Migne Patrologia Latina Tomus 117
Expositio in Apocalypsin
Expositio in Apocalypsin (Haymo Halberstatensis), J. P. Migne 117.1220A
HAYMONIS PRAEFATIO.
117.0937C| Legimus in Ecclesiastica historia beatum Joannem a Domitiano impiissimo Caesare in Pathmos insulam relegatum, exsilio deportatum, metallo damnatum ob insuperabilem Evangelii praedicationem, ut ibi forsitan secreta marmorum, vel terram foderet, aut his similibus praeceptis deserviret imperialibus, sicut legimus factum in passionibus sanctorum martyrum. Ubi quanto magis putabatur vinciri custodia humana, tanto magis metas humanitatis transcendens, meruit videre coelestia. Et cui certa negabantur spatia terrarum excedere, secreta sunt concessa penetrare coelestia. Et quanto magis destitutus est humano solatio, tanto ei adfuit divinum. Ibique meruit videre hanc prophetiam de statu praesentis et futurae Ecclesiae, quae inter reliquos 117.0937D| Novi Testamenti libros prophetia nominatur, sicut in sequentibus dicitur: Beatus qui legit verba prophetiae hujus. Sed tanta distantia est inter hanc prophetiam 117.0938C| et eam quae revelata est ante adventum Domini, quanta distantia est inter servum et dominum, inter legem et Evangelium, inter Deum et hominem: quia quod illi cernebant a longe venturum, hoc iste jam ex parte maxima factum et in praesenti faciendum ostendit. Nam sicut beatus Joannes Baptista idcirco major habetur omnibus prophetis, quia quem illi praedixerunt, iste digito demonstravit, ita et haec prophetia major est omnibus: quia ea quae antiqua revelanda praedixit prophetia, haec revelata ostendit. In hac autem revelatione nihil historicum est accipiendum, quod ipsa verba, si subtiliter inspiciuntur, docere probantur. Neque enim hoc fieri potest, ut pauca e multis dicamus, quod viderit veraciter equos in visione, quorum ascensores haberent 117.0938D| loricas igneas et hyacinthinas et sulphureas. Tria namque genera visionum patres nostri intelligenda dixerunt: primum scilicet corporale, sicut 117.0939A| videmus per oculos corporis coelum et terram, solem et lunam, caeteraque hujusmodi. Secundum spiritale, quod fit in exstasi, id est in excessu mentis, sive vigilantibus, sive dormientibus viris, quando non res corporales, sed similitudines rerum corporalium intuentes, futura ibi praesagant mysteria. Quod genus visionis commune est justis et reprobis, sicut Nabuchodonosor vidit lapidem praecisum de monte sine manibus, et sicut Pharao septem boves crassos septemque spicas plenas, et caetera. Sed uterque quod viderat, non intellexit, nisi et illi Daniel, et isti Joseph mysterium visionis revelasset. Nec mirum si reprobi in his obscuritatibus solutione indigeant, cum etiam Daniel non intelligens quid significarent quatuor venti qui pugnabant in mari 117.0939B| magno, accesserit ad unum de astantibus, et quaesierit ab eo de his omnibus. Tertium genus est intellectuale, quod non fit per corporales res, neque 117.0940A| per similitudines, sed ipsa veritas in mente manifestatur videntibus, quod proprie electorum est. Tali modo locuti sunt prophetae, quia ea quae dicebant, videbant et intelligebant. Unde et videntes appellabantur, juxta quod libri Regum historia manifestat, dicens: Qui enim propheta dicitur hodie, olim appellabatur videns. Unde prophetiae quae ab ipsis prophetis videbantur, visiones dicuntur; unde est: Visio Isaiae, Visio Amos et caeterorum. Et quia ista intellectualis est, idcirco utique subtilior aliis habetur. Hoc genere visionis locutus est Joannes, divinitus sibi dum in mente tanta ostensa sunt sacramenta. Facta est autem haec ipsa revelatio per angelum, sed ipse angelus figuram Christi tenuit, qui loquebatur per illum, sicut et ille qui olim 117.0940B| Moysi loquebatur. Unde idem Moyses aliquando dicit Deum ad se locutum fuisse, aliquando vero angelum.
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. 117.0939B|
Apocalypsis Jesu Christi. Planior esset sensus, si dixisset adjuncto verbo: Haec est Apocalypsis; sed hunc modum locutionis, qui cum diminutione verbi fit, frequenter invenimus in divinis Scripturis. Unde nec Salomon ait: Hae sunt parabolae Salomonis, aut: Haec sunt verba Ecclesiastis, sed tantum: Parabolae 117.0939C| Salomonis, et: Verba Ecclesiastis regis Jerusalem. Sic etiam Isaias dicit: Visio Isaiae, absque ullo adminiculo verbi. Sic et reliqui. Taliter autem loquentes, subauditiones necessarias tales sententias habere docuerunt. Verbi gratia, cum legimus: Apocalysis Jesu Christi, subaudiendum est: Haec est. Est autem Apocalypsis Graecus sermo, et Latine dicitur revelatio sive manifestatio, eo quod in ea status praesentis et futurae Ecclesiae beato Joanni, et in illo, Ecclesiae sit manifestatus. Quam dedit illi Deus palam facere servis suis. Et hic apertius esset, si dixisset, Qua; sed et hic modus locutionis saepe fit in Scripturis. Unde est: Bonum certamen certavi (II Tim. IV), pro eo quod est: Bono certamine certavi. Haec autem revelatio ipsius Domini Jesu Christi, quam a 117.0939D| Deo accepit, ut sua revelatione manifesta faciat servis suis, quae oportet fieri cito, sed in his verbis utraque ejus natura designatur: divina scilicet, per hoc quod ipse cum Patre et Spiritu sancto cuncta revelat mysteria: humana autem in hoc quod non solum a Patre et Spiritu sancto, sed etiam a seipso accepit, ut sua revelatione manifestaret servis suis quae oportet fieri cito. Deus enim in hoc loco tota Trinitas intelligitur, a qua accepit ipse homo assumptus a Verbo Dei, ut ista mysteria suis revelaret servis, ubi etiam ipsa forma servi, domina praedicatur servorum. Servis suis ea manifestavit, id est praecepta sua sequentibus, quibus alibi dicit: Cum feceritis omnia quae praecepta sunt vobis, dicite: 117.0940B| Servi inutiles sumus (Luc. XVII). Non enim servis Mosaicae legis, id est Judaeis, non mundanae sapientiae philosophis deditis, sed gratiae divinae subjectis, revelatio coelestis aperitur. Hinc Dominus in Evangelio dicit: Confiteor tibi, Domine Pater, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti 117.0940C| ea parvulis (Matth. XI). Quae oportet fieri cito. In his verbis duo comprehenduntur, ut ea scilicet quae finienda sunt cito accipiant terminum: et ea quae inchoanda sunt, cito sumant initium. Ista tamen nequaquam finem acceptura sunt. Unde nec metuenda sunt tormenta quae transeunt, sed ea metuenda sunt quae in aeternum perseverant. Nec gaudia fugitiva sunt appetenda, sed jugi statu permanentia. Cito, id est in praesenti tempore. Omne enim tempus praesentis vitae comparatum aeternitati, quasi unius horae parvissimum est momentum. Unde et idem Joannes in epistola sua dicit de hoc longissimo tempore: Filioli, novissima hora est (I Joan. II). Revelat ergo Christus Joanni, id est Ecclesiae 117.0940D| suae, et ea quae cito transeunt et ea quae cito adveniunt, ut dum se temporaliter cernit affligi vel prosperari, cogitet brevitatem istius temporis, et quam velociter transeant gaudia et tribulationes cum tempore, et quam velociter appropinquent eadem sine fine mansura, ac per hoc nequaquam malorum prosperitatibus invideat, sed potius in suis adversitatibus gaudeat. Et significavit. Hoc loco, significavit, non ab ostensione, sed a signo positum intelligere debemus, et hoc esse dictum significavit, quod est, sigillavit; signum enim dicitur sigillum. Quo in loco quaestio oritur: quare hoc dicatur cum in sequentibus inveniamus dictum Joanni ab angelo: Ne signaveris verba prophetiae libri hujus (Apoc. XXII); sed sciendum est quia sacra Scriptura impiis signo clauditur, 117.0941A| fidelibus aperitur. Non enim propter fideles servos, sed propter fures et latrones divitiae sub signaculo clauduntur. Sed dicendo ergo, significavit et infidelibus claudi, et fidelibus spiritali exercitio docuit aperiri. Unde et Danieli dicitur: Vade, quia clausi sunt signatique sermones usque ad tempus praefinitum (Dan. XII). Mittens per angelum suum servo suo Joanni. Iste angelus in figura Christi apparuit beato Joanni, quia enim cum Patre et Spiritu sancto Filius unus est Deus, omnia revelans, utique et angelum illum replevit; atque in illis corde habitans, per eum locutus est Joanni. Ipse autem Joannes figuram Ecclesiae tenet, sicut in sequentibus videbimus. Cui Christus (sicut dictum est) non in sua natura, sed per angelum apparuit, sicut olim 117.0941B| fecit patribus. Expleto enim ministerio propter quod venerat, visus est etiam ab hominibus quandiu oportuit, donec quadragesimo die ascendit in coelum; non deinceps per eam substantiam quam sumpsit a nobis apparere voluit. Unde non corporalem ejus praesentiam debemus requirere, sed potius credere eum esse ubique in divina majestate. Totus itaque Filius Dei per divinitatem erat in angelo, totus cum Patre et Spiritu sancto consistebat in coelo quod nulli alii posse tribuitur, nisi illi incorporeae et simplici naturae, quae tota in coelis reperitur, tota in terris, tota sine loco in loco, tota sine parte in partibus. Quid est autem mirum, si post ejus incarnationem angelus apparens, similis filio hominis dicitur, sicut in consequentibus invenimus, 117.0941C| cum etiam angeli qui multo ante ejus adventum sanctis patribus apparuerunt, viri vocantur? Quo in loco dicit beatus Ansbertus Ambrosius: Credi etiam potest beato Paulo apostolo Dominum, post suam ascensionem, non in sua natura apparuisse, sed potius per angelum tantum in ea forma, in qua recognosci ab hominibus solet. Quod hinc etiam probari potest, quia si beatus Paulus nuper conversus, in sua eum substantia vidisset, consequens esset, ut prae omnibus dilecto discipulo, sibique ab adolescentia dicato, non per angelum, sed per semetipsum appareret. Quod dicit: Mittens per angelum suum servo suo Joanni, morem sanctorum Patrum tenet, qui in suis dictis sic de se quasi de alio loquuntur. Unde est: Vir erat in terra Hus nomine Job, etc., 117.0941D| usque, recedens a malo (Job. I). Et: Erat Moyses vir mitissimus super omnes qui morabantur in terra (Num. XII), et idem Joannes saepe in Evangelio suo: Hic est discipulus ille quem diligebat Jesus.
Qui testimonium perhibuit verbo Dei, et testimonium Jesu Christi. Perhibuit testimonium verbo Dei Joannes, cum dixit (Joan. I): In principio erat verbum; et: Omnia per ipsum facta sunt; et: Erat lux vera quae illuminat omnem, etc., quae in eodem loco de divinitate verbi sequuntur. Perhibuit testimonium Jesu Christi, cum dixit: Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I). Non tamen dividimus personas cum ista dicimus, sed utramque ostendimus naturam. Quod vero ait in his quaecunque 117.0942A| vidit, subintelligendum est quaecunque de incarnato Dei Verbo, sive in divinitate, sive in humanitate cognovit. Aliud vero vidit oculis corporeis, atque aliud oculis mentis: oculis mentis vidit divinitatem, oculis corporeis humanitatem. Vidit eum ante omnia saecula a Patre genitum, cum Patre omnia fecisse. Vidit in fine temporum natum ex matre pro nostra salute, deinde passum, a justo homine sepultum, a mortuis resuscitatum, atque in dextera Patris sublevatum, deinde ad judicium venturum. Vidit itaque haec omnia, et testimonium perhibuit, et scimus quia verum est testimonium ejus. Sed quod fecit Joannes, hoc etiam facit quotidie Ecclesia, cujus membrum ille fuit, et in cujus figura hanc Apocalypsin vidit, a cujus ore testimonium illius non recedit, quia indesinenter 117.0942B| doctrinis illius resistit.
Beatus qui legit et audit verba prophetiae hujus, et servat ea quae in ea scripta sunt. Tempus enim prope est. In his verbis duorum personae comprehenduntur: doctorum videlicet, qui legunt et aliis exponunt, et auditorum, qui audiunt et retinent, et opere perficiunt ea quae in ea scripta sunt. Licet enim hic liber multa habeat in se profunda mysteria, tamen multa sunt ibi, quae etiam ad litteram custodita, magnam utilitatem et salutem praestant suis observatoribus. Servant autem ea quae in ea scripta sunt, qui fidem Christi et Ecclesiae non violant, qui cavent prohibita, et implent jussa, metuunt minata supplicia, amant promissa coelestia. Hinc autem liquido colligitur, quantae sit auctoritatis, quantaeque 117.0942C| excellentiae, cum inter omnes libros Novi Testamenti hic solummodo prophetia nominatur, quam qui observaverit beatus esse perhibetur. Ad quod et subjungitur: Tempus enim prope est, judicii scilicet, quando redditurus est unicuique juxta opera sua. Ac si diceret: Felix qui fidei sacramentis imbutus, et quae in his jubentur custodit, et quae probibentur non praesumit, quia et observationis tempus non longas moras innectit, et retributionis dies quodammodo in januis consistit.
Joannes septem ecclesiis quae sunt in Asia. Asiae duae sunt, major scilicet et minor, quae minor in sortem venit beato Joanni, in qua sunt septem civitates metropolitanae quarum caput est Ephesus; sed cum major minori jungitur, pene medietatem mundi occupant. 117.0942D| Huic tantae regioni Deus omnipotens per suam misericordiam praeposuit praedicatorem beatum Joannem, et ideo ille specialiter ecclesiis Asiae suam dirigit prophetiam. Verbum quod loquitur septem ecclesiis Asiae, utique omni Ecclesiae dicit. Quae cum una sit, septenario numero comprehenditur, quo saepe solet universitas designari, juxta illud: Septies in die laudem dixi tibi, vel propter innumera dona quae percipit a Spiritu sancto, qui cum unus sit Spiritus replens orbem terrarum, id est universam Ecclesiam; dicitur etiam septiformis a propheta super Dominum requievisse propter septem, id est multiplicia dona sua, quae praestat fidelibus. Una est itaque Ecclesia, sicut unus est Spiritus; unde et catholica 117.0943A| Graece dicitur, id est universalis, et septiformis Spiritus munere est repleta. Unde et in Zacharia legimus (Zach. IV), candelabrum totum aureum, habens super se septem infusoria et septem lucernas; quam etiam septiformem Ecclesiam Christo conjungi Isaias commemorat, dicens: Apprehendent septem mulieres virum unum in die illa, dicentes: Panem nostrum comedemus (Isa. IV), etc. Vir iste unus Christus est quem septiformis Ecclesia complectitur, dicens: Panem nostrum comedemus, corpus scilicet tuum nobis a Deo datum manducabimus, vestimentis virtutum ornabimur, tantummodo invocetur nomen tuum super nos, aufer opprobrium nostrum, ut sis vir noster, ne improperando dicant nobis Judaei quod non habeamus virum. Unde et Salomon dicit 117.0943B| (Prov. IX), quia sapientia excidit sibi columnas septem, columnas septem excidit, et domum fecit, quia ab amore praesentis saeculi dura corda gentilium septiformi spiritu implenda separavit, atque ad fortitudinem coelestis aedificii erexit. Recte etiam hoc numero septenario, qui constat ex tribus et quatuor, Ecclesia comprehenditur, quae in quatuor mundi partes diffusa inconcussa mente et fide observat sanctae Trinitatis fidem. Cujus numeri mysterium etiam unusquisque homo in se continet, qui utique membrum est hujus Ecclesiae, dum ex quatuor constat humoribus, quatuor pollet virtutibus, et diligit Deum ex toto corde suo, et ex tota anima sua, et ex tota voluntate sua. Nam tribus spiritaliter, et quatuor corporaliter viget. In dilectione 117.0943C| enim Dei, tribus qualitatibus spiritaliter excitatur. Ipse vero corporaliter ex materia calida et frigida, humida et sicca componitur. Asia, interpretatur elatio. Elatio autem et in bonam et in malam ponitur partem, nec semper pro vitio ponitur, sed aliquando culmina virtutum designat. In bono ponitur, ut illud Isaiae (Isa. LVIII, LX): Ponam te in superbiam saeculorum. Sustollam te super altitudinem terrae. Altitudines terrae sunt divitiae, honores, dignitates. Super altitudines has Deus omnipotens posuit Petrum, Paulum, et caeteros qui primum fundamentum Ecclesiae jecerunt. Nam sicut cum montem quisquis conscendit, eo paulisper caetera subjacentia despicit, quo ad altiora plus gressus tendit, ita qui intentionem nititur figere in summis, eo amplius 117.0943D| terrena despicit, quo amplius elevatur ad coelestia, et quod prius in imo positus super se credidit, post ascendendo proficiens, sub se esse cognoscit. In hac bona elatione consistit Ecclesia, quia terrena omnia calcans, mente coelos inhabitat, dicens cum Apostolo: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Quod si etiam elationem in contrariam partem intelligere voluerimus, neque in hoc a sano intellectu recedimus, quia multi a sua superbia dejecti sunt per gratiam Christi atque humiliati; ad quos etiam, quia membra sunt Ecclesiae, haec pertinet revelatio. Impletum hoc cognoscimus in Paulo, qui prius fuit superbus Ecclesiae persecutor, deinde factus est piissimus praedicator. De superbis enim atque elatis 117.0944A| quotidie Christus suam Ecclesiam per internam gratiam vocans, mitissimam reddit et humilem.
Gratia vobis. Gratia dicitur gratis data, non merces reddita, sed venia gratis collata, quae gratia specialiter in hoc est accipienda, quia sine merito hominum misit Deus Filium suum, qui nos suo sanguine redemit, et ad filiationem Dei perduxit. Unde et sequitur et pax, quia videlicet ipse per suam passionem genus humanum Deo Patri pacificavit. Et notandum quod non dicitur, pax et gratia, sed praemittitur gratia ac deinde subjungitur pax, quia nullus ad pacem reconciliationis venire poterit, nisi hunc gratia misericordiae praecesserit, quia ut ad pacem Dei venire possimus, a Dei gratia perventi sumus; generaliter autem omnia quae a Deo percipimus, sive 117.0944B| in fide, sive in opere, in abstinentia, in jejunio et in caeteris, gratis a Deo nobis tribuuntur sola illius misericordia. Quaerendum est in hoc loco cur in dato gratiae, nominato Filio et Spiritu sancto, persona Patris reticetur? Nam cum dicit: Ab eo qui est, et qui erat, et qui venturus est, Filium in his verbis ostendit, quod maxime ex hoc probat, cum subjungit: Qui venturus est, ad judicium scilicet, ut reddat unicuique juxta opera sua. Pater enim non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio (Joan. V), qui solus cum Patre et Spiritu sancto habet esse, quia semper est immutabilis, unde Psalmista: Tu autem idem ipse es (Psal. CI). Sunt etiam angeli, sed mutabilitatem passi sunt, quando unus eorum motus per superbiam cecidit. Sunt homines, sed 117.0944C| mutabiles. sicut primus homo mutatus est, et ex justo factus est injustus, ex bono impius, ex immortali mortalis. Omnis enim creatura mutabilis comparata aeternitati, quasi non est, ideoque specialiter esse habere dicitur, qui semper idem est. Erat vero, quia antequam de beata Virgine nasceretur in tempore, cuncta cum Patre fecit tempora, juxta illud: In principio erat Verbum (Joan. I); et: Omnia per ipsum facta sunt (Ibid.). Venturus est ad judicium, juxta illud angelorum promissum: Sic veniet quemadmodum vidistis eum euntem in coelum (Act. I). Cum itaque haec non nisi soli Filio congruere videantur, et hanc gratiam Ecclesia justorum a Patre et Filio atque Spiritu sancto percipit, quia quorum inseparabilis est unitas, inseparabilis est etiam operatio, quod sibi vult hoc, 117.0944D| quod solummodo mentio fit Filii vel Spiritus sancti? Sed sciendum quia mos est sacrae Scripturae ut ubi unius fit mentio personae de Trinitate, tota simul Trinitas intelligatur. Ergo ubi in persona Filii fidelibus gratiam tribuere legentes audivimus, simul in ipsa datione Patrem et Filium et Spiritum sanctum intelligere debemus. Iterum quaeritur, cum sit unus Spiritus qui replet orbem terrarum, cur Joannes in hac revelatione septem spiritus introducit? nimirum propter septenariam, id est multiplicem ejus operationem. Simplex itaque est proprietate naturae, multiplex vero gratiarum distributione. Hinc Salomon dicit eumdem spiritum unicum et multiplicem. Et a septem spiritibus, quae in conspectu throni ejus 117.0945A| sunt. Thronus Dei sunt angeli sancti et homines justi, in quorum mentibus per fidem requiescit. Unde est: Anima justi sedes est sapientiae (Sap. VII). In cujus throni conspectu Spiritus sanctus est, quia in sanctorum memoria (ut diximus) requiescit, et illos possidet, eorumque opera disponit, et ad Dei amorem et proximorum accendit dilectionem, ad quem etiam specialiter remissio pertinet peccatorum, quae fit in baptismate opere Spiritus sancti; unde Dominus dicit apostolis: Accipite Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata, remittuntur eis (Joan. XX). Quare septem spiritus dicantur, supradictum est.
Et a Jesu Christo, qui est testis fidelis. Quia de Christo erat plura locuturus, iterum repetit ejus 117.0945B| personam, dicens: Et a Jesu Christo, qui est testis fidelis, id est verax, quoniam Patri perhibet testimonium, dicens Judaeis: Pater in me manens, ipse facit opera (Joan. XIV); et: Haec est vita aeterna, ut cognoscant te (Joan. XVII); et: Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret (Joan. III); et: Ego a meipso non veni (Joan. VII); et multa his similia. Sed sicut Filius est testis fidelis, ita etiam Pater, ita et Spiritus sanctus. Ait enim Pater de Filio, testimonium illi perhibens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui (Matth. III). Ipseque Filius de Spiritu perhibet testimonium cum dicit: Spiritus est qui vivificat (Joan. VI); et: Spiritus ubi vult spirat (Joan. III); et: Paracletus ipse vos docebit omnia (Joan. XIV). Spiritus quoque sanctus 117.0945C| de Filio testimonium dicit quod sit veritas, sicut scriptum est: Spiritus est qui testificatur, quoniam Christus est veritas (I Joan. V); et ipse Filius dicit: Ille testimonium perhibebit de me (Joan. XV). Unde sciendum est quia sicut hi tres unum sunt, sic eorum testimonium unicum est, quanquam alterius testimonio alter insinuetur. Specialiter autem Filius testis vocatur, quia pro testimonio veritatis usque ad mortem pervenit carnis, quia et cum omnis Ecclesia in praedicatoribus Christo testimonium perhibebat, illi specialiter testes vocantur, qui pro Christi nomine moriuntur. Primogenitus mortuorum. Primus homo ea conditione creatus est, ut nisi peccasset, immortalis mansisset; sed quia peccavit mortuus est, et rediit in matrem suam, hoc est in terram, de 117.0945D| qua fuerat conditus, dicente sibi Domino: Terra es, et in terram reverteris, de qua assumptus es (Gen. III). Quia formatus ex limo terrae in animam viventem, quasi ex matris utero vivus processerat. Postquam autem factus est ille mortalis, genuit filios mortales et peccatores, qui omnes mortui in matrem suam revertuntur. Veniens Deus ergo in carne, eadem lege mortuus est, atque in utero matris sepultus. Sed quia tertia die a mortuis jam victurus in aeternum surrexit, et mors illi ultra non dominabitur, primogenitus mortuorum appellari debuit; licet enim surrexerint alii ante, sicut Lazarus, tamen non surrexerunt in aeternum victuri, quia terum mortui carnis debitum solverunt. Unde non 117.0946A| surrexisse vel vixisse computandi sunt. Ille ergo primogenitus mortuorum recte vocatur, quia sic surrexit a mortuis, ut ultra non moreretur. Potest et aliter intelligi: omnes electi qui se mortificant, cum vitiis et peccatis, et voluptates carnis in se occidunt, mortui sunt peccato, et vivunt Deo quorum primogenitus digne vocatur Christus, quia peccatum non fecit, et mortificationem vitae carnalis ostendit. Et princeps regum terrae. Reges terrae appellantur omnes electi qui vitiorum tyrannidem in se consurgere non sinunt, sed eis jure damnantur. Possunt autem et reges terrae specialiter intelligi praedicatores, qui dum corda carnalium a pravitate restringunt, super terram ut reges imperant, caeterum bonis et spiritualibus viris in nullo se 117.0946B| praeferunt. Hinc est quod Petrus Cornelio se coaequalem fatetur (Act. X); Ananiae vero animam gladio verbi perimit (Act. V).
Sciendum est autem quia praedicatores Ecclesiae etiam ipsis carnalibus ita dominari appetunt, quatenus et compassionem naturae, et vitiis rectitudinem exhibeant. Eorum itaque princeps est Christus, qui est rex regum, et Dominus dominantium, de quo adhuc sequitur: Qui dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Quo enim amore Filius Dei nos dilexerit, passiones illius ostendunt quas pro nobis pertulit. De hac dilectione ait Apostolus: Christus dilexit Ecclesiam, et tradidit semetipsum pro ea (Ephes. V). Ad cujus etiam dilectionem imitandam hortatur fideles, dicens: Ambulate in dilectione 117.0946C| sicut et Christus dilexit nos, et tradidit semetipsum pro nobis; dilexit autem nos pulcher foedos, pius impios, sine peccato peccatores, nec quales eramus nos dilexit, sed quales ipsa dilectione nos fecit; unde et subditur: et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Iste et amor ineffabilis et incomprehensibilis, quia cum pro juxto vix aliquis moriatur, Christus secundum tempus mortuus est pro impiis, ut nos offerret Deo, justus utique pro injustis. Et cum essemus maculati delictis, lavit nos suo sanguine, ut exhiberet sibi Ecclesiam non habentem maculam aut rugam, vel aliquid hujusmodi. Qui etiam sanguinem suae passionis vertit nobis in mysterium ablutionis, ut in fide mortis ejus baptizati, ab omnibus mundemur peccatis. Hinc Apostolus dicit: 117.0946D| Quicunque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus (Rom. VI). Est autem et secundum baptismum effusio lacrymarum, quo momentis singulis baptizantur publicani et peccatores, quomodo videlicet Maria post multas criminum lacrymas, et Petrus ablutus est post ternam Domini negationem.
Et fecit nos regnum et sacerdotes Deo et Patri suo Per hanc sententiam omnes electi, sacerdotes demonstrantur, qui supra reges fuerant appellati. Quia enim caput fidelium rex est et sacerdos, congruenter et membra capitis, reges et sacerdotes vocantur. Quibus per Petrum dicitur: Vos estis genus electum, regale sacerdotium (I Petr. II). Ipsi enim sunt reges, 117.0947A| ipsi et sacerdotes et sacrificium et altare, quia et tumultus carnalium voluptatum contra se insurgentes ut reges refrenant, et sacrificium laudis et mortificationis Deo immolant, corpusque suum a praesentis saeculi cupiditatibus mortificant, ut hostia viva fiant. Ipse itaque Unigenitus Patris, rex et sacerdos, fecit suos electos reges et sacerdotes, quos reges terrae constituit, et ipso opere sacerdotes monstravit. Quod autem dicitur, Deo et Patri, non duae naturae, nec duae personae, sed una ostenditur; ubi etiam Spiritus sanctus juxta regulam praemissae intelligentiae pariter intelligitur. Ipsi gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen. Filio scilicet, qui nos fecit, et qui nos sacerdotes fieri voluit, ubi etiam amborum accipimus charitatem, quae est Spiritus 117.0947B| sanctus.
Ecce venit cum nubibus. In nube venturus est Dominus ad judicium, quia in nube ascendit in coelum. Sic enim dixerunt angeli apostolis: Quid statis aspicientes in coelum? Hic Jesus sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in coelum (Act. I). Nubium autem saepe fit mentio in sacro eloquio, unde legimus in Exodo, quod omnipotens Deus in nube filios Israel eduxit de Aegypto. Tabernaculum quoque Moysi et templum Salomonis nubes implevit, et in Domini transfiguratione Moysen et Eliam nubes obumbravit. In nubibus etiam sancti venturi sunt ad judicium, juxta illud Apostoli, quia rapiemur obviam Christo in nubibus (I Thess. IV). Illa autem nubes quae filios Israel illuminabat, et Aegyptios tenebris circumdabat, 117.0947C| Domini significat clementiam, quae illuminat perfectos, et obcaecat reprobos. Ita quippe veniens Dominus ad judicium, apparebit blandus justis quos etiam illuminabit, dum ad contuendam suam majestatem eos perduxerit; et terribilis reprobis, quos in tenebroso carceris loco constituet. De quo in Evangelio dicitur: Inutilem servum projicite in tenebras exteriores; illis enim dicet: Venite, benedicti Patris mei; istis autem: Ite in ignem aeternum, qui paratus est diabolo (Matth. XXV). Nam et hoc quod Aegyptii et filii Israel ad se non poterant accedere, hoc significat quod Abraham diviti respondit: Inter nos et vos chaos magnum firmatum est (Luc. XVI). Aliquando etiam nubes corpus Christi significat, ut illud: Ecce Dominus ascendet super nubem levem, et 117.0947D| ingredietur Aegyptum (Isa. XIX). Super nubem quippe levem ascendit, et in Aegyptum venit, quando carnem humanitatis nostrae assumens, sine gravedine peccati in mundo apparuit. Nubes autem pluraliter, sanctos significant praedicatores, qui pluunt verbis, et coruscant miraculis; de quibus per prophetam dicitur: Et nubibus mandabo ne pluant super eam (Isa. V), hoc est, super vineam imbrem. Cum his nubibus, hoc est, cum multitudine sanctorum venturus est Dominus ad judicium, quia in eorum cordibus habitabit; unde est: Dominus veniet ad judicium cum senioribus populi sui (Isa. III). Et videbit eum omnis oculus. Omnem oculum usitato more locutionum, pro omni homine positum hic accipiamus. 117.0948A| Omnis itaque oculus, id est omnis homo, qui tunc resurrexerit, videbit eum corporaliter, sive ad vitam, sive ad mortem; non autem animalium quorum vis in sanguine est, et cum moriuntur esse desinunt, oculus enim videbit, sed potius oculus hominum. Alia translatio dicit: Videbit eum omnis oculus talem, qualem scilicet despexerunt, et qualem credere noluerunt, et tunc implebitur: Videbit omnis caro salutare Dei (Luc. III). Et qui eum pupugerunt, subaudis videbunt eum, Judaei scilicet, qui crucifixerunt eum lingua, sicut Marcus dicit (Marc. XV): Erat autem hora tertia, et crucifixerunt illum, clamantes: Reus est mortis; et milites Pilati videbunt eum quem illudentes crucifixerunt; videbunt autem non ut jam contemnant, sicut prius irridebant, insultent, ac laetentur, 117.0948B| sed ut paveant, gemant, lugeant et tristentur, unde et subditur, et tunc plangent se super eum omnes tribus terrae, id est, omnes reprobi terrena desiderantes, et per desiderium terram inhabitantes, honoribus semetipsos extollentes, in luxuriis degentes, quibus Dominus dicit: Vae vobis divitibus, qui habetis consolationem vestram (Luc. VI). Praecipue autem hi plangent se super eum, qui eum pupugerunt. Magis autem dolebunt miseri quia talem perdent Dominum quam quod atrocissimum inciderunt tormentum. Etiam: Amen. Quod est apud Latinos etiam, hoc apud Hebraeos amen; utrumque autem est adverbium affirmantis. Dicit ergo: Etiam, amen, ac si diceret ingeminando: Verum est, verum est, et mutari non potest, quia plangent se super eum 117.0948C| omnes tribus terrae. Cognoscite eum pro certo futurum, quod tali sententia firmat.
Ego sum alpha et omega, principium et finis. Hic jam manifeste ostenditur, quia angelus qui haec Joanni nuntiavit, personam Dei in se habebat, cum dicit: Ego sum alpha et omega, principium et finis. Similiter et ipse Joannes qui haec dicit nobis, tale est et quod Paulus dicit: An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christus? (II Cor. XIII) et David: Attendite, popule meus, legem meam (Psal. LXXVII). Alpha apud Graecos, Latinos, et Hebraeos, principium est elementorum; quod enim apud nos A, hoc est apud Graecos alpha, apud Hebraeos aleph. Porro omega finalis est elementorum apud Graecos. Quid autem sit alpha et omega, manifestat, cum subjungit: 117.0948D| Principium et finis; principium scilicet, ante quem nullus, finis vero, post quem nullus; vel principium, a quo omnia sumunt initium, finis vero, in quem cuncta terminantur; vel principium, quia in principio erat Verbum, finis, quia Verbum caro factum est, unde et ipse per Isaiam dicit: Ante me non est formatus Deus, et post me non erit (Isa. XLIII). Nam et quod Joannes, imo angelus ex persona Dei hoc dicat, manifestat cum subjungit: Dicit Dominus Deus, qui erat, et qui est, et qui venturus est omnipotens. Quod jam supra expositum est.
Ego Joannes frater vester. Hucusque praefatio sequentis libri, exhinc historia incipit. Loquitur autem ecclesiis Asiae, quibus et se aequalem ostendens, humilitatis 117.0949A| causa dicit: Ego Joannes frater vester in fide, et particeps in tribulatione et regno, et patientia in Christo Jesu. Quo in loco duo sunt simul conjungenda, tribulatio scilicet et patientia. Tribulatio enim et patientia pertinent ad caput et ad membra, regnum autem solummodo ad caput. Particeps Christi fuit Joannes in tribulatione et patientia, quia sicut Christus passus est opprobria, irrisiones, colaphos, et verbera, ita et beatus Joannes qui flagellatus legitur in Actibus apostolorum, et a Domitiano in fluentis olei dolium missus, ad ultimum ab hominibus separatus est. Particeps quoque fuit in patientia, quia sicut Christus patienter sustinuit passionem, et suos crucifixores diligebat, pro quibus orabat, dicens: Pater, ne statuas illis hoc peccatum (Act. VII): ita 117.0949B| et beatus Joannes diligebat eos qui ei mala inferebant, et pro illis orabat. Regnum autem proprie ad caput pertinet, qui est regnum perpetuum sanctorum suorum. Neque enim aliud regnum est suis daturus electis quam seipsum, quibus dicturus est: Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXV), quasi dicat: Venite, membra, regnate post tribulationem in capite, quia ego regnum vestrum; de hoc regno ipse dicit Judaeis: Regnum Dei intra vos est (Luc. XVII). Considerandum denique quia in tribus participem se dicit Joannes, in tribulatione scilicet, et regno et patientia; sed media horum est regnum, nec potest possideri, nisi et hinc tribulatio exercuerit, et illinc patientia defenderit. Tenet enim in hoc loco personam omnium fidelium.
117.0949C| Fui in insula quae vocatur Pathmos propter Verbum Dei et testimonium Jesu Christi. Quatuor rebus hic suam confirmat narrationem: persona, cum dicit: Ego Joannes; loco, cum se in Pathmos insulam relegatum ostendit; causa, quare haec passus sit, propter Verbum scilicet Dei, et tempore, id est die Dominica. Fui in insula quae vocatur Pathmos; historia nota est, beatum Joannem scilicet in Pathmos insulam relegatum propter Verbum Dei, cui testimonium perhibebat, dicens: In principio erat Verbum; et propter testimonium Jesu Christi, quod ei perhibebat, quod scilicet esset verus Deus et verus homo; et cui negabatur terra apertum est coelum. Interpretatur autem Pathmos fretum; ibi quippe amplius fervet mare, quod fretum dicitur, ubi angustius est: et 117.0949D| ideo non inconvenienter per nomen istius insulae angustia passionis exprimitur, quam patiebatur beatus Joannes, sicut caeteri quorum personam gerebat. Quanto magis enim sancti in praesenti vita affliguntur, eo amplius illis secreta coelestia manifestantur. Unde Paulus in carcere positus dicebat: Nostra autem conversatio in coelis est (Philip. III). Sustinent quoque et ipsi mali poenas, quia homicidae interficiuntur, in carceribus recluduntur; sed non poena facit sanctos, sed justitia. Sustinet plerumque justus similia, sed justus propter justitiam coronatur, injustus vero propter iniquitatem damnatur. Hinc Psalmista dicit: Judica me, Deus, et discerne causam meam (Psal. XLII). Unde bene propter Verbum Dei et testimonium 117.0950A| Christi se dicit relegatum, non propter homicidium aut caetera crimina. Ex illis quippe erat unus quibus dicit Dominus: Beati eritis cum vos oderint homines, et separaverint vos, et exprobraverint, et ejecerint nomen vestrum tanquam malum propter me (Luc. VI), et alibi: Gaudete quod nomina vestra scripta sunt in coelo (Luc. X). Omnis enim qui idcirco patitur passionem, quia divinitatem et humanitatem Filii Dei praedicat, beatus erit, et talibus secreta coelestia revelabuntur, cum ad visionem sui pervenerint Creatoris.
Fui in spiritu in die Dominica. Hic jam aperte demonstratur, beatum Joannem hanc visionem non corporaliter, sed in spiritu vidisse. Non tamen in somnis, sed in exstasi raptus est, sicut et Ezechiel, 117.0950B| qui cum sederet in domo sua, et senes Juda sederent coram illo, ductus est mente in Jerusalem. Itaque sicut dictum est, nihil per corpus vidit vel audivit, vel sensit, vel intellexit, vel ipsam carnem funditus deseruit, quando hanc revelationem vidit, sed docendus ejus spiritus, a Spiritu docente assumptus est, ut alta et mystica posset intueri. Notandum autem quod se non in die sabbati, aut sexta feria, sed in die Dominica raptum fuisse dicit. Solet enim qualitas rerum ostendi pro qualitate temporum. Hinc est quod Abraham in fervore fidei suae angelos meridie vidit, et Loth in perditione Sodomorum vesperi, Adam post meridiem; Salomon quoque sapientiam non servaturus in nocte percepit. Ita ergo in hoc loco per diem Dominicam aperte fides 117.0950C| intelligitur, quae jam manifesta erat in toto mundo, quando ista videbat beatus Joannes. Jam enim Apostoli profecti praedicaverunt ubique, et jam corporalis illius vacatio sabbati in spiritualem transierat. Ecclesia quoque quam beatus Joannes significabat, jam facta carnis mortificans, in lucem Spiritus assurgebat; et omnes electi in die Dominica sunt, quia ad gaudia futurae resurrectionis hilarescunt.
Et audivi post me vocem magnam tanquam tubae, dicentis mihi: Quod vides scribe in libro. Sicut in spiritu positus spiritualia vidit, sic ea quae audivit vox spiritualis fuit; scilicet, qui extra corpus per contemplationem eductus fuerat, quemadmodum dorsum habebatur. Non enim per corpus ista vidit, ut post dorsum corporis aliquid videret; sed facies 117.0950D| illius intelligitur ipsa vis contemplationis, quae extendebatur ad ea quae videbat, dorsum vero oblivio de praesentibus, ex quibus eductus per spiritum jam videbat. Idcirco itaque coelestibus intentus, vocem in his quae oblitus fuerat audivit, ut faciem mentis ad ea converteret, et ea quae videbat auditoribus profutura scriberet, ita et sancti post se omnia praesentis vitae gaudia habent, et in ante se extendunt, pro nihilo ducentes omnia temporalia, dum considerant futurae vitae gaudia, juxta illud Apostoli: Unum quod retro est obliviscens, in anterioribus me extendo, sequens bravium aeternae vocationis (Philip. III). Sic autem dicitur ei: Quod vides scribe in libro, ac si diceretur: Quod visurus es. Necdum enim aliquid 117.0951A| viderat, sed tantum ad videndum elevatus fuerat. Librum autem memoriam ejus appellat, id est: ea quae vides reconde in mente tua, et aliis etiam manifesta, nam quod libri significent corda hominum et conscientiam, testatur Daniel qui dicit: Antiquus dierum sedit, et libri aperti sunt, et alius liber qui est vitae (Dan. VII). Sic etiam fidelibus dicitur, ut quod vident, id est quod intelligunt, et ipsi in cordibus suis recordant, et aliis etiam manifestare studeant. Vox autem haec sive in Joanne, sive in Ecclesia, recte magna vocatur, quia non de mediocribus, sed de summis loquitur. Quae etiam quasi tuba dicitur, quia per ora praedicatorum sonat, quibus per Isaiam dicitur: Quasi tuba exalta vocem tuam (Isa. LVIII). Nam et bene vox quam audivit Joannes, et in illo Ecclesia, 117.0951B| tanquam vox dicitur tubae, quae ab interioribus sine strepitu sonum accipit quem profert exterius, quia videlicet ille sine sono vocis audivit prius in corde, quod postmodum sonuit exterius in voce, quia aliter ad prophetas divina vox sonuit, atque aliter ipsi postea locuti sunt. Deus enim locutus ad illos in corde sine sono vocis, ipsi autem postea locuti sunt, operantes verba cum lingua carnis.
Et mitte septem ecclesiis, id est generali Ecclesiae; quia sicut supra dictum est, in septenario numero universitas exprimitur fidelium. Nam et quod uni illarum loquitur, utique omnibus ecclesiis loquitur. Unde et in sequentibus dicit: Qui habet aurem, audiat quid Spiritus dicat ecclesiis (Apoc. II).
Epheso. Ephesus interpretatur voluntas sive consilium 117.0951C| meum. Quo nomine generaliter omnis Ecclesia comprehenditur, in qua est Dei voluntas per fidem, spem et charitatem, caeteraque bona opera. Unde et ipsa non suam, sed Dei potius voluntatem in se fieri optans, dicit quotidie in oratione, ut non sua, sed Dei in ea fiat voluntas. Cui etiam a Domino per prophetam dicitur: Non vocaberis ultra derelicta, et terra tua desolata, sed vocaberis voluntas mea in ea (Isa. LXII). Quae etiam bene consilium meum dicitur, quia videlicet non suum, sed Dei sui sequitur consilium, audiens illud Salomonis: Audi consilium, et suscipe disciplinam ut sis sapiens in novissimis tuis (Prov. XIX); et iterum: Omnia fac cum consilio, et post factum non poenitebis (Eccli. XXXII); quod reprobis contradicitur: Despexistis omne consilium 117.0951D| meum (Prov. I); et alibi: Non est voluntas mea in vobis (Malach. I), ait Dominus. Sciendum autem quia voluntas pertinet ad charitatem, qua sancta Ecclesia non timore cogente Domino servit, sed sponte Creatori se subdit, dicens cum Psalmista: Voluntarie sacrificabo tibi (Psal. LIII). Consilium autem ad correctionem, quia quamvis quidam in suis permanere sceleribus omnimodis velint, fit ad eos tamen per Dei misericordiam sermo correctionis, ut rejecto errore consilium salutis percipiant. Sic enim correctus est Saulus, cui erat consilium ut nomen Christi deleret de terra, et ex lupo factus est agnus. Consilium autem Christi sancta Ecclesia accipit, quia et a peccatis se custodit, et ut perfectionem consequatur, 117.0952A| sequitur ejus consilium, quo ait cuidam: Si vis esse perfectus, vende omnia quae habes et da pauperibus, et veni sequere me, et habebis thesaurum in coelo.
Smyrnae. Smyrna dicitur canticum eorum: quorum canticum nisi electorum? Idem est canticum, de quo Psalmista dicit: Cantate Domino canticum novum (Psal. XCV). Verum haec verba non uni tantum ecclesiae dicuntur, sed tantum generaliter Ecclesiae universali conveniunt. Ad cujus membra pertinebant apostoli, quibus Dominus dicebat: Mandatum novum do vobis (Joan. XIII). Ipsa enim diligendo Deum et proximum, canticum novum cantat, qui adimplet hoc mandatum. Cantat etiam canticum novum, quando mysterium incarnationis, passionis, ac resurrectionis 117.0952B| ejus concelebrat. Perfectius autem in futuro cantabit, quando videbit in re quod nunc videt in spe, et implebitur illud: Beati qui habitant in domo tua, Domine (Psal. LXXXIII). Unde Ezechiel dicit (Ezech. II) se vidisse librum, in quo erat scriptum carmen et lamentationes et vae. Qui enim ibi voluerit cantare carmen, hoc est canticum novum, necesse est ut in praesenti vita habeat lamentationem deflendo sua et aliena peccata. Qui vero in praesenti contempserit habere lamentationem, vae illi sine dubio in futuro erit, ut illis sine fine habentibus vae, isti sine termino Alleluia decantent victuri.
Pergamo. Pergamus interpretatur divisio cornuum. Cornua significant regna, ut habes in libro Danielis et in Zacharia; cornua ergo Christi intelliguntur 117.0952C| sancti ad regnum illius venturi: sed sicut Christi cornua ejus membra sunt quibus regnum daturus est perpetuum, ita sunt cornua diaboli ejus membra quae cum eo damnabuntur. Inter haec itaque cornua, id est inter justos et reprobos, et inter regnum Christi et diaboli, sancta Ecclesia facit divisionem, quia segregat bonos a malis, superbos ab humilibus judicio sententiae, dicens: Omnis qui se exaltat, humiliabitur (Luc. XVIII). De his cornibus et Psalmista dicit: Omnia cornua peccatorum confringam, et exaltabuntur cornua justi (Psal. LXXIV). Hinc enim discernitur Christi regnum et diaboli, humilitate scilicet regnum Christi elevatur, superbia vero regnum diaboli dejicitur.
Thyatirae. Thyatira dicitur illuminata; quo nomine 117.0952D| generaliter Ecclesia designatur, quae illuminata est ab eo qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, cui Apostolus: Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino (Ephes. IV), de qua et Isaias: Populus qui ambulabat in tenebris (Isa. IX).
Sardibus. Sardis sonat in lingua latina principi pulchritudinis, apta subauditur et ornata. Cui scilicet, nisi illi de quo Psalmista dicit: Speciosus forma prae filiis hominum (Psal. XLIV), et in Canticis canticorum: Ecce tu pulcher es, dilecte mi (Cant. I). Huic itaque principi pulchritudinis est apta et praeparata Ecclesia per ornamenta virtutum; unde et per Psalmistam dicitur: Astitit regina a dextris tuis in vestitu 117.0953A| deaurato (Psal. XLIV); et in Canticis canticorum: Murenulas aureas faciemus tibi (Cant. I).
Philadephiae. Philadelphia dicitur salvans haereditatem Dei. Ipsa enim Ecclesia haereditas dicitur, de qua Pater ad Filium: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam (Psal. II), et de qua coloni mali videntes haeredem, dixerunt: Hic est haeres, venite occidamus eum, et nostra erit haereditas (Matth. XXI). Ipsa est ager Dei, ipsa et vinea, quae per praedicatores suos ita salvare satagit semetipsam, ut fide et opere Deo placeat, et ab illius voluntate nunquam recedat.
Laodiciae. Laodicia vertitur in nostra lingua tribus amabilis Domino, sive fuerunt in vomitu. Tribus nomine sacra Scriptura saepe utitur; unde est: Illuc 117.0953B| enim ascenderunt tribus Domini (Psal. CXXI). A tribus scilicet ordinibus, qui forsitan erant in populo Judaeorum, sicut fuerunt apud Romanos, in senatoribus scilicet, militibus, et agricolis, ita et Ecclesia eisdem tribus modis partitur, in sacerdotibus, militibus, et agricultoribus, quae tribus amabilis dicitur, juxta quod Apostolus dicit: Qui dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris. Et ipse Dominus: Sic dilexit Deus mundum, ut Filium suum unigenitum daret (Joan. III). Porro quod dicitur fuerunt in vomitu, ad reprobos pertinet, qui simul permixti sunt bonis, sicut in area grana cum paleis. Qui etiam sua praesentia gravant sanctos, veluti noxii cibi. Unde et necesse est ut ejiciantur de corpore Christi. Tales utique fuerunt haeretici, qui ejecti sunt ab Ecclesia, 117.0953C| de quibus Joannes dicit: Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis (Joan. II); et Psalmista: Expelle eos quoniam irritaverunt te, Domine (Psal. V). In quorum etiam persona in sequentibus hujus prophetiae verbis dicitur: Quia tepidus es, incipiam te evomere ex ore meo (Apoc. III).
Et conversus sum ut viderem vocem quae loquebatur mecum. Hic liquido claret, non corporalem, sed spiritalem vocem Joannem audisse, quia non ut audiret, sed ut videre dicit se conversum. Quod utique juxta corporis sensus impossibile esse cognoscitur, non enim vox unquam videri potest. Sed ille raptus spiritu ad summa contemplanda, nihil aliud audivit quam vidit, quia hoc est illic audire quod videre, hoc videre quod audire. Ecclesia quoque quae in 117.0953D| Joanne figuratur, post se videt vocem, quia mysteria quae in se videt completa, in lege et prophetis considerat praenuntiata; sic enim scriptum est in Genesi: Erunt duo in carne una (Gen. II), Christus scilicet et Ecclesia. Unde Paulus: Ego autem dico in Christo et in Ecclesia (Ephes. V).
Et conversus vidi septem candelabra aurea, et in medio septem candelabrorum aureorum similem Filio hominis. Septem candelabra aurea hoc ipsum significant quod septem ecclesiae, id est universalem Ecclesiam, dum verba eorum lumen scientiae simul et amoris incendium praebent, donis septiformis Spiritus refertam. Sed non incongrue in septem candelabris aureis figuratur; habet enim Ecclesia aureum 117.0954A| colorem, quia refulget divina sapientia, de qua scriptum est: Thesauris desiderabilis requiescit in ore sapientis. Habet lucernam, quia lucet verbo et exemplo, juxta quod Paulus dicit: In medio nationis pravae et perversae, inter quos lucetis sicut luminaria in mundo, verbum vitae continentes (Philip. II). Habet quoque et longitudinem in longanimitate spei et perseverantiam, dicente Domino: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. XXIV). Quia etiam candelabrum tundendo producitur, satis convenit Ecclesiae, quae diversis afficitur in hoc saeculo pressuris, inter quas consolationem adhibet illi Dominus dicens: Cum ambulaveris in igne, non combureris, et flamma non ardebit in te (Isa. XLIII); et per Prophetam: Convertam manum meam ad te, et excoquam 117.0954B| ad purum scoriam tuam (Isa. I). Et bene in medio septem candelabrorum aureorum videt Joannes similem Filio hominis, quia Christus qui Ecclesiae suae praesidet, et praesidendo eam protegit, in medio electorum suorum est, secundum illud: Ubi fuerint duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum (Matth. XVIII); et alibi: Exsulta et lauda, habitatio Sion, quia magnus in medio tui sanctus Israel (Isa. XII). Intuendum est autem quia non absolute dicit se vidisse Filium hominis, sed similem Filio hominis. Ille enim angelus (ut saepe dictum est) personam Christi gerebat, qui idcirco non jam Filius hominis, sed similis Filio hominis appellatur, quia devicta morte jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur; vel certe similis Filio hominis vocatur, 117.0954C| quia etsi carnem nostram accepit, tamen non fecit peccatum, sed apparuit in similitudine carnis peccati. Proprium enim est hominum peccato non carere, unde et quia ipse peccatum non fecit, per Psalmistam dicitur: Ego autem sum vermis et non homo (Psal. II). Vestitum podere. Poderis vestis est talaris, quia et Graeci podas pedes dicunt. Per poderem itaque carnem Christi debemus intelligere, quam ipse verus sacerdos obtulit, quando se crucis patibulo Patri pro nobis obtulit hostiam viventem, sanctam in odorem suavitatis. Quae videlicet vestis usque ad talos pertingit, quia ipse suos usque ad mortem dilexit, dicente Joanne: Cum dilexisset suos qui erant in mundo, in finem dilexit eos (Joan. XIII). Sive per poderem possumus intelligere generalem Ecclesiam, 117.0954D| quae vestis est Domini, juxta quod ei paterna voce per Prophetam dicitur: Vivo ego, dicit Dominus, quia his omnibus velut ornamento vestieris (Isa. XLIX); et Paulus fidelibus dicit: Quotquot in Christo baptizati estis, Christum induistis (I Cor. I). Quae vestis usque ad pedes tendit, quia usque ad novissima membra fidelium in fine saeculi nascitura est. Et praecinctum ad mamillas zona aurea. In Veteri Testamento legimus Danieli Dominum praecinctum apparuisse in renibus, ipso attestante qui ait: Lavavi oculos meos, et vidi, et ecce vir unus vestitus lineis, et renes ejus accincti (Dan. X). Hic autem Joanni angelus non jam in renibus, sed ad mamillas praecinctus ostenditur. Praecinctio renum cohibitionem significat luxuriae; 117.0955A| unde est: Sint lumbi vestri praecincti. Angelus itaque Danieli apparens, jure in renibus cinctus fuisse refertur, quia Scriptura Veteris Testamenti ipsum opus luxuriae damnat. Joanni vero bene in pectore, quia Novum Testamentum etiam cogitationes nefarias culpat, dicens: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo (Matth. V). In pectore enim cogitationes versantur. Nam et quod fidelibus dicitur: Sint lumbi vestri praecincti, sciendum nobis est quia quisquis adhuc fornicationem carnis non refrenat, ad vitae veteris hominem pertinet. Possumus et hoc aliter intelligere: per duas mamillas designantur duo Testamenta; per zonam vero auream electorum figuratur Ecclesia, quae bene per mamillas jungitur angelo, 117.0955B| quia per observationem utriusque Testamenti Ecclesia copulatur Christo in vinculo charitatis, hoc est in dilectione Dei et proximi. Vel certe in mamillis angelus zona cingitur, quia ex duobus populis una electorum Ecclesia per charitatis compagem Christo unitur.
Caput autem ejus et capilli erant candidi tanquam lana alba et tanquam nix. Legimus in Danielis volumine (Dan. VII) quod Antiquus dierum sedit, cujus vestimentum erat quasi nix candidum, et capilli ejus tanquam lana munda. Ibi itaque his verbis designatur aeternitas Patris, quod in sequentibus ostenditur, cum deinde persona Filii commemoratur, dicente eodem Daniele: Aspiciebam in visione noctis, et ecce cum aubibus coeli quasi Filius hominis veniebat, et usque ad 117.0955C| Antiquum dierum pervenit (ibid.), id est usque ad Deum Patrem; hic autem in candore capitis et capillorum angeli, candor innocentiae Filii Dei designatur. Et bene ipse candor per lanam exprimitur: lana quippe ovium est vestis, ipse quippe est ovis, de quo Isaias: Tanquam ovis ad occisionem ducetur (Isa. LIII); quia secundum quod ait Apostolus: Cum malediceretur, non maledicebat; cum pateretur, non cominabatur (I Petr. II). Et per caput intelligimus ipsum Christum, de quo Paulus dicit: Caput viri Christus est (I Cor. XI); et iterum: Ipse est caput omnium ecclesiarum (Ephes. I). Per capillos autem, perfectiores qui capiti suo arctius adhaerent; qui etiam candorem lanae habent, quia imitantur simplicitatem et innocentiam capitis sui dicentis: Discite a me quia mitis 117.0955D| sum et humilis corde (Matth. XI); et quibus ipse dicit: Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum (Matth. X). Per nivem vero, novitas designatur resurrectionis. Unde Dominus claritatem futurae resurrectionis niveo candore expressit tribus discipulis, quando resplenduit facies ejus tanquam sol, et vestimenta ejus tanquam nix. Hinc est quod testis resurrectionis ejus angelus mulieribus apparens, vestimenta alba tanquam nix figuraliter exhibuit. Et oculi ejus sicut flamma ignis. Oculi Domini dona significant Spiritus sancti, de quibus in Zacharia dicitur: Super lapidem unum septem oculi sunt (Zach. III); et in sequentibus dicitur quod viderit Joannes agnum tanquam occisum, habentem cornua septem et oculos 117.0956A| septem, qui sunt septem spiritus Dei missi in omnem terram. Et bene flammae dicuntur, quia accendunt nos ad amorem Dei, et illuminant cognitione divina; de hoc igne Dominus in Evangelio: Ignem veni mittere in terram (Luc. XII); possunt et per oculos angeli intelligi eminentiores et spiritales viri in Ecclesia, apostoli scilicet, quibus Dominus dicit: Vos estis lux mundi (Matth. V), qui non solum lucent, sed etiam ardent, dum verba eorum lumen scientiae simul et amoris incendium praebent. Possunt etiam per oculos eloquia divina intelligi, de quibus scriptum est: Lucerna pedibus meis verbum tuum (Psal. CXVIII); et de Joseph: Eloquium Domini inflammavit eum (Psal. CIV).
Et pedes ejus similes aurichalco, sicut in camino ardenti. Pedes Domini aliquando significant stabilitatem 117.0956B| aeternitatis; aliquando vero humanitatem, per quam ad nos venit cognitio divinitatis; aliquando praedicatores, de quibus scriptum est: Quam speciosi pedes evangelizantium pacem (Rom. X); aliquando vestigia imitationis ejus, aliquando vero novissima membra. In hoc autem loco proprie membra ejus significant, quae tempore Antichristi igne tribulationis probabuntur; nam sicut aurichalcum multis medicaminibus ex aere perducitur ad colorem auri, ita et illi tribulatione novissimi temporis exurentur, ut probentur velut mundissimum aurum. Et sicut Antichristus crudelior erit omnibus persecutoribus, ita et illi fortiores erunt omnibus retro ante martyribus, nam ipse caminus validissimam tribulationem significat, de qua Dominus dicit: Erit tunc tribulatio talis, 117.0956C| qualis non fuit, neque fiet (Matth. XIV). Quod autem alia translatio auricalchum Libani posuit, pro eo quod mons ipse in Judaea esse perhibetur, liquido manifestavit novissima corporis Christi membra in illis tunc regionibus vehementius esse vexanda camino tribulationis, ubi et Dominus eorum crucifixus est ab impiis Judaeis. Et vox ejus tanquam vox aquarum multarum. Superius legimus quod audierit vocem angeli tanquam tubae, nunc autem tanquam vocem aquarum multarum, quia videlicet prius per paucos praedicatores sonuit, de quibus Dominus dicit: Messis quidem multa, operarii autem pauci (Matth. IX); et postea populorum multorum officio resultavit. Aquae enim multae populi sunt, sicut in sequentibus legimus, quod enim primum pauci praedicatores, 117.0956D| hoc postea totus mundus clamavit. Potest et vox similis aquarum multarum charitas intelligi, quae est fons et origo omnium donorum spiritualium, sicut ipse Dominus manifestat, cum dicit: In his duobus mandatis tota lex pendet et prophetae (Matth. XXII); unde et ipse in die magno festivitatis stans clamabat, dicens: Qui sitit, veniat et bibat; et de ventre ejus fluent aquae vivae (Joan. VII). Ac si diceret: Qui intelligentiam Scripturarum sitienter cupit, ad me veniat, veniens Spiritum charitatis bibat, Deus enim charitas est. Bene itaque vox singularis Christi tanquam vox aquarum multarum dicitur, quia cum una sit charitas, si mentem repleverit, hanc ad innumera virtutum opera multiformiter accendit.
117.0957A| Et habebat in dextera sua septem stellas. Quid sint septem stellae, ipse angelus aperit in sequentibus, dicens: Septem (inquit) stellae angeli sunt septem Ecclesiarum. Hoc ipsum etiam et superius comprehendit in candelabris septem, id est universalem Ecclesiam, sive omnes doctores. Quod enim singulis angelis dicitur ad universos utique refertur. Hoc quippe Dominus manifestat, qui cum de singulis angelis dicat: Angelo illius Ecclesiae scribe, in fine ita concludit: Qui habet aurem, audiat quid Spiritus dicat ecclesiis (Apoc. II). Stellae enim in nocte lucent, similiter et candelabra; atque ideo non inconvenienter persona Ecclesiae in his verbis exprimitur, maxime vero doctorum, qui in nocte hujus saeculi lucent verbo et opere, aliisque exemplum sanctitatis et luminis 117.0957B| ostendunt, quibus utique Dominus dicit: Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videntes opera vestra bona, glorificent Patrem vestrum qui in coelis est (Matth. V). Dextera autem Christi, in hoc loco intelligitur summa beatitudo et prosperitas futurae vitae, quae nunc manet in spe, tunc autem erit in re. In hac dextera jam sancti consistunt, quia in Dei praedestinatione jam certum manet, qui sint in dextera collocandi, quando agni separabuntur ab haedis, nequaquam pars sinistra erit, quia infelicitas vel adversitas nulla eos nocebit, quibus et dicturus est: Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXIII) et caetera. De hac dextera Dominus per Prophetam Ecclesiae dicit: Ne timeas, quoniam auxiliatus sum tui, et suscipiet te dextera Justi mei (Joan. XLI). Et de ore ejus gladius 117.0957C| utraque parte acutus exibat. Gladius utrinque acutus, Scriptura Veteris ac Novi Testamenti intelligitur; hinc Paulus dicit: Et gladium spiritus, quod est verbum Dei (Ephes. VI). Qui gladius de ore ejus procedit, juxta quod ipse Dominus dicit: Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei (Matth. IV). Utraque autem parte acutus dicitur, quia videlicet hinc culpas operis, illinc resecat peccata cogitationis; Vetus enim Testamentum dicit: Non occides; non furaberis (Exod. XX; Deut. V): Novum vero (Matth. V): Qui irascitur fratri suo, reus erit judicio; et: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam maechatus est eam in corde suo. Vocatur etiam sermo Dei gladius utraque parte acutus, quia dividit bonos a malis. Unde ipse Dominus 117.0957D| dicit: Non veni pacem mittere, sed gladium (Matth. X). Veni enim separare patrem adversus filium, et filiam adversus matrem suam, et caetera. Vel certe ideo gladius bis acutus vocatur, quia et imperfectos secundum litteram exterius informat, et perfectos juxta mysticum intellectum interius erudit. Audit enim simplex quisque ibi: Non adulterabis; non occides, et caetera, et ponit in animo suo haec custodire; dum autem haec facit, abscidit se per Dei verbum a carnalibus delectationibus, ut haec divini verbi custodiendo praecepta possit salvus fieri. Sapientior quoque considerat altiora mysteria, cum audit: In principio erat Verbum (Joan. I), et caetera. Quibus sublevatus, nihil in hoc mundo ambit, quia desiderat jam frui ejus 117.0958A| praesentia, cujus tanta in divino eloquio praedicatur magnificentia.
Et facies ejus sicut sol lucet in virtute sua. Quia Christus et Ecclesia una est persona, caput videlicet et membra, per faciem ejus possumus intelligere sanctos, non tamen tales quales nunc sunt, sed quales postmodum futuri, cum ad sui Creatoris visionem pervenerint. Unde et Dominus in Evangelio dicit: Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris sui (Matth. XIII). Quod videlicet non de isto sole visibili intelligere debemus, cum et ipse multo tunc majus lumen habiturus sit, juxta illud propheticum: Erit lux lunae sicut lux solis, et lux solis sicut lux septem dierum (Isa. XXX), sed potius de illo de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae 117.0958B| (Malach. IV). Si autem sancti majus lumen habebunt quam sol iste visibilis, quantum putamus excellentiorem et sublimiorem esse capitis claritatem, a quo membra illuminabuntur! Unde et cum de sole hic loqueretur Joannes, addidit: Sicut sol lucet in virtute sua, quando scilicet meridiano tempore in centro coeli ita resplendet, ut nullatenus humanus aspectus ferre valeat claritatem luminis ejus. Hanc claritatem ostendit in monte coram tribus discipulis, quando facta est facies ejus sicut sol. Centies enim tantum (sicut dicit beatus Hilarius) fulsit, sed non habuit Evangelista creaturam splendidiorem cui comparare posset eamdem claritatem, idcirco dicit sicut solem resplenduisse faciem ejus. Et qualis tunc apparuit Dominus, talis utique venturus est ad judicium. 117.0958C| Quo in loco quaeri potest: si Dominus ad generalem resurrectionem cum tanta claritate venturus est, quare non in eadem claritate post suam resurrectionem apparuit discipulis? Ad quod dicendum est, ideo post suam resurrectionem claritatem sui vultus discipulis abscondisse, ut eum vel suffere quivissent vel cognoscere; quod si non fecisset, mortalium oculi videre eum non possent. Si enim, cum adhuc mortale corpus gestaret, ferre non potuerunt claritatem vultus ejus, quando transfiguratus est in monte, quanto minus hoc possent, si post suam resurrectionem ipse, non ut sol, sed septempliciter sole fulgente suam manifestaret claritatem. Quid autem ista de Domino dicimus, cum etiam nos, miseri atque 117.0958D| mortales, claritatem sanctarum animarum cum aeterno sole fulgentium sustinere non valemus? Porro quod dicitur, solem sive lunam majorem luminis claritatem habere post diem judicii, utique ad lapsum et reparationem primi hominis pertinet. Postquam enim homo Dei mandatum transgrediendo peccavit, tenebras incurrit, et idcirco etiam ipse sol, qui ad obsequium hominis fuerat conditus, claritatem sui luminis maxima ex parte perdidit. Sed cum reparatus fuerit homo, atque post generalem resurrectionem renovatus, tunc et ipse sol renovabitur, et septempliciter, id est multo clarius quae modo lucebit. Unde etiam nec postea occasum patietur, sicut Isidorus testatur, ne impii claritate luminis ejus perfruantur. Aliter: Sol habet ortum et occasum, ideoque 117.0959A| congrue comparatur Christo, qui habuit ortum nascendo temporaliter ex matre, et occasum per mortem. Porro facies illius, manifesta in carne praesentia intelligitur, quae abscondita est quando in cruce occubuit, sed iterum resurgens a mortuis, coepit lucere in virtute sua, in multitudine scilicet miraculorum, et praedicatione doctorum. Nam et de occasu Psalmista dicit: Iter facite ei qui ascendit super occasum (Psal. LXVII). Super occasum namque ascendit, quia unde occubuit, inde surrexit. Et quando ista dicebat Joannes, jam ortus, jam ad occasum versus, jam surgens iterum lucebat in virtute sua; id est jam in carne natus, passus, et suscitatus, ipsaque ejus nativitas, passio, et resurrectio totum claruerat per orbem; et idcirco facies angeli 117.0959B| non simpliciter, sed sicut sol lucet, in virtute sua splendebat.
Et cum vidissem eum, cecidi ad pedes ejus tanquam mortuus. Joannes in hoc loco significat omnem electorum multitudinem, angelus autem solius capitis personam gerit. Non autem hic pedes Domini, sicut superius aeternitatem divinitatis ejus, non praedicatores, non denique caetera membra, sed tantum indicia passionis ejus et humilitatis significant, qui se humiliavit usque ad mortem. Ad pedes ergo angeli Joannes cadit, dum sancta Ecclesia vestigia passionis ipsius imitatur, juxta illud Petri: Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ut sequamini vestigia ejus (Petr. II), et hoc mortificando se cum vitiis et concupiscentiis. Ad pedes ejus cadit, quia dum 117.0959C| considerat Redemptorem suum mortuum, mox mundo moriens, ad imitanda ejus vestigia semetipsum humiliter prosternit. Bene autem Joannes non mortuus, sed tanquam mortuus cecidisse dicitur ad pedes angeli, quia electi imitantes vestigia passionis Christi, etsi moriuntur mundo, vivunt tamen Deo. Hinc Apostolus dicit: Vivo autem jam non ego, vivit vero in me Christus (Galat. II); et iterum: Obsecro vos ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem (Rom. XII), et caetera. Hostia quippe immolatur, et viva est, quia sancti etsi se mortificant cum vitiis et concupiscentiis, non tamen penitus a corpore recedunt. Vel certe tanquam mortui fiunt, cum se mortificant, quia in spe futurae resurrectionis jam vivunt, juxta illud Apostoli: Mortui estis, et vita vestra abscondita est cum 117.0959D| Christo in Deo, et cum Christus apparuerit vita vestra, tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria (Colos. III). Et posuit dexteram suam super me, dicens: Noli timere. Non semper in sacro eloquio unus sermo pro uno accipitur sensu. Legimus quippe superius dexteram significare summam beatitudinem futurae vitae et prosperitatem, in qua sancti jam consistunt Dei praedestinatione. Non ergo hic taliter accipienda est dextera, sicut in superiori versu: pedes non priora in se continent mysteria, sed tantum exempla imitationis Christi et passionis significant. Itaque in hoc loco per dexteram angeli debemus intelligere sanctos praedicatores. Unde per Moysen dicitur: In dextera ejus ignea lex (Deut. XXXIII); ac si diceretur: In 117.0960A| sanctis praedicatoribus doctrina Spiritus sancti. Notandum autem quia non dicit Joannes quid angelus fecerit, ponens dexteram suam super illum, utrum videlicet levaverit eum a terra, an detraxerit illum ad terram; sed ex Danielis volumine (Dan. X) discimus quod a terra eum levaverit, qui dicit quod angelus qui erat accinctus auro obryzo, et corpus ejus quasi chrysolithus, posuit dexteram suam super eum, et erexit eum super genua sua. Ponit itaque angelus manum super Joannem jacentem ad pedes suos tanquam mortuum, et erigit illum, quando Christus Ecclesiae suae, quae se mortificat, auxilium consolationis porrigit per suos praedicatores. Quasi enim dextera Christi super fidelium corda pressuris et angustiis pressa, Paulus apostolus positus erat ut 117.0960B| eos sublevaret, cum eis consolationem adhibebat, dicens: Non sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam quae revelabitur in nobis (Rom. VIII). Non autem Ecclesia ita erigitur a terra, ut penitus ab omnibus angustiis submoveatur; sed cum talia et his similia audit pro illatis passionibus, cor ad gaudia coelestis patriae sublevat. Tale quippe est illud Evangelii: Nolite timere eos qui occidunt corpus (Matth. X); et alibi: Gaudete, quod nomina vestra scripta sunt in coelo (Luc. X). Bene autem illic additur: Nolite timere, ac si electorum Ecclesiae diceretur: Erige mentis auditum in passionis certamine ad futura praemia, et accepta desuper fiducia, humanum timorem audacter longe propulsa.
Ego sum primus, et novissimus, et vivus; et fui mortuus, 117.0960C| et ecce sum vivens in saecula saeculorum. Hic manifestissime apparet, quia angelus qui beato Joanni apparuit, figuram Christi tenuit. Non enim alii quam Christo nato, passo, ac sepulto, et resuscitato haec verba conveniunt. Ipse est primus, in quo facta sunt omnia; ipse novissimus, per quem restaurata sunt universa: ipse est primus qui ante saecula natus: in principio erat Verbum; ipse novissimus, quia in fine temporum natus: Verbum caro factum est, et habitavit in nobis. Et vivus fui, ait, vel ante omnia saecula in divinitatis essentia, vel ante mortem in carne. Et mortuus, subaudis post nativitatem carnis. Et ecce sum vivens in saecula saeculorum, post resurrectionem, sicut Apostolus dicit: Christus resurgens a mortuis, jam non moritur; mors 117.0960D| illi ultra non dominabitur (Rom. VI). Quo in loco magna consolatio intelligenda est adhibita beato Joanni, cui jacenti tanquam mortuo dicitur: Vivus fui et mortuus, et sum vivens in saecula saeculorum. Nihil enim hac affectione congruentius quam quod sibi similem in morte Dominum audiret, qui tanquam mortuus jacebat. Ac si diceret Christus tam sibi quam omnibus fidelibus: Nolite timere pro me pati, qui estis membra, cum ego qui sum caput, pro vobis mori non dubitaverim, quia sicut ego post mortem vivo, ita et vos vivetis resuscitati a capite. Attendite ergo quia post mortem vivit vita vestra, quae constat in capite, exemplum vobis ostendens quandoque in gloriam resurgendi, si modo vano timore non recesseritis 117.0961A| de corpore. Et habeo claves mortis et inferni. Per claves potestas aeterna et judiciaria designatur. Unde Petro dictum est: Tibi dabo claves regni coelorum (Matth. XVI). Neque enim pueriliter intelligere debemus claves esse in coelo, quemadmodum sunt in ostio, sed per claves potestas intelligitur ligandi atque solvendi. Ita ergo et hic clavium nomine potestas aeterna ostenditur. Unde et alibi dicitur: Qui aperit et nemo claudit; claudit et nemo aperit (Apoc. III). Porro mors diabolus intelligitur, quia invidia diaboli mors introivit in orbem terrarum; infernus autem, membra illius ad poenas inferni ventura. Habet itaque Filius Dei claves mortis et inferni, quia sua occulta reseratione dat potestatem diabolo, vel ejus membris, ut saeviant in persecutionem sanctorum, 117.0961B| et iterum cum vult, facit omnem conquiescere eorum tentationem. His clavibus conclusus erat diabolus, cum dicente Domino (Job II): Nunquid considerasti servum meum Job, quod non sit similis ei in terra, vir simplex et rectus, tentando eum appetiit, dicens: Nunquid Job frustra timet Deum? Nonne tu vallasti eum ac domum ejus? et caetera usque: Mitte manum tuam, nisi in facie benedixerit tibi (Job I, II). Reseravit ei Dominus clavem, cum potestatem tentandi dedit ei, dicens: Ecce in manu tua est (Job. II). Et ille, accepta potestate, egressus, percussit Job ulcere pessimo (Ibid.). Sed postea cohibitus est et sub clavi reclusus, quando ipsa tentatio profuit beato Job ad gloriam, et restaurata sunt ei omnia duplicia, ipsique tentatori eadem tentatio crevit ad cumulum damnationis suae. 117.0961C| His clavibus fuerat dimissus, quando Petrum timore concutiens, compulit negare Deum: reclusus est iterum, quando Dominus respexit Petrum, et ille flevit amare, ac maculas ternae negationis lavit amarissimis lacrymis. His etiam lacrymis fuerat laxatus, quando Mariam multis criminibus sibi devinxerat; sed clausus est quando dimissa sunt ei peccata multa, quia dilexit multum. His quoque clavibus apertis fuerat dimissus, quando tentabat Paulum, cui, ne magnitudo revelationum eum extolleret, datus est stimulus carnis. His divini judicii clavibus quotidie reseratur, cum electos tentationibus fatigare permittitur; iterumque restringitur, cum non supra modum, sed ad mensuram ipsas tentationes exaggerare permittitur, juxta illud: Fidelis Deus qui non patietur 117.0961D| vos tentari supra id quod potestis, sed faciet cum tentatione etiam proventum, ut possitis sustinere (I Cor. X).
Scribe ergo quae vidisti, et quae sunt, et quae oportet fieri post haec. Hic Joannes typum tenet ordinis praedicatorum, cui dicitur: Scribe quae vidisti, id est quae intellexisti, in lege scilicet et prophetis de me, ut ea in corde teneas, et aliis profutura pandas. Vel etiam, si specialiter haec verba referimus ad apostolos, dicitur illis ut miracula Christi quae viderunt scribant, et aliis annuntient, et per haec ad fidem Christi alios trahant; quae etiam nunc impleta sunt in me, et quae oportet fieri post haec in membris meis. Quod autem superius jam dictum est ei, ut 117.0962A| scribere debeat ea quae vidit, et nunc iterata voce ad scribendum compellitur in repetitione verbi, negligentia torporis removetur a studio praedicatorum, ut quae saepius admonentur, sine tarditate impleantur. Sequitur:
Sacramentum septem stellarum quas vidisti in dextera mea, et septem candelabra aurea: septem angeli sunt septem ecclesiarum et candelabra septem: septem ecclesiae sunt. Sacramentum mysterium est, ubi aliud videtur, et aliud intelligitur, sicut (verbi gratia) in Christi corpore, ubi cum videatur panis, vera est caro. Unde ipsi sacerdotes dicunt: Sacramenta quae sumpsimus, Domine, proficiant nobis ad salutem corporis et animae. Ita ergo et hic sacramentum erat, quia in septem stellis vel septem candelabris, universalis 117.0962B| Ecclesia exprimebatur. Quod enim significatur per septem stellas, id ipsum significatur et per septem candelabra, id est omnis Ecclesia, vel specialiter sancti doctores, qui nimirum recte per stellas designantur et per angelos, quia et in hujus saeculi nocte lucent per munditiam vitae, et aliis coelestia ministrando, angeli veritatis existunt. Quibus Paulus dicit: In medio nationis pravae et perversae, inter quos lucetis sicut luminaria in firmamento coeli. Hoc etiam sciendum, quia hoc est unus angelus quod septem, hoc septem quod unus, quia quod uni loquitur ad omnes pertinet; et item quod omnibus dicit ad singulos refertur. Quod autem idem angelus qui beato Joanni apparuit quaedam exposuit, quaedam vero signata reliquit, nimirum idcirco hoc egit, ne nobis 117.0962C| lectio illius vilesceret, et ut haberemus etiam ubi sensum nostrum exercitare possemus. Exposuit quaedam, quia si ex toto nobis clausus esset liber, taederet nos eum legere, ad cujus mysteria intima non possemus pervenire. Iterum, si per omnia eum aperiret, facilis nobis esset ad intelligendum, et idcirco etiam minus studiose eum legeremus. Angeli autem quibus scripsit, sicut in consequentibus inveniemus, non coelestes intelliguntur spiritus, quia absurdum est credere aliquid esse in coelestibus spiritibus dignum reprehensione, sed potius fideles in Ecclesia consistentes, de quibus scriptum est: Angeli pacis amare flebunt (Isa. XXXIII); et Malachias: Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requirunt ex ore ejus (Malach. II); quia angelus Domini exercituum 117.0962D| est. Sanctos Ecclesiae doctores angelos vocari, quia ut praemissum est, stellae et candelabra in hujus saeculi nocte lucent et aliis ministrando coelestia, angeli veritatis existunt, quos Paulus dicit, sicut luminaria in firmamento coeli in medio nationis pravae et perversae, per munditiam sincerae vitae lucere. Sequitur:
- CAPUT II.
Et angelo Ephesi Ecclesiae scribe: Haec dicit qui tenet septem stellas in dextera sua, qui ambulat in medio septem candelabrorum aureorum. Ephesus interpretatur voluntas vel consiliam meum; quod et ipsi Ecclesiae convenit specialiter, in qua erat Dei voluntas, 117.0963A| sicut inveniemus in sequentibus, eodem angelo dicente: Scio opera tua; et consilium correctionis in hoc quod subjungit: Habeo adversum te pauca, quod charitatem tuam primam reliquisti, et omni Ecclesiae generaliter. Quod enim dicitur angelo, id est sacerdoti ipsius Ecclesiae, in illo omni Ecclesiae dicitur; et in Ecclesia Ephesiorum, universae Ecclesiae fidelium. Nam et per septem stellas quas tenebat in dextera sua, omnes sancti intelliguntur, qui in praedestinatione aeternae beatitudinis jam tenentur in Dei praesentia. Ipsi quoque designantur et per septem candelabra, in quorum medio ambulat Christus, quia dona gratiae suae eis particulatim diffundit. Alii scilicet sermonem sapientiae, alii sermonem scientiae, alii genera linguarum, alii interpretationem sermonum, 117.0963B| alii hospitalitatem, alii abstinentiam, contemplationem, et caetera his similia, quae operatur unus atque idem Spiritus (I Cor. XII). Qui cum ubique praesens sit, dum donorum gratiam eis largitur, quasi in medio candelabrorum quotidie ambulat. Vel certe per manum possumus intelligere clementiam divinitatis ejus, quam nullus potest evadere, quia in manu ejus sunt omnes fines terrae. In hac dextera sunt boni et mali: boni quidem comprimuntur, ne vel ultra mensuram acceptae virtutis per inanem gloriam transeant, vel ad vitiorum illecebras ruant; mali autem, ne quantum volunt, nocere possint, hac virtutis dextera retinentur, sed tanquam servi sub potestate Domini, ad mensuram filios verbere caedant. Sunt ergo quidam ad quos Dominus venit per fidem quam 117.0963C| habent, et aliquando per bonam voluntatem: sed quia iterum reprobis moribus eum ejiciunt, et ad vitia labuntur, non potest ibi manere, idcirco ambulat, et ad electos transitum facit, apud quos diu manet, et in eorum cordibus moratur. Facit quippe adventus sui praesentiam sentire reprobos: sed quia fidem illorum opera non sequuntur, nequaquam apud eos manet, sed ad electorum corda ab eis transit, in quibus per opera virtutum inhabitet. Hoc enim indicat columba ex arca dimissa, quae super aquas diluvii volitans, cum non inveniret ubi requiesceret pes ejus, ad arcam reversa est. Hinc in Evangelio dicit: Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus (Joan. XIV). In quibus verbis ostendit quia ad eos venit in 117.0963D| quibus mansionem non invenit. Bene itaque dicitur: Qui ambulat in medio septem candelabrorum aureorum. Ac si aperte diceretur: Tandiu inter electos et reprobos exhortationis verbo discurrit, quousque inveniat apud quem per opera virtutum mansionem faciat. Vel certe dum quemlibet electorum intimo discretionis examine probandum ad tempus, in tentatione deserit: atque ut alium a tentatione eripiat, pio favore prosequitur, tanquam in medio septem candelabrorum aureorum discurrere videtur.
Scio opera tua et laborem et patientiam tuam. Hoc autem non specialiter, sed generaliter omnibus electis congruit, quorum opera, labor, et patientia Deo sunt cognita. Scire autem Dei, eligere est. Unde in 117.0964A| libris Moysi frequenter populo dicitur: Vos scit Deus ex omnibus gentibus; id est: Vos elegit; et ipsi Moysi: Novi te ex no mine (Exod. XXXIII), id est: Te eligo specialiter prae caeteris. Aliquando autem scire dicitur scientes reddere; unde est: Tentat vos Dominus Deus vester, ut sciat si diligatis eum an non, id est ut scire vos faciat; et Abrahae: Nunc cognovi quod timeas Dominum (Gen. XXIV), id est cognoscere te feci. Dicitur quoque scire Deus, et ipsa scientia vis divinae subtilitatis accipitur, cui nuda et aperta sunt omnia, juxta illud: Tu cognovisti omnia novissima et antiqua (Psal. CXXXVIII). In istis itaque locutionibus Ecclesiae, pro locorum qualitatibus scire Dei debemus accipere. Dicitur ergo Ecclesiae a Christo: Scio opera tua, id est approbo et eligo, vel scio opera, id est scire te facio mercedem 117.0964B| operum tuorum et laborem. Quia homo operans laborat, idcirco post opera virtutum recte etiam subjungitur et labor, quia sancta Ecclesia sicut magna est in operibus, ita magna est et in labore. Cujus etiam patientia specialiter praedicatur, quae cunctos tolerat labores patienter, et eos quos male agentes portat, sinceriter amat, et usque ad finem vitae in hoc perseverat, juxta illud: Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. X, XXIV). Opera enim et labores communia sunt bonis et malis: patientia autem vera, singulare munus collatum est in coelestibus; quae si desit, multa opera, multique labores subito ad nihilum rediguntur. Patientia autem vera est quae et mala proximorum aequanimiter tolerat, et eos quos prave agentes portat, sinceriter amat. Et non 117.0964C| potes sustinere malos, subaudis libenter; et hic jungendum est scio, sicut supra. In hac enim vita simul misti sunt boni et mali. Ideoque necesse est, quia aliter esse non potest, ut ipsi mali tolerentur a bonis. Debent enim in illis odio habere quod mali sunt, et debent eos diligere per hoc quod homines sunt. Hinc David ait: Iniquos odio habui (Psal. CXIII). Non quia naturam iniquorum, sed opera iniquitatis odio habuerit. Nonnunquam itaque infirmi quique, malorum pravitates atque eorum consortia gressibus corporis conantur effugere, ignorantes quam impium sit propter pravorum perversitatem relinquere sanctorum unanimitatem, qui si patientiae studerent, quia alibi locus deest, in semetipsis invenirent ubi eos evadere possent. Et tentasti eos qui se dicunt apostolos 117.0964D| esse, et non sunt. Tempore beati Joannis surrexerunt falsi apostoli, id est haeretici. Marcion, Ebion, et Cherinthus in Asia volentes corrumpere rectam fidem, et praedicantes Christum minorem Patre, qui utique falsi apostoli erant, juxta illud, apostolus interpretatur missus. Sed isti non erant missi a Christo, sed diabolo, transfigurantes se in apostolos Christi, a quo et se missos dicebant, cum non veritatis, sed falsorum dogmatum essent. De talibus Dominus per Prophetam dicit (Jer. XXIII): Ipsi veniebant, cum ego non miserim eos. Dicit ergo: Tentasti eos qui se dicunt apostolos esse, et non sunt, id est probasti fidem illorum et doctrinam. Et invenisti eos mendaces. Tentationes enim duae sunt, 117.0965A| sed hic tentatio ad probationem pertinet, sicut et ibi: Tentat nos diebus decem (Dan. I). Sic et sancta Ecclesia quotidie tentat, id est probat corda singulorum, ut qui fidem rectam non tenent, aut corrigantur, aut ab Ecclesiae societate pellantur, sicut ejecti sunt haeretici. Isti enim, id est Ebion et caeteri, antequam examinarentur, occulti erant, sed probati sunt tam a beato Joanne quam ab angelo illius Ecclesiae. Et quia perversi doctores reperti sunt, damnati sub anathemate, ejecti sunt ab Ecclesia. Similiter Sabellius, Photinus, et caetori latrones, qui non per ostium intra sinum Ecclesiae intraverant, latebant quousque ab Ecclesiae pastoribus probarentur.
Et patientiam habes tolerando patienter illorum 117.0965B| perversitatem, qui tibi mala ingerunt. Et sustinuisti propter nomen meum, et non defecisti. Ac si electorum omnium Ecclesiae diceretur: Quia in omnibus patientiam habuisti, idcirco utique ea quae tibi ab impiis sunt illata tormenta sustinuisti, quia nisi patientiam habuisses, in tot adversis defecisses. Et ideo patientiam habens non succumbis, quia non pro terrena gloria, sed propter nomen meum haec sustines.
Sed habeo adversus te quod charitatem tuam primam reliquisti. Superius locutus est sanctis, nunc autem loquitur reprobis, quia (sicut supradictum est) sicut sunt misti boni et mali in praesenti vita, ita communiter eos alloquitur divinus sermo: Habeo (inquit) adversus te, id est adversum reprobos qui 117.0965C| in te sunt, quia primam charitatem reliquisti, id est fidem Dei et dilectionem; et subdidisti te delectationibus saecularibus et terrenis, sicut mulier deserit primum viri amorem, et jungit se adultero. Dum enim a quibusdam charitas inchoata repellitur, protinus cupiditas saeculi introducitur, fitque modo miserabili, ut nec ad memoriam illa redeat, cum haec mentem plene possederit. Memor esto itaque unde excideris, id est a qua gratia separatus sis, qui prius mihi conjunctus splendore sanctitatis fulgebas. Et age poenitentiam, pro eo quod me dereliquisti, et terrenum amorem tanquam mulier adulterum suscepisti, et prima opera fac, id est redi in amorem prioris viri.; sin autem, venio tibi, et praesentiam irae meae tibi ostendam, et movebo candelabrum tuum de 117.0965D| loco suo, nisi poenitentiam egeris, id est movebo te de loco virtutis tuae, et de societate fidelium. Notandum autem hoc quod non dicit: Ejiciam candelabrum de loco suo, sed tantum movebo; quia videlicet, licet quis peccet, tamen si poenitentiam egerit perfectam, non amittet pristinam dignitatem suam aut gradum. Unde Petrus licet negaverit Christum, non perdidit apostolicum gradum. Sed dicamus hoc sub exemplo: si enim quilibet hominum grave peccatum admittit in conspectu hominum, de loco suo movetur, at tamen si cito per poenitentiam surrexerit, non est motus in conspectu Dei, quia licet per peccatum in conspectu hominum motus esse videretur, tamen quia in Dei praesentia resurrecturus erat, non est 117.0966A| motus, quia nequaquam minoris sanctitatis locum habebit, si perfectam poenitentiam egerit. Dicatur itaque impoenitenti et ad Deum redire nolenti: Movebo candelabrum tuum de loco suo nisi poenitentiam egeris, ac si diceretur: Munus sanctitatis post lapsum criminum a me nequaquam recipies, nisi cor ad poenitentiam emollire curaveris.
Sed hoc habes, bonum subaudis, quia odisti facta Nicolaitarum, quae et ego odi. Iterum in hoc loco vertit sermonem ad personam fidelium, dicens: Odisti facta Nicolaitarum. Nicolaus unus fuit ex septem diaconibus qui electi et ordinati sunt ab apostolis, sed caeteris permanentibus in ministerio suo, ille recessit ab eorum fide et doctrina. Qui cum culparetur eo quod haberet pulcherrimam mulierem, 117.0966B| et nimium zelaretur eam, ut se excusaret ab hac suspicione, respondit: Non est mihi curae quid faciat; qui vult, utatur illa. Unde et transiit in communem usum; quod factum coeperunt etiam multi sectatores ejus imitari, qui etiam idolothyta comedebant, et cibos suos cibis gentilium commiscebant. Dicebant quoque hunc mundum non a Deo, sed a quibusdam principibus factum, contra quod in Genesi dicitur: In principio creavit Deus coelum et terram (Gen. I). Et haec facta Nicolaitarum a bonis repudiantur, et veluti stercora detestantur. Videamus autem quos isti spiritu aliter significent. Interpretatur autem Nicolaus populus stultus; quo nomine gentiles figurantur, qui stulti sunt, quoniam veram sapientiam, id est Christum, credere nolunt, unde 117.0966C| dicit Apostolus: Nos praedicamus Christum crucifixum, Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam (I Cor. I). Nam hi communiter utuntur uxoribus, et idolothyta comedunt, atque hujus saeculi conditores homines esse affirmant, id est: Jovem, Saturnum, et reliquos, qui licet ab illis dii putentur, homines tamen fuerunt, et in hac terra, licet turpiter vitam ducentes, regnaverunt. Significat quoque Nicolaus haereticos, qui cum de sapientia Dei Patris, quae est Filius, vera non sentiunt, licet secundum saeculum sapientes videantur, tamen secundum Deum stulti sunt. Dum enim Arius vel sectatores Christum creaturam esse affirmant, fatui atque stulti sunt: quia dum Trinitatis substantiam confundunt, Christum esse Deum contradicunt. De 117.0966D| quibus Psalmista dicit: Dixit insipiens in corde suo: Non est Deus (Psal. LII). Quorum facta duo specialiter notantur, quia et idolorum cultores et fornicarii saepe vocantur. Quia enim rectam fidem non habent, suus ipse error quem sequuntur, pro cultura idolorum ipsis imputatur. Fornicarii quoque sunt, qui immunditiae carnis serviunt, et ob hoc maxime pereunt. Judaei quoque sunt stulti, quia in Christum qui est sapientia Patris, nolunt credere, frustraque jactant se habere Patrem, cujus Filium odiis insequuntur: quoniam qui non habet Filium, nec Patrem habet. Sed et (si diligenter inspicimus) intra sanctam Ecclesiam Nicolaitas invenimus, eos videlicet, quos in terreno amore 117.0967A| thesaurizare videmus; quid enim stultius esse potest, quam eo loco tota mentis intentione pecunias recondere, quo non licet in perpetuum sustinere? Unde Dominus discipulos hortatur, dicens: Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra (Matth. VII). In hoc autem stultorum numero computatur ille, qui cum diceret: Destruam horrea mea, et majora faciam, quia non habeo quo fructus meos congregem (Luc. XII), audivit a Domino: Stulte, hac nocte animam tuam repetam a te; quae autem congregasti cujus erunt? (Ibid.) Quae scilicet lucra hominum insipientium, solummodo terrena quaerentium, pariunt in illis genimina omnium vitiorum, quia et secundum Apostolum: Radix est omnium malorum cupiditas (I Tim. VI); quia videlicet per hanc alius 117.0967B| ad rapinam, alius ad falsum testimonium, alius rapitur ad perjurium, atque ad caetera crimina: Quae etiam Judam ad hoc perduxit, ut ipsum Dominum morti traderet. Nam et per hanc homo cupidus animam suam venalem facit, et idololatra efficitur, plus amando creaturam quam Creatorem. Quod enim dicit Apostolus de gulosis, quorum Deus venter est (Philip. III), potest intelligi de cupidis similiter, quorum Deus nummus est auri vel argenti. Haec sunt facta Nicolaitarum, id est stultorum hominum, paganorum scilicet, caeterorumque infidelium et falsorum Christianorum, quae Dominus et quae ex parte illius sunt, odire probantur. Notandum autem, quia non naturam, sed opera hominum Dominus se odio habere dicit. Unde non dicit: 117.0967C| Odisti Nicolaitas, quos ego odi; sed: Odisti facta Nicolaitarum, quae et ego odi. Homo enim diligendus est, opus autem illius malum odio habendum.
Qui habet aurem, audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis. Cum in principio locutionis hujus uni angelo, unique Ephesi ecclesiae scribere Dominus jusserit, hic autem non unum angelum vel unam ecclesiam ad audienda dicta spiritus invitet; patet profecto, quia quod uni dicit, omnibus dicit, et in uno angelo unaque Ephesiorum ecclesia, unitatem Ecclesiae depingit. Verum quoties haec admonitiuncula ponitur sive in hoc libro, sive in Evangelio, quod sequitur vel praecedit, spiritualiter est intelligendum; quia non corporis hic auris requiritur, sed cordis, quam videlicet aurem nisi quis 117.0967D| habuerit, eloquia spiritus capere non poterit. Sic Dominus loquens turbis in parabolis, cum illic omnes qui aderant aures haberent, monet apostolos dicens: Vobis dico qui auditis; ac si dicat: Verba coelestium sacramentorum illis aperio, quos eadem interna cordis aure percipere cognosco. Carnis itaque auris ad auditum transit, cordis vero auditu simul et intellectu viget. Intuendum quoque est, quia cum angelus in principio harum locutionum ex persona Filii Dei, imo certe per angelum Filius Dei loquatur, non dicitur hic: Qui habet aurem, audiat quid Filius Dei dicat; sed, quid Spiritus; quia videlicet verba Filii, verba sunt Spiritus sancti. Quo nomine etiam tota Trinitas intelligitur, de 117.0968A| qua dicitur: Spiritus est Deus. Ideoque dum Christus loquitur, in eo pariter loquitur Pater et Spiritus sanctus: quia sicut sunt inseparabiles unitate, sic inseparabiliter loquuntur, et docent sanctorum unitatem. Sciendum vero, quia in hac revelatione sicut in sequentibus, aperte monstratur: aliquando loquitur Filius ex persona sua, quod illi solummodo convenit: aliquando vero ex persona Trinitatis. Ideoque singulae locutiones considerandae sunt, quae scilicet referendae sint solummodo ad humanitatem Filii Dei, quae autem ad totam Trinitatem. Vincenti dabo edere de ligno vitae, quod est in paradiso Dei mei. Lignum vitae, sapientia est Dei Patris, Salomone attestante, qui ait: Lignum vitae his qui apprehenderint eam; et qui tenuerit eam, beatus (Prov. 117.0968B| III). Quia utique Apostolus Christum esse testatur, dicens Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. Quae recte lignum vitae dicitur, quia fidelibus suis vitam aeternam tribuit, quos in praesenti satiat suo corpore, in futuro satiabit sua contemplatione. Unde Psalmista dicit: Satiabor dum manifestabitur gloria tua (Psal. XVI). Bene lignum vitae vocatur, quia et in praesenti vita electos suos ab aestu vitiorum umbra protectionis defendit, et in futura beatitudine cibum aeternae contemplationis desiderantibus praebet. Dicatur itaque: Vincenti incentiva carnis suae, tentationes daemonum, adversitates pravorum hominum, dabo edere de ligno vitae, id est, meipsum dabo illi in remunerationem, cum eum perduxero ad meam contemplationem. Paradisus 117.0968C| autem vel praesens intelligitur Ecclesia, in qua quotidie comedunt fideles ejus corpus et sanguinem bibunt: vel vita aeterna, quae ipse Christus est, sicut ipse Dominus dicit: Haec est enim vita aeterna, ut cognoscant te, et quem misisti Jesum Christum (Joan. XVII). Quod autem Deum se habere dicit, in cujus paradiso hoc esse lignum asserit, secundum humanitatem loquitur, quam assumpsit pro nobis. Quae ergo vincunt oblectamenta peccati in hoc paradiso Ecclesiae, illa ad accipienda corporis et sanguinis sacramenta digne pertingunt, et ad Dei contemplationem pervenient, ipsumque lignum vitae in remunerationem accipient, quia et ipse est lignum vitae quod dat, et ipse de ligno vitae vincentibus dat, et ipse fructus ligni est quod dat.
117.0968D| Et angelo Smyrnae ecclesiae scribe. Smyrna interpretatur canticum eorum, canticum ad laetitiam pertinet, quod aperte congruit fidelibus, quibus in persona istius ecclesiae loquitur Dominus. Non enim haec verba uni tantum dicuntur, sed magis unitati sanctorum.
Haec dicit primus et novissimus. Primus, scincet ante quem nullus: novissimus, per quem restaurata sunt omnia. Qui fuit mortuus et vivit. Quia etsi mortuus fuit ex infirmitate, ut Apostolus dicit (II Cor. XIII), vivit ex virtute Dei. Hoc enim est primus et novissimus, quia qui semper vivit in sua substantia, primus existendo, mortuus in humanitate nostra in fine temporum, ut homo nascendo.
117.0969A| Scio tribulationem tuam. Scio, id est approbo et eligo. Licet vero hic tribulatio singulariter ponatur, tamen omnifaria et multiplex intelligitur. Unde Psalmista dicit: Multae tribulationes justorum (Psal. XXXIII). Sancta Ecclesia, in cujus persona hic loquitur sermo divinus Ecclesiae Smyrnae, multas tribulationes sustinet exterius, cum ab adversariis probra, vincula, carceres, caeteraque hujusmodi tormenta excipit, aut cum etiam a daemonibus interius invisibiliter cruciatur: cum etiam a seipsa, jejuniis, orationibus et vigiliis, lassata, pene succumbit. Affligitur quoque et tribulatur a seipsa, cum caro resistit spiritui. Has omnes tribulationes scit Dominus et approbat, de quibus omnibus in futuro liberabit eos, quando auferet omnem lacrymam ab oculis 117.0969B| eorum. Et paupertatem tuam, subauditur scio et approbo.
Sed dives es in Deum, juxta illud: Tanquam nihil habentes, et omnia possidentes (II Cor. VI). Mirum autem est quomodo electi, pauperes et divites sint; quod duobus modis intelligi potest: fuerunt sancti multi divites in hoc saeculo, sicut Abraham, David et alii multi; sed quasi nihil habentes erant, quia terrenas divitias contemnentes, se peregrinos cognoscebant, coelestes divitias jam mente tenentes. Expleta quippe sua suorumque necessitate ex his quae habebant, reliqua in usus pauperum consumebant. Vel certe pauperes re, sicut sunt apostoli sancti; divites autem in fide, per spem jam coelum possidentes, quibus Dominus dicit: Beati pauperes spiritu, quoniam 117.0969C| ipsorum est regnum coelorum (Matth. III). Dicatur itaque: Scio paupertatem tuam, sed dives es, ac si diceretur: Unde te per humilitatem spiritus pauperem existimas, inde per omnia dives comprobaris. Unus enim idemque electus et pauper et dives est: pauper scilicet adhuc peregrinus, dives autem quandoque civis futurus: pauper terrena commoratione, dives beata praedestinatione. Et blasphemaris ab his qui se dicunt esse Judaeos, et non sunt, sed sunt synagoga Satanae. Hoc non solummodo ad unam pertinet Smyrnaeorum ecclesiam, sed generaliter ad omnem ecclesiam, quae est in universo mundo, quae et in singulis locis et in toto orbe blasphematur ab impiis, qui se dicunt esse Judaeos, et non sunt, quia Judaeus interpretatur confitens, sed sunt congregatio 117.0969D| Satanae. Qui enim vere confitetur Christum, ipse est Judaeus. De talibus Dominus dicit: Qui me confessus fuerit coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo (Marc. VIII; Luc. XII), Judaeorum ergo nominis expressio mediatoris nostri est confessio: ac per hoc quicunque Christianitatis nomine censentur, spiritualiter Judaei appellantur. Quod nomen utique Judaei tunc generaliter perdiderunt, quando Christum negaverunt, dicentes: Hunc nescimus unde sit (Joan. IX). Quique modo aperte, modo occulte, semper autem corde Ecclesiam Dei blasphemant. Ad quorum societatem pertinent etiam falsi Christiani, qui Christianum nomen quidem habent, sed opera Christianitatis non habent. De quibus 117.0970A| per Paulum dicitur: Confitentur se nosse Deum, factis autem negant (Tit. I). Blasphematur itaque Ecclesia a Judaeis falsis, quia electorum verba a reprobis dijudicantur, quia semper eloquia et facta justorum contraria sunt cogitationibus reproborum. Qui licet intra sinum Ecclesiae consistant, vita tamen et moribus in multas Satanae synagogas seipsos dividunt: quia quot vitiis serviunt, tot de se partes reddunt. Tales itaque falso Judaeorum sibi nomen usurpant, quique vehementius zeli flammis succensi, gravius Ecclesiam blasphemare consueverunt quam hi qui nunquam ad ejus consortia injuriarum accesserunt. Sed usquequo zizania novissime separentur a tritico, nullus horum deserendus est, sed omnes admonendi sunt, omnes tolerandi, in exemplum 117.0970B| Redemptoris nostri, qui sacrilegum impiumque proditorem usque ad passionem mortis Judam toleravit. Ad quorum mala perferenda exhortatur Ecclesiam, et quasi armis potentibus adjungit, cum subdit:
Nihil horum timeas quae passurus es. Id est quidquid a Judaeis falsis, quidquid a falsis fratribus vel paganis injuriarum laesionumque pertuleris, pro eo quod transeunt ne formides. Hoc est quod in Evangelio dicit fidelibus: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere (Matth. X). Ecce missurus est diabolus aliquos ex vobis in carcerem ut tentemini, et habebitis tribulationem diebus decem. Hinc liquido jam claret diversas in uno angelo personas alloqui. Praemisit enim divina vox quasi ad 117.0970C| unum loquens: Nihil horum timeas quae passurus es: nunc vero adjungit tanquam ad multos: Ecce missurus est diabolus aliquos ex vobis in carcerem, et caetera. Carceris autem nomine omnis tribulatio intelligitur passionum, quam sancti sunt perpessi a diabolo, qui per membra sua diverso modo eos cruciat, recludens in carceribus, et diversis ac variis tribulationibus afficiens. Quod autem non ait: Missurus est diabolus vos in carcerem, sed ex vobis, non ad omne corpus angeli pertinet, quod constat ex sanctis et reprobis, sed illos vult intelligi, qui ex illatis tribulationibus victores exsistunt: qui ideo tribulantur ut probentur, ideo probantur ut coronentur. Dicatur itaque: Ecce, id est in praesenti tempore, missurus est diabolus per membra sua, sicut fuit 117.0970D| Nero, Domitianus et caeteri: ex vobis in carcerem, id est in diversas afflictiones: ut tentemini, ut post tentationem victores effecti coronemini, juxta illud: Beatus vir qui suffert tentationem (Jac. I): et habebitis tribulationem diebus decem. Per decem dies quibus Ecclesia tribulatur, omne praesens tempus intelligitur, in quo Decalogi mandata sunt necessaria. Sicuti enim (verbi gratia) mittens quilibet imperator milites contra hostes, omni genere armorum munit, sic Deus omnipotens mittens electos suos ad bellum in hunc mundum, contra daemones vel perversos homines Decalogi mandatis eos instruit, quibus muniti eis resistere possint. Et quandiu Decalogum habent, necessario in procinctu sunt 117.0971A| positi, recte dicitur: Habebitis tribulationem diebus decem. Acsi dicatur: Nolite quaerere in bello vitae praesentis requiem, quandiu contra tentamenta inimici sive aperta, sive occulta, decem praeceptis tanquam milites armamini. Neque enim gaudii locus est, ubi vita hominis tota tentatio est. Quidam dicunt (ut beatus Beda) decem tentationes ad decem persecutiones gentilium referri, et putant a Nerone Caesare usque ad Diocletianum. Quod quomodo sit, ipsi viderint qui hoc dicunt. Potest autem et hic denarius numerus aliter intelligi. Cunctis autem legentibus liquet tribus tentationibus principaliter primum hominem a serpente in paradiso tentatum ac superatum; quibus etiam tribus modis post secundo homini tentato succubuit, id est avaritia, 117.0971B| vana gloria, et cupiditate; contra quas, scilicet principales tentationes, quotidie Ecclesia dimicat. Septenarius autem numerus ad praesens tempus refertur, quod septem diebus volvitur. Quia ergo in omni hujus vitae termino trina ista tentatio non potest deesse, in quibus caetera vitia potissimum obtinent principatum, et haec ipsa mortalis vita per septem dierum curricula evolvitur, recte decem dierum numero principalis Ecclesiae tribulatio exprimitur. Hac enim trina tentatione septem diebus applicita, denarius numerus adimpletur; dicatur itaque de electis: Habebitis tribulationem diebus decem, acsi diceret: Usquequo praesens vita finiatur, quae per septem dies volvitur, contra diversas tentationes, quae in tribus suum maxime obtinent principatum, 117.0971C| certamen habebitis. Esto fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam vitae. Hic jam ostendit aperte ad quos decem dies pertingunt, id est ad omne tempus quandiu fidem servare electi debent. Hoc autem et generaliter omni Ecclesiae, et specialiter dicitur unicuique fideli animae. Hinc est quod in Evangelio Dominus dicit: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. X). Esto itaque fidelis usque ad mortem, et inter multas pressuras, inter innumeras clades, semper victoriae triumphum attende. Quia enim hoc dicturus erat, praemisit superius: Haec dicit, qui fuit mortuus, et vivit. Acsi diceretur: Noli fidem regis amittere, quia si mecum toto belli tempore dimicaveris, post mortem mecum coronaberis; sed et regnandi sortem accipies. Nunc 117.0971D| enim est tempus decertandi, tunc autem coronandi. Unde et in sequentibus dicitur (Apoc. III): Qui vicerit, faciam eum sedere in throno meo, sicut et ego vici, et sedeo cum Patre meo in throno ejus.
Qui habet aurem cordis et intelligentiam mentis, audiat et intelligat ad se pertinere quod dictum est, et quid Spiritus dicat Ecclesiis: Qui vicerit tentamenta diabolica, incentiva carnis suae, non laedetur a morte secunda, id est a damnatione perpetua. In sacra enim Scriptura tres mortes saepe ponuntur: una scilicet peccati, altera carnis, tertia vero supplicium aeternae damnationis. Quae mors hic secunda, non tertia nominatur, quia videlicet de his tantummodo agitur sermo, quae nocent, de morte 117.0972A| scilicet peccati et morte aeterni supplicii. Ad quarum comparationem ista quae communis est, mors non est dicenda. Unde et Apostolus carnaliter mortuos dormientes vocat, dicens: Nolumus vos ignorare de dormientibus (I Thes. IV). Mors itaque prima, quae laedit, peccatum est. Huic itaque quae laedere possit, nulla alia nisi aeterna damnatio succedit. Ideoque praetermissa media quae non laedit, alia debuit vocari secunda, quae post peccatum laedit. Dicatur itaque: Qui vicerit, non laedetur a morte secunda, id est qui mortem peccati in hoc tempore animas necantem superaverit, ad laesionem ejus quae post hanc et corpora et animas sine fine cruciat, non perveniet. Quae mors semper occidit, et nunquam ad integrum exstinguit. In laesionis autem 117.0972B| verbo, miseriarum debet intelligi corruptio. Laedi enim non potest, nisi quod corruptioni subjacet.
Et angelo Pergami Ecclesiae scribe. Pergamus interpretatur divisio cornuum. Quod aperte Ecclesiae congruit, in qua sunt simul boni et mali, et quae judicando facit distantiam inter bonos et malos, ut confringantur cornua peccatorum, et exaltentur cornua justi. Haec dicit qui habet rhomphaeam ex utraque parte acutam. Rhomphaea est gladius utrinque acutus. Gladii autem nomine, Scriptura sacra intelligitur, dicente Apostolo: Et gladium Spiritus quod est verbum Dei (Ephes. VI). Qui gladius Veteris et Novi Testamenti bene utraque parte acutus dicitur, quia videlicet hinc peccata operis, illinc resecat peccata cogitationis. Vetus quippe Testamentum dicit: Si 117.0972C| quis adulterium fecerit, morte moriatur (Levit. XX): Novum vero: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam maechatus est eam in corde suo (Matth. V), et multa his similia. Vel certe utraque parte ideo acutus dicitur, quia sicut gladius biceps carnem dividit, et membra a membris separat, ita gladius verbi Dei separat bonos a malis. Unde Dominus dicit: Non veni pacem mittere, sed gladium (Matth. X), et caetera. Sive etiam idcirco dicitur utraque parte acutus, quia et simplices per historiam, et perfectos instruit per allegoriam.
Scio ubi habitas, ubi sedes est Satanae. Et hoc generaliter universali Ecclesiae dicitur, quae mixta cum reprobis, ubique per orbem Satanae tentationibus scit se exercere. Sicut enim sedes Dei sunt electi omnes, 117.0972D| ita sunt sedes diaboli cuncti reprobi, in quorum medio habitat Ecclesia, juxta quod Apostolus dicit: In medio nationis pravae et perversae, inter quos lucetis sicut luminaria in mundo, verbum vitae continentes (Phil. II); et in Canticis canticorum dicitur: Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias (Cant. II), et inde laus electorum amplius crescit, et ubique diffunditur, quoniam in medio malorum innocentiae servant opera. Hinc est quod Loth sacra Scriptura teste laudatur (Gen. XIX), quod esset visu et auditu justus, habitans apud eos qui quotidie affligebant ejus animam injustis operibus. Hinc etiam Ecclesia dicit electorum: Circumdederunt me sicut apes (Psal. CXVII). Apis quippe in ore mel portat, in cauda venenum 117.0973A| occultat. Sic nimirum hi qui fraudes moliuntur, dulcia praeponunt, ut amaris inficiant. Et tenes nomen meum, id est nomen Christianitatis integra fide colis, etiam in tempore tribulationis. Et non negasti fidem meam, afflictionibus perfidorum pressa. Et in diebus illis Antiphas testis meus fidelis, qui occisus est apud vos. Cujus Latinitatis sit haec locutio, non facile patet, nisi forte per subauditiones intelligatur. Si enim dixisset: Non negasti fidem meam in diebus Antiphae testis mei, qui occisus est apud vos, planus esset sensus, et facile intelligeretur; at cum dicitur: Non negasti fidem meam, et in diebus Antiphas testis meus, et caetera, obscura est sententia. Ideoque necessariae sunt subauditiones, ut ita hanc sententiam pronuntiemus: Et tenes nomen meum, et non 117.0973B| negasti fidem meam; et in diebus illis, in quibus exstitit Antiphas testis meus fidelis, qui occisus est apud vos, non negasti fidem meam. Tale est et illud in Psalmo: Nolite extollere in altum cornu vestrum, nolite loqui adversus Deum in iniquitatem (Psal. LXXIV). Si subjungeret statim, quoniam Deus judex est, aperta sententia videretur: sed cum in medio interponit: Quia neque ab Oriente, neque ab Occidente, neque a desertis montibus: et deinde subjungit: Quoniam Deus judex est, obscura sententia redditur. Aut ergo vitio scriptorum ista talis facta est locutio, aut certe more Scripturarum, ut dictum est, necessarias habet quasdam orationum particulas. Sed nunc sensum videamus: fuit enim quidam martyr, qui occisus est in ecclesia Pergami, per quem utique omnes 117.0973C| martyres intelliguntur, quicunque in hoc mundo, sive aperto, sive occulto martyrio patiuntur: quia sicut in una Ecclesia omnes, ita in uno martyre omnes Christi martyres reperiuntur praeconio laudis attolli. Quod autem apud sanctos suum testem interfectum esse commemorat, sic intelligendum est, non quod ab illis, sed quod inter illos fuerit interemptus, ab his videlicet in quibus Satanas habitat, id est a reprobis, qui sedes sunt Satanae. In quorum persona statim subjungit.
Sed habeo adversus te pauca, quia habes illic tenentes doctrinam Balaam, qui docebat Balac mittere scandalum coram filiis Israel, edere, et fornicari. Haec enim verba non ad eum pertinent cui superius dictum est: Tenes nomen meum, et caetera, sed ad 117.0973D| eos qui simul misti erant cum reprobis, quos angelus Pergami, id est episcopus ipsius civitatis, prava docere permittebat. Historia patet (Num. XXII), qualiter scilicet Balaam a Balac ad maledicendum filiis Israel fuerat evocatus, quem maledicere noluit, cui se etiam similem fieri in morte optavit. Sed postea muneribus victus, in ejusdem populi mortem consilium dedit. Praevidit enim animos filiorum Israel ad fornicationem promptos; ideoque consilium dedit Balac ut pulcherrimas mulieres coram eis poneret, quarum speciebus illecti, ad illicitos amplexus ruerent, illarumque blanditiis illiniti, de sacrificiis Phegor manducarent, per quod videlicet factum derelicti a Deo, caderent coram illis. Completumque 117.0974A| est hoc consilium de filiis Israel, et facile decepti sunt. Egressa itaque ira a Domino, percussit ex illis viginti tria millia, donec Phinees, zelo Dei actus, vindictam exercuit in adulteros. Haec tunc facta sunt docente impio divino et mago, et hoc specialiter in Pergami ecclesia, generaliter autem fit in toto mundo. Balaam itaque interpretatur populus vanus, Balac elidens, Israel vir videns Deum. Balaam itaque significat haereticos, qui pondus virtutum et fidei in se non habent, ideoque vani sunt. Balac autem, qui elidens dicitur, hujus saeculi significat principes. Quibus nimirum bene congruit hoc quod Balach elidens dicitur, quia procul dubio dum hujus terrae principes semper aliis superiores existere quaerunt, si quem ad dignitatis suae culmen 117.0974B| ascendere nitentem conspiciunt, pro viribus ad terram elidunt, videlicet ad humilia deponunt. Qui plerumque suadentibus haereticis, contra Israelitas (hoc est viros videntes Deum) pugnant, ut de idolothytis edant, et fornicentur a Deo, illorum prava dogmata sequendo. Dum enim suasoria quaedam et dulcia praeponunt in suis falsis dogmatibus, quasi per pulchras mulieres eos seducere cupiunt, ut comedant idolothyta, id est ut sequantur idolorum doctrinam plenam omni spurcitia: ibique fornicentur, id est, ut, relicta veritatis doctrina, ardentissimo libidinis incendio, mendaciis perversorum doctorum inhaereant. Aliter: Balaam, qui (ut diximus) interpretatur populus vanus, et significat daemones per inania discurrentes; Balac autem, qui elidens dicitur, 117.0974C| carnem nostram, quae plerumque animam elidit ad perversa trahendo opera, quae debuerat Deum videre tota mente. Et hoc per mulieres, id est per hujus saeculi delectationes et voluptates, quarum amore plerumque anima daemonum insidiis illecta, ad consensum utendi illicitis trahitur. Israel enim significat animam Deum contemplantem. Docente ergo Balaam, misit Balac voluptatum amatrices coram filiis Israel, quarum suasionibus edant de immolatis, et fornicentur cum eis, quia videlicet spirituum immundorum suasionibus caro delectata, ad aspectum mentis ipsarum cupiditatum illecebras deducit, quarum amore (ut dictum est) ad consensum rapitur.
