118. pene per- si.iadent tabulæ Montis-Majoris, de quibus lo- quemur in Avenionensibus episcopis. Itaque conjicimus Aripertum electum quidem fuisse ad Arelatensem archiepiscopatum, sed mini.nc consensisse. XLV. GUARINUS. Hunc archiepiscopum excepisse Gibelinum in sede archiepiscopali eruimus ex chronico sancti Victoris Mafliliensis, quod publica luce donavit Philippus Labbe e Soc. Jesii, tom. I. biblior. manuscriptæp. 34.0. itaque ibi legitur : mcuI. obiit abbas Radulsus…… post ipsum factus fuit abbas B. Garinus. Rexit abbatiam annos fex ; postea ( scilicet anno MCIx.) factus fuit architpijco- pus Arelatensts. Disiimulare non possumus Guarinum hunc incognitum esse domino le Fornier : viro docto & religioso sancti Victoris Mafliliensis ascetæ, qui diligenter scrutatus est tabularium Victo- rinum, in quo minime reperitur chronicon Lab- beanum. Hinc de hoc Guarino archiepiscopo dubitabundi loquimur. « Attamen rir clariff. dom. Raibaud a quo dofta, observatio- ncs in plurimos Provinciæ episcopos præsertim in Arelatenses accepimus, testatur a sc visas litteras datas anno mi. quibus stc subfcnpfit epissiop » $ ald Ononftoltf fccltsw pro apostiolic* scdg Ic&AtHi. XLVI. M ECCLESIA ’ XLVI. RAIMUNDUsI. 1 . Sedit ille archiepiscopus post Guarinum, annoque MCXIII. litigabat cum Petro de Lam- besco ; sed lis tandem composita est, & pactis inter ipsos initis interfuit Berengarius Vasionen- sis episcopus, de quo inferius agemus. XLVII. AT T o. Atto ab antiqua vicecomitum B i terrendum 5 » rosapia originem ducens, jam erat archiepi- copus Arelatensis anno 1115. quo 11. nonas Octobris adfuit dedicationi ecclesiæ S. Mariæ de Caflano diœcesu Biterrensis, ex tabulis ejusdem ecclesiæ. Eodem circiter tempore memoratur in notitia cujusdam placiti cum Adalber- to > Willelmo & Raimundo Isnardi, pro dominio de Mesencs, testibus viris nobilissimis, Raimundo de Baucio, & Gaufrido de Porcel- leto. Anno 1117. testis & mediaror legitur in transactione inter Richardum Narbonensem archiepiscopum, & Hugonem abbatem sancti Pauli. Anno 1118. coram ipso facta est compo- sitio inter Maflilienses clericos & siincti Victoris monachos. Anno 1119. convenit ad synodum Tolosiinam idibusJulii, ubi in gratiam monachorum Casæ— Dei dsceptavit coramCal- listo papa II. pro ecclesia beatæ Mariæ de Gor-, diano, quam restituere coactus est Pontio ab bati Anianecsu Eodem anno lv. nonas Augusti præsens fuit ceflioniecclesiæ deOviliano.fac- tæ Richardo Nartxmensi archiep scopo, a Raimundo Berengario, qui illam injuste poffidebat. Anno 1120. vn. cal. Maii, signo fui nominis roboravit donationem ab R. Narbonensi archi- episcopo factam sancto Paulo Narbon. Eidem & ecclesiæ Arelatensi Bertrandus de S. Aman- tio ac Eelieldis dederunt hereditariam portionem quam habebant in territorio Anianæ, & in sancto Sisinnio, ut patet ex charta Arelatensis basilicæ 1126. Raimundo decano Arelatensi, j aliisque testibus subscriptis. Adhas.sse dicitur is præsiil Henrico imperatori excommunicato. Ejus autem mortis annus ignoratur. Sed m ne- crologio sancti Ægidii legitur ; VI u. idus No- vemb. obiitAtto archiepiscopus Anlatensis. Consentit catalogus archiepiscoporum tempore Petri cardinalisFuxensis factus. XLVIII.BbRNARDUS I. Bernardus, quem aiunt legatum fuisse apostolicæ siedis, allato necrologii Tnsosanimanu- scripti tvstimonio, conscendit cathedram Are- latensem saltem an. 1129. quo videlicet tem— j pore ecclesiam sancti Thomæ Hospiralariis Je- rosolymitanis concessit, sub annuo quodam reditu, communi consilio canonicorum, scilicet Raimundi decani, &c. Inlitteris autem suis At- tonem antecessorem suum nominat. Sub hujus archipræsiilis administratione Arelatenses rei nauticæ peritiffimi commemorantur apud Zuritam in indice rerum Arragonicarum. Eidem Bernardo sacramentale exhibuit Ermen- sendis, pro castro sancti A mantii A relate, mense Februario, ix. cal. Martii 1131. præsente Raimundo de Baucio, ut est in bbro authentico. Tomus l. UE L A TE N S 1 S. Ssl. A Anno sequenti Raimundus Gaufredi de Massilia juravit domino Bernardo archicpiscopo vitam & membra, & cafiella, & villas, &c. Vivere desiit anno 1133. ex Saxio ; fed vir doctus dominus Raibaud vidit in libris capituli tum Viridi, tum Rubro litteraS Raimundi Isnardi.uxo « rssque ejus Garsendis, datas mense Octobri anni Mcxxxvn. quibus in hujus archiepiscopi manibus invadiant condaminam de Mesencs. ln veteri necrologio sancti Ægidii legitur : VI. nonas Martsi obiit Bernardus episcopus Arelatensts. XLIX. GUILLELMUS I. Ex sitcra Montis-rivi * eremo ( quæ Cartu- sianorum est asi : eterium in diœcesi Massiliensi) 3 Guillelmus assumtus est ad regendam Arelaten- sem metropolim ; quem etiam legimus legationis apostolicæ officio functum sub annum 12. In- nocentii papæ II. Anno 1139. approbavit com- positionem factam a Guidone cardinali. apostolicæ quoque sedis legato, inter Stephanum abbatem Caiæ-Dei, & A demarum sancti Tiberii, pro nonnullis ecclesiis. Querelam inter canonicos Arelarenses & monachos Masiilienses, pro ecclesiis sanctorum Honorati, Romani, Petri de Fayrabregol ; & Casarii de Villa- nova, composuit prasentibus Bernardo Arau- sicensi episcopo, & Arna’do sacrista, necnon ’ Ugone Amello decano, anno 1141. die nona Nov. Ad eum & ad tres alios antistites, Ebre- dunensem, Vapincensem & Diensem, PetniS venerabilis abbas Cluniacensis misit epistolam s in qua contra Petrobusiianos pugnat : Ipuimiam, inquit, in partibus veslris, aut circa easdemfluita tlla & impia haresis….. multos interfecit. L. RAIMUNDUS II. Raimundus de Monte-rotundo natus in diœcesi Ncmauscnsi, puer oblatus est a patre in Ne- mausensi ecclesia, ubi adolevit & ad maniram pervenit ætatcm ; ut etiam judicatus sit dignuS episcopalibus insuiis. Itaque e canonico Creatur l Agathensis episcopus ; qua ex ecclesia migravit ad Arelatensem thronum. Hæc nos docet Petrus venerabilis abbas Cluniaci ad Eugenium papam scribens, occasione litis inter epilcopum Nemausensem & abbatem Casæ-Dei, pro sancti Baudilii monasterio ; cujus causæ cognitionem summus pontifex Raimundo commiserat, alte> ri partium adto suspecto, ut pene idem Jit hoc imponi Arelatenji (præsuli) quod esset fi imponeretur episcopo Nemausensi, inquit Petrus abbas ; quia videlicet, Raimundus archiepiscopus natus in dioec.fi Nemausensi, a patre puer oblatus fuerat Nemausensi ecclesiæ, ubi nutritus canonicus evaserat, indeque ascenderat ad sedes Agathensem & Arelatensem, cui jam an. 1142. praerat, exPeireskio. Et quidem hoc anno dedit ad feudum Petro de Lambesco Verneyram & Valonium j & ipse Petrus, Ugo, Willelmus Raimundi, & Bertrandus de LambePco dimiserunt huic archiepiscopo omne jus & dominium quod habebant in castro de Salone > ex chartul. archiepiscopi Arelatensis. Transegit cum Ildefonso comite de juribus ad Argentiam pertinentibus anno 1143. Litteras hujus principis ex archiepiscopali chartophylacio deseri— ( pus inter instrumenta edi curavimus. Exstat ; Nn qst ECCLESIA A vero prosesiio fidei clientelaris ejusdem Ilde— l fonsi comitis, qua nominatim Arelatensem ecclesiam, castra, posselsionesque omnes sub tutela suscepit, testibus Ugone Amelio decano, Vijlelmo de Alest, Raimundo de Baucio, & Guillelmo Porcelleti. Hom.nium eidem antistiti præstitere, Petrus dominus de Lambisco, cum filiis Poncio, Petro, Raimundo & Hugone, de juribus dominii in castris de Salone, Alr vernico & Avalone. At Raimundus Baucii dynasta cum Stephania uxore, filiorumque Rai> mundi & Hugonis asscnsu, totum honorem, ut appellant, ecclesiarum fancti Nicolai & beatæ Mariæ de Marignana canonicis Arelatensibus ] fancti Trophimi dimisit, sub restitutione cc. solidorum Melgoriensium, regnante Conrado rege 1143. ut patet ex instrumentis originalibus libri authentici. Anno 1152. Raimundus de Baucio & Ugo filius ejuS, juraverunt & promiserunt fidelitatem domno Raimundo archiepiscopo, coram multis probis viris. Cousecutus est ab Anastasio papa IV. confirmationem privilegiorum ac pos- sesiionum Arelatensis ecclesiæ, bulla data anno 1. ejuS pontisicatu$, Christi vero anno 1153. vn. cal. Januarii, indictione 11. quam inter instrumenta retulimus. Anno 1156. xv. cal. Julii dedit militibus templi Jerosolymitani ecclesiam fancti Martini de Almanara diœcesis To- lonensis, consentientibus canonicis, in manu Petri de Roveria ministri militum, retento cen- su 15. solid. Melgoriensium ; ex archiep.archiv. Transtulit Raimundus reliquiaS beati Trophimi ex basilica suburbana sancti Honorati, in urbem & in templum fancti Stephani, anno MCLII. Testis legitur in diplomate quo Kai- munduS comes Barchinonensis princeps Arra- gonum, & marchio Provinciæ, quædam prædia Cessit Guillelmo Ebredunensi archiepiscopo, pro undecies mille solidis Melgoriensibus, ut videre est in Guillelmo Ebredunensi. Obiit Raimundus an. 1160. ex Saxio & Sam- marthanis, qui exhibent hanc inscriptionem in ecclesia fancti Trophimi, ubi sepultusest, ad ejus sepulcrum politam : Decirno-Jexto kal. Maii, obiit dominus Raimundus de Monte rotundo bona memoria Arelatensis archiepiscopus, anno Dominica incarnationis m c LX. Orate pro eo. Sed legendum potius anno MCLv. facile enim fuit legere x. pro v. aut etiam forte renovatum est hujuSarchiepiscopi sepulcrum, & incaute inscul- ptum est x. pro v.Quidquid sit, constat Raimun- dum ad annum 1160. non pervenisse. Raimundus de Monte-rotundo, vel alitu cognominis, qui paulo post ipsum sedit, utilia pro consulum admmistratione, & politico urbis statu edidit decreta, quæ instrumentis adjecimiiS. LI. Silvius. Anno II56. Fridericus imperator Agnetem, (quam alii Beatricem appellant) uxorem duxit, ex Burgundiæ regum simguine genitam. Nuptias Vesontione celebratas narrat Aventi- nus, & ad eas convcnisseSilviomArelatensem archiepiscopum, Stephanum Viennensem, Hera- cliiim Lugdunensem, cum Gaiifredo Avenionensi & Odone Valentineusi episcopis. Rade- < E L A T E N S I S. jCz vicus vero lib. I. de gestis Friderici, ait Silvium Arelatensem, ceterosque antistites, per nuntios adsuisse, & fidelitatem imperatori jurasse anno 1157. Aliunde nobis innotescit Silvius, videlicet ex testimonio D. Polycaepi de la Riviere, *ascetæ Cartusiensis, & prioris Boni-passus viri erudi- tiflimi, qui in epistola 4. ad Peireskium testatur eundem Silvium Arelatensem archiepiscopum subscripsisse litteris Odonis episcopi, pro majori > ut aiunt, Cartusia datis an. 11 59. mense Septembri. Potuit autem sedere Silvius usque ad annum 1163. ante quem nihil legimus de Raimundo ejus successore. Radevicus lib. quarto de gestis Friderici imperatoris, qui Octaviano antipapæ dicto Vtctors IV patrocinabatur, adversos Alexandrum papam III.dicit archiepiscopum Arelatensem sub- lcripsisse per legatos pseudo-concilio Papiensi, anno 1160. quo Alexander papa rejectus est, & Victoris IV. electio approbata fuit ; unde sequeretur archiepiscopum hunc schismati ad- hæsisse. At Radevico minime fides adhibenda. Certe Angliærex ab eo connumeratur inter eos qui synodo Papiensi consenserunt ; cum tamen constet eum Alexandro III. addictum fuisse. Ibidem quoque accensetur archiepiscopus Tre- viren fis, his qui Octavianum sulcepere ; etsi di- scamus exEberardi Bambergensis episcopi epistola ad Eberardum Saltzburgensem archiepisc opum, Hiltinum Trevirensem minime con- sensisse cum aliis Germaniæ antistitibus, ad Victorem antipapam suscipiendum. LII. Raimundus III. RaimunduS a Bolena ecclefiam regendam suscepit anno 116). ut liquet ex transactione facta inter cives urbis Arelatensis & Judæos de 20. solidis ab ipsis solvendis, ubi legitur in sine ; Facta efi hac transactio seu compojitio in porta fancti Stephani an. Domini nostri f C. MCLxxvm. xvn. cal. sulii anno 15. archiepiscopatus Raimundi Artiat, archiepiscopi. Huic archipræ- suli lldesonsus Arragonum rex. marchio Provinciæ, castra & prædia plurima concelsit. Favit etiam Alexander papa, qui confirmavit permutationem inter eundem & monasterium Massiliense, pro ecclesia sanctæ Fidei de Va- cheriis ; legitur autem in epist. Peireskii ad D. Polycarpum, facta compositio inter Petrum Masa silicnsem episcopum & vicecomites Massiliæ ; In civitate Aquensi, in claustro canonicorum, anno ab incarnatione Domini M. c. LXV. XVI. cal. Novembris, luna xxvn. epacta VI. Alexandro papa III. Rom. eccl, prastdente, Friderico imperante, per manum Domini Raimundi II. Arelatensis archiepiscopi, & Raimundi Carpentoratensts episcopi, iis adststentibusstbijudicibus, videlicet Guillelmo Tolonenst epsscopo, Henrico Aquensi prapofito, &c. Ubi vides Raimundum fecundum appellari hunc antistitem, quamvis foret tertius. Forte Raimundi I. cujus brevis admodum suitepisco- patus, jam abolita erat memoria. Præterea moris non fuit olim ut episcopi suis in litteris notarent se esse fecundos, tertios, &c. fui nominis ; aut etiam id notaretur ab iis qui litteras illas seri- bebant & recensebant, (quamvis aliquando fa 563 ECCLESIA Al ctum esse fateamur) unde gravis oritur suspicio i de hac charta, quantum ad ultima verba ; nam forte incaute irrepsit fecundi post Raimundi. Anno MCLxvI. sopivit litem inter canonicos ecclesiæ suæ & Fredolum abbatem, monachosque Massilienses, pro variis ecdesiis rixantes, usiiS consilio & ope Gaufrcdi Avenionensisepi- sicopi, cujus compositionis instrumentum legesis in probationibus. Cum ejus consilio & voluntate Ildefonstis Arragonum rex &^ « xProvinciæ(ita lego) pactum init cum Hugone Ruthenensi comite, pro vicecomitatu deCarlades, an. 1167. Procurandæ pacis & concordiæ causa inter Massiliensem ecclesiam & Roncelini vicecomi— j tis consanguineos, non parum laboravit Raimundus archiepiscopuS anno 1170. Anno vero 1173. Guillelmus de Bello-loco nomine regis Arragonensis, oppigneravit Arelatensi ecclesiæ castrum de Aqueria, pretio duorum millium solidorum Melgorienssum ; cujus pacti ta- bulæ siint in libro quem vulgo Pane artam appellant nigram. An. 1177. inter ipsum & Raimun- dum Berengarium comitem Provinciæ fratrem Ildefonsi regis, facta est transactio pro moneta Arelatensi. Anno 1178. comitem Tolosanum in seudatarium castri de Bellicadro, Argentiæ, aliarumque toparchiarum in Occitania recepit mensie Augusto ; quo etiam anno Fridericus im—’ perator dedit ecclesiæ Arelatensi insigne privilegium quod descripsimus ex autographo. & inter instrumenta retulimus. Eodem tempore testis fuit alterius privilegii, quo Fridericus im* perator donavit Robertum episcopum & ecclesiam Diensem, cujus bullam ibidem edidimus. Eo quoque anno Ildefonsus rex Arragonum, comes Barchinonensis & marchio Provinciæ♦ huic archiepiscopo & ecclesiæ Arelatensi laudavit atque consirmavit concambium honoris de Vaqueriis, quod fecerat cum monachiS Massiliensibus, data ipsis invicem sancti Gabrie- lisecclesia. Anno 1179. menfeManio, habi— ] tum est concilium Lateranense, ad quod convenit hic archiepiscopuscum subditis sibi episcopis, Fulcone Massilænsi, Pontio Cavalicensi, Petro Avenionensi, GuiUelmo Tricastrinensi, & Petro Tolonensi. Anno 1181. XI. calendas Aprilis ecclesiæ Pancti Stephani concesiit dominium, quod acquisierat a Raimundo de Me- sencs. Eodem anno diremit controversiam inter P. abbatem Toroneti & canonicos Arelatenses. Anno 1183. Lantclmo abbatiCasæ-Dei consirmavit omnes ecclesias quæ lunt in castro Bellicadri. Hinc liquet eum a fee ulo non migrasse anno 1182. ut legitur iu vulgato indice. ] Ad Raimundum arclncpisccpum Arelatensem cellam S. Martini infra mœuia civi catis Arelatensis sibi vindicantem, scripsit Calixtus papa IL breve quod sequitur : r~"*Alixtus episcopus, servusfervorum Dei, dile- ctofratri R. Arelatenstarchiepiscopojdlutem & apostolicam benedictionem. Anianensts monasterii fratres apud Montem-pestulanum super eccle- stam sancti Martini….. prafentes tn conspectu nostro querimoniam suam exposuerunt, unde dilectioni tua perprasentia scripta pracipimus ut ju- Tomus I. E L A T E N S I S., 64 dicio Vivariensts & Magalonensts episcoporum de ecclesta eadem pradictis fratribus plenamjustitiam exequaris. Dat. Tolosa id. Julii. Post Raimundum hunc, notantur in diptychis Hugo I. Hugo II. Johannes, Bertrandus, Florentius, Raymundus, Bernardus, Bertrandus Rostagnus, Petrus, Arnaldus, Halhardus ; Mifliardus, Gistebertus, Johannes. L I I L PETRUS I. Petrus cognomento Aynardi, vel Isnardi, Arelatensis ecclesiæ canonicus, pastoralis officii periculum fecerat in ecclesia Tolonensi, creatus ibidem episcopus anno 1166*. diu antequam ad sedem Arelatensem vocaretur ; id enim contigit:tantum anno 1183. Hoc anno domnus abbas sancti Gervasii de Follis, misit Albertum priorem nepotem siium, ad Petrum archiepi- scopum, qui ei siio nomine obedientiam promitteret. Ipso sedente Urbanus III. papa ecclesiæ metropolitanæ privilegia & | sseffiones consirmavit, 11. idus Dec.anni i 186. Urbani secundo ; forte quod canonici tunc regulare institutum sisscepissent. Eodem anno hic ar- chiepiscopus Petro de Toro fabricam monetæ in civitate Arelatensi dedit ; ut ipsi & siiis liceret cudere monetam in ea civitate, nomine ecclesiæ sancti Trophimi ; tali pacto, ut defin- gulis libriS monetæ, sine omni onere & expen- sis, ecclesiæ siincti Trophimi & archiepiscopo duodecim denarios redderet ; ac decimum-ter- tium denarium ad opus altaris sancti Stephani. Unde jus cudendæ monetæ Arelatensi asseritur archipræsuli. Obitus Petri notatur anno 1190. cujus tempore canonico ; Regulares factos legimus. • LIV. UmBERTUS. Umbertus de Aquaria, quem alii Imbertum vocant, sacrista ecclesiæ Arelatensis, electus est ad pontisicatum anno 1190. quo Guillelmus Porcelleti restituit ecclesias, oblationes, mor- talagia, &c. sicque absolutionem impetravit ab lmberto archiepiscopo.PauIo post scilicet an. 1191. infesto S. Agnetisaccepit sidem cliente* larem Hugonis de Baucio, pro castro de Tren- catellis. Consecravit templum sijperius Taras- conense, in honore sanctæ Marthæ, adjuvante Rostagno Avenionensi episcopo, die 1. Junii anni j 192. uti indicant vetustiflima carmina ad latus majoris januæ saxo inscripta. Bulla Cæ> lestini III. data anno 4. ejuspontisicatus, seu Christi 1194. jussus est operam dare partheno* nis S. Cæsarii reformationi. In alia ejusiiem papæ bulla laudatur, quæ docet canonicos Regulares in ecclesia Arelatensi non ira pridem esse institutos. Umberto scripta est ista Innocentii IIL epist. libri I. ex qua conditus est ille canon cum apud sedem ; de lpoIssalibus, quo desinitur « Domnus Polycarpus Ottonem quemdam Arelatensem archiepiscopum anno 1187. qui vitam in Oriente clauserit in obstdione Acconis urbis anno 1190. in veteribus, iisque editis auctoribus quos tacet, so rcpcristc dicit iu cp. xi. ad Pcireskium. D. Raibaud vero in veteri catalogo legit Petrum isnardi mortem oppetiiste in hac obfidione die 30. Novembris anni 1189. sepultumque fuistc ibi-* <km; deinde offa ejus fuiflc txaustaja in Jcrusolcm. N n ij jt>3 ECCLESIA A ’mutum & surdum posse matrimonium contrahere. Anno Dominicæ incarnationis m. Cc » nonis Novembris > præsidente & mandante D. ’ Johanne de sancto Paulo titulo sanctæ Priscæ presoytero cardinali apostolicæ sedis legato, a D. Imberto Arelatensi archiepiscopo consecratum est templum in honorem sanctæ &glo- riosæ virginis Mariæ, & vivificæ Crucis, & omnium Sanctorum, quod construxerat Guillelmus Magalonensis episcopus, ut refert Gariel in serie episeoporum Magalonensium, ex in- scriptione veteris saxi. Eodem anno & mense litigantes abbatem & monachos Ulmeti, necnon abbatissam & moniales sancti Cæsarii, pastorali sollicitudine ad componendum adduxit. Ipse ortam litem inter se & Arbertum abbatem ac monachos sancti Gervasii de Foflis, consensit decidi ab episcopo Tolonensi & præposito Arelatensi. Mortuus anno 1202. sepultus est apud sanctum Trophimum, cum brevi hoc epitaphio : Decimo-tertio kal. Aug. obiit dominus Tmbertus de Aqueria, memoria Arelatensis archiepi- scopus, anno Dominica incarnationis M. cc. n. Orate pro eo. L V— MICHAEL. Michael de Moresio prius pr<eposituS, paulo < post susceptum regimen Arelatensis ecclesiæ, seilicet anno 1203. lancto Johanni de Matha in* stitutori ordinis sanctiffimæ Trinitatis pro re- demtione captivorum permisit habere Arelate ecclesiam & coemeterium, quibusdam pactis conditionibus, quoad decimas, oblationes, quar> tam panem mortalagiorum ; quod pactum postea confirmavit Innocentius 11.an. 1205.Mendicantium autem religiosorum nulla domus antiquior est in Provincia.Eodem anno creavit consoles, qui magna totius populi gratulatione excepti sunt.Pietate motus erga tot sanctos præsu- les& alios quorum conditorium erat basilica S. f Honorati extra muros civitatis, vetustate pene collapsa ; communi epistola episcopos comprovinciales hortatus est ad subsiaium pro ipsius restauratione suppeditandum. Anno 1204. secutus est Petrum Arragonum regem accedentem ad apofiolicam sudem, ut a Domino papa militare cingulum & regium acciperet diadema. Romæ autem quum esset Michael, id egitapud Innocentium, quod ipse testatur his verbis.— Innocentius tertius nobili viro W. Montifpesulan. Per venerabilem fratrem nofirum Arelatensum archi- episuopum ad sudem apofiolicam accedentem nobis tua humilitas supplicavit, ut filios tuos titulo le— E gitimationis decorare dignaremur, quatenus eis, quominus tibi succederent, natalium objectio non noceret supersudendum adhuc duximus petitioni pradicta ; nec ad prasunssuper tuis precibus annuendum, donec fi fieri poterit, & culpa levior, & jurifdictio liberior ofiendatur i licet persunam tuam Jpecialis dilectionis brachio amplexemur. An. 1205. habita est Arelatensis synodus, in qua Petrus de Castro-novo sedis apostolicæ legatus nonnulla statuit pro bono regimine eccle- iiæ Arelatensis, ex tabul. sancti Trophimi. An. 1206. hicarchipræsul xIv. cal. Aprilis, excipit Raimundum Tolosæ comitem & marchionem R E L A T E N S I S. 366 I Provinciæ clientelæ obsequium ofierentem.An. 1208. Sacristana dominaburgi Arelatensis, & condomina loci deMoresio, al.deMoligesio, monialibus sancti Pauli dedit hujus loci dominium, ut ibidem cœnobium construerent i quod pium opus Michael multis beneficiis promovit, ut infra dicemus. Anno 1209. mense Septembri adfuit concilio Avenionensi coacto a legatis papæ Hugone Rejensi episcopo, & Thedisio’domini papæ notario, anno vero 1214. Monipe- liensi. Anno 1211. adfuisse memoratur senten- tiæ a Willelmo Aurasicensi episcopo & magistro Tedisio Jaouensi canonico satæ contra Tolo- j sæ comitem pro monasterio Montis-majori$, de qua inGaufridoCarpentoratensi præsule. Verum silencio præteriri non debet insigne præ ceteris privilegium, quod Michaeli & ecclesiæ Arelatensi concesse Fridericus II. Roma* norum rex editum apud Honoratum Bouche. Summa ipsius est Arelatensem sedem antiquitus a regibus & imperatoribus fuisse honoratam, quod hæc civitas sit tanquam caput Provinciæ, ledesque principalis tum imperii, tum imperatoris. Idcirco archiepiscopo confirmat regalia omnia diœcesis & ipsius civitatis s in ea plenam jurisdictionem in creandis consulibus, telonea, pedatica, justitias, Judæos, cordam, quintale, pharnarium, monetam, portus, montationes & redditus navium, stagna, lacus, paludes, flumina, pascua de Lapidoso* agro, &c. Confirmat etiam dominium de Trencatellis, quartam partem de Fosso, castrum de Salone, de Alver- nico, castrum de Avalone, castrum S. Amantii, &c. abbatiam S. Gervasii, &c. Testes sunt Fre- dericus Trevirensis, Amedeus Bisontinensis archiepiscopi, Conradus Constantiensis, Henricus Argentinensis episcopi, Walterius Basi- leensis electus, Gaufridus T ricastrinensis episcopus. Recognovit Conradus Spirensis & Meten- sis episcopus imperialis aulæ cancellarius, vice domini Umberti Viennensis archiepiscopi, totius regni Burgundiæ archicancellarii. Actum anno Dohi.mccxh. regnante Frider ico II. Romanorum rege & Siciliæ anno 2.apud Basileam vuI. cal. Decembris, indict. m. Appensum est sigillum aureum diplomati quod asservatur in archivo ecclesiæ Arelatensis. Anno 1214. celeberrimus tot rebusadversus ] Albigenses gestis Simon comes Montis-fortiS a nostro Michacle in feudum recepit castrum Belliquadri cum Argentia, &c. cujus infeuda* tionis autographum asservatur in albo codice, pergameno archiepisc. Arelatensis. Illud porro exhibemus inter instrumenta. Diem suumobiit ’ Michael xn4. cal. Augusti anni 1217. &exta— j bulis testamenti sepultus est ante altare B. Mariæ majoris ecclesiæ. LVI. HUgo I. Hunc episcopum nostro ævo incognitum debemus diligentiæ doctiflimi dom. Raybaud jam sæpius a nobis laudati, qui eruit eum ex veteri 4 Gariel pro Thedisuo habet Milonem DIl. pnesulibus Maga- loncnsibu9. b In schedis ab illustristlmo Francisco de Mailly archiepiscopo Arelatensi, nunc Rcmcnst nobis communicatis, legitur.* destrn^ scxlo M. Au^Jiiœ S67 ECCLESIA A — catalogo confecto tempore cardinata de Fuxo archiepiscopi, in quo legitur : Michael de Moresto obsit XII. calendas Augusti MCCxvn. &sepultus est in Arelatenst ecclesta. Hugoobiit anno Dom. MCCXVII. Iv. calend. Septembris. Hugo Beroardi obiit XIV. cal. Decembris anno Domini Mccxxxii. Ex his habemus unum archiepiscopum nomine HugonemanteHugonem Beroardi, qui pro primo hujus nominis archipræsule huc usque est habitus. At cum inter diem 21. Julii, & 29. Augusti, breve admodum fluxerit tempus, vix possumus nobis persuadere sufliciens fuisse temporis spatium ad ejus electionem & consecrat io> nem. Hinc non mirum si de eo in chartis nulla fiat mentio. Attamen pro vero antistite ipsum fuisse habitum inde demonstratur, quod Hugo Beroardi fuerit appellatus Hugo II. quod probatur 1°. ex quodam instrumento magni prioratus S.