Migne Patrologia Latina Tomus 87
Formulae diversae (Auctores varii), J. P. Migne
I. Epistola Hincmari metropolitani ad Regem, ut clero et plebi Silvanectensi novi episcopi electionem permittat, et visitatorem designet qui praesit electioni. (0901B)
Domino Carolo regi glorioso sit semper salus et vita. Septimo Idus Junii, circa horam secundam, venerunt tres clerici et duo laici Silvanectensis ecclesiae ad exiguitatem meam, innotescentes eamdem ecclesiam, fratre et consacerdote nostro Erpoino defuncto, viduatam esse pastore, ferentes etiam ipsius ecclesiae tam cleri quam plebis petitionem ut eis pastor secundum sacras regulas tribuatur. Quos interrogavi si verbum haberent de pace cleri et plebis ecclesiae ipsius ex aliqua designata persona. Qui responderunt se non aliam petitionem ex parte sociorum suorum adferre, nisi ut apud solitam misericordiam vestram liberam illis ac regularem electionem obtinere satagerem: quatenus secundum sacras regulas ille, canonico visitatore directo, ab (0901C)omnibus Ecclesiae ipsius alumnis valeat eligi cui debeat ab omnibus obediri. Ego autem licet, ut praefatum est, sacerdotem vestrum Erpoinum per fratrem Hildeboldum compresbyterum nostrum VIII Idus Junii defunctum audierim, non tamen statui antea dominationi vestrae quicquam inde suggerere aut pro eadem ecclesia postulare priusquam secundum regularem morem ab ea legatos acciperem. Quia, ut Leo in decretis suis dicit (Cap. 49), « si in quibuslibet Ecclesiae gradibus providenter scienterque curandum est ut in domo Domini nihil sit inordinatum nihilque praeposterum, quanto magis elaborandum est ut in electione ejus qui supra omnes constituitur non erretur? Nam totius familiae Domini status et ordo nutabit, si quod requiritur in corpore, non sit in capite. Ubi est illa beati Pauli apostoli per spiritum Dei emissa praeceptio, qua in persona Timothei omnium Christi sacerdotum numerus eruditur, et proinde unicuique nostrum dicitur: Manus nemini (0901D)cito imposueris, neque communices peccatis alienis (I Tim. V, 22). » Unde religiosa sapientia vestra inter alia haec duo decreta beati Leonis sagacissime ponderabit, quibus dicit ut in domo Domini nihil sit inordinatum nihilque praeposterum. Quae si idem sanctus et sapiens ita aperte non poneret, subtilitas intellectus vestri sufficienter enuclearet. Propterea, Domine reverentissime ac clementissime, dignetur mihi dominatio vestra litteris suis significare quem vultis de coepiscopis nostris ut ei ex more litteras canonicas dirigam, et visitatoris officio fungens in eadem ecclesia electionem canonicam faciat, et aut per se aut per litteras suas vicario suo deferente, eamdem (0902B)electionem cum decreto canonico singulorum manibus roborato ad me referat, ut per me ipsa electio ad dominationis vestrae discretionem perveniat. Et quia in domo Dei, ut ex verbis Leonis praemisimus, nihil auctoritas patitur inordinatum esse, nihilque praeposterum, cum vota concordia cleri ac plebis in electione regulari vel vestrae dominationis consensum cognoverimus, litteras metropolitanae auctoritatis super electionem certae personae ad coepiscopos Rhemorum dioceseos dirigemus, certum diem et locum eis designantes quando et quo ad ordinationem ipsius electi aut ipsi conveniant, aut litteras sui consensus per presbyterum aut diaconum vice sua transmittant.
II. Epistola Hincmari metropolitani ad Hedenulfum, Laudunensem episcopum, ut visitatoris officio fungatur in electione episcopi Cameracensis.
Hincmarus, sanctae metropolis ecclesiae Rhemorum episcopus, ac plebis Dei famulus, dilecto fratri (0902C)ac venerabili coepiscopo nostro Hedenulfo salutem. Dilecto fratre ac venerabili consacerdote nostro Joanne ecclesiae Cameracensis defuncto, hortor ac moneo dilectionem tuam, frater charissime, ut ejusdem ecclesiae officio visitatoris nostrae humilitatis metropolitana delegatione suscepto, ad eamdem ecclesiam quantocius studeas properare, ac assiduis hortationibus clerum plebemque ecclesiae publice admonere festines ut, remoto privato studio, uno eodemque consensu talem sibi praeficiendum expetant ac eligant sacerdotem qui et tanto ministerio dignus valeat reperiri, et a venerandis canonibus nullatenus respuatur. Formam autem electionis, qualiter et qualem eligere debeant, tuae dilectioni transmitto; quam publice coram omnibus tua solertia relegi faciat, ne de ignorantia se quilibet excusare praevaleat. Quae electio non tantum a civitatis clericis erit agenda, verum et de omnibus monasteriis ipsius parochiae et de rusticanarum parochiarum (0902D)presbyteris occurrant vicarii, commorantium secum concordia vota ferentes. Sed et laici nobiles ac cives adesse debebunt, quoniam ab omnibus debet eligi cui debet ab omnibus obediri. Et si post lectionem formae electionis a nobis per tuam dilectionem eis transmissae concordes omnes in quamcunque regularem personam inveneris, moneas eos decretum canonicum ab eis fieri ac singillatim omnium manibus roborari; et cum decreto canonico, atque cum tantis qui sufficienter omnium vice testimonium electo ferre possint, cum eis mandavero, eumdem electum ad nos adducere curent.
III. Epistola Hincmari metropolitani ad clerum et plebem Cameracensem, ut canonicam electionem faciant cum visitatore sibi designato. (0903A)
Hincmarus, sanctae metropolis ecclesiae Rhemorum episcopus, ac plebis Dei famulus, clero et plebi in parochia Cameracensi consistenti. Quia defuncto dilecto et venerabili confratre ac consacerdote nostro, Patre videlicet ac pastore vestro Joanne, necesse est ut de eligendo atque constituendo vobis pastore et doctore atque rectore secundum ecclesiasticas regulas votis nostris in unum, Domino mediante, convenientibus, praemissis jejuniis ac litaniarum obsecrationibus, tractare quantocius maturetis, et exorato eo a quo est omne datum optimum et omne donum perfectum, quique facit unanimes habitare in domo, ita vos una cum studiis hujus venerandi fratris ac coepiscopi nostri, cui secundum institutionem canonicam visitatoris officium in ecclesia, cujus amore ac vigore fovemini, delegavimus, (0903B)in electione regulari concorditer uniatis, Talem autem vobis futurum pastorem eligite qui merito vitae et scientiae doctrina vobis praeesse valeat et prodesse, quique a canonibus sacris non discrepet. De cujus electione decretum canonicum unanimi voto agere et sigillatim omnium vestrum manibus in praesentia hujus visitatoris vestri roborare satagite.
IV. Epistola Hincmari altera ejusdem argumenti, ad clerum et plebem Bellovacensem, in qua et formam rectae electionis insinuat.
Hincmarus, sanctae metropolis ecclesiae Rhemorum episcopus, ac plebis Dei famulus, clero et plebi in parochia Belvacensi consistenti. Quia defuncto dilecto vel venerabili confratre ac consacerdote nostro, Patre videlicet ac Pastore vestro Hodone, electione canonica a Domino nostro rege vobis solita benignitate concessa, necesse erit ut de eligendo atque constituendo vobis pastore vel doctore atque (0903C)rectore secundum ecclesiasticas regulas, votis nostris in unum, Domino mediante, convenientibus, praemissis jejuniis et litaniarum obsecrationibus, tractare quantocius maturetis, et exorato eo a quo est omne datum optimum et omne donum perfectum, quique facit unanimes habitare in domo, ita vos cum studiis hujus venerandi fratris ac coepiscopi nostri, cui secundum institutionem canonicam visitatoris officium in Ecclesia, cujus amore vel vigore fovemini, delegavimus, in electione regulari concorditer uniatis, ut pastore vos diutius destitutos non doleatis. De cujus videlicet a nobis consecrandi episcopi electione pro imposito nobis ministerio et cura totius provinciae secundum mysticae Nicaenae synodi canones delegata fraternitati vestrae auctoritatem divinitus promulgatam intimare satagimus. Primo scilicet ut decretum sine visitatoris praesentia nemo conficiat, cujus testimonio clericorum ac civium possit unanimitas declarari. Deinde, ut de (0903D)ecclesia vestra, sive sit in civitate, sive in monasteriis, his disciplinis institutum, et ita apostolicae formae convenientem, de diaconibus vel presbyteris eligatis vobis, auctore et fautore Domino, consecrandum episcopum, sicut cum de eligendo atque constituendo episcopo ageret, Tito et Timotheo (0904A)Paulus depingit apostolus (Tit. I, 7 seq.; I Tim. III, 2 seq.). Et si, quod absit, de civitatis ac parochiae vestrae clericis ordinandus episcopus nullus dignus vel idoneus summo sacerdotio, quod evenire non credimus, poterit inveniri, tunc alterum de altera dioceseos nostrae ecclesia, unde nobis secundum Africanum concilium (Can. 22) sine cujusquam contradictione ordinandi quemquam canonice electum et petitum est attributa licentia, eligere procurate, qui merito vitae et scientiae doctrina vobis praeesse valeat prodesse, quique sacris canonibus, praecipue capitulo Carthaginiensis concilii (Concil. Carthag., IV, cap. 1), qualis debeat ordinari episcopus, non debeat obviare, et a decretis Patrum, Siricii videlicet, Innocentii, Celestini, Leonis, Gelasii, atque Gregorii, quantum patitur humana fragilitas, et poteritis conspicere, non valeat quoquo modo discrepare. Si etiam de alterius diocesi archiepiscopi vel parochia episcopi quempiam vobis notum proficuum (0904B)et utilem eligere malueritis, necesse vobis erit, cum beneplacito illius episcopi cujus intererit, et litteris canonicis petitum obtinere, et ad nos illum mediante visitatore vestro examinandum adducere, quatenus, si congruus sacris canonibus inventus fuerit, vobis ordinetur episcopus. Ante omnia autem cavete in electione pontificis malum simoniacae haereseos, ne pro dato aliquo vel promissione illicita, neque pro gratia cujuscunque, vel familiaritate aut propinquitate alicujus, quemquam attentetis eligere, non eum cui nulla natalium, nulla morum dignitas suffragetur, vel qui originali aut alicui conditioni obligatus detineatur; neminem ex laicis neophytum, id est, noviter attonsum, et sine disciplina, vel non per tempora constituta ad ecclesiasticos gradus provectum. Quod ideo specialiter designamus quia cum canones dicant, Nullus ex laicis ordinetur, demonstrant quod non de omnibus sit laicis constitutum. Neque enim clerici nasci et non fieri possunt. Sed designata sunt genera de quibus ad clericatum (0904C)pervenire non possunt. Id est, si quis fidelis militaverit, si quis fidelis causas egerit, hoc est, postulaverit, si quis fidelis administraverit, si quis vir ante servivit, si quis publicam poenitentiam pro culpis criminalibus egit, si quis bigamus vel maritus viduae fuit, vel si concubinam vel pellicem novit. Cavete nihilominus ne illitteratum vel alicujus haereseos peste corruptum, ac aliquorum membrorum damna perpessum, non negotiatorem clericum, aut inhonestis et turpibus lucris incubantem, aut horrendis quibusdam criminibus implicatum vel diffamatum, vel daemoniis similibusque passionibus irretitum eligere attentetis, sed domui Dei dignum, fidelem atque prudentem ministrum et dispensatorem eligite, quatenus interius exteriusque decenter ornatus, formam videndi vobis religiosa conversatione demonstret, vel sana doctrina, inter hujus mundi ac tribulationum tenebras recta calle gradiendi sine offensione ad portum salutis lumen manifestare (0904D)praevaleat, et contra barbaricam infestationem, si, quod absit, acciderit, vobis ferre auxilium prudentia sciat, utilitate valeat, temperantia consulat, et sic exterioribus administret ut interiora non deserat, sic interioribus serviat ut exteriora penitus non relinquat, et ambidexter contemplationi (0905A)mente inserviat, vitae activae servitiis intentus, ut fidelis servus et prudens, conservis in tempore tritici mensuram, id est modum verbi fidei probate dispenset, non solum in praedicationis sermone ac conversationis exemplo, verum in cunctis saluti ac vitae necessariis necessaria et opportuna provideat. Hujusmodi, quantum Dominus dederit, ipso cooperante, electum cum visitatore vestro, praesente scilicet confratre nostro, et cum decreto canonico ad humilitatis nostrae sollicitudinem examinandum adducite, quia, ut longe ante nos dictum est, non est facile dimittendus cui est proximus committendus. Praenoscere vos denique volo quia si personam a sacris canonibus deviam scienter nobis adduxeritis, non solum ex ea pontificem non habebitis, verum etiam pro illicita electione, ut contemptores canonum, judicium incurretis. Sed et nostro ac coepiscoporum nostrorum judicio, refutata rationabiliter electione vestra incongrua, talem secundum Laodicenses (0905B)canones studebimus eligere qui vestris vitiosis voluntatibus non valeat consentire, quia, sicut bene petentibus dicit Dominus, Petite et accipietis (Matth. VII, 3), ita et per apostolum male petentes redarguit dicens: Petitis et non accipitis, eo quod male petatis (Jac. V, 3). Petite, fratres, at ut vobis pastorem secundum cor suum tribuat. In cujus electione si non plus temporalia quam spiritualia commoda studueritis attendere, gratiam suae electionis electioni vestrae bonorum operum et piorum studiorum auctor et cooperator studebit accommodare, qui non sicut homo tantum in facie, sed singulorum corda scrutatur et renes (I Reg. XVI); cui est honor et gloria, potestas et imperium in saecula saeculorum. Amen.