Ita habes et tu tenentes doctrinam Nicolaitarum. 117.0974D| De factis Nicolaitarum, vel quos significaverint suis actionibus, satis supra dictum est. Ita habes, inquit, et tu tenentes doctrinam Nicolaitarum, id est sicut sunt in te qui sequuntur doctrinam Balaam, ita sunt qui sequuntur doctrinam Nicolaitarum. Quod utique illis dicitur, qui hujus erant imitatores, qui et ad poenitentiam hortantur, cum dicitur:
Similiter poenitentiam age a factis scilicet Nicolaitarum, sicut a factis et doctrina Balaam. Sin autem venio tibi, et pugnabo cum illis in gladio oris mei. Hortatus jam fuerat in superioribus angelum ut poenitentiam ageret eo quod permitteret quosdam tenere doctrinam Balaam vel Nicolaitarum. Unde cum dicit: Sin autem venio tibi; et deinde subjungit: Pugnabo 117.0975A| cum illis, ita accipiendum est, tanquam diceret, pugnabo tecum, quia videlicet haec verba et ad eos pertinent, qui praedictam doctrinam sequebantur, et ad eos etiam qui eos non corrigebant. Pari enim reatu astringitur et ille qui prava docet, et ille qui prava doceri tacens permittit. Talibus itaque dicit Dominus: Venio tibi, id est adventum irae meae et vindictam te sentire faciam, et pugnabo cum illis in gladio oris mei, id est acutis eloquiorum meorum sententiis illos damnabo. Gladius enim oris Dei sermonem illius valida praecepta significat, Paulo attestante, qui dicit: Et gladium spiritus quod est verbum Dei (Ephes. VI).
Qui habet aurem audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis. Qui utique quod uni illarum dicit. omnes Ecclesias 117.0975B| cupit audire.
Vincenti desideria propria et daemonum tentamenta, dabo ei manna absconditum, id est meipsum tribuam illi qui sum panis vivus de coelo descendens, quique ideo factus sum homo, ut panem angelorum manducaret homo. Hunc significabat panem olim illud manna, quod filiis Israel datum est in eremo. Quod qui spiritualiter manducaverunt, sicut Moyses, Aaron, et Josue, et si mortui sunt corpore, immortales fuerunt mente. Qui autem nihil aliud praeter quod videbant ibi intelligebant, mortui sunt morte aeterna. De quibus Dominus dicit Judaeis: Patres vestri manducaverunt manna, et mortui sunt (Joan. VI). Sicut et nunc qui digne corpus et sanguinem Domini accipiunt, vitam ibi sumunt: qui hoc indigne 117.0975C| manducant, judicium sibi manducant et bibunt. Istud autem manna quod hic promittitur fidelibus, modo quidem in sacramento accipiunt per fidem, quandoque hoc in veritate per spiritualem sumetur: et quod nunc manet absconditum, tunc erit manifestum. Qui itaque vicerit, dabo illi manna absconditum, id est, meam post finitos hujus vitae labores contemplationem illi concedam. Unde Psalmista dicit: Satiabor dum manifestabitur gloria tua (Psal. XVI). Manna etenim interpretatur: Quid est hoc? Nos autem nequaquam dicimus: Quid est hoc, nisi de re quam ante non vidimus. Istud enim manna nunc manet absconditum, juxta quod Apostolus ait: Quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus diligentibus se (I Cor. II).
117.0975D| Et dabo illi calculum candidum, et in calculo nomen novum scriptum, quod nemo scit nisi qui accipit. Calculus lapis est pretiosus, qui et carbunculus appellatur, eo quod in tenebris constitutus, sicut carbo succensus fulgere perhibetur. Per hunc autem lapidem ipse intelligitur Christus, qui inter hujus saeculi tenebras refulsit, quando Verbum caro factum est, et habitavit in nobis. Unde et bene candidus dicitur, quia sine ulla peccati offuscatione mundus apparuit inter homines, et divinitatis suae luce tenebras nostrae mortalitatis illustravit. Dicit itaque: Dabo vincenti calculum aureum, id est dabo ei meipsum, qui de mundo atque auctore mortis triumphat, ut sit scilicet meus frater et particeps regni in 117.0976A| gloria. Unde Joannes dicit: Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri (Joan. I), ut sicut est Filius Dei ipse per naturam, ita sint isti per gratiam. In qua videlicet adoptionis gratia, nomen etiam novum datur, id est nomen Christianum prius inauditum. A Christo enim fideles Christiani vocantur, sicut ab Israel Israelitae, et a Juda Judaei. De hoc nomine per prophetam Isaiam Ecclesiae suae ipse Dominus ante dixit: Vocabitur tibi novum nomen, quod os Domini nominavit (Isa. LXII). In calculo itaque habet hoc nomen, quia ab ipso cepit exordium, a quo omnes Christiani nominantur. Et hoc nomen solis datur victoribus, id est omnibus ad vitam aeternam praedestinatis, qui hujus nominis dignitatem operibus exornant. Unde subjungitur: 117.0976B| Quod nemo scit, subauditur digne, nisi qui accipit. Scire enim positum est hic pro eo quod est, nisi virtutem hujus nominis expertus fuerit. Tali modo dicuntur mulieres nondum cognovisse viros, id est quae nondum fuerunt expertae viri thorum. Nemo ergo scit hoc nomen, nisi qui accipit, id est nemo virtutem hujus nominis et dignitatem moribus et vita defendit, nisi qui ante fuerit praedestinatus a Deo, ut filius Dei non solum nominetur, sed etiam sit. Nosse etenim Christi nomen, ad custodiam mandatorum pertinet. Quo contra Joannes de quolibet reprobo dicit: Qui dicit se nosse Deum, et mandata ejus non custodit, mendax est, et veritas in eo non est (I Joan. II). Nemo itaque scit hoc nomen, nisi qui accipit, id est qui ad hoc praedestinatus est a Deo, 117.0976C| ut jure Christianus vocetur et sit. Potest et per hunc lapidem ignitum charitas intelligi, quae candorem habet, per hoc quod vestis est operiens nigredinem peccatorum: per ignem autem, amor quo diligitur Deus et homo. Datur ergo vincentibus calculus candidus, ut diligant Deum et proximum. Datur in calculo nomen, ut ipsam dilectionem adimpleant in mandato novo. Scriptum quippe est: Mandatum novum do vobis, ut vos invicem diligatis (Joan. XIII). Cujus nominis virtutem solus scit qui accipit, id est qui in novo mandato illud custodit, quod discipulis est collatum.
Et angelo Thyatirae Ecclesiae scribe. Thyatira, sicut supra dictum est, illuminata dicitur, significans universam Ecclesiam, quae illuminata est per Christum, 117.0976D| qui est lux vera illuminans omnem hominem venientem in hunc mundum. Ideoque quod uni specialiter Ecclesiae dicere sermo divinus videtur, generaliter ad omnem Ecclesiam pertinet.
Haec dicit Filius Dei, qui habet oculos ut flammam ignis. Hic jam aperte ostenditur, cujus typum angelus gerebat, qui haec ostendebat beato Joanni, cum sua verba, Filii Dei verba, profitetur, dicens: Haec, dicit Filius Dei, cujus oculi velut flamma ignis exsistentes, sunt dona Spiritus sancti, quae totum corpus Ecclesiae illuminant. Vel certe divina eloquia, de quibus scriptum est: Lucerna pedibus meis verbum tuum (Psal. CXVIII); et iterum: Ignitum eloquium tuum vehementer (Ibid.). Vel etiam, oculi Domini intelliguntur 117.0977A| doctores, qui nos sua doctrina et exemplo illuminant, et lumen scientiae praebent.
Et pedes ejus similes aurichalco. Pedes Domini sunt vel sancti praedicatores per quos mundum circuit, tribulationis igne probati, vel certe ultima ac novissima illius membra, extrema persecutione cadentia.
Novi opera tua, id est tua bene gesta approbo, ut pote qui ut eadem ageres gratuite contuli. In hoc autem loco generalis Ecclesiae persona introducitur.
Et charitatem tuam et fidem, subaudis novi eo modo quo et opera tua. Charitatem, scilicet qua Deum ex toto corde et proximum diligis sicut teipsum; et fidem, qua credis Deum trinum in personis, 117.0977B| unum in majestate. Est autem hic praeposterus ordo: dum prius ponuntur opera, postea charitas, dehinc fides, cum prius sit utique credere, deinde quod quisque credit amare, inde etiam quod credulitas et amor docuerit, operari. Subjungitur autem ad haec in laudibus Ecclesiae et dicitur: Et ministerium et patientiam tuam. Ministerium illud intelligitur quo ministrabant Ecclesiae illis qui erant in Hierusalem nihil habentibus de suis facultatibus, misericordiae opera illis exhibentes, Apostolo monente (Gal. II), ut essent memores fratrum. Patientia vero in hoc intelligitur, quia omnia hujus saeculi adversa libenter pro Christo sustinebant, ut perseverantes usque in finem salvi essent. Et opera tua novissima plura prioribus. Quantum ad Ecclesiae faciem 117.0977C| pertinet, bene opera illius plura prioribus commemorantur, quia videlicet Ecclesia prius facilioribus et levioribus praeceptis solidata est. Unde et apostoli (Act. XV) tantum quatuor capitula illis qui credebant imposuerunt, videlicet ut abstinerent se ab immolato, et sanguine, et suffocato, et fornicatione. Deinde vero cum multitudo Ecclesiae crevisset, ad hoc usque perventum est ut omnia relinquerent pro Christo, et ad culmen perfectionis tenderent, habita pauperibus tribuerent, fratres, sorores, patres et matres uxoresque relinquerent. Abhinc etiam exordium sumpsit religio monachorum. Vel certe potest hoc referri ad diem judicii, quando immanissima crebrescente temporibus Antichristi persecutione, amplior in ea virtus enitebit operationis, dum 117.0977D| Judaei et gentiles pariter in fide Christi fundati, duplo quam nunc laborabunt.
Sed habeo adversus te pauca, quia permittis mulierem Jezabel quae se dicit prophetas docere, et seducit servos meos, et docet fornicari, et manducare de idolothytis. Nulla ratio permittit ut haec verba ad eos pertineant quos superius tanta laude fuerat prosecutus, sed a generali corpore electorum vertit sermonem ad partem reproborum, quae in doctoribus intelligitur, qui sua negligentia fornicationem et idololatriam in Ecclesia esse sinunt sub nomine Christiano. Sed jam nunc videamus sensum: fuit Jezabel uxor Achab regis Israel, idololatra simul et fornicaria, quae etiam Dei servos insecuta est. Verum 117.0978A| haec mulier non vixit usque ad adventum Domini: nam et in ungulis equorum legimus illam conculcatam. Sed quia erant in eadem Ecclesia qui opera illius mala imitabantur, idcirco in eis mater ipsa fornicationum Jezabel notatur. Sicut enim omnes electi unam vitam ducentes, unum corpus Christi faciunt, sic omnes reprobi unum corpus diaboli dese reddunt, sicque fit, ut praecedentia membra sequentibus, et sequentia praecedentibus inveniantur conjuncta. Unde scriptum est: Vae illis qui in via Cain abierunt (Jud. I); et Joannes dicit: Nunc antichristi multi facti sunt (I Joan. II). Potest etiam fieri ut tunc temporis sicut et quidam affirmant, et alia translatio demonstrat. Fuit haec mulier in eadem Ecclesia, uxor scilicet ipsius angeli, quae docebat Dei 117.0978B| servos edere de idolothytis et fornicari. Ex cujus specie speciali ad generalem totius orbis Jezabel sermo figurate transfertur. Fornicatio vero istius Jezabelis quadriformis intelligitur: primum videlicet in animo, de qua scriptum est: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo (Matth. V); deinde etiam cum animi voluntas ad effectum perducitur; hinc Paulus dicit: Fugite fornicationem. Omne enim peccatum quodcunque fecerit homo, extra corpus est; qui autem fornicatur, in corpus suum peccat (I Cor. VI); tertium genus fornicationis est, quando simulacra pro Deo colimus. De qua Dominus per Prophetam contra Jerusalem loquitur, dicens: Moechata est cum ligno et lapide (Jerem. III). Quartum vero genus est, quando terrenae 117.0978C| divitiae immoderate concupiscuntur, et creatura plus quam Creator diligitur. De qua etiam Paulus dicit (Ephes. V): Et avaritia quae est idolorum servitus. Hujus fornicationis tria genera nunc in Ecclesia hujus mundi vigent: id est in appetitu luxuriae corporalis, et in effectu ipsius obscoenae commixtionis, atque in avaritia terrenae felicitatis. Sed nec quartum genus ad plenum exstinctum est, quod constat in simulacrorum culturis. Notandum vero quod Jezabel prophetam se dicit, et idcirco servos Dei seducit. Hoc quippe factum multi imitantur qui divitiis deservientes, ne soli sint, hortantur alios ut cupitis fruantur delectationibus, dicentes quia si hoc fieri Deus voluisset, masculum et feminam non fecisset, nec corporis membra tali usui apta formasset. 117.0978D| Stultum est ergo abstinere ab hujusmodi delectatione, qua fruuntur non solum aliae pecudes aut volucres, sed etiam muscae. Dumque hoc dicunt, fit aliquando ut carnem delectari compellant, et ad consensum libidinis pertrahant, sicque perveniant ad opus malum, intantum ut in processu temporis nullam reverentiam habentes pudoris, quod turpiter gesserunt, coram aliis laudibus efferunt. Unde bene Jezabel sanguinis fluxus, aut fluens, vel sterquilinium dicitur. Mulieres quippe per singulos menses (sicut dicit beatus Hieronymus in libris prophetarum) fluxum sanguinis sustinent, quia cum menstruum tempus advenerit, superabundans sanguis egeritur. Sanguinis autem nomine peccata designantur; unde 117.0979A| David dicit: Libera me de sanguinibus, Deus (Psal. L), id est a peccato adulterii et homicidii. Dicitur itaque Jezabel sanguinis fluxus, quia videlicet reprobi malam voluntatem, quam prius concipiunt, mox ut tempus venerit perpetrandae iniquitatis, ad effectum perducunt operationis. Dumque opus desideratae voluptatis ad effectum perducitur, fit mens vehementius anxia quam fuerat, et auget in corde flammas libidinis, totamque se in voluptate corporis dejicit, sicque, ut ita dixerim, totus humor pariter liquescit. Et hic est quod Jezabel fluens dicitur. Quia vero opus malum in consuetudinem peccandi vertunt, unde et absque ulla reverentia opinionem de se emittunt. Bene eadem Jezabel sterquilinium dicitur, quia videlicet ex ipsis perpetratae luxuriae inquinamentis 117.0979B| longe lateque malae opinionis foetorem de se reddunt, unde per Prophetam dicitur: Computruerunt jumenta in stercore suo (Joel. I). Jumenta ergo in stercore putrescere est, ut dicit beatus Gregorius, luxuriosum quemlibet in coeno libidinis vitam finire. Talibus quippe congruit illud Psalmistae: Homo cum in honore esset non intellexit, comparatus est jumentis insipientibus, et similis factus est illis (Psal. XLVIII). Tertio quoque fornicationis genere, multi haec sectantes solent fideles decipere, dum eos invitant pro quibusdam aegritudinibus, pro quibusdam rerum eventibus ad arbores, ad fontes, caeteraque hujusmodi, dicentes quia hoc agendo tale et tale evasi periculum, talemque consecutus sum prosperitatem, dumque haec agunt, quasi ad spiritualem 117.0979C| fornicationem Dei servos invitant. Sed et in alia fornicationis specie reprobi multos decipiunt, dum perversis suasionibus quosdam ab amore Dei retrahunt, et desideriis terrenis servire compellunt, ideoque vae illis qui toties fornicantur, quoties plus terrena quam coelestia appetunt, plus creaturam quam Creatorem diligunt.
Et dedi illi tempus ut poenitentiam ageret, et non vult poenitere a fornicatione sua. De talibus Job dicit: Dedit illi Deus locum poenitentiae, et ille abutitur eo in superbiam (Job XXIV). Quisquis enim delinquit, et vivit. Ideo hunc divina pietas iniqua agentem tolerat, ut ab iniquitate resipiscat. Unde et talis quo amplius exspectatur, et non vult poenitere, eo arctius reatus sui vinculis astringetur, et justo judicio 117.0979D| punietur. Unde est: Puer centum annorum morietur, et peccator centum annorum maledictus erit (Isa. LXV). Sed quaerendum nobis est, cum in praecedenti versiculo negligenti praedicatori atque ab exhortatione torpenti dictum sit: Habeo adversus te quod permittis mulierem Jezabel, quae se dicit prophetas docere, et seducit servos meos, cur non subjungitur, dedi tibi et illi, aut certe sub uno, dedi vobis ut poenitentiam ageretis? Ad quod dicendum est quia in angelo omne corpus Ecclesiae comprehenditur, et quando ipse increpatur, ad eos increpatio pertinet, qui rei sunt. Ideoque a specie praedicatorum qui superius fuerant reprehensi, redit sermo ad generalitatem populi, et in eo partem speciei reprobam, 117.0980A| quasi ex occulto impoenitentem redarguit, quam supra aperte increpaverat. Hoc autem idcirco ne pars speciei, quae prius in sanctis praedicatoribus constat, illi quae in reprobis est, videretur conjuncta. In perversis itaque doctoribus unus idemque angelus, et pro reatu taciturnitatis aperte corripitur in specie, et pro mentis obduratione occulte redarguitur in genere. In sanctis vero nec aperte corripitur in specie, nec increpatur occulte in genere. In eo enim quod divina vox ait: Habeo adversus te quod permittis Jezabel quae se dicit prophetas docere, et seducit servos meos, torpentium ab exhortatione praedicatorum innotescit silentium. In eo vero quod subjungit: et dedi illi tempus ut poenitentiam ageret, et non vult poenitere a fornicatione sua, a specie ad genus transiens, 117.0980B| et speciem et genus simul sub uno comprehendit.
Ecce pono eam in lecto, et qui maechantur cum eo in tribulatione maxima erunt, nisi poenitentiam egerint ab operibus suis, et filios ejus interficiam in mortem. Quod est Jezabel, hoc sunt qui moechantur cum ea, hoc etiam filii ejus ex fornicatione procreati, id est unum corpus Satanae. Sed quia reprobi reprobis succedunt, dividitur genus in species, ut ostendatur quibus successibus totum corpus diaboli proficiat, quibus incrementis coalescat. Perfectum autem quo Jezabel cum suis omnibus ponitur, intelligitur audacia et securitas peccandi. Ponitur autem in lecto ista universalis meretrix, non ut quiescat, sed ut febre languescat, ut phrenesim sustineat, quatenus ea jam 117.0980C| dicat, vel agat, quae alii audire erubescant. Saepe enim justo Dei judicio propter peccata praeterita homines ad majora ruunt facinora, dumque sine timore audacter peccant, quasi in lecto, id est, in peccandi securitate quiescunt. In qua securitate Deus eos ponere dicitur, quia justo judicio permittitur ut ibi ponantur; tale est et illud: Induravit Dominus cor Pharaonis (Exod. X), id est non emollivit. Sic et hic dicitur: Pono eam in lecto, id est non retraham illam, sed permittam, propter transacta peccata, libere et sine timore peccare, et qui moechantur cum ea, id est cum seipsis, quia supradictum est quod est meretrix. Hoc sunt illi qui cum ea fornicantur, in tribulatione maxima erunt, hoc est in augmentum peccatorum, per quod venturi sunt ad maximam 117.0980D| tribulationem gehennae. Quasi enim quaedam sunt peccatorum supplicia, ipsa vitiorum incrementa, et hoc fiet nisi poenitentiam egerint ab operibus suis. Dum enim peccatores quidam de perpetratis criminibus nolunt agere poenitentiam, fit ut ad alia ruant etiam crimina graviora. Unde Paulus de quibusdam Deum cognoscentibus et non glorificantibus dicit: Propter quod tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant quae non conveniunt (Rom. I). Et filios ejus imitatores illius interficiam in mortem. Non enim istam communem hic mortem debemus accipere, qua moriuntur et justi, sed illam quae post mortem corporis sequitur animam, id est damnationem perpetuam. Nam et per lectum quo Jezabel mitti comminatur, 117.0981A| aeterna poena potest intelligi, qua miseri et reprobi cruciandi tradentur. Et qui moechantur cum ea, hoc est qui fornicationem illius quocunque modo imitantur, erunt in tribulatione maxima post mortem carnis, ubi vermis eorum non morietur, et ignis eorum non exstinguetur; et hoc ideo quia poenitentiam agere negligunt, donec eis repentinus superveniat interitus. Porro filii secundum praecedentem sententiam, vel imitatores malorum intelliguntur, vel opera illorum perversa quae tunc dabuntur in mortem, quando post laetitiam temporalem pro his miseri peccatores perpetuis tormentis tradentur cruciandi, dum per impunitatem scelerum ad mortem pervenerint animarum. Quo contra electi affliguntur hic, ut postmodum laetentur. Quibus per Prophetam 117.0981B| dicitur: Israel, jam non irascar tibi, quia zelus meus recessit a te (Ezech. XIV); et in hac Apocalypsi: Ego quos amo, arguo et castigo (Apoc. I). Prosperantur siquidem ad tempus iniqui aeterna morte plectendi: affliguntur ad modicum electi, perennibus bonis vegetandi. Dicit ergo, quos amo, arguo et castigo, per flagella scilicet corporis, per damna temporalium rerum, per varias et diversas afflictiones corporum et animarum. Etiam quos despicio in lecto, id est securitate peccandi manere permitto. Agit vero hoc omnipotens Deus more patris duos filios habentis, quorum alterum quidem suae potestatis esse permittit, sinens eum libere dormire, manducare, bibere, caeteraque quae sibi videntur facere, quia vult eum haereditate privare. At contra, alterum excommunicat, 117.0981C| verberibus afficit, aliquando tota nocte vigilare facit, et vinctis pedibus stare, quia vult eum sibi haeredem substituere. Tali itaque modo Deus suos electos, quibus daturus est haereditatem coelestis patriae, arguit et castigat, ut post finitos hujus vitae labores, ad aeternam perveniant possessionem. Reprobis autem permittit suae voluntatis esse, et in lecto securitatis quiescere, quo postea damnentur omnes cum suis patribus iniquis, ibi erit tribulatio magna, quam nulla carnis explicat lingua, ubi et deficiens quisque non defecit, et moriens semper vivit.
Et scient omnes Ecclesiae quia ego sum scrutans corda et renes. In renibus delectatio signatur concupiscentiae carnalis, quia humanae conceptionis semen de lumbis egreditur. In corde vero cogitationes 117.0981D| exprimuntur, quae de corde prodeunt. Juxta quod Dominus dicit: De corde exeunt cogitationes malae, adulteria, fornicationes, furta (Matth. XV), etc. Quia enim praecedenti versiculo dixerat omnipotens non aperte, sed occulte, idololatras et adulteros morte damnandos, nunc fidem Ecclesiae demonstrat, quae etiam non visa credit. Novit enim fidelium Ecclesia Deum scire omnia, qui licet reprobos tolerare videatur, tamen occulte in sua praescientia jam eos damnat. Ait ergo: Scient omnes Ecclesiae quia ego sum scrutans renes et corda, id est, facta et cogitationes singulorum intueor. Hominibus quippe opera nostra et dicta possunt esse nota, Deo autem etiam cogitationes manifestabantur, quoniam ipse videt quod 117.0982A| quisque cogitet, vel quod delectet, unde ille sapientissimus orator dicit: Tu solus nosti corda omnium filiorum hominum (Paral. VI). Nam et veniens ad judicium non solum opera, sed etiam ipsas damnabit tenuissimas cogitationes cordis. Juxta quod per Prophetam (Isa. LXVI) dicit: Ecce ego venio, ut opera et cogitationes singulorum congregem. Potest et hoc quod in Ecclesia in reproborum ultione Deum scrutatorem esse renum et cordium perhibetur, non incongrue ita intelligi, ut quod nunc fide retinet certa, in futurum cernat rerum experientia, unde Psalmista: Cognoscetur Dominus judicia faciens (Psal. IX), non quod ante per fidem non sit cognitus, cum occulte judicaret, sed quod tunc judiciorum experientia cognoscatur. Et dabo unicuique vestrum secundum 117.0982B| opera sua. Hic aperte demonstratur, quia nomine fornicationis superius omnia comprehendit, quia non per hanc sententiam unius operis, sed multorum futura damnatio praedicitur; punientur enim manifesta crimina, punientur et occulta, atque ideo fornicationem quam supra quadriformem intelleximus, hic omnifariam cogimur confiteri, unde Psalmista: Perdes omnes qui fornicantur abs te (Psal. LXXII). Dicatur itaque: Et dabo unicuique vestrum secundum opera sua, justis scilicet praemium laboris, impiis vero supplicium aeternae damnationis, ubi quod amplius exponi debeat, non est, sed quod magis timeri. Nam et per prophetiam hic dicitur, quod Noe, Daniel et Job, ipsi soli animas suas salvabunt, filium autem et filiam non liberabunt. Vobis. 117.0982C| autem dico et caeteris qui Thyatirae estis: Qui non habent doctrinam hanc, qui non cognoverunt altitudinem Satanae. Superius increpaverat reprobos, nunc autem ad electos verbum vertit. Ideoque bene dicit: Vobis dico et caeteris, id est justis qui supra non estis comprehensi in numero reproborum. Qui non habent doctrinam hanc, id est, quos prava persuasio Jezabelis non inclinat ad malam operationem, ut malos videlicet imitentur. Qui non cognoverunt altitudinem Satanae, id est superbiam illius non sunt imitati. Sic enim dicuntur altitudinem Satanae ignorare, sicut sacra Scriptura dicit mulieres non cognovisse viros, quae necdum sunt expertae viri thorum, vel sicut nos quotidiana locutione dicimus hominem veracem ignorare mentiri. Altitudo autem Satanae superbia 117.0982D| intelligitur, quia tumens contra Deum voluit similis fieri Altissimo; pro qua ruens ad terram, multas angelorum legiones sibi consentientes secum dejecit. Cujus altitudinem tunc homo cognovit, cum hanc imitando Deo similis fieri concupivit. Juxta promissionem scilicet deceptoris dicentis: In quacunque die comederitis, eritis sicut dii (Gen. III). Hanc quoque altitudinem illi cognoverunt, qui turrim usque ad coelum erigere gestiebant. Sed electi notitiam altitudinis Satanae non habent, quia in cunctis semetipsos humiliant, vestigia Redemptoris sequentes, qui dicit: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI). Attendunt enim quod Dominus dicit: Quia omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat 117.0983A| exaltabitur (Luc. XIV). Hinc ergo rationis accepto consilio, humilitatis semitam arripiunt, per quam ad celsitudinis culmen ascendant, quemadmodum dicunt, quidam: Non ponam super vos aliud pondus, tamen id quod habetis, tenete donec veniam. De illis hoc dicitur, qui inflati contra Dei Filium, altitudinem Satanae cognoscentes, nitebantur eos qui crediderant in Christum ex gentibus ad veteris legis caeremonias trahere, de quibus Lucas dicit (Act. XV): Quia quidam descendentes a Judaea, docebant fratres, quia nisi circumcidamini secundum legem Moysi, non potestis salvi fieri. Propter quod etiam miserunt Barnabam et Paulum ad apostolos in Hierusalem, a quibus et didicerunt posse sufficere gentibus, ut abstinerent se ab immolato, et sanguine, et suffocato, 117.0983B| et fornicatione. Cumque quidam eis de gentibus dicerent: Nisi circumcidamini secundum legem Moysi, non potestis salvi fieri, ait Petrus: Quid tentatis imponere jugum cervicibus discipulorum, quod neque nos neque patres nostri portare potuimus? (Act. XV.) De illis itaque haec dicentibus, hic Dominus Ecclesiae dicit: Non ponam super vos aliud pondus, hoc est observantiam veteris legis, quemadmodum dicunt illi qui sunt synagogae Satanae, sed sub levi sarcina vos permittam manere, ideoque id quod habetis tenete, id est onus leve ad quod vocati estis, nolite abjicere. De hoc onere, id est, gratia Redemptoris nostri, Petrus dicit: Quia per gratiam Domini nostri Jesu Christi credimus salvari (Ibid.). Ad hoc onus ipse fideles suos invitat, dicens: Tollite jugum meum super 117.0983C| vos (Matth. XI), et caetera. Atque post pauca: Jugum enim meum suave est, etc. Ab onere ergo ad onus vocat, sed a gravi ad leve, id est a lege ad gratiam, per quam non solum impletur lex, verum etiam transcenditur. Sed dum hoc dicimus, quaestionem nobis ipsi ligamus: si enim, secundum praedictam beati Petri sententiam, lex importabilis est, quomodo transcendi potest? Sed sciendum nobis est quia in observatione carnalium praeceptorum eadem lex importabilis est, in custodia vero spiritualium mandatorum, quae in decem constat verbis duarum tabularum, adimpletur. In actione autem quam illae victimae futuram praesignabant transcenditur, quia comparatione illarum quae nunc in veritate aguntur, vilissima apparent, quae sola littera exterius prolata ab 117.0983D| auditoribus impleri nequeunt. alia enim fuerunt in Veteri Testamento praecepta vitae figurandae, id est carnalium victimarum oblationes: alia vero vitae peragendae, quod in decem legis verbis impletur lex a credentibus. In mandatis autem vitae figurandae, juxta litteram quidem importabilis est, sed juxta spiritum transcenditur lex. Quod autem Dominus, hac expleta sententia, ita concludit, ut dicat donec veniam, nimirum ostendit usque ad instaurationis tempora Ecclesiam sub gratia permanere, ac nequaquam juxta mendacium Judaeorum ultra onus legis credentium humeris aggregari.
Et qui vicerit desideria carnis et daemonum tentamenta, et qui custodierit usque in finem opera mea, 117.0984A| id est, in fide mea perseveraverit usque ad terminum vitae, dabo illi potestatem super gentes, et reget illas in virga ferrea, et tanquam vas figuli confringentur, sicut et ego accepi a Patre meo. Filius Dei potestatem hanc non per divinitatem, quia aequalis est Patri, super gentes accepisse credendus est, sed per humanitatis formam, qua minoratus est etiam ab angelis. Secundum quam in Evangelio dicit: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra (Matth. XVIII); secundum quam etiam paterna ad eum dicitur voce: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam (Psal. II). Caeterum de potestate quam cum Patre habet ante tempora, Daniel testatur dicens: Potestas ejus potestas aeterna, quae non auferetur (Dan. VII). Illam igitur potestatem quam in tempore 117.0984B| Christus homo factus accepit a Patre, electis suis se dare promittit, sed in se a quo totum regitur corpus, et cui totum Ecclesiae adhaeret corpus. Cum enim ipse sit caput electorum, electi vero membra illius, quod ipsum caput habet, hoc membra illius haereditario jure possidere videntur. Dicatur itaque: Vincenti dabo potestatem super gentes, et reget eas in virga ferrea. Hanc potestatem ipsi apostoli primum, deinde sequaces illorum acceperunt, quibus data est potestas ligandi atque solvendi. Sciendum autem quia cum praedicatores potestatem super alios accipiunt, sibimetipsis prius dominantur, qui sic se ab illicitis compescunt, sicut subditos compescere satagunt. Nam et illorum regimen per virgam ferream exprimitur, quae rectitudinem habet, 117.0984C| mollitiem non habet, quia videlicet sancti praedicatores nec sibi nec aliis contra justitiam parcere noverunt, qui et in se et in aliis tantum justitiae tramitem dirigere student, unde capiti eorum dicitur (Psal. XLIV): Virga recta est virga regni tui. Quod protinus quod sit, aperitur cum dicitur: Dilexisti justitiam et odisti iniquitatem. Quo contra mollis et distorta est virga quorumdam in Ecclesia praepositorum, ipsa justitiae permutatio. Dum enim aequaliter grex pastorque peccat, et tamen qui prius est molliter delinquens se palpat, subditos vero temporali poenitentia graviter exaggerat, mollem procul dubio et flexibilem virgam portat. Econtra Dominus admonet dicens: Nolite judicare, et non judicabimini (Matth. VII), quia videlicet aequaliter quisque praelatus sibi et gregi subjecto 117.0984D| parcere, atque aequaliter se subjectumque gregem debet corrigere. Bene autem gentes in Christum credentes, vasis comparantur fictilibus, quia in fragilitate carnis thesaurum a saeculis absconditum habent reconditum. Hinc Paulus dicit: Habemus thesaurum istum in vasis fictilibus (II Cor. IV). Quod autem vasa tactu virgae confringi dicuntur, dupliciter potest intelligi, quia quidam dissipantur, ut in melioris vitae studium commutentur: quidam vero ut aeternaliter pereant, atque ideo una eademque virga regit ad vitam praeordinatos, destruit et confringit ad mortem praescitos. Hinc est quod Jeremiam Dominus ad domum figuli ire jubet, ibique vas dissipatum atque a figulo in melius reformatum ostendens 117.0985A| dicit: Nunquid sicut figulus iste non potero vobis facere, domus Israel? dicit Dominus. Ecce sicut lutum in manu figuli, sic vos in manu mea (Jerem. XVIII). Hinc etiam alibi ipsi figulo humani generis dicitur: Verte impios et non erunt (Prov. II), id est, post eversionem non impii, sed pii permanebunt. Quo contra alibi dicitur: Destrues illos, et non aedificabis eos (Psal. XXVII).
Et dabo illi stellam matutinam. Qui habet aurem audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis. Stellam matutinam quantum ad litteram, appellat luciferum, qui oriens suo ortu vicinum solis demonstrat adventum. Spiritualis stella matutina Christus intelligitur, qui surgens a mortuis tenebras hujus saeculi fugavit, et luce fidei totum replevit mundum, et fulgore sui 117.0985B| luminis illuminavit tenebras nostrae mortalitatis. De hac stella Petrus fidelibus dicit: Donec dies illucescat, et lucifer oriatur in cordibus vestris (II Petr. I). Nam in Scriptura sacra cum singulari numero stella matutina ponitur, per hanc homo Christus figuratur. Cum vero pluraliter astra matutina interseruntur, angelicae creaturae designantur. Unde est: Cum me laudarent simul astra matutina (Job. XXXVIII). Sed et cum simpliciter ac sine additamento stellae ponuntur, doctores Ecclesiae nonnunquam exprimuntur; unde est: Qui docti fuerint fulgebunt sicut stellae firmamenti (Dan. XII). Christus itaque apparens vivus post mortem matutina nobis stella factus est, quia dum in semetipso exemplum nobis resurrectionis praebuit, quae lux sequeretur indicavit. Stellam 117.0985C| ergo matutinam vincentibus se dare profitetur, id est semetipsum et gloriam futurae resurrectionis. Quod tunc implebitur, quando qui in monumentis sunt audient vocem Filii Dei, et configuratum corpori claritatis suae, corpus humilitatis nostrae reformabit (Matth. V; Phil. III). Mortalitatis etenim tenebris resurrectione fulgente depressis, quasi quidam lucifer apparebit, quae perfectum aeternitatis diemde monstrabit.
- CAPUT III.
Et angelo Sardis Ecclesiae scribe. Sardis, ut supra dictum est, interpretatur principi pulchritudinis, apta subaudis atque ornata. Et hic quoque dicendum, quia sicut superius ex abundanti disseruimus, quod uni ecclesiae dicitur, utique omnibus convenit.
Haec dicit, qui habet septem spiritus Dei et septem 117.0985D| stellas. Filius Dei septem habet spiritus, videlicet septiformem spiritum aequalem sibi in natura unitatis; unde Isaias (cap. XI): Requiescit, inquit, super humilem spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus. Habet quoque septem stellas, id est septiformem Spiritum sanctum, tanquam ancillam in ditione potestatis. Et bene cum unius sit substantiae Filius Dei cum Patre et Spiritus sancto, habere dicitur septiformem Spiritum, quia omnis gratia ejusdem Spiritus per Christum credentibus tribuitur.
Scio opera tua, quia nomen habes quod vivas, sed mortuus es. Esto vigilans, et confirma caetera quae moritura erant. Ex parte hunc jam mortuum, ex parte vero adhuc vivum esse demonstrat, id est, ex 117.0986A| parte criminibus mortuum, ex parte autem vivum bonis operibus ostendit. Dicatur ergo: Nomen habes quod vivas, sed mortuus es. Acsi diceretur: Ideo te vivere putas, quia in quibusdam bonis operibus exercitium habes. Sed attende, quia vivere non vales, si vitia praevaluerint virtutibus, quibus vivere videberis. Sunt enim nonnulli, qui eleemosynis insistunt, pauperum curam gerunt, sed ipsi a rapina manus non coercent. Nonnulli autem eleemosynarum largitati inserviunt, et a rapina manus coercent, atque ab adulterii perpetratione se cohibent, sed irae atque invidiae stimulis agitati, quorumdam vitam exstinguere quaerunt. Sic quoque in similibus, dum se in quibusdam bonis operibus vivere putant, unoquolibet facinore multi moriuntur. De quibus per 117.0986B| Jacobum dicitur: Quicunque servaverit totam legem, offendat autem in uno, factus est omnium reus (Jac. II). Ad quorum personam, videlicet benigna exhortatio dirigitur, qua dicitur: Esto vigilans et confirma caetera quae moritura erant, acsi diceretur: Si vis ut in illis quae bene gessisti vivas, ab iis quae male gessisti per poenitentiam evigila, quia si in illis mortuus permanes, in istis nullatenus vives. Hinc Psalmista admonet dicens: Declina a malo et fac bonum (Psal. XXXVI). Nam et in hoc quod dicitur, confirma caetera quae moritura erant, ostenditur quia si a peccati somno per poenitentiae lamentum perfecte quis evigilat, nec illa quae etiam mortuus bene gessit, post vivens opera amittit, atque ideo illa vivificat, quod ipse a peccati somno evigilat. Sic enim dicitur: 117.0986C| Esto vigilans, et confirma caetera quae moritura erant, tanquam diceretur: Si ex ea parte qua mortuus es, reviviscis, caetera quae adhuc in te vigent, ne moriantur confirma. Possunt et haec aliter intelligi. Sunt enim multi qui vitam ab omni crimine custodiunt, virtutibus etiam serviunt, sed tamen humanam laudem requirunt. Ideoque quia intentio recta non praecedit in cogitatione, pravum est omne opus quod sequitur in ostensione. Per hoc ergo quod exterius procedit in publicum, vivi apud homines arbitrantur. Ideoque nomen habent quod vivant. Per hoc autem quod latet interius, apud Deum mortui deputantur. Unde pia admonitio subinfertur, qua dicitur: Esto vigilans et confirma caetera quae moritura erant, acsi diceretur: Si vis vivere, cave ne 117.0986D| laudem ab hominibus requiras, ne intentionem operis elatio vitiet favoris. Hinc in Evangelio dicitur. Attendite ne justitiam vestram faciatis coram hominibus (Matth. VI). Non enim invenio opera tua plena coram Deo meo. Illius opera plena non sunt coram Deo, qui virtutes sibi a Domino datas vitiis commaculat, vel qui de bonis quae operatur exterius humanam gloriam per elationem quaerit. Hinc in Evangelio dicitur: Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit (Matth. VI). Si autem nequam fuerit, etiam corpus tuum tenebrosum erit. Cuncta autem haec quae sub duplici intellectu discussimus, possunt de his intelligi, qui sine charitate virtutes reliquas habere se jactant. Notandum vero 117.0987A| quod unigenitus Dei Filius unus scilicet cum Patre Deus et Spiritu sancto, Deum se habere dicit per humanitatem, quam ex nobis atque pro nobis assumpsit, secundum quam etiam clamabat in cruce: Deus meus, Deus meus, quare me dereliquisti?
In mente ergo habe qualiter acceperis et audieris. Haec sententia singulis superioris intelligentiae congruit sensibus: et illis enim potest aptari, qui reliquis virtutibus vigent, sed uno facinore tabescunt, et illis qui vitam ab omni crimine custodiunt, sed gloriam humanam inde requirunt. Sed et illis qui sine matre virtutum, quae est charitas, licet operationis genimina pareant, non tamen ad perfectionem perducant. Dicatur ergo: In mente habe qualiter acceperis a sanctis praedicatoribus, et qualiter audieris, 117.0987B| quia si quis totam legem servaverit, offenderit autem in uno, factus est omnium reus (Jac. II); vel in mente habe, ut prava intentio non praecedat virtutum opera, scilicet ut gloriam requiras humanam, si vis ut ad mercedem retributionis ipsa opera perveniant, vel in mente habe qualiter acceperis et audieris, quia si omnibus virtutibus abundaveris, charitatem autem non habueris, nihil es. Unde est illud Apostoli: Si linguis hominum loquar et angelorum, charitatem autem non habeam, factus sum sicut aes sonans aut cymbalum tinniens (I Cor. XIII). Et serva. Qualiter accepisti, et audisti a sanctis praedicatoribus. Et poenitentiam age. Ut et ea quae male sensisti, lacrymarum gemitibus diluas, et quae a praedicatoribus accepisti, operum exsecutione adimpleas.
117.0987C| Si ergo non vigilaveris, veniam ad te tanquam fur, et nescies quando veniam. Vigilat qui, ad aspectum luminis divini, oculos mentis apertos tenet. Vigilat qui servat operando quod credit. Vigilat qui a se torporis negligentias repellit. Vigilat qui et bona desiderabiliter providet, et mala solerter cavet. Vigilat qui ex iis quae gerit non humanam laudem, sed Dei gloriam requirit. Si ergo non vigilaveris, ut solo conditoris amore cuncta peragas, si negligentiarum torpores a te non excusseris, atque adventum superni judicis praestolari non studueris, veniam ad te tanquam fur, id est subito et insperato. Unde sequitur: Et nescies quando veniam. Sicut enim fur improviso adveniens, dormientes jugulat, et bona illorum depraedatur: sic coelestis judex vel quotidie 117.0987D| specialiter quibusdam reprobis insperatus occurrit, eosque a felicitate praesentis saeculi impoenitentes animadversionis sententia perimit: vel generaliter in die judicii hoc facturus est, quando repente veniens ad judicium, omnes reprobos damnabit, eorumque facta velut fortissimus praedo disperdet, secundum quod in Evangelio ipse loquitur, dicens: Si sciret paterfamilias qua hora fur venturus esset, vigilaret utique, et non sineret perfodi domum suam (Matth. XXIV). Et admonendo subjunxit: Ideoque et vos estote parati, quia nescitis qua hora Filius hominis venturus est (Ib.).
Sed habes pauca nomina in Sardis qui non inquinaverunt vestimenta sua, et ambulabunt mecum in albis, quia digni sunt. Per nomina ipsos homines 117.0988A| intelligere debemus. Ideo autem nomina ponit, ut ostendat se non solum numerum, sed etiam nomina scire electorum suorum, qui Moysen novit ex nomine, et suorum scribit in coelo nomina sanctorum, ut ipse eis dicit: Gaudete quod nomina vestra scripta sunt in coelo (Luc. X). Habes pauca nomina, id est paucos homines comparatione caeterorum, criminibus et immunditiae carnis deservientium, qui non inquinaverunt vestimenta sua, hoc est vestem baptismatis, vestem scilicet immortalitatis atque innocentiae. Ista sunt nimirum vestimenta, quibus diabolus in paradiso primum hominem exspoliavit, cum sibi hunc per peccati consensum stravit. Quibus vestimentis tunc homo ornatus exstitit, cum per immolationem vituli saginati, junior filius patri reconciliatus, 117.0988B| prima stola rursus indui meruit. Hinc Paulus dicit: Exuentes veterem hominem cum actibus suis, et induite eum qui renovatur in agnitionem Dei (Coloss. III). Ille autem vestimenta sua sordibus non intingit, qui post baptismatis sacramentum mortale crimen non admittit. Sed quia pauci sunt qui a cognitione criminis se post baptismum immaculatos custodiant, idcirco praemittitur: Habes pauca nomina in Sardis, qui non inquinaverunt vestimenta sua. De quibus adhuc subditur: Et ambulabunt mecum in albis, quia digni sunt. Et illi ambulabunt cum eo in albis, qui innocentiam et sanctitatem illius, quantum eis est possibile, imitantur. Praecedit quippe Christus exempla dando, sequuntur electi exempla ejus imitando. Unde Petrus: Christus passus est pro 117.0988C| nobis, vobis relinquens exemplum ut sequamini vestigia ejus (I Petr. II). Quod autem sequitur, quia digni sunt, subauditur, quia mundi, vel quia in ea dignitate condigni. Sed nunquid illi desperandi sunt, qui post baptismum maculis criminum vitam coinquinant? Non utique, quia et illi si poenitentiam egerint, lacrymarum fletibus prioris vitae maculas detergunt, quod est secundum baptismi genus. Sicut enim sunt duo martyrii genera, sic sunt duo baptismata. Haec itaque vestimenta in aliis immaculata servantur, in aliis post maculas candidantur, quia et alii, ut dictum est, post lavacri undam nullum crimen admittunt, et alii admissum poenitentiae fletibus abstergunt. Unde admonendi sunt illi, ut ne post baptismum maculas criminis easdem semper inducant; 117.0988D| exhortandi sunt isti, quibus hoc contingit, ut sine tarditate easdem maculas lacrymarum undis diluant. Unde in hac eadem Apocalypsi dicitur: Beatus qui custodit vestimenta sua, ne nudus ambulet (Apoc. XVI).
Qui vicerit sic vestietur vestibus albis. Acsi aliis verbis diceretur: Qui pro recipiendis vestibus cum inimico fortiter dimicaverit, dimicans vicerit, ita rursus eisdem indutus splendebit, ut illi qui eas aut immaculatas servaverunt, aut post maculas abluerunt. Potest etiam haec exhortationis sententia et illis aptari, qui adhuc diabolicae dominationis jugo detenti, fide necdum fuerunt vestiti, hortantur autem ut vincant, id est ut credant in Christum, 117.0989A| quia haec est victoria quae vincit mundum, fides nostra (I Joan. V), quatenus in abrenuntiatione antiqui hostis per lavacrum regenerationis coelestis vitae munditiam ab ipso in quem crediderunt percipiant. Et non delebo nomen ejus de libro vitae. Hoc est, scribam nomen ejus in libro vitae. Sic enim dicitur: Non delebo, tanquam diceretur, scribam. Quo contra de reprobis qui non vincunt, dicitur (Psal. LXVIII): Deleantur de libro viventium. Quod exponens subjungit: Et cum justis non scribantur. Librum autem vitae, quo scribuntur electi, praedestinationem omnipotentis Dei debemus intelligere, quia praesciti et praedestinati sunt omnes sancti ante omnia saecula ad vitam praeordinati, sicut scriptum est: Cognovit Dominus qui sunt ejus (II Tim. II). De hoc ergo libro 117.0989B| vitae, reproborum nomina deleri dicuntur, pro eo quod est per meritum reprobationis nequaquam scribi, sicut et Pharaonis cor a Domino indurari dicitur, pro eo quod est duritiam cordis ejus per gratiam non emolliri. Dicatur ergo de victore: Non delebo nomen ejus de libro vitae; quod tale est, quale si diceretur: Quem victorem futurum scio, nomen ejus scriptum in coelis teneo. Et confitebor nomen ejus coram Patre meo et coram angelis ejus. Illius nomen coram Patre suo Christus confitebitur in futuro, cujus approbat opera in praesenti. Quae confessio tunc coram Patre et angelis ejus implebitur, cum ad dexteram positis dixerit justis: Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXV). Quae tunc ab eo laudabilis in publicum proferetur, cum in Evangelio 117.0989C| idem Dominus dicit: Qui me confessus fuerit coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo qui in coelis est (Matth. X), et coram angelis ejus.
Et angelo Philadelphiae Ecclesiae scribe. Philadelphia, juxta quod Beda exponit, interpretatur dilectio fraterna. Quo nomine universalis Ecclesia designatur, quae in dilectione Dei et proximi versatur, quaeque a Domino diligi probatur, quae dicit: Narrabo nomen tuum fratribus meis (Psal. XXI), etc. Vel, secundum Ansbertum Ambrosium, Philadelphia interpretatur salvans haereditatem Domini. Quo nomine ipsa quoque Ecclesia exprimitur, quae semetipsam salvat cum in fide et opere bono proficit, et a voluntate sui Creatoris nunquam recedit. Ipsa est enim Domini haereditas, de qua per Psalmistam paterna 117.0989D| ad Filium voce dicitur: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam (Psal. II). Haec dicit Sanctus et verus, qui habet clavem David, qui aperit et nemo claudit, claudit et nemo aperit. Scio opera tua, id est, eligo opera tua. Ecce dedi coram te ostium apertum, quod nemo potest claudere. Idcirco principaliter ac singulariter sanctum et verum Dominum seipsum appellat, quia et si quosdam inter homines sanctos dicimus et veraces, ad comparationem tamen illius nullus est sanctus et verus, quia ipse est sanctitas et veritas. Unde scriptum est: Ecce inter sanctos nemo immutabilis (Job. XV). Itemque Apostolus: Omnis homo mendax solus autem Deus verax. (Rom. III, 4), Clavem David debemus intelligere incarnationem 117.0990A| Christi. De stirpe enim David secundum carnem descendit. Ostium autem quod eadem clavis aperit vel claudit, ipsum intelligimus Dei et hominum mediatorem, per quem ad vitam aeternam, quae ipse est, intramus, ipso docente, qui ait: Ego sum ostium: per me si quis introierit, salvabitur (Joan. X), etc. Sic enim ipse clavis et ostium dicitur, sicut pastor ostiarius simul et ostium vocatur. Quare cum clavis David ostium aperit, seipsum aperit utique, qui est secundum carnem natus, passus, ac tertia die suscitatus. Quod ostium prius clausum omnibus fuit, exceptis prophetis et sanctis Patribus, qui per Spiritum sanctum cognoscebant ejus adventum, modo autem omnibus in Christum credentibus patefactum est, clausum vero infidelibus manet. Istud ostium 117.0990B| nemo potest claudere cui ipse Christus illud vult aperire. Unde legimus in Actibus apostolorum, quia cum caesis discipulis denuntiarent Judaei, ne loquerentur in nomine Jesu, protinus illo os aperiente, nemo poterat claudere. Unde responderunt: Non possumus quae vidimus et audivimus non loqui (Act. IV). Hoc Asianis clausum aperire tentaverant apostoli, sed quia, eo claudente, nemo aperit, prohibuit eos spiritus Jesu, ne in Asia loquerentur verbum Dei. Sive istud ostium possumus intelligere sacram Scripturam, quam ipse Christus aperit fidelibus in se credentibus, et nemo claudit. Claudit Judaeis in infidelitate permanentibus, et nemo aperit. Hoc ostium ipse Redemptor noster tunc primum aperuit, quando post resurrectionem suam duobus in via ambulantibus, 117.0990C| ut intelligerent Scripturas, sensum aperuit, atque in se adimpleta quae scripta erant in lege Moysi et prophetis et psalmis edocuit. Quia modicam habes virtutem, et servasti verbum meum, et non negasti nomen meum inter angustias et perturbationes hujus saeculi. Causam ostendit quod ideo haec dona promereatur Ecclesia, quia non in suis viribus, sed in regis aeterni gratia confidit. Et servasti verbum meum, id est verbum fidei, et non negasti nomen meum inter angustias et perturbationes hujus saeculi. Idcirco autem sancti inter perturbationes hujus saeculi insuperabiles et invicti, modicam virtutem habere dicuntur, cum multa sit, quia multa per Christum, parva autem per se posse praesumunt, unde et dicunt (Psal. LIX): In Deo faciemus virtutem, et ipse ad nihilum 117.0990D| deducet inimicos nostros. Unde et apostolus Paulus cum dixisset se plus omnibus laborasse apostolis, custos suae humilitatis statim subnexuit, dicens: Non autem ego, sed gratia Dei mecum (I Cor. XV). Et alibi: Omnia, inquit, possum in eo qui me confortat (Philip. IV). Sic itaque dicitur: Modicam habes virtutem, tanquam diceretur: Parvam te putas habere virtutem, sed in hoc magnam habes, quia me largiente tenes verbum fidei meae, et non negasti nomen meum, et ideo per me multa potuisti, quia in collatis virtutibus non timuisti. Vel certe modicam virtutem habet sancta Ecclesia in praesenti comparatione illius virtutis, quam habitura est in futuro quando nulla tristitia, nullo labore affligetur.
117.0991A| Ecce davo de Synagoga Satanae, qui se dicunt Judaeos esse, et non sunt, sed mentiuntur. Hoc ex parte quidem jam completum est in illis, qui per Christi gratiam illuminati sunt ex Judaeis, et dati sunt universali Ecclesiae, id est in unitatem fidei illius collecti. Generaliter autem in fine saeculi complebitur, quando sicut Apostolus ait: Cum plenitudo gentium intraverit, tunc omnis Israel salvus erit (Rom. XI). Modo autem in Synagoga Satanae, hoc est, congregatione diaboli dicunt se Judaeos esse, hoc est confitentes, sed mentiuntur, quia quotidie Christum blasphemant in Synagogis. Judaeus namque interpretatur confitens, et ideo Judaeorum nominis expressio, Christi est confessio. Dicunt itaque Judaeos se esse, sed mentiuntur, quia sicut Apostolus dicit (Rom. II): Non 117.0991B| qui in manifesto Judaeus, non quae in carne circumcisio, sed qui in abscondito Judaeus, et circumcisio non carnis sed spiritus. Hujus nominis dignitatem tunc perdiderunt, quando Christum negantes dixerunt: Hunc nescimus unde sit (Joan. IX). Ecce faciam illos ut veniant gressibus fidei et adorent ante pedes tuos. Id est, ut venerentur opera tua, et venerantes imitentur, qui modo, quia non credunt, et Ecclesiae opera non solum non venerantur, sed etiam despiciunt. Et scient quia ego dilexi te. Tunc scient quod Christus diligat Ecclesiam suam, quando ipsi cum ea una fuerint effecti Ecclesia. Unde per prophetam ad Jerusalem dicitur: Venient ad te curri filii eorum qui humiliaverunt te, et adorabunt vestigia pedum tuorum omnes qui detrahebant tibi, et vocabunt te in 117.0991C| civitatem Domini, Sion sancti Israel (Isai. LX).
Quoniam servasti verbum patientiae meae, et ego servabo te ab hora tentationis, quae ventura est in orbem universum tentare habitantes in terra. Verbum patientiae est quod ipse Dominus monstravit exemplo, cum positus in cruce pro persecutoribus exoravit. Quod videlicet verbum patientiae in omni pressura et angustiis sibi proponit sponsa Christi, propter quod principaliter quoque hanc ab hora tentationis se servaturum esse promittit. Hora autem tentationis intelligitur omne praesens tempus, in quo, etsi Ecclesia variis tentationibus exercetur, tamen non superatur. De qua tentatione precamur quotidie liberari, dicentes: Ne nos inducas in tentationem (Matth. VI; Luc. XI), id est in lapsum deceptionis, quo tentantur 117.0991D| inhabitantes terram, id est, terrena diligentes, mundi desideriis aestuantes, et vincuntur. Electi autem quorum conversatio in coelis est, ad hoc tentantur, ut probati coronentur, non ut seducti damnentur. Possumus et hanc horam quae non jam venisse aut in praesenti esse, sed futura esse praedicitur, referre melius ad tempora Antichristi. Tunc enim veniet illa tentatio, quae non partes, sed totum simul mundum examinabit, et hinc tormenta saevient, illinc miracula suadebunt. Unde merito de illo tempore a Domino dicitur: Erit tunc tribulatio qualis non fuit, sed nec fiet (Matth. XXI). A qua tentatione liberabuntur electi, id est non decipientur, propterea utique quia electi sunt.
Venio cito, ne electi, cum viderint se tribulatione 117.0992A| tentationis atteri, succumbant, cito se Dominus ad remunerandum venire promittit. Cito enim fit omne quod transit, et ideo omne praesens tempus inde ad finem citius tendit, unde quasi crescere videtur, indeque defectum patitur, unde augmentum percipere videtur. Tene quod habes. Id est, coelestis vitae conversationem et fidem, per quam regni percipias decorem. Ut nemo accipiat coronam tuam. In hac sententia ostenditur, quantum remuneratio quae superbientibus aliquibus justo Dei judicio aufertur, aliis misericorditer tribuitur. Cum enim certus sit Deo numerus electorum suorum, dum alii remunerationem sibi promissam, ob sui perdunt negligentiam, ne illorum locus vacuus remaneat, alii in locum eorum subrogantur, sicut, verbi gratia, gentes Judaeis in infidelitate permanentibus 117.0992B| in locum illorum substitutae sunt. Ideo videndum est unicuique qui stat, ne, vel superbiendo vel alio quolibet modo, cadat, ne videlicet alius coronam ejus accipiat. Qui autem aliquo lapsu cecidit, surgat, ut ad repromissam coronam perveniat.
Qui vicerit, faciam illum columnam in templo Dei mei, et foras non egredietur amplius. Templum Dei electorum esse Ecclesiam nullus ambigit. Juxta illud apostoli: Templum Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. III). Et beatus Petrus apostolus loquitur fidelibus: Et vos tanquam lapides vivi superaedificamini domos spiritales (I Petr. II). Columnae autem hujus templi non solum sunt quique perfectiores, juxta quod Paulus dicit: Petrus et Jacobus et Joannes qui videbantur columnae esse (Galat. II), etc., verum etiam 117.0992C| auditores illorum, de antiquo hoste triumphantes, atque operationis firmitate pollentes. Unde et ipsa Ecclesia generaliter ab Apostolo columna et firmamentum veritatis appellatur. Dicit ergo Dominus: Qui vicerit, subaudis tentamenta diabolica, et concupiscentias mundanas, et delectationes carnis, faciam illum columnam in templo Dei mei, id est faciam eum fortem in opere bono, ut nullam timeat jacturam, sed insuper robore fortitudinis suae, id est exemplo et doctrina Ecclesiam sustineat. Quod autem dicitur: Et foras non egredietur amplius, aperte cognoscitur, quia jamdudum in praecedentibus humani generis membris exierat, in illo scilicet juniori fratre qui, relicta domo paterna, abiit in regionem longinquam, ibique substantiam suam vivendo luxuriose 117.0992D| cum meretricibus dissipavit. Ab unitate siquidem fidei atque operationis Ecclesia recesserat in aedificationem turris; sed occisione illius vituli saginati revocata, foras ultra non exiet, id est a gratia Christi non separabitur. Possumus et hoc de utroque modo intelligere populo. Primus enim homo ad imaginem Dei conditus, in paradisi deliciis est positus, quasi quaedam columna felicitatis, sed audiens diaboli vocem a paradisi felicitate ad aerumnam saeculi, et a quiete ad laborem exiit Quo scilicet ruente, nos quoque pariter ruimus, quo exeunte, nos quoque simul exivimus. Unde est Homo quidam descendebat ab Hierusalem in Jericho (Luc. X). Cujus miseriam intuens auctor humani generis, ad hoc unde exierat 117.0993A| effusione sui sanguinis, hominem cum sua progenie reduxit. Quae videlicet introductio non solum in his intelligenda est, qui jam exuti corporibus in specie laetantur in coelis, verum etiam de his qui adhuc commorantes in carne per fidem ambulant, spe gaudentes in terris. Ab hoc gaudio spei non egredientur amplius, quia in superna sanctorum gloria solidantur, qui in primo Adam amisisse ac foras exisse probantur. Unde Dominus in Evangelio dicit: Et eum qui venit ad me non ejiciam foras (Joan. VI). Et Psalmista: Ipse Deus meus et salutaris meus, non movebor amplius (Psal. LXI). Dicatur ergo: Qui vicerit, faciam illum columnam in templo Dei mei; acsi diceretur: Electorum numerum quem victorem esse praenosco, mandatorum meorum praeceptis astringens in coelestis 117.0993B| patriae aedificio, quod utique ex ipsis constat electis inflexibili amore solidabo. Et foras non egredietur, subaudis, nullis inimici suasionibus vel terroribus ab illa coelestis patriae communi felicitate avelletur. Quod autem Filius Dei Deum se habere dicit, sicut in praecedentibus jam diximus, secundum humanitatis formam accipiendum est, in qua etiam non solum Patre, sed etiam seipso minor esse probatur. Et scribam super illum nomen Dei mei, et nomen civitatis novae Jerusalem, quae descendit de coelo a Deo meo. Calamus quo nomen istud inscribitur, gratia Spiritus sancti intelligitur, per quam Filii Dei efficimur. Hoc est enim quod dicit, scribam super illum nomen Dei mei, id est, faciam illum esse filium Dei mei; ut, sicut ego sum filius per naturam, ita et ille sit 117.0993C| per gratiam. Quod autem hoc per Spiritum sanctum fiat, Paulus manifestat dicens: Misit Deus spiritum Filii sui in corda vestra clamantem, Abba Pater. 117.0994A| (Galat. IV) Et ipse spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei. Quod autem dicit: Et nomen civitatis novae Jerusalem, subaudis scribam super eum qui vicerit, ita est intelligendum, quia in numero sanctorum per donum Spiritus sancti consortium Dei merebitur. Jerusalem autem, quae visio pacis interpretatur, de coelo a Deo descendere perhibetur, in capite scilicet suo, cui unita est per fidem, secundum quod alibi dicitur: Nemo ascendit in coelum, nisi qui de coelo descendit (Joan. III), etc. Vel certe in eo de coelo descendit, quia quidquid habet in fide, in operibus bonis, coelitus a Deo percepit; juxta illud apostoli Jacobi: Omne datum optimum (Jac. I), etc. Bene autem nova vocatur, quia videlicet per lavacrum regenerationis simul et spiritum dilectionis vetustate terreni hominis exspoliatur, et 117.0994B| coelesti novitate vestitur. Hinc Paulus dicit: Exuentes veterem hominem cum actibus suis, induite novum, qui renovatur in agnitionem Dei (Colos. III). Et alibi: Vetera transierunt, ecce facta sunt nova omnia (II Cor. V). Et nomen meum novum, subaudis, super eum qui vicerit scribam, ut scilicet a me qui Christus vocor, ex tempore vocetur ipse Christianus, id est gratia Spiritus sancti unctus. Quod nomen novum non secundum divinitatem, quam aequalis Patri semper et Spiritui sancto mansit, sed secundum formam servi accepit, quam in tempore gratia unxit Spiritus sancti, et a suo nomine nobis hoc privilegium dedit, ut ab ipso Christiani appellemur, de quo nomine Isaias propheta dicit: Et servos suos vocabit nomine alio (Isa. LXV), id est Christiano. Hinc certe dignitas nobis, hinc 117.0994C| celsitudo provenit, hinc reges, hinc sacerdotes, hinc Christiani vocamur. Ubi autem potius nomen salutis sonat, ibi tandem hic liber debitum finem accipiat.
LIBER SECUNDUS. 117.0993| SEQUITUR CAPUT III. 117.0993C| Et angelo Laodiciae Ecclesiae scribe. Laodicia interpretatur tribus amabilis Domino, sive fuerunt in vomitu. Quae utique interpretationes ambae Ecclesiae Laodicensium aptantur, in qua erant quidam spiritu ferventes, et Dei amore dediti, atque alii tepidi, 117.0993D| ideoque ut noxii cibi evomendi. Haec autem verba quae Ecclesiae Laodicensium dicuntur generali Ecclesiae conveniunt, in qua simul sunt misti boni cum malis, quorum quidam a Deo diliguntur, quidam vero ab ore Dei repelluntur. Sed primum considerandum est quod dicitur Joanni: scribe, id est litteris manda ad utilitatem fidelium futurorum. Sive quod illi dicitur, omni ordini praedicatorum congruit, cui dicitur scribe, id est manda mente tua, vel in mentibus auditorum tuorum qui audiunt reconde. Libri enim et sanctos significant, et ipsum Dominum. Unde est: Libri aperti sunt, et alius liber apertus est, qui est vitae (Apoc. XX). Ideo dicitur scribe, in cordibus scilicet auditorum bonorum, quia ipsi sunt libri, diligenter exara, quae intelligis. Haec dicit, amen, testis 117.0994C| et fidelis verus. Amen Graecus sermo est, Latine interpretatur verum, sive fideliter, quod verbum nemo interpretum in aliam linguam transtulit, sed eisdem litteris apud omnes gentes habetur, veritas autem ipse est Christus qui in Evangelio dicit: Ego sum veritas (Joan. XIV). Unde et ipse maxime in Evangelio 117.0994D| hoc juramento suum sermonem firmat, acsi dicat, quia veritas sum incommutabilis, per hujus orationis particulam demonstro. Ipse enim singulariter amen, id est, sempiterna veritas, atque ideo ut incommutabilis ista veritas et aeterna ostendatur, etiam ipsum verbum a nullo commutatum est interprete. De quo etiam subditur, testis fidelis. Sed nunquid non fuerunt alii testes fideles, id est veri? Nam Jacob perhibuit testimonium Christo, dicens: Non deficiet princeps de Juda (Gen. XLIX), etc. Moyses quoque ait: Prophetam vobis suscitabit Deus vester de fratribus vestris (Deut. X). Sic Isaias, Jeremias et caeteri, qui omnes utique testes fideles fuerunt, vel veri, quia verum testimonium de Christo protulerunt. Quare hoc Dominus specialiter de se dicit 117.0995A| cum sint etiam multi testes veri atque fideles, quia videlicet ipse singulariter est testis verus, qui non mutatur aliquando. Sicut enim specialiter sanctus dicitur, cum et alii sancti multi sunt, qui videlicet comparatione illius, qui est sine peccato, homines injusti sunt. Licet enim isti sint sancti, tamen quia homines sunt puri, peccato carere non possunt, et aliquando mentiuntur. Christus autem essentialiter est sanctus, et verus, quia peccatum non fecit, id est mendacium nunquam ullum ab ore suo processit. Testis autem est Christus, qui sibi et Patri testimonium perhibuit, dicens: Ego et Pater unum sumus (Joan. X). Similiter et ipse Pater ait: Hic est Filius meus dilectus (Matth. III). Necnon etiam et Spiritus sanctus, de quo idem Dominus apostolis dicit: Cum autem 117.0995B| venerit Paracletus quem ego mittam vobis a Patre, ille testimonium perhibebit de me (Joan. XV). Qui est principium creaturae Dei, id est de quo omnis creatura sumpsit initium. Omnia enim quae sunt in coelo et in terra, in mari et in omnibus abyssis, per verbum Dei facta sunt. Cum ergo omnia per illum facta sunt, utique pater quia ipse est ante omnia. Neque enim Pater Filium praecessit tempore vel origine, sicut nec radius solis vel ignis suum praecedit calorem vel splendorem. Semper enim fuit Pater, semper cum eo Filius, qui utique a Patre non est creatus, sed genitus. Principium itaque omnis creaturae dicitur, quia ab illo cuncta exsistendi habent initium. Unde et ipse interrogantibus Judaeis quis esset respondit: Principium qui et loquor vobis (Joan. VIII). 117.0995C| Unde et Paulus dicit (Colos. I): Qui est imago invisibilis Dei, primogenitus omnis creaturae. Quem etiam ne putemus creatum, statim subjunxit: In quo condita sunt universa. Primogenitus ergo est omnis creaturae, a quo et per quem omnis creatura exorta est. Ariani dicunt, quod Filius Dei creatura est in Divinitate, negantes eum ante Mariam fuisse, sed mentiuntur. Filius enim Dei ipse est sapientia, dicente Paulo, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. Et Apostolus ad Deum Patrem: Omnia in sapientia fecisti (I Cor. I). Cum ergo ipse sit sapientia Patris, et isti affirmant eum creatum in tempore, atque ideo dicunt quia erat tempus quando non erat. Propter hoc videlicet quod per Salomonem ipsa Dei sapientia dicit: Dominus possedit me, vel creavit, secundum 117.0995D| quod alia translatio habet, in initio viarum (Prov. VIII). Si hoc verum est, utique quod nefas est cogitare, Deus Pater stultus erat, antequam sapientiam suam generaret. Certe ipsi negare non possunt quod ipse sit Dei sapientia, sicut Apostolus ait (I Cor. I). Ideoque illis stultissimis hominibus et ratione carentibus dicendum est: Si Deus stultus erat, unde ergo tam sapienter omnia condidit? Et nos quemadmodum creavit, si ille antequam crearetur sine sapientia fuit, utpote insipiens et nesciens quid faceret? Non ergo ipsa sapientia creata est a Patre, sed antequam cuncta fierent, erat cum Patre, neque ex alia substantia Deus Pater genuit Filium, sed ex seipso, veluti consilium generatur in mente. Nam quod dicit 117.0996A| Salomon ex persona Christi: Dominus possedit me in initio viarum suarum, id est, in principio actionum suarum; antequam quidquam faceret, taliter est intelligendum, quod Deus pater omnem creaturam tam humanam quam angelicam sua possideret sapientia, per quam et omnia condidit, sive in coelo sive in terra. Si autem, sicut in quibusdam codicibus et in alia translatione habetur legeremus, Dominus creavit me, ita est intelligendum, quia antequam quidquam faceret, suam praedestinavit sapientiam incarnandam, ut sua passione et morte genus humanum redimeret, et ad patriam revocaret. Tunc in principio utique suarum actionum in divinitate, suam sapientiam possedit vel creavit sibi aequalem, cum carnem postmodum suscipere voluit. 117.0996B| Solet enim plerumque sacra Scriptura ea quae futura sunt, quasi jam facta narrare. Nam et de nobis dicit Apostolus (Ephes. I), quod elegerit nos in ipso ante mundi constitutionem. Si ergo omnipotens Deus, secundum Apostoli sententiam, omnes electos ante mundi constitutionem elegit, quid mirum, si ipsum caput electorum in sua praedestinatione antequam quidquam faceret, ordinavit ut esset caput electorum? De ipso enim dicit Apostolus: Ut ipse sit in omnibus primatum tenens (Colos. I).
Scio opera tua, quia neque frigidus es, neque calidus; utinam frigidus esses aut calidus! Sed quia tepidus es, incipiam te evomere ex ore meo. Manifestum est, quia ea quae sunt frigida, vel calida, comedere et bibere possumus, tepida vero corpus nostrum 117.0996C| propter vomitum ferre non potest. Tali itaque modo accipiendum est, quod hic Dominus dicit: utinam frigidus esses, aut calidus; sed quia tepidus es, incipiam te evomere ex ore meo. Frigidi itaque sunt Judaei vel pagani, ab eo scilicet glaciali rigore constricti, de quo dicitur: Ascendam super altitudinem nubium, ponam sedem meam ad aquilonem, et ero similis Altissimo (Isa. XIV). Aquilo enim ventus frigidus diabolus est, cui in Canticis canticorum dicitur: Surge, aquilo, et veni, auster (Cant. IV). Surge, aquilo, id est, recede, diabole. Veni, auster, veniat spiritus sanctus, qui suo adventu calefaciat et illuminet corda hominum, ut pariant opera virtutum. Calidi sunt qui in fervore spiritus in Dei et proximi dilectione consistunt. Tepidi, qui nec ex toto infideles 117.0996D| sunt, nec avide ad Christum tendunt. Sunt autem et quidam, qui prius quidem fuerunt frigidi, et multis criminibus obnoxii, sed plerumque sanctus Spiritus talium corda tangit. Quo inflammati, ferventes efficiuntur: qui quanto se peccatores fuisse recordantur, eo amplius liberatorem suum diligere appetunt, cum recedente iniquitate, ignescit charitas eorum. De talibus in Evangelio Dominus dicit: Gaudium est in coelo super uno peccatore poenitentiam agente (Luc. XV). Sunt autem et quidam intra sanctam Ecclesiam constituti, qui vitam quidem ab omni crimine custodiunt, sed tamen in agendo quaelibet bona non assurgunt. Et hi tales nec frigidi, nec calidi sunt quia non sufficit mala cavere, nisi studeat 117.0997A| quis et bona facere. Juxta illud Psalmistae: Declina a malo et fac bonum (Psal. XXXVI) Tales quippe de suis operibus fisi, solent dicere: Ecce aliena non rapio, illicita nulla committo, non adulterium, non homicidium, non denique his similia mala facio, sufficit mihi mala non agere, ideoque et propriis fiducialiter utor. Dumque hoc dicit, indigentibus propria non tribuit. Et qui tenet rapinam, nec metuit tenere tenaciam, nec recordatur quia dives ille non ideo damnatus est quod aliena rapuit, sed quia propria non distribuit Sunt quoque et alii qui aliena non rapiunt, propria distribuunt, sed hoc non causa dilectionis Dei et proximi, sed propter inanem jactantiam, ut ab hominibus laudentur, sicut faciebant Scribae et Pharisaei, qui dantes eleemosynas ante se 117.0997B| canebant tuba, et tales etiam nec calidi nec frigidi esse cognoscuntur, quia qui indigentiam pauperum sublevant, cum amore charitatis hoc facere debent. Audientes illud Apostoli: Si distribuero omnes facultates meas in cibos pauperum (I Cor. XIII), et caetera. Sunt quoque et alii, qui opes terrenarum facultatum dimittunt, et ad monasterium venientes, habitum religionis sumunt, deinde torpentes, sibi haec posse ad salutem sufficere credunt, quod sua dimiserunt, quod varia crimina sub habitu religionis constituti, non admittunt, atque idcirco dormiunt, bibunt et secure vivunt Dumque hoc faciunt, tepidi exsistunt, meliusque fuerat illis morari in saeculo, ubi et peccata sua recognoscerent et aliquando per Dei misericordiam compuncti, bonis operibus studerent quam 117.0997C| in monasterio manere, et ita a bonis operibus cessare. Alii quoque sunt, qui ab infantia sua in monasteriis consistunt, bonis operibus abundant in fervore spiritus manent, et circa ultimum tempus vitae suae torpescunt, et tepidi efficiuntur. Et talibus utique omnibus satius esset ut vel perfecti boni essent, vel ex toto mali, quam nec boni nec mali. Atque ideo subjungitur: Quia tepidus es, incipiam te evomere ex ore meo. Nullus invenitur calidus qui prius non fuerit frigidus: quia nemo est bonus, qui non fuerit malus. Omnes enim peccaverunt et egent gratia Dei (Rom. III). Tepidus ex calido solet fieri et frigido, quia et alius ex frigore infidelitatis conversus ad perfectum justitiae fervorem non transit, et 117.0997D| alius ab ipso justitiae calore, quod prius fervebat, animum actusque deflectit. Omnes enim, ut dictum est cognoscimus quia frigidum vel calidum facile in corpus trajicitur, tepidum autem cum magna nausea et vomitu ab ipso etiam ore projicitur Os Dei sunt praedicatores sancti, unde saepe prophetae dicebant: Os enim Domini locutum est hoc, quia sanctitas tanta erat in illis, ut in eorum cordibus Deus habitaret, et per eos loqueretur. Ora ergo Dei sunt evangelistae, et caeteri doctores, per quorum ministerium quotidie Deus in corpus suum, quod est Ecclesia, trajicit, et calidos, id est ferventes dum meliores adhuc efficiuntur per divinam praedicationem, et frigidos, id est infideles, quando quilibet vel Judaei vel pagani ad ejus fidem convertuntur, et numero 117.0998A| sanctorum sociantur. De hoc esu et Petro dicitur: Occide et manduca (Act. X, XI). Tepidos autem non convertunt, quia eorum verba despiciunt, dum in sua securitate torpescunt Quos et exhortari, desistunt, et veluti infructuosam terram deserunt, quia ad meliorem vitam nequaquam posse reformari conspiciunt: facilius est enim quemlibet paganum ad fidem Christi adducere, quam talium quemlibet a suo torpore ad fervorem spiritus revocare.
Quia dicis quod dives sum. Multi sunt qui hoc dicunt, dives sum in fide, quia Dominus dicit: Qui crediderit et baptizatus fuerit salvus erit (Marc. XVI). Et locuplelatus sum. Quia et recte doceo, et malis operibus non servio. Alius dicit: Nullius egeo, quia recte credens non solum mala non perpetrat, sed 117.0998B| etiam bona quaelibet, licet non propter Deum, facit; unde et adhuc subditur: nescis quia tu es miser, dum temetipsum decipis, quia putas te salvari per fidem solummodo cum scriptum sit: Fides si non habeat opera, mortua est in semetipsa (Jacob. II). Et miserabilis. Quia nec illud intelligis quod semetipsum deludis; Pauper quia non habes opera quibus diteris in coelo, neque etiam rectam scientiam; Nudus, quia spoliatus es virtutibus; Caecus, quia non habes lumen scientiae. Verum quia Dominus misericors est, etiam tales ut ad fervorem redeant hortatur, cum subjungit:
Suadeo tibi emere a me aurum ignitum probatumque. Per aurum ignitum, id est igne probatum, debemus intelligere Dominum Jesum Christum, qui 117.0998C| probatus est igne passionis, sputus, flagellatus, derisus, ad ultimum crucifixus et mortuus, tamen haec omnia patienter ferens orabat pro persecutoribus suis dicens: Pater, ne statuas illis hoc peccatum (Act. VII). Dicitur ergo cuilibet: Suadeo tibi emere. Eme aurum, id est, si vis virtutibus abundare, studeto imitari Christum, sive cum a Deo flagellaris, sive cum a proximis illata mala sustines, ut et ipse fias aurum incendio tribulationis decoctum, juxta illud Psalmistae (Psal. LXV): Probasti nos, inquit, Deus, igne nos examinasti sicut examinatur argentum. Et iterum: Transivimus per ignem et aquam. Ut locuples fias, id est, ut multis virtutibus abundes. Et vestimentis albis induaris, et non appareat confusio nuditatis 117.0998D| tuae. Vestimenta in hoc loco intelliguntur innocentia baptismatis et ornamenta virtutum, fidei scilicet et charitatis, caeterorumque bonorum operum, quibus operitur confusio nuditatis, id est tepor pristinae conversationis. Possumus quoque per aurum igne probatum intelligere charitatem, quam qui habuerit, locupletabitur, quia omnibus virtutibus abundabit. Ipsa est enim radix omnium bonorum quae igne probatur, quia per amorem spiritus veraciter accenditur, quam qui habuerit, vestimentis albis induetur, quia peccatorum nigredine purgatus, per eamdem charitatem quae operit multitudinem peccatorum, multis virtutibus decorabitur. Alba dicitur charitas, quia peccatorum maculam aut aliquam duplicitatem habere non novit. Et collyrio inunge 117.0999A| oculos tuos, ut videas. Per collyrium, quod ex terra nascitur et pulverem terrae ab oculis aufert, debemus intelligere Dominum Jesum Christum, qui natus est de terra, hoc est de Maria virgine, juxta illud: Deus noster operatus est salutem in medio terrae (Psal. LXVII). Collyrio inunge oculos tuos, id est imitare paupertatem Filii Dei, qui, cum dives esset, pauper pro nobis factus est, in tantum ut non haberet sicut vulpes ubi caput reclinaret. Unde in hospitio natus est, vilissimis pannis obvolutus et in praesepio positus, quia non erat ei locus in diversorio. Collyrio unge oculos tuos ut videas, id est quia oculos tuae mentis terrenae clauserant, et excaecaverant delectationes, Redemptoris tui egestatem considera, et sic evigila ad sanctorum futura praemia. Hinc ipse in Evangelio dicit: Qui sequitur me, non ambulat in tenebris, 117.0999B| sed habebit lumen vitae (Joan. VIII). Vel certe per collyrium quo illuminantur oculi, possumus intelligere divina eloquia, quibus mentis oculi illuminantur, juxta illud: Praeceptum Domini lucidum illuminans oculos (Psal. XVIII). Collyrio unge oculos tuos, id est adhibe praecepta divina mentis oculis, ut virtutum lucem, quarum pateris nuditatem videas, et videns per bona opera operire festines, ut postmodum Deum videas. Beati enim mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V). Cum enim quilibet superna aspiratione per singulas Scripturarum paginas, quod Dominus jusserit legendo, audiendo, ad mentem revocat, videt nimirum quantum ex virtutibus minus habet, vel certe si ex toto nihil habet: sicque quasi ex unctione collyrii reparatur ad videndum clarius, 117.0999C| dum per Dei verbum illuminatur intrinsecus. Qui vero ad usus necessarios reservatur, jugo et loris domatur, stimulis pungitur, verberibus caeditur, et aegro cujus vita desperatur, quidquid animo concupierit, etiam saluti ejus contrarium a medico non negatur, imo conceditur. Cujus vero recuperanda salus aestimatur, quaeque sunt animo ejus desiderabilia salutique contraria omnino negantur.
Ego quos amo arguo et castigo. Multis modis Deus omnipotens, misericors et miserator arguit et castigat quos amat, ideoque libenter ejus toleranda sunt verba et verbera. Aliquando hoc agit per flagella, aliquando per occultam et divinam inspirationem, seu quibuscunque et variis tribulationum et angustiarum 117.0999D| effectibus, hinc per Salomonem dicitur: Quem enim diligit Dominus corripit (Prov. III), flagellat autem omnem filium quem recipit, facitque Dominus hoc, si humana comparanda sunt divinis, more piissimi patris duos filios habentis, quorum unum quem vult sibi substituere haeredem, diversis modis flagellat, aut cibo aut potu excommunicat, aliquando eiam vinctis pedibus tota nocte immobilem stare facit, incessantibus contumeliis afficit, et aliquando veluti extraneum alieno obsequio subdit. Alterum vero quem sibi haeredem non destinat futurum, suae voluntatis esse permittit, comedendi et bibendi licentiam tribuit, ad ambulandum quocunque voluerit liberos gressus concedit. Ita et omnipotens Deus 117.1000A| facit, justos per innumera tormenta et varias tribulationes affligit, ut postmodum in coelo requiescant, et haereditatem aeternae beatitudinis consequantur. Econtra, reprobos in suis voluptatibus remanere permittit, juxta illud: Dimisit eos secundum desideria cordis eorum (Rom. I). Reprobos itaque qui nunc mundi desideriis et voluptatibus dediti sunt, aeterna exspectant supplicia: justi vero qui nunc flagellis temporalibus atteruntur, ab aeterno sunt verbere liberandi, quia et vitulus qui occisioni praeparatur, liberius pascuis saginari permittitur: licet autem hoc Dominus multis modis agat, cum quinque sunt modi specialiter, quibus a Domino flagellantur homines. Aliquando ad augmentanda merita, sicut Job et Tobias; aliquando ad custodiam virtutum, ut Paulus; aliquando 117.1000B| ut peccata praeterita corrigantur, sicut paralyticus, cui dictum est: Ecce sanus factus es, vide ne pecces, ne deterius tibi aliquid contingat (Joan. V); aliquando non ut emendentur, sed ut duplici pereant perditione, ut Antiochus et Herodes, de quibus dicitur: Duplici contritione contere eos, Domine (Jer. XVII); aliquando ut Dei gloria per hoc ostendatur manifesta, sicut Lazarus et caecus natus. Sed electi quocunque modo flagellantur, meliores efficiuntur ex flagello, unde et exhortatio subinfertur, cum dicitur: Aemulare ergo et poenitentiam age. Aemulus studiosus, et aemulus invidus, et aemulus imitator dicitur, hic autem pro imitatione ponitur. Erant enim in eadem Laodicensium Ecclesia quos Christus flagellaverat: ideoque ut eos caeteri imitarentur hortatur, acsi eis 117.1000C| diceretur: Dum quoslibet ex vobis flagellari conspicitis, eorum imitamini patientiam, sustinentes patienter flagella in praesenti, ut postea consortium mereamini. Et age poenitentiam propter hoc quod dixisti: dives sum et nullius egeo, etc.
Ecce sto ad ostium et pulso. Cum Deus omnipotens ubique per praesentiam suae divinitatis et coelum et terram impleat, quid hoc loco per ostium intelligere debemus, nisi intelligentiam cordis? Stat ergo Dominus ad ostium et pulsat, quando cor hominis, sive per internam inspirationem, sive per praedicatorum doctrinam illuminat. Pulsantem autem illum audit, quisquis illius monita opere custodit. Si quis ergo, inquit, audierit vocem meam, vel ipse divina eloquia legendo, vel ab aliis exponendo, et aperuerit mihi 117.1000D| januam cordis sui, ut ea quae intelligit opere perficiat, intrabo ad illum, id est illuminabo secreta illius, et coenabo cum illo, et ipse mecum. De hoc in Evangelio loquitur, dicens: Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus (Joan. XIV). Si autem quaerimus quid sit cibus Christi, quo eum reficimus, ipse utique manifestat qui dicit: Cibus meus est, ut faciam voluntatem Patris mei (Joan. IV). Unde legimus in Evangelio: quia appropinquans passioni, dixit discipulis suis: Venit enim princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam (Joan. XIV), et quasi diceret aliquis: Cur ergo morieris, statim subjungit: Sed ut cognoscat mundus quia diligo Patrem, 117.1001A| et sicut mandatum dedit mihi Pater, sic faciam, surgite, eamus (Joan. XIV). Voluntatem itaque Patris implevit, quando pro nobis ad mortis passionem pervenit. Coena dicitur communis refectio, quia κοίνον Graece dicitur commune. Item coenat itaque cum membris caput, et membra cum capite, quia et Christus mortuus est pro electis, et electi moriuntur cum illo, ut et ipsi perficiant voluntatem Patris. Pascit nos Christus, quia illuminat nos fide sua. Pascimus et nos vicissim Christum, quia laetificamus eum nos fide nostra et opere. Dicatur itaque: Si quis audierit vocem meam, et aperuerit mihi januam, intrabo ad illum, et coenabo cum ipso, et ipse mecum, ac si diceretur: Qui operando et amando sermones meos fuerit exsecutus, et ad percipiendam meae divinitatis dulcedinem 117.1001B| dilatatus, hunc per internam gratiam tangens, irradiabo et coenabo cum illo, et ille mecum, quia in faciendo voluntatem Patris, et ego illius, et ipse meis compassionibus concorporatus uterque delectabitur.
Qui vicerit, faciam illum sedere mecum in throno meo. Quia thronus est sedes judicis. Per thronum judiciaria designatur potestas, in qua venturi sunt sancti ad judicium cum capite suo; dicatur ergo: Qui vicerit tentamenta diabolica et desideria carnis suae, faciam illum sedere in throno meo, id est, faciam illum regnare et in judicio judicare. Sicut et ego vici diabolum, et sedi cum Patre meo in throno ejus. Vicit ipse diabolum, quia sicut legimus in Evangelio, tentavit eum tribus modis, sed superatus 117.1001C| est ab illo. Unde et angeli accedentes ministrabant ei (Matth. IV). Vicit Judaeos, qui eum morti tradiderunt, quando post tres dies devicta morte resurrexit in aeternum victurus. Sedet et in throno Patris, id est, coaequalis illi et coaeternus manet in eadem potentia. Nec moveat quemque quod unus thronus judiciaria potestas intelligitur, cum in Evangelio legimus Domino dicente discipulis: Vos qui secuti estis me (Matth. XIX), etc. In sequentibus quoque libri hujus legimus viginti quatuor thronos, duodenarius enim bis ductus XXIV reddit. In quo numero comprehenduntur omnes patriarchae, et apostoli, omnesque perfecti, qui cum Domino venturi sunt ad judicium. Nam in duodecim patriarchis omnes Patres perfecti in Veteri Testamento comprehenduntur: per duodecim apostolos 117.1001D| omnes in Novo, sicut per duodecim tribus Israel omnes gentes. Dicitur itaque unus thronus singulariter, propter unam potestatem judiciariam. Dicuntur duodecim propter perfectionem electorum qui judicaturi sunt. Dicuntur viginti quatuor, propter eos qui in utroque Testamento perfecti cum Domino ad judicium sunt venturi. Sed cum constet quia non omnes qui vincunt, in judicio cum Domino sessuri sunt, sed tantum perfectiores, merito quaeritur quare hic Dominus promittat, qui vicerit, faciam illum sedere in throno meo: et ut apertius hoc fiat, ponamus duos homines sub exemplo, quorum unus passus est pro Christo, alter autem tantum diabolum et incentiva carnis, mundanamque vicit conversationem, 117.1002A| et sic ad aeternam pervenit beatitudinem, nunquid ergo aequales erunt in futuro, qui non aequaliter vicerunt in praesenti? Non utique quia stella a stella differt in claritate, sic et resurrectio mortuorum (I Cor. XV). Verumtamen sciendum est, quia quod illi tales et caeteri non habebunt in se, habebunt in praelatis suis. Qui ergo per se non judicabunt, judicabunt utique per suos praepositos. Tanta enim erit in illis charitas, ut quod quisque viderit in altero, suum deputet. Ideoque quod non habebit in se, habebit in altero, sicque omnes electi potestatem habebunt in praelatis, sicut etiam habet potestatem totum corpus hominis loqui per os, videre per oculos, audire per aures, odorari per nares, operari per manus, cum singula membra habeant officia 117.1002B| sua, quia quod unumquodque membrum non habet in se, habet in altero. Sed ut ad hanc dignitatem perveniat Ecclesia, in hac interim peregrinatione humiliata gemit, nec quaerit celsitudinis culmen, ubi tota vita sanctorum humiliationis obtinet nomen.
Qui habet aurem, id est intelligentiam cordis, audiat, id est intelligat quid Spiritus dicat Ecclesiis. Hic aperte monstratur, quia quod unicuique Ecclesiae dictum est, omnibus Ecclesiis generaliter convenit. Notandum autem quod non dicit angelus, audiat quid Filius dicat ecclesiis, cum specialiter in persona illius apparuit, sed quid spiritus dicat. In quo nomine trinitas tota intelligitur, quia quorum una est substantia, una operatio, una et locutio est. Quod 117.1002C| enim nomine spiritus tota significetur trinitas, Dominus in Evangelio manifestat, dicens: Spiritus est Deus, et eos qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare (Joan. IV). Aliquando autem Filius Dei loquitur de sua divinitate specialiter. Unde est: Oportet Filium hominis pati, crucifigi, mori et sepelir (Matth. XXVI), quod solummodo ad eum pertinet, quamvis et haec sine Spiritu dici non possint. Hic autem ex persona deitatis loquitur. Ideoque verba Filii verba sunt Patris et Spiritus sancti.
- CAPUT IV.
Post haec vidi. Mos est prophetarum antiquorum visionis suae tempora describere per reges, et numerum annorum, et mensium, et etiam dierum. 117.1002D| Unde Ezechiel dicit: In anno quinto, transmigrationis Joachim, in mense quinto decima die mensis factum ad se verbum Domini. Similiter Daniel, anno tertio regni Nabuchodonosor, etc. Iste autem novus propheta tempus suae prophetiae nequaquam describit per tempora, id est per annos aut menses, sed tantum mentionem facit unius diei, cum dicit: Fui in spiritu in die Dominica, unde datur intelligi, quia omnem hanc prophetiam una die vidit. Ideoque quod dicitur, post haec vidi, non ad vicissitudinem temporum referendum est, sed ad ordinem visionum. Postea scilicet quam superius viderat, vidit et ista quae sequuntur. Vidit autem hoc non corporeo intuitu, sed mente, sicut post videbimus. Et ecce 117.1003A| ostium apertum in coelo. Coelum in hoc loco Ecclesiam significat. Dicit enim Dominus per prophetam: Coelum mihi sedes est (Isa. I). Salomon quoque dicit: Anima justi sedes est sapientiae (Sap. VII). Si ergo anima justi sedes est sapientiae, quae Christus est, juxta quod Paulus dicit (I Cor. I), Christum Dei virtutem et Dei sapientiam, et coelum sedes est Dei, utique Ecclesia est coelum in quo ipse sedet. In hoc coelo, id est in Ecclesia est ostium hoc apertum, id est Christus, qui dicit: Ego sum ostium: per me si quis introierit, salvabitur, etc., usque pascua inveniet (Joan. X). Nemo enim venit ad Patrem, nisi per ipsum, per quem ingreditur ad fidem: Egreditur a fide ad speciem, et inveniuntur pascua aeternae refectionis. Hoc ostium prius erat clausum, quia ante adventum 117.1003B| ipsius, ejus mysteria latebant omnibus, nisi tantummodo prophetis, qui per Spiritum sanctum illuminati, videbant ejus incarnationem, passionem, mortem et resurrectionem, quia eadem mysteria jam erant revelata per totum orbem, per praedicationem caeterorum apostolorum. Vidit autem Joannes hoc ostium dupliciter, vel oculis scilicet corporeis vidit haec omnia, utpote qui illi adhaerens, miracula illius vidit quando mortuos suscitavit, illuminavit caecos, et his similia praesente illo complevit. Ad novissimum quando mortuus est, et matrem ejus virginem in suam curam suscepit, vel oculis mentis, sicut in hac prophetia aperte ostenditur. Et vox prima quam audivi tanquam tubae loquentis mecum dicens: Vox prima quam audivit Joannes, Vetus Testamentum 117.1003C| intelligitur, ubi mysteria Christi Ecclesiaeque sunt praedicta. Omnia enim quae in hac prophetia vel jam impleta, vel in proximo complenda cognovit, ante in lege et prophetis caeterisque Scripturis Veteris Testamenti sunt praenuntiata. Quae vox bene tanquam vox tubae fuisse dicitur, quia per ora praedicatorum sonuit, quibus dicitur: Clama, ne cesses, quasi tuba exalta vocem tuam (Isa. LVIII). Tubis quoque Judaei utebantur in praelio, et nos sacra Scriptura admonet in bello, dum pugnamus contra diaboli tentamenta et contra incentiva carnis nostrae. Sed videamus quid ipsa vox dixerit. Ascende huc, id est, ad ostium. Omnis enim Scriptura Veteris Testamenti ad mysteria Christi contuenda nos invitat. Unde est illud Micheae: In novissimis diebus erit mons domus Domini 117.1003D| praeparatus in vertice montium, et fluent ad eum omnes gentes (Mich. IV). Mons iste Christus est, quem vidit Daniel praecisum sine manibus, qui crevit et implevit universam terram (Dan. II). Domus autem Jacob Ecclesia est fidelium. Hoc est itaque Joannem ad ostium apertum ascendere, quod Ecclesia ad montem, id est, ad Christum confluere. Dicatur itaque Joanni, et in illo omnium choro doctorum: Ascende huc, non gressibus corporis, sed gressibus mentis et fidei, et vide in Christo jam omnia completa, quae prius sunt per prophetas praenuntiata. Et ostendam tibi quae oportet fieri cito. Id est, in praesenti tempore, quod aeternitati comparatum, brevissimum horae momentum est. Sciendum vero, quia in eo 117.1004A| quod dicitur: Ostendam tibi quae oportet fieri cito, non quod jam non essent denegatur, sed quoniam deinceps mansura essent declaratur. Dignitas enim Ecclesiae jam exaltata erat, quando Joannes ista cernebat, quae usque in finem saeculi, quo cum Domino ad judicandum ventura est, hac sententia perduranda monstratur.
Post haec statim fui in spiritu. Non est ita intelligendum, quod spiritus ejus a corpore fuerit ablatus, et sic viderit istam visionem, sed sicut jam superius dictum est, mente totum hoc vidit. Vis enim Spiritus sancti sublevavit mentem illius, ad contemplanda mysteria coelestia, nihilque per corpus vel vidit vel audivit, sed a Spiritu sancto in extasi raptus, id est ductus est ut ea videret et audiret, 117.1004B| spiritualiter audiens retineret, possetque ea scribere et ad posteros mittere. Si vero ad electos referre volumus, spiritualis in hoc eorum conversatio declaratur, quibus per Paulum dicitur: Non estis in carne, sed in spiritu. Et alibi: Spiritu ambulate, et desideria carnis non perficietis (Galat. V). Et ecce sedes posita erat in coelo. Si sedes est Ecclesia, sicut supra dictum est, anima justi sedes sapientiae, et coelum etiam ipsa Ecclesia, videndum est quemadmodum sedes sit in coelo, quod ita simpliciter dicere possumus, quia Ecclesia quae est sedes Dei, licet in hac adhuc carne versetur, tamen jam mente coelum inhabitat. Juxta illud Apostoli: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Et aliter praesens Ecclesia quae adhuc corpore peregrinatur a Christo, 117.1004C| in coelo est mente, quae jam regnat cum illo. Sed melius est ut subtilius haec verba perscrutemur, quod exemplo Veteris Testamenti melius videbimus, in quo legimus octo animas in arca diluvii tempore salvatas. Quo in loco octo animae multitudinem significant fidelium, arca quoque universalem Ecclesiam. Sicut itaque ibi, quod est arca, hoc sunt octo animae, et quod octo animae, hoc est arca, id est, generalis Ecclesia, ita et hic, quod est sedes, hoc est coelum, et quod coelum, hoc est sedes. Sic itaque dicitur, sedes posita erat in coelo, quasi dicatur Ecclesia in Ecclesia. Et supra sedem sedens. Consuetudo est istius prophetiae, ut aliquando per sedentem Deum Patrem intelligat, aliquando Deum Filium, Patrem quippe ibi sessorem intelligi vult, 117.1004D| ubi dicit: vidi in dextera sedentis librum apertum, dexteram scilicet sedentis in throno Filium appellans, per quem facta sunt omnia, ipsum vero sedentem Deum Patrem intelligens. Hic autem per sedentem debemus intelligere Dominum Jesum Christum, sicut sequentia verba aperte docebunt. Superius legimus quod viderit ambulantem similem Filio hominis in medio septem candelabrorum aureorum, hic autem dicitur quod viderit eum sedentem. Ambulat itaque Dominus in medio electorum suorum, quando dona gratiae suae illis diffundit, sedet vero quando singulorum merita dijudicat. De quo subditur:
Et qui sedebat similis erat aspectui lapidis jaspidis et sardinis. Id est, vultus et facies ejus similis erat 117.1005A| aspectui lapidis jaspidis et sardinis. Per lapidem jaspidem, qui utique viridem colorem habet, debemus intelligere claritatem divinitatis Dei Filii, in cujus contemplatione constat satietas et summa refectio omnium sanctorum. Unde est illud: Per me si quis introierit, salvabitur, et pascua inveniet (Joan. X). Haec enim erit remuneratio electorum, scilicet Dei vultus, in cujus visione satiabuntur omnibus modis. Unde est: Oves meae vocem meam audient, et ego vitam aeternam do eis (Ibid.). Sardinis autem lapis terrae rubrae similitudinem habet, et idcirco per eum humanitas Filii Dei signatur, quae rubore sanguinis perfusa est tempore passionis, unde et angeli interrogantes aiunt: Quare rubrum est indumentum tuum, et vestimenta tua sicut calcantium in torculari? (Isa. 117.1005B| LXIII.) Qui itaque habet virorem in divinitatis claritate, habet etiam ruborem in humanitate, per quam et Adam, qui rubra testa interpretatur, ad coelestia revocavit. Aliud est enim quod viret, et aliud quod rubet. Sed hoc tantum non duo, sed unus, quia unus homo et Deus ex duabus constat naturis. Perfectus enim Deus, perfectus est et homo, et ideo quod in eo viret, potentiae est, quod rubet misericordiae. Et qui ex eo quod viret, nos creavit: ex eo quod rubet, nos redemit. Possumus et per hos lapides Ecclesiam intelligere, quae virorem jaspidis habet in contemplatione Dei manens, atque ideo jam hujus mundi prospera pro nihilo deputat, dum pascuis aeternae viriditatis inhaeret. Cui in Canticis canticorum dicitur: Quae habitas in hortis, amici auscultant te, fac 117.1005C| me audire vocem tuam (Cant. VIII). Habet quoque et sardium, qui lapis, ut diximus, rubrum habet colorem, quoniam electi ne divina extollantur visione, fragilitate humanitatis monentur. Unde et Danieli vel Ezechieli divina mysteria contuentibus angelus dicit, Filii hominis, ac si eis diceret: Et claritatem supernae gratiae aspicitis, tamen memores estote quia homines estis, et de propagine hominis peccatoris descendistis, ideoque ex humana infirmitate rubra terra estis. Et iris erat in circuitu sedis similis visioni smaragdinae. Ἶρις Graece, Latine dicitur arcus. Arcus autem in die pluviae paret, et est signum propitiationis, dicente Domino tempore diluvii ad Noe: Ponam arcum meum in nubibus, et recordabor foederis mei (Gen. IX). Quid itaque per arcum debemus 117.1005D| intelligere, nisi Dominum Jesum Christum? Quod certe si solerter inspicitur, effectus ipsius iris indicare videtur. Nam ingreditur radius solis in nubem imbriferam, et sic formatus est arcus, quod utique valde Christo congruit. Ipse est enim sol per divinitatem, de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae. Radius istius solis, id est claritas lucis aeternae ingressa est nubem, quando in utero virginis accepit carnem. De hac quippe nube per prophetam dicitur: Ecce Dominus ascendit super nubem levem et ingredietur Aegyptum (Isa. XIX). Quae nubes, id est, caro Domini, recte imbrifera dicitur, propter multitudinem scilicet doctrinarum. Est autem arcus signum propitiationis, 117.1006A| quia videlicet in Christo omnis nostra salus et propitiatio consistit. Unde angeli in ejus nativitate pacem annuntiaverunt, dicentes: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II). Et ipse ascendens ad Patrem, dicit discipulis suis: Pacem meam do vobis, pacem meam relinquo vobis (Joan. XIV). Unde irin si additur una littera in Graeco, id est, i, ut irini dicatur, hoc ipsum sonat, quia εἰρήνη pax dicitur. Iris itaque erat in circuitu sedis, quia ipse est corona et protectio sanctorum suorum. Nam et in arcu duo sunt principales colores, viridis scilicet, id est aquosus, et rubeus. In quibus nimirum designatur aperte aqua baptismatis et sanguis redemptionis, vel gratia Spiritus sancti. Per haec enim duo ab omnibus emundamur peccatis. 117.1006B| De quibus duobus mysteriis tota Ecclesia cingitur, et per haec in novitatem gratiae Dei renovatur. Vel per hos duos colores possumus intelligere duo judicia: unum quod factum est per aquam: atque aliud quod faciendum est per ignem. Sive per nubem imbriferam possumus intelligere sanctos, qui pluunt verbis, coruscant miraculis, et claritate superni luminis irradiati et illustrati piissimis supplicationibus pro nobis justitiam conditoris ad pietatem inflectunt, sicut Moyses, qui intercedens pro populo Israel, dicebat: Aut dimitte eis hoc peccatum, aut dele me de libro tuo (Exod. XXXII). Quod autem sequitur: Similis visioni smaragdinae, quia smaragdus lapis est viridis coloris, per hunc lapidem sicut et supra per jaspidem divinitas Filii 117.1006C| Dei exprimitur, per quem tota Ecclesia mundatur et gubernatur.
Et in circuitu sedis sedilia viginti quatuor, et super thronos viginti quatuor seniores sedentes. Dominus in Evangelio duodecim tantum thronos, super quos duodecim testatur sessuros in judicio apostolos dicens: Sedebitis super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX), quare ergo Joannes viginti quatuor commemorat? Nimirum propter geminum Testamentum, Vetus scilicet et Novum. Dicuntur itaque duodecim propter dignitatem apostolicam. Dicuntur et viginti quatuor propter Patres utriusque Testamenti, qui cum Domino venturi sunt ad judicium. Nam et in duodecim tribubus Israel omnes gentes intelliguntur. In duodecim apostolis 117.1006D| omnes perfecti, qui exemplum apostolorum in praesenti vita sunt secuti, sicut in Petro caeteri apostoli et praedicatores acceperunt claves regni coelorum. Est quoque unus thronus, sicut supra legimus, id est una judiciaria potestas: sunt et viginti quatuor, propter numerum prophetarum, et apostolorum caeterorumque fidelium. Ipsi quippe erunt sedes in quorum cordibus Deus sedebit, ipsi et sedebunt, quia et alios judicabunt. Unde et Psalmista: Illic sederunt sedes in judicio (Psal. CXXI). De quibus adhuc subditur: Circumamicti vestimentis albis. Hoc enim non solum ad apostolos pertinet, sed et generaliter ad omnes qui vestimenta baptismatis inviolata a capitalibus criminibus custodiunt. Baptizati enim Christum sunt 117.1007A| induti, juxta illud Apostoli: Quotquot baptizati estis, Christum induistis (Galat. III). Ipsique habent vestimenta alba, si inviolata servant baptismatis sacramenta. Et in capitibus eorum coronae aureae. Vidi subaudis. Quia victores accipiunt coronam quando triumphant de hostibus, non immerito per coronas sanctorum regnum et remuneratio intelligitur eorum, qui de mortis auctore triumphant. Sed sicut in illo sedentes judicant, ita per illum victoriam possident, qui dicit: Confidite, ego vici mundum (Joan. XVI). Potest et sub alio intellectu eadem Ecclesia figurari in viginti quatuor senioribus. Constat enim hic numerus ex senario et quaternario, quia quater seni viginti quatuor sunt. Senarius refertur ad operationem, quia sex diebus Deus omnipotens omnia 117.1007B| opera sua perfecit, et sexto die atque sexta hora hominem redemit. Quaternarius vero ad quatuor libros sancti Evangelii pertinet. Quia ergo sancta Ecclesia sive in Veteri Testamento sive in Novo, Dei operationem recolit, et veneratur, et libros sancti Evangelii custodit, et recte in viginti quatuor senioribus comprehenditur, vel certe propter viginti quatuor libros Veteris Testamenti, quibus utitur secundum canonicam auctoritatem, in quibus Novum Testamentum, et ea quae in eo completa sunt praenuntiata cognoscit. Unde et Evangelista dicit (Marc. XV) de duobus latronibus qui cum Domino sunt crucifixi: ideo hoc factum, ut impleretur Scriptura, quae dicit: Et cum iniquis deputatus est (Isa. LIII).
Et de throno procedunt fulgura, et voces, et tonitrua. 117.1007C| Thronus Dei ipsa est electorum Ecclesia, de qua procedunt fulgura, id est signa miraculorum, de quibus dicitur: Illuxerunt fulgura tua orbi terrae (Psal. LXXVI). Quae bene fulgoribus comparantur, quia terrent et illuminant. Fulgura etiam ex nubibus descendunt, et sancti ipsi sunt nubes, qui pluunt verbis et coruscant miraculis. Emittunt quoque voces et tonitrua, id est verba praedicationis et comminationis dicentes: Omnis arbor quae non facit fructum bonum excidetur et in ignem mittetur (Matth. XIX). Unde est: Vox tonitrui tui in rota (Psal. LXXVI). Et quia de sede dicit: Procedunt fulgura et voces et tonitrua, cum haec non sedi, sed nubibus conveniant, ipsam sedem nubem vult intelligi de qua imbres, fulgura et tonitrua procedunt. Et septem lampades ardentes ante 117.1007D| thronum, quae sunt septem spiritus Dei. Septem autem spiritus dicuntur cum unus sit, propter septiformem gratiam, quae super Dominum requievisse narratur, dicente propheta: Requiescet super eum spiritus Domini, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum spiritus timoris Domini (Isa. XI). Bene autem lampadibus comparatur Spiritus sanctus, quia ad Dei amorem sanctos accendit, et lumine fidei illuminat, ne foveam erroris incurrant. Lampas quippe Graece, flamma dicitur Latine, neque alibi nisi ante thronum lucet, quia videlicet Spiritum sanctum habere non possunt, quicunque extra Ecclesiam sunt, sicut haeretici. Unde et in canonibus dicitur, ut si tales iterum Ecclesiae conjungi per rectam fidem 117.1008A| voluerint, accipiant manus episcoporum impositionem, quatenus sic possint recipere Spiritum sanctum quem perdiderunt.
Et in conspectu sedis tanquam mare vitreum simile crystallo. Mare appellat luterem, legimus enim quod Salomon fecerit mare, id est luterem. Per mare autem debemus intelligere baptismum, testante Apostolo, qui dicit: Quoniam patres nostri omnes sub nube fuerunt, et omnes baptizati sunt in nube et in mari (I Cor. X). Vitro autem comparatur quod perspicuum est metallum, propter puritatem fidei, quae in baptismo demonstratur, cum baptizandi credere se in Deum Patrem et Filium et Spiritum sanctum fateantur. Mare vitreum intus et foris splendet, quia corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit 117.1008B| ad salutem. Notandum autem quod idem mare simile crystallo dicitur. Crystallum enim ex aqua nascitur, et multo frigore durescit ad lapidem; ita et sancti per tribulationem praesentis vitae ad firmitatem perducuntur. Ante thronum igitur sunt septem spiritus Dei, et mare vitreum simile crystallo, quia in Ecclesia tantummodo ardet Spiritus sanctus, et Trinitatis baptisma tribuitur. Ideoque fides electorum manifestatur, vitaque illorum conflatur, et a sordibus vitiorum purgatur. Et in medio sedis, et in circuitu sedis quatuor animalia, ante et retro plena oculis. Nulli dubium, quin haec animalia Dominum Jesum Christum significent, et omnes sanctos, praecipue quatuor Evangelistas, qui in medio sedis et in circuitu esse dicuntur, quia incipientes ab Jerusalem 117.1008C| praedicando pervenerunt usque ad fines terrae. Jerusalem quippe in medio est orbis terrae, sicut per prophetam testatur Dominus: In medio gentium posui eam, et in circuitu ejus terras (Ezech. V). Per oculos autem animalium, divinarum Scripturarum sacramenta significantur. Plena ergo sunt oculis animalia, quia quot sunt scripturarum eloquia, quasi tot sunt sanctorum lumina, quibus illi corda suorum illuminant auditorum. Ante et retro oculos habent, quia tam de his quae facta sunt, quam de iis quae facienda sunt, loquuntur. Haec enim orationis particula aliquando pro praeterito ponitur, ut est illud: Antequam Abraham fieret, ego sum (Joan. VIII). Aliquando vero pro futuro, ut est illud Apostoli: Unum quod retro est obliviscens, in ante me extendo (Philip. III). Ante 117.1008D| itaque et retro animalia plena sunt oculis, quia perfecte Veteris ac Novi Testamenti universa continent sacramenta, quae scilicet principaliter trium temporum causas enarrant, id est praeteriti, praesentis et futuri. Et alia quidem praedicta, alia autem jam impleta, alia vero adhuc implenda pronuntiant: praedicta scilicet mysteria Dominicae incarnationis, impletam jam ejusdem Redemptoris nostri dispositionem, implendam vero justorum atque impiorum separationem. Concordant autem sibi isti oculi, quia quod lucet in Veteri Testamento, hoc fulget in Novo. Vel certe animalia ante et retro oculos habent, quia omnes electi redemptorem suum et judicatum in primo humilitatis suae adventu, et judicaturum in 117.1009A| secundo celsitudinis suae semper attendunt. Cum etiam quilibet electi verbis Evangelistarum edocti, praeterita peccata recolentes deflent, et quae subsequi possunt, sollicite praecavent, ante et retro animalia oculos habent. Multa hinc dici possunt, quae brevitati studentes omittimus.
Et animal primum simile leoni, et secundum animal simile vitulo, et tertium animal habens faciem quasi hominis, et quartum animal simile aquilae volanti. Mirum valde est quare Joannes alio ordine haec animalia ordinat quam Ezechiel, primum ponens leonem, cum ille primum faciem hominis posuerit. Ad quod dicendum est, quia prophetia non servat ordinem historiae: quod si faceret, jam non prophetia, sed historia esset. Quod ex libris prophetarum 117.1009B| facillime cognoscitur, e quibus ut unum ponamus pro omnibus, perspiciendum est quod idem propheta Ezechiel, cum superius dixerit ad se factum verbum Domini anno vigesimo sexto, deinceps loquens contra Pharaonem regem Aegypti undecimo anno eamdem prophetiam ad se factam dicit. Spiritus enim sanctus locutus est prophetis sicut voluit, et quando voluit, ideoque non est ibi requirendus sermonis ordo, sicut in libro Genesis, vel Regum, et in caeteris historiis. Primum ergo Ezechiel faciem hominis, id est Matthaei ponit, servans ordinem historiae. Qui idcirco per hominem intelligitur, quia humanitatem Filii Dei describit in tempore, dicens: Liber generationis Jesu Christi. Deinde Marcus per leonem intelligitur, quia a clamore inchoat, veluti 117.1009C| leo dicens: Vox clamantis in deserto. Tertium ponit vitulum, id est Lucam, qui a sacerdotio coepit, dicens: Fuit in diebus Herodis regis sacerdos quidam; qui etiam maxime circa templum versatur, a quo et Evangelium suum ita terminat: Quia erant semper in templo laudantes et benedicentes Deum. Quarto loco ponit aquilam, quae utique Joannem significat, qui a divinitate coepit, quoniam Christus prius natus est ut homo, deinde praedicavit, et terribilem vocem emisit ut leo, et sic passus est ut vitulus, ac postmodum ascendit ad coelos ut aquila. Ideoque in hoc ordine ordo servatur historiae. Joannes vero primum ponit leonem, quia Christus jam surrexit a mortuis, quia videlicet non ideo crediderunt in Christum populi, quia natus est ut homo, 117.1009D| aut quia passus est ut vitulus, sed quia resurrexit a mortuis ut leo. Hinc Paulus dicit: Et si noveramus Christum secundum carnem, sed jam nunc non novimus, ac si diceret: Non jam in animalibus hominem mortuum, sed leonem attendimus post mortem in aeternum victurum. Unde in sequentibus legimus: Vicit leo de tribu Juda (Apoc. V). Et Jacob in persona illius loquitur Judae: Ad praedam, fili mi, ascendisti, requiescens accubuisti ut leo, et quasi catulus leonis, quis suscitabit eum? (Gen. XLIX.) Nam dicunt qui de natura bestiarum disputant, quod leo non clausis oculis dormit, et Christus mortuus est ex humanitate, tamen vigilavit et impassibilis mansit divinitate. Dormiens quoque leo nascitur, et ad vocem 117.1010A| patris excitatur, ita et Christus voce Patris excitatus est juxta illud Psalmi: Exsurge gloria mea (Psal. LVI), etc. Quia ergo inde creditur unde surrexit, bene Joannes primum leonem posuit. Primus itaque est in ordine homo et vitulus, sed primus in virtute leo. Leo quippe rex est bestiarum, atque ideo non immerito per eum Marcus intelligitur. Secundum ponit vitulum qui utique, ut dictum est, Lucam significat, quia vitulus hostia sacerdotum erat, et in templo offerebatur, et ipse in sua narratione maxime circa templum versatur. Tertium hominem, id est Matthaeum, qui temporalem Christi describit nativitatem. Quartum aquilam, id est Joannem, qui in reverberatis oculis transcendens omnem altitudinem coeli, et ipsos etiam choros angelorum, 117.1010B| divinitatem Filii Dei intuetur, dicens: In principio erat Verbum (Joan. I). Haec quatuor animalia significabant quatuor flumina paradisi, de uno fonte Christi in Ecclesia manantia. Similiter et quatuor circuli arcae, quibus portatur Ecclesia. Significant quoque haec quatuor animalia ipsum Dominum Jesum Christum, qui natus ut homo, passus est ut vitulus, surrexit ut leo, ascendit super omnes coelos ut aquila. Designantur etiam per haec animalia omnes sancti, nam unusquisque electus in quantum rationabiliter secundum voluntatem Dei vivit, homo est, quia homo est rationale animal, in quantum adversa istius saeculi aequanimiter tolerat leo, unde scriptum est: Justus quasi leo confidens absque terrore erit (Prov. XXVIII). In quantum se mortificat 117.1010C| cum vitiis et concupiscentiis vitulus. In quantum per mentis contemplationem coelestia petit aquila.