Ægidii ordinis S. Johannis Jerosol. in quo legitur : Act. an. MCCXVIH. XIV. cal. Decembris coram domino X. Arelatenstprapostto vicem Hugonis H. archiepiscopi obtinente, cum esset abjens, & coram R. Stephano tunc temporis consule. A| pensumest huic instrumento sigillum, m quo legitur i S. H U G O N I S S CDI ARELATE N. ARCHiEPiscoH. 2*. ex charta in archivo regio Aquensi asservata, de quodam judicio ( lato mensi : Martio an. mccx. a Michaele de Moresio archiepiscopo, inter Hugonem de Baucio, & Guillelmum de Aquariis (d Aiguieres) cui Hugonis II. archiepiscopi Arelatensis notarius, nomine Petrus de Juncariis testatur se apposuisse sigillum plumbeum hujus antistitis ; ad consirmandam sententiam illam MicbaeliS de Moresio ; quod factum est IV. idus Julii anno MCCXXII. LVII. H U g o II. Hugo Beroardi consecratus est arcbiepisco- pus ab Honorio papa III. an. 1217. Illum fuisse f civem Arelatensem conjicimus ; nam quidam primus consul hujus urbis cognominatus Beroardi anno 1236. præstitit fidelitatis sacramentum Johanni de Baucio archiepiscopo. Præpositus erat Massiliensis, quando accersitus est ad ecclesiam Arelatensem administrandam. Assensum præbuit anno 1219. cuidam permutationi factæ a Stephano Podii-rotundi abbate. Eodem anno rv. nonas Aprilis ab Hugone de Baucio Masti- liæ vicecomite recepit homagium pro castro de Trencatellis. Anno 1221. IV. cal. Februarii, donationem ecclesiæ S. Marcellini diœcesis Aptensis factam Monti-majori ab A. archidiacono Arelatensi approbavit & ratam habuit. I Hic archiprasul suppresso decanatu in æde metropolitana, instituit archidiaconatum ; sed quo anno minime novimus. An. 1224. habitum est concilium Monlpeliense, cujus legatus fuit ad curiam Romanam noster Hugo, ex chronico Alberici. Forte ab Honorio papa tunc impetravit bullam qua archiepiscopo & capitulo Arelatensi inhibuit ne castrum Salonis distrahere, permutare, vel quoquo modo alienare præsumerent ; nam data est IV. nonas Januarii, pontificatus Honorii anno nono, qui respondet R E L A T E N S I S. j6. A anno 1224. incarnationis. Anno 1225. conces. sit holpitium in urbe Arelate patribuS Cister- ciensibus Sinanquæ, & abbati Petro, charta data xvn. cal. Junii, quam vide in abbatibus Si- nanquæ. Anno 1226. facta fuit pax inter domi* num archiepilcopum & Guillelmum de More » riis, arbitris hinc inde electis Guillelmo de Pen- naforti, & Berengario de Moreriis m. nonaS Maii, regnante domno Friderico Romanorum imperatore, & domno Dragoneto, potestate Arelatensi existente. Anno 1127. Raimundus Berengarius comes & marchio Provinciæ, & comes Forcalquerii, dedit ecclesiæ Arelatensi, & per eam Hugoni archiepiscopo decimas de tota i condamina quæ dicitur Massiliensis, &c. uti legitur in litteris hujus principis editis inter probationes, erutis ex veteribus documentis capel- læPalatinæ S. Mauricii nunc dirutæ. An. 1129. facta simt pacta pacis inter urbem Massiliam & Hugonetum de Baucio, ejusque uxorem Baral- lam ac filios ; in quam pacificationem se se in- terposiiit Hugo arcbiepiscopus, cum eplscopia Masiiliensi & Tolonensi. Anno 1230. Romæ morabatur ubi Iv. idus Maii adfuit benedictioni Ademari abbatis Castrensis. Redierat nonis Octobris ejusdem anni ; quo scilicet tempore, accepta potestate ab imperatore, coegit Hu- ’ gonem ae Baucio ad restituendum Monu-majo- ri prædium quoddam. An. 1231. fratribus Præ- dicatoribus conventus in urbe fundatur XIII. cal.Jul.aPetroArmantio.Chartam ea de re edendam putavimus in instrum. Obitus Hugonis notatur in codice Arelatensi & in necrosogio Forojuliensi die 18. Novembris anni 1232. sepulturaque donatus est ad S. T rophimi. LVII I. JOHANNES III. Johannes de Baucio, alias Baucianus, ex archidiacono Masiiliensi, anno 1223. factus est 1 Tolonensis episcopus, e qua fede tandem ad 1 Arelatensem pervenit anno 1232. Anno 1233. cal. Februarii permisit ut fratres Minores apud Sallonem monasterium ædisicarent, certis legibus in libro authentico expreflis ; licentia ea de re data, edita tom. III. analectorum Ma- billonii, inscripta est : Fratri Bonaventura ministro ordinis suatrum Mi sorum, quos laudat Johannes non mediocriter. In siia urbe celebravit concilium provinciale, ad resarciendam sta- biliendamque ecclesiasticam disciplinam ; quod j legitur in appendice ad tom. XI. conciliorum. 1 Alterum habuit anno 1236. tertio idus Novem— 1 bris ; necnon Insiilanum anno 1251. die Martis post festum exaltationis simctæ Crucis. Quod fpectat ad res temporales, anno 1234. IV. iduS Augusti Bertrandus & Rainaudus Porcelleti, Johanni sidem juraverunt, pro tenementisin « Cravo& piscariis fancti Genesii. Item VI. idus i Octobris Raimundus Porcelletus transegit cum eodem, pro pedagi is incolarum de Sallone, Rai- mundo comite pactum confirmante, apud Aque- riam in claustro siinctæ Mariæ. Guillelmus de Baucio e princip bus Arausicæ recognovit quoque huic archiepiscopo, tanquam homoligius, feudum piscariarum de ponte siincti Genesii an. 1236. VIII. CaL Octobris. In instrumentis d©> Nnlij jt, ECCLESIA Al dimus horni nium ipsi præstitum a Barrali de £ Baucio anno 1238. Ipse Raimundus Berenga- rius marchio & comes Provinciæ, uti & Forcalquerii, qui an. 1234. archiepiscopoassignarat omnes redditus bajuliæ Altavezii pro 50. mar- chis sterlingorum, anno Mccxxxrx*. cal. Aug. sidem huic promisit archiepiscopo, descnsionem, protectionem, juriumque conservationem, nec- non capitulo Arelatensi. Anno 1240. VI1. cal. April. ipsi facramentale fecitBertrandus Brunus electus judex & vicarius Arelaten. pro exstirpatione Valdcnsium, ac observatione consolatus, societatisque cum Massiliensibus & Avenionen- sibus. Eodem anno, suo & ecclesiæ Arelatensis ] nomine promisit Salonensibus se nunquam pas- surum, ut castrum Salonis e sua manu ad aliam transiret ; Salonenses quoque viciflim idem polliciti simt. Primus ei locus datur inter testes in tabuliS matrimonialibiiS Raimundi comitis To losæ cum Sancia filia Berengarii comitis Provinciæ an. 1241. quo etiam tempore ortam con- troversiam inter priorem & monachos Bellica- dri, ac vicarium, clericosque super oblationum perceptione, diremit suo judicio, in quo Johannes de Baucio eppellatur. Eidem Raimundus comes Tololæ & marchio Provinciæ recognoscit castrum Bellicadri anno 1241. mense Maio. Composiiit litem inter comitem Provinciæ & abbatem Montis-majoris. In dss- sidio pro juribus civitatis Raimundus Berenga- rius comes Provinciæ archiepiscopi partes ad- versiis Arelatenses amplexus est, suadente fortasse Gregorio papa IX. qui eidem principi in mandatis dedit, ut pro eodem archipræsule staret contra Guillelmum de Sabrano Forcalquerii comitem a fex annis interdicto subjectum, 2uod castrum Pertusii invasisset. Anno 1245. iarolus frater Pancti Ludovici regis Franciæ, ducta in uxorem Beatrice filia & unica herede Raimundi Berengarii comitis Provinciæ & ] Forcalquerii, omnibus ejus ditionibus potitus est : qui urbem Arclatensem pro libera civitate se se habentem sub dominio archiepiscopi, jugo suo subdere constituit. Ipsi vero Johannes barchiepiscopus homagium professus est anno 1250. IV. cal. Novembris, & anno 1254. cal. ejusdem mensiS ; ultimi formulam damus inter instrumenta. Memoratur in tabulario sancti Pauli’ Narbonensis v. idus Maii anni I25S. Eodem fere tempore, id est cal. Maii anni 1258. subscri* ptus legiuir in quodam instrumento pro hospi- talariis sancti Jonannis Jerosolymitani, ubi legitur Johannes Dei gratia sanctæ Arelattnsts tccle-. stæ archiepiscopus.AppenCum estsigillum cereum, quod una ex parte continet verba supra expressa : • Prius legebatur 1138. cal* Augusti, quod cmendanmus cx schedis illustristimi archiepiscopi. b Ægrc tulerunt quod archiepiscopus Carolo faVcret, Albertus de Ltvania potestas ( podefitr) & alii cives qui in communi con- filio decernunt, qMod nnlltos de Aroltttt fit nusui loqui cum domino nrchioptscopoArthttnfi, nec in hospitiumsuum intrtre, ntc tinliquod firvitium vtl fu a fnmilid fncoro ; ntc vtnint t vtl dtt, suu mMtntt aliquid ti, fint mnndnto domini potefintii & fipumAniornm, & torum qui tlc&i sunt dandttm confilium domino poteftnti. Atium anno MccxLviiii. 1 v. cnl.Septcmbris. r J. archiepiscopus Arelatensis, G. Narbonenst archiepiscopo impedire jubet quominus Aymericus de Robiano capitulum fan&i Pauli perturbet, in quod præter abbatis & canonicorum voluntatem aisumi volebat v. idus Maii 1158. cx tabui. S. Pauli Narboncnfis. . E L A T EN S I S. 370 Johannes, &c. In aversa parte legitur : Sigillum S. Trophimi JesuChristi dijcipuli ; ex epistola^ ( Polycarpi de la Riviere ad Peireskium. Necro- logium S.Andreæ secus Avenionem assignat pro die obitus ejus IX. cal. Decembris. Quædam statuta edidit in synodo Insulana suædiœcesis anno 1251. consentientibus R. Ca- vellicensi, B. Massiliensi, G. Carpentoratensi, B. Tricastrino, R. Tolonensi, P. Auraicensi episcopis, Zoen Avenionensi, & S. Vasionensi episcopis se excusantibus, an. mccLI. die Martispost festum exaltationis sanctæ CruciS. Gravissimas litesJohannes habuit cum capitulo quod excommunicavit anno 1246. sed eas compo* fuit Petrus Albanensis episcopus, & sanctæ sedi ? legatus. LIX. BERTRANDUS L Bertrandus a sancto Martino excepit Baral- lum dominum de Baucio ad præstandum ho- minium pro castro de Trencatellis, anno 1258. IV. nonas Decembris, vel potius anno 1259. vix enim potuit esse archiepiscopus Iv.nonas Decembris anni 1258. cum ejus decessor obierit tantum nono cal. Decembris hujus ipsius anni. Raram habuit cum suo capitulo conventionem quamdam factam, Guidonc Aniciensi episcopo mediatore, inter sanctum Ludovicum regem & Guillelmum archidiaconum Arelatensem, ratione castri ac ditionis Bellicadri, quæ a Simone Montis-fortis comite ad regem transie- rant ; ubi observatione dignum est regem ad centum librarum annui reditus censum Te obligasse, homagii loco, quod nemini reges faciunt. Cautum est tamen in ea conventione, quod si quandoque ab alio quam a rege poflideretur illa toparchia, dominus illius aa fidem clientarem archiepiscopoArelatensi jurandam teneretur. I d actum est mense Octobri anni 1259. & ratum ) habetur XI1. cal. Decemb. ejusdem anni. Eum obiisseanno 1260*. communis fert opinio ; con* tra vero schedæ illustrissimi archiepiseopi jam sæpius a nobis laudatæ, exhibent judicium ab electis judicibus seu arbitris latum anno 1262. x. cal. Maii inter Bertrandum archiepiscopum & Barrallum de Baucio. Sed aliunde gravis oritur difficultas ex tempore quo ejus successor Florentius sedere cœpit. LX. FLORENTIUS. Florentius sive Florentinus non immerito legitur impositus Arelatensi Cathedræ an. 1160. quo i videlicet suæ provinciæ synodo præfuit apud Arelatem habitæ. Neque irrepsit error in annorum notatione. Nam in præsatione inducun. tur adversarii contra quos patres concilii pugnant, ita ratiocinantes : totum hoc spatium Ja- bentis sectili dividitur in tria tempora, quorum fecundum spectat ad silium ; & duravit, inquiunt, annis MCCLx. ergo tunc annus 1260. currebat. Huic itaque publico testimonio fidem adhibere coacti, credimus Bertrandum archiep. an. saltem 1260. ex hac vita migrasse, sussectum- queei fuisseFlorentium.Nefdmusautemqui factum sit, ut ab Acconensi eccl, tranflatus fuerit, ut dicitur, ad Arelatensem. Iu hoc Arelatensi J7, ECCLESIA ? concilio anni 1260. a quo suum auspicatuS est, pontificatum, curavit decerni sexto canone ut S. Trophimi festum solemniter celebraretur per totam provinciam cum officio de apostolis. Anno 1263. die v. Februarii Raimundus dominus de Monre-draconis hominium exhibuit novo archipræsuli, adstante Arausicensi episcopo ; anno vero 1266. Bertrandus de Baucio. Paulo post excellit e vita FlorentiuS, cusos mors in necrologio S. Andreæ Avenionensis si- gnatur 111. cal. Junii. LXI. BeRTRRNDusII. Bertrandus de S. Martino ex præposito eccle* siæ Arelatensis, factus Forojuliensis episcopus, j ut volunt Peireskius & Antnelmius, & ex hac sede transtatus ad metropolitanam Arelaten- sem ; jam sedebat anno 1266. v. non. Martii. Et quidem in chedis Peireskii legimus chartam compositionis Factam fuisse inter hunc Bertrandum, & Raimundum de PorceUet datam anno 1267. v.cal. Maii, præsentibus B. præposito, Hu. sacrista, B. præcentore ; ac eodem anno IV. cal. Junii consinnatam ab Alasasia relicta dicti Raimundi, iisdem testibus. An. 1270. celebravit concilium apud Avenionem idibus Julii. Anno eodem, noniS Aprilis, confirmavit auctoritate metropoli tani divisionem duodecim ( præbendarum capituli Tolonensis factam a GaL tero episcopo. Legitur ad cardinalitiam dignitatem promotus a Gregorio papa X. Notat quidem Odori- cus Rainaldus promotionem cardinalium primo pontificatus hujus papæ anno factam, re- fertque Ptolomæi Lucenlis ea de re testimonium. Sed neuter nomina cardinalium tunc promotorum prodit, praeterquam Petri a Ta- rantasia, e Prædicatorum assumti familia, & S. Bonaventuræ de ordine fratrum Minorum. At aliunde certa habemus argumenta, infra exhibenda, ex quibus consicitur Bertrandum nostrum fuisse creatum cardinalem & epi- scopum Sabinensem anno 1273. cui succelsit tunc in sede Arelatensi Bernardus cognomento de Languisel. Saxius inter Bertrandum a S. Martino & Bemardum inseruit quemdam Bertrandum Ma- leferratum. Sed luce clarius constat Bemardum nullo modo subrogatum esse Bertrando II. Saxium forsan seseuit, quod in nonnullis scrip- tis olim Bertrandus a S. Martino per aliquod dicterium fuerit cognominatus Maleferratus. Et vero PeireskiuSchartamanni 1273. mense Januario se legisse dicit, in qua BernarduS nuncupatur electus Arelatensis, etsi aliunde Bertrandum asserat cum titulo electi Sabinen* siS nomen ac dignitatem Arelatensu archiepi- scopi ibidem retinuisse. E vivis excesiit anno clrciter 1277. v. cal. Aprilis, qua diesic habet necrologium Andao* nense ; Depofitio domni Bertrandi de S. Martino, cardinalis episcopi Sabinensis monachi noslri, pro quo fiat ficut pro abbatt. Forsitan junior vitam monasticam in hoc S. Andreæ monasterio erat amplexus, aut propter singularcm erga huius loci monachos assectum petierat inscribi fratrum catalogo. RELATENSIS. LXII. BERNARDUS II. Bernardus de Languisello ex gente Nemau— * sensi fratres habuit Andream & Bertrandum’ episcopos A venionensem & Nemausensem, quorum patruus erat Nemausensis præpositus. Ipso Bernardus fuerat archidiaconus Lauracensis in ecclesia Tolosana. Renuntiatus est archiepiscopus post assumtionem Bertrandi ad episcopatum Sabmensem, & cardinalitiam dignitatem. Cum esset controversia inter Carolum I. regem Siciliæ, comitem Provinciæ, & Robertum Ave- nionenscm episeopum, pro castro de Novis, ad illam dirimendam compromiserunt in Bertrandum, quondam Arelatensem electum Sabinensem, & Vicedominum quondam Aquensem, electum episcopum Prænestinum. Actum Florentia, die xn. Junii, anno 1273. Sententia præsiilum illorum, qua desinierunt castrum de NoviS poffideri debere ab episoo- Po & ecclesia Avenionensi s ed sub dominio rovinciæ comitis, data est anno Domini 1274. indict. 11. pontificatus domini Gregorii papæ decimi anno 111. mensie Aprilis diexxv. Ad majus istius instrumenti robur, mensu Maii sequen- tis die quinta, venerabilis pater B, ( Bernardus) sola Dei miseratione Arelatensis ecclesia archiepisc opus, attendens utilitatem ecclesia Avenionensis procuratam esse in compofitione pradicta, certifi- catus de eadem, omnia & fingula laudavit & confirmavit, & figillum suum apponi mandavit. Actum Lugduni, &c. Subjiciuntur subscriptio- nes hoc modo &ordine : t S. VICEDNIDEI GRATIA fcPI. PNESTINI. f S. BERTRAND. DEI GRATIA EPISCOPI SABINENSIS. > t S. BERNARDI SCE ARELATENSIS ECCLE ARCHIEPI. f. S. ROB^TI DEI GRATIA EPI. AVENIONENSIS. Hic legis simul nomina Bertrandi olim archiepiscopi Arelatensu, tuncepiscepi Sabinen- sis, & Bernardi eju$ successoris in metropoli Arelatensi. Charta est authentica, a qua pendent adhuc sigilla quatuor. Bemardum præsuisse concilio Arelatensi anni 1275. vix duoitare licet j certe præsuitanno . 1279. lynodo Avenionensi. Brevi tempore quo ’sedit, Bertrandum Balcii dominum filium Bar- ralis restituere coegit Nionis, Mirabellii & V in- si)brii castra, quæ minime consentiente capitulo Bertrandus primus archiepiscopus Bar- rali cesserat iniquis conditionibus. Sed Bertran- dus ejus filius se vassallum ecclesiæ professus est pro dictis castris ; recognovitque publico instrumento ecclesiam Arelatensem habere in his locis majus dominium. Factus est episco-
? us cardinalis Portuensis anno 1281. a Martino V. Bernardi PortuensiS episcopi meminit hic papa scribens ad Carolum principem Salernitanum ; quem cardinalem Venetias msserat ad , j ECCLESIA AR galeat sim triremes conducendas. 1 Quæ gesserit Bernardus ut episcopus Por- tuensis, prostiqui non est nostri instituti. Cia- coniuseum mortuum dicit anno 1290. profer- turque in testimonium inscriptio sepulcralis quæ legitur in ecclesia S. Francisci Urbis-ve- teris, ubi jacere dicitur hic cardinalis sub tumulo marmoreo ejus effigie & insignibus spectabili. E contrario Frssonius Galliæ Purpuratæ lib. 2. scribit Bernardum anno 1294. testamentum condidisse Guillelmo & Petro notariis illud excipientibus, quo siuæ quondam ecclesiæ Arelatensi reliquit quamplurimos redditus satello] construendo dicandos. LXIII. BERTRANDUS. III. Bertrandus Amalricus canonicus Remensis Martini IV. capellanus, eligitur a capitulo an. 1281. in locum alterius Bertrandi Johannis canonici Agathensis, causarum auditoris in camera apoltolica, qui libere suæ electioni renuntiavit, ut habetur m registro Vaticani episu 98. data Urbe-veteri xm. cal. Februarii annoI. pontificatus Martini, teste Ughello in episcopis Portuensibus. Anno 1282. concilium provinciæ siiæ celebravit, apud Avenionem : mortuus est anno 1286. ex instrumento electionis ejus suc-( cessoris. LXIV. B. RoSTAGNUS II. RostagnuS de Capra in loco Provinciæ djcto Graus natus, ex canonico Arelatensi factus est archiepiscopus anno 1286. sede per Bertrandi mortem vacante, ut docet instrumentum ejus electionis in archivis capituli asservatum. Anno 1288. concilium provinciale celebravit apud In- siilam villam Vindasdni comitatus diœcesis Cavallicensis. Quinto idus Octobris ejustiem vel sijperioris anni Bertrandus de Baucio comes Avellini, homagium ei exhibuit pro castro de Trencatellis, quod idem Rostagnus comparavit anno 1300. die 13. Augusti. Fuit Rostagnus pietate insignis, cujus tamen electionem minus gratam fuisse Honorio papæ IV. legimus ; quamvis postea pallium ei miserit. Bonisacio vero VIII. fuit acceptiffimus, qui eum legatum misit in Hispaniam citeriorem cum Guillelmo de Mandagoto Ebredunensi archiepiscopo. Ad cælestem patriam evolavit x cal. Aug. anni 1303. ut legitur in breviario Arelatensi : sepultus est in sacello Laurentiano ecclesiæ S. Trophimi. L X V. PETRUS II. Petrus de Ferrariis Petro domino de Ferrariis ex Gauzide baronis deMiramont filia natus, Petri Lectorensis episcopi frater, decanus Ani- ciensis & Ausdensis, demumque Noviomensis episcopus, atque cancellarius Caroli II. Siculorum regis, Provinciæ comitis.mortuo Rostagno electus est a capitulo unanimi canonicorum omnium consensii : ut ex ipsi) ejusdem electionis instrumento constat, quodsubjiciendum putamus : Notum fit omnibus… quod vacante Arelatenst ecclesta per mortem recolenda memoria domni Ro- iLATENSIS. 574 stagni Arclatensis archiepiscopi, vocatis qui fuerant vocandi, & prafentibus, prafixo ••. placuit omnibus & stngulis per formam fcrutinii, vacanti ecclesta providere ; factoque scrutinio, juxta concilii generalis formam, ac eo publicato, & collatione habita diligenti, repertum est omnes & stngu- los de capitulo, in D. Petrum Dei gratia Novio- mensem episcopum, vota sua unanimiter direxisse, virum utique providum, discretum, litterarum scientia, pro moribus ac virtuosts actibus merito commendandum, in pontificali dignitate constitutum, ac de legitimo matrimonio procreatum, in fpiritualibus & temporalibus circumfpectum. Idcirco ego B. praposttus, vice mea & collegarum feu foetorum meorum… & totius capituli, ac omnium, & stngulorum jus in ipsa electione, postulatione feu provistone habentium, &potestate mihi a toto capitulo tradita & concessa, pradictum dom. Petrum Noviomensem episcopum, invocata S.fpiritus gratia postulo in archiepiscopum & pastorem ecclesta Arclatensis. Actum &c. Deinde ego pradictus praposttus clero & populo pradictam postulationem publtcavi, perfonam postulatam multipliciter commendando, die xxnI. Augusti, anno MCCCIII. Petrus Pedem adiit anno 1304. quo memoratur in tabulis Montis-majoris, ; in Bertrando abbate. Oppidum Salonii ingressus pompa S0- lemni, quinque millia solidorum civibus aimisit, quemadmodum referunt veteres membranæ Arelatenses. Cum esset juris peritiffimus, regno Siciliæ Provinciæque utiliflimas constitutiones condidit. E vivis exemtus est anno 1308. al. 1307. die 8. Novembris. LXVI. ARNALDUS. Arnaldus de Falqueriis, sive FaugeriiS quem alii nuncupant de Faltuerio, & de Fal- tineriis, prius prarpositus ecclesiæ Arelatensu, ut docet epistola Clementis papæ V. ad Philippum Pulcrum sicripta xv. cal. Decembris, ejus pontificatus anno 3. Ex qua etiam discimus ip- sum ad hunc regem missum fuisse, pro quibusdam arduis & occultis negotiis. Roberti Siciliæ regis & Provinciæ comitis favore ar- chiepiscopatum Arelatensem consecutus est, anno 1308. anno vero 1310. dedit Roberto comiti Provinciæ ducentas libras resortiacorum pro sumtibus belli adversiis Pedemontanos. Robertus vero confessus est pecuniam hanc gratuito ab archiepiscopo fuisse collatam. Eodem anno Arnaldus a Clemente papa V. creatur cardinalis die 19. Decembris, & paulo post episcopus Sabinensis. Eum fuisse papæ camerarium asserunt Onuphrius Panvinus, Cia- conius, Frisonius &c. quod negat Stephanus Ba- lusius ; sed hæc controversia levioris est momenti, quam ut ipsi immoremur. Nec magis ad nostrum pertinet institutum expendere utrum cardinalis hic legatione functus pro Clemente papa V. in Italia, coronam imposueritHenrico VII. imperatori in basilica Lateranen- si, m. calendas Julii anni 1511. Anno 1313. Clemens V. ei commisit cognitionem & in- quisitionem criminum, de quibus infamabantur Templarii ; anno vero I3i7.dieI2, Septcmb. obiit j7j ECCLESIA A obiit, juxta Contelorium libro solutionum, cui assentit Baluzius. LXVII. GALHARDUS I. Galhardus frater Amaldi de Falgueriis, ei stifficitur anno 1311. mense Februario, ex libro obligationum. Optime vero probat Baluzius in notis jam laudatis ad vitas paparum Aven. falli Saxium, qui unicum Galhardum Facit ex duobus, quorum prior erat frater Arnaldi, alter ex alio genere, ut ostendit diversum cognomen-. Tabularium Arelatense exhibet plurima instrumenta, ex quibus liquet Galhardum jam obtinuisse sedem Arelat. diu ante annum 1313. quæ sunt tabulæ venditionis an. 1311. die 7. April. & die 20. Aprilis ejtssdem annixonsir. matio privilegiorum ab Henrico VII. imperatore an. 1312. item duo alia ejusdem imperatoris diplomata hujus anni. Ex tabulario Montis-maj. Raimundus d Coirano Arelatensis archidia- conus, GaiUardi Arelatensis arcbiepiscopi in remotis agentis, una cum Guillelmo de Auria- co canonico & officiali, ac Vitali Seguini Ca- vellic. canonico generalis vicarius, Aicardum Boncosium ad perpetuam, ut aiunt, ecclesiæ S ; Isidoriapud Arelatem vicariam, juxta Bertrandi abbatis Montis-majoris preces admisit xxvt. April. an. incarn.Dominicæ Mcccxm-Tran- siit a metropoli Arelatensi, ad ecclesiam Engo- lismensem, retento usu pallii, ex litteris Johannis XXII. qui eum eximitajurisdictione archiepiscopi Burdigalensis, ut ostendemus in Engo- listnensibus episcopis. LXVII I. GALHARDUS II. Galhardum hunc archiepiscopum a superiore discernimus, tum ob diversa cognomina, tum quia eo tempore, quo prior cathedram Arelaten- sem obtinuit, alter, scilicet Galhardus Sau- mate, aut apud Regensem urbem, aut Maga- lonæ Iedebat, unde non est transiatus ad se- dem metropolitanam Arelatensem ante annum , 1317. Certe bulla Johannis papæ XXII. qua transfertur de sede Magalonensi ad Arelaten* sem, data est anno 2. ejus pontificatus, sexto idus Febr. quam aliquando daturi sumus in > Magalonen. episcopis. Anno 1321. cum Ci- sterciensibus disceptavit pro abbatia B. Mariæ de Ulmeto, vel de Silva regali, ut ex tabulis Authentici archiepiscopalis rubei docet Gues- nayus in Caffiano illustrato. Eo sedente Robertus rex Jerusalem & Siciliæ, Provinciæcomes, Arelatensis dominus, sœdera suis ab an* tecessoribus sancita cumarchiepiscopis, confirmavit, quæ leguntur in chartophylacioarchiepi- scopali : at apud Robertum Galhardus conquestus est, quod monetam sua auctoritate ar* chiepiscopali fabricaram in castro Montis-dra- conis, rex non p teretur Avenione in commercio admitti. Ooiit anno 1323. aut 1324. ex schedis Caroli Gaignon civis Arelatensis nobis commodatis ab illustrisiimo archiepiscopo Fran- cisco de Mailly tunc Arelatensi, nunc Remo* rum archiepiscopo. LXIX. GUASBERTUS. Gualbertus de Valle, papæ camerariuS oriun- Tomtts I. R. E LATENS IS. j76 dus ex villa S. Petri de Donzaco apud Cadur- cos, saltem anno 1324. gregi Arelatensi datus est pastorpost occupatam aliquot annis Masii- liensem sedem ; etenim JohannesXXII. m. idus Aprilis, fui pontisicatus anno IX. qmanno incarnationis 1324. respondet, scripsit ad hunc archiepiscopum ut cognosceret de electione Berengariæ de Corvo, in abbatissam monasterii S. Claræ Avenionensis, post obitum Alasiæ de Salvano : ex I. tom. secretorum ann. 9. & 101 num. 141. An. 1326. die 18. Junii præfuit concilio San- Ruffensi prope Avenionem an. 10. pontificatuS Johannis XXII. quo metropolitani & episcopi trium provinciarum convenerunt, ad plurima decreta facienda, quæ edidit Petrus Gaflendus, ad calcem notitiæ ecclesiæ Diniensis. An. 1328. die 20. Maii Avenione fecit examen judiciale Francisci Veneti asseclæ Marsilii de Tadua, cujus instrumentum edidit V. C. Baluzius tomo I. Miscellaneorum. Anno 1333. die 15. Decembris adfuit Adhemaro Masiiliensi episcopo, apud Avenionem decumbenti, & testamentum facienti, ex authentico. Quod lpectat ad restem* E orales ; anno 1324. die 6. mensu Apri- s eidem clientelam exhibuit Guillelmus de , Monte-olivo : & mensu Julii die 27. Renatus ’de Sabrano pro Monte-draconis : dieque 27 ; Septemb. dominus de Villa-nova. Alia lunt in Arelatensis eccl, tabulis documenta annorum 1325. 