V. Excusatio Rhemensium qui, ante visitatoris adventum episcopum, post Hincmari mortem, elegisse dicebantur, ad Hildeboldum Suessionensem et caeteros provinciae Rhemensis episcopos. (0905C)Sanctissimo et reverentissimo Patri domno Hildeboldo venerabili episcopo, una cum caeteris episcopis hujus sanctae sedis metropolis ecclesiae, canonici et monachi et etiam quidam laici sanctae sedis Rhemensis ecclesiae, quorum nomina subter ascripta patebunt, praesentem felicitatem aeternamque beatitudinem. Noverit paternitas vestra ad exiquitatem [exiguitatem] nostram pervenisse quosdam, qui, sicut ait Apostolus, in hac parte ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis (I Joan. II, 19), vobis nuper et domno Hugoni abbati et Angeluvino venerabili episcopo et aliis quibusque de parte nostra generale mandatum pertulisse, videlicet a majori usque ad minimum omnes electione facta, contra omnem constitutionem canonicam, antequam visitator ad nos perventus sit, consensisse, et nomine tenus quemdam designasse, et hanc falsitatem usque ad regias aures jam pervenisse. Quod nos non tam praesumptiose et, ut apertius dicamus, stolide ullo (0905D)modo egisse quaesumus vos primum scire, ac per vos praefatum domnum abbatem vel episcopum Angeluvinum caeterosque omnes ad quos haec pravitas divulgari potuit, certos reddere flagitamus; et sicut hactenus abstitimus ab ullius certae personae electione, ita deinceps, donec pietas divina et regia clementia nobis concesserit visitatorem, abstinere pro certo noveritis. Unde et uno parique consensu unum e nobis non minus fidum quam fidelem fratrem nostrum nomine Guntramnum, venerabilem monachum et sacerdotem atque praepositum coenobii Altivillarensis, (0906A)cum his pariter apicibus vobis direximus, qui viva voce ea etiam quae hic longum fuit inserere, verbis per singula manifestet. Et haec sunt nomina eorum qui hujus excusationis et praefatae culpationis uno consensu ad vos haec dirigunt. Valeat sancta paternitas vestra ad vota nostra semper in Domino. Data Nonis Februarii.
Nomina canonicorum de congregatione sanctae Mariae. Framerius presbyter atque vicedominus S. Teuto presbyter atque praepositus S. Odelhardus archipresbyter pro se et ad vicem Hildradi archipresbyteri S. Otbertus decanus S. Rodoardus presbyter S. Sichelmus indignus presbyter S. Seulfus presbyter S. Teudericus presbyter S. Rothardus presbyter S. Calestus presbyter S. Walthadus presbyter S. Hardierus presbyter S. Romoldus presbyter S. Guntbertus presbyter S. Rodoalus presbyter S. Samuhel presbyter S. Helbrannus diaconus S.
(0906B)Monachi de sancto Remigio. Thetboldus presbyter atque praepositus S. Rotfridus major monachus S. Boso presbyter et monachus S. Rotgerus presbyter et monachus S. Rotfridus minor et presbyter S. Floudivimus presbyter et monachus S. Beroldus presbyter et monachus S. Guntherus diaconus et monachus S. Bernerus diaconus et monachus S.
Canonici de sancto Basolo. Ramigilius presbyter S. Amarilcus presbyter S. Waningus diaconus S.
Canonici de sancto Theodorico. Erloldus presbyter S. Odelbertus presbyter S. Engericus diaconus S. Tetherus diaconus S. Waltharius diaconus S. Agenardus diaconus S
Monachi de Orbacis. Rambradus praepositus S. Hermardus decanus S. Lantherus diaconus S. Rodoardus diaconus S.
Vasalli. + Liudo. + Odalricus. + Fidentius. + Gibuinus. + Rotmarus. + Uto. + Geroldus. + Gislemarus (0906C)+ Sidrach. + Allo. + Hadericus. + Rodulfus. + Hagano. + Rumbertus. + Vuido. + Adroldus. + Gerardus. + Framericus. + Rothardus. + item Hadericus. + Berno. + Magembodus. + Brunerus. + Nodilo. + Amalraus. + Amalbertus. + Agbertus. + Gerbertus.
VI. Allocutio missorum imperatoris Ludovici Pii ad clerum et plebem electionis causa congregatam. [Ex Codice sancti Michaelis ad Mosam.]
Adnuntiamus vobis, dilectissimi fratres, quatenus divina inspiratione admonitus Dominus clementissimus et imperator Christianissimus Ludouvicus unamquamque rem quae vitio aliquo depravata fuerat ad suum jus et ad rectitudinis tenorem nititur revocare. Et maxime de his quae ad Dei Ecclesias pertinent curam gerit, ut suos omni modo habeant honores, et ut rectores earum apti sint ea praevidere (0906D)quae eis commissa sunt. Notum sit omnibus suis fidelibus, qui in ista parochia consistunt, ideo nos huc missos fuisse, ut concessam ab eo potestatem inter vos eligendi sacerdotem annuntiaremus, quia multum ei vestra fatigatio abhorret, quod tandiu absque pastore et rectore erratis. Quamobrem imperialis clementia atque prudentia talem virum a Deo electum et omnibus probatum eligere sanxit qui ad utilitatem omnium in sancta Dei Ecclesia proficiat. Et universa vestrae sanctitati enumerare jussit, quibus virtutibus et moribus ornatus, quibusque vitiis (0907A)et reprehensionibus innotabilis existere debeat qui ad talem honorem desiderat pervenire; cujus optime beatus Paulus apostolus vitam moresque discutiens in Epistola quam scripsit ad Timotheum. Dicit enim: Si quis episcopatum desiderat, usque ne incidat in laqueum diaboli (I Tim. III, 1-7). Item ad Titum de eadem re scribens ait: Hujus rei gratia reliqui te Cretae, usque et contradicentes resistere (Tit. I, 5-9). Apportetur liber. et praesentibus vobis istae sententiae legantur. Volumus ut etiam canones coram vobis legantur, in quibus praecepta nostrae vitae continentur; ut in illis potius discamus quales ad tale ministerium promoveri conveniant. Ideo revera et sententias Apostoli et capitula canonum legi praecipimus, ne quis ignorationis causa se possit tueri, si de electione fuerit jure correptus. De canone apostolorum c. 17, 18, 30, et 37, legatur. Item de canone Antiocheni [concilii] c. 19, item de canone Laodicensium cap. 12, et cap. 13. Item de canone Chalcedonensi cap. 11, et cap. 4. Item de canone Sardicensis concilii cap. 11, et (0907B)cap. 5. Item de canone Africani concilii cap. 17. Item de canone Hipponensis concilii cap. 17, et cap. 57. Item de decretis papae Siricii cap. 8, et cap. 9, et 14. Item in decretis Zozimi cap. 3. Item in decretis Innocentii cap. [1]. Item in decretis Gelasii cap. 24. Item in decretis Celestini cap. 18, et 20. Item in decretis Leonis papae cap. 33, et cap. 35, et cap. 49.
Meminisse vos decet, o Dei sacerdotes, propositi et ordinationis vestrae, qui gubernacula tenetis animarum, et positi estis columnae in Ecclesia Dei ad sustentandos infirmos, ad confortandos imbecilles, ad consolandos pusillanimes. Vobis cura pauperum commissa est, vestro ore corpus Christi conficitur, per impositionem manuum vestrarum a laqueis diaboli homines liberantur. Cavete ne ab adversario decipiamini, ut concessa potestas eligendi in majus vos ponat periculum. Bene nostis, fratres, quod periculum vobis dicimus. Id est, ne quis per adulationem, aut per timorem, aut per praemium, aut per aliquam (0907C)talem amicitiam quam nonnulli inter se homines dando et remunerando habere solent, sed is qui dignus et omnibus amabilis, et moribus bonis, et sanctae conversationis existens, ad istam sanctam et venerabilem sedem pontifex eligatur. Mementote quemadmodum de imperitis vel falsis pastoribus Salvator loquitur dicens: Quod si caecus caecum duxerit, nonne ambo in foveam cadent (Matth. XV, 14)? Non dominum eligite, sed sacerdotem; non tyrannum, sed episcopum; non qui praeesse, sed prodesse velit; non eum cui dominari magis quam consulere subditis placet. Huc usque sacerdotibus loquimur, de quibus Dominus dicit: Sancti estote, quoniam ego sanctus sum (Levit. XI, 41). Nunc ad caeteros clericos veniamus, qui cum humilitate et patientia exspectant donec ad altiorem promoveantur gradum, qui benedictionem jam sibi datam bonis operibus adornent, et nullis vitiis subjaceant. Vos etiam, fratres, ammonemus ut in hac electione unanimes sitis, vestrisque (0907D)prioribus obedientes, pari devotione communique consilio utilitatem vestram considerantes, nihil praeter illorum conscientiam facientes, una voce pariter unum Deum suppliciter deprecamini, ut qui nullis meritis facientibus potestatem vobis eligendi tribuit, sibi placibilem et vobis utilem gubernatorem inter vos manifestet. Attendite ne tam praeclarum ac deificum munus ab illis deludatur qui magis sua considerant commoda quam aliorum. His enim nullus in hac electione locus detur qui sanctum rectumque consilium vestrum perniciosis argumentationibus disturbare pertemptant; sed, juxta canonum instituta, plurimorum ac meliorum praevaleant et roborentur sententiae (Conc. Nic., can. 5). Vos ergo, virgines, viduaeque, admonemus, quae vitam vestram soli Deo dicastis, ut ab illo cumulum mercedis alii centesimum, alii sexagesimum reciperetis, ut simul cum his quibus supra diximus una mente Deum deprecemini ut talem vobis sacerdotem dare dignetur qui (0908A)gregem sibi commissum ab omni periculo defendere valeat et velit. Non praetermittimus vos nobiles et fideles laicos, qui licitis connubiis astricti et ad generandas proles legitimis conjugibus estis copulati, ut una voce, communi consilio, Deum omnipotentem pariter invocetis, ut non de aliena ecclesia sacerdotem vobis mittat, sed de ipsa familia, si dignus in ea aliquis fuerit inventus, dare dignetur. Saepe enim inter eum qui de aliena ecclesia fuerit pontifex factus et inter gregem sibi commissum scandala et contentiones oriuntur, et peccatis facientibus fit lupus qui debebat esse pastor. Et semper inter eos, ut ait Apostolus, foris pugnae, intus sunt timores (II Cor. VII, 5). Absit ut inter vos talis eligatur qui postea de pravis actibus incriminari [aut] condemnari possit. Nolite errare, inquit Apostolus, Deus non irridetur (Gal. VI, 7). Si forte aliquis per vestrum praemium aut per aliquam malitiosam artem hanc sedem subripere conaverit, et hanc vobis malum consentientibus ut in illum electio veniat, hoc nequaquam consentiemus vobis, (0908B)sed domno imperatori annuntiemus; et ille sine ullo periculo, et cum licentia canonum, undecunque et cuicunque clerico voluerit, dare potuerit. Et tunc merito auferetur a vobis potestas eligendi, quia Deo offendistis et vosmet abominationem exhibuistis. Id noverit vestra tantummodo astutia in hac re esse sequendum quod nec praeceptis apostolicis contrarium nec decretis sanctorum inveniatur adversum (Leo I, epist. 92).