Et quatuor animalia singula eorum habebant alas senas. Alae animalium significant duo Testamenta, quibus Ecclesia ad coelestia supportatur: sed cum duo sint Testamenta, ejusdem Ecclesiae spirituales alae, propter geminum testamentum, quod in duodecim tribubus Israel, vel in duodecim apostolis invenitur, ipsae alae per binarium duodecies multiplicantur, et viginti quatuor alas reddunt. Bis enim duodeni viginti quatuor sunt. Aliter duodenarius numerus constat ex partibus septenarii, id est ex tribus et quatuor. Sive etiam dicamus, ter quaterni, sive quater terni duodecim fiunt, qui numerus sacratus est numero duodecim apostolorum. In ternario autem fides sanctae Trinitatis 117.1010D| intelligitur. In quaternario autem quatuor mundi partes. Ducatur ergo duodenarius per binarium, et efficiuntur viginti et quatuor. Quo numero summa electorum exprimitur, quibus fidem sanctae Trinitatis per quadripartitum orbem praedicantibus, totus mundus ad coelestia sustollitur. Possumus et has alas senas aliter intelligere. Prima ala intelligitur lex naturalis, secunda lex Moysi, tertia prophetae, quarta Evangelium, quinta Epistolae apostolorum, sexta canonica auctoritas, sive doctrina catholicorum virorum, Hieronymi, Augustini, caeterorumque sanctorum Patrum. His alis quotidie sancta Ecclesia sustollitur, et ad coelestia sublevatur. Aliter senarius numerus pertinet ad omnem Christi operationem, quae in sex diebus et 117.1011A| sex hujus saeculi aetatibus peracta est, vel peragitur. Quatuor igitur ad nostram naturam pertinent, quae ex quatuor humoribus constant. Quatuor ergo senis alis utuntur sancti, quia quandiu in hac vita consistunt, ea tantum possunt comprehendere, quae per sex hujus aetates saeculi peraguntur. Hinc est quod apud Isaiam cherubin caput et pedes velare alis referuntur, quia videlicet sancti neque ea quae fuerunt ante mundi constitutionem, neque ea quae post finem saeculi futura sunt cognoscere possunt. Et Ezechiel adjungit, una similitudo ipsorum quatuor, quia videlicet unam fidem docent quadripartitum orbem. Et etiam in Evangelio uno inveniuntur quatuor, sicut in concordia textus aperte manifestatur. Et in circuitu et intus plena sunt oculis. 117.1011B| Haec animalia, sicut supradictum est, omnes sanctos praedicatores significant, qui in circuitu et intus pleni sunt oculis, quia sua praedicatione et eos illuminant qui in medio Ecclesiae consistunt, et eos qui in finibus terrae morantur. Vel in circuitu et intus pleni sunt oculis, quia per litteram simplices, et per spiritualem intelligentiam perfectiores instruunt. Quasi enim foris habebat oculos Paulus, cum dicebat quibusdam: Non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus (I Cor. III). Quasi intus habebat oculos cum alibi diceret: Sapientiam loquimur inter perfectos (I Cor. II). Vel in circuitu et intus pleni sunt oculis, quia et in cogitatione et opere mundos se custodiunt, alios quidem perfectione fidei et operis informant. Quod utrumque Psalmista 117.1011C| breviter comprehendit, dicens: Omnis gloria ejus filiae regis ab intus in fimbriis aureis circumamicta varietate (Psal. XLIV). Quia videlicet Ecclesia interiora cordis sollicite in conspectu Dei mundare studet, et exteriora etiam sua irreprehensibilia custodire probatur, quatenus per utramque sententiam, et aliis pulchra sit foris et intus sibi. Vel in circuitu et intus pleni sunt oculis, quia fidem quam habent in corde, foris manifestant ore, juxta illud: Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X). Et requiem non habebant die ac nocte dicentia: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus omnipotens, qui erat, et qui est, et qui venturus est. Omnis Ecclesia quae in his animalibus designatur, hoc facit die ac nocte, quia et in prosperis et in adversis 117.1011D| sive etiam per continuum laudes Creatori suo agere satagit. Notandum autem, quia cum sancta animalia ter dixerunt: sanctus, sanctus, sanctus, ad singularem numerum redeunt, dicentia Dominus Deus omnipotens, quia licet trinitas sit in personis, unitas est in majestate, qui erat ante omnia saecula, et qui est immutabilis, sicut Psalmista dicit: Tu autem idem ipse es (Psal. CI). Et venturus est ad judicium, ut reddat unicuique juxta opera sua. Quo in loco quaestio oritur cur videlicet sancta animalia cum trinitatem praemiserint, subjungunt qui venturus est. Nostra quippe fides habet, quod in judicio solummodo persona Filii videbitur, quia in ea forma qua judicatus est judicabit: et Pater non judicat 117.1012A| quemquam, sed omne judicium dedit Filio (Joan. V), Sed sciendum est, quia licet persona Filii in judicio tantum videatur, tamen illic cum illo erunt pariter Pater et Spiritus sanctus in unitatis divinitate, et ipsa invisibilis Trinitatis natura, per assumptam Filii humanitatem judicabit reprobos.
Et cum darent illa animalia gloriam et honorem et benedictionem sedenti super thronum, viventi in saecula saeculorum. In hoc loco animalia non generaliter universalem Ecclesiam significant, sicut supra, sed tantummodo quatuor evangelistas, qui dant gloriam et honorem et benedictionem omnipotenti Deo, quando omnia quae a Deo perceperunt, ad ipsum referunt. Dabant gloriam et honorem Deo, cum dicebant, Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus 117.1012B| omnipotens, quia praedicabant et laudabant in his verbis deitatem, magnificentiam, aeternitatem et dominationem. Sed quod illi faciebant, admonent utique ut et nos faciamus, laudantes Deum pro omnibus quae ab ipso percepimus, videlicet ut quidquid habemus in gloria fidei et honoris, operationis et spei, et in benedictione supernae remunerationis ad ipsum referamus. Paulus apostolus dicit: Gloria et honor omni operanti bonum, Judaeo primum et Graeco (Rom. II). Non quod a Judaeo et Graeco et gentili sit illud bonum, vel illa gloria, sed a Deo, quia ipse dicit: Sine me nihil potestis facere (Joan. XV). Et Apostolus: Omne datum optimum, et omne donum perfectum (Jac. I), etc. Itemque praecipitur, ut qui 117.1012C| gloriatur in Domino glorietur. Sedentem super thronum Christum debemus intelligere, ut supra Ecclesiae suae praesidentem.
Procidebant viginti quatuor seniores ante sedentem in throno, et adorabant viventem in saecula saeculorum. Viginti quatuor seniores universalis Ecclesia intelligitur, tam in praepositis quam in subjectis plebibus. Procidunt viginti quatuor seniores, qui humiliant seipsos, et omne bonum suum ad illum referunt, dicentes: Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam (Psal. CXIII). Nihilque de suis meritis praesumunt, sed omne bonum suum ab illo sciunt se habere. Unde et sequitur: Quia adorabant viventem in saecula saeculorum. Adorant namque eum, quando ex suis meritis et operibus non suam, 117.1012D| sed illius gratiam quaerunt. Mittentes coronas suas ante thronum. Quia coronam victores accipiunt, non immerito hic per coronas sanctorum triumphum et victoriam debemus accipere. Hoc est itaque coronas ante thronum ponere, quod est in faciem cadere et adorare. Ante thronum quippe electi suas coronas mittunt, quia quidquid virtutis et fortitudinis habent, ipsi in secreto mentis suae tribuunt, a quo ut vincere possent diabolum et tentamenta suae carnis, fortitudinem perceperunt. Hoc denique figuratum est, quando Domino Hierosolymam venienti, turba quae illi obviam venit, palmas quibus victoria significatur, ante pedes asinae super quam sedebat prostravisse legitur. Quod enim per palmarum ramos in via stratos, hoc 117.1013A| significatur per coronas ante thronum positas. Mittentes ante coronas dicunt:
Dignus es, Domine Deus noster, accipere gloriam et honorem et virtutem. Gloriam Christus accepit, quando tertia die resurrexit a mortuis: honorem, quando quadragesima resurrectionis die elevatus est ad dexteram paternae majestatis: virtutem, quando omnia ei subjecta sunt, sicut ipse testatur, dicens discipulis: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra (Matth. XXVIII). Quia tu creasti omnia, et propter voluntatem tuam erant, et creata sunt. Ac si dicant: Idcirco cuncta tibi, quae a tuis geruntur, ascribenda sunt, quia ut esse possent, et ea quae tua sunt agerent, a te acceperunt. Sed mirum est quod sequitur: Propter voluntatem tuam erant, et creata 117.1013B| sunt. Si enim erant, quomodo creata sunt? Sed erant in praedestinatione omnipotentis Dei, et creata sunt in opere visibili, et quae erant prius in artificis voluntate sine tempore, creata sunt secundum quod in arte creatoris disposita erant in tempore. Tale quid et Joannes in Evangelio suo ponit, qui cum dixisset: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan. I), continuo subjecit: Quod factum est in ipso, vita erat. Et Paulus apostolus de electis: Qui elegit inquit, nos ante mundi constitutionem (Ephes. I), etc.
Et vidi in dextera sedentis in throno librum scriptum intus et foris, signatum sigillis septem. Sedentem in hoc loco debemus intelligere Deum Patrem: dexteram vero illius Filium, per quem omnia facta 117.1013C| sunt. De quo Psalmista dicit: Dextera Domini fecit virtutem (Psal. CXVII), etc. Liber autem in dextera sedentis Vetus et Novum Testamentum significat. Qui bene in dextera sedentis fuisse dicitur, quia principalis intentio sacrae Scripturae ad Christum pertinet, cujus nativitatem, mortem, resurrectionem, ascensionemque et secundum adventum ad judicium continet. De quibus omnibus ultro se quaerentibus exempla offerunt. Idcirco autem Vetus et Novum Testamentum unus liber appellatur, quia nec Novum a Vetere, nec Vetus a Novo valet disjungi, sed quidquid praedictum est in Vetere, completum constat in Novo. Nam Vetus Testamentum nuntius est et velamen Novi, Novum vero revelatio et adimpletio est Veteris. Qui liber bene intus et foris scriptus esse dicitur, 117.1013D| foris scilicet propter Vetus Testamentum, intus propter Novum, vel foris propter faciem terrae, intus propter allegoricos sensus. Sive foris et intus, quia unum testamentum terram promittit, dicens: Si volueritis et audieritis me, bona terrae comedetis, et alia multa. Aliud internam regni coelestis beatitudinem, dum dicit: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth. V). Qui etiam liber septem sigillis ostenditur signari, id est sigillari. Septenarius numerus, ut saepe dictum est, ad universitatem refertur. Per septem ergo sigilla plenitudinem obscuritatis et mysteriorum, quae in Veteri latebant Testamento, debemus accipere. Unde et Habacuc dicit: Deus a Libano veniet, et sanctus de 117.1014A| monte umbroso et condenso. Mons quippe Libanus umbrosus et condensus, libri sunt Veteris Testamenti operti figuris allegoriarum, a quibus Dominus venire perhibetur, quia ibi praedictus fuisse cognoscitur. Sive septenarius numerus ad septiformem Spiritum sanctum refertur. Septem siquidem sigillis liber signatus est, quia videlicet omnis Scriptura per gratiam Spiritus ejusdem et data est et reserata. Unde et lex digito Dei, id est, Spiritu sancto descripta legitur. Et Dominus resurgens a mortuis, et aperiens sensum discipulis ut intelligerent Scripturas, dicit eis: Accipite Spiritum sanctum (Joan. XX). Possumus et in septem sigillis septem modos locutionum intelligere, quibus omnis constat Scriptura. Aut enim indicativo loquimur, ut illud: Ego Dominus 117.1014B| Deus tuus docens te utilia (Isa. XLVIII). Aut promissivo, ut. Indicabo tibi, o homo, quid sit bonum (Mich. VI), etc. Aut imperativo, ut: Audi Jacob, serve meus. Et: Audi Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est (Deut. VI). Aut optativo, ut: Utinam attendisses verba mea (Isa. LXVIII). Aut conjunctivo, ut Si audieritis vocem meam, et custodieritis pactum meum, eritis mihi in peculium de cunctis populis (Exod. XIX). Aut infinitivo, ut: Intelligere et scire Dominum intelligentia est. Aut impersonali, ut: Quis loquetur potentias Domini? Ipsa enim sacrae Scripturae locutio septiformis, quasi sub septem sigillis intelligentiae continetur, dum per septem modos distinguitur. Inquirentibus enim nobis Scripturas, primus gestae rei textus nobis occurrit, quia videlicet ea 117.1014C| tantum Scripturarum eloquia comprehendit, quae nil mystice significant, sed tantum simpliciter rerum causas evolvunt, ut est: Audi Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est (Deut. VI). Secundus allegoricus gestus occurrit. Qui licet aliquid gestum narret, gestus tamen ille reputatur totus allegoricus, unde nec in usu frequentatur. Hinc est quod in omnibus finibus Israel puella quaeritur regi David, et invenitur tam fervens, ut algentis senis membra calefaciat, calefactum tamen ad libidinem non provocet. Per quam designatur sapientia, quae etiam in senibus non senescit, sed insuper eos igne divini amoris accendit. Ad hunc pertinet etiam modum, quod populus Israeliticus in deserto a serpentis percussu aspectu aenei serpentis sanabatur. Per quem Redemptor 117.1014D| noster intelligitur in cruce suspensus, qui nos a morsu diaboli liberans, beatae immortalitatis remedia fidelibus tribuit. Haec enim si ad litteram discussa tractentur, ludicra pro tempore putabuntur. Si vero mysteriis applicantur, magna insinuant sacramenta. Tertius modus uterque est historicus scilicet atque allegoricus, quo scribitur, quoniam Abraham duos filios habuit, qui, sicut Apostolus scribit (Rom. IV), duo significant Testamenta. Intra hunc modum et illum concludit, quo Isaac paterna devotione dispositus, ligna sibi bajulasse dicitur, singulariter Christi passionem designans, quem Pater pro omnibus tradidit, propriamque bajulare passus est crucem. Quo etiam modo de latere dormientis 117.1015A| viri formata mulier, Ecclesiam significabat, ex latere Christi in cruce pendentis aedificandam. Quartus modus est, quo nobis aliquando proprie, aliquando vero mystice Creatoris nostri divinitas sacris intimatur opusculis. Proprie scilicet sicut Moysi dicit: Ego sum qui sum, et sic dices filiis Israel: Qui est, misit me ad vos (Exod. III). Mystice vero, ut omnipotens Deus sicut plaustrum onustum feno stridere se dicit, cum gravia hominum peccata portare se indicat, vel sicut Isaias super solium excelsum et elevatum sedere describit Dominum, angelicas significans potestates, quas sibi ad quod voluerit subjecit. Quintus modus est parabolarum, qui tam relatu verborum quam actu conficitur operum, qui in tantum est multiplex atque occultus, ut non solum 117.1015B| multa, quae juxta litteram non possunt, admittat, verum etiam quibusdam in locis mysteria narraturus, testimonium de historia assumens, ipsum litterae gestum immutet. Parabolis enim verborum hic modus conficitur, ex quibus est illud: Ierunt ligna ut ungerent super se regem (Judic. IX), etc. Neque enim ligna ambulare possunt, aut sibi regem constituere, sed aliud quoddam per congruam significationem metaphorice talibus Scripturarum sententiis profertur. Immutavit autem, ut dictum est, ipsius litterae textus, aliquando propter mysticum intellectum, ut in titulo psalmi tricesimi tertii dicitur, Psalmus ipsi David, quando commutavit vultum suum coram Abimelech, et dimisit eum et abiit, cum hoc factum sit coram Achis rege Geth, sicut 117.1015C| liber Regum narrat (I Reg. XXI). Cum ergo pro Achis Abimelech ponitur, utique ostenditur ex ipsius interpretatione nominis latens altius penetrare mysterium. Abimelech quippe interpretatur patris mei regnum, significans Judaeos, in quorum conspectu verus David manu fortis Dominus Jesus Christus immutavit vultum suum, quando apparens in forma servi, humiliavit semetipsum usque ad mortem crucis. Vidimus eum non habentem speciem neque decorem, et quasi absconditus vultus ejus et despectus, unde nec reputavimus eum (Isa. LIII). Dimisit eum Abimelech et abiit, quia videlicet Christus a Judaeis minime receptus, ad gentes cum apostolis transivit. Unde ipsis Paulus dicit: Vobis quidem oportebat loqui verbum Dei, sed quia repulistis illud, ecce convertimur 117.1015D| ad gentes. Aliquando vero idem modus in parabolis rerum de ipsis etiam peccatis hominum et transgressionibus adulterorum prophetiam insinuat operum futurorum, sicut factum esse in David constat, qui uxorem Uriae sibi assumpsit, quam de solario videns concupierat, et ipsum gladio peremit (II Reg. II). Significat quippe in hoc loco David Christum, qui de coelo misericorditer cernens Ecclesiam in sua praedestinatione, lavacro aquae in verbo mundandam, concupivit eam providus, ut justificatam sibi conjungeret legitimus. Sed ut Bethsabeae David jungatur, Urias vir ejus interficitur, quia ut justorum Ecclesia coelesti sponso adhaereat, antiqui hostis virtus confringitur et pedibus electorum calcanda 117.1016A| prosternitur. Unde et per Evangelium illis a Domino dicitur: Ecce dedi vobis potestatem calcandi super omnem virtutem inimici (Luc. X). Sextus modus est de gemino Salvatoris adventu, quo vigilans discretio adhibenda est, ne aut primus accipiatur pro secundo, aut secundus pro primo. Cujus Judaei ignari, ignorantiae caecitate nunc usque laborant, nescientes quid ad primum, quid ad secundum ejus pertineat adventum. Primus itaque humilitatis sibi vindicat locum, unde est: Prophetam vobis suscitabit Deus de fratribus vestris tanquam me (Act. VII), etc. Et alibi: Post haec in terra visus est, et cum hominibus conversatus est (Baruch, III), caeteraque hujusmodi. Secundus autem celsitudinis ac terroris obtinet loca, unde scriptum legimus: Deus manifeste veniet. Et tunc videbunt Filium 117.1016B| hominis venientem in nubibus cum potestate magna et majestate (Marc. XIII). Hinc ipse per Malachiam dicit: Accedam ad vos in judicio, et ero testis velox maleficis et adulteris et perjuris (Cap. III) Israel. Septimus modus est, qui geminam praeceptorum retinet qualitatem, id est vitae agendae vitaeque figurandae. Et quidem agendae vitae praecepta nunc usque manent, ut est: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde, et proximum tuum sicut teipsum (Marc. XII), vel caetera talia, quae etiam nunc evangelica auctoritate servari jubentur. Vitae vero figurandae manifesta veritate transierunt, ut est circumcisio, sabbatum, oblatio victimarum, quae sicut dictum est, cessante umbra, in veritate spiritualiter peraguntur. Sed quia hic liber intus et foris scriptus fuisse asseritur, videndum est de his 117.1016C| septem modis, qui debeant intus, qui forinsecus reputari. Primus itaque historicus, idemque simplex, nihil in se mysticum retinens, totus est foris. Secundus allegoricus, totus omnino intus. Tertius vero utriusque geminam in se continens formam, ex parte foris, ex parte deputatur intus. Quartus quoque de Deo, apud quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio, uterque sensus intus debet accipi. Pax Dei exsuperat omnem sensum (Phil. IV), et ejus clementiam, quae de se figuratim multa narravit, nullus competenter attingit. Quintus porro in parabolis verborum diffusus, quibusdam etiam gestum litterae imitans, et de peccatis et adulteriis hominum, vel prophetiam operum, vel secreta spiritualium sensuum multa praesignans, intus modis omnibus est 117.1016D| reputandus. Sextus etiam de gemino Salvatoris adventu, certis claret testimoniis, foris in promptu positus, certis intus latet occultus, ut et dubitationem auferat, et fideles exerceat. Septimus ad extremum in praeceptis vitae agendae foris, in praeceptis autem vitae figurandae intus latet. Hos modos ante Redemptionis quidem tempus absconditos, ipso vero redemptoris tempore per Christum atque in Christo novimus revelatos. Ex quibus sanctus Ambrosius luculento et pulchro quamplura loquitur stylo.
Et vidi angelum fortem, praedicantem voce magna: Quis est dignus aperire librum et solvere signacula ejus? Quis est iste angelus? Nimirum quilibet doctor Veteris Testamenti. Labia enim sacerdotis custodiunt 117.1017A| scientiam, et legem requirunt ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum est (Malach. II). Angeli quippe Veteris Testamenti, id est, sancti prophetae et patriarchae requirebant anxie quis posset legem spiritualiter intelligendam reserare. Quod autem dicit, quis est dignus aperire librum, et solvere signacula ejus, praeposterus ordo est? Prius enim dicit librum aperire, et sic signacula ejus resolvi, cum prius signacula sint resolvenda, posteaque liber aperiendus est. Quod tamen ita factum est, quia prius Dominus librum aperuit, id est Scripturam Veteris Testamenti in se factus homo complevit, unde ipse dicit: Non veni solvere legem, sed adimplere (Matth. V). Et sic demum resurgens a mortuis reseravit sigilla, quando discipulis suis aperuit quae scripta 117.1017B| erant de eo in lege Moysi et prophetis et Psalmis.
Et nemo poterat, neque in coelo, id est in angelis, neque in terra, id est in hominibus, neque in inferno, id est in animabus jam corpore exemptis, aperire librum, id est mysteria Scripturarum reserare, quia necdum plenitudo temporis advenerat, quando talia praeco legis impleri flagitabat. Quod vero dicitur: Neque respicere illum, mirum est; cum de se Joannes dixerit superius: Vidi in dextera sedentis librum. Si enim nemo neque in coelo, neque in terra, neque sub terra poterat respicere librum, quomodo ille poterat eum videre? Aut ubi fuerit, aut nunquid ei soli concessum est, quod nemini aut hominum aut angelorum permissum est? Sed respicere hic positum est, pro eo quod est digne 117.1017C| comprehendere. Quis enim angelorum vel hominum comprehendere potest, quomodo ille incircumscriptus et vivificator spiritus intra uterum virginis sit animatus? Quomodo ille post resurrectionem verum corpus et palpabile habens, clausis januis, intra solidos parietes ad discipulos intravit? Nullus itaque qualiter a Dei Filio compleretur ratione mentis poterat comprehendere, sicut et illud: Generationem ejus quis enarrabit? (Isa. LIII). Et ego flebam multam qui a nemo inventus est dignus in terra aperire librum, nec videre eum. Quaeritur cum jam quando beatus Joannes ista videbat, iste liber de quo supra dictum est, per mysterium nativitatis, passionis, resurrectionis, ascensionis, et adventus Spiritus sancti fuerit revelatus, cur se flevisse dicat? 117.1017D| eo quod nullus sit inventus qui librum posset aperire. Sed sciendum est quia non ex sua persona beatus Joannes, sed ex persona Patrum Veteris Testamenti flet, qui flebant desiderantes adventum Filii Dei in mundum, quorum unus dicebat: Utinam disrumperes coelos, et venires, a facie tua montes turbarentur (Isa. LXIV). Unde et Dominus in Evangelio discipulis: Beati (inquit) oculi qui vident quae vos videtis: dico enim vobis, quia multi prophetae et reges voluerunt videre (Matth. XIII), etc. Et unus de senioribus dixit mihi: Ne fleveris, ecce vicit leo de tribu Juda, radix David aperire librum, et solvere septem signacula ejus. Per hunc seniorem quemlibet patrem Veteris Testamenti debemus accipere, qui adventum 117.1018A| Filii Dei praenuntians, caeteris consolationem praebebat. Quorum unus dicebat: Non auferetur sceptrum de tribu Juda, etc. Et iterum: Salutare tuum exspectabo, Domine (Gen. XLIX). Dum enim ista diceret, ostendebat utique librum illum per adventum Filii Dei reserandum, unde et subjungitur: Ecce vicit leo de tribu Juda, etc. Leo appellatur Christus per significationem, quia victor a mortuis resurrexit. Agnus propter victimationem, quia oblatus est pro nobis in cruce. De tribu Juda, quia videlicet ex semine Judae descendit David, de cujus stirpe fuit beata virgo Maria, ideoque radix David appellatur, juxta quod Isaias dicit (c. XI): Egredietur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet. Ecce (inquit) vicit leo. Quid vicit leo iste, id est Christus? Diabolum, mundum, 117.1018B| mortem et infernum. Ideoque librum aperuit, et sigilla ejus solvit, quia omnia prius praenuntiata de se veniens in mundum implevit. Nec moveat quempiam quare non dicit vincet, cum sit vox praecedentium Patrum, quia sacra Scriptura saepe praeteritum ponit pro futuro, ut est illud: Foderunt manus meas et pedes meos (Psal. XI). Et vidi, et ecce in medio throni et quatuor animalium, et in medio seniorum agnum stantem tanquam occisum. Sicut supra dictum est, hoc est thronus, quod quatuor animalia, hoc etiam seniores, quod quatuor animalia, et thronus, hoc est omnis Ecclesia, in cujus medio est Christus, juxta illud: Ecce ego venio, et habitabo in medio tui (Zach. II). Superius dicit Joannes, quod viderit similem Filio hominis ambulantem in medio 117.1018C| septem candelabrorum aureorum. Deinde quod viderit sedentem, nunc autem subjungit, quod viderit agnum stantem, quod taliter est intelligendum: Ambulat Dominus, quando dona misericordiae suae suis electis tribuit, alii scilicet gratiam linguarum, alii interpretationes sermonum. Sedet vero quando singulorum facta dijudicat, stat quando eos certantes adjuvat. Stare enim adjuvare est, unde et Stephanus inter manus lapidantium stantem illum vidit in coelo. Recte autem non occisus, sed tanquam occisus in Ecclesia cernitur, quia etsi mortuus est ex infirmitate, vivit ex virtute Dei; vel certe in medio electorum suorum tanquam occisus stat Christus, quia quotidie in suis moritur electis, qui se mortificant cum vitiis et concupiscentiis. Habentem 117.1018D| cornua septem, et oculos septem, qui sunt septem spiritus Dei missi in omnem terram. Quod per septem cornua, hoc etiam significatur et per septem oculos, id est Spiritus sanctus, sicut ipse manifestat, cum subjungit: Qui sunt septem spiritus Dei missi in omnem terram. Et cum unus sit spiritus juxta illud: Spiritus Domini replevit orbem terrarum (Sap. I). Dicuntur septem oculi vel septem cornua propter septiformem ipsius gratiam. Qui bene per septem oculos figuratur, quia suos electos illuminat discurrens, sicut Zacharias dicit, per universam terram. Sed hoc considerandum, quia cornua in capite sunt, et carnem excedunt, ideoque per cornua eminentiores saeculi intelligi possunt, qui valde caeteros 117.1019A| praecellunt, et capiti Christi adhaerent, in quo etiam et regnum perceperunt. Nam per cornua etiam intelliguntur regna, sicut in Zacharia legimus, quia quatuor cornua, quatuor sunt regna principalia. Hinc Paulus Spiritus sancti munere quaedam membra caeteris eminere prospiciens ait: Vos in carne non estis, sed in spiritu (Rom. VIII), ac si aliis verbis diceret: Nequaquam ut caetera corporis ossa circumdamini, sed tanquam cornua super carnem et ossa erigimini.
Et venit, et accepit librum de dextera sedentis in throno. Cum Pater Spiritus sanctus, et Filius in divinitate unius substantiae sint, quare dicit agnum accepisse librum de dextera sedentis? Propter hoc videlicet, quia qui agnus factus est tanquam occisus, ipse homo assumptus de Dei verbo non solum 117.1019B| a Patre accepit et Spiritu sancto, sed etiam a divinitate ipsius verbi, qua eum accepit. Accepit autem librum, quoniam ea quae de se erant praedicta, opere complevit.
Et cum aperuisset librum, quatuor animalia et viginti quatuor seniores ceciderunt coram agno. Agnus librum aperuit, quando ea quae multo ante de seipso fuerant praenuntiata, opere implevit, unde omnes sancti cognoscentes illum veraciter Deum suum, de quo tanta mysteria sunt praedicta cadunt, id est humilia de se sentiunt et ipsum imitantur. Unde et sequitur: Habentes singuli citharas et phialas aureas plenas odoramentorum, quae sunt orationes sanctorum. In cithara est lignum et chordae, sed tamen diverso modo tensae. Per lignum ergo debemus intelligere 117.1019C| crucem Christi, per chordas ipsam carnem sanctorum. Tenduntur chordae in ligno, quia sancti imitantur Christi crucem et passionem, juxta illud Petri apostoli, Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum (I Petr. II) et caetera. Sed tamen diverso modo tenduntur, quia non omnes aequaliter patiuntur, dum alius crucifigitur, alius decollatur, alius ustulatur, atque alius lapidatur, et caetera hujusmodi discrete sustinent tormenta, unum tamen sonum omnes reddunt, quia unam fidem omnes confitentur. Et sicut Christus mortuus est pro illis, ita et ipsi moriuntur pro ipso. Per phialas autem charitatis illorum latitudinem debemus intelligere. Unde bene aromatibus plenae fuisse referuntur. Odoramenta quippe mundas significant orationes. 117.1019D| Unde Psalmista: Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo (Psal. CXL). Congrue itaque post citharas phialae ponuntur, quia prius Dominus passus est, et sua passione taliter ostendit latitudinem charitatis, dum pro suis oravit crucifixoribus, dicens: Pater, ne statuas illis hoc peccatum, quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII). Habent itaque sancti citharas, qui imitantur passionem Christi, habent et phialas, quia non solum pro amicis, sed etiam pro ipsis orant inimicis sicut legimus in Actibus apostolorum de Stephano, qui positis genibus orabat, dicens: Domine, ne statuas illis hoc peccatum (Act. VII). Aromatibus comparantur ipsae orationes sanctorum, quia nulla magis grata potest 117.1020A| esse oratio, quam ea quae pro inimico funditur, ut Domini praeceptum impleatur, quod dicit: Diligite inimicos vestros, etc.
Et cantabunt canticum novum, dicentes: Dignus es, Domine, accipere librum, et aperire signacula ejus, quoniam occisus es, et redemisti nos Deo in sanguine tuo. Canticum novum Novum est Testamentum, in quo nova res continetur, incarnatio scilicet ejus, passio, mors, resurrectio, ascensio ad coelos, missio Spiritus sancti, in quo etiam sub gemino praecepto tota lex comprehenditur et prophetae, ipso dicente: Mandatum novum do vobis (Joan. XIII). De hoc cantico Psalmista dicit: Cantate Domino canticum novum, cantate Domino, omnis terra (Psal. XCIII). Hoc canticum sancta Ecclesia cantat quia hoc jugiter recolit, et talia eum 117.1020B| pro se peregisse cognoscit. Ipsis quoque operibus hoc confitetur, dum in nomine ejus fonte baptismatis regeneratur, seque cum vitiis et concupiscentiis mortificat, spe et fide cum illo resurgit, et ad coelestia sublevatur, dono Spiritus sancti locupletatur, ad judicium pariter se cum capite suo venturam profitetur. Quid autem ipsa animalia et seniores dicant, audiamus: Dignus, inquiunt, es Domine Deus noster, accipere librum, etc. Accepit Dominus librum, et signacula ejus solvit, quando factus homo, ea quae de se fuerant praedicta, opere implevit. Unde in Evangelio legimus, quia cum gustasset acetum, dixit: Consummatum est (Joan. XIX), omne scilicet quod in me oportebat fieri usque ad mortem ac si dicerent, Ad comparationem victoriarum nostrarum tua sola 117.1020C| digna judicatur victoria, cujus singulari passione, de mortis principe a maledicto legis redempti sumus. Si quis autem dubitaverit in quatuor animalibus vel viginti quatuor senioribus totam Ecclesiam posse comprehendi, sicut supradictum est, attendat istorum verba, quibus dicunt, Redemisti nos Deo, quia captivi tenebamur a diabolo. Ex omni tribu, id est ex omni ordine. Quia sicut supradictum est, tribus a tribus dicuntur ordinibus: et lingua, quia cum sint septuaginta duae linguae, ex omnibus his ad fidem sunt collecti, qui fuerant praedestinati. Et populo, quia plures sunt populi quam linguae, utpote cum una lingua multae gentes loquuntur, sicut Romani, Itali, Franci, Burgundiones, Aquitani, Gotthi, licet quasdam unaquaeque gens habeat proprietates. Quod 117.1020D| autem subjungit, et natione, id ipsum est quod praemiserat: Et populo, quia videlicet nullum est genus hominum, ex quo in ecclesia non comprehendatur. Non enim est apud illum personarum distinctio, sed in omni gente qui timet eum, et operatur justitiam, acceptus est illi (Act. X). Et hos non vili pretio, sed suo redemit sanguine. Unde Apostolus: Empti enim estis pretio magno (I Cor. VI).
Et fecisti nos Deo nostro regnum et sacerdotes, et regnabimus super terram. Omnes electi reges appellantur, quia tyrannidem vitiorum in se consurgere non sinunt. Luxuriae appetitum frenant, ignem furoris exstinguunt, et caetera hujusmodi tentamenta in se consurgere volentia obruunt. Sacerdotes quoque 117.1021A| dicuntur, quia seipsos quotidie in ara cordis sacrificium contribulatum offerunt, ut hostia viva fiant, se cum vitiis et concupiscentiis mortificantes. Hinc Paulus dicit: Obsecro vos per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem (Rom. XII). Dumque hoc faciunt, super terram reges existunt, quia carnaliter et desideria terrena comprimunt, et veluti super subjectam terram lege virtutis regnant. Quae utique electorum Ecclesia, sicut redempta est a Christo, ita in illo qui eam redemit potestatem ut librum aperiret accepit.
Et vidi et audivi vocem angelorum multorum in circuitu throni et animalium et seniorum. Quod haec visio tota spiritalis fuerit, hic manifestissime Joannes ostendit, cum dicit: Et audivi vocem angelorum 117.1021B| multorum; neque enim vox videri potest, sed videre positum est pro intelligere, sicut in Exodo legitur, Videbat populus voces, id est intelligebat (Exod. XX). Sic enim solemus et nos dicere cui quam aliquid ostendere cupientes, utrum videat, id est utrum intelligat ea quae dicimus. Totus quippe visus vel auditus Joannis in spiritu fuit, atque ideo spiritualis. In hoc autem loco quod significant animalia, throni, et seniores, hoc significant et angeli, id est omnes sanctos. Nec solummodo illi appellantur angeli, qui alios docent, sicut episcopi, presbyteri et caeteri, sed etiam omnes justi, qui bonum quod intelligunt, aliis manifestare student: nam et idem Joannes dicit in suo Evangelio, quia quotquot crediderunt in eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri 117.1021C| (Joan. I), et Psalmista, Ego dixi, dii estis (Psal. LXXXI). Idem quoque in Evangelio Dominus ait, Vos autem qui dii estis, quem me esse dicitis (Matth. XV)? Si ergo sancti, filii Dei vocantur, nec solum filii Dei, sed etiam dii, quid mirum si appellantur angeli? De his quippe angelis Isaias dicit: Angeli pacis amare fiebunt; et Zacharias: Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requirunt ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum est. Isti in circuitu throni et animalium sunt, quia ipsi sunt throni et animalia, ipsi quoque angeli et seniores. Possumus et hos angelos intelligere supernos spiritus, qui in circuitu Ecclesiae consistunt, ipsamque custodiunt, juxta illud Apostoli: Nonne omnes spiritus ministratorii sunt, missi in ministerium, propter eos qui haereditatem 117.1021D| capiunt salutis (Hebr. II). Non dubium est enim quod de reparatione humani generis ipsi quoque angeli sunt laetati, qui prius homines a suo consortio deputabant extraneos. Unde nato Domino, adfuit multitudo militiae coelestis laudantium Deum et dicentium, Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II). Sive hoc de hominibus sanctis sive de coelestibus spiritibus dicatur, ostenditur multitudo innumerabilis, cum subjungitur: Et erat numerus eorum millia millium, dicentium voce magna. Si enim certum numerum posuisset, summam eorum exprimens, et diceret decem millia, aut centum millia, aut si quid hujusmodi, utique finitum ostenderet numerum. Tale quoque legimus in Danielis 117.1022A| volumine, qui dicit, Millia millium ministrabant ei (Dan. VII). Innumerabilis utique numerus angelorum numerabilem significat multitudinem electorum. Tot quippe homines sancti ascensuri sunt in coelum, quot ibi remanserunt angeli pereunte diabolo, quoniam in omnibus angelorum ordinibus ipsi sancti locum habebunt. Dignus est agnus qui occisus est, accipere virtutem et divinitatem et sapientiam et fortitudinem et honorem et gloriam et benedictionem. Qui appellatur leo propter fortitudinem, ipse appellatur agnus propter innocentiam et simplicitatem, et quia in sacrificium est oblatus. Dignus est accipere virtutem, ut eadem scilicet virtus et fortitudo, quae est in verbo, sit et in homine assumpto, ut omnia possit Deus et homo. Et divinitatem, quia in ipso habitat omnis 117.1022B| plenitudo divinitatis corporaliter (Col. II). Et sapientiam, ut sicut omnia scit Verbum ante saecula a Patre genitum, ita sciat ipse homo in unitate personae Verbo conjunctus, nec quidquam sit quod eum latere possit; ipsa est quippe Dei virtus et Dei sapientia, sicut dixit Apostolus: Qui etsi crucifixus est ex infirmitate, sed vivit ex virtute Dei (II Cor. XIII). Unde Apostolus, Etsi noveramus Christum secundum carnem, sed jam nunc non novimus. Quod autem praemissa virtute, sapientia, et divinitate, fortitudo subjungitur, repetita sententia est, cum hoc sit virtus quod fortitudo, ubi adhuc subditur: Et honorem et gloriam et benedictionem, subaudis, dignus est accipere, honorem scilicet in resurrectione, gloriam in ascensione, 117.1022C| benedictionem, quia sublevatus ad dexteram paternae majestatis benedicitur, id est laudatur ab omni sua creatura. Dignum est enim, ut humanitas Filii Dei quae tanta sustinuit cruciamenta, post sputa, post alapas, mortem, sepulturam, resurgat, et in dextera Patris collocetur, et ab omni creatura laudetur, adoretur, et glorificetur, atque benedicatur.
Et omnem creaturam quae in coelo est, et super terram, et subtus terra et quae sunt in mari, et quae in eo, dignus est accipere. Ut videlicet ipsa humanitas omnia possideat in coelo, id est in angelis, in terra, in hominibus, sub terra, in inferno et in mari, et quae sunt in eo. Hoc est quod ipse Dominus resurgens a mortuis, dicit: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra (Matth. XXVIII), et Apostolus: In nomine 117.1022D| Jesu omne genu flectatur coelestium, terrestrium, et infernorum (Philip. II). Possumus et mare allegorice intelligere hunc mundum, in quo comprehensi sunt centum quinquaginta tres pisces, quibus comprehenditur numerus electorum. Omnes audivi dicentes sedenti super thronum et agno: Benedictio et honor et gloria et potestas in saecula saeculorum. Omnes, id est animalia, seniores, et angelos, audivi dicentes sedenti in throno, Deo Patri, et agno Filio ejus. Quo in loco cum personae Patris et Filii solummodo ponantur, ibi pariter et Spiritus sanctus intelligitur: quia ubi Filius et Spiritus sanctus, ibi etiam sine dubio comprehenditur et Pater. Hoc itaque nunc sancta Ecclesia generaliter facit quae in his 117.1023A| animalibus, senioribus, et angelis demonstratur, quia laudat Creatorem suum, cui soli debetur honor, benedictio, laus et gloria in saecula saeculorum.
Et quatuor animalia dicebant: Amen. Et viginti quatuor seniores ceciderunt, et adoraverunt viventem in saecula saeculorum. Sicut saepe dictum est, hoc sunt animalia quod seniores, id est totum corpus Ecclesiae. Quamobrem et seniores cum animalibus Amen respondent, et animalia cum senioribus adorant et cadunt. Una enim eademque Ecclesia diversis vocabulis figurata, et Deum collaudat, et ipsam fidem interposito Amen veram esse confirmat, et eum quem vero laudis praeconio attollit, cadens humiliter adorat. Quid sit autem iste casus et haec adoratio, supra jam exposuimus. Sequitur.
- CAPUT VI.
117.1023B| Et vidi cum aperuisset agnus unum ex septem sigillis. Apertio sigilli revelatio est sacramenti. Verum per septem sigilla, sicut supradictum est, plenitudo mysteriorum absconditorum designatur, quae latebat ante adventum Domini. Quae cum multa sint, et multimodis praenuntiata, ut ait Apostolus: Multifariam multisque modis olim Deus loquens patribus in prophetis (Hebr. I), possunt tamen universa tribus modis comprehendi, scilicet locutione, actione et opere, verbi gratia: Ecce venio, locutio est: In capite libri scriptum est de me, cognitio est praemissae locutionis, Christum demonstrans, de quo propheta: Ecce veniet desideratus cunctis gentibus (Aggae. II). 117.1023C| Nam et in capite Geneseos de eo dicitur, quod in principio, id est in Filio fecerit Deus coelum et terram. Quod idem Filius de se ostendit in Evangelio, dicens Judaeis: Ego principium qui et loquor vobis. Actione, cum sequitur, ut faciam voluntatem tuam, Deus meus. Quam operationem idem quoque Filius suam esse ostendit cum in Evangelio loquitur, dicens: Meus cibus est ut faciam voluntatem ejus qui misit me Patris (Joan. IV). Caeterum ut breviter dicamus, tunc agnus septem sigilla nobis aperuit, quando pro salute nostra, sicut erat in Scripturis sanctis de eo promissum, et nasci et mori et a mortuis resurgere, nec non ad coelos ascendere voluit, et se ad judicium venturum esse praedixit. Unde et resurgens a mortuis, aperuit discipulis sensum ut 117.1023D| intelligerent omnia quae de ipso continebantur in Scripturis sanctis, dicens quia sic oportuit pati Christum et resurgere a mortuis (Act. XVII). Inde est etiam quod discipulis Spiritum sanctum se missurum promisit, qui eos doceret omnia, et qui eis quae ventura erant annuntiaret.
Et audivi unum ex quatuor animalibus dicens tanquam vocem tonitrui: Veni et vide. In hoc loco unum animal primitivam Ecclesiam significat ex Judaeis, de quibus scriptum est, quod una die crediderunt tria millia, alia quinque millia, et deinceps multa millia. Joannes autem Ecclesiam sequentem. Dicit ergo angelus Joanni: Veni et vide, quia videlicet Ecclesia primitiva sua doctrina et praedicatione 117.1024A| invitat Ecclesiam sequentem, dicens: Veni ad fidem scilicet Christi, non gressibus corporis, sed fidei et mentis, et transiens a mystico legis et prophetarum eloquio ad cognitionis intellectum, et vide ea quae ante sunt praedicta, jam aperte completa. Hinc est illud, Audi, filia, et vide (Psal. XLIV). Audi scilicet praedicta, vide completa.
Et ecce equus albus, et qui sedebat super illum, habebat arcum, et data est ei corona. Per equum album debemus intelligere corpus Dominicum ab omni peccato mundum: per sessorem illius, divinitatem Verbi, quae nunc utique super hunc equum ascendit, quando Verbum Dei carnem et animam sibi intra uterum virginis conjunxit. Unde ipse per Psalmistam loquitur ad Deum Patrem, ut jumentum factus 117.1024B| sum apud te (Psal. LXXII), etc. Per arcum duo significantur Testamenta, ex quo tot procedunt sagittae, quot sunt divina eloquia. Sagittis enim interficiuntur homines, et his sagittis divinarum Scripturarum interficiuntur reprobi, ut moriantur peccato, et vivant Deo. Unde Psalmista: Sagittae tuae acutae (Psal. XLIV), et caetera. His sagittis percussa fuerat Ecclesia, quae dicebat: Invenerunt me custodes, qui circumeunt civitatem, percusserunt me et vulneraverunt me. Per coronam vero quae illi data est, possumus intelligere credulitatem omnium gentium in circuitu hujus saeculi commorantium. Surrexit enim a mortuis, praedicatus est ab apostolis, creditus a toto mundo. Et exiit. Unde, nisi aperto sigillo, id est ex revelato Scripturarum sacramento. 117.1024C| Tunc exiit de sigillo quando, sicut supradictum fuerat, incarnatus est, hoc est, quando Verbum caro factum est. Exiit autem vincens diabolum, primum in seipso, ut vinceret deinceps illum in membris suis. Possumus et per equum album intelligere generaliter universalem Ecclesiam, quae dealbata est in baptismate, cui Christus praesidet, quae dicit in psalmo quinquagesimo: Asperges me, Domine, hyssopo, et mundabor: lavabis me, et super nivem dealbabor. Specialiter autem in equo albo ordo praedicatorum exprimitur, de quo dicit Habacuc (Cap. III), Ascende super equos tuos, et equitatus tuus sanitas est. Qui jure equi Domini vocantur, quia Dominus illis praesidens per illos universas gentes circuivit praedicando atque ad fidem suam colligendo, quando 117.1024D| illi profecti praedicaverunt ubique, de qua sessione etiam Dominus dicit: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII). Eques ergo qui sedebat, habebat arcum, quia per praedicationem doctorum sententiis divini Verbi Christus percussit corda gentilium, et interfecit in eis vitia et peccata, ut posset resurgere sanitas virtutum. Corona autem secundum hunc sensum dupliciter potest intelligi: Vel victoria videlicet sanctorum de diabolo et persecutoribus hujus mundi, vel etiam multitudo subjectorum fidelium, pro quibus ipsi remunerationem aeterni regni percipiunt, sicut Apostolus auditoribus dicit (Philip. IV): Quod gaudium aut quae corona gaudii mei, nonne vos 117.1025A| estis? Exivit hic ordo praedicatorum a Judaea cum suo equite, hoc est, cum Christo sibi dicente: Ite in mundum universum. Vincens primo diabolum in seipso, ut vinceret illum postea in aliis, quos ab idololatria traxerat ad Christi culturam.
Et cum aperuisset sigillum secundum, audivi secundum animal, dicens: Veni ad vide. Et exiit alius equus rufus. Sicut superius per album equum intelleximus corpus Christi, hoc est, sanctam Ecclesiam a peccato mundam per baptismum et Christi passionem, sic in hoc loco per equum rufum debemus intelligere omne corpus diaboli, hoc est, omnes reprobos: quia sicut Christus est caput omnium fidelium, et omnes fideles corpus ejus in quibus ipse per fidem habitat, ita caput omnium reproborum 117.1025B| est diabolus, et omnes reprobi corpus ejus, in quibus ipse habitat. Equus itaque rufus antiqui hostis est corpus peccatis cruentatum, et animarum interfectionibus sanguineum. Quod enim sanguis peccata significet, Psalmista manifestat qui dicit, Libera me de sanguinibus, Deus, Deus (Psal. L). Ipsi enim reprobi peccatis sunt cruentati, et etiam homicidiis foedati. Unde et per prophetam quibusdam Dominus dicit (Isa. I): Cum clamaveritis ad me, non exaudiam vos. Manus enim vestrae sanguine plenae sunt. Hinc est quod inferius bestia, super quam meretrix sedet, coccinea esse perhibetur.
Et qui sedebat super eum, datum est illi ut sumeret pacem de terra. Data est diabolo potestas ut sumat pacem de terra, quando permittitur justo Dei judicio, 117.1025C| ut hoc possit facere. Tale est hoc, quale et illud: Induravit Dominus cor Pharaonis (Exod. XI). Notandum autem quia non de coelo, sed de terra aufert ille pacem. Coelum quippe significat sanctos, quibus Dominus ascensurus ad Patrem, dicit: Pacem meam do vobis (Joan. XIV). Abhis non potest diabolus auferre pacem, quia coelestes sunt, et terram calcant, habentes principem pacis habitatorem, de quo Paulus dicit: Ipse est pax nostra (Ephes. II). De terra enim, id est, de terrenis hominibus sumit pacem, facitque eos discordes, et zizaniorum divortia inter eos seminat, quoniam terra sunt, id est terrena et transitoria immoderate ambiunt. De quo adhuc subjungitur: Et ut invicem se interficiant, datus est illi gladius magnus. Gladium non corporeum debemus intelligere, sed spiritualem, 117.1025D| quo non tantum corpora, quantum animae jugulantur. Gladius enim hic intelligitur mala persuasio, locutio prava, deceptio iniqua, quo gladio duobus modis homines diabolus interficit, cum videlicet occulte mala suggerit per seipsum, vel etiam cum aperte justos persequitur per membra sua, unde in Evangelio habemus: Cum diabolus se misisset in cor Judae, ut traderet Dominum (Joan. XIII), primum quippe gladio malae persuasionis, ei in anima Dominum ut traderet, deinde persuasit ut semetipsum interficeret. Unde ille miser desperans, seipsum laqueo suspendit. Similiter quoque mulieri locutus est per serpentem, dicens: Cur Deus praecepit vobis ne comederetis de (Gen. III) ligno vitae? Et per eam interfecit 117.1026A| Adam. Hoc est enim quod hic dicitur, ut invicem se interficiant homines. Per membra sua etiam jugulat multos, et spiritualiter separando a fide, et corporaliter subtrahendo ab hac luce, sicut per Neronem, per Domitianum et caeteros. De talibus quippe Psalmista dicit: Exacuerunt ut gladium linguas suas (Psal. LXIII). Et rursus, Lingua eorum gladius acutus (Psal. LVI).
Et cum aperuisset sigillum tertium, audivi tertium animal, dicens: Veni et vide, et ecce equus niger. Per equum nigrum omne corpus intelligitur diaboli, sicut et supra per rufum, quod fuscatum est nigre dine peccatorum, semperque patitur esuriem, quia cupit devorare alios, atque in malitiae suae ventrem trajicere. Et sicut caput eorum nequaquam dicit 117.1026B| Sufficit, ita et isti nunquam satiantur. Unde bene subditur: Et qui sedebat super eum, habebat stateram in manu sua. Mercatores solent ferre stateram in manu, qui mercantur ea quae sibi placent, pensantque ea quae dant et accipiunt. Sed diabolus pessimus est mercator, qui dat vilia, ut auferat pretiosa. Statera itaque perversa ejus suasio intelligitur, quia vitam multorum mercari quaerit, ut suam esuriem saturare queat. Et ut hoc possit facere, prius eis quibus temporalia promittit, alimentum Verbi Dei subtrahit, quo necatos in corpus suum assumens, famem malitiae suae augeat potius quam depellat. Dat vilia quaedam et temporalia, et aufert pretiosa et aeterna, sicut Adae dedit pomum, et totum per illum in filiis suis accepit mundum.
117.1026C| Et audivi vocem tanquam vocem in medio quatuor animalium, dicentium: Bilibris tritici denario, et tres bilibres hordei denario, et vinum et oleum ne laeseris. Haec vox quam audivit Joannes, vox intelligitur Dei omnipotentis, quando adunatis ad fidem gentibus, a laesione electorum Dominus antiquum adversarium compescuit ipsamque docuit, quemadmodum infestationem ipsius possent evadere, cum ait: Poenitentiam agite (Matth III), et caetera. Apostolis quoque jussit, ut euntes baptizarent omnes gentes, docentes eas ut a cultura idolorum ad verum Dei converterentur cultum. Tunc enim diabolus perdidit frumentum, hordeum, vinum et oleum, id est omnes fideles, coepitque comedere paleas, vinacia bibere et amurcam. Unde et ipsa vox subdidit, 117.1026D| dicens: Bilibris tritici denario uno, subauditur: Valet. Sed prius ista juxta litteram sunt consideranda: Bilibris tritici ita intelligitur: Duo sextarii, et tres bilibres hordei sex sextarii. Et praecipitur illi qui sedebat in equo nigro, hoc est, diabolo, ne frumentum tangat aut hordeum, quia duo sextarii tritici, id est bilibris denario uno valet, et tres bilibres hordei similiter uno denario. Sed jam nunc videamus quid ista significent: Licet omnis Ecclesia frumentum sit, juxta quod Apostolus dicit (I Cor. X): Unus panis, unum corpus: multi sumus in Christo, tamen specialiter hic frumentum debemus intelligere praedicatores utriusque testamenti, qui moluntur tribulatione praesentis vitae, et 117.1027A| excoquuntur igne passionis, et efficiuntur pulcherrimus Christi panis, eum imitantes qui dicit de se: Nisi granum frumenti cadens in terra mortuum fuerit, etc. Una ergo bilibris ex duobus sextariis, quia solet homo vas habere, quod capit duos sextarios, intelligitur una ecclesia ex duobus populis in unum collectis, juxta illud: Alias oves habeo quae non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile et unus pastor (Joan. X). Sub duali autem numero comprehenditur propter duo testamenta, vel propter geminum dilectionis praeceptum. Bilibris itaque tritici denario valet, quia omnes sancti pretioso Christi sanguine redempti sunt. Unde Apostolus: Empti enim estis pretio magno (I Cor. VI). Vel per denarium possumus intelligere 117.1027B| ipsum Dominum Jesum Christum, quem accepturi sunt in remuneratione. Laborantes enim in vinea denarium acceperunt. Sive per denarium vita aeterna intelligitur, quae cunctis electis dabitur, cum audierint: Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXV). Tres autem bilibres hordei, subjectos et simplices significant auditores, qui sub ternario numero comprehenduntur, quia fide sanctae Trinitatis ornantur. Unum itaque est frumenti et hordei, quia etsi alius alium fortitudine et dignitate praecellit, tamen omnes uno Christi sanguine sunt redempti. Etsi etiam alius plus, alius minus in vinea Domini laborat, tamen unum omnes post laborem denarium recipiunt. Etsi enim erit ibi diversitas mansionum, tamen una erit remuneratio: quia omnes in commune 117.1027C| unum possidebunt Deum, et quod in se quis non habebit, habebit utique in altero, quia erit illis Deus omnia in omnibus. Et vinum et oleum ne laeseris. Quod superius significatur per frumentum, hoc hic intelligitur per vinum: et quod supra per hordeum, hoc nunc per oleum, id est, omnes sancti in Ecclesia generali. Recte enim per vinum et oleum ipsi exprimuntur, quia sicut vinum et oleum ex multis botris in praelo pressis producitur, ita illi multis tribulationibus istius vitae premuntur, et in apothecis Dominici cellarii conduntur. Et quia vinum, sunt baptizati in fide Dominicae passionis. Et postea acceperunt oleum Spiritus sancti, prohibet divina virtus antiquum hostem ne eos laedat, ut suadendo mala aliquando eos ad peccatum pertrahat.
117.1027D| Et cum aperuisset sigillum quartum, audivi vocem quarti animalis dicentis, Veni et vide. Et ecce equus pallidus. Qui superius per equum rufum et nigrum, ipsi designantur et hic per pallidum, id est omnes reprobi ad pallorem aeternae mortis venturi, mortuis enim proprie pallor accidit. Nec mirum si per equi pallorem mors exprimitur, cum etiam ipse sessor mors vocetur. Unde subditur: Et qui sedebat super illum, nomen illi mors. Quo nomine diabolus intelligitur, quia invidia diaboli mors introivit in orbem terrarum; qui super eos sedet, qui pallidi sunt, hoc est, qui opera mortis habent: et cum ipsi sint mortui, etiam alios exstinguere quaerunt, unde et sequitur, quia et infernus sequebatur eum. Ipsi 117.1028A| enim bene infernus appellantur, quia sicut infernus nequaquam dicit Sufficit, sed semper ad recipiendas animas sinum laxat, ita et isti mentem dilatant ad ambienda terrena, nec tantum acquirere possunt quantum cupiunt. Unde sequuntur diabolum, id est imitantur illum qui est caput omnis malitiae. Unde scriptum est, Imitantur illum qui sunt ex parte ejus (Sap. II). Auctor itaque mortis contra vivos pugnaturus, super equum pallidum sedet, quia nimirum per officium eorum, quos jam spiritualiter occidit, vitam electorum exstinguere quaerit. Et data est illi potestas super quatuor partes terrae interficere gladio. Hic aperte demonstratur, quia singulis gentibus Deus omnipotens angelos secundum meritum suum praeposuit, et sicut bonis bonum, id est Michaelem praefecit 117.1028B| angelum. Unde est, Nemo est adjutor meus, nisi Michael princeps vester, ita malis malos angelos praeposuit, ideoque quatuor angeli qui quatuor regnis principalibus sunt praepositi, non boni fuerunt, sed mali. Data est illi potestas super quatuor partes terrae, id est super omnes reprobos, qui in quatuor partibus terrae morantur, in oriente scilicet, occidente, aquilone et meridie. Vel per quatuor partes terrae, possumus intelligere quatuor regna principalia, Assyriorum videlicet et Chaldaeorum, Medorum et Persarum, Macedonum atque Romanorum. Sive etiam quatuor partes terrae, in quibus potestatem accepit diabolus, intelligamus haereticos, paganos, judaeos et falsos christianos. Super has quatuor partes terrae, id est terrenorum hominum, et per desiderium terram inhabitantium 117.1028C| habet potestatem diabolus, et cum his contra unam Christi pugnat Ecclesiam, quam ideo scindere non potest, quia fide Christi est unita, juxta illud, Una est columba mea (Cant. VI): Et illi divisi, isti vero inveniuntur uniti. Interfecit vero has partes terrae gladio malae suggestionis, ut supradictum est, et fame audiendi verbum Dei, de qua fame Dominus dicit per Amos prophetam (Cap. VIII), Mittam in eis famem, non panis, non sitim aquae, sed audiendi verbum Dei. Quo in loco quaestio oritur: Si Deus hanc famem immittit, quid peccat diabolus? Quae quaestio facile solvitur, quia quod Deus facit justo judicio, diabolus facit in suasione et mala voluntate. Et morte, subaudis, datum est illi interficere homines, spirituali scilicet atque interiori. Et bestiis terrae. Bestiae 117.1028D| efferatos homines et bestiales significant, per quos diabolus multos interfecit, sicut fuit Nero, Domitianus et caeteri persecutores sanctorum martyrum: de talibus dicit Apostolus: Cretenses semper mendaces, malae bestiae (Tit. I), et alibi: Si secundum homines ad bestias pugnavi Ephesi (I Cor. XV).
Et cum aperuisset sigillum quintum, vidi sub altare Dei animas interfectorum. In tabernaculo Moysi duo altaria fuerunt, prius scilicet aere coopertum sub divo, ubi sacrificia cremabantur: aliud vero interius ante velum, in quo tantum sanguis ponebatur et thymiama, et erat vestitum auro. Scisso autem velo, arca quae erat intra Sancta sanctorum, conjuncta est altari aureo, ut jam nulla esset distantia inter 117.1029A| altare et arcam. Per haec duo altaria, duo significantur populi: unus scilicet per altare exterius, id est carnalis in Judaeis, qui tantummodo per legis opera et sacrificia putant se salvari posse et justificari. Per aureum autem quod erat interius, alter, id est spiritualis patres utriusque testamenti, qui non per legem aut opera sacrificiorum se putant salvari solummodo posse, sed potius per fidem Christi futuri, quoniam sicut doctores spiritualiter legem intellexerunt, ita et faciebant illi prophetae scilicet, patriarchae, et caeteri, quod in dictis David aperte probare possumus, qui ab adulterio sciens se non posse purgari per legis sacrificia, dicebat: Si voluisses sacrificium, dedissem utique, holocaustis non delectaberis Ideoque hoc fieri non posse considerans, adjungit: 117.1029B| Sacrificium Deo spiritus contribulatus (Psal. L). Sciendum vero quod altare illud aureum, de quo nunc agitur, prius quidem ante arcam erat, sed velum pendebat ante hoc et illud quod sanctum et Sancta sanctorum dividebat. Inter Sancta sanctorum vero erat arca, in qua duae tantum erant tabulae digito Dei scriptae: per quam arcam Christus significatur, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae. Postquam vero verus pontifex venit, et velamen scidit, facta est arca et altare unum, quia scilicet caput et membra, id est Christus et Ecclesia, unum corpus sunt. Hujus itaque altaris in hoc loco mentio fit, cum dicitur, Vidi sub altare Dei animas interfectorum. Jam enim non duo sunt altaria, sed unum, quia Christus conjunctus est corpori suo. Ipse enim 117.1029C| est altare, ipse sacerdos et sacrificium. Sacerdos quia per illum munera nostra Deo Patri dirigimus. Unde et sacerdotes in singulis orationibus se per Dominum exaudiri optantes, sub nomine ipsius suas finiunt orationes, dicentes; Per Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum. Altare, quia semetipsum obtulit Deo Patri in ara crucis. Non ergo jam sunt duo altaria, sed unum, postquam verus pontifex ingressus est Sancta sanctorum cum parte corporis sui, et sicut illi jam cum illo sunt in re, ita et isti in spe. Itaque ipsae animae occisorum sunt altare, et tamen subtus altare sunt, quia per omnia coaequari capiti suo non possunt: quia ipse est Deus, illi homines: ille Dominus, isti servi. Ideoque et altare sunt capiti suo conjuncti: et sub altare, quia 117.1029D| non illi per omnia coaequantur. Aliter: Ipsi qui sunt altare, subtus altare sunt, hoc est, sub se, quia nondum pervenerunt ad eam gloriam ad quam venturi sunt, quando erunt similes angelis Dei. Divisum quippe est adhuc desiderium illorum, quoniam exspectant resurrectionem corporis sui. Et sicut cum corpore et anima servierunt Christo, ita cum corpore et anima remunerentur, quia revera sic est dignum. Ideoque, quia necdum ad illam dignitatem ad quam venturi sunt pervenerunt, sub se sunt, quia post modum majores futuri sunt. Cum autem venerint ad tantam gloriam, jam non erunt sub se, sed in se. Quod tali exemplo cognosci potest: Ponamus quemlibet in monasterio nutritum, et postea abbatem 117.1030A| constitutum, quandiu talis sub prioribus vivit, quasi sub se est; cum autem abbas fuerit electus, jam non est sub se, sed in se. Tali modo tunc jam animae fidelium sub se non erunt, quando animae simul cum corporibus in immortalitate gaudebunt. Animae occisorum dicuntur animae martyrum. Duo quippe sunt martyrii genera in hoc mundo: unum scilicet apertum, quod fit in corpore, sicut martyrizatus est Petrus, Paulus et caeteri. Alterum vero occultum, quando sancti ab impiis opprobria et irrisiones et contumelias sustinent. De his duobus generibus martyrii dicit Dominus filiis Zebedaei, Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum (Matth. XX)? et deinceps, Calicem meum bibetis, cum unus illorum fuerit decollatus, alter in pace vitam 117.1030B| finierit, et tamen non sine martyrio fuerit, quia multa opprobria et adversitates pro Christo sustinuit. Unde legimus eum in Actibus apostolorum (cap. V) flagellatum cum caeteris, quando ibant gaudentes a conspectu concilii, et propter verbum Dei, et propter testimonium quod habebant. Istud est verbum, de quo Joannes: In principio erat Verbum (Joan. I). Cui verbo, quia habebant illud in corde, testimonia etiam proferebant in ore, juxta illud: Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X). Vel quia verbum Dei gestabant in corde et ore, ostendebant testimonium in opere, nolentes idola colere, et propter hoc interficiebantur vel aperto martyrio, vel occulto, dum eos simulatores et hypocritas esse dicebant. Et clamabant omnes qui 117.1030C| apertum sive occultum martyrium fuerant perpessi. Voce magna dicentes: Usquequo, Domine, sanctus et verus non judicas et non vindicas sanguinem nostrum de his qui habitant in terra? Quaestio oritur in hoc loco, cur sancti jam cum Domino manentes, vindictam de inimicis expetant, cum Dominus in Evangelio dicat: Diligite inimicos vestros, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos (Luc. VI)? Sed sciendum quia illi sancti jam in conspectu Creatoris sui consistentes, vident voluntatem illius, et ideo ab ipso accipiunt, quod eum velle facere noverunt, et de ipso bibunt quod ab ipso sitiunt. Petunt autem vindictam de inimicis duobus modis, et hoc causa charitatis, ut scilicet qui ad vitam aeternam praedestinati sunt, convertantur a malo ad bonum. Qui vero praesciente 117.1030D| Deo damnandi sunt, moriantur et peccare desistant, ut post hoc minorem poenam in inferno habeant, ubi unusquisque secundum qualitatem operum sustinebit magnitudinem poenarum. Quod petere utique charitatis est et misericordiae. Non autem putandum est, quod illi corporeo modo vocem emittant, sicut nos qui aereum flatum in follem ventris trahimus per organum gutturis, sed vox illorum desiderium est ipsorum. Et tanto magis quisque illorum clamat, quanto magis desiderio flagrat. De hoc Psalmista ad Dominum: Desiderium cordis eorum audivit auris tua (Psal. IX). Petunt autem de reprobis vindictam, quia optant venire diem extremi 117.1031A| judicii, et resurrectionem suorum corporum praestolari.
Et datae sunt illis singulae stolae albae. Per stolas albas intelligere debemus mercedem baptismi, praemium martyrii, mercedem aeternorum et gaudium coelestis patriae. Habent ergo ante resurrectionem sancti singulas stolas, quia in sola anima aeternis beatitudinibus adhuc perfruuntur, postea autem accepturi sunt binas, quando receptis corporibus immutabiles erunt in anima, et incorruptibiles in corpore. De hoc Isaias: In terra sua duplicia possidebunt (Isa. LXI). Et dictum est illis ut requiescerent tempus adhuc modicum, donec impleatur numerus conservorum et fratrum eorum. Dictio ista inspiratio est divina, qua mentibus illorum desiderantibus 117.1031B| diem judicii immittitur virtus patientiae, ut patienter ferant omnia, exspectantes numerum illorum qui similiter interficiendi sunt pro Christo, cum eis postmodum regnaturi, ut qui desiderant recipere sua corpora, gaudeant ex numero colligendorum fratrum. Tali modo loquitur Deus omnipotens sanctis, veluti quilibet paterfamilias habens multos filios, singulisque de agro revertentibus et rogantibus ut cibum sibi tribuat, respondet: Refectio quidem vestra parata est, sed exspectate fratres vestros, ut cum in unum positi fueritis, omnes in commune comedatis, et epulemini gaudentes. Qui interficiendi sunt sicut et illi. Vel aperto scilicet martyrio, vel occulto.
Et vidi cum aperuisset sigillum sextum, terraemotus 117.1031C| factus est magnus. Quid hoc loco per terraemotum debemus intelligere nisi validissimam persecutionem quae futura est temporibus Antichristi? Unde bene non simpliciter dixit, terraemotus factus est, sed cum additamento, terraemotus factus est magnus, quia sicut Dominus dicit, talis erit tunc tribulatio, qualis non fuit, neque fiet ex quo homines esse coeperunt. Et sol factus est niger sicut saccus cilicinus. Cilicio peccatores homines et rei induuntur. Sol autem Christum significat, de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae (Malach. IV). De quo etiam impii dicturi sunt gementes, Et sol justitiae non luxit nobis. Fiet itaque tunc sol tanquam saccus cilicinus, quando hi in quorum cordibus lucebit Christus, pro nihilo ducentur, et veluti peccatores 117.1031D| et rei interficientur a ministris Antichristi. Aliter: sol ipsos significat praedicatores, quibus Dominus dicit: Vos estis lux mundi (Matth. V). Qui utique tunc fient tanquam saccus cilicinus, quia celabunt coram impiis quidquid habebunt luminis et virtutis. In illis quoque obscurabitur sol, qui timore concussi, aut blanditiis deliniti, negabunt Christum, et ad tenebras erroris devolventur. Et luna tota facta est sicut sanguis. Luna Ecclesiam significat, quae tunc tota fiet sicut sanguis, quia non in uno loco, sed in omnibus mundi partibus persecutio Antichristi contra Ecclesiam grassabitur.
Et stellae coeli ceciderunt super terram. Coelum est sancta Ecclesia, de qua Dominus dicit: Coelum mihi 117.1032A| sedes est (Act. VII), et Salomon (Sap. II): Anima justi sedes sapientiae. Stellae ergo coeli sancti sunt, qui in tenebris istius vitae lucent, veluti in firmamento stellae. Qui tunc utique de coelo cadent, quando sub illa persecutione validissima, fide recedunt, qui prius fide recta et operibus justis videbantur lucere. In terram cadent, quia terrenis delectationibus inhaerebunt, et ex ipso amore terreno ad iniquitatem ruent. Unde subditur: Sicut ficus mittit grossos suos cum a vento movetur. Licet ficus in Evangelio synagogam significet, specialiter hic omnem Ecclesiam significat, de qua tunc cadent qui infructuosi fuerant et a bonis operibus vacui. Grossus enim fici appellatur fructus primi temporis, qui antequam veniant ad maturitatem, vento concussi 117.1032B| cadent in terram, ita et illi qui necdum pervenerunt ad maturitatem bonorum operum, et vacui sunt, concussi vento, id est extrema persecutione decident in terram, hoc est in terrenas delectationes. Qui ventus bene magnus dicitur, quia, ut supra dictum est, persecutio illa etiam electos occupabit.
Et coelum recessit sicut liber involutus. Quod est coelum, hoc est et liber, id est sancta Ecclesia, quia dum Deum habet habitatorem, habet quoque et Dei legem scriptam, non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalis. Intuendum autem quod ipsa Ecclesia sicut liber involutus recessisse dicitur. In libro enim involuto quid interius contineatur, non videtur, nisi ab illis quibus voluntarie aperitur. Sic nimirum sancti illius temporis et suis se manifestabunt, 117.1032C| et extraneis se celabunt, sicut legimus in passionibus sanctorum martyrum. Cujus videlicet membra Joannes alloquitur, dicens: Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus si ex Deo sunt (I Joan. IV). Recedet autem Ecclesia in suis electis a reprobis, non abscessu corporis, sed fide et operatione, juxta illud (Isa. LII): Egredimini de medio ejus, populus meus, et immundum ne tetigeritis. Et omnis mons et insulae de locis suis motae sunt. Per montes in hoc loco debemus intelligere praecipuos sanctos in Ecclesia constitutos, qui caeteris eminent, sicuti montes planitiem terrae transcendunt ad quos pertinet illud, quod Dominus per prophetam dicit: Sustollam te super altitudinem terrae (Isa. LVIII), qui movebuntur, non ut a fide recedant, sed corpore et animo atque 117.1032D| opere recedunt a societate reproborum, audientes illud prophetae, sicut supra dictum est: Exite de illa populus meus. Hoc est de Babylone, quae peccata significat, et societatem malorum: insulae quoque Ecclesias significant, quia sicut insulae tunduntur fluctibus, ita Ecclesiae fluctibus persecutionum istius vitae tunduntur, de quibus per prophetam dicitur: Me insulae exspectabunt, et brachium meum sustinebunt (Isa. LXI). Quae similiter sicut et montes separabuntur, dum a malis fide et operatione disjungentur.
Et reges terrae, et principes et tribuni, et divites, et fortes, et omnis servus et liber, absconderunt se in speluncis et petris montium. Reges sunt, qui corpora 117.1033A| sua bene regere noverunt, ne scilicet vitiis insolescant, ne penuriis succumbant. Principes autem sunt minoris dignitatis sancti, qui non omnibus ut reges, sed tamen quibusdam pro concessis virtutibus resistunt. Tribuni vero, qui adhuc minoris potestatis quam principes, et ipsi inquantum praevalent, contra vitia carnis dimicant. Divites quoque non opibus, sed bonis operibus vocantur; unde Apostolus admonet divites fieri in bonis operibus, fortes, non corporis virtute, sed animi. Servus, qui conjugio obligatur. Liber quoque, a conjugio et a peccatis absolutus. Isti omnes ultima persecutione deprehensi, fugient, et abscondent se in speluncis et petris montium, id est, suffragia sanctorum hominum et angelorum expetent. Ad hos montes novissima persecutione 117.1033B| comprehensos hortatur fugere Dominus in Evangelio, dicens: Tunc qui in Judaea sunt, fugiant ad montes (Matth. XXIV).
Et dicent montibus et petris, id est angelis et hominibus. Qui recte montes appellantur, quia terrena despiciunt, et coelestia contemplantur. Recte petrae, quia a Christo qui est petra, roborantur. Cadite super nos, et abscondite nos a facie sedentis super thronum, et ab ira agni. Id est, misericordia animum inflectite, et nos piis vestris intercessionibus adjuvate ab ira judicantis.
Quoniam venit dies magnus irae ipsorum. Id est, damnatio reproborum. Et quis poterit stare? Id est, nullus. Si enim sancti illius iram tunc timebunt, et angeli quoque timore concutientur, quis nostrum sustinebit, 117.1033C| in quo et justus vix salvabitur? De hoc tempore propheta dicit: Dies illa dies irae (Soph. I). Possumus et haec in contrariam partem intelligere. Montes enim saepe in sacro eloquio superbos significant, unde est illud Isaiae: Super montem caliginosum levate signum, in quibus verbis Balthasar voluit intelligi, infidelitatis et impietatis nebula coopertum. Insulae autem appellantur, qui saecularium negotiorum fluctibus quatiuntur, et instabiles sunt. Isti tales movebuntur a bono ad malum, a fide ad infidelitatem, ut cupiditatem suam possint implere. Qui etiam sub pacis tempore non solum exterorum substantiam praeripiunt, sed etiam in morte propinquorum gaudent, atque eorum bona in suos usus convertunt. Reges autem, principes, ac tribuni, juxta 117.1033D| qualitatem graduum, omnes reprobos significant, majoris scilicet dignitatis homines, mediocres, et minores, qui timentes amittere regna et honorem, dum viderint Antichristum regnare et membra illius, transibunt ad eos et movebuntur ad malum, ut eis parcant, et divitias non amittant. Divites quoque appellantur peccatis, qui omne malum quod voluerint implere, libere poterunt, nec in malo aliorum auxilio indigebunt. Fortes similiter in malo intelligimus ad miscendam scilicet ebrietatem, vel ad fidem aliorum subvertendam. Servi peccato servientes sunt, quia qui facit peccatum, servus est peccati. Liberi a justitia, id est alienia justitia; unde Paulus: Cum servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae 117.1034A| (Rom. VI). Isti omnes imminente futuro judicio, cur rent ad auxilium daemonum, cum desperati ad sanctorum quemlibet non praesument accedere, dicentes: Cadite super nos, et abscondite nos ab ira sedentis in throno, id est modo liberate nos, quia in vobis hactenus confisi sumus.
- CAPUT VII.
Et post haec vidi quatuor angelos stantes super quatuor angulos terrae. Quatuor angeli stantes super quatuor partes terrae, principes sunt, praepositi super quatuor regna principalia, Assyriorum videlicet et Chaldaeorum, Medorum et Persarum, Macedonum et Romanorum. Super has quatuor partes terrae, stabant quatuor angeli nequam, quia eos ad sui servitii 117.1034B| dominum inclinaverunt. Tenentes quatuor ventos terrae, ne flarent super terram, neque super mare, neque in ullam arborem. Quod sunt quatuor angeli, hoc sunt et quatuor venti, id est quatuor daemones, principalitatem super quatuor regna tenentes. Unde in Danielis volumine legimus, quod quatuor venti pugnabant in mari magno, et quotuor bestiae consurgebant de terra, quae sunt praefata quatuor saeculi regna. Tenebant ergo angeli quatuor ventos, id est seipsos in suis membris. Quia enim diabolus et omnes iniqui unum corpus sunt, profecto et in angelis et in ventis ipse intelligitur. Ipsi angeli tenebant quatuor ventos terrae, ne flarent super terram, quia quatuor daemones singulis regnis praelati, ita tenebant omnem subjectum populum ut nullus alicujus 117.1034C| flatum regionis auderet contra eos emittere, aut mutire contra illos, et verbum veritatis efflare adversus idola, ut diceret: Non sunt dii, qui hominum manu efficiuntur, sed sunt simulacra ad nihilum uti lia. In terra autem diversitas provinciarum, in mari vero innumerositas designatur insularum. Per arbores quoque intelliguntur homines singuli, quia ab universitate redit ad specialitatem, quia ipsi daemones omnes homines in his quatuor regnis degentes, pro suo tenebant astrictos servitio.
Et vidi alterum angelum ascendentem ab ortu solis, habentem signum Dei vivi, et clamavit voce magna quatuor angelis, quibus datum est nocere terrae et mari, dicens: Nolite nocere terrae et mari neque arboribus. Alius angelus Dominum significat Jesum Christum, 117.1034D| de quo scriptum est: Vocabitur nomen ejus magni consilii angelus (Isa. IX). Ab ortu solis ascendit, quia tertia die resurrexit a mortuis, et sua resurrectione totum mundum illuminavit per evangelicam doctrinam. Unde Psalmista dicit: Qui ascendit super occasum, Dominus nomen est illi (Psal. LXVII). Venit ergo ab ortu solis, et praecepit quatuor angelis, ne nocerent terrae et mari, quia surgens a mortuis, prohibuit daemones a laesione eorum, qui ad vitam aeternam sunt praedestinati. Unde et ipsa quatuor regna sibi subdidit, et ad notitiam et ad cultum unius Dei perduxit, hinc est quod Nabuchodonosor vidit lapidem praecisum de monte, qui percussit statuam in ferreis pedibus, et comminuit pariter 117.1035A| aurum, argentum, et aes. In auro enim intelligitur regnum Assyriorum, in argento Medorum, in aere Persarum et Macedonum, in ferro regnum Romanorum significatur. Christus enim natus de stirpe Judaica, sine opere maritali, per praedicationem apostolorum percussit extremitatem regni Romanorum, et tunc praefata omnia saeculi regna contrivit, quae illi erant subjecta. Lapis autem crevit, et suscitatus est in regnum, quod in aeternum non dissipabitur. Unde et subditur, Quoadusque signemus servos Dei nostri in frontibus eorum. Ubi intuendum, quia cum superius unum angelum se vidisse dicat Joannes, ipse angelus nunc pluraliter loquitur dicens: Quoadusque signemus, ego scilicet et apostoli mei. Quod enim fecerunt apostoli, ipse Christus fecit, qui in ipsis habitat 117.1035B| juxta illud: Ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII). Signum hoc, quo signantur omnes servi Dei in frontibus, ipsum signum est sanctae crucis, quod fideles in Ecclesia dupliciter, in corpore scilicet et anima, portant. In corpore scilicet, quia signantur in fronte in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. In anima vero, quia Christi passionem imitantur, crucifigentes se cum vitiis et concupiscentiis. Unde in Veteri Testamento praeceptum est, ut super utrumque limen de sanguine agni ponerent, quia non prodest hoc signum exterius quidquam, nisi ipsum quis accipiat et interius: fides enim si non habeat opera, mortua est. Dicit ergo: Nolite nocere terrae et mari, neque arboribus, quoadusque signemus servos Dei nostri in frontibus 117.1035C| eorum, ac si diceret: Nolite laedere illos qui ad vitam aeternam sunt praeordinati ante omnia saecula; unde Apostolus: Qui elegit nos ante mundi constitutionem in adoptionem filiorum Dei (Ephes. I).
Et audivi numerum signatorum centum quadraginta quatuor millia signati ex omni tribu filiorum Israel. In hoc loco finitus ponitur pro infinito nec pertinet solummodo ad duodecim tribus filiorum Israel, sed ad omnem Ecclesiam, quae per hunc numerum comprehenditur in suis electis, quod etiam natura ipsius numeri demonstrat. Ternarius enim summum bonum significat, id est sanctam Trinitatem. Quaternarius vero sacratus est similiter propter quatuor libros Evangelii. Vel propter quatuor flumina paradisi, sive etiam propter quatuor partes mundi, seu propter 117.1035D| quatuor virtutes principales. Sive igitur ducantur tria per quatuor sive quatuor per tria, duodecim faciunt, qui et ipse sacratus est propter duodecim tribus Israel, et propter duodecim apostolos. Millenarius enim numerus perfectionem significat, quia saepe pro universitate ponitur. Unde est: Verbi, quod mandavit in mille generationes (Psal. CIV). Ecclesia igitur, quia Trinitatis notitia ex universis generationibus aggregatur, quatuorque paradisi fluminibus irrigatur et in quatuor mundi partes distenditur, recte in duodenis millibus figuratur. Sed si in eo quod credidit perficiatur, necesse est ut duodenarius millium numerus quadra soliditate jungatur. Ducantur ergo duodecim millia per quatuor, et quadraginta 117.1036A| octo millia fiant. Ut vero quod credidit, ad Trinitatis contemplationem pertingat, rursum quadraginta octo millia ter multiplicentur, et de se centum quadraginta quatuor millia reddant. Nam et centenarius numerus, qui a laeva transfertur ad dexteram, generalem significat sanctorum numerum, qui in perfectione operis inventi, in dextera sunt collocandi.
Ex tribu Juda duodecim millia signati. Manifeste in hoc loco ostenditur, non nos debere hic carnalem accipere generationem, per hoc quod non secundum ordinem nativitatis suae filii Jacob ponuntur in hoc catalogo. Nam Judas qui hic primus ponitur, utique quarto loco natus est. Gad quoque hic est tertius, ibi octavus invenitur. Similiter de caeteris est intuendum. 117.1036B| Quod quare factum sit, ipsa nominum interpretatio manifestat: Judas quippe interpretatur confessio sive laudans, in quo Ecclesia comprehenditur, quae de peccatis praeteritis poenitentiam agit, et a laude Creatoris non cessat. Confiteor enim aequivocum verbum, et pro confessione ponitur et pro laude. Unde Dominus: Confiteor tibi, Pater coeli et terrae (Matth. XI). Et Psalmista: Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo (Psal. CXXXVII). Ruben dicitur videns filium. Et in hoc loco ipsam Ecclesiam significat, quae filios, id est bona opera videt. Unde est: Videas filios filiorum tuorum. Filii quippe filiorum, intelligitur remuneratio operum. Spiritualis itaque est ista prosapia, quia et in Juda praecessit initium confessionum, et in Ruben succedunt incrementa 117.1036C| virtutum. Qui si primus poneretur, ordo nativitatis suae confunderetur. Prius enim recedimus per confessionem a malis, deinde proficimus ad subsequentia bona, ut informemur rectis et placitis. Post Ruben recte ponitur Gad, qui tentatio interpretatur, quia bene operantes solet probare tentatio. Unde cuidam dicitur: Quia acceptus erat Domino, necesse fuit ut tentatio probaret te: et quia contra easdem tentationes divina virtute praecincti fortes existunt, recte idem Gad accinctus vocatur. Unde Psalmista: Praecinxisti me virtute ad bellum (Psal. XVII). Et quia sancti clauso ostio orant Patrem, et sua opera inquantum possunt favori humano celant, ut qui videt in abscondito eis reddat. Recte etiam convenit quod idem Gad latrunculus dicitur. Et quia illata 117.1036D| tentatio probatos coronat, congrue post Gad:
Aser ponitur, qui beatus interpretatur. Unde est: Beatus vir qui suffert tentationem (Jac. I). Certi autem sancti de ista promissione, non solum patienter illata sibi perferunt mala, sed etiam in ipsis tribulationibus constituti a latitudine charitatis non recedunt, atque idcirco post Aser Nephthalim ponitur, qui latitudo interpretatur. Per illud enim mandatum currunt, de quo Psalmista dicit: Latum mandatum tuum nimis (Psal. CXVIII). Et quia per hoc amplissimum dilectionis praeceptum gradientes, ea quae retro sunt oblivioni tradunt, et in ante se extendunt, seque peregrinos in hac vita esse conspiciunt, ideoque et mendicos se esse fatentur, jure post Nephthalim 117.1037A| Manasses ponitur, qui oblitus interpretatur, vel necessitas. Oblitus scilicet, quia unum quod retro est dimittunt; necessitas vero, quia ad ea quae desiderant, necdum pervenerunt. Hinc Psalmista: De necessitatibus meis erue me (Psal. XXIV).
Unde et bene post Manassen Simeon collocatur, qui audivit tristitiam appellatus interpretatur, quia videlicet desiderium illorum postulantium dissolvi, ut possint esse cum Christo, saepe differtur, non tamen aufertur. Unde necesse est etiam ut nomen habitaculi retineant, quod idem Simeon sonare videtur: quoniam qui moerent in tabernaculo corruptionis, debent gaudere de habitaculo aeternae quietis, scientes quia in terrena eorum habitaculo dissolvitur, habent aedificationem in coelis, domum non manufactam. 117.1037B| Cui Levi succedit, qui additus dicitur, quia videlicet tales jam omnia conculcantes terrena, superadducunt sibi praecepta non jussa, ut est virginitas, erogatio dimidii bonorum vel facultatum, et caetera hujusmodi, quae non jussu, sed consilio sunt superaddita. Quibus nimirum bene convenit, quod Issachar post Levi annectitur, qui merces interpretatur. Talibus enim debetur merces remunerationis, quorum uni dicit Jeremias: Quiescat vox tua ploratu, quoniam merces est operi tuo (Jerem. XXXI). Tales autem qui ita vivunt, et solummodo pro remuneratione aeternae vitae laborant, solent aliquando tentationes probare. Unde bene post Issachar:
Zabulon ponitur, qui interpretatur habitaculum fortitudinis. Non enim tales succumbunt tentationibus, 117.1037C| sed virtus in infirmitate perficitur. De talibus dicit Apostolus (Hebr. XI): Convaluerunt de infirmitate. Fortes facti sunt in bello, quia corpus illorum quod ab inimicis putatur infirmum, et per quod animae parant interitum, invenitur invictum. Qui etiam dum a malis persequuntur talentum divini verbi sibi creditum expendere quoque inimicis non cessant, atque idcirco post Zabulon bene Joseph, qui augmentum vocatur, subjungitur, quia ut augmentum lucri de accepta pecunia referant, hanc inimicis erogare non trepidant. Et quia omnes isti in dextera sunt aeterni regis locandi, qui in virginibus, continentibus, ac bonis conjugatis, in duodecim istis inveniuntur profectibus animarum, bene post hos omnes Benjamin ponitur, qui filius dexterae interpretatur. Quasi enim 117.1037D| ab ejus dextera generantur, qui ejus virtute in hoc saeculo proteguntur. Hoc etiam non est praetereundum cur Dan de hoc catalogo fuerit ejectus, cum in caeteris libris sicut et caeteri fratres inveniatur. Manasses enim qui non fuit filius Jacob, sed qui alienigena matre natus est, id est, de Aseneth filia Putipharis sacerdotis Heliopoleos, locum ejus teneat. Ad quod dicendum, quod de Dan nasciturus est Antichristus, juxta illud Jacob, Fiat Dan coluber in via, etc., usque cadat ascensor ejus retro (Gen. XLIX). Ejicitur itaque ex hoc loco Dan, ut ostendatur Antichristus ex numero sanctorum ejiciendus. Aliter: Dan interpretatur judicium transiens Hebraeorum; quia scilicet, postquam veritas apparuit, omnia illorum 117.1038A| sacrificia et victimae transierunt, et veritas surrexit per Manassen, hoc est per populum gentilem, quae oblivioni tradidit idola. Finito enim sacerdotio quod in figura praecesserat, statim surrexit verum in Ecclesia sacerdotium secundum ordinem Melchisedech. De hoc enim Dominus per prophetam dicit: Ecce dies venient et consummabo super domum Juda testamentum (Jerem. XXXVIII). Et Apostolus: Quod enim antiquatur et senescit, prope interitum est. Jam enim Domino adveniente, illud sacerdotium Judaeorum in vetustatem fuerat versum, et ad senium declinabat, ideoque cito periit adveniente vero sacerdote Christo. Recte ergo sexto loco pro Dan, qui inde est ejectus, Manasses constituitur, quia videlicet in sexta mundi aetate, adveniente Domino Jesu 117.1038B| Christo, Judaica plebs et sacerdotium et omne bonum perdidit, et in ejus loco Manasses, id est populus gentilis est ascitus, atque in filium adoptatus. Et sicuti Dan de hoc catalogo spirituali est ejectus, ita omnes reprobi ejicientur de consortio sanctorum in die judicii.
Post haec viai turoam magnam, quam dinumerare nemo poterat. Hoc est, postquam audivi numerum fidelium qui comprehenduntur in duodecim tribubus Israel, vidi turbam quam dinumerare nemo poterat. Numerus electorum apud Deum finitus est, sed apud homines est infinitus. Unde ad homines est referendum quod dicitur: Quam dinumerare nemo poterat. Ex omnibus gentibus et tribubus et populis et linguis. Cum dicit ex omnibus gentibus, et deinde subinfertur, 117.1038C| Et tribubus, ostendit quia in omnium gentium nomine comprehenduntur fideles omnium tribuum, et econtra in tribuum nomine comprehenduntur fideles omnium gentium. Sancta Ecclesia in tres ordines dividitur, in praelatos, conjugatos, et continentes. Numerus ergo praemissus non est accipiendus pro finito, sed pro infinito. Stantes ante thronum et in conspectu Agni. Per thronum (sicut frequenter dictum est) intelligitur Ecclesia, quae est sedes Dei, secundum illum: Anima justi sedes sapientiae (Sap. V). Stat Ecclesia ante thronum, id est ante seipsam, quia circumspecta est, et sibi providet, ne aliquid indecens faciat. Stat, dum animum suum in soliditate dilectionis et fidei roborat. Hinc Psalmista: Statuit supra petram pedes meos (Psal. XXXIX). In 117.1038D| conspectu etiam agni stat, quia de sua conscientia fida, omnia opera sua vult videri a Deo, a quo remuneretur, unde et unus ex his astantibus dicebat: Vivit Dominus in cujus conspectu sto (IV Reg. III). Amicti stolis albis. Per stolas albas accipe sinceritatem et puritatem baptismi, purgationem occulti et aperti martyrii, ablutionemque fontis lacrymarum. Ante Mediatoris adventum, corda humani generis maculis peccatorum erant respersa, sed dealbata postea sunt tribus modis superius dictis. Sunt multi, qui has stolas post baptismi ablutionem mundas conservant, quia nullum mortiferum crimen admittunt. Alii sunt, qui coinquinantur diversis sceleribus, sed ut ad pristinum decorem redeant, se occulto vel aperto martyrio 117.1039A| gemitibus lacrymarum candificant, sicque ut omnes fideles stolas habeant superius positas. Et palmae in manibus eorum. Per palmas triumphus victoriae designatur, per manus vero virtus operationis exprimitur. Palmas ergo in manibus habent electi, dum quolibet modo triumphant de antiquo hoste et hujus saeculi voluptatibus. Vel per manus intellige potestatem. Quod enim per manus potestas designetur, habes in Evangelio, dicente Domino: Nemo potest rapere oves meas de manu mea (Joan. X), hoc est de potestate. Potestatem enim accepimus ut filii Dei essemus, dicente beato Joanne: Quotquot crediderunt in eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus. Palmas habemus in manibus, hoc est victorias, cum de operibus bonis 117.1039B| contra diabolum et incentiva carnis triumphamus. Cujus nimirum victoriae summa, in capite membrorum consistit.
Et clamabant voce magna, dicentes. Vocem magnam, non strepitum vocis, sed desiderium summum sanctorum accipiamus. Unde est: Desiderium pauperum exaudivit Dominus (Psal. X). Hinc Moysi cum nihil exterius diceret, sed intus tantum gemens oraret, Dominus ait: Quid clamas ad me (Exod. XIV)? Salus Deo nostro, qui sedet super thronum, et Agno. Salus omnibus quaecunque tribuitur hominibus, sive in corpore, sive in anima, ipsi est deputanda; unde Psalmista: Domini est salus, et super populum tuum benedictio tua (Psal. III). Salus Deo nostro, id est Deo Patri: et Agno, id est Dei Filio, qui sedet super thronum, qui 117.1039C| Agnus appellatur propter innocentiam et victimationem. Sicuti autem hic introducit Patrem et Filium sedentem, et intelligitur Spiritus sanctus, ita superius ubi solum Filium commemoravit, Pater et Spiritus sanctus pariter intelliguntur. Tale quid legimus in Evangelio, Domino dicente: Haec est vita aeterna, ut cognoscant te Deum verum, et quem misisti Jesum Christum (Joan. XVII). Ista est enim consuetudo divinae Scripturae, sicut supradictum est, ut ubi ponit Patrem et Filium, simul intelligatur Spiritus sanctus. Super thronum sedet, id est super Ecclesiam, quae est sedes Dei, regnatque in cordibus fidelium habitando.
Et omnes angeli stabant in circuitu throni et seniorum et quatuor animalium. Quod sunt throni, hoc 117.1039D| sunt seniores, hoc et quatuor animalia. Genus in genere est in hoc loco, sicut legimus supra de arca et de octo animabus. Ecclesia enim propter diversa officia diversis modis exprimitur. Quia enim Dominus in Ecclesia regnans, singulariter cuncta examinat, recte per unum thronum designatur: quia vero ipsa Ecclesia in capite suo aliorum facta judicat, recte per seniores: quia quoque pascuis virentibus per fidem, jam in quibusdam membris inhaeret, in quibusdam vero per spem fruitur, bene per animalia: quia haec ventura praedicando annuntiat, aperte per angelos: quia etiam ex diversis gentibus aggregatur, jure per turbam figuratur. Unde et auctor hujus revelationis ut hanc turbam innumerabilem 117.1040A| ipsos esse angelos ostenderet, solummodo eorum casum commemorat. Neque enim convenit ut angelis adorantibus homines rigida cervice starent. Angelos itaque hic accipimus ipsos electos qui designantur per viginti quatuor seniores, qui recte angeli vocantur, quia vitam aeternam annuntiant. Electi, ut diximus, angeli sunt, qui aliquando stantes, aliquando sedentes introducuntur. Stantes, sicut hic: sedentes, sicut ibi: Illic sederunt sedes in judicio (Ps. CXXI). Et: Sedebitis super sedes duodecim judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX). Ipsi sunt in circuitu throni, quia Ecclesiam doctrina, prece, exemplo undique ambiunt. Et ceciderunt in conspectu throni in facies suas. Casus iste humilitatis indicium est, quia electi quidquid boni habent, non suis meritis, sed gratiae 117.1040B| Dei deputant, a quo omnia bona sumuntur, secundum illud: Omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jacob. I). Et nota quod electi in faciem, reprobi vero retro cadunt, quia electi videlicet in futuro sibi prospiciunt, reprobi vero quae eos in futuro sequantur, providere negligunt. Et adoraverunt Deum, dicentes: Amen, benedictio, et claritas, et sapientia, et gratiarum actio, honor, et virtus, et fortitudo Deo nostro in saecula saeculorum. Amen. Haec omnia cum pertineant ad sanctam Trinitatem, quae unus et verus est Deus, specialiter tamen ad incarnati Verbi personam referuntur, et infidelium ora Judaeorum hac auctoritate clauduntur. Ipsi enim dicunt Christus vester purus homo fuit. Nec mendax, sed Deus et homo una 117.1040C| veritas, quod sonat amen, quia amen dicitur verum vel fideliter. Ipsi etiam dicunt: Maledictio congruit crucifixo, quia maledictus homo qui pendet in ligno (Deut. XXI). Nos e contrario dicimus, quod nulli melius convenit benedictio, quam illi qui maledictum legis abstulit a nobis, et benedictionem Abrahae ad gentes pervenire fecit. Ipsi quoque dicunt: Non convenit homini mortuo claritas, sed soli Deo vivo. Nos e contrario dicimus nemini magis quam illi ascribendam claritatem, quia in divinitate manens ipse est auctor lucis aeternae, et humanitate ad horam mortuus, tertia die surrexit per gloriam Patris, et est illi claritas comparticeps, et vivit ac sedet in dextera Dei Patris. Ipsi nihilominus dicunt: Non est vester Christus illa sapientia, quae attingit a fine 117.1040D| usque ad finem fortiter, quoniam parvulus ex nostra sorore natus est, et per incrementa temporum sapientia ut homo profecit. Nos econtra dicimus: Non est illa sapientia passa detrimentum in assumpto homine, cum idem secundum quod homo erat, profecit sapientia, sed magis haec ab illa sumpta mansit una sapientia, qua sapientia mundus est factus, et restauratus homo de terra creatus, de terra ad coelum sublevatus. Ipsi dicunt: Nulla ei debetur gratiarum actio pro salute animarum, quia suam ipse liberare non potuit: nos econtra: Nulli convenientius quam illi debetur gratiarum actio, qui ut afferret salutem animarum nostrarum, propria potestate voluit animam ponere: quod si nollet, nunquam 117.1041A| poneret. Ipsi etiam dicunt: Nulla ratio permittit honorem deitatis illi ascribi, qui exprobratur irrisus, contemptu dignus habitus est. Et nos econtra: Per hoc a nobis dignius honorandus est, quia pro nobis indigna sustinuit. Ipsi etiam nihilominus dicunt: Non fuit Christus aeterna virtus et fortitudo, quia lassari potuit ex itinere. Nos econtra respondemus, Quia quod infirmum est Dei, fortius est hominibus (I Cor. I). Illius enim infirmitas totam mundi fortitudinem ac virtutem prostravit.
Et respondens unus de senioribus dixit mihi: Hi qui amicti sunt stolis albis, qui sunt et unde venerunt? et dixi illi: Domine mi, tu scis. Quare dicit, respondens: nulla interrogatione praemissa? Consueto more Scripturae loquitur, quae solet plerumque nullo 117.1041B| interrogante, ita respondentis voce proferre sententiam. Unde in Evangelio legimus quia respondens Jesus dixit: Confitebor tibi, Domine, Pater coeli et terrae (Matth. XI). Et alibi legimus, quia respondens angelus dixit mulieribus: Nolite timere (Matth. XXVIII), nulla interrogatione ipsarum mulierum praemissa. Hoc autem in hac revelatione unius senioris responsio dissimilitudinis habet ex illis, quia ista interrogativa est, illa indicativa. Quid itaque in uno seniore accipimus, nisi ordinem prophetarum unitatem omnium praedicantium? Viginti quatuor enim seniores propter numerum duorum testamentorum, qui duodenario duplicato numero in duodecim tribubus et duodecim apostolis exprimuntur, saepius hic frequentantur. In uno vero seniore unitas eorumdem 117.1041C| testamentorum. Vel certe senior ipse seniorum, Dominus videlicet praedicatorum designatur. Ideo autem interrogat senior, ut quaerat Joannes, quaerens audiat, audiens intelligat, intelligens ad imitanda quae quaerit, semetipsum accendat. Denique ostenduntur ei amicti stolis albis, ut talem habitum, tale concupiscat indumentum. Sed statim requiritur qui sint, aut unde venerint, quatenus scilicet si vult in talium transire numerum, dum audit qui sint et unde venerint, studeat talis esse, quales illos cernit, satagat inde venire, unde alios venire cognoscit. Quid vero sint stolae albae, paulo superius dictum est. Dicatur igitur: Hi qui amicti sunt stolis albis, qui sunt et unde venerunt? ac si praedicatores sancti, vel Dominus praedicatorum piis auditoribus diceret: 117.1041D| Quotquot ante mundi constitutionem electi sunt, nunquid amatores mundi sunt? nunquid voluptatum suarum sectatores? nunquid per iter voluptatis ambulaverunt? Ad haec cum Joannes ex persona bonorum auditorum uni seniorum respondit: Domine mi, tu nosti, rursum ille ex persona Domini vel praedicatorum ejus subinfert.
Hi sunt qui venerunt de tribulatione magna, et laverunt stolas suas, et dealbaverunt eas in sanguine Agni. Cujus videlicet vox toto isto tempore per ora docentium talia clamat, talia praedicat. Unde et in eo quod dicit: Venerunt trium temporum summam concludit, praeteriti scilicet, praesentis, et futuri, pro eo quod est, venerunt, veniunt, atque venturi sunt. De 117.1042A| tribulatione magna, hoc est, adversitatibus hujus saeculi, juxta quod Apostolus ait: Oportet nos per multas tribulationes introire in regnum Dei (Act. XIV); et Psalmista: Multae tribulationes justorum (Psal. XXXIII). Magnas quippe sancti tribulationes perferunt, dum alios jugulo stravit gladius, alios crucis patibulo affixit, alios in se subjectos aqua absorbuit, alios edax flamma consumpsit. Nec solum pertinent ad hanc gloriam, qui ejuscemodi corporaliter tormenta perferunt, sed et illi, qui in pacis tempore pie vivere in Christo cupiunt, et persecutionum opprobria, irrisionesque aliorum pro Christo sustinent, vel jejunia adhibent, vigiliis insistunt, orationes multiplicant, voluntates proprias gladio praecepti interficiunt, sicque suas stolas, hoc est, sua corpora in 117.1042B| sanguine agni candificant, dum Christi, capitis videlicet sui, imitantur exempla, vel pro illo patiendo, vel aliorum illatas contumelias patientur tolerando, vel semetipsos vitiis et concupiscentiis mortificando.
Ideo sunt ante thronum Dei, et serviunt ei die ac nocte in templo ejus. Et qui sedet in throno, habitat super illos. Ac si diceretur: Propterea ad numerum pertinent electorum, propterea thronus Dei, propterea templum Dei sunt, propterea in templo ejus sanctam illi exhibent servitutem, quia talibus vestimentis induti, quia sanguine agni videntur abluti. Ipsi enim a conditore tanquam thronus praesidentur, ipsi tanquam templum inhabitantur, ipsi et ante thronum in templo Deo servire probantur, quia et ipsi sunt simul templum et thronus Dei. Nam quod dixit: Sedet 117.1042C| in throno, hoc repetivit, dicens: Habitat super illos, ubi et thronum et templum eos esse demonstravit. Serviunt autem die ac nocte, id est in prosperis et adversis fidei atque operationis rectitudinem servant. Dies enim prosperitatem, nox vero significat hujus saeculi adversitatem, sed in utriusque sancti Deo serviunt, quia eos nec prosperitas, nec adversitas a beata institutione et libera conditoris sui servitute valet inclinare, et haec in Ecclesia, hoc est in semetipsis.
Non esurient neque sitient amplius, et non cadet super illos sol, neque ullus aestus; quoniam Agnus qui in medio throni est, reget illos, et deducet eos ad vitae fontes aquarum. Causa redditur, cur non esurient, neque sitient, neque solem (id est, aestum) patientur, 117.1042D| quia vestimentis albis coruscare videntur, cum dicitur: Quoniam Agnus qui in medio throni est, reget eos, et caetera. Non esurient, neque sitient, inquit. Famem quippe sancti jam non patientur, quia praesentia illius satiabuntur, qui est panis vivus de coelo descendens. Hinc Psalmista: Satiabor dum manifestabitur gloria tua (Psal. XVI). Sitim quoque non sustinebunt, quia ipse est potus vitae. Unde Psalmista (Psal. XXII): Dominus regit me, etc., usque Super aquam refectionis educavit me. Et non cadet super illos sol neque ullus aestus, hoc est adversio aliqua, tribulationisve angustia, vel persecutionis et tentationis molestia non eos gravabit, quia ipsius obumbratione tegentur. Cui Psalmista dicit: Obumbra 117.1043A| caput meum in die belli (Psal. CXXXIX). Solis quippe et aestus nomine saepe solet tribulatio persecutionis accipi. Unde de seminibus jactis in Evangelio ipse Dominus dicit, quia quod supra petram cecidit, sole orto aestuavit. Agnus vero qui in medio throni est, reget eos, hoc est, Christus in medio Ecclesiae suae consistens, eos gubernabit, et ad vitae fontes aquarum deducet eos, hoc est, ad contemplationem sanctae Trinitatis. Hinc Psalmista: Apud te est fons vitae, et in lumine tuo videbimus lumen (Psal. XXXV). Quod tale est, quasi diceret: In fonte tuo videbimus fontem. Spiritus quoque sanctus fons appellatur, ut in Evangelio ipse Dominus dicit: Si quis sitit, veniat et bibat, et de ventre ejus fluent aquae vivae; ut quid aquarum fons, et non simpliciter 117.1043B| fons introducitur, nisi quia simplicitas donorum per hanc sententiam exprimitur? Unus enim fons propter unitatem naturae Patris, Filii et Spiritus sancti. Aquarum vero fons propter numerositatem, ut diximus, gratiarum introducitur. Ad vitae itaque fontes aquarum deducet eos, hoc est, ad contuendam sanctae Trinitatis majestatem, quo fame ac siti depulsa, nec solem nec aestum patientur vitiorum, vel perturbationum nullo calore urentur. Et absterget Deus omnem lacrymam ab oculis eorum. Deus omnipotens miro pietatis affectu aliquando patrem, aliquando matrem se ostendit, quia plangentium filiorum lacrymas abstergit. Hinc ut pater aversos filios revocat, dicens: Convertimini filii revertentes, et sanabo aversiones vestras (Jer. III). Materna quoque viscera pietatis 117.1043C| transcendens, ait: Nunquid oblivisci potest mulier infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui (Isa. XLIX)? Tamen si illa oblita fuerit, ego non obliviscor tui. Ecce amat ut pater, ecce miseretur etiam ultra matrem, lacrymasque ab oculis tergit electorum. Notandum autem quod omnem lacrymam abstergere Deus promittat. Variae enim sunt electorum lacrymae, quoniam alius propterea plangit, quia malum egit, quia bonum non fecit; alius, quia dura correptionis flagella sustinet; alius, quia vitiis impugnatur; alius, quia diu a regno peregrinatur. Talique modo varii sunt in hac vita fletus sanctorum, qui tunc utique abstergentur ad plenum, quando instante tempore gaudii aeterna jucunditas succedet, juxta illud: Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur 117.1043D| (Matth. III). Et alibi: Iterum autem videbo vos, et gaudebit cor vestrum (Joan. XVI). Tunc utique absterget omnem lacrymam, quoniam nihil eis adversi accidere potuit, unde vel modicum contristentur.
- CAPUT VIII.
Et cum aperuisset sigillum septimum, factum est silentium in coelo, quasi media hora. Coelum (ut frequenter jam diximus) justorum Ecclesia vocatur, quae scilicet dum a frequentia rerum corporalium, contemplatione intima cujusdam secreti secessum petit, et cogitationum tumultus reprimens, in internae quietis secretum penetrat, quasi quoddam silentium Deo in mente praeparat. Sed quia in hac 117.1044A| vita nequaquam contemplatio perfecte agitur, animoque renitenti cogitationum tumultus se ingerunt, recte per silentium quasi media hora factum dicitur. Quod si in hac vita fuisset perfectum, nequaquam quasi media hora quae imperfectionem significat, sed integra perhiberetur factum, quae perfectionem demonstrat. Quasi ergo media hora fit silentium in coelo, cum electorum animus in hac mortali vita, et aliquid de superna quiete percipit, et tamen in eo quod perceperat, diu stare non valet.
Et vidi septem angelos stantes in conspectu Dei, et datae sunt illis septem tubae. Ordo praeposterus est in hoc loco, quia prius venit unus angelus ante altare, habens thuribulum aureum in manu sua, 117.1044B| et sic septem angeli acceperunt septem tubas. Per septem angelos, praedicatores universalis Ecclesiae intelliguntur, qui bene angeli vocantur, quia aeternam vitam nobis annuntiant de quibus scriptum est: Angeli pacis amare flebunt (Isa. XXXIII). Recte etiam septenario numero exprimuntur, quia videlicet septiformi spiritu replentur. Recte septenario numero terminantur, quia universitati credentium praeponuntur, septenario enim numero et universitas et perfectio designatur; unde est: Septies in die laudem dixi tibi (Psal. CXVIII). In conspectu quoque Dei stare perhibentur, quia calcatis omnibus terrenis voluptatibus, contemplationi quoque Dei adhaerent, ejusque voluntatem, qui nusquam deest, considerant: et quod ei placere sciunt, opere perficiunt. Hinc Paulus ait: 117.1044C| Sicut ex Deo coram Deo in Christo loquimur (II Cor. XII). Et Elias: Vivit Dominus in cujus conspectu sto (III Reg. XVII) Per septem quoque tubas, Scriptura Veteris ac Novi Testamenti intelligitur, propter septiformem Spiritum, per quem omnis Scriptura dictata est, et intelligentibus reserata. Quae Scriptura tubae comparatur, quia magna annuntiat; unde ipsis praedicatoribus dicitur: Quasi tuba exalta vocem tuam. Datae sunt illis ab angelo, id est, a Christo qui omnibus doctoribus intelligentiam divinorum voluminum in utroque testamento dedit; unde sequitur:
Et alius angelus venit, et stetit ante altare, habens thuribulum aureum. Iste angelus alius, qui stetit ante altare, intelligitur homo Christus Deus, de quo 117.1044D| propheta dicit: Vocabitur nomen ejus magni consilii angelus. (Isa. IX). Ipse est enim nuntius paternae voluntatis qui venit et stetit ante altare cum aureo thuribulo, ut ostenderet quia ipse est verus pontifex futurorum bonorum. Sacerdotis quippe ministerium est altari assistere, et aptatum aromatibus thymiam a sollicite cremare. Ipse est enim angelus angelorum, et pontifex pontificum. Porro ante altare, id est, ante omnem ecclesiam, quae igne divini amoris accenditur, et verum sacrificium (id est, cor contritum) Domino offert, semetipsum mactans, ut hostia viva et rationalibus fiat, ante hoc altare enim stat angelus, id est, pontifex verus, per quem omnia munera nostra Deo Patri mittimus: unde et sacerdotes 117.1045A| singulis suis orationibus ejus memoriam faciunt, ut per illum exaudiantur, dicentes: Per Dominum nostrum Jesum Christum. Unde intuendum, quod Joannes ita haec descripsit, dicens: Venit et stetit. Venire quippe ad humanitatem pertinet, per quam habuit transire de loco ad locum: stare autem ad divinitatem, per quam ubique praesens est, juxta illud: Coelum et terram ego impleo (Jer. XXXIII). Venit ergo ad nos per humanitatem, quia Verbum caro factum est, et habitavit in nobis, qui ubique habet esse per divinitatem, secundum quam omnia facta sunt. Habens thuribulum aureum. Quid per thuribulum aureum in quo ignis ponitur, nisi corpus Domini intelligere debemus? Tunc enim accepit thuribulum, quando suae divinitati nostram 117.1045B| conjunxit mortalitatem, quod thuribulum bene aureum dicitur, quia videlicet in ipso sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae, absconditi. Verbum enim, et homo una est sapientia, de qua scriptum est: Accipite sapientiam sicut aurum. Possumus et per thuribulum aureum, in quo cremantur aromata, intelligere Ecclesiam, quae igne divini amoris accensa, mundas ad Deum dirigit orationes, dicens cum Psalmista: Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo (Psal. CXL). Nam et ipsa sapientia repleta est, quam ab ipso suo percepit capite. Et data sunt illi incensa multa. Quid incensa significent, et supradictum est, et hic aperte manifestestatur, cum subditur: Ut daret de orationibus sanctorum omnium super altare aureum, quod est ante thronum. Ipsi enim angelo 117.1045C| dantur incensa, ut ea super altare, hoc est, super semetipsum offerat Deo Patri, per quem orationes et omnia opera sua sancti ad Patrem dirigunt, juxta quod scriptum est: Si quis peccaverit, advocatum habemus apud Patrem Jesum Christum justum, et ipse est propitiatio pro peccatis nostris (I Joan. II).
Et ascendit fumus incensorum de orationibus sanctorum de manu angeli. Sicut fumus ex crematis aromatibus procreatur, sic virtus compunctionis ex studio orationis gignitur. Sed de manu angeli coram Deo ascendunt, quia per Redemptorem nostrum, quae a fidelibus committuntur, ad Deum Patrem perveniunt. Quia vero ignis mittitur in thuribulo, ut inde fumus generetur, patet (sicut dictum est) quod per 117.1045D| thuribulum et ipse Dominus, et totum corpus ejus intelligitur, in quo mittitur ignis Spiritus sancti, de quo Dominus dicit: Ignem veni mittere in terram. (Luc. XII). Isto igne electi accensi, et fumum compunctionis ad Deum per Christum dirigunt, et ad Dei amorem et proximi accenduntur.
Et accepit angelus thuribulum, et implevit illud de igne altaris. Tunc enim angelus thuribulum accepit, cum Dominus sibi intra uterum virginis naturam humanam conjunxit, vel cum primum in Judaea discipulos elegit, quia non de alio spiritu, sed ex seipso de quo impleta est Ecclesia, ipse replevit corpus suum; verum caeteros ad mensuram, ipsum autem plenitudo spiritus implevit. Et misit in terram. Hoc 117.1046A| dupliciter potest intelligi. Primum enim misit Spiritum sanctum in terram, hoc est, in apostolorum corda, quando resurrectionis suae tempore surgens a mortuis, insufflavit et dixit eis: Accipite Spiritum sanctum (Joan. X); deinde misit eumdem Spiritum sanctum in terram, hoc est, in corda gentilium, qui crediderunt in eum per praedicationem apostolorum; primum fecit in Judaeis, hoc per se quos collegit ad fidem suam, deinde in gentibus, ad quorum salutem misit apostolos, qui credentes in eum, meruerunt accipere Spiritum sanctum. Et facta sunt tonitrua, et voces, et fulgura, et terraemotus. Praedicantibus apostolis facta sunt ista tonitrua, id est, comminationes et terrores ut: Omnis arbor quae non facit fructum bonum, excidetur, et in ignem mittetur 117.1046B| (Matth. VII). Et: Tunc dicet rex his qui a sinistris erunt: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum (Matth. XXV). Et voces exhortationum, ut: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V). Et: Beati qui habitant in domo tua, Domine: in saecula saeculorum laudabunt te (Psal. LXXXIII). Et fulgura et terrores miraculorum, quibus fideles et ad vitam praeordinati illuminabantur. Alii enim excaecabantur, assignantes ea diabolo potius quam Deo. Terrae motus, id est, persecutiones contra credentes, quibus illi exercentur.
Et septem angeli qui habebant septem tubas, praeparaverunt se ut tuba canerent, id est, omnes praedicatores universalis Ecclesiae, qui habebant scientiam duorum testamentorum, praeparaverunt se ut tuba 117.1046C| canerent, id est, ut Evangelii doctrina insonarent. Duobus modis se praeparant electi ad praedicandum: primo, quia antequam verbum praedicationis ad publicum proferant, cogitant quemadmodum singulis personis verbum aptent secundum qualitates singulorum, quomodo scilicet servis, quomodo dominis, quomodo praelatis, quomodo subjectis, quomodo simplicioribus, quomodo perfectioribus, sicut Paulus, qui benignos hortabatur dominos, ut misericordiam impenderent servis, scientes quoniam communis omnium Dominus in coelo est. Servos quoque monebat ut debitum impenderent dominis, non ad oculum servientes. Vel certe praeparant se, quia quae praedicaturi sunt, prius ipsi faciunt, primumque ea in se ostendunt factis, deinde etiam verbis, 117.1046D| ut simplices exemplo erudiantur operis: perfectiores vero, verbo exhortationis. Sic enim fecit et Dominus, juxta quod Lucas dicit: Quia coepit Jesus facere et docere (Act. I).