8. Novembris, 1326. die 30. Junii, 1327. die 2. Decembris, I328. die 28. Februarii, & die 14. Martii. In arch. Corbeiensi notatur annis 1330. & 1333. Idem Galbertus Arelat. archiepiscopus domini papæ camerarius, recognolcit se a Guillelmo Fiscann. abbate mille sserenos auri accepisse pro complemento tam fui quam prædecessoris fui communium servitiorum, in quibus erat cameræ apostolicæ obligatus, A ve- j nione die 4. mensu Aprilis an. Dom. 1339— ind. vn. pontisicatus Benedicti papæ XII. anno 5 ; ex charta Fiscann. Fundavit pius antistes sacellum omnium sanctorum in ecclesia cathedra- li, & capsam ad conservandas honorifice fancti Trophimi, aliorumque sanctorum reliquias fabricari curavit. In academia Tolosana fundum pro victu cultuque juniorum clericorum, qui certo numero instituerentur, reliquit. Docu- n enta plurima ecclesiæ probant, ejus administrationem attigisse annum 1341. Postea factuS est archiepiscopus Narbonensis. L X X. JOHANNES IV. Cognomento Bauzianus* ex Saxio, nepos Benedicti papæ XII. ab ipso, non Favore (desuis enim exaltandis nullatenus curavit, ut legitur in prima ejus vita) sed pro vitæ & doctrinæ merito, succe ssodatus est Gualberto, assum- tus ex aliquo ordine religioso, forte Cistercien- si, an. 1341. die 17. Septembris. Sane die 6. Februarii an. 134.1.habetur consensos datus ab archiepiscopo Johanne, a Raimundo deMoreriis præposito, & ab abbate Montis-majoris, pro componendis disiidiis, ut docent nobis suppe- ditatæ schedæ, in quibus assgnatur liber privilegiorum, n. 39. in quo hæc reperire liceat. Gle- O o J77 ecclesia a mentem papam VI. Avenioni invisit, & suæec— 1 clesiæ privilegia concessa a siimmis pontificibus renovari curavit. Primum lapidem ecclesiæ S. Laurentii Salonensis posuit anno 1344* Naturæ debitum solvit anno 1347. ex Saxio ; sed non ante octavum Junii diem, nam hac ipsa die composuit’litem cum senescallo Provinciæ, ex jam indicatis schedis. Alii ex veteri elenchoejuS obitum affignant VI11. cal. Dec. an. 1348. LXXI. STEPHANUS I. Stephano Aldebrando facilis fuit aditus ad ecdesiasticas dignitates, quod fuisset ClementiS papæ VI. camerariuS & thesaurariuS. Hinc postquam episcopatum Casinensem in Italia ruisset adeptus, episcopatu S.Pontii Tomeriarum donatus est ; indeque migravit ad archiepiscopa- tum Arelatensem. ld factum esse anno 1349. probat bulla Innocentii papæ VI. data VI1. idus Januarii, anno4 primo ejus pontisicatus. Inde transiit ad sedem Tolosanam anno 1350. LXXII. STEPHANUS II. Stephanus de Gardia ex nobili familia dominorum de Saignes in Cadurcis, ut nonnulli volunt, vel Lemovix patria Tutelensis, utisentit Steph. Baluzius in notis ad vitas paparum Aven. cum foret ClementiS papæ VI. affinis, creatur Arelatensis archiepiscopus post transtationem alterius Stephani ad cathedram Tososanam.De illo meminerunt veteres tabulæ anni 1350. quo verisimile est eum sedere coepisse. Legatione sedis apostolicæ defunctus dicitur in Longobar- dia * & Romandiola *. Salonis adCravum plebem rebellem, interdicto multavit. Juscuden- dæ monetæ, in principatu Montis-draconis recuperavit, ex documentis anni 1351. die 8. Maii, & anni 1356. Januarii die 20. De ejus cardina- litia dignitate merito ambigitur. Morte sublatus 1359.14. cal. Junii, sepelitur in ecclesia S. Trophimi, infra sacellum sitcristiæ anterioris. LXXIII. GUILLELMUS II. Guillelmus de Gardia Bernardi domini de Pelissane fratris, Stephani de Gardia filius, patruo succeffit in architpiscopatu an. 1360. cum prius esset Braccarensis arehiepiscopus, ut patet cx epistola Innocentii VI. ad Petrum regem Portugalliæ scripta m. idus Julii an. 1361. seu an. 9. ejus pontihc. Has autem innocentii epistolas scriptas an. 9. ejus pontificatus ex codice Divionenii siimtas penes nos habemus. Aliunde constat ex 1. vita Clementis VI. Guillelmum de Gardia consanguineum hujus papæ, fuisse ar- chiepilcopum Braccarensem, &.ab ipso missum Neapolim, ubi coronavit Ludovicum regem Siciliæ & Apuliæ. Hic arehiepiscopus præfuit concilio provinciali apud Aptam, anno 1^65. & Carolo IV. imperatori coronam imposuit in ecclesia Arelatensi die Mercurii post festum Pentecostes ejusdem anni, præsentibus Sabaudiæ & Borbo- nii ducibus ; qua de rc vide Baluz. in notis ad vit. pap. Aven. c. 985. sed insimulatusperduellionis, bonorum ablatione mulctatur a Raimundo de Agouto Provinciæ senescallo 1367. qui castrum 4 Compo(itionis instrumentum exstat inter imperialia priyikgia num. 13. b Vide notas Baluzii ad rst. pap. Aven. coi. 988. & scq. l £ L A T ENSIS. 578 de Trincatallia dirui juflit ; adverfus quem & poema composuit Bertrandus de AUamano, hac ætate celebris poeta ; plures enim tunc poctæ floruere in variis Provinciæ partibus. Saxius tamen, &post eum Baluzius, dubia esse putant quæ de proditione Guillelmi ac perduellione adversos Johannam reginam narrat Nostradamus, & de bonis ejus sub manu regia positis : Cw/ ?.r enim, inquit Baluzius, reginam ante & pofi fictam proditionem illum fibt beneficiis devinxisse. Idem Baluzius satyram Bertrandi Allamanonis ait in contrarium sensum interpretandam esse, hoc est potius in laudem quam in vituperium. Jsujs enim, inquit, tam perditus, tam malus episcopus esse potefi, ut de eo dici vel scribi possent, qua poeta tlle scribit de Guillelmo. Utrum autem hæc Balo* 2. ii ratio convincat, lectoris relinquimus judicio. Refert Ciaconius Guillelmum ex prelbytero cardinali tituli S. Stephani in Montc-cœlio, ab Urbano VI. creatum fuisse cpiscopum Tuscu- lanum anno 1388. Ughellus ltaliæ sacræ tomo I. in serie episeoporum Tusoulanorum nusquam eum purpura ornatum fuisse contendit, sed patriarcham Jerosolymitanum crea* tum, & Hydruntinæ ecclesiæ administratorem fato ceflisie anno 1392. AlienuS valde est ab utraque sententia Saxius, qui vultGuillelmum e vita disceffisse anno 1371. Verum tardiuS mortuum eum esse probant tum sententia inter illum & Montis-draconis dominos sata anno 1373. tum acta ecclesiæ Massiliensis, ubi legitur Guillelmum jure metropolitano visitasse diœce- sim Massiljensem anno 1374. & die 4. mensis Martii rata habuisse quædam hujus ecclesiæ statuta. Putat Baluzius eum exstinctum esse hoc anno, circa mensem Maium. Scriptor hist. ecclesiæ Tricastinensis refert Ademarum Adhe- mari epiicopumTricastrinenscm creatum anno 1378. testem subscripsisse Guillelmi testamento ; unde consequens foret hunc archipræsulem non obiisie ante annum hunc. Eodem anno quo Guillelmus factus est episcopus, scilicet 1360. mense Junio, Arelatenses metu hostium destruxerunt monasterium sanctæ Claræ seu S. Mariæ de Rocqueta, consentiente Catharina Reguleria abbatissa ; & receptæ sunt moniales intra civitatem ab Imberto de La- mano & Jacobo d’Avarron consulibus, & aliis ejusdem urbis civibus. LXXIV. PETRUS III. Petrus deCrossoLemovicensis, frater Johannis cardinalis Lemovicum episcopi, monachus S.Martialis Lemovicensis, postea Trenorchien- sis * abbas, primum episcopus sancti Papilli creatus est, postea Biturigum archipræsul ; tandem- que Arelatensis, annofaltem 1375. ut probatur ex quodam instrumento • hujus anni, in quo 4 Schedae jam laudat* exhibent prrterea composttionem fcu transactioncm factam dic 16 Septembris an. 137V. inter Petrum archiepiscopum & Salonis oppidanos, confirmatam a capitulo. Ibidem fit mentio hominii debiti Petro archiepiscopo.ad quod teneri confcisa est uior Bertrandi Motet Arelatensis die 19.Junii an. Item die9.Novembris ejusdem anni Raimundus de Por- celleto ejusque frater fidem dientarem praestant Petro archiepi- scopo. Eodem Petro archiepiscopo & cardinali sodente an. 137$. menso Octobri, facrista Arelatensis ecclesiæ ar capitulum, in jus vocarunt coiam officiali mag. Petrum de Hispania vicarium perpetuum eccleHz Salonis. Lrgo ante 1376. scdcbat apud Arc- laccm. ECCLESIA A , referuntur acta quorum testis Fuit Petrus Are* i latensis archiepiscopuS. Hoc instrumentum edidit BaluziuS in probationibus historiæ domus Arverniæ. In eo vero nori appellatur cardinalis, sed papæ camerarius. Purpuram enim non accepit nili a Clemente VII. electo in nanam contra Urbanum VI. anno 1378. cujus eleaio- ni adfuit & patrocinatus est. Hinc m nostrutri Petrum vehementer invehitor Urbanus papa in sententia lata contra Clementem, alias Robertum Genevensem, ejusque asseclas ; ubi Petrum olim archiepiscopum A relatappellat iniquitatis alumnum ; qui cum esset camerarius noster, inquit, diabolsco spiritu instigatus dudum de urbe I pradicta, ubi nobiscum erat, absque licentia nostra quast furtive rece/stt, & de camera nostra quam- plurima jocalia l& alias res, & bona magni va- loris & pretiofa ad nos & ad Romanam ecclesiam pertinentia fecum asportavit, & ad dictam civitatem Anagninam conferentse, cumprafatis fceleratis viris Roberto, &c. Cum legis hic Petrum olim archiepiscopum * cave credas ipsum tunc mortuum fuisse, sed ita loquitur Urbanus papa, quia eum depositione multarat : ceterum diu adhuc vixit, ut ex his 3uæ supersunt dicenda palam siet. Anno 1381. . Trophimi reliquias theca inclusit argentea. Eodem anno Avenioni inaugurationi Ludo— ( vici Neapolitani regis adfuit. Denique in tabulis prioratuS S. Porciani, quem obtinuit post Johannem de Cros episcopum Lemovicensem, & cardinalem fratrem suum, & post Hugonem de Cros, occurrit anno 1386. In testamento suo quod condidit die 27. Februarii anno 1388. legitur : Et inquocumquulocosepeliamur> volumus sepeliri, ut monachus cum stamina, & cum arca, & uno panno nigro super dictam arcam, & quod in dicto panno stt desuper una crux de panno n^ei.Mortuus est anno 1388. xvI.Calend. Decembris, humo tectus in ecclesia S. Martialis Avenionensis, ubi collegium pro monachis Be-1 nedictinis fundarat, quod etiamnum floret sub monachisCluniacensibus arctioris observantiæ. In eadem quoque urbe legitur fundasse xenodochium’, & Arelate sacellum sub S. Martialis patrociuio. Ipsius monumento, quod in præsata S. Martialis apud Avenionem ecclesia conspi- cuum est, appositum legitur in ære incisum breve hoc & modestum epitaphium : Hic jacet bona memoria reverendissimus in Christo pater dominus Petrus de Crofo, oriundus de Cal- ma-forti Lemovicensts diocests, decretorum doctors qui primo fuit monachus S. Martialis Lemovicen— j sts ordinis S. Benedicti, & inde praposttus de Rossaco 1 dictorum ordinis & diocests, postmodum cellerarius ecclesta Tutellensts, & post prior de Volta ordinis Cluniacensts sancti Flori diocests, & deinde abbas regalis monasterii Trenorchiensts Cabillonensts diocests > & post episcopus sancts Papuli. Postmodum archiepiscopus Bituricensts, & existente anhiepi- fcopo suit jactus camanus domini nostri papa per fancta memoria dominum Gregorium papam XI. & deinde archiepiscopus Arelatensis s & de ecclesta Arelatenst & camartatu pradictis suit assumtus in tituli SS. Nerei & Achillei presbyterum cardinalem, qui sanitate fungens hic suam elegit fepul- RELATENSIS. jSo k’turam. Orate Deum pro anima ipstus universt & stnguli huc convenientes suum tumulum inspecturi. " LXXV. Fk ANCISCUS. Francsscus de Con2ie, nobili stirpe editus in pago Belicensi (le Bugey) parentibus Petro domino de Conziaco, & Anceliza de VerboS, ad dignitates ecclesiasticaS virtute duce ascendin Fuit autem legatus Avenionensis, vicecanceU larius apostolicus, & papæ camerarius, Gratia » Dopolitanus episcopus:denique archipræsul Arelatensis anno 1388. die 31. Januariiæx obligationum libro; & forte antea:quippe anno eodem die 27. Octobria dedit Aymerico abbati Moiffiacensi apocham • de 5. florenis auri persolutis. Anno sequenti die 15. Augdsti Guillel- mo de sancto Claro canonico Albiensi mandat ut in exsecutionem testamenti Hugonis Pele- grini canonici AlbiensiS summam 800. librarum auri duabus siliabus Bernardi Pelegrini do- micelli diœcesis Cadurcensis, nepotis prædicti Hugonis solvat. Eodem anno absolvit ab excommunicatione Adeodatum abbatem Bonæ^ vallis, qua videlicet percussus fuerat, quod 22. florenos pendere cameræ apostolicæ distulisset. Datæ autem sunt ei induciæ usque ad festum S. Johannis-Baptistæ anni 1389. Arelate ædes archicpiscopalcs ædificavit, antequam inde migraret ; factus est enim postea Tolosanus, & Narbonensis archiepiscopus, ut suo dicemuS loco. Sub Benedicto autem tertio-decimo legatione in Hispaniam functus est ad regem Arra* goriiæ, iterumque ad Sigismundum imper. pro Constantiensi concilio, atque a Martino V. legatus Avenionensis declaratur, demumque decessit 1431. Decemb. 31. LXXV I. RAIMUNDUS IV. Nihil de illo archiepiscopo scimus, nisi quod litteræ Bonisacii papæ IX. nos docent seriptæ ad Angelum tituli sancti Laurentii in Damaso cardinalem apostolicæ sedis legatum; scilicet * Raimundum Arelatensem archiepiscopum veneno Ladisiaum Siciliæ regem tentasse. Quapropter traditus est in carcerem ab hoc cardi « nali legato. Jusiit autem papa, ut Raimundum degrassatum, uti loquitur, seculari curiæ traderet puniendum. Datæ sunt litteræ pontisiciæ II. idus Martii, primo ejus pontisicatus anno, feu anno Christi Ij89.desinente. Ignoratur hic archiepiscopus ab his, qui nomenclaturas nrchi- episcoporum A relatenlium ediden nt:unde sus- pjcamur tunc duos fuisse titulo saltem archi- episcopos Arelatenses, unum qui sub obedientia paparum Avenionensium archiepiscopatu potiebatur; alterum quem papa in Italia sedenS crearat, qui nihil præter tituiutn habebat. LX.XVII. JOHANNES V. Johannes de Rupe-cavardi (quæ gens in Pictonibus æque antiquissima & nobilifsima)prius fuit S. Pontii Tomeriensis episcopus, postea Bi- turicensis archiepiscopus, quam sedem obtinebat adhuc anno 1389. denique Arelatensis.Plu—’ rima indicantur instrumenta, in quibuS memo— j « Francisous arckiepiscopus ^relatcnsts t & camerarius papæ Ximerico abbati Moistiac. dat apocham 5* florenorum aureorum a quorum qvatdor debebat camerx apostolicæ, & quintum dicta cametje officiariis>ratione quatuor fervidorum, 2.7. Octobr. pontiftc. Clcmcnns papæ Vll. an. ifi. cx tab. abbatm Hoiifiao, * Oo ij JSI ECCLESIA A ratur scilicet armi i$91. die 9. Jumi}anni 1595. i die 2. Decembris ; anni 1395. die 3. Aprilis ; anni 1398.die 22. Aprilis.Post conditum apudVillam » * novam secus Avenionem testamentum eodem anno 1398. obiit ibidem die I3.Septembris&se- pultus est apud Cartusianos, ex diario Bertrandi Boisset, civis Arelatensis. Vacavit sedes pluribus annis, quibus Benedictus XIII. seu Petrus de Luna potitus est hoc archiepiscopatu illum regens per varios administratores. De Johannis hujus purpura, qua donatur a nonnullis, dubitant alii & recte. LXXVIII. ARTAUDUS. Ecclesiæ Arelatensis regimen adeptus est anno 1404. desinente, nam legitur archiepiscopus die 5. Martii hujus anni, quem nunc 1405. computamus, in quodam instrumento facto in gratiam Michaelis Martin pharmacopolæ, quod vidit D. Raybaud. In tabulario Arelat. visun- tur instrumenta plurima quæ nomen ejus præ se ferunt, facta an. 1405. die 3. Septemb.die 27. Septemb. ejusdem anni, 19. Septemb. an. 1406. Denique exstat charta data in castro Salonis, die 15. Januarii anni 1408. in qua se archiepisc opum Arelatensem & principem nuncupat. Inter archiepiscopos qui miserunt ambaffiato- res aut procuratores ad concilium Pisanum, ( an. 1409. recensetur in ejuldem actis editis tomo VI. spicil. pag. 362. Cum BenedictuS XIII. in diœcesi Tolonensi partem decimarum indulsisset ac remisisset, ob damna quæ tempore schismatis sustinuerat, Artaudus bullam promulgari jussit additis suis litteris, quibuS appensum est ejus sigillum exhibens tum imagines SS. Stephani & Trophimi, tum gentilitia ejus insignia, nimirum tres cantherios, cum limbo seu tigillo trifido ; colores non apparent. Adhuc memoratur in actis publicis confectis ab Antonio Olivari notario Arelatensi, die 10. Julii an. 1410. quo obiit. LXXIX. Johannes VI. Johannes de Broniaco, quod est oppidulum prope Annecium in Sabaudia, juxta Franciscum Quercctanum, ubi ortus erat ex obscuris parentibus, Vivariensis primum episcopus, postea Ge- nevensis, anno tandem 1410. ad Arelatensem transfertur ecclesiam bulla Johannis pepæ XXIII.data vnI. caLDecembris in castro S. Petri prope Bononiam. Primum instrumentum tabularii Arelatensis, in quo occurrat nomen hujus archiepiscopi, consignatur die 23. Octobr. an. 1411.Diu antea cardinalitia purpura fuerat donatus a Clemente VII. anno videlicet 1385. mense Julio, ob singularem præsertim doctrinam. Insuper S. Romanæ ecclesiæ vicecancel- larius erat & præfati Clementis vicecamerarius, quo titulo ornatur in conditionibus induciarum initarum inter Clementem & Raimundum de Turenna anno 1390. quas idem archiepiscopus nomine papæ ratas habuit die 20. Aug. hujus anni. Vide collect. Baluz. ad vitas pap. Aven. col. 1056. Benedicto XIII. non minus quam Clementi gratus, ab eo creatur episc. Ostiensis, qui licet in schismate hanc & alias dignitates assecutus, adeo tamen pacis ecclesiæ amans fuit, l E L A T E N S I S. /8 « . ut Benedicturi hortaretur ultro se pontificatu, abdicare. Qui cum deprecanti haud adquiesce » ret, damnato schismatico, ad verum pontificem < in ltaliam Johannes profugit, Pisasque devenit, ubi concilium celebrabatur. Ibi cum cardina* latus honor iterum ei Fuisset collatus, inter ceteros patres Alexandrum V. evexit ad S. Petri sedem, a quo iterum consirmatus Ostiensis epi* scopus & cancellarius S.R.E. adfuit comitiis in quibus Johannes XXIIL creatus est pontifex ; & Constantiensi concilio, in quo Martinus V. « gente Columna salutatus est papa, cui ob excel* lentes animi dotes carisiimtiS fuit. Ratione ar- chiepiscopii litem movit contra Ludovicum Neapolitanum regem, Provinciæ comitem, propter salinas municipii trium Mariarum. Collegium Avenioni, & alterum Genevæ ampliffi- mum construxisse dicitur, & fundasse conven » tum FF. Prædicatorum Annecii. Testamento legavit bibliothecam suam Arelatensi ecclesiæ.. Migravit ad Dominum Romæ die xvI. mensia Febr.I4i6.ibiquesepultus fuit. Sed ejus corpus postquam aliquandiu Romæ jacuit, delatum est Genevam ; testamento enim facto die Ii. Augusti anni 1422. caverat, ut corpus suum, si Romæ moreretur, non ultra annum ibi jaceret, sed ad sacellum quod pro sepultura sua construxerat prope majorem ecclesiam Genevens. transferretur. Ejus viam conscripsere Ferdinand. Ughellus in episcopis Ostiensibus tom. I. Ital » sacræ, Alphonsus Ciaconius, & alii. Vicarium generalem habuit in spiritualibus & temporalibus, pro Arelat. diœcesi H ugonem episcop> Va- sionensem, utprobant litteræ, quibus illum instituit die 6.Martii an.I4I9.dauE apud Salonem. LXXX. LuDovicuj. Jam diu est quod gens Allemandorum in pago Belicensi, Delphinatu, Sabaudiaque vetultis- lima & nobilissima, Gallicanam ecclesiam illu- j stravit, suppeditatis multis antistitibus, qui eam virtutum præsertim splendore decorarunt. Sed nullus ante vel post B. Ludovicum fuit, quem præter generi ? claritudinem tot tantaque con> mendarent ; lingularis morum castimonia, pie*> tas, doctrina, dignitates, res pro ecclesia præctare feliciterque gestæ. Ludovicus natus est anno circiter 1390. parentibus Johanne Alamando domino Arbencii in pago Belicensi, acde Mongefibn, & Maria d< Castellione de Michaille, a quibus pie educatus, 1 clericali se militiæ addixit ; ac primum quidem in ecclesia Lugdunensi canonicus fuit, tum præ- centor Valentinensis, Trenorchiensis quoque abbas ; & postea episcopus Magalonensis, qua ex ecclesia migravit adArelatcnseminonantediem 10. Septemb. anni 1423* quo die se tantum præ* fatur episcopum Magalonensem, in documento quod edemus inMagalonensibus episcopis. Anno I424.die 19. Januarii electus Arelatensis appellatur tantum. In Arelat. tabul. nullum instrumentum ejus nomen præfert ante diem 6. Junii an. I425.An. 1426.nono cal. Julii cardinalis tituli S.Cæciliæ creatur a Martino papa V.An.I45o. Iv. idus Martii subscripsit quibusdam statutis ad cardinalium dignitatem spectantibus, post electionem Eugenii IV. qui etiam ea confirma j8j ECCLESIAA vit antequam coronaretur. Ludovicus fuit præ— / terea Bononiæ legatus, &apostolicus vicecame* rarius. Partes quoque egit oratoris seu legati pro Renato Siciliæ rege in synodo Basileenli, cujus nomine intercesse quominus Arragonum rex confirmationem synodi hujus consequeretur pro Siciliæ regno a papa sibi collato. lneo cœ- tu omnia gesta esse Ludovici nostri nutu, postquam disiidium patrum cum Eugenio IV. erupit in apertum scnisma, queritur Odericus Rai- naldtiS, amaris, ne dicam venenatiS verbis. At si auctor fuit eligendi Amedeum Sabaudum qui dictus est Felix V. eidem postea siiasit, imo persiiasit abdicare papatum. Interim ab Eugenio IV. contra quem sententiam exauctorationis * pronuntiarat cardinalis Arelat. die 25. Junii anni 1439. viciffim depulsiisest a sede Arelatensi qua de re idem papa scripsit tum ad Arelatensem clerum, tum ad Renatum regem Neapolitanum Provinciæ comitem. Administrandæ vero Arelatensi ecclesiæ praefectus est Rogerius Aquensis ecclesiæ præpositus, uti Rainaldus narrat. Absoluto concilio cui præsidendi provinciam dederat Felix V. Ludovico cardinali, hic Arelatem rediit, restituente ipsi honores prif- tinos Nicolao papa V. qui post schisina electus fuerat ; addita etiam apostolicæ sedis legatione in Germania inferiori, lnde reversus in diœ- cesim suam, Salonii emisit animam die 16. Septembris anni 1450. sepultusqueest magna po- ’pulorum totius Provinciæ frequentia, in ecclesia S. Trophimi cum hac insicriptione : Omniasunt tenui hominum pendentia filo, & subito casu qua valuere ruunti unde fient Deo placuit, anno milleno quater centeno cum quinque deno, luce vero fiexta, mensif Septembris decima, bona memoria reverendus in Christo pater, & dominus Ludovicus fiacro-fiancta Romana ecclejia tituli S. Caciliapresbyter cardinalis, Arelatensis vulgariter nuncupatus, jacra hujus bafilica administrator _ bene meritus, princeps vita laudabilis, & conver— 1 sationis honesta, ad majus vocatus tribunal devote viam eji universa carnis & catholica ingres- sus. Orate pro eo, ut anima ejus requiejcatin pace. Aliud epitahium damus in probat. B. Ludovicus multa pro siia ecclesia Arelatensi privilegia obtinuit a Ludovico III. rege Siciliæ, ac Provinciæ comite, cujus fuitpræ- cipuus administer. Hujus cardinalis cum laude meminerunt plurimi seriptores. Alii de eo acerbius scripsere, pœnas repetituri pro lassa S. sie- dis auctoritate & dignitate. Æquius de illo hæc habet Spondanus m continuatione annalium Baronii, ad annum 1438. Vir quidem ille, inquit, legationibus apofioUcis, aliifique rebus praclare gestis infignis, magnaque pietate, doctrina & religione ac vita austeritate conspicuus ( ut sunt plurimorum auctorum elogia, qua in unum collegerunt scriptores Amedei pacifici & Additamentorum in vitas ponti Ciaconii), fied quem live fimultas aliqua s Jeu zælus non fecundum fidentiam, & nimia credendi calumniatoribus facilitas, ab Eugenio retraxerat, & in defi- fienjione concilii Bafileensis, quod legitimum credebat, obfirmaverati pracipuum fiane illius columen, pofi abficejsum ceterorum cardinalium aliorumque R E L A T E N S I S. /84 pracipuorum antistitum. Sed schismatis hinc ex — orti culpam poenitentia ipsum diluisse intelli- gi datur, ex siincto ejus fine i quippe quem & miraculis ad ejus sepulcrum Arelate fieri solitis, utÆneas* Silvius testatur, claruisse constat ; & una cum Petro Lbxemburgio, quem æque" in schismate sub demente dicto VII sancte obiisse vidimus, postea Clemens VII. papa an. 1527. ob memoriam egregiarum utrimque virtutum, ac piorum operum, necnon miraculorum coruscationem, debito beatis cultu ac veneratione honorari conceffit, bulla data die 9. Aprilis, quam Guichenonus refert in histi Sebuf. m. parte, ubi de familiis nobilium Bu- gesii p. 5. Haud tamen propterea intendit Clemens VII. ut ait, eosdem Ludovicum & Petrum in catalogo sanctorum esse relatos, donec servatis debitis solemnitatibus ad illorum cano* nizationem deventum fuerit. Tomo IX. fragmentorum hist. D. Cl. Estiennot p. 307. ac sequentibus leguntur plurima ex v ta & miraculi* B. Ludovici Alamandi, metro & soluta oratione scripta. LXXXI. Johannes VII. Johannes Bertrando de Bella-valle barone de Precigny, Renati Siciliæ regis magno hospitii magistro, Andegavensium senefcallo, ex Johan- ’na de la Tour-Landry natus, apostolicæ sedis protonotarius, postea ecclesiæ Arelatensis administrator*, & abbas commendatarius S. Petri Montis-majoris constituitur, quæ sacerdotia possedit per annos serme quatuor, ad annum scilicet 1449. cum honoribus privatus Alamannus cardinalis domi se « contineret.Constat vero eum in pontificem Arelatensem non fuisse inauguratum. Porro ex membranis veteribus temporales ecclesiæ fuæ & abbatiæ proventus locaverat, Roberto episcopo TiberiA- densi, cui vices etiam suas in (piritualibus coni- . misit idem Johannes, ut habetur in litteris sicrip- tis Andegavi XI. die Novemb. 