Hactenus singulariter unumquemque per gradum et propositum suum admonuimus. Nunc generaliter ad omnes sermo noster dirigitur, quia non solum hi qui primores, sed etiam minimi qui in ista parochia sunt, istiusmodi rebus omnino indigent. Magnopere studendum est, dilectissimi fratres, Deum suppliciter deprecari ut talem inter vos ad suam servitium aptum et vobis profectuosum per suam magnam clementiam manifestare dignetur. Ideoque ammonemus ut triduana jejunia ab omnibus in ista parochia commorantibus (0908C)fieri jubeantur, et ut eleemosynae quantumcunque dare potuerat in suo maneat arbitrio. Simulque omnes una voce unaque mente omnipotentem Deum deprecamur ut talis Dei famulus, Deoque dignus, et bonis hominibus acceptus, ad illam venerabilem sedem pontifex eligatur, qui postmodum nullo vitio, nulla reprehensione arguatur; sed sit bonis moribus ornatus, et sancta conversatione suffultus, sacrisque litteris imbutus, ut idoneus minister esse possit ad perficiendum ea quae ei commissa fuerint. Quisquis abutitur ministerio, non sibi tantummodo nocet, sed etiam illis quibus ad instar speculi in altiori et eminentiori loco positus, cujus vita et actiones cunctis sub illius regimine constitutis exemplar esse debeat. Quod si ejus opera qui caeteris praepositus est doctrinam destruunt, cunctis ad dispectionem suo exemplo semetipsum praebet. Ideoque eadem vestigia reciprocis sermonibus iteramus, ut melius intelligatis quanto studio atque (0908D)prudentia ea debetis providere quae diutius et stabiliter debent permanere. Nobis quoque hujus electionis tantum observatio credita est; nec per ignorationem aut ambitionem delinquere sinamus. Ideoque mandamus vobis ex verbo domini imperatoris, et per illam fidem quam Deo et domno imperatori Ludouvico jurejurando conservare promisistis, ut ne in illo terribili examine, in quo omnes ante tribunal Judicis consistere debemus, in gravissimam damnationis sententiam incidatis, unde ultra nullatenus evadere valeatis, sed aeterna damnatione excusabilem lugitis in perpetuo poenam, ut eum quem meliorem et doctiorem et bonis moribus ornatiorem in ista congregatione conversari noveritis, nobis eum celare non dedignemini. Non enim parva res est quam superius diximus. Eam animis infigite vestris, ut diutius ventilata ad puritatem hujus rei et ad unanimitatem corda vestra convertat. Nunquid tam obdurati animo estis ut nostra monita surda aure pertranseant? aut (0909A)lapideum cor et ex silice nati, quorum nostra non emolliat oratio? Quis infelicium de tali non terreatur supplicio? Quis miserorum qui talibus dictis non vereatur? Audiant hi et timeant, qui fautores fieri volunt iniquorum, Psalmistam dicentem: Si videbas furem, currebas cum eo, et cum adulteris portionem tuam ponebas (Psal. XLVIII, 18). Et etiam nihilominus delinquunt qui pravis actibus consentiunt quam in perversa agunt. Non eos solummodo esse reos Apostolus testatur qui mala faciunt, sed qui consentiunt facientibus (Rom. I, 32). Timemus ergo vestram offendere dilectionem quod tam duriter loquimur. Sed confidimus in Deo quia idcirco nobis indignari non vultis quia perversa consilia vel acta testamur. Sed quicunque irasci mavult, suam magis indicare conscientiam poterit quam nostram depravare sententiam. Ideoque prius vitium accusamus quam oriatur, ut penitus deleatur; et ne nocivum vel pestiferum genus ambitionis detrimentum in vobis creat, aut quod ulla ambiguitas sermonum vel diversitas (0909B)voluntatum a vero recitudinis tramite vosmet deviare posset.
VII. Decretum cleri et plebis Ecclesiae Laudunensis de electione Hedenulfi episcopi ad Hincmarum metropolitanum et episcopos provinciae, ut illum ordinent. Domino reverentissimo et sanctissimo Hincmaro archiepiscopo caeterisque vestrae dioceseos sanctis Patribus et episcopis, clerus Laudunensis, cum totius parochiae plebibus et sibi conjunctis praesulibus, aeternam in Domino Jesu Christo salutem et pacem. Canonicis regulis et apostolicis institutionibus statutum esse recolimus ut quoties quaelibet civitas ministerio pontificalis dignitatis caruerit, proprioque pastore vacaverit, cum decreto electionis, singulorum petentium manibus roborato, metropolitanum adire pontificem debeant, et de substituendo in (0909C)loco ejus qui decessit pastore petitione supplici commonere, quatenus et civitas sollicitudine pastorali destituta proprio recuperetur pontifice, et qui ordinandus est gratiosius possit accedere, quia cui debet ab omnibus obediri, utique debet et ab omnibus eligi (Leo I, epist. 89, cap. 3), ne civitas non optatum episcopum aut contemnat aut oderit, et fiat minus religiosa quam convenit cui non licuit habere quem voluit (Idem, epist. 84, cap. 5); hi vero qui ordinaturi sunt, in quem viderint omnium vota propensius concordare, promptius liberiusque illi manus imponere possint. Quapropter cum decreto nostrae electionis manibus singulorum nostrorum roborato ad paternitatem vestram accedentes, Hedenulfum Ecclesiae nostrae filium, et in Ecclesia nostra suffragantibus stipendiorum meritis ad onus usque sacerdotale promotum, vita et moribus et sancta conversatione idoneum approbatum, quem per licentiam vestram, favente Christianissimo imperatore Carolo, pari consensu ac concordi devotione (0909D)atque unanima voluntate eligimus, per manus vestras ac caeterorum vestrae dioceseos sanctorum episcoporum consecrari nobisque et Ecclesiae nostrae doctorem atque pontificem institui imploramus, precamur, ac petimus. Elegimus autem eum nobis fore pastorem quem apostolicae formae, qua episcopum ornatum beatus Paulus esse oportere demonstrat, congruere et sacris non obviare canonibus, Christi gratia cooperante, confidimus. Oramus sanctam paternitatem vestram nunc et semper in Christo bene placere. Actum V Kalendas Aprilis in basilica sanctae Mariae genitricis Dei et Domini nostri Jesu Christi anno Incarnationis ejusdem Domini nostri (0910A)Jesu Christi 876, regni Domini Caroli imperatoris 36 et imperii primo, indictione nona
VIII. Aliud decretum cleri Parisiensis de electione Aeneae episcopi, quem Carolus rex insinuaverat, ad metropolitanum Senonensem ejusque provinciales episcopos. Religiosissimis patribus et fratribus (Lupi abbatis epist. 98), Gueniloni [Weniloni] metropolitano Senonicae sedis antistiti, et universo clero ejus, et caeterarum ecclesiarum praesulibus quae in dioecesi memoratae sedis censentur, cunctisque in eis Deo famulantibus, clerus matris ecclesiae Parisiorum, et fratres coenobii sancti Dionysii et sancti Germani et beatae Genovefae ac Fossatensis, diversorumque monasteriorum unanimitas, praesentem et futuram salutem. Venerabilem pastorem nostrum Ercanradum nuper decessisse cum longe lateque divulgatum sit, tum sanctitatem vestram latere non potuit, nosque affici moestitia de vocatione fratris defuncti, (0910B)ac sollicitudine permoveri de electione successuri, prudentia vestra intelligit. Cum enim principaliter se futurum Dominus Jesus polliceatur cum his qui principes religionis existunt, non patimur diu carere antistite, cujus doctrina ad salutem nostram instituamur, exemplo informemur, benedictionibus in nomine Domini muniamur. Ejus, utpote bonorum omnium auctoris, nequaquam nos cura destitutos firmissime credimus, dum ipse curas nostras sua clementia sustulit, et vota ultronea benignitate praevenit. Namque ipse in cujus manu cor regis est, gloriosi domini nostri Caroli, quemadmodum plene confidimus, menti infudit ut ejus nos regimini committeret quem in divinis et humanis rebus sui fidissimum multis experimentis probasset. Igitur Dei pronam in nos amplectentes misericordiam, et regis nostri piam suscipientes providentiam, Aeneam, cujus praeconia praemisimus, concorditer omnes eligimus, Aeneam patrem, Aeneam pontificem habere (0910C)optamus. Quamvis enim tanta prudentia ac probitate praecellentissimus rex noster polleat ut solum ejus judicium de viro memorato posset sufficere, tamen conditionis humanae non nescii, futurorumque curiosi, aulicorum nos ipsi propositum ac mores longe prius inspeximus, et inter graves probabilesque personas et sanctitate ferventes, hunc quem antistitem habere cupimus, quotquot eum nosse potuimus, ut nunc palam est, absque errore annumeravimus. Proinde, sancti Patres, annitimini ne dilatione divini et regii beneficii torqueamur; sed nobis suspensis, nobis desiderantibus, nobis flagitantibus, ponatur celeriter lucerna super candelabrum, ut lumen veritatis populus Dei videat, et aemula devotione praesulis vestigia tenens, sempiternae beatitudini praeparetur. Professionem vero nostri consensus in Aeneam Deo annuente per vestrum ministerium nobis futurum antistitem subscriptionibus nostris certatim roboravimus, ut nostra unanimitate comperta, votum summa properantia (0910D)compleatis.
IX. Rescriptum episcoporum ad ipsos.
Guenilo sanctae Senonicae sedis metropolitanus episcopus, Heriboldus Antissiodori episcopus, Agius Aurelianorum, Prudentius Tricassinorum, Herimannus Nivernensium, Frotbaldus Carnutum, Hildegarius Meldorum, clero matris Ecclesiae Parisiorum et cunctis in diversis coenobiis sub ea Deo militantibus salutem. De excessu reverentissimi coepiscopi nostri Ercanradi non mediocriter anxii, vestrique moeroris participes, tandem justissimae dispositionibus Dei memores consolationem recipimus, dum vos sub pastore (0911A)bono agentes, qui summe bonus est, vicarium ejus scilicet visibilem, ministeriique nostri consortem, absque dilatione expetere vestris litteris tenentibus lineas rationis cognovimus. Praeparatum enim a Deo ei bonum exitum credimus cujus munere talem videmus patere ingressum. Quanquam nobis futurus nunc socius olim fuit praecognitus et merito suae probitatis amabilis. Quis enim vel leviter tetigit palatium cui labor Aeneae non innotuit, et fervor in divinis rebus non apparuit? Quamobrem electionem vestram in eo factam, Deo propitio, libenter sequimur, aut eum profuturum populo ejus, ad dignitatem pontificatus promovendum, concorditer decernamus. Sit igitur vobis pastor qui pro suis in Deum meritis bene complacuit; et sequentes ejus veracem doctrinam, et sancta opera imitantes, ad coelestis regni pascua properate felices. Ordinationi autem ejus subscripsimus concorditer universi, ut securi ministerio potestatis ejus fruamini.
X. Aliud decretum cleri et plebis Senonensis, de electione Ansegisi metropolitani, qui ex alia provincia petitus est, ad episcopos provinciae Senonicae.
(0911B) Dominis reverentissimis ac venerabilibus Senonum dioceseos Patribus et episcopis, Senonum Ecclesiae clerus, cum totis ejusdem parochiae plebibus sibi conjunctis, pacem perpetuam et gloriam sempiternam semper et ubique optamus in Domino. Canonicis regulis et apostolicis institutionibus sancitum esse recolimus ut quoties metropolis civitas pontificalis ministerio dignitatis caruerit, proprioque vacaverit pastore, suffraganei ejusdem metropolis convenire debeant, et electionem futuri pontificis cum consensu cleri et plebis facere, ac cum decreto electionis singulorum petentium manibus roborato suffraganeos adire debeant pontifices, ac de substituendo in loco ejus qui decessit pastore petitione supplici commonere; quatenus et metropolis civitas, (0911C)pastorali sollicitudine destituta, proprio recuperetur pontifice, et qui ordinandus est, gratiosius possit accedere, quoniam cui debet ab omnibus obediri, debet utique et ab omnibus eligi, ne civitas episcopum non optatum aut contemnat aut oderit, aut fiat minus religiosa quam convenit cui non licuerit habere quem voluit; hi vero qui ordinaturi sunt, eum in quem viderint omnium vota propensius concordare, promptius ac liberius illi possint manus imponere. Idcirco cum decreto electionis nostrae manibus singulorum nostrorum roborato ad paternitatem vestram accedentes, Ansegisum presbyterum Rhemorum dioeceseos, Ecclesiae autem Belvacensium, atque abbatem monasterii sancti Michaelis, quem per licentiam vestram, Patres venerandi, Domino etiam Christianissimo rege Carolo annuente, secundum decreta Celestini papae (Cap. 18), ex propria Ecclesia deficiente electione, pari consensu ac concordia, voluntate ac devotione elegimus nobis (0911D)et Ecclesiae nostrae episcopum atque pontificem per manum vestram consecrari implorantes, petimus, rogamus, atque precamur. Eligimus autem eum nobis fore pastorem quem ecclesiasticae formae, qua episcopum ornatum Paulus apostolus esse debere demonstrat, congruere et sacris canonibus non obviare, Christi cooperante gratia, credimus. Actum V Kalendas Julii in basilica sancti Stephani protomartyris, anno Incarnationis Dominicae 871, regni vero domni Caroli gloriosi regis 32, indictione 4.
XI. Epistola cleri et plebis Ecclesiae vacantis ad metropolitanum, ut electum ab ipsis episcopum consecrare dignetur. (0912A) Domino sanctorumque meritis coaequando Patri Patrum domino illi praesuli summo cunctus clerus omnisque populus sanctae illius Ecclesiae multimodam in Domino optamus salutem. Igitur quoties aliqua plebs vestrae ditioni subdita a proprio fuerit viduata pastore, non aliunde nisi a vobis est implorandum auxilium, quem ad hoc divina praeordinavit Majestas, ut non solum vestros specialiter pascatis filios, sed etiam rectores non habentibus et spiritali pabulo indigentibus pastores tribuatis. Quapropter ad vestrae sanctitatis paternitatem fiducialiter nostras fundimus preces, poscentes videlicet ut hunc illum summae honestatis humilem vestrum famulum nobis pontificem ordinare dignemini; cujus conversationem et mores, in quantum cognovimus, laudamus, et ad tam dignum opus idoneum testificamus. Et quandiu (0912B)a benedictione episcopali immunes sumus, ejus doctrina et exemplo roborati, ad viam salutis, Domino miserante, quasi perdita ovis et inventa, redituros nos credimus. Quod decretum nostris manibus roboratum ill. Ecclesiae vestrae vobis dirigere statuimus anno Incarnationis Domini, et episcopatus vestri et regis illius annis illis, indictione tali, data tali.