Et primus angelus tuba cecinit. Quod est primus angelus, hoc sequentes: quia quod unus, hoc sunt et septem, id est, omnis Ecclesia sanctorum. Et facta est grando et ignis mista in sanguine. Per grandinem ira omnipotentis Dei designatur, unde scriptum est: Ira Domini sicut grando descendens. Per ignem autem, odium et invidia intelligitur reproborum adversus sanctos. Statim enim ut apostoli coeperunt praedicare grandinem, id est, vindictam Dei, reprobi accensi sunt zelo et odio, quod per ignem 117.1047A| designatur. Quod autem post ignem sanguis sequitur, ad damnationem reproborum pertinet, quia videlicet velut homicidae humanum sanguinem fundentes, ita tales qui insecuti sunt veros praedicatores, peribunt, dicente Domino: Qui odit fratrem suum, reus erit judicio (Matth. V). Et Joannes: Qui odit fratrem suum, homicida est (I Joan. III). Non autem mirum, si inde electi clementiam inveniunt, unde reprobi iram incurrunt, dicente Apostolo: Quia aliis sumus odor mortis in mortem, aliis odor vitae in vitam (II Cor. II). Et Simeon de ipso Domino: Ecce positus est hic in ruinam et resurrectionem multorum in Israel (Luc. II). Et missum est in terram, et tertia pars terrae combusta est, et tertia pars arborum combusta est, et omne fenum viride 117.1047B| combustum est. Per terram terreni homines designantur, super quos ira omnipotentis Dei cadit. Sed cum dictum est, quod tertia pars terrae combusta est, sic videntur, haec verba sonare, quasi in duabus partibus electorum plures remanserint, quam in tertia perierint, sed non est ita, quia scriptum est: Multi sunt vocati, pauci vero electi. In duabus itaque partibus comprehenduntur omnes boni, qui divisi sunt in duali numero, id est, in praelatis et subjectis, in praedicatoribus et auditoribus, de quibus supradictum est: Beatus qui legit et audit verba prophetiae hujus. In tertia autem parte omnes reprobi, id est haeretici, pagani, Judaei, et falsi christiani. Super hos omnes grando, id est ira Dei, venit et ignis aeternae damnationis, cum sanguine, id 117.1047C| est, vindicta homicidii et caeterorum peccatorum, quae per sanguinem intelliguntur, juxta illud: Libera me de sanguinibus (Psal. L). Verum hoc est terra, quod arbores, id est malorum summa. Ipsi enim sunt terra quaerentes terrena, ipsi quoque arbores instabilitate nutantes, de quibus per Apostolum dicitur: Hi sunt arbores autumnales, infructuosae, eradicatae, bis mortuae. Quod autem omne fenum viride combustum esse dicitur, repetita sententia est, in tertia parte scilicet, sicut et supra, id est memorata pars malorum qui fenum sunt, hoc est, illecebrosi et voluptuosi, luxuriam suam sequentes. De talibus propheta dicit: Omnis caro fenum, et omnis gloria ejus ut flos feni (Isa. XL). Quo contra: Qui de panibus Dei reficiuntur, super fenum 117.1047D| discumbunt, quia omnes in se carnales voluptates comprimunt.
Et secundus angelus tuba cecinit, et tanquam mons magnus igne ardens missus est in mare. Mons magnus est diabolus, qui se extollit in altitudinem superbiae, unde et in principio suae creationis voluit fieri similis illi de quo scriptum est: Erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium, dicens: Ascendam super altitudinem nubium, et ero similis Altissimo (Isa. II et XIV). Vel etiam propterea mons appellatur, quia in novissimo tempore ingredietur perditum hominem, et ipse Deo similem se esse ostendet, juxta quod Apostolus ait: Adversabitur et extolletur super omne quod dicitur 117.1047A| Deus aut quod colitur (II Thess. II). Igne ardet, hoc est, malitia et invidia torquetur. Unde et primum hominem idcirco decepit, quia invidit ei locum quem ipse perdiderat. Missus est in mare, hoc est, in mundum, et in cordibus reproborum habitare coepit. Canente itaque tuba angelo, mons magnus igne ardens missus est in mare, quia praedicante Ecclesia in suis doctoribus, exclusus est ab his diabolus qui ad vitam aeternam erant praeordinati, et compulsus est redire ad suos, non quod in eis ante non fuerit, sed quod abjectus ab istis, eo amplius reprobis damnari coepit. Et facta est tertia pars maris sanguis. Sic visum est illi factum in mari, sicut olim fuerat factum in Aegypto, ad egressum filiorum Israel. Porro per aquam in sanguinem versam, sapientia 117.1048B| carnalis intelligitur, quae in sanguinem vertitur, quando aperte mala agere persuadet, non solum eos qui extra Ecclesiam, sed etiam haereticos et falsos christianos qui suas voluntates sequi desiderantes, defendere se conantur, per suam sapientiam et inanem philosophiam. Unde scriptum est: Littera occidit, spiritus autem vivificat (II Cor. III). Et sic ad perversitatem erroris vertitur sapientia carnis. Tertia autem pars creaturae quae mortua est in mari, secundum praedictum sensum, intelliguntur haeretici, falsi christiani, pagani, et Judaei, qui, licet vivant corpore, mortui sunt in anima, et in hoc mundo versi sunt in sanguinem, id est, in perpetrationem malorum operum, quae ut diximus, designantur per sanguinem.
117.1048C| Et tertia pars navium interiit. Naves et in bonam partem ponuntur, et in malam. In bonam, ut legimus in Evangelio, quod Dominus ascendens in navim, abiit trans fretum (Marc. VI). In malam, ut hic. Tertia autem pars navium in praedictis haereticis et caeteris intelligitur, qui absque gubernatore feruntur, ideoque in mari istius saeculi fluctibus tunduntur et submerguntur.
Et tertius angelus tuba cecinit, et cecidit de coelo stella magna ardens tanquam facula. Quod enim primus angelus, hoc secundus et tertius et caeteri, id est, universalis Ecclesiae praedicatores. Sed quia sibi invicem succedunt, sicuti martyres apostolis, ipsique martyribus confessores et virgines, ideo taliter distinguuntur, ut dicatur primus, secundus, tertius, 117.1048D| et caeteri. Ipse autem designatur per stellam, qui et per montem, antiquus videlicet hostis, qui inter caetera coeli clara lumina creatus, primum adhuc tantum nomen retinet, non quod luceat, sed quia in angelum lucis se transfigurat. Nam et in coelo stella magna Lucifer appellatur, quae prae caeteris lucet. Et ad ipsum per Isaiam dicitur: Quomodo cecidisti, Lucifer, qui mane oriebaris (Isa. XIV)? Et quia etiam prae caeteris sideribus, id est angelicis spiritibus luxit, recte non simpliciter stella, sed cum additamento stella magna vocatur. Cecidit de coelo, hoc est, de societate angelorum, juxta illud: Videbam Satanam quasi fulgur de coelo cadentem (Luc. X) Quia vero postquam cecidit humano generi invidit, merito 117.1049A| tanquam facula ardens appellari debuit, quia videlicet ardet invidia, et totum mundum consumpsit. Unde est: Invidia diaboli mors intravit in orbem terrarum (Rom. V).
Et cecidit in tertiam partem fluminum, et in fontes aquarum. Quod sunt flumina, hoc sunt et fontes. Flumina enim a fontibus oriuntur, et sic ad mare currunt. Aquae autem multae, populi multi sunt. Ideoque hic flumina vel fontes ipsos haereticos significant, et caeteros qui sub tertia parte comprehenduntur, in quod diabolus cecidit, cum humano generi invidit, et per eos doctrinam erroris seminavit. Quod tale est, quasi diceret, in tertiam partem hominum; unde subditur:
Et nomen stellae absynthium. Per absynthium, quae 117.1049B| amarissima est herba, doctrina haereticorum intelligitur perversa, qui per suam falsitatem dulcedinem fidei converterunt in amaritudinem perfidiae et erroris et operationis, quia omnis operatio illorum et doctrina in amaritudinem versa est. Ejectus enim ab electis antiquus hostis, dum reprobos invadit mendacio, illos veneno inficit. Mendacium autem non solum perversae credulitatis, verum etiam malae operationis noxam intelligere debemus. Quod enim sancta Ecclesia in sacris paginis rectae fidei congruere docet, hoc haeretici, Judaei, atque philosophi in pravum dogma convertunt; et quo illi ad incrementa virtutum, hoc prave viventes catholici ad incitamenta vitiorum utuntur. Quamvis autem et illi de Domino multa intelligant, et isti quaedam salutaria 117.1049C| peragant, totum tamen amarissimum est, quod et illorum verba sonant, et istorum opera clamant.
Et multi hominum mortui sunt ex aquis, quae amarae factae sunt. Id est ex doctrina haereticorum perfida et amara multi perierunt. Multos siquidem habuerunt discipulos, qui eorum exempla et doctrinam sunt secuti, qui omnes mortui sunt, non tantum morte corporis quantum morte animae.
Et quartus angelus tuba cecinit, et percussa est tertia pars solis, et tertia pars lunae, et tertia pars stellarum, ita ut obscuraretur tertia pars eorum, et non luceret diei pars tertia et noctis similiter. Per solem et lunam et stellas in hoc loco Ecclesiam intelligere debemus, quae obscurata in tertia sui parte, duabus partibus permanentibus in claritate, in bonis praelatis et subditis, 117.1049D| in doctoribus et auditoribus. Ipsa enim Ecclesia solis nomine nuncupatur, sicut in Canticis canticorum dicitur: Quae est ista quae ascendit sicut aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol (Cant. III)? Stellarum quoque nomine eadem Ecclesia nuncupatur, juxta quod Apostolus dicit: In medio nationis pravae et perversae, inter quos lucetis sicut luminaria in mundo (Philip. II). Quandiu itaque haeretici in Ecclesia erant, quasi lux esse putabantur, sed statim ut error illorum detectus est, et a catholicis fides illorum explorata, agnita est eorum caecitas, et obscurati sunt, quia ab Ecclesia abjecti sunt, verbi gratia: Caecus si ponatur in radio solis, quia lippientes oculos habet, statim caecitas illius manifestatur, 117.1050A| quoniam ipsum modicum lumen quod videbatur habere, perdidit, ita illi statim ut in conspectu examinantium positi sunt, cognitus est eorum error, et qui prius videbantur lucere per fidem, coeperunt obscurari, et ab Ecclesia expulsi sunt propter suam infidelitatem. Quod dicit: Tertia pars solis percussa est, etc., solis percussio ad diem, lunae autem vel stellarum, referenda est ad noctem. Significatur autem in sole apertus error haereticorum, in luna vel stellis occultus, quia quidam illorum apertis, quidam autem occultis persuasionibus in abditis, quos possunt decipiunt. Notandum autem quod non dicit: Percussa est tertia pars eorum et obscurata, sed: Percussa est ut obscuraretur, ad hoc scilicet percussa est ut postea obscuraretur, quia illi 117.1050B| videlicet vulnerabantur occulte in mente, postea vero obscurabantur, quando ab Ecclesia expellebantur et anathematizabantur aperte. Sed ne talium perditio ad Deum referatur, hoc quod de praefatis luminaribus dicitur, Percussa est tertia pars eorum ut obscuraretur, sic intelligatur, sicut cor Pharaonis ab ipso indurari dicitur, cujus duritia per ipsum misericorditer non emollitur. Neque enim culpa est solis, quod suis radiis lippientibus oculis caecitatem infundit, sed magis ad vitia oculorum redigendum est, qui ex lumine tenebrescunt. Omnipotens autem Deus bene utens malis nostris, multa ex his operari consuevit. Excitavit enim doctores error schismaticorum ad defendendam veritatem fidelium, quia procul dubio nequaquam ad disserendas Scripturas tanto studio 117.1050C| vacassent, si erroris mendacium veritati resistens non increvisset. Hinc scriptum est, quia oportet haereses esse (I Cor. XI).
Et vidi, et audivi vocem unius aquilae volantis per medium coeli, dicentis voce magna: Vae, vae, vae, habitantibus in terra, de caeteris vocibus trium angelorum qui erant canituri tuba. Quod significant angeli, hoc etiam aquila, id est universalem Ecclesiam, sive doctores specialiter, qui volant per medium coelum, hoc est, per mediam Ecclesiam currunt, quae coelum appellatur, quia sedes Dei est. Quod autem dicit Joannes, Vidi et audivi vocem unius aquilae, ostendit procul dubio quia in spirituali visione hoc est videre, quod audire, hoc audire, quod videre. Tria vae aeternam significant damnationem, quae in trium 117.1050D| angelorum vocibus, qui sequuntur, continetur. Quod vero non de praecedentium quatuor angelorum vocibus, sed trium subsequentium, qui erant canituri, vocem unius aquilae volantis vidisse se dicit et audisse, atque lugentis, nimirum aperte innuit, quia electorum Ecclesia venturas diversae calamitatis plagas lugere simul ac praedicare non cessat, ac si ipsa Ecclesia diceret: Reproborum perditionem per totum tempus praesentis vitae lugere simul ac praedicare me cerno. Bene autem una aquila volans per medium coelum Ecclesiam significat, quae unitate fidei consistit, et calcatis terrenarum voluptatum desideriis, intima contemplatione ad coelestia sublevatur, cujus videlicet membra cum Apostolo dicunt: 117.1051A| Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Bene autem per medium coelum volat, quia hinc inde orbem terrarum in electis possidet, cujus praedicatio non simpliciter vox, sed cum additamento vox magna vocatur, quia in toto mundo sonuit, sicut de primis praedicatoribus ejus dictum est: In omnem terram exivit sonus eorum (Rom. X). Vel certe magna vox pro magnae libertatis audacia ponitur. Et notandum quia non coelum, sed terram inhabitantibus vae futurum lamentando denuntiat, terrenis scilicet desideriis atque oblectationibus deditis.
- CAPUT IX.
Et quintus angelus tuba cecinit: et vidi stellam de coelo cecidisse in terram. Haec stella, ut supra dictum 117.1051B| est, diabolum significat, qui se transfigurat in angelum lucis, unde quibusdam apparens dicit se esse Christum, sicut beato Martino. De hoc coelo cecidit, hoc est, de numero angelorum, vel de coelo, hoc est, de Ecclesia cadit quotidie, quando ex gentilitate quidam convertuntur ad fidem, sive ex parentibus christianis nati, fonte baptismatis regenerantur, et diabolo renuntiant, et omnibus operibus et pompis ejus. In terram cadit, hoc est, in eos qui terreni sunt. Non enim in coelo, id est in sanctis potestatem habet.
Et data est ei clavis putei abyssi. Quid per abyssum, nisi prava designantur corda reproborum peccatis tenebrosa? De hac abysso dicitur in Genesi: Tenebrae erant super faciem abyssi (Gen. I). Per puteum 117.1051C| autem haeretici intelliguntur, quia sua prava doctrina et profunda homines in ima terrae demergunt. Clavis vero putei abyssi, potestas intelligitur diaboli, qui dominatur haereticis, paganis et caeteris infidelibus. Legimus enim quod Petro datae sunt claves, id est potestas ligandi et solvendi. Ita ergo in hoc loco clavis, quae data est diabolo, potentia intelligitur, quam exercet in reprobos. Quae illi data esse dicitur propter hoc, quod non est ablata, sicut induratum est cor Pharaonis, id est non emollitum.
Et aperuit puteum abyssi. Quia ipse inspirat haereticis, ut tenebras suae doctrinae proferant ad decipiendum quos possunt. Ipse hoc facit, quia eo instigante fit. Sive per clavem possumus intelligere potentiam carnalem, id est, reges et principes hujus 117.1051D| saeculi, quos sibi conjungebant haeretici, quia non auderent tanta et talia loqui, nisi temporali essent potentia fulti. Et ascendit fumus putei. Id est, pravorum haereticorum doctrina manifestata est. Quae bene fumo comparatur, quia lumine veritatis caret, et quod sanctis in Scriptura sacra lumen praebet, hoc haereticis caecitatem infundit, qui etiam aliis fidei lumen obscurare non cessant. Sicut fumus fornacis magnae. Fornax autem magna novissima est vexatio, tempore antichristi futura, de qua videlicet fumus egredietur, id est adversa doctrina, quae mentes pereuntium in caliginem vertat, cui fumus putei comparatur, quia sicut nunc et eo amplius error, ita tunc seminabitur ab impiis, unde 117.1052A| dicit: Erit tribulatio qualis non fuit neque fiet. Quo in loco quaestio oritur, quare dicatur fumus putei similis fumo fornacis magnae: si enim tunc tribulatio erit, qualis non fuit, quomodo nunc similis est doctrina haereticorum doctrinae antichristi? Sed sciendum quia illa persecutio et falsa doctrina antichristi et caeterorum ex parte similis erit, ex parte dissimilis. Similis erit in persecutione sanctorum, in errore mendacii: dissimilis vero in hoc quod tunc illi miracula facturi sunt, cum sint falsi doctores, quod isti facere non possunt, ideoque immanior erit illa, quia per utraque decipiet. Et obscuratus est sol et aer. Id est Ecclesia, quia quod per solem, hoc significatur per aera, et hoc in tertia parte sui, id est, in omnibus reprobis est intelligendum 117.1052B| ut supra.
De fumo putei, id est, de haereticorum doctrina. Exierunt locustae in terram. Discipuli scilicet erroris nati sunt, qui terrena corda hominum deciperent. Nam locustae neque rectos gressus habent, ut quaedam animalia, neque volatum ut aves, quia discipuli haereticorum vel ipsi haeretici neque rectam habent fidem, ut volent, et coelestia cum sanctis petant, de quibus Isaias dicit (c. LX): Qui sunt isti qui ut nubes volant? neque rectos gressus operationis, ut cum Psalmista dicere possint: Statuit supra petram pedes meos, et direxit gressus meos (Psal. XXXIX). Saltus dant locustae, et virentia quaeque corrodunt, quia illi per jactantiam elevantur, et animas quas possunt quae virorem fidei habent, necant. Et data est 117.1052C| illis potestas, sicut habent scorpiones potestatem terrae. Potestas nocendi scorpionis in cauda est. Per hanc enim percutit et venena diffundit. Scorpio quoque in facie est blandus, sed occulte cauda percutit. Tales sunt haeretici, qui falsis vera permiscent, ut facilius auditores decipiant, sicque veneno malae doctrinae decipiunt simplices, de quibus Psalmista ait: Sepulcrum patens est guttur eorum (Rom. III). Et sacra Scriptura testatur quia propheta docens mendacium, ipse est cauda.
Et praeceptum est illis ne laederent fenum terrae, neque omne viride, neque omnem arborem, nisi tantum homines qui non habent signum Dei in frontibus suis. Superius dictum est quod omne fenum viride combustum est, quod in sui tertia parte intelligitur. 117.1052D| Ergo hic fenum in bonam partem ponitur. Significat enim lactentes, qui non possunt capere solidum cibum, sed veluti animalia, litterae superficie delectantur. Quibus Apostolus ait: Non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus, tanquam parvulis in Christo lac potum vobis dedi, non escam (I Cor. III). Omne autem viride, intelliguntur proficientes, qui jam possunt intelligere et capere quod Joannes dicit. In principio erat verbum (Joan. I). Porro arbores perfecti quique et fortes atque in fide robusti sunt, quoniam hi tales tentationum ventos perferre possunt, et firma stabilitate perdurant. De quibus Psalmista: Plantati in domo Domini, in atriis domus Dei nostri florebunt (Psal. XCI). 117.1053A| Sed et hic a toto pars intelligenda est, ut supra, qua duabus scilicet partibus permanentibus in Ecclesia, a quarum laesione prohibentur locustae, tertia pereat. Unde et statim subjungitur: Nisi tantum homines, qui non habent signum Dei in frontibus suis, subaudi digne, quia non solum excluduntur illi qui extra Ecclesiam sunt, id est pagani et Judaei, sed etiam falsi Christiani, qui signum portant in corpore, qui baptizati sunt, et in Ecclesia consistunt, sed tamen fidem quam habere videntur, operibus maculant, ideoque laeduntur. Tale est illud: Qui manducat carnem meam, et bibit sanguinem meum, in me manet, et ego in illo (Joan. VI). Cum multi eadem sacramenta percipiant, in quibus non habitat Christus, quia non ad salutem, sed ad judicium suum manducant et bibunt, ideoque rei sunt corporis 117.1053B| et sanguinis Christi. Et alibi dicitur sub eodem sensu: Nemo dicit Dominum Jesum, nisi in Spiritu sancto. Cum utique multi eum tantum verbis fateantur, sed habentes formam pietatis, virtutem ejus abnegant, qui confitentur se nosse Deum, factis autem negant.
Et datum est illis ne occiderent eos. Ad superiora respiciunt ista, id est ad fenum, ad omne viride, ad arbores, quae in bonum intelleximus, et a quorum morte et laesione prohibitae sunt locustae. Sed ut cruciarent mensibus quinque. Per quinque menses intelligitur omne praesens tempus, a Domini scilicet ascensione usque ad finem saeculi, in quo haeretici et caeteri infideles et impii adversus Ecclesiam 117.1053C| grassantur. Nam quia quinarius numerus ad quinque sensus corporis pertinet, recte per quinque menses omne praesens tempus intelligitur, quia tandiu impii sanctis nocere possunt, quandiu quinque sensibus corporis subsistunt. Et cruciatus eorum ut cruciatus scorpii cum percutit hominem. Sicut enim scorpio a posterioribus venena diffundit, ita illi reprobi iis quae cito transeunt, et in praesenti relinquuntur, atque ideo posteriora nuncupantur, nocent, et hoc in cauda, id est in potestate hujus saeculi, vel minis quoslibet confringentes, vel commodis blandientes.
Et in diebus illis quaerent homines mortem, et non invenient eam. Dies isti quibus electi quaerent mortem intelliguntur ab ascensione Domini usque ad 117.1053D| finem saeculi. Specialiter autem fiet hoc temporibus antichristi. Homines in hoc loco accipimus sacerdotes et ecclesiarum praepositos, qui cum viderint tempore illo tantum pravitatis dogma consurgere, sicut ex parte jam factum est temporibus haereticorum, quaerent mortem, quia scilicet optabunt in Dei contemplatione consistere, ut sint mundo mortui et omnibus saeculi actionibus, et vivant Deo. Sed ista quaerentibus fugiet mors ab eis, quia insolubile vinculum regiminis astringet illos, nec poterunt gregem sibi commissum relinquere in ora luporum, ne forte damna gregum super eos revertantur, et illis in peccatum reputetur, si eos errare aut perire pro sui quiete permiserint. Et cupient mori, et fugiet 117.1054A| mors ab eis. Quia sancti viri, ut dictum est, inter scandala hujus saeculi secreta conversatione Deo per contemplationem inhaerere cupiunt, sed propter aliorum lucra quibusdam occupationibus in certamine desudant. Nolentes itaque vivunt, sed dilatam mortem propter aliorum salutem aequanimiter ferunt, attendentes illud Apostoli: Non quae sua sunt singuli quaerentes sed quae aliorum (I Cor. XIII).
Et similitudines locustarum, similes equis paratis in praelium. Equis assimilantur omnes haeretici propter velocem ubique discursum, quia totum subito replebunt mundum; locustis vero, propter vacuitatem. In praelium vadunt, quia contra fidem rectam electorum pugnant. Et sicut Jamnes et Mambres restiterunt Moysi, ita et isti resistent veritati: 117.1054B| et quamvis juxta rationem subsistere adversus praedicatores nequeant, semper tamen irrationabiliter veritati resistunt. Et super capita earum tanquam coronae similes auro. Superius dictum est de senioribus, quod habebant coronas aureas in capitibus suis, per quas triumphus victoriae illorum significatur. Isti autem non habent coronas, sed quasdam figuras tanquam coronas, nec sunt aureae, sed similes auro, quasi scilicet quoddam falsitatis figmentum, quia videlicet ipsi se victores simulant, et dignos remuneratione, sed nec coronas, nec ex auro habent, quia, ut Apostolus ait, habentes formam pietatis, virtutem ejus abnegant. Et facies earum subaudi locustarum. Sicut facies hominum erant. Quia homo est animal rationale, per faciem hominum rationabilitas eorum intelligitur, quia licet sint seductores eorum, 117.1054C| tamen etiam multa vera dicunt, et dialectici sunt, caeterasque artes liberales sciunt.
Et habebant capillos sicut capillos mulieris. Fluxus mulieris in capillis esse dignoscitur. Unde Apostolus: Mulier si comam nutriat, gloria est illi (I Cor. XI). Per capillos ergo mulierum, effeminatos illorum animos intelligere debemus et lascivos, quia sunt homines sibi placentes et suas voluptates sequentes. Sive per faciem hominum et capillos mulierum, uterque sexus intelligitur, quia illi non solum deceperunt viros, sed etiam mulieres. Quia enim haeretici ad hoc ut locustae saliunt, ut equi discurrunt, et tamen in omnibus veritati resistunt, recte illorum opinio fetor esse describitur. Unde et ipsae 117.1054D| mulieres defendebant eos, sicut soror Constantini, quae Arium revocavit ab exsilio: et sicut Justina quae eamdem Arianam doctrinam defendit contra Ambrosium, et aliae multae. Locustae ergo facies humanas, et capillos mulierum habent, ut in haeretica perfidia uterque sexus sibi (ut ita dixerim) nequius applaudat, tueatur atque defendat. Possunt etiam per capillos mulierum ipsi intelligi, quos haeretici deceperunt, animos scilicet habentes seducibiles, et mollitie feminarum flexibiles. Et dentes earum, subaudis locustarum, ut leonum erant. Dentes leonum habent laniatum et fetorem naturalem. Tales erant haeretici, qui animas hominum interficiebant, et malam famam de se emittebant. Et sicut bonis Christi praedicatoribus 117.1055A| convenit, Christi bonus odor sumus (II Cor. II), sic econtrario istis erit pro suavi odore fetor.
Et habebant loricas sicut loricas ferreas. Per loricas obfirmata et dura perversorum hominum corda monstrantur, quia sicut homo lorica munitur, ne ictibus telorum vulneretur, ita illi sua obstinatione muniuntur, ne sagitta veritatis ad corda illorum veniat, et ita defendunt perfidiam, sicut fideles veritatem, sicque mendacio dediti, contemnunt obedire veritati. Et notandum quam apta sit haereticorum in singulis speciebus comparatio, qui et in locustis elati et vani, et in caudis scorpionum venenati, et in equis lascivi ac vani, et in humana facie simulatione callidi, et in capillis mulierum moribus incompositi, et in dentibus leonum fetidi, et in loricis ferreis 117.1055B| corde notantur perfidi. Et vox alarum earum sicut vox curruum equorum multorum currentium ad bellum. Quod superius per caudas, hoc designatur hic per alas locustarum, id est potentia haereticorum, vel doctrina electa, quam ipsi eligunt. Quarum vox etiam bene similis dicitur: curribus equorum currentium in bellum. Nam currus quando a stabulis prodeunt, divisi ab invicem et sejuncti incedere solent usquequo ad locum certaminis venientes conjungantur, et pari voto pugnent: Ita et haeretici semetipsos dividunt, et contrarios sibi errores proferunt, verbi gratia: Photinus negat Christum ante Mariam fuisse, sed ex ipsa initium dicit eum sumpsisse, et verum corpus habuisse. Econtra, Arius dicit eum ante saecula natum et creaturam esse. 117.1055C| Similiter et caeteri varios mendacii inveniunt errores valde sibi contrarios: sed quamvis inter se dissideant, tamen unanimiter contra unitatem Ecclesiae pugnant.
Et habebant caudas similes scorpionum, et aculei erant in caudis earum, et potestas earum nocere hominibus mensibus quinque. Per caudas, ut supra dictum est, potentia temporalis intelligitur, per quam nocent conjungentes suo errori principes hujus saeculi. Verum quod superius fuerat praetermissum de caudis scorpionum, hic adjungitur cum dicitur: Et aculei in caudis eorum. Quid sit aculeus in caudis locustarum, Paulus exponit cum dicit: Ubi est mors victoria tua, ubi est aculeus tuus? Stimulus autem mortis peccatum est (I Cor. XV). Constat ergo quia 117.1055D| omnis illorum potentia et error et peccatum est. Quod sequitur, potestas earum nocere hominibus mensibus quinque, repetita sententia est, per quam praesens vita iterato exprimitur. Et supra quidem potestatem locustae accepisse referuntur, ut mensibus quinque homines cruciarent, nec eos occiderent. Hic vero eorumdem mensium numero nocere hominibus facultatem habere perhibentur. Quod utique ibi de bonis, hic vero de malis intelligendum est, quia et illos cruciant, sed non occidunt: istos vero non cruciant, sed nocendo perimunt.
Et habebant super se regem angelum abyssi. Id est diabolum, qui est princeps omnium reproborum, ipse est rex super omnes filios superbiae, non quo 117.1056A| ipse hominem creaverit aut regat, sed quo super eos dominationem exerceat, quos sibi per peccatum servos addicit. Cui nomen Hebraice labbadon, Graece autem apollyon, Latine autem habet nomen exterminans. Quod in quibusdam codicibus invenitur scriptum abadon, ubi scilicet primum est a, sed falso scriptum est, et vitio scriptoris factum; sed primum ibi ponendum l, et labbadon dicendum, sicut beatus Hieronymus dicit in Hebraicis interpretationibus. Quid sit autem Hebraice labbadon, Graece apollyon exprimitur cum subditur, Latine habet nomen exterminans. In his quippe nominibus diabolus intelligitur, qui homines exterminat, id est extra patriam coelestem emittit, qui audituri sunt: Disceaite a me, maledicti, in ignem aeternum (Matth. XXV). Exterminabuntur 117.1056B| enim injusti, quibus hoc dicetur, id est ejicientur ab omni societate sanctorum. Legimus enim in Evangelio, quod super crucem Domini scriptum fuerat Graece, Hebraice et Latine, quia istae tres linguae tunc vigebant: Hic est Jesus rex Judaeorum (Matth. XXVII). Ita et hic nomen diaboli, qui novissimo tempore perditum hominem ingredietur, quique se Christum esse mentietur, tribus linguis exprimitur. Qui recte exterminans dicitur, quia sicut Christo congregandi, sic diabolo congruit nomen exterminandi. Unde est: Qui non colligit mecum, spargit (Matth. XII).
Vae unum abiit, et ecce veniunt adhuc duo vae post haec. Legimus supra quod aquila volans per medium coelum, tria vae praedixit futura quorum unum abiisse 117.1056C| describitur in narratione praecedenti, vel in tribulatione quae facta est temporibus sanctorum martyrum, adhuc vero duo restare dicuntur narranda, vel posteriore tempore sub antichristo adimplenda.
Et sextus angelus tuba cecinit, et audivi vocem unam ex cornibus altaris aurei, quod est ante oculos Dei dicentis sexto angelo qui habet tubam: Solve quatuor Angelos, qui alligati sunt in flumine magno Euphrate. Altare significat Ecclesiam, de qua fumus compunctionis ad Deum dirigitur. Bene altare aureum dicitur, quia profecto Ecclesia justorum sempiterna sapientia illustratur, de qua Salomon dicit: Accipite sapientiam sicut aurum. Recte quoque ante oculos Dei esse dicitur, quia superno respectu semper illustratur, unde in psalmis dicitur: Oculi Domini 117.1056D| super justos (Psal. XXXIII). Hujus altaris cornua sunt omnes praedicatores. Unde et in Veteri Testamento saepe legimus sanguinem super cornua altaris positum: significabantur enim in hoc sancti martyres proprio sanguine perfundendi. Unum hoc cornu altaris hic specialiter positum, debemus intelligere Dominum Jesum Christum mediatorem Dei et hominum, qui praecepit sexto angelo, id est omni Ecclesiae, ut solvat quatuor angelos, per quos quatuor regna principalia, et quatuor potestates illorum atque omne corpus diaboli intelligitur. Solvit vero Ecclesia quatuor angelos, id est omnes daemones in capite suo, a quo audivit in Petro: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelo (Matth. XVI). 117.1057A| Quaternarius numerus saepe pro universitate ponitur, unde et in fine saeculi a quatuor ventis coeli electi per angelos assumi perhibentur. Vel dicitur ei solve, id est solvendos praedic tempore antichristi. Modo enim ligati sunt, quia non possunt nocere quantum volunt, ex quo Dominus veniens eis potestatem abstulit. Quo in loco considerandum est, quantum saevirent si soluti essent, qui modo etiam ligati tantum saeviunt. Tale est illud etiam in Evangelio de ficulnea, quod Dominus cultori dicit: Abscinde illam, id est praedic abscindendam. Neque enim apostoli absciderunt Judaeos, sed abscindendos a Romanis praedixerunt. Per flumen Euphratem, in quo angeli alligati sunt, potentia saecularis intelligitur, quia in principibus hujus saeculi maxime diabolus 117.1057B| habitat, et in eis regnat. Euphrates quippe fluvius est Babyloniae, qui in multa flumina divisus, ingreditur Babyloniam. Medi et Persi diviserunt hunc fluvium in multos rivos, et per ejus alveum ingressi sunt Babyloniam. Quod flumen saepe in malam partem ponitur. In hoc loco vero, ut diximus, significat potentiam saecularem, in qua diabolus alligatus praedicitur novissima persecutione, quia et impiis quantum vult nocere permittitur, usquequo novissima persecutio adveniat.
Et soluti sunt, pro eo quod est solventur, angeli, id est daemones, et omne corpus diaboli. Qui parati erant in horam et diem et mensem et annum, ut occiderent tertiam partem hominum. Per horam dimidium annum intellige, per diem mensem et annum, 117.1057C| annos tres, quibus antichristus saeviet adversus bonos. Ideo enim per horam, diem, mensem et annum illud tempus intelligi potest, quia et horis gradatim diem, et diebus menses, et mensibus certum est annum expleri. Parati sunt daemones ut occidant tertiam partem hominum, quia nimirum nocendi opportunitatem semper praestolantur. Unde nec immerito de locustis praemissum est, quod essent similes equis paratis ad praelium. Tertia autem pars ita ut supra intelligitur.
Et numerus equestris exercitus vicies millies dena millia. Et audivi numerum eorum. In hoc numero omnis multitudo intelligitur daemonum et hominum. Equites itaque in hoc loco debemus intelligere daemones, qui malis praesident et in eorum cordibus 117.1057D| habitant. Vicies autem millies nihil aliud est quam viginti millia. Tale est illud: Non dico tibi, Petre, usque septies, sed usque septuagies septies (Matth. XVIII). Quod nihil aliud est, nisi septuaginta septem. Quando enim numerus per nomen transit, sicut verbi gratia, cum dicitur septies septuaginta, summa numeri multiplicatur, et efficiuntur quadringenti nonaginta. Quando autem adverbialiter proferuntur nihil aliud intelligitur, nisi quod ipse numerus sonat. Unde et in Genesi legitur: De Lamech vero septuagies septies ultio dabitur (Gen. IV). Vicies itaque millies omnes significat reprobos: dena autem millia omnes sanctos, qui decem verba legis custodiunt. Et quia plures reprobi quam justi, duplex numerus 117.1058A| reproborum opponitur contra simplicem numerum justorum. De ipsis enim electis dicitur: Currus Dei decem millia. Duplex quoque est numerus reproborum, quia ex malignis spiritibus et reprobis constat hominibus. Et contra simplicem numerum justorum ac parvissimum opponitur innumerabilis multitudo perfidorum hominum et daemonum.
Et ita vidi equos in visione, subaudis, sicut dixeram, et conscripsi. Et qui sedebant super eos, habebant loricas igneas et hyacinthinas et sulphureas. Per sessores equorum, intelliguntur daemones, vel magistri errorum, haeretici scilicet et potentes hujus saeculi quibus praesidet diabolus, sicut Christus electis. De quibus scriptum est: Ascendes super equos tuos, et equitatus tuus sanitas est. In ipsis autem daemonibus 117.1058B| vel errorum magistris, intelliguntur omnes reprobi, et per loricas poenae et tormenta aeterna figurantur, quae a miseris nulla prece sunt evacuanda. Dicent enim in inferno gementes, Domine, Domine, aperi nobis. Sed non ideo misericordiam invenient, quin potius audient: Nescio vos. Quas poenas inevitabiles non solum sustinebunt daemones, sed etiam omnes reprobi. Hyacinthinas autem posuit pro eo, quod est fumeas. Ex igne enim fumus egreditur. Hoc etiam ipse color hyacinthinus indicat, qui speciem aeris tenet, quia in inferno erit ignis inexstinguibilis. Erit et fumus qui miseros excaecabit, ne veram lucem jam videre possint. Et sulphureas, id est putridas. Erit enim duplex ibi poena, caloris et frigoris. Unde Job: Ad calorem nimium transeunt, ab aquis nivium 117.1058C| (Job. XXIV). Erit et fetor intolerabilis, quo cruciabuntur igne et sulphure exusti, atque a vermibus comesti. Et capita equorum tanquam capita leonum. Quia et animas (ut supra dictum est) interficiunt, et fetorem malae famae de se emittunt. Per capita autem equorum auctores intelliguntur errorum, qui et fortes sunt ad conterendos infirmos, et cum se simulant esse bonum odorem, fetoribus inveniuntur repleti. Ut enim supra meminimus, os leonum et corpora dilaniat, et naturalem fetorem egerit.
Et de ore ipsorum procedit ignis et fumus et sulphur. Ab his tribus plagis occisa est tertia pars hominum de igne et fumo et sulphure, quae procedebant ex ore ipsorum. De ore autem eorum ignis et fumus et sulphur egrediens, tertiam partem hominum occidit, 117.1058D| quia videlicet malorum praedicatio sequacibus suis aeterna supplicia praeparat, quae recte tormentum impiorum vocatur, per quam ad illud multitudo impiorum pervenit. Genus enim tropicae locutionis ab eo quod procurat, illud quod procuratur, ostendens. De ore illorum procedit ignis, quia pro illorum doctrina haec omnia ventura sunt eis, qui eam suscipiunt. Cum autem in illam incurrerint, tunc experientur quam amara mors sit, semper igne cremari, nec funditus mori, semper fumum pati, lucem nunquam videre, semper fetoribus repleri, suavitatis nihil adoleri. Ideoque horrenda prorsus perversorum sunt dogmata, quibus pervenitur ad talia.
Potestas enim equorum in ore ipsorum est, et 117.1059A| in caudis eorum. Quia per suam praedicationem perversam suadendo decipiunt, et temporalibus potestatibus fulti, per ea quae retro sunt, exaltantur. Per caudam quippe, ut supra dictum est, potestas terrena exprimitur, quae in temporalibus rebus laetatur, quae postponendae sunt omnibus qui ad ea quae in ante sunt se extendere nituntur. In ore vero illud quod per os fit intelligitur. Potestas ergo eorum in ore eorum est, et in caudis ipsorum, quia quos non possunt decipere per pravitatem erroris, decipiunt per principes hujus saeculi. Unde subditur: Nam caudae eorum similes serpentibus, habentes capita, et in his nocent. Legimus in Genesi, quod diabolus serpentem indutus mulierem decepit fraude malae suasionis. Tales sunt et isti errorum magistri, qui sua perversa 117.1059B| doctrina decipiunt quos possunt, et quia eos quos subvertere nequeunt per pravitatem erroris, opprimunt per potentiam saeculi, bene caudae illorum similes serpentibus dicuntur. Habentes capita, per quae principes hujus saeculi figurantur, quos sibi haeretici conjungunt, ut catholicos a fide subvertant. Unde et alia translatio habet: Caudae eorum similes sunt draconibus. Per dracones quippe qui pene immaniores sunt omnibus bestiis, aperte saeculi designatur potestas, quam Ezechiel (c. XXIX) ex persona Domini loquens ad Pharaonem regem Aegypti demonstrat dicens: Ecce ego ad te, Pharao, draco magne. Et Jeremias (c. LI) ex persona Jerusalem de Nabuchodonosor: Comedit me, devoravit me, absorbuit me quasi draco. Principum ergo patrociniis fulti magistri errorum 117.1059C| amplius nocent, quam si solo sermone suaderent.
Et caeteri homines, id est, pagani, qui non sunt occisi in his plagis. Hoc est, non sunt decepti ab haereticis, 117.1060A| ut in anima moriantur, neque poenitentiam egerunt de operibus manuum suarum, ut non adorarent daemonia et simulacra aurea et lapidea et lignea, quae neque videre possunt, neque audire, neque ambulare, et non egerunt poenitentiam ab homicidiis suis, neque a fornicatione sua, neque a furtis suis. Subaudi, similiter peribunt igne, sulphure fumo. Ac si diceret: Et hi tales ad supradictum pertinere numerum videntur. Haeretici quippe tantummodo Christianos decipiebant et Judaeos, non tamen paganos; sed quia ipsi non cognoverunt Deum, cum hoc utique possent facere per naturalem legem, similiter damnabuntur. Unde considerandum est, qua poena plectendi sunt, qui habentes Dei notitiam, fidem et scientiam et haec omnia contemnunt, si illi etiam damnabuntur, qui 117.1060B| horum omnium nihil habuerunt, et solummodo, quia per naturalem legem Deum non cognoverunt peribunt. Cum enim debuissent considerare et attendere, ut Creatorem coeli et terrae et omnium rerum colerent et adorarent, relinquentes Creatorem, coeperunt adorare opera manuum suarum aurea et lapidea et lignea, quae neque videre possunt, neque audire, quia spiritus non est in eis. Et non egerunt poenitentiam a suis homicidiis, quibus interficiebant multos, et sanguinem filiorum suorum et filiarum suarum fundebant et offerebant daemoniis, neque a fornicatione sua duplici, ut ab immunditia carnis cessarent, aut ab idololatria, neque a furtis suis, quia sibi invicem unusquisque quae poterat, furabatur. De quorum profecto conversatione impoenitenti, 117.1060C| nunc operis intentio non sinit amplius loqui, praesertim cum et hic liber in longum protractus debiti finis terminum exspectet.
LIBER TERTIUS. CAPUT X. 117.1059C| Et vidi alium angelum fortem descendentem de coelo, amictum nube, et iris in capite ejus. Angelus Christus est, nuntius paternae voluntatis. Et quia aeternae vitae novus nuntius advenit, nova nuntiavit, nova promisit, nova fidelibus suis contulit. Unde et 117.1059D| per prophetam magni consilii angelus dicitur. Hujus sacerdotis membra sunt illi etiam, de quibus scriptum est: Labia sacerdotis custodiunt scientiam (Malach. II). In eo autem quod alium angelum Joannes vidisse se dicit, non est rei diversitas, sed ordo visionis, et consuetudo recapitulationis. Alium enim angelum vidit, quia aliam visionem sub alio intellectu enarrandam repetivit. Fortis autem dicitur, quia ad bellandas venit aereas potestates. De quo Psalmista ex persona angelorum (Lib. III): Quis est iste rex gloriae? Et respondens: Dominus, inquit, fortis et potens, Dominus potens in praelio (Psal. XXIII). Sed cum Dominus ubique sit, juxta illud, Coelum et terram ego impleo (Jer. XXIII), et extra coelum et terram non sit locus, quomodo 117.1061C| descendit de coelo? Ad quod procul dubio dicendum, quia descensio illius nihil aliud fuit, nisi humilitatis ejus incarnatio. Nube autem amictus apparuit angelus, quia nimirum carne indutus, inter homines apparuit Dominus. De qua propheta: Ecce Dominus ascendet super nubem levem, et ingredietur 117.1060D| Aegyptum (Isa. XIX). Super nubem quippe levem ascendit, quando carnem sine gravedine peccati assumpsit. Caput vero angeli divinitas intelligitur Filii Dei, juxta illud: Caput Christi Deus. Iris autem, sicut et supra diximus Graece, Latine arcus dicitur, quia diversis coloribus in nube apparere videtur, et est signum propitiationis a tempore diluvii positum inter Deum et homines. Tuncque fit arcus in coelo, cum radiis solis imbrifera nubes fuerit illustrata, quia dum claritas lucis aeternae, et sol justitiae carnem assumpsit, reconciliatio facta est mundo. In arcu quoque duo sunt colores principales, caeruleus scilicet et igneus, per quos duo judicia significantur. In uno scilicet diluvium praecedens, in altero vero ignis subsequens. Possunt et in arcu 117.1061A| mysteria figurari baptismatis, quo baptizamur aquis in memoria passionis Filii Dei, sicque percipimus gratiam Spiritus sancti, de quo Dominus dicit: Ignem veni mittere in terram (Luc. XII). In capite itaque angeli iris erat, quia in potestate verbi propitiatio Filii Dei constabat. Et facies ejus sicut sol. Quia in facie cognitio est hominis, per faciem angeli incarnatio Filii Dei intelligitur, quia nisi ille carnem assumeret, nemo hominum illum cognosceret. Hanc manifestam in facie cognitionem Psalmista optabat fieri cum dicebat: Ostende faciem tuam et salvi erimus (Psal. LXXIX). Non autem ut sol iste visibilis facies Christi fulget, sed multo amplius, quia et de electis dictum est: Fulgebunt justi sicut sol in regno Patris sui (Matth. XIII). Et quidem erunt electi similes angelis, 117.1061B| non tamen ita similes, quod aequales Filio Dei. Nam et in monte coram tribus discipulis transfiguratus, futura membra sua jam in seipso ostendit. Sed non sine causa Christus soli comparatur. Sol quippe habet ortum et occasum. Unde Salomon: Oritur sol et occidit, et ad locum suum revertitur, ibique renascens gyrat per meridiem, et flectitur ad aquilonem (Eccle. I). Sol enim optus est, quando Christus natus est. Venit ad occasum, quando pro nobis mortuus est, sicque rediit ad ortum, quia ejus humanitas ex passione mortis, ad gloriam resurrectionis redisse probatur, ibique renascens gyrat per meridiem, quia resurgens a mortuis, calore fidei et Spiritus sancti corda discipulorum illustravit. Jure enim illi meridies vocantur, in quibus sol justitiae 117.1061C| ampliorem Spiritus infundit calorem. Per meridiem quoque gyrans ad aquilonem flectitur, quia ad colligendam gentilitatem, apostolorum praedicatione perducitur, in qua frigidus ventus ille dominabatur, qui in superbiam elatus, primus dixisse probatur: Ponam sedem meam ad aquilonem. Quodque subditur, Lustrans omnia pergit Spiritus, ad hoc pertinet, quod totus mundus praedicatione plenus esse ostenditur; unde est: Vox tonitrui tui in rota, illuxerunt coruscationes tuae orbi terrae (Psal. LXXVI). Et ad circulos suos revertitur, quia post aggregationem gentium illuminabitur etiam multitudo Judaeorum, et cum plenitudo gentium intraverit, tunc omnis Israel salvus erit. Possunt et per faciem angeli membra Redemptoris intelligi, non qualia nunc sunt in terris, 117.1061D| sed qualia futura sunt in coelis. Unde est: Tunc justi fulgebunt sicut sol. Quia enim Dominus et Ecclesia una persona est, non inconvenienter ipsa in facie angeli ut sol lucere perhibetur. Et pedes ejus tanquam columnae ignis. Per pedes angeli praedicatores intelliguntur, in quibus per totum mundum incarnata Dei sapientia ambulavit. De quibus dicitur: Illi autem profecti praedicaverunt ubique. De quibus et dicitur: Quam speciosi pedes evangelizantium pacem (Rom. X). Qui bene etiam columnae et igni comparantur, quia et more columnarum superimpositum Ecclesiae aedificium portant, et Spiritu sancto accensi, corda auditorum ad amorem Dei praedicando inflammant. Quia ergo ad praedicationem 117.1062A| mittuntur, recte pedes; quia vero ad amorem Dei illos quibus praedicant accendunt, bene ignis; quia super aedificium Ecclesiae construuntur, apte columnae vocantur. Quia enim columnae sunt, testatur Paulus cum dicit: Petrus et Jacobus et Joannes, qui videbantur columnae esse, dextras mihi dederunt et Barnabae (Gal. II). Hinc et per Psalmistam dicitur: Ego confirmavi columnas ejus (Psal. LXXIV).
Et habebat in manu sua librum apertum. Superius legimus quod viderit librum signatum sigillis septem, per quem Vetus Testamentum designatur, plenum multimoda obscuritate. Hic autem per libellum apertum jam Novum Testamentum significatur, quod apertum est in manu Dei, id est operatione ipsius reseratum. Manus enim illa operatio est nostrae salutis. Et quia in superori libro noscuntur latuisse 117.1062B| secreta, apte nunc in libello aperto Novi Testamenti revelata claruisse significatur gratia, ipse enim apparens in carne, quae intelligitur per faciem angeli, ea quae latebant nascendo, moriendo, a mortuis resurgendo, et ad coelos ascendendo aperuit. Et posuit pedem suum dextrum super mare, sinistrum autem super terram. Per dextrum pedem illa significantur membra, quae nullis adversitatibus franguntur, nec ullis successibus extolluntur, id est apostoli, martyres et caeteri, qui potestatem habent calcandi super omnem virtutem inimici. Tales super mare, hoc est, super hunc mundum constituuntur, quia omnes malorum persecutiones perferunt, et non succumbunt. Per sinistrum autem pedem qui supra terram ponitur, 117.1062C| intelliguntur confessores, sicut Remigius, Germanus, Martinus et caeteri, qui pacis tempore vixerunt, nec publicum pertulerunt martyrium, quia super terram, hoc est, soliditatem fidei sunt locati. Deus enim vicissitudines temporum disposuit in Ecclesia, membra fortioro scilicet super fluctus maris. Infirmiora vero super soliditatem terrae constituens. Sic et hujus saeculi principes, ubi fortior est impetus belli, fortissimos milites praeparant.
Et clamavit voce magna quemadmodum cum leo rugit. Leo cum rugit, omnes bestiae timent. Et ipse in sua fortitudine ostenditur. Clamavit Christus, leo appellatus propter fortitudinem, sive per se, sive per suos praedicatores, cum dixit: Omnis arbor quae 117.1062D| non facit fructum bonum excidetur et in ignem mittetur (Matth. III). Et iterum: Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum coelorum (Matth. IV). Et hac sua voce fortitudinem suam demonstravit, dum multos sibi subjecit, bestias quoque, id est bestiales et feroces homines timore concussit. Quod autem fecit Christus, fecerunt et ejus apostoli, aeterna tormenta praedicando peccatoribus, et feroces homines ad fidem illius sua doctrina convertendo. Et cum clamasset, locuta sunt septem tonitrua voces suas. Quid per septem tonitrua, nisi universalis Ecclesia in suis praedicatoribus intelligitur septiformi Spiritu repleta? Unde et bene clamavit leo prius, ac postea septem tonitrua sunt locuta, quia videlicet prius praedicavit 117.1063A| Christus, deinde Apostoli et caeteri doctores ad ejus vocem profecti, praedicaverunt ubique. Bene autem septem tonitrua voces suas loqui perhibentur, quia sancta praedicatio non Judaeorum fabulas, non philosophorum naenias, non haereticorum versutias in suis dogmatibus recepit, sed propriis sensibus ut est edita, semetipsam jam in auditorum cordibus per sanctos praedicatores diffudit. Possunt autem et in septem tonitruis specialiter apostoli sancti intelligi, qui in rota hujus saeculi tonant, quia alta et profunda et obscura et terribilia loquuntur. Unde et eorum numerus ex partibus septenarii conficitur, id est, ex pari quaternario et impari ternario. Sive enim tria per quatuor, sive quatuor per tria ducantur, ad duodenarium numerum pervenitur, quia 117.1063B| videlicet per ipsos duodecim apostolos fides sanctae Trinitatis intonuit per quadripartitum orbem, qui missi sunt praedicare tria summa per quatuor infima.
Et cum locuta fuissent septem tonitrua voces suas, scripturus eram. Et audivi vocem de coelo dicentem mihi: Signa quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere. Quia audierat Joannes superius. Quod vides scribe in libro, voluit etiam ea quae audivit a septem tonitruis scribere, sed dictum est ei, signa, id est sigilla quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere. Ubi merito quaeritur, quare illi hoc dicatur, cum in Joanne omnes doctores figurentur, qui utique non debent divina eloquia sigillare, ut non ad aliorum manifestentur utilitatem. Verum dicendum 117.1063C| est, quia quod nos sub sigillo signamus, non omnibus notum esse volumus, sed solummodo familiaribus, et quibus credere nos pro certo posse scimus. Quod autem palam dicimus, et non sigillamus, ad multorum notitiam ducimus. Dicitur Joanni, et in illo omni ordini doctorum, ne scribat quae locuta sunt septem tonitrua, quia non omnibus sunt manifestanda divina eloquia. Pro temporibus enim abscondenda sunt, ne fiat contra praeceptum Domini, quo ait: Nolite sanctum dare canibus neque mittatis margaritas vestras ante porcos (Matth. VII). Simplicibus quoque debent discrete, et secundum capacitatem singulorum distribui, quia alii lactis potum suscipiunt, alii vero solidum cibum percipere possunt. 117.1063D| Unde ipse Dominus discipulis dicit: Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo (Joan. XVI). Et iterum: Fidelis servus et prudens, qui dat conservis suis in tempore tritici mensuram (Luc. XII). Dicatur ergo Joanni signa quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere, et in illo omni choro doctorum ac si diceret: Eloquiorum Dei sacramenta sic intra mentis secretum tege, quatenus ne aut hi qui non debent ad eorum cognitionem perveniant, aut hi qui debent cum discretione et moderatione eorum notitiam capiant.
Et angelus quem vidi stantem super mare et super terram, levavit manum suam ad coelum, et juravit per viventem in saecula saeculorum. Cum Dominus in Evangelio jurare prohibeat, dicens: Nolite jurare neque 117.1064A| per coelum neque per terram, sed sit sermo vester, es est, non non: quod enim amplius est, a malo es. (Matth. V). Quid est quod ipse manum ad coelum levans, jurat per viventem in saecula saeculorum. Sed sciendum quia homines recte jurare prohibentur, quia saepe in juramento falluntur: non enim homines a juramento Deus cohibuisset, si in eo peccatum deesse cognovisset. Deus itaque jurare potest, qui non mentitur aliquando. Juramentum autem ejus est omnis sermo illius, quia quidquid loquitur, absque ulia ambiguitate completur. Per manum autem angeli, ut supra diximus, intelligitur operatio Filii Dei, et dispensatio humanae redemptionis. Levavit itaque angelus manum in coelum, quando Filius Dei carnem quam pro nobis assumpsit, ad dexteram 117.1064B| Patris elevavit. Hinc scriptum est: Levabo in coelum manum meam, et jurabo per dexteram meam, ac si diceret: Assumptam a verbo carnem ad coelos elevabo, et per utramque naturam scilicet Verbi et hominis, quaeque futura sunt roborabo. Juravit per viventem in saecula saeculorum, id est per Deum Patrem, quando se et Patrem unum ostendit, dicens (Joan. XIV): Ego in Patre et Pater in me est. Et quando etiam omnia sua opera ad Deum retulit, dicens: Pater, in me manens, ipse facit opera. De quo etiam subditur: Qui creavit coelum et ea quae in eo sunt, id est, solem et lunam et caetera sidera. Et terram et ea quae in ea sunt, id est, homines, bestias, aves et caetera usque ad vermiculum. Et mare et ea quae in eo sunt. Cete scilicet et pisces diversi generis. 117.1064C| Quo in loco haereticorum perfidia damnatur, qui non verentur asserere, quaedam a bono Deo, quaedam vero a principe facta tenebrarum. Sed et cum subjungit, Quia tempus non erit amplius, quaestionem nobis facit, maxime cum Psalmista de reprobis dicat: Inimici Domini mentiti sunt ei, et erit tempus eorum in saecula (Psal. LXXX). Si enim impiorum tempus erit in saecula, quomodo tempus jam non erit? Ad quod dicendum, quia justis non erit tempus, id est, mutabilitas aliqua, quia immutabiles erunt in mente, et incorruptibiles in corpore. Tempus quippe est vicissitudo dierum ac noctium. Ideoque ibi jam tempus non erit, ubi nulla varietas cujuslibet rei. Justi vero immutabiles existent, quia in aeterna claritate et in indeficienti luce permanebunt; 117.1064D| unde Psalmista: Ordinatione tua perseverat dies (Psal. CXVIII). Impii autem tempus habebunt, quia semper per varia tormenta mutabuntur, et ad calorem nimium transibunt ab aquis nivium. Quod ergo Dominus de justis negat, hoc de injustis Psalmista affirmat.
Sed in diebus vocis septimi angeli cum coeperit tuba canere. Id est cum coeperit sancta Ecclesia ultimam suam praedicationem diffundere. Consummabitur mysterium Dei. Id est perficietur quidquid modo latet, quia consummatio hic non abolitionem significat, sed perfectionem. Mysterium autem appellatur illud, quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit (I Cor. II), quod tunc consummabitur, id est 117.1065A| perficietur, cum et justis bona, et injustis data fuerint tormenta ante praeparata, sicut evangelizavit per servos suos prophetas. Omnis enim intentio prophetarum principaliter de Domini adventu fuit, et saeculi consummatione. Ideoque tunc perficietur, quod ante praedictum est per illos. Et audivi vocem iterum de coelo loquentem mecum, et dicentem: Vade et accipe librum de manu angeli stantis supra mare et supra terram. Et angelus qui tenet librum apertum Christus est, et ipse qui invitat Joannem ut vadat ad angelum Christus est; ipse enim tenet librum apertum, quia ipse revelavit omnia quae latebant in Veteri Testamento, de ejus nativitate, passione, morte et resurrectione. Vox ergo illa quae facta est ad Joannem nihil aliud intelligitur, nisi interna inspiratio qua 117.1065B| Deus inspirat cordibus fidelium ut accedant ad eum, juxta illud: Accedite ad eum et illuminamini (Psal. XXXIII). Nam et quod Joanni dicitur, omnibus utique dicitur, qui revelata facie gloriam Domini contemplantur. Isti enim tales apertum habent libellum, ideoque illis dicitur, ut accedant ad angelum non gressibus corporis, sed passibus fidei et mentis. Nec mirum si ipse Christus de se tanquam de alio loquitur, cum et sancti in Scripturis saepissime de se quoties magna dicunt, sic loquuntur quasi de alio. Unde est, Erat Moyses vir mitissimus super omnes qui morabantur in terra (Num. XII). Et Job: Vir erat in terra Hus nomine Job, simplex, rectus ac recedens a malo (Job I). Et ipse Joannes: Hic est discipulus ille quem diligebat Jesus (Joan. XIII). Bene quoque ipsa 117.1065C| vox non de terra, sed de coelo sonuit, quia qui de terra est, de terra loquitur. Quod vero sequitur, stantis supra mare et supra terram, superius expositum est.
Et abii ad angelum, dicens ei ut daret mihi librum. Jubentis quippe Dei vocem paratissimus sanctorum sequitur effectus, quia pergunt ad angelum, id est, accedunt fide et devotione ad Christum, poscentes sibi dari librum ab eo, qui aperit ora mutorum, et linguas infantium facit disertas. Ex hoc Jacobus: Si quis indiget sapientia, postulet a Deo qui dat omnibus, et non improperat, et dabitur ei (Jacob. I). Et dixit mihi, accipe librum et devora illum. Acceptum librum devorare est, cum aviditate Scripturam secretis recondere visceribus. Ubi notandum quia 117.1065D| non dicit, accipe et bibe illum, sed devora, id est manduca avide. Scriptura enim sacra in quibusdam locis potus est, in quibusdam vero cibus. In rebus obscurioribus, quae intelligi sine expositione non possunt, cibus est, quia veluti mandendo, legendo, et ruminando sumitur; in apertioribus vero quae intelligi sine expositione possunt, ibi potus est: potum enim non mandendo glutimus. Apertiora ergo et manifestiora bibimus, quae etiam non exposita intelligere valemus. Et quanquam sancti apostoli, et ipse Joannes aperte cognoscerent Dei sacramenta, tamen quia adhuc expositione indigebant, qualiter ad eum pertinerent, nequaquam dicitur Joanni bibe, sed devora, ac si apertius diceretur, pertracta et 117.1066A| intellige, id est prius mande, et sic degluti. Quod sancti patres fecerunt, Augustinus scilicet, Gregorius, et caeteri, quorum nunc expositionibus utimur. Et faciet amaricare ventrem tuum, sed in ore tuo erit dulce tanquam mel. Praeposterus ordo est in hoc loco: Prius enim in ore cibus assumitur, et sic demum ad inferiora ventris trajicitur. Haec omnia in sequentibus exponentur.
Et accepi librum de manu angeli, et devoravi eum, et erat in ore meo tanquam mel dulce. Et cum devorassem eum, amaricatus est venter meus. Qui alii per os Ecclesiae figurantur, nisi sancti praedicatores, qui die ac nocte legem Domini meditantur, et possunt dicere: Quam dulcia faucibus meis eloquia tua super mel et favum! (Psal. CXVIII.) Per ventrem vero saeculares 117.1066B| homines intelliguntur, ventri et voluptatibus suis servientes, de quibus Apostolus: Quorum Deus venter est (Philip. III). Tales enim aliquando avide per os praedicatorum divina verba suscipiunt: sed quia terrenis voluptatibus deserviunt, sermo Dei qui in ore doctorum fuerat illis tanquam mel dulce, in ventre amarescit, sicut (verbi gratia) cum audiunt: Non concupisces uxorem proximi tui, non domum, non agrum; et: Si quis non oderit patrem, aut matrem, aut uxorem, filios et filias, non potest meus esse discipulus (Luc. XIV). Et iterum: Si quis vult post me venire, abneget semetipsum (Luc. IX). Amarescunt illis divina eloquia, quia desperant se hoc posse facere, voluptatibus suis volentes deservire. Aliter: Ipsis sanctis praedicatoribus dulcis est sermo Dei in 117.1066C| ore ad praedicandum, ad meditandum, ad exponendum; sed dum coguntur ea complere operibus, quae docent verbis, vertitur illis in amaritudinem. In ore quoque praedicatorum dulcis est sermo (sicut diximus) ad legendum, ad exponendum; sed dum pro ipsa sua praedicatione contemnuntur, et insuper affliguntur, et diversis modis cruciantur, in ventre eorum convertitur in amaritudinem, quia contristantur in mente simul, et de vexatione et de contemptorum damnatione, unde Apostolus: Tristitia est mihi magna et ingens dolor cordi meo (Rom. IX). Qnod enim venter secretum cordis significet, Jeremias ostendit, qui cum dixisset, Ventrem meum doleo, continuo subjecit, sensus cordis mei conturbati sunt in me (Jer. IV). Neque enim ad salutem populi pertineret, 117.1066D| si ventrem se corporeum dolere praedicaret, sed ventrem doluit, quia mentis afflictionem sensit. Vel certe acceptus liber et comestus in amaritudinem vertitur, cum quilibet doctor ex sua praedicatione poenitentes conversos aspiciens, mentis affectu illis conjungitur, et cum Apostolo dolet cum dolentibus, flet cum flentibus. Vel certe dulcis est nobis, cum gaudia patriae coelestis promittit; amarus vero cum austera praecepta, per quae ad eamdem patriam perveniamus indicit. Dulce quippe est audire: Fulgebunt justi sicut sol in regno Patris sui (Matth. XIII). Amarum autem: Nisi efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coelorum (Matth. XVIII). Item dulce est audire: Scimus quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam 117.1067A| videbimus eum sicuti est (I Joan. III). Amarum autem: Qui dicit se in Christo manere, debet sicut ille ambulavit et ipse ambulare (I Joan. II). Dulce fuit apostolis: In regeneratione cum sederit Filius hominis in sede majestatis suae, sedebitis et vos super sedes duodecim (Luc. XXII). Amarum fuit illis: Qui vult inter vos esse major, sit omnium servus (Matth. XXIII).
Et dicit mihi: Oportet te iterum prophetare populis et gentibus et linguis et regibus multis. Joannes pene omnia, imo omnia quae in hoc libro praemissa sunt non specialiter ex sua, sed generaliter ex electorum protulit persona; nunc autem quae in hoc versu narrantur, et suae et aliorum personis congruere docet. Quando enim ista vidit, in Pathmos insula relegatus erat, et ideo ei dicitur: Oportet te iterum prophetare 117.1067B| populis et gentibus et linguis et regibus. Ac si ei divina vox diceret: Non morieris in hac insula, ut tu putas, sed iterum prophetabis, et hanc Apocalypsin quam vidisti, manu tua scribes, et alios docebis, nec solum hanc prophetiam annuntiabis, sed altius caeteris ad erudiendam fidem sanctorum Evangelium scribes. Iterum autem dicit, quia videlicet jam hoc fecerat coram regibus et gentibus, unde et a Domitiano impiissimo Caesare, et in ferventis olei dolium missus est, et in eamdem insulam exsilio deportatus, ubi etiam hanc Apocalypsin vidit. Nam cum jam provectae esset aetatis, et putaret se celerius ad Christum e mundo migrare, interfecto Domitiano, et cuncta ejus jussione cassata reversus est Ephesum, ubi et praefatam Apocalypsin Ecclesiis 117.1067C| tradidit legendam. Ebione autem, Valentino et Cerintho contra Christum oblatrantibus, episcoporum precibus flexus, indicto triduano jejunio, Evangelium etiam scripsit, et ideo tot populis et gentibus praedicavit, quia ejus praedicatio ad multorum notitiam pervenit. Sed quae illi specialiter ascribuntur, generaliter praedicatoribus deputantur, ad quorum personam dicit: Oportet te iterum praedicare populis, quia nimirum aliis ad Christum migrantibus, electorum Ecclesia in subsequentibus praedicatoribus iterum non desinit praedicare. Prophetare autem intelligere debemus praedicare, sicut et Paulus dicit: Prophetae duo dicant vel tres, et caeteri dijudicent (I Cor. XIV). Vel certe propterea iterum Joannes prophetare jubetur, ut quod doctores Ecclesiae praedicant 117.1067D| ore, facto iterato clament. Oportet enim ut hi qui verba vitae credentibus nuntiant, operibus etiam vitae clamare non desistant.
CAPUT XI. Et datus est mihi calamus similis virgae. Haec verba sicut conveniunt Joanni, similiter conveniunt omni ordini praedicatorum. Per calamum autem, id quod calamo efficitur intelligere debemus, id est divinam Scripturam, quia antiqui calamo scribebant. Unde bene ipse calamus non inanis, sed similis virgae dicitur. In virga enim rectitudo sacrae Scripturae intelligitur, in qua nullum est mendacium, nullus error, sicut in philosophorum libris, Judaeorum et haereticorum, 117.1068A| quorum doctrina plena est mendacio. Sacra autem Scriptura ex omni parte est recta, atque ideo bene virgae comparatur, juxta quod Psalmista dicit: Virga recta est virga regni tui (Psal. XLIV). Aliter: Reges in signum potentiae suae virgam in manibus portant, per quam regia illorum potestas exprimitur. Recte ergo calamus, id est divina Scriptura virgae comparatur, quae suis observatoribus regnum promittit, dicens: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth. V), et multa similia. Et istud regnum quod coelestis praedicatio promittit, in inflexibili justitia perseverat. Postquam autem datus est ei calamus, divina vox dicit illi: Surge, videlicet ad praedicationis officium, et noli jacere in imis vitiorum, quia, ut supra dictum est, quod Joanni 117.1068B| dicitur, omnibus veritatis praedicatoribus convenit, qui quod verbis praedicant, factis iterato clamare debent. Et metire templum Dei ac altare. Templum Dei ipsa est Ecclesia, cui Apostolus dicit: Templum Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. III). Altare autem in templo, eminentiores significat in Ecclesia fideles, id est virgines, continentes, et saeculo renuntiantes. Sicut enim altare in templo est, ita vita religiosorum in plebe fidelium consistens, in quibus principaliter jugis atque indeficiens sanctae compunctionis permanet ignis. Quod autem sequitur, et adorantes in eo, tale est, tanquam subaudiretur et in templo, et in altari adorantes metire. Quo nimirum dicto illi exprimuntur, qui in spiritu et veritate adorant Patrem, sicut Dominus dicit. Dicitur itaque omni ordini 117.1068C| doctorum: Surge ad potiora opera, metire templum et altare et adorantes in eo, hoc est, unicuique professioni et ordini, secundum suam dignitatem et locum annuntia verbum Dei, ut (verbi gratia) virginibus dicito: Beatae estis quae respuistis nuptiale consortium, unde et habebitis societatem angelorum; et quae non habetis in terra sponsum, habebitis in coelo sponsum Christum Deum et hominem victurum in aeternum. Dicito etiam saeculo renuntiantibus: Beati estis qui, Evangelici praecepti non immemores, cuncta terrena pro Christo reliquistis, sequentes eum, a quo thesaurum in coelo indeficientem percipietis. Continentibus vero: Beati qui post licitum nuptiarum, sectantes continentiam, internumerari contenditis his, de quibus merito dicitur: Virgines 117.1068D| enim sunt, et sequuntur agnum quocunque ierit (Apoc. XIV). Vel altare generaliter sanctam Ecclesiam accipiamus, in quo Deo quotidie sacrificium laudis, et incensum orationis offertur. Metire templum et altare, id est secundum capacitatem uniuscujusque sermonem profer, simplicibus simpliciora, perfectis alta et profunda committens.
Atrium autem quod est foris templum ejice foras, et ne metiaris illud. Miranda prorsus locutio talis, quod illud foras ejici praecipit, quod foris esse ostenditur. Quomodo enim foras ejici potest, si intus non est? Sed tale est hoc, quale et illud: Deleantur de libro viventium, id est, non scribantur in eo. Ita ergo et hic dicitur, Atrium vero ejice foras, id est, noli illud 117.1069A| computare intus. Per atrium autem quod foris est, intelliguntur haeretici, pagani, et Judaei, quibus ad sancta sanctorum nullus patet ingressus, de quibus Paulus dicit: Quid autem mihi de his qui foris sunt judicare? (I Cor. V.) Dicatur ergo, ne metiaris atrium quod foris est, id est, noli tales computare in numero sanctorum, quoniam datum est gentibus. Id est, communi tormento peribunt, et inter eos reputabuntur qui idola colunt, quoniam et illi simulacra colere videntur, mendacium pro veritate tenentes. Judaei se dicunt credere in Deum Patrem, sed mentiuntur, quia qui non habet Filium, nec Patrem habet, et qui non honorificat Filium, non honorificat Patrem qui misit illum. Mendacium ergo colunt, qui veritatem non adorant. Haeretici quoque diversos errores de 117.1069B| Domino fatentur, unde quia a veritate recedunt, similes gentibus habentur, verbi gratia: Sabellius dicit quod idem sit Pater qui Filius, et quia duas non vult intelligere personas in Patre et Filio, similis est et etiam deterior paganis. Photinus quoque affirmat eum purum hominem, nec fuisse ante Mariam, et iste similis est gentibus, qui simulacrum hominis mortui se adorare fatetur, dum solummodo Christum hominem fuisse dicit, et Deum negat. Et ideo isti tales atque eorum similes, velint nolint, in illorum transeunt numerum, qui imagines mortuorum adorant hominum, praesertim cum singulis partibus mendacium sit quod tenent. Similiter qui fidem quam habent operibus destruunt, in numero infidelium reputantur. Et civitatem sanctam calcabunt, ipsa 117.1069C| scilicet atria. Mensibus quadraginta duobus. Civitas sancta olim appellabatur Hierusalem, juxta illud Evangelii: Multa corpora sanctorum qui dormierant, surrexerunt et apparuerunt multis in sancta civitate (Matth. XXVII). Verumtamen hic non de illa dicitur, sed potius de Ecclesia, de qua scriptum est: Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei (Psal. LXXXVI). Hanc civitatem calcant, id est comprimunt atria, id est haeretici, pagani, Judaei, et falsi fratres, et verbo et tormento; sed sicut silex calcata pedibus hominum, elimari potest, comminui non potest, et tanto magis elimatur, quanto magis calcatur: ita sancta Ecclesia ex persecutione perfidorum robustior redditur et luculentior, unde Apostolus: Quando infirmor, tunc fortior sum et potens (II Cor. XII). Quadraginta duos 117.1069D| menses possumus specialiter referre ad spatium trium annorum et dimidii, quando sub Antichristo acerbius calcabitur, et comprimetur Ecclesia ab impiis. Nam in tribus annis et dimidio quadraginta duo menses continentur, quo numero etiam omne praesens tempus intelligitur, propter sex mundi aetates, et septem dies, quibus omne praesens tempus volvitur. Sexies enim septem quadraginta duo faciunt. Aliter: Legimus in Veteri Testamento, quod populus Israel quadragesima et secunda mansione ingressus est terram repromissionis, et quia in figura omnia contingebant illis, utique et hoc iter ad nos pertinet, qui in itinere deserti moramur, et ad patriam repromissionis tendimus post Rubri maris baptismum, in 117.1070A| quo submersus est Pharao cum suis exercitibus, id est diabolus cum omnibus peccatis originalibus. Quod ergo ibi per quadraginta duas mansiones in figura factum praecessit, hoc hic per menses figurata locutio expressit. Mensibus ergo quadraginta duobus calcatur civitas, quia quandiu in praesentis vitae itinere transit, persecutionem ab impiis sustinet Ecclesia.
Et dabo duobus testibus meis, et prophetabunt, id est dabo ut prophetent, diebus mille ducentis sexaginta. Hic etiam et in numero dierum, qui juncti faciunt annos tres et dimidium, et in adventu etiam et prophetia duorum testium manifeste ostenditur persecutio, et regnum Antichristi. De his quippe duobus testibus Dominus per Malachiam prophetam 117.1070B| dicit: Ecce ego mittam vobis Enoch et Eliam, ut convertant corda patrum ad filios, et cor filiorum ad patres eorum (Matth. IV). Et in evangelio ipse Dominus: Elias veniens restituet vobis omnia (Matth. XVII). Isti ergo venientes prophetabunt, id est praedicabunt, quia, ut supra dictum est, prophetare aliquando ponitur pro praedicare. Diebus mille ducentis sexaginta, id est tribus annis et dimidio, qui interficientur ab antichristo. Amicti saccis, quia poenitentiam quam praedicabunt ore, etiam habitu ostendent, sicut fecit beatus Joannes, qui erat indutus pilis camelorum. Sed in his duobus testibus omnis Ecclesia comprehenditur in suis praedicatoribus, quae per omne tempus istius vitae prophetat et praedicat mysteria Filii Dei, sive nunc scilicet, sive in 117.1070C| extremis temporibus. Bene autem Ecclesia in duobus testibus figuratur, propter duo Testamenta videlicet, quibus roboratur; vel quia ex duobus populis constat, et duobus praeceptis charitatis vivificatur; sive etiam propter duo martyrii genera. In saccis vero humilitas sanctorum exprimitur, qui, licet sint magistri, peccatores se esse fatentur; nam cilicium criminosis convenit. Vel certe, quia sanctorum vita reprobis videbitur despecta, ideo saccis induti perhibentur. Et hoc est quod in hac eadem Apocalypsi dicitur, Sol factus est niger tanquam saccus cilicinus (Apoc. VI).
Hi sunt duae olivae et duo candelabra in conspectu Domini terrae stantes. Ipsi specialiter duo, Enoch scilicet et Elias, duae olivae appellantur propter 117.1070D| unctionem Spiritus sancti, qua sunt delibuti. Dicuntur etiam et candelabra, quia lucebunt, aliisque lumen veritatis ostendent et verbo et opere. Generaliter omnes sancti Ecclesiae in his duobus comprehenduntur, qui tempore baptismatis et manuum impositione episcoporum acceperunt Spiritum sanctum. Dicuntur autem duae olivae, cum una sit oliva, id est, universalis Ecclesia, juxta illud: Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei (Ps. LI), propter duo Testamenta, vel dilectionem Dei et proximi, vel duo genera martyrii. Similiter et eadem Ecclesia cum sit unum candelabrum propter unitatem fidei, dicuntur duo candelabra propter praedicta mysteria. Bene autem in conspectu Domini terrae stare per 117.1071A| hibentur, quia sancti intima contemplatione sui Conditoris in suis praecordiis inhaerere probantur, et jugiter voluntatem ejus considerantes, ea faciunt in quibus Creatorem suum non offendunt. Unde Elias dicit: Vivit Dominus in cujus conspectu sto (III Reg. XVII). Et Paulus: Sicut ex Deo, coram Deo loquimur in Christo (II Cor. XII). Potest etiam et de his duobus testibus intelligi, aliter qui in conspectu Domini terrae stant, quod videlicet in paradiso, ubi quondam fuit Adam, antequam peccaret, translati sunt, et a nostris conspectibus ablati, claritate visionis Dei perfruuntur.
Et si quis eos voluerit nocere, ignis exiet de ore illorum, et devorabit inimicos eorum. Hoc ex parte jam impletum est, quando, sicut in libro Regum, legimus 117.1071B| (IV Reg. I), ad vocem Eliae descendit ignis de coelo, et consumpsit quinquagenarios cum suis quinquaginta. Sed specialiter haec verba sicut pertinent ad illos duos, ita generaliter et ad omnes sanctos. Per ignem autem praedicatio sancta figuratur, quia corda auditorum ad amorem Dei accendit. Ex isto itaque igne boni perficiunt, mali vero deficiunt, unde Paulus: Christi bonus odor sumus Deo; et: Aliis odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem (II Cor. II). Dum enim sancti bona coram ipsis proferunt, etiam nolentes nocent, quia ipsi bona quae audiunt, in sui damnationem vertunt; dumque sanctos persequuntur, qui sibi vitam annuntiant, hoc igne, id est doctrina quae procedit de ore illorum, devorantur, quia pro contemptu et persecutione sanctorum, 117.1071C| digni suppliciis aeternis aguntur. Et si quis eos voluerit laedere, ita oportet eum occidi, sententia scilicet verbi Dei. Vel certe de ore testium ignis egrediens inimicos eorum interficit, quia nimirum contraria Christo sentientes, atque in malo perseverantes, anathematis fulmine sancta Ecclesia percutit. Quod si et hoc in bonum accipere volumus, sancta Ecclesia in suis doctoribus igne oris sui inimicos devorat, cum verbo exhortationis et administratione claritatis eos ad sui amorem provocat, ut moriantur inimicitia, et vivant dilectionis gratia, coacervatis dilectionis carbonibus super caput eorum, juxta Salomonis sententiam.
Hi habent potestatem claudendi coelum nubibus ne pluat diebus prophetiae ipsorum, et potestatem habent 117.1071D| super aquas convertendi eas in sanguinem, et percutere terram omni plaga quotiescunque voluerint. Et hoc juxta litteram impletum cognovimus in Moyse et Elia, quoniam unus aquas Nili fluminis convertit in sanguinem, eo quod induratum esset cor Pharaonis. Alter vero clausit coelum ne plueret annis tribus et dimidio. Dum enim regnaret Achab rex impius, qui sanctos Dei interfecit, et insuper idola coluit; omnisque populus Israel relinquens Deum patrum suorum, adoraret Baal, et eos Elias revocare ad cultum Dei non potuisset, iratus dixit: Vivit Dominus, si erit vobis nos aut pluvia, nisi juxta oris mei verbum (III Reg. XVII). Quod ita factum est, donec populus ageret poenitentiam, et iterum ille sua petitione obtineret 117.1072A| pluviam. Moyses quoque terram Aegypti percussit omni plaga, quotiescunque voluit, id est, quousque liberaret filios Israel de Aegyptiorum servitute. Spiritualiter ipsi sancti appellantur coelum; appellantur autem et nubes, de quibus scriptum est: Et nubibus mandabo ne pluant super eam imbrem (Isa. V). Claudunt itaque coelum, hoc est se ipsos, non quo omnimodis coeli imbres non emittant, sed quod super terram, quae spinas et tribulos germinat, non pluant. Pluunt itaque perfectis, abscondunt vero suam pluviam impiis, quoniam bonis et suscipere volentibus suam praedicationem manifestant, contemptoribus vero et irrisoribus abscondunt. Unde est: Ne miseritis margaritas vestras ante porcos (Matth. VII). Et potestatem habent super aquas convertendi 117.1072B| eas in sanguinem. Aqua Scripturam significat. Unde est: Aqua profunda sermo ex ore viri (Prov. XVIII). Ipsi itaque aquam in sanguinem vertunt, cum occasionem illis qui bene prolata male intelligunt, administrant, et doctrinam quam perceperunt, in sui perniciem convertunt. Quod idcirco facere sancti dicuntur, quia ipsi eis divina verba annuntiant, qui contemnunt, cupientes eos instruere, et ad Dei voluntatem revocare. Habent quoque potestatem percutere terram omni plaga quotiescunque voluerint, quia in potestate illorum est, ut quando velint loquantur, et iterum quando velint taceant, ut scilicet fidelibus loquantur, infidelibus autem taceant. Et ideo quotiescunque infidelibus divina mysteria claudunt, toties insanabili plaga 117.1072C| percutiunt. Quotiescunque vero fidelibus Dei sacramenta pandunt, toties alios ad mortem, alios ad vitam trahunt. Et quod aliis proficit ad salutem, aliis provenit ad mortem; dumque verba coram impiis formant, sanguinem carnalis intelligentiae quo moriantur porrigunt. Et notandum quod non dicit, habebunt potestatem, sed habent, ut hoc non de duobus tantum, Enoch et Elia, qui venturi sunt, sed etiam de praesentis nunc temporis Ecclesiae praedicatoribus dictum intelligamus.
Et cum finierint testimonium suum, bestia quae ascendit de abysso, faciet adversus illos bellum, et vincet illos et occidet illos. Hoc testimonium non ad ipsum regnum Antichristi est referendum, sed ad praecedens tempus quo ipsi praedicabunt, antequam 117.1072D| ille incipiat regnare. In revelatione enim bestiae finiendum, id est perficiendum et complendum est testimonium illorum, qui docent ipsum non esse Christum, sed diabolum, pronuntiantes Judaeis atque gentibus olim jam venisse Christum, et sua passione redemisse genus humanum, unde et ab eo tenti interficientur. Et hoc est quod sequitur, quia bestia quae ascendit de abysso, faciet adversus eos bellum. Bestiae autem vocabulo non solum damnatus ille homo, verum etiam habitator illius diabolus, qui per illum exaltabitur, et extolletur supra omne quod dicitur deus, aut quod colitur, sed et omne corpus illius figuratur. Homo itaque ille perditus ascendet de abysso, hoc est de multitudine Judaeorum perfidorum, 117.1073A| qui impietate profundi sunt nascendo, et per aetatum momenta proficiendo, juxta illud: Fiat Dan coluber in via, cerastes in semita (Gen. XLIX). Diabolus enim ascendet de abysso, hoc est, de reproborum cordibus in quibus habitat; et ingredietur illum damnatum hominem, ut per eum signa faciat, et elevetur ita, ut sedeat in templo Dei tanquam sit Deus. Omne enim corpus illius cum capite suo ascendet de abysso, quia divino Dei judicio efferari permittetur. Judicia enim Dei abyssus multa (Psal. XXXV). Inde namque ascendet, unde ad superbiam elevari permittetur. Faciet autem contra Dei testes bellum, et corporale et spirituale, exhibebit cuncta quae in praecedentibus martyribus sunt adimpleta, id est virgas, fustes, plumbatas, candentes ferri laminas, 117.1073B| ungulas ferreas, bestias, ignes, et carceres, et si qua sunt similia tormentorum genera. Iterum quos sic non poterit vincere, conabitur doctrinis superare, exhibebit dona, verba promet dulcia, adhibebit falsa miracula, et per utraque saeviens multos a fidei rectitudine ad errorem inclinabit, alios scilicet decipiens terroribus, alios autem persuasionibus. Verum quod dicitur, vincet eos, non ad sanctos pertinet, qui non poterunt vinci, et qui ante poterunt occidi, quam a fide separari; sed quaedam pars malorum intelligitur, quae sociata est corpori Christi, quaeque sive terroribus, sive blandimentis vinci posse narratur. Quod vero occidet eos, ad sanctos pertinet, quos interficiet diversis modis, et superare non poterit. Inter quos etiam erunt ipse 117.1073C| Elias et Enoch, qui a bestia nec terroribus nec blandimentis superari nullo modo poterunt. Inter eos autem qui vincentur, comprehenduntur falsi Christiani, Judaei, haeretici et pagani. Si vero quaerimus quae sint arma Ecclesiae, utique fides et innocentia, duo dilectionis praecepta, duo etiam Testamenta. Hinc pugnant, hinc victores existunt, etiam cum moriuntur.
Et jacebant corpora eorum in platea magnae civitatis, quae vocatur spiritualiter Sodoma et Aegyptus, ubi et Dominus eorum crucifixus est. Civitatem magnam, quantum ad litteram appellat Jerusalem, quae Dei civitas magna dicebatur, sed postquam Dominum suum interfecit, jam non dicitur civitas magna, aut Jerusalem, sed Sodoma et Aegyptus. Licet enim 117.1073D| persecutio ubique grassetur, tamen immanior et acerbior erit Ecclesiae vexatio, ubi Dominus crucifixus traditur, et ubi caput malorum apparebit Antichristus. In cujus platea specialiter dicuntur jacere corpora sanctorum, tanquam scilicet ut ubi principale certamen erit, ibi mortuorum corpora multipliciter pereant; ubi etiam intelligitur, quia Judaica plebs specialiter adhaerebit Antichristo, quousque Enoch et Elia praedicantibus, qui ex ea salvandi fuerint, revertantur ad Christum. Bene autem illa civitas Sodoma vocatur et Aegyptus, quia opera Sodomorum atque abominationes Aegyptiorum sectasse cognoscitur. Unde Isaias illis dicit: Audite, principes Sodomorum (Isa. I). Altius autem per civitatem magnam 117.1074A| in qua jacebunt corpora sanctorum, totus mundus intelligitur, quia in omnibus mundi partibus sancti tunc temporis interficientur. Unde bene dicitur: Ubi Dominus eorum occisus est. Quod enim Dominus extra portas illius civitatis est passus significabat, quia Christus in suis membris in toto mundo erat passurus. Ita est civitas magna, quae Babylon vocatur, in qua diabolus regnat, sicut civitas est Christi Hierusalem, in qua regnat ipse Christus. Illa coepit a Cain, ista autem ab Abel. Sodoma interpretatur muta, Aegyptus tenebrae. Quibus nominibus illi comprehenduntur, qui, metu nimio concussi, tempore Antichristi non audebunt confiteri fidem Christi, sed in tenebris infidelitatis caecati, et in tenebris tenti peccatorum, negabunt illum. Insuper etiam et 117.1074B| civitatem sanctam calcabunt, id est compriment. Jacebunt autem corpora multorum, et illorum scilicet qui fuerint mortui, et illorum etiam qui diversis affligentur tribulationibus, id est fame, nuditate, carceribus, et caeteris inexquisitis tormentis.
Et videbunt de populis et tribubus et linguis et gentibus, corpora eorum per tres dies et dimidium. Manifesta etiam ostenditur persecutio sanctorum in omnibus gentibus futura, cum dicitur quod omnes populi, et tribus, et linguae, videbunt corpora eorum tribus diebus et dimidio, id est tribus annis et dimidio, quibus regnabit Antichristus. Ita enim hic dies pro anno positus est, sicut et in Veteri Testamento, ubi legimus quod reversi exploratores qui quadraginta diebus terram exploraverunt, fecerunt murmurare 117.1074C| populum: Unde et postea quadraginta annos permanserunt in deserto, Domino dicente ad Moysen (Num. XIV): Diem pro anno dedi vobis. Similiter et ad Ezechielem (Ezech. IV), cui praeceptum est, ut trecentis nonaginta diebus jaceret super latus sinistrum, diem, inquit, pro anno dedi tibi. Significata est enim in his diebus captivitas decem tribuum trecentis quadraginta annis futura.
Et corpora eorum non sinent poni in monumentis. Per corpora autem totos homines accipere debemus, qui non solum exstincti, verumetiam diversis pressuris attriti jacebunt et conculcabuntur. Consuetudo quippe sacrae Scripturae est, ut aliquando per animam, aliquando per corpus totum hominem significet. Per animam, ut ibi: Descendit Jacob in Aegyptum in animabus 117.1074D| septuaginta (Act. VII). Per corpus vero, sicut Maria in Evangelio dicit: Quia tulerunt Dominum meum, et nescio ubi posuerunt eum (Joan. XX), cum solum corpus quaereret, quod positum fuerat in sepulcro, anima illius cum divinitate Verbi descendente ad infernum. Verum tanta saevitia tunc erit, et tam erit immanis illa persecutio, ut non satientur reprobi, postquam interfecerint eos, sed etiam ad augendam suam malitiam, neque post mortem permittent eos poni in monumento. Sic enim legimus factum et in persecutione sanctorum martyrum, quod tanto tunc amplius fiet, quanto gravior erit persecutio. Aliter: In monumentis idcirco mortuo rum corpora ponuntur, ut ibi quiescant, et diem exspectent 117.1075A| novissimum. Unde et per quemdam sapientem dicitur: Corpora eorum in pace sepulta sunt. Tunc itaque non sinent eos poni in monumentis, hoc est, non permittent eos quiescere, veluti quiescunt corpora mortuorum, sed variis et in exquisitis eos cruciabunt tormentis. Monumentum etiam dicitur eo quod moneat mentem, quia et nos dum consideramus sanctorum monumenta, qui sua corpora pro Christo tradiderunt, monemur venerationem illis impendere. Non itaque sinent eos poni in monumento, hoc est non permittent eos venerari, sed velut irrisione dignos, permittent eos in plateis jacere, ubi comedantur a bestiis.
Et inhabitantes terram gaudebunt super illos, et judicabuntur, et munera mittent invicem. Recte inhabitantes 117.1075B| terram vocantur, qui de interitu et de nece sanctorum gaudentes, mentem ad praemia contuenda electorum, vel ad sua consideranda supplicia erigere non noverunt. Tales ultimo tempore cum Ecclesia tradita fuerit in manus persecutorum, videntes Enoch et Eliae, caeterorumque martyrum corpora insepulta jacere, gaudebunt ex eorum humiliatione et interfectione, qui eos male viventes et peccantes increpabant. Et mittent sibi invicem munera, eulogia scilicet et datum temporale, vel sermonum congratulationem, tanquam diem festum celebrantes. Quoniam hi duo prophetae cruciaverunt eos qui habitant super terram. Sicut supradictum est, in devoratione scilicet ignis spiritualis, in suspensione pluviae salutaris, in conversione aquarum in sanguinem. 117.1075C| Licet ergo toto nunc tempore gaudeant impii de tribulatione et humiliatione justorum, laetantes cum malefecerint, et exsultantes in rebus pessimis, tamen jam tunc longa erit et major talium exsultatio de afflictione vel morte justorum, ac sua crudelitate. Sed cum dixerint pax et securitas, tunc repentinus eis superveniet interitus. Unde hic quoque apte subinfertur:
Et post tres dies et dimidium. Id est interitum repentinum super eos venire, qui dicunt pax et securitas, et tunc dolorem, cum dicunt gaudium post quadraginta scilicet quinque dies, qui in Danielis libro et Isaiae commemorantur. Spiritus vitae a Deo intrabit in eos. Non tamen alienus spiritus ingredietur in eos, sed unusquisque homo suam animam 117.1075D| recipiet. Et steterunt. Pro eo quod est stabunt, quia praeteritum tempus est positum hic pro futuro. Super pedes suos. Quantum autem sit hoc futurum, post illos quadraginta quinque dies solus Deus novit. Bene vero stare dicuntur sancti, quia scilicet jam incommutabiles erunt in mente, et incorruptibiles in corpore. Et timor magnus cecidit, id est cadet super eos qui viderunt eos. Pro eo quod est videbunt, id est super omnes reprobos qui interfecerunt eos. Ibi quippe recognoscent eos in gloria, quos persecuti sunt in praesenti vita, et timebunt dum viderint eos glorificatos, exspectantes sententiam divinae ultionis. Vel etiam ipsi sancti cum viderint se invicem glorificatos, et viderint coelum ardere, infernum apertum, 117.1076A| daemones per hunc aera discurrentes, Dominum venientem ad judicium cum multitudine angelorum timebunt. Sed ut Dominus dicit, virtutes coelorum movebuntur (Matth. XXIV), quanto magis homines. De quibus adhuc subditur:
Et audierunt vocem magnam dicentem illis: Ascendite huc. Vox ista quae eos vocat ut coelos ascendant, ipsa est de qua Apostolus dicit: Ipse Dominus in jussu et in voce archangeli, et in tuba Dei descendet de coelo (I Thess. IV). Ascendite (inquit) huc, id est, ascendite ad Deum, et ad caput vestrum, quia membra estis illius, qui modo singulis redditurus est juxta opera sua. Ideoque nolite morari in terra, ne involvamini in poenis miserorum. Et ascenderunt in nube in coelum, et viderunt illos inimici eorum. Legimus in Evangelio, 117.1076B| quod Dominus in nube venturus sit ad judicium; sic enim dixerunt angeli testes illius ascensionis: Hic Jesus qui assumptus est a vobis in coelum, sic veniet quemadmodum vidistis eum ascendentem, id est, eadem carne et nube (Act. I). Sicut ergo Christus venturus est in nube, ita et omnes sancti. Unde ipse dicit: Tunc videbunt Filium hominis venientem in nubibus cum potestate magna et majestate (Matth. XXIV). Unde et Apostolus dicit: Nos autem qui vivimus rapiemur cum illis in nubimus obviam Christo in aera, et sic semper cum Domino erimus (I Thess. IV), non in aere, sed in coelo. Quod si quis, hanc Pauli sententiam intuens, inquirit qualiter generalis primo homini illata compleatur sententia, qua illi dixit Deus: Terra es et in 117.1076C| terram ibis, scire debet veram Dei esse, et Pauli sententiam, quia et vivi reperientur homines, ex quorum persona hoc Apostolus loquitur; et tamen scire debet ut beatus Augustinus dicit, in ipso raptu nubium, etsi momentaneam, mortem tamen gustabunt. In terram ergo revertentur, quia hoc est corpus in terram reverti, quod est exeunte anima remanere corpus, quod utique terra est. Itaque securi dicimus, quia in momento et in ictu oculi, in ipsis nubibus, Spiritum vitae accipient hi, qui in adventu Domini vivi reperientur, in quibus, ut dictum est, et momentaneam mortem gustabunt. Impii quippe remanebunt in terra hac, electi elevabuntur ad gloriam, in qua et inimici illorum eos videbunt, et sentient judices juste, quos judicaverunt et damnaverunt 117.1076D| injuste.
Et in illa hora factus est terraemotus magnus. Cum loqueretur de ipso judicio, repente venit ad ea quae ante futura sunt; id est ad persecutionem Antichristi, de quo paulo ante fecerat sermonem, ipsamque vocat horam quam ante in tribus diebus et dimidio expresserat. Quid autem mirum, si eadem persecutio una hora vocetur, cum omne praesens tempus una hora appelletur, juxta quod Joannes dicit: Filioli, novissima hora est (I Joan. II). Terraemotus itaque significat illam persecutionem validissimam, unde bene terraemotus non simpliciter sed cum additamento magnus vocatur, quia tunc tribulatio erit, ut Dominus ait, qualis non fuit, neque fiet. Hinc et 117.1077A| Danieli angelus dicit: Veniet tempus quale non fuit ex quo gentes esse coeperunt. Et decima pars civitatis cecidit, et occisa sunt in terraemotu nomina hominum septem millia. Hic locus in Evangelio exponitur, ubi Dominus dicit, quod quaedam mulier habens drachmas decem, perdiderit unam ex illis. Novem quippe sunt ordines angelorum, sed homo decimus est creatus, qui locum a diabolo evacuatum repleret. Ista decima pars periit in illis, qui consenserunt et crediderunt Antichristo. Non autem tota decima pars periit, sed pars decimae partis in haereticis scilicet, paganis et Judaeis et falsis fratribus. Civitas quippe Hierusalem appellatur, quia constat ex angelis et hominibus. Civitas cujus decima pars cecidit, illa scilicet quae ad novem angelorum ordines non pertingens, 117.1077B| locum decimi ordinis cum electis minime tenet. Et cum sit ipsorum perditorum numerus infinitus, sub finito comprehenditur, cum dicitur: Quia mortua sunt in terraemotu nomina hominum septem millia. Septenarius enim numerus saepe pro universitate ponitur, atque ideo in septem millibus hominum omnes reprobi intelliguntur, qui mortui sunt in anima sub eadem persecutione. Et reliqui, qui in fide permanserunt, id est, post abnegationem ad fidem redierunt, sive etiam qui ex errore ad veram doctrinam conversi sunt, et in eadem fide perstiterunt. In timorem sunt missi, et dederunt gloriam Deo coeli. Sive quod eo gubernante, et fortitudinem donante non sunt lapsi: sive quod misericorditer post ruinam sunt erecti.
117.1077C| Vae secundum abiit, et ecce vae tertium venit cito. Superius aquila volans, tria vae dixit futura, quorum duo in enarratione praecesserunt, tertium adhuc restat. Primum vae quippe narrat praelium locustarum, secundum solutionem angelorum quatuor usque ad istum locum, in quo multa per recapitulationem de adventu Antichristi dicuntur: tertium inchoatur hic, et tendit usque ad praefinitum locum, id est damnationem omnium reproborum cum capite suo.
Et septimus angelus tuba cecinit, et factae sunt voces magnae in coelo, dicentes: Factum est regnum hujus mundi Domini nostri et Christi ejus, et regnabit in saecula saeculorum. In septimo angelo nihil aliud, nisi ut supra in caeteris Ecclesia intelligitur, non jam praedicans ut superius, sed in conspectu sui 117.1077D| Creatoris consistens. Et hoc est quod superius angelus stans supra mare, et super terram juravit per viventem in saecula saeculorum, quia tempus jam non erit, sed in diebus septimi angeli consummabitur mysterium Dei. Septimo autem angelo tuba canente, voces magnae fiunt in coelo, id est in ipsa electorum Ecclesia. Quae voces nihil aliud sunt, nisi magnum sanctorum desiderium, laudantium Deum, et gratiarum actiones personantium atque dicentium: Factum est regnum hujus mundi, cui antiquus hostis dominabatur, Domini Dei nostri, id est Patris et Christi sui Filii, et regnabunt Pater et Filius, et hi qui in Patris et Filii nomine intelliguntur, cum omni electorum Ecclesia in saecula saeculorum. Hanc potestatem 117.1078A| Filius Dei accepit per humanitatem, qui omnia cum Patre possidebat per divinitatem, unde et ipse surgens a mortuis dicit: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra.
Et viginti quatuor seniores, id est praedicatores, qui in conspectu Dei sedent in sedibus suis. Id est in potestate judiciaria, juxta illud: Ecce Dominus veniet cum senioribus populi sui. Ceciderunt in facies suas. Omnia sua ad eum referentes, qui dicit: Sine me nihil potestis facere. Qui in conspectu Dei sedent, quia in cunctis quae agunt, vel dicunt, Deum sibi praesentem semper attendunt. Et adoraverunt Deum dicentes: Gratias agimus tibi, Domine Deus omnipotens, qui es immutabilis et qui eras ante saecula cum Patre. Ubi intuendum est, quia non subjungit, 117.1078B| qui venturus es, ut supra. Praesentem enim jam in judicio, quo haec omnia agentur demonstrant, quem venturum minime praedicant. Qui accepisti virtutem tuam magnam. Quando resurgens a mortuis omnia regna mundi tuae potestati subjecisti, et hoc in humanitate, quia virtus indeficiens est in tua divinitate. Et regnasti, regnas et regnaturus es.
Et iratae sunt gentes, quae scilicet vident suam culturam ad nihilum redigi, unde Psalmista: Dominus regnavit, irascantur populi. Et venit ira tua, id est tempus vindictae tuae, quando irascentium populorum cervices confringes. Et tempus mortuorum. Ut scilicet qui mortui sunt peccato, moriantur damnatione perpetua. In quibus videlicet gratiarum actionibus duos Domini adventus comprehendunt: Primum scilicet 117.1078C| humilem et occultum, quando surgens a mortuis mundum sibi substravit. Secundum vero excelsum et manifestum, quando impiis irascetur, et servos suos vindicabit. Non autem gaudent electi, quia reprobi damnantur, sed ideo gaudent, quia advenit tempus quando mali justam damnationem, et ipsi recipiant bonorum operum dignam remunerationem. Ante enim damnabuntur impii, et sic remunerabuntur pii, nec poterunt pervenire ad regnum corpora piorum, nisi praecesserit damnatio reproborum. Quod autem dicit, iratus es, non ita intelligendum est, ut irascatur Deus sicut et homo, sed sic videbitur reprobis, quos damnabit. Talis quippe in singulorum conscientiis erit, qualem eum videbunt. Unde in mentibus electorum videbitur benignus, in 117.1078D| mentibus reproborum iratus. Judicare et reddere mercedem unicuique. Servis tuis prophetis et sanctis. Sic videntur haec verba sonare, quasi praecesserit meritum electorum, pro quo mercedem sunt recepturi. Non enim redditur nisi quod debetur, sed non est ita, quia scriptum est: Quis prior dedit illi et retribuetur ei? (Rom. XI.) Et alibi: Gratia salvi facti estis, et hoc non ex vobis, ut ne quis glorietur (Eph. II). Sciendum est itaque quia ut aliquid Deo daremus, prius ab illo accepimus, cujus misericordia praevenit ut velimus, subsequitur ut operemur, unde Psalmista: Misericordia ejus praeveniet me, et misericordia ejus subsequetur me (Psal. XX, LVIII). Itaque quod accepimus, et Dei est, quia ipse dedit, et nostrum, quia nos ab illo percepimus, 117.1079A| et ideo cum Dominus mercedem reddit, sua ipse dona in electis remunerat. Sub hac intelligentia quotidie dicimus: Panem nostrum quotidianum da nobis hodie (Matth. V); si nostrum est, cur ut detur petimus? Sed fit nostrum accipiendo, quod non erat habendo. Quaeritur autem, cur, nominatis prophetis et caeteris sanctis, apostoli sunt relicti? Sed sciendum, quia in prophetis ibi sunt comprehensi et apostoli, qui prophetae sunt, quia ventura reproborum supplicia, et sanctorum praemia praenuntiant. De quibus ipse Dominus ait: Ecce ego mitto ad vos prophetas. Et ipsi Joanni dictum est: Oportet te prophetare et praedicare gentibus. Et quia non omnes sunt prophetae qui sunt sancti, remunerabuntur prophetae, remunerabuntur et isti. Et timentibus nomen tuum 117.1079B| pusillis et magnis. Timentes quoque nomen illius, id est reverentiam habentes nominis ejus, et ideo peccare timentes, cum pusillis et magnis mercedem recipient. Magni quippe sunt, qui bonum quod intelligunt, juvante se divina gratia facere possunt. Pusilli autem, qui non ea possunt implere quae intelligunt, quia nec locum habent. Sicut quilibet in monasterio constitutus, misericordiam vult impendere fratribus, vult etiam aliis sermonem praedicationis et doctrinae impendere, sed quia ad hoc non vocatur, non illud quod intelligit, et vult, opere perficere valet. Ideoque tales in numero perfectorum habentur. Ideoque nulla subripiet de imperfectione desperatio, licet non fuerit omnibus attributa perfectio. Hinc Ecclesia in Canticis canticorum dicit sponso suo: Unguentum 117.1079C| effusum nomen tuum, ideo adolescentulae dilexerunt te nimis (Cant. I). Et quia talium innumerosior summa invenitur, ideo in subsequentibus Salomon ait: Adolescentularum autem quarum non est numerus (Cant. IV). Et exterminandi eos qui corruperunt terram, subaudis tempus advenit. Qui enim corruperunt terram, id est carnem suam maculaverunt diversis vitiis et peccatis, vel qui alios maculaverunt exemplo et doctrina prava, exterminabuntur, id est a terra viventium separabuntur, et ab haereditate sanctorum, exsilio aeternae damnationis damnati.
Et apertum est templum Dei in coelo. Coelum est Ecclesia, quae est sedes Dei. Templum in coelo corpus intelligitur Christi, de quo ipse Judaeis 117.1079D| dicit: Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud; unde Evangelista exponens subdit: Hoc autem dicebat de templo corporis sui (Joan. V). Quod templum apertum est nascendo, moriendo, resurgendo, atque ad coelos ascendendo. Templum etenim Dei est ipsum corpus, quia in eo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. In coelo hoc templum, quia in Ecclesia haec mysteria praedicantur et retinentur. Vel apertum est hoc templum, quando (sicut in Evangelio legimus) lancea latus ejus perforatum est. In coelo autem secundum hunc sensum Joannes apertum dicens templum, in conspectu suo intelligi voluit, cognoscens se esse de illorum numero, de quibus meminerat scriptum: Coeli enarrant 117.1080A| gloriam Dei. Et visa est arca testamenti in templo ejus. Quod significatur per templum, hoc et per arcam, id est sanctorum Ecclesia, genus est in genere, sicut octo animae in arca. Quae propterea arca testamenti vocatur, quia duum Testamentorum habet cognitionem, non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus; ibi est urna habens manna, id est corpus Christi, in quo verus est panis qui de coelo descendit; ibi est virga Aaron, per quam sacerdotium designatur, quia et illud sacerdotium in figura praecessit. Significabat enim regale sacerdotium, quod agitur nunc in Ecclesia. Haec arca quatuor portabatur circulis, quia quatuor instruitur Evangeliis. Aperto ergo templo, visa est arca, quia eo moriente dum latus ejus lancea perforatur, 117.1080B| mysterio sanguinis et aqua Ecclesia aedificabatur. In cujus rei figura, in principio mulier de latere viri dormientis fabricata esse describitur. Et facta sunt fulgura et voces tonitrua et terraemotus et grando magna. Per fulgura miracula intelliguntur, quibus incredulorum mentes percussae fractis mox superbiae viribus, humilitati se subdiderunt. Hinc Psalmista: Fulgura multiplicabis, et conturbabis eos. Per voces vero, praedicationes et exhortationes: Bene autem prius fiunt fulgura, ac deinde subsequuntur voces, quia sancti praedicatores prius miracula faciebant, et sic ad nova credenda loquendo suos auditores invitabant; unde Petrus prius ad Speciosam portam sanavit paralyticum, et deinde Judaeorum mentes ad fidem verbo exhortationis informavit. 117.1080C| Tonitrua quoque significant comminationem terroris divini judicii. Post voces tonitrua fiunt, ut hi qui forte miracula contemnunt, verba despiciunt, terrore judicii quatiantur. Terraemotus vero persecutionem significat, quae excitata est contra sanctos. Unde et bene post terraemotum grando sequitur, nam grando eos qui persecutionem commovent, significat. Grando quippe et fruges terrae comminuit, et ipsa comminuitur; fitque ut grando funditus deficiat, et denuo terra fructificet. Sic nimirum principes hujus saeculi dum persequebantur sanctos et affligebant, et ipsi pariter confringebantur, et ad nihilum redigebantur, aut viribus scilicet, aut commutatione in melius. Plures etenim de his, qui Ecclesiam Dei persecuti sunt, ad fidem Christi conversi, 117.1080D| coeperunt pati, qui prius aliis inferebant. Porro malis pereuntibus, aut etiam qui fuerant praedestinati conversi ad fidem, Ecclesia fructificare in bono opere, et crescere coepit in fide.
CAPUT XII. Et signum magnum apparuit in coelo: Mulier amicta sole, et luna sub pedibus ejus. Istud est signum de quo admonitus est Achaz, ut peteret signum a Deo in profundum inferni, sive in excelsum supra. Sed cum ille diceret, Non petam, et non tentabo Dominum, conversus propheta ad domum David, dixit: Propter hoc dicit Dominus: Ecce dabo vobis signum: Ecce virgo concipiet et pariet filium. Magnum quippe fuit signum, quando virgo concepit et peperit, et 117.1081A| post partum virgo permansit. Et in coelo hoc factum est, id est in Ecclesia, cujus et mater Domini membrum erat. Mulier amicta sole, id est circumdata divinitate Altissimi, unde angelus ait: Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi (Luc. I). Illa scilicet de qua Paulus ait, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. Ipsa autem beata Dei genitrix in hoc loco personam gerit Ecclesiae. Neque enim omnia quae hic narrantur, juxta litteram beatae Virgini specialiter congruere possunt, sed electorum Ecclesiae, secundum mysticam narrationem generaliter conveniunt, in qua quotidie fit hoc signum, quia quotidie concipitur in ea Christus et nascitur. Ipsa est enim mater, ipsa est et filius; unde Dominus dicit: Si quis fecerit voluntatem Patris 117.1081B| mei qui in coelis est, ipse meus frater, soror, et mater est (Marc. III). Dum enim quotidie novos populos creat, in illis nascitur Christus. Ipsa est amicta etiam sole, id est circumdata Christo, de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum, orietur sol justitiae (Malach. IV). Hinc Paulus dicit: Omnes quotquot baptizati estis, Christum induistis (Gal. III). De hoc sole impii dicturi sunt in inferno: Sol justitiae non luxit nobis (Sap. V). Per lunam autem quae mutabilis est, ut pote quae a principio usque ad plenum orbem crescit, et inde deficit usque ad tricesimam aetatem, omnia istius saeculi mutabilia designantur, ideoque tam beata Dei genitrix, quam etiam omnis Ecclesia, lunam sub pedibus habet, quia cuncta temporalia despicit, omnia mutabilia pro nihilo ducens, coelestia 117.1081C| mentis tenet intuitu, dicens cum Apostolo: Nostra conversatio in coelis est (Phil. III). Aliter: In hac muliere possumus intelligere perfectiores in Ecclesia, qui juxta Domini consilium, sua omnia relinquentes, secuti sunt Christum. Per lunam autem simplices, qui laborant ad aliorum usus, in plantando, aedificando et agricolando. Hos itaque habent illi, qui sunt perfecti, quasi sub pedibus, quia longe ab eorum merito distant, non tamen illi mercede carebunt, licet illis non per omnia coaequentur, si fideliter ministerium suum impleverint. Et in capite ejus coronam stellarum duodecim. Quia per mulierem (ut diximus) Ecclesia intelligitur, caput illius Dominus Jesus Christus intelligitur. De qua Paulus dicit, de Deo Patre loquens: Ipsum caput dedit supra omnem 117.1081D| Ecclesiam, quae est corpus ejus. In duodecim vero stellis significantur duodecim apostoli, qui sua praedicatione tenebras infidelitatis fugant, et lumine veritatis suos auditores illuminant. Unde angelus Danieli dicit: Qui autem docti fuerint, et alios erudiunt, fulgebunt quasi stellae in perpetuas aeternitates. In capite ejus corona est stellarum duodecim, id est duodecim apostolorum, per quos omnes gentes quae in circuitu istius mundi sunt, crediderunt in Christum, et primum per eos ipsum caput victoriam de toto mundo portavit.
Et in utero habens clamabat parturiens, et cruciatur ut pariat. Haec juxta litteram beatae Mariae aptari nequeunt, quae sicut sine delectatione concepit, 117.1082A| ita sine dolore peperit, nullumque cruciatum habere in partu potuit, quae nullum peccatum libidinis in conceptu contraxit. Sed juxta mysticum intellectum hoc ad Ecclesiam refertur, quae mulier vocatur, non propter effeminatum animum, sed quia praedicatione et lavacro spirituales filios gignere quotidie non desistit. Unde et ipse dicit in Evangelio: Si quis fecerit voluntatem Patris, et caetera usque, et mater est. Ipsa enim Ecclesia reputatur in matrem, reputatur in filium: quia dum quoslibet ad fidem adducit, mater est, aut fonte baptismatis regenerat. In illis autem, qui accendunt ad baptismum, et confitentur se in Christum credere, filius est. Hinc Paulus: Per Evangelium ego vos genui. De hac muliere Dominus dicit: Mulier cum parit, 117.1082B| id est cum parere vult, tristitiam habet, quia venit hora ejus. Sicut enim mulier dum parturit, affligigitur et vexatur, ita et sancta Ecclesia dum in hoc saeculo est, et videt suos affligi, et variis modis tribulari, tristatur, affligitur, et vexatur: et clamat ad Deum, postulans liberari, ne victa tribulationibus succumbat. Sed cum ad tempus vel horam pervenerit, qua ultima corporis membra ad lucem aeternam nascendo perveniant, tunc cessabit cruciatus ac parturitionis clamor.
Et visum est aliud signum in coelo: et ecce draco magnus, rufus, habens capita septem et cornua decem. Per draconem, ut supra jam quoque diximus, intelligitur diabolus, qui aperte quoscunque potest deglutire non cessat, et quia diu est ex quo homines 117.1082C| nocet, propter multiplicitatem insidiarum magnus vocatur: Rufus vero, propter homicidium, quia ille homicida erat ab initio, ex quo scilicet primum hominem interfecit. Coelum autem ipsa Ecclesia intelligitur, quae superius significata est per mulierem. In coelo est draco, quia etiam in Ecclesia diabolus, quibus valet, nocere non desinit. Neque enim ipse coelum possidet, sed coelo adversatur. Per septem autem draconis capita, omnes intelliguntur reges illi subjecti, qui contra septiformem Ecclesiam pugnant. Per decem vero cornua omnia regna illi subjecta. Nam quod in cornibus regna significentur, Zacharias manifestat et Daniel, quorum uterque dicit se vidisse quatuor cornua, quae sunt quatuor regna principalia. Cum his enim cornibus, hoc est, 117.1082D| cum ista saeculi potentia, et regnis sibi subjectis, pugnat diabolus contra eos, qui decem praecepta legis observant. Et in capitibus ejus septem diademata. Quod significatur per capita, hoc et per septem diademata, id est omnis hujus saeculi potentatus, qui illi adhaerent, et per fraudem verisimilem contra septem ecclesias, et contra septiformem Spiritum dimicant.
Et cauda ejus trahebat tertiam partem stellarum coeli, et misit eas in terram. Per caudam draconis, ut supra quoque dictum est, pravi intelliguntur doctores: propheta enim docens mendacium, ipse est cauda. Potest etiam et cauda specialiter ipse Antichristus intelligi, qui omne mendacium dicturus 117.1083A| est, habens eum habitatorem, de quo Dominus dicit: In veritate non stetit. Tertia autem pars stellarum quam trahebat cauda draconis; in haereticis, paganis, Judaeis figuratur ac falsis Christianis, qui de coelo, hoc est, de societate sanctorum ejiciuntur, et in consortium malorum hominum trahuntur. Illi enim designantur per stellas de coelo abstractas, qui prius lucere videbantur in Ecclesia, sed adveniente Antichristo, decepti blandimentis, tormentis et falsis miraculis, opscurabuntur. Fit autem quotidie haec stellarum dejectio, sed amplius tunc fiet, quanto immanior erit persecutionis saevitia. Quod autem dicitur, trahebat, more Scripturae sacrae praeteritum ponitur pro futuro. Vel, bene etiam trahebat tertiam partem stellarum, quia quodammodo retro 117.1083B| aspiciens, de toto transacto hoc tempore ista loquitur. Ab adventu enim Domini, quo stellae spirituales in coelo splendere coeperunt, et isti cadere inchoaverunt. Et draco stetit ante mulierem, quae erat paritura, ut cum peperisset, filium ejus devoraret. Quantum ad beatam Mariam pertinet, diabolus stetit ante eam, volens per Herodem Filium ejus interficere, quando ille fugit in Aegyptum, et lactentes pro eo sunt interempti, sed quod non potuit facere per illum, fecit per filium ejus Herodem, qui illis diebus, sicut Evangelium dicit, Hierosolymis erat. Voluit autem eum devorare diabolus, quia aestimans eum purum hominem, putabat quod cum caeteris in inferno eum tenere posset, sed non potuit, ut in sequentibus dicitur, quia surgens a mortuis, ascendit 117.1083C| ad Deum Patrem; sic quotidie, imo omni hora, stat diabolus ante sanctam Ecclesiam, ut possit eos decipere, qui, fonte baptismatis renati, efficiuntur filii Dei, sed non praevalet, quia rapiuntur ad Deum, a quo proteguntur, juxta illud: Ubicunque fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae. Et: Volo ut ubi ego sum, illic et minister meus sit (Matth. XXIV). Non autem vel Christus, vel membra illius tunc solummodo draconem vincunt, cum ad coelos ascendunt, sed potius vincunt eum in hoc, et ipse Dominus et electi ejus, quia mandata vitae custodiunt. Unde et in Evangelio legimus, quod cum tentaret Dominum, testimonia ejus divina ipse protulit, et sic eum confudit.