1446. postremo ad episcopatum Andegaverssem postulatus est ; ubi de illo agemus ; LXXXI I. PETRUS IV. Petrus de Fuxocardinalis de Fuxosenior nuncupatus, Aven. legatus, A rchembaldi Graillii vi- cecomitis Benearnii & Castillionis, ex Isabella Fuxensi, Matthæi Fuxensis comitis sorore & herede filius, Johanniscomitis Fuxensis vicecomi- tis Bearn. frater, adolescens Tolofæ optimis imbutus di fciplinis, habitum & institutum fratrunl p, M inorum, solemni profesiione in conventu Mor- lanensi Bearni tunc maxime florente vovit, ac postea dispensante pontifice, episcopus Lascur- rensis, & Convenarum ecclesiæ administrator perpetuus factus a Benedicto XIII. antipapa, creatur presoyter cardinalis tit. S. Stephani in Cœlio-monte 1399. æratis suæ vigesimo-sectin- do ; cui ab omnibus collegii sacri patribus pene <’In registro Paris. ecclefix (sol. 179.) Anno 1446. dic If. Julii nobilis magister Johannes de Bellavalle, magister in anibus, clericus t sacro-sanftæ sedis apostolicx protonotarius, administrator perpetuus archiepiscopatus Arelatensis & abbatir Montis-majoris ordinis stincti Benedicti, in provincia Provinciarumb admittirur ad canonicatum Panficnfem Jacobi de Cubri mone vacantem, arno 1441. fibi collatum a Dionyfio patriarcha Ait* tioctieno episcopo Parificnfi. Oo iij , 8 ; ECCLESIA A deserto, usque ad Constantiense concilium fa— A vit : sed hujus antipapæpertinaciæpertæsus, eo relicto ad Constantiensem synodum confugit ; quem cum tanquam legitimum cardinalem complexi fuissent concilii patres, Martini V. Colum* næ electionem fuffragiis suis juvit, sub quo pontifice legatus a latere cum ampliffima potestate in Hispaniam, ad Alfonsum regem Arragonum destinatus est, litteris datis Romæ VI. idus Januarii 1425. ad exstinctionem schismatis Pani- scolensis, quod mortuo Benedicto adhuc vigebat ; suaque prudentia Ægidium, qui se pro Cle- mente VIII. papa gerebat, insignia, nomenque pontisicis deponere coegit ; pseudo-cardi- nalibus pertinacibus amandatis in carcerem. I Rebus ad pacem ecclesiæ bene compositis, legatus Romam reversos, anno 1428. honorifice ab omnibus, ipsoque papa suscipitur. Hic autem monere debemus, cum Spondano in annalibus ecclesiasticis, repeririin Eliæ Appamien- sis historia Fuxensium comitum, eundem cardinalem mistum a Martino pontifice ad Græco- rum imperatorem. Quæ Constantinopolitana legatio pro Græcis ad ecclesiæ Romanæ communionem revocandis, data est Petro Fonsecæ cardinali.Et vero diserte in nostri Petri Fuxen- sis epitaphio, legatio Hispanica memoratur, de Constantinopolitana filetur. < Rursum Petrus de Fuxo missus est a pontifice ad Arragoniæ regem an. 1429. pro exstinguendis schilmatis quinquagenarii reliquiis ; quod præstitum est prudentia nostri legati : qui post næc Feliciter patrata, Dertusæ ex omnibus praelatis regnorum Arragoniæ, & Valentiæ, &Ca- taloniæ principatus, concilium celebravit, pro ecclesiarum illarum partium reformatione >sic- que calendis Junii ejusdem anni laboriosilsimæ legationi sinem imposuit, quam laudatissime, ut ait Spondanus, ingenti catholica ecclesta bono, regnorum ac regum Hispania commodo, aterna sui ipstus nominis gloria, atque eximia gratulatione ] pontificis & totius collegii cardinalium, orbifque univeissi exercuit. Iterum alia legatione, seilicet Avenionensi nobilitatus est 1430. v 11. id. Martii, qua usque ad obitum functus est, tanta omnium gratulatione, ut bonus legatus vulgo nominaretur. Inde ab Eugenio IV. declaratur episcopus cardinalis Albanus 1431.11. idus Martii ; .. eligitur autem antistes Arelatensis 1450. VI1. idus Octobris, uti referunt acta consistorialia Vaticani.Demum pro ecclesiæ suæ juribus tuendis, cum Renato Siciliæ rege, Provinciæ comite transegit. Palatium episcopale & castrum Salonis ædisiciis, basilicam metropolitanam sacello ornavit, Franciscanorum ecclesiæ partem erexit, & in municipio triumMariarum in Ca- mariæ insulæ finibus, eodem principe depre- cante ipsarum reliquias a terra levavit. Sed & Tolosæ ad decorem academiæ amplisiimum collegium dictum Fuxense magnis sumtibus construxit, & opimis reditibus dotavit 1457. alendis ac in bonis litteris instituendis viginti quinque inferiorum facultatum adolescentibus > lo- cupletisiima insuper addita omnium linguarum & facultatum librorum bibliotheca. Mortuus est autem Avenione hic vir magnus, de eccle- < E L A T E N S I S. sia & republica Christiana adeo bene meritus, • anno ætatis suæ 78. cardinalatuS 57. regiminis ( Arelatensis 12. Decembris, die 13. anno 1464., ut refertur ex ejui epitaphio, in ecclesia Minorum ubi humatus est : Sub hoc humili jacet loco Fr. Petrus de Fuxo » creatus cardinalis anno atatis fua vigefimorsacum do, qui in concilio Constantiensi cum cardinalibus, & in Hispania legatus fchifma delevit, &duos Hispania reges confaderavit. Tiaram B. Silvestri Lateranenst ecclesta restituit, Avenionem & diversus provincias, ut pater patria annis xxxn. rexit. Jacobi & Salome Marias alta locavit. Tandem anno m. cccc. LXIV. mensu Decembri animam coelo reddidit, quam suncta suscepitde terra Lucia, Paulipontificis maximi anno primo. De vita huius cardinalis qui pronepotem habuit alium sibi cognominem, Johannis comitis Fuxensis principis Bearnensis filium Petrum cardinalem de Fuxo juniorem, Phœbi regis Na- varræ patruum, tam Onuphrius, Ciaconius, Ughellus in episcopis Albanensibus, Spondanus in annalibus ecclesiasticis tom. II. confuli poterunt, quam ceteri alii rerum Gallicarum qui de eo fuse disseruerunt scriptores. LXXXIII. PHILIPPUS. Philippus de LevisdictuScardinalis Arelatensis, ex utraque linea paterna & materna nobilisii- mis natalibus clarus, patrem habuit Eustachium baronem deQuelus, matremAdele ; dem deCou- san filiam Guidonis, qui suitsub Carolo VI. Francorum rege præsectus • major domus re- giæ. Philippus autem primum episcopus Aga- thensu suit aliquot annis, deinde ad Auxita- nam metropolim transfertur, qua deposita dignitate ingratiam nepotiS, cedenti Petro cardinali de Fuxo, in Arelatensi archiepiscopatusuc* cessor dattiS est bulla Pii II. pontisiciS maximi in archivis ArelatensibuSasservata, ex qua hæc > descripsimus : r> Ius episcopus servus fervorum Dei, dilectis filiis populo civitatis & dioecefis Arelatensis sa- lutem & apostolicam benedictionem. Hodie venerabilem suatrem nostrum Philippum Arelatensum, tunc Auxitanum archiepiscopum, referendarium nostrum apud sudem apostolicam constitutum, a vinculo quo ecclesta Auxstana ordinis sancti Augustini, cui tunc praerat tenebatur, de fratrum nostrorum constlio, apostolica auctoritatis plenitu- , dine absolventes, ipsum ad ecclestam Arelatensum ’dicti ordinis, tunc certo modo vacantem, de pra- dictorum fratrum constlio apostolica auctoritate transtulimus, ipfumque illi prafecimus in archiepiscopum & pastorem, curam & administratio- nem ejusdem ecclesta Arelatensts fibi in spirituali- bus & temporalibus plenarie committendo, liberam stbi tribuendo licentiam ad pradictam ecclestam Arelatensum transuundifprout in nostris litteris plenius continetur, quocirca universttatem vestram rogamus, quatenus eundem Philippum archiepiscopum, tanquam patrem & pastorem animarum « Gallice dicimus, GrooA-Uiiijtro it UMtisrn iaRty, ve ! Grand-Maiscrg de Frnnce. Vide mst. gcncaV domus fr » IOA « H » UI. Grctndi Otfwrt do fnbnctœ 587 ECCLESIA A * vestrarum grato admittentes honore, exhibeatis l. eidem obedientiam & reverentiam debitas & de., votas. Datum Roma apud sanctum Petrum anno incarnationis Domini M. cccc. LXII. idibus Februariis, pontificatus nostri quinto. Exstat tomo IV. miscellaneorum viri clariss. Stephani Baluzii, Philippi nostri epistola ad capitulum Arelatensis ecclesiæ, data die 26. Martii anni 146}. qua præposito & canonicis signi- sicat suam transtationem ad hanc ecclesiam.ho- dem anno plurimi fidem ei clientarem jurarunt die 12. Oct. & 19. ejusdem mensu ; menseque Novembri die 18. &c. quorum hominiorum exceptor, vel, ut aiunt, notarius, fuit Stephanus de Langlade. Plurima alia documenta ecclesiæ Arelatensis indicata inschedis jam laudatis probant hoc anno Philippum possessionem hujus ledis adeptum fuisse. A d sacrum senatum & collegium cardinalium assumtus est a SixtopapaI V. an. quadringentesimo septuagesimo tertio supra millesimum, nonis Maii. Ne ob sijam absentiam ecclesia sua aliquid detrimenti pateretur, ejus curam & suas vices Diniensi commisit episcopo. Excessit e vivis Romæ an. 1475— ubi marmoreo in sepulcro prope fores ecclesiæ sanctæ Mariæ Majoris cum hoc epitaphio tumulatus jacet : < PHILIPPUS DE LEVIS, Tituli sanctorum Petri & Marcellini cardinalis Arelatensis, e Gallia ortus, illustris natalibus, virtute illustrior, Romanis pontificibus & Christianif- fimis Francorum regibus magno in pretio habitus, in (enatum apostoltcum probitate adscitus. Obiit ficu natali, magno sui relicto defiderio, quippe qui corperis & animi bonis praditus, sturnmaque auctoritate follens, profuit quibus potuit, obsuit nemini. Vixit annos x L. Obiit anno M. cccc. Lxxv. pridie nonas Novembris. Duo fratres jacent hic eodem claufi sepulcro, Philippus & Eustachius : pri— • mus cardinalis fuit, scd uterque archiepiscopus Arctatensis. LXXXIV. EUSTACHIUS- Eustachius de Levis abbas monasterii fancti Petri Montis-majoris, Philippi cardinalis frater, Romæ archiepiscopus Arelatensis renuntiatur a Sixto IV. sub annum I476.M0Xurbem suam solemniter ingreditur, & paulo post, scilicet die 19. Junii ejusdem anni, hominium recipit pro Monte-draconis. Nomine regis fidem clientelarem a Galeario RoboreoAgennensi episcopo recepit anno 1479. Paulo post Carolum V111. Galliarum regem Arelatem tum primum J adventantem, in basilicametropolitana suscepit. Mortuus anno 1489. voluit juxta fratrem Philippum sepeliri, & eodem claudi sepulcro, juxta quod hæc leguntur insculpta : Sedente Innocentio VIII. pontifice maximo, Eustachius, natione Gallus, nobili Levorum gente, Arelatensis archiepiscopus, hic fi tus est. O quanta suit in hoc antistite fides, pietas, religio, sancti- taszobquæ eum merito pontifex maximus intersa- cro-fanctossibi divinarum ceremoniarum antistites connumerari voluerit s qui cum fratrem Philippum S. R. E. cardinalem, qui juxta se cubat, unice di- RELATENSIS. A lexisset in vita, in morte quoque, ne tumulo illi jungeretur, mandavit. Vixit annos xi.it. Obiit u, cccc. LxxxIx. die 22. mensts Aprilis. Hoc archiepiscopo sedente Renatus rex Je- rusalem & comes Provinciæ confirmavit anno I47S. libertates S. Trophimi. LXXX V. NIco LAU S. Nicolaus Cibo abbas Montis-majoris, ex fa* milia Genuensi equestris ordinis, cujus non antiquitas modo, sed etiam claritas & lplcndor sex* centos annos funerant, Johannis-Baptistæ Cibo, qui postea fuit Innocentius papa hujus nominiS 3 VIII. consobrinus, a Cosentino archiepisco- patu ad hanc ecclesiam transfertur, bulla ejusdem papæscripta Romæ 1489. VI11. cal. Maii, cujus originale in archivo Arelatensi habetur. Statum regularem beati Augustini a Petro Ei- nardoprælule inductum, in secularem reducendum (quod factum est bulla data cal. Decembris I4S9.)& a Ludovico XII. Francorum rege privilegia urbis diplomate confirmari curavit. Falluntur qui Nicolaum nostrum cardina- litio donatum galero volunt s quamquam legamus sultanum Bajazethum rogasse Alexandrum papam VI. ut hunc honorem virtutibus hujus
- antistitis rependeret. Quod quia singulare videbitur, principis Mahumetani litteras damus in instrumentis. Mortuus est Nicolaus anno circiter 1499. Ceterum ex eadem gente præter Innocentium papam VIII. purpura decorati sunt
- Marcus Guido tituli sanctæ Pudentianæ, Leon ardus fancti Cosmæ, Angelus lancti Martini in montibus, Laurentius Præncstinus cardin. Beneventanus, Innocentius Bononiæ legatus, & Alderamus Caroli Cibo Malalpinæ hac ætase principis Maflæ, ex Brisida Spinola filius, Urbini legatus, Innocentii X. pontificis supremus j domus magister, & sub Innocentio XI. non minorem, imo majorem, & ut ita dicam, omnem auctoritatem consecutus, qui anno 1700.pene centenarius senex dbiit. LXXX V L JoHANNEsVIII. Johannes Ferrerius in Hispania Tarraco- nensi ortus, Ilerdensis primum ecclesiæ archi- diaconus, Alexandri papæ VI. cubicularius, vir nobilis, pius & doctus, episcopus Melphien- sis eligitur 1498. Novembris 28. ex Cessione Johannis cardinalis Borgiæ, transiatusque est post annum ad Arelat. ecclesiam petente Ludovico j XII. Fuit is vere apostolicus præsul, Gregorii Nazianzeni imitator, in amando vitæ solitariæ otio. Ecclesias, ac præcipue fancti Trophimi templum sedilibus, organis, ornamentissacris munificentissime auxit & locupletavit. An. 1500. » castrum Salonis cum fancti Amantii villa restituit, in quam frequentissime tranquillitatis ca- ptandæ causa secedebat. Demum ecclesiam suam, cum archiepiscopali palatio, regali sum- tu ampliavit. Cum jam senior esset, legationis apostolicæ munere functus est in Gallia apud Ludovicum regem, qui in meritorum ipsius præ- mium, & argumentum benevolentia : suæ erga ipsum maximæ, regiis liliis ejus familiæ scutum & insiguia exornavit. Mortuus die 17. Jan.an. jS, ECCLESIA AI 1521. jacet in ecclesia S. Trophimi, subexquisi— j ti operis cenotaphioRibi legitur hoc epitaphium : DEO o P T. MAX. sohanni Ferrerio decret. doctori, ex oppido Terra- rega provinciæ Tarraconensis, episcopo Melphienst, demum archiepiscopo Arelatenji, fingulari probitate & religione praelito, cujus prudentia, & integritate in duabus amplissimis legationibus, quas jussu Alexandri sexti pontificis maximi ad Fer- randum Sicilia, deinde ad Ludovicum XII. regem Gallia Chrijtianissmum, cum maxima amborum principum approbatione peregit, egregie perspe~ cta, & honoribus ac pramiis ornata efi. Vixit annos L vir. dies x. Massilia moritur die xv 11 Januarii m. D. XXI. Johannes Ferrerius in eadem eccle- fiasuccessor, patruo B. M. fibique posuit, sacellum- que hoc construi fecit. LXXX VI L JOHANNES IX. Johannes Ferrerius siiperioris archiepiscopi ex fratre Matthia nepos, permittente Cnristia- niffimo rege Francssco I. coadjutor iosius creatur anno 1518. qui testamenti siii tabulis anno 1520. Icriptis eundem heredem instituit. Patruo mortuo, itasegeffit in administrando archiepi- scopatu, ut eum factis referret, ac velutiredivivum ostenderet. Ad nostrum Ferrerium exstant epistolæ viri docti Dionysii Faucherii monachi abbatiæ Le- rinensis. Post annos fere triginta in officio pastorali siimma cum laude transactos, vivere de- siit anno 1550. sepultus juxta patruum in sacello Ferreriorum, quod ab eo incoeptum, ipse nepos ejus sumtuost) opere ad finem perduxit, ut auctor est Nostradamusparte6. hist. Provinciæ ; qui Ferrerii elogium conscripsit. De hoc Johanne, vel decessore, hos verPus recitat Jodocus Sincerus, in itinerario Galliæ, eorum cenotaphio inscriptos : ^uisquis ades, & morte cares, en respiee, plora, Sum quod eris, modicum cineris, pro me, precor, ora. LXXX VIII. JACOBUS. Jacobum du Broullat clericum Meldensem, ad mulus & ampliflimas dignitates ecclesiasti- cas evexit Catharinæ Mediceæ reginæ Francorum favor. Nam fuit abbas sancti Symphoriani Bellovacensis & Ripatorii * ordinis Cistercien- sis, ut nos docet instrumentum quoddam anni 1524. nec non Latiniacensis monasterii, ex domesticis hujus abbatiæ commentariis. Tandem nominatus ab Henrico II. rege, Arelatensi (træfuit metropoli ab anno 1551. Sed plus in au- a versatus quam in ecclesiæ muneribus sacris obeundis, insuper Novatorum sectæ, & erroneis doctrinæ reformationem mentitæ opinionibus sese addixit ; quapropter & Ludovici Borbonii principis Condæi partes secutus, qui Hetero- doxorum exercitui præerat, cum Odeto cardinali Castillonæo Bellovacensi epicopo, ab ecclesia pussus est, & senatusconsiilto curiæ Pa- risiensis ejus sacerdotia vacare declarantur an. 1562. Nonnulli affirmant eum in Germaniam se recepisse, ubi ultimum vitæ diem clausit post annum 1575. uti lego in schedis Dom. d’Hozicr. E L A T E N S I S. LXXXlX. RoBERTUS. Robertus de Lenoncourt, nobilitate generis, in Lotharingia spectatiflimi, doctrina, vitæ etiam, ■ ut aiunt, sanctitate conspicuus, patre natus Theoderico Castri-Theoderici domino, regis cambellano, facilem habuit aditum ad ecclesiæ præsecturas ; & quidem opimas obtinuit, ac longe plures quam canones sinerent. Nam fuit episcopus Catalaunensis &Metensis, archiepi- seopus Tolosanus, Arelatensu, Ebredunensis. Præterea factus cardinalis a Paulo papa III. anno 1558. biennio circiter elapsij consecutus est epiPcopatum SabineIssem. fr.etensi vero ecclesiæ præcipuam curam adhibuit. Ad superos abiit mense Februario an. 1561. (epultusque est ln stio prioratu Caritatis ad Ligerim. De illo loquendi sæpius adhuc recurret occasio, & de
?’mus gentilibus, quorum plurimi non solum inulis, sed etiam purpura insignes Fuerunt. X C. A n t o N t u S. Unoeodemque fere tempore tres in catalogis annotantur Arelatenses archiepiscopi, Robertus de quo siipra, Antonius & Hippolytus ; ut difficile sit certo asserere quo quisque breviS
- hujus temporis spatio sederit. Post Robertum de Lenoncourt in indicibus legitur Antonius d’Albon, Guillelmi domini de S. Forgent & Gabrielidis de S. Chaumont filius, abbas Sa- viniaci & Insijlæ-barbaræ, Lugdunensis urbis præfectus 5 cujus pontificatus unius tantum anni suit ; nam commutatione facta cum Hippolyto Atestensi cardinali, ceffit archiepiscopatum Arelatensem pro Lugdunensi, anno 1562. XCI. HippoLYTus. Hippolytus Atestensis cardinalis Ferrariensis, Alphonsi I. ducis Ferrariæ, Lucretiæque Bor- I giæ filius ; primi Hippolyti Atestini cardinalis virtutes æmulatus, litteris amicus, & litteratorum siiæ ætatis fautor, Romana purpura cohonestatus 1538. a Paulo III. papa, mox archipræsul Mediolanensis, Ferrariensis antistes, legatus patrimonii, & in curia Romana Galliarum protector renuntiatur. Hic princeps magno in honore habitus, amplissimis Galiicæ ecclesiæ sacerdotiis ditatus, videlicet regi Francssco I. & Henrico II. quos affinitate tangebat ac- ceptisiimus, ex Lugdunensi sede ad Arelatensem promotus est 1562. & in gratiam sequentis Prosperi Sancta-Crucei se abdicavit 1567. De . illo plura, cum de archiepiscopis Auscensibus ’agemus. Romæ decessit 1572. Iv. nonas Decembris, Tyburim delatus apud siinctum Fran- csscum, juxta tumulum Aloysii Atestinicardinalis ex fratre Hercule nepotis. XCII. P r o $ PE R. Prosper Sancta— Cruceus, nobilis Romanus, cum Patavii optimis artibus operam impendisset. & in iis profecisset plurimum, ut tradit Jacobus Sadoletus lib. XV. epist. ex auditore Rotæ ad episcopatum Chysamensem in Creta insula assumtus est, ejusque opera Julius III. & Pau. lus IV. in Germaniæ, Lusitaniæ, Hifpaniæque legationibus j9i ECCLESIA A legationibus usi sunt. In Galliam vero 1562. mis— i sus nuntius apostolicus initio bellorum civilium, ’riteque hoc munere perfunctus, reginæ Cathari- næ Mediceæ commendatione, in collegium car- , dinalium abfens cooptatus est aPioI V.pont.^j. tum Arelat. adeptus cathedram ex acmiflione Hippolyti cardinalis. Arcanorum autem regni particeps effectus, rara fide & prudentia, res inter pontificem, reginamque administravit ; ut vel ex Ludovici Gonzagæ Niverni ducis ad Sixtum V. papam commentariis patet ; teste etiam Jacobo Aug. Thuano de vita sua lib. 2. qui Prospcri istius Sancta — Crucii facit perho- norisicam mentionem. Sed cum sua ætate in j Gallia hæresis maxime grassaretur, vix conflato a novatoribus in eum mortis periculo sub- duci potuit i quippe ita eos aversabatur, ut in diœcesim suam, quam intrepide tuebatur, nulli eorum pateret aditus. Cum vero praefuisset usque ad annum 1573. Romam secessit, ubi Alba- nensis episcopus declaratur 6. Maii 1589. Nonis Octobris ad meliorem vitam transmigra- vit, sepultus apud sanctam Mariam Majorem, ubi marmoreus tumulus a gentilibus ejus positus inscripto hoc ornatur elogio. DEO opr. MAx. C Profpero Sancta-Crucio S. R. E. cardinali, epi- scopo Albano, qui ob eximias animi, ingeniique virtutes, post primaria Palatina officia, & eccle- stasticas dignitates, a Pio IV. pontifice maximo cardinalis creatus, legationibus Germanica, Lufi- tanica Hifpanica & Gallica, stagrante intestino bello Provincia, egregia cum lau de functus, maximife
? ue toto vita curju pro re publica susceptis labori- us, obiit ætatis annorum ~6. M. D. LXXXIX. Marcellus ex fratre nepos pofuit. XCIII. S I L V IU S. Silvius Sancta — Crucius archidiaconus subp Profpero patruo, ipsi subrogatur in cathedra Arelatensi anno 1573. Ejus tempore pestis, fames, bellum, Rhodani inundatio Dei flagella, populum Arelat.ad pœnitentiæ lamenta confugere coegerunt an. 1580. Pofuit primarium lapidem conventus Capucinorum in urbe an. 1588. & Saloni an. 1597 Biennio post Romam adiens, ob invaletudinem archiepiseopatum dimisit ex consensu regis Henrici IV. & pontificis, in favorem Horatii Montani. Jacet Romæ in ecclesia sanctæ Praxedis sub marmoreo tumulo, cum hoc epitaphio ; DEO OPT. MAX. E Silvio Sancta-Crucio archiepifiopo Arelatensi, viro probo, moris & mentis impavida, qui annos ampliusxxx *.insumma Gallia fluftuatione > sua clavum ecclesia confiantifflme tenuit. Bartholomaus San&a-Crucius amantiostmo ac bene merito patruo pofuit annosalutis 1603. Ejusdem familiae vixit Antonius cardinalis dc Sanfta-Cruce archiepiscopus Theatinus, deis Difficile est hunc annorum numerum invenire, fi tantum ab anno 1573. ducatur episcopatus Silvii exordium ; maxime st anno solum 1578. postcstionem est adeptus, ut lcgicur in Gallia Christiana Fratrum Gemellorum. Tomus L RELATENSIS. l inde Urbini fato functus 1642. & Sancta-Cru- cius Romanus ad cardinalatus dignitatem vocatus an. 1652. ab Innocentio X. pontifice max. X C I V. HoRATIUS. Horatius Montanus Policastro in regno Neapolitano natus 154.5. Patre Hieronymo rebus adversus Tureas fortiter gestis commendatis- simo, Romæ litteris incubuit adolescens, adultus theologis laurea insignitus, a Gregorio XIII. summo pontisice, sancti Nicolai Massæ- veteris prope Policastrum abbatiam obtinuit, simul canonicus sancti Petri in Vaticano, &vi- sitator apostolicus, postea Adriæ antistes ; deinde anno 1599— Silvii successor datus in Arelatensi cathedra ; quo anno die Dominica in Ramis palmarum solemniter ingressus est urbem. Soc. Jesu apud Henricum regem Christianiflim. propugnator fuit, & apostolicæ sedis orator. Judex datus cum Francisco cardinale de Joyosa, matrimonium diremit ejusdem Henrici Magni, & Margaretæ reginæ duc issæ Valesii, Henrici III. regis Franciæ & Poloniæ sororis, cum nullus inter eos validus intercessisset consensus. Horatius interea pontifex, pastor & pater civium factus, nomine urbis iterum ad regem pergit, a quo ben’gne acceptus, & civium saluti con- suluit & pacem composuit. Inde Arelatem reversos est in pervigilio Dominicæ in Ramis paI- marum. Denique anno sequenti die XI. Se-
! >tembris ætatis suæ 57. Saloni animam emi- it, testamento condito eodem die, & herede constituta ex asse ecclesia sua Arelatensi. In ædis metropolitanæ sacello Ferreriorum sepultus est, cum paulo ante fundamenta ecclesiæ & conventus Capucinorum Bellicadri jecisset. Ejusdem Montani archiepiscopi meminit Arnaldus cardinalis Ossatus epist. 152. XCV. GASPAR. Gasuar du Laurent frater Honorati Ebre- dunenlis archiepiscopi, ac Andreæ Laurentii Henrici IV. regis archiatri doctisiimi, ex abbate sancti Petri Viennensis, & Sinaquæ assum- tus, Arelatensi ecclesiæ, ex qua urbe oriundus erat, præsicitur anno 1603. ac triennio post in- terest comitiis generalibus Lutetiæ habitis mense Martio, & conventui Notabilium b Rotoma> gensuan. 1617. Edidit officia propria sanctorum ejusdem ecclesiæ, cura Francisci Clareti archi- diaconi. Pontificatum autem ejus illustravit regis Ludovici XIII. adventus in urbem Arela- tensem an. 1622. Octob. 30. qui a Gasparo antistite in ecclesia metropolitana sancti Stephani exceptus, & luculenta oratione salutatusest. So- lemnem apparatum Arelatensis urbis, ceteraque pompæ ornamenta describit fuse J. Bovis pres- byter in historia regum Arelatensium. Præter- ea hoc præsiileCapucinis conduntur ædes in oppido Martigii an. 1604. Item in urbe Minimi anno 1618. Patres Oratorii Jesu & Ursulanæ virgines admittuntur. Eodem hortante strictiorem regulam amplectuntur sancti Augustini, siancti Francssci & sanctiffimæ Trinitatis reli- i sic appellatuseft hic coetus, ex vuuptdbis & prudentibus. ddcOisquc ex tot » Gallia confiam. Pp 59j ECCLESIA A . gjosi. Viam ampliflimam in Craudi campo Sa- i Ionem usque magnis sumtibus complanavit & * • constravit, quam de suo nomine Laurentianam appellari voluit. Sacellum magnificum in ec- clesia fancti Trophimi ædisicari curavit. Huic archiepiseopo Petrus Saxius theologus eanoni> cus Arelatensis nuncupavit pontificium Arela- tense, seu pontisicum qui hanc ecclesiam rexe- runt, historiam, anno 1619. Anno sequenti post >. 27, annos in episcopali officio transactos, quibus summæ pietatis in Deum, benevolentiæ in cives, caritati ; in pauperes plurima dedit argumenta, ad meliorem vitam transiit, & in ecclesia fancti Trophimi sepulturae traditus est. XCVI. Johannes X. Johannes Jaubert de Barraut Emerici comitis de Barraut, baronis de Blaignac, Aquitanici maris protalassiarchæ, Ludovici XIII. in His- pania ad Philippum III. regii legati, & Gujo- næ de la Motte filius, sanctioris consistorii con- siliarius ex abbate fancti Petri SolemniacensiS, episcopus Vasatensis consecratur Romæ mense Augusto 1612. a Francisco cardinale Rupisu- caldio. Post biennium interest cœtui cleri generali Parisiensi, & eundem regem ab expeditione, Bearnica redeuntem in cathedrali sua eleganti oratione ad eum habita excepit an. 1620. Designatus fuerat magnus eleemosynarius Henrietæ Mariæ a Francia Angliæ reginæ, sed tacita æmu sarione, & invidia quorumdam, maxime sectariorum hujuS regni excluditur. Demum an. , 1630. Julii 30. dcf.iucto Gaspardodu Laurenta sede Vasatensi ad hanc metropolitanam traductus, possessionem adipiscitur mense Decembri anni 16 ;