XII. Epistola Ecclesiae Senonicae ad Hilduinum archicapellanum, pro tuenda metropolitani electione quam fecerant. Excellentissimae venerationis honore dignissimo Hilduino, Domino vere sanctissimo, Senonicae plebis humillima devotio aeternae prosperitatis in domino salutem. Quia divina inspirante misericordia fastidiosae importunitatis nostrae clamoribus, mi domine, saepe compati dignati estis, idcirco etiam nunc nimia compulsi necessitate vestrae celsitudinis aures inquietare praesumpsimus. Novimus etenim, (0912C)reverentissime domine, quomodo prioribus petitionibus nostris benigne et misericorditer assistere dignati estis, quomodo etiam nullis nostris meritis, et, quod nunquam futurum sperabamus, alteram nobis electionem impetrare ac concedere studuistis. Sed quoniam peccatis nostris, ut credimus, exigentibus, vota et desideria, quibus sanctitatem vestram toties pulsare ausi sumus, plurimum impedita ad effectum pervenire non meruerunt, idcirco et hac vice causas miseriae nostrae referre compulsi sumus. Fecimus, domine mi, et nunc secundam electionem, et invenimus hominem ex nostris a puero nobis bene notum, genere et moribus non infamem, docilem, aetate huic officio congruum, litteratoriae professionis non usquequaque ignarum, divinae quoque scientiae non penitus expertem, quarumdam etiam aliarum artium portionem habentem. Quem cum obtulissemus, nullatenus putantes rejiciendum, ipsis missis dominicis impedientibus, quod optavimus non (0912D)meruimus adipisci. Propterea vestrae pietatis vestigiis animo provoluti, flebiliter postulamus ut tandiu rem suspendere dignemini quousque cum scripto homine ad vestram celsitudinem properantes ipsi vobis melius nostram pandamus miseriam. Et si quidem ad hoc onus ferendum persona quam dicimus sufficere minusve poterit, dignationis vestrae judicio aut suscipiatur aut reprobetur; dum amplius nec nos acquisitis occasionibus quidam sic crucient, nec a nobis abjectissimis vestra mansuetissima (0913A)sublimitas diutius inquietetur. His itaque clementiae vestrae suggestis atque utinam impetratis, oramus supernam misericordiam ut multimoda vos prosperitate valere concedat, et aeternae beatitudinis gaudia consequi quandoque permittat. Eximio Domino et vere sanctissimo Hilduino sacris negotiis a Deo praelato Senonicae urbis abjecta humilis Ecclesia perpetuam salutem.
XIII. Ad Judith imperatricem, de eadem re. Inclytae et omni nobilitate clarissimae Judith gloriosae imperatrici Senonicae Ecclesiae humillima devotio. Praesumpsimus, mi domina, auribus clementiae vestrae necessitatis nostrae causam innotescere, ut per vestram pietatem de his celeriter mereamur consolationem recipere. Notum vobis esse credimus quod nobis indignissimis a domno imperatore concessum fuerit ut ex nobis ipsis electionem faciendi haberemus licentiam. Sed cum illum quem scitis elegissemus, et a serenitate domni imperatoris non (0913B)plene fuisset receptus, permissum est nobis iterum ut alium, si potuissemus, ex nobis huic officio congruum inveniremus. Sed cum esset inventus, ut credimus, in Dei et vestro servitio habilis, nescimus ob quam causam a missis dominicis non est plena benivolentia susceptus. Unde vestram oramus benignitatem ut ex hoc nobis in adjutorium esse dignemini, quatenus suspendatur donec ipsum de quo dicimus ad praesentiam domni imperatoris, et vestram, nos ipsi deducamus, et qualiter jusseritis discutiatur, et probetur si nobis prodesse valeat et in servitio vestro aptus esse possit an minus. Optamus vos divinis semper muniri praesidiis et immortalitatis corona quandoque gloriari, piisima et serenissima domina. Excellentissimae et omni nobilitate clarissimae Judith imperatrici Senonicae plebis humillima devotio.
XIV. Examinatio Willeberti Catalaunensis ordinandi episcopi, per Hincmarum metropolitanum, astantibus provinciae Rhemensis et aliarum provinciarum episcopis.
(0913C) Anno ab Incarnatione Domini 868, indictione secunda, III Nonas Decemb. convenientibus apud Carisiacum in ecclesia sancti illius pro examinatione Willeberti presbyteri, qui futurus erat Catalaunensis episcopus, Hincmaro dioecesis Rhemensium archiepiscopo, item Hincmaro Laudunensium episcopo, Hodone Belgivacorum episcopo, cum legatis Rothadi, Erpoini, Hilmeradi, Raginelmi, et Joannis ejusdem dioecesis coepiscoporum, vicem eorumdem Patrum suorum cum tractoriis, sicut regulae praecipiunt, exhibentibus, et quampluribus abbatibus, canonicis, monachis, presbyteris, diaconibus, atque subdiaconibus convenientibus nihilominus archiepiscopis et episcopis aliarum provinciarum, Wenilone videlicet Rothomagensium archiepiscopo, Herardo Turonorum archiepiscopo, Egilone Senonum archiepiscopo, et Fulcrico ipsius coepiscopo, praesentes adfuerunt (0913D)clerus, ordo, et plebs Catalaunica, decessionem sui patris Erchanravi quondam episcopi dolentes, cum decreto canonico manibus singulorum roborato, Willebertumque quondam sacri palatii presbyterum a se electum ab Hincmaro archiepiscopo et ejus coepiscopis petentes sibi ordinari episcopum. Quos invehens idem archiepiscopus Hincmarus, cur obitum praefati episcopi per illos non cognoverit, sed per alios hoc rescierit, et rationes reddens pro qua (0914A)causa duae electiones in eadem ecclesia factae fuerint, scilicet quia prima non regulariter facta exstiterit, quoniam decretum non canonice factum fuit, sed postea misso ad eamdem ecclesiam visitatore Hodone episcopo, et votis omnium in unum concordantibus, aliud decretum, quod canonicum foret, fieri praecepit. Quo decreto coram omnibus relecto, et nominibus singulorum qui illud subscripserant recitatis, interrogati sunt tam canonici et monachi de monasteriis in eadem parochia sitis, quam etiam parochiani presbyteri et nobiles laici, si in eadem electione ipsius Willeberti presbyteri consentirent. Qui omnes viva voce dixerunt quod et ipsi et illi qui illo venire non potuerunt, in eadem electione consentirent. Tunc Hincmarus archiepiscopus dixit: Quia Willebertum eligitis, et nos illum non cognoscimus, ostendite illum nobis, ut sciamus quis sit, et perscrutemur si tanto honore dignus inveniri poterit. Qui in praesentia veniens interrogatus est unde esset. Isque respondit: (0914B)Pago Turonico oriundus. Iterum interrogatus cujus conditionis esset. Et ille: Peccatis quidem obnoxius, sed Dei gratia natura liber. Item: Ubi didicisti? Item ipse: In schola Turonica liberalibus disciplinis erudiendus traditus sum. Item: Cujus ordinis, vel cujus es ordinatus? Item ipse: Praesentis patris mei domni Herardi per singulos gradus usque ad diaconum sum ordinatus; postea autem ab eodem patre meo Herardo litteris ad Erpoinum datis presbyterii onus suscepi. Item Hincmarus: Qua de causa in nostram dioecesim venisti? Et ille: Per licentiam praesentis mei archiepiscopi Herardi a parentibus meis regiis sum mancipatus obsequiis. Item Hincmarus: Quod ministerium in regio obsequio suscepisti? Et ille: Inbreviator sive descriptor stipendiorum regalium et relator a domno rege sum constitutus. Item Hincmarus: Quia conductor alienarum rerum fuisti, audi quid sanctum Chalcedonense inde dicat concilium (Can. 3). Et lectum est (0914C)hoc capitulum. Ad hoc respondit: Sicut dixi, non fui conductor alienarum rerum, nec turpia lucra, vel exactiones, sive tormenta in hominibus exercens, sed, ut praefatus sum, descriptor et relator solummodo stipendiorum regalium. Unde interrogati sunt hi qui in corte degebant, si scirent in illo ministerio hoc illum exercuisse quod sacerdotali ministerio minime conveniret. Qui responderunt, et clerici et nobiles laici, quod nullo modo in eodem ministerio perpetratum haberet quae sacris canonibus et suo ministerio in aliquo obviare deberent. Iterum interrogatus est si aliquod ministerium de rebus ecclesiasticis aliquo habuerit loco. Qui respondit quod praeposituram monasterii sancti Vedasti, jubente Joanne episcopo, et consentientibus fratribus, susceperit. Et de hac jussione litterae Joannis episcopi ibi relectae sunt idipsum continentes; et etiam testimonio fratrum de eodem monasterio, quod ita se res haberet, et de bona vita et conversatione sua, (0914D)et quod non in eodem monasterio quidquam contra sacras regulas egerit, confirmatum est. Prosecutus est domnus Hincmarus: Quia ministeria domni regis habuit, nescimus si isdem dominus rex ab eo aliquid repetit vel repetere debeat. Unde nobis sua voluntas vel auctoritas necessaria foret. Et porrectae sunt litterae cum sigillo domini regis, continentes quod de omnibus quae illi commisit optime ei rationem reddiderit, et nihil ab eo repetebat vel unquam (0915A)repetere deberet. Insuper et, si eum dignum ad onus episcopale invenire valerent, episcopum Catalaunis eum ordinari petebat. Denique de his suprascriptis coram omnibus testimonio multorum et litteris idoneo approbato, Hincmarus episcopus ad Herardum archiepiscopum, dixit: Quia vester natus, nutritus vel educatus, et ordinatus dignoscitur, et clerus, ordo, et plebs Catalaunica illum exposcit, habeamus vestram licentiam ut regulariter una vobiscum eum examinemus si tanto oneri vel honori dignus existat. Qui libentissime annuit, et jussus est sedere coram eis. Data est ei regula Pastoralis Gregorii. Et jussum est ut relegeret capitulum de eo qui praeesse debet, ubi scribitur: Nulla ars doceri praesumitur. Quo relecto, interrogatum illi est si illud intelligeret et secundum hoc vivere et docere vellet. Qui respondit: Utique. Iterum datum est ei ad relegendum capitulum de canonibus, ubi scribitur: Qui ordinandus est (Concil. Carthag. IV, can. 1). Et (0915B)professus est se omnia intelligere et obedire velle. Tunc relecta sunt ei placita quae episcopus jam ordinatus ab ordinatoribus et electoribus suis suscipere debet, ubi continetur qualiter vivere, docere, et subditos suos regere debet secundum sacros canones, diem praeferentia et consulem. Et interrogatum est si secundum ea omnia agere vellet. Quae minime abnuit. Tunc demum ostensus est illi libellus fidei et professionis suae, ut legeret coram omnibus quae in eo scripta erant, et si ea ita credere ac tenere vellet, manu sua subscriberet, et archiepiscopo suo habenda traderet; si autem in eo quaedam inveniret quae sensui suo offenderent, liber sicut venerat exiret. Quibus relectis, verbis fidem accommodavit, et per omnia ea se tenere, credere, ac praedicare velle professus est. Quia enim, Deo gratias, post examinationem eum catholicum, litteratum, et omnimodis aptum ad sarcinam episcopalem suscipiendam invenerunt, sed tamen de aliena provincia illum fore cognoverunt, relecta sunt sacrorum canonum capitula, (0915C)quid de eo dicerent qui de aliena provincia peti deberet. Et inventum est quod ab eo illum petere deberent cujus natus, nutritus, et ordinatus foret. Humiliter domnus Hincmarus archiepiscopus, simul cum coepiscopis, et clero, ordine ac plebe Catalaunica, ab Herardo archiepiscopo eum petiit et impetravit, ac canonice illum ei commisit. Quem susceptum monuit ut si ab eo episcopus ordinari vellet, libellum fidei ac professionis suae, quem jam relegerat, et quae in eo scripta erant se credere ac tenere ante paululum professus fuerat, manu sua propria in capite nomen suum scriberet, et ad finem subscriptione sua roboraret. Quod sine dilatione ipse fecit. Tunc relectae sunt tractoriae episcoporum qui prae variis incommoditatibus ad eamdem examinationem venire non potuerunt, continentes quidquid super examinationem et ordinationem saepefati Willeberti canonice inventum et actum fuerit, se per omnia assensum praebere. Et sic denuntiatus (0915D)est dies et hora ac locus ordinationis ejus, id est, Nonis Decembris, in monasterio quod Brittennacus dicitur, in dioecesi Rhemensi et parochia Noviomagensi. Et commonitus est idem Willebertus ab archiepiscopo suo Hincmaro ut ab infantia sua per singulos gradus suos pronuntiaret Domino viam suam; quatenus in denominata die ad tanti oneris dignitatem gratiosus accedere valeret. Die autem, hora et loco, denominato, convenit domnus episcopus Hincmarus cum coepiscopis suis Hincmaro, Hodone, et legatis qui tractorias supradictas suorum episcoporum detulerunt. Et quia jam pleniter examinatus coram supradictis episcopis et coram clero ac plebe fuerat quando et domnus Hincmarus sufficientem (0916A)sermonem de eo coram episcopis et aliis multis clericis et laicis et ad omnem populum ante diem Dominicam in sexta feria fecerat, et brevitas diei id poscebat, intermisso ipsa die sermone, post introitum et Gloria in excelsis Deo et orationem primam de adventu Domini, secundam autem de ordinatione episcoporum, sive post litanias, sicut sacri canones praecipiunt, in episcopum consecratus est, et post lectionem Apostoli perlectam et responsa, et alleluia, et evangelium, et Credo in unum, et oblata et missarum solemnia, sicut mos est, peracta placita quae ante pridem ei relecta fuerant, quaeque ordinatos ab ordinatoribus suis sacri canones accipere jubent, diem et consulem praeferentia, manibus archiepiscopi et coepiscoporum ac legatorum vice Patrum suorum subscripta, cum capitulo Pauli apostoli ad Timotheum, noviter ordinato ubi dicitur: Testificor coram Deo et electis ejus angelis ut haec custodias (II Tim. IV, 8), iidem episcopi in mandatis deposuerunt. Et unusquisque feliciter ad propria remeavit.