Et peperit filium masculum. Beata Maria peperit 117.1083D| masculum, id est Dominum Jesum Christum fortem, qui ad hoc venit, ut principem hujus saeculi debellaret. De quo Psalmista: Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio. Masculus autem aliquando ponitur in malam partem, aliquando in bonam. In malam, ut illud Jeremiae: Maledictus vir qui annuntiavit patri meo dicens: Natus est tibi puer masculus. (Jerem. XX). Quo in loco propheta personam humani generis gerit, dicens: Maledictus vir, diabolus scilicet, qui annuntiavit patri meo, mundo, natus est tibi puer masculus, id est, populus fortis in malum. De hoc patre Psalmista dicit: Audi, filia, et vide, et caetera, usque ad domum patris tui. In hoc autem loco masculus in bonam partem ponitur, quia significat Dominum 117.1084A| Jesum Christum, vel certe membra illius, quae quotidie parit sancta Ecclesia. Recte autem sancti sub nomine masculi comprehenduntur, quia fortiter contra adversa istius saeculi dimicant, sicut fecerunt sancti apostoli et martyres, qui etiam ipsa corpora tradiderunt pro Christi nomine, quibus Psalmista dicit: Viriliter agite et confortetur cor vestrum (Deut. XXXI). Quod autem subditur: Qui erat recturus omnes gentes in virga ferrea. Tam de Christo, qui potestate inflexibili omnes gentes regit, unde illi in psalmo dicitur: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae (Psal. II), quam de omnibus electis potest intelligi, qui in suo capite acceperunt potestatem, ut regant gentes in virga ferrea, et habeant potestatem, ut regant 117.1084B| gentes in virga ferrea, et habeant potestatem, confringendi eos tanquam vas figuli, ut faciant ex vasis irae vasa misericordiae. Nam quod Christus facit potentia, faciunt etiam sancti, dono illius adjuti, praedicatione sua. Virga autem ferrea rectitudo intelligitur justitiae, qua et diligunt bonum quod Deus fecit, et insequuntur malum quod homo nequiter gessit, sicque sua ut aliena facta librant, et aliena judicant ut sua. Et raptus est filius ejus ad Deum et ad thronum ejus. Iste raptus, ut supra dictum est, non est solummodo corporalis, sed spiritualis. Quasi enim quidam raptus sanctorum sit ex hoc mundo ad Deum, dum fidem quam habent interius mandata vitae custodiendo, etiam exterius opere exornant, unde et Psalmista dicit: Ascensus in corde 117.1084C| suo disposuit.
Et mulier fugit in solitudinem, ubi habet locum paratum a Deo, ut ibi pascant eam diebus mille ducentis sexaginta. Solitudinem ad quam mulier fugit, secretum mentis debemus intelligere, quia abjiciens primum terrenorum desideriorum tumultus et mundi hujus superfluas curas, seipsam desertum quietis facit, ibique invenit locum a Deo paratum, hoc est, ipsum Deum omnipotentem, qui in corde illius requiescit. Iste est locus de quo Psalmista dicit: Esto mihi in Deum protectorem, et in locum refugii ut salvum me facias (Psal. XXX). In solitudine ergo cordis locum sancti inveniunt quo salventur, quia dum insolentias cogitationum non patiuntur, solaque aeterna petunt, Conditorem suum in secreto cordis sui habent habitatorem, 117.1084D| in qua solitudine pascunt eam, nulli dubium, quin praedicatores sancti hic intelligantur, qui Ecclesiam pascunt sua praedicatione et doctrina diebus mille ducentis sexaginta. Quamvis hic numerus specialiter pertineat ad tempora Antichristi, quibus necessario pascetur Ecclesia a doctoribus, praecipue Elia et Enoch, tamen ad omne praesens tempus potest referri, a Domini scilicet ascensione usque in finem saeculi. In hoc tempore morante Ecclesia in solitudine sui Conditoris, et curis temporalium rerum quiescente, pascunt eam doctores exemplo et doctrina per suas Epistolas, Evangelium, et expositiones Librorum pabulo divini sermonis. Nam sicut Antichristus mille ducentis sexaginta diebus regnabit, 117.1085A| ita et Christus mille ducentis sexaginta diebus, id est tribus annis et dimidio, praedicavit, ideoque totum praesens tempus possumus accipere per hunc numerum, a quo divina praedicatio coepit, in quo et per novissimos praedicatores terminabitur. Hanc etenim mulierem significabat olim populus ex Aegypto egressus, qui Pharaonem, draconem scilicet qui in medio fluminum suorum cubabat, fugiens in desertum perductus est, quo manna vesceretur, et a morsu ignitorum serpentium, aspiciens aeneum serpentem in ligno suspensum liberaretur. Desertum quippe illud significabat praesentem vitam, et secretas mentium solitudines. In hac quippe vita pascimur vero manna, id est corpore Christi, qui dicit: Ego sum panis vivus qui de coelo descendi et caetera, 117.1085B| usque pro mundi vita. Adsunt quoque igniti serpentes, id est daemones, qui virus nequitiae suae nobis infundere conantur, sed non praevalent, quia liberamur per eum qui suspensus in cruce nos a diabolo liberavit, qui et similitudinem nostrae habuit mortalitatis, tamen non habuit maculam peccati, ideoque nos ab omnibus praevalet mundare peccatis.
Et factum est praelium magnum in coelo. Non tunc solummodo factum est praelium, quando in initio temporis diabolus per superbiam dejectus est de coelo, sed et quando a Domini passione ejectus de cordibus fidelium, coepit amplius saevire contra omnes, et haec pugna perseverat usque ad finem saeculi, quando cum fuerit solutus, consummabitur. Coelum enim sancta Ecclesia est, in qua fit hoc praelium, maxime, 117.1085C| ut diximus, ex quo per fidem ejectus est de cordibus credentium, apostolis praedicantibus, juxta illud: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, et caetera. Sic enim dicitur: Factum est praelium magnum in coelo, ut ab initio fidei Christianae usque ad finem, totum tempus vitae praesentis comprehendi, sine aliqua dubitatione credatur, quatenus et factum in praeteritis, et esse in praesentibus, et consummandum in novissimis asseratur. Michael et angeli ejus praeliabantur cum dracone. Angeli Michaelis, vel draconis dicuntur illis subditi et ad obediendum missi, non tamen ab eis creati, sicut quidam vaniloqui dixerunt haeretici: vel etiam quoniam sub uno rege in una civitate militare creduntur. Sic enim solemus et nos dicere, videntes eos qui ex eadem 117.1085D| societate sunt: Ecce mei aut nostri. Hinc enim Dominus de pusillis ait in Evangelio: Angeli eorum semper vident faciem Patris mei, qui in coelis est (Matth. XVIII). Hinc Josue principem exercitus Domini interrogat dicens: Noster es, an adversariorum? Omnes enim angeli boni, dicuntur angeli Michaelis, quia ad ejus societatem pertinent. In quo numero bonorum angelorum, etiam homines justi comprehenduntur pugnantes cum diabolo. Porro angeli draconis dicuntur omnes quotquot ei consenserunt, quando superbiens dixit: Ascendam super altitudinem coeli, et caetera. Ubi etiam pariter malorum hominum forma comprehenditur. Pugnant itaque Michael et angeli ejus in coelo, hoc est, in Ecclesia, 117.1086A| et pugnat draco cum suis daemonibus, quoniam sicut daemones sunt parati semper ad impugnandum, ita et sancti angeli ad resistendum. Attamen nec nos sine angelorum, nec rursum angeli sine nostro conflictu contra antiquum hostem dimicant. Erigamus ergo arma securi, quia fortissimos nostrae patriae concives, et invictos adjutores habemus, juxta quod Apostolus dicit: Nonne omnes administratorii sunt spiritus in ministerium missi, propter eos qui haereditatem capiunt salutis? Inde autem illi fortes, unde et nos: inde illi invicti, unde et nos, id est ex divina virtute, sine qua nec illi aliquid valent, nec nos. Pugnat enim nunc Michael, qui est praepositus Ecclesiae cum suis angelis pro Ecclesia. Pugnabit etiam amplius tempore Antichristi, juxta illud: In tempore 117.1086B| illo consurget Michael princeps vester et caetera.
Et non valuerunt, neque locus inventus est amplius eorum in coelo. Quare dicit, non valuerunt, cum etiam post baptismum et suam abrenuntiationem diabolus multos decipiat? Sed licet videantur praevalere ad tempus, tamen in eos qui ad vitam sunt praedestinati, non praevalent: quia ablato peccato per poenitentiam, non invenit in eis locum diabolus. Ille namque fit ejus habitatio, in cujus mente regnat peccatum. Tolle ergo regnum peccati, et non invenietur locus diabolo. Sunt autem et nonnulli in quibus nec ad tempus praevalent, quia ad nullum mortale crimen eos possunt impingere, per quod illorum corda debeant possidere, quibus Paulus ait: Nolite locum dare diabolo. Potest autem et hoc specialiter referri 117.1086C| ad diem judicii, quando illorum certamen ab adventu Domini in judicio terminabitur. Quo peracto, ista sententia complebitur, non valuerunt scilicet, quia in fine certaminis succumbent. Neque locus eorum amplius inventus est in coelo, quia tunc funditus ab electis exclusi, decipiendi ultra tempus non habebunt.
Et projectus est draco ille magnus, serpens antiquus, qui vocatur diabolus et Satanas. Ipse antiquus hostis, ut jam dictum est, draco appellatur propter immanitatem sceleris, magnus propter occultas insidias: et quia ex multo tempore nocet, serpens antiquus, quia per serpentem primum hominem decepit fraude, et sic eum veneno nequitiae interemit. Vocatur quoque diabolus, id est deorsum fluens, 117.1086D| sive criminator, quia quotidie de cordibus fidelium fluit, et inde dicitur Satanas, id est contrarius, quia bonos insequitur, quorum illi opera sunt contraria. Qui seducit universum orbem. In his videlicet quae pereunt, id est partem orbis. Nam a toto partem intelligere debemus, quia quamvis multos electorum in corde plerumque seducat, non tamen in perpetuum, nec ad aeternam mortem. Et projectus est in terram. Projectus est autem de coelo in terram, id est de mentibus electorum in corda reproborum, non quo in eis et ante non erat, sed quod ab istis exclusus amplius illis dominari coeperit. Ruinam ejus terra excipit quia terrena quaerentium, terrena sapientium mentes invadit. De qua scilicet 117.1087A| terra eidem serpenti in prima maledictione figuratim dicitur: Terram comedes cunctis diebus vitae tuae. Nam quod Propheta dicit: Esca ejus electi, de illis est intelligendum, qui aestimatione hominum electi apparebant, sed in conspectu Dei jam terra erant.
Et audivi vocem magnam de coelo dicentem: Nunc facta est salus et virtus et regnum Dei nostri, et potestas Christi ejus. Haec vox ad omne praesens tempus pertinet quae coepit ab adventu Redemptoris, sed usquequo ad consummationem perveniat, clamare non desinit. Vox itaque in coelo ista, est magnum electorum desiderium in Ecclesia: Nunc facta est salus. Sed omni tempore vitae praesentis, ab adventu scilicet mediatoris usque ad finem ejusdem praedicationis, 117.1087B| salus facta est, quia gratia Dei vel bonitate sumus salvati, unde Psalmista dicit: Domini est salus, et caetera. Facta est virtus, quia per illum sumus roborati. Regnum quoque et potestas facta est Dei nostri. Sicut ipse resurgens a mortuis dicit: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra (Matth. XXVIII). -- Quia projectus est accusator fratrum nostrorum, qui accusabat illos ante conspectum Dei nostri die ac nocte. Accusatio diaboli nihil est aliud, nisi ad malum praecipitatio. Tunc enim accusat, quando dignos accusatione reddit, non loquendo exterius, sed odiendo interius. Sed ab hac accusatione ille liber apparet, qui in se accusare studet quod ab adversario suo accusari posse cognoscit. Angeli itaque gaudentes de nostra revocatione, laetantur de casu diaboli. 117.1087C| Unde in Domini nativitate dicebant: Gloria in excelsis Deo. Quid enim mirum, si homines fratres vocant, dum cernunt ipsum Dominum hoc facere? Surgens enim a mortuis dicit Mariae: Vade, dic fratribus meis. Neque enim jam dedignantur homines 117.1088A| habere fratres, qui Dominum habent hominem fratrem. In die autem et nocte, vel continuum tempus intelligitur, vel prospera vel adversa. In die et nocte diabolus accusat, quando alios in prosperitatibus extollit, atque alios adversitatibus frangit, et hoc ante conspectum Dei, qui ubique est, juxta illud: Coelum et terram ego impleo.
Et ipsi vicerunt illum. Id est, sancti qui in Ecclesia sunt et in coelo, bellum contra draconem faciunt, hoc est, in societate electorum. Propter sanguinem agni. Cujus videlicet Passionem imitantur mortificantes se cum vitiis et concupiscentiis. Et propter verbum testimonii sui. Quia rectitudinem fidei custodiunt. Et non dilexerunt animas suas usque ad mortem. Quia ante elegerunt mori in hac vita ut postmodum 117.1088B| regnarent cum Christo, quam hic vivere temporaliter, et postmodum aeternaliter perire, usque ad mortem se posuerunt, ne animas suas nequiter amarent. Hinc Paulus dixit: Ego enim non solum alligari, sed et mori paratus sum pro Christo, nec facio animam meam pretiosiorem quam me (Act. XX). Et Dominus: Qui amat animam suam perdet eam. Imitantur enim Dominum suum, quem sciunt pro sua redemptione non pepercisse animae suae.
Propterea laetamini, coeli, id est omnes ecclesiae. Plurali enim numero utuntur, quia numerositatem Ecclesiarum assignant. Et qui habitatis in eis. Id est, omnes sancti qui in congregatione sanctorum moramini, vel certe habitatores coelorum, angelos intelligere possumus, quibus concorditer in Domino 117.1088C| convenit congratulari, dum et homines ad illorum consortium redeunt, et angeli redintegratum numerum suum istis receptis aspiciunt. Ubi non est aliud quod exponi debeat, nisi ut hac manente laetitia, hic liber debitum finem accipiat.
LIBER QUARTUS. 117.1087| SEQUITUR CAPUT XII. 117.1087C| Vae terrae et mari, quia descendit ad vos diabolus habens iram magnam. Terra autem et mare unum idemque significant, sicut Daniel aperte demonstrat. 117.1087D| Qui cum dixisset se vidisse quatuor ventos pugnantes in magno mari, adjecit: Et quatuor bestiae ascenderunt de terra. Hoc ipsum significans per terram, quod et per mare, id est hunc mundum, in quo miseri fluctuant, qui semper terrena petunt. Ita ergo et hic terra et mare reproborum significant corda, quibus est vae, id est aeterna damnatio, vel perditio, ad quos versutus inimicus expulsus ab electis, descendit, non quod in eis ante non esset, sed quia expulsus a non suis, amplius in suis dominari coepit. Qui recte terra et mare nuncupantur, quia dum semper terrena petunt, superbiae fluctibus tumidi, et vitiorum illecebris amarissimi inveniuntur. Talibus itaque vae imminet, id est aeterna damnatio, quia dejectus a fidelibus diabolus, cum 117.1088C| ira magna saevit adversus illos: et tanto utique hoc agit ferventius, quanto viciniorem sibi sentit adesse poenam, unde subditur: Sciens quod modicum tempus habet. Modicum quippe tempus, praesens intelligitur 117.1088D| vita, de qua Apostolus: Filioli, novissima hora est (I Joan. II). Et si computemus omne tempus ab exordio mundi usque ad finem saeculi, aeternitati comparatum, brevissimum est. Quia ergo diabolus in proximo se scit esse damnandum, ad exercendum, malitiam suam, angustum ei videtur hoc tempus, quamlibet prolixis morarum spatiis proteletur. Considerat quippe quod juxta sit, ut licentiam, nequissimae libertatis amittat: et quanto brevitate temporis angustatur, tanto multiplicitate sceleris expanditur. Hanc autem ejus ruinam et in adventu nostri redemptoris factam, et nunc usque fieri debemus credere. Habet autem diabolus iram non solum contra eos, qui per terram et mare figurantur, sed etiam contra eos qui in coelo habitant, a quibus 117.1089A| victus excluditur. Nam et per ipsos saevit versutius adversus ipsos.
Et postquam vidit draco quod projectus esset de coelo, hoc est de corporibus electorum. In terram, id est in reproborum corda. Persecutus est mulierem quae peperit masculum. Sancta Ecclesia designatur per coelum, similiter et per mulierem. Appellatur autem mulier non propter mollitiem animi, sed quia quotidie spirituales Deo filios gignere non cessat. Ipsa etenim est sponsa annulo fidei in baptismo subarrhata, de qua Paulus dicit: Despondi enim vos uni viro, virginem castam exhibere Christo (II Cor. XI). Et alibi: Desponsavit sibi Christus ecclesiam non habentem maculam aut rugam (Eph. V). Et in sequentibus hujus libri verbis dicitur: Veni, ostendam tibi sponsam agni (Apoc. XXI). 117.1089B| Ipsa est etiam uxor in perfectione operis et morum constituta, quia sua praedicatione et doctrina multos filios Dei generat. Unde et ipse Dominus dicit: Si quis fecerit voluntatem Patris mei, ipse meus frater, soror, et mater est (Marc. III). Credendo ergo sponsa, operibus inhaerendo uxor, vocibus praedicando mater efficitur Christi. Toties enim parit Christum quoties officio praedicationis membra ejus quae nos sumus ad fidem et operationem informat. Postquam itaque vidit draco quia projectus esset de coelo, maximeque post adventum Filii Dei, de quo Dominus ait: Videbam Satanam sicut fulgur de coelo cadentem, persecutus est mulierem, quae peperit masculum, id est fortem populum, sicut fuerunt sancti martyres, qui ante potuerunt mori quam a fide Dei separari. Persecutus 117.1089C| est quippe hanc mulierem in ipsa adolescentia, quando interfecit Abel, sed hanc post adventum Filii Dei acrius persequi aggressus est, et ad argumentum persecutionis callidus semetipsum convertit, alios per membra sua crucifigens, ut Petrum, alios lapidibus obruens, ut Stephanum, alios igne consumens, ut Laurentium, alios quoque serpentibus tradidit, ungulis laniavit, in mare praecipitavit, et per varia instrumenta similia transire coegit. Et haec quidem facit ligatus, sed vehementius contra eam exsurget, quando damnatum hominem ingredietur, et pugnabit tormentis, et falsis miraculorum signis, ita ut in errorem deducantur, si fieri potest, etiam electi (Matth. XXIV). Quorum tanto robustior tunc erit constantia, quanto immanior persecutorum 117.1089D| saevitia.
Et datae sunt mulieri duae alae magnae aquilae ut volaret in desertum in locum suum. In duabus alis mulieri datis, duo intelliguntur Testamenta, et duo charitatis praecepta, in quibus tota lex pendet et prophetae, sive etiam activa et contemplativa vita. Quibus acceptis effecta est aquila, petens per mentis contemplationem coelestia, juxta illud Apostoli: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Sic enim dicitur: Datae sunt mulieri duae alae aquilae magnae, tanquam diceretur: Hoc donum ipsa mulier meruit, ut aquila magna efficeretur. Desertus autem locus corda sanctorum intelliguntur, remota a terrenis desideriis. Prius enim a semetipsis inordinatos desideriorum 117.1090A| motus ejiciunt, et sic semetipsos desertum quietis efficiunt, ut habeant locum, quo fugere possint, quia dum mala hujus mundi non diligunt, sed solummodo aeternam patriam appetunt, magna mentis tranquillitate perfruuntur. In qua solitudine locum tenet, quo fugiat ad Deum qui in secreto mentis a quaerentibus invenitur, cui Psalmista dicit: Esto mihi in Deum protectorem, et in locum refugii ut salvum me facias (Psalm. LXX). Duabus ergo alis mulier utens, draconis persecutionem evadit, quia sancta Ecclesia, duorum Testamentorum cognitione, sive duobus praeceptis charitatis fulta, et ad coelestia suspensa, occultas inimici insidias praecavere, et apertas persecutiones novit contemnere, removens se ab omnibus terrenarum rerum tumultus, et in secreto mentis Domino 117.1090B| vacans. Ubi alitur per tempus et tempora et dimidium temporis a facie serpentis. Id est, per omne tempus istius vitae, a Domino praedicatione usque ad finem saeculi, illo vero pane qui de coelo descendit. Ipse enim est fugientibus persecutorum saevitiam via, ipse ad solitudinem pervenientibus locus, ipse in eadem solitudine esurientibus cibus.
De hoc tempore satis supra dictum est. Nam quia praedicatio Christi tribus annis et dimidio perduravit, et tribus annis et dimidio terminabitur. Recte per hoc spatium omne tempus praesentis vitae intelligitur, in qua sub eadem doctrina Ecclesia moratur. In hujus mulieris figura olim populum Israeliticum columna nubis praecedebat per diem, et columna ignis per noctem. In nube quippe blandimentum 117.1090C| amoris, in igne autem terror exprimitur timoris. Per has quippe duas columnas duo significantur Testamenta. Per nubem in die, Novum significatur Testamentum, in quo non vindicta peccantium, sed misericordiae lenitas ostensa est. Unde est: Nemo te condemnavit, mulier (Joan. VIII). Per ignem vero in nocte, Vetus Testamentum intelligitur, quod supplicium peccantibus minatur. Unde est: Si quis hoc vel illud fecerit, morte moriatur. Fugiens autem populus Pharaonem, qui est draco magnus, cubans in medio fluminum suorum, veluti mulier fugit draconem, pervenit in desertum, in quo Deum protectorem reperit, et manna coelesti pastus est, et per suspensum serpentem aeneum, Dominum videlicet Jesum Christum salvatus est, qui veneno peccati caruit: quia et si apparuit 117.1090D| in similitudine carnis peccati, tamen peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus (I Petr. II). Potest autem deserti nomine illa regio designari, quam apostata angelus deseruit, et homo in quo certum refugii locum invenit Ecclesia, quae undique persecutionibus angustiatur in terra, ubi cibum indeficientem reperit, quae hic dum affligitur, justitiam esurit. In alis autem mulieris, ipsa suspensio intelligitur contemplationis. Solet enim hoc proprium esse sanctorum donum, in quo magis pressuris angustiantur in terra, eo amplius contemplationis penna eleventur ad summa. Hinc Paulus dicit: Quando infirmor, tunc fortior sum (II Cor. XII).-- Et misit serpens ex ore suo post mulierem aquam tanquam flumen. In 117.1091A| Scriptura sacra saepe aquarum impetus significat persecutionem, unde Psalmista: Cum irasceretur furor eorum in nos, forsitan aqua absorbuisset nos (Psal. CXXIII). Per os vero antiqui serpentis, suasio illius intelligitur, qua reprobi instigantur ut contra Ecclesiam saeviant. Post mulierem ergo in desertum volantem, serpens ex ore suo flumen emisit, quia maxime post adventum Filii Dei, et postquam Ecclesia coelestia petiit, infidelium multitudinem diabolus in sanctorum necem commovit, sicut Neronem, Domitianum, et caeteros, ut eam faceret trahi a flumine, id est in corpus suum, hoc est, in societatem reproborum posset eam traducere, sed non valuit, quia si moriuntur martyres corpore, tamen post mortem carnis veraciter dicent: Torrentem pertransivit anima 117.1091B| nostra (Ibid.), quia dum persecutores trajicere eos in corpus suum non valuerunt, funditus delere conati sunt.
Et adjuvit terra mulierem. Terra in sacro eloquio humanam naturam significat, unde primo homini dictum est: Terra es, et in terram ibis. Terra itaque in hoc loco caro nostri Redemptoris intelligitur, qui cum in forma Dei esset, formam servi accepit. De hac terra Psalmista ait: Benedixisti, Domine, terram tuam (Psalm. LXXXIV). Haec terra mulierem adjuvit, quia ipse primum omnes fluctus humanae persecutionis pertulit et devicit. Et aperuit terra os suum, et absorbuit flumen, quod misit draco de ore suo. Quia tempore passionis abundantia vitae suae mortis principem deglutivit, et resurgens a mortuis inundantes fluctus 117.1091C| absorbuit potentia divinitatis, quia ad hoc mortuus est, ut et vivorum et mortuorum dominetur, unde Apostolus: Dedit illi Deus nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur (Phil. II). Et unde ipse fluctus persecutionum superavit, inde Ecclesiam ne vinci possit adjuvit, ac si diceret suis fidelibus: Nolite timere mortem, nolite timere fluctus humanarum subire persecutionum, sed confidite, quia ego vici mundum, principem quoque mundi debellavi, fluctus vitae mortalis resurgendo calcavi, quia prior ego persecutiones ejus bibi, bibensque superavi, vobisque spem resurgendi dedi. Ideoque sicut ego me humiliavi, et per humilitatem ad victoriam veni, ita et vos humilitatem sequimini, ut mecum postmodum regnare possitis, quoniam 117.1091D| diabolus nihil amplius praevalebit in corpore, quam quod praevaluit in capite. Et iratus est draco in mulierem. Id est, contra sanctam Ecclesiam quae, sicut dixi, mulier appellatur, quia spirituales filios generat. Et abiit facere praelium cum reliquis de semine ejus. Fecit quidem draco praelium cum his, qui fuerunt ante Domini adventum boni, sicut fuit Abraham, Isaac et Jacob, et multi alii, sed amplius post adventum Filii Dei, coepit saevire cum reliquis, qui erant de semine ejus, id est cum apostolis et martyribus, quos per membra sua crucifixit, ustulavit, igni tradidit, et variis tormentis cruciavit. Semen quippe mulieris verbum intelligitur praedicationis, quo renascuntur homines, et filii Dei efficiuntur. 117.1092A| Tanto enim diabolus amplius saevit adversus Ecclesiae membra, quanto a praecedentibus divino munere roboratis victus est. Hinc est quod expulsus ab homine, cum septem aliis nequioribus redire describitur. Qui custodiunt mandata Dei. Quibus scilicet in lege praecipitur: Non occides, non furtum facies, et caetera his similia. Et habent testimonium Jesu. Id est, fidem illius retinent corde, et ornant opere. Cum his quippe diabolus maximum habet conflictum, juxta illud Apostoli: Omnes qui pie volunt vivere in Christo, persecutionem patiuntur (II Tim. III). Sustinent quidem et reprobi mala, sed non adversus eos diabolus intorquet bellum, quod nequaquam fieri potest, nisi inter duas partes contrarias. Sed cum dicitur primum qui custodiant mandata Domini, et 117.1092B| deinde infertur: Et fidem Jesu, sic videntur verba haec sonare, quasi ante fidem bona opera possint esse, cum prius sit credere, ac si eamdem fidem operibus post fulcire. Sed sciendum, quod ideo mandata prius ponuntur, quia charitas quae in mandatis constat, major est omnibus virtutibus, licet fides via sit ad Deum. Unde Apostolus: Nunc manent fides, spes, charitas, tria haec, major autem horum charitas (I Cor. XIII). Quare major? quia caeterae transibunt, charitas permanebit in electis.
Et stetit super arenam maris. Notandum autem quod idem draco non supra petram, sed super arenam stetisse dicitur. Cunctis enim liquet, quia serpens in petra vestigium habere non valet. In arena vero quaeque loca tetigerit, signa sui corporis relinquit. 117.1092C| In petra non stat draco, quia in cordibus sanctorum, quae voluptates nullae emolliunt, locum diabolus nullum invenit. E contra, in arena gressum figit, quia mentes quas humor carnalis concupiscentiae emollit, inhabitat. Hinc a Domino Job dicitur: Sub umbra dormit in secreto calami, in locis humentibus (Job. XL), id est, in lubricis et voluptuosis cordibus requiescit. Quem ergo Dominus in locis humentibus dormire prohibet, hunc Joannes super arenam stare affirmat.
CAPUT XIII. Et vidi de mari. Hoc est de multitudine reproborum, vel de profunda perfidia Judaeorum. Bestiam ascendentem. Id est Antichristum. Ubi enim in sacro 117.1092D| eloquio singulariter bestia ponitur, ipse malignorum spirituum princeps per illam designatur. Unde est: Bestia agri scindet eos. Et Isaias: Mala bestia non pertransibit per eam. Ubi vero particulariter, vel universa daemonum portenta, vel bestiales hominum motus exprimuntur. Unde est: Omnes bestiae agri ludent ibi. Et Apostolus: Si secundum hominem ad bestias pugnavi Ephesi. Et: Cretenses semper mendaces, malae bestiae. Hic itaque, sicut dixi, bestia quae ascendit de mari, diabolum significat, qui ascendit de cordibus reproborum, ut amplius saeviat, solutus per ipsum perditum hominem, qui nascetur de plebe Judaica, juxta illud: Fiat Dan coluber in via, et usque. Ut cadat ascensor ejus retro (Gen. XLIX). 117.1093A| Et in illo etiam omne corpus ejus figuratur. Habentem capita septem et cornua decem, et super cornua ejus decem diademata. Per septem autem capita, omnes reges intelliguntur illi subditi, per decem cornua, omnia regna. Multas enim potestates hujus saeculi habebit sibi subditas, quibus et honorem dabit, et mundi regna Domino permittente, unde in cornibus ejus decem sunt diademata, hoc enim significat per decem diademata, quod per decem cornua, id est omnia regna terrena illi subdita; septem enim capita vel cornua, non numero, sed significatione universitatis invenimus. Et super capita ejus nomen, scriptum, blasphemiae. Quia maxime potentatus hujus saeculi blasphemat Deum et verbo et opere. Blasphemabit autem ipse Deum et tabernaculum 117.1093B| et nomen ejus, sicut in sequentibus inveniemus. Facient etiam qui sunt membra ejus, quia ei placere cupiunt. De hac blasphemia Apostolus dicit, qui adversabitur, et extolletur super omne quod dicitur Deus, aut quod colitur, ita ut sedeat in templo Dei tanquam sit Deus. Et membra ejus adorabunt eum, quia honorem divinum illi dabunt. Et quia in bestia non solummodo caput, sed omne quoque ejus figuratur corpus, subditur:
Et bestia quam vidi, similis erat pardo, et pedes ejus sicut pedes ursi, et os ejus sicut os leonis. Pardus bestia est saevissima atque impatientissima; et varietate cutis discolor. Ursus quoque rapacissima est, primum pedibus conculcat et comminuit, et sic omnia devorat. Leo vero terrorem suo rugitu omnibus 117.1093C| bestiis immittit: et cum sit fortissimus bestiarum, atque ad nullius paveat occursum, tamen insidiando praedam sibi praeripit. Tales sunt utique haeretici, pagani, et caeteri, qui ad corpus Antichristi pertinent. In varietate siquidem pardi, diversitas nationum ostenditur, quae illi creditura est. Vel etiam multitudo divitiarum, quibus ille suos ornabit subjectos. Vel certe omnium hypocritarum, atque omnium reproborum fictae actiones, qui bona quae faciunt, cupium semper videri, ut laudem ab hominibus accipiant. Unde contra Dominus fidelibus dicit: Orantes nolite multum loqui, sicut hypocritae faciunt. Et cum eleemosynam facis, noli tuba canere ante te sicut hypocritae faciunt, sed nesciat sinistra tua quod faciat dextera tua (Matth. VI). Justi quoque opera sua ostendere 117.1093D| jubentur, sed ad hoc ut non ipsi quoque per ea, sed Pater coelestis glorificetur. In urso autem potestas exprimitur saecularis. Unde bene in libro Regum legimus, quia cum reverteretur Eliseus in Bethel, pueri illudentes coeperunt dicere: Ascende, calve, ascende, calve (IV Reg. II). Maledixit ergo eis in nomine Domini, et egressi duo ursi de saltu, devoraverunt ex eis quadraginta duos pueros. Eliseus in hoc loco significat Dominum Jesum, qui cum reverteretur ad Patrem per passionem mortis, clamaverunt ei pueri insultantes, id est Judaei pueriliter sapientes atque dicentes: Vah qui destruit templum Dei, et in triduo illud reaedificat. Si Filius Dei est, descendat nunc de cruce et credimus ei (Matth. XXVII). Sed ipsius Domini 117.1094A| sanguine vindictam expetente, exierunt duo ursi, Titus et Vespasianus, principes gentium, cum multitudine exercituum, post quadragesimum secundum annum Dominicae passionis, ipsamque Judaicam gentem peremerunt. Sicut ergo ibi per ursum potestas terrena exprimitur, ita et hic. Tales quippe sunt in corpore Antichristi, qui pedibus saecularis potentiae conculcant pauperes, debiles, orphanos, et caeteros Dei servos. Leo quoque (ut diximus) quamvis sit fortissimus bestiarum, et ad nullius paveat occursum, tamen insidias tendit, cum praedam sibi praeripit. Cujus etiam rugitu omnes bestiae pavere dicuntur, et ideo non immerito per leonem Antichristus intelligitur: quia quosdam terroribus decipit, quosdam autem fraude. Unde Psalmista: Sub lingua ejus labor 117.1094B| et dolor (Psal. X). Sedet in insidiis cum divitibus in occultis. De quo rursum per eumdem dicitur: Sicut leo in cubili suo. Recte enim antiquus adversarius contra electos in certamine positus, leo appellatur, quia per utraque saevire permittitur, et fraude scilicet et virtute. Virtute, per potentiam saecularem: fraude, per signa miraculorum. Ut eos enim qui aperte iniqui sunt, pertrahat, saecularem potentiam ostentat: Ut vero etiam justos fallat, signis sanctitatem simulat. Illis enim suadet elationem magnitudinis, istos decipit ostensione sanctitatis. Et dedit illi draco virtutem suam et potestatem magnam. Sicut in Christo plenitudo divinitatis requiescit, ita in illo plenitudo nequitiae. Et sicut Christus per virtutem verbi omnia sua facit opera, ita et ille perditus per diaboli 117.1094C| potestatem, qui in eo habitabit, opera sua faciet. Draco itaque, id est diabolus, dedit illi potestatem suam et virtutem, ut faceret miracula et signa inaudita, et potestatem magnam dedit illi, per quam elevatur super gentes et regna. Contra bonos desaeviet, nec erit ulla difficultas peragendi malum, quia is eum inhabitabit, qui per se omne malum adinvenit.
Et vidi unum de capitibus suis quasi occisum in mortem. Diximus superius quia per septem capita omnes reges illi subditi designantur, per unum autem caput, quod hic singulariter tanquam occisum se vidisse dicit Joannes, ipsum principem malorum intelligere debemus. Unde recte dicitur: Tanquam occisum eum vidisse in mortem, quia videlicet ipse 117.1094D| simulabit se occisum, et post mortem resurrexisse. Unde subjungitur: Et plaga mortis ejus curata est. Tanta quippe temeritas erit in illo damnato homine, ut ad deludendos animos parvulorum, imitatione veri capitis Christi, occisum se dicat et resurrexisse post mortem, ideoque ne forte veritas, sed illusio putetur, idcirco nequaquam affirmando dicitur: Et unum de capitibus suis occisum in mortem, et plaga mortis ejus curata est, sed praemittitur. Quasi, adverbium scilicet similitudinis, ut per hoc (sicut dictum est) aperte ostendatur non esse illud veritatis persecutione, sed verisimili fraude: quanquam illa particula non semper pro adverbio similitudinis, sed aliquando etiam pro affirmatione veritatis in Scriptura 117.1095A| ptura ponatur, unde est: Et vidimus gloriam ejus gloriam quasi unigeniti a Patre.--Et admirata est universa terra post bestiam. Nulli dubium, quin per terram terreni intelligantur, qui admirantur post bestiam, aestimantes eam resurrexisse a mortuis, et facere ea miracula in virtute divinitatis.
Et adoraverunt draconem, id est diabolum, qui dedit potestatem bestiae ut faceret miracula potentialiter. Et adoraverunt bestiam, id est ipsum Antichristum. Dicentes: Quis similis bestiae? Ut se ostendat resurrexisse a mortuis. Et quis poterit pugnare cum ea? Ut voluntati ejus resistere possit, id est nullus. Hic jam aperte demonstratur, quid sit admirari universam terram post bestiam, id est reprobos et terrena sapientes. In eo itaque draconem adoraverunt, quod 117.1095B| bestiam illam, videlicet Antichristum, non solum divitiis et potentatibus, verum etiam electorum signis et virtutibus fultum, Christum esse putaverunt. Forsitan enim contemnenda esset, si solummodo potentia saeculari, et non virtutibus fulta esset. Rursum despicienda esset fortassis, si solum virtutibus simulatis et non etiam saeculari potentia usa fuisset. At cum signis et potentia videatur suffulta, quis non solum reproborum, verum etiam electorum non trepidet? Unde et adorantes dicunt: Quis similis bestiae? Et verum dicunt isti qui hanc bestiam adorant, quia neque in saeculari potentia, neque in miraculorum fraude in retroactis temporibus similis ei apparuit.
Et datum est ei os loquens magna et blasphemias. 117.1095C| Divino et justo Dei judicio ad illudendos animos reproborum, permittitur Antichristus magna loqui: magna utique, non quia bona, sed quia inaudita et terribilia. Et blasphemias loquetur, quia dicet se Deum esse, et pro illo se adorari faciet. Datum est enim et illi a Deo ut hoc faceret, id est permissum est illi. Tale quippe est hoc, quale et illud: Induratum est cor Pharaonis.
Et data est illi potestas facere menses quadraginta duos. In tribus annis et dimidio, quadraginta duos menses sunt, atque idcirco specialiter in his mensibus ultimum tempus et persecutio significatur Antichristi. Generaliter autem omne tempus hujus saeculi, a Domini praedicatione usque ad finem saeculi, sicut et supra per dies mille ducentos sexaginta. Quia 117.1095D| ergo per quadraginta duos menses omne tempus, quo diabolus contra Ecclesiam pugnat, sive etiam quo aperte solutus acrius pugnabit, intelligitur, videndum est in ipsius numeri natura, quare eos non vincat. Constat enim hic numerus ex denario, quaternario, et binario. Quatuor ergo referuntur ad quatuor libros Evangelii, sive quatuor virtutes principales. Denarius ad Decalogum legis, binarius ad duo dilectionis praecepta. Idcirco itaque, sive in omni tempore praesentis vitae, sive etiam sub Antichristo, insuperabiles existunt, quia, quatuor libris Evangelii fulti, quatuorque principalibus virtutibus roborati, Decalogum legis opere complent, et duo dilectionis praecepta custodiunt, diligentes Dominum Deum ex 117.1096A| toto corde suo, et proximum sicut seipsum, nam et quod omne tempus hujus vitae designetur per quadragesimum secundum numerum, hinc patet, quod filii Israel quadragesima et secunda mansione ingressi sunt terram repromissionis. Notandum quippe est omnibus, quod per ipsum iter Israelitici populi praesens vita significetur, in qua peregrini sumus, et ad patriam coelestem tendimus.
Et aperuit os suum in blasphemias ad Deum, blasphemare nomen ipsius. Ipse qui nunc aperuit ora reproborum ad blasphemandum Deum vel Dei servos, ipse tunc aperiet os corporaliter, cum in illo damnato homine habitare coeperit. Tale est enim hoc, quale et illud, quod in Evangelio de Redemptore nostro, licet per contrarium dicatur, quia aperiens 117.1096B| os suum docebat eos, ac si diceretur: Qui dudum aperuerat ora prophetarum, in praesentia carnis apparens, os suum aperuit. Sed agnus ad doctrinam, bestia aperiet os suum ad blasphemias. Vel certe, quia nunc per membra sua metu fidelis populi aperte non praesumens blasphemare, os suum obstruitur, Psalmista dicente: Obstructum est os loquentium iniquitatem (Ps. LXII). In futuro os aperire dicitur, quando per ipsum hominem damnatum saeculari potentia contra Deum et Ecclesiam elevatus, publice ausus fuerit blasphemare nomen ejus, illud scilicet, de quo Paulus dicit: Propter quod et Deus exaltavit illum, etc., usque Dominus noster Jesus Christus in gloria est Dei Patris. Blasphemabit hoc nomen, quia dicet ipsum non esse Christum, sed potius Antichristum, se 117.1096C| autem Christum esse fatebitur, nec jam similem Deo, sed, sicut dicit Apostolus, extolletur et elevabitur supra omne quod dicitur Deus, aut quod colitur, ideoque in illo deterior omnibus blasphemia invenitur.
Et tabernaculum ejus, subauditur blasphemabit, id est, ipsam carnem Redemptoris nostri, in qua habitat omnis plenitudo divinitatis, dicens, non haec ita se habere, sed signum fuisse, et per daemonum potestatem tanta agere potuisse, se autem confitebitur vere esse Filium Dei et filium hominis, ita ut sedeat in templo Dei tanquam sit Deus. Et quia divinitatem in se habitare dicit, idcirco etiam adorari se faciet.
Et eos qui in coelo habitant, id est in Ecclesia, sive 117.1096D| nunc, sive etiam qui jam praecesserunt, blasphemabit, dicens, omnes hos ministros fuisse Antichristi, et pseudoprophetas et apostolos ab ipso deceptos, affirmans ante se nullum Christianum fuisse, sed omnes Antichristos exstitisse.
Et datum est illi, id est, permissum est illi a Deo justo judicio. Bellum facere cum sanctis, et vincere illos. Faciet bellum adversus sanctos, quia pugnabit adversus eos, et muneribus et tormentis, et quos non poterit inclinare ad suam fidem, vincet, id est occidet eos, non tamen animas illorum decipiet. Sed fortassis quaerit aliquis, cur Deus omnipotens ita sanctos suos permittet affligi? Quibus breviter respondendum est, quia filii sunt et paterna haereditate 117.1097A| donandi atque a Deo dilecti. Unde scriptum est: Flagellat Deus omnem filium quem recipit (Heb. XII). Nam si ipse Dominus persecutionem sustinuit, ut ad gloriam perveniret, qui est omnino sine peccato, quanto magis sancti justo judicio affliguntur, ut haereditatem coelestis patriae consequantur? qui, licet sancti sint, tamen non sunt sine peccato, econtra reprobi adversus eos saeviunt, jugiter mala operantur, tamen minime corriguntur, sed in judicio isti, quibus nunc videtur iratus, invenient illum placatum, reprobi autem experientur iratum: et ira quae nunc misericorditer a sanctis inchoat, in reprobis sine misericordia conquiescit; hinc Petrus dicit (I, c. IV): Tempus est ut incipiat judicium de domo Dei. Possumus sanctos eos intelligere, qui nunc simulatam in conspectu 117.1097B| hominum videntur habere sanctitatem, quos vincet, quia superati donis aut tormentis, a fide recedent, quam nunc ficte tenent.
Et data est ei potestas in omnem tribum et linguam et gentem. In tribu et populo accipimus Judaeos, quia ille populus in tribubus erat distinctus: in lingua et gente, omnes nationes; non solum in Judaeis, sed etiam in omnibus gentibus erunt sancti, adversum quos potestatem accipiet, ut eos interficiat et temporaliter contra eos praevaleat. Similiter etiam erunt et in Judaeis et in gentibus, qui victi succumbent. Unde et subditur:
Et adorabunt eum, id est Antichristum, et in illo diabolum. Omnes qui habitant terram, id est qui terrenis desideriis inserviunt. Quorum nomina non sunt 117.1097C| scripta in libro vitae Agni, sed potius in terra, juxta illud Jeremiae (c. XIII): Recedentes a te in terra scribentur. Quis vero sit agnus, Joannes manifestat, dicens: Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi (Joan. I). Quis est autem liber vitae Agni, in quo justorum nomina numerentur ascribi, nisi vis quaedam divina, quae ante mundi constitutionem ad vitam aeternam sanctos praedestinavit futuros? Qui videlicet liber praedestinationis, sicut fixa aeternitate electos tenet ascriptos, ita nequaquam ulla ratione reprobos admittit scribendos.
Qui occisus est ab origine mundi. Occisus est autem iste Agnus ab origine mundi, non in se, sed in suis membris, sicut in Abel et multis aliis: quia sicuti in suis pascitur, ita in suis occiditur, unde est: Saule, 117.1097D| Saule, quid me persequeris? (Act. IX.) Vel certe in praedestinatione occisus est, quia ante omnia saecula decrevit Deus Pater cum Filio et Spiritu sancto, ut in fine temporum veniret, et occideretur, ut sua morte nostram redimeret mortem; vel in ipso agno quem Abel obtulit, aut certe (ut verius dicam) ipse Abel innocens, a fratre peremptus, eum praefigurabat.
Si quis habet aures, subauditur cordis, audiat, id est intelligat spiritualiter quod dicitur. Quotiescunque haec particula ponitur, sive in Evangelio, sive in hac Apocalypsi, ea quae praecedunt, aut quae sequuntur, spiritualiter intelliguntur.
Qui in captivitatem duxerit, in captivitatem vadet. Haec verba sicut pertinent ad omne corpus Antichristi, 117.1098A| ita et ad ipsum principem malorum Antichristum, qui duobus modis captivabit homines, primum videlicet a fide Christi eos separans mente, deinde ab aeternorum societate fidelium, quia qui ei obaudierint, perpetuo captivitatis exsilio damnabuntur. Ita et ille prius captivabitur in anima, dum diabolo tradetur ad possidendum. Deinde damnabitur in inferno captivitate perpetua.
Et qui in gladio occiderit, oportet eum gladio occidi. Et hoc similiter duobus modis est accipiendum: primum enim gladio malae persuasionis interficiet homines in anima, deinde quos sic non poterit superare, interficiet gladio materiali, cum quibus etiam Eliam et Enoch gladio ipso trucidabit. De hoc gladio spirituali Psalmista liberari se optabat, dicens ad Deum: 117.1098B| De gladio maligno eripe me (Psal. CXLIII). Ita et ille occidetur gladio sententiae divinae, juxta illud: Quem Dominus Jesus Christus interficiet spiritu oris sui, ac si diceret martyribus: Nolite timere, nolite expavescere, nolite pusillanimes existere, sed estote fortes contra robustos, quia et hoc quod patimini cito transiet, et hi a quibus patimini, sine tarditate vindictam recipient, id est diabolus, ejusque damnatus homo, seu omnis multitudo reproborum, qui unum utique sunt.
Hic est patientia, id est idcirco virtutem patientiae etiam inter adversa sancti custodiunt, quia triumphaturos se post paululum sciunt, damnatoque eo, qui sibi ad tempus praevaluerat, ipsi in perpetuo laetabuntur. Et fides sanctorum, subaudis, hic est, quia pro certo juste implebitur et eorum remuneratio, et 117.1098C| impiorum damnatio.
Et vidi aliam bestiam ascendentem de terra. Prior bestia Antichristus ipse scilicet malorum caput, sequens vero corpus illius intelligitur, maxime qui eum praedicaturi sunt. Qui de terra ascendere dicuntur, quia de terrenis commodis et divitiis quas possidebunt, in superbiam elevabuntur. De terra quippe ascendere est, pro terrenis rebus in superbiam erigi.
Et habebat cornua duo similia Agni. Agnus Christus est de quo Joannes dicit: Ecce Agnus Dei (Joan. I). Duo ejus cornua sunt innocentia et vita pura, doctrina et miracula. Ista duo cornua simulabunt se habere ministri Antichristi, innocentiam scilicet et vitam puram, doctrinam et miracula: quoniam quod 117.1098D| Christus et ejus ministri habent in veritate, isti habebunt simulate. Et loquebatur sicut draco, id est sicut olim diabolus per serpentem mala persuasione locutus est mulieri, per quam decepit virum, ita et isti sua prava doctrina omnes quoscunque possunt, seducunt, et a fide Christi separant: et cum sint saevissimi dracones, virus nequitiae suis auditoribus infundentes, agnos se esse simulant, ut agnos decipere valeant. Assumunt Agni faciem, ut draconis possint exercere operationem.
Et potestatem prioris bestiae omnem faciebat in conspectu ejus. Quia sicut Antichristus vi et fraude, blandimentis et doctrinis, terroribus et tormentis decipit, ita et omnes ministri ejus. Quid est autem, 117.1099A| quod dicit in conspectu ejus? Nunquid enim praedicatores Antichristi semper in ejus praesentia manere poterunt? Non. Quin potius discurrent per universas mundi partes praedicando, sed ubicunque sint, ita ea facere studebunt, quae illi sciunt placita, quasi semper ab eo videantur, et in ejus conspectu consistant. Intantum quippe illum honorabunt, ut quidquid acturi sunt, coram ipso se agere dicant, tanquam nihil eum latere possit. Sicut enim sancti, quia jugiter ejus voluntatem custodiunt, in conspectu Dei se manere fatentur, juxta illud: Vivit Dominus, in cujus conspectu sto (III Reg. XVII); et Apostolus: Sicut ex Deo coram Deo in Christo loquimur (II Cor. XII), ita et illi in omne quod locuturi sunt et acturi, caput suum sibi praeponent, quasi in conspectu ejus potestatem 117.1099B| super populum exerceant.
Et fecit terram, id est terrena corpora hominum. Et inhabitantes in terra, id est animas in corporibus quiescentes, et omnem suam sollicitudinem in terrenis rebus ponentes. Adorare bestiam primam, id est Antichristum, de quo supra dixerat: Vidi de mari ascendentem bestiam, habentem capita septem, etc.
Cujus curata est plaga mortis, id est qui se fingit resurrexisse a mortuis, sicut jam supra dictum est. Omnes enim qui eum recepturi sunt, utique prostrati et corpore et anima illum adorabunt, et in ipso damnato homine adorabunt diabolum in eo habitantem. Quo in loco gravissima vis seductionum ostenditur, quae et animas et corpora miserabiliter mancipat. Qui enim vi cadit, non seductus, solo corpore 117.1099C| captivatus est. Qui autem seducitur, et mente et corpore captivatur.
Et fecit signa magna, quia non solum verbis, sed etiam falsis miraculis multos seducet. Ita ut ignem faceret de coelo in conspectu hominum descendere. De hoc Dominus in Evangelio dicit: Consurgent pseudochristi et pseudoprophetae, et dabunt signa et prodigia, ita ut in errorem ducantur, si fieri potest, etiam electi (Matth. XXIV). Inter quae etiam signa et miracula hoc erit maximum, quod ignem faciet de coelo descendere. Legimus in Veteri Testamento, quod diabolus justo Dei judicio et permissu descendere fecit ignem de coelo super pecora beati Job, qui factas oves puerosque consumpsit. Quid ergo mirum, si facturus est per Antichristum quod jam fecit per semetipsum? 117.1099D| Tamen non faciet hoc in sua potentia, sed Dei permissione, ut hi qui ei sunt credituri justo Dei judicio decipiantur. Aliter: legimus in Actibus apostolorum, quod die Pentecostes Spiritus sanctus in ignis visione descendit super apostolos, quo repleti coeperunt loqui variis linguis magnalia Dei (Act. III). Qui etiam eis quos baptizabant, deinceps Spiritum sanctum dabant, ut similiter omnibus linguis loquerentur, sicut legimus fecisse Petrum et alios. Unde et Simon allata pecunia dixit: Date mihi hanc potestatem, ut cuicunque imposuero manum, accipiat Spiritum sanctum, ut possit loqui omnibus linguis. De coelo itaque, id est de seipsis, faciebant descendere ignem, hoc est Spiritum sanctum, de quo Dominus 117.1100A| dicit: Ignem veni mittere in terram (Matth. VII), id est super eos qui ante fuerant terreni, sed tunc renovabuntur per gratiam Spiritus sancti. Unde et ipse Dominus in signum credentium specialiter hoc dixit futurum. Signa, inquit, eos qui crediderint, haec sequentur: In nomine meo daemonia ejicient, linguis loquentur novis (Marc. XVI). Ita ergo haec bestia ignem faciet descendere de coelo, quia praedicatores Antichristi falsa imitatione per impositionem manus, dare suis sequacibus Spiritum sanctum se fingent. Et hinc vehementior erit persecutio, quo illud Spiritus sancti donum, bestia vel habere vel dare putabitur, quo Ecclesiam suam Dominus eminere voluit super omnia regna mundi; nam cum multa videantur nobiscum haeretici habere communia, hoc specialiter 117.1100B| donum sola se gloriatur habere Ecclesia. Sed illi forsitan agent quibusdam praestigiis, ut illi quibus manus imposuerint, loquantur linguis multarum gentium. Et hoc in conspectu gentium carnaliter sapientium. Homines enim vocantur, qui non divina, sed humana sapiunt, quia per hanc simulationem non oculos spiritualium, sed carnalium ludificare probantur. Aliter: legimus in Veteri Testamento, quod ad vocem Eliae descendit ignis de coelo, et consumpsit duos quinquagenarios cum suis quinquaginta. Sermo itaque Eliae ignis fuit, et ipsi excitaverunt contra seipsum ignem irrisorie clamando: Homo Dei, descende, rex te vocat Ignis ergo intelligitur fervor et zelus, quo accenduntur sancti, Elias scilicet et Enoch, et caeteri praedicatores, adversus eos 117.1100C| quos viderint recedere a fide, et zelo fervoris succensi condemnabunt eos suo anathemate. Ipsa itaque bestia ignem faciet descendere de coelo, quia ipsi reprobi perverse agendo accendent se flammis zeli in coelestes animas electorum ut eos condemnent. Et hoc est quod etiam supradictum est, quia si quis eos voluerit nocere, ignis exibit de ore eorum, et devorabit inimicos illorum.
Et seducet inhabitantes terram propter signa, quae data sunt illi facere in conspectu bestiae, dicens habitantibus in terra, ut faciant imaginem bestiae, quae habet plagam gladii, et vixit. Per terram, ut saepe dictum est, terreni intelliguntur, qui idcirco seduci poterunt a ministris Antichristi, quoniam plus terrena quam coelestia diligunt. Imaginem bestiae facient, 117.1100D| hoc est fidem illius tenebunt, et simulationem ejus imitabuntur. Neque enim hoc pueriliter intelligere debemus, quod facturi sunt aliquam imaginem quam secum ferant, sed imaginem illius facient, id est fidem ejus habebunt, et simulationem ejus imitabuntur, tanquam sit vere Filius Dei, et veraciter resurrexerit a mortuis. Habet autem plagam gladii et vixit, secundum quod supra dictum est, quia Antichristus dicet se interfectum et resurrexisse a mortuis. In conspectu hujus bestiae multa signa facient, quibus seducent terram: quia ubicunque fuerint, ita ejus voluntatem implebunt, et ea quae illi placere cognoscunt, facient, quasi semper illi praesentes assistant.
Et datum est illi ut daret spiritum imagini bestiae. 117.1101A| Id est ipsis ministris Antichristi datum est a Deo, hoc est, permissum est ut daret spiritum imagini bestiae. Imago bestiae, ipse homo damnatus intelligitur, in quo diabolus habitabit, cui praedicatores falsi spiritum dabunt, hoc est, plenitudinem Spiritus sancti in eo requiescere dicent. Dicimus enim nos: Date honorem Deo. Et rursus: Exaltabo te, Deus meus rex (Psal. XXIX). Quomodo enim illi honorem dare possumus? aut quomodo illum exaltare valemus, qui non habet quo exaltetur? Sed exaltamus illum, quando excelsum praedicamus. Tali modo isti dabunt spiritum imagini bestiae, praedicantes eum plenum esse divinitate. Nam et Photinus dicit: Ego Christo principium ex Maria tribuo, id est hoc annuntio quia ex Maria initium sumpserit. Et ut loquatur imago 117.1101B| bestiae. Datum est illi, subauditur. Nam non solum Spiritum sanctum in eo requiescere dicent, sed etiam praedicabunt illum loqui, id est ventura praedicere, per spiritum prophetiae. Intantum quippe signis et miraculis praevalebit, ut a suis et Spiritu sancto plenus credatur, et ventura praedicere posse aestimetur. Diabolus enim per os ejus loquetur, et suis cultoribus multa fallacia dabit responsa, sicut olim loquendo per ora idolorum. Et faciat ut quicunque non adoraverint imaginem bestiae, occidantur. Id est quicunque non audierint eos, ut colant Antichristum pro Deo, interficiantur ab illis et ab hujus saeculi principibus qui eos sequentur: sicut Elias et Enoch et multi alii.
Et faciet omnes pusillos, et magnos, et divites, et 117.1101C| pauperes, et liberos et servos habere characterem in dextera manu aut in frontibus suis. Pusilli sunt, qui malum quod intelligunt et volunt, perficere non possunt. Magni sunt qui secundum suum libitum operantur malum. Divites, qui terrenarum rerum possessores, vel etiam superbi. Quo contra beati pauperes spiritu dicuntur. Nam et ille suos ministros multis ditabit divitiis, pro quibus in superbiam nimiam elevabuntur. Pauperes fide et bonis operibus intelliguntur. Quo contra Apostolus dicit de se et sibi similibus: Tanquam nihil habentes et omnia possidentes (II Cor. VI). Liberi et servi sunt, alieni a justitia, et servi peccatorum facti. Talibus quippe dicit Apostolus: Cum servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae (Rom. VI). Id est, alieni fuistis a justitia. Hi homines habent characterem 117.1101D| bestiae in dextera manu et in frontibus suis, et sunt etiam nunc tam extra Ecclesiam quam intra. Extra Ecclesiam sunt Judaei, intra falsi Christiani. Quid autem per dexteram manum reproborum intelligitur, nisi operatio illorum? Et quid per frontem, nisi fides exprimitur? Habent ergo characterem in dextera manu et in frontibus suis, quia ubi debuerunt habere pura opera virtutum et fidei, ibi inveniuntur macula criminis deturpati. In manu habent Judaei ejus characterem, quia opera diaboli faciunt: in fronte, quia in eum credunt, et illum recepturi exspectant, juxta illud: Ego veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me: alius veniet in nomine suo, illum suscipietis. Similiter habent et illi qui 117.1102A| fidem verbotenus habent, sed opera fidei non habent. Proprie autem ad illud tempus pertinet hoc, quando mali aperte illum sequentur reproba fide et reproba actione.
Et ne quis possit vendere aut emere, nisi qui habuerit characterem aut nomen bestiae, aut numerum nominis ejus. Negotium istud spiritualiter est agendum. Dominus quippe committens suis fidelibus tanta talenta doctrinae, dicit: Negotiamini dum venio. Et bene praedicatio negotio comparatur. Sancti enim doctores doctrinam praerogant, et fidem a populis reportant, fidem impartiuntur, et eorum protinus vitam sumunt. Tempore itaque Antichristi nemo talium (id est bonorum praedicatorum) poterit vendere aut emere, id est, nemo poterit praedicare libere Christum, 117.1102B| quia carceribus recludentur, et insuper interficientur, nisi qui habuerit characterem bestiae, id est fidem illius tenuerit, et nomen ejus, et numerum nominis, de quo in sequentibus dicemus. Character autem et nomen bestiae, et numerus nominis ejus, unum sunt. Verum ista mercatio non cessabit in his qui electi fuerint, quoniam, prout valuerunt, talentum divini verbi erogare curabunt. Ad has enim nundinas illi negotiatores occurrent eximii: Elias videlicet et Enoch, qui intuitu merces Ecclesiae praeclaras ostendent, ut non solum fidei Christianae dediti, verum etiam ipsi eas concupiscant, qui characterem bestiae videbantur habere, Domino de uno eorum dicente: Elias veniens, restituet vobis omnia.
Hic est sapientia: Qui habet intellectum, quo possit 117.1102C| haec intelligendo penetrare, computet numerum bestiae. Obscuritatem hujus loci considerans beatus Joannes, intentum voluit lectorem facere: atque idcirco eum praemonuit, ut numerum bestiae perspiceret, et quia purus homo erit Antichristus, plenus tamen daemone, subjungit: Numerus enim hominis est. Ac si diceret: Attendite diligenter, quia homo erit verus, non Deus, sicut ipse jactando dicet. Et numerus ejus sexcenti sexaginta sex. Omnes libri Novi Testamenti Graeco sermone sunt scripti, praeter Evangelium Matthaei et Epistolam Pauli ad Hebraeos. Quia ergo hic liber (ut caeteri) Graece scriptus est, idcirco sensus hujus loci more Graecorum est requirendus, apud quos omnes litterae numeros in se continent. Dicamus itaque ANTEMOS, quod interpretatur honori contrarius, quod 117.1102D| nomen illi bene convenit, qui Antichristus, id est Christo contrarius dicitur. Hoc etenim nomen praecedentem in se continet numerum, hoc modo: α unum, ν quinquaginta, τ trecentos, ε quinque, μquadraginta, ο septuaginta, σ ducentos. Dicamus adhuc et aliter: ARNUME, quod interpretatur: Nego. Et hoc nomen bene illi aptatur, quia Christum negabit Deum esse, seque Deum confitebitur injuste. Et in hoc quoque nomine numerus ipse continetur. Nam α unum ostendit, ρ centum, ν quinquaginta, ο septuaginta, ν quadringentos, μ quadraginta, ε quinque: qui simul ducti, faciunt sexcentos sexaginta sex. Dicamus et aliter: TEITAN, quod Latine sol dicitur. Sol autem Christus est per significationem, qui illuminat 117.1103A| omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan. I). Teitan quoque appellatur gigas: unde et in Virgilio legimus: Titaniaque astra. Christus enim gigas, de quo Psalmista dicit: Exsultavit ut gigas (Psal. XVIII). Ipse itaque Antichristus hoc nomen sibi fallaciter usurpabit, et dicet se esse solem illum, de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae. Litterae autem hujus nominis totum illum praecedentem continet numerum, id est sexcentos sexaginta sex. τ quippe trecentos exprimit, ε quinque, ι decem, iterum τ trecentos, α unum, ν quinquaginta; qui simul juncti faciunt sexcentos sexaginta sex. Quod nomen (sicut diximus) sibi Antichristus usurpabit, audens se hominibus lucem profiteri, cum sit apostata angelus in eo transfigurans se in angelum lucis. Quam ob causam, si etiam hoc aliquis intelligere vult, Latinis 117.1103B| litteris ponamus nomen, in quo idem numerus inveniatur, hoc modo: Dic Lux. Ipse enim (ut dictum est) fatebitur se esse lucem, nam d quingentos, i unum, c centum, l quinquaginta, v quinque, x decem exprimunt. Quae in unum collectae, faciunt similiter sexcentos sexaginta sex. Possumus adhuc eumdem numerum, si per Graecas litteras scribatur, Gothico nomine, reperire hoc modo: GENSERIKOS. γ quippe tria, ε quinque, ν quinquaginta, σ ducentos, η octo, ρ centum, ι decem, κ viginti, ο septuaginta, σ ducentos ostendit. Qui simul ducti, faciunt sexcentos sexaginta sex. Interpretatio autem nominis ejusdem est, gentium seductor: in eo Christo contrarius, quod iste seductor, ille vero dicitur gentium salvator. Sive ergo hoc, sive illo modo, sive in Graeca, sive in Latina, 117.1103C| sive in Gothica lingua hic numerus accipiatur, non incongrue ad Antichristi personam refertur. Sed est adhuc quod de eodem numero subtili investigatione pensemus, ut plura de eo offerentes lectori plenius satisfaciamus. Dicatur ergo: Numerus enim ejusdem sexcentesimus sexagesimus sextus. Senarius quippe numerus apud saecularem scientiam ideo perfectus est, quia primus in numeris completur partibus suis, id est, sexta sui parte, tertia et dimidia: quae sunt unum, et duo, et tria: quae in summa ducta, sex faciunt. Nec alius ante senarium numerus reperitur, qui suis partibus dum dividitur, tota ejus summa compleatur, quique dum a sexta sui parte, id est, ab uno in denarium, a tertia autem in vicenarium 117.1103D| surgit, quasi quadratum denarium reddit. Sed ut solidetur, rursum a sexta sui parte quae in denarium surgit, ad centenarium pervenit, sicque in suis partibus multiplicatus, sexcentos consummat. Sed quia cuncta haec per sacrae Scripturae celsitudinem proficiendo transcendimus, ibi senarium, ibi sexagenarium, ibi centenarium, unde perfectus numerus, sit, invenimus. In Scriptura etenim sacra numerus senarius ideo perfectus est, quia in mundi origine Dominus, ea quae primo die coepit, sexto die opere complevit, cum hominem, propter quem cuncta creaverat, ad imaginem suam fecit. Denarius numerus in eo perfectus est, quia lex in decem praeceptis concluditur, omnisque culpa non amplius quam per 117.1104A| decem verba cohibetur: atque enarrante Veritate, operatores vineae denario remunerabuntur. Sexagenarius in eo perfectrus est, quia omnia quae in sex diebus operantur, eisdem decalogi mandatis concluduntur: atque evangelico protestante eloquio, terra bona fructum sexagesimum reddit. Centenarius in eo perfectus est, quia dum decalogi mandata decies multiplicata comprehendit, omnis operationis summam concludit. Nisi enim centenarius numerus perfectionem designaret, nequaquam Dominus ad discipulos diceret: Omnis qui reliquerit domum, aut fratres, vel sorores, aut patrem, aut matrem, aut filios, aut filias, aut agros propter nomen meum, centuplum accipiet, et vitam aeternam possidebit (Matth. XIX). Quia vero sex diebus Deus cuncta opera sua fecit, et sex sunt aetates hujus saeculi, recte per hunc numerum 117.1104B| possumus intelligere omne tempus praesentis vitae. Quia ergo homo ille, filius perditionis, Christum se esse fallaciter affirmabit, tanquam ipse sit conditor omnium, quae in sex diebus peracta volvuntur, seque alpha et omega, principium et finem, et Deum scilicet ante saecula, et hominem mentietur in fine saeculorum, recte numerus bestiae per intellectum computatus, sexcentesimus et sexagesimus sextus omne tempus vitae praesentis comprehendens, et diabolicae fraudis nequitiam, et finalem saeculi terminum ostendit.
CAPUT XIV. Et vidi, et ecce Agnus stabat supra montem Sion, et cum eo centum quadraginta quatuor millia habentes 117.1104C| nomen ejus, id est, Christi. Et nomen Patris ejus, id est, Dei Patris, scriptum in frontibus suis. Sion, quae interpretatur speculatio, Ecclesia est, quae bona futura incessabiliter contemplatur, et quae etiam mala sint cavenda denuntiat. Mons Sion nihil est aliud quam ipsa Sion, id est Ecclesia, de qua Psalmista dicit: Mater Sion dicet, homo (Psal. LXXXVI), etc.; et alibi, Qui confidunt in Domino sicut mons Sion (Psal. CXXIV). Agnus autem Christus est, de quo Joannes dicit: Ecce Agnus Dei (Joan. I). Agnus stabat supra montem Sion, quia ipse Christus praesidet Ecclesiae suae. Sed in hoc loco finitus numerus ponitur pro infinito, id est, centum quadraginta quatuor millia pro innumerabili multitudine electorum. Specialiter vero hic numerus eos significat qui virgines sunt et mente et corpore: quia 117.1104D| multi sunt virgines corpore, non tamen mente. Nam et ipsa verba, quibus dicuntur centum quadraginta quatuor millia cum Domino visa, non carent mysterio. Centenarius enim numerus in divina Scriptura saepe perfectus ostenditur, unde est: Terra bona fecit fructum centumplum, quod scilicet ad virginalem pertinere probatur perfectionem. Rursusque, Homo quidam habuit centum oves. Quo in loco summa angelorum et hominum intelligitur, centum quippe oves Deus omnipotens habuit, quia angelorum et hominum naturam ad se videndum creavit, et Iterum, Qui reliquerit domum et fratres, etc., usque Centuplum accipiet, et vitam aeternam possidebit. Quadragenarius quoque numerus in mysterio est consecratus, unde 117.1105A| et ipse Dominus quadraginta diebus jejunavit, sicut olim fecerant Moyses et Elias. Constat enim ex quaternario et denario. Quaternarius sacratus est propter quatuor flumina paradisi, sive propter quatuor libros Evangelii, vel propter quatuor notissimas mundi partes, sive etiam propter quatuor virtutes principales. Denarius quoque similiter est consecratus, propter decem legis praecepta. Tunc decalogum legis perficimus, cum quatuor libros Evangelii in fide et operatione custodimus. Millenarius etiam saepe pro perfectione rei de qua agitur, ponitur, unde est, Verbi quod mandavit in mille generationes. Cum enim credendum sit quod nequaquam usque ad centum generationes mundus extendatur, quid aliud in mille generationibus nisi generationum universitas 117.1105B| designatur? Unde et in hac Apocalypsi sancti cum Christo mille annis dicuntur regnaturi, id est, semper et omnia futura tempora. In hoc itaque numero, ut dictum est, summa eorum exprimitur, qui virgines sunt mente et corpore. Ideoque considerandum est, quia, si tanta eorum numerositas erit qui virginitatem servaverunt, ut Joannes et Paulus, multo plures erunt et caeteri sancti. Quo in loco etiam hoc notandum, quod hi supra montem Sion stare dicuntur, cum ipsi sint mons Sion, quia videlicet nisi quis etiam supra semetipsum ascenderit, de bestia non triumphabit. In magna enim mentis celsitudine stare debet, qui contra saeculi principem certamen inierit. Intuendum etiam quod Agnus hic stare perhibetur, cum Lucas de eo dicat: Dominus Jesus ascendit 117.1105C| in coelum, et sedet a dextris Dei (Act. I). Unde sciendum quia sedere, regnantis est vel judicantis: stare vero, laborantis vel juvantis. Quia ergo post devictam mortem Christo resurgenti a mortuis data est potestas in coelo et in terra, jure eum Lucas sedere dicit. Hinc etiam et Stephanus inter manus lapidantium positus, intuens in coelum, dixit: Ecce video coelos apertos, et Jesum stantem a dextris virtutis Dei (Act. VII). Stant quoque cum illo electi, quia laborant in praesenti vita, et in certamine sunt constituti. Habentes nomen ejus, et nomen Patris ejus scriptum in frontibus suis. Non debemus hoc carnaliter intelligere, quod scilicet habeant pictaciola frontibus suis circumligata, in quibus sit nomen Agni vel Patris ejus scriptum, sed in suis frontibus nomen 117.1105D| Agni et Patris portant, quorum fidem tenent, et operibus ornant. Et quia in nomine Patris et Filii signantur, et hoc signo crucis ab omnibus tuentur adversis.
Et audivi vocem de coelo tanquam vocem aquarum multarum, et tanquam vocem tonitrui magni. Et vocem quam audivi, sicut citharoedorum citharizantium in citharis suis. Coelum enim ipsa est Ecclesia, quam ob causam et illi qui cum Agno sedent, ipsi sunt coelum. Et quia multi per Domini misericordiam virgines ex omnibus gentibus sunt colligendi, idcirco eorum vox similis voci aquarum multarum dicitur. Aquae enim multae, ut idem Joannes dicit, populi multi sunt. Et quia etiam tales ad numerum judicum 117.1106A| pertinent, qui et praedicatores exsistunt, ut ipse scilicet Joannes et Paulus, qui dicit: Volo omnes esse sicut meipsum (I Cor. VII), idcirco dicitur: Et tanquam vocem tonitrui magni. Ipsi quoque sunt citharoedi, imitantes Domini sui passionem, nam (sicut supradictum est) in cithara est lignum, et sunt chordae diverso modo tensae. Lignum hoc, lignum est Dominicae passionis, vel crucis. Porro chordae devota sunt corda sanctorum, qui imitantes et recolentes ejus passionem, mortificant se cum vitiis et concupiscentiis, adimplentes ea quae desunt passionibus Christi, in corpore suo.
Et cantabant quasi canticum novum ante sedem et ante quatuor animalia et seniores. Canticum novum cantare est de incorrupta mentis et corporis integritate 117.1106B| gaudere. Sed cum ipsi sint sedes, et quatuor animalia, et seniores, quid est quod ante sedem et quatuor animalia et seniores cantare dicuntur? Quia videlicet semper ante se consistunt, qui nulla rerum mutabilium varietate, a contemplatione Conditoris animos reflectunt. Et nemo poterat dicere canticum, id est, nemo poterat gaudere de incorrupta mentis et corporis virginitate. Nisi illa centum quadraginta quatuor millia, non Petrus scilicet, non alius quilibet apostolus connubium expertus. Nam et in ipso conjugio peccatum Psalmista considerat, dicens: Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in delictis peperit me mater mea (Psal. L). Dicere tamen possumus, quod veraciter affirmare non audemus, quia non omnes virgines in illo beato regno conjugatos 117.1106C| praecedunt, sed hi specialiter, qui et vita et moribus et tormento passionis, virginitate insuper custodita coaequantur martyribus conjugatis. Verbi gratia: si Joannes apostolus in cruce fuisset levatus ut Petrus, si verum est quod de Petro dicitur, id est quod uxorem habuerit, utique praecelleret eum, quia ille virgo, hic vero esset non virgo. Unde nec canticum illud dicere cum Joanne, nec Agnum quocunque ierit, potest sequi. Qui empti sunt de terra. Quo pretio? Utique pretioso sanguine Christi, cujus amore sunt elevati a terra, et caelibes effecti.
Hi sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati, id est, non sunt polluti et maculati cum mulieribus mente et corpore. Nihil enim prodest esse virginem corpore, si contigerit mente corruptum quempiam 117.1106D| esse. Virgines enim sunt. Ideoque: Hi sequuntur Agnum quocunque ierit, id est, imitantur illum. Sequi enim Christum, imitari est. Unde et ipse dicit: Qui mihi ministrat, me sequatur (Joan. XII), id est me imitetur. Sequuntur isti Christum, quia, sicut ille virgo, ita et isti virginitatem custodiunt. Et quia eum in praesenti prae caeteris sequuntur, in futuro familiarius adhaerebunt. Sequentur quoque illum caeteri fideles, qui virginitatem corporis amiserunt, non quocunque ille ierit, sed quocunque ipsi potuerint. Quae etiam multitudo sanctorum, etsi non poterit dicere canticum illud, audire tamen poterit et condelectari tam excellenti dono. Hi empti sunt ex omnibus primitiae Deo et Agno. Sicut enim ex multo grege optimus eligitur 117.1107A| agnus, et sicut ex multis fructibus eliguntur primitiae, ita et isti eliguntur ex multitudine electorum, qui, tanquam primitias semetipsos offerentes, centesimum referunt fructum.
Et in ore ipsorum non est inventum mendacium. Quaestio hic oritur, quare hoc dicat Joannes, cum Psalmista dicat: Omnis homo mendax (Psal. CXV), solus autem Deus verax? Quod ita solvitur, quia omnis homo, inquantum ex se est, mendax est: inquantum autem verax est, ex Deo est. Unde cum Dominus interrogasset discipulos suos, dicens: Vos autem quem me esse dicitis? respondit Petrus: Tu es Christus Filius Dei vivi. Et ille: Beatus es, Simon Bar-Jona (Matth. XVI). Ecce homo in confessione Filii Dei verax, imo veracissimus homo. Sed unde verax? 117.1107B| non a se, sed a Deo Patre qui in coelis est. Cum autem alibi Dominus poenam passionis suae praediceret, respondit Petrus: Absit a te, Domine, non morieris. Ego moriar pro te. Ecce homo mendax. Sed unde mendax? utique quia non sapis ea quae Dei sunt, sed quae hominum. Ergo omnis homo quantum de se, mendax: quantum de Deo, verax. Sed cum haec ad omnes sanctos pertineant, quare de solis virginibus specialiter dicitur: In ore eorum non est inventum mendacium? Sine dubio, quia ad comparationem aliorum, soli virgines dicuntur veraces. Sed nec mirum si illi specialiter veraces dicuntur, qui veritati, quae Christus est, virginitate mentis et corporis amplius inhaerere videantur. Sine macula enim sunt, et hoc similiter intelligendum, quia 117.1107C| cum sint etiam sancti sine macula, id est sine corruptione, utpote jam peccatis omnibus expurgati, ad comparationem Dei mendaces sunt et maculati.
Et vidi alterum angelum volantem per medium coelum, habentem Evangelium aeternum. Primus angelus ipse est Agnus, de quo superius sermo habitus est, est enim nuntius paternae voluntatis. Alter autem angelus ordo praedicatorum intelligitur. Dicitur autem alter, non quod Christus ejusque praedicatores unus non sint, quia ipse est caput, electi membra, sed quod in narratione non unus. Nam hoc est iste angelus, quod etiam sequens, id est ordo praedicatorum. Sed quia unus succedit alteri, idcirco alius post alium commemoratur. Volat angelus per 117.1107D| medium coeli, id est sancti praedicatores incedunt velociter praedicando Christum per Ecclesiam. Volat per medium coelum, quia mentis contemplatione coelestia petunt, non terrenis inhaerentes, sed subjectos etiam populos ad coelestia et verbis et litteris invitant. De his quippe volantibus praedicatoribus Isaias dicit (c. LX): Qui sunt isti qui ut nubes volant, et quasi columbae ad fenestras suas? Ut nubes enim volant, quia a terrenis desideriis pennis virtutum sublevati pluunt verbis, et coruscant miraculis. Ad fenestras suas velut columbae sunt, quia per hoc quod exterius conspiciunt, nihil terrenum concupiscunt, sed gaudia aeterna jugiter contemplantur. Ipse quoque angelus Evangelium aeternum habere dicitur, quia videlicet 117.1108A| illud quod Evangelium promittit, aeternaliter manebit. Per illud enim quod nuntiat, illud exprimitur quod nuntiatur. Ut evangelizaret sedentibus super terram, et super omnem gentem et tribum et linguam et populum, dicens voce magna. Hoc est quod Dominus in Evangelio dicit: Oportet praedicari Evangelium in toto mundo, et tunc veniet finis.-- Timete Dominum, id est, habete reverentiam nominis ejus, et date illi honorem, id est, adorate eum, et subjicite illi. Quoniam venit hora judicii ejus, ut reddat unicuique secundum opera sua. Et adorate eum qui fecit coelum et terram, mare et fantes aquarum. Ac si diceret: Nolite adorare Antichristum, qui tantummodo ad tempus praevalebit in corporibus hominum, sed eum, qui postquam occiderit corpus, 117.1108B| habet potestatem animam mittere in gehennam. Et nolite adorare eum qui putatur conditor esse creaturae, spiritu seductionis repletus, sed potius ipsum, de quo Daniel dicit (c. VII): Potestas ejus, potestas aeterna, quae non auferetur, et regnum ejus quod non corrumpetur. Et Apostolus: Propter quod et Deus illum exaltavit, et donavit illi nomen, quod est super omne nomen, etc., usque quia Dominus noster Jesus Christus in gloria est Dei Patris (Philip. II). Illi (inquit) date honorem, et non Antichristo, qui contrarius honori in charactere et nomine ac numero nominis ejus esse cognoscitur. In coelo autem et terra et mari omnis creatura in tempore condita demonstratur.
Et angelus alius secutus est eum, dicens: Cecidit, cecidit Babylon illa magna civitas, quae a vino irae 117.1108C| fornicationis suae potavit omnes gentes. In eo quod iste angelus primum secutus asseritur, subsequens praedicatorum ordo imitatur. Bene autem angelus angelum sequitur, quia eadem annuntiat. Ille enim dixit: Quia venit hora judicii ejus: hic autem dicit: Cecidit, cecidit Babylon (Is. XXI). Nomine autem Babylonis confusio mundanae conversationis intelligitur. Duae quippe civitates sunt in hoc mundo, id est Hierusalem quae habet regem Christum: et Babylon, quae habet regem Nabuchodonosor, id est diabolum. Quarum una coepit ab Abel, altera a Cain: una est corpus Christi, altera corpus diaboli. Cum autem dicunt sancti praedicatores: Cecidit, cecidit Babylon, praeteritum tempus ponitur pro futuro. Cecidit, videlicet pro eo quod est casura, vel cadet in aeternam 117.1108D| damnationem scilicet, qua diabolus cum omnibus suis membris damnabitur, cum audierint: Ite, maledicti, in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus (Matth. XXV). Quod autem angelus, id est praedicatorum ordo, rumam perfidiae civitatis congeminando denuntiat, pro confirmatione rei facit idipsum. Aut certe nunc simul cum ipsis reprobis omnem eorum gloriam perituram demonstrat, juxta illud: Peribit mundus et concupiscentia ejus (I Joan. II), ac si diceret: Et saecularis gloria, et amatores ejusdem temporalis pariter ceciderunt. Magna haec dicitur civitas, propter innumerabilem reproborum multitudinem, vel propter enormitatem vitiorum. Vinum autem fornicationis intelliguntur omnia vitia et peccata, quibus 117.1109A| reprobi alios inquinant: praecipue autem philosophi et principes hujus saeculi omnes subjectos inebriant vino erroris, unde et sensum ab eis auferunt, ut, relicto Creatore, creaturae serviant. Nam et fornicatio specialiter pro idolatria ponitur. Unde est: Perdes omnes qui fornicantur abs te (Psal. LXXII). Haec Babylon, id est, conversatio mundana, a vino fornicationis suae potavit omnes gentes, quia vitiorum omnis summa in temporalis gloriae ambitu retinetur. Pro quibus omnibus, quos vino erroris et peccatorum inebriant, punientur.
Et tertius angelus secutus est eos dicens voce magna. Tres angeli hic ponuntur, propter fidem Trinitatis quam annuntiant, sed tamen, ut dictum est, quod est primus, hoc sunt sequentes, id est ordo 117.1109B| praedicatorum. Voce magna, quia bestiam se despicere et pro nihilo ducere, in libertate vocis ostendunt. Si quis adoraverit bestiam, id est diabolum, et imaginem ejus, id est Antichristum. Et acceperit characterem, in fronte sua, id est fidem illius in mente sua, aut in manu sua, ut ejus imitetur opera.
Et hic bibet de vino irae Dei mixto mero in calice irae ipsius. Videamus qui sint qui habent characterem bestiae in fronte et in manu, et qui solummodo in manu. Judaei habent in fronte et in manu, quia et in eum credunt, et inde eum recepturi sunt, juxta illud, Alius veniet in nomine suo, illum recipietis; et opera illius imitantur, blasphemando Christum, et nequissimis deserviendo operibus. Falsi autem Christiani habent ejus characterem in manu, qui confitentur 117.1109C| se nosse Deum, factis autem negant. Dum ergo Christum operibus denegant, procul dubio Antichristi sunt, ideoque characterem illius in manu portant. Idcirco dicitur et hic, quia videlicet similiter damnabuntur falsi Christiani, qui operibus imitantur Antichristum, quomodo et Judaei, qui illum sequuntur fide et opere. Quod est autem vinum, hoc est calix, id est vindicta et ira Dei omnipotentis, ventura super eos qui Antichristum adorant et imitantur. Nan et nos dum vinum in calicem damus, non dicimus: Ecce vinum et calix, sed tantum aut vinum, aut calix. Sed idcirco posuit vinum et calicem, ut ostenderet quia quod erat in calice cum mero mixtum, ad comparationem meri turbidum erat. Merum quippe dicimus purum. Sunt enim in 117.1109D| hoc calice simul mixtae faeces cum vino mero, id est puro. Per vinum itaque merum, vindicta divini examinis intelligitur circa justos, qui flagellantur in praesenti, ut postmodum glorificentur. Per faeces autem damnatio peccatorum exprimitur, qui in extremo examine damnabuntur, nam vinum supra est, faeces autem in fundo latent, quia videlicet sancti in praesenti puniuntur, et quasi apertum contra eos saevit divinum judicium. Reprobi autem in fine damnabuntur, quia nunc sine flagello deseruntur. Bibent reprobi quod remanserit in fundo, id est faeces, et non bibent electi, quia et reprobi post voluptatis lasciviam aeternis cruciatibus damnabuntur, et electi post temporaneam disciplinam in potentiam regni 117.1110A| erigentur. Ideoque si quis adoraverit Antichristum aut imaginem illius acceperit in fronte, aut in manu sua, non hic ad praesens flagella recipiet, tanquam vino potatus, sed in futuro perenni vindicta plectetur, tanquam faecibus inebriatus. Et cruciabitur igne et sulphure in conspectu sanctorum. Cum sint in inferno tanta tamque innumerabilia tormenta, quanta nec dici nec aestimari possint, breviter tamen in his duobus omnia comprehenduntur tormenta. Erit enim ignis, non ad lucendum, sed ad miserorum corpora concremandum. Erit quoque ibi et sulphur, quod et fomentum praestabit igni, et fetorem gignet intolerabilem, ac per hoc ex igne fetor, et ex fetore ignis procreabitur, cum unum horum ad tormentum miserorum satis sufficere posset, aut ignis videlicet, 117.1110B| aut fetor. Sulphur quippe (ut diximus) fetorem, ignis autem habet ardorem. Qui enim ad perversa desideria ex carnis fetore ardent, nunc maxime libidini deserviendo, dignum est ut postmodum igne et sulphure pereant, quatenus ex justa poena discant quid ex injusto desiderio faciunt. Angelorum autem vocabulo, in quorum conspectu eruciari dicuntur, non solum angelici spiritus, verum etiam electorum Ecclesia exprimitur. Quod ideo fiet, ut dum impiorum cruciatus justi conspiciunt, in Dei laudibus crescant, per cujus misericordiam evaserunt quod miseri patiuntur: quia in se cernunt bonum quo gratis remunerati sunt, et in illis aspiciunt supplicium, quod misericorditer evaserunt, eritque ut malorum tormentum, ad electorum proficiat incrementum. Subjungitur 117.1110C| autem, et ante conspectum Agni. Non quo eum ultra visuri sint, cum scriptum sit: Tollatur impius, ne videat gloriam Dei, sed tanto timore terrebuntur, ut videatur illis Deus omnipotens semper esse praesens, eisque vindictae suae iram semper infligere, unde Job dicit: Dimitte me ergo ut plangam paululum peccata mea, antequam vadam ad terram, ubi umbra mortis et sempiternus horror inhabitat (Job. XX).
Et fumus tormentorum eorum ascendet in saecula saeculorum. Magnus fumus indicium est magnarum flammarum, quia, quamvis sine nutrimento lignorum, corporeus tamen erit ignis reproborum, ideoque fumum ejus sempiternum dicit inesse. Quia ergo in igne reprobos sine fine ardere conspicit, idcirco 117.1110D| fumum tormentorum in saecula saeculorum ascendere dicit. Quo in loco error Origenis aperte destruitur, qui dixit post mille annos reprobos redire ad vitam, justos autem reversuros ad poenam, alioquin falsum est quod Veritas dicit: Ibunt hi in supplicium aeternum, justi autem in vitam aeternam (Matth. XXV). Quod si quis vult quaerere cur pro temporali peccato sino tempore reprobi cruciabuntur, dicendum est quod districtus judex veniens non facta pensabit, sed voluntates. Nam reprobi, si fieri posset, semper in hac vita vivere cuperent, ut nequaquam peccare desisterent: et ideo nunquam carebunt supplicio, qui nunquam voluerunt carere peccato. Et nullus erit iniquis terminus ultionis, qui nunquam voluerunt 117.1111A| habere terminum criminis. Si enim, ut illi aiunt, finienda sunt supplicia quandoque reproborum, ergo quandoque finienda sunt et gaudia justorum. Si ergo hoc verum non est, quod minatus est, neque illud verum est quod promisit. At inquiunt: Ideo aeternam poenam minatus est peccatoribus, ut eos a perpetratione peccatorum compesceret, quia creaturae suae aeterna supplicia minari debuit, non inferre. Quibus citius respondemus: Si falsa minatus est ut ab injustitia corrigeret, etiam falsa est pollicitus, ut ad justitiam provocaret. Nec habent requiem die et nocte, qui adoraverunt bestiam et imaginem ejus, et si quis accepit characterem nominis ejus. In die et nocte continuum tempus intelligitur, sive etiam vicissitudines poenarum, juxta illud: Ad calorem nimium 117.1111B| transibunt ad aquis nivium (Job XXIV); unde est: Erit tempus eorum in saecula. Deficient enim miseri sine defectu, semperque erit quod crucietur, quia semper ad cruciamenta reparabitur quod defecit.
Hic, id est in praesenti vita, patientia sanctorum est, qui dum considerant quae sint sanctorum gaudia et reproborum supplicia, patienter omnia perferunt ut in fine salventur. Qui custodiunt mandata Dei, id est, praecepta legalia, ut est, Diliges Dominum Deum tuum (Matth. XXII), et Non adulterabis, Non furtum facies (Luc. XVIII), et caetera hujusmodi.
Et audivi vocem de coelo dicentem: Scribe: Beati mortui qui in Domino moriuntur. Haec vox tam ad 117.1112A| ipsum Joannem pertinet, quam ad omnes fideles, qui remunerationem sempiternam exspectant. Scribe in corde tuo, et in cordibus auditorum tuorum, vel litteris commenda ut ad posteros veniat: Beati mortui qui in Domino moriuntur. Quae sententia dupliciter potest intelligi: Beati mortui saeculo qui in Domino moriuntur, viventes virtutibus; qui scilicet pleni fide et caeteris bonis operibus, de hoc mundo migrant. Vel, Beati mortui qui in Domino moriuntur, id est, qui imitantes caput suum, non timent pro eo mortem subire temporalem, ut in aeternum possint vivere cum illo, amodo, id est, a praesenti tempore jam dicit Spiritus, id est tota Trinitas, quae est Deus, ut requiescant a laboribus suis. Quod superius dicitur: Beati mortui qui in Domino moriuntur, omnibus electis 117.1112B| congruit: quod autem sequitur. Amodo jam dicit Spiritus ut requiescant a laboribus suis, specialiter pertinet ad praelatos, qui diverso modo laborant in hoc, quod gregem Dei commissum habere videntur, ad quorum personam a Domino specialiter dictum est: Euge, serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam (Matth. XXV).-- Opera enim illorum sequuntur illos, id est, merces operum suorum sequetur illos, cum unusquisque receperit secundum suum laborem; quia enim post opus merces sequitur operis, ipsum opus electorum eos comitari dicitur. Ubi autem finis annuntiatur operis, ibi tandem hujus libri sit finis.
LIBER QUINTUS. 117.1111| SEQUITUR CAPUT XIV. 117.1111C| Et vidi, et ecce nubes candida, et supra nubem sedentem similem Filio hominis, subauditur, vidi. Nubes candida, caro et anima nostri Redemptoris intelligitur, quam non fuscavit macula peccati. De hac nube per prophetam dicitur: Ecce Dominus ascendet super nubem levem, et ingredietur Aegyptum (Isa. XIX). Super nubem quippe levem ascendit, et in Aegyptum venit, quando carnem nostrae mortalitatis accepit, et in hoc mundo natus apparuit. Super nubem vidit sedentem, quia Christus divinitatis potentia praesidet etiam humanitati suae. Vel certe per nubem candidam Ecclesia intelligitur, fonte baptismatis a peccatis mundata. Per fidem enim Christi et baptismum illius mundatur ab omnibus peccatis, juxta illud: Fide mundans 117.1111D| corda eorum (Act. XV). Hinc inibi praesidet Christus, suaque sessione Ecclesiam, velut gallina pullos suos, protegit et gubernat. Quare autem ipse non jam simpliciter homo, sed similis Filio hominis dicatur, supra dictum est, quia videlicet surgens a mortuis, metasque humanitatis transcendens, jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur (Rom. VI). Et nubes autem, et supra nubem sedens, unum sunt, id est caput et membra. Unde et cum Dominus super nubem sedet, utique ipsa nubes cum Domino sedet. Habentem in capite suo coronam auream, per quam victoria Christi 117.1112C| designatur, qui primum de diabolo triumphavit, et Ecclesiae suae triumphum victoriae contulit. Legimus etiam superius quod angelus habebat in capite suo stellas duodecim, ubi per angelum Christus, per duodecim stellas duodecim apostoli intelliguntur, et per illos omnis ordo praedicatorum, quo coronatur Christus, id est ornatur et circumdatur, et ex quorum societate laetabitur in capite, id est in mente sua. Et in manu sua falcem acutam, id est in potestate sua judiciariam potestatem vel dignitatem, quam ipse Christus etiam suis fidelibus dedit, dicens discipulis: Sedebitis super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX). Potest etiam falx intelligi divina praedicatio, quam alibi Dominus gladium appellat, dicens: Non veni pacem mittere in terram, sed gladium 117.1112D| (Id. X). Quare gladius divina praedicatio appellatur, quia per ipsam separantur boni a malis, veluti membra a membris. Hanc falcem habet Christus in manu, id est in operatione sua, quia ea quae docuit verbis, primum ipse implevit operibus, juxta illud. Primum quidem sermonem feci de omnibus, o Theophile, quae coepit Jesus facere et docere (Act. I). Volens quippe Dominus instruere praedicatorem quomodo praedicare deberet, primum in seipso formam verbi ostendit. Quam etiam falcem, id est divinam praedicationem, commendavit suae Ecclesiae, dicens apostolis: 117.1113A| Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, docentes eos servare quaecunque mandavi vobis (Matth. XXVIII), acuta est falx, quia velociter hominem a terrenis desideriis et societate malorum separat.
Et alter angelus exivit de templo. Ipse designatur per alterum angelum, qui et per primum, id est Christus, sed propter ordinem visionum dicitur alter, cum idem sit. Exivit de templo, hoc est, de sua invisibili majestate, quando Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I), quia, cum esset invisibilis in sua natura, accepit carnem et animam in utero virginali, et factus est visibilis in nostra substantia. Hinc Apostolus ait: Qui cum in forma Dei esset, exinanivit semetipsum, factus obediens usque ad mortem (Philip. II). Et ipse Dominus: Exivi a Patre, et veni in 117.1113B| mundum (Joan. XVI). Templum quippe Patris est Filius, et templum Verbi ipse homo assumptus, et templum Patris et Filii Ecclesia, de qua Paulus dicit: Templum Dei sanctum est quod estis vos (I Cor. III). Exivit ergo de templo, quando visibilis ad humanos prodiit aspectus. Clamans voce magna ad sedentem super nubem. In hoc loco qui designatur per nubem, ipse et per sedentem supra nubem. Est enim genus in genere, sicut supradictum est de arca Noe et octo animabus. Sedens ergo supra nubem, Ecclesia est in suis praedicatoribus, ad quos loquitur Christus praecipiendo dicens: Mitte falcem tuam acutam, id est praedicationem divinam in Judaeos. Hoc est enim quod ipse eis dicit: Ite tantum ad oves quae perierunt domus Israel (Matth. X) .-- Et mete, id est separa Judaeos a terreno 117.1113C| sensu vel a terrenis desideriis, ne jam carnaliter accipiant: Si volueritis et audieritis me, bona terrae comedetis (Isa. I) .-- Quia venit ut hora metatur, id est tempus quod praedictum est per os prophetarum, quod jam colligi debet ad spiritualem sensum et fidem Christi. Quoniam aruit messis terrae, id est praeparata sunt corda populorum ad credendum, et ideo tempus est ut excidantur a terra, et colligantur ad fidem Dei omnipotentis. De hac messe ipse in Evangelio dicit: Messis quidem multa, operarii autem pauci (Matth. IX).
Et misit, qui sedebat super nubem, falcem suam in terram, quia ad vocem Christi coeperunt praedicare Judaeis primum, quousque ejicerent eos a finibus suis, unde Paulus et Barnabas dixerunt eis: Vobis 117.1113D| quidem oportebat primum loqui verbum Dei, etc., (Act. V) .-- Et messa est terra, id est collecti sunt omnes, quotquot fuerant praeordinati ad vitam aeternam, de quibus jam scriptum est: Si fuerit numerus filiorum Israel quasi arena maris, reliquiae salvae fient (Rom. IX).
Et alius angelus exivit de templo quod est in coelo. Superius dixerat a gelum de templo exisse, nunc autem ubi hoc templum visum fuerit, indicare curavit. Hic quoque angelus Christus est, porro hic coelum simpliciter debemus intelligere habitationem coelorum, ubi est templum, id est sancti angeli, in quibus Deus habitat. Si enim in hominibus, licet peccatoribus, habitare dignatur, juxta illud: Inhabitabo 117.1114A| in illis, et inambulabo (II Cor. VI), quanto magis in angelis, qui sine peccato sunt! Ipsi itaque sunt templum Dei, quia in ejus sunt jugiter contemplatione. Exivit ergo de templo, quod est in coelo, non quo a contemplatione angelorum recederet, sed quia assumendo carnem, hominibus visibilis apparuit. Habens et ipse falcem acutam, id est judiciariam potestatem, quia Pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio (Joan. V). Vel sicut dictum est, in facie acuta praedicatio intelligitur superna, quae dividit patrem a filio, et filium a patre, etc., sicut in Evangelio Dominus dicit, id est reprobos a bonis.
Et alius angelus exivit de altari. Qui enim superior est, ipse designatur et per hunc angelum, id est Christus nuntius paternae voluntatis. Altare autem 117.1114B| ipse est, qui et pontifex, Christus scilicet, per quem munera nostra Deo Patri dirigimus petentes nos exaudiri per Christum. Omnes quoque electi altare sunt, quibus Apostolus dicit: Obsecro vos per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem (Rom. XII). Angelus itaque exivit de altari, id est Christus electus est singulariter princeps ex omni multitudine fidelium. Qui habet potestatem super ignem. Ignis Spiritus sanctus est, de quo Dominus dicit: Ignem veni mittere in terram (Luc. XII). Qui etiam super electos in linguis igneis descendit. Unde merito quaeritur quomodo angelus, qui utique Christus intelligitur, potestatem habeat super ignem, id est super Spiritum sanctum, cum unius substantiae sit cum Patre et Spiritu 117.1114C| sancto. Non enim (ut haeretici dicunt) Deus pater ex nonnullis rebus subsistentibus Filium creavit, aut iterum ipse Filius Spiritum sanctum minorem se creavit: quia quorum una est deitas, una est etiam et essentia: et ideo Pater et Filius et Spiritus sanctus unius substantiae sunt, unius potestatis et majestatis. Sed in hoc habet Filius Dei potestatem super ignem, quia nemo angelorum et hominum accipit Spiritum sanctum, nisi per Filium. Unde ipse surgens a mortuis, insufflavit et dixit discipulis suis: Accipite Spiritum sanctum (Joan. XX). Et alibi: Nisi ego abiero, Paracletus non veniet ad vos: si autem abiero, mittam eum ad vos (Joan. XVI).-- Et clamavit voce magna ad eum qui habebat falcem acutam, id est ad ordinem praedicatorum, qui habent in se divinam 117.1114D| praedicationem, dicens: Mitte falcem tuam, et vindemia botros vineae terrae, quoniam maturae sunt uvae ejus. Quod supra per maturas segetes, hoc et hic per botros vineae terrae designatur, id est omnes fideles. Maturae sunt uvae ejus, id est praeparati sunt populi ad credendum. Tunc praecepit hoc Dominus, quando post resurrectionem suam apparens discipulis suis, ait illis: Ite, docete omnes gentes (Matth. XXVII), etc.
Et misit angelus falcem suam in terram. Quia profecti praedicaverunt ubique. Et vindemiavit botros vineae terrae. Id est, homines a terreno sensu et pristino separavit errore, et unitati fidei conjunxit. Et misit in lacum irae Dei magnum. Quid per lacum, sive, ut 117.1115A| alia translatio habet, torcular, intelligitur, nisi angustia humanae tribulationis, in qua omnes mittuntur boni et mali? In hac tribulatione sancti triturantur tanquam segetes, ut a paleis separentur et coelestibus horreis recondantur. Tunduntur etiam calcibus tanquam uvae in prelo, ut a vinaciis expressi, aeternis promptuariis includantur. Misit ergo falcem et botros quos vindemiavit, in lacum, quia missa sancta Ecclesia praedicatione eos, quos a terreno amore vel pristino errore separavit, magnis tribulationibus tradidit, quibus tribulantur ab impiis, et affliguntur diverso modo. Hinc Apostolus dicit: Non sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam (Rom. VIII); et alibi: Oportet nos per multas tribulationes introire in regnum Dei. Lacus irae Dei dicitur, 117.1115B| quia propter peccata hominum istae tribulationes aguntur. Nisi enim primus homo, in quo omnes peccaverunt, peccasset, nemo hominum in lacum mitteretur, id est, nemo has tribulationum angustias sustineret. Sed postquam peccavit, ejectus de paradiso, missus est in lacum tribulationis. Qui lacus magnus dicitur propter amarissima electorum tormenta, quibus affliguntur in praesenti vita. Quae enim major pressura angustiae et tribulationis esse potest, quam crucifigere hominem, ut Petrus est crucifixus? ustulari, ut Laurentius? Affligunt ergo injusti temporaliter justos, ut sint quibus Deus misericors postea in aeternum parcere possit.
Et calcatus est lacus extra civitatem. Per id quod continet, illud intelligamus quod continetur, id est 117.1115C| per lacum, eos qui in lacu sunt. Civitas autem ista, extra quam calcati sunt, Ecclesia est. Si itaque (ut supradictum est) in lacu tribulatio, qua et boni et mali tribulantur, intelligitur, quid est quod modo calcati sunt extra civitatem? si enim ipsa civitas calcatur, quomodo extra civitatem calcantur? Sed sciendum est, quia hic a genere redit ad speciem, et loquitur solummodo ex persona reproborum, de quibus in sequentibus plura erit dicturus: quod statim manifestatur, cum subditur: Et exivit sanguis de lacu usque ad frenos equorum. Sancti enim pressi non sanguinem de se reddunt, sed purissimum vinum, quod in Dominicis apothecis recenditur. Reprobi vero, quia videbantur intra Ecclesiam esse, et non erant, missi in lacum, sanguinem reddiderunt, hoc est, infidelitatem. 117.1115D| Sanguis enim diverso modo intelligitur in sacro eloquio: aliquando significat propagationem humanae sobolis, ut ibi: Quotquot crediderunt in eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, qui non ex sanguinibus, sed ex Deo nati sunt (Joan. I). Aliquando adulterium et homicidium, ut ibi, Libera me de sanguinibus, Deus Deus meus (Psal. L). Aliquando etiam peccata caetera, ut est illud: Sanguis sanguinem tetigit (Ose. IV). Sanguis sanguinem tangit, cum peccato peccatum adjicitur. Aliquando infidelitatem, ut hic, et in Exodo, cum aquae in sanguinem conversae referuntur. Exivit ergo sanguis de lacu, id est peccatum infidelitatis de pressura tribulationis. Tacetur enim de vino, quod egreditur de bonis uvis, quod reconditur 117.1116A| in Dominicis promptuariis: et dicitur de sanguine, qui egreditur de labruscis, vel hiemalibus (ut ita dicamus) racemis, de reprobis scilicet, qui simul mixti cum uvis non perveniunt ad maturitatem, sed aliqua tribulatione tacti, vel persecutionis angustia gravati, continuo recedunt a fide: et perfidiae errore infecti, foras delabuntur: atque ideo extra civitatem calcari dicuntur, permanentibus electis intrinsecus vino fidei debriatis. Talis fuit Porphyrius, et multi alii, qui persecutionibus cesserunt, recedentes a fide Christi, et facti reprobi. Et quia tali modo non solum minimi quique, sed etiam principes pereunt, recte subditur, usque ad frenos equorum. Per equos enim subjecti, per frenos vero principes intelliguntur et praelati, qui alios regere debuerant, 117.1116B| qualis fuit Julianus apostata et imperator, ac si diceret: Tanta fuit afflictio temporalis, ut ipsos etiam qui alios regere videbantur, ad infidelitatem perduceret. Sicque sanguis usque ad frenos equorum pervenisse dicitur, tanquam aperte diceretur: Afflictio temporalis intantum praevaluit, ut ipsos etiam qui plebes regere videbantur, cruore infidelitatis macularet. Per stadia mille sexcenta. Stadium Graece est mensura Latine. Item. Et dicitur a stando, eo quod ibi Hercules uno anhelitu currens centum viginti quinque passus, steterit. Qua mensura Graeci metiebantur loca in quibus ludos exercebant, ibique ludentes spatiando et ludicra exercendo, deambulabant. In mille itaque sexcentis stadiis, omnis summa reproborum comprehenditur, quae in quatuor 117.1116C| mundi partibus consistit, propter quatuor mundi hujus plagas. Quater quippe quadringenti fiunt mille sexcenti. In centenario numero saepe summa alicujus rei intelligitur. Quaternarius autem pertinet ad quatuor mundi climata, ideoque in mille sexcentis omnes designantur reprobi, qui per quatuor mundi istius partes per voluptatum ludibria currunt, et per spatiosam viam incedunt, quae ducit ad mortem, atque ideo vocabulo eorum summa comprehenditur. Sed quod dictum est de primo adventu, potest referri et ad secundum. Judicium quippe futurum per angelos exercendum nullus ignorat qui attendit quod Dominus dicit de tempore messis, vel de messoribus. Ait enim: Messis quidem consummatio est saeculi, messores autem angeli sunt. Parabola quoque zizaniorum 117.1116D| huic loco congruit, nec non illud, quia simile est regnum coelorum sagenae missae in mari, omnium genera piscium congreganti, de qua elegerunt bonos in vasa, nulli dubium quin angeli, malos autem foras miserunt. Sed quod illi facturi sunt officio ministeriorum, hoc et Christus et Ecclesia facient potestate. Dicatur ergo de angelo, qui habebat falcem acutam in manu sua, id est, judiciariam potestatem. Falx enim quidquid incidit, intra se colligit, quia videlicet examen divini judicii nullus valet evadere. Intra ipsam quippe sumus, quocunque fugere conemur. Recte ergo judex venturus falcem tenere perhibetur, quia cum potentialiter ad omnia obviat, utique cuncta incidendo circumdat. Unde Psalmista; 117.1117A| Si ascendero in coelum, tu illic es (Psal. CXXXVIII), et alibi: Neque ab oriente, neque ab occidente (Psal. LXXIV) et caetera, subauditur, est locus fugiendi, quoniam Deus judex est, ac si diceret: Fugiendi via undique deest, quia ille judicat qui ubique est. Abbreviatio superiorum: Et alius angelus exivit de templo, quoniam in judicio ex secreto divinitatis suae, in forma humana hominibus apparebit. Clamans voce magna ad sedentem supra nubem: Sicut supradictum est, quod est nubes, hoc est angelus, cui clamat Christus, id est Ecclesia, quae propter unitatem capitis, etiam supra nubem, hoc est, supra seipsam sedere dicitur. Non enim erat conveniens ut diceret: Clamavit angelus qui sedebat supra nubem, ad eamdem nubem, ideoque mutavit 117.1117B| nubem, id est Ecclesiam, in angeli nomen. Tamen quod est nubes, hoc et angelus sedens supra nubem. Mitte falcem tuam. Hoc est quod alibi ipse dicit Dominus apostolis, et in illis, omnibus perfectis: Sedebitis super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel.--Quoniam venit hora ut metatur: Id est: adest tempus, quo et electi remunerari, et reprobi justo Dei judicio debent condemnari. Quoniam aruit messis terrae: id est, finis uniuscujusque advenit, quo et paleae (id est reprobi) tradantur igni, et frumenta in Domini cellario recondantur. Et misit qui sedebat falcem suam in terram, etc. Id est, Ecclesia cum Domino sedens in judicio potestatis, inter bonos et malos discernens, cuncta examinabit. Et alius angelus exivit de templo, quod est in coelo, etc. 117.1117C| Qui habet falcem messoriam, ipse et vindemiatoriam. Et qui dixit messori, Mete: ipse et vindemiatori, Vindemia. Nam quod sunt segetes, hoc et botri, similiter quod sunt paleae, hoc et vinacia. Caetera supradicta sunt. Vindemiavit omnes botros vineae terrae, id est, collegit omnes a terra, et bonos et malos, frumentum scilicet et zizania. Et vinum mundum, id est sanctos, recondidit in Dominicum promptuarium: vinacia vero, id est reprobos, misit in lacum irae Dei. Per lacum vero irae Dei, damnatio intelligitur inferni, vel sententia divini judicii, in quem lacum mittentur reprobi, cum audierint: Ite in ignem aeternum. Nisi enim vocabulum lacus infernum designaret, nequaquam propheta diceret, omnes interfecti ruentesque gladio, qui descenderunt 117.1117D| incircumcisi ad terram ultimam, et portaverunt ignominiam suam cum his qui descendunt in lacum. Et Psalmista: Salvasti me a descendentibus in lacum (Psal. XXIX). Unde et quod subjungit magnum, juxta hunc sensum non est referendum ad lacum, sed ad diabolum, qui magnus appellatur propter superbiae jactantiam. Magnum enim, id est, diabolum cum omni corpore suo mittet in lacum irae Dei, cum omnes reprobi (ut dictum est) damnabuntur cum diabolo et angelis ejus. Et calcatus est lacus, id est, calcati sunt, qui erant in lacu, hoc est in aeterna morte, depressi sunt, non jam ut purgentur, sed ut penitus intereant. Extra civitatem, id est, extra sanctorum societatem, cum quibus jam nulla erit reproborum communio. 117.1118A| Et exivit sanguis de lacu usque ad frenos equorum. Per sanguinem qui egreditur de lacu, id est sententia districti judicis, vindicta intelligitur sanguinis vel vitiorum omnium, pro quibus damnabuntur iniqui. Qui usque ad frenos pervenit, quia non solum subjectos, sed etiam ipsos reges et principes, qui sanguini et diversis vitiis servierunt, sententia divini judicii comprehendet. Porro quod sequitur: Per stadia mille sexcenta, in hoc numero (ut supradictum est) omnis summa reproborum exprimitur, quae per orbem quadripartitum, latitudinem istius vitae sequuntur.
CAPUT XV. Et vidi aliud signum in coelo magnum et mirabile.
Quisquis sanctorum Patrum sensibus invigilat, minime posse hanc Apocalypsim juxta litteram accipi, 117.1118B| facile cognoscit. Coelum itaque (ut saepe dictum est) Ecclesia est, de qua Dominus per prophetam dicit: Coelum mihi sedes est, terra autem scabellum pedum meorum (Act. VII); et alibi: Anima autem justi sedes est sapientiae. Ipsa enim Ecclesia, terrena cuncta despiciens, per mentis desiderium ad superna volat. Unde Paulus dicit: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III); et rursum: Qui conresuscitavit, et consedere fecit in coelestibus (Ephes. II). In hoc coelo, id est, in Ecclesia vidit Joannes signum magnum, et mirabile fuit signum illud. Quod sit autem illud signum, aperit cum subjungit, angelos septem, subauditur vidi. Habentes septem plagas novissimas. Quia septenarius numerus saepe pro universitate ponitur, propter hoc videlicet tempus, quod per septem dies volvitur, per 117.1118C| septem angelos idipsum quod et per coelum, id est, universalis Ecclesia intelligitur. Sed quia auctor historiae frequenter a genere redit ad speciem, per septem angelos intelligamus in hoc loco specialiter omnes praedicatores, de quibus scriptum est: Angeli pacis amare flebunt (Isa. XXXIII) et alibi: Labia sacerdotis custodiunt scientiam (Malach. II), etc. Quid vero sint septem plagae, in sequentibus manifestatur, cum ipsi angeli septem phialas accepisse dicuntur lenas irae Dei. Hoc sunt enim phialae, quod angeli, id est sancti praedicatores. Qui septem plagas habent, hoc est, notitiam universae scripturae, qua vulnerantur corda bonorum ad salutem, corda impiorum ad perniciem. Audiunt enim quidam in divino eloquio praedicantibus angelis: Neque avari, neque adulteri, et caeteri quos memorat Apostolus, 117.1118D| regnum Dei possidebunt (I Cor. VI): et timentes gehennae ignem, vulnerantur in corde, et redeunt ad Deum per lamenta poenitentiae: talique modo vulnerantur sancti ad suam salutem. Unde et ipsa sancta Ecclesia in Canticis canticorum dicit: Vulnerata charitate ego sum, et iterum: Invenerunt me custodes, qui circumeunt civitatem, percusserunt me et vulneraverunt me Cant. III). Econtra cum haec audiunt reprobi, verba praedicatorum despiciunt. Quod istis est ad salutem, illis est ad damnationem. Quo in loco quaestio oritur, quare dicat angelos habere septem plagas novissimas, cum ab ipso mundi exordio usque ad finem saeculi ita inveniamus quosdam vulneratos ad salutem, quosdam ad mortem. Primus quippe 117.1119A| homo in paradiso constitutus accepit praeceptum a Deo ne tangeret pomum ligni scientiae boni et mali; quod praeceptum si servasset, ad vitam illi profuisset. Verum contempsit hoc praeceptum: et quod illi datum fuerat ad vitam, versum est ei in mortem: sicque ex salubri praecepto vulneratus est et mortuus. Moysi quoque dedit Deus praecepta legalia, dicens: Non occides, non adulterabis (Exod. XX), et caetera his similia. Quae quidam servantes, sicut Moyses, et Josue, et multi alii, habuerunt vitam in eis. Econtra caeteri contemnentes, vulnerati sunt, quia perdiderunt praesentem vitam et futuram. Ipso quoque Domino praedicante, quidam crediderunt in eum, quidam non. Illi qui crediderunt in eum, poenitentiam agentes de praeteritis peccatis, salvati sunt: qui autem noluerunt 117.1119B| credere, damnati sunt, unde ipse dicit: Si non venissem et locutus eis fuissem, peccatum non haberent. Nunc autem excusationem non habent de peccato suo (Joan. XV). Hinc est et illud: Qui crediderit, salvus erit: qui vero non crediderit, condemnabitur (Marc. XVI). Apostoli quoque praedicantes, facti sunt quibusdam odor vitae in vitam, quibusdam vero odor mortis in mortem (II Cor. II). Similiter est et modo. Verbi gratia: Praedicat angelus: Non concupisces uxorem proximi tui (Deut. V), et caetera hujusmodi: audit hic quilibet hominum, et videtur ei esse durum, nec vult audire ejus consilium. Unde et spernit verbum illius, faciens quod sibi videtur. Hoc itaque quod illi poterat prodesse ad salutem, si voluisset ei credere, vertitur illi in damnationem. Similiter et quilibet paganus audit dicentem 117.1119C| angelum: Qui non credit, jam judicatus est (Joan. III): audit ille, et contemnit credere, ideoque vulneratus est ex ipsius divina praedicatione, in qua jam damnatus asseritur. Cum ergo istae plagae ab ipso mundi sint principio, ut dictum est, quid est quod Johannes angelos se vidisse dicit, habentes septem plagas novissimas? quia videlicet tunc major erit damnatio infidelitatis reproborum, cum praedicantibus Elia et Enoch, pauci eos audient, multi autem infidelitatem sequentes, adhaerebunt Antichristo. Unde subjungitur: Quoniam in his consummata est pro eo quod est, consummabitur ira Dei. Statim enim veniet Christus ad judicium post ultimam eorum praedicationem, et damnabuntur iniqui pro sua infidelitate et animi pertinacia, qua relinquentes Christum, et insuper 117.1119D| servos Dei interfecerunt.
Et vidi tanquam mare vitreum igne permistum. Ipsi qui habent septem phialas et septem plagas, ipsi sunt qui stant supra mare. Mare itaque baptismum significat, testante Paulo, qui dicit: Patres nostri sub nube omnes fuerunt, et omnes mare transierunt, et omnes baptizati sunt in nube et in mari (I Cor. X). Vitreum dicitur, propter puritatem fidei, quae manifestatur in baptismo, dum confitentur se credere in Deum Patrem et Filium ejus et Spiritum sanctum, ut Paulus: Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X). Sed ipsum mare mistum est igni, et per hoc coagulatum est. In igne autem Spiritus sanctus intelligitur, sive etiam 117.1120A| passio nostri Redemptoris. Per gratiam enim Spiritus sancti baptizantur fideles in memoriam Dominicae passionis. Unde Joannes de eodem Redemptore nostro dicit: Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igne (Joan. I), et Paulus: Quotquot baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus (Rom. VI). Coagulatum est mare igne, quia per virtutem Spiritus sancti firmantur fideles, ne fluctuent, aut ullis persecutionum pruinis in mollitiem convertantur; de hac aqua Psalmista dicit: Dominus regit me, et nihil mihi deerit, etc., usque, Super aquam refectionis educavit me (Psal. XXII).-- Et eos qui vicerunt bestiam et imaginem illius, id est Antichristum. Et numerum nominis ejus. Qui non crediderunt illum solem nec lucem, vidi subauditur, stantes supra mare vitreum. 117.1120B| Qui sunt qui stant supra mare vitreum? Qui videlicet hoc quod professi sunt in baptismo, tenent et gratiam baptismi illibatam custodiunt, abstinentes se ab omnibus gravioribus criminibus. Habentes citharas Dei. Ipsi sunt citharae, quia in memoriam Dominicae passionis semetipsos mortificant. Sicut enim jam supra dictum est: In cithara lignum est et chordae: in ligno crux intelligitur, in chordis autem corda sanctorum, qui se mortificant cum vitiis et concupiscentiis, de quibus Paulus dicit: Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis (Gal. V).