!. quo absolutusest ab eo liber de cly- peo fidei contra Protestantes hæreticos. Præfuit , comitiis cleri Gallicani Lutetiæ habitis an. 1635. j ac 22. Julii coram rege verba fecit, amplissimi hujus conventus nomine, adsistentibus archiepi- scopis Auscensi, & coadjutore Turonensi. Sub ejus pontificatu Arelate instituuntur Augusti- niani discalceati & moniales Carmelitæ. Conventus vero sanctæClaræ regulam fororum S.M. Visitationis amplectitur. Regii diplomatis virtute an. 1639. idem præsul pro instauranda & reformanda regulari diseiplina, in abbatia S. Petri Montis-maj. prope Arelatem sedulo laboravit ; & pro vetustisiimi monasterii monialium S. Cæsarii in urbe reformatione ; quod opus inchoatum abeo Franciscus Adhemarussucceflorejus, tandem perfecit. Quinque item parochias, pro £ incolis ampliisimæ insuiæde Camaricis (de Ca- m argues) in sua diœcesi, ad administrationem sacramentorum instituit, ære sufficienti ad hoc pium opus impenso de licentia capituli. Vita excedit Parisiis aie 30. Julii, anno Domini 1643. humarusque Burdigalæ in ecclesia domus pro- fessæ patrum Societatis Jesu, quibus suam bibliothecam Arelatensem legavit. XCVII. FRANCISCUS II. Franciscus A dhemar de Monteil* de Gri- gnan, Ludovici Francisci comitis de Grignan & Johannæd’Ancezune de Venejan filius, ex w Hæc familia ramus est nobiliÆmæ gentis Castellana. LELATENSIS. „4 antiqua & illustri gente Adhemara ortus, primum sit abbaS commendatarius Aquæ-beliæ, deinde S. Pauli Tricastrinensis episcopus consecratur an. 1631. & cum per annos 13. in ea sede optimi ac vigilantissimi pastoris specimen dedisset, a Johanne Jauberto Arelatensi archi- præsule enixe in coadjutorem expetitur, obtine- turque anno 1643. Ludovico rege XI11. paulo ante mortem annuente. Non multo post e vivis sublato Jauberto antequam bullas ab Urbano VIII. recepisset Franciscus, Anna regina imperii moderatrix, Franciscum nomine regis archiepiscopum confirmavit. Mox adfuit cleri J Gallicani comitiis generalibus Lutetiæ congregatis an. I645.Eodem an. mense Maio, posselsio- nem adiit, & 23>Dec. 1646. solemni pompa civitatem suam invehitur. Cum autem r647.Maffi- liæ civiles tumultus ferverent, a rege deligitur, ut illos pro sua animi prudentia & lenitate componeret, quod ex votis omnium selicissene præstitit. Demum an. 1649. cum inter Ludovicum Vale- sium Gallo-Provinciæ proregem, & senatum Aquensem dissidia exorta fuissent, iterum a rege delectus est, ut enascentem tempestatem seda ret. Ipse autem ingenii solertia & providen- > tia vigili, Arelatem factionibus etiam moveri cœptam intelligens, pacatam illam tranquillam- que fecit. G. Boule Massiliensis ipsi nuncupavit præludium historiæ generalis Protestandum ; in epistola vero dedicatoria, præclaras antistitis Francisci dotes, hoc est ingenii vim non mediocrem, prudentiam singularem, pietatem & zelum vere sacerdotalem commendat. In præ- mium tot virtutum rex Christianissilnus eum creavit ordinum suorum præceptorem an.r661. Obiit anno 1689. die 9. Martii in sua urbe, anno aratis suæ 86. Duos fratres habuit episcopos, ) Jacobum Ucetiæ, & Ludovicum — Josephum Carcassonæ. XCVIII. Jo HANNES-BAPTISTA. Johannes — Baptista Adheimar de Monteil de Grignan, nepos Francisci, ejus coa^ljutor factus est anno 1666. quo in collegium doctorum Sorbonæ fuerat cooptatus, die 18. Maii, & consecratur Ucetiæ sub titulo archiepiscopi Claudiopolis, die XI. Decembris anni 1667. a patruo, cooperantibus S. Papuli & Vasionensi episcopis. FiliuS erat Ludovici Galcherii, al. Scævolæ, comitis de Grignan, &Margaritæ d’Ornano. Mortuo patruo anno 1689. archie— 1 piscopus sedit per annos novem, mortuusque est apud Montem-pessulanum die XI. Novembris anni 1697. annos natus 59. Facultate ac fa-, cilitate dicendi præditus erat hic præsul, quem ob generis nobilitatem, & eximias dotes Ludovicus Magnus suorum ordinum commendatorem fecit, & multis donavit abbatiis, Ripatorii, Toroneti, Aquæ-bellæ. XCIX. FRANCISCUS III. J Franciscus filius Ludovici marchionis de Mailly, & Johannæ de Monchy marchionissæ de Nesle-Paris, hoc est antiquioris & illustrioris nobilitatis Con jugum j regi ab eleemosynis, abbas fancti Martini Masciacensis, designatur ]„ ECCLESIA f archiepiscopus Arelatensu mensie Decembri anni 1697. ungitur & ordinatur in episoopum die XI. Maii anni sequentis in ecclesia sancti Victoris Parisiensis ab eminentissilno cardinali Tus- sano de Forbin de Janson Belvacensi episcopo, asiistentibus Augustodunensi & Alesiensi episcopis. Die 17. ejusdem mensis sacramentum præstititregi in sacello Versaliensisregiæ. Concedit ipsi pallium summus pontifex in consisto- rio habito Romæ die 21. Julii 1698. anno vero 1710. die 12. Julii schedula regia designatus est archiepiscopus Remensis. C. Jacobus II. JacobuS de Forbin de Janson vicaritiS gene- REL A TENSIS. L ralis eminentissimi cardinalis de Jansijn fui patrui, in ecclesia Belvacensi, abbas sancti W larici ad Somonam, designatur archiepiscopuS Arelatensis in festo Pasonæan. 1711. consccra- tur die Dominica IV. nonas Augusti ab archi- episcopo Aquensi, asiistentibus episcopis Ca- strensi & Ambianensi, in ecclesia Belvacensi, coram emincntiflimo cardinale d — J.inson. Die 15. Augusti regi fidem obstrinxit apud Fontem — bellaqueum, utinam diu præsit ut p-osit præsiil pietate, modestia, omniumque virtutum societate ac consuetudine illustrior, quam nobilitate aut dignitate. * ARELATE NSES PRÆPOSITL IN capitulo præcipua dignitas ab antiquo fuit præpositura, quæ adhuc siipereminet. Quamquam occurrunt aliquando decani, qui memorantur, praepositorum nulla facta mentione. In charta commutationis factæ a Teucinda matrona cum archiepiscopo Arelatensi, anno duo- decimo regnante Conrado rege, Ieu anno Christi 948. quæ refertur in fundatione Montis-majoris, Adalbertusdecanus, quasi nominetotiuS capituli rem comprobans, subscripsit, non præ- politus. Duodecimo seculo, an. 1129. Sub Ber- nardo I. archiepiscopo, præerat Raimundus de* canus. Hugo * A melius sub Guillelmo I. anno 1141. & sub Raimundo I. anno 1143. subMi- chaele anno 1214. B. item decanus. Præpositorum seriem faris accuratam habemus in Gallia Christiana fratrum Sammarthano- rum 5 nunc tamen longe ampliorem damus, maxime ex schedis D. d* Ache. I. Eribaldus Cernuus sub Elifanto archiepiscopo anno 796. & 799. II. Leventus anno 869. & 871. testiS in chartis capituli Arelatensis de convenientia Rostagni Arelatensis antistitiS, cum Benedicto & uxore Richilde pro villa Gaudiaco. III. Nivardus præpositus &Ugiensis rector ex benesiciali jure, pro quo exorta est contentio, ait vetus tabula, ante magnisicum archiep. Ro- stagnum Arelate VI. cal. Junii an. 874. & 879. IV. Regimundus, de quo vide in Rostagno archiepiscopo, qui anno 898. obtinuit a Ludovico rege quemdam manium. Memoratur in diplomate ejusdem Ludovici tunc imperatoriS, anno 904. V. Razo testiS legitur in instrumento Drogo- nis Massiliensis episcopi anno 924. seu anno 34. Ludovici regis filii Bosonis. VI. Guntaraus, ah Guntarus episcopus Forojuliensis memoratur in charta data anno 12. Conradi regis, hoc est 948. Vide in Ilracl Aquensi archiepiscopo. Idem occurrit in quadam præstaria anno 15. ejusdem regis facta. VII. Airardus episcopus ignotæ ecclesiæ, & præpositus annis 961. &977— memoratur in tabula 1 ter ii archiepiscopi. • De Hugone ride quoque in Gaufrido Avcnionensi episcopo •d annum U4J. TomuS I. VIII. Umbertus subfcripsit chartæ AnnoniS archiepiscopi confirmantis donationes Iterii præ- decesioris anno 42. Conradi regis, hoc est an. 978. Item concesiioni ecclesiæ sancti Gervasii anno 989. sub eodem Annone archiepiscopo. IX. Petrus I. præpositus Arelatensis anno circiter 1000. quædam comparat in comitatu Are-
! lat. Vide in Pontio de Marinianaarchipræsule. X. Raimbaldus I.an. 1014. pridie cal. Aprilis. Tandem factus est archiepiscopuS. XI. RaimbalduS II. anno 1066. subscribic & consentit donationi ecclesiæ de Ratis factæ Monti-majori. Vide in Aicardo archiepiscopo. XII. Guillelmus I. Boso testis tranlactionis inter Fredolum Massiliensem abbatem & Are- latenses canonicos, pro ecclesia sanctorum Honorati, Sergii & Bacchi, quo tempore Pontius de Baucio erat præcentor, ex charta Arelatensi an. n66.Nominatur an. 1173. in oppigneratione castri de Aqueria nomine regis ArragonensiS >ro duobus millibus solidis Meigorienhbus. Vi- itur ejus tumulus in æde capitulari hac epi- graphe inscriptus ; Tertio idus Septembris obiit willelmus Boso saeerdos canonicus Regularis & prapofitus sancti Trophimi, anno Domini 1181. XIII. Petrus II. Ferreolus recensetur 1186. mense Augusto, in concesiione cudendæ monetæ data a Petro archiepiscopo j ad quem etiam exstat bulla Urbani papæ pro confirmatione privilegiorum ecclesiæ. Idem in antiquo originali Arelatensi præsens dicitur homagio Barralis vicecomitis, Imberto vel Umbertoar- chiepiscopo exhibito. Idem Petrus FerreoliiS memoratur in quadam concesiione facta monachis Montis-majoris, ex chartar. Montis-majoris, anno 1195. XIV. Michael de Moresio arbiter electus 1198. cum Tolonensi episcopo, inter Imber- tum archiepiscopum, & Arbertum abbatem S. Gervasii de Foms, ut est in pancharta nigra Arelatensi. XV. Gaufredus I. de Beira 1200.1202.1204. Anno 1206. calend. Augusti XIV. præsens fidei clientelæ a Raimundo comite Tososæredditæ b Omiflus eft inboc catalogo Fulco archiepiscopo., quem le- gimus in Andreano necrologio, mortuam jy, cal. Augusti j V « - rum quo anno ignoramus. Ppij 5, 7 ECCLESIA A J Arelatensi archipræsuli ; ex archivis capituli, i XVI. Stephanus I. Firminus 1207. 1209. XVII. Guillelmus II. 1209. mense Julio in charta Michaelis de Morcsio archiepiscopi. XVIII. Raimundus I. Fulco nominatur an. 1214. in instrumento traditionis castri Bellicadri in scudum Simoni comiti Montis-fortis.An. 1215. dicitur R. de Fulcone acquievisse cuidam compositioni inter clericos Arelatenses & monachos Montis majoris ; adfuitque in castro Salonis an. 1220. mense Maio sidelitatis sacra- mento, quod præstitit Hugoni archiepiscopo Raimundus de Baucio, pro iis quæ poflidebat apud pontem siincti Genesii, de quo charto* pnylacium vetus archiepiscopi album. Adhuc præerat anno 1221. XIX. Willelmus III. Beroaldus chartis publicis subscripsit anno 1225. &præpositus legitur in concordia inter urbem MaUiliensem & Hu- gonemde Baucio ac filios 1229. xvn. cal. Feb. An. I24o*.m. cal. Octob. memoratur in charta Johannis Arelatensis archiepiscopi, qua promisit se non alienaturum castrum Salonis. XX. Bertrandus I. de SaintMartin an. 1250. die Lunæ post festum omnium sanctorum mense Novembri assensii Johannis archiepiscopi Arelatensis, Bernardique archidiaconi, con- cessit Carolo comiti Andegavensi, dominium, & jurisdictionem in Arelatensi communitate, ut legitur in regiis archivis senatus Aquensis, bella civilia Arelate sub potestatum * dignitate exorta Baussano præsijle execratus. Archiepi- scopatum adivit ætate qua Carolus Andium dux, Arelatem pactis utrinque fœderibus suam fecit. XXI. Bertrandus II. Maleferratus civis Arelatensis, nominatur cum Hugone sacrista & aliis > in bulla confirmationis Bertrandi archiepiscopi, dedivisionepræbendarum capituli Tolonensis an. 1270. nonis Aprilis. XXII. Raimundus II. de Bariol Bernar- do de Languifello archiepisCopo 1280. XXIII. Bertrandus III. Richardus recensetur in actis publicis anno Domini ix8t. Hic vices gerens Duranti antistitis Massil. signi- sicavit quastlam citatorias litteras abbati Montis-majoris ad comparendum Romæ, die 13. Octobris 1296. XXIV. BertrandusIV de Barjolis præpositus sanctæ ecclesiæ Arelatensis, procurator specialiter constitutus a Sthephano Montis-majoris abbate ad providendum fratri Petro de Mesoa- gaprædicti monasterii monacho de primo beneficio ad collationem præfati abbatis, vacante, contulit prioratum B. M.de Conrtz, vacantem per obitum fratrisGeraudi de Rellania XIV. cal. Januarii 1297. Idem adhuc anno 1303. in electione Petri de Ferrariis archiepiscopi. XXV. Arnaldus de Faugeriis Clementis V. capellanus, quem ad Philippum IV. regem Franciæ ei misit scribens, ut plenam ei sidem adhiberet in iis, quæ stiper captione Templario- 4 Vereor ne hoc anno Bertrandus qui sequitur, jam fuerit præ- positus. Nam in homagio quod Raimundus Porcellcti fecit Johan- ni archirpiscopo, anno 1134. pridie idus Januarii legitur testis B. quod stgmficat potius Bertrandum, quam Vvillelmum Bcroaldum. Forte in charta anni 1140. non integrum nomen, scd sola littera B. occurrit. E L A T E N S I S. 598 rum, aliisque negotiis ad ipsum referret. Data Pictavis xv. cal. fiecembris, pontificatus anno m. Peu anno Christi 1307. Vide tom. II. vit. pap. A ven. Baluzii p. 110. & seq. XXVI. Alairacus Gaillardo Saumata pontifice, vixit circa annum 1315. XXVII. Raimundus III.de Moreriis Alai- raco mortuo in ejus locum sussectus est 1325. uttabularia ecclesiæ produnt, & 1)41. in Johanne de Baucio archiepiscopo. XXVIII. Galhardus de Bedach decretorum doctor & præpositus Arelatensis, necnon auditor Ademari Roberti cardinalis, quam di. gnitatem consecutus est die 20. Septembris an. 134.2. VideBaluzium ibid. p. 850. ubi laudat codicem MS. bibliothecæ Colb. XXIX. Bernardus de Cordona capituli suffragiis eligitur 1349. XXX. Salvator Olivarius dignitatem iniit eo anno quo Guillelmus de Gardia archipræ- sulatum 1360. XXXI. Gaillardus de Bidato canonicorum suffi-a giis expetitus, præpositi munere in eadem cathedrali functus est sub annum 1366. _ XXXII. Raimbaudus II. de monte-Orso- rio (mont-Orjier) 1375. XXXIII. Stephanus 11. de Langlade in decretis licentiatus, Arelatensi capitulo præ- fuit tempore quo Benedictus de Luna antipapa, fructus & proventus ecclesiæ Arelatensis siioS faciebat 1403. Memoratur 1413. Julii 7. in transactione qua crucem portare interdicitur Fratribus Prædicatoribus in procesiione siincti Tronhimi, ut est in vetusto originali. XXXIV. Jacobus I. de Pinis Arelat. ecclesiam heredem instituit, obiitque circa an. 1440. XXXV. Guillelmus IV. dePerreriisLudo- vico Alemando cardinale archiprassule 1445. XXX VI. Johannes I.Albaletus*/. Arbaleti, eodem præsijle 1447. & 1448. in elevatione trium SS. Mariarum, ubi dicitur vicariuS & > officialis Arelat. XXXV11. Johannes II. Nicolaus Aleman- dum archiep. vidit miraculis clarum, 1450. XXXVIII.Julianus Cal vetus, cujus tempore ecclesia Arelatensis iterum facta est secularis, Nicolao Cybo curante 1497. XXXIX. Antonius Aube e dominis de Ro- quemartine nobili prosapia ortus in Arelatensi urbe, prapositus an. 1543. cum Massiliensi præ- siile delectus 1547. ad salutandum Henricum regem II. post ipsius inaugurationem. XL Andreas AubeProfpero, & Silvio de Sancta-cruce archiepiseopis, præposituram ec- . clesiæ geffit. Hujus etiam Silvii præsiilis vicarius exstitit generalis an. 1598. quo die 22. Octob. præsentationem Montis-majoris ad vicariam de Mari comprobavit. XLI. Bartholomæus de Porta in locum An- dreæ sussectus fuit. XLII. Alexander Aube. XLIII. Jacobus II. Aube Galpardo Du Laurent archiepiscopo cessit in favorem sisq. XLI V. Johannes HI.de Forbin antecessoris demissione præposituræ dignitatem adeptus XI1 • Augusti 1644. W ECCLESIA b XLV. Ludovicus Aube de Roquemartine, Jacobi nepos, quintus e gente sua præpositus re- signatione superioris iniit possessionem die 7. Maii an. 1650. postea S. Pauli Tricast. episcop. < E L A T E N S 1 S. 600 XLVI. LudovicUs II. de Roquemartine, designatus episcopus Grassensis an. 1676. XLV 11. Josephus de Grille, successil Ludovico, & usque ad hunc diem præest. DE ABBATIIS DIŒCESIS ARELATENSIS. F*ltera monasteria jam dudam destructa. N Ullum antiquius monasterium novimus in diœcesi Arelatensi, suburbano quodam in infusa posito ; unde nomen Insulæ retinuit. Illud fundatum ab sancto Honorato Arelatensi episcopo censet P. Saxius in Arelat. pontificio. A obatiæ hujus Insulanæac suburba- næ meminit Cyprianus fcriptor vitæ S.Cæsarii, ubi legimus 1.1. n. 9. Post hac autem defuncto abbati in suburbana Insula civitatis, dirigitur a S. Æonio (Arelatensi archiepiscopo) Cafariuspater, ut monasterium quod recentius suerat destitutum, obitu rectoris, ipsu in eadem reverentia auctoritate succedens, ad disciplinam formaret abbatis. Cafariuspostea ex abbate factus est Arelatensis antistes. Præter duos illos abbates, Cæsarii videlicet antecessorem, ipsumque Cæsarium nulli fere nobis occurrerunt. Ex hoc autem cœ- nobio prodiere multi fancti viri, præsertim Ailbeus feu Alveus, qui Horuit sub sancto Cæ- sario. Excisum est jam pridem hoc monasterium. Anno 1226. Rotlanduserat abbas Insulæ ; ut videre est in Willelmo de Bonils abbate Montis-majoris : utrum hujusce monasterii, an Sanct-Andxeani, qucd erat in inlula Carnaria, non audemus definire. Aliud intra moenia civitatis Arelatensis, jubente & fundum suppeditante Childeberto Francorum rege Clodovei I. filio, construxit S. Aurelianus archiepiscopus Arelatensis, qui & in eo cœnobio monachos instituit, & abbatem præfecit anno circiter 548. eisque peculiarem tradidit regulam observandam, ut fuse leges in codice Regularum, in disquisit. monastic. Haef- tenii apud Saxium & S. Greg. Mag. lib. 9. ep. CXI. ad Vigilium ; in qua meminit privilegii huic monasterio concessi a Vigilio papa, petente eodem Childeberto rege, quod confirmavit S. Gregoritis. Patroni ecclesiæ ac monasterii fue- runtapostoli, quo nomine forte intelligi debent apostolorum principes Petrus &Paulds. Ex diptychis fundatum est xv. cal. Decemb. indictione XI. anno 5. * post consulatum Basilii Junio- ris ; quæ temporis ndtæ conveniunt anno Christi DXLVIII. I. Abbas præfuit huic monasterio S. Florentinus, ex ejus epitaphio, in quo legitur obiisse pridie idus Aprilis anno 12. post cor.fulatum Basilii, hoc est anno Christi D L111. annis quinque in regimine epactis. Celebratur ejus memoria decimo sexto cal. Junias. II. Abbas D. Redemptus. III. Constantinus qui transtulit corpus fancti Florentini abbatis ex coemeterio fratrum in ba- silicam S. Crucis. Duplex enim erat in monasterio basilica, prima sub titulo fancti Petri vel apostolorum, altera S Crucis dicta. Ignoramus utrum abbatibus accenseri debeant Himiterus, Hilarinus, Januarinus, Reparatus, qui post Constantinum abbatem in diptychis commemorantur, hoc ordine t Simulque precantes oramus etiam, Domine, pro animaous famulorum tuorum patrum atque institutorum quondam nof- trorum, Aureliani, Petri, F.crei tini, Redempti, Constantini, Himiteri, Hilarini, Januarini, Reparati, Childeberti (regis) Wltrogotha (reginæ) vel omnium fratrum, &c. ubi vides non solorum abbatum nomina commemorari, sodaliorum quoque. Sane Petrus positus ante Florentinum non fuerat abbas, quando legimus in veteri epitaphio S. Florentini, eum primum præfuisse huic cœnobio, quod dirutum fuisse videtur se- culo VIII. tum cum Sarraceni Galliam Nar- bon. invasure, & Arelatem obstdione captam pef- fumdedere. Alterum pro virginibus monasterium in urbe Arelatensi a S. Aureliano conditum probat vel inscriptio ipsius regulæ : sunctis & in Christo venerandis Jororibus, in monasterio B. Maria, quod Deo jubente intra muros Arelatensis urbis fecimus, constitutis, Aurelianus episcopus. Hunc parthenonem eodem tempore exstinctum credimus, quo everiumest S. Petri seu SS. apostolorum monasterium. De monasterio S. Salvatoris, cui etiam additum nomen S.Honorati, ac quandoque S. Trophimi nihil habemus quam quod suppeditat fcriptor vitæ S. Virgilii Arelat. episcopi : Dedicavit autem idem beatus antistes bastlicam quam construxit in honore Salvatoris Domtni nostri f. C. & B. Honorati atque confessorisiatque ibidem ordinem instituit monachorum fervientium Deo. Locu$ ubi adificatum est hoc coenobium extra muros urbis, a multitudine sepulcrorum dictus est Campi Elystt. Cesiit seculo XI. Massiliensibus fancti Victoris monachis dono Rajambaldi archiepiscopi, quod Gibelinus etiam archiepiscopus Confirmavit. Postea cella hæc annexa est Tarasco- nensi parthenoni ordinis fancti Benedicti, usque ad annum 1616. quo data est patribus Minimis. Olim fuit in infula Camariæ sivedeCama- ricis abbatia fancti Andreæ, quam forte destructam, & a monachis desertam Manasses I. Arelatensis archiepiscopus dedit Drogoni Mas- siiiensi episcopo, ad victum clericorum Maffi- liensium. Eadem forte est Monastenum sanctorum Gervasii & Protasii subtus castrum de Fosiis in diœcesi Arelatensi, monachorum ordinis Benedict. Fundatores suos Pp iij 6oi ECCLESIA A habuit toparchas Olbiæ vel Arearum d’Hierres,. si fides* adhibenda sit diplomati Rostag. Aquensis archiepilcopi ex eadem familia, ubi sic loquitur : Ego in Dei nomine Rostagnus Aquensis archiepi- fcopus, & meus germanusfrater Amelius, & ejus filii Pontius > Raimundus,’Wido, Gaufredus & Bertrannus s notum su cimus quod de nostro patrimonio & hereditate habuimus quoddam monasterium, quod & parentes nostri de alodosuo surdantes construxerunt, fitum in dioecefi Arelatensi in territorio castri nostri, quod Fosses appellaturfunctorum Gervesti & Protafii s quod videntes irre- gulariter esse ordinatum, idcirco dedimus sancto Petro Cluntaci ordinandum, &c. id quoque fecimus pro anima nostri germani "Widonis fratris jam defuncti, &c. Actum anno m LXXXI. incarnationis Dominica S. domni RostagniAquensis archiepiscopi. S. domni Bertranni comitis. S. Amelii de Fossu &c. Nos autem Pontius miles de Fossis. & fratres mei Gaufredus & Bertrannus, & maternostra nomine Gatfia, locum SS. Gervafii & Protafii, quem avunculus nosterRostagnus archiepiscopus Aquensis, & pater noster Amelius Cluniaco dederat, confirmavimus &c. S. Pontii. S. Gaufredi. S. Bertrandi. Vide Saxium, Ruffium, maxime vero D. Honoratum Bouchehisu Provinciælib. IX. fol. 208. 