XV. Professio Adalberti futuri episcopi Morinensis Hincmaro Rhemorum archiepiscopo ante ordinationem oblata.
(0916B) Ego Adalbertus, vocatus episcopus Morinensis, reverentissimo Patri Hincmaro Rhemorum archiepiscopo. Quia fundamentum bonorum operum, per quod ad coeleste regnum gratia Domini pervenitur, fidem quae per dilectionem operatur esse non dubium est, non abs re censuit veneranda Ecclesiae catholicae consuetudo ut ab eis qui ad praedicationis promoventur officium, fidei integritas et confessio requiratur. Quia, sicut magister egregius et doctor gentium Paulus declarat, Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X, 10). Et ideo mox superna gratia per sacrosanctum ministerium vestrum Morinensis Ecclesiae futurus episcopus profiteor unam fidem esse, eamque, operante gratia superni largitoris, me tenere, praedicare, atque defendere (0916C)quam a Deo inspiratam, et ab apostolis traditam, atque a successoribus eorum custoditam habemus. Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum, unam apostolicam et universalem Ecclesiam, in qua sola possunt relaxari peccata in nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti, tam per catholicum baptismum, quam et per dignos poenitentiae fructus et apostolicae auctoritatis largitam sibi a Domino potestatem. Extra hanc Ecclesiam catholicam neminem salvati posse confiteor. Sex denique sanctas et generales de fide synodos, quas sancta et apostolica Ecclesia recipit, me recipere et venerari profiteor, videlicet Nicaenam CCCXVIII Patrum sub Silvestro papa et Constantino imperatore contra Arium et ejus sectatores celebratam; Constantinopolitanam CL Patrum contra Macedonium et Eudoxium temporibus Damasi papae et Gratiani principis actam; Ephesinam CC Patrum contra Nestorium sub Theodosio principe et papa (0916D)Celestino, cui per suos vicarios praesedit idem beatus papa Celestinus et sanctae memoriae Cyrillus Alexandrinus episcopus; Chalcedonensem DCXXX Patrum, cui praesedit per vicarios suos sanctus Leo papa, temporibus Martiani principis, contra Eutychem nefandissimum praesulem monachorum celebratam; item Constantinopolitanam temporibus Vigilii papae sub Justiniano principe contra Theodorum et omnes haereticos; item Constantinopolitanam CL Patrum sub Agathone papa, Constantini et Heraclii ac Tiberii principum temporibus, pro adunatione facienda sanctarum Dei Ecclesiarum de duabus naturis et operationibus in una persona Dei et hominis Filii Domini nostri Jesu Christi. Hos autem, quicunque (0917A)ab eisdem sanctis Patribus in memoratis synodis, vel postea similiter per Spiritum sanctum sentientibus, diversis vicibus litteris divinitus inspiratis damnati leguntur, eamdem venerandam Patrum auctoritatem sequens condemno. Sed et epistolam beatae recordationis Leonis apostolicae sedis antistitis ad Flavianum Constantinopolitanum episcopum datam, et omnes ejus epistolas de fidei firmitate perscriptas, per omnia et in omnibus inviolabiliter custodire et me libere semper praedicare profiteor. In quibus inter caetera, sicut et in sermone beati Anasthasii, quem Ecclesia catholica venerando usu frequentare consuevit, qui ita incipit: Quicunque vult salvus esse, ante omnia opus est ut teneat catholicam fidem, post documentum quo docemur quomodo. Trinitas personarum in unitate divinitatis et unitas deitatis in Trinitate personarum veneranda sit, evidentissime continetur, unam ex eadem sancta Trinitate personam, Dominum et Salvatorem nostrum (0917B)Jesum Christum, Dei hominisque filium, ex duabus et in duabus naturis, hoc est, divina et humana, in una persona consistentibus, et in sua proprietate differentiaque manentibus, esse credendum et praedicandum. Qui secundum apostolicum Symbolum de semper virgine Maria, quae veraciter Dei est genitrix, secundum carnem natus, passus, mortuus, resurrexit, et in coelos ascendit, sedet quoque ad dexteram Dei Patris omnipotentis, inde venturus judicare vivos et mortuos, ad cujus adventum omnes homines resurgent cum corporibus suis, et reddent de factis propriis rationem, et recipiet unusquisque prout gessit, et in factis suis perseveraverit, ab eodem justo Judice et sine fine regnante, cum ibunt impii in ignem aeternum, justi autem in vitam aeternam. Anathematizo quoque omnes haereses ac schismata quae catholica et apostolica Ecclesia anathematizat; et quidquid sanae fidei intelligentiae contradicit, respuo et anathematizo; et quidquid catholica et apostolica Ecclesia recipit et tenet, me, adjuvante (0917C)Domino, recipere et sequi, et a sacris canonibus atque a regularibus decretis apostolicae sedis de ecclesiasticis ordinibus et disciplinis canonum promulgatis, seu a synodalibus constitutionibus, quas catholica Ecclesia ad auctoritatem recipit, me per contemptum pertinaciter non deviaturum profiteor. Privilegio etiam metropolis Rhemorum Ecclesiae ac ejus praesulis secundum sacrosanctos conciliorum canones et decreta sedis apostolicae ex sacris canonibus et legibus promulgata pro scire et posse absque dolo et simulatione vel indebita et pertinaci contradictione me obediturum profiteor. Sed et observationes ac regularia mandata sacrosanctorumque conciliorum placita, quae post ordinationem episcopalem in litteris canonicis, secundum morem ecclesiasticum, propriis subscriptionibus roboratis collecta et mihi tradenda coram omnibus praedixistis, me servaturum profiteor, et omnibus suprascriptis cum cordis et oris professione subscribo.
XVI. Professio altera generalis ordinandi archiepiscopi.
(0917D) Ego hujus sedis ordinandus archiepiscopus, et sacro ministerio vestro, sancti Patres, praedicationis officium suscepturus, confiteor sanctam atque ineffabilem Trinitatem, Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, unum Deum naturaliter esse, unius substantiae, unius naturae, unius majestatis atque virtutis, Dominum quoque nostrum Jesum Christum de Deo Patre ante tempora genitum, eumdemque sub tempore de Spiritu sancto conceptum, et de Maria virgine natum credo. Qui passus est pro redemptione humani generis, ad inferna descendit, indeque victor resurgens, et in coelos ascendens, venturus est in fine saeculi, ut reddat singulis prout gesserunt in (0918A)corpore positi, sive bonum, sive malum. Praeterea constitutiones quatuor principalium conciliorum, Nicaeni, Constantinopolitani, Ephesini, et Chalcedonensis, canones quoque synodorum et decreta quae orthodoxa fides suscipit et complectitur, me suscipere, tenere, et praedicare velle confiteor. Haereses vero et schismata quae catholica Ecclesia anathematizat, et quidquid sanae fidei adversatur, condemno, respuo, anathematizo. Beato vero Petro et vicario ejus debitam subjectionem et obedientiam, suffraganeis vero nostris adjutorium me exhibiturum profiteor. Et huic professioni meae coram Deo et angelis, sub testimonio quoque praesentis Ecclesiae, subscribo.
XVII. Tractoria Prudentii, episcopi Tricassini, quam per vicarium misit ad ordinationem Aeneae Parisiensis, cum ipse adesse non posset.
Patri venerabili et caeteris patribus fratribusque sincerissime diligendis atque coepiscopis reverendis (0918B)Prudentius aeternam in Domino salutem. Quantum ad meritum peccatorum meorum spectat, justissimo Dei judicio, quantum vero ad indebitas atque indeficientes ejus misericordias pertinere dignoscitur, misericordissimo ipsius munere, infirmitatibus pene omnibus notis depressus, sancto desiderabilique vestro conventui adesse prohibeor. Quod autem possum, praesentibus litteris atque legato Ecclesiae nostrae presbytero Arnoldo mei consensus praesentiam eatenus exhibeo, ut is qui ordinandus est, si apostolicae sedis omnibus institutis, et beatorum Patrum Innocentii, Zosimi, Bonifacii, Xisti, Leonis, Gelasii, Celestini, Gregorii, Hilarii, Ambrosii, Augustini, Isidori, Primasii, Fulgentii, Hieronymi, Cassiodori, Bedae, aliorumque adaeque catholicorum atque orthodoxorum virorum scriptis et dictis, ac specialiter super quatuor capitulis quibus omnis Ecclesia catholica adversus Pelagïum ejusque haereseos sequaces pugnavit ac vicit, atque ad posterorum (0918C)memoriam litteris auctoritate et veritate plenissimis mandavit, confitendo subscribere et subscribendo confiteri voluerit, ejus me ordinationi consentaneum esse profiteor. Sin alias, prorsus neque assentior, neque fidelibus Christi assentiendum suadeo. Capitulorum vero quatuor praemissorum seriem, quamvis vestram prudentiam multo vivacius quam meam extremitatem compertam esse non dubitem, necessario tamen breviter adnectendam judicavi, ut facilius quid sentiam, cui veritati consentiam, vestra bonitas recognoscat. Videlicet, ut liberum arbitrium in Adam merito inobedientiae amissum, ita nobis per Dominum nostrum Jesum Christum redditum atque liberatum confiteatur, interim in spe, postmodum autem in re, sicut dicit Apostolus, spe enim salvi facti sumus (Rom. VIII, 24), ut tamen semper ad omne opus bonum Dei omnipotentis gratia indigeamus, sive cogitandum, sive inchoandum, operandum, ac perseveranter consummandum, et sine ipsa nihil boni (0918D)nos posse ullatenus aut cogitare, aut velle, aut operari sciamus ( Notanda ). Secundo, ut Dei omnipotentis altissimo secretoque consilio credat atque fateatur quosdam Dei gratuita misericordia ante omnia saecula praedestinatos ad vitam, quosdam perscrutabili justitia praedestinatos ad poenam, ut id videlicet, sive in salvandis, sive in damnandis, praedestinaverit, quod se praescierat esse judicando facturum, dicente propheta: Qui fecit quae futura sunt (Isai., XLV, 11, sec. LXX). Tertio, ut credat et confiteatur cum omnibus catholicis sanguinem Domini nostri Jesu Christi pro omnibus hominibus ex toto mundo in eum credentibus fusum, non autem pro illis qui nunquam in cum crediderunt, nec hodieque credunt, nunquamque credituri sunt, dicente ipso Domino: Venit enim Filius hominis non (0919A)ministrari, sed ministrare, et dare animam suam in redemptionem pro multis (Matth. XX, 28). Quarto, ut credat atque confiteatur Deum omnipotentem omnes quoscunque vult salvare, et neminem posse salvari ullatenus nisi quem ipse salvaverit, omnes autem salvari quoscunque ipse salvare voluerit. Ac per hoc quicunque non salvantur, penitus non esse voluntatis illius ut salventur, dicente propheta: Omnia quaecunque voluit Dominus fecit in coelo et in terra, in mari et in omnibus abyssis (Psal. CXXIV, 6). Et licet quaedam sint alia quibus in Pelagio damnatis universaliter Ecclesia consenserit, sategerit, atque subscripserit, haec tamen specialius adversus eum ejusque complices per apostolicam sedem, instantia beatissimi Aurelii Carthaginensis episcopi atque Augustini cum aliis ducentis quatuordecim episcopis ab ejus pravissimis sensibus eruta, vindicata, et multis tam epistolis quam libris toto orbe vulgata, omnis hodieque gaudet, confitetur, praedicat, et (0919B)tenet, atque tenebit Ecclesia. His per omnia consentaneam praedicabilem paternitatem fraternitatemque vestram gratia superna invictam atque praevalidam et suo munere gaudentem perpetim conservare dignetur.