Et cantantes canticum Moysi servi Dei et canticum Agni, dicentes: In cantico Moysi Vetus Testamentum, in Agni vero Novum intelligitur. Est enim hoc ab inferioribus 117.1120C| intelligendum, nam quid sit canticum Moysi, vel canticum Agni, aperiunt, cum subjungunt: Magna et mirabilia sunt opera tua, Domine Deus omnipotens. Utriusque Testamenti paginae hoc consona nobis voce testantur, quia magna et mirabilia sunt opera omnipotentis Dei. Moyses quoque narrat quomodo fecerit Deus coelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt, et quod spiritus Dei ferebatur super aquas, et quod viderit ardere rubum et rubus non comburebatur. Virgam quoque dicit conversam in draconem, aquas Aegypti mutatas in sanguinem, Aegyptum decem plagis percussam, et mare ad ingressum filiorum Israel divisum: deinde aquas amarissimas immistione ligni dulcoratas, et sitienti populo aquam de petra productam, et multa his similia 117.1120D| quae in Veteri Testamento, hoc est in Moysi cantico, commemorantur. In Novo quoque Testamento narrantur similiter magna et mirabilia opera Dei. Quis enim digne explicare valet quam magnum sit opus, quod Deus homo factus est, quod ille qui est cibus omnium, lacte mulieris nutritur, ne fame moriatur: quod qui coelum et terram implet, intra corpus unius virginis concluditur. Quis haec et his similia digne dicere vel considerare sufficit? Sed cum haec omnia divina pietas pateretur, cumque mortuos suscitaret, infirmos sanaret, ad ultimum (quod praecipue est mirandum) factum est ut vita moreretur, virtus infirmaretur, et multa his similia sustineret, donec post triumphum resurrectionis exaltatus est super 117.1121A| omnia: haec itaque opera Dei sancti angeli, id est, omnes praedicatores praedicant, haec omnes suis auditoribus narrant. Haec et nos, si non digne, tamen pro modulo nostro debemus agere, dicentes: Magna et mirabilia opera tua, Domine Deus omnipotens, qui cum esses verbum in principio manens apud Patrem, novo ordine indutus es hominem, mortuus es pro nobis, mirabiliter suscitatus, super coelos elevatus, iterum ad judicium venturus. Justae et verae viae tuae, rex saeculorum. Legimus in Genesi quod Deus omnipotens recessit ab omni genere humano, quod cum aquis diluvii delevisset, adhaesit Noe et filiis ejus, quia inventi sunt justi. Deinde in superbiam elevati, postquam multiplicati sunt, voluerunt contra Deum aedificare turrim, ibique omnes gentes recesserunt 117.1121B| a Dei cultura, praeter Abrahae progeniem. Reliquit ergo Deus omnipotens eas, et adhaesit Abrahae et semini ejus, qui eum longo tempore coluerunt. Sed postquam Filius Dei venit ad eos, negaverunt eum dicentes: Hunc nescimus unde sit (Joan. IX); et, daemonium habet (Matth. XI). Unde et eum morti tradiderunt. Recessit ab eis, et transivit ad gentes. Istae viae omnipotentis Dei justae et verae sunt, quia sic est justum apud Omnipotentem, ut qui illi adhaerent per fidem et dilectionem, cum eis maneat: qui autem ab eo recedunt, eos relinquat. Vias enim Dei debemus intelligere actiones ipsius, quae justae sunt, quia Deus injuste nihil agere potest, nam quod alios damnat, alios misericorditer liberat, in his misericors, in illis autem justus judex esse dignoscitur. Ponamus, 117.1121C| ut hoc manifestius fiat, prae oculis duos peccatores: Audiunt ambo divina praecepta, quibus et praemia justorum, et supplicia continentur reproborum. Quorum unus per Dei misericordiam compungitur, agit poenitentiam, et salvatur: alter, in suis sceleribus perseverans, damnatur justo Dei judicio propter peccatum suum. Justae itaque viae, id est, actiones Dei justae sunt, quia Deus justus est judex, et in uno misericordia, in altero autem ejus apparet justitia. Nisi enim reprobos damnaret, iniquitas ei (quod absit) placere videretur; quamobrem qui praesumit blandiendo sibi de Dei misericordia, videat etiam quia justus judex est. Bene autem de bestia triumphantes in laudibus Domino dicunt: Justae et verae viae tuae sunt, rex saeculorum; ac si dicant: Et cum 117.1121D| gentes, quibus iram irrogare debueras, ad misericordiam perducis, nequaquam justus esse desistis. Et cum Judaeos, quibus pro legis observantia mercedem te dare promiseras, iratus repellis, nullatenus veritatem amittis.
Quis non timebit te, Domine, et magnificabit nomen tuum? Sensus est: Jam quia judicia tua vera sunt, et sine ullis hominum meritis praecedentibus, liberas quos vis, alios autem pro suis debite peccatis punis, quis Judaeorum aut gentium non timebit te? id est quis non habebit reverentiam nominis tui? Et quis non magnificabit nomen tuum, juxta illud, Magnus Dominus et laudabilis nimis? (Psal. XLVII.) -- Quia tu solus pius, quia gratuita pietate quosdam qui digni fuerant 117.1122A| morte, ad vitam praedestinans salvas. Quoniam omnes gentes venient gressibus fidei et cordis, quia Judaei te negaverunt. Et adorabunt in conspectu tuo. Hoc est, in corde puro, quod solus vides. De hac adoratione Dominus mulieri Samaritanae dicit: Veniet hora quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate (Joan. IV).-- Quoniam judicia tua manifesta sunt. Quaestio oritur in hoc loco, Quare triumphantes de bestia dicant, Judicia tua manifesta sunt, cum Apostolus dicat, O altitudo sapientiae et scientiae Dei. Quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! (Rom. XI.) Quae quaestio ita solvitur: Subtilitatem quidem judiciorum Dei, quare scilicet hoc vult, ut illud fiat, nemo comprehendere valet. Quis enim dicere potest, quare 117.1122B| Deus qui prius gentes vias suas libere ingredi permisit, Judaeos sibi ascivit, et deinde, Judaeos repellens, gentes advocaverit? Manifesta vero sunt in hoc, scilicet justa sunt, quia quidquid Deus fecit, justum esse ab omnibus vera scientibus intelligitur.
Post haec vidi, et ecce apertum est templum tabernaculi Testimonii in coelo. Tabernaculum et coelum unum est, id est Ecclesia. In hoc coelo apertum est templum, sicut supradictum est, id est sacramenta Christi revelata sunt in Ecclesia, nativitas ejus scilicet, mors, passio, et resurrectio, et caetera hujusmodi. Ipsa autem Ecclesia tabernaculum Testimonii dicitur, quia habet tabulas duorum Testamentorum. Habet etiam in se arcam Dominum Jesum Christum, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et 117.1122C| scientiae absconditi, urnam quoque ipsum Domini corpus, in quo est verus panis qui de coelo descendit. Ibi et virga est Aaron, quae fronduerat, id est sacerdotium spirituale, quod verum sacerdotium Ecclesiae praesignabat. Dicit autem Joannes apertum templum tabernaculi Testimonii in coelo, cum unum sit (sicut dixerat) tabernaculum et coelum, tanquam genus dividens per partes, sicut supradictum est de arca et octo animabus.
Et exierunt septem angeli habentes septem plagas de templo. In septem angelis, sicut saepe dictum est, omnes intelliguntur praedicatores, quia septenarius numerus pro universitate ponitur. Isti habent septem plagas, hoc est, plenitudinem doctrinae, quibus vulnerantur (ut supra dictum est) quorumdam ad salutem 117.1122D| corda, quorumdam ad perniciem. Templum autem de quo exierunt angeli, secretum cordis eorum intelligitur. Quando enim sancti praedicatores contemplationi inserviunt, ab omnibus saeculi actibus se alienos reddunt: et cum divina eloquia meditantur, quasi in templo, hoc est, in secreto mentis suae morantur. Sed quia non ita debent insistere propriis, ut relinquant etiam aliorum necessitates, quando iterum procedunt ad publicum, ad praedicandum, ad carnalium mores componendos, sive ad temporalia ministrandum, quasi de templo egrediuntur. Sicque fit ut internis inhiantes, in templo sedeant, et rursus curam proximorum non negligentes, de templo exeant, verbi gratia: Est quilibet doctor vel 117.1123A| homo processurus ad publicum, ut faciat sermonem ad populum, qui prius residens colligit sese intra seipsum, meditando qualiter, quibus et quomodo debeat loqui, qualiter inchoare sermonem, qualiterve finire. Ecce dum ita intra secretum mentis suae inhabitat, quasi in templo moratur. Cum autem procedit ad praedicandum, et ea quae mente tractaverat, publice profert, quasi a templo, id est a secreto mentis suae foras egreditur. Vestiti lapide mundo et candido. Id est ornati et amicti Domino Jesu Christo, juxta illud, Omnes qui baptizati estis, Christum induistis (Gal. III). Qui bene lapis dicitur, quo electi circumdantur, quia murus est impenetrabilis. Mundus, quia peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus (I Petr. II). Candi vocatur, quia candor est lucis aeternae, et lux vera 117.1123B| quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Vel, si legamus, Vestiti lapidibus mundis, sicut in quibusdam codicibus invenitur, per hos lapides designantur virtutes: spes videlicet, fides, charitas, castitas, humilitas, et caeterae hujusmodi, quibus ornantur fideles. Alia translatio habet, Vestiti lino mundo, per quod puritas vitae et innocentiae castitas intelligitur. Nam linum ex terra nascitur, et multo labore ad candorem venustatis perducitur, quia videlicet castitas sive vita pura cum multo labore et mortificatione carnis acquiritur. De his vestimentis Salomon dicit: Omni tempore sint vestimenta tua candida (Eccle. IX).-- Et praecincti ad pectora zonis aureis. Per zonam qua praecingebantur eorum pectora, vinculum castitatis ostenditur, et significatur 117.1123C| per hoc, quia in Novo Testamento non solum opus libidinis, sed etiam ipsa restringitur cogitatio vigore mentis. Vetus enim dicit: Qui adulterium commiserit, puniatur: Novum vero: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam maechatus est eam in corde suo (Matth. V). Vel certe per zonam auream vinculum charitatis intelligitur, quia sancti non timore poenali, sed per charitatem se invicem solo Dei amore stringunt. Sive etiam per zonas aureas sapientia significatur, de qua scriptum est: Accipite sapientiam sicut aurum. Zona aurea cinguntur angelorum pectora, quia superna sapientia replentur electorum corda, quia et ipsi Deum jugiter laudant, et alios ad laudandum provocant.
Et unum ex quatuor animalibus dedit septem angelis 117.1123D| septem phialas aureas, plenas iracundia Dei viventis in saecula saeculorum. Superius legimus quod viderit quatuor animalia, quae tam quatuor Evangelistas quam omnes sanctos, sive etiam ipsum Dominum significant, qui factus est homo temporaliter nascendo ex virgine: Factus est vitulus in passione, qua semetipsum obtulit Deo in ara crucis: Factus est leo tertia die resurgens a mortuis. Aquila, quadragesimo die ascendens ad coelos. Istud unum animal, id est Dominus Jesus Christus, dedit septem angelis septem phialas. Quod sunt septem angeli, hoc sunt etiam septem phialae, id est sancti praedicatores pleni divina praedicatione. Ut enim possent angeli esse, id est nuntii vitae aeternae facti sunt phialae 117.1124A| repleti verbo sapientiae. Sed quia absurdum erat dicere minusque conveniens: Unum animal dedit septem angelis septem angelos, variavit sermonem, dicens: Unum animal dedit septem angelis septem phialas. Vel etiam per istud animal, quod dedit septem angelis septem phialas, possumus intelligere ordinem electorum, Apostolorum scilicet et caeterorum, qui suis sequacibus dederunt phialas, id est divinam praedicationem commiserunt, quoniam non solum eos baptizaverunt, sed etiam ordinaverunt, et in loco suo sedere fecerunt, sicut Petrus Clementem, Linum atque Cletum: quibus etiam potestatem ligandi atque solvendi quam a Domino percepit, tradidit, et in cathedra sua sedere compulit. Quod etiam quotidie agitur, cum per impositionem manuum 117.1124B| in civitatibus praesules animarum constituuntur. Bene autem phialae quas accipiunt, aureae describuntur. Quia ut praedicationis officium implere possint coelitus sapientiae fulgore illustrantur. Sed cum superius de senioribus dixerit, quod habebant phialas plenas odoramentis, quid est quod hic dicitur de angelis, quod acceperunt septem phialas plenas iracundia Dei viventis in saecula saeculorum? Ipsi enim sunt angeli, qui et seniores, quia videlicet in eorum doctrina et plena est electorum salus, et plena est reproborum damnatio et unde illi vitam, inde isti accipiunt mortem. Unde Apostolus: Aliis sumus odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem (II Cor. II). Hinc etenim ipse Dominus quibusdam in ruinam positus dicitur, quibusdam in resurrectionem.
117.1124C| Et impletum est templum fumo a majestate Dei et de virtute ejus. Templum in hoc loco significat infirma corda simplicium fratrum, quibus injustum videtur quod Deus omnipotens reprobos in hac vita permittit regnare, et omni honore et divitiis ac sanitate corporis vigere; et contra, sanctos suos patitur crucifigi, lapidari, ustulari, et per varia tormenta praesentem vitam finire, neque unquam possunt in praesenti vita quietem habere, sicut verbi gratia: Nero impiissimus imperator, qui etiam masculum convertit in uxorem, et imperabat toti orbi. Petrus vero princeps omnium apostolorum, ab eo tentus est et crucifixus. Paulus etiam ab eo decollatus est, pater omnium gentium, qui plus omnibus laboravit. Fumus significat 117.1124D| caecitatem ignorantiae, quo replentur talium corda infidelium, qui nesciunt considerare quod Deus illis ut filiis haereditatem est daturus, ideoque permittit eos affligi ad tempus, ut post modicum laetentur cum illo sine tempore. Et hoc a majestate et virtute Dei fit Magna quippe est in hoc Dei virtus, quoniam sustinere potest hominem malum, ut sit imperator et Dominus totius mundi, et ut electi illius mala patiantur ab illo. Et nemo talium subauditur, poterat intrare in templum, id est, non poterat perscrutari subtilitatem judiciorum omnipotentis Dei, donec consummentur septem plagae septem angelorum, id est, donec omnis Ecclesiae praedicatio terminetur. Cum autem consummatae fuerint septem plagae septem angelorum, 117.1125A| id est, cum terminum acceperit omnis Ecclesiae praedicatio, et venerit Christus ad judicium, ut reddat unicuique juxta opera sua, tunc manifestabuntur ista omnipotentis Dei judicia, quae nunc sunt occulta, cum et reprobi, qui hic honore et dignitatibus pollent, ducentur ad supplicium: justi autem qui in isto saeculo sustinuerunt tormenta atque supplicia ab illis illata, elevabuntur ad regnum. Ex talium namque persona Psalmista dicit: Existimabam ut cognoscerem hoc, labor est ante me, donec intrem in sanctuarium Dei, et intelligam in novissimis eorum. Sancti autem qui habent phialas aureas intrant in templum Dei, quoniam considerant et perspiciunt judicia Dei omnipotentis, et cognoscunt cuncta justa esse. Unde sciunt et istorum tormenta qui in praesenti 117.1125B| exaltantur, et dominationem tenent, et illorum praemia, qui humiliantur, et dominationem aliorum hominum sustinent. Et ideo nemo ad eos referendum est, qui Dei omnipotentis judicia reprehendere conantur. Tale est et illud Joannis de Christo loquentis: Testimonium ejus nemo accipit. Et illud Psalmistae: Non est qui faciat bonum, non est usque ad unum (Psal. XIII). Et in sequentibus dicit idem Joannes: Quia autem accipit ejus testimonium, signabit quia Deus verax est, quia videlicet sunt nonnulli, quorum nemo testimonium Christi accipit, sicut miseri Judaei: et iterum sunt nonnulli qui accipiunt testimonium ejus, et sciunt quia Deus verax est. Sic ergo et in hoc loco intelligendum est quod dicitur, nemo poterat intrare in templum. Aliter: Templum corda significat sanctorum 117.1125C| electorum, fumus vero significat compunctionem cordis, quia compunguntur corda et pectora peccatorum, et intimo usque ad lacrymas. Impletur templum fumo, quando corda quorumdam facinorosorum implentur poenitentiae lamento. Verbi gratia: Audit quilibet peccator loquentem sapienter et docte praedicatorem, et dicentem quod Apostolus dicit: Neque adulteri, neque immundi, neque fornicatores et caeteri regnum Dei possidebunt. Dum haec audit et considerat quilibet peccator, quae tormenta ingentia inferni sibi immineant, compunctus corde, effundit fumum, id est compunctionem cordis, dum lacrymis confitetur peccatum suum. Fumus quippe multum ignem praecedit, quia videlicet ex confessione peccati et compunctione cordis nascitur ignis charitatis. Primum 117.1125D| enim homo confitetur peccatum suum, postea incipit valde diligere Dominum Deum suum et proximum. Et hoc majestate et virtute Dei fit, quia Deus virtute sua illuminat cor illius, ut agat poenitentiam, qui in cordibus hominum confessionem gignit peccatorum. Unde Psalmista quoque canit dicens: Confessio et magnificentia in conspectu ejus. Et alibi: Qui tangit montes, et fumigant (Psal. CX, CIII), id est mentes saecularium hominum et superborum respectu suae miserationis compungit, et lamenta fletusque poenitentiae proferunt. Sed quamvis ita sit, nemo potest intrare in templum, id est, nemo potest esse securus de sua conscientia, utrum scilicet indulgentiam et remissionom peccatorum suorum consecutus sit. Ignorat enim 117.1126A| utrum odio an amore dignus sit, donec finiantur septem plagae septem angelorum, id est omnis praedicatio Ecclesiae sanctae terminum et finem accipiat, quando veniet Christus reddere unicuique hominum secundum opera sua.
CAPUT XVI. Et audivi vocem magnam de templo, dicentem septem angelis: Ite et effundite septem phialas irae Dei in terram. Vox ista vox est Dei omnipotentis, quae recte magna dicitur quia magna praecipit. Templum autem sancta Ecclesia est, ut saepe dictum est. Porro septem angeli omnes sancti praedicatores sunt. De templo fit vox ad angelos, quia de Ecclesia loquitur Christus praedicatoribus, quia et ipsi sunt Ecclesia. 117.1126B| Ait ergo: Ite, effundite phialas irae Dei, quas accepistis, in terram. Hoc est quod ipse dicit discipulis suis, quasi primis angelis: Ite ad oves quae perierunt domus Israel (Matth. X). Et alibi legimus, quia misit eos ante faciem suam in omnem locum, ad quem erat venturus. Quare vero phialae irae Dei dicuntur, supradictum est, quia videlicet unde alii veniam placationis, inde alii sumunt iram ultionis. Per terram autem terrena designantur corda hominum. In terram ergo angeli phialam effundunt, quando sancti praedicatores contra terrenos homines loquuntur. Unde sequitur:
Et abiit primus, et effudit phialam suam in terram. Quaestio oritur hoc in loco: Si praeceptum est illis ut phialas suas in terram effunderent, quid est quod quasi mandatum transgredientes, alius in terram, 117.1126C| alius in mare, alius in flumina et fontes aquarum, alius in solem, alius super sedem bestiae, alius in flumen magnum Euphratem, alius in aerem phialam effudit? Quasi enim (quantum ad litteram pertinet) mandatum videntur transgredi, sed non faciunt quantam ad mysticum sensum: quia quod est terra, hoc est mare et caetera, id est omne corpus diaboli cum capite suo. Similiter quod est unus angelus, hoc septem: et quod septem, hoc unus. Sicut enim Christus cum capite suo unum est, quia ipse est caput, electi membra, neque aliud membra quam caput, ita diabolus et omnes iniqui unum sunt corpus, et unione malignitatis vinciuntur. Quamvis autem per terram omnis multitudo reproborum accipiatur, de qua ad diabolum dicitur in primordio, Terram 117.1126D| comedes omnibus diebus (Gen. III), tamen specialiter in hoc loco terram, in quam prima effusa est phiala, possumus intelligere plebem Israeliticam. De hac quippe terra Job dicit: Terra de qua oriebatur panis in loco suo, igne consumpta est, id est, Judaei a quibus procedebant eloquia divina, peccato incredulitatis et igne invidiae in loco suo occisi sunt. Effudit itaque angelus phialam suam in terram, quia apostoli ad vocem Christi coeperunt praedicare remissionem peccatorum, incipientes ab Hierusalem. Nam et ipse Christus, qui est angelorum princeps, praedicavit in eadem terra. Unde quia noluerunt in eum credere, damnati sunt peccato infidelitatis suae, unde sequitur: Et factum est vulnus saevum ac pessimum 117.1127A| in homines, qui habent characterem bestiae, et in eos qui adoraverunt imaginem ejus. Hoc vulnus non est corporis, sed mentis. Est enim peccatum infidelitatis, quo vulnerati sunt Judaei nolentes credere in Christum. Unde Dominus dicit: Si non venissem et locutus eis fuissem, peccatum non haberent. Nunc autem excusationem non habent (Joan. XV). Hoc vulnere mortui sunt Judaei. Hoc ex gentibus infideles mori videntur, sed mirabilius Judaei quam gentes, quia illi habuerunt legem, et Dei notitiam acceperunt, ipsum etiam in carne praedicantem audierunt. Gentiles autem nihil horum habuerunt, nisi tamen praedicationem Christi contempserunt, quam per apostolos audierunt. Ideoque et isti damnabuntur, sed illi crudelius Hinc etenim scriptum est: Qui non credit, 117.1127B| jam judicatus est. Unde bene non dixit simpliciter saevum vulnus esse factum, aut pessimum, sed junxit duo nomina, id est, saevum ac pessimum, ad exaggerandam hujus vulneris magnitudinem, quasi diceret irremediabile atque mortiferum, quo soli, etiam si alii desint, quilibet vulnerati, aeterna judicentur poena plectendi. Et quia novissimam Judaeorum caecitatem describit, qui pro Christo Antichristum sunt suscepturi, juxta illud: Ego veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me: alius veniet in nomine suo, illum suscipietis. Bene homines dicit praedicatione Christi pessime vulneratos, qui characterem bestiae videntur habere ejusque imaginem adorare. Character vero bestiae, ut supra dictum est, fides ejus intelligitur. Quem characterem jam habent Judaei, 117.1127C| credentes in illum et eum exspectantes, suscepturi illum cum omni cordis devotione. Tunc utique aperte suscipient, quem nunc toto voto tenent. Adorant quoque imaginem ejus, id est, ipsum Antichristum, nunc voto et desiderio, tunc autem et mente et corpore prostrati in conspectu illius. Revera enim dignum est, ut qui vitulum saginatum tumentes despiciunt, haedum accipiant, contemnentes videlicet Christum, suscipiant Antichristum. Quamobrem specialiter hoc de ipsis intelligamus, quanquam hoc et incredulis gentibus generaliter congruere videatur. Multos enim et innumerabiles ipsi Judaei in susceptione Antichristi ex incredulis gentibus habebunt sequaces, sicut apostoli in fide Christi multos habuerunt imitatores. Sciendum praeterea, 117.1127D| quia sicut Judaei atque gentiles pro eo quod praedicationem Ecclesiae despiciunt, tanquam vulnus adjunctum vulneri suscipient Antichristum, sic reprobi intra sanctam Ecclesiam constituti, quia Christum juste confitentur, operibus denegant, dignum est ut, imminente persecutionis articulo, professionem amittant, quam sola gerunt lingua, et characterem habeant in fidei abnegatione, quem dudum occulte habebant in operibus manuum, eumdemque Antichristum manifeste sequantur, post quem dudum occulte ambulabant.
Et secundus angelus effudit phialam suam in mare, et factus est sanguis tanquam mortui. In mari aqua est, et ideo primum videndum quid sit aqua, et 117.1128A| deinde quomodo conversa sit in sanguinem. Lex enim Veteris Testamenti aqua est, conversa deinceps in vivum per Christi nuptias. Data est quippe Judaeis Scriptura dulcis aqua, qua salvari possent credentes in Christum sibi promissum, sed illi verterunt eamdem Scripturam in amaritudinem infidelitatis, negantes Christum, et morti tradentes, et in sanguinem, hoc est, in carnalem intellectum vertentes. Factum est ergo illud mare sanguis, sicut vere sanguis est in corpore mortui hominis, quia veraciter in sui perniciem ipsi verterunt legem, dum eam semper carnaliter voluerunt intelligere, et nunquam ad spiritualem sensum transire. Sed hac labe illi periculosius perire probantur, qui in sui damnationem ante faciem Pilati Christum negantes, dixisse referuntur: 117.1128B| Sanguis hujus super nos et super filios nostros (Matth. XXVII). Et omnis anima vivens mortua est in mari. Hic a toto pars intelligitur. Neque enim omnes sub carnali sensu legis moriuntur, quia nunc multi Dei gratia ea quae illis in figura contingebant, spiritualiter intelligunt. Tale est et illud, Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt: non est qui faciat bonum, non est usque ad unum (Psal. XIII). Nam et in hoc mari, id est in sacra Scriptura, continetur vita piscium centum quinquaginta trium qui capti sunt reti apostolorum. Hoc est enim pisces reti apostolorum capi, quod est, in electorum parte aquas in sanguinem minime converti. Omnis ergo anima mortua in mari, pro his tantum accipienda est, qui in lege nihil aliud nisi litteram attendunt, sicut Judaei, 117.1128C| qui maxime ex eo tempore non sunt mortui, quo coeperunt vivere fideles per sensus spirituales.
Et tertius effudit phialam suam super flumina et super fontes aquarum, et factus est sanguis. Quod est primus angelus, hoc secundus, hoc tertius, hoc denique omnes, id est cuncti praedicatores. Porro per flumina et fontes aquarum gentiles significantur, sicut supra per mare. Fluvius ab initio sui ad inferiora tendit, et in mare diffunditur, sic et gentilitas in infidelitate praeventa, cucurrit ad mortem, sed ipsa gentilitas in suis philosophis accepit phialam suam, id est, sacram Scripturam et Dei notitiam, sicut, verbi gratia, Plato a Jeremia in Aegypto positus, cognovit quod Deus omnipotens fecerit coelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt, sed 117.1128D| hanc phialam vertit in sanguinem, id est in pravitatem erroris, dicens quod coelites (id est angeli) fecerint caetera, id est, minorem creaturam. Virgilius quoque ex Danielis volumine didicit quatuor regna a Deo praeordinata, ex quibus unum est aureum, sed convertit hoc in sanguinem, cum retulit hoc ad Saturnum et Jovem, ipsosque dixit conditores regnorum ipsorum; hinc doctor gentium loquitur dicens: Sapere secundum carnem mors est, et rursum, sapientia carnis inimica est Deo.
Et audivi angelum aquarum. Id est, nuntium populorum, quia, sicut in sequentibus legimus, aquae multae populi multi sunt. Dicentem: Justus es qui eras sanctus. Praeteritum tempus positum est hic 117.1129A| pro tribus temporibus, id est, pro praeterito, praesenti et futuro. Qui eras sanctus, justus es et eris. Quae justitia in hoc manifestatur, cum subditur: qui haec, inquit judicasti quia sanguinem sanctorum et prophetarum effuderunt et sanguinem eis dedisti bibere. Justum enim est apud te, ut quia sanguinem sanctorum tuorum effuderunt, ipsi sanguinem bibant. Hoc est vindictam effusi sanguinis sustineant, et in tui cognitionem minime perveniant hi qui, bona sibi annuntiantes, non solum non audierunt, verum etiam crudeliter peremerunt. Quod intelligendum est tam de Judaeis quam de gentibus. Judaei enim fuderunt sanguinem sanctorum prophetarum, sicut interfecerunt Ezechielem, et Isaiam secuerunt, Jeremiam lapidaverunt. Unde et Stephanus eis in 117.1129B| contentione, quam cum illis habuit improperat, dicens: Quem prophetarum non sunt persecuti patres vestri? Et occiderunt eos qui praenuntiabant de adventu justi. Gentiles quoque similiter multum sanctorum martyrum sanguinem fuderunt, sicut Nero crucifixit Petrum, decollavit Paulum et multos alios. Hi omnes justo Dei judicio postea biberunt sanguinem, id est, vindictam sanguinis pertulerunt: vel in praesenti, sicut Judaei et ipse Nero, ut perderent et praesentem vitam et futuram: vel in inferno damnati, et perpetuis cruciatibus traditi. Unde Dominus in Evangelio dicit: Requiretur sanguis omnium sanctorum a generatione hac reproborum, qui effusus est super terram a sanguine Abel justi, usque ad sanguinem Zachariae. Aliter: Sanguis sanctorum 117.1129C| prophetarum intelligitur spiritualis sensus illorum. Qui igitur sanguinem prophetarum vel caeterorum sanctorum fuderit, id est, qui spiritualem illorum sensum in terrenum intellectum converterit, sanguinem bibet, id est, vindictam sanguinis sustinebit. Hoc est, quidquid vitale habere videtur, perdet, et in carnali sensu remanebit justo Dei judicio. Digni enim sunt. Dignum est enim, ut is qui spirituale vinum bibere noluit, corruptionibus vitiorum tanquam sanguinibus debrietur.
Et audivi alterum. Subauditur, verbum, dicens: etiam, Domine Deus omnipotens, justa et vera sunt judicia tua. Non dixit, audivi alterum dicentem, ne angelum intelligeremus, sed, Audivi alterum dicens, id est, alterum verbum ab eo repetitum. Ipse enim 117.1129D| angelus qui praecedentia dixerat, adjunxit et hoc verbum, dicens: Etiam, Domine Deus omnipotens, justa et vera sunt judicia tua, quia justum est ut qui sanguinem fuderunt, sanguinem bibant, id est, vindictam sanguinis sustineant. Potest hoc specialiter de haereticis intelligi, ex quorum ore abundantia eloquiorum tanquam flumina decurrere videtur. Sed hi qui sanguinem sanctorum et prophetarum fundunt, in sanguinem conversi, sanguinem bibunt: quia dum verba legis, et prophetarum eloquia, dictaque apostolorum in falsos sensus commutant, agente persecutionis articulo, ipsum nomen Christi, quod falso tenebant, amittunt, serviendo publice vitiis carnis. Dicatur itaque: Justus es qui eras sanctus, qui haec judicasti, 117.1130A| et caetera, tanquam diceretur: Quia verba legis, eloquia prophetarum, dictaque apostolorum depravantes, quasi ipsos occiderunt, dignum est ut per temporalia (quae ante calcaverunt) flagella ipsum sanguinem, quem effuderunt, quo et animas suas cruentaverunt, coram hominibus bibant, id est nomen tuum quod falso colebant, publice negent, et corruptionibus carnis, quasi inanis gloriae appetitu refrenaverant, iterare praesumant.
Et quartus angelus effudit phialam suam in solem. Sol in sacro eloquio diversas habet significationes, et ponitur in bono et malo. Aliquando significat Christum, de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae (Zach. III), aliquando significat et tribulationem praesentis vitae, juxta 117.1130B| quod in parabola jacti seminis dicitur, quia aliud cecidit supra petram, et statim ut ortus est sol, exaruit. Hic autem solem intelligamus ipsum damnatum hominem, qui se in novissimis diebus solem justitiae mentietur, cum sint in eo densissimae tenebrae et umbra mortis. In solem itaque angelus phialam effundit, quando praedicatores adversus Antichristum et ejus ministros verbum praedicationis proferunt. Et datum est illi aestu afficere homines et igne. Hoc ad utrumque potest referri. Aestus persecutionem significat gravem, qua Antichristus afficiet homines, id est, sanctos qui in fide permanserunt, sicut Eliam et Enoch. Datum est illi a Deo, id est, permissum est afficere homines aestu et igne, id est, persecutione validissima, qualis nunquam fuit neque 117.1130C| fiet, sicut Dominus in Evangelio dicit. Unde subditur:
Et aestuaverunt homines aestu magno. Quia, sicut dictum est, erit tunc tribulatio qualis non fuit, neque fiet, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi (Matth. XXIV). Aliter: Ipsi qui cruciabuntur, afficient eos aestu, id est, ira magna et angustia, a quibus sibi illata fuerint tormenta, quia ante poterunt occidi, quam a fide Christi separari: dumque insuperabiles eos viderint, ipsi magno aestuabunt aestu iracundiae, indignantes illis, quos inter tormenta constantes viderint. Quod etiam factum est in persecutione sanctorum martyrum, sed tunc fiet tanto validius, quanto gravior erit tribulatio. Amplius quippe isti, id est, reprobi cruciabuntur in 117.1130D| anima quam sancti in carne. Illi inter tormenta redibunt, isti dentibus stridebunt. Illi Deum laudabunt, isti pene exanimes fient: sicque aestu afficient homines humana sapientes, id est, flammis invidentiae et malignitatis eos consumi facient, insuperabiles usque ad mortem manentes. Unde subditur: Et blasphemaverunt nomen Domini, habentis potestatem super has plagas. Dum enim sanctos patienter et firmiter viderint perseverare in fide usque ad mortem, et gaudenter pergere ad passionem blasphemabunt Dominum. Qui propterea super has plagas potestatem habere dicitur, quia a quo vult, amovet eas: et super quos vult, justo judicio permittit, juxta illud: Induravit Dominus cor Pharaonis (Exod. XI). 117.1131A| Neque egerunt poenitentiam. Quare non egerunt poenitentiam? quia non potuerunt; quare non potuerunt? quia noluerunt; et ideo noluerunt, quia non potuerunt. Aliud dicit beatus Ansbertus Ambrosius: Si millies a me quaeratur quare non egerint poenitentiam, non respondebo. Ut darent illi claritatem; id est, ut se peccatores recognoscerent, et Dei justa judicia collaudarent. Ille enim claritatem Deo dat, qui et se pro suis iniquitatibus accusat, et ejus justa judicia collaudat. At contra iniquorum mos est, ut suas iniquitates defendant, et Dei judicia reprehendant.
Et quintus angelus effudit phialam suam super sedem bestiae: et factum est regnum ejus tenebrosum. Quod est sedes bestiae, hoc est regnum illius, id est 117.1131B| omne corpus diaboli, mali videlicet praepositi cum subjectis sibi plebibus. Diabolus autem bestia vocatur, quia aut latenter insidians, aut aperte saeviens, agnum (id est corpus Christi) invadere nititur. Quod autem dicit: factum est regnum ejus tenebrosum, tale est quasi dicat: non est illuminatum, quia videlicet praecedentibus meritis non merentur illustrari. Et ipsi praecedentium delictorum jaculis vulnerati sunt, quibus illorum corda vulnerantur. Unde sequitur: Et commanducaverunt linguas suas prae dolore. Quod juxta litteram nullatenus stare valet, ut alterius linguam quis laniare possit, qui suam prae doloribus manducat. Sic enim dicitur quod commanducaverunt linguas suas prae dolore, tanquam diceretur: singuli et suam et alterius linguam 117.1131C| dilaniaverunt, sed commanducaverunt, nihil est aliud nisi: sub luce et aperte blasphemias contra Christum protulerunt, hortantes se invicem ut Antichristum confiterentur juste, et Christum blasphemarent injuste, unde et subjungit:
Et blasphemaverunt Deum coeli prae doloribus et vulneribus suis. Cum enim praedixerit, commanducaverunt linguas prae dolore, et deinde subjunxerit, blasphemaverunt Deum coeli prae doloribus suis, ostendit hoc esse linguas commanducare, quod est mutua exhortatione Deum coeli blasphemare. Dolor quippe iste insensibilis est, id est peccatum infidelitatis, quod infideles dolent, non sentientes dolorem suum, veluti phrenetici patiuntur injuriam, et putant se esse sanos, et quia peccato infidelitatis 117.1131D| noluerunt recedere, ad hoc scelus usque prolapsi sunt, ut Deum coeli blasphemarent. Ista autem blasphemia dupliciter agitur, voce scilicet, et cordis obduratione; et quamvis perniciosa sit oris blasphemia, tamen perniciosior est cordis obduratio. Et non egerunt poenitentiam ab operibus suis. Ac si diceretur: Ita vehemens dolor ex plaga blasphemiae eos depressit, ut ad fructuosam poenitentiam surgere nullatenus possent, quia semetipsos obdurantes, ad poenitentiam noluerunt reverti.
Et sextus angelus effudit phialam suam in flumen illud magnum Euphratem, et siccavit aquas ejus. Euphrates fluvius est Babyloniae, qui (ut fertur) Babyloniam ingrediens, plures dividitur in rivos. Qui fluvius 117.1132A| saepe in malam partem ponitur. Unde est: Super flumina Babylonis, illic sedimus et flevimus (Psal. CXXVI). Jeremias quoque dicit: Sacrificium Domini sabaoth in terra Aquilonis, in flumine magno Euphrate. Per flumen itaque magnum Euphratem, potentia istius saeculi exprimitur, et omnis malorum multitudo, contra quos sancti praedicatores indesinenter loquuntur. Dividitur hic fluvius in multos rivos, quia malorum multitudo per multa dividitur crimina. Alii enim sunt homicidae, alii adulteri, alii diversis criminibus maculati. Siceabitur aqua ejus, quia possibilitas peccandi auferetur. Cum enim damnati cum diabolo et angelis ejus fuerint reprobi, omnis facultas peccandi auferetur, non tamen voluntas mala deerit, quia si fieri posset, aeternaliter 117.1132B| vivere, aeternaliter peccare, aeternaliter vellent sanctos persequi et tribulari. Unde et Dominus nequaquam dicturus est illis repulsis: Discedite a me, qui operati estis iniquitatem, sed qui operamini. Tanquam dicat: Qui nunc usque voluntatem malam operandi habetis. Unde Psalmista dicit: Considerat peccator justum, et quaerit mortificare eum. Si enim fieri posset, sicut Nero interfecit Petrum in hac vita, sic illum vellet interficere in judicio. Dicatur ergo de angelo: Effudit phialam suam in flumen Euphratem, et siccavit aquam ejus. Ac si diceretur: oblata vitae coelestis praedicatio, in tantam reprobos malitiam excitavit, ut cum eis de exercenda malitia nihil remanserit, voluntas tamen iniqua permanserit. Ut praeparetur via regibus ab ortu solis. Reges isti 117.1132C| sancti intelliguntur, qui se et alios bene regunt, et motus suae carnis regendo restringunt, qui idcirco ab ortu solis venire dicuntur, quia a Domino vocantur qui est verus sol justitiae. Ut autem his regibus praeparetur via, prius exsiccatur aqua Euphrates, quia nisi prius malorum nequitia fuerit consummata, nequaquam ad judicandum apparebunt. Per hos quippe transeunt, cum impletam eorum nequitiam dijudicant, ablataque omni facultate peccandi, ipsi post eorum damnationem remunerabuntur, qui eos sunt judicaturi. Prius enim audient isti: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum; deinde illi: Venite, benedicti Patris mei, etc. (Matth. XXV). In alia translatione habetur: ut praeparetur via venienti Regi ab ortu solis, Christo scilicet, de quo Propheta dicit: 117.1132D| Ecce vir oriens nomen ejus. Cui venturo ad judicandum, ipsi de quo dictum est modo via praeparabitur.
Et vidi de ore draconis, et de ore bestiae, et de ore pseudoprophetae spiritus tres immundos in modum ranarum exisse. Quod est draco? hoc est bestia, hoc et pseudoprophetae, id est diabolus cum omni corpore suo; tamen propter distantiam personarum et potestatem illa commemorat, quae majorem potestatem habent in ipso malorum corpore, draconem scilicet, id est diabolum, bestiam, Antichristum: pseudoprophetam, doctores ejusdem damnati hominis cum subjectis plebibus. De horum omnium ore egrediuntur tres spiritus, quod nihil est aliud nisi unus spiritus. Tanta quippe unitas malitiae est in omnibus 117.1133A| daemonibus, ut cum multi sint potestate et malitia, in unum tamen redigantur, quia diverso modo homines impugnant. Unde unus dicitur spiritus mendax, alius spiritus fornicationis, tertius spiritus immundus. Idcirco tres spiritus immundos se vidisse dicitur, pro numero, scilicet partium ejusdem corporis. Bene autem spiritus immundus dicitur propter peccata gravia, quibus sordidatus est, et alios coinquinare non cessat. Sed quia caput et membra unum sunt, id est diabolus et omnes iniqui, ipsi qui spiritus immundi, ipsi sunt draco, bestia, et pseudopropheta. Exivit ergo de ore draconis bestiae et pseudoprophetae, id est de seipsis ad apertam blasphemiam contra Christum, et ad apertam persecutionem contra sanctos illius. Nunc enim dum latent et aperte 117.1133B| saevire non audent, quasi intra semetipsos conquiescunt. Cum autem diabolus ingressus fuerit perditum hominem, tunc egredientur ad apertam blasphemiam (sicut diximus) et sanctorum persecutiones. Nec vacat quod idem spiritus in modum ranarum dicuntur egressi. Ranae quippe molestiam hominibus inferunt, strepitum faciunt, quietem hominibus auferunt, et in coeno versantur. Tales erunt ipsi ministri Antichristi, qui non loqui, sed potius garrulis vocibus strepere videbuntur. Omnem quoque quietem auferent ab electis, dum eos ubique graviter insequentur, et in coeno, hoc est, in immunditia peccatorum devolvent.
Sunt enim spiritus daemoniorum facientes signa. Ipsi quippe daemones per eos quos inhabitabunt facient 117.1133C| signa, aut vera Dei permissione, aut falsa, quibus reprobi justo Dei judicio decipiantur: sicut olim faciebant magi, qui videbantur homines resuscitare a mortuis, sicut Simon fecit in conspectu Neronis. Nam et de hoc Dominus dicit in Evangelio: In illis diebus consurgent pseudochristi et pseudoprophetae, et facient signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi (Matth. XXIV). Sed non sine causa isti qui signa faciunt, in modum ranarum procedere dicuntur. Legimus quippe in historia Veteris Testamenti quod Moyse signa faciente, fecerunt et magi similiter usque ad signum ranarum. Verbi gratia, primum Moyses projecit virgam, quae versa est in draconem; fecerunt et malefici similiter suis incantationibus, licet virga Moysi devoraverit virgas illorum; 117.1133D| deinde convertit aquas Nili in sanguinem; fecerunt et ipsi similiter aquas cisternarum quas sibi foderant Aegyptii, non volentes bibere de aqua fluminis. Fecit etiam Moyses ascendere ranas super terram, quod et ipsi facere suis magicis artibus sunt permissi. Ubi vero terrae pulvere virga percusso cyniphes processerunt, incantationes quae jam tertio praevaluerant, poenitus evanuerunt. Unde et superati dixerunt: Digitus Dei est hic (Exod. XI). Ita ergo et isti usque ad signum ranarum pervenient, ibique deficient, ac superati quiescent, quia insipientia eorum, illius videlicet damnati hominis et pseudoprophetarum, manifesta erit sicut et illorum fuit; unde et Apostolus dicit: Quemadmodum Jamnes et Mambres restiterunt 117.1134A| Moysi, ita et isti resistent veritati (II Tim. III). Sed ista signa (sicut dictum est) aut erunt vera ex Dei permissu, aut falsa, quibus reprobi propter peccata praeterita decipi merentur, unde non in conspectu sanctorum hoc facere dicuntur, sed in conspectu hominum, sicut supra dictum est, id est in conspectu illorum, qui non sapiunt ea quae Dei sunt, sed quae hominum. At in conspectu electorum muti apparebunt, nec poterunt procedere ultra definitum signum ranarum. Et procedunt ad reges totius terrae congregare illos in praelium ad diem magnum omnipotentis Dei. Quod in tribus immundis spiritibus unus diabolus designetur, ex hac processione manifestatur, de qua alibi scriptum est: Cum consummati fuerint mille anni, solvetur Satanas de carcere suo, et exibit, et seducet 117.1134B| reges et gentes quae sunt super quatuor angulos terrae (Apoc. XX). Reges autem hic in malam partem noverimus positos, id est principes et divites hujus saeculi, qui sunt membra Antichristi. Quomodo ergo procedunt ad eos, si ipsi sunt in quibus daemones habitant? sed per ipsos procedunt ad ipsos, ad apertas scilicet blasphemias, ad persecutionem commovendam. Unde sequitur: Congregare illos in praelium contra Deum et sanctos illius. Quo autem loco congregabit? nunquid in unum venturi sunt, ut qui sunt in occidente transeant in orientem, aut rursus ab oriente in occidentem? Non; sed in unum consensum, et in unam malam voluntatem congregabuntur. Propter unitatem quippe malitiae illorum hoc dicitur, quia quod unus facit hoc et reliqui. Dies 117.1134C| autem ista ad quam congregabuntur in praelium, novissima intelligitur persecutio, quando diabolus et membra ejus aperte blasphemiis contra Christum, et persecutionibus pugnabit contra ejus Ecclesiam. Facit enim nunc bellum, sed occultum, quia ligatus est. Si ergo tanta facit ligatus, quanta putamus eum facere solutum? Tunc congregabit eos in praelium, quando gravissimas excitabit adversus eos persecutiones, unde bene ipsa dies magna et Dei vocatur, quia videlicet tunc agnus victor cum suis contra ferocissimas bestias pugnabit.
Ecce venio sicut fur. Istum vero adventum et quotidianum possumus intelligere et generalem; quotidie quippe venit Christus ut fur, quando improvisa morte subito dum non sperat homo moritur. In 117.1134D| die etiam judicii sicut fur, id est repente veniet, quia cum dixerint pax et securitas, tunc ejus repentinus superveniet interitus. Beati autem sunt illi, qui sive quotidie dum transeant per mortem, sive etiam tunc venientes ad generalem resurrectionem, parati inventi fuerint. Hinc in Evangelio ipse dicit: Vigilate, ne cum venerit Dominus repente, inveniat vos dormientes (Marc. XIII); et alibi: Dies Domini sicut fur ita in nocte veniet (I Thess. V). Unde hic quoque subjungitur: Beatus qui vigilat et custodit vestimenta sua ne nudus ambulet. Vigilat, qui ad aspectum superni luminis mentis oculos apertos tenet; vigilat (ut beatus Gregorius dicit) qui servat operando quod credit. Haec autem vestimenta quae vigilanti studio monentur servari, 117.1135A| sacramenta sunt baptismatis. Vestimenta sua conservat qui baptismum non iterat. Vestimenta etiam sua custodit qui ea quae in baptismo promisit, implere satagit. Ista sunt vestimenta immortalitatis et innocentiae, quibus primus homo in paradiso exspoliatus fuerat, sed iterum per occisum vitulum saginatum, id est per passionem Filii Dei, in baptismo eadem vestimenta recipit. Servat igitur haec vestimenta quisquis gravioribus peccatis se non commaculat. Quod si haec amitti peccatis impedientibus, et fragilitate carnis cogente contigerit, habet adhuc baptismum secundum, quo mundari possit, compunctionem scilicet fontemque lacrymarum. De quo baptismate gemino Psalmista dicit: Beati quorum remissae sunt iniquitates, in baptismate primae regenerationis, 117.1135B| et quorum tecta sunt peccata (Psal. XXXI), per compunctionem cordis. Est et aliud vestimenti genus, quo vestiuntur electi, charitas scilicet, de qua dicit Jacobus: Charitas operit multitudinem peccatorum. (Jac. V.) Hoc vestimento erat ille expoliatus, quem ejecit rex a conspectu nuptiarum, sicut Evangelium testatur dicens: Quia intravit rex ut videret discumbentes (Matth. XXII). Beatus igitur qui custodit vestimenta sua, id est, fidem quam in baptismo percepit, et innocentiam vitae, et charitatem, caeterasque virtutes, ne nudus ambulet, hoc est ne his exspoliatus, turpiter cum diabolo damnetur. Et videant turpitudinem ejus, id est omnibus appareat peccatum illius.
Et congregabit eos in locum, qui Hebraice dicitur Armageddon. Redit ad ea quae superius praetermiserat 117.1135C| de spiritibus immundis, qui processerunt ut reges totius terrae in praelium convocarent. Et quia in tribus unus intelligi debet, a plurali numero revertitur ad singularem, dicens: Congregabit eos in locum, qui Hebraice dicitur Armagedon. Tale est et illud Evangelii, quando dum Dominus hominem a legione liberaret, interrogavit tanquam unum dicens: Quod tibi nomen est? Cui ipsa unitas unita respondens, ait: Legio nomen mihi est. Et subdendo, multi sumus, ipsam unitatem ostendit ex multis constare. Armagedon interpretatur consurrectio testium iniquorum, vel mons a latrunculis, sive mons globosus. Testes iniqui omnes sunt ministri Antichristi, qui bene iniqui dicuntur, quoniam inique confitentur Christum esse Antichristum, et inique Antichristum 117.1135D| confitentur Christum. In consurrectione testium iniquorum congregabit eos Antichristus, quia ad hoc eos ad partem suam trahet, ut contra Christum verba blasphemiae et iniquitatis proferant. Ad istorum testium iniquorum numerum pertinent illi, de quibus Dominus dicit in psalmo: Insurrexerunt in me testes iniqui, et mentita est iniquitas sibi (Psal. XXVI). Dicitur etiam Armagedon mons a latrunculis. Mons Christus appellatur a fidelibus, juxta quod in Isaia propheta habetur: Venite, ascendamus ad montem Domini (Isa. II). Et erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium (Mich. IV), id est Christus qui supereminet meritis omnium electorum. Et sicut Christus appellatur a fidelibus mons, 117.1136A| ita Antichristus appellabitur mons, id est Christus a latrunculis, hoc est a suis ministris, qui furantur fidem rectam a cordibus fidelium. Mons quoque globosus appellatur Antichristus, propter multitudinem populorum sibi adhaerentium, vel quia quoscunque prava seductione illicit, globosi vocantur, quia diversos ostendit errores in suo corpore, dum hinc aperte saevit, illinc fraudulenter decipit. Quasi enim unum bellantium globum contra electos emittit, dum eos per temporalem potentiam affligit. Sed dum ejus insana potentia contemnitur, fortiorem dimittit, cum per miracula et falsa prodigia illaqueare fingit.
Et septimus angelus effudit phiatam suam in aerem. Qui est septimus ipse est et primus, quia in uno 117.1136B| omnes intelliguntur, et in septem angelis, ut supra dictum est, omnes praedicatores Ecclesiae figurantur, qui effundunt phialam suam in aerem, id est praedicationem suam contra daemones, per hunc aerem discurrentes spargunt, juxta illud Apostoli: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed contra spiritualia nequitiae in coelestibus (Ephes. VI).-- Et exivit vox magna de templo a throno dicens: Factum est. Vox ista vox Dei omnipotentis intelligitur. Templum autem et thronus unum est, id est sancta Ecclesia, quam Dominus et inhabitando praesidet, et praesidendo inhabitat. Inhabitat sicut in templo, praesidet sicut in throno. A sedente ergo in throno, atque inhabitante in templo vox ista procedit, quia ejus judicio consummantur omnia. Factum est, 117.1136C| inquit, id est finitum est regnum Antichristi, et completa est damnatio reproborum. Quod vero sequitur:
Et facta sunt fulgura, et voces, et tonitrua, et caetera quae sequuntur, ejusdem persecutionis tempas recapitulatum comprehenditur. Fulgura itaque miracula significant, quae facturi sunt ministri Antichristi, ut terrorem incutiant hominibus. Voces autem exhortationes appellantur illorum, quibus suadebunt hominibus Antichristum credere Deum. At vero tonitrua comminationes et tormenta intelliguntur, quibus multos decipient. Terraemotus vero magnus, persecutio magna validissimaque intelligitur, unde dicitur: Qualis terraemotus nunquam fuit, id est sic magnus. Ex quo homines fuerunt in terra. 117.1136D| Hoc etiam et Dominus manifestat, quando in Evangelio dicit: Erit tunc tribulatio qualis non fuit ab initio saeculi (Marc. XIII). Possumus et ista in bonam partem, hoc est ad praedicatores veritatis referre, qui ista omnia complebunt spiritualiter, ad confirmanda corda electorum, et terrendos animos reproborum. Fulgura sunt eorum miracula, quae illuminant fideles et terrent infideles; voces illorum exhortamenta pietatis; tonitrua comminationes futuri judicii; terraemotus vero motionem illorum significat, qui per eorum praedicationem ab infidelitate ad fidem moventur.
Et facta est civitas magna in tres partes. Ab exordio mundi usque ad finem saeculi duae civitates aedificari 117.1137A| videntur, quarum una est Dei, altera diaboli: una quae ab Abel justo coepit, et ad novissimum electum tendit; altera quae a Cain impio initium sumpsit, et in ultimo reproborum terminabitur. Hinc autem civitas magna, civitas intelligitur diaboli, quae magna dicitur propter multitudinem populorum, vel propter enormitatem scelerum. Haec civitas hoc in loco in tres partes dividi pronuntiatur, non quo et ante divisa non esset, ut tunc solummodo dividatur, sed quo certum sit ex quibus hominum qualitatibus ipsa constet, hoc est paganorum in gentilitatis errore adhuc manentium, atque haereticorum et Judaeorum, qui pro uno accipiuntur, falsorum quoque Christianorum, qui in sinu Ecclesiae modo latent: Et civitates gentium ceciderunt. Hic genus in speciem dividitur; 117.1137B| nam quod superius per unam, hoc nunc significatur per plures gentium civitates. Hoc est enim una civitas Babylon, quod multae civitates gentium, sicut hoc est una Ecclesia quod septem. Et quod dicit civitates gentium ceciderunt, hoc est quod in sequentibus dicitur: Cecidit, cecidit Babylon. Quae licet quotidie cadat in reprobis, tamen generaliter in fine saeculi damnabitur, et cadet cum audierit a Domino: Ite in ignem aeternum. Et Babylon magna venit in memoriam ante Deum, dare illi calicem vini indignationis irae ejus. Deus omnipotens non patitur aliquam oblivionem, aut recordatur, quia immutabilis est, sed condescendit humanae fragilitati sermo divinus, dum hos Deo dicit inesse humanos affectus, veluti patres et matres solent balbutiendo condescendere filiis, ut 117.1137C| facilius intelligantur ab eis. Sciendum est autem quia omnipotens Deus ex quadam parte obliviscitur nunc electorum, ex quadam vero recordatur. Dum enim eos pro bonis actibus in praesenti non remunerat, quasi obliviscitur eorum: dum autem mala illorum per flagella purgat, illorum recordatur. In futuro autem judicio aliter erit, cum recordabitur bonorum illorum ad hoc, ut eos remuneret: mala vero illorum, quia hic per flagella sunt punita, oblivioni tradet; et ideo unde nunc obliviscuntur, tunc recordabuntur; et unde nunc recordantur, inde tunc obliviscentur. At contra reprobis aliter continget, quorum Deus omnipotens in praesenti recordatur ad hoc, ut si boni aliquid faciunt, in praesenti remunerentur, non recordatur ad hoc, ut flagella pro suis sceleribus sustineant. 117.1137D| In futuro vero judicio recordabuntur, ut pro suis peccatis igni perpetuo tradantur; non recordabuntur ad hoc, ut pro aliquo bono opere remunerationem percipiant. Unde et hic bene dicitur: Babylon magna venit in memoriam ante Deum, dare illi calicem vini indignationis irae ejus. Per calicem indignationis, poena intelligitur infernalis, quae omnibus dabitur reprobis cum suo capite damnatis. In hac autem poena innumerabilia erunt tormenta, ignis videlicet, frigus, vermes immortales, et fetor intolerabilis, caeteraque hujusmodi cum densissimis tenebris, de quibus scriptum est: Inutilem servum mittite in tenebras exteriores.
Et omnis insula fugit, et montes non sunt inventi. 117.1138A| Significant enim sanctos, qui fluctibus istius vitae tunduntur undique, et terrae supereminentes, mente cum Apostolo coelestia petunt: Unde Psalmista: Levavi oculos meos in montes; et alibi: Montes in circuitu ejus (Psal. CXXII, CXXIV); et Propheta: Erit praeparatus mons domus Domini in vertice montium (Mich. IV). Isti fugiunt societatem malorum non corpore, quia non possunt, sed mente. Corpore enim in medio peccatorum morantur, mente autem ab eorum consortio longe distant. Quibus per Prophetam dicitur: Exite de illa, hoc est de Babylone, populus meus, et immundum ne tetigeris (Cor. II). Sed quod tunc facturi sunt corpore, quando ex toto ab eis separabuntur, hoc nunc mente faciunt, quia ab eorum reproba vita longe per meritum distant. Non sunt inventi, id est in societate 117.1138B| malorum non sunt per vitae communionem reperti.
Et grando magna sicut talentum descendit de coelo in homines. Talenti genera sunt tria: unum scilicet centum vigenti librarum; aliud septuaginta duarum; tertium quinquaginta. Sed hic tantum medii talenti fit mentio, quod continet septuaginta duas libras. Quid autem per grandinem, nisi sententiam omnipotentis Dei intelligere debemus? unde scriptum est: Ira Domini sicut grando descendens. Quae bene ut talentum memoratur, quia videlicet ex septuaginta duabus linguis peccantes reprobi damnabuntur, nullusque ad mortem praescitus hanc mortem evadet. Talenti enim ponderis pro magnitudine vindictae, ipsa grandinis ira fuisse perhibetur. Quae videlicet ira non nisi praecedentis culpae merito infligitur. Praecedit 117.1138C| ergo peccatum in hominibus, cujus merito grando descendit de coelo. Descendens autem plaga magna reprobos vulnerat, quia ipsa districti judicis ira agitur, ut qui peccatum commissum manu poenitentiae cito non tergunt, in aliud deterius cadant. Ex illo quippe judicio, culpa subsequens oritur, ex quo caecata mens ducitur, ut pejus et alio ligetur. Sed peccatum quod ex peccato oritur, non jam peccatum tantummodo, sed peccatum est simul et plaga ac poena peccati, quia justo judicio omnipotens Deus cor peccantis obnubilat, ut praecedentis peccati merito etiam in alio cadat. Quem enim liberare noluit, deserendo percussit. Sed ut manifestius hoc fiat, dicamus sub exemplo: Populus Judaeorum de accepta Dei lege superbiens, per tumorem cordis pervenit ad 117.1138D| malum negationis. Si enim ex superbia qua tumuit poenitentiam ageret, peccatum solummodo fuisset. At quia per tumorem pervenerunt ad Christi negationem, non solum peccatum est, sed peccatum simul et causa peccati, quia ex se aliud genuit. Per quam etiam causam lapsi sunt in poenam peccati, ut qui Christum sibi promissum suscipere noluerunt, suscipiant quandoque Antichristum, ipso Domino dicente: Ego veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me, alius veniet in nomine suo, illum vos suscipietis. In tumore itaque de legis observantia Antichristi susceptione publicus Christi contemptus peccatum et plaga est, et causa peccati. Peccatum vero est per semetipsum; plaga autem peccati est, quia praecedens 117.1139A| culpa tumoris illud inflixit. Causa vero peccati, quia subsequentem culpam, qua diabolus in Antichristo adorandus suscipitur, ex se genuit. Et blasphemaverunt homines Deum propter plagam grandinis. Ac si diceret: Ira districti judicis actum est, ut qui veritatem non receperunt, ut salvi fierint, operatione horroris famulatum exhibeant ut pereant. Propter plagam quippe grandinis Deum blasphemare est propter praecedens peccati meritum, ira superni judicis permittente, blasphemiae plagas incurrere, sic enim dicitur: Blasphemaverunt homines Deum propter plagam grandinis, tanquam diceretur: Ideo blasphemaverunt, quia ipsius blasphemiae plagas a grandine incurrerunt, vel per grandinem incurrerunt; 117.1140A| per grandinem validissima exprimitur tribulatio temporibus Antichristi futura. Mutato enim subito sensu, cum loqueretur de damnatione reproborum, super quos ira Dei descendit, revertitur ad tempora Antichristi, quibus tanta erit grandinis afflictio, ut multi timentes poenas sibi praepositas recedant a fide Christi, et blasphement Deum propter plagam grandinis. Nunc autem quia finis earumdem plagarum esse affuturus dicitur, et hic liber congruo fine terminetur, propter tormenta validissima et exquisita. Quoniam magna facta est vehementer, ita ut nec ante talis fuerit, nec postea futura sit, sicut Dominus in Evangelio dicit: Erit tunc talis tribulatio qualis non fuit, nec postea fiet (Marc. XIII).
LIBER SEXTUS. CAPUT XVII. 117.1139B| Et venit ad me unus ex septem angelis, qui habebant septem phialas, et locutus est mecum, dicens: Veni, ostendam tibi damnationem meretricis magnae. Angelus in hoc loco personam gerit Christi, qui est nuntius paternae voluntatis; Joannes autem typum tenet Ecclesiae. Quod dicitur Joanni ab angelo, dicitur quotidie omni Ecclesiae a Christo. Ubi notandum quod et angelus ut Joannem doceat venit, et idem Joannes ut docendus veniat, invitatur. Venit angelus ad Joannem, id est Christus ad Ecclesiam, quando sive per internam inspirationem, sive per doctrinam apostolorum et caeterorum sanctorum eam invitat Christus ad consideranda tormenta reproborum, justo Dei judicio parata. Veni, inquit, gressibus fidei 117.1139C| et intelligentiae, et considera damnationem meretricis magnae, id est: attende damnationem reproborum. Venit Joannes, quando sancta Ecclesia praebet assensum, et intelligens verba doctorum, sive admonita inspiratione divina, considerat supplicia reprobis ventura. Porro meretrix hic Babylon intelligitur, id est omnis multitudo reproborum; sive per angelum qui invitat Joannem, intelligitur praecedens ordo doctorum, qui fuit in apostolis, martyribus, et caeteris Ecclesiae principibus: per Joannem vero subsequens Ecclesia. Invitat itaque angelus Joannem ut veniat, et videat damnationem perfidae civitatis, quia illi doctores qui praecesserunt, damnationem reproborum omnium suis sequacibus ostendere studuerunt, quatenus dum malos in hac vita florere, seque conspiciunt 117.1139D| egere, ex eorum prosperitatibus nihil concupiscant, dum attendunt quae mala illis immineant. Unde Paulus apostolus dicit: Multi ambulant quos saepe dicebam vobis (Philip. III). Duae autem civitates sunt in hoc mundo cum suis regibus, sicut supra dictum est; id est Jerusalem et Babylon, cum Christo et diabolo. Quarum una constituta est supra firmam petram, altera autem supra arenam, atque idcirco una manet, id est civitas Christi, altera cadit, id est civitas diaboli. Quae meretrix nuncupatur, quia veluti mulier 117.1140B| meretricatur, quando super virum suum introducit alienum, et prioris sponsi foedera irrita facit, ita omnis multitudo malorum et facit et fecit, quando relicto Creatore daemonibus se prostituit construpandam. Relinquit enim Deum suum, qui est vir animae, et jungit se adultero, id est diabolo, idola colendo, vel plus terrena quam coelestia diligendo, sive etiam immunditiae carnis serviendo. Et quia maxime per carnis libidinem, quae mater est omnium vitiorum, genus humanum perit, idcirco ipsa malorum multitudo meretrix vocatur. Quae sedet super aquas multas. Quia enim aquae multae, sicut in sequentibus legimus, populi multi sunt; sedere super aquas multas, nihil est aliud quam regnare super populos multos, quia videlicet luxuria carnis multis dominatur, 117.1140C| et multos ad suam miseriam trahit, sed tamen diverso modo. Hinc est quod Dominus loquens ad beatum Job de diabolo, dicit: Virtus ejus in lumbis ejus, et fortitudo illius in umbilico ventris ejus (Job. XL). Seminarium quippe coitus virorum in lumbis est, mulierum autem in umbilico. Quando ergo viros decipit, in lumbis virtutem habere dicitur: quando autem feminas, in umbilico. Nam quod viris in lumbis sit seminarium, Deus manifestat, qui dicit fidelibus: Sint lumbi vestri praecincti (Luc. XII). Et Paulus de Levi, qui adhuc in lumbis erat Abrahae, quando obtulit ei decimas Melchisedec. Quod feminis in umbilico, Propheta manifestat, qui sub figura mulieris meretricis loquitur ad Jerusalem: In die (inquit) ortus tui non est praecisus umbilicus tuus (Ezech. XVI). Umbilicum quippe in die 117.1140D| ortus praecidere, est conversionis tempore carnis luxuriam resecare. Quia ergo diabolus utrumque sexum decipit, recte in lumbis vel in umbilico virtutem et fortitudinem habere dicitur. Sed sciendum quia, propter diversitatem causarum, diverso modo hoc facit, sicut supradictum est; verbi gratia, sunt quidam qui virginitatem suam Deo devoverunt, sicut monachi, canonici, et caeteri in gradu ecclesiastico positi, quam si postea concupiscentia carnis illecti corruperunt, deterius peccant, quam si haec nunquam professi 117.1141A| fuissent. Sunt quidam conjugati, qui relinquentes proprium thorum, alienum violant, et adulterium perpetrant, et isti gravius peccant quam hi qui proprias uxores non habent. Tale genus est eorum qui incesta perpetrant cum propinquis, aut sororibus, sicut fecit Ammon cum sorore sua Thamar. Sunt et alii (quod est sceleratius et gravius) relinquentes naturalem usum feminae, cum masculis se miscent vel pecudibus. Et licet genus humanum in multis offendat Deum, tamen in nullo gravius agit quam in isto quod contra naturam gerit. Quia ergo fornicatio, quae est mater omnium vitiorum, in reprobis potestatem exercet, recte meretrix super aquas multas sedet. Et haec quidem fornicatio ad concupiscentiam carnis, spiritualis vero pertinet ad concupiscentiam 117.1141B| oculorum et in his omne peccatum agitur, juxta illud: Omne quod in mundo, est concupiscentia carnis, et concupiscentia oculorum (I Joan. II). De hac spirituali fornicatione Psalmista dicit: Perdes omnes qui fornicantur abs te (LXXII). Et breviter dicamus: quisquis plus terrena quam coelestia, et ea quae sunt in mundo concupiscit, fornicationem perpetrat.
Cum qua fornicati sunt reges terrae. Ipsi qui sunt reges terrae, ipsi sunt et meretrix, sed propter distantiam praepositorum et subjectorum dividitur in regibus, in terram inhabitantibus, cum tamen ipsi reges sint inhabitantes terram, hoc est, terrena diligentes, libidini servientes. Ipsi reges itaque fornicati sunt cum meretrice, hoc est cum scipsis, terrenos honores et voluptates appetendo et immunditiam 117.1141C| carnis sectando, quia quo amplius comedunt et bibunt, eo amplius luxuriantur, unde et seipsos ipsum corpus meretricis efficiunt, juxta quod Apostolus dicit: Nescitis quod hi qui adhaerent meretrici, unum corpus cum ea efficiuntur? (I Cor. VI).-- Et inebriati sunt qui inhabitant terram de vino prostitutionis ejus. Per reges principes mali intelliguntur, per inhabitantes terram subjecti illorum qui inebriantur vino fornicationis, hoc est omnibus peccatis replentur; et reges sunt malorum auctores, inhabitantes vero terram, imitatores eorum accipiuntur. Recte autem incentiva carnis et fornicationis vino comparantur ebrietatis. Vino enim ebrius ita insensibilis efficitur, ut non solum animae, sed etiam periculum mortis non trepidet, unde et audacter se in mortem mittit. Sic 117.1141D| nimirum libido hominis sensum et rationabilem intellectum aufert, ut non metuat damnationem inferni, ideoque et audacter etiam contra suam conscientiam malum operatur, nec timet etiam pro peccato damnari, quod non potest praevidere, quia ipsum peccatum aufert illi rationabilem sensum.
Et abstulit me in desertum in spiritu. Hic manifeste ostenditur, quia haec omnia beatus Joannes non corpore vidit, sed spiritu et mentis intellectu. Desertum, in sacro eloquio, aliquando significat coelum, aliquando corda sanctorum, aliquando Deum omnipotentem, aliquando corda reproborum. Coelum significat desertum, ut est illud in Evangelio: Quis ex vobis homo qui habet centum oves, et si perdiderit 117.1142A| unam ex illis, nonne dimittit nonaginta novem in deserto, et vadit ad illam quae erraverat quaerere (Matth. XII)? quia videlicet tunc homo coelum deseruit, quando peccavit. Corda sanctorum significat, ut est: Ecce elongavi fugiens, et mansi in solitudine (Psal. LIV), id est, in secreto mentis. Sancti enim removent se ab omnibus istius saeculi curis, et efficiuntur ab his sollicitudinibus desertum, in solitudine suae mentis a saeculi actibus vacantes. Aliquando Deum, ut illud Jeremiae: Quis dabit me in solitudine diversorum viatorum? (Jer. IX.) Significat quoque desertum corda reproborum, ut est illud: Quomodo sedet sola civitas plena populo (Thren. I)? Si enim sola, quomodo plena? aut si plena, quomodo sola? sed sola, id est sine Deo. Hinc et Joannes dicit: Vox clamantis in deserto, 117.1142B| dirigite viam Domini (Joan. I). Jure enim vocantur desertum hi quos omnipotens Deus per gratiam non inhabitat. In hoc autem loco desertum intelligere debemus corda reproborum, absentia Divinitatis vacua. Angelus vero personam Christi gerit, ut supra, Joannes personam Ecclesiae, quae in desertum ducitur, quando sive per internam inspirationem, sive etiam per praedicationem doctorum ad consideranda reproborum merita trahitur, et propter eorum perversa opera justam illorum inspicit damnationem futuram. Et vidi mulierem sedentem super bestiam coccineam. Ipsam vocat mulierem, quam paulo superius appellavit meretricem, id est omnium malorum congregationem. Bestia autem diabolum significat, super quem omnes reprobi sedent, 117.1142C| qui eo hortante per diversa vitia currunt. Sicut enim civitas Dei super Christum est aedificata, sic illa civitas reproborum super diabolum. Quae recte meretrix appellatur, ut ostendatur ex qua parte regnum diaboli amplius praevaleat. Bene etiam mulier dicitur, quia a muliere peccati sumpsit initium, per quam etiam, ut Scriptura testatur, morimur omnes. Super bestiam haec mulier sedet, quia diabolo ducente prona fertur ad peccandum: ut verbi gratia, quando quilibet homo pergit ad interficiendum Dei servum, aut succendendam Ecclesiam, sicuti modo faciunt hi, qui nostro tempore paganis sunt juncti, diabolus eum portat cui ipse insidet. Quod autem bestia coccinea dicitur, tam ad diabolum quam ad omne ejus corpus refertur: sive propter peccata innumerabilia, 117.1142D| quibus est cruentatum; sive propter sanguinem sanctorum, quem fuderunt; sive etiam pro eloquiis divinarum Scripturarum male intellectis. De qua adhuc subditur: Plenam nominibus blasphemiae. Ac si diceret: Nulla pars in ea blasphemiis vacat, quia voce simul et opere Deum et servos ejus blasphemat. Magis autem hoc fiet, postquam ille damnatus homo regnare coeperit, qui se Christum dicet esse, cum sit Antichristus. Tunc enim omne corpus illius maxime Deum blasphemabit, quia omnia quae ante se fuerunt, dicet fuisse contraria, affirmans Christum fuisse Antichristum, apostolos illius pseudoapostolos et Antichristi ministros: et quidquid modo tenemus in veritate, totum ille et membra 117.1143A| ejus negabunt, et mendacium fuisse dicent. Habentem capita septem et cornua decem. Per septem capita (ut supradictum est) omnes reges mali, qui fuerunt ab exordio mundi usque ad finem saeculi, intelliguntur; quia septenarius numerus universitatem solet ostendere. Per decem autem cornua, omnia regna diabolo et Antichristo subjecta, unde et Daniel dicit: Bestia quarta quartum regnum erit in terra, quod majus erit omnibus regnis (Dan. VII). Porro decem cornua ipsius regni decem reges erunt, quos videlicet haec Apocalypsis in septem bestiae capitibus ac decem cornibus commemorat. Et ipsi enim reges et regna, pars bestiae sunt, quia Christum blasphemant et voce et opere. Unde Joannes idem in Epistola sua dicit: Omnis spiritus qui solvit Jesum in 117.1143B| carne venisse, ex Deo non est; et hic est Antichristus, de quo audistis quoniam veniet, et nunc jam in mundo est (I Joan. III); et alibi: Nunc multi antichristi facti sunt. Nec mirum si hoc significent septem capita, quod decem cornua, cum mulier meretrix, et aquae multae, et bestia, hoc totum unum corpus esse ostendatur; propter diversitatem enim scelerum nunc in septem bestiae capitibus, nunc in decem cornibus, ipsa bestia dividitur quae et fraude decipit, et vi premit; in virtute, scilicet per apertam potentiam, in signis vero et prodigiis mendacibus ac seductione iniquitatis, per hypocrisim simulatae virtutis. Quod et generaliter de omni corpore malorum intelligere debemus, quamvis quidam hoc referant ad Neronem, asserentes eum ab inferis resuscitandum, et regnum 117.1143C| uturum accipiendum.
Et mulier erat circumdata purpura et cocco, et in aurata auro, et lapide pretioso, et margaritis. Purpura regum est indumentum, et tingitur sanguine piscium maritimorum. Quid itaque per purpuram qua circumdabatur mulier debemus intelligere, nisi fucum regiminis? Quod enim Ecclesia habet in veritate, hoc isti simulate habebunt. Ecclesia namque habet purpuram et coccum, id est regiam dignitatem, quia habet regem Christum, et habet ex se etiam reges plures, quoniam et ipsa Ecclesia regnat per Christum. Est enim genus electum et regale. Sed ista mulier meretrix, id est omnis multitudo malorum, dicit se habere purpuram cum non habet, id est se fingit habere reges, sicut fuit Nero, Domitianus, 117.1143D| et caeteri malorum principes qui divitias istius saeculi, quae malorum animos illiciunt, habuerunt; sed hi tales non fuerunt reges, quia neque se, neque alios bene regere potuerunt, quin potius et ipsi vitiis servierunt, et alios suo exemplo ad vitia perpetranda traxerunt. Habet quoque Ecclesia inauratam vestem, id est charitatem, sive etiam sapientiam de qua scriptum est: Accipite sapientiam sicut aurum; et Psalmista: Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato (Psal. LXIV). Ita et haec mulier meretrix, cum sit stultissima, adhuc ut negligat quae sibi in futurum prospera succedere debeant, dicit se esse sapientem, et gloriatur in libris philosophorum, et sapientia humani verbi. In lapide pretioso et margaritis virtutes 117.1144A| significantur sanctorum, id est fides, spes, charitas, humilitas, mansuetudo et caeterae hujusmodi, quibus ornantur fideles. Quae ornamenta cum sola habeat Ecclesia, fallaciter sibi usurpare nititur haec mulier perversa. Idcirco se hoc habere simulat quod non habet, ut quos non potuerit per potentiam trahere ad errorem, decipiat per simulatam sanctitatem, et fraudem verisimilem. Habens poculum aureum in manu sua plenum abominatione et immunditia fornicationis ejus. Ipsa meretrix est poculum aureum propter simulatam sanctitatem, quam praetendit exterius, cum sit interius plena omni iniquitate et abominatione, unde et Jeremias dicit: Calix aureus Babylon in manu Dei (Jer. LI). Aurum enim simulatae sanctitatis se per hypocrisim fingit, ut 117.1144B| facilius ad immunditiam fornicationis quemlibet bibendum invitet. Talibus Dominus dicit: Vae vobis, qui similes estis sepulcris dealbatis (Matth. XXIII). Abominari quippe est abjici. Unde et in Psalmo dicitur: Virum sanguinem et dolosum abominabitur Dominus (Psal. V). Haec ergo mulier plena est abominatione, hoc est plena est operibus nequitiae, pro quibus digna est abominatione, hoc est abjectione, quod statim manifestatur, cum subditur: et immunditia fornicationis ejus. Ponitur hic fornicatio, quae est radix omnium malorum, pro omnibus peccatis.
Et in fronte ejus nomen scriptum: Mysterium: Babylon magna mater fornicationum et abominationum terrae. Per frontem Babylonis, manifestatio designatur 117.1144C| operis. Unde Dominus dicit: A fructibus eorum cognoscetis eos (Matth. VII). Nam quia Babylon, id est multitudo reproborum per hypocrisim simulat se esse quod non est, id est ostendit se aureum calicem, cum sit plena iniquitate et abominatione, ne superstitio erroris pallio simulationis falleret incautos, ex titulo frontis solliciti redduntur, cum ibi Babylon, id est confusio, scribitur. Unde videndum quare ipsum nomen mysterium appelletur. Mysterium quippe occulta res esse dicitur in qua aliud videtur, aliud intelligitur. Opera quippe Babylonis quibusdam sunt in fronte, quibusdam in mysterio. Simplicioribus quidem qui ea praevidere et intelligere non possunt, mysterium est, quia occulta sunt eis, quae a multitudine reproborum gerantur interius. Perfectioribus 117.1144D| autem in fronte nomen suum ostendit, quia ejus omnia opera facile cognoscunt, Et ideo nomen ejus in fronte quidem est, sed tamen in mysterio scribitur; quia quibusdam in aperto ostenditur, quibusdam in mysterio clauditur. Magna dicitur Babylon propter multitudinem reproborum, vel propter enormitatem scelerum. Mater fornicationum, id est radix omnium malorum; nam et peccatum a muliere cepit initium, quae suscepit semen diaboli, quasi adulteri, id est pravam ejus suggestionem, et peperit peccatum, contemnens praeceptum Domini, quae etiam postea virum decepit, et sic semen peccati ad nos usque transmisit. Ambo ergo peccati genitores fuerunt, quia adulter et meretrix unum corpus effici 117.1145A| meruerunt. Vel certe mater fornicationum, praecedens generatio intelligitur, quae imitatione perversa et exemplo malo malos reliquit imitatores. Sicut enim semen justorum imitatores dicuntur bonorum, unde est, Generatio rectorum benedicetur: et sic semen impiorum dicuntur illorum imitatores. Ideoque Babylon in auctores transgressionum mater appellatur fornicationum.
Et vidi mulierem ebriam de sanguine sanctorum, et de sanguine martyrum Jesu. Quod vidit Joannes, videt omnis Ecclesia, cujus ille figuram gerebat. Dicit ergo: Vidi mulierem, id est malorum congregationem, ebriam de sanguine sanctorum, id est repletam vindicta de sanguine sanctorum, et de sanguine martyrum Jesu. In hoc versu tam Judaei quam etiam 117.1145B| gentiles comprehenduntur: illi enim fuderunt sanguinem prophetarum, isti autem apostolorum et caeterorum martyrum. Ideoque vindictam effusi sanguinis tam Judaei quam gentiles sustinebunt. Unde Dominus dicit in Evangelio: Amen dico vobis, requiretur sanguis omnium qui effusus est super terram a sanguine Abel justi usque ad sanguinem Zachariae a generatione hac pessima (Luc. XI). Vel certe, sicut supra dictum est, sanguis prophetarum, spiritualis illorum intelligitur sensus, quem qui male interpretando pervertere in carnalem sensum non metuunt, sicut faciunt Judaei, vindictam effusi sanguinis sustinebunt, quando quidquid vitale habent, perdent. Et miratus sum, cum vidissem illam, admiratione magna. Sic et sancti dum considerant quotidie damnationem 117.1145C| reproborum omnium mirantur, cur miseri non considerant, quae tormenta sibi immineant.
Et dixit mihi angelus: Cur miraris? Sic etiam dicitur Ecclesiae a Christo per internam inspirationem: Cur miraris tormenta reproborum et supplicia, quae illis sunt futura justo Dei judicio? Ego tibi dicam sacramentum mulieris, et bestiae quae portat eam. Id est, ego tibi ostendam quid significet illa mulier, et quid bestia, et manifestabo etiam illorum damnationem. Quae habet capita septem, et cornua decem; id est omnes reges reprobos, et omnia illi regna subjecta.
Bestia quam vidisti fuit et non est. Bestia diabolus est, sicut saepe dictum est, qui fuit ab exordio saeculi in hoc mundo, ibique tenuit principatum usque 117.1145D| ad Domini adventum, et in cordibus hominum male potiebatur potestatis imperio. Sed postquam Christus venit, et in sua morte mortis destruxit imperium, abstulit ei potestatem, et ejecit eum foras, ideoque jam non est, quia comparatione prioris potentiae, praesens illius potestas nulla est. Fuit ergo in praecedentibus membris, non est in sequentibus. Et ascensura est de abysso, hoc est, de profunditate perfidiae Judaeorum nascetur, juxta illud: Fiat Dan coluber in via (Gen. XLIX). Notandum autem quod dicit ascendet, quia videlicet ab ipsa sua infantia elevabitur, extollens se super omne quod dicitur deus, aut quod colitur. Et in interitum ibit, id est in damnationem perpetuam. Juxta illud: Quem Dominus Jesus 117.1146A| interficiet spiritu oris sui (II Thess. II). Quod et generaliter de omni corpore malorum intelligere debemus, quamvis quidam hoc referant ad Neronem, asserentes eum ab inferis resuscitandum, et regnum futurum accipiendum. Et mirabuntur inhabitantes terram. Inhabitantes terram, reprobi intelliguntur, qui mente terram inhabitant, et terrenis rebus inhaerent per desiderium animi. Hi cum viderint damnatum diabolum, cui crediderunt, quia maxime hoc ad eos pertinet qui Antichristum pro Deo sunt recepturi, admirabuntur dicentes ad invicem: Haeccine erat spes nostra (Isai. XX)? Et ad ipsum se convertentes dicent: Ecce qui te putavimus Christum, decepti sumus, dum modo te damnari videmus. Quorum non sunt scripta nomina in libro vitae a constitutione mundi. 117.1146B| Liber vitae jus divinitatis est, id est praescientia et praedestinatio omnipotentis Dei. Hi enim qui Antichristum sequentur non sunt ad vitam praedestinati, id est praeordinati, quia ex his nemo peribit, quos ab initio mundi Deus salvandos praedestinavit, de quibus Apostolus: Quos praescivit et praedestinavit conformes fieri claritatis suae (Rom. VIII). Novit enim Deus quibus dicturus est: Ite in ignem aeternum; et quibus: Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXI). Videntes bestiam, id est diabolum. Quae erat in potentia magna ante adventum Filii Dei. Et non est, quia ablata est ei potestas, sicut supra dictum est, per passionem Flii Dei; vel fuit, quia in membris suis jam apparuit, et non est, quoniam adhuc membrorum caput per semetipsum necdum apparuit.
117.1146C| Et hic est sensus: Qui habet sapientiam, hoc est, intellectus est illi necessarius in hoc loco. Qui habet sapientiam, hoc est intelligentiam. Septem capita, septem montes sunt, super quos sedet mulier et reges sunt septem. Frequenter dictum est, in unaquaque specie genus plerumque posse inveniri, sicut hic. Quod enim bestia, hoc septem capita, et septem montes, septemque reges, id est universa malorum pars, quae in praepositis tanquam in regibus constat, et subjectis plebibus.
Quinque ceciderunt. In quinque regibus accipe quinque sensus corporis, qui infantiam nostram regunt, quia naturaliter lenia tactu appetimus, sapora amamus, canora et consona quaerimus, odoriferis delectamur et pulchris visu. Reliqua his contraria 117.1146D| omni modo refugimus, quae sunt amara, dissona, fetida, aspera et turpia. Accedente vero aetate matura, hi quinque reges superius dicti desinunt, et succedit alius rex, aut intellectus, aut error. Hi sunt etiam quinque viri, de quibus Dominus Samaritanae dicit: Quinque viros habuisti, et nunc quem habes non est tuus vir (Joan. IV), quia error dominatur tui. Quod diximus de unoquoque, hoc etiam generaliter de genere humano intelligi potest, quia et unumquemque nostrum, et etiam totum genus humanum in tenera aetate, hi quinque sensus regunt. Adveniente autem matura aetate, succedit aut intellectus legitimus vir, aut adulterinus, qui est error. Iste est rex de quo loquitur sermo divinus: Unus, 117.1147A| inquit, est, ac si dicatur: Et ad perfectam aetatem intelligendi pervenerunt, et tamen errorem, suum super se regnare voluerunt. Et iste est rex totius corporis diaboli, quisquis talis est; unde de quibusdam Deum cognoscentibus, et tamen errorem sequentibus dicit Apostolus: Cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt, sed evanuerunt (Rom. I) in vanitatibus suis, etc. Quod autem sequitur, alius nondum venit, ad residuum corpus Antichristi pertinet, vel ad ipsum Antichristum, qui licet modo regnet in membris, tamen amplius et manifestius regnaturus est per seipsum. De quo sequitur: Et cum venerit, oportet illum brevi tempore regnare, id est, tribus annis et dimidio. Unde et Dominus in Evangelio dicit: Nisi 117.1147B| abbreviati fuissent dies illi, non fuisset salva omnis caro, sed propter electos breviabuntur (Matth. XXIV).
Et bestia quae erat et non est, et ipsa octava est, et ex septem est. Bestia quae erat in prioribus membris diaboli, in praecedentibus et subsequentibus, cum ipsa quae non est adhuc, sed ventura est, sicut diximus, juncta fuerit corpori suo, hoc est Antichristo, in novissimo tempore. Et septima erit, quia de eodem genere; et octava erit, quia septuplum transcendit malitiam et hypocrisim membrorum diaboli, qui nunc sunt vel fuerunt. Ad nihil enim aliud appellavit octavam, quae septima erit, nisi ut ostenderet quia septies tantum tunc dominabitur Antichristus in corpore suo, cum solutus fuerit, quamque nunc faciat. Sicut et Dominus dum in Evangelio 117.1147C| de uno maligno spiritu loqueretur, ut ostenderet quia pro septem unus est, statim subnectit: Tunc, inquit, vadit et assumit septem alios spiritus nequiores se (Luc. XI). Qui utique non diceret septem alios, nisi in uno etiam septem voluisset intelligi. Et in interitum vadit. De eodem corpore diaboli dicit, quod proculdubio cum capite suo peribit cum dies judicii advenerit, dicente Domino: Ite in ignem aeternum, etc.
Et decem cornua quae vidisti decem reges sunt, qui regnum nondum acceperunt. Temporibus Antichristi decem regna erunt in terra, sicut liber Danielis prophetae testatur, sed sicut idem Daniel dicit, quartum regnum erit in terra, quod majus erit omnibus regnis, et devorabit universam terram, et conculcabit et comminuet eam. Porro cornua decem 117.1147D| ipsius regni, decem reges erunt, e quibus ille tres interficiet, regem videlicet Aegypti, regem Africae, et Aethiopiae, caeteri autem subdent se illi. Et potestatem tanquam in reges una hora accipient post bestiam. Una hora intelliguntur tres anni et dimidius, quibus ipsi cum capite suo regnabunt. Post bestiam, id est, secundi ab eo in honore et dignitate erunt, accepta ab ipso capite. Et illi quidem reges jam regnant in avis et proavis, id est in suis similibus, sed tamen ad comparationem illius extremae potentiae, necdum perfecte regnum acceperunt, sicut et regnum Ecclesiae: erat quidem ante adventum Redemptoris in mundo, sed tunc amplius surrexit, cum caput ejus in carne apparuit. Sed hanc potestatem 117.1148A| post bestiam, id est, in subjectione illius tanquam membra, et illi subditi accipient.
Hi unum consilium habent. Contra Christum et membra illius, ut negent Christum, et confiteantur Antichristum. Sed consilium bestiae destruet Agni innocentia, juxta illud: Dominus dissipat consilia gentium (Psal. XXXII) .-- Et virtutem et potestatem suam bestiae tradent, id est, quidquid virium et fortitudinis habent, ipsi tribuent dicentes: Tibi gratias agimus, quia quidquid habemus, a te accepimus.
Hi cum Agno pugnabunt, et verbo et opere, ut fideles a fide illius separent; et Agnus vincet illos, quia constantiam dabit suis, ut ante possint occidi, quam a fide Christi separari, qui dicit: Gaudete, quia ego vici mundum (Joan. XVI). Vel vincet eos quando 117.1148B| damnabit illos cum capite suo diabolo. Quoniam Dominus dominorum est, et Rex regum. Ac si diceret: Etsi reprobi gloriam filiorum Dei amittent, tamen dominium ejus non evadent, sed semper eum Dominum sustinebant; utitur enim eis ad utilitatem sanctorum, etiam cum pugnat adversus eorum perfidiam. Secundum hunc sensum Nabuchodonosor servus Dei vocatur, et spiritus etiam malus Domini spiritus dicitur. Malus scilicet a se, Domini autem spiritus, quia a Deo creatus, et potestati illius subjectus. Et qui cum illo sunt electi et vocati et fideles, subauditur propterea reges exsuperant. Electi in Dei praedestinatione ante mundi constitutionem vocati per apostolorum praedicationem, fideles per bonorum operum exsecutionem.
117.1148C| Et dixit mihi: Aquas quas vidisti, ubi meretrix sedet, populi sunt et gentes et linguae. Hic exponitur quod superius fuerat praemissum, quod scilicet bestia super aquas multas sedet. Quae aquae multae, sicut hic dicitur, populi multi sunt, ex omnibus gentibus et populis et linguis a diabolo decepti, maxime per libidinem, quae est mater omnium malorum. Meretrix enim super aquas sedet, quia dominationis regnum libido vitiorum in reprobis tenet. Vel certe quia ipsum regnum antiqui hostis ex multitudine populorum in fastu superbiae elevatur, ideo meretrix super aquas multas sedere dicitur.
Et decem cornua quae vidisti in bestia, hi odient fornicariam. Cum ipsa regna, quae per cornua designantur, ut supradictum est, sint bestia, id est omne 117.1148D| corpus diaboli, et ipsa bestia sit meretrix, id est omnis multitudo reproborum, decem cornua, vel bestia, odient fornicariam, hoc est, ipsi reprobi odient seipsos. Quod tripliciter potest intelligi; dum enim reprobi mala opera faciunt, seipsos odiunt, quia scriptum est: Qui diligit iniquitatem, odit animam suam; quia unde reprobi se amant voluntates sequendo, inde odisse se convincuntur. Quisquis enim diligit iniquitatem, odit animam suam; quoniam male amando animam suam, odit justitiam, et ideo aptat animam suam ad suscipiendam futurae famis miseriam. Aliter: reges et bestia odient fornicariam, quoniam amatores hujus saeculi odio se invicem persequuntur, quia si quis alium videt 117.1149A| ad altiora ascendere, quo ipse non potest, odio illum insequitur, quoniam semper inter superbos jurgia sunt. Hinc Paulus apostolus dicit: Invicem invidentes, invicem odientes (Galat. V). Vel certe cum viderint se miseri in judicio constitutos et damnatos, odient seipsos quod peccaverunt et post peccatum poenitentiam non egerunt. Sed nihil proderit tunc odisse malum quod fecerunt, quando ipso malo carere non poterunt. Et desolatam facient illam. Hoc est, seipsos facient extraneos a Deo propter peccata praeterita. Jam enim cum illis Deus non habitabit, qui est pacis et charitatis habitator. Hinc est quod Jeremiam lamentabili voce clamasse legimus: Quomodo sedet sola civitas plena populo? (Jer. IX.) Et nudam facient illam, subauditur a superioribus. Vestimenta fidelium sunt 117.1149B| sacramenta baptismatis, charitatis, atque innocentiae. Sed his vestimentis se nudant, quicunque baptismum iterant, vel se gravioribus criminibus maculant, et charitatis jura violant. Sunt autem et quidam, qui etiam in praesenti his vestimentis sunt nudi, sicut Judaei et pagani, qui neque baptizati sunt, neque charitatis mandatum custodiunt. Falsi quoque Christiani etsi habere videntur haec vestimenta, tamen in judicio cum illis nudi reperiuntur, quia ea quae habuerunt, male vivendo amiserunt. Pariter ergo nudi reperientur, quia reproborum corpus ex apertis infidelibus et falsis fratribus construitur. Et carnes suas commanducabunt, Isaias propheta dicit de reprobis, quia ignis eorum non exstinguetur et vermis eorum non morietur (Marc. IX). Ipsi ergo carnes 117.1149C| suas commanducabunt, quia poenis semper pascentur, semperque eos vermes comedent, et nunquam ad defectum, cum jugiter defecerint, pervenient. Et dum vermibus aeternaliter pastum praebebunt, quasi igni carnes suas manducabunt, quia poenam carnium suarum sustinebunt. Manducant enim carnes suas aeterno supplicio dediti, sed alienis dentibus, non suis, vermium scilicet immortalium, quos ipsi ad devorandum suis iniquitatibus exacuent. Et ipsam igni concremabunt, quia malis operibus deserviendo, ipsi sibi aeternum incendium quo crucientur, praeparaverunt, seque ultro pravis actionibus eisdem incendiis praecipites dederunt. Dum ergo suis iniquitatibus, quasi quibusdam lignis ignem quo comburuntur accendunt, ipsi se concremant. Sic enim usitata 117.1149D| locutione quod in ipsis contigerit, reprobi facere perhibentur, sicuti nos quemlibet seipsum interfecisse dicimus, qui periculum mortis cum posset non declinavit, vel seipsum incendisse, qui semet volens in ignem praecipitem dedit.
Deus enim dedit in cordibus eorum, ut faciant quod illis placitum est. Saepe Deus omnipotens iratus pro praecedentibus hominum peccatis, permittit eos facere unde illum amplius offendunt. Hinc est quod de quibusdam dicitur veritatem non recipientibus: Propter hoc dedit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant quae non conveniunt (Rom. I). Hinc etiam dicitur indurasse cor Pharaonis, quod non merebatur emolliri. Dedit ergo Deus in cordibus infidelium, 117.1150A| propter praecedentem eorum infidelitatem, ut faciant quod illis est placitum. Quod quid sit, statim aperit cum subjungit: Ut dent regnum suum bestiae. Gratias illi agentes, et honorem et fortitudinem suam illi tribuentes, quasi ab ea perceperint omne quod habent. Non autem fuit Dei voluntas, qui nullam injustitiam vult, cui Psalmista dicit: Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem, ut reprobi contra Deum pugnantes, regnum suum bestiae traderent, sed praecedentium iniquitatum illorum merita exigunt ut reprobi in errorem a Deo ire permissi ita ambulent, ut misericordia parcentis non salventur, sed justitia punientis damnentur. Ac si diceret: Exigentibus illorum meritis, ita Deus eorum corda permisit obscurari, ut sic agerent, et hoc tam diu, donec consummentur 117.1150B| verba Dei. Id est, donec opere compleantur omnia, quae ante sunt praedicta. Quo in loco quaestio oritur, quare Dei verba consummare dicantur, cum ipse Dominus in Evangelio dicat: Coelum et terra transibunt, verba autem mea non transient (Matth. XXIV). Sed sciendum quia ad aliquid verba Dei consummantur, ad aliquid non transeunt. Consummantur ad hoc, ut quae promissa sunt opere compleantur: non transeunt vero, quia ea quae loquuntur, aeternaliter perseverant. Sermo enim Dei sententias in aeternum mansuras explicat. Praedictum est enim de Christo, quod veniens ad judicium, statuet a dextris oves, hoedos autem a sinistris, et dicet rex his qui a sinistris erunt: Esurivi, et non dedistis mihi manducare, etc., usquequo dicet illis: 117.1150C| Discedite a me qui operamini iniquitatem (Matth. VII). Consummabuntur haec Dei verba, cum ipse veniens ad judicium dicet reprobis: Ite in ignem aeternum, qui paratus est diabolo, etc. Tunc ibunt hi in supplicium aeternum (Matth. XXV). Promisit et sanctos statuendos ad dexteram, et gloriam se his daturum. Consummabuntur haec Dei verba, cum audierint: Venite, benedicti, Patris mei, etc. Sic namque dicitur, donec consummentur verba Dei, tanquam diceretur: Usquequo boni et mali recipient secundum quod eloquia Dei promittunt? Et mulier quam vidisti est civitas magna, id est omnis malorum multitudo. Quae habet regnum super reges terrae. Quia maxime malorum multitudo in regibus et hujus saeculi principibus in superbiam elevatur. Sic enim dicitur, civitas 117.1150D| magna habet potestatem super reges terrae, tanquam diceretur: Ipsum saeculi regnum in cunctis superbiae potentibus regnat.
CAPUT XVIII. Et post haec vidi alium angelum descendentem de coelo. Sic videntur haec verba sonare, quasi spatium aliquod fuerit in hac revelatione inter visionem, sed non est ita. Uno enim die haec omnia vidit beatus Joannes, id est, die Dominico. Sic quippe dicitur, vidi alium, quasi diceret, vidi aliam visionem. Unus itaque angelus fuit, qui has visiones manifestavit, sed propter aliam visionem alium se vidisse angelum dicit. Sic et nos de quolibet dicimus: Alius mihi videbaris, cum illa et illa verba diceres: alius 117.1151A| nunc appares, cum dissimilia loqueris. Post haec, inquit, id est, post praecedentem visionem, vidi alium angelum de coelo descendentem. Iste angelus Christus est, qui est nuntius paternae voluntatis, et qui vitam aeternam suis nuntiat quotidie fidelibus. Quo in loco quaeritur, quomodo descendisse de coelo eum Joannes vidit, cum Filius Dei in divinitatis substantia cum Patre et Spiritu sancto ubique sit, juxta quod ipse per prophetam dicit: Coelum et terram ego impleo. Et iterum: Extra coelum et terram locus non est, ubi non sit Dominus. Sed descendit de coelo, non quo de loco ad locum transiret, sed quando in utero virginali suscepit animam et carnem, ut posset videri in nostra natura, qui invisibilis erat in sua. Descensio ergo illius nihil est aliud quam carnis 117.1151B| assumptio, de quo Paulus dicit: Qui cum informa Dei esset, humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem (Philip. II).-- Habentem potestatem magnam. Haec potestas ad utramque ejus naturam potest referri, et ad divinam scilicet et humanam. Fuit enim haec potestas in ipso per divinitatem sine tempore, ante omnia saecula, quia sicut cum Patre et Spiritu sancto cuncta creaverat, ita cum Patre et Spiritu sancto omnia possidebat. Haec etiam potestas data est ei in tempore, quando post triumphum resurrectionis data est ei potestas in coelo et in terra, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium, et infernorum (Ibid.). De hac enim ipse resurgens a mortuis dicit: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra. De illa vero quam ante 117.1151C| tempora habet cum Patre, Daniel dicit: Potestas ejus, potestas aeterna; et terra, id est, Ecclesia electorum illuminata est a gloria ejus, id est, a potestate ejus. Ipse enim tenebras infidelitatis et ignorantiae et peccatorum evacuavit a cordibus fidelium, qui est lux vera illuminans omnem hominem venientem in hunc mundum. Unde scriptum est: Populus qui ambulabat in tenebris vidit lucem magnam; habitantibus in regione umbrae mortis, lux orta est eis (Isaiae IX). Nam et ipse de seipso dicit: Quandiu in mundo sum, lux sum mundi (Joan. IX). Et alibi de eo scriptum est: Lux venit in mundum, et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem (Joan. III). Quia iste angelus ad destruendam venit potentiam diaboli, recte fortis perhibetur, utpote contra fortem fortior, contra robustum 117.1151D| robustior advenisse insinuetur. Quia vero ad evacuandam humanam sapientiam accessit, bene terra a gloria illius illuminata pronuntiatur, ac si diceretur: Contra tumentem saeculi potestatem magna potestas, contra falsae doctrinae tenebras verae scientiae lux apparuit. Potest etiam et iste angelus intelligi primus ordo praedicatorum, qui fuit in apostolis et apostolicis viris. Nam et per ipsos loquebatur Christus, qui est magni consilii angelus. Hinc est quod Joannes vox clamantis Christi dicitur. Et Paulus dicit: An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christus? (II Cor. XIII.) Qui angelus de coelo descendisse dicitur, quia quidquid sancti praedicatores habent, seu in doctrina, seu in opere, coelitus illis datum est. 117.1152A| Hinc etenim Jacobus dicit: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jac. I). Ipse quoque habet potestatem magnam, quam ab ipso suo capite percepit, quando Petro, qui est princeps praedicatorum, dictum est: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis: et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis (Matth. XXIII). Et terra, hoc est, Ecclesia illuminata est a majestate ejus, quia sua praedicatione totum mundum infidelitatis circumdatum tenebris, repletum lumine fidei, quando praedicaverunt ubique, incipientes ab Jerusalem, et pervenientes usque ad terminos universae terrae, quoniam ante defecit eis terra quam lingua. Hinc Psalmista dicit: In omnem terram exivit sonus eorum, 117.1152B| etc. (Psal. XVIII).
Et exclamavit in forti voce dicens. Fortem vocem intelligimus praedicationem Christi, qui ait: Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum. Quae scilicet vox ab ipso Domino, postea per apostolos totum orbem clamore complevit. Et vox ista fortis fuit, quia fortissima limina regni gentium destruxit. Cecidit, cecidit Babylon. Postquam in superbiam se erexit. Unde est: Dejecisti eos dum allevarentur (Psal. LXXII), vel cecidit jam in Dei praesentia. Novit enim Dominus, qui pertineant ad Babylonem, et casuri sunt in perpetuam damnationem. Qui etiam jam ceciderant in capite suo de coelo, qui per superbiam ab illa coelesti aedificatione irreparabiliter corruit. Et facta est habitatio daemoniorum, et custodia omnis 117.1152C| spiritus, immundi et custodia omnis volucris immundae. Quantum ad litteram pertinet, hoc de Babylone dicit, quae capta a Medis et Persis, interfecto Balthasar, destructa est, nec diu ibi postea habitaverunt homines, quia in solitudines sempiternas est redacta, viaque est pro ca aedificata. Et ubi quondam erant pulcherrimae et praecipuae inhabitationes hominum, ibi sunt modo inhabitationes daemonum et bestiarum, ibique inhabitant dracones, serpentes, et volucres diversi generis. Ipsa autem Babylon istam significabat, quae ex multitudine constat reproborum, in qua est omnis custodia omnis spiritus immundi, quia videlicet ibi in cordibus pravorum hominum, velut in carceribus, daemones tenentur inclusi. Qui immundi dicuntur propter spurcitiam omnium peccatorum, 117.1152D| in quibus versantur. Ipsi quoque sunt volucres immundae, qui per hunc aerem discurrunt usque ad diem judicii, exspectantes damnationem suam, juxta illud Judae Jacobi: Angelos vero qui non servaverunt principatum, sub caligine hujus aeris tradidit cruciandos in judicium diei (Jud. 6). Sive etiam immundas volucres possumus intelligere leves et superbos homines, qui in eadem Babylone morantur. Maligni ergo spiritus propter malitiam, daemones: propter carnis illecebras, spiritus immundi: propter mentis vero elationem, volucres appellantur. De his volucribus et bestiis Isaias plura loquitur: Omnes, inquit, bestiae ludent ibi, et erit cubile draconum, et vascua siruthionum, et occurrent 117.1153A| daemonia onocentauris, et pilosi clamabunt alter ad alterum (Isa. XXXIV).
Et de ira fornicationis ejus biberunt omnes gentes. Id est vindictam peccatorum illius omnes gentes sustinebunt. Et reges terrae qui cum illa fornicati sunt. Hoc est principes hujus saeculi, qui cum semetipsis fornicati sunt diligendo terrena plusquam coelestia, vel etiam immunditiam carnis sectando aut idola colendo. Et isti enim vindictam sanguinis sustinebunt, quoniam ipsi principes malorum sunt, ideoque in societate Babyloniorum consistunt. Et mercatores terrae de virtute deliciarum ejus divites facti sunt. Mercatores terrae appellantur, quia animam suam venalem faciunt, nec timent committere peccata, tantum ut honores hujus saeculi et dignitates sibi acquirere 117.1153B| possint. Isti de virtute deliciarum ejus, hoc est de ambitione saecularis pompae divites facti sunt, non virtutibus, sed peccatis. Isti sunt mercatores, qui pro abundantia temporali suas animas commutant infelici mercatu. Notandum autem quod in hoc loco tres personae reproborum, et tria comprehenduntur genera peccatorum, in quibus et omnes iniqui designantur, et omnia peccata, gentes scilicet subjectae, reges illarum, et mercatores. Hoc duces et principes, qui suas animas venales faciunt, ut acquirant comitatus et episcopatus, caeterasque dignitates hujus saeculi. Tria autem genera vitiorum sunt: lascivia, gastrimargia, et avaritia, a quibus omnia peccata prodeunt. In nomine enim fornicationis lascivia voluptatum: in virtute deliciarum, gulae appetitus: 117.1153C| in ditatione, mercatorum avaritia designatur.
Et audivi alteram vocem dicentem: Exite de illa, populus meus. Vox ista, vox intelligitur Dei omnipotentis, qui quotidie clamat, hortans electos sive per doctrinam fidelium, sive per internam inspirationem, ut exeant de Babylone. Sed illam vocem, quae fit in aure per officium praedicatorum, simul audiunt boni et mali: istam autem quae fit in corde, soli audiunt justi. Dicit ergo: Exite de illa, populus meus, non corpore, quia non potestis, sed mente. Quod statim manifestat cum subjungit: Et ne participes sitis delictorum ejus. In praesenti enim vita, corpore quidem boni cum malis morantur, sed tamen moribus et vita longe ab eorum consortio distant. Idcirco 117.1153D| ipsa vox Dei monet, ut exeant de ea mente et moribus et vita, non corpore: et ne participes sint delictorum illius, ne forte fiant et socii poenarum. Quod si socii fuerint culpae, similes erunt tormento. Si autem ab eorum vita fuerint separati, separabuntur in poena. Quod in Lot probare possumus, qui cum corpore quidem morabatur in medio iniquorum, sed mente procul erat ab eorum conversatione. Ideoque caeteris pereuntibus, ipse solus meruit liberari. Et non accipiatis de plagis ejus. Ac si diceret: Idcirco videte ne participes sitis delictorum ejus, ne forte cum peccata illius fuerint consummata, pariter cum illa incipiatis affligi. Quorum enim vitam similem habere in peccatis noluistis, ultionem cum eis parem 117.1154A| non recipietis: verum hoc non nostris meritis, sed misericordia fiet ipsius Salvatoris.
Quoniam pervenerunt peccata ejus usque ad coelum. Peccata illorum perveniunt usque ad coelum, qui nolentes agere poenitentiam, contra Deum habitatorem coeli elevantur, quia si potuisset fieri, justum judicium ejus voluissent eludere. Isti tempus sibi datum ut agant poenitentiam, vertunt in augmentum culpae, et unde diutius exspectantur, inde districtius ferientur. Ideoque recte Babylon nequaquam ante ad plagas pervenit, nisi cum peccata ejus ad coelum pertingunt: quia qui converti a pravitatibus nolunt, et exspectantur adhuc ut amplius delinquentes durius feriantur, non nisi consummatis delictis damnabuntur. Unde Apostolus dicit: Ut impleant peccata sua semper (I 117.1154B| Thess. II). Et haec quidem specialiter de singulis Babyloniae membris dicuntur. Caeterum generaliter tunc peccata ejusdem corporis usque ad coelum perveniunt, cum novissime principaliter vel pleniter contra Deum in superbiam erigitur, quando adunata compage membrorum, conjuncto etiam per Antichristum capite membris, immanitas transgressionis ejus indicat, quia non est ultra quo peccando transeat. Vox ergo qua dicitur: Exite de ea, populus meus, et ne sitis participes delictorum, toto quidem nunc tempore aures electorum pulsat, sed tunc instantius clamabit, cum jamjamque delictis coelum tangentibus, perfida civitas ad debitas suppliciorum plagas in articulo diei pervenerit. Dicatur ergo: Exite de ea, populus meus, etc. Ac si diceretur, ut 117.1154C| aeternis verberibus cum reproba civitate non affligammi, dum adhuc modicum tempus superest, participationem delictorum fugite, quoniam jam terminus appropinquabit, quo peccata debitum finem accipiant. Et recordatus est Dominus Deus iniquitatum ejus. Recordari dicitur Deus, non quod aliquando oblivionem patiatur, sed more nostro Scriptura loquitur, condescendens fragilitati nostrae, sicut supradictum est. Videtur enim oblivioni tradere bona justorum, et facta impiorum, quando istos permittit affligi, illos autem honoribus et dignitatibus pollere. Econtra in judicio, facta bonorum videbitur recordare, cum eos pro suis bonis remunerabit operibus: et bona impiorum oblivioni tradet, qui in praesenti remunerationem recipiunt, unde illis dicentibus: 117.1154D| Nonne in nomine tuo prophetavimus, Daemonia ejecimus, et virtutes multas fecimus (Matth. VII)? dicet illis: Amen dico vobis, nescio vos (Matth. XXV).
Reddite illi sicut ipsa reddidit vobis. Alloquitur hic sermo divinus chorum doctorum, quibus Babylon, hoc est, multitudo reproborum mala intulit. Ubi notandum, quia non dixit, facite illi sicut ipsa fecit vobis, sed reddite illi sicut ipsa reddidit vobis. Si enim diceret, reddite illi sicut illa fecit vobis, manifestum esset. Ecclesia enim in suis principibus judicabit omnes reprobos, quibus Dominus dicit: Sedebitis super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX). Sed quia saepe Deus omnipotens per reprobos mala bonorum purgat, idcirco 117.1155A| dicitur fidelibus: Reddite illi, sicut illa reddidit vobis. Ac si diceretur, sicut illa antea vindictam meam exercuit de vobis, sic vos meam injuriam vindicate de illa. Et duplicate duplicia secundum opera ejus. Id est, in corpore et anima punite illam: vel certe duplici poena tradite illam, calori scilicet, et frigori. In inferno enim reprobi cum anima et corpore cruciabuntur, et duplici poena torquebuntur. Cum enim impii in tempore peccaverunt, aeternaliter punientur, quia Deus ad judicium veniens, non tantum opera, quantum singulorum affectus et voluntates judicabit. Reprobi quippe si fieri posset aeternaliter optarent vivere, ut semper possent peccare, et ideo semper sustinebunt tormenta, qui semper si fieri posset cuperent perpetrare peccata. In poculo quo 117.1155B| miscuit vobis, miscete illi duplum. Quid poculum nisi tormentum exprimitur passionis, quo martyres afflixerunt reprobi in praesenti vita? Ait ergo, In poculo quo miscuit vobis, miscete illi, id est sicut vobis afflictionem tribulationis intulit, ita et vos modo illi inferte tormenta, et vestro judicio damnate illam.
Quantum glorificavit se, et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum. Haec omnia jam superius dicta fuerant. Sed propter diversorum diversae significantur personae, una plus, alia minus delinquens, ac si diceretur: In quantum quis gloria temporali laetitiaque deditus, ac voluptatibus resolutus est, intantum date illi tormentum et luctum, id est unicuique secundum opus suorum actuum tribuite. 117.1155C| Propter discretionem enim poenarum haec ipsa impia civitas tantum recepit quantum deliquit, sed tamen nihil poenarum illi deerit: et quae temporaliter peccavit, aeternis cruciabitur tormentis. Quia in corde suo dicit: Sedeo regina, id est, in honore et dignitate sum constituta, sicut regina sedet in gloria et honore. Et vidua non sum. Quia virum habeo, et ejus amissione, luctum non videbo. Loquitur haec meretrix, id est civitas reproborum, dum gloriatur in principibus nequam, et regibus hujus saeculi, sicut fuit Nero et Domitianus. In quibus divitiis et honoribus maximis exaltata, putabat se cum eis aeternaliter regnare et vivere, et nunquam eos amittere, ut in eorum amissione lugeret, sicut lugere solent mulieres viros, dum eos amittunt. Vel aliter: Sicut 117.1155D| Ecclesia proprium habet virum, id est Christum, ut ait Apostolus: Despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo (II Cor. XI): ita meretrix, id est, civitas reproborum adulterino juncta est viro, id est diabolo, a quo putat se regi, et in hoc mundo regnare, quae dum praesentibus delectatur luxuriis, aeternum non praecavet supplicium, sed tantum temporalibus affluens deliciis, in his vitam suam ponit, nunquam se putans vitam temporalem amittere, ut ipsa luctum quem reprobi in supplicio sempiterno sustinent patiatur. Aliter, electorum animae virum habent proprium, id est spiritualem intellectum, a quo ad aeternam salutem reguntur, ut intimo discretionis examine terrena cuncta despiciant, 117.1156A| supernis inhient. Econtra, meretrix cum erroneo intellectu ad interitum tendit spirituali intellectu intima cordis sui disponere se jactat. Hic enim locus superioribus jungitur, ubi dicitur, quod quinque reges ceciderunt, et unus superest. Quinarius siquidem numerus pertinet ad quinque corporis sensus, quibus post infantiam cadentibus in homine, surgit in infidelibus error, in fidelibus autem rationabilis intellectus, qui est vir fidelium. Porro reprobi non istum, sed erroneum intellectum habent, quasi virum. Hinc est quod mulieri Samaritanae Dominus dicit: Quinque enim viros habuisti, et nunc quem habes non est tuus vir (Joan. V). Quasi diceret, non habes rationalem intellectum, sed error dominatur tui. Cum itaque improba civitas rationabili careat 117.1156B| intellectu, putat se falsa aestimatione habere virum, dicens: Vidua non sum, quia intellectum mentis habeo, et luctum non videbo, quasi fulta intellectu, et virtutibus in gaudio perseverabo.
Ideo in una die venient plagae ejus. Vel in una hora, tempore scilicet judicii, quoniam subito dum non speratur veniet Christus ad judicium, ut reddat unicuique secundum opera sua. Quae sunt autem plagae istae, aperit cum subjungit, mors et luctus. Has plagas per contrariam partem intelligere possumus, id est ex consideratione praemiorum, quae sancti sunt percepturi. Primum enim attendamus quae sit mors corporis, mors corporis est absentia animae, mors animae absentia Dei: quia anima quae peccaverit, ipsa morietur (Ezech. XVIII). Electi enim habentes Deum, 117.1156C| habebunt vitam, juxta illud: Haec est vita aeterna, ut cognoscant te verum Deum, et quem misisti Jesum Christum. (Joan. XVII.) Ideoque perpetuo vivent, quia in paersentia vitae manebunt. Quam vitam, id est Deum, cum amiserint reprobi, mortem incurrent, quia cum eo partem habebunt, cui nomen est mortis, sicut supra legimus: Et sanctis gaudentibus et laudes creatori suo decantantibus, juxta illud: Beati qui habitant in domo tua, Domine, in saecula saeculorum laudabunt te (Psal. C). Miseris erit luctus juxta illud: Vae vobis qui ridetis nunc, quia lugebitis (Luc. VI). Quia enim praesentibus delectati deliciis nolunt ultionem pavere futuram, laetantes cum male fecerint, ideo in brevi tempore descendentes ad inferos, luctu perpetuo moerebunt. Et fames. Societati justorum praesens 117.1156D| erit omnipotentis Dei vultus, in cujus conspectu satiabuntur aeterna refectione. Juxta illud Psalmistae: Satiabor dum manifestabitur gloria tua (Psal. XVI). Cum ergo reprobi Deum perdiderint, qui est sanctorum refectio, famen aeternam sustinebunt. Ad ultimum autem igni comburentur. Cum audierint: Ite in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus (Matth. XXV).-- Quia fortis est Dominus qui judicabit illam. Idcirco fortis Dominus qui judicabit illam dicitur, quia nullius poterit precibus flecti. At idcirco in aeternum cruciabitur, quia nullus angelorum, aut hominum audebit, vel valebit vel cupiet Deo obviare, cum dederit fortem damnationis sententiam in reprobos.