1 At non ita compertum est quo potiffimum anno fundatum fuerit hoc monasterium ; jam exstabat tempore Manaflis I. Arelatensis archiepiscopi, qui illud dedit Drogoni Massiliensi episcopo anno 923. ubi titulum habet sancti Gervafii & siancti Andreæ. Anno 989. Anno ar- chiepiscopus Arelatensis dedit Paeoni sacerdoti ecclesiam sancti Gervafii de Fosiisad monasterium construendum, cujus post biennium abbas ab eodem præsijle institutus est, Arbertum non multo post sortitus successerem. Hæc abbatia anno 1138. jugum congregationis Clunia* censis jam excutere satagebat, nisi Innocentius papa I I. fuo brevi apostolico eodem anno dato, iterum illud Cluniaco supposiiisset, ut leges apud Saxium & D. Bouche. Quod Raimundus archiepiscopus Arelatensis Petro abbati Clunia- cenn eiusquesuccesseribus, iterum commisit ordinandum.cœnobio sancti Ægidii in valle Flaviana brevi subjiciendum ab Alexandro papa III. pontificio diplomate Anagniæ datoxvm. cal. Januarii atque alio rursus Ferentini : dato m. idus Maii. Abbatem renitentem obsequium dominoar- chiepiscopo Arelatensi exhibere coegit PetruS Eynardus archiepiscopus, ut leges apud Saxium. Cælestinus quoque papa III. præcepit abbati & monachis sancti Gervafii de Fosiis, ut obedien- tiam Imberto archiepiscopo exhiberent. Et quidem an. 1185. domnus abr » as sancti Gervafii de Fosiis misit Albertum priorem nepotem suum ad Petrum archiepiscopum, qui ei pro abbate obedientiam exhiberet. Et anno 1198. Albertus * Si nonnullis fides scriptoribus adhibeatur, illa ipso est abbatia sancti Genefn, quam cestit sancto Mauricio Viennensi Carolus t rancorum rex dato diplomate Arelate nonis Julii anno Caroli rtgis xv. hoc cst anno incernat. Dominicx8f$. quod leges in nisto ia Prov nciz omini Bouchc lib. V. fol.737. coululc & poa- nncium Arclatensc fol. J93. l E L A T E N S I S. 6oz abbas (forte idem quem suprapriorem legimus) jubente Cælcstino papa III. dom. Imberto archiepiscopo reverentiam promisit, & obedientiam. Instiper Innocentius papa III. mandavit archiepiscopo Arelatensi & abbati Montis-majoris, ut ad obedientiam & observantiam regularem, abbatem & monachos præfati monasterii revocarent. Tandem cum nulla ratione inflecti ad æquum valerent, anno 1212. a Frederico II. imperatore Michaeli archiepi- scopo Arelatensi ceditur, & ecclesiæ Arelatensi adjungitur hæc abbatia, in qua præcepit Honorius III. Hugoni archiepiscopo Arelatensi, ut loco monachorum canonicos institueret : qua de re exstant etiam litteræ Conradi Por- tuensis episcopi, & S. R. E. legati, quibus monachis sancti Gervafii Phocensis municipii ad scandala proruentibus, jubente siimmopontisice Gregorio papa IX. & petente Hugone archi- episcopoArelatensi ipsam sanctorum Gervafii & Procahi abbatiam supprimit, ejusque redditus archidiacono Phocenu ecclesiæ Arelatensis attribuit. Anno 1223. Gossredus abbas siancti Gervafii de Fosiis dimisit Hugoni archiepiscopo monasterium stium, pro quo asiignavit eidem abbati quolibet anno 300 solidos Raimunden- ses. Ex eodem monasterio insuper detracta est bonorum portio ad fundandum parthenonem sancti Petri de Almanarra diœcesis Tolonensis, ut videre cst in instrumentis ad fundationem hujus abbatiæ spectantibus. Præter abbates jam a nobis notatos occurrit Rostagnus abbas S. Gervafii de Fosiis, commemoratus in necrologio Lirinensi, VI. iduS Februarii, anno mortis non notato. Abbatia B. Mariæ de Podio* Rotundo, monachorum ordinis S.Benedicti diœcesis Arelatensis an. 1202. Boscodunensi subjicitur ab Imberto Arelatensi archiepiscopo, ea ratione ut ibi instituantur abbas, & 12. monachi. StephamiS , huic monasterio præerat an. 1219. quo vendidit Ugoni Boardi archiepiscopo Arelatensi tertiam partem tascharum & fructuum Campi bremun- di in territorio de Moreriis : ex chartul. domini archiepiscopi Arelatensis. Guillelmus an. 1229. VIII. cal. Maii pacsscitur cum domino Hugone archiepisicopo Arelatensi si.iper adquirendis in territorio de Moreriis ; ex eodem chartulario. Guido anno item 1229. quo pepigit cum eodem archiepiscopo sijper dominio hominum de Castellione, ex chartul. domini archiepiscopi, in quo etiam habentur litteræ Michaelis archiepiscopi Arelatensis, quibus cedit Jordano abbati de Chalaisio, & Guillelmo abbati dc Boscoduno ecclesiam beatæ Mariæ de Podio- Rotundo, ut in ea constituatur abbatia, ubi abbas & duodecim monachi Deo serviant : datæ simtanno 1205. testibus Silvio abbate Liberæ- vallis, &c. De abbatiis veteribus, quæ hucusque stant & florent nunc dicendum est, quæ sunt Montis-majoris, & sancti Canarii ; quibus addemus nonnullas, quæ nunc quidem per se non exstant, sed cum aliis coaluerunt : Ulmetum scilicet si : u Silvam*regalem & Molegesium, or603 ECCLESIA A dimS Cisterc. Iis subjungemus, quæ nobisoc— A currerunt de quadam abbatia S. Claræ. ABBATIA Mo NTIS-MAJO RIS ORD. S. B. MOntis-majoris monasterium originem. suam non debet S. Trophimo primo Arelatensium episcopo, ut quidam somniant ; neque a S. Hilario ejusuem sedis antistite conditam est, ut placet nonnullis, qui volunt illud postea fuisse restauratum a Childeberto Clodovei magni filio, denuoque a Carolo magno excitatum, cum in Sarracenorum t>ro- cella destructum suisset : sed qui monasterii vetera exploravit, inspex itque diligenter i nstru— j menta Cantelovius noster, ex quibus accuratam cœnobii hujus historiam scripsit, ejus fundationem decimo seculo non putat antiquiorem. Hoc enim seculo fere medio, anno scilicet circiter 948. Teucinda nobilia matrona comparavit Montem-majorem ab Arelatensi ecclesia, quadam facta commutatione ; quem ceffit nonnullis eremitiS, qui eo secesserant, circa speluncam quandam seu celsam, in qua ferunt S. Trophimum quiescere ac feriari a laboribus apostoli cis fuisse solitum. Locus hic milliario & semis ab urbe Arelate distanS, Mons-major dicitur. quod longitudine & am— < plitudine ceteros superet montes, ex infusa seu paludosa planitie emergentes. Chartam Commutationis inter instrumenta edidimus, exsche- dis Peireskianis. Commutatione facta Teucinda Montem-majorem tradidit Mauringo qui jam ut abbas præerat monachis in loco illo congregatis, & B. Mariæ Dei genitrici, &suncto Petro apostolorum principi, quorum memoria in prodicta insula veneratur & colitur. Actum Arelate civitate publice anno ab incarnatione Domini DCCCCLXXI v. XIII. cal. Septembris j anno xxxvm. regnante Conrado rege. Quæ charta potius confirmationem primariæ donationis] continet, quam ; psam donationem. In expostulatione monachorum anno 996. Facta Gregor io V. legitur monasterium hoc labore & industria almi patriS Mauringi, & devo- tion cujusdam Teucindæ Deo devotæ ædifi- catum. Multa postea prædia contulit monasterio Berta comitissa, quænupferat Raimundo post an. 947. mortuo jam Hugone rege ltaliæ, quem Berta siium appellat avunculum. DonationiS fragmentum exhibet Mabill. ad an. 960. n. 33. facti legitur Iv. cal. Martii, regnante Lotha- rio rege Francorum an. 6. Cantelovius noster in historia MS. hujus monasterii plurimaS collegit chartas donatio num ipsi factarum a comitibus Provinciæ ; ex his autem bene multas inseruit V. C. Ludovicus Anr.de Ruffi dissertationi, quamnuper edidit de Provinciæ comitibus. Abbatum SERIES. I. Mauringus primus abbas & author novi cœnobii in Monte-majori constructi dicendtiS est, ut patet ex superioribus ; cui jam anno 563. mense Decembri, privilegium apostoli- cum Leo VUL impertitus csu Prius segeba- 1E L A T E N S I S. / 604 tur an. 364. sed probat Mabil. ad an. 963. n. 71. indictionem vn. huic affixam instrumento, quæ incipiebat mense Septembri, pertinere ad an. 963. quod clare confirmat Conradi regit Provinciæ diploma datum paulo post, ubi Leonini privilegii nt mentio, & subditur : DataNU. idus Decembris » indict. VII. anno incarnationis Domini DCCCCLXI11.an.xxvn. Conradiregis. Privilegium sancti Leonis edidit Balusius tom. IV. Msscellan. p. 428. ex cod. 2668. bibliothecae Colbert. Præceptum autem Conradi regis 1 nostris adjecimus instrumentis. Præfuit autem l ad 976. quo ejusiJem rogatu Manasses Arelat. arehiepiscopus Deo & S. Petro Romanæ sedis, ecclesiam sancti Petri sitam in loco Montis-ma— 1 ioris cum tora infula sibi adjacente concesiit,’ hoc est confirmavit ; cujus litteras ea de re damus. Anno sequenti migravit ad Dominum, cujus tranflationis dies e veteri in novam ba- silicam annotatur in necrol. ad xv. cal. Martii. II. Pontius sive Pontio e præposito monasterii abbas instituitur 977. quo anno III. nonas Decembris unam peciam de vinea culta dono aceepit aMerconno, & ipsius conjuge Anse- trude. Ejusdem abbatis nomen occurrit in charta donationis a Gentio quodam ejusque uxore Ayburga factæ. Obiit cal. Januarii, ex necrol. III. Paulus anno circiter 990. defunctus XIII. cal. Februarii, sepultus est in claustro, libro obituum teste. IV. Monachus anonymuS sancti Ægidii in- trusus 997.998. quem agre ferentes monachi Montis-majorir, Riculsum jam episcopum Fo* rojuliensem expetierunt in abbatem a Gregorio papa V. qui justæ piæque petitioni libenter an- nuit. V. RiculfusnobiliS Arelas & Teucindæ Deo devotæ cœnobii Montis-majoris funda tricis aut restauratricis nepos, sub abbate Mauringo monachus factus tantum profecit, ut cathedra dignus videretur, & electus sit Forojuliensis ec « clesiæ episcopus, cui jam præerat anno 38. regis Conradi, XI11. cal. Septembris, ut patet ex charta Teucindæ præfatæ donantis insiilam MontiS-majoris 1 rogantibus autem monachi$ & annuente Gregorio pepa V. cœnobium cum episcopatu regendum suseepit, ad paucos annos, sed multum prosuit ; exstinctus est calend. Martii, an. 999. VI. ArchinricuS, e gremio Montis-majoriS abbaS, cui Amalricus Aquensis archiepiscopus, comitissa Adalais, & filius ejus Willelmus lau- , daverunt ecclesiam & villam sancti Petri de Pertuso, * litteris datis anno millcsimo, VI r. cal. Octobr. indict. XIV. subscripsit an. 1005. donationi Pontii episcopi Massiliensis factæ monasterio S. Victoris ; ex tabulis Victorinis. Præfuit saltem ad annum 1009. quo Sergius papa IV. qui privilegium b eidem inaulsit, universa- • Jam pnecefler.t ejusdem ville donatio mense Jonio, regnante Conrado rege anno XLII. Qjo.l instrumentum fcripstr Archiancus monachus & levita, idem de quo uunc loquimur B sed nondum abbas. s Hoc qualecumque priVilegiuœ damus in instrumentis, quia jam editum est in Gallia Christiana quadripartita. In exertiplo hujus privilegii ad me miffo a V. C. Dom. de Mazaugues iego in fine : Datum &c. an. Ineam Dom. occcen. indict. 14. Ixi. cal^JuIui. Sed hoc anno Sergius papa non sodebat. 6oy ECCLESIA AP lis ecclesiæ clavum coepit obtinere. Postea vero j dimisso regimine, in Carilocense monasterium Monti-majori subjectum secesiit. Adhuc in vivis erat anno 1020. quoelectjoni Isarni in abbatem Massiliensem interfuit, ut leges in actis D. Isarni, in queis Archinricus quondam abbas Montis-majoris, vir altioris ingenii appellatur. VII. Rambertus, a quo an. 1016. (inquit MS. Codex) fuit inchoata basilica in honore sanctæ Mariæ matris Domini seu omnium sanctornm, feria Iv. regnante Roberto rege, & in tertio anno fundationis hujus basilicæ, obiit Guillelmus inclytus. Comes Adalaidis silius, & honorifice sepultus est in fundamento hujus ecclesiæ, quæ diversa est ab ecclesia sanctæ Crucis, quam expetente viro illustris vitæ nomine Ramberto, cœnobii Montis-majoris post primum abbatem septimo.dedicavit Pontius Arelat. archie- piseopus ; hanc enim distinguitab ecclesia sanctæ Mariæ, qua, inquit., ibidem noviter construitur. Charta vero * hujus dedicationis exstat in spicil. tom. VI. pag. 427. Circa hæc tempora Franco Pontii archiepiscopi Arelatensis pater in Montis- majoris Cœnobio sepultus est, cui testamento Iuo bene multa legavit. Anno 1030. ecclesia S. Petri de Lumana in comitatu Sistarico, donatus est a Leusredo & Heldegerio, atque haud multo post obiit Rambertus IV. cal. Aprilis ex necrol. Jacet in claustro. VIII. Yosmarus seu Josmarus anno 1032. mense Martio quatuor ecclesiis donatur a Pan- dulso & uxore ipsius Laviarda. IX. Benedictus 1036. & 1040. quo Bertranni Comitis, ejusque fratris’Joffredi dona amplissima excepit, tam in villa Pertuso, quam apud Manuaseam, feu Podium BostHiis, in pago Sigesterico, atque a Raimbaldo Arelatensi prassule ecclesia S. Genesii cum adjacentiis donatus est. Decessit Iv. cal. Decembris. Sic enim habet necrologium ; Deposttio domini Benedicti abbatis & domini R. abbatis qui infarcophagojacent. Artaldus Gratianopolitanus episcopus, ei consirmans donationem quamdam a luo avo factam, eum appellat virum religiosum & honestum. X— Eldebertus circa an. IO42.varie exagitatus est a Raimbaldo Arelatensi præsiile. Quem cum animi fortitudine ac morum probitate vin. cere debuisset Edelbertus, audacia reprimendum putavit ; sitque fic monastici canonis præva- ricator, dum infamiæpropriæ notam plusquam monasterii dilpendium veritus, externorum prin- cipum vires prædiis Deo consecratis redimit, quas tantum a summo Deo abjectione propria exorandas religsosæ vitæ ratio exigebat. Contigit hoo anno 1052. maxime ob paludes monasterio vicinas, quas Lambertus, Raimbaldi avus, ipsi contulerat. Dejectus est ex præfectura anno 1053. XIV. cal. Julii ; abbas Eldebertus qui jacet in claustro. XI. Rolandus seu Rolannus exauctorato El- deberto, susscctusesta Raimbaldo Arelatensi m In hoc instrumento memorantur inter Rambcrti pratdeccf- Lores Mauringus & Riculsos, qui proinde male postpoficus fuerat Ramberto in prioribus indicibus. E L A T E N S I S. tc>6 præsule anno 1054. indict. VII. Anno 1059. indict. XIII. xv. cal. Martii GotfreduS Arelatensis comes ei donationem fecit., Stephania comitissa anno 1065. & 1068. Rostagnus episcopus Avenionensis. Anno 1061. apostolicæ protectionis litteras a Nicolao II. obtinuit. An. 1067. ordinationis suæ nono, inquit Mabillonius, a morte nimirum decesseris, non a deturba’ tione recensitis annis, Raimbaldum archiepi- scoptim placavit ob paludes monasterio circumjacentes infestum, earumque limites sigendos curavit. Denique memoratur in chartis ann. 1071. & 1072. Obiit pridie cal. Maii ; jacet in claustro. Is est Rotlandus abbas Montis-majoriS cui Jossredus comes (scilicet Provinciæ Arelatensis) pro redemtione animæsiiæ& fratris fui Bertrandi, reddit villam & territorium Pertu-1 si, quæ injuste detinuerat, prout avus ejus Wil » * lelmus {scilicet II.) dederat. XII. Bermundus abbas Montis-majoris, multis siagitiis infamis describitur in epistola Arelatensis comitis ad Gregorium septimum quæ in codice *MS. bibliothecæ Vallis-cellariæ legi-1 tur post episc 26. lib. IX. Eam vero referen— J dam hoc loco judicavimus : Summo pontifici & universali P. P. Gregorio, Arelatensis comes B. *’ ' pr0sperari in omnibus & aterna persrui beatitudb* nis munere, eum cali civibus. Sublisslme domine, & princeps totius orbis terra, fi bene vales, congratulor valde : fi autem, quod abfit, aliter, conturbor vehementissime. Ego enim sum vester fervus, & de injustitia quam hactenus passus efe tis ab iniquo judice, ita sum astlictus, quafi corpore & mente flagellis maximis verberatus. Mando tjbi quomodo Bermundus abbasfancti P. & P. Montis-majoris abbatia expulsus fit juste, & qualiter istesusceperit, quem tibi mitto Guillelmus : nomine ; ille namque tanti erat fiagitii & tanta impudicitia, quod pudet me alicui honesto ) viro dicere. Sed unum ex pluribus nequeo tacere s sodomitica quippe libido ultra modum in eum regnabat, & inde ab ullo vivente corripi non poterat. Ego quoque & monachi supradicti loci detestabilem hujusmodi rem agnoscentes, nequivimus diu pati, fed confilio invicem habito, adivimus archiprasulem Lugdunensis urbis, qus ei benedictionem tribuerat abbatis, & ejus confilio atque judicio abbatiam quam archiepiscopo Arelatensi, * a te anathemate percusso fimoniace acceperat, amifit. Et fic qui nunc praest paulo * memorati decræto regularitersurrogatus est ei, atque benedictionem ab eodem susuepit. Nunc ergo supplex im- < ploro tui clementiam, ut propria manu abbatiam a te sufcipiat, & privilegia olim loco illi, qui est tuæ ditionis a patribus sndulta, corrobores manu propria, & novum stbi privilegium tui ex parte attribuas. Nostis enim quemadmodum derelinque- rim Dei & fanctorum Petri & Pauli, ac tui pro amore omnes episcopatus & abbatias ; & nolo ut hacquæfempermanfit libera cuilsbet viventi, nifi S. P. & P. ecclesta, & tibi subjaceat. Valete. Gregorius vero anno 1079. scripserat ad episcopos, principes &c. præceperatque, ut qui hujus monasterii bona invasissent, ea restituerent, sub excommunicationis pœna. Data est epistola pridie cal. Aprilis indict. 2. Epistola sic incipit : Hotum Co7 ECCLESIA A Notum vobis omnibus esse putamus, quod monasterium suncti Petri fitum inlofotqui Mons-ma- jor dicitur, sancta Romana ecclestasueciali quodam juresubjectum est, & apostolicasedis privilegiis ex tempore longo munitum. XIII. Guillelmus I. anno circiter 1080. Ber- mundo deposito subrogatur, qua de re consiile epistolam comitis Arelatensis ad Gregorihm VII. mox relatam. Occasione vero turbarum, hoc in monasterio tempore Bermundi excitatarum, Gregorius Richardo cardinali S. Victoris Mafliliensis abbati, Montis-majoriS reformationem demandavit, quod esset de jure sanctæ sedis, & ad ipsius desenuonem pertineret. Ait autem se intellexisse monasterium hoc jamdudum secularium monachorum culpari religionis tramite deviasse ; additque : suitis decentius atque convenientius esse destructarestruert, & ad gradum suum collapsu reducere, jw/w » in dilatandis vel noviter adificandis operam dare, &c. in codice Montis-majorislegimus ; Datum Roma xtv. cal. Maii, pontificatus nostri 40. viII. hoc est Christi 1080. Anno 1096. indict. IV. 111. cal. Augusti Urbanus IL Guillelmo consirmavit monasterium sancti Martini de Alamonte in diœcesi Vapincensi. Hunc ipsum apostolico privilegio dignatus est Paschalis 11. v. cal. Martii, indict. x. pontificatus anno 3. Domini incarn. 1102. Memoratur ani 1106. in privilegio Gibelini Arelatensis aqtistitis, ei confirmantis ecclesias S. Romani & B. Mariæ, retento tantum censuali usu septem solidorum Egidiensium denariorum ; ex originali Montis-majoris. Eo denique sedente initium habuit monasterium S. Antonii Viennensis, quod diu Montis-majoris membrum exstitit. Obiit VI. nonas Martii, sepultus ante fores ecclesiæ. XIV. PetruS I. cui bullam protectionis Pas- chalispapa II. indulgetvI. cal. Novemb. indict. VIII. pontisicatus anno 16. hoc est IiI4uPacis- citur cum Fulcone Aquensi archiepiscopo pro decimis& oblationibus ecclesiæ de Rellania an. 1118. quo etiam aGelasio papa II. privilegium apostoucum obtinuit. Anno 1123. v. idus Aprilis, Calixtus papa ei consirmavit abbatiam D. Apell is juxta mare in comitatu Vigintimilliensi : cui pariter Innocentius II. bulla 11. nonas De* cembris an.1130. apud Clarum-montem conces- sa decrevit possidendam ecclesiam sanctæ Mariæ de Roca-bruna, de qua cum Garlno abbate Lirinensi litigabat. Ceffit e vita VI11. calendas Januarii, in claustro ante fores ecclesiæ humatus. XV. Pontius II.an. 1135. breve apostolicum ab Innocentio II. consequitur ; recensetur in chartis an. 1136.1140.1143. in earum postrema Franco frater ejus & Arnoldus nepos testes leguntur. An. 1149. ecclesiam S.Petri Belli-mon- tis cum omnibus pertinendis siiis concedit Jo- hanni abbati Floregiæ, iterumque Pontio abbati Floregiæ an. 1157. An. 1152. diploma pon* tisiciumei direxit Eugenius papa III. quo coenobio concessa enumerantur & confirmantur. XVI. PetruS II. tamen legitur a Petro de Sabrano episcopo Sistaricensi accepisse ecclesiam deGaianis, eidemque viciffim tradidisse ecdesiaS Tomus I. l E L A T E N S I S. <08 de Semproniaco, & quidquid juris habebat in ejusdem viUæ territorio, anno 1154. Fortasse Pontius circa hunc annum resignaverat, retento nomine abbatis. XVII. Girinus, anno 1167. mense Januario. XVIII. Johannes an. 1177. pactum iniit cum Raimbaudo Arelatensi præsule. An. 1180. memoratur in tab. Fran carum— vallium, ob donum decimarum in honore loci de Fomelz, & in territorio sanctæ Mariæ de Mari factum huic monasterio^ Deceffit autem caL Maii, jacetque in claustro. XIX. Guillelmus II., cui Lucius papa III. bullam indulsit an. 1184. quo etiam an. præsens fuit, quando Odo episcopus Valentinensis sacellum de CrussolCalæ-Dei dedit, cujus in charta authentica vocatur Fulcherius willelmus. XX. Algo an. 1187. ex tabulis Francarum- vallium > quibus consirmavit donum a Johanne abbate huic monasterio factum. XXI. Fulco de Cabanis annis 1189. 1193. 1198.1200. & 1203. Anno 1194. diploma Cæ- lestini papæ III. consequitur adversos quemdam e luis monachis Pontium nomine, qui certaS sibi monasterii possessiones nequiter vindicabat. Hugo de Baucio Raimundi Berengarii comitis Provinciæ bajulus, diremit inter hunc abbatem, & Guill. Cabacium de Trincatallis, litem motam pro captura sturio- nis* in fluvio Rhodano, quem uterque sibi vindicabat, ut notatur in tabulario Montis- majoris. XXII. Guillelmus III. de Bonilis ex priore sancti Antonii electus MontiS-majoris, anno vII. pontisicatus Innocentii papæ III. in mense Octobris ad sedem apostolicam una cum Petro rege Arragonum, Arelatensi archiepisco* po, & præposito profectus, inaugurationem & benedictionem accepit a pontifice sine contro- versia an. 1204.ubi & privilegia abEugenioIII. & Lucio itidem III. suo monasterio concessa, renovanda curavit. Anno T205. mense Julio vi- sitationis causa ad suum advocavit monasterium Radulsum de Castro-novo monachum Fontis- frigidi, & legatum sedis apostolicæ. AltercatuS est cum Falcone domus eleemosynariæ sancti Antonii Viennensis præposito, pro ædisicatione oratorii in castro de Mota, cui intercedebat Willelmus. Sed controversiam composuit H umbertus Viennensis archiepiscopus, judex electus a partibus, & oratorium ædincari conseniit abbas, certis tamen conditionibus, quæ jus Montis- majoris conservabant. Vide in abbatibus sancti Antonii chartam ipsam Humberti datam anno 1208. An. 1210. diploma tutelare obtinuit ab Ottone IV. adversus Guillelmum de Sabrano pro Forcalquerii comite se gerentem. An. 1212. vn. idus Aprilis, ipsi dominium castri de Be- duino restitutum est a Raimundo duce Narbo- næ, comite Tolosæ & marchione Provinciæ. Huic etiam Willelmus Forcalqueriensis comes filius comitissæ Adalaidis villam Pertusi cum toto ejusdem villæ territorio recognovit, quia, ut ait, audivit ab antiquioribus comitatus stri hominibus Willclmumquondam comitem For609 ECCLESIA AB calqueriensem hoc recognovisse. An. circiter A 1219. monasterio Corredi cesiit ecclesiam de Cezob cum appenditiis. An. 1221. ecclesiam S. Marcellini Apt. diœcesis accepit ab A. Arelat. archidiacono. An. 1226. Castelletum concessit, supposuitque Draconeto de Bocairano vicario Arelar. præsentibus Rotlando abbate Insulæ, &c. Anno 1229. indict. 2. Iv. nonas Februarii, abbatem S. Ampelii in Vigintimilliensi comitatu juxta mare instituit WiQelmum Safrani.Me- moratur & anno 1231. quo RaimbaudtiS de Agputo filius Guiranni de Simiana, & Poncia de Agouto uxor ejus, ipsi dederunt omne JuS quod habebant in castro & villa de GravesonS I xvr. cal. Novemb. Item anno 1233. XXIII. Guido an. 1234. ex privilegioGre- goriipapæ IX. & ex hominioquod illi Raimundus ElysiariuS praestitit pro villa de Gravisone, XIX. cal. Septembris. Bertrandus RaimbauduS de Infula anno 123$. IV. nonas Junii ei se in monachum tradidisse confessus est. Anno 1237. xI. cal. Martii a Guiraudo filio quondam dominae Bertrandæ uxoris quondam Guillelmi de Sabrano, accepit totum jus quod illi competebat in villa & castro de Gravisone, cui viciflim Guido rependit ducentos solidos RaimundenseS novos. Præsuit vero ad an. saltem 1238. quo^ memoratur idibus Nov. Jacet in claustro, defunctus xvr. cal. Martii. XXIV. Raimundus I. de Bulbo abbas Mon- tis-maj. & dominus Guillelmus comes Forcalquerii, probantibus eius filiis Giraudo & Gau- cherio, arbitrum querelæ suæ de villa & castro Pertusi elegerunt dominum Johannem Arela- ensem præsulem, præsentibus Berengario Provinciæ comite & Fulcone II. de CaiUa Regen- si electo, pridie cal. Jan. anno 1240. Imbertus de Aurono ipsi recognovit bastidam de Penna an. 1246. An. 1247. pridie idus Oct. sacramentum dientesare accepit ab universitate Gravi— ] sonis. An. 1249. pridie idus Septembris Raimundus Montis-majoris abbas, simulque sancti Antonii prior cum conventu suo, auctore Viennensi archiepiscopo, facultatem dedit domno & sratribuS domus eleemosynariæ sancti Antonii ViennensiS, parvulos insirmos hospitalis, & extraneos, qui ibi sepulturam elegissent, in coemeterio suo deinceps sepeliendi, msi illos in villa sancti Antonii extra domum dictorum fratrum decedere contingeret. Datum die & anno præ- fatis. An. 1250. v. idus Januarii plura concesiit monasterio S. Michaclis deFrigoleto, & Bernardo episcopo priori ejusdem loci. Anno 1251. ; XIV. cal. Julii, juravit ei sidelitatem Guillelmus filius quondam Guillelmi de Sabrano Forcalqueriensis comitis, pro his quæ tenebat in feu- dum in villa Pertusi & territorio ejus. Obiit hoc anno, aut ineunte sequenti, si quidem abbas quondam dicitur in charta judicii arbitrata inter Guillelmum silium quondam Guillelmi de Sabrano Forcalqueriensis comitis & abbatum Montis-majoris anno 1252. xvI. Julii. XXV. Raimundus II. d’Asois, cui anno 1252. XVIII* calend. Maii Matilda uxor quondam Atanulsi de Rellania homagium fecit pro E LATENS IS. <Ho castro de Sansono, &c. apud Pertusum. Anno 1254. XIV— cal. Februarii, obtinuit ab Innocerv » tio IV. facultatem absolvendi ab excommunicatione quosdam e suis monachis, nec non dis- pensationem ab observatione statutorum Gre- gorii IX. pro reformatione monasterii. Anno 1257. VIII. iduS Julii Carolo filio regis Franciæ Andegavi, Provinciæ & Forcalquerii comiti fidem juravit pro Pertuso, Gravisone & Ca- stelIeto. Anno denique 1259. pontificatus Alexandri IV. quinto m. nonaS Aprilis ab eodem pontisice diploma impetravit. XXVI.GuillelmuS IV. de Ronnis in abbatem Montis-majoris electus, & Ermessendis S. Cæsarii Arelatensis abbatissa, compromiserunt in Johannem Gavarronem &c. de honoribuS & territoriis de Cordoa, de Infula, Castelleto, &c. 11. idus NovembriS 1259. de quibus judicium prosatum est Iv. nonasejusdemanni. An. 1260. cal. Septemb. procuratorem suum constituit Petrum de Turre Montis-majoris monachum, B. Mariæ de Aligno priorem, ubi dicitur etiamnum electus in abbatem. Vacabat autem sedes anno 2°. pontificatus Clementis papæ IV. Ix. calend. Aprilis, ex bulla ejusdem præsulem Arelat. redarguentiS, quod a monasterio Mon- tis majoris procurationes exigeret. Hæc quip. pe ait : Asw enim attendimus ipst monasterio, quod vacat ad prasens, providere celeriter de pastore i data est Perusu die & anno praefatis. XXVII. Bernardus de Monte-mirato monachus Anianæ anno circiter 1266. abbas eligitur, & rector prioratus sancti Antonii. Anno 1271. statuta quædam pro bono cœnobii fui regimine condidit. Anno 1274. arbiter exstitit inter Bertrandum episcopum Tolosanum &B. abbatem Moylsiaci, ratione monasterii Lesaten- sis. An. 1284. decima die Julii indict.xu.eccle* 1 siam S. Mariæ de Saladailli, sitam in parochia ecclesiæ sancti Petri de Pertusi), contulit Ber* nardo de Monte-mirato clerico. An. seq. 11. nonas Junii sacramentum clientelare pro parte villæ Pelissanæ accepit a Raimundo de Aurono. Bemardum pervenisse ad annum 1286. perfua- det quod legimus, Raimundum Regis hoc anno fuisie electum abbatem sancti Ægidii, Bernardo abb. Montis-majoris præsente. Hic abbas paulo post ad infusaS Tripolitanas in maritima Afri- cæora evectus est. XXVIII. Stephanus de Monte*areno, m » nachuS primum sancti Ægidii Vallis-Flavianæ,