XVIII. Documentum de ordinatione Electranni, episcopi Rhedonensis.
Anno Incarnationis Jesu Christi Domini nostri 866, indictione 14, anno piissimi regis Caroli 27, III Kalendas Octobris, in parochio Turonica ordinamus et ad pontificalem sedem Rhedonensis Ecclesiae consecramus Electrannum, electione atque decreto cleri et plebis ejusdem Ecclesiae, nos in Dei nomine antistites, Herardus Turonicae metropolis, Actardus Namnetensis, atque Rodbertus Cenomanensis, cum consensu et litteris caeterorum dioecesanorum adhibito, apicibus etiam praemoniti jam dicti gloriosi regis Caroli, hujusmodi statuto et paternae commotionis decreto ipsi viro allato, ut canonicis sanctionibus, (0919C)quantum divina suffragaverit pietas, libenter obtemperet, et ab illicitis ordinationibus abstineat, et pestem simoniacae haeresis devitet, concilia quoque sacris praefixa canonibus certis sibi designata temporibus celebrare procuret, atque matri suae metropoli debita reverentia sese subdere non negligat, et juxta sanctorum Patrum regulas nihil nisi quae ad propriam pertinent Ecclesiam extra ejus consensum pertentet. Haec ergo aliaque ad institutionem et informationem fidelis viri fratris et filii nostri Electranni, die praefixo, verbo pariter et stylo promulgantes, pontificali eum infula adornantes, sacra quoque benedictione more sanctae Ecclesiae ditantes, annulo quoque dotantes, et baculo decorantes, sanctae Rhedonensi Ecclesiae pontificali eum ordine praefecimus, et paternae cathedrali solio sublimantes, confratrem, consacerdotem, et comparticipem in regimine et gubernaculo Ecclesiae sanctae nobis ex integro in Dei nomine efficimus, manuum quoque (0919D)adnotationibus confirmavimus.
XIX. Canonicae litterae ab ordinatoribus datae Hedenulfo episcopo Laudunensi, ad clerum et plebem Ecclesiae Laudunensis.
Hincmarus sanctae metropolis Ecclesiae Rhemorum episcopus, clero, ordini et plebi in sancta Laudunensi Ecclesia consistenti in Domino pacem et salutem.
1. Sicut beatus papa Innocentius docet (Decreta Innoc., c. 1), oportet nos hoc sequi quod Ecclesia (0920A)Romana custodit, a qua principium sacrae institutionis nos accepisse dubium non est. Propterea documento ac verbis beati Gregorii vos alloqui procuramus, insinuantes quia probabilibus desideriis vestris nihil attulimus tarditatis, fratrem jam et coepiscopum nostrum Hedenulfum vobis ordinantes praesentia vel consensu ac litteris coepiscoporum totius nobis commissae provinciae secundum sacros canones sacerdotem, pastorem quoque atque rectorem. Cui his litteris, quas sacri canones ordinatos prius de conciliorum placitis, ne se aliquid contra eorum statuta egisse poeniteat, instructos, ab ordinatoribus suis, manibus eorum conscriptas jubent accipere, secundum traditionem ecclesiasticam dedimus in mandatis ne unquam ordinationes praesumat illicitas, ne bigamum, aut qui virginem, si de conjugatis agendum est, non est sortitus uxorem, neque illitteratum, vel in qualibet corporis parte vitiatum, aut ex publice poenitente, aut curiae vel cuilibet conditioni obnoxium, notatumque, ad sacros ordines permittat (0920B)accedere. Sed et si quos hujusmodi forte repererit, respectu divino non audeat promovere. Alienum etiam clericum sine voluntate et consensu episcopi sui contra sacras regulas non sollicitet, non suscipiat, non in sibi commissa Ecclesia ordinet, nec eos qui probatae fidei non fuerint sacris ordinibus praesumat quoquo modo applicare. In ordinatione autem presbyterorum ac diaconorum caeterorumque ecclesiastici ordinis ministrorum, a totius muneris, id est, a manu, a lingua, aut obsequio indebito, juxta quod Dominus per prophetam praecipit (Isai. LIII), quantum patitur humana fragilitas, mundas et cordis et corporis manus exhibeat; ne uno eodemque gladio et dantem et accipientem munus interimat, et illicito munere polluens manus, aliis se benedictionem credat tribuere cum fuerit jam propriae iniquitati substratus, et sua nihilominus ambitione captivus. Ab eis etiam quos ordinaverit indebitum et contra sacras regulas sibi sacramentum fieri non compellat. Sed (0920C)sicut Dominus, praescius nonnullos accepti sancti Spiritus donum in usum negotiationis inflexuros, praecepit dicens: Gratis accepistis, gratis date (Matth. XX, 8), quod gratis, id est, sine ulla venalitate dati vel accepti aut etiam promissi vel sperati muneris, quantum ex nobis est (caeterum ipse viderit, habens conscientiae suae testem quem habebit et Judicem) per ministerium nostrae exiguitatis accepit, suis etiam comministris gratis conferat, sciens ex Evangelio (Matth. XXI, 12) quid Redemptor noster per se ipsum fecerit, videlicet quia ingressus templum cathedras vendentium columbas evertit. Columbas enim vendere est de Spiritu sancto, quem Deus omnipotens consubstantialem sibi per impositionem manuum hominibus tribuit, commodum temporale percipere. Quod qui agere praesumit, suam Deo judice cathedram ipse evertit, et quos cum pretio ordinat, provehendo agit ut secum et ipsi simoniaci haeretici fiant, et pro benedictione maledictionem a (0920D)beato Petro apostolorum principe Simoni, qui domum sancti Spiritus pretio emere voluit, juste illatam, una cum ipso, per ipsum, a quo non benedicuntur, sed maledicuntur, judicio ejusdem Spiritus sancti suscipiunt. Et quoniam, sicuti comperimus, quidam diversis adinventionibus turpia lucra sectantes, quod ministris altaris minime convenit, defunctis presbyteris, juxta quod didicerant viduatas ecclesias facultates habere, exenia pro his obtinendis exegerunt, et gradus ecclesiasticos eis non tribuebant antequam illis eadem exenia persolverentur, et (0921A)synodos temere frequentabant ut factione ministrorum suorum diverso modo denarios quasi pro eulogiis acciperent, et, quod dictu nefas est, etiam pro sacri chrismatis dispensatione, vel de ecclesiarum consecratione, quocunque emolumenta ingenio caperent, et necesse est ut contra pestifera morborum genera salubria medicamentorum quaeramus experimenta, sicuti et de manus impositione, ita et de hac simoniacae haereseos ingeniosa et male studiosa collatione quiddam eum accipere interdicimus, monentes illam attendere comminationem Domini per prophetam dicentis: Ne forte egrediatur ut ignis indignatio mea, et succendatur, et non sit qui exstinguat propter malitiam studiorum vestrorum (Jerem. XXI, 12). Unde iterum iratus dicit: Visitabo super vos juxta fructum studiorum vestrorum (Ibid., 14).
2. Verbis quoque beati Gregorii eum monemus, illique interdicimus, ut sacerdotes per suam parochiam, quoties ad consignandos infantes egressus (0921B)fuerit, ultra modum gravare minime debeat, nec summam collationis, qua sui praedecessores, qui hoc bene misericorditer ac rationabiliter atque sacris constitutionibus exsecuti sunt convenienter, contenti fuerunt, excedat, et de capellis antiquitus subjectis ecclesiis non aequalem sicut de principalibus ecclesiis collationem exigat, sed principalis ecclesia cum sibi subjectis capellis debitam et antiquitus consuetam collationem conferat. Principales vero ecclesias aliis ecclesiis loco capellarum non subjiciat, quia secundum sacros canones non licet episcopis parochiam antiquitus constitutam inconsulte confundere atque dividere. Ne mansionaticos suis amicis aut suis hominibus a presbyteris parari faciat. Ne etiam quasi ad receptionem regis, vel legationem, aut ad ornatus suae ecclesiae faciendos adjutoria quasi petendo, potius autem exigendo, denarios, vel caballos, aut verres seu friskingas, aut ad iter aliquod paraveredos, aut alia quaelibet accipiat, id est, rapiat. A quo verbo accipere aves quae alias aves capiunt, (0921C)accipit es nominantur, cum episcopi suos subditos, non ut accipitres capere, sed sicut gallina pullos suos fovere, et quosque infirmos ut peritus medicus convenienti medicamento ac tempore debeant curare, et quos curare non potuerint, aut patienter tolerare aut regulariter usque ad correctionem sustinentes a sano corpore submovere. Regulam siquidem quae de quarta parte redituum ecclesiae, juxta consuetudinem aliarum regionum, ita ut est scripta intelligat; et non prave illam interpretans, perinde in his regionibus quae sunt presbyterorum contra regulas sacras diripiat. Unde si qua fuerunt gravamina illis imposita, temperet, quia et in praesenti et in futura vita sibi proficiet, si eos qui sibi commissi sunt, sine gravamine conservare studuerit. Ministros vero, id est, archipresbyteros et archidiaconos, secundum quod providere, Domino inspirante et cooperante, valuerit, tales constituat qui oderint avaritiam, et non diligant munera, nec sequantur (0921D)retributiones, neque pro ordinandis clericis vel reconciliandis poenitentibus munus accipiant, et ipso munere eum corrumpere satagant. Et presbyteros in paratis et exeniis indebitis non affligant. Et sicut supra de episcopo diximus, per diversas petitiones, ut illis adjutorium faciant, quae sunt presbyterorum, unde ipsi vivere et hospites recipere et suas ecclesias continere debent, colludio quocunque diripiant. Et ut eisdem ab inquisitione sui ministerii parcant, et pro infamia eorum calcanda vel cooperienda quodcunque emolumentum non accipiant. Et si agentes talia ministros repererit, in ministerio manere non sinat, et canonica invectione corripiat. Ipse quoque pro constituendis ministerialibus ecclesiasticis videlicet oeconomo, id est, Ecclesiae facultatum dispensatore, archipresbyteris et archidiaconis, in quibus fidei sinceritatem et probos mores ac religiosam vitam debet eligere, praemia non constituat, quia ecclesiasticum obsequium, quod male (0922A)comparaverint, accipientes munus a subditis prius [ F., suis] venundare curabunt. Nec pro quocunque judicio contra sacras leges neque super innocentem contra veritatem pretium ullum accipiat. Nec etiam odio, vel gratia, livore, aut iracundia, quantum scierit et potuerit, a judicio recto declinet, dicente Domino: Non facies quod iniquum est, nec injuste judicabis. Juste judica proximo tuo, et juste quod justum est exsequaris (Levit. XIX, 15). Juste namque quod justum est exsequitur qui in assertione justitiae eamdem ipsam justitiam quaerit. 3. Pro baptizandis denique infantibus vel pro sepultura, obaudiens decreta beati Gregorii (S. Gregor. lib. VII, indict. 2, epist. 55), pretium de terra concessa putredini quemquam non permittat in parochia sua quaerere et de alieno velle facere luctu compendium. Sed si quando aliquem quisque sepeliri in commisso sibi loco concesserit, si quidem parentes ipsius proximi vel haeredes pro luminaribus vel in eleemosyna (0922B)defuncti sponte quid offerre voluerint, accipere non prohibeat; peti vero aut exigi aliquid omnimodo vetet, ne, quod valde irreligiosum est, ut venalis, quod absit, dicatur Ecclesia, aut de humanis sacerdotalis religio videatur mortibus gratulari, si ex eorum cadaveribus studuerit quaerere quolibet modo compendium.
4. Ab omni quoque avaritia et usura ac turpi lucro secundum sacros canones et ipse abstineat et ministros Ecclesiae abstinere faciat, et etiam laicos abstinere suadeat. Se autem et sibi commissos ministros ecclesiasticos solerter solliciteque custodiat ne contra sacros canones conductores vel procuratores alienarum possessionum fiant, ne turpi negotio aut inhonesto lucro victum quaerant, neque saecularia negotia sub cura sua suscipiant, Deique ministerium parvipendentes, per saecularium domos non discurrant, nec propter avaritiam gratiae, aut honoris, vel pecuniae, patrimoniorum sollicitudines aut alienorum testamentorum defensiones assumant, nec fidejussionibus (0922C)inserviant.
5. A familiaritate nihilominus ac contubernio illicito et vetito feminarum se et comministros suos, sed a tabernis, secundum sacras regulas ecclesiasticos ministros faciat abstinere. Attendat quoque quod beatus Job dicit: Si adversum me terra mea clamat, et cum ea sulci ejus deflent. Si fructus ejus comedi absque pecunia (Job. XXXI, 30). Unde beatus Gregorius: Omnis, inquit, qui praeest, si perversa in subditis exercet, contra hunc terra clamat, et sulci deflent, quia contra ejus injustitiam rudes identidem populi in murmurationis vocibus erumpunt, et imperfecti quique pro pravo ejus opere sese in fletibus affligunt. Fructus enim terrae absque pecunia comedere est, ex Ecclesia quidem sumptus accipere, sed eidem debitum praedicationis pretium non praebere. De qua scilicet praedicatione auctoris voce dicitur: « Oportuit te committere pecuniam meam nummulariis, et veniens ego recepissem utique quod meum erat cum usura » (Matth. XXV, 27). (0922D)Terrae igitur fructus absque pecunia concedit qui ecclesiastica commoda ad usum corporis percipit, sed non impendit quod subjectorum debetur cordi. Non igitur redemptionem aut pretium de collatione presbyterorum episcopus debet exigere et alimenta ecclesiastica mutus manducare. Et cum Dominus praedicatoribus praecipiat ut intrantes in domos eorum quibus pacem praedicant, illa edant et bibant quae apud illos sunt (Luc. X, 8), per parochiam praedicando ac confirmando pergens episcopus non debet superfluas pensiones in pigmentis et aliis quibusque a presbyteris quae non habent requirere, et talia quae forte in domo sua non accipit, voluptati potius serviens quam necessitati, exigere, et suis parcens opibus, de superflue acceptis et venditis ditescere. Nec ideo debet praedicare ut sumptus accipiat, sed ideo sumptus accipere, ut sufficiat praedicare.