117.1157A| Et flebunt et plangent se super illam reges terrae. Hic fletus regum dupliciter potest intelligi. Reges enim in malam partem ponuntur in hoc loco, et significant reprobos in hoc saeculo divites, et in terreris rebus suam spem collocantes, ipsique reges, sicut Babylon civitas meretrix. Ideoque quod dicit, Qui cum illa fornicati sunt nihil est aliud, nisi cum seipsis fornicati sunt, plus terrena quam Deum diligentes, vel immunditiae carnis servientes. Et in deliciis vixerunt. Hoc est in honoribus et dignitatibus, comedentes et bibentes, et voluntates suas sequentes. Isti itaque in die judicii, tota mundi gloria in qua sunt confisi pereunte, flebunt et plangent, sola praeteritae vitae poenitentia remanente, dicentes: Quid nobis profuit superbia nostra, aut 117.1157B| divitiarum jactantia quid contulit nobis? Transierunt omnia tanquam umbra (Sap. V). Vel certe ex praesenti tempore hoc intelligere possumus, in quo reproborum superstites, considerantes mundi gloriam deperire: sive per paganorum interfectionem, sive per diversarum gentium contritionem, plorant et deflent, quia amor illorum et gloria transit. Plangent enim illorum interitum, qui simul cum vita divitias amiserunt, et metuunt ne eis similia eveniant, dum et tormentum sibi futurum et praeteritorum poenas inspiciunt, unde subjungitur: Videntes fumum incendii ejus. Per fumum enim illius civitatis, diminutio intelligitur rerum temporalium. Quam dum impii vident, considerantes ut dictum est quorumdam interfectionem, et gentium etiam vastationem, 117.1157C| plorant et lugent, eo quod gloria illorum pereat, et ipsa praesens tribulatio ignem aeternum praecedat. Sicut fumus indicium est flammarum, sic et praesens tribulatio specimen esse videtur futurorum. Dum ergo tales praesentes tribulationes attendunt, et poenam etiam quae sequitur inspiciunt, flent et dolent, timentes ne sibi similia eveniant, ut scilicet mundi gloria exspolientur, et praesentibus bonis et deliciarum affluentiis nudentur.
A longe stantes propter timorem tormentorum ejus. Quod in judicio minime licebit eis facere, quando simul omnes casus apprehenderit ruinae. Caeterum in hac vita longe stant, non corpore, quia post modicum transituri sunt ad eorum societatem, sed animo dum unusquisque sibi metuit, quod alterum per calumnias 117.1157D| et potentiam pati videt. Optaret enim si fieri posset, separari, et ab eorum tormentis, et ab eorum exspoliatione, ita ut temporalia semper possideret, et ad infernum non transiret, semperque optaret vivere, ut semper posset peccare. Quid autem de mundi destructione dicant, audiamur: aiunt enim: Vae, vae civitas illa magna Babylon, civitas illa fortis. Plorant enim, quia simul et divitias et vitam amisisse contigit, quia si possent, voluissent semper in deliciis vivere, et nunquam hanc miserabilem vitam amittere. Magna autem dicitur Babylon, quia in toto mundo distenditur, vel propter multitudinem reproborum, sicut etiam propter enormitatem scelerum. Fortis quoque dicitur non in bono, 117.1158A| sed in malo et in persecutione sanctorum, quos diversis afflixit modis et interfecit. Quoniam una hora venit judicium tuum. De qua hora Joannes apostolus dicit: Filioli, novissima hora est (I Joan. II), a passione Christi scilicet usque ad finem saeculi. Tota namque hac hora, id est, in omni praesenti tempore damnantur reprobi. Quorum utique judicium singulis advenit, quando quotidie exuti corporibus damnantur apud inferos. Et quia in praesenti tempore de perpetratis facinoribus temporaliter etiam cruciantur, recte nunc fumare Babylon dicitur, ut quandoque sempiternis tormentorum flammis concremetur.
Et negotiatores terrae flebunt et lugebunt super illam. Qui sint isti negotiatores supra jam dictum 117.1158B| est, qui scilicet venales suas animas faciunt, nec metuunt eas perdere, tantum ut honores et dignitates sibi possint acquirere. Vel certe negotiatores sunt, qui ut gloriam et divitias saeculi hujus sibi aggregare valeant, de loco ad locum transeunt, nec unquam vel ad modicum quieti indulgent, qui dum vident quaedam loca clade desolata, gladio consumpta, hostili invasione praedata, deflent, eo quod mundi gloria pereat, de qua laetabantur. Quoniam merces eorum nemo emet amplius. Sic enim dicunt: Quoniam omnium gloria pereunte, non erunt merces quas nos emamus, nec erunt qui nostras merces emant, ut eorum pretio ditemur. Dolent enim quod ad praesens perdunt inviti, nec amant quod in aeternum possidere poterant voluntarii.
117.1158C| Merces auri et argenti, et lapidis pretiosi et margaritae, et byssi et purpurae et serici et cocci, et omne lignum thyinum, et omnia vasa eboris, et omnia vasa de lapide pretioso et aeramento et ferro et marmore, subauditur, nemo emet amplius. Hic manifeste ostenditur, quia reprobi ea perire dolent, quae ad quinque sensus corporis pertinent. Neque enim aliud attendunt, nisi ut his delectentur, quae exterius per quinque sensus corporis percipiunt. Qui idcirco ea quae vel sensibus corporis suavia, vel exterioribus sunt usibus accommoda deficere solent. deflent, quoniam in his omnem suam prosperitatem esse deputant. Aurum enim et argentum et caetera, ad sensum oculorum rediguntur, quae intantum a carnalibus ardentius desiderantur, quantum rariora 117.1158D| a caeteris inveniuntur. Quod si spiritualiter ista intelligere volumus, libet prius inquirere qualiter electorum divitias significent nunquam perituras, et sic demum quibus modis ea sibi fallaciter pars adversa usurpare nitatur demonstrare. In auro itaque radians sapientia significatur, de qua scriptum est: Accipite sapientiam sicut aurum. Argenti autem nomine sacra figurantur eloquia. De quibus Psalmista dicit: Eloquia Domini eloquia casta, argentum igne examinatum (Psal. XI). Lapidis vero vocabulum cum singulari numero ponitur, ipse Salvator omnium per eum designatur, de quo scriptum est: Ecce pono in Sion lapidem summum angularem electum pretiosum, et qui crediderit in eum non confundetur (I Pet. II). Cum 117.1159A| autem plurali numero inseritur, membra ejusdem Redemptoris per eum figurantur, quibus apostolus Petrus dicit: Et vos tanquam lapides vivi superaedificamini domos spirituales (I Petr. II). Margaritae etiam nomine, in singulari numero, Dominus Jesus Christus: in plurali vero apostoli ejusdem figurantur. De quibus in hac eadem Apocalypsi dicitur: Et duodecim portae duodecim margaritae sunt per singulas. (Apoc. XVIII.) In bysso vero justificationes sanctorum intelliguntur. In purpura martyrium. In serico virginitas. In cocco vera charitas. In ligno thyino, ac pretioso, constantia durabilis. In ebore virtutum pulchritudo. In aere fortitudo et longanimitas, vel certe praedicationis sonoritas. In ferro subtilitatis acumen. In marmore invicta humilitas. Haec denique 117.1159B| omnia plerumque se habere obumbrata verisimile gloriatur bestia, vel civitas meretrix, cum in auro, vel in argento philosophorum et haereticorum doctrinam ostendit. In lapide pretioso, ac margarita, pseudochristos vel pseudoprophetas, atque haeresiarchas opponit. In bysso injustitiam obtentu justitiae adopertam. In purpura interfectionem haereticorum tegmine martyrum Christi velatam. In serico corruptionem mentis integritate carnis oppansam. In cocco simulationem charitatis crudelitate palliatam. In ligno thyino ac pretioso, durabili constantia, mentis obstinationem obumbratam. In ebore simulatione virtutum, vitiorum turpitudinem obtectam. In aere, fortissimae praedicationis tegmine, durabilem atque sonorabilem perfidiam palliatam. 117.1159C| In ferro autem, acumine subventionis astutiam deceptionis caelatam. In marmore humilitatis similitudine falsae subjectionis, muscipulam obumbratam anteponit. Quia ergo haec omnia falsae religionis obtentu velata confunduntur, atque ad interitum tolluntur, recte mundus in reprobis iisdem divitiis inops effectus florere describitur.
Et cinnamomum et amomum et odoramentorum, et unguenti, et thuris, et vini et oleae et similae et tritici et jumentorum et ovium et equorum et rhedarum et mancipiorum et animarum hominum. Subauditur semper a superioribus, merces nemo emet amplius. Ex his quaedam pertinent ad olfactum, quaedam autem simul ad olfactum et tactum. Cinnamomum enim et amomum diversorumque odoramenta pigmentorum, 117.1159D| et thus ad olfactum, unguentum vero ad tactum simul et olfactum redigitur. Verum quaeramus, ut coepimus, qualiter illa, quae in bonum istae species significant, usurpet pars adversa, quibusque ablatis amariter defleat. Per cinnamomum quippe et amomum, odor designatur virtutum, unde Ecclesia dicit: Sicut cinnamomum et amomum aromatizans odorem dedi. Hinc Paulus dicit: Christi bonus odor sumus Deo in omni loco (II Cor. II). In diversorum vero odoramentis pigmentorum et thure, orationes exprimuntur sanctorum. Hinc enim in Canticis sponsi voce in laudem Ecclesiae dicitur: Quae est ista quae ascendit per desertum sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhae et thuris, et universi pulveris 117.1160A| pigmentarii (Cant. V)? Et per Psalmistam dicitur: Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo (Psal. C). Unguenti quoque nomine ipsa divinitas incarnata intelligitur. Cui in Canticis canticorum dicitur: Unguentum effusum nomen tuum (Cant. I). Et alibi: Odor unguentorum tuorum super omnia aromata (Ibid.). Jam vero, si attendamus qualiter haec fraudulenter se habere dicat pars adversa, quibusque ablatis vehementer videatur affligi, in cinnamomo et amomo fetentem vitam haereticorum, sub obtentu odoris, qui manat ex virtutibus sanctorum imitandam opponit. De quibus dicitur econtra: Et erit pro suavi odore fetor (Isaiae III). In diversis autem odoramentis, fictam hypocritarum sedulitatem orandi bene orantium similitudine obumbratam, objicit. In unguento 117.1160B| vero pseudochristianorum asperitatem sub velamine lenitatis Christi tectam ostentat. Quarum simulationum subtractis auctoribus, amariter mundus flere describitur, sicut flevit Nero, necato Simone mago, et sicut moesti facti sunt haeretici ex morte Arii, qui eum nec damnatum imitari desierunt. Vinum et oleum, simila et triticum pertinent ad gustum, quaeque ita fauces illiciunt, ut et ea quae in veritate significant, electorum demulceant cordis palatum, et ea quae ex eorum falsa imitatione assumunt, suavia credantur meantibus reproborum. Per vinum quippe novum designatur testamentum, quod auditorum mentes debrians, mundi concupiscentiis insensibiles reddit, unde Dominus in nuptiis aquam vinum fecisse narratur. Quid autem per oleum, nisi 117.1160C| unctio Spiritus sancti figuratur? Unde Psalmistae voce redemptori nostro dicitur: Dilexisti justitiam et odisti iniquitatem, propterea unxit te Deus, Deus tuus oleo laetitiae prae consortibus tuis (Psal. XLIV). Per similam vero et triticum, caro Redemptoris nostri exprimitur, qua fideles quotidie sanantur. Quae scilicet dum pars reprobae civitatis obumbrata bestiae seductione se putat habere, tanto amplius dolet, si contigerit perdidisse, quanto magnarum opum divitias ista significare videntur. Nam vinum et oleum amisisse dolent, cum vinacia et amurcam perdiderunt. Similam et triticum perdidisse se gemunt, cum zizania et paleas amiserunt. Aestimant enim verae fidei praedicatores subtractos, spirituali doctrina repletos, Spiritus sancti illustratione afflatos, 117.1160D| coelestibus sacramentis ad vitam enutritos, cum pravae haereseos seductores corrupta sententia infectos, spiritu daemoniorum plenos, abusione divinorum sacramentorum damnatos, vellent, imo si possent de mundo sublatos gauderent. Porro jumenta, oves et equi, et caetera usibus exterioribus sunt apta, quoniam juvant homines sive in equitando, sive in ferendo onera. Rheda autem quae hic commemoratur, genus vehiculi fuit apud antiquos, et est forsitan adhuc similis plaustris rusticanis, divitibus hujus saeculi ad sedendum praeparata, quae etiam alio vocabulo, currus vocatur. Hujusmodi enim currus venduntur, et inde merces acquiruntur, sicut legimus in libro regum de Aegypto exire quadrigam quae 117.1161A| vendebatur sexcentis siclis argenti. Cum autem dixit, et mancipiorum merces, subaudis nemo emet amplius: merito quaeritur, quare subjungit, et merces animarum hominum. Nunquid enim mancipia sine animabus vendi possunt aut emi? Non utique, sed in his verbis aliud aliquid intelligitur. Sunt enim quaedam mancipia, quae tantummodo corpore venduntur, animae vero illorum in libertate permanent, sicut hi qui venduntur Christianis, et cum corpore sunt servi, anima per fidem rectam sunt liberi. Sic enim venundatus est Joseph: qui cum esset servus corpore, liber erat anima, unde et eum domina ad peccatum trahere non potuit. Tales itaque non in anima venduntur, quia solummodo ad exteriorem servitutis conditionem pretiis distrahuntur, 117.1161B| manente interius animae libertate. Plerique autem simul anima captivantur et corpore, sicut hi qui paganis aut Judaeis venduntur, quoniam ipsi quos emunt, secundum legem circumcidunt, et servos non solum corpore, sed etiam in anima faciunt: ut sicut domini, ita et servi servitutis nexu sint alligati. Propter has itaque duas venditiones, distinctionem fecit sermo divinus inter mercem mancipiorum et animarum hominum. Sed et istae singulae species electos significant, quas eadem bestia fraude se habere ostendit, et perdidisse dolet. Jumenta quippe electos significant, qui cum Psalmista dicunt, Ut jumentum factus sum apud te (Psal. LXXII). Oves quoque sanctos exprimunt, quibus Dominus ait: Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum (Matth. X). Et Petro dicitur: 117.1161C| Pasce oves meas (Joan. XXI). Sed et equorum vocabulo praedicatores intelligi nulli dubium est, dicente propheta: Misisti in mare equos tuos. Rhedarum etiam nomine eosdem praedicatores novimus designari, attestante Eliseo, qui ascendente Elia plorat, dicens: Pater mi, Pater mi, currus Israel et auriga ejus (IV Reg. II, XIII). Mancipiorumque vocabulo ipsi exprimuntur electi, qui toto mentis desiderio Dei se subjiciunt servituti, in cujus potestate consistere se noverunt, dicentes cum Psalmista: Sicut oculi servorum, et caetera, usque, ita oculi nostri ad Dominum Deum nostrum (Psal. CXXII). Quo contra pars bestiae supernis judiciis desolato mundo, amisisse se dolet jumenta, oves, equos et rhedas, id est ad portanda suorum onera viros 117.1161D| fortes atque innocentes, cum debiles ad omne opus bonum, et noxios in malum amiserit, gemit se perdidisse mundo exterius mortuos, cum interius nequiter eosdem viventes perdiderit.
Et poma desiderii animae tuae discesserunt a te. Hoc etiam fit, quando hostes de regno insurgentes in regnum, non solum depopulantur urbes, sed etiam omnia ligna regionis vastant, et incendio cremant. Et ista tam ad conspectum quam ad gustum pertinent. Unde habemus in Genesi, quod viderit mulier lignum pulchrum visu et ad vescendum suave, et tulit de fructu illius et comedit: deditque viro suo. Notandum autem quod cum in caeteris majoribus rebus, plus soleant homines delectari, solummodo 117.1162A| poma desiderii animae dicit esse: unde ostenditur quia non solum in majoribus, sed etiam in minimis valde offenditur, si immoderate et ultra quam debent appetuntur. Poma vero in sacro eloquio virtutes sanctorum significant, unde est: Emissiones tuae paradisus malorum punicorum cum pomorum fructibus (Cant. IV). Dicit ergo se pars bestiae omnia simulate habere, quae in veritate possidet Agnus. Et omnia pinguia. Id est crassa. Et praeclara perierunt a te, et amplius illa jam non invenient. Ista ad gustum vel gastrimargiam redigenda videntur. Haec itaque omnia, quae secundum quinque corporis sensus reprobi tractant, pereunte mundo deplorant, quia nesciunt aliud cogitare, nisi quae exterius considerant. Et dum vident alios transire per mortem 117.1162B| et afflictionem ab hac vita, ipsi eorum superstites interitum illorum qui mundi gaudium reliquerunt, deplorant, timentes ne sibi similia eveniant. Significant etiam et haec ut caetera aliquid bonorum, dum ostendunt simulationem impiorum. Nam cum Psalmista dicat: Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea (Psal. LXII), ostendit saginam in significatione virtutes esse animarum. Ista etenim sagina in novae vitae praedicatoribus apparuit, quam se perdidisse in haereticis pars reproborum dolet. Unde sequitur:
Mercatores. Terrae de quibus satis supradictum est, qui divites facti sunt. Non virtutibus, sed peccatis. Ab ea longe stabunt, non corpore, sicut dictum est superius, sed mente, nolentes eos sequi. Propter timorem tormentorum ejus, flentes et lugentes ac dicentes: 117.1162C| Vae, vae, civitas illa Babylon magna, quae amicta byssino, subauditur vestimento, et purpura, et cocco, et deaurata est auro, et lapide pretioso, et margaritis, quoniam una hora destitutae sunt tantae divitiae. Qui supra appellantur reges, ipsi dicuntur modo mercatores, qui videlicet infelici mercatu, pro terrenis lucris animas commutant, unde in sequentibus dicitur, Mercatores tui erant principes terrae. In civitate autem homines intelliguntur divitiis dediti, et voluptatibus resoluti. Neque enim civitas amicitur auro vel argento, aut caeteris speciebus, sed potius homines in ea habitantes. Quibusdam itaque pereuntibus cum terrenis pariter rebus superstites eorum ut supra meminimus lugent, eo quod gloria illorum perire videatur, et a longe stant, quia nolunt illis fieri socii 117.1162D| neque in amissione terrenarum rerum, neque in poenis, ad quas eos transire credunt. Una autem hora in qua tantas divitias perisse denuntiat, hoc breve tempus intelligitur a Domini passione usque ad finem saeculi. De qua Joannes dicit: Filioli, novissima hora est (I Joan. II).-- Et omnis gubernator et omnes qui in longum navigant, et nautae, et qui in mari operantur, longe steterunt, et clamaverunt videntes locum incendii ejus. Qui supra appellantur negotiatores, hic gubernatores navium et nautae. Nunquid enim mare navigantes adesse poterunt, ut videant incendium civitatis? Sed in his omnes saeculi cultores exprimuntur, qui sibi timent, videntes ruinam suae spei. Locum autem incendii ejus videre 117.1163A| dicuntur per incendium fumi, id est per praesentes tribulationum angustias futurarum poenarum notitiam praegustare, quae omnia supra latius sunt exposita, ideo nunc breviter tanguntur. Aiunt ego flentes: Quae est, subauditur civitas, similis civitati huic magnae? Quasi dicant: Nulla civitas illi in magnitudinis honore coaequari potest. Oculi enim carnalium nihil magnum noverunt, nisi quod corporeis oculis intueri possunt, et ideo comparatione praesentis vitae etiam coelestia despiciunt. Plus enim diligunt mundum quam Deum: plus amant filios quam angelos. Terrenam peregrinationem pro habitatione coelestis patriae deputant. Salutem corporis ducunt pro summa felicitate: aurum, argentum, et lapides praeponunt vitae coronis, et ideo comparatione praesentium gaudiorum 117.1163B| nihil credunt esse illa et dicunt, Quae similis civitati huic magnae? Ac si dicerent, Nulla. De quibus adhuc subditur:
Et miserunt pulverem terrae super capita sua, et clamaverunt flentes ac lugentes. Capitis nomine saepe in sacro eloquio principalitas mentis intelligitur. Per terram autem, terrena concupiscentia designatur. Reprobos itaque super capita sua pulverem mittere, est terreno amore ne coelestia intueri possint, oculos suae mentis corrumpere. Deflent ergo reprobi ruinam civitatis magnae, sed tamen ipsi non cessant terrena concupiscere, dumque immoderate terrenis rebus inhiant, quasi pulvere terrae suos oculos excaecant, ne coelestis patriae gaudia inspicere valeant. Aliter: Capita reproborum possumus intelligere 117.1163C| principes illorum. Cum enim se viderint reprobi jam in judicio constitutos et damnatos, ponent pulverem terrae super capita sua, hoc est, faciem suorum principum exprobrabunt, a quibus seducti sunt, ut terrena diligerent, pro quibus tunc peribunt, dicentes: Vae, vae, civitas illa magna Babylon, in qua divites facti sunt omnes qui habent naves in mari de pretiis ejus. Nam multi negotiatores in hoc saeculo ditantur ex his quae navigio, non solum de loco ad locum vehuntur, sed etiam de regione ad regionem, sicut, verbi gratia, fiebat temporibus Salomonis, quando classes ibant semel in tribus annis in Ophir, et afferebant inde auri talenta quadraginta, et multas alias species quae non poterant reperiri in terra Israel: sic fit etiam usque hodie, unde ex Graecorum 117.1163D| regione pallia et ornamenta varia in his regionibus deferuntur. Quoniam una hora desolata est. Id est subito adveniente die judicii. Attende, quia non solum jacturam divitiarum, sed etiam repentinam improvisamque deflent ruinam hujus saeculi.
Exsulta super eam coelum et sancti apostoli et prophetae. Quaestio oritur in hoc loco, cum Dominus in Evangelio praecipiat, diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos, ut sitis filii Patris vestri qui in coelis est, qui solem suum oriri facit super bonos et malos (Luc. XXVI), quid est quod hic hortatur coelum, apostolos, et prophetas ut gaudeant? Sed sciendum est, quia 117.1164A| non de perditione reproborum laetari jubentur, sed potius de justo Dei judicio. Unde cum dixisset, Exsulta coelum et apostoli et prophetae, protinus subjecit: Quoniam judicavit Deus judicium vestrum de ea. Vel etiam in hoc laetari praecipiuntur, quia post damnationem reproborum ventura est eorum remuneratio. Neque enim ante electi sublevabuntur ad gloriam, quam reprobi damnentur, et in infernum demergantur, quia scriptum est: Tollatur impius, ne videat gloriam Dei. Gaudent ergo, quia justo judici concordant. Non enim illi concordarent si de ejus justo judicio non gauderent. Gaudent etiam: quia dum illi pereunt, gloria illorum appropinquat. Unde Dominus cum ruinam pereuntis mundi suis discipulis exposuisset, statim subjecit: His autem 117.1164B| fieri incipientibus, respicite et levate capita vestra, quoniam appropinquat redemptio vestra (Luc. XXI). Ac si diceret: Cum ex mundi desolatione, finem ejus appropinquare cernitis, respicite et levate capita vestra, id est, exhilarate corda, quia dum finitur mundus, cui amici non estis, prope fit redemptio quam quaesistis. In coelo, apostolis et prophetis comprehenditur omnis Ecclesia a principio saeculi usque ad finem decurrens. Quoniam judicavit Deus judicium vestrum de ea, hoc est illud judicium de quo superius legimus quod animae sanctorum sub altare Dei clamabant dicentes: Usquequo, Domine, sanctus et verus, non judicas et vindicas sanguinem nostrum de his, qui habitant in terra (Apoc. VI)? Judicavit judicium nostrum, id est damnavit illam juste, quae nos damnaverat 117.1164C| injuste. Et quae nobis temporalem intulit mortem, nunc aeternam sentiet gehennae poenam. Verum ista omnia beatus Ansbertus Ambrosius etiam ad eos refert, qui his malis exterriti, dum attendunt quae sibi futura sunt, ad fructuosam poenitentiam ex hac contritione confugiunt.
Et sustulit unus angelus fortis lapidem quasi molarem magnum, et misit in mare, dicens: Hoc impetu mittetur Babylon magna illa civitas, et ultra jam non invenietur. Iste angelus Dominus Jesus Christus est, qui est nuntius paternae voluntatis. De quo Propheta dicit: Vocabitur magni consilii angelus. Cum dicit, sustulit lapidem molarem magnum, tale est, quasi dicat: Sustulit molam magnam. Recte autem unus angelus fuisse dicitur, quia unus est Dominus, una 117.1164D| fides, unum baptisma. Bene fortis, quia ad debellandas aereas potestates venit. De quo Psalmista dicit: Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio (Psal. XXIII). Per molam, volubilitas hujus saeculi intelligitur, in qua multae farinae, id est multae cogitationes et curae temporales fiunt. Lapis autem molaris significat pondus peccatorum, quod in eadem actione contrahitur, ab efficiente scilicet illud quod efficitur. Ex hac mola Dominus dicit de hominibus in extremitate hujus saeculi positis: Erunt duae molentes, una assumetur, et altera relinquetur (Luc. XVII). De hac etiam mola dicitur: Quia qui scandalizaverit unum de pusillis istis credentibus in me, expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demergatur 117.1165A| in profundum maris (Matth. XVIII). Quod non solummodo de scandalo intelligitur, sed de omnibus gravioribus peccatis, pro quibus mittentur reprobi in mare, id est in profunditatem inferni. Et hoc per angelum, id est per Christum, quia sicut ipse dicit: Pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio (Joan. V). Hoc impetu, id est, ista velocitate mittetur magna illa civitas in mare, et ultra non invenietur, id est, sicuti iste lapis velociter transit in profundum maris, sic omnis coetus reproborum velociter mittetur in profunditatem inferni, et amplius non invenietur in societate Ecclesiae. In hac enim Ecclesia simul sunt boni cum malis: quia sicut haec vita inter coelum et terram media consistit, ita utriusque partis cives inter se continet. Tunc autem separabuntur 117.1165B| omnes mali, nec ultra invenientur in societate bonorum.
Et vox citharaedorum et musicorum et tibia canentium et tuba, non audietur in te amplius. Ex his quae superius commemoraverat, quae ad quinque sensus corporis pertinent, subjungit quae simul etiam inter alia de mundo auferri praedicit. Omnia enim haec cum delectatione a principibus hujus saeculi requiruntur, sed tunc ab illis auferentur, quia jam nulla erit eis delectatio, ut pote qui in tormento constituti, aeternis poenis cruciabuntur. Et ostendit in his omnibus ea quae per quinque sensus corporis cum dulcedine percipiuntur, penitus ab hoc saeculo esse transitura. Et omnis artifex sicut fabri, carpentarii, gemmarii, et omnis ars in te non invenietur amplius, 117.1165C| et vox molae non audietur in te amplius, et lux lucernae non lucebit tibi amplius, et vox sponsi et sponsae non audietur adhuc in te. Ac si diceret. Omnia quae ad usum et jucunditatem pertinent, tollentur ab impiis. Et quare hoc fiat, subinfertur causa. Quoniam mercatores tui, inquit, erant principes terrae. Isti sunt mercatores, de quibus supra dictum est, qui ut honores temporales sibi acquirant, animas suas infelici commercio commutant. Et idcirco, quia Babylon terrena quaerit, quae utitur bonis temporalibus, et ipsa justo Dei judicio fraudatur, et aeternis suppliciis damnanda submergitur. Ex ipsis enim regibus terrae ac mercatoribus impia civitas constat, qui et suas animas venales faciunt, et elationis fastu in superbiam elevantur. Quia in veneficiis, id est in maleficiis, 117.1165D| tuis erraverunt omnes gentes. Hinc manifestatur, quia sicut Ecclesia in omnes mundi gentes distenditur, ita et Babylon. Maxime autem principes hujus saeculi ostendit avaritiae servire in his verbis, quorum exemplis caetera perit multitudo.
Et in ea sanguis prophetarum et sanctorum inventus est, et omnium qui interfecti sunt in terra. Sermo divinus aliquando loquitur ad Babylonem, quasi ad secundam personam, aliquando de Babylone, quasi de tertia. Dicit enim superius: Omnis artifex et omnis ars non invenietur in te amplius, etc., similiter nunc autem dicit: Et inventus est in ea sanguis prophetarum et sanctorum, qui interfecti sunt in terra. In quibus verbis apertissime demonstratur, in hac civitate 117.1166A| totum corpus diaboli intelligi debere. Sanguis autem inventus dicitur, id est vindicta sanguinis, quae veniet super omnem reprobam generationem, juxta illud: Requiretur sanguis omnium qui effusus est super omnem terram a generatione hac. Sciendum est etiam, quia, ut supra dictum est, illi sanguinem prophetarum et sanctorum fudisse inveniuntur, qui dicta illorum in alium sensum quam prolata sunt, pervertere non timuerunt.
CAPUT XIX. Post haec, id est post praedictam visionem, audivi mente quasi vocem magnam tubarum multarum in coelo dicentium: Alleluia. Joannes in hoc loco personam tenet Ecclesiae, quae quotidie audit has voces, 117.1166B| quia ipsa eas mittit. Quod autem dicit: Post haec, non est diversitas temporis, sicut dictum est, sed ordo narrationis. Ista autem vox magna, magnum est sanctorum desiderium, quae recte magna dicitur, quia sancti magna loquuntur, magna operantur. Multitudo tubarum, multus est conventus fidelium. Sed quamvis multi sint, unam vocem emittunt: quia omne quod loquuntur, in unius fidei concordia consistit. Istae sunt tubae praedicatorum quibus septem diebus Hiericho circumeuntibus, muri illius corruerunt, quod mystice in hac Ecclesia completur, in qua per septem dies, hoc est, per omne tempus hujus vitae praedicatoribus tubam doctrinae insonantibus, omnis fortitudo infidelium ruit. Alleluia, Graecus sermo est, Latine dicitur: Laudate Dominum. 117.1166C| Unde et ubi nos in nostris codicibus habemus: Laudate, pueri, Dominum. Graeci habent alleluia. Alleluia ergo sancti resonant, quia et ipsi Dominum verbo et opere laudant, et caeteros ut eadem faciant admonent. Hoc fecerunt praecedentes fortissimi patres, hoc nos etiam licet infirma mente parvuli dicimus. Sed jam quid dicant audiamus: Alleluia, laus et gloria et virtus Deo nostro. Hoc enim alleluia dicere scilicet, quod laus: quia omnis creatura coelestis et terrestris Deum laudare debet. Et gloria, id est honor et exsultatio. Et virtus Deo nostro est, quia ipse vicit diabolum, et electis suis potestatem vincendi tribuit, quibus ipse dicit: Confidite, ego vici mundum (Joan. XVI).
Quia vera et juxta sunt judicia ejus. Quibus scilicet 117.1166D| judicavit, ut hi qui sanguinem fuderunt, sanguinem bibant, hoc est, vindictam sanguinis sustineant. Hinc Psalmista dicit: Justus es, Domine, et rectum judicium tuum (Psal. CXVIII).-- Qui judicavit de meretrice magna, id est de omni malorum multitudine. Quae corrupit terram, hoc est, seipsam. In prostitutione sua. Hoc est in immunditia carnis, vel in idolorum cultura, seu etiam in delectione terrenarum rerum plus quam coelestium. Et vindicavit sanguinem servorum suorum de manu ejus. Quia sicut illi effuderunt eorum sanguinem, ita et ipse fudit sanguinem illorum. Vel effusionem sanguinis possumus intelligere spiritualiter, sicut et supra. Sanguinem enim sanctorum fuderunt, quia spiritualem sensum corruperunt. Et 117.1167A| quia illud quod vitale erat in divinis eloquiis effuderunt, et in carnalem sensum verterunt, ipsi quidquid vitale habent, amittunt.
Et iterum dixerunt: Alleluia. Geminatio sermonis confirmatio est. Ecclesia enim semper indesinenti affectu Deum laudat, ex cujus persona Psalmista dicit: Benedicam Dominum in omni tempore, semper laus ejus in ore meo (Psal. XXXIII). Duoque meretricis in hoc loco facta commemorantur, quod videlicet terram, hoc est, seipsam malis operibus corruperit, et quod sanguinem sanctorum fuderit, pro quibus gehennae incendium aeternaliter sustinebit. Et fumus tormentorum ejus ascendit in saecula saeculorum. Hic fumus non praesentis saeculi tribulationem, sed aeternam significat. Unde intuendum, quia non dicit ascendet, sed ascendit, quia videlicet in singulis reprobis 117.1167B| quotidie reproba civitas damnatur, et ad inferni poenas deducitur, sicut quotidie Hierusalem transit in singulis electis ad patriam coelestem, nam hic per fumum flamma aeternae poenae designatur, quia miseri in aeternum sunt torquendi. Hic locus valet contra eos qui dicunt quod reprobi post multos annos ad gloriam sint reversuri, contra sententiam Domini, qua dicturus est illis: Ite in ignem aeternum (Matth. XXV). Quidquid enim aeternum est, terminum non habet, et hoc est quod hic dicitur, Fumus ejus ascendit in saecula saeculorum, quia videlicet tormenta, quibus miseri tunc tradentur, finem non accipient.
Et ceciderunt viginti quatuor seniores et quatuor 117.1167C| animalia, et adoraverunt Deum sedentem super thronum, dicentes: Amen, Alleluia. Quod viginti quatuor seniores, hoc significant et quatuor animalia, id est omnem electorum Ecclesiam. Quia enim subjectorum facta examinat, recte per seniores: quia pascua aeternae viriditatis inquirit, digne per animalia figuratur. In vicesimo autem quarto numero, sicut supra dictum est, omnes patres tam Veteris Testamenti quam Novi ostenduntur, propter duplicatum duodenarium, de cujus natura satis superius dictum est. Iste autem casus seniorum et animalium non pertinet ad ruinam, sed ad humilitatem. Cadunt enim ante sedentem in throno, id est ante Deum, qui praesidet suae Ecclesiae, quia semetipsos humiliantes, quidquid habent in fide et opere, ipsi deputant, a 117.1167D| quo haec perceperunt, qui dicit: Sine me nihil potestis facere. Aiunt ergo adorantes, Amen, id est verum est, quia Deo nostro est laus et gloria et virtus, qui judicavit de meretrice magna; justum est enim ut qui sanguinem sanctorum fudit, sanguinem bibat, hoc est, vindictam sanguinis sustineat. Et idcirco laudandus est, qui sive propter voluptatum illecebras, seu propter sanguinis effusionem, non nisi juste reprobos damnat, seu condemnat. Amen quippe interpretatur verum: Alleluia, laudate Dominum. Cum autem thronus et viginti quatuor seniores una sit Ecclesia, distinguitur ita, quia et generaliter a Christo, ut unus thronus, et specialiter in quibus suis eminentioribus membris mystice sedet super 117.1168A| thronos ideoque se invicem hortantes, dicunt, Alleluia, id est, Laudate Dominum.
Et vox de throno exivit, dicens: Laudem dicite Deo nostro, omnes sancti ejus. Hoc non semel, sed etiam secundo in praemissa locutione factum legimus, quod hic iterum fieri jubetur. Sed ut ipsa laus indeficiens semper perseveret, ipsa membra mutua exhortatione informantur, ut omnes ei laudem dicant, thronus enim ipsi sunt servi Dei. Cum ergo de throno exivit vox, et aures secundo penetrat, nimirum servi ad conservos exhortationis proferunt verbum. Verum in hoc quod sequitur, et qui timetis Deum, quaestio oritur, quare timentes Deum laudare praecipiantur, cum ipse Joannes dicat in Epistola sua: Quoniam timor poenam habet, etc. Qui timet, 117.1168B| non est perfectus in charitate. Alibi quoque scriptum est, quia non est speciosa laus in ore peccatoris (Eccli. XV). Sed sciendum est quia duo sunt timores, servorum videlicet et filiorum. Servi enim timent ne flagellentur a dominis: filii autem, ne oculos offendant pii patris, et haereditate eorum priventur. Ita ergo aliter timent reprobi, atque aliter justi. Reprobi timent, ne damnentur in inferno pro suis peccatis: Justi autem, ne aliquid peccent, et oculos sui creatoris offendant. Isto itaque timore timentes praecipiuntur laudare Deum, et de quo Psalmista dicit: Timor Domini sanctus permanens in saeculum saeculi (Psal. XVIII.) -- Pusilli et magni. Pusilli sunt, qui non possunt penetrare altiora mysteria, quibus Apostolus dicit: Non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed tanquam parvulis in Christo, 117.1168C| lac vobis potum dedi, non escam (II Cor. III). Nec possunt etiam implere Domini consilium, quo ait: Si vis perfectus esse, vade et vende omnia quae habes, et da pauperibus, et veni, et sequere me (Matth. XIX). Magni vero sunt, de quibus ipse Dominus dicit: Qui fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno coelorum (Matth. V). Hi omnes Deum laudant, et hoc in Ecclesia, in qua pariter consistunt, juxta illud: Parvus et magnus ibi sunt, subauditur in regno, filii dilectionis.
Et audivi vocem quasi tubae magnae, et sicut vocem aquarum multarum, et sicut vocem tonitruorum magnorum, dicentium: Alleluia. Magna vox canticorum, magna est devotio sanctorum. Quae recte tubae comparatur, quia magna praedicat. Unde per Isaiam dicitur: 117.1168D| Quasi tuba exalta vocem tuam. Vox quoque aquarum multarum, vox est populorum multorum, aquae enim multae populi sunt multi, sicut supra legimus. In voce autem tonitruorum magnorum terror exprimitur judicii. Tonitrua quippe magna ex se emittunt, quando impiis terrorem divini judicii annuntiant. Omnes itaque, id est praedicatores et subditi auditores invicem se hortantes dicunt: Alleluia, id est Laudate Dominum. -- Quoniam regnavit Dominus Deus noster omnipotens. Ac si dicant: In eo nobis collaudandus est, quoniam sicut ab initio mundi regnavit in nobis diabolus, sic ab adventu suo regnavit ipse Christus, et nos qui eramus dudum regnum diaboli, transtulit in regnum gloriae suae, 117.1169A| moriens, et tertia die a mortuis resurgens. Cujus etiam potentia in hoc principaliter ostenditur, quoniam qui potuit in principio mirabiliter hominem formare, ipse mirabilius moriens in fine temporum, eum, qui perierat, potuit reformare. Et in his omnibus simul potentia illius ostenditur et misericordia.
Gaudeamus et exsultemus et demus gloriam ei. Haec vox non est extraneorum, id est, non est Judaeorum, paganorum, qui a fide Christi et consortio fidelium longe sunt, sed vox omnium sanctorum invicem se hortantium ut gaudeant et exsultent, dentque gloriam omnipotenti Deo, qui sine ullis praecedentium bonorum actuum meritis, sola sua misericordia ad tantam eos perduxit dignitatem. Quoniam venerunt nuptiae Agni. Nuptias in sacro eloquio saepe legimus esse 117.1169B| appellatam Christi et Ecclesiae conjunctionem, unde est: Simile est regnum coelorum homini regi, qui fecit nuptias Filio suo (Matth. XXII). Sponsus enim est Christus, sponsa Ecclesia, quia sibi desponsavit et per fidem et gratiam baptismatis. Dedit ergo Christus huic sponsae arrham, id est fidem, spem, charitatem: et per haec toto isto tempore conjungitur illi, in futuro autem jam ei per rem sociabitur. Et uxor ejus praeparavit se. Duo dicit, sponsam videlicet, et uxorem nunc enim sancta Ecclesia est sponsa, cum autem ad amplexus viri sui fuerit perducta, et quod nunc videt in spe, viderit in re, tunc erit uxor. Consuetudo quippe est sacrae Scripturae, ut aliquando sponsas appellet uxores, et sponsos viros: iterumque sponsas uxores, et maritos sponsos. Unde evangelista cum superius dixisset de Domini 117.1169C| matre: Cum esset desponsata mater ejus Joseph, in sequentibus addidit, Joseph autem vir ejus cum esset justus, et nollet eam traducere, voluit occulte dimittere illam. Cui et angelus dixit: Noli timere accipere Mariam conjugem tuam (Matth. I), cum necdum scilicet esset ejus uxor. Tale est et illud: Si invenerit puellam desponsatam in agro, et dormierit cum ea, morte moriatur, quia humiliavit uxorem proximi (Exod. XXII). Appellatur quoque vir et uxor, sponsus et sponsa, sicut Joel dicit: Egrediatur sponsus de cubili suo, et sponsa de thalamo suo (Joel II). Quod autem dicit: Uxor ejus praeparavit se, non de ista quae nunc agitur praeparatione per fidem intelligitur, sed potius de illa de qua Dominus dicit: 117.1169D| Media nocte clamor factus est, ecce sponsus venit, exite obviam ei. Tunc surrexerunt omnes virgines illae, et ornaverunt lampades suas. Tunc venit sponsus, et quae paratae erant, intraverunt ad nuptias cum eo (Matth. XXV). Ista est conjunctio, quando quae dicebatur sponsa, transit in conjugem. Et cum in fine saeculi ista conjunctio et praeparatio debeat fieri, jam facta esse refertur in Dei praedestinatione. Et ideo omnes justi ad hanc conjunctionis speciem anhelant, et invicem se hortantes dicunt: Gaudeamus et exsultemus et demus gloriam ei. Potest etiam et ita intelligi, quod cum illuc Ecclesia pervenerit, ista sit dictura. Et hoc praevidens spiritus pro certo futurum ita narrat, quasi jam sit factum.
117.1170A| Et datum est illi ut cooperiat se byssino splendenti et candido. Quid sit byssinum, ipse aperit cum subjungit: Byssinum enim sunt justificationes sanctorum. Justificationes autem sanctorum fiunt per fidem, juxta quod Apostolus dicit: Justificati per fidem, pacem habeamus ad ipsum. Fiunt etiam justificationes per gratiam baptismatis, per eleemosynarum largitatem, per charitatem, quae operit multitudinem peccatorum. Et quia has virtutes Ecclesia a se non habet, sed a Deo percipit, idcirco dicitur: datum est illi, a Deo scilicet, a quo omne bonum tribuitur, juxta illud: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jac. I). Hinc et Paulus ait: Quid habes quod non accepisti? (I Cor. IV.) In hac itaque vita per fidem et 117.1170B| charitatem cooperitur Ecclesia, in illa autem sola charitate vestietur, quae major horum esse perhibetur. Et in hac charitate omnes maxime justificationes consistunt, propter quam cuncta per fidem operantur. Bene autem byssinum splendens et candidum dicitur, quia videlicet nullis peccatorum tunc maculis offuscabitur electorum conscientia, quae hic per fidem, spem, et charitatem fuerit ornata.
Et dicit mihi: Scribe. Videlicet in corde tuo, vel etiam scribe in libro, ut perveniat ad posteros. Nam et quod Joanni dicitur, omni Ecclesiae dicitur, cujus ille tunc typum gerebat. Beati qui ad coenam nuptiarum Agni vocati sunt. Non de his nuptiis quae in praesenti aguntur, ista dicuntur, ad quas multi intrare videntur per fidem et baptismum, sed non ideo 117.1170C| sunt beati, quia fidem quam habere videntur, operibus maculant, unde scriptum est: Multi sunt vocati, pauci vero electi (Matth. XX). Sed de his nuptiis hoc intelligitur, in quas solummodo boni intrabunt, ubi jam non erit quisquam qui dignus sit projici, non habens vestem nuptialem, sed omnes candidis stolis induti, gaudebunt in aeternum cum Christo. Has multi exituri intrant, sed illas quisquis semel intraverit, ulterius non exibit. Beati, id est felices, qui ad coenam nuptiarum Agni, id est, ad supernum illud et coeleste convivium, vocati sunt in Dei praescientia et praedestinatione, id est ad societatem angelorum et sanctorum hominum, ibi erit refectio animarum sanctarum, id est praesens omnipotentis Dei vultus. Unde Psalmista dicit: Satiabor dum manifestabitur gloria 117.1170D| tua (Psal. XVI). De hac coena et in Evangelio dicitur: Beatus qui manducabit panem in regno Dei (Luc. XIV). In hac coena ipse Dominus suis ministrabit fidelibus, juxta illud: Praecinget se, et faciet illos discumbere, et transiens ministrabit illis (Luc. XII). Bene autem non convivium, sed coena vocatur, quia nimirum in fine saeculi adimplebitur. Post prandium enim coena restat, post coenam autem convivium nullum restat; qui ergo, finito praesentis vitae termino, ad refectionem supernae contemplationis veniunt, profecto ad coenam Agni vocantur. Et dicit mihi, Haec verba Dei vera sunt. Id est quia Deus verax est, qui non mentitur aliquando, et haec verba quae dico tibi Dei verba sunt, et ideo pro certo venient quae futura 117.1171A| praedixi. Quae Dei verba ad hominem veniunt, quando per internam inspirationem ipsum Dei verbum ea in corde revelat fidelibus sine strepitu vocis.
Et cecidi ante pedes ejus ut adorarem eum, et dicit mihi: Vide ne feceris. Conservus tuus et fratrum tuorum sum habentium testimonium Jesu. Quia majorem se vidit Joannes, idcirco cadens angelum adorare voluit. Hic etenim et angelus et Joannes proprias sumunt personas, nam cum supra angelus dixerit: Ego sum α et ω, primus et novissimus, ostendit se in hoc loco missum esse in figura Christi, cum propriam personam considerans, prohibet ne se adorare debeat, ubi et notandum, quod idem angelus pedes habuisse dicitur quia nimirum veniens, 117.1171B| ex aere corpus assumpsit. Ait ergo: Vide, id est cave ne feceris, quia conservus tuus sum, quia unum Dominum habemus ego et tu, et in nullo sum tibi praelatus, nisi tantum in doctrina, quam te missus sum docere, nec solum tuus sum socius, sed etiam omnium fratrum tuorum, fidelium scilicet hominum me coaequalem esse profiteor, habentium testimonium Jesu, id est fidem Jesu. Ubi et hoc intuendum, quia cum saepe in Veteri Testamento legimus angelos ab hominibus adoratos, nequaquam legimus eos fuisse prohibitos. Postquam autem Dominus assumptum hominem super coelos levavit, angelus ab homine adorari timuit, quem super se regnare cognovit: et quia ne se adorare debeat ei dicit, et 117.1172A| ostendit quem adorare eum oporteat, subjungens: Deum adora. Quasi diceret: Noli adorare me, qui verba tibi depromo, sed eum, in cujus persona tibi appareo. Testimonium enim Jesu est spiritus prophetiae. Quidquid enim spiritus prophetiae dixit, testimonium est Jesu, cui lex et prophetae testimonium perhibent. Unde et cum ipso in monte transfigurato Moyses et Elias apparuerunt in eadem majestate, ut ostenderetur, ipsum habere testimonium a lege et prophetis. Hinc ipse Dominus dicit Judaeis: Si crederetis Moysi, crederetis et mihi; de me enim ille scripsit (Joan. V). Omnis enim Scriptura per Spiritum est data. Et ideo ipse spiritus prophetiae testimonium Jesu est, quia omnis Scriptura testimonium perhibet Jesu. Unde ipse resurgens a mortuis, dixit discipulis 117.1172B| suis: Oportebat impleri omnia quae scripta sunt in lege Moysi et prophetis et Psalmis de me (Joan. I); nam et eo baptizato, Spiritus sanctus testimonium ei perhibuit quod esset Dei Filius, quando in specie columbae super eum descendit. Spiritus itaque prophetiae Christo testimonium perhibet, quia omnia quae lex et prophetae narrant, de illo dicta videntur. Habent autem hoc testimonium Jesu, non hi qui verbotenus ea quae de illo dicuntur credunt, quia fides si non habeat opera, mortua est, sed qui ea fide pollent, quae per dilectionem operatur, id est qui fidem quam habent, operibus ornant. Sed ubi omnis summa fidei de Christo enuntiata concluditur, ibi tandem hujus prolixitas libri debito fine terminetur.
LIBER SEPTIMUS. 117.1171| SEQUITUR CAPUT XIX. 117.1171C| Et vidi coelum apertum, et ecce equus albus. Coelum, ut saepissime jam dictum est, Ecclesia electorum intelligitur, de qua scriptum est: Coelum mihi sedes est. Et Salomon dicit: Anima justi sedes est sapientiae. Paulus autem confirmat Christum esse Dei virtutem et Dei sapientiam. Quod videlicet coelum clausum fuit, quando non permittebantur apostoli et caeteri fideles libere loqui, nec dumque praedicando pervenerant ad omnes gentes. Clausum erat hoc coelum, quando timore cogente apostoli positi erant in conclavi propter metum, et sub silentio se tegebant, quando venit Dominus januis clausis, et stetit in medio, et dixit eis: Pax vobis. Sed postquam ille ascendit ad coelos, aperuit hoc coelum, 117.1171D| quia decima die ascensionis suae, misit eis Spiritum sanctum, quo inflammati, coeperunt loqui variis linguis magnalia Dei: et qui prius non audebant Christum confiteri in sua lingua, postea innumera hunc diversitate linguarum publice praedicabant. Per equum album, corpus et animam Christi intelligere debemus: per sessorem autem equi, divinitatem Verbi, quae praesidet suae humanitati. Hunc autem equum tunc divinitas 117.1172C| ascendit, quando Verbum Dei humanam sibi carnem et animam suscipiendo univit. Sed cum aliud sit equus, aliud equester, quia equus est animale, equester est homo, non hoc in Dominum cadit, in quo non sunt duae personae, sed una, in duabus tamen substantiis. Sicut enim homo ex anima et carne constans, unus homo habetur, ita ipse ex anima et carne constans et divinitate, unus est Christus, in una eademque persona ex duabus constans substantiis. Bene autem ipse equus, cui divinitas Verbi singulariter praesidet, albus esse describitur, quia videlicet in homine illo assumpto, nullius peccati offuscatio invenitur. Unde scriptum est: Qui peccatum non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus (I Petr. II). Coelo itaque aperto, equus albus et sessor aspicitur, 117.1172D| quia Ecclesia praedicante, humanitas Christi ejusque divinitas gentibus manifestatur. De cujus divinitate adhuc subjungitur, et qui sedebat super eum, vocabatur fidelis et verax. Fidelis, quia quidquid promittit, sine dubio adimplebit: verax, quia ipse est Patris veritas, qui non mentitur aliquando, et cum justitia judicat, hoc est unicuique secundum opera sua retribuit. Neque enim aliter judicare potest, qui in omnibus justus est. Unde qui eum attendunt misericordem 117.1173A| et fidelem promissorem, debent considerare quia verax et justus est, ideoque nullum impoenitentem impunitum relinquit, nullum non conversum misericordia salvat, et pugnat in suis electis. Vicit enim primum per se diabolum, quoniam ad debellandas aereas potestates venit, deinde vincit quotidie per membra sua. Ut enim fideles victores fiant, Christi juvantur auxilio, sine quo nihil facere possunt. Judicat ergo, ut rex saeculorum: pugnat, quia in suis membris semper contra daemonum vel pravorum hominum adversitates dimicat.
Oculi autem ejus ut flamma ignis. Oculi istius equitis dona sunt Spiritus sancti. Unde superius dictum est, quod viderit agnum tanquam occisum Joannes, habentem cornua septem et oculos septem, 117.1173B| qui sunt septem spiritus Dei, missi in orbem terrarum. Qui oculi bene ut flamma ignis dicuntur, quia videlicet nos ad fidem illuminant, et ad Dei amorem et proximi accendunt. Vel per oculos Domini possumus intelligere divina eloquia, quae nos similiter illuminant, et ad Dei amorem accendunt. Unde Psalmista dicit: Lucerna pedibus meis verbum tuum, et lumen semitis meis (Psal. CXVIII); et iterum: Praeceptum Domini lucidum, illuminans oculos (Psal. XVIII).-- Et in capite ejus diademata multa. Quia Dominus multis electis victoriarum coronas tribuit, idcirco in capite suo multa diademata habere dicitur, quibus multitudo sanctorum coronatur. Quia enim caput omnium electorum est, et membra ejus electi, a quo accepit caput ut sit, ab ipso et membra coronantur. Singulis autem 117.1173C| victoribus, ipse coronas victoriae tribuit, sed tamen (ut jam dictum est) ipse in omnibus vincit. Aliter: Caput Christi Deus est, juxta quod Apostolus dicit, Verbum autem et Pater cum Spiritu sancto unus est Deus. In capite ergo Christi, id est in Deo Patre, sunt multa diademata, quia omnia ad ipsum referuntur, ex quo secundum Apostolum omnia esse probantur. Filius enim non a seipso, sed a Patre est, Spiritus sanctus a Patre et Filio procedit. A quo ergo omnia, in ipso et diademata multa. Omnes itaque electi in capite Christi habent coronas, quia a Patre post victoriam coronantur. Sed in hoc quod sequitur, habens nomen scriptum, quod nemo novit nisi ipse, valde perplexa oritur quaestio, nunquid Filius scire aliquid potest, quod nesciat Pater aut Spiritus 117.1173D| sanctus? Non omnino, quia quorum inseparabilis est substantia, inseparabilis est et scientia, ideoque quod scit Filius, scit Pater, scit et Spiritus sanctus, atque ideo cum Filius aliquid scire dicitur, omnis prorsus Trinitas scire docetur: et quod solus Pater scire narratur, cum sua sapientia quae Christus est, et suo suaeque sapientiae Spiritu nosse probatur: et quidquid Spiritus sanctus perhibetur scire, omnino cum Patre et Filio quorum Spiritus est, scire creditur. Nam et quod in Evangelio Dominus dicit: De die autem illa nemo scit nisi Pater, non est ita intelligendum, quod aliquid sciat Pater, quod nesciat Filius, qui utique Patris est sapientia, sed potius ita quod nescire Filius dicitur, nescientes homines reddere, 117.1174A| sicut et scire dicitur, aliquid scientes homines facere. Unde est: Tentat vos Dominus Deus vester, ut sciat (id est, ut scire vos faciat) si diligitis eum, an non. Cum ergo interrogassent eum apostoli de die judicii, et eis non ipsum diem indicavit, per hoc utique nescire ipsum dicitur diem, quia eos nescientes reddidit. Neque enim ille ignorare potest diem, a quo omnis factus est dies: nec potest aliquod esse tempus, quod eum lateat, per quem facta sunt omnia tempora. Nomen itaque Filii Pater scit, a quo est genitus, scit etiam Spiritus sanctus, quia ab utroque procedit. Sed nunquid hoc nomen etiam homines non sciunt? Nam in sequentibus idem Joannes dicit: Vocatur nomen ejus Verbum Dei, et iterum: Habebat in vestimento et in femore suo scriptum, Rex regum et 117.1174B| Dominus dominantium. Si ergo beatus Joannes nomen ejus scivit, quid est quod dicit: Nemo novit nomen ejus nisi ipse? Nunquid enim ipse aliquis non erat qui scire potuit nomen Dei? Sed subaudiendum est, nemo extraneus novit nomen ejus, nisi ipse cum corpore suo, scilicet quod est Ecclesia: non Judaei, qui eum in suis synagogis blasphemant: non haeretici, qui male de illo sentiunt: non pagani, qui in eum credere nolunt: non utique falsi Christiani nomen ejus sciunt, sicuti qui fidem quam habent, operibus destruunt: sed ipse, hoc est Christus cum Ecclesia, quae in ipso illud scire meruit, scit nomen suum. Talis est haec locutio, qualis illa, qua ipse alibi ait: Nemo ascendit in coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius hominis qui est in coelo (Joan. III), 117.1174C| id est Christus cum corpore suo, quod est Ecclesia.
Et vestitus erat veste aspersa sanguine. Vestis sanguine respersa, caro intelligitur Redemptoris, passionis sanguine cruentata. De hac veste Isaias ex persona angelorum ad ipsum Dominum loquentium dicit: Quare rubrum est indumentum tuum, et vestimenta tua sicut calcantium in torculari? Quibus ipse respondit: Torcular calcavi solus, et de gentibus non est vir mecum (Isa. LXIII). Sive etiam vestis Domini sanguine cruentata, intelligitur Ecclesia, quae in sanctis martyribus proprio sanguine est perfusa. Saepe enim in Scripturis vestis Domini Ecclesia intelligitur. Unde Psalmista ex illius persona dicit: Diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam miserunt 117.1174D| sortem (Psal. XXI). Vestis quippe Dei sunt omnes electi, juxta quod ei a Patre dicitur: Vivo ego, dicit Dominus, quoniam his omnibus vestieris. Et vocatur nomen ejus Verbum Dei, quia idem qui homo apparuit in tempore passurus, in principio erat Deus et apud Deum. Verbum Dei vocatur, quia per ipsum omnia Deus Pater fecit, juxta illud: Ipse dixit et facta sunt. Si enim dixit, utique per Verbum dixit, per quod omnia fecit. Unde idem Joannes in Evangelio suo ait: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan. I). Nam et per hoc Verbum Deus Pater se nuntiari voluit mundo. De quo scriptum est: Et verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Ibid.). Cum enim hoc esset Verbum invisibile 117.1175A| in sua natura, factum est visibile per assumptionem carnis in nostra.
Et exercitus qui sunt in coelo, sequebantur eum in equis albis. Exercitus hic multitudo intelligitur fidelium. Coelum quoque Ecclesia est, sicut saepissime dictum est. Sic ergo dicuntur exercitus qui sunt in coelos sequi Christum, cum ipsi exercitus sint coelum, sicut dicuntur in castris inire homines certamen, cum ipsa castra sint ipsi qui praeparantur ad bellum. Recte autem exercitus nuncupantur multitudines sanctorum, quia in hoc saeculo dimicant, et semper in certamine consistunt contra hostes, videlicet malignos spiritus, vel perversos homines, sive etiam contra vitia carnis. Equi autem albi quibus insident corpora illorum munda ab omni peccato. 117.1175B| Equus quippe est unicuique sanctae animae corpus suum, quod videlicet scit et ab illicitis continentiae se freno restringere, et rursus charitatis impulsu, in exercitationem boni operis relaxare. Sequuntur Christum, quia imitantur ejus munditiam et castitatem, mortificantes se cum vitiis et concupiscentiis, juxta illud Apostoli: Mortificate membra vestra quae sunt super terram, etc. (Col. III). Superius dictum est de virginibus, quod centum quadraginta quatuor millia sequuntur illum quocunque ierit. Unde sciendum, quia sequuntur eum et alii, hoc est martyres, confessores, conjugati etiam boni, specialiter virgines. Qui gradus quanto excellentior, tanto est utique numero minor. Vestiti byssino albo et mundo. Hoc est innocentia castitatis, et munditiae ornati. Jam 117.1175C| enim supra dictum est, quid sit byssinum, id est justificationes sanctorum.
Et de ore ipsius procedit gladius ex utraque parte acutus. Gladius sacra Scriptura intelligitur, juxta illud Apostoli: Et gladium spiritus, quod est verbum Dei (Ephes. VI). De isto gladio ipse Dominus in Evangelio ait: Non veni pacem mittere, sed gladium (Matth. X). Sicut enim gladio ancipiti inciduntur carnes, et membra a membris separantur, sic gladio verbi Dei dividuntur boni a malis, fideles ab infidelibus. Hic etiam gladius in utroque Testamento intelligitur, quia videlicet hinc peccata operis, et illinc resecantur peccata cogitationis. De ore Dei procedit, juxta quod ipse Dominus dicit: Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit ab 117.1175D| ore Dei (Matth. IV). Isto autem gladio fideles vulnerantur ad salutem suam, infideles vero et contemptores ad damnationem. Hinc et Apostolus, qui unus erat ex his qui gladium verbi Dei portabant, dicit: Aliis sumus odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem (II Cor. II). Unde sequitur: ut in ipso percutiat gentes. Gentes in hoc loco non ut supra malas gentes significant, sed bonas, propter hoc quod sequitur. Et ipse reget eas in virga ferrea. De his gentibus ei et per Psalmistam a Patre dicitur: Postula a me et dabo tibi gentes haereditatem tuam (Psal. II). Virga autem ferrea potestas intelligitur inflexibilis et invicta. In virga ferrea reget gentes, hoc est in regni fortitudine, vel inflexibili justitia. Hinc Psalmista 117.1176A| ad ipsum dicit: Virga recta est virga regni tui. Et quasi exponendo quid esset haec virga, subdit: Dilexisti justitiam et odisti iniquitatem.--Et ipse calcat torcular vini furoris irae Dei omnipotentis. Quia propter peccata humani generis quibus promeruit iram Dei, mortuus est Christus. Nemo enim viveret, nisi ipse moreretur. Nisi enim peccasset primus homo, immortalis mansisset. Sed quia Dei praecepta contempsit, statim iram Dei incurrit, et mortuus est. Quam mortem pro nobis misericorditer Filius Dei suscipiens, in qua calcatus est, calcavit, quia hanc a mortuis resurgens, potenti virtute depressit. Vel per torcular possumus intelligere tribulationem praesentis vitae. Calcat Dominus torcular, hoc est qui sunt in torculari, id est omnes electos, quos purgat 117.1176B| per hujus vitae angustias. Hinc Apostolus dicit: Per multas tribulationes oportet nos intrare regnum Dei. Et Salomon: Flagellat Deus omnem filium quem recipit. Sicut enim in torculari uvae tunduntur, ut vino promptuaria repleantur, sic nimirum electi pressurarum afflictionibus conteruntur, ut in coelestibus habitaculis recondantur. Et quia patienter electi iram Dei sustinent, quae peccatoribus debetur, idcirco bene jam vinum furoris irae Dei vocantur. Sustinent enim iram Dei propter peccata, quibus primo homini, ut dictum est, iratus est Deus, et efficiuntur vinum quod in dominicis apothecis reconditur. Vinacia autem, id est omnes reprobi, cum similiter premantur, foras projiciuntur, et ab illorum societate separantur. Sed electi tamdiu vinum furoris 117.1176C| sunt, quousque in torculari vice uvae tunduntur, et a vinaciis separantur. At ubi promptuaria aeterna intraverint, jam desistunt esse vinum furoris, quia desinit calcatio torcularis.
Et habet in vestimento et in femore suo scriptum: Rex regum et Dominus dominantium. Per vestimentum Domini, sicut supra diximus, corpus illud intelligitur, quod Verbum Dei patris anima mediante suscepit in utero virginis. Per femur vero propagatio carnis exprimitur, unde Abraham mittens servum suum ut acciperet uxorem filio suo de domo patris ejus, dixit ei: Pone manum tuam sub femore meo, et jura mihi per Dominum coeli et terrae (Gen. XXXIV). Praevidit enim Dominum coeli ex suo femore nasciturum, per quem adjuravit servum; Jacob quoque 117.1176D| dixit: Non auferetur sceptrum de Juda, et dux de femore ejus, donec veniat qui mittendus est (Gen. XLIX). In suo itaque vestimento, hoc est in humano corpore, et in femore, id est in carnali propagatione, habet scriptum quod sit rex Regum et Dominus dominantium. Unde Matthaeus generationem illius per reges describit, id est per David et ejus posteros. Cujus dicta cum legimus, et veraciter eum ex stirpe David descendisse, regem verum cognoscimus, et credimus, in Domini femore credendo legimus, quod ipse sit rex regum. Maxime enim promissiones de ejus incarnatione ad David factae sunt, e quibus una est: Cum dormieris cum patribus tuis, suscitabo de semine tuo, quod egredietur de lumbis 117.1177A| tuis, et stabilietur regnum ejus in sempiternum. Ipse erit mihi in filium, et ego ero illi in patrem (II Reg. VII). Reges isti quorum rex Christus est, omnes sancti sunt, qui se et alios bene regunt. Quibus Petrus dicit: Vos estis genus electum, regale sacerdotium (I Petr. II). Ipsi sunt etiam dominatores, qui dominationem exercent super subditos, accepta potestate in Petro apostolo, cui Dominus ait: Tibi dabo claves regni coelorum (Matth. XVI). Vel etiam per Domini vestimentum Ecclesia intelligitur, quam Christus fonte baptismatis abluit, et non habentem maculam aut rugam sibi desponsavit. Per femur autem omnes intelliguntur Christiani, qui credentes in Christum, facti sunt filii Dei, juxta illud Joannis: Quotquot autem crediderunt in eum, dedit eis potestatem 117.1177B| filios Dei fieri (Joan. I). In suo ergo vestimento et in suo femore, hoc est in cordibus electorum suorum, habet scriptum, quod sit Rex regum et Dominus dominantium.
Et vidi alium angelum stantem in sole. Angelus, ut saepe dictum est, Christus intelligitur, de quo Propheta dicit, vocabit nomen ejus magni consilii angelus. Alius autem dicitur propter aliam, quam ostendit visionem, eo modo quo et superius dictum est, quia alium esse dicimus hominem, priorem locutionem ad nos factam permutantem. Sol in sacro eloquio diversas habet significationes. Aliquando enim significat ipsum Dominum, unde scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae (Mal. IV). Aliquando tribulationem persecutionum, ut Dominus 117.1177C| dicit de seminibus quae ceciderunt super petrosa, quia oriente sole aestuaverunt. Aliquando manifestam rem ut illud, quod Nathan, ex persona Domini dixit ad David: Tu fecisti abscondite, ego vero faciam in oculis solis hujus (II Reg. XII), id est in aperto. Quod tunc impletum est, quando Absalon videntibus cunctis ingressus est ad uxores patris sui. Et Psalmista in eodem sensu dicit: In sole posuit tabernaculum suum (Psal. XVIII). Ac si diceret, humanitatis assumptae sacramentum in lumine manifestationis ostendit. Ita ergo in hoc loco sol ostensionem manifestae visionis significat. In sole itaque stat Christus, id est in manifesta luce, et fide populorum, quoniam gloria illius in toto orbe terrarum diffusa est. Surrexit enim a mortuis, praedicatus est ab apostolis, 117.1177D| creditur modo in toto mundo, et in hac luce fidei stat. Et clamavit voce magna omnibus avibus quae volabant per medium coelum. Aves similiter aliquando in bonam partem ponuntur, aliquando in malam, ideoque pro locorum qualitatibus sunt accipiendae. In malo quidem ponuntur, ut Dominus dicit de jactis seminibus, quae a volucribus comesta sunt. In bono autem ut in Evangelio dicitur: Simile est regnum coelorum grano sinapis, quod minimum est omnibus oleribus. Sed cum jam factum fuerit in terram crescit, et magna fit arbor, ita ut volucres coeli habitent in ramis ejus (Matth. XIII). Granum sinapis, Dominus est Jesus Christus, qui tempore suae passionis despicabilis, et minor omnibus 117.1178A| apparuit hominibus, quasi nihil esset: sed postquam surrexit a mortuis, factus est arbor magna, ita ut in ramis ejus, hoc est in doctrinis Evangelicis, aves coeli habitent, id est sancti requiescant. Qui idcirco aves coeli appellantur, quoniam mente coelestia petunt, ut cum Apostolo dicere possint: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Aves itaque appellat sanctos in coelesti vita degentes. Quae bene per medium coelum volare dicuntur, quoniam non terrenis rebus inhaerent, sed mente, ut dictum est, coelestia petunt, et ubique praedicando discurrunt. Hoc est quod dicit per medium coelum, id est per mediam Ecclesiam. De quibus Isaias dicit: Qui sunt isti qui ut nubes volant, et quasi columbae ad fenestras suas? (Isa. LX.) Clamat autem angelus avibus, id est, per 117.1178B| internam inspirationem loquitur eis, dicens: Venite et congregamini ad coenam magnam Dei omnipotentis. Quid per coenam, nisi convivium intelligitur aeternae refectionis? Vocat ergo aves ad coenam, id est omnes sanctos ad epulas regni venturi, dicens: Venite credendo et bona faciendo. Congregamini ad coenam Dei omnipotentis, id est ad commune convivium aeternae refectionis.
Ut manducetis carnes regum et carnes tribunorum et carnes fortium, et carnes equorum, et sedentium in ipsis. Hinc est quod Petro dixit: Occide et manduca (Act. X), id est, occide in hominibus infidelitatem, et in corpus tuum, quod est Ecclesia trajice. Per carnem autem in hoc loco, totus intelligitur homo. Aliquando enim in Scriptura, per animam totus homo 117.1178C| accipitur, ut illud: Et videbit omnis caro salutare Dei (Luc. III). Neque enim aut animae sine corporibus ingressae sunt in Aegyptum, aut caro sine animabus Filium Dei videre poterit, sed carnis vel animae nomine totus homo intelligitur, id est a parte totum. Ita ergo et hic fit cum dicitur, ut manducetis carnes regum et tribunorum. Quo in loco diversae hominum qualitates ad Christum convertentium comprehenduntur: Sunt quippe in Ecclesia reges, sunt et tribuni, id est comites et caeteri principes nobiliores, sunt fortes viri bellicosissimi ad Christum conversi. Per equos autem hi designantur, qui prius erant voluptuosi et luxuria coinquinati, de quibus propheta dicit: Equi emissarii facti sunt insanientes in feminas (Jer. V). Et in Psalmis ipse Dominus admonet, dicens: 117.1178D| Nolite fieri sicut equus et mulus quibus non est intellectus (Psal. XXXI). Per sessores autem haeresiarchas intelligere possumus, qui dum eloquiorum scientia carnalibus eminent quasi super bruta animalia insident, eisque jure potestatis ad quodlibet facinus abutuntur. Sed aliquando tales sancti sua doctrina ad fidem Christi convertunt, et ad bonitatem Ecclesiae trahunt, sicque quasi mactantes eos comedunt. Et carnes omnium liberorum ac servorum et pusillorum ac magnorum. Liberti sunt virgines carne. Servi autem conjugio obligati, quibus Apostolus dicit: Cum servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae (Rom. VI), id est alieni fuistis a justitia. Per pusillos intelligitur vulgus ignobile, et multitudo plebis. Per magnos 117.1179A| vero, philosophi et divites hujus saeculi. Ex his omnibus magnum illud convivium coenae, ab exortu quidem sanctae Ecclesiae praeparatur, sed in fine temporum abundantius praeparabitur, quando non solum gentiles, sed etiam Judaei occurrent, et ad Christum convertentur. Unde et ista specialiter ad illud tempus referre possumus. Angelus itaque in sole, Elias et Enoch intelliguntur, in aperta luce Christum praedicantes. Licet enim persecutiones videlicet ab Antichristo sustineant illatas, tamen constanter et manifeste praedicabunt Christum, dicentes omnibus avibus, id est omnibus sanctis, sociis videlicet praedicatoribus, Venite ad coenam magnam Dei omnipotentis, id est ad Ecclesiae conventum, et aeternam omnium fidelium refectionem. Quae coena 117.1179B| recte magna vocatur, quia videlicet et gentiles, et Judaei ad vitam aeternam praeordinati tunc credent, et ad hanc coenam venient, ut comedant carnes regum et caeterorum, id est ut ex omnibus conditionibus et qualitatibus ad fidem Christi convertantur, et in corpus suum, quod est Ecclesia, trajiciantur.
Et vidi bestiam et reges terrae et exercitus eorum congregatos ad faciendum praelium cum illo qui sedebat in equo, et cum exercitu ejus. Bestia, ut supra dictum est, aliquando diabolum malorum principem, aliquando vero Antichristum, aliquando totum corpus diaboli significat. In hoc loco bestia, diabolus cum suo homine assumpto intelligitur. Reges vero et exercitus eorum, praepositi cum subjectos eorum 117.1179C| malis designantur, hi faciunt bellum contra Christum et ejus fideles, blasphemiis et opprobriis, tribulationibus et miraculis pugnantes. Et quamvis ab ipso Domini adventu, diabolus cum suis membris bellum certaminis contra Ecclesiam inierit, validius tamen in fine saeculi pugnabit, quando divino judicio solutus propriis viribus efferabitur, quando signis et miraculis castra sanctorum perturbare nisus fuerit. Tunc pariter bestia, reges et exercitus eorum pugnabit cum Christo, et ejus exercitu, quia uno voto unaque voluntate reprobi, adversus Ecclesiam firmabuntur, cum per damnatum hominem, antiquus hostis in saeculari potentia se eriget: tunc enim unanimi crudelitate reprobi cum suo capite, contra Ecclesiam erigentur, nullumque membrum 117.1179D| iniquorum a sui capitis voluntate, in hac persecutione discrepabit.
Et apprehensa est bestia. Pro eo quod apprehendetur, quia praeteritum tempus pro futuro hic positum est. Et cum illa pseudopropheta, et qui fecit signa coram ipso quibus seduxit eos qui acceperunt characterem bestiae, et qui adoraverunt imaginem ejus. Bestia, Antichristus, pseudopropheta doctores pravi intelliguntur. Quae sint autem signa quae pseudopropheta fecerit, quia in uno multa intelliguntur, superius dictum est, inter quae etiam ignem fecerit descendere de coelo. Coram bestia dicit quia ubicunque fuerint ipsi ministri Antichristi, ita ea facient, quae illi placere cognoverint, quasi semper in 117.1180A| conspectu illius consistant, et ab eo videantur. Et his signis subjicient eos qui acceperunt characterem bestiae: hoc est qui in eum crediderunt, et qui adoraverunt imaginem ejus, sicut Judaei, qui cum gaudio et veneratione ejus praestolantur adventum, quem et suscepturi sunt cum venerit. Juxta quod Dominus eis dicit: Ego, inquit, veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me, alius veniet in nomine suo, ipsum suscipietis. De quibus omnibus satis supradictum est, ideo hic breviter repetuntur. Hi duo, id est caput et corpus, vivi missi sunt in stagnum ignis ardentis et sulphuris. Hoc dupliciter potest intelligi: vivi etenim in stagnum ignis ardentis mittentur hi, quos Christus veniens ad judicium vivos reperit in carne. Qui paululum degustata morte, statim resurgent 117.1180B| et damnabuntur cum diabolo et angelis ejus. Qui etsi momentaneam carnis mortem gustaverint, tanquam in ictu oculi resurgent, non mortui sed vivi appellantur. Vel certe viventes in stagnum ignis mittuntur, hi qui scienter malum operantur. Et ut manifestius fiat, dicamus sub exemplo, verbi gratia: Constituentur duo homines, unus mortuus et alter vivus. Si tetigeritis mortuum, non sentit; si tetigeritis vivum sentit. Saepe vero in Scriptura mortui pro nescientibus, vivi pro scientibus ponuntur. Mortui itaque sunt pagani, et quasi nescientes et mortui in infernum descendunt, unde scriptum est. Qui non credit, jam judicatus est, vivi autem sunt, qui fidem Christi habent, sed dum eam operibus destruunt, vivi in infernum descendunt, quia scienter peccant, 117.1180C| et hi utique gravius torquebuntur, quia servus qui scit voluntatem Domini sui, et non facit digna, plagis vapulabit multis. Considerandum denique est quam terribiliter locus suppliciorum stagnum ignis, et sulphuris esse perhibetur. Stagnum scilicet propter densissimas tenebras, quibus miseros demergit. Ignis vero, quia exurit. Sulphur, quia quos demergit simul et exurit, et continuis fetoribus replet.
Et caeteri, id est fideles qui ad Christum sunt conversi, occisi sunt gladio sedentis super equum qui procedebat de ore ipsius. Narrata reproborum damnatione, revertitur ad eos qui ad Christum conversi sunt, et gladio verbi Dei interempti mortui sunt mundo et peccato, ut viverent. Et omnes aves, id est, 117.1180D| omnes sancti saturati sunt de carnibus eorum. Satietas enim electorum est laetitia et gaudium de profectu fidelium. Verum quia verbi Dei gladio quidam jugulantur ad salutem, ut superius dictum est, quidam vero ad damnationem. Possumus et hos mortuos qui occisi sunt gladio sedentis super equum eos intelligere, qui ante Domini adventum secundum transeunt ad infernum, et ex his laetantur aves, hoc est daemones, qui valde gaudio replentur, cum ad interitum suos perducunt imitatores. Sicque de eorum damnatione capiunt satietatem, quibus se auctores praebuerunt ad errorem. Istae aves non vocatae ad mactationem coenae occurrunt, sed tanquam corvi, ac milvi, ut si quid a fidelibus, aut morticinum 117.1181A| aut inutile projectum fuerit, consumant. Quod si bonae aves ex carnibus reproborum, id est sancti praedicatores ex damnatione impiorum, quia videlicet tormentum impiorum aspicientes, de ereptione sua amplius laetabuntur, saturari narrantur, specialiter est intelligendum tanquam diceretur: Eo internae contemplationis dulcedine interius satiantur electi, quo reproborum tormenta exterius conspiciunt, quae divina misericordia evaserunt. Hinc Isaias dicit: Et erunt usque ad satietatem visionis omni carni (Isa. LXVI). Quasi enim damnatio reproborum, cibus est electorum, quia quo cruciatus eorum indesinenter aspiciunt, eo amplius divinae contemplationis gaudiis perfruuntur. De quo per Psalmistam dicitur: Videbunt justi et timebunt, et super eum ridebunt (Psal. 117.1181B| LI). Quia enim voluptates mundi tanquam aquam hauserunt, invidiae ardoribus aestuaverunt, ac luxuriae fetoribus tabernaculum corporis sui sparserunt, digne in stagnum ignis ardentis et sulphuris mitti cum illo perhibentur, quem ad haec perpetranda incentorem habuerunt. Quod autem non ait, mittentur, sed missi sunt, secundum Scripturae auctoritatem posuit, quae solet praeterito pro futuro uti, ut est illud: Foderunt manus meas et pedes meos (Psal. XXI), praeoccupata quidem narratione quod adhuc futurum extremo tempore positum est, certissime retinemus.
CAPUT XX. Et vidi alium angelum descendentem de coelo habentem clavem abyssi, et catenam magnam in manu 117.1181C| sua. Nunc revertitur ad superiora, id est ad ea quae ante adventum Christi secundum, facta sunt. In hac enim prophetia non servatur ordo historiae. Angelus autem hic idem est qui et supra, id est Dominus Jesus Christus, qui a propheta magni consilii angelus appellatur. Sed quo descendit, qui ubique est? Ipse enim per prophetam dicit: Coelum et terram ego impleo (Jer. XXIII). Et quia extra coelum et terram non est locus, descensio illius non est aliud quam assumptio humanitatis: unde Apostolus ait: Qui cunt in forma Dei esset non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit in similitudinem hominum factus et habitu inventus ut homo, humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis (Phil. II). De coelo descendit, quia 117.1181D| homo factus, paulominus ab angelis minoratus est. Clavis autem abyssi, discretio intelligitur, qua Deus omnipotens aliquando reprobos saevire permittit contra Ecclesiam, quantum scit utile: et iterum ne tantum noceant quantum volunt, aditum egrediendi et nocendi eis adimit. Abyssus enim profunda et tenebrosa significat corda impiorum hominum, et sicut ex clavi aperitur ostium et iterum clauditur, sic diabolus, vel ejus membra modo saevire permittuntur, modo exire prohibentur. Per catenam vero, inevitabilis Dei potestas exprimitur, quae omnia cingit, omnia complectitur, quam habet in manu, hoc est in potestate Verbi per quod omnia facta sunt, per quam ipse virtutes et miracula fecit, per quam 117.1182A| etiam Deus Pater omnia operatus est, coelestia, terrestria, visibilia et invisibilia. In hac manu, id est in virtute Verbi sui habet, et vim discretionis, quo cuncta suo moderamine temperat, et potestatem inevitabilem, qua omnia cingit atque complectitur.
Et apprehendit draconem, serpentem antiquum qui est diabolus et satanas. Hoc quomodo sit factum, ipse manifestat, qui dicit in Evangelio: Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt ea quae possidet. Si autem fortior illo superveniens vicerit eum, fortem ligat et universa arma ejus aufert, et spolia ejus distribuit (Luc. XI). Ipse enim in carnis humilitate apparens, primum fortem alligavit, deinde eos qui fuerunt vasa irae fecit vasa misericordiae, Draco, 117.1182B| serpens, diabolus et satanas licet plura sint nomina, unum tamen eumdem hostem significant. Qui draco appellatur propter nocendi malitiam, serpens, propter fallendi astutiam, antiquus, propter iniqua et exercitata consilia, quibus ab initio nocere non desinit. Dicitur quoque diabolus, id est deorsum fluens, quia quotidie de cordibus ruit fidelium. Quia vero Christo et Ecclesiae adversatur, satanas, id est contrarius appellatur. Et ligabit eum per annos mille, et misit eum in abyssum. Millenarius numerus in Scriptura pro perfectione rei ponitur. Unde est: Verbi quod mandavit in mille generationes (Psal. CIV). Nam et secundum saecularem sapientiam perfectus est, quia constat ex denario in se multiplicato. Decies enim deni centum fiunt. Quae jam figura non quadrata, sed 117.1182C| plana est. Decies autem centum mille, qui numerus in altitudinem surgens solidam figuram reddit. Et ideo hic numerus propter sui perfectionem omne significat tempus hoc praesens, a Domini scilicet passione usque ad finem saeculi, et hic totum pro parte positum est, quia mille anni quantumlibet tempus Ecclesiae exprimunt, id est usque ad regnum Antichristi. In hoc tempore ligatus est diabolus in abysso, id est, in cordibus infidelium et hominum perversorum, ubi et latet et regnat usque ad adventum Antichristi, quando solvetur de suo carcere, et procedet ad apertas blasphemias et persecutiones. Sed mirum est quomodo in abyssum mitti dicitur, cum ibi ante esset, quia videlicet juxta quod saepe superius dictum est, ejectus a fidelibus 117.1182D| atrocius coepit dominari in suis. Et clausit, id est, potestatem egrediendi illi interdixit, ne alibi gressus nequitiae extendat, nisi quo occultum et justum Dei judicium permittat. Et signavit super illum, id est sigillavit, ut ea etiam quae sub se habet, lateant illum. In hoc enim diabolus signatus est: quia qui sint vel ex his quos tenet, vel ex his quos amisit, qui ad electorum numerum pertineant, nec ipse diabolus nec membra illius scire possunt, sed ille solus a quo inclusus tenetur. Aliquando enim quidam ex his qui ejus esse videbantur, subito ad electorum numerum transeunt: aliquando vero ex his qui dominium ejus evaserant ad eum quem deseruerant revertuntur. Habuit enim 117.1183A| ipse Petrum sub se, quando negavit Christum: et David, quando adulterium simul perpetravit et homicidium, sed signum positum fuit super illum, quia praevidere non potuit, quod uterque per poenitentiam ad vitam reversurus esset, et Dei misericordiam consecuturus. Quia itaque nescit, qui pertineant ad illum, qui ad Christum, idcirco etiam ea quae sub ipso sunt quasi sub signaculo reclusa custodiuntur. Ac per hoc agitur, ut nec ille qui sint ejus ad plenum cognoscat, nec nos qui sunt Christi scire valeamus, verum in hoc quod sequitur: Ut non seducat amplius gentes donec consummentur mille anni. Gravis ad solvendum oritur quaestio: si enim et ille idcirco ligatus est, ne seducat amplius gentes, quomodo quotidie contra tot homines pugnat, quos et seducit, dum ad vitia ruere 117.1183B| facit? Sed sciendum quia nunc gentes in Christum credentes, et si ad tempus videtur seducere, non tamen seducit ut aeternaliter pereant hi, qui in Dei praedestinatione sunt salvandi, et ideo a toto pars intelligenda est, quae scilicet non potest seduci. Istae enim sunt gentes, de quibus ad eum Pater dicit: Postula a me et dabo tibi gentes (Psal. II).-- Post haec, id est post mille annos, ut a toto sicut supra partem intelligamus, quoniam de mille annis adhuc restant tres anni et dimidius, oportet illum solvi modico tempore. Id est per tres annos, sed nec tunc seducere poterit eos qui ad vitam sunt praedestinati, sed eos quos antequam solveretur, seductos tenebat. Quia sicut nunc alligatus, a laesione fidelium cohibetur, sic etiam tunc solutus, a seductione illorum 117.1183C| virtutis potentia deprimetur. Et mille quidem anni, quantum ad electos pertinet, omne tempus istius vitae significant, usque ad finem saeculi: Quantum autem ad reprobos, usque ad adventum Antichristi. Tunc ille quasi exiet seducere, quia comparatione illius seductionis, ista quae nunc agitur seductio esse denegatur. Quod si quis inquirit, cur Deus quem semel alligavit, solvi modico tempore voluit: Si a me quaeris, dicit beatus Ambrosius, cito respondeo, et ut Dei virtus, et diaboli infirmitas manifestetur virtus Dei, in hoc, quod sancti etiam inter flagella et tribulationum angustias constanter in fide perseverant. Infirmitas autem diaboli in hoc quod etiam a puellis et infantibus vincitur. Si enim nunquam solveretur, minus appareret ejus maligna atque 117.1183D| crudelis potentia, minus etiam probaretur sanctarum gentium fidelissima patientia. Solvetur enim modico tempore, et totis viribus saeviet contra electos, ut in illis et Dei potentia nota fiat qui non poterunt vinci tanto ejus impetu, et ille suam infirmitatem et propriam impotentiam erubescat, tanquam ei dicatur a Deo exprobrantis voce, Vide quam infirmus sis, qui a puellis vinceris.
Et vidi sedes et sederunt super eas et judicium datum est illis. Thronus Graece Latine dicitur sedes. Per sedes vero generalis Ecclesia exprimitur. Per sessores autem sancti intelliguntur praedicatores, id est duodecim apostoli, et omnes qui perfectam vitam illorum sunt imitati. Nam et his sedibus 117.1184A| Psalmista dicit: Illic sederunt sedes. Ipsi enim sunt sedes, quia in eorum cordibus Deus sedet, et ipsi sedebunt in judicio, quia aliorum facta judicabunt. Et isti cum Domino venturi sunt ad judicium, juxta quod eis ipse dicit: Sedebitis super sedes duodecim judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX). Jam nunc etiam sedent et judicant, quia potestatem in Petro apostolo acceperunt, cui dictum est una cum caeteris: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis, etc. (Matth. XVI.) Datum est eis judicium, id est potestas ligandi atque solvendi. Quaeritur autem quare superius singulariter unam ponit sedem, dicens: Ecce sedes posita erat in coelo (Apoc. IV), et hic pluraliter sedes enuntiantur. Non autem hoc pertinet ad illud generale judicium, sed ad praesens tempus, quo 117.1184B| judicant inter bonos et malos. Et animas decollatorum. Subauditur vidi. Per animas vero decollatorum plenitudo intelligitur omnium sanctorum, sive scilicet qui spiritualiter in anima sunt mortui, sive corporaliter pro Domino jugulati per ingentis martyrii gloriam. Propter testimonium Jesu, et propter verbum Dei. Hac enim sola causa interfecti sunt, quia confitebantur Christum Deum et hominem, et quia nolebant adorare diabolum. Jesus quippe proprium nomen est hominis assumpti, et interpretatur salvator, eo quod salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Verbum autem Dei divinitas intelligitur Filii Dei, in qua aequalis est Patri. Propter testimonium ergo Jesu, et propter verbum Dei, id est propter fidem humanitatis et divinitatis ejus, interfecti sunt. 117.1184C| Cur autem decollatorum animae specialiter visae dicuntur, cum non hi solummodo cum Christo sint regnaturi? Nimirum propter excellentiorem dignitatis gradum. Erunt quippe virgines ibi, conjugati, et caeteri, sed majorem gloriam habebunt hi qui martyrium pro Christi nomine sunt perpessi. De quibus adhuc subditur et qui non adoraverunt bestiam, neque imaginem ejus, id est Antichristum, nec acceperunt characterem ejus in frontibus suis. Id est in fide, sicut Judaei faciunt. Aut in manibus. Id est in opere, sicut faciunt non solum pagani qui opera diaboli perpetrant, sed etiam falsi Christiani, qui fidem quam habent operibus destruunt, de quibus satis supra dictum est. Possumus et imaginem bestiae accipere omne corpus diaboli, id est omnes reprobos qui 117.1184D| illum imitantur. Quam imaginem justi non adorant, quia in nullo reprobos imitantur. Neque enim bestiam adorant, neque characterem illius in fronte aut in manu sua accipiunt, quia nec Judaeorum Antichristum exspectantium perfidiam, nec haereticorum dogma, ac gentium sequuntur errorem. Unde Apostolus admonet dicens: Nolite jugum ducere cum infidelibus (II Cor. VI). Non enim adorant imaginem bestiae, id est non imitantur simulationem reproborum, qui fidei confessionem ore proferunt, sed infideliter vivunt: Et vixerunt et regnaverunt cum Christo mille annis. Sancti et in praesenti vita regnant cum Christo et in futura regnabunt. Ideoque per millenarium numerum et praesentem vitam et futuram 117.1185A| intelligimus: Quia regnum sanctorum in die judicii non terminabitur, sed augmentum accipiet. Jam enim regnant per fidem, et etiam in illis, qui quotidie ab hac vita transeunt per apertam speciem, sed tunc amplius regnabunt, quando simul in regnum introducentur, et erit Deus omnia in omnibus (I Cor. XV). Unde et idem Joannes in Epistola sua dicit: Charissimi, nunc filii Dei sumus, et nondum apparuit quod erimus. Scimus autem, quia cum apparuerit similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est (I Joan. III).
Caeteri mortuorum non vixerunt donec consummentur mille anni. Sicut supra sancti intelliguntur, qui semper cum Christo sunt regnaturi, ita et hic reprobi, qui nunquam sunt victuri: Ideo enim dicit 117.1185B| caeteri, quia et sancti moriuntur in praesenti vita. Juxta quod Paulus dicit: Mortificate membra vestra, quae sunt super terram, etc. (Col. III). Et iterum: Mortui estis, et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo (Ibid.). Isti itaque moriuntur peccato, atque ideo in aeternum vivent cum Christo. Caeteri autem mortuorum qui in anima per peccatum sunt mortui, non vixerunt, id est non vivent. Quia enim hic non vivunt per fidem et operationem, illic non vivent per resurrectionem. Tales utique et hic viventes mortui sunt in anima, et quotidie etiam ad mortem transeunt, quando ab hac vita migrantes, in inferno damnantur, et in futuro morientur, quando non ad hoc resurgent ut postea vivant, sed ut acceptis corporibus iterum ad mortem transeant sempiternam. 117.1185C| Et non sunt victuri donec consummentur mille anni, id est per omnia futura tempora, ita illi miseri mortui erunt, et nunquam a vita separati vivere poterunt. Mortui quippe erant ante, sed in die judicii mors illorum non accipiet terminum, sed augmentum, quia videlicet in toto ipso tempore quo volvuntur mille anni, noluerunt audire vocem Filii Dei, ut viverent. Has mortes duas Dominus in Evangelio manifestat. De praesenti enim, quia sancti in anima post peccatum surgunt ad vitam, dicit: Venit hora, et nunc est, quando mortui audient vocem Filii Dei, et qui audierint, vivent (Joan. V). De illa autem: Tunc omnes qui in monumentis sunt, audient vocem Filii Dei. Et procedent, qui bona fecerunt, in resurrectionem vitae. Quia ergo reprobi hic (id est in prima resurrectione) 117.1185D| a morte peccati nolunt redire ad vitam, profecto in secunda resurrectione, quae carnis est, ad mortem secundam cum ipsa carne transibunt. Sicque electi de vita justitiae, transibunt ad vitam beatitudinis per resurrectionem carnis; et reprobi de morte peccati, ad ultionem mortis per eamdem resurrectionem carnis. Haec est resurrectio prima. Nequaquam diceret: Prima, nisi esset et secunda. Prima ergo resurrectio est, quae fit in anima, quod est, ab infidelitate redire ad fidem, a vitiis ad virtutes resurgere. Secunda autem erit in die judicii, quando resurgent cum corporibus in aeternum victuri. Sicut enim sunt duae mortes, una scilicet animae, altera corporis; sic sunt et duae resurrectiones, una quae hic fit in 117.1186A| anima sicut diximus. Altera quae in futuro exspectatur in corpore. De hac quippe resurrectione, quae in praesenti fit per baptismum, Apostolus fidelibus dicit: Si consurrexistis cum Christo, quae sursum sunt sapite (Col. III).
Beatus, id est felix. Et sanctus qui habet partem in resurrectione prima, id est qui hic resurgit in anima. Felix est enim, qui dum adhuc vivit in corpore, a morte animae resurgit, quia dum carnis resurrectio advenerit, in aeterna laetitia vivet. Ille enim post in carne feliciter resurget, qui in hac vita a mentis suae morte resurrexit. Et in his secunda mors non habet potestatem. Sicut scilicet habet in reprobis, de quibus satis supradictum est: Caeteri mortuorum non vixerunt, etc. Quia enim hi qui prius a morte animae 117.1186B| resurgere studuerunt, in his secunda mors, hoc est damnatio perpetua, non habet potestatem; ut enim supradictum est, sicut sunt duae resurrectiones, similiter et duae mortes. Sed erunt sacerdotes Dei Patris, et Christi ejus, id est Filii. Et regnabunt cum illo mille annis. Haec verba non ad solos pertinent episcopos ac presbyteros, sed ad omnes fideles, quicunque scilicet sunt membra veri regis et pontificis Christi, quibus Petrus apostolus dicit: Vos estis genus electum, regale sacerdotium (I Petr. III). Reges quippe sunt, quia et in se et in subditis, motus carnalium cogitationum bene regunt. Sacerdotes, quia seipsos mortificant, ut hostia viva fiant. De quibus per prophetam dicitur: Isti sunt filii Sadoch, qui accedunt de filiis Levi ad Dominum ut ministrent ei (Ezech. XL). 117.1186C| Sunt itaque sacerdotes et reges in praesenti. Verumtamen sacerdotium et regnum illorum in die judicii non accipiet terminum, sed augmentum, quando et semetipsos totos Deo offerent, et super omnia regna constituentur. Quo contra reprobi, qui hic mercedem suam recipiunt, omnibus rebus exspoliabuntur. In mille autem annis quibus regnabunt cum Christo, omne tempus futurum intelligitur, sicut supra dictum est. Neque enim nunquam a gloria illius regni, secundum quod haeretici voluerunt, separabuntur, sed semper cum Christo regnabunt. Juxta quod Dominus dicit: Ibunt hi in vitam aeternam (Matth. XXV).
Et cum consummati fuerint mille anni, solvetur satanas de carcere suo. Nunc redit ad de scribenda tempora Antichristi. Consummatos autem mille annos 117.1186D| dicit, a toto partem comprehendens. Sic enim solvetur ut super sint anni tres et menses sex. Supra enim mille anni, a Domini adventu usque ad finem saeculi intelliguntur, hic autem usque ad regnum Antichristi, quando ille solvetur de suo carcere, hoc est de reproborum cordibus, in quibus modo ligatus est, ne tantum saeviat, quantum vult. Vel de carcere solvetur, quia de pravitate perfidiae Judaeorum nascetur. Juxta illud: Fiat Dan coluber in via (Gen. XLVI), etc. Et exibit, ad apertas scilicet blasphemias et persecutiones. Et seducet gentes multas, quae sunt super quatuor angelos terrae Gog et Magog. De his gentibus varie quidam loquuntur, aestimantes eas esse gentes aquilonares, id est Getas et Massagetas, 117.1187A| quae Scanzam insulam inhabitant. Sed si has tantummodo duas gentes diabolus seducturus esset, nequaquam diceretur ad hoc exire, ut seducat multas gentes quae sunt super quatuor partes terrae, cum hae gentes, non quatuor, sed unam tantummodo partem mundi inhabitent. Dicunt etiam alii has gentes ab Alexandro magno in partibus Macedoniae conclusas, ubi et intantum sunt multiplicatae, ut viginti quatuor regna de se reddidissent. Sed neque istae etiam si verum esset, omnes mundi partes tenere possent. Ideoque haec sententia humana est, non divina. Nam in his duabus gentibus, omnis multitudo intelligitur reproborum, qui super quatuor partes terrae sunt, id est super Orientem, Occidentem, Aquilonem et Meridiem. Quo in loco ostenditur, 117.1187B| et fides sanctorum in omnibus mundi partibus invenienda ante finem saeculi. Juxta quod Dominus dicit: Oportet Evangelium praedicari in toto mundo, et tunc veniet finis, et numerositas impiorum, similiter per omnes mundi partes saevitura. Quia enim ubique erunt fideles, idcirco ubique eos insequentur infideles. Gog quippe interpretatur tectum, Magog, de tecto, quod tale est, quasi dicatur domus procedens de domo. Per tectum itaque intelliguntur corda reproborum, in quibus modo latet diabolus. Juxta quod superius legimus in abysso eum esse conclusum. Diabolus autem est de tecto, tanquam scilicet de reproborum cordibus progrediens. Ipse est ergo modo in tecto, et tunc progredietur de tecto. Tectus est enim modo diabolus in illis, sed temporibus 117.1187C| Antichristi exibit de tecto, quasi discoopertus, quia quod nunc facit occulte, tunc faciet manifeste. Vel certe ipsae gentes sunt tectum, quia in ipsis modo tetigitur et concluditur diabolus, et ipsae de tecto erunt, quando in apertam persecutionem prorumpent. Exibit ergo in apertam persecutionem, ut seducat Gog et Magog, id est omnia membra sua. Seductio autem haec erit, quae incitabit omnes reprobos, ut bellent contra Christum. Et congregabit eos in praelium. Non in unum locum, sed in unum consensum, et unam malam voluntatem, per quam omnes faciet concordes. Quorum numerus est sicut arena maris. Legimus in Genesi quod dixerit Deus ad Abraham: Multiplicabo semen tuum sicut stellas coeli, et sicut arenam, quae est in littore maris (Gen. 117.1187D| XVII).Ubi in stellis intelliguntur sancti; in arena maris, omnes reprobi steriles et infructuosi.
Et ascenderunt, subaudis diabolus et membra illius, Gog et Magog super latitudinem terrae. Hic demonstratur Ecclesia sanctorum in toto orbe dilatanda. Juxta quod Dominus in Evangelio ait: Oportebat, inquit, pati Christum et resurgere a mortuis, et praedicari in nomine ejus poenitentiam et remissionem peccatorum in omnes gentes (Luc. XXIV). Et iterum: Praedicabunt hoc Evangelium in toto orbe, et tunc veniet consummatio. Sicut ergo ubique erit Ecclesia, ita et ubique erit persecutio, et in nullo loco erit sanctus, quem non persequetur impius. Et circuierunt castra sanctorum. Sancti appellantur 117.1188A| castra, quia semper dimicant contra diabolum, et membra ejus. Sic enim dicitur: Ascenderunt super latitudinem terrae, cinxerunt castra sanctorum; ac si diceretur, per omnem terrae habitationem, electorum Ecclesiam pressuris arctaverunt. Bene autem dicit, ascenderunt, contra electos videlicet, tumentes, et caput suum imitantes, qui dicit: Ascendam super altitudinem nubium, et ero similis Altissimo (Isa. XIV). Et hic quidem super altitudinem nubium, illi vero super latitudinem terrae ascendunt, quia videlicet caput specialiter contra Deum, membra vero generaliter contra electos elevantur. Et civitatem dilectam. Ipsa Ecclesia est civitas a Deo dilecta, de qua Dominus dicit: Non potest civitas abscondi in monte posita (Matth. V). Et Psalmista: Gloriosa dicta 117.1188B| sunt de te, civitas Dei (Psal. LXXXVI).
Et descendit ignis a Deo de coelo, et devoravit illos. Per ignem repentinum interitum Antichristi, vel membrorum illius intelligere debemus. Unde Paulus dicit: Quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris sui (II Thess. II). Et in Evangelio ipse Dominus: Cum dixerint pax et securitas, tunc repentinus eis superveniet interitus (I Thess. V). Sicut enim nunc iste mundus plenus est hominibus, sic erit in adventu Filii hominis. Sicque cum repente Dominus venerit ad judicium, quasi ignis, id est sententia damnationis subito descendet de coelo, et devorabit impios, non solum in corpore, sed etiam in anima. Unde Dominus in Evangelio dicit: Sicut fuit in diebus Noe, sic erit in adventu Filii hominis (Luc. XVII). 117.1188C| Aliter: Supra legimus de sanctis praedicatoribus quod ignis exiens de ore illorum devoravit inimicos eorum. Quasi enim ignis de coelo descendit, cum ex divini verbi praedicatione, reprobis livor invidiae accrescit, sicque ipsa praedicatio, quae justis est vita, reprobis est damnatio perpetua. Unde Paulus: Aliis sumus odor mortis in mortem, aliis odor vitae in vitam (II Cor. II) .-- Et diabolus qui seducebat illos, sive per se, sive per membra sua. Missus est in stagnum ignis et sulphuris, ubi et bestia, id est Antichristus.
Et pseudoprophetae. Praeteritum tempus positum est hic pro futuro missus est, scilicet pro eo quod est mittetur. Per stagnum vero ignis in quo missus est diabolus, profunditas intelligitur inferni, in quo 117.1188D| impii cum capite suo damnati in perpetuis tenebris obvolventur. Quoniam licet sit ibi ignis, non erit ad lucendum, sed ad miserorum corpora concremandum. Corpora enim reproborum erunt fomentum ignis. Ideoque et ipse ignis erit indeficiens, quia erunt et corpora immortalia quibus semper accendetur. Sulphur autem et ignem accendit et fetorem generat, quia sicut dictum est, et ignis ibi erit perpetuus, et fetor intolerabilis. Unde sequitur: Et cruciabuntur die ac nocte in saecula saeculorum. Cum in inferno semper tenebrae sint, juxta illud: Inutilem servum projicite in tenebras exteriores (Matth. XXV), quid est quod hic dicitur, cruciabuntur die ac nocte? Sed sciendum quia non pro vicissitudine diei ac noctis, hic dies 117.1189A| aut nox ponuntur, sed propter mutabilitatem poenarum, caloris scilicet et frigoris. Quo contra de sanctis dicitur, quia jam tempus non erit, id est nulla immutabilitas. Quod exponens Paulus dicit: Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur (I Cor. XV). Apud electos enim nullius rei erit vicissitudo, sed sicut erunt immortales corpore, sic erunt et immutabiles mente. Reprobi autem, licet sint immortales corpore, tamen corruptionem sustinebunt, quia a vermibus comedentur, et mutabilitatem animi patientur, semperque deficient, et nunquam ad defectum pervenient. Haec itaque immutabilitas poenarum hic exprimitur per diem et noctem. Aliter, diem possumus referre ad gloriam justorum, noctem ad poenam reproborum. Illi ergo qui in inferno 117.1189B| erunt, die ac nocte cruciabuntur, recordantes bonorum justorum et malorum suorum.
Et vidi thronum magnum candidum. Thronus Ecclesia est, cui Christus singulariter et generaliter praesidet. Magnus dicitur, quia Ecclesia ex multitudine populi constat, et per mundi partes dilatatur. Candidus quia fonte baptismatis ab omni abluitur macula criminis. Et sedentem super eum. Subauditur vidi. Per quem Dominus Jesus Christus intelligitur, qui habitat in cordibus fidelium. Juxta illud, Inhabitabo in illis et inter eos ambulabo (II Cor. VI),-- a cujus conspectu fugit terra et coelum. Hoc est quod Dominus dicit: Coelum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt (Matth. XXIV). Transibunt coelum et terra, non ut esse desinant, sed immutabuntur. 117.1189C| Juxta quod Paulus dicit: Praeterit figura hujus mundi (I Cor. VII). Erit enim tunc coelum novum et terra nova. Fugient quippe a conspectu judicis ab ea specie, quam nunc habent, et ostendent pulchritudinem, quam nunc celant. Unde et in hac eadem Apocalypsi dicitur: Vidi coelum novum et terram novam (Apoc. XXI). Primum enim coelum et prima terra abiit. Ignis enim comitabitur Domini adventum, qui tantum spatium aeris occupabit, quantum occupavit aqua diluvii, quando quindecim cubitis fuit super omnes montes, qui erant sub universo coelo. Inter haec autem sciendum, quia quidam minus caute divinam Scripturam considerantes, prius dixerunt coelum et terram transire per ignem, quam judicium fieri. Quidam vero affirmant, prius futuram resurrectionem, 117.1189D| deinde coeli et terrae innovationem. Sed et hos et illos minus cauta conspectio fefellit, quod Paulus manifestat, qui dicit: Dies Domini declarabit, quia in igne revelabitur (I Cor. III). Et Psalmista: Ignis in conspectu ejus ardebit et in circuitu ejus tempestas valida (Psal. XLIX). Simul enim Dominus veniet ad judicium, et mortui resurgent, et elementa igne solventur, atque omnia, Deo judicante per ignem, cum adversarios ignis involverit, et in infernum demerserit, atque electos ad regnum praemiserit, tunc coelum et terra nova apparebunt, quod nos quoque exemplo colligimus, qui hiemalium dierum revolutionibus vernum tempus abundantiori solis lumine superius splendescere, varietate florum 117.1190A| interius candescere videmus. Hinc et Dominus in Evangelio regnum coelorum aestati comparat. Et locus, pristinae subauditur visionis, non est inventus ab eis. Ac si diceret: Figura praeterit, natura permanet. Hinc Paulus dicit: Praeterit figura hujus mundi (I Cor. III). Possumus et per coelum intelligere animas sanctorum. Per terram vero corpora illorum. Quae non solum tunc incorruptionem corporis, verum etiam incommutabilitatem mentis recepturi sunt, quando ab ea specie, quam nunc bahent, tanquam terram et coelum transeuntes, in pulchriorem statum commutabuntur. Et locus pristinae corruptionis et mutabilitatis non invenietur in eis. Quasi enim jam non ipsi sunt, sed alii, dum a vetustate primae corruptionis in novitatem transeunt 117.1190B| secundae regenerationis.
Et vidi mortuos magnos et pusillos stantes in conspectu throni. Magni sunt de quibus Dominus dicit: Qui fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno coelorum (Matth. V). Pusilli qui simplicitatem vitae servant, nec altiora mysteria capere sufficiunt. Omnes enim hic generaliter comprehenduntur, quicunque in judicium sunt venturi in gloriam. Vel magnos et pusillos possumus intelligere, reges et principes hujus saeculi cum suis sibi subjectis. Hi enim omnes et justi scilicet et perfectiores, cum simplicioribus, et principes hujus saeculi cum suis sibi subjectis stabunt in die judicii. Illi quidem ut remunerentur, isti vero ut damnentur. Et libri aperti sunt, et alius liber apertus est, qui est vitae. Libri 117.1190C| aperti, duo sunt Testamenta, quae in judicio aperientur, quando singuli electorum manifeste videbunt, quid ex his compleverint, vel quid praetermiserint. Alius autem liber, qui est vitae, Dominum Jesum Christum significat, qui vitam suis fidelibus tribuit. In illo enim libri, hoc est duo Testamenta, aperientur, quia in illo omnes actiones justi considerabunt. Vel libri aperti, opera justorum significant, quae in judicio omnibus manifestabuntur. Nunc enim abscondita sunt justorum opera, quia humanum vitare cupientes favorem, omne opus suum in abscondito faciunt, tunc autem manifesta luce revelabuntur. Unde Apostolus: Veniet Dominus et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium, et tunc laus erit unicuique a Deo (I 117.1190D| Cor. IV). Vel libri etiam intelliguntur conscientiae quae singulis invicem manifestabuntur, quia quidquid unus cogitabit, ab altero facile intelligitur. Et judicati sunt mortui ex his quae scripta erant in libris secundum opera ipsorum. Id est, ex utroque Testamento judicati sunt secundum quod ex his fecerunt aut non fecerunt. Vel etiam ex comparatione operum sanctorum judicabuntur reprobi, qui quasi in expansione librorum legunt bonum, quod agere noluerunt, considerantes vitam justorum, quorum comparatione damnantur. Quapropter expedit illis ut in praesenti vita actus eorum considerent, et deteriores usus conversione immutent. Qui enim plenissime intelligere appetit, qualis est, debet nimirum 117.1191A| tales conspicere, qualis non est: et in bonorum forma metiatur, quanto ipse deserto bono deformis est.
Et dedit mare mortuos suos qui in eo erant. Hoc prius fiet quam libri aperiantur, et ex his mortui judicentur secundum opera ipsorum. Quantum ad litteram pertinet, mare, flumina, et omnia stagna, suos qui in eis tenentur mortuos dabunt. Cui autem dabuntur, nisi vitae? Tunc enim omnes resurrecturi sunt quacunque morte perempti fuerint, et quibuscunque locis absconditi. Altius autem mare, id est hic mundus in fluctuatione positus, dabit suos mortuos, generaliter scilicet bonos et malos producens. Juxta quod Apostolus dicit: Omnes enim resurgemus. Vel mortuos quos mare dabit, possumus intelligere 117.1191B| eos, qui vivi in adventu Domini sunt reperiendi, qui utique subito mortui vitae reddentur. Et mors et infernus dederunt mortuos qui in ipsis erant. Mors diabolum significat, de quo Paulus dicit: Invidia diaboli mors introivit in orbem terrarum (Sap. II). Infernus omnia membra diaboli. Vel per mortem possumus intelligere simpliciter mortem carnis. Inferni autem nomine, loca significantur tenebrarum. Et mors itaque et infernus suos mortuos dabunt, hoc est diabolus et omnia membra ejus. Vel etiam omnia loca inferni, quoscunque per mortem corporis astrictos tenent, tunc vitae restituent. Postquam autem omnes resurrexerint. Judicatum est de singulis, pro eo quod est judicabitur, secundum opera ipsorum. Hoc est, dabitur unicuique secundum opus suum.
117.1191C| Et infernus et mors. Hoc est omnia membra diaboli cum capite suo. Missi sunt in stagnum ignis. Hoc est in profundam damnationem inferni. Recte autem per infernum omnes reprobi figurantur. Vel quia ibi habitantes una cum inferno in quo habitant, una sunt domus: Vel etiam quia imitantes opera diaboli, nunquam saturantur malis, sicut infernus nunquam dicit, Sufficit.
Et qui non est inventus in libro vitae scriptus. Hoc est, qui non est ante mundi constitutionem ad vitam praedestinatus. Missus est in stagnum ignis. Liber quippe vitae, sicut supra dictum est, jus divinitatis intelligitur, id est Dei praescientia, in qua qui non fuerit praeordinatus, in stagnum ignis mittetur. Hoc est reproborum hominum societati copulabitur. 117.1191D| Quod enim dicit, qui non est inventus, nihil est aliud, nisi non praeordinatus. Electi autem in hoc libro scripti qui ante mundi constitutionem sunt praecogniti, et praeordinati. Unde Apostolus: Quos praescivit et praedestinavit (Rom. VIII). Et alibi: Sicut elegit nos ante mundi constitutionem (Ephes. I).
CAPUT XXI. Et vidi coelum novum et terram novam. In praedestinatione Dei omnipotentis quae futura sunt jam transierunt, unde hic dicit se videre coelum novum et terram novam, atque addit: Primum enim coelum et prima terra abiit. Quod qualiter sit vel juxta litteram, vel etiam spiritualiter intelligendum, superius 117.1192A| dictum est. Abiit primum coelum, et prima terra, hoc est per innovationem immutata sunt, et a pristina figura recesserunt. Juxta illud Apostoli: Praeterit figura hujus mundi (I Cor. III). Verum quod sequitur, et mare jam non est, utrum ad litteram, id est, ut mare cum fluminibus exsiccetur, possit intelligi, an etiam solummodo spiritualiter hoc dicatur dubium est. Terra enim aquarum conjunctione subsistit, quoniam et infra et extra et supra se aquas continet, ne naturali ariditate fatiscat, quoniam nisi aquis temperaretur, in cinerem redigeretur. Ideoque utrum maximo illo ardore mare cum fluminibus siccetur, an et ipsum vertatur in melius, non facile dixerimus. Quod et si factum fuerit per Dei potentiam, licet arida sit terra, satis subsistere 117.1192B| poterit. Quatuor siquidem sunt elementa, ex quibus duo sunt immutanda in melius, sicut hic dicitur, et Dominus in Evangelio manifestat, coelum et terra transibunt, id est immutabuntur. Utrum autem mare vel ignis transeat, id est immutetur, Deus scit, licet hic legamus, et mare jam non est. Et alibi: Lumen lucernae non lucebit in ea. Haec enim qualiter fiant, cum illuc pervenerimus, melius sciemus.
Et civitatem sanctam Hierusalem novam vidi descendentem de coelo a Deo. Haec civitas sancta Ecclesia est, quae idcirco civitas appellatur, quoniam a multis inhabitatur, et in quatuor mundi partes distenditur, habens habitatorem Deum. Hinc Paulus dicit: Templum Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. 117.1192C| III). Sancta dicitur, quia quotidie per baptismum sanctificatur. Vocatur quoque Hierusalem, quae visio pacis interpretatur, quia ad hoc laborat, ut visionem Dei in coelestibus percipiat. Nova dicitur, quia a vetustate peccati exuitur. Peccati enim perpetratio ad veterem Adam pertinet. Et ideo dum Ecclesia a peccato originali mundatur, a vetustate peccati ad novitatem venit. Unde Apostolus: Exspoliantes vos veterem hominem, induite novum, qui renovatur in agnitione Dei (Col. III). Idcirco autem civitas haec a Deo descendere dicitur, quia ab exordio sui jam cum capite suo descendit, cum quo, et per quod sursum ascendit, unde idem Dominus dicit: Nemo ascendit in coelum, etc. Aliter: In hoc de coelo descendere dicitur, quia coelestis est gratia, quod Deus 117.1192D| eam fecit Ecclesiam, juxta illud: Ego Dominus faciens te. Quidquid enim habet in fide, spe, et charitate, caeterisque virtutibus et baptismo, desuper datum est illi. Unde Jacobus: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jac. I). Paratam, id est fide caeterisque virtutibus ornatam, ut mereretur fieri sponsa. Sicut sponsam ornatam viro suo. Duo dicit, sponsam et virum, in quo subintelligitur uxor, quia consuetudo est sanctae Scripturae, ut sponsos appellet viros, et sponsas uxores; unde est: Egrediatur sponsus de cubili suo, et sponsa de thalamo suo (Joel II), et Sephora ad Moysen: Sponsus sanguinum tu mihi es (Exod. IV). In Evangelio quoque ab angelo dicitur: 117.1193A| Joseph autem vir ejus (Matth. I). Et in lege: Si invenerit vir puellam in agro desponsatam, et dormierit cum ea, morte moriatur, quia humiliavit uxorem proximi sui (Deut. XXII). Sponsa itaque nunc est sancta Ecclesia, per fidem, spem et dilectionem: sed tunc erit uxor quando ad amplexus viri, id est ad contemplationem Dei omnipotentis pervenerit. Quod quotidie quidem in singulis agitur electis, generaliter autem in fine complebitur, cum omnes in commune audierint: Venite, benedicti, Patris mei (Matth. XXX), etc. Ornatam dicit, id est omnibus virtutibus compositam, juxta illud Psalmistae: Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato (Psal. XLIV).
Et audivi vocem magnam de throno dicentem. Thronus hic intelliguntur angeli, et homines sancti, 117.1193B| in quibus habitat Dominus. Ideoque haec vox magna, vox intelligitur Dei omnipotentis. Quae idcirco magna dicitur, quia de magnis loquitur, dicens: Ecce tabernaculum Dei cum hominibus. Magna est enim Dei gratia, ut homines illius fiant tabernaculum, cujus magnitudinem non capit mundus. Tabernaculum Dei cum hominibus, id est, ipsi homines sunt tabernaculum Dei. Joannes in hoc loco typum tenet sanctae Ecclesiae, quae audit vocem dicentem: Ecce tabernaculum Dei cum hominibus, quando per internam inspirationem seipsam cognoscit esse Dei tabernaculum. Et habitabit cum illis. Id est cum illis qui tabernaculum Dei esse meruerunt. Unde ipse apostolis dicit: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus (Matth. XXVIII). Et ipsi populus ejus erunt. Juxta 117.1193C| illud: Haereditas mea Israel. Et ipse Deus cum eis erit. Habitans in eorum fide et dilectione, sicut ipse dicit: Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus (Joan. XIV). Unde et idem Joannes in Epistola sua ait: Qui manet in dilectione, Deus in eo manet. Et ipsorum Deus est omnipotens Deus, cum quibus habitare dignatur, unde Psalmista: Dominus pars haereditatis meae (Psal. XV). Et ipse in lege loquitur dicens: Filiis autem Levi non dabitis possessionem. Ego enim haereditas illorum. Quando enim homo peccando recedit a Deo, non est Dei populus, nec Deum possidet. Dum autem poenitendo revertitur ad Deum, populus Dei est, quia possidet Deum, et possidetur a Deo.
117.1193D| Et absterget Deus omnem lacrymam ab oculis eorum. Haec verba non ad praesentem vitam luctu et lacrymis plenam pertinent, sed ad futuram; quando omnis luctus auferetur a fidelibus, et perpetuum gaudium possidebitur, juxta illud: Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur (Matth. V). Intuendum autem quid sit quod omnem lacrymam ab oculis sanctorum dicit auferendam, cum sufficere potuisset, si diceret: Absterget lacrymam ab oculis eorum. Sed sciendum quia diversae sunt qualitates lacrymarum, quibus in hac vita affliguntur electi, aliquando scilicet propter timorem tormentorum, ne videlicet merito iniquitatis suae poenis tradantur ultricibus; aliquando vero propter amorem et consortium supernorum 117.1194A| civium. Postquam enim veniam peccatorum consequuntur, iterum incipiunt flere, non jam quia timent damnari, sed quia differuntur a regno. Aliquando quoque deplorant aliorum peccata, sicut Samuel flebat Saul, eo quod poenituisset Dominum, quod constituerit eum regem super Israel. Et sicut Paulus flebat Corinthios, qui post fornicationem et idololatriam, non egerunt poenitentiam. Omnem ergo lacrymam ab oculis electorum Dominus absterget, quia neque timore arctabuntur poenarum, neque jam differuntur a regno, quod praesentialiter possidebunt, neque etiam aliorum peccata deflebunt, quia justo Dei judicio damnatis reprobis, nullus deinceps peccare poterit. Et mors ultra non erit. Postquam enim omnes a mortuis resurrexerimus, in electis jam 117.1194B| ultra mors non erit, neque corporis neque animae. Primus namque homo ea lege conditus est in paradiso, ut nisi peccasset, immortalis mansisset, et completo electorum numero, ab illo paradiso terreno absque mortis interventu transiret ad patriam coelestem; sic autem est conditus, ut si peccaret, mori potuisset. Quae mors, qui eam per peccatum incurrit, destructa est per Domini mortem. Ideoque locum in electis non habet, postquam omnes ad vitam resurgemus, tales effecti, ut deinceps neque mori neque peccare possimus. Neque luctus, erit in illa Ecclesia, quia, ut superius dictum est, multis modis fit in praesenti. Neque clamor, neque dolor erit ultra. Clamor in hoc loco intelligitur querela pravae suggestionis. Prius enim quam peccaret homo, in magna 117.1194C| quiete erat, omniaque membra sibi subjecta et nullo modo in aliquo repugnantia possidebat; sed postquam peccavit, statim clamorem pravae suggestionis contra se exsurgentem sensit, vidensque mulierem concupivit; factumque est Dei justo judicio, ut qui noluit esse subjectus Deo, non posset habere membra sibi subjecta. Hunc clamorem deinceps omnes sustinemus, quo laborare se ostendit Paulus, dicens: Video aliam legem in membris meis (Rom. VII), etc. Semper fit enim hic clamor, quia semper caro spiritui resistit. Sed cum corruptibile hoc induerit incorruptionem, et mortale hoc induerit immortalitatem, cessabit clamor tumultuari contra electos, qui eos in hac vita quiescere non sinebat. Ibi enim cessabit omnis prava suggestio, ibi nulla erit carnis delectatio. 117.1194D| Sed et dolor post haec non erit, quia videlicet caro electorum ultra spinas et punctiones peccatorum pro quibus dolere debeant, non generabit. Quia prima abierunt, quia in praesenti saeculo haec omnia sustinent, sed cum innovata coelum et terra fuerint, tunc electi innovabuntur, et nequaquam praeteritas passiones sustinebunt.
Et dixit qui sedebat in throno, id est Deus omnipotens, qui praesidet suae Ecclesiae: Ecce nova facio omnia. Ea scilicet quae superius dicta sunt, inter quae etiam coelum et terra innovabuntur. Et dicit mihi: Scribe. In corde tuo, vel etiam litteris commenda, ut ad notitiam perveniat posterorum, Sed quod Joanni dicitur, ad omnem Ecclesiam pertinet, quae 117.1195A| in tabulis cordis carnalibus verba Dei scribere videtur. Haec verba, quae ab initio istius libri divinitus tibi sunt ostensa, fidelissima et vera sunt, quia a Deo vero processerunt, ac si diceret: Eo in cordis memoria arctius deprimantur, quae loquuntur, quo de tota fidei summa, de tota spei fiducia proferuntur.
Et dixit mihi: factum est. Pro eo quod est fiet, id est, complebuntur omnia quae superius sunt dicta, sive de remuneratione justorum, seu de damnatione reproborum Quia enim haec omnia tempore suo pro certo complebuntur, quasi jam facta sint Dei omnipotentis voce firmantur, in cujus praesentia omnia futura praesentialiter manent, unde est: Qui fecit quae ventura sunt. Ego sum α et ω, initium et finis. Non 117.1195B| quod initium habeat in tempore vel finem, sed quia ab illo cuncta sumpserunt initium, et in ipso resument terminum. De quibus satis supradictum est. Quod autem Dominus hoc jam tertio per angelum in hac Apocalypsi ita nomen suum inculcat dicens: Ego sum α et ω, duo per hoc factum, quaedam nobis insinuat: unum scilicet per quod intelligamus, neque ad angelum proprie, neque ad Joannem pertinere quae in hac revelatione continentur; aliud vero quod scire possimus, ipsum esse Deum ante tempora et hominem in fine saeculorum. Ego sitientibus dabo fontem aquae vivae gratis. Sitientibus, id est esurientibus justitiam, promittitur fons aquae. De quibus Dominus dicit: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam (Matth. V). Fons autem aquae vivae inseparabilis Trinitas 117.1195C| intelligitur. Pater enim fons, Filius fons, Spiritus sanctus fons. Unde Psalmista dicit: Apud te est fons vitae. Sitientibus ergo Deum, seipsum dabit in remunerationem, in cujus contemplatione erit refectio aeternae satietatis. Quo fonte Psalmista satiari desiderans, dicebat: Sitivit anima mea ad Deum fontem vivum (Psal. XLI). De quo fonte dicit: Qui biberit, vitam habebit. Habendo enim Deum, habebit vitam aeternam, quae est Deus, unde ipse dicit: Haec est vita aeterna (Joan. XVII), etc. Gratis iste fons datur fidelibus, hoc est, sine ullis praecedentibus hominum meritis.
Qui vicerit diaboli tentamenta, incentiva carnis suae, adversitates pravorum hominum, possidebit haec, quae superius dicta sunt, id est Deum omnipotentem, 117.1195D| carnis immortalitatem et incorruptionem. Et ero illi Deus, id est aeterna satietas et remuneratio. Et ipse erit mihi filius, qui credendo in Deum efficiuntur fideles filii Dei; hic quidem per fidem, illic autem per manifestationem. Unde idem Joannes in Epistola sua ait: Charissimi, nunc filii Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus. Scimus autem, quia cum apparuerit, similes ei erimus, et videbimus eum sicuti est (I Joan. III).
Timidis autem et incredulis, et exsecratis, et homicidis. Timidos possumus eos intelligere, quia voluntas erat ut crederent in Christum, verum videntes diversa tormentorum genera, fidelibus praeparata, timore concussi recedebant a fide Christi. Quidam 117.1196A| autem etiam post fidem Christi, et baptismum, vel terroribus concussi, vel blandimentis illecti, timentes poenas recedebant a fide.
Quorum pars erit in stagno ardenti. Id est in damnatione perpetua. Sunt etiam timidi in pace Ecclesiae, qui metu principum et saecularium hominum bonum operari metuunt. De talibus dicitur: Illic trepidaverunt timore ubi non erat timor (Psal. LI).-- Cum incredulis, id est cum paganis; et cum exsecratis, id est cum incredulis Judaeis, vel falsis Christianis, qui sunt exsecrandi a Deo, id est valde abominabiles. Unde est: Virum sanguinum et dolosum abominabitur Dominus (Ps. V).-- Et cum homicidis, id est quocunque modo hominem interficientibus, vel odio seipsos jugulantibus. Unde est: Qui odit fratrem suum homicida 117.1196B| est (I Joan. III).-- Et fornicatoribus, id est cum idolis servientibus, seu immunditiam carnis sectantibus, vel etiam plus creaturam quam Creatorem diligentibus, et divitias ultra modum amantibus. Unde Paulus: Et avaritia quae est idolorum servitus (Gal. V). -- Et veneficis, id est magis, qui incantationes peragebant. Sive etiam veneficos, id est maleficos, possumus eos intelligere, qui humana potestate aliis dominantur. Unde in Evangelio: Reges gentium dominantur eorum (Matth. XX), et qui potestatem habent super eos, venefici vocantur, id est malefici.-- Et idololatris, qui simulacra hominum mortuorum, vel etiam imagines rerum quarumdam, pro Deo venerantur.-- Et omnibus mendacibus. Nominatis superius per ordinem singulorum auctoribus vitiorum, ad extremum intulit, et 117.1196C| omnibus mendacibus: ubi cum dicit omnibus, ostendit multa esse genera mendaciorum. Nam beatus Augustinus octo dicit esse genera mendaciorum, sed tamen nullum est mendacium quod peccato careat, unde scriptum est: Os quod mentitur, occidit animam (Sap. I). Et iterum: Perdes omnes qui loquuntur mendacium (Psal. V). Nonnulli enim dicunt non esse peccatum, si pro veritate aut justitia proferunt mendacium, sicut legimus factum in Aegypto de obstetricibus, quae ad Pharaonem reversae, et increpatae cur vivificarent parvulos, quos jussae fuerant interficere, mentitae sunt dicentes: Non sunt Hebraeae mulieres sicut Aegyptiae, sed ipsae habent obstetricandi scientiam (Exod. I). Unde et Scriptura refert: Quamobrem aedificavit illis Deus domum. Nunquid ergo 117.1196D| peccatum fuit illud mendacium, pro quo mercedem acceperunt a Deo? Fuit quidem peccatum, sed tamen opere misericordiae est purgatum, unde et Deus aedificavit illis mansiones, id est multitudinem filiorum dedit illis, quia aliorum filios vivificaverant. Similiter legimus factum et in Raab meretrice, quae nuntios Josue abscondit, et inquirentibus de eis respondit: Fateor quidem, venerunt ad me, sed cum clauderetur porta, et illi pariter exierunt (Josue, II). Quia opus misericordiae circa eos exhibuit, et a morte eos liberavit, postea meruit pertingere ad unius Dei cognitionem, et inter Israelitas connumerari, quia peccatum illud mendacii purgavit opus pietatis et misericordiae. Pejus enim fuisset si eos perderet ad 117.1197A| mortem, quam quod eos negavit, et mentita est. Unum sane debemus retinere, nullum genus mendacii inultum remanere, quod hic laxatum non fuerit poenitentia, aut aliquo pietatis opere. Omnium enim istorum qui sunt superius connumerati, pars eorum erit in stagno ardenti et sulphure, id est in profunda inferni damnatione, ubi sunt simul ignis et sulphur. Quod est mors secunda, id est corporis et animae. Prima enim mors fit in anima per peccatum, secunda autem intelligitur in anima et corpore. Sequitur:
Et venit unus de septem angelis habentibus phialas plenas septem plagis novissimis. Per septem angelos, sicut superius dictum est, vel universalis Ecclesia intelligitur, vel omnes praedicatores, propter septiformem 117.1197B| Spiritum quo Ecclesia instruitur et doctores erudiuntur. Saepe enim dictum est septenarium numerum universitatem ostendere, quia omne praesens tempus septem diebus volvitur, unus ergo ex septem angelis qui ad Joannem venit intelligitur Dominus Jesus Christus, qui est secundum prophetam magni consilii angelus, id est nuntius paternae voluntatis, unus est ex angelis, quia caput est omnium electorum, et per assumptionem humanitatis illis est conjunctus in utero Virginis. Venit ergo per incarnationis mysterium, qui ubique erat per divinitatis potentiam. Isti angeli, hoc est praedicatores quorum caput est Christus, habent phialas plenas septem plagis novissimis, hoc est ipsi sunt pleni divina praedicatione, qua quidam auditorum vulnerantur ad 117.1197C| salutem, quidam autem ad sui perniciem. Bene autem ipsae plagae novissimae dicuntur, quia in novissima hujus saeculi hora, id est ab incarnatione Domini usque ad finem mundi immittuntur.
Et locutus est mecum, dicens: Veni, ostendam tibi sponsam uxorem Agni. Joannes in hoc loco significat Ecclesiam, cui loquitur Deus per occultam inspirationem in mente dicens: veni, passibus fidei, et passibus amoris et ostendam tibi sponsam uxorem Agni, id est tibi ipsi manifestabo, qualis nunc sis per fidem, et qualis postea futura es, cum ad Dei veneris contemplationem. Duo autem dicit, sponsam et uxorem: quia sicut superius quae nunc est sponsa per fidem et dilectionem, erit tunc uxor, cum ad amplexus sui pervenerit viri: vir enim Ecclesiae Deus est, unde 117.1197D| Salomon dicit: Non est vir in domo sua (Prov. VII).
Et sustulit me in spiritu in montem magnum et altum. Hic manifeste ostenditur quod Joannes non corporeis oculis hanc intuitus est visionem, sed spiritu, hoc est mentis oculis ad contemplanda coelestia mysteria est elevatus. Mons magnus et altus, in quo dicit se elevatum, Christus intelligitur. De quo Daniel dicit: Quia lapis praecisus de monte sine manibus, crevit in montem magnum, et replevit universam terram (Dan. II). Ipse quoque de se dicit: Non potest abscondi civitas supra montem posita (Matth. VIII). Magnus est iste mons, quia totum mundum replet. Altus, quia ita est homo, ut sit etiam Deus verus. 117.1198A| De hoc monte Isaias dicit: In novissimis diebus erit mons domus Domini praeparatus in vertice montium, id est Christus princeps omnium electorum. Quamobrem? Quia angelus et mons Christus, et in Joanne Ecclesia intelligitur. Angelus Joannem ducit in montem, hoc est Christus Ecclesiam suam super semetipsum constituit. Recte ergo Christus et angelus et mons dicitur, quia nuntius Ecclesiae apparens ad coelestem patriam invitat electos, et ipse eamdem Ecclesiam super se portando ad coelestia sublevat.
Et ostendit mihi civitatem sanctam Hierusalem descendentem de coelo a Deo habentem claritatem Dei. Civitas Ecclesia est, Deum habens habitatorem. Quae sancta dicitur, quia quotidie per baptismum sanctificatur Jerusalem quia ad hoc laborat, ut ad visionem 117.1198B| patriae coelestis perveniat. De coelo descendit, quia omne quod habet bonum coelitus datum est illi per Dei gratiam, unde Jacobus: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jac. III). Vel etiam sicut supra dictum est, in capite suo descendet de coelo, quia eam in utero virginali conjunxit, unde Apostolus: Desponsavit sibi Christus Ecclesiam non habentem maculam aut rugam. Claritatem Dei habet, quia a Filio Dei illuminatur, qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan. I). Unde et ipse apostolis dicit: Ego sum lux mundi (Joan. VIII). Unde sequitur: Et lumen ejus simile lapidi pretioso tanquam lapidi jaspidis. Dicitur, quia dum electos suos illustrat, aeternae viriditatis pabulo nutrit; lapis enim jaspis, 117.1198C| viridis est coloris, et ideo non inconvenienter per lapidem jaspidem, visio intelligitur sanctae Trinitatis, ad quam animae sanctorum pertingere desiderant, veluti animalia virentia quaeque perquirunt. Hinc ipse dicit: Per me si quis introierit salvabitur (Joan. X), et ingredietur per fidem, et egredietur a fide ad spem, e.t pascua inveniet aeternae satietatis. Unde et Psalmista dicit: Dominus pascit me, et nihil mihi deerit: in loco pascuae ibi me collocavit (Psal. XXII).-- Sicut crystallum. Per crystallum vero intelligitur praemium supernae remunerationis, quae in ipsa visione Dei complebitur. Quasi enim aqua in crystallum vertitur, dum praemium ex aqua et spiritu renatorum ipsa Dei contemplatio efficitur. Nam et si bene perpendimus, quod significat jaspis, hoc et crystallum, 117.1198D| quia remuneratio sanctorum nihil aliud erit, nisi praesens Dei vultus.
Et habebat murum magnum et altum. Murus Ecclesiae est Christus, de quo Isaias ait: In illa die cantabitur canticum istud in terra Juda: Urbs fortitudinis nostrae Sion salvator, ponetur in ea murus (Isa. XXVI). Ipse est etiam magnus, de quo Psalmista: Dominus in Sion magnus (Psal. XCVIII). Altus quoque est, quia a Patre super omnia sublimatus, et Deus quoque etiam per humanitatem est constitutus. Ipse quoque est murus, hoc est defensio et protectio Ecclesiae suae. Vel etiam murus generaliter ipsa Ecclesia intelligitur, quae murus appellatur propter firmitatem fidei et constantiam virtutum. Magnus 117.1199A| est iste murus, quia Ecclesia ex multis constat fidelibus, et per quatuor mundi climata dilatatur. Altus quoque est, quia corpore inhabitat terram, mente autem possidet coelum. De quo bene subditur: habentem portas duodecim. Per duodecim quippe portas duodecim intelliguntur apostoli. Et per duodecim apostolos, omnis ordo doctorum, per quorum ministerium intramus Ecclesiam. Ipsi enim nos baptizant, et docentes per fidem Ecclesiae portis nos introducunt. De quibus adhuc subinfertur: et in portis angelos duodecim. Id est in apostolis omnes doctores subjecti, sicut sunt presbyteri et caeteri minoris ordinis Ecclesiae praepositi: qui et si magna non valent, tamen minora quae acceperunt, fideli populo nuntiare non desistunt. De quibus in Zacharia 117.1199B| legitur: Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requirunt ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum est (Mal. II). In duodecim ergo portis, duodecim angeli consistunt, quia doctores Ecclesiae fidem et vestigia apostolorum sequuntur. Et nomina scripta quae sunt nomina duodecim tribuum filiorum Israel. Filios Israel non debemus intelligere carnaliter duodecim filios Jacob, quorum fuit reproba vita, sicut Scriptura manifestat, sed patres spiritales, ex ejus progenie descendentes, sicut fuit Isaias, Jeremias, caeterique prophetae, quorum nomina scripta sunt in portis, quia memoria illorum in fide continetur apostolorum. Quod enim isti annuntiant factum, illi praedixerunt futurum. Quia ergo eadem quae illi praedixerunt annuntiant, memoriam 117.1199C| illorum in suis cordibus se habere insitam demonstrant. Sive etiam in duodecim filiis Israel possumus intelligere omnes gentes, sicut in duodecim apostolis intelligimus omnem ordinem praedicatorum. In duodecim ergo portis nomina duodecim filiorum Israel scripta sunt, quia in fide et dilectione apostolorum, omnes gentes consistunt. Hinc Paulus dicit: Epistola nostra vos estis scripta in cordibus nostris (II Cor. III). Ab oriente portae tres. Per orientem populus intelligitur Judaeorum, de quo Christus est exortus qui est verus sol justitiae illuminans corda credentium. Ibi enim fuerunt primum portae tres, hoc est fides sanctae Trinitatis, in illis primum annuntiata est a prophetis et caeteris justis, qui per Spiritum illuminati, fidem sanctae Trinitatis cognoverunt, 117.1199D| unde Isaias dicit audisse se cherubim clamantia: Sanctus, sanctus, sanctus (Isa. IV). Sed quia in trinitate personarum intelligitur una majestas, cum pluraliter praemisissent, Sanctus, sanctus, sanctus, unitatem substantiae attendentes adjungunt, Dominus Deus sabaoth. Similiter et Psalmista praemittens: Benedicat nos Deus Pater, benedicat nos Deus Filius, benedicat nos Deus Spiritus sanctus, trinitatem personarum convertit ad unitatem majestatis, dicens: Et metuant eum omnes fines terrae (Psal. LXVI). Ab aquilone portae tres. Per aquilonem intelliguntur gentiles, in figura infidelitatis, et ignorantiae positi, sicut fuerunt patres nostri. Ibi quoque sunt portae tres, quia et gentiles per doctrinam apostolorum 117.1200A| caeterorumque praedicatorum edocti, fidem sanctae Trinitatis perceperunt. Et bene quidem primum ab oriente portae tres, deinde ab aquilone commemorantur, quia prius Judaei crediderunt, deinde gentiles, qui ante erant in aquilone, qui est frigidissimus et durissimus ventus, habentes diabolum, qui dicit: Ponam sedem meam ad aquilonem.--Et ab austro portae tres. Per austrum claritatem fidei intelligimus, quae in toto orbe terrarum lucet: quia dum sol in austro, id est in medio centro coeli figitur, totum mundum illuminat, significans Christum, qui luce fidei claritatis suae illuminat universam Ecclesiam. In austro itaque portae tres sunt, quia fides sanctae Ecclesiae splendore sanctae Trinitatis illuminatur baptizata in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Et ab occasu 117.1200B| portae tres. Per occasum novissimam mundi aetatem accipiamus, in qua per Eliam et Enoch, caeterosque praedicatores, eadem fides sanctae Trinitatis per quadripartitum orbem diffundetur, Judaeos atque gentiles pariter complectens. Duodenarius enim numerus portarum, qui per quatuor mundi partes sub ternario comprehenditur, ad ministerium pertinet duodecim apostolorum, per quos fides sanctae Trinitatis per quadripartitum orbem diffusa est.
Et murus civitatis habens fundamenta duodecim. Murus ipsa est civitas, quae habet duodecim fundamenta, quia in apostolorum et prophetarum doctrina consistit. Quorum fundamentorum fundamentum Christus est, de quo Paulus dicit: Fundamentum aliud nemo potest ponere praeter id quod positum 117.1200C| est, quod est Christus Jesus (I Cor. III). Quando enim singulariter fundamentum enuntiatur, ipse Christus intelligitur, super quem omnis aedificatio Ecclesiae constituitur: Quando enim pluraliter, patriarchae, apostoli, caeterique doctores. Unde idem Apostolus dicit: Jam non estis hospites et advenae, sed estis cives sanctorum et domestici Dei superaedificati super fundamentum apostolorum et prophetarum (Ephes. II). Sic ergo fundamentum apostoli caeterique doctores intelliguntur, in uno fundamento Christo fundati; ipse enim est fundamentum fundamentorum, sicut est Rex regum et Dominus dominantium. Ad hoc enim pertinet quod etiam, nominatis fundamentis, agni nomen non siluit, sed ait: Et in ipsis duodecim nomina duodecim apostolorum et agni. 117.1200D| Et in ipsis fundamentis, hoc est in fide patriarcharum et apostolorum, nomina duodecim apostolorum, quia videlicet quisquis in Ecclesia reginem suspicit, locum apostolorum tenet, quorum doctrinam et actus imitatur. Et ut absolutius hoc sit, dicamus fundamenta, patriarchas esse et prophetas, in quibus nomina duodecim apostolorum sunt, quia fidem quam perceperunt apostoli, habuerunt et illi: et quem isti crediderunt in carne venisse, illi praenuntiaverunt venturum. Hinc Psalmista dicit: Fundamenta ejus in montibus sanctis (Psal. LXXXVI). Montes quippe ipsi sunt patriarchae et prophetae, super quos Novi Testamenti doctores fundantur, quia eorum fidem imitantur. Tanquam, scilicet fundamentum 117.1201A| super fundamenta, quia et ipsi montes fundamenta esse noscuntur.
Et qui loquebatur mecum, habebat mensuram arundineam auream, ut metiretur civitatem. Hic angelus typum filii Dei tenebat, quia omnia mensura et numero disponit. Nam per arundinem, divinam debemus intelligere praedicationem; quia enim arundine scribitur, recte per arundinem Scriptura sancta intelligitur, ab efficiente videlicet illud quod efficitur. Hac itaque arundine, id est divino eloquio tangit et illuminat Deus corda fidelium, ibique perpendit et metitur facta singulorum atque profectus: dum alii tribuit sermonem sapientiae, alii genera linguarum etc. Quae mensura arundinea aurea dicitur, propter claritatem divinae sapientiae, quae in plerisque 117.1201B| locis auro figuratur. Unde est; Accipite sapientiam sicut aurum. Hac itaque arundine metitur civitatem, id est universalem Ecclesiam. Et portas ejus, id est doctores et praepositos Ecclesiae. Et murum, civitatis, in quo nihil aliud quam ipsa civitas intelligit.
Et civitas in quadro posita est. In quadrata figura, non aliud latus majus est, aliud minus, sed cuncta simul quatuor latera, aequali spatio tenduntur. Per haec autem quatuor latera, debemus intelligere, spem, fidem, charitatem et operationem, quae aequalia sunt: quia unusquisque fidelis quantum credit tantum sperat, tantum amat et operatur. Similiter quantum sperat, tantum credit, tantum amat et operatur. Iterum, tantum amat quantum credit, 117.1201C| quantum sperat, quantum operatur. Tantum operatur quantum credit, quantum amat, quantum sperat. Bene autem Ecclesia in quadro posita esse memoratur, quia est robusta per fidem, longanimis per spem, ampla per charitatem, efficax per operationem. Habent etiam singuli fidelium fidem, qua credunt quae videre non possunt, Deum scilicet trinum in personis et unum in majestate. Habent et spem, quia sperant posse se pertingere ad illud quod necdum vident. Habent quoque charitatem, id est Dei et proximi dilectionem. Quibus virtutibus, ut perfecta sit vita illorum, adjungitur operatio, sine qua fides mortua est, unde Jacobus apostolus: Fides sine operibus otiosa est (Jac. II). Sive etiam per quatuor latera civitatis, possumus intelligere quatuor virtutes 117.1201D| principales, prudentiam videlicet, temperantiam, fortitudinem atque justitiam. Quae ita debent esse in electis, ut una alteram non excedat. Prudentia quippe est scientia in appetendis bonis et vitandis malis. Cui debet conjungi seu coaequari temperantia, quia non est perfecta prudentia, nisi studeat homo semetipsum temperare, et a voluptatibus istius saeculi retrahere. Quod cum fecerit, debet habere fortitudinem, ut illud quod intelligit, opere perficiat. Deinde etiam debet possidere justitiam, quatenus actus suos ita temperet, ne nimis justus et plusquam oporteat sapiens sibi videatur. Longitudo ejus tanta est quanta et latitudo. Repetit quod supradictum est, quia quadrata figura ex omni 117.1202A| parte aequalis est. Tanta est itaque longitudo quanta et latitudo: quia quanta est fides, tanta est spes, tanta charitas, tanta nihilominus et operatio. Quantum enim credimus, tantum amamus, et quantum amamus, tantum de spe praesumimus; et in quantum per spem ad superna erigimur, tantum per dilectionem circa Deum et proximum extendimur, tantumque ipsam fidem, spem et charitatem operibus exornare studemus. Similiter unusquisque tantum prudens est, quantum temperans, fortis et justus. Tantum temperans, quantum prudens fortis et justus. Tantum fortis, quantum prudens, temperans et justus. Tantum justus, quantum prudens, temperans, fortis fuerit. Et mensus est civitatem de arundine aurea per stadia duodecim millia. Jam civitas 117.1202B| Ecclesia intelligitur, arundo doctrina evangelica. Porro per stadia duodecim millia omnes exprimuntur laborantes in Ecclesia. Per stadium quippe illud intelligitur quod in stadio agitur, id est, per locum labor et praemium laborantium. Hinc Paulus dicit: Nescitis quod hi qui in stadio currunt, omnes quidem currunt, sed unus accipit bravium (I Cor. II). Laborant itaque electi in stadio, hoc est, in labore praesentis vitae, ut bravium supernae retributionis possint percipere. Nam et per duodecim millia summa electorum exprimitur. Duodenarius enim numerus idcirco perfectus habetur, quia ex denario et binario constat; denarius pertinet ad decem praecepta legis: binarius ad duo dilectionis praecepta, in quibus tota lex pendet et prophetae. Sive idcirco perfectus habetur, 117.1202C| quia ex partibus septenarii conficitur quae sunt tria et quatuor. Ternarius enim ad fidem sanctae Trinitatis refertur; quaternarius ad quatuor Evangelia. Millenarius quoque perfectus numerus ostenditur, quia denarii numeri quadratum solidum reddit; decies enim centeni fiunt mille. Atque idcirco millenarius numerus perfectus est. Unde dicitur: Verbi quod mandavit in mille generationes, per quas generationum universitas exprimitur. Quia igitur duodenarius sive millenarius numerus in sacro eloquio pro perfectione ponitur, recte in duodecim millibus summa perfectionis illorum exprimitur, qui decalogum legis cum dilectione Dei et proximi implent, fidemque sanctae Trinitatis custodiunt, et hoc secundum auctoritatem quatuor 117.1202D| Evangeliorum. Hos metitur Deus omnipotens arundine, quia unicuique secundum capacitatem sui intellectus distribuit dotcrinam scientiae. Omnes tamen quos tangit in his quae acceperunt perfectos ostendit; et unusquisque quod non accepit in se, per charitatis studium possidet in altero, ut ex multis membris unum efficiatur corpus. Vel, sicut supradictum est, alii tribuitur sermo scientiae, alii genera linguarum, etc. Et hi licet non aequaliter, quia ut Dominus dicit: In domo Patris mei mansiones multae sunt (Joan. XIV), tamen omnes supernae remunerationis praemium percepturi sunt. Sed cum miro consilio auctor et dispensator noster huic illa largiatur, quae alii de negat, extra mensuram arundinis egredi non videtur. 117.1203A| Quisquis posse plus quam accepit conatur, inde plerumque amittit; et hoc quod poterat, quia audacter ea quae contingere non valet, arripere festinat. Nam et membrorum nostrorum tunc ministeriis bene utimur, cum sua eis officia distincta servamus. Lucem enim oculis cernimus, vocem vero auribus audimus. Si quis autem mutato ordine, officia deserit, ad aliena non assurgit. Et longitudo et latitudo et altitudo ejus aequalia sunt. Haec est illa soliditas quadratae figurae, de qua superius dixit: Et civitas in quadro posita erat. Longitudo pertinet ad fidem, altitudo ad spem, latitudo ad charitatem, de qua scriptum est: Latum mandatum tuum nimis (Ps. CXVIII). Sive etiam longitudo pertinet ad longanimitatem, altitudo ad contemplationem; latitudo sine dubio charitatem 117.1203B| designat, quae in tantum lata est, ut non solum ad amicos, sed etiam usque ad ipsos perveniat inimicos. Juxta illud: Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos (Luc. VI). Longitudo itaque civitatis, et latitudo atque altitudo ejus, aequalia sunt, quia quantum patiens fuerit mens per longanimitatem, tantum lata erit per amorem: et quantum patiens fuerit per longanimitatem, quantumque lata per amorem, tantum erit et alta per contemplationem; unusquisque ad altiora per contemplationem erigitur, inquantum semetipsum humiliat in toleranda mala proximorum. Longitudo itaque Ecclesiae latitudo et altitudo, aequalia sunt, quia inquantum longanimis est inter adversa, inquantum charitate erga omnes dilatata, intantum 117.1203C| est alta per contemplationem.
Et mensus est murum ejus centum quadraginta quatuor cubitorum. Haec summa quadraturam duodenarii numeri continet; duodecies enim duodeni, centum quadraginta quatuor fiunt; centenarius numerus perfectionem significat. Unde in Evangelio Dominus: Qui reliquerit domum, vel fratres aut sororem, etc., usque centuplum accipiet (Matth. XIX), id est perfectionem mentis consequetur, ut ea quae amisit semel, ultra repetere nolit. Quadragenarius quoque numerus in Scriptura sacra multimoda ratione habetur perfectus: sive propter Domini jejunium, quadraginta diebus peractum, sive propter decalogum legis, et quatuor Evangelia, in quibus perfectio decalogi continetur. 117.1203D| Quaternarius similiter consecratus est, propter quatuor flumina paradisi, vel quatuor libros Evangelii, seu etiam propter quatuor mundi partes, vel quatuor virtutes principales. Quia autem in cubitu manus est, recte per cubitum operatio manus exprimitur. Muri autem ipsa est civitas. Mensus est itaque angelus muros civitatis centum quadraginta quatuor cubitis, quia omnipotens Deus perpendit et considerat, quantum singuli electorum, per auctoritatem quatuor Evangeliorum, laborant in legis decalogo, quantamque perfectionem mentis consequuntur, ut ad societatem angelorum pervenire possint, unde sequitur: Mensura hominis quae est angeli. Quantum ad litteram pertinet, hic ostenditur ipsum angelum, qui haec ostendebat Joanni in figura hominis apparuisse: 117.1204A| quantum autem ad altiorem pertinet intellectum, mensura hominis, quae est angeli, intelligitur recte ipse angelus, qui Ecclesiam metitur, quia videlicet gloria angelorum et hominum in coelesti beatitudine aequalis erit. Unde in Evangelio ipse dicit: Neque nubent neque nubentur, sed erunt sicut angeli Dei in coelo (Matth. XII). Vel ideo mensura hominis, quae est angeli, dicitur, quia quot angeli remanserunt in coelo post casum archangeli, tot homines de terris sunt ascensuri in coelos.
Et erat structura, id est aedificatio, muri ejus ex lapide jaspide. Jaspis lapis viridis est coloris, atque Dominum Jesum Christum significat, qui est refectio sanctorum animalium. In contemplatione enim Dei omnipotentis erit summa electorum perfectio, et 117.1204B| aeterna satietas, juxta illud Psalmistae: Dominus pascit me et nihil mihi deerit, in loco pascuae ibi me collocavit (Psal. XXII). Sive etiam per lapidem jaspidem, electi exprimuntur, quorum fides nunquam marcescit, sed in viriditate operationis constat. Ex lapide ergo jaspide structura civitatis efficitur, quia prius in Ecclesia fundamentum Christi constituitur, cui etiam omnes fideles superponuntur, juxta illud Apostoli: Ad quem accedentes lapidem vivum, et ipsi tanquam lapides vivi superaedificamini domos spirituales (I Petr. II). Nam sicut in muri aedificatione primo ponuntur lapides magni et quadrati, qui alios super se positos portant, qui et ipsi iterum alios portant, sicque omnis aedificatio construitur usquequo ad ultimum lapidem perveniatur, qui cum 117.1204C| portetur ab omnibus, ipse neminem portat. Ita in fundamento Ecclesiae, primo positi sunt apostoli, deinde martyres, deinde confessores, virgines, viduae, caeterique sancti, qui se omnes invicem portant, passiones suae mentis libentissime tolerantes, juxta illud Apostoli: Alter alterius onera portate (Galat. VI). Vel etiam exemplo semetipsos invicem foventes, et ita agitur usque ad finem saeculi, quando ultimus electus in novissimo culmine hujus aedificii ponetur: qui cum portetur ab omnibus retro se praecedentibus, ipse tamen non habebit quem portare possit, quia in ipso omnis Ecclesiae consummabitur aedificatio. Erit vero Christus et fundamentum et consummatio Ecclesiae, qui est initium et finis. 117.1204D| Ipsa vero civitas aurum mundum, simile vitro mundo. Per aurum claritas intelligitur coelestis, de qua Dominus dicit: Accipite sapientiam sicut aurum. In vitro vero puritas cordium intelligitur: nam ex caeteris metallis, si conficitur aliquod vas, quidquid intrinsecus ponitur, extrinsecus minime videtur. In vitro autem, quidquid interius ponitur, totum exterius perspicitur. Atque ideo per vitrum puritas designatur cordis omnium sanctorum, quae invicem in coelesti beatitudine omnibus manifestabitur. Haec enim verba non ad praesentem Ecclesiam referri possunt, in qua singulis singulorum conscientiae occultae sunt, sed ad futuram, quando veniente Domino, qui illuminabit abscondita tenebrarum, singulorum conscientiae cunctis manifestabuntur. Quidquid 117.1205A| enim cogitatum fuerit ab aliquo, totum videbitur ab altero, sicque unusquisque tunc erit conspicabilis alteri, sicut nunc esse potest conspicabilis sibi. Vel per aurum sicut dictum est, intelligitur sapientia superna. Per vitrum vero puritas fidei; nam in vitro, sicut dictum est, quidquid ponitur interius, totum videtur exterius, et per hoc puritas fidei designatur, quam sancti tenentes corde, manifestant etiam ore. Nec quidquam intus agitur per simulationem, quod non videatur exterius per puram oris et operis confessionem.
Et fundamenta muri civitatis omni lapide pretioso ornata. Fundamenta civitatis, id est Ecclesiae, sunt patriarchae, prophetae et caeteri praedicatores, super quorum doctrinam vel exempla, constat Ecclesiae 117.1205B| structura. Quae fundamenta omni lapide pretioso, id est, omnibus virtutibus, fide scilicet, spe, charitate, hospitalitate, jejunio, abstinentia, caeterisque sunt ornata bonorum actuum operibus. Sive etiam lapides pretiosos intellige omnes imitatores illorum, qui in aedificio civitatis positi sunt, ipsamque civitatem moribus et vita exornant. De his lapidibus Dominus per prophetam dicit: Ecce ego sternam per ordinem lapides tuos, et fundabo te in sapphiris (Isa. LIV). Unde sequitur: Fundamentum primum jaspis. Qui lapis, ut superius dictum est, viridis est coloris, atque ideo non incongrue Dominum significat, qui est pabulum et refectio omnium electorum, ipse est primum fundamentum Ecclesiae, quia ut Apostolus dicit: Fundamentum aliud nemo potest ponere praeter 117.1205C| id quod positum est, quod est Christus Jesus (I Cor. III). Significat quoque et electos, quorum fides nunquam marcescet, sed semper in operationis virore perseverat. Secundum sapphirus. Lapis sapphirus in sua natura, nequaquam pretiosus est, sed in mysterio valde praeclarus invenitur, quia videlicet aereum colorem retinet, atque ideo sanctos significat, qui coelestia mente petunt, dicentes cum Apostolo: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Tertium chalcedonius. Chalcedonius lapis multo est vilior quam sapphirus in natura, sed in mysticis sensibus valde invenitur et ipse pretiosus. Est enim fortissimae naturae, adeo ut omnium sculpentium argumentis resistat: atque ideo significat sanctos, qui invictissimi sunt inter adversa hujus saeculi. Quorum 117.1205D| unus dicit: Quis nos separabit a charitate Christi (Rom. VIII)? Et iterum: Certus sum quia neque mors, neque vita; neque angeli, et caetera, poterunt nos separare a charitate Christi (Ibid.); et tales bene in fundamento Ecclesiae constituuntur, quia aliis exempla fortitudinis praebent. Unde et idem auditoribus suis dicit: Imitatores mei estote sicut et ego Christi (I Cor. VIII). Habet quoque idem lapis similitudinem lucernae pallentis, et in hoc humilitatem sanctorum significat, qui in praesenti vita pallidi habentur, quia despiciuntur, contemnuntur et velut in nihilum reputantur. Attamen ipsi obscuro loco lucent, aliisque lumen scientiae atque ardoris demonstrant. Unde et ex uno illorum dicitur: Ille 117.1206A| erat lucerna ardens et lucens (Joan. V). Ardens videlicet fide et dilectione, lucens verbo et opere. Quartum smaragdus. Smaragdus pretiosus lapis est in sua natura, sed pretiosior in electorum figura. Qui lapis tantae viriditatis est, ut omnem virorem herbarum superet, et aerem etiam circumfusum viridem reddat. Reddit etiam imagines aspicientium, si moles ejus fuerit ampla. Hujus lapidis genera sunt multa, sed pretiosissimi smaragdinei lapides reperiuntur in Scythia, regione deserta, quos tamen custodiunt gryphes, animalia terribilia et ferocia, quae corpus habent leoninum, pedes autem, rostrum et alas, ut aquila: ideoque per terram currunt ut leones, per aera volant ut aves. Quae bestiae custodiunt ipsam deserti regionem, et servant ipsos lapides, 117.1206B| non quod ipsae in suam eos convertant utilitatem, sed hominibus eos auferunt. Cum quibus Arimaspi, homines unum oculum habentes, bellum gerunt, ipsosque lapides ejus auferunt. Quae res pulchrum in se continet mysterium: Lapis quippe smaragdus, qui, ut diximus, nimiae est viriditatis, Christum significat, qui pascua aeternae refectionis suis daturus est fidelibus. Porro desertum illud in quo lapides reperiuntur, significat corda sanctorum, qui se a terrenis et hujus mundi curis longe faciunt, ut in secreta cordis sui quiete Domino servire possint. Unde unus eorum dicit: Ecce elongavi fugiens, et mansi in solitudine (Psal. LIV). In quorum cordibus invenitur lapis smaragdus, quia in ipsis habitat Christus. Sed adsunt gryphes, id est maligni spiritus, 117.1206C| qui Christum nituntur tollere fidelibus, non quod ipsi eum habeant, sed causa invidentiae hominibus eum auferunt. Sed sunt Arimaspi unum oculum habentes, id est electi unum oculum mentis possidentes, qui bellantur cum gryphibus, hoc est, cum malignis spiritibus, Christumque sibi rapiunt, qui est lapis pretiosus. Et ut Dominus designatur per hunc lapidem, ita electi, quorum fides nunquam marcescit. Nam et ipsi in fundamento Ecclesiae ponuntur, quia alios et exemplo et doctrina erudiunt, et in Christi doctrina confortant.
Quintum sardonyx. Sardonyx compositum est ex sardio et onyche, cujus genera plurima sunt, sed pretiosior tribus coloribus distinguitur in modum unguinis, quia in subteriori parte habet nigrum colorem, 117.1206D| in medio rubicundum, in superiori candidum. Vel aliter: primam partem habet nigram, mediam candidam, superius rubeam, significans sanctos, qui nigri, id est despecti, contemptibiles, et abominabiles, videntur, sed tamen innovati per gratiam Christi, semper splendore fidei irradiantur ab eo, ut si necessitas ingruerit, etiam per charitatis officium proprium sanguinem non solum pro amicis, verum etiam pro ipsis fundere non metuant inimicis, quod significatur per colorem rubeum. Hinc in Canticis canticorum Ecclesia dicit: Nolite me considerare quod fusca sum, quia decoloravit me sol (Cant. I). Unde Paulus apostolus ait: Etsi exterior homo noster corrumpitur, tamen interior renovatur de die in 117.1207A| diem (II Cor. IV). Sextum sardius. Sardius lapis terrae rubrae speciem habet, ideoque significat sanctos, qui, licet ad sublimia intelligenda et contuenda ducantur, tamen suam semper student recognoscere fragilitatem, recordantes se esse filios Adae, qui terra rubra interpretatur. Reducunt semper ad memoriam qui sint et unde venerint, scilicet ex radice fragilis et peccatoris hominis, ne videlicet ex accepto coelestis gratiae dono extollantur. Hinc Ezechiel saepe contuens coelestia mysteria, filius hominis vocatur; et Abraham: Loquar ad Dominum meum cum sim pulvis et cinis (Gen. XVIII). Et Psalmista: Memento, Domine, quia pulvis sumus, homo sicut fenum dies ejus (Psal. CII). Bene autem iste lapis sexto loco subrogatur, qui terrae rubrae speciem tenere videtur, quia et 117.1207B| primus homo sexto die conditus invenitur, cui dictum est: Terra es et in terram ibis (Gen. III). Septimum chrysolithus. Chrysolithus quasi aurum fulget, et videtur emittere ex se quasdam ardentes scintillas. Cujus specie significantur hi qui luce supernae sapientiae resplendent, suas virtutes atque sententias cum verbo exhortationis velut scintillas in proximos effundunt, quibus ad amorem Dei et proximi alios accendunt. Octavum beryllus. Beryllus duos colores habet, viridem et pallentem. Per quem vita illorum designatur, qui aeternorum contemplationi bonorum inhaerent, et iterum cura fraternae administrationis, quasi ad pallorem redeunt, dum exteriora per activam vitam fratribus ministrare student, et qui paulo ante fuerant virides in Dei contemplatione, pallescunt 117.1207C| iterum in temporalium rerum per humanitatis officium administratione. Nonum topazius. Topazius lapis omnium lapidum colores in se habet; unde et nomen accepit, quia pan Graece, Latine omne dicitur. Quo nihil carius reges in thesauris suis habere possunt; et nascitur in insula Aegypti quae dicitur Topazion. Significat sanctos omnibus virtutibus refertos, et quasi multis coloribus, sic multis virtutibus lucentes. Decimum chrysoprasus. Chrysoprasus aurei coloris est et viridis, quod ipso nomine manifestatur, parum distans a beryllo. Significat autem electos sapientia resplendetes, et viriditate fidei semper ad coelestia tendentes. Undecimum hyacinthus. Hyacinthus similis est aquae radio solis perfusae. Et in hoc significat electos sapientia repletos, non tamen humana, 117.1207D| qua sunt filii saeculi prudentiores filiis lucis, sed divina, quae significatur per radios solis aquae immissos. Duodecimum amethystus. Amethystus tribus coloribus principalibus respergitur, id est purpureo, violaceo et roseo. Et in hoc significantur sancti, qui coelestem habitum gerunt in terris, et ad praemium et ad coaevitatem angelorum venturi sunt in coelis. Unde Dominus dicit: Et erunt sicut angeli in coelo (Matth. XXII), quod designatur per purpuram quae principum est indumentum. In viola autem, quae humilis est herba, et tamen odorem optimum habet, humilitas illorum exprimitur, cum bonae opinionis odore. In rosaceo autem colore charitas intelligitur, quae intantum in illis viget, ut etiam usque ad passionem 117.1208A| martyrii non solum pro amicis, sed pro ipsis quoque prosiliant inimicis. Unde Dominus dicit: Majorem hac dilectionem nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Joan. XV).
Et duodecim portae duodecim margaritae sunt per singulas. Quantum autem ad litteram pertinet, hoc dicit, quod illa civitas habet duodecim portas, et singulae portae erant ex singulis margaritis, id est unaquaeque porta erat ex una gemma, et iterum in unaquaque porta erant duodecim margaritae, quae sunt centum quadraginta quatuor. Una porta, vel margarita singulariter Dominus intelligitur Jesus Christus qui sicut dicitur fundamentum fundamentorum, sic etiam potest dici margarita margaritarum. Istud est margaritum, quod negotiator venditis omnibus emit. In duodecim 117.1208B| autem portis intelliguntur sancti apostoli et caeteri praedicatores, qui nobis januam Ecclesiae aperiunt, unde Psalmista: Aperite mihi portas justitiae (Psal. CXVII). Statimque unam portam annectit, quae singulariter Dominum significat, sicut dictum est, sine quo nemo venit ad Patrem, dicens: Haec porta Domini, justi intrabunt eam (Psal. CXVII). Superius legimus quod mensus est angelus muros civitatis centum quadraginta quatuor cubitorum. Qui numerus etiam hic replicatur, cum duodecim margaritae per singulas duodecim portas describuntur; quia duodenarius numerus duodecies ductus, centesimum ac quadragesimum quartum numerum consummat, in quo omnis multitudo sanctorum concluditur. Et platea civitatis aurum mundum tanquam vitrum perlucidum. Superius dictum 117.1208C| est quod ipsa civitas fuerit ex auro mundo tanquam vitrum perlucidum, et hic platea civitatis iisdem metallis fertur. Per muros quippe civitatis, robustiores et eminentiores saeculi intelliguntur: per plateam vero, quae a latitudine ita vocatur, quia Graece platon, Latine latum dicitur, simplices intelliguntur, ipsisque subjecti in latitudine charitatis morantes. Dicitur autem platea civitatis ex auro mundo, sicut et muri fuisse feruntur, quia licet sit ibi distantia meritorum, quia sicut in hac vita invenitur alius alio sanctior, sic in illa beatitudine alius invenitur alio eminentior, tamen unusquisque quod non habebit in se, possidebit in altero per charitatis amorem. Hinc per beatum Job dicitur: Parvus et magnus ibi sunt, et Apostolus: Stella a stella differt in claritate, sic et resurrectio 117.1208D| mortuorum (I Cor. XV). Nam per aurum claritas designatur aeternae retributionis, per vitrum vero puritas cordis illorum exprimitur, quae tunc singulis invicem manifestabitur. Iisdem itaque metallis adornatur platea, quibus et muri: quia non licet tantam habeant gloriam subjecti, quantam praelati et doctores Ecclesiae, tamen (ut dictum est) quod in se quisque non habebit, possidebit in altero per charitatis ardorem, quando sicut Apostolus dicit: erit illis Deus omnia in omnibus (I Cor. XV). Unde sequitur:
Et templum non vidi in ea. Dominus enim Deus omnipotens templum illius est et agnus. Praesens Ecclesia templum Dei est, juxta quod Apostolus dicit: Templum enim Dei sanctum est quod estis vos (I Cor. III), 117.1209A| Tamen habet etiam ipsa templum corporale, id est locum orationis, quo conveniunt fideles ad audienda divina eloquia et celebranda Christi sacramenta. Illa autem coelestis civitas Jerusalem jam non habebit templum visibile, quia Dominus Deus omnipotens Pater et Agnus (id est Filius Dei), templum ejus est. Hinc Paulus dicit: Non enim in manufactis habitaculis Jesus introivit, et alibi, Christus assistens pontifex futurorum bonorum, per amplius et perfectius tabernaculum non manufactum, id est non hujus creationis, introivit semel in sancta (Hebr. IX). Et hoc templum, id est totam Trinitatem, nunc Ecclesia possidet per fidem, tunc vero possidebit per manifestam speciem, quando erit Deus omnia in omnibus et in illo. Erit enim tunc templum Ecclesiae, Pater 117.1209B| cum Filio et Spiritu sancto, quia inhabitabit ille Ecclesiam regendo, et ista inhabitabit illum in eo quiescendo. In qua scilicet mansione, id est in divina protectione, tribus qualitatibus vigebit, quia ibi habebit esse feliciter, et nosse sanctam Trinitatem perfecte, et eam quam noverit, diligere caste. In his autem tribus beatitudinum qualitatibus omnis summa beatitudinis consistit.
Et civitas non eget sole neque luna, ut luceant in ea. Haec Jerusalem quae in praesenti agitur, in die fruitur lumine solis, nocte vero lumine lunae: illa autem coelestis Jerusalem nihil horum indigebit, quia verum habebit lumen, quod non solum corpora, sed etiam mentes singulorum illuminabit, unde sequitur: Nam claritas Dei illuminabit eam. Ipse enim 117.1209C| Deus, qui nunc illuminat mentes fidelium per fidem, ipse jam tunc multo magis illuminabit, cum eum videre meruerint facie ad faciem. Hinc ipse dicit: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V). Et lucerna ejus Agnus. Lucerna ad ignem pertinet. Nam praesens Ecclesia eget lucerna, hoc est igne corporali illuminari. Illa autem jam non indigebit hac frui lucerna, quia lumen ejus est agnus, id est visio Christi cum Patre et Spiritu sancto, de ipso enim Filio in libro Sapientiae dicitur: Candor enim est lucis aeternae (Sap. VII). Quae lux utique in praesenti videri nequit. Unde Dominus ad Moysen dicit: Non enim videbit me homo et vivet (Exod. XXXIII).
Et ambulabunt gentes per lumen ejus. Lumen Ecclesiae 117.1209D| Christus est. Unde per Isaiam dicitur: Surge, illuminare, Jerusalem, quia venit lumen tuum (Isa. LX). Haec autem verba non ad futuri temporis remunerationem, sed ad praesentis laborem, referenda esse satis elucet. Neque enim jam tunc sancti in ambulando laborabunt, sed post laborem beate viventes quiescent. Nunc itaque ambulant per lumen ejus, hoc est, per Christi fidem, caeterasque virtutes, ut postea pervenientes ad patriam coelestem, quiescant in ipso lumine, hoc est, in ipsius Dei contemplatione. Et reges terrae afferent gloriam suam et honorem in illam. Reges terrae intelliguntur omnes justi, qui bene se cum subjectis regere satagunt, de quibus dictum est: Cor regis in manu Dei, quocunque voluerit, 117.1210A| vertet illud (Prov. XXI). Isti itaque reges, hoc est, omnes justi, suam gloriam et honorem, quod idipsum est, referent ad illam coelestem Jerusalem, quia omnem suam remunerationem et prosperitatem, atque omne suum gaudium et exsultationem ibi recipient: et quo amplius in praesenti vita affliguntur et despiciuntur, eo amplius ibi exaltabuntur. Quo contra reprobi, qui in praesenti suam gloriam et honorem possident, et in prosperis hujus saeculi se extendunt, ibi vacui remanebunt. Unde Dominus dicit: Vae vobis divitibus, qui hic habetis consolationem vestram (Luc. VI). Quia enim sancti in praesenti vita gloriam hujus saeculi, quae reproborum est, non amant, idcirco suam ad aeternam felicitatem gloriam deferunt, quando ibi exaltati remunerabuntur, cum et uni illorum dixerit 117.1210B| Dominus: Tu esto supra decem civitates; alteri autem: Tu esto supra quinque, sicut in Evangelio ipse manifestat. Aliter: Reges terrae intelliguntur apostoli caeterique praedicatores, qui propter regimen animarum quas regunt, jure reges vocantur. Isti afferent gloriam et honorem in illam, hoc est, omnes quos Christo acquisierunt sua praedicatione et doctrina. Unde Paulus quibusdam dicit: Gloria nostra vos estis in die Domini nostri Jesu Christi (II Cor. I), recte enim gloria regum et honor vocantur hi pro quibus iidem reges coronantur.
Et portae ejus non claudentur per diem. Magna securitas erit in Jerusalem coelesti, ubi nullae jam erunt insidiae inimici, et idcirco portae ejus non claudentur, quia videlicet dies erit ibi perpetua, cui nox non succedet. 117.1210C| Unde sequitur: Nox non erit illic. Sed videamus quomodo in praesenti vita clauduntur portae, quae utique praedicatores intelliguntur, per quorum ministerium Ecclesiam intramus. Portae enim civitatis dum clauduntur, ingredientibus aditum non permittunt. Itaque quasi clauduntur portae, dum sancti praedicatores diabolum repellunt a cordibus fidelium, ipsique aditum ingrediendi denegant, dum fideles instruunt quomodo ejus tentationibus resistant. Hinc Petrus dicit: Adversarius vester tanquam leo rugiens circuit, quaerens quem devoret, cui resistite fortes in fide (II Petr. V). Ideo autem ibi dicit: Portae ejus non claudentur, quia sublato noctis timore, perpetua dies electis fulgebit. Non jam dicetur ibi: Vigilate et orate (Marc. XIII), quod ad noctem adversitatis pertinet, 117.1210D| sed: Vacate et videte quoniam ego sum Deus (Psal. XLV), quod ad diei redigitur securitatem.
Et afferent gloriam et honorem gentium in illam. Haud dubium, ipsi qui superius appellantur reges terrae, id est sancti praedicatores, qui gloriam et honorem gentium in illam civitatem afferent, quando aggregata turba fidelium, ipsos quos praedicando adduxerunt ad fidem, secum ad patriam coelestem introducent. Magna enim gloria, magnusque honor gentium in illam civitatem afferetur, quia maxima ex parte ex ipsis gentibus decorabitur.
Non intrabit in illam aliquid coinquinatum et faciens abominationem. In hanc civitatem coinquinati, id est vitiis maculati, et facientes abominationem, id 117.1211A| est peccatum, simul intrant cum bonis, quia sicut haec vita media inter coelum et terram consistit, ita utriusque partis cives in se continet. In illam autem, ubi soli erunt boni, non intrabit coinquinatum, et faciens abominationem, id est peccatum, quia nulla erit ibi permistio malorum, sed sola societas bonorum. Soli enim boni regnabunt cum Christo, cum quo et in quo in eadem Jerusalem coelesti feliciter permanebunt. Et mendacium, subaudis, non intrabit in eam, id est quilibet jam mendacii noxam perpetrans. Omne enim mendacium, sicut supradictum est, non caret peccato. Nisi qui scripti sunt in libro vitae Agni, id est hi soli ingredientur coelestem Jerusalem, qui in Dei praescientia ad hoc ante omnia saecula sunt praesciti et praedestinati. Liber quippe 117.1211B| vitae Agni vis intelligitur omnipotentis Dei, sicut supradictum est, quia omnia scit antequam fiant.
CAPUT XXII. Et ostendit mihi flumen aquae vivae, splendidum tanquam crystallum, procedens de sede Dei et Agni. Flumen aquae vivae intelligitur doctrina Veteris et Novi Testamenti. Quod enim aqua praedicationem sanctam significet, Salomon docet qui dicit: Aqua profunda, verba ex ore viri: et torrens redundans, fons sapientiae (Prov. XVIII). Et Dominus dicit in Evangelio: Qui credit in me, sicut dicit Scriptura, flumina de ventre ejus fluent aquae vivae (Joan. VII). Sed cum una sit doctrina Veteris et Novi Testamenti, pluraliter enuntiatur, quia scilicet et unitatem fidei annuntiat, et 117.1211C| tamen ad multos auditores pervenit, et per multorum ora diffunditur. Bene autem flumen aquae vivae vocatur, quia quos irrigat, vivificat, et ad vitam aeternam invitat. Recte ergo crystallo splendenti comparatur propter puritatem fidei, quae in baptismo percipitur. Quos enim vivificando vivificat, ad aquam baptismatis perducit, eosque et puritate fidei splendidos, et robore fortissimos reddit. Sedes autem Dei Patris et Agni, id est Filii Dei, ex qua ipsa procedit, Ecclesia est fidelium, quibus Paulus dicit: Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. III), quia in illorum cordibus Christus sedet cum Patre et Spiritu sancto. Quorum, quia inseparabilis est potestas, inseparabilis est etiam sedes. Ab ipsa ergo Dei sede procedit aqua, quia per ipsam Ecclesiam diffunditur 117.1211D| praedicatio.
In medio plateae ejus. Id est in medio ipsius Ecclesiae. Nec solum ipsa doctrina robustos quosque irrigat, sed etiam simplices, qui per plateam designantur. Et ex utraque parte fluminis lignum vitae, afferens fructus per menses duodecim. Hoc juxta litteram non potest intelligi, ut videlicet lignum ex utraque parte fluminis sit, nisi forte in medio fuerit collocatum, ut rami illius hinc et inde sint expansi. Verum spiritualiter hoc intelligendum est, quod scilicet lignum ex utraque parte fluminis sit. Lignum quippe vitae Christus est sapientia Dei Patris, de qua Salomon dicit: Lignum vitae est his qui apprehenderint eam; et qui tenuerit eam, beatus (Prov. III). Hinc 117.1212A| et in libro Geneseos legimus, quod fuerit lignum vitae in medio paradisi, quod scilicet lignum Dominum Jesum Christum significat, qui vitam aeternam praestat se digne comedentibus. Lignum itaque ex utraque parte fluminis est, quia Vetus et Novum Testamentum Christum annuntiat: et quod in Veteri praenuntiatur futurum, hoc in Novo manifestatur impletum. Per menses autem duodecim, in quibus ipse Christus qui est lignum vitae, suos affert fructus duodecim apostoli intelliguntur. Dicit enim ipse de se et de ipsis apostolis in Evangelio: Nonne duodecim sunt horae diei? (Joan. XI) seipsum appellans diem, horas autem duodecim apostolos. Et quia ex horis dies, et ex diebus menses efficiuntur, quod significatur simpliciter per duodecim horas, hoc et per duodecim 117.1212B| menses, id est ipsi duodecim apostoli, per quos Christus fructum suum affert, hoc est, miracula, praedicationem atque opera coelestia. Hinc in Evangelio legitur, quia profecti praedicaverunt ubique Domino cooperante. Hinc et Paulus dicit: An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christus (II Cor. XIII)? singula, subauditur ligna, reddentia fructum suum. Quod intelligitur per menses, hoc intelligitur et per ligna, quae ab ipso stipite prodeunt, duodecim videlicet apostoli, et in ipsis omnes sancti, qui fructum fidei suae atque operationis reddere assidue non cessant. Et folia ligni ad sanitatem gentium. Si per ramos stipitis intelliguntur apostoli, per folia ligni intelliguntur apostolorum discipuli, qui ad sanitatem gentium perveniunt, quas suo exemplo et 117.1212C| doctrina instruunt, et ad veram sanitatem mentis perducunt. Si autem haec ad coelestem Jerusalem referre voluerimus, flumen aquae vivae intelligamus contemplationem sanctae Trinitatis, in qua est satietas aeternae refectionis, juxta illud Psalmistae: satiabor dum manifestabitur gloria tua (Ps. XVI). Nam et supra, dicente ipso Domino, legimus: Ego sitienti dabo de fonte aquae vivae gratis. Hinc Psalmista ipsum esse fontem ostendens, dicit: Filii hominum in protectione alarum tuarum sperabunt. Inebriabuntur ab ubertate domus tuae, et torrente voluptatis tuae potabis eos (Psal. XXXV). In hoc vero fonte est vita perpetua, quia quicunque ad Dei contemplationem pervenire poterit, habens vitam aeternam, id est Deum, ipse quoque vivet in aeternum. Quod videlicet flumen, splendidum 117.1212D| tanquam crystallum dicitur, quia videlicet sua contemplatione perducet ad firmitatem immortalitatis atque incommutabilitatis. Quod etiam flumen bene a sede Dei procedere dicitur, et in plateam civitatis derivari. Quod enim est sedes, hoc est et platea civitatis, id est omnis Ecclesia generaliter, sed propter diversorum personas ita distinguitur. Quia enim quos possidendo regit, ubertate suae visionis satiat, bene in sede tanquam fons redundat, ut unusquisque habitator pro viribus inde hauriat, pro meritis accipiat: quia licet eadem visio simul habeatur ab omnibus, tamen pro singulorum meritis unicuique distribuitur. Et ex utraque parte fluminis lignum vitae. Quod superius designatur per fontem 117.1213A| aquae vivae, non nunc etiam designatur per lignum ex utraque parte fluminis positum, id est contemplatio sanctae Trinitatis, quae angelicam simul et humanam naturam hinc inde satiat, ipsaque visionis potio ita est multimoda, ut quidquid cuiquam in desiderio tunc venerit, haec eadem visio fiat, quando sicut Apostolus dicit: erit Deus omnia in omnibus (I Cor. XV). Sed nec mirum, cum et ipsum manna filiis Israel de coelo attributum, per quod aeterna satietas figuratur, hoc secundum Scripturae sententiam unicuique sapuerit in ore, quo fuisset delectatus. Per menses, quibus ipsum lignum fructus affert, aeternitas intelligitur: Per annos, ut, anni tui non deficient (Psal. CI): per menses vero, ut est illud Isaiae (c. LXVI): Et erit mensis ex mense: per diem, ut est illud: Melior est dies una in atriis tuis 117.1213B| super millia (Psal. LXXXIII); et iterum: Ordinatione tua perseverant dies (Psal. CXVIII). Lignum ergo vitae per duodecim menses fructus reddit, quia ipsa merces beatae immortalitatis, quae per fructus designatur, quaque electi perfruuntur, nullum terminum habet, sed sine fine manet. Singula ligna reddentia fructum suum. In hoc fructum suum reddent, quoniam mercedem operum suorum percipient. Et folia ligni ad sanitatem gentium. Folia ligni, laudes intelliguntur sanctorum, de quibus Psalmista: Beati qui habitant in domo tua (Psal. LXXXIII). Quae laudes ad sanitatem gentium proficient, cum eorum corda perpetua Creatoris laus replens, nullam in eis fatigationem, nullam lassitudinem, nullam tristitiam sinit inesse.
117.1213C| Et omne maledictum non erit in ea amplius. In praesenti Ecclesia maledictum est, scilicet genus hominum, qui in Cain maledictionem perceperunt. In illa societate sanctorum, nullum erit maledictum, sed omnis Ecclesia electorum benedicetur in suis habitatoribus, cum audierint: Venite, benedicti patris mei (Matth. XXV), etc. Sed sedes Dei et Agni in illa erunt. Superius unam sedem posuerat, de qua et dixerat se vidisse emanare flumen aquae vivae: nunc autem pluraliter sedes introducit, dicens: Sedes Dei in illa erunt. Sed et hoc significant plures sedes, quod una, id est omnem electorum Ecclesiam, quae scilicet propter unitatem fidei in una sede propter diversitatem gentium in pluribus exprimitur. Unde et superius viginti quatuor sedes visae esse referuntur. 117.1213D| Et servi ejus servient illi. Cum Dominus discipulis dicat: Jam non dicam vos servos, sed amicos meos (Joan. XV), quomodo hic Scriptura jam immortales effectos vocat servos? Aut si jam servitute corruptionis liberati, ad libertatem et gloriam filiorum Dei tunc pervenient, quomodo in illa quiete aeterna servire narrantur? Sed sciendum est nobis, quia in eo quod jam nullo certamine desudabant, sed aeterna quiete fovebuntur, liberi erunt, ac nulla servitute obnoxii. Nam et nunc non sunt servi timoris, sed amoris. Duae enim sunt servitutes, quia aliter timet servus ne verberetur a Domino, aliter autem filius ne privetur haereditate paterna, offendens in aliquo pii patris oculos. Ille enim servit timore, iste 117.1214A| autem amore. Hac servitute serviunt electi hic omnipotenti Deo, praecaventes omnino, ne eum in aliquo offendant peccato. Ibi autem servient illi, laudando et glorificando illum, juxta illud: Beati qui habitant in domo tua (Psal. LXXXIII).
Et videbunt faciem ejus. Id est perfectam cognitionem ejus habebunt. Neque enim pueriliter hoc intelligendum est, ut putemus Deum habere faciem, quae corporeis oculis possit videri, sed quia in facie hominis cognitio est, ideo hic per faciem quam electi videre dicuntur, nihil aliud quam cognitio sanctae Trinitatis intelligetur. Hinc scriptum est: Scimus quia cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est (I Joan. III). Talem enim videbunt sancti Deum, qualem nunc angeli vident, de 117.1214B| quibus Dominus dicit: Angeli eorum semper vident faciem Patris mei qui in coelis est (Matth. XVIII). De hac autem visione quomodo scilicet sit intelligenda, satis supradictum est. Et beatus Ansbertus Ambrosius, dicta aliorum doctorum sequens, plura, inquit, loquuntur, patefacientes oculos mentis, Dei naturam esse contemplandam, sicut et charitas videtur. Si enim exterior homo noster videre nequit interiorem, quanto magis Deum conspicere nequit, qui utique multo est subtilior anima nostra? Videbunt illum itaque mente, id est perfectam ejus (ut dictum est) habebunt cognitionem, ut impleatur quod Dominus dicit: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V). Caetera ex illius investigentur contractione. Et nomen ejus scriptum in frontibus eorum. Per frontem 117.1214C| (sicut superius dictum est) exprimitur fides. Sed cum ibi jam non sit fides aut spes, quid sibi vult, quod electi nomen Dei in frontibus habere perhibentur? Sed sciendum, quia fides hic pro remuneratione fidei posita est, quae remuneratio contemplatio Dei omnipotentis erit. Cum enim acceperit Ecclesia, quod per fidem credidit, recte ipsum fidei praemium pro titulo gloriae in suis frontibus gestare videbitur.
Et nox ultra non erit. Id est vicissitudo temporis, vel etiam tribulatio angustiae, quae saepe per noctem figuratur. Haec namque supra jam dixerat, sed in repetitione verbi demonstrat, quam appetendum sit lumen illud, quod totiens loquendo inculcat. Et non egebunt lumine lucernae neque lumine solis. Nunc humana infirmitas ad exercenda diurna opera, noctis 117.1214D| quiete redditur idonea, utitur etiam in nocte lucerna pro consolatione: tunc autem quando erit Deus omnia in omnibus, qui est lux vera omnes illuminans, non egebit lumine lucernae vel lumine solis. Unde sequitur: Quoniam Dominus Deus illuminabit illos. Si vero noctem intelligamus ignorantiam, lucernam vero vel solem, divini verbi praedicationem, neque nox erit tunc ignorantiae, neque praedicatio doctrinae, quia sicut Isaias dicit: Non docebit vir proximum suum, dicens: Cognosce Dominum, quia omnes scient me a majore usque ad minorem (Jer. XXXI). Sed omnes aeternae sapientiae inhaerentes, perfecta scientia fulgebunt. Et regnabunt cum capite suo in saecula saeculorum. Et dixit mihi. Haud dubium quin 117.1215A| angelus qui haec illi ostendebat: Haec verba quae scilicet ab initio libri dicta vel ostensa tibi sunt. Fidelissima sunt quia quidquid tibi dictum est, veraciter implebitur. Et vera sunt quia a Deo vero sunt prolata. Quod autem dicitur Joanni, pertinet etiam ad universalem Ecclesiam, cui per internam inspirationem ipsa verborum veritas revelatur: et ideo nullus in tantum debet insipiens fieri, ut aliquo modo dubitet de his, quae sub tanta contestatione pronuntiantur esse verissima. Et Dominus Deus spiritus prophetarum misit angelum suum ostendere servis suis, id est ipse qui locutus est prophetis, ipse misit angelum suum ostendere Joanni, et in illo omni Ecclesiae quae oportet fieri cito. Nomine spiritus tota Trinitas intelligitur, quae ipsum angelum misit, qui natura quidem 117.1215B| angelus fuit, sed incarnati Verbi solius personam gessit. Unde et aliquando ex persona Christi loquitur, dicens: Ego sum primus, ego novissimus (Is. XLIV), etc. Aliquando suam attendens naturam, Joannem ne se debeat adorare prohibet. Notandum autem quod in initio istius libri dixit et significavit, mittens, per angelum suum servo suo Joanni. Hic vero non uni singulariter, sed servis pluraliter dicit ostendenda quae oportet fieri cito. In quibus verbis ostendit, utique, non uni specialiter, Joanni, sed omnium in se utilitati in Joanne generaliter prospexisse, quia quod Joanni dicitur, omnibus Ecclesiae fidelibus congruit. Quae sunt autem quae oportet fieri cito? utique remuneratio sanctorum, et damnatio reproborum. Unde et sequitur:
117.1215C| Ecce venio velociter ad reddendum, scilicet unicuique juxta meritum suum. Licet enim quantulumcunque spatium haec praesens vita videatur, tamen omne tempus praesentis vitae comparatum aeternitati, veluti momentaneum habetur, atque idcirco velociter se venire protestatur, ut cito impleantur quae oportet fieri. Beatus, id est felix, qui custodit verba prophetiae libri hujus, servans quae in eo scripta sunt, ut dignus habeatur remuneratione perpetua.
Et ego Joannes, subauditur, beatus sum, qui audivi et vidi haec. Et postquam audissem et vidissem, cecidi antepedes angeli ut adorarem eum, qui mihi haec ostendebat. Et dicit mihi: Vide ne feceris. Conservus tuus sum et fratrum tuorum prophetarum, et eorum qui servant verba prophetiae libri hujus. Hoc loco, sicut et 117.1215D| superius, Joannes et angelus proprias personas resumunt. Ne enim quisquam de conscriptione libri hujus dubitaret, suam auctoritatem Joannes interponit, dicens: Ego Joannes qui audivi et vidi haec. Ipse quoque angelus resumit suam personam, prohibetque Joannem ne se adorare debeat, dicens: Vide ne feceris. Conservus tuus sum et fratrum tuorum. Ex quibus verbis satis supradictum est, quod videlicet ipse angelus aethereum corpus susceperit, atque ideo pedes habere dicitur, et quod timuerit post adventum Filii Dei adorari ab homine, qui super se sciebat jam esse hominem, cum nihil tale legamus in Veteri Testamento, ubi frequenter quidem legimus angelos ab hominibus adoratos, nec prohibitos. Sed mirum 117.1216A| valde est cur Joannes contra interdictum angeli secundo eum adorare voluerit. Jam enim simili modo se adorare vetuerat, unumque Deum adorandum esse docuerat. Ad quod dicendum, quia aut magno visionum stupore perculsus, oblitus fuerat eorum quae supra audierat, aut certe potest esse repetitio prioris sententiae. Deum adora. Id est non creaturae, sed Creatori honoris reverentiam offer. Nota vero quod saepe angelus Joanni futura praedixit, et multa etiam in hoc libro reperiuntur prophetarum verbis similia. Nam et integri versus Isaiae et Zachariae, aliorumque prophetarum ibi reperiuntur. Unde est: Videbunt in quem transfixerunt (Joan. XIX).
Et dixit mihi: Ne signaveris verba prophetiae hujus. Quare hic dixit, ne signaveris, id est, ne sigillaveris, 117.1216B| ne clauseris verba libri hujus, cum in media hujus orationis serie dictum sit Joanni: Signa quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere? Quia videlicet malis et contemptoribus signanda et claudenda atque abscondenda sunt divina mysteria. Unde est: Nolite sanctum dare canibus (Matth. VII), et: Ne miseritis margaritas vestras ante porcos (Ibid.). Fidelibus autem manifestanda sunt divina eloquia. Unde Dominus dicit: Vobis datum est nosse mysterium regni Dei, caeteris autem in parabolis (Luc. XI). Dicitur itaque propter infideles: Signa quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere, propter fideles autem. Scribe quae vides, et: Ne signaveris verba prophetiae libri hujus. Vel certe, quod in principio hujus revelationis dicitur 117.1216C| Joanni: Scribe quae vides, quae visurus es, in medio vero: Signa quae locuta sunt septem tonitrua, atque in fine: Ne signaveris verba prophetiae hujus, potest ita intelligi, quod Spiritus sanctus praevidit, primo tempore quosdam in Ecclesia futuros, qui cum gaudio et aviditate recepturi erant Domini sermonem: deinde etiam quosdam futuros, in quibus abundat iniquitas et refrigescit charitas, quin potius verbum Dei contemnunt, quam suscipiunt: extremo vero appropinquante judicio, erunt (verum non solum gentiles, sed etiam Judaei) qui cum maxima aviditate verbum Dei suscepturi sunt, praedicantibus Elia et Enoch, caeterisque praedicatoribus. Quia ergo in primo et ultimo tempore fideles fuerunt, sive futuri sunt, verbum Dei cum gaudio suscipientes, 117.1216D| bene initio hujus libri dicitur: Scribe quae vides, et in fine: Ne signaveris verba prophetiae hujus. At quia in medio multi sunt contemptores verbi Dei, congrue quoque et hic in medio dicitur: Signa quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere.-- Tempus enim prope est. Hoc ad illud pertinet, quod praemisit: Ne signaveris verba prophetiae hujus, quo haec impleri debeant, a tempore scilicet resurrectionis Christi usque ad diem judicii, quando singulis juxta opera sua retribuetur. De hoc brevissimo tempore idem Joannes in Epistola sua dicit: Filioli, novissima hora est (I Joan. II).
Qui nocet, noceat adhuc: et qui in sordibus est, sordescat adhuc. Permissivus modus est, non optativus; 117.1217A| saepe enim Deus omnipotens permittit hominem propter peccata praeterita ruere ad graviora; unde per Psalmistam dicitur: Non audivit populus meus vocem meam, et Israel non intendit mihi, etc. usque: Ibunt in adinventionibus suis (Psal. LXXX). In qua sententia aperte ostenditur praecessisse culpam inobedientiae, per quam a Deo permissi sunt ire in voluntatibus suis. Hinc Paulus de quibusdam dicit: Qui cum cognovissent Deum, non ut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt. Propter quod tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant quae non conveniunt (Rom. I). Dicatur itaque, qui nocet, sibiipsi subauditur, id est, qui non vult verba Dei audire, noceat adhuc, id est, permaneat impoenitens, et peccatis praeteritis conjungatur. Et qui in sordibus 117.1217B| vitiorum versatur, sordescat adhuc, id est ad deteriora labatur. Dum enim quis tempus poenitentiae accipit, et impoenitens permanet, ipsumque peccatum convertit ipse remedium gratiae convertit in augmentum culpae. Et quia non vult deserere malum ut vivat, auget unde moriatur. De quibus Paulus dicit: Ut impleant peccata sua semper (I Thess. II).-- Et justus per fidem justificetur adhuc per operationem. Et sanctus sanctificetur adhuc. Juxta illud: Ibunt sancti de virtute in virtutem. Electi enim semper sunt in profectu virtutum, quia quotidie inchoant, et per momenta temporum virtutibus virtutes addunt.
Ecce venio cito, ad judicandum scilicet. Et merces mea mecum est, reddere unicuique secundum opera sua. Haec locutio et electos ad meliora proficere, et 117.1217C| reprobos hortatur a malis recedere, ne pereant sine excusatione. Quae verba expositione non indigen quia ipsa se explanant
Ego sum α et ω, primus et novissimus, principium et finis. Primus, ante quem nullus: et novissimus, post quem nullus. Principium, a quo omnis creatura sumpsit initium; et finis, quia in eo omne redigitur. Alpha pertinet ad verbi dignitatem, omega ad susceptam in fine temporum humanitatem. Ipse est ergo alpha, id est, principium manens cum Patre. Ipse et omega, id est finis, natus temporaliter ex matre. Unde Paulus: Christus finis legis ad justitiam omni credenti (Rom. X). Principium quoque non ad ipsum est referendum, quod scilicet ipse, secundum quod haeretici voluerunt, ex tempore coeperit, sed ad ordinem 117.1217D| creaturarum pertinet, quae ex illo sumpserunt initium. De alpha Joannes dicit: In principio erat Verbum, et, omnia per ipsum facta sunt (Joan. I). De omega vero, qui est finis elementorum apud Graecos, sicut et alpha principium: Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Ibid.). In his totius salutis Christianae summa consistit, ut scilicet in uno eodemque Christo et perfecta deitas, et vera credatur humanitas.
Beati qui lavant stolas suas, id est, corpora sua et vitam fonte baptismatis et lacrymis poenitentiae, atque custodia mandatorum Dei. Ut sit potestas eorum in ligno vitae. Id est, in Domino Jesu Christo. Quae habentes, utique in capite suo omnia possidebunt. 117.1218A| Unde superius cum praemisisset: Et ego sitienti dabo aquam vitae gratis, illico adjunxit: Qui vicerit, possidebit haec. Et portis, id est per portas, per apostolos videlicet, caeterosque doctores intrent in civitatem, hoc est, in coelestem Jerusalem. Per quorum enim ministerium nunc intramus Ecclesiam, per ipsorum ora et solutionem ingrediemur regnum coelorum, de his portis Psalmista dicit: Aperite mihi portas justitiae (Psal. CXVII). Statimque unam principalem portam, ad quam etiam istae pertinent manifestat, subdendo: Haec porta Domini, justi intrabunt per eam. Haec enim porta Christum significat, qui dicit: Ego sum ostium, dicit Dominus: per me si quis introierit, salvabitur (Joan. X). Cum enim quilibet fidelium per ora praedicatorum aditum intrant regni coelorum, 117.1218B| nimirum per illum ingrediuntur, qui per ora illorum loquitur.
Foris canes, id est Judaei, haeretici, caeterique increduli, qui contra Ecclesiam latrant. Et venefici id est, malefici sive magi, et impudici id est, inverecunde peccantes. Et homicidae diverso modo homines interficientes. Et idolis servientes, hoc est, simulacra quaedam pro Deo colentes, sive etiam plus terrena quam Deum diligentes. Et omnis qui amat mendacium, et facit illud. Multi enim mendacium faciunt, sed tamen non amant mendacium, quia studio atque amore peccandi non mentiuntur. Quod mendacium purgant opere misericordiae, sicut dictum est superius de obstetricibus Hebraeorum. Sed sicut isti in tali mendacio, nisi emendationis studium subsequatur, 117.1218C| perditione non carent, Scriptura dicente: Perdes omnes qui loquuntur mendacium (Psal. V), sic et isti graviori poena plectendi sunt, qui studio, voluntate atque amore, fallaciis illaqueantur. Hi omnes superius dicti, erunt foris, hoc est, ab aditu coelestis Jerusalem repellentur, cum audierint: Discedite a me, maledicti (Matth. XXV).
Ego Jesus misi angelum meum testificari vobis haec in Ecclesiis. Hoc et supra jam dictum fuerat. In quibus verbis aperte ostenditur, cujus figuram Joannes in hac revelatione tenuerit: nec solum ad ipsum pertinent Joannem, quae ei dicta sunt, sed ad omnes Ecclesias, quae superius septenario numero comprehenduntur, in quibus una catholica, id est universalis exprimitur. Ego sum genus et radix David. 117.1218D| Quod nihil aliud est, nisi: Ego sum ex ipsa natura David. Beata enim Dei genitrix de stirpe David descendit, atque idcirco ipse Filius Dei, filius David est. Unde ipse interrogans Judaeos: Quid vobis videtur de Christo cujus filius sit, hoc responsum ab eis accepit: David, et ille: Quomodo ergo David vocat eum Dominum, dicens: Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis? (Matth. XXII.) Sed secundum divinitatem est Dominus Deus David, secundum humanitatem vero non alius, sed idem ipse genus et radix David, id est, natura. Aliter: Ego sum radix David, quia ex me David sumpsit initium. Et ego sum genus et radix David, quia ex illo in fine temporum carnis materiam sumpsi. Stella splendida et matutina. 117.1219A| Quantum ad litteram pertinet, stellam splendidam et matutinam appellat Luciferum, quae dum extremas horas noctium illustrat, mane citius affuturum declarat. Ipse atque Christus est stella splendida, quia ipse est lux vera illuminans omnem hominem (Joan. I). Et bene matutina, quia mane surrexit, et tenebras totius mundi fugavit, nobisque claritatem aeterni diei, devicta mortalitate, post resurrectionem ultimam demonstravit, juxta illud Apostoli: Nox praecessit, dies autem appropinquavit (Rom. XIII).
Et spiritus id est, tota Trinitas, Pater videlicet, Filius et Spiritus sanctus. Et sponsa, id est sancta Ecclesia, dicunt, cuilibet fideli: Veni ad Deum, scilicet gressibus fidei et passibus amoris, juxta illud: Accedite ad eum et illuminamini (Ps. XXXIII). Spiritus, id est Deus, 117.1219B| dicit hoc per occultam inspirationem cordibus fidelium. Sponsa autem, id est sancta Ecclesia per apertam praedicationem auditores suos invitat ad patriam coelestem. Et qui audit sive per occultam inspirationem, sive per doctorum praedicationem Dei vocem. Dicat alteri cuilibet fideli. Veni. Per fidem rectam et per operationem fidei congruam. Qui enim a Deo jam vocatus est, necesse est ut et alium vocet, ne solus ad remunerationem pergat. Nam et qui ad balneum pergit, ut beatus Gregorius dicit, socios habere desiderans, alios hortatur ut secum pergant. Et qui silit justitiam, id est Deum omnipotentem. Veniat, id est accedat ad illum, ut satietatem aeternam accipiat. Qui vult, accipiat aquam vitae gratis, id est qui desiderat frui Dei contemplatione, in qua 117.1219C| est refectio aeternae satietatis, studeat recte vivere, ut postea ad ipsam Dei visionem valeat pervenire. Sed cum Apostolus dicat: Neque volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei (Rom. XVI), quomodo qui vult, accipit aquam vitae gratis? Sed sciendum est, quia prius praevenit misericordia ut velimus: deinde etiam subsequitur nostra voluntas per eamdem gratiam, ut operemur. De hoc Paulus dicit: Qui operatur in vobis et velle et perficere (Philip. I). Qui itaque sitit, id est, qui aeternas delicias praeveniente se gratia Dei desiderat, passibus amoris ad eas tendat. Et qui vult, id est qui volens ex nolente effectus est, non suis meritis, sed gratuita Dei voluntate, hauriat aquam aeternae delectationis.
Contestor ergo, id est, obtestor et testificor omni 117.1219D| audienti verba prophetiae libri hujus. Si quis apposuerit ad haec quae in libro hoc continentur, aliquem 117.1220A| errorem. Apponet super illum Deus plagas scriptas in libro isto. Ut post innumera tormenta ad aeternam perveniat damnationem. Tempore quo beatus Joannes ista scripsit, surrexerunt haeretici in Ecclesia, Valentinus scilicet et Ebion, et Cerinthus, quos et in Epistola sua Antichristos vocat, idcirco hanc contestationem eis objecit, ne per pravitatem erroris aliquid huic libro superaddere auderent, sicut, verbi gratia, Arius auferre nisus est ex suo libro: Ego et Pater unum Expositio in Apocalypsin Expositio in Apocalypsin (Haymo Halberstatensis), J. P. Migne 117.1220A HAYMONIS PRAEFATIO. 117.0937C| Legimus in Ecclesiastica historia beatum Joannem a Domitiano impiissimo Caesare in Pathmos insulam relegatum, exsilio deportatum, metallo damnatum ob insuperabilem Evangelii praedicationem, ut ibi forsitan secreta marmorum, vel terram foderet, aut his similibus praeceptis deserviret imperialibus, sicut legimus factum in passionibus sanctorum martyrum. Ubi quanto magis putabatur vinciri custodia humana, tanto magis metas humanitatis transcendens, meruit videre coelestia. Et cui certa negabantur spatia terrarum excedere, secreta sunt concessa penetrare coelestia. Et quanto magis destitutus est humano solatio, tanto ei adfuit divinum. Ibique meruit videre hanc prophetiam de statu praesentis et futurae Ecclesiae, quae inter reliquos 117.0937D| Novi Testamenti libros prophetia nominatur, sicut in sequentibus dicitur: Beatus qui legit verba prophetiae hujus. Sed tanta distantia est inter hanc prophetiam 117.0938C| et eam quae revelata est ante adventum Domini, quanta distantia est inter servum et dominum, inter legem et Evangelium, inter Deum et hominem: quia quod illi cernebant a longe venturum, hoc iste jam ex parte maxima factum et in praesenti faciendum ostendit. Nam sicut beatus Joannes Baptista idcirco major habetur omnibus prophetis, quia quem illi praedixerunt, iste digito demonstravit, ita et haec prophetia major est omnibus: quia ea quae antiqua revelanda praedixit prophetia, haec revelata ostendit. In hac autem revelatione nihil historicum est accipiendum, quod ipsa verba, si subtiliter inspiciuntur, docere probantur. Neque enim hoc fieri potest, ut pauca e multis dicamus, quod viderit veraciter equos in visione, quorum ascensores haberent 117.0938D| loricas igneas et hyacinthinas et sulphureas. Tria namque genera visionum patres nostri intelligenda dixerunt: primum scilicet corporale, sicut 117.0939A| videmus per oculos corporis coelum et terram, solem et lunam, caeteraque hujusmodi. Secundum spiritale, quod fit in exstasi, id est in excessu mentis, sive vigilantibus, sive dormientibus viris, quando non res corporales, sed similitudines rerum corporalium intuentes, futura ibi praesagant mysteria. Quod genus visionis commune est justis et reprobis, sicut Nabuchodonosor vidit lapidem praecisum de monte sine manibus, et sicut Pharao septem boves crassos septemque spicas plenas, et caetera. Sed uterque quod viderat, non intellexit, nisi et illi Daniel, et isti Joseph mysterium visionis revelasset. Nec mirum si reprobi in his obscuritatibus solutione indigeant, cum etiam Daniel non intelligens quid significarent quatuor venti qui pugnabant in mari 117.0939B| magno, accesserit ad unum de astantibus, et quaesierit ab eo de his omnibus. Tertium genus est intellectuale, quod non fit per corporales res, neque 117.0940A| per similitudines, sed ipsa veritas in mente manifestatur videntibus, quod proprie electorum est. Tali modo locuti sunt prophetae, quia ea quae dicebant, videbant et intelligebant. Unde et videntes appellabantur, juxta quod libri Regum historia manifestat, dicens: Qui enim propheta dicitur hodie, olim appellabatur videns. Unde prophetiae quae ab ipsis prophetis videbantur, visiones dicuntur; unde est: Visio Isaiae, Visio Amos et caeterorum. Et quia ista intellectualis est, idcirco utique subtilior aliis habetur. Hoc genere visionis locutus est Joannes, divinitus sibi dum in mente tanta ostensa sunt sacramenta. Facta est autem haec ipsa revelatio per angelum, sed ipse angelus figuram Christi tenuit, qui loquebatur per illum, sicut et ille qui olim 117.0940B| Moysi loquebatur. Unde idem Moyses aliquando dicit Deum ad se locutum fuisse, aliquando vero angelum. LIBER PRIMUS. CAPUT PRIMUM. 117.0939B| Apocalypsis Jesu Christi. Planior esset sensus, si dixisset adjuncto verbo: Haec est Apocalypsis; sed hunc modum locutionis, qui cum diminutione verbi fit, frequenter invenimus in divinis Scripturis. Unde nec Salomon ait: Hae sunt parabolae Salomonis, aut: Haec sunt verba Ecclesiastis, sed tantum: Parabolae 117.0939C| Salomonis, et: Verba Ecclesiastis regis Jerusalem. Sic etiam Isaias dicit: Visio Isaiae, absque ullo adminiculo verbi. Sic et reliqui. Taliter autem loquentes, subauditiones necessarias tales sententias habere docuerunt. Verbi gratia, cum legimus: Apocalysis Jesu Christi, subaudiendum est: Haec est. Est autem Apocalypsis Graecus sermo, et Latine dicitur revelatio sive manifestatio, eo quod in ea status praesentis et futurae Ecclesiae beato Joanni, et in illo, Ecclesiae sit manifestatus. Quam dedit illi Deus palam facere servis suis. Et hic apertius esset, si dixisset, Qua; sed et hic modus locutionis saepe fit in Scripturis. Unde est: Bonum certamen certavi (II Tim. IV), pro eo quod est: Bono certamine certavi. Haec autem revelatio ipsius Domini Jesu Christi, quam a 117.0939D| Deo accepit, ut sua revelatione manifesta faciat servis suis, quae oportet fieri cito, sed in his verbis utraque ejus natura designatur: divina scilicet, per hoc quod ipse cum Patre et Spiritu sancto cuncta revelat mysteria: humana autem in hoc quod non solum a Patre et Spiritu sancto, sed etiam a seipso accepit, ut sua revelatione manifestaret servis suis quae oportet fieri cito. Deus enim in hoc loco tota Trinitas intelligitur, a qua accepit ipse homo assumptus a Verbo Dei, ut ista mysteria suis revelaret servis, ubi etiam ipsa forma servi, domina praedicatur servorum. Servis suis ea manifestavit, id est praecepta sua sequentibus, quibus alibi dicit: Cum feceritis omnia quae praecepta sunt vobis, dicite: 117.0940B| Servi inutiles sumus (Luc. XVII). Non enim servis Mosaicae legis, id est Judaeis, non mundanae sapientiae philosophis deditis, sed gratiae divinae subjectis, revelatio coelestis aperitur. Hinc Dominus in Evangelio dicit: Confiteor tibi, Domine Pater, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti 117.0940C| ea parvulis (Matth. XI). Quae oportet fieri cito. In his verbis duo comprehenduntur, ut ea scilicet quae finienda sunt cito accipiant terminum: et ea quae inchoanda sunt, cito sumant initium. Ista tamen nequaquam finem acceptura sunt. Unde nec metuenda sunt tormenta quae transeunt, sed ea metuenda sunt quae in aeternum perseverant. Nec gaudia fugitiva sunt appetenda, sed jugi statu permanentia. Cito, id est in praesenti tempore. Omne enim tempus praesentis vitae comparatum aeternitati, quasi unius horae parvissimum est momentum. Unde et idem Joannes in epistola sua dicit de hoc longissimo tempore: Filioli, novissima hora est (I Joan. II). Revelat ergo Christus Joanni, id est Ecclesiae 117.0940D| suae, et ea quae cito transeunt et ea quae cito adveniunt, ut dum se temporaliter cernit affligi vel prosperari, cogitet brevitatem istius temporis, et quam velociter transeant gaudia et tribulationes cum tempore, et quam velociter appropinquent eadem sine fine mansura, ac per hoc nequaquam malorum prosperitatibus invideat, sed potius in suis adversitatibus gaudeat. Et significavit. Hoc loco, significavit, non ab ostensione, sed a signo positum intelligere debemus, et hoc esse dictum significavit, quod est, sigillavit; signum enim dicitur sigillum. Quo in loco quaestio oritur: quare hoc dicatur cum in sequentibus inveniamus dictum Joanni ab angelo: Ne signaveris verba prophetiae libri hujus (Apoc. XXII); sed sciendum est quia sacra Scriptura impiis signo clauditur, 117.0941A| fidelibus aperitur. Non enim propter fideles servos, sed propter fures et latrones divitiae sub signaculo clauduntur. Sed dicendo ergo, significavit et infidelibus claudi, et fidelibus spiritali exercitio docuit aperiri. Unde et Danieli dicitur: Vade, quia clausi sunt signatique sermones usque ad tempus praefinitum (Dan. XII). Mittens per angelum suum servo suo Joanni. Iste angelus in figura Christi apparuit beato Joanni, quia enim cum Patre et Spiritu sancto Filius unus est Deus, omnia revelans, utique et angelum illum replevit; atque in illis corde habitans, per eum locutus est Joanni. Ipse autem Joannes figuram Ecclesiae tenet, sicut in sequentibus videbimus. Cui Christus (sicut dictum est) non in sua natura, sed per angelum apparuit, sicut olim 117.0941B| fecit patribus. Expleto enim ministerio propter quod venerat, visus est etiam ab hominibus quandiu oportuit, donec quadragesimo die ascendit in coelum; non deinceps per eam substantiam quam sumpsit a nobis apparere voluit. Unde non corporalem ejus praesentiam debemus requirere, sed potius credere eum esse ubique in divina majestate. Totus itaque Filius Dei per divinitatem erat in angelo, totus cum Patre et Spiritu sancto consistebat in coelo quod nulli alii posse tribuitur, nisi illi incorporeae et simplici naturae, quae tota in coelis reperitur, tota in terris, tota sine loco in loco, tota sine parte in partibus. Quid est autem mirum, si post ejus incarnationem angelus apparens, similis filio hominis dicitur, sicut in consequentibus invenimus, 117.0941C| cum etiam angeli qui multo ante ejus adventum sanctis patribus apparuerunt, viri vocantur? Quo in loco dicit beatus Ansbertus Ambrosius: Credi etiam potest beato Paulo apostolo Dominum, post suam ascensionem, non in sua natura apparuisse, sed potius per angelum tantum in ea forma, in qua recognosci ab hominibus solet. Quod hinc etiam probari potest, quia si beatus Paulus nuper conversus, in sua eum substantia vidisset, consequens esset, ut prae omnibus dilecto discipulo, sibique ab adolescentia dicato, non per angelum, sed per semetipsum appareret. Quod dicit: Mittens per angelum suum servo suo Joanni, morem sanctorum Patrum tenet, qui in suis dictis sic de se quasi de alio loquuntur. Unde est: Vir erat in terra Hus nomine Job, etc., 117.0941D| usque, recedens a malo (Job. I). Et: Erat Moyses vir mitissimus super omnes qui morabantur in terra (Num. XII), et idem Joannes saepe in Evangelio suo: Hic est discipulus ille quem diligebat Jesus. Qui testimonium perhibuit verbo Dei, et testimonium Jesu Christi. Perhibuit testimonium verbo Dei Joannes, cum dixit (Joan. I): In principio erat verbum; et: Omnia per ipsum facta sunt; et: Erat lux vera quae illuminat omnem, etc., quae in eodem loco de divinitate verbi sequuntur. Perhibuit testimonium Jesu Christi, cum dixit: Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I). Non tamen dividimus personas cum ista dicimus, sed utramque ostendimus naturam. Quod vero ait in his quaecunque 117.0942A| vidit, subintelligendum est quaecunque de incarnato Dei Verbo, sive in divinitate, sive in humanitate cognovit. Aliud vero vidit oculis corporeis, atque aliud oculis mentis: oculis mentis vidit divinitatem, oculis corporeis humanitatem. Vidit eum ante omnia saecula a Patre genitum, cum Patre omnia fecisse. Vidit in fine temporum natum ex matre pro nostra salute, deinde passum, a justo homine sepultum, a mortuis resuscitatum, atque in dextera Patris sublevatum, deinde ad judicium venturum. Vidit itaque haec omnia, et testimonium perhibuit, et scimus quia verum est testimonium ejus. Sed quod fecit Joannes, hoc etiam facit quotidie Ecclesia, cujus membrum ille fuit, et in cujus figura hanc Apocalypsin vidit, a cujus ore testimonium illius non recedit, quia indesinenter 117.0942B| doctrinis illius resistit. Beatus qui legit et audit verba prophetiae hujus, et servat ea quae in ea scripta sunt. Tempus enim prope est. In his verbis duorum personae comprehenduntur: doctorum videlicet, qui legunt et aliis exponunt, et auditorum, qui audiunt et retinent, et opere perficiunt ea quae in ea scripta sunt. Licet enim hic liber multa habeat in se profunda mysteria, tamen multa sunt ibi, quae etiam ad litteram custodita, magnam utilitatem et salutem praestant suis observatoribus. Servant autem ea quae in ea scripta sunt, qui fidem Christi et Ecclesiae non violant, qui cavent prohibita, et implent jussa, metuunt minata supplicia, amant promissa coelestia. Hinc autem liquido colligitur, quantae sit auctoritatis, quantaeque 117.0942C| excellentiae, cum inter omnes libros Novi Testamenti hic solummodo prophetia nominatur, quam qui observaverit beatus esse perhibetur. Ad quod et subjungitur: Tempus enim prope est, judicii scilicet, quando redditurus est unicuique juxta opera sua. Ac si diceret: Felix qui fidei sacramentis imbutus, et quae in his jubentur custodit, et quae probibentur non praesumit, quia et observationis tempus non longas moras innectit, et retributionis dies quodammodo in januis consistit. Joannes septem ecclesiis quae sunt in Asia. Asiae duae sunt, major scilicet et minor, quae minor in sortem venit beato Joanni, in qua sunt septem civitates metropolitanae quarum caput est Ephesus; sed cum major minori jungitur, pene medietatem mundi occupant. 117.0942D| Huic tantae regioni Deus omnipotens per suam misericordiam praeposuit praedicatorem beatum Joannem, et ideo ille specialiter ecclesiis Asiae suam dirigit prophetiam. Verbum quod loquitur septem ecclesiis Asiae, utique omni Ecclesiae dicit. Quae cum una sit, septenario numero comprehenditur, quo saepe solet universitas designari, juxta illud: Septies in die laudem dixi tibi, vel propter innumera dona quae percipit a Spiritu sancto, qui cum unus sit Spiritus replens orbem terrarum, id est universam Ecclesiam; dicitur etiam septiformis a propheta super Dominum requievisse propter septem, id est multiplicia dona sua, quae praestat fidelibus. Una est itaque Ecclesia, sicut unus est Spiritus; unde et catholica 117.0943A| Graece dicitur, id est universalis, et septiformis Spiritus munere est repleta. Unde et in Zacharia legimus (Zach. IV), candelabrum totum aureum, habens super se septem infusoria et septem lucernas; quam etiam septiformem Ecclesiam Christo conjungi Isaias commemorat, dicens: Apprehendent septem mulieres virum unum in die illa, dicentes: Panem nostrum comedemus (Isa. IV), etc. Vir iste unus Christus est quem septiformis Ecclesia complectitur, dicens: Panem nostrum comedemus, corpus scilicet tuum nobis a Deo datum manducabimus, vestimentis virtutum ornabimur, tantummodo invocetur nomen tuum super nos, aufer opprobrium nostrum, ut sis vir noster, ne improperando dicant nobis Judaei quod non habeamus virum. Unde et Salomon dicit 117.0943B| (Prov. IX), quia sapientia excidit sibi columnas septem, columnas septem excidit, et domum fecit, quia ab amore praesentis saeculi dura corda gentilium septiformi spiritu implenda separavit, atque ad fortitudinem coelestis aedificii erexit. Recte etiam hoc numero septenario, qui constat ex tribus et quatuor, Ecclesia comprehenditur, quae in quatuor mundi partes diffusa inconcussa mente et fide observat sanctae Trinitatis fidem. Cujus numeri mysterium etiam unusquisque homo in se continet, qui utique membrum est hujus Ecclesiae, dum ex quatuor constat humoribus, quatuor pollet virtutibus, et diligit Deum ex toto corde suo, et ex tota anima sua, et ex tota voluntate sua. Nam tribus spiritaliter, et quatuor corporaliter viget. In dilectione 117.0943C| enim Dei, tribus qualitatibus spiritaliter excitatur. Ipse vero corporaliter ex materia calida et frigida, humida et sicca componitur. Asia, interpretatur elatio. Elatio autem et in bonam et in malam ponitur partem, nec semper pro vitio ponitur, sed aliquando culmina virtutum designat. In bono ponitur, ut illud Isaiae (Isa. LVIII, LX): Ponam te in superbiam saeculorum. Sustollam te super altitudinem terrae. Altitudines terrae sunt divitiae, honores, dignitates. Super altitudines has Deus omnipotens posuit Petrum, Paulum, et caeteros qui primum fundamentum Ecclesiae jecerunt. Nam sicut cum montem quisquis conscendit, eo paulisper caetera subjacentia despicit, quo ad altiora plus gressus tendit, ita qui intentionem nititur figere in summis, eo amplius 117.0943D| terrena despicit, quo amplius elevatur ad coelestia, et quod prius in imo positus super se credidit, post ascendendo proficiens, sub se esse cognoscit. In hac bona elatione consistit Ecclesia, quia terrena omnia calcans, mente coelos inhabitat, dicens cum Apostolo: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Quod si etiam elationem in contrariam partem intelligere voluerimus, neque in hoc a sano intellectu recedimus, quia multi a sua superbia dejecti sunt per gratiam Christi atque humiliati; ad quos etiam, quia membra sunt Ecclesiae, haec pertinet revelatio. Impletum hoc cognoscimus in Paulo, qui prius fuit superbus Ecclesiae persecutor, deinde factus est piissimus praedicator. De superbis enim atque elatis 117.0944A| quotidie Christus suam Ecclesiam per internam gratiam vocans, mitissimam reddit et humilem. Gratia vobis. Gratia dicitur gratis data, non merces reddita, sed venia gratis collata, quae gratia specialiter in hoc est accipienda, quia sine merito hominum misit Deus Filium suum, qui nos suo sanguine redemit, et ad filiationem Dei perduxit. Unde et sequitur et pax, quia videlicet ipse per suam passionem genus humanum Deo Patri pacificavit. Et notandum quod non dicitur, pax et gratia, sed praemittitur gratia ac deinde subjungitur pax, quia nullus ad pacem reconciliationis venire poterit, nisi hunc gratia misericordiae praecesserit, quia ut ad pacem Dei venire possimus, a Dei gratia perventi sumus; generaliter autem omnia quae a Deo percipimus, sive 117.0944B| in fide, sive in opere, in abstinentia, in jejunio et in caeteris, gratis a Deo nobis tribuuntur sola illius misericordia. Quaerendum est in hoc loco cur in dato gratiae, nominato Filio et Spiritu sancto, persona Patris reticetur? Nam cum dicit: Ab eo qui est, et qui erat, et qui venturus est, Filium in his verbis ostendit, quod maxime ex hoc probat, cum subjungit: Qui venturus est, ad judicium scilicet, ut reddat unicuique juxta opera sua. Pater enim non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio (Joan. V), qui solus cum Patre et Spiritu sancto habet esse, quia semper est immutabilis, unde Psalmista: Tu autem idem ipse es (Psal. CI). Sunt etiam angeli, sed mutabilitatem passi sunt, quando unus eorum motus per superbiam cecidit. Sunt homines, sed 117.0944C| mutabiles. sicut primus homo mutatus est, et ex justo factus est injustus, ex bono impius, ex immortali mortalis. Omnis enim creatura mutabilis comparata aeternitati, quasi non est, ideoque specialiter esse habere dicitur, qui semper idem est. Erat vero, quia antequam de beata Virgine nasceretur in tempore, cuncta cum Patre fecit tempora, juxta illud: In principio erat Verbum (Joan. I); et: Omnia per ipsum facta sunt (Ibid.). Venturus est ad judicium, juxta illud angelorum promissum: Sic veniet quemadmodum vidistis eum euntem in coelum (Act. I). Cum itaque haec non nisi soli Filio congruere videantur, et hanc gratiam Ecclesia justorum a Patre et Filio atque Spiritu sancto percipit, quia quorum inseparabilis est unitas, inseparabilis est etiam operatio, quod sibi vult hoc, 117.0944D| quod solummodo mentio fit Filii vel Spiritus sancti? Sed sciendum quia mos est sacrae Scripturae ut ubi unius fit mentio personae de Trinitate, tota simul Trinitas intelligatur. Ergo ubi in persona Filii fidelibus gratiam tribuere legentes audivimus, simul in ipsa datione Patrem et Filium et Spiritum sanctum intelligere debemus. Iterum quaeritur, cum sit unus Spiritus qui replet orbem terrarum, cur Joannes in hac revelatione septem spiritus introducit? nimirum propter septenariam, id est multiplicem ejus operationem. Simplex itaque est proprietate naturae, multiplex vero gratiarum distributione. Hinc Salomon dicit eumdem spiritum unicum et multiplicem. Et a septem spiritibus, quae in conspectu throni ejus 117.0945A| sunt. Thronus Dei sunt angeli sancti et homines justi, in quorum mentibus per fidem requiescit. Unde est: Anima justi sedes est sapientiae (Sap. VII). In cujus throni conspectu Spiritus sanctus est, quia in sanctorum memoria (ut diximus) requiescit, et illos possidet, eorumque opera disponit, et ad Dei amorem et proximorum accendit dilectionem, ad quem etiam specialiter remissio pertinet peccatorum, quae fit in baptismate opere Spiritus sancti; unde Dominus dicit apostolis: Accipite Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata, remittuntur eis (Joan. XX). Quare septem spiritus dicantur, supradictum est. Et a Jesu Christo, qui est testis fidelis. Quia de Christo erat plura locuturus, iterum repetit ejus 117.0945B| personam, dicens: Et a Jesu Christo, qui est testis fidelis, id est verax, quoniam Patri perhibet testimonium, dicens Judaeis: Pater in me manens, ipse facit opera (Joan. XIV); et: Haec est vita aeterna, ut cognoscant te (Joan. XVII); et: Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret (Joan. III); et: Ego a meipso non veni (Joan. VII); et multa his similia. Sed sicut Filius est testis fidelis, ita etiam Pater, ita et Spiritus sanctus. Ait enim Pater de Filio, testimonium illi perhibens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui (Matth. III). Ipseque Filius de Spiritu perhibet testimonium cum dicit: Spiritus est qui vivificat (Joan. VI); et: Spiritus ubi vult spirat (Joan. III); et: Paracletus ipse vos docebit omnia (Joan. XIV). Spiritus quoque sanctus 117.0945C| de Filio testimonium dicit quod sit veritas, sicut scriptum est: Spiritus est qui testificatur, quoniam Christus est veritas (I Joan. V); et ipse Filius dicit: Ille testimonium perhibebit de me (Joan. XV). Unde sciendum est quia sicut hi tres unum sunt, sic eorum testimonium unicum est, quanquam alterius testimonio alter insinuetur. Specialiter autem Filius testis vocatur, quia pro testimonio veritatis usque ad mortem pervenit carnis, quia et cum omnis Ecclesia in praedicatoribus Christo testimonium perhibebat, illi specialiter testes vocantur, qui pro Christi nomine moriuntur. Primogenitus mortuorum. Primus homo ea conditione creatus est, ut nisi peccasset, immortalis mansisset; sed quia peccavit mortuus est, et rediit in matrem suam, hoc est in terram, de 117.0945D| qua fuerat conditus, dicente sibi Domino: Terra es, et in terram reverteris, de qua assumptus es (Gen. III). Quia formatus ex limo terrae in animam viventem, quasi ex matris utero vivus processerat. Postquam autem factus est ille mortalis, genuit filios mortales et peccatores, qui omnes mortui in matrem suam revertuntur. Veniens Deus ergo in carne, eadem lege mortuus est, atque in utero matris sepultus. Sed quia tertia die a mortuis jam victurus in aeternum surrexit, et mors illi ultra non dominabitur, primogenitus mortuorum appellari debuit; licet enim surrexerint alii ante, sicut Lazarus, tamen non surrexerunt in aeternum victuri, quia terum mortui carnis debitum solverunt. Unde non 117.0946A| surrexisse vel vixisse computandi sunt. Ille ergo primogenitus mortuorum recte vocatur, quia sic surrexit a mortuis, ut ultra non moreretur. Potest et aliter intelligi: omnes electi qui se mortificant, cum vitiis et peccatis, et voluptates carnis in se occidunt, mortui sunt peccato, et vivunt Deo quorum primogenitus digne vocatur Christus, quia peccatum non fecit, et mortificationem vitae carnalis ostendit. Et princeps regum terrae. Reges terrae appellantur omnes electi qui vitiorum tyrannidem in se consurgere non sinunt, sed eis jure damnantur. Possunt autem et reges terrae specialiter intelligi praedicatores, qui dum corda carnalium a pravitate restringunt, super terram ut reges imperant, caeterum bonis et spiritualibus viris in nullo se 117.0946B| praeferunt. Hinc est quod Petrus Cornelio se coaequalem fatetur (Act. X); Ananiae vero animam gladio verbi perimit (Act. V). Sciendum est autem quia praedicatores Ecclesiae etiam ipsis carnalibus ita dominari appetunt, quatenus et compassionem naturae, et vitiis rectitudinem exhibeant. Eorum itaque princeps est Christus, qui est rex regum, et Dominus dominantium, de quo adhuc sequitur: Qui dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Quo enim amore Filius Dei nos dilexerit, passiones illius ostendunt quas pro nobis pertulit. De hac dilectione ait Apostolus: Christus dilexit Ecclesiam, et tradidit semetipsum pro ea (Ephes. V). Ad cujus etiam dilectionem imitandam hortatur fideles, dicens: Ambulate in dilectione 117.0946C| sicut et Christus dilexit nos, et tradidit semetipsum pro nobis; dilexit autem nos pulcher foedos, pius impios, sine peccato peccatores, nec quales eramus nos dilexit, sed quales ipsa dilectione nos fecit; unde et subditur: et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Iste et amor ineffabilis et incomprehensibilis, quia cum pro juxto vix aliquis moriatur, Christus secundum tempus mortuus est pro impiis, ut nos offerret Deo, justus utique pro injustis. Et cum essemus maculati delictis, lavit nos suo sanguine, ut exhiberet sibi Ecclesiam non habentem maculam aut rugam, vel aliquid hujusmodi. Qui etiam sanguinem suae passionis vertit nobis in mysterium ablutionis, ut in fide mortis ejus baptizati, ab omnibus mundemur peccatis. Hinc Apostolus dicit: 117.0946D| Quicunque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus (Rom. VI). Est autem et secundum baptismum effusio lacrymarum, quo momentis singulis baptizantur publicani et peccatores, quomodo videlicet Maria post multas criminum lacrymas, et Petrus ablutus est post ternam Domini negationem. Et fecit nos regnum et sacerdotes Deo et Patri suo Per hanc sententiam omnes electi, sacerdotes demonstrantur, qui supra reges fuerant appellati. Quia enim caput fidelium rex est et sacerdos, congruenter et membra capitis, reges et sacerdotes vocantur. Quibus per Petrum dicitur: Vos estis genus electum, regale sacerdotium (I Petr. II). Ipsi enim sunt reges, 117.0947A| ipsi et sacerdotes et sacrificium et altare, quia et tumultus carnalium voluptatum contra se insurgentes ut reges refrenant, et sacrificium laudis et mortificationis Deo immolant, corpusque suum a praesentis saeculi cupiditatibus mortificant, ut hostia viva fiant. Ipse itaque Unigenitus Patris, rex et sacerdos, fecit suos electos reges et sacerdotes, quos reges terrae constituit, et ipso opere sacerdotes monstravit. Quod autem dicitur, Deo et Patri, non duae naturae, nec duae personae, sed una ostenditur; ubi etiam Spiritus sanctus juxta regulam praemissae intelligentiae pariter intelligitur. Ipsi gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen. Filio scilicet, qui nos fecit, et qui nos sacerdotes fieri voluit, ubi etiam amborum accipimus charitatem, quae est Spiritus 117.0947B| sanctus. Ecce venit cum nubibus. In nube venturus est Dominus ad judicium, quia in nube ascendit in coelum. Sic enim dixerunt angeli apostolis: Quid statis aspicientes in coelum? Hic Jesus sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in coelum (Act. I). Nubium autem saepe fit mentio in sacro eloquio, unde legimus in Exodo, quod omnipotens Deus in nube filios Israel eduxit de Aegypto. Tabernaculum quoque Moysi et templum Salomonis nubes implevit, et in Domini transfiguratione Moysen et Eliam nubes obumbravit. In nubibus etiam sancti venturi sunt ad judicium, juxta illud Apostoli, quia rapiemur obviam Christo in nubibus (I Thess. IV). Illa autem nubes quae filios Israel illuminabat, et Aegyptios tenebris circumdabat, 117.0947C| Domini significat clementiam, quae illuminat perfectos, et obcaecat reprobos. Ita quippe veniens Dominus ad judicium, apparebit blandus justis quos etiam illuminabit, dum ad contuendam suam majestatem eos perduxerit; et terribilis reprobis, quos in tenebroso carceris loco constituet. De quo in Evangelio dicitur: Inutilem servum projicite in tenebras exteriores; illis enim dicet: Venite, benedicti Patris mei; istis autem: Ite in ignem aeternum, qui paratus est diabolo (Matth. XXV). Nam et hoc quod Aegyptii et filii Israel ad se non poterant accedere, hoc significat quod Abraham diviti respondit: Inter nos et vos chaos magnum firmatum est (Luc. XVI). Aliquando etiam nubes corpus Christi significat, ut illud: Ecce Dominus ascendet super nubem levem, et 117.0947D| ingredietur Aegyptum (Isa. XIX). Super nubem quippe levem ascendit, et in Aegyptum venit, quando carnem humanitatis nostrae assumens, sine gravedine peccati in mundo apparuit. Nubes autem pluraliter, sanctos significant praedicatores, qui pluunt verbis, et coruscant miraculis; de quibus per prophetam dicitur: Et nubibus mandabo ne pluant super eam (Isa. V), hoc est, super vineam imbrem. Cum his nubibus, hoc est, cum multitudine sanctorum venturus est Dominus ad judicium, quia in eorum cordibus habitabit; unde est: Dominus veniet ad judicium cum senioribus populi sui (Isa. III). Et videbit eum omnis oculus. Omnem oculum usitato more locutionum, pro omni homine positum hic accipiamus. 117.0948A| Omnis itaque oculus, id est omnis homo, qui tunc resurrexerit, videbit eum corporaliter, sive ad