- tum monachus & camerarius Montis-majori$, an. 1287. Iv. idus Martii, Pertusi adiit posseP- sionem. Anno sequenti 1288. primo fui regiminis vI 11. idus NovembriS in capitulo generali statuta undecim confecit, maxime aa bonum spirituale spectantia. Eodem anno x cal. Dec. prosesiionem clientelarem incolarum Gravsso- nis excepit. & abHugone de siincto Amantio pro parte castri de Cornilione Iv. nona$Febr. ejufaem anni ; quo etiam a Nicolao IV.siimmo pontisice facultatem benedicendi populum in ecclesiis sibi subjectis obtinuit. Bertrandus Ne- mausensis episcopus an. 1289. xvI 1. calend. Junii, præhabito cum D. Viennensi archiepisco » 611 ECCLESIA A po, & Guillelmo Taurinensi episcopo &c. con- silio definivit tanquam arbiter querelam inter Stephanum abbatem Montis-majoris, & priores S. AntoniiViennensis diœcesis ex una parte
- & domnos hospitalis feu domus eleemosynariæ ejusilem loci, eorumque monachos & fratres ex altera, scilicet ratione promiflionum, votorum & legatorum. Monasterium autem Mon- us-majons&hospitale præfatum connexuit & univit, ea lege ut neutrum alteri subjiceretur, sed utraque pars in suo nomine & honore remaneret ; ita ut Stephano Montis-majoriS abbate, vel Aymone domno prædicti hospitalis domno de— ] cedente, alteruter superstes, absque nova electione, utraque dignitate scilicet abbatis & domni frueretur, & domnus abbas Montis-majoriS ; & hospitalis sancti Antonii diceretur, habe* retque abbatiam & hospitale cum eorum omnibus juribus & pertinendis, quod de successo- ribus in monasterio & hospitau præsatis alternarim eligendis vult etiam intelligi. Item ut abbas & monachi Montis-majoris, ac domntu & fratres hospitalis regulam sancti Augustini simul observent, & in dicendis officiis morem ecclesiæ siervent Romanæ ; ut eorum habituS sint scapulare cum caputio, cum chlamydibtiS feu caepis, in quibus ponendum erat signumpo— ( tentia per fratres siipradictos portari consue- tum. Actum apud hospitale S. Antonii Vien- nensis diœcesis, die & anno quibus supra. Stephanus de Monte-areno Montis-majoris abbas a ger corpore, sed in siia bona & fana memoria Viterbii existens, elegit sepulturam vis- ceribus suis, in ecclesia fratrum Minorum ejus- dem urbis, si in ea moreretur ; volens ut ossa sua ad monasterium fancti Ægidii diœcesis Ne- mausensudeferrentur, & ibi terræmandarentur i affignavitque centum libras de boniS suis mobilibus, ad faciendas exsequias suaS in utraque ecclesia. Ordinavit unum anniversarium i annis singulis fieri in prædicto S. Ægidii monasterio, usque ad quantitatem 50. solidorum Turonensium parvorum, & alterum in monasterio suo usque ad quantitatem 30. solidorum, voluitque solvi de boniS suis mobilibus &c. Actum Viterbii 5. Jan. 1297. indict. XI. Obiit Stephanus die sequenti, sic enim habet tabula funeraria : v 111. idus Januarii deposttio domni Stephani abbatis, «
« ijacet in claustro. Obiit 1298. ex actiS Pontificii Avenion. & schedis Hen- rici Suarez, qui annus convenit cum epa- cta XI. 1 XXIX. Bertrandus de Malosanguine, Mal- sangui, 1298.19*Octob. prioratum deSayols contulit tanquam abbaS Montis-majoris, & prior ecclesiæ de CorrediS. Eodem anno xin. calendas Aprilis, Raimundus de Aurono, ipsi recognovit quidquid in villa de Pelissa- na tenebat. Anno sequenti indictione XI11. 16. Octobris Carolo regi Jerusalem & Siciliæ juramentum fidelitatis præstitit pro Pertuso, Gravisone & Castelleto. An. 1304.. diebus 4. & 5. April. hominii fidem excepit ab hominibus de Gravisone. Eodem anno 17. Januariisolemnem ingressum Fecit in villam Pertusum. An. 1309. 26. Jan. Jacobum Malsang monachum suum Tomus I. ULATENSIS. Git prioratu de CorrediS donavit. An 1315.14. Octobris mutuam ipsius & monachorum querimoniam consopivit GuillelmtiS episcopus Prænesti- nus, præsente Bernardo abbate sancti Guillelmi de Defertis LodovensisdiœcesiS.Eodem an. XI. Octob. Petrum de Turre Monds-majoriS priorem claustralem, procuratorem suum constituit, committendo ei vices suaS ad tractandam unionem monasterii de Lura Sistaricensis diœcesis, cum ipso Montis-majoris monasterio.-quam videlicet abbas & fratres prædicti monasterii affectabant, sub ipso MontiS-majoris habitu Deo famulari, & huic abbati se suaquesubjicere cupientes. Anno 1316.20. Maii ipsius controversia adversos Guillelmum de Baucio dominum Ber- ræ, super limitibus territoriorum castrorum de Miro-mari & deIstris, per arbitros composita est.Fato functus estxvI 1. cal.Septemb. ejusdem anni : quiescit in sacello sanctæ Mariæ-Albæ ad satus ecclesiæ septentrionale una cum fratre milite sub cenotaphiiS lapideis & afiabre factis ; ejus tamen meminit necrol. VI1. calendas Decembris. XXX. Isnardus*/. BernardusdePontevese nobilissimo Provinciæ stemmate oriundus, ex archimandrita Casinensi, abbas MontiS-maj. renuntsatus est ad paucos menses gubernaturus, cum Bertrandum decessorem secutus sit anno 1317. Monachus primum exstiterat apud S. Victorem Massil. XXXI. Guillelmus de Cadolla, in instrumento anni 1318.9. die Aprilis, quo dimittunt monachi Montis-majoris quidquid juris habebant in loco Gravisonis ejusque territorio, dicitur ex camerario hujus monasterii hoc ipso an. a Joh. papa XXII. Isuardo abbati suncctuS. An. 1319. xvI. cal. Maii Galhardus Arelat. ar- chiepiseopus cum in monasterio Montis-majoris a Guillelmo abbate ad mensam excepniS suis- set > litteris datis testatus est huc se non venisse correctionis aut visitationis gratia. An. 1320. 2. Junii, fecit pariagium Gravisonis cum Raimundo Gantelmi milite, sive laudavit & confirmavit de consensu monachorum compositio- nem cum ipso factam. An. 1523. 27. Junii Guillelmus abbas & Raimundus Gantelmi miles pro se & suis successoribus recognoverunt Roberto Jerusalem & Siciliæ regi, comiti Provinciæ, &c. se pro indiviso habere & tenere a prædicto rege, & sub ejus dominio castrum Gravisonis situm in vicaria Tarasconis. An. 1324. in festo fancti Micbaelis ambo præfati constituerunt Mi- chaelem de Agrenolo domicellum, bajulum de Gravisone in annum. Anno 1325. 19. Februarii instituit Andream de Crota pro parte ducalis excellentia suaque & monasterii fui judicem communem villæ Pertusi ejusque territorii. XXXII. Raimundus III.* de Bulbone*ex monacho & camerario monasterii, vacanti per obitum Guillelmi abbatiæ præsicitur a Johanne XXII. xvnI. cal. Decembris pontisicatus an. 13. a quo ut ad Romanam curiam Avenione sedentem accedere, & ab ea recedere posset absqueulla alia sedis apostolicælicentia, quo- de$rpsi videretur, obtinuit vm. cal. Junii 1330. Qjpj ei, ECCL E SI A A Commissariusa Benedicto papa XII. specialiter 1 ad ordinis Benedictini reformationem deputatus una cum Gilberto de Cantabrio abbate Massil. statuta condit pro monasterio Montis- maj. 23. Nov. 1337. Quidam apud ipsumprioreS annis 1338. & 1339. se se excusant, quod proximo generali capitulo præscntes interesse non poffint. Anno 1340. 27. Martii generale capitulum celebravit. Præerat adhuc 1347. 27. Mar- tii, quo anno mortem oppetiit XIn. * cal. Martii, ex actis pontificii Avenion. tumulatus in olaustro. XXXIII. Petrus de Caniliaco 1348.23 ; Jan. & 1349.7. Martii, quo solemniter ingressus est 1 Pertusum. Episcopalem Magalonæ sedem as- cenditan. 1353. deindeque Tomeriensem. Ejus tandem ultimæ voluntatis exsecutor exstitit germanus ipsius Raimundus de Caniliaco episcopus Præncstinus cardinalis an. 1367. quo an. Petrus testis fuerat homagii exhibiti a Beraldo dom. de Mercorio, die penultima Decembris Petro Gerardi episcopo Mimatensi, Avenione : & hoc in instrumento minime dicitur episcopus. XXXIV. Jaubertus * de Livrono Lemovi- censu, abbas S. Andreæ Avenion. benesicio litterarum Innocentii papæ VI. vm. idus Julii anno pontisicatus I. incarnati Verbi 1353.1 Petrum de Caniliaco. excepit in præsectura. Recensetur anno 1356. in charta P. Regensu episcopi unientis officio camerowæ prioratum de StaUone. An. 1561.13. Junii testamenti fui codicillos conscripsitin palatio, apostolico Villæ- novæ prope Avenionem, qua ipsa die mortuus est, ex necrologio. Vide notas Balux, ad vitas paparum Avenion. col. 927. aXXV. Raterius mensibus aliquot Montis- majoris curam agit ; ad annum scilicet IX, In- nocentii. VI. ex actis pontificii. Aven. XXX VI. Ludovicus de Bolena ex abbate sancti Sylvestri de Nonantula diœcesis Muti- nensis, abbas Montis-majoris, brevi apostolico Innoc. VI. datovI. cal. Novemb. an. ejuspon- tif. nono, Christi 1361. possessionem adeptus est 21. Jan-anni seq. Obiit anno I363-exactispon- tisic. Avenion. jacet in claustro ante fores ecclesiæ. XXXV11. Petrus de Banhaco— Lemovicen- sis patria, Cluniacensis monachus, Urbani V. referendarius, calculis monachorum eligitur, atque bulla pontificiam, idus Octob. pontisic. Urbani anno 1. Christi 1363. data confirmatur. Anna 1365. Castelleti locum cum suis juribus accepit a Johanna regina Jerusalem & Siciliæ &c. ob varios labores in cucia-Romana pro ipsa . exantlato », litteris datis Neapoli 13.Julii. Inter cardmales. allectus est sub titulo presbyteri S. Laurentii in Damaso ab Urbano V. die 22. Septemb. an. 1368. sed brevi tempore nova dignitate potittiS, nam obiit Viterbii ex peste an. 1369. ubi sepultus est apud fratres Minores. Po- stea tamen corpus ejus revectum est in Galliam, & depolitum apud Mortuum-mare in Lemovicibus, seu in Marchia Lemovicensi. De eo vide in et>iscopis Castrensibus. XXXVIII. Pontius de Ulmo, monachus Massil. prior de Y spania (inquit MS. codex) RELATENSIS. £14 Petro de Banhaco ad cardinalatum evecto, Factus est abbas Montis-majoris v. cal. OctobriS 1368. ab Urbano papa V. cujus fuerat vicarhiS in regimine monasterii sancti VictoriS. Huic Raimundus de Aurono an. 1369. 28. Septemb. condaminam castri de Peliflana recognovit. Ab ipso præsenratumElziariumGasqui presby- terum ad vicariam perpetuam de Pertuso ad- misit Guiraudus Aquensis archiepiscopus 2. Aug. 1375. Pontius idem olim MontiS-majoris * tunc vero S. VictoriS Massil. abbas, adminis- tratorque in spiritualibus & temporalibus præ- dicti monasterii Montis-majoris plurimas vesteS sacras huic monasterio contulit 14. April. 1382. Obiit paulo postVI1. idus Aprilis, quo die ne- crol. Montis-majoris hæc habet : Anniversa- rium reverendi patris domni Pontii, qui turrim fecit adificari. XXXIX. Petrum quemdam patria Lemo- vicensem Montis-majoris abbatem per vicarium administrasse, & officiales regiæ Arelatensis curiæ jurisdictioni Castelleti inhiantes viriliter anno 1382. repreffisse aiunt. Certe D. Claudius Estiennot Petrum ex abbate S. Bar- tholi renuntiatum abbatem Montis-majoris, at paucis mensibus sedisse refert.
- XL. Clemens VII. antipapa, dictus antea Robertus de Gebennis, abbatiam regit tribuS circiter annis. XLI. Faiditusde Agrifolio cardinalis Avenion. administrator Montis-majoris ab anno 1385. ad 1391. Hic primus decimas latifundiorum monialium de Nazareth apud Aquas-Sex- tias in parochia Pertusi sitorum an. 1386. percepit. De quo necrol. sic habet
- 111. non. Octobris anniverfarium reverendi in Christo patris Faiditi cardinalis, qui dedit octo storenos censuales. XLII. Galeotus TarlatuS de Petra-mala, ) Aretinus TuscusS.R. E. cardinalis abbatiam administravit quinquennio, ab anno scilicet 1393. ex Cassiano illustr. lib. II. sol. 670. XLIII. Benedictus XIII. antipapa, feu Petrus de Luna hujus abbatiæ, necnon ar- chiepiscopatus Arelatensis reditus cameræ suæ addixit 1398. in annos fex, monachorum curam gerente fratre Johanne Hugoleno sancti Genesii de Martico seu de Jupcaria priore. Johannes Hugolenus prior S.Genesii, vicarius & gubernator monasterii Montis-majoris, Benedicto papa illud ad manus suas tenente, XI1. Maii anno pontificatus ipsius Benedicti deci- :mo, Johan.Pollerium archidiaconumVivarien- sem arbitrum elegit in causa tum piscatori- bus Arelatensibus ; cujus sententia, deferre ad ipsum monasterium tenentur primum sturio- nem quem capiunt. Idem Pollerius monasterii Montis-majoris reformator a Benedicto antipapa constitutus, fecit inquisitionem de statu monasterii 18. Junii 1404. XLIII. Fulcaudo vel Fulconi deRoche- chouard abbatiam hanc commendavit Benedictus papa sub finem anni 1404. Ludovicus II. rex Siciliæ, comes Provinciæ, Forcalquerii, &c. in sidem & defensionem recepit fratrem Johannem Hugolenum Montisilf ECCLESIA l majoris monachum & vicarium generalem, prioremque sancti Genesii de Martico, necnon abbates in eodem monasterio creandos, monasterium ipsum, &c. Datum Tarascone 10. Martii, indictione xm. regnorum anno *i. XLIV. Johannes Hugolenus*ab hujus monasterii vicariam ad abbatis dignitatem evectus est a Benedicto XIII. dato apud Niciam diplomate xvn. calend. April. anno pontisicatuS 12. Christi 1406. Recensetur in actiS concilii Pisani inter abbates qui miserunt procuratores cum plena potestate ad illum cœtum anno 1409. Quædam edidit statuta in capitulo generali 5. Maii 1411. Memoratur in chartis anno 1420. & 1426.15. Martii, ubi dicitur Johannes HugoleniiS de S. Remigio. Deceffit 2. id. Septembris, anno ut videtur 1430. quo indictione vni. 18. Novembris vacabat seaes abba- tialis ; ex charta Johannis Vivariensis episcopi. In claustro sepultus est. XLV. B. Ludovicus Alamandi, tituli sanctæ Cæciliæ presoyter cardinalis, & Arelatensis archiepiscopus, factus est Montis-majoris administrator perpetuus ab Eugenio papa IV.an.1431. Memoratur adhuc 1436.25. Aprilis, cui postea ad vitam privatam amandato ab eodem papa, quod immoderatiori studio pro Basileensi con— ( cilio staret, sussectus est tum in archiepiscopali, tum in abbatiali dignitate Johannes de Bella- valle Andegav. episcopus in annos fere 4. quibus potitus est quidem proventibus, sed neque Arelatem neque Montem-majorem unquam in* visit, rerum spiritualium cura Roberto Tibe- riadensi episcopo commissa. Ludovicum Alamandi, pace ecclesiæ per schismatis exstinctionem reddita, Nicolaus papa V. restituit in gradum pristinum & in sacerdotiorum possessionem, litteris datis Iv. idus Octobris 1449. Ad meliorem vitam miraculis clarus migravit 16. Septembris 1450. in ecclesia sua Arelatensi honorifice tumulatus. XLVI. Petrus de Fuxo cardinalis, administrator abbatiæ Montis-majoris 29. Ap. 1452. & 15. Julii 1454. in li ttteris Renati regis Jeru- salem & Siciliæ pro quadam inter ipsos commutatione. Ab eodem rege in tutelam cum suo monasterio suscipitur 28. Martii 1454. Obiit Avenione idibus Decembris 1464. sepultus in ecclesia fratrum Minorum ejusdem civitatis. XLVII. Philippus de Levis Auxitanus archiepiscopus.Arelatensem archiepiscopatum& Montis — majoris abbatiam vacantes per cesiio- nem Petri de Fuxo obtinuit a Pio II. dato Romæ apud sanctum Petrum diplomate 111. idus Februarii 1462. cui unionem holpitalis pauperum orphanorum B. Mariæ Pontis-fracti, alias de Yvonio Avenione siti, cum Monte-majore ad majorem monachorum ejusdem monasterii Avenione litteris operam navantium commoditatem, fieri permilit SixtuS IV. v. id. Septembris 1471. pontific. anno 1. XLV III. Eustachius de Levis Arelatensis archiepiscopus vacantem per obitum Philippi germani fui pridie nonas Novembris an. 1475. defuncti abbatiam Montis — majoris obtinuit a Sixto IV. anno 1476. cui tandem & rebus omRELATENSIS. « 4 nibus valedixit moriens die 22. Aprilis 1489. XLI X.Nicolaus Cibo archiepiscopus Cosen- tiniiS in Arelatensem archiepiscopum electuS, abbatia Montis-majoris donatur ab Innoce n- tio VIII. vm.cal.Maii 1489. pontific. anno p Memoratur anno 1491. in charta collationi* ecclesiæ de Miro-mari per ipsius vicarium. L. Rodulphus Bonisacius decretorum doctor^ sancti Salvatoris VicecomitisConstantiensisin Neustria dicccefis abbas, in pastorem & ducem a monachis Montis-majoris, nullo discrepante eligitur 29. Octobris 1493. autumantibus videlicet vacare sedem abbatialem per cesiionem Nicolai, occasione decreti quo InnocenthiS VIII. IV. nonas Junii anno 1490. pontific. sul VI.suppresiis titulo abbatiali & ipso ordine sancti Benedicti, Montem-majorem ciim prioratibus & membris ab eo pendentibus, in generalem præceptoriam, quæ a monasterio sancti Antonii Viennensis diœcesis dependeret, & aliarum generalium præceptoriarum naturam sortiretur, erexerat, regulæque sancti Augustini & abbati sancti Antonii subjecerat. Hanc vero unionem Alexander papa VI. Innocentii VIII. successer rescidit, pridie cal » Januarii an. 1495. Unde monachi Montis-majoris præfatum Rodulphum Bonisacii denuoin abbatem elegerunt 23. Februarii 1496. indict. XIV. Attamen non nisi abbas sancti SalvatoriS Vicecomids dicitur in procuratione quam habuit una cum aliis monachis ad terminandaS lites suas adversos canonicos sancti Antonii, anno 1500. vel 1501.14. Octobris, indict. Iv. Et quidem anno 1502. indict. v. ix. Martii pra> dicti procuratores concordiam fecerunt cum Theodoro de S.Anemundo* abbate sancti Antonii Viennensis, & octo ordinis hujus præ- ceptoribus aut officialibus ; ubi præsatus Ro- dulfus electus dicitur. Ab Alexandro papa VI. bullam accepit, qua consirmatus est ; in cujus gratiam plures officiis claustralibus prioratus annexuit papa & univit, vn. id. Novembris 1502. pontificatus XI. Memoratur I503.10. Novemb. quo anno Georgius de Ambasia Rotomagensis archiepiscopus, cardinalis, & sedis apostolicæ legatus, ad reformanda monasteria Provinciæ, Forcalquerii, civitatis Massiliæ, &c. commisit,
? ui sua vice hæc exsequerentur Grassensem & )iniensem episcopos, abbatemque Valiis-san- ctæ. A Julio papa II. bullam protectionis im « petravit, VI11. idus Februarii 1504. pontific. anno 1. Anno 1505.2. Sept. confessus est se re* cepisse a nobilibus syndicis universitatis hominum de Pertuso summam 478. siorenorum, & sex grosiorum currentium in diminutionem debiti. E vivis excesserat die 16. ejusdem mensis & anni, quo curia parlamenti Provinciæ Aquis residens, informata juridice, abbatiam Montis- majoris abbate carere per obitum ultimi abbatis, mandavit Gaspari de Pererio ut omnia bona temporalia-* & jura ejusdem abbatiæ, quæ sub regia tenebantur jurisdictione, ad manu$ regis caperet & annotaret nomine regio, &c. Datum Aquis die & anno quibus supra. LI. Claudius de Pictavia Delphinas 6. Maii 1506. Anno 1508. 7. Octobris ipsius procura- Qs «J GI7 ECCLESIA A tores transigunt cum Carmelitis Pertuso An., 1513. indictione 1.3. Septembris, quoddam pa- scuum restituit monachis Montis-majoris, quod, ut asseruit, indebite occupaverat. Memoratur 1523.19. NovembriS, 1527. 28. Maii, 1531. 5. Octobris. Anno 1537. indict. x. 16. Junii, iplo Claudio sedente, monachi Montis-majoris, inter quos vicarius abbatis, statutum fecerunt de quadregenario monachorum numero. Memoratur atihuc anno 154$. 1. Februarii. Obiit anno sequenti 15. Augusti, humatus in claustro ad occidentalem plagam, prope altare B. Dei genitricis. LII.AymaruS de MaugironGlandatensis episcopus, abbatiæpossesiionem adeptus est per pro curatorem 23. Octobris 1547. præerat 1551.15. Decembris, 1555.Ila Jan# Erat etiam Vienneu- sis præpositus, cui triplici dignitati valedixit 28. Aprilis 1564. Sedes vacavit ab anno 1565. 2. Julii, ad 1568.10. Januarii, & amplius. LUI. Johannes-Franciscus de Purpurato e comitibus Lucemæ in SabaudFa factus Montis- majoris a Pio papa V.commendatarius, an. 1569. i 9. Julii vicarium generalem, locum tenentem & procuratorem suum constituit in spiritualibtu pro dicto monasterio & dependentiis Claudium Amodri clericum Delphinatem, jam anno præ- cedenti vacanti abbatiæ regendæ deputatum. Anno 1572. indictione xv. 17. Maii, ratam habuit concordiam initam inter Claudium Amodri suum vicarium generalem, & conventum Montis-majoris. LIV. Claudius d’Anselme nobilis A venio » nensis, superioris resignatione, & scheda Gre- gorii XIII. ac regia anno 1582. sit abbas, cui an. 1589. 2. Maii, ah Jan.edixit Aquensis senatus ut in abbatiam se se reciperet ; ibique immobiliter constitutus correctioni fratrum intenderer,. sin ad manum regiam ponerentur ejuS redituS. Obiit 1590. 4. Novembris, illatus in tumulum Johannis Hugoleni in pariete ad septentrionem claustri juxta ecclesiæ rores excisum. LV. Dominicus Grimaldi archiepiscopus Avenionensis, ex concesiione & dispensatione apostolica abbatiam consequitur 1591. decedit Avenione 1. Augusti 1592. LVI. Guillelmus ae Corti Corsicus, schedula repia sit abbas ; Guillelmus d’A vanson vero qui EbredunensiS erat archiepiscopus, apostolica bulla IV. cal.NovembriS, anno Domini 1592. pontisicatus Clementis VIII. 1°. Anno’ 1593. 4. die Aprilis præsidiariorum ab Arelatensibus consulibus in coenobium missorum, ductore Piqueto, temeritate fracti undem monachi, relictis quatuor in monasterio sacerdotibus, in fancti Juliani vulgo fancti Antonii Arelatis prioratum se receperunt. Anno 1595. 50. Aprilis Henricus IV. Galliæ rex litteraS suaS 16. Januarii, quibus proventuum abbatiæ perceptionem Alphonso d’Ornano adscripserat, exfecutioni demandari voluit ; Guillelmo, « l. Johanne de Corti Agathensi canonico & camerario, duci Montmorencio ab eleemosynis, interea pro abbate se gerente. Rursus autem Clemens VIII. anno 1597. 17. Maii, pro admittendo Guillelmo d’Avanson in abbatem l E L A T E N S IS. $18 Montis-majoris instat, sin aliter, minatur cen- suras.Obiit G.d*Avanson mense Julio an. 1600. unde cessante omni litium occasione, Guillelmus de Corti bullis pontisiciiS donatur pridie idus Augusti, anno Domini 1602. pontisicatus XI. Contulit an. 1604.20. Junii prioratum de Mari. LVII. Petrus d’Ornano 19. Januarii 1612. 30. Septembris & 7. Octobris, quo satagente monachi Montis-majoris tres viros ad habitum monasticum admiserunt, ubi dicitur abbaS electus. L VIII. Carolus Josephus d’Ornano Alsonsi Franciæ polemarchi, ex Ludovica de Gra- ce de Flassans filius, cedente fratre sit abbas. In charta anni 1616. 9. Januarii adhuc legitur abbas electus, cujus Johannes Sicardi prms pædagogus, tunc oeconomus erat. Huic autem jam abbati fancti Andreæ secus Avenionem anno 1616. assentiente rege, sub annua librarum 5000. oneri nulli obnoxiarum pensione, abbatiam sancti Petri Montis-majoris Carolus re~ signavit anno 1624. die 16. Novembris. LIX. Johannes Sicardi, jam abbaS, ut diximus, Andaonensis, regiaconcesiione, necnon litteris vicelegati Avenionensis, datis anno 1625. 20. die Aprilis abbatiam hanc obtinuit ; Cujus posselsionem adeptus est 10. die Martii^n. 1626. Ea vero ceffit anno sequenti. LX. Camillus Savari de Breves comes de Maulevrier clericus diœcesiS Parisiensis, a rege designatus est abbaS anno 1627. al. 1628. 8. Dec. qua die rex idem nominavit oeconomum, donec tnillas impetrasset Camillus. Anno 1629. die 29. Julii, nondum adierat posselsionem, ut patet ex litteriS…..Bertrandi Camillo gratiaS referentis, quod ipsum suum vicarium elegisset. An.I63I.23.Junii statuit Aquensis senatus, ut Camillus Savari augeret sacristiam monasterii fui, casula, cappa, dalmaticis, altaris paramento, & pulpiti velo e bombycino serico densiori, vulgo, chapeUe desatin. Anno 1632.18. Maii creavit suum vicarium generalem fratrem Bonifa- cium ejusdem monasterii monachum & insirmarium. LXI. Johannes — Baptista — Gasto Savari de Breves vacantem abbatiam per cesiionem Camilli impetravit ab Urbano papa VIII. anno 1633. cujus procurator Johannes de Pietrequin abku commendatarius ac domintu loci de S. Geesme, & R. pater domnus Antonius Espi- nasse visitator congregationis sancti Benedicti, alias Cluniacensis & fancti Mauri in provincia Tolosana, pepigerunt pro reformatione, & convenerunt de unione præsati monasterii ipsi congregationi fancti Benedicti, 22. Decembris 1639. LXII. Alexander de Bichi S. R. E. cardinalis & episcopus CarpentoractensiS ab Urbano papa VIII. providetur de abbatia vacante causa permutationis anno 1643. Obiit 25. Maii anni 1657. LXI 11. N. de Bichi nepos præcedentiS & ipse cardinaliS huc usque præest. 6I9 ECCLESIA AR ABBATIA S. C AS ARII. MOnasterium sancti Johannis, modo sancti Cæsarii in civitate Arelatensi, vulgo S. Cesutre, sanctimonialium regulæ primo Cæsa- rianæ, deinde Benedictinæ huc usque addictum, in suburbio Arelatensi conditur a sancto Cæsa- rio, ex abbate Insulæ suburbanæ, Arelatensium prassule, finiente seculo quinto, aut ineunte sexto, ut leges in testamento ipsius fundatoris apud Saxium in pontif. Arelatensi & alibi. Anno 869. abbatiam hanc Rodlannus archiepiscopuS Arelatensis adeptus est apud Ludovi- cum imperatorem & Ingelbergam, ut suse nar*. rat Aymoinus lib. 5. degestis Francorum, cap. 13. & Guesnayus hisu Massil. fol. 258. Anno 1147. hoc idem coenobium ad meliorem vivendi rationem revocavit RaimunduS Arelatensu archiepiscopus, ut patet ex bulla Cælestini papæ II. Romæ VI. idus Maii, pontificatus anno 4. hoc est 1147. Neque vero multo post, videlicet 1153. bulla data Laterani yn. cal. Januarii, cura ejusdem cœnobii committitur Raimundo præfato, ab Anastasio summo pontisice, regnante Henrico imperatore, & Gaufrido ac Bertrando comitibuS. Rajambaldus Arelatensu arehiepiscopus consecravit no- vam ecclesiam S. Cæsarii extra muros Arelatis’ civitatis 111. non. Maii, asiistentibus multis no- bilibus viris & canonicis S. Steph. Arelat. ut docet MS. cod. Dom. archiepiscopi Arelat. SERIES ABBATISSARUM. I. S. CæsariaCæsarii A relatensis soror, &c. quæ obiisse dicitur anno 529. II. S. Cassaria II. junior dicta, in cujus gratiam Cæsarius, qui obiit 542. testamentum con- scripsit ; exstat in pontificio Arelatensi, apud Baronium in annal. eccl. an. 508. n. 33. & apud Cointium in annal. Franc. an. 542. n. 23. Cr- saria autem ad annum usque 559. rexisse dicitur, , cui & S. Cyprianus episcopus Tolonensis dicavit librum de vita S. Cæsarii. III. S. Liliola Fortunati carminibus lib. 8. c. 1. celebrata, cuju$ tempore Theudegildis regina Chariberti regis uxor, vitam religiosam in Cæ- sariensi parthenone duxit. S. Rusticulam quoque agente Sapaudo Arelatensi episcopo, in suo admisit monasterio anno 562. Obiit vero 574. ex Mabillonio inact. SS. ord. sec. II. in vita S. Rusticulæ, fol. 139. & seqq. IV. Rusticula, alio nomine Marcia, orta est RomaniS illustribusque parentibus in pago Vascionensi. Quinquennia a Chearonio repta,. qui eam ducere in uxorem cupiebat, cum foret nubilis, jussu Guntramni regis restituitur, ac Liliolæabbatissæ committitur ; in cujus monas- terio Deose consecravit, ac ita invirtutibuS profecit, ut Liliolæ fuerit subrogata anno 574. Etsi multis miraculis in dies sieret clarior, accusatur tamen apud Chlotarium regem Francorum anno circiter 614. quod occulte nutriret regem, seilicet aliquem filium Theoderici regis, quem ChlotaritiS cum omnibus liberis a se interfectum existimabat. Hac in acusatione patronum & defensorem habuit S. Domnolum Viennensem episcopum. Itaque rei veritate co* ’L A T E N S I S. L gnita, suo restituitur monasterio, ubi vitam in Christo clausit anno 632. cujus dies scstus celebratur XI. Aug. Ejus vitam scripsit auctor gri- vis & pene coævuS Florentius presoyter Tri- castrinus, qui eam nuncupavit Celsæ abbatissas postS. Rusticulam. Videsec. II. Bened. p. 139. V. Celsa post S. Rusticulam præfuit, suæ- 3ue magistræ vitam conscribi curavit a Floren* o ecclesiæ Tricastrinensis presoytero, qui eam huic obtulit abbatissæ. Destructio monasterii per SaracenoS plurimarum abbatissarum oblivionem attulit.Quæ sequuntur congk>batæ, abs- que certis temporis notis, in veteribuS Arelatensis ecclesiæ litaniis reperiuntur : VI. S.Eulalia, VII. S. Leocadia, VIII. S. Susanna, IX. S. Juliana, X.S. Eugenia, XI. S. Victoria, XII. S. Euphemia. XIII. S.Preminola memoratur in libro patriS Athanasii, aii tiajlMStanilelabntm aureum. XIV. Ermengarda memoratur in charta Ite- ni Arelatensis archiepiscopi, data an. 33. regnante Conrado rege, hoc est 970. XV. Eloyssa anno 992. ipsa dle ordinationis suæ ab Annone archiepiscopo factæ, Willelmum principem cum conjuge sua nomine Adalaxe, & filio nomine Guillelmo, qui ad monasterium venerant, rogavit ut monasterio inopi aliquid subsidii praestaret ex villis quas domnus Cæsa- rius Arelatensu antistes olim contulerat in stipendium sacrarum virginum. Qui libenti animo id promisit se facturum. XVI. Giletta memoratur in Willelmi comitis testamento anno 992. XVII. Adaluviz 997. in mense Decembri, 2110 Teudaldus cum Anselina conjuge sua & lia Blijarda se ipsos & sua quædam in manu ipsius dimittunt. XVIII. Gillella obiit anno 1026. XIX. Galburg is post annos, ut aiunt, triginta tres regiminis decessit anno 1059. XX. Ancelina I. al. Eiselina memoratur in 3uibusdam instrumentis quæ numericiS notia esti tuuntur. XXI. Eiselina II. 1158 & 1161. XXII. Jordana memoratur 1170. 1172. 1176. XXIII. Aldiardi$ electa fuit anno 1176. Anno 1182. Raimundus de Baueio cum fratribus suis & uxore dedit Aldiardæ & monasterio pascariade Crau & de Camargues. Memoratur in charta anni 1195. Anno 1194. AlphonsuS rex Arragonum comes Provinciæ, abbatiæ de Ulmeto, vel potius Silvæ Regalis fundator, dedit monasterio sancti Cæsarii sexaginta solidoS annuales solvendos die festo sancti Cæsarii, & statuit ut monachi eodem die Arelatem veni’* rent missam monialibus decantaturi.Item voluit ut quotieseumque novus eligeretur abbas, coram abbatissa juraret se & mos nunquam alienaturos bona dependentia a monasterio sancti Casarii. Memoratur hæc abbatissa anno 1201. in charta ecclesiæ Magaloncnsis, 1211. in transactione cum Gaufrido Tricastr. episcopo, I2It. 1218. Anno 1220. ab Honorio III. accepitbul- laS confirmationis omnium possesiionum & ju- rium monasterii fui, & a Friderico anno 1223. at ECCLESIA A Anno 1125. transigit cum Hugone Boardi ar-j chiepiscopo Arelatensi. Tandem an. 1228. obiit sopulta in monasteriocum hoc enitaphio : Anno I22S. tertio idus Maii obiit venerabilis abbatissa sancti Cæsarii domina Aldiardis bona memoria, speculumpatientia, humilitatis norma, libra constlii, moribushonesta, virtutum imitatrix, pacis disoiplina, parent verbis, opere facunda, monasterii sundatrix fecunda, cusus anima requies- cat in pace. XXIV. Florentia ex sacræ supellectiliS custode eligitur anno 1228. si credatur historiæ manuscriptæ sancti Cæsarii. Anno 1231. accepit ] a summo pontifice litteras protectionis. Anno 1233. Raimundus Berengarii dedit Florentiæ abbatissæ patronatum sacelli B. Mariæ virginis du Baron. Memoratur anno 1241. Obiit anno 1243. XXV. Alix deMassilia electa fuit an. 1243. ex historia manuscripta. Memoratur adhuc an. 1246. mense Januario, quo emit quasdampis- carias. XXVI. Rixendis I. vel Raycendis omissa in historia manuscripta sancti Cæsarii, recensetur in diversis tabulis ejusdem monasterii annis I245. 1247. I248. 1250. ( XXVII.Hermensendis I. præerat an. 1250. & 1251. quo RaimunduS de o. Ægidio eligit sepulturam in sancti Cæsarii coemeterio. Occurrit etiam in veteri instrumento 1253. XXVIII. AbraymaI253.expluribuschart. XXIX. HermensendisII. 1254.1263. Annum 1266. non exceffit, ut constat ex bulla Clementis papæ IV. data ejus pontisicatus anno 1. in qua monasterii bona dissipasse arguitur. XXX. Rixendis II. anno 1267. XXXI. Alasaisia I. occurrit in variis chartis 1267. 1271.1275.1274. XXXII. Hermensendis III. 127$. quoanno Guillelmus Gos abbas monasterii Silvæ — regalis recognovit Hermensendi abbatissæ & conventui sancti Cæsarii quinquaginta solidos annuales pro ecclesia Ulmeti. Reperitur etiam quibusdam in chartis usque ad 1279. XXXIII. Adalasia II. de Caflario 1280. designat quemdam presbyterum ad ecclesiam sancti Cæsarii de Elyseis — campis. Memoratur etiam inquibusdam chartis 1284. Diem extremum clausisse dicitur 1287. XXXIV.Adalaflia III. seu Alasatiade Riali anno 1289. transigit cum Stephano abbate Mon- tis-majoris.Notatur quoque 1293. An. 1295. lit— J teris ad incolas castellorum deNyons & de Vin- sobres datis eos hortatur ad pacem & concordiam. Obiit anno sequenti pridie cal. Aug. ex necrologio sancti Andreæ secus Avenionem. XXaV. Alasatia IV. de Lambesc ex historia manuscripta in qua ponitur ejus obitus anno 1314. post novem & decem annos regiminis, anno 1296. providit ecclesiæ S. Johannis du Moustier. XXXVI. ElixendiS I. al. Rixendis de S. Cannato 1314. XXXVII. Elixendis II. de Landaanno 1317. cui recognovit princeps dalphinus castella quæ postidebat a monasterio dependentia & deLELATENSIS. 6zz dit ipsi duas marcaS argenti. aXXVIII. Margareta de Benevent quam anno I3i9.Johannes XXII.investivit de ecclesia du Baron. Adhuc præerat ann. 1310.1322. XXXIX. Elixendis III.de Vicinio* anno 4 1316. renovavit transactionem factam an. 1320.’ a Margareta de Benevent cum piscatoribus, dici turqueobiisse 1329. XL. Suriana d’Arenne anno 1329. electa, me- moratur abbatissa 1)30. & 1343. quo investitur de prioratu B. Mariæ Belli-loci, qui unitus fuerat monasterio sancti Cæsarii. Huic autem abbatissæ in ipso sancti Cæsarii parthenone sub* erant 100. moniales, ut notant chartæ. XLI. Dionysia de Rupe, cui hominium præstititanno 1345. priorissade Rsons. Eodem anno locavit salinas Gigoni de Fillan.An. 1350. transfertur ad Custiacense monasterium, Are- latense relinquens ære alieno gravatum. XLII. Mabilia de Auriaco per tranllatio- nem præcedentis electa 1350. quæ brevi præ- suit. XLIII. Guillelma de Remolino anno 1350. cum titulo abbatissæ reperitur, uti anno 1355. Anno 1359. obtinet ab imperatore Carolo IV. confirmationem bonorum monasterii. Anno præcedenti parthenon de Tarascone fundatus ruit, & anno 1361. cum ejus assensu assumtæ sunt tres moniales sancti Cæsarii ad inducendam in eum regularem disciplinam.Præerat annis 1361.1362.1363.1365. & transigit cumprio- rissa deNions. XLI V. Janseonda Cadelle, al. Janziona de Cadela, ab anno 1366. Anno 1369. Johannes de Lengis Cartusianus missus ab Urbano V. ad reformandum clerum Arelatensem, interdixit ne in posterum observaretur antiqua con- suetudo in funere canonicorum vel monialium 1 sancti Cæsarii servata. Si quidem conveniebant moniales quotiescumque obierat canonicus, ad sanctum Trophimum, &exsequiis aderant simul cum canonicis. Idem praestabant canonici erga defunctas moniales. Memoratur adhuc abbatissa an. 1369.1374.1377.1380.1381. XLV.Maria I. de Croso* consanguinea Pe-, tri de Croso, Bituricensis atque Arelatensis archiepiscopi cardinalis ad annum 1391. quo ipsa Jdondam abbatissa, & Galliena de Puget ipsi uccedere dicitur ; quæ ambæ suas commutasse abbatias videntur. Certe Maria de Croso bulla Clementis VII. transtata memoratur ad monasterium sanctæ Crucis Pictaviensis. XLVI. Galiena dePugeto electa ijyi. ex abbatissa sanctæ Crucis Pictaviensis. Obiit an. 1416. XLVII. Dulcia Gantelme electa reperitur 1416. Neptis erat Johannis Ganthelmi fundatoris partnenonis Tarasconensis. Præsentavit ad capellam sancti Blasii 1419. Transigit cum abbate Vallis-magnæ anno 1422. Sedit ad annum 1433. XLVIII. Ermengardis IV. Stephani, filia Raimundi domini de Lambesc & de Venelles, & Thomasiæ de Forcalquier, quæ patrem habuit Antonium de Forcalquier dominum de Viens, electa anno 1433. ecclesiam reparavit, priorissæ GZJ ECCLESIAA prioristæ de Nions obedientiæ sacramentum ex—. cepit 1437. alterius priorissæde Nions electionem 1452. confirmavit. Obiit 1468. v. cal. Julii : sepulta jacet in ecclefia cum brevi epitaphio. His autem verbis ejusdem meminit fragmentum necrologii : vj. idusjanuarii anniversurium domina Hermengardis Stephani quondam abbatissa hujus monasterii, qua instituitfieri quatuor anniversaria. XLIX. Catharina I. de Saint-Michel electa an. 1468. contulit prioratum de Barone 1486. Ipsi obedientiam jurat 1493. Clara de Gram- mond priorissa de Nions. Obiit 1501. L. Johanna I. Adhemarii de Garda electa E anno 1501. patrem habuit Carolum Adhemarii de Garda vicarium * Arelatensem. Præfuit ad annum 1521. de qua necrologii fragmentum sic habet : iij. idus Januarii anniversariumreligiosa domina Johanna Ajmar abbatissa hujus devoti monasterii. LI. Magdalena I. de Grille ex illustri apud Genuenses prosapia oriunda, patrem habuit Simonem de Grille ; abbatiale autem pedum susce- 5>it 1521. Prioratum de Nions 1532. visitavit, & anctisilmis legibus ac statutis communivit. Ad meliorem vitam transiit 1540. LII. Johanna II. de Grilie, Petri de Grille ( & Petræ feu Perettæ de Cavaillon filia, electa 1540. obiit 1552. LIII. Margarita II. de Clermont, ex abbatissa Tarasconensi per breve regium Henrici 11. abbatiam fancti Cæsarii adepta est. Coad- jutricem habuit Magdalenam de Grille, & obiit 1569. LIV. Magdalena II. de Grille filia Valentini de Grille, a priorissa de Nions obedientiæ profesiionem excepit anno 1580. Deceffit 1591. LV. Anna d’Autric filia Elzeari d’Autric & Ludovicæ de Vintimille, prioratum de Nions anno 1600. visitavit, & in eopriorissam instituit, j Vitam finivit 1622. LVI. Johanna III. de Vincent* de Cau- san post tres regiminis annos cesiit, Facta priorissa de Nions. LVII. Maria 11. de Vincent * de Causan, præcedentis neptis, * sit abbatissa fancti Cæsarii 1625. decessitvero 1631. LVIII. Catharina II. de Grille de Robiae, silia Petri de Grille primi consulis Arelatensis, vivere desiit 1671. 30. Julii. LIX. Margarita III. dePolloudSaint-Ag- nin, antea monialis S. Columbæ Viennensu, stirpe apud Delphinates nobili oriunda, anno. 1671. lchedulis regia & apostolica abbatiam1 consequitur, posselsionem adepta die 8. Jan. anni sequentis, ac paulo post solemnem suscepit benedictionem a Johanne — Baptista Adheimar de Grignan, Arelatensi coadjutore ; qua quidem satagente, D. Claudius Estiennot chartas cœnobii evolvit an. 1679. Prioratum de Nions visitavit 1691. Declarationes per modum constitutionum in regulam fancti Benedicti, typis mandari curavit. Resignata abbatia, prioratum V ieunensem sanctæ Columbæ sortita eso LX. Angelica Rose præcedentis neptis, antea priorissa sanctæ Columbæ, breve regium ao Tomus I. RELATENSK 62, 4 L cepit 15. Augusti 1706. Vitam reliquit Io. Decembris 1708. LXI. Margarita IV. Amat de Gravaison, nominatur a rege die 5. Aprilis 1709. posseffio* nemadipiscitur 25. Martii 1710, Hanc seriem eruimus exmanuscripta historia monasterii fancti Cæsarii a R. P. Melchiora Fabri antiquo provinciali ordiniS Minimarum adornata, quam emendavimus ad fidem instrumentorum monasterii, quæ diligenter lustravimus. ULMETUM. ULmetum*, sive Silva-regalis, ordiniS Cisterciensis, diœcesis Arelatensis, silia Bonæ-vallis Viennensu diœcesu, circa annum X175. fundatur sub invocatione beatæ Mariæ, ecclesiam de Ulmeto sub annuo censu concedente abbatisia sancti Cæsarii, ut probant Im- berti Arelatensis archiepiscopi litteræ anni 1200. inter instrumenta ediræ. Cum autem an. 1194. Ildefonsusrex Arragonum & marchio Provinciæ Silvam-Albaronis, sive Regalem Stephano abbati de Ulmeto concessilset ad construendum coenobium, hunc in locum monachi Ulmeten- ses transmigrarunt, nonnisi tamen post annum
- 1200. ex cnarta inter instrumenta descripta. Noster D. Claudius Estiennot ex chartulario Vallis — magnæ descripsit tomo VIII. suorum Fragmentorum historic. quæ MSS. asservantur in bibliotheca fancti Germani Pratensis, epistolam Raimundi Berengarii comitis & marchio- nis Provinciæ, qua hominibus sanctæ Mariæde Mari & de Albarone districte præcepit, quatinus aliquam justam in Silva (Albaronis) nullo modo tapiant fine Utentia ipsius (abbatis) vel bajuli sui. Abbates sequentes eruimus imprimis ex chartis monasterii. ) SERIES ABBATUM. I.Jocerannus prioris duntaxat titulum habebat anno 1178. quo R. Arelatensem archiepisc opum suffragiorum ordinis participem effecit ; abbatis vero titulo potiebatur 1184. quo transeo git cum Hugone Arveo. II. Pontius 1184. npI. quibus tamen ipsisii- mis annis Petrus abbas occurrit, terris prope Ulmetum sitis, & ipsomet Ulmeti prædio donatus a Bernardo willelmi & Hugone de Baux fratribus. Forte utroque nomine vocabatur hie abbas. III. Falco 1193.privilegiumacceP’c abIlde^ fonso Arragonum rege, quo monasterium sub sua desensione suscipit. IV. S tephanus monachus V allis-magnæ, 1194. quo anno Ildesonsus rex Arragonum Silvam* Albaronis ad monasterium construendum ei concesiit. Chartam fundationis damus in instrumentis. Hinc monasterium novum quo Ulme* tenses monachi commigrarunt, postea appellatum est Silva-regalis. V. Petrus I. ex monacho Vallis — magnæ, abbas anno 1196. Silvæ-regalis de Albarone confirmationem accepit ab lldesonso Ildefonsi regis filio, ex Honorato Bouche. Sedebat adhuc anno 120^. Rr eM ECCLESIA AR VI. Raimundus I. &ipse monachus Vallis— A magnæ, I2O9. abbas Ulmeti instituitur, quo anno de consensu capituli fui coenobium suum adhærere Valli-magnæ, non Bonæ-valli Vien- næ, statuit Eodem anno quasdam cum vicinia Ulmeti proceribus finivit lites, medi antibus Antonio Bonæ-vallis, & Raimundo Villæ-magnæ abbatibus. Anno moepaciscitur cum R. priore sancti Michaelisde Fngoleto, Cui liberum attribuit pascherium in Silva de Albarone. VII. Petrus II. anno 1210. Raimundo priori sancti Michaelis de Frigoleto albergam de Brachio-emerso francam, quæ est in Silva de j Albarone, sine alicujus poscui exactione concesse. Præfuit saltem ad annum 1214. VIII. MartimiSI2i6.1217.1219, IX. PetruS III. 1214. arbiter electus cum Raimundo Arelatensi archiepiscopo, quasdam sopivit querimoniaS. Eodem quoque anno con* venit cum Hugone Boardi pro decimis ; ex chartul. domini archiepiscopi ArelatensiS. X. Johannes 1240.I245. quo conventui B. M. de Ulmeto potestatem fecit Arelatensis archiepiscopus transeundi ad abbatiam B. M. de Silva-regali, eamque incolendi. Anno 1251. mediatore Arnaldo Nemausensi episcopo, pepigit £ cum Bernardo I. Silvæ-regalis abbate pro quibusdam litigsosis in villa de Mari. Nimirum mc desinunt abbates Ulmeti, & incipiunt Silvæ- regalis abbates. AL Bernardus 1.1251. ut supra. XII. GuillelmuS I.Gos, al. deGoz, anno 1270. & 1275. ad quem annum vide in Hermen- sende abbatissa sancti Cæsarii. XIII. AymerictiS deRutenello 1278.1279. XIV. Bernardus 11. Armandus * deMaga- las, monachus Vallis-magnæ 1284. 1187. XV. GuillelmuS II. de Costa & ipse Valle- magnensis alumnus, 1188. £ AVI. RaimundusII. Petri 1293. XVII. Bernardus III. 1299. sub quo monasterii facta est unio cum abbatia Vallis-magnæ, quam ratam habuere capitula generalia ordinis Cisterciensis 1298. 1299.1306.1308.1313. & 1315. neque tamen suum ultimum fortia est effectum, nin anno 1320. quo Gaillardus archiepiscopus Arelatensis, qui prius intercesserat quominus ea sieret, Silvæ-regaliS & Ulmeti abbatias uniri Vallemagnensi consensit, ea lege, ut deinceps & in perpetuum duo sacerdoteS monachi in Ulmeto, & quatuor in Silva-regali p sacra facerent, de quo vide instrumenta. XVIII. PonthiS II. Maurini abbas Ville- magnensiS, in chartiS inscribitur abbas Silvæ- regaliS an. 1313. factus autem est abbas Gran- dis-Siivæ anno 1319. & præfuit ad annum XI. pontisicatuS Johannis XXII. papæ, hoc est ad annum 1325. ex actiS pontisic. Avenion. De hac unione vide Caflianum illustr.Guesuayi, fol. 434— Honoratum Bouche & Saxium in pontificio Arelat. &c. ABBATIA B. MARIÆ DE MoLEGESIO. MOlegesium, seu B. Maria de Molegesio, monialium ordinis Cisterc. cœnooium cui domina burgi ArelatensiS, nomine E L A T E N S 1 S. tfitf Sacristana initium dedit. Hæc enim anno 1208. medietatem Molegesii in diœcesi Arelatensi monialibus*de Gemenosconcesiitadconstruen » ’ dum ibi monasterium ; quæ donatio anno 1209. confirmata est ab lldefonsocomite Provinciæ ; accessit autem & Honorii papæ III. confirmatio multas eidem indulgentias elargientiS. Michael quoque archiepiscopus Arelatensis, dedit dictis monialibus ecclesiam parochialem sancti Petri hujus loci, & ecclesiam sancti Thomæ, retenta sibi & successoribus archiepiscopis pen- sione annua sex-decim sextariorum annonæ Arelatensis persolvendae in festo sancti Ægidii, & quinque solidorum in qualibet synodo, ut auctor est Guesnayus in Cassemo illustrato, 1. 2. c 18. n. 30. An. 1218. eadem Sacristana hanc suam donationem mulco pluribus cumulavit ; quibus nonobstantibus anno 1225. Arelatensis archiepiscopus hoc coenobium male situm & egenum commmendavit eleemosynis fidelium, litteris hoc anno dad$, quæ exstant in tabulario Vallemagnensi. Tandem vero unitum fuit parthenoni sanctæ Crucis Aptensis anno 1421. ex chronico Honorati Bouche, quem consule si lubetlib.4. fol. 323. & lib. 9. foL 104. & 254. Dum autem fui juris exstitit, haS quæ sequun* tur abbatisseS habuisse reperitur. SERIES ABBATISSARUM. I. Cæcilia, cui anno 1222. mense Maio Guillelmus episcopuSAvenionensiS in præsentia le* Siti apostolici, & de consensu Hugonis Are* tenus archiepiscopi, concesiit ecclesiam sancti Laurentii d’EygaliereS, cum suis juribus. Eidem quoque Raimundus Berengarius Provinciæ comes donum fecit castri de Ancisa in territorio d’Eygalieres anno 1228. II. Galba anno 1235. Quo ssentun ecclesiæ S. Laurentii d’Eygalieres B. episcopus Avenionen- sis XIV. cal. Nov. ei confirmavit. III. Barbara anno 1245. ex historia Honorati Bouche. IV. Berengaria de Villa-muris 3. Aug. 1257. nonnulla permutavit cum episcopo Avenionen- si. Anno 1272.23. Maii, Carolus II. Provinciæ comes in ipsius gratiam pedagiorum libertatem feu immunitatem ratam habuit. V. Alciarda I. comiti Provinciæ fidelitatem exhibuit 24. Julii 1286. VI. Aldiardis de… anno 1291. in abbatis- sam electa domino Rostagno Arelatensi archi- episcopo juravit obedientiam ; qui quidem an. 1298. in vifitatione monasterii quædam statuit pro ipsius reformatione. Hunc autem anno sequenti volentem denuo jus suum visitationis exercere, noluerunt recipere abbatissa & moniales ; quare ipsas excommunicationis vinculo innodavit. Verum anno 1307. die 7. Januarii, Petrus archiepiscopus ArelatensiS monasterium visitavit > moniales in civitatem Arelatensem induxit, eilque dedit ecclesiam de Bello-loco ad habitandum, ac præcepit, sicut ejus antecessores fecerant, ne a quolibet abbate Cisterciensis ordinis, sed tantum ab archiepiscopis Arelatensibus visitarentur, tum vero ipsas ab excommunicatione absolvit. VII. Alciarda II. 15. DecembriS 1309. co— j miti Provinciæ clientelam professa est. Hoc anno inita fuit concordia inter dominum archiepiscopum Arelatensem ac abbatissam & moniales de Molegesio Arelate apud Bellum-locum commorantes, super praesentandis capellanis ad ecdesiaS Belli-loci & S. Hippolyti de Cau, statutumque ut in monasterio præsato non essent plusquam 12. moniales sub regimine prioriflæ. VIII. Duriana de Malbeto electa nihilominus Fuit abbatissa die 21. Junii an. 1321. atque domino Gaillardo archiepiscopo Arelatensi obedientiam exhibuit. IX. Alciarda III. 7. April. 1337. vicariam ] ecclesiæ de Molegesio contulit. X. Gantelma de PorceUet 1351. 26. Martii comiti Provinciæ fidelitatis præstitit sacramen- tum. XI. Huga Preucitane 1370. XII. Hermessendis de Alesco 23. Martii 1406. Molegesii contulit vicariam. Hæc ipsa terram d’Eygalieres pro 100. florenis annui censos abalienavit. XIII. Margareta de Raynaud, sub qua anno 1436. unione facta Molegesii & sanctæ Cru- OS Aptensis parthenonum, volente Garsendi Rigauda abbatissa sanctæ Crucis, Margarita C isti coenobio sanctæ Crucis abbatissa præncitur. DE PARTHENONE S. CLARÆ ARELAT. olim B. Mariæ de Roqueta. ROqueta locus erat prope Arelatem, quem priiu incoluerant fratres Minores, & ab iisdem emerunt moniales sanctæ Claræ instituto addictæ. Eas Urbanus IV. sub tutela sanctæ se- dis suscepit, bulla data anno 2. fui pontisicatus, seu Christi 1262. inscripta
- Dilectis in Christo filiabus abbatissa & conventui monialium inclusurum monasterii suncta Maria de Roqueta Are- latensts, ordinis S. Damiani. Clemens IV.scribens adepiscopum Maga- lonensem XIV. cal. Julii, fui pontificatus anno 2. seu Christi 1266. queritur de Arelatensi ar* chiepiscopo, qui cum prius ad sanctam sedem pro ipsis icripsisset, iisdem & fratribus Minoribus nonnullas irrogaverat contumelias. Idem papa scripsit ad populos diœcesum Arelatensis, Avenionensis & Nemausensis ; quos hortatur ad erogandas eleemosynas iis pauperibus sororibus, scilicet Guillelmæ de sancto Bonito, Gau- fridæ de sancto Guillelmo, &c. Forte prior a summo pontisice recensita erat abbatissa. Hujus loci quædam aliæ abbatissæ a nobis sunt repertæ, quas hoc loco adjectas fuisse lectori fortasse non erit ingratum. SERIES ABBATISSARUM. I. Guirauda de Auvilano abbatissa erat annis 1298. & 1311. II. Beatrix de Puco, anno 1331. III. RaimbertaBeatricisuccesiit. IV. Ermengarda Autardi, anno 1333. V. Catharina de Peguerolia anno 1355. An. 1361. Innocentius VI. bulla data anno 10. fui pontisicatus, dedit monialibus licentiam se se recipiendi intraurbem, quia cives ob bella quæ urgebant, aut imminebant, pene destruxerant earum æde& VI. Clara Guirauda, anno 1368. VII. Francisca Martina, 1379. & 1381. VI II.Gilleta Guirauda, anno 1391. IX.Janneta de Avinione, anno 1419.
ECCLESIA MASSILIENSIS. MASSILIA Gallicanarum urbium fere antiquiffima, celebris Græcorum colonia, aPho- cæensibus, Asiæ Minoris in Æolide, vel Ionia Æolibus finitima populis, conditur non longe a Rhodani ostio orientali ad mare mediterraneum, in Salyorum finibus, sexcentis circiter anniS ante Christum natum, post Romam condiam anno 159. Quid verocausæ fuerit Phocæensibuspa* triæ deserendæ, alii proferunt Haepalis præfecti Cyri regis, cui suberant, inclementiam ; alii patrii soli sterilitatem. Cum vero novi holpites ab indigenis oppugnarentur, ecce opportune eis adfuit Bel- lovesuS, cum ingenti Biturigum, Arvernorum, Senonum, Æduorum, &c. exercitu, qui profecti erant ad agros quos incolerent quærendos. Ii nimirum Salyis repulsis, Phocæensibus ad muniendum locum quem sibi delegerant suppetias tulere, ut nos docet Titus Livius. Sic inito cum Gallis foedere advenus Ligures, qui has oras maritimas obtinuerant, Græci advenæ urbem condiderunt ; quæ dives opum evasit, ob commodum portum, qui nunc est triremium regis Christianisseni fida statio. Urbem hanc celebrarunt scriptores plerique Græci & Latini ; Massiliensiumque rempublicam optimis legibus constitutam laudarunt. Ibi florebant bonæ artes & litteræ, quo tanquam ad ludum litterarium non solum confluebant barbari, sed etiam Romani Græcas litteras discendi studio, Atheniensi peregrinatione neglecta. Unde Massilia sedes ac magistra studiorum dicitur Tacito, in Agricola. Neque vero tantum litteris, sed etiam bonis moribus erudiendi eo mittebantur adoles- centes. Certe frugalitatis & modestiæ Massiliensium argumentum est, quod apud eos maxima dos essent centum aurei ; & investitum ultra quinqu eassumere non liceret. In laudes Massiliæ civitatis saepius excurrit Cicero s nimirum in orationibus pro Fonteio, pro Flacco, & in Philippica tertia. Neque vero intra sua pomeria se continuerunt Massilienses, sed colonias miserunt in infulas Corsicam & Sardiniam, ubi fundarunt urbem Calaritanam, in Hispaniam, ubi Empurias condidere ; maxime vero fines imperii fui protulerunt in Salyos sibi vicinos ; eosque parentes & fundatores habent urbes * Telo, Olbia, Antipolis, Nicæa ; quam aiunt ab ipsis este conditam in monumentum victoriæ de Liguribus reportatæ. Tomus I. Rrij