6. Ecclesias quoque in proprietatibus liberorum hominum ac cohaeredum consistentes ut suae tradantur (0923A)ecclesiae non debet cogere: sed secundum synodalia et imperialia capitula, quae regularia esse probat Ecclesia, satagat quatenus dotis immunitates, sicut caeterae ecclesiae, auctoritate regis habeant, et ipsae ab eisdem liberis hominibus potiantur. Talemque se cooperante Domino in cunctis exhibeat, ut sacrum ministerium non vituperet, qui etiam ab his qui foris sunt testimonium bonum juxta apostolicam doctrinam habere debet (I Tim. III, 7). Nam cujus vita despicitur, restat ut et praedicatio contemnatur; et cum pastor per abrupta graditur, solet fieri ut ad praecipitium grex sequatur. Et ne quemquam ecclesiastici ordinis ministrum, occasione turpis lucri, ut aliquid ab eo absoluto capiat, contra sacras regulas excommunicet inhibemus. Quia ut sanctus Augustinus exponens sententiam Pauli apostoli, Auferte malum ex vobis (I Cor. V, 17), demonstrat, non temere et quomodolibet, sed per judicium auferendi sunt mali ab Ecclesiae communione. Multo magis autem cavendum (0923B)est ne sine regulari judicio ministri Ecclesiae officio suo priventur. Quapropter, sicut beatus docet Gregorius, si quid de quocunque clerico ad aures suas pervenerit quod eum juste posset offendere, facile non credat, nec ad vindictam illum res accendat incognita, attendens quod scriptum est: Causam quam nesciebam, diligentissime investigabam (Job. XXIX, 16). Et praesentibus senioribus ecclesiae suae diligenter veritatem perscrutari modis omnibus studeat; et tunc, si qualitas rei poposcerit, canonice districtio culpam feriat delinquentis secundum ordinem a sacris regulis propositum. Et ut cuncta brevi cingulo perstringamus, nihil per contemptum contumaciter faciat vel fieri in parochia sua permittat, quantum ex ipso fuerit, quod sit evangelicae veritati et apostolicae traditioni aut sacris regulis inimicum. Si autem factum contigerit, arguendo, obsecrando, increpando, secundum quod cuique viderit expedire, juxta traditionem majorum, quantum potuerit, emendare procuret.(0923C)
7. Pastoralem siquidem regulam beati Gregorii mente, ore, ac manu, quantum sibi Dominus scire ac posse contulerit, in cunctis sequi procuret. Ministerium itaque, ornatum, vel patrimonium, atque reditus vel facultates Ecclesiae, prout leges divinitus promulgatae praefigunt, studeat conservare, ampliare, augere, vel dispensare, et monasteriis in parochia sua sitis canonicam providentiam gerat, et quantum ex ipso fuerit, debita privilegia et antiquam ac regularem consuetudinem servet. Ordinationes vero presbyterorum et diaconorum et sacrosancti baptismatis sacramentum secundum traditionem ecclesiasticam studeat agere.
8. Cui etiam licet, inspirante divina gratia, abundans adsit doctrina, tamen pro nostri officii debito ex scrinio sanctae metropolis Rhemorum documentum dare studebimus qualiter se, cooperante Domino, morum probitate et doctrinae studio debeat gerere. Ipsum vero non nescium quod totius provinciae (0923D)cura per sacros canones sit metropolitano commissa, ad eamdem metropolim suam, sicuti ad matrem, ut ex ejus catholicis uberibus salubrem sugat doctrinam, humiliter ac sedulo atque obedienter monemus recurrere, et non amplius quam sibi per sacras regulas est concessum indebite usurpare, cum tanto charitatis ac humilitatis glutino praeceptis salutaribus adinvicem simus connexi ut dicente sibi mandato divino: Interroga patrem tuum, et annuntiabit tibi, majores tuos, et dicent tibi (Deut. XXII, 7), et nobis: Rectorem te posuerunt, noli extoli, sed esto in illis quasi unus ex ipsis (Eccli. XXII, 1), et: Qui major est vestrum, erit minister vester (Matth. XXIII, 11), obedientibus scilicet ministrando paternam doctrinam, et inobedientibus quod majoris est regularem charitatis correptionem, nos fratrum et consacerdotum nostrorum salubribus debeamus uti consiliis, et ipsi (0924A)obedire paternis ac regularibus monitis. Huic ergo et haec et alia praecepta salubria observanti devotis animis vos obsequendo obedire oportet, ut irreprehensibile placidumque fiat corpus Ecclesiae, per Christum Dominum nostrum, qui vivit et regnat cum Deo Patre omnipotente in unitate Spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. Hincmarus, sanctae metropolis ecclesiae Rhemorum episcopus et plebis Dei famulus, et venerabilis fratris Hedenulfi in sancta Laudunensi ecclesia favente Dei gratia ordinator, his litteris canonicis et ordinato et electoribus ipsius publice datis anno Incarnationis Dominicae 877, anno autem regni domini Caroli imperatoris 37, et anno imperii ejus 11, subscripsi.
+ Odo Belgivacorum episcopus subscripsi. + Raginelmus Noviomagensis episcopus subscripsi. + Joannes Cameracensis Ecclesiae episcopus subscripsi. + Willebertus Catalaunorum humilis episcopus subscripsi. (0924B)+ Hildebaldus Suessionensis Ecclesiae episcopus subscripsi. + Geroldus Ambianensis Ecclesiae episcopus subscripsi. + Hadebertus Silvanectensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
XX. Electio, consecratio, et inthronizatio Gauzberti episcopi Cadurcensis. Prisca modernaque Ecclesiarum moderamina theoloquelariis sanxere canonibus, quo arripientibus viam universae terrae quarumlibet sedium praesulibus, per viciniorem episcopum, aut per quemlibet alium episcopum cui archipraesul injunxerit, exstincti fratris tumulatorem, orbataeque sedis visitatorem atque consolatorem, sine cujus conscientia sacri prohibent canones confiteri aut confici de subrogatione episcopi (Concil. Regense, c. 6; concil. Aurelian. II, c. 7) , perficiatur ecclesiasticarum inventarium rerum, tunc vero prioribus vidua ae sedes dispositis oeconomis commendetur, postmodum autem cleri plebisque ordinis (0924C)desideriorum consensus requiratur, quinimmo amotis simoniacis sacculis, postpositisque omnium cupiditatum argumentis, universa fideliter notitiae archiepiscopali significentur, quo disponente cuncta in talibus expedit cum suffraganeorum consilio sub divina censura disponi negotiis atque ordinari. Igitur metropolitano dominica vocatione rebus humanis vitaque perfuncto, haec eadem fideliter exigenda sunt omnia a visitatore atque tumulatore, et omnium condioecesanorum, si fieri potest, cognitioni significanda prudentialiter, quo urbes quas gentilium tempore habebant idolicolae flamines, nunc gubernent Christicolae praesules. Cum ergo pastorem contigerit subrogandum, post acclamationem et vocationem cleri petitionemque viduatae plebis, ne urbs praesulem minime optatum aut spernat aut spernat aut odio habeat (Decreta Leon, I, c. 35), fiatque minus religiosa quam convenit cui non licuit habere quem voluit, quoniam difficile est quod bono peragantur exitu quae malo sunt (0924D)inchoata principio (Ibid., c. 49), expedit orbatae sedi cum episcoporum electione cleri ac populi ipsius ecclesiae acclamatione episcopum ordinari atque inthronisari. Quapropter vir inclytus Dagobertus primae sanctae Bituricensis ecclesiae sedis archimandrita cognoscens obitum beatae memoriae Froterii episcopi sanctae sedis Caturcensis Ecclesiae, cujus memoria aethereo describatur in albo, uti sacra canonum auctoritas jubet, in ipsius loco jubeo et absolutionem facio ad coepiscopos nostros eligere et benedicere Gausbertum sacerdotem, vere nobilem, orthodoxum, non cenodoxum, frugalem, non gastrimargicum, humilem, non philarchicum, modestum, hospitalem, charitativum, castum, misericordem, et juxta Apostolum armis divinis decentissime ac pleniter adornatum. Nos quidem humiles Jesu Christi pontifices una cum auctoritate et absolutione domini archipraesulis (0925A)nostri Dagoberti, Bego Arvernensis, Ingelbinus Albiensis, Froterius Petragoricensis, cernentes tantam acclamatorum unanimitatem et acclamanti proficuam Ecclesiae utilitatem, una per consensum et voluntatem Guillelmi comitis Caturcensis matrisque suae Acilicinae, recepimus in nostro episcopali numero atque collegio proclamatum Gausbertum, et eum per auctoritatem canonicam benedicendum ordinavimus, et electum episcopum in ipsam sedem sancti Stephani Ecclesiae Caturcensis episcopum exaltavimus, et in nomine sanctae Trinitatis inthronizavimus et ipsi Ecclesiae pastorem praefecimus. Acta scedula hujus indaginis a corporea trabeatione verbi divini anno 990, indictione 3. Facta electione ista Nonas Januarii, regnante Carolo rege.
XXI. Decretum electionis Borrelli episcopi Rotensis. (Nunc primum editum ex archivo ecclesiae Urgellensis.)
(0925B)Anno trabeationis Domini nostri Jesu Christi millesimo decimo septimo, aera millesima quinquagesima quinta, indictione 15, concurrente 1, epacta 20. Auctor et Dominus cum Patre et Spiritu sancto omnium creaturarum, quibusque sub illius gratia commanentes omne monarchia disponuntur regimina, in quo reverentissime nominando domno Wilielmo illustrissimo comite cum omne vulgus populi qui degent in comitatu Ripacurcensis tellure, una cum domno Ermengaudo praesule qui est in sinu matris ecclesiae sanctae Mariae sedis vico Orgellensis, qui est caput omnium ecclesiarum jam dicto comitato, venit quidem domnus Borellus filius Rechildis femina, una cum consensu et voluntate supradicto excellentissimo comite sive optimatibus vel principibus ejus, necnon etiam religiosorum clericorum atque abbatum, id est, Galindus abba sanctae Mariae Varra, et Sanita abba sancti Andreae, et Dacco abba sanctae Mariae Lavajes, et Aster abba sancti Petri Taberna, et Manasse abba sanctorum Jussi et Pastoris Aurigema, et Isarnus (0925C)abba de sancto Stephano, et Aster abba sancti Michaelis, et Abbo abba sanctae Mariae Alaone. Nos simul in unum cum canonicis sancti Vincentii martyris Christi, cujus sedes sita est in civitate Rota, id est, Barone archisacerdos, et Gerallus sacerdos, et Galindus sacerdos, et Durandus sacerdos, et Miro sacerdos, et Altemirus sacerdos, et Guimara sacerdos. Subjungimus etiam fidelium laicorum, id est, Urrato et fratres ejus, Miro et fratres ejus, Garsia et fratres ejus, Bernardus et fratres ejus, Gela et fratres ejus, Ato et fratres ejus, Ansila et fratres ejus, Asnarius de Villanova, Bernardus de Anaspum et fratres ejus, Martinus et fratres ejus, Garsia de Guduli et fratres ejus, Abbo de Tromeda et fratres ejus, Riculfus et fratres ejus. Et expetivit electionem et obedientiam et benedictionem pontificalem ante sacrosancto altario almae Mariae sedis praefatae et ante domno praesule praenotato sive multorum clericorum in Christi agonizantes obsequio, id est, Isarnus archisacerdos, (0925D)Poncius archilevita, Transeverus archilevita, Arnallus archilevita, Wifredus archilevita, Bernardus archilevita, Randulfus archilevita, Vivas sacerdos, Bellus sacerdos, Bernardus sacerdos, Wiskafredus sacerdos, Seniofredus sacerdos, Gundebertus sacerdos, Adalbertus sacerdos, Seguinus sacerdos, Wilielmus sacerdos, Arnallus sacerdos, Unifredus sacerdos, Wifredus sacerdos, Wilielmus levita, Wifredus levita, Miro levita, item Miro levita, item Wilielmo levita, Dela levita, Lupus levita, vel aliorum canonicorum venerabilium quorum nomina longum est scribere. Adjuvante Domino et Salvatore nostro Jesu Christo elegimus hunc Borellum praefixum ut ad electionem et honorem praesulatus perveniat divina miserante clementia. Est namque prudens, docibilis, moribus temperatus, vita castus, sobrius, humilis, misericors, hospitalis, in lege Domini instructus, verbis simplicibus disertus, sanctamque et individuam Trinitatem Patrem et Filium et Spiritum Sanctum unum (0926A)Deum omnipotentem credens atque confirmans. Deum ante saecula, hominem in fine saeculorum praedicat. Cum his tantis et aliis virtutibus decoratum praefatum Borrellum agnoscimus, nos omnes eligimus illum uno animo, unoque concentu decrevimus et corrobamus ut ad ordinem sui praesulatus susceptione transfundat, atque in Domino fisus accedat. Iterum atque iterum ego Ermengaudus praefatus episcopus una cum caterva clericorum praedictorum advocamus, acclamamus, atque eligimus jamdicto Borrello ut per divina manu Salvatoris protegente vel donante ad honorem et benedictionem atque ordinationem sui praesulatus accedat et susceptione perveniat sub tuitione almae Mariae sedis praefatae et sub dominatione domno Ermengaudo episcopo et successores ejus. Exaratus est autem hic titulus electionis praesulatus XI Kal. Decembris, anno 21 regnante Roberto rege. Witardus sacerdos, qui hanc electionem per voluntatem domno Wilielmo comite et per jussione domno Ermengaudo episcopo scripsi et subscripsi die et (0926B)annoque praefixo.
XXII. Electio, consecratio, et inthronizatio ejusdem Borrelli episcopi Rotensis. (Nunc primum edita ex archivo ecclesiae Urgellensis.) Locorum primates praeceptorum, quibus gerarchicae atque telatargicae vigent prisca modernaque Ecclesiarum moderamina, theoloqueriis sanxere canonibus, quo arripientibus viam universae terrae quarumlibet sedium praesulibus, per viciniorem episcopum, aut per quemlibet alium episcopum cui archimandrita injunxerit, exstincti fratris tumulatorem, etc. ( Ut in superiore, usque: ) Qua propter ego Ermengaudus sedis Orgellensis Ecclesiae episcopus una cum caterva venerabilium clericorum almae Mariae sedis praefatae, cognoscentes obitum beatae memoriae Aimerici pontificis Rodensis civis Ecclesiaeque sancti Vincentii ipsius loci sedem, cujus memoria aethereo describatur in albo, (0926C)uti sacra canonum auctoritas jubet, cum consensu domno Wilielmo comite cum ejus optimatibus ac plebe non exigua concione expostulantibus, canonico calciati privilegio, Borrellum filium Richellis femina urbis praefatae Rodensis, una per vocationem et acclamationem archidiaconorum, coenobitarum, et ruralium clericorum, vocamus, acclamamus, et petimus, ac prodesse poscimus episcopum subrogandum, consecrandum, et inthronizandum Borrellum praenotatum in gremio sanctae sedis Ecclesiae Vincentii Rotensem civem, et eum principem constituimus Ecclesiae Sanctorum quorum praedictae urbe sitae sunt. Ab ipsis utpote cunabulis et fidei rudimentis scimus eum clericum, ac studiis liberalibus eruditum, nobilem, orthodoxum, humilem, modestum, hospitalem, charitativum, castum, misericordem, et juxta apostolum armis divinis decentissime ac pleniter adornatum. Hunc ergo Borrellum ego Ermengaudus praefatus episcopus una cum coetu clericorum almae Mariae (0926D)sedis jam dictae, et cum consensu domno Wilielmo inclyto comite, acclamamus eum et advocamus sub tuitione vel dominatione praefatae sedis Orgellensis sive domnum episcopum Ermengaudum vel omnes episcopi qui post eum venturi sunt. Postulo itaque ego Ermengaudus episcopus praefatus domnum Adalbertum Karchasensem civem pontificem ut per singulos gradus ecclesiasticos sit ordinatus, et ministerio sacerdotali sit dedicatus. Igitur in Dei nomine interrogamus populum hunc Borrellum praefatum acclamantem: Vultis eum habere episcopum? Respondit omnis clerus et populus usque tertio: Volumus. Nos quidem humiles Jesu Christi pontifices, Ermengaudus praefatae sedis Urgellensis, in qua ordinatio ista consistit, et Adalbertus pontifex Karkasensis, et Petrus episcopus Comenensis, audientes et cernentes tantam acclamatorum unanimitatem et acclamanti proficuam Ecclesiae utilitatem, recipimus in nostro episcopali numero atque collegio praenominatum (0927A)Borrellum, et eum per auctoritatem canonicam benedicendo ordinamus, et electum epicopum in ipsa sede sancti Vincentii episcopum exaltamus et in nomine sanctae Trinitatis inthronizamus, et ipsi Ecclesiae pastorem constituimus sub dominatu almae Mariae sedis Orgellensis et domno Ermengaudo episcopo vel successores ejus. Acta scedula hujus indaginis a corporea trabeatione Verbi divini anno millesimo decimo septimo, aera millesima quinquagesima quinta, indictione 15, concurrente 1, epacta 20, VIII Kal. Decembris, anno 21 regnante Rotberto rege. Witardus sacerdos qui hanc acclamationem scripsit domno episcopo Borrello sub die annoque superius exarato ad laudem et honorem et gloriam sanctae Dei genitricis Mariae sedis vico Orgellensis et episcopos ibidem permanentes feliciter. Amen.
XXIII. Acta electionis Riculfi episcopi Helenensis. (Nunc primum edita ex chartulario ecclesiae Helenensis.) (0927B)Cum inter praeclues ac prosperos antistites fierent sancta concilia in Justi delubris atque Pastoris, quae sunt sita infra metropolis Narbone moenia, anno Dominicae Incarnationis 947, qui pote Aimiricum memoratae urbis archiopilionem, ac Rodallum Bitarrensem, Gisandum Carcasensem, Dacbertum Agatensem, Poncionem Magalonensem, una proruperunt; sic rebus de ecclesiasticis cum instanti statuissent studio, illos potissimos atque praeclaros bearet adjectio, vel quod magis loquax truvatim disultaret humanitas, et hoc ex eisdem Patres inter se connexae charitatis ardore multis ex quibusdam theophariis Ecclesiarum diebus sunt potiti. Infra hos clarissimos Patres aderant topicorum multorum primates, qui nihilominus de statu regendae Ecclesiae cum ipsis consulebant. Et inter agendum, cum conspicarentur suorum affectiones optime promptas, de Ecclesiarum bene gerendis rebus, etiam cum inventa foret una eademque voluntas, ne viduata basilicarum aliqua (0927C)proprio Patrono illorum in potestate remaneret, edictum est Helenensem Ecclesiam adfore orbatam pastorali consortio Wadaldi episcopi. Cui affatim condolentes, eo quod exuisset hominem, abunde consolatoris apotesia Spiritus repleti, ipsam inquisivere in sacra synodo quis quivisset ex hac praenominata Ecclesia regimen vindicare illius episcopii. Hic in illa hora egressa est in Riculfum digna et affabilis clericorum electio, ac conclamatio omnium populorum Helenensis Ecclesiae. Et in acclamatione addunt laudibus ejus, haud illum esse degenerem, necne neophytum, nec idiotam; sed esse illum modestum, sobrium, castum, benivolum, hospitalem, et caetera. Et quid plura? Abundanter attribuunt ei laudes apostolicas, quas convenit habere unicuique episcoporum. Hoc audientes memorati Patres, assenserunt illorum vocibus, nec ausi sunt contraire quem electio atque proclamatio prosequebantur. Et praesertim assensum tribuit fatibus illorum domnus (0927D)Aymiricus archipraesul, quo statim studuissent sublimare jam praedictum presbyterum fore episcopum in hujusmodi episcopatus Helenensis Ecclesiae decore. Quod omnimode volentes, supernoque Regi debitas grates gnaviter solventes, conjunctim liberaliterque, ut soliti sunt, cupitae mysterium affectionis canonicae in Riculfum adimplevere, confirmantes ejusdem electionem et acclamationem, manu propria exarando, et roborationis titulo per hanc membranulam nomina deduxere suorum. Acta in publico conventu sanctorum episcoporum necnon et praeclivium primatum et roboratum in loco sanctorum Justi et Pastoris VI Kal. Aprilis, indictione instantis cronois habens lustrum unum annosque duos. Aimiricus archipraesul. S. Gisandi episcopi. S. Dagberti episcopi. S. Poncii episcopi. S. Alexandri abbatis.
I. Decretum quod clerus et populus firmare debet de electo episcopo. (0928A) Dominis Patribus illis, venerabilibus scilicet episcopis dioeceseos metropolitanae, clerus, ordo, et plebs huic sanctae Ecclesiae specialiter obsequentes. Vestrae paternitati et cognitum quantum temporis est ex quo accidentibus variis eventibus haec sancta Ecclesia metropolis nostro sit viduata pastore ac destituta rectore. Quod non solum ad nostrum, verum ad vestrum ac omnis dioeceseos detrimentum pertinere dignoscitur, cum totius provinciae sollicitudinem metropolitano constet esse commissam. Propterea eligimus hujus dioeceseos, hujus Ecclesiae, presbyterum nomine illum, nobis sufficientissime cognitum, natalibus et moribus nobilem, apostolica et ecclesiastica disciplina imbutum, fide catholicum, natura prudentem, docibilem, patientem, moribus temperatum, vita castum, sobrium, humilem, affabilem, misericordem, litteratum, in lege Dei instructum, (0928B)in Scripturarum sensibus cautum, in dogmatibus ecclesiasticis exercitatum, et secundum Scripturarum tramitem traditionemque orthodoxorum et canonum ac decretorum sedis apostolicae praesulum constitutiones sano sensu ecclesiasticas regulas intelligentem sanoque sermone docentem ac servantem, amplectentem eum qui secundum doctrinam est fidelem sermonem, et cum modestia corripientem eos qui resistunt, et si qui sanae doctrinae adversantur, eis resistere et redarguere praevalentem, hospitalem, modestum, suae domui bene praepositum, non neophytum, habentem testimonium bonum, in gradibus singulis secundum traditionem ecclesiasticam ministrantem, ad omne opus bonum et satisfactionem omni poscenti rationem de ea quae in illo est spe paratum (I Tim. II); quem nobis quantocius petimus ordinari pontificem; quatenus auctore Domino regulariter nobis praeesse valeat et prodesse, et nos sub ejus regimine salubriter Domino militare possimus, (0928C)quia integritas praesidentium salus est subditorum, et ubi est incolumitas obedientiae, ibi sanae est forma doctrinae. Ut autem omnium nostrum vota in hanc electionem convenire noscatis, huic decreto canonico promptissima voluntate singuli manibus propriis laborantes suscripsimus.
Ille illius Ecclesiae archiepiscopus in electionem domini illius Ecclesiae illius episcopi subscripsi.
Isti in ordinationem illius Ecclesiae illius episcopi ipso consentiente ordinati consenserunt. Quod praesens inscriptio manifestat.
II. Aliud decretum cleri et plebis. Universalis Ecclesiae sacrosanctis Patribus, praecipueque illius dioecesis praesulibus, Ecclesia illa, unanimitas scilicet totius cleri et plebis, submissae devotionis obsequium in Domino. Ad aures vestrae beatitudinis pervenisse jam novimus excessum piissimi Patris et pastoris nostri illius, et qualiter Ecclesia (0928D)sibi credita praestantissimo pastore sit viduata plurimis terrarum finibus manifestum esse comperimus. Et ideo lacrymabiliter preces unanimis supplicationis vestrae paternitati mittimus, ut nobis in substituendo pastore morem patrum et praedecessorum beatorum pontificum imitantes, paternum nobis ferre auxilium . . . humiliter poscentibus pio . . . moribus et scientia . . . decoratum comperimus, illum gloriosissi . . . decubantem, ejusque servitiis immorantem, nobis expetivimus . . . . . . postulavimus habendum, et per Dei misericordiam quaesivimus . . . . . . cendum. Et quoniam divina miserante clementia in ejusdem postulationis devotione benevolum atque concordem praenominatum nostrae unanimitati effecit regem, juxta hoc quod Scriptura testatur dicendo: Cor regis in manu Dei est, quocunque voluerit vertet illud, totius Ecclesiae, cleri scilicet plebisque, in ejusdem (0929A)praeclarissimi viri electione par est devotio, unus idemque assensus, in nullo dissimilis acclamatio; sed sicut nobis est unus Deus, una fides, unumque baptisma, ita et nobis omnibus in supradicti electione pontificalisque ordinis consecratione atque substitutione unum est per omnia velle, et nullum extraneum appetere, quin totius Ecclesiae voce praesenti decreto concorditer et consonanter conclamando, virum memoratum, non simplici, sed multiplici sermone cordis et corporis devotione nobis pastorem eligere, eumque idoneum, quantum nostrae fragilitati nosse conceditur, tanto pontificio esse, sicut voce fatemur, ita etiam omnium nostrorum subscriptionibus devotissime roboramus, et communi adnotationis decreto, Dei misericordia praeduce diuturnitate temporum nobis pastorem habendum eligimus et optamus, more quoque canonico sub gestorum serie confirmamus.
Epistola vocatoria metropolitani pro consecratione episcopi electi. (0930A) III. Dilectissimis fratribus et filiis presbyteris, diaconis, honoratis, clericis, et possessoribus, vel cunctae plebi illius Ecclesiae, simulque vocato episcopo illi, M. auxiliante Domino metropolitanus sanctae sedis apostolicae illius. Dilectionem vestram salubriter alloquimur, quia praedictum talem a vobis electum episcopum, virum, venerabilem, tali Ecclesiae ordinare compellimur, laudemus et honoremus Jesum Christum, ut qui vobis hanc electionis devotionem dedit, nobis quoque perficiendi tribuat facultatem. Jam fatum virum religiosa violentia tenete, et ad sanctam nostram sedem il. perducere festinate; qui forte magis dignior erit, si se occultare voluerit. Ob quam rem hanc direximus admonitionem, quemadmodum optime placuit sanctae synodo episcopum sine vocatoria suscipi non debere, ne (0930B)obscuritas dubiae ordinationis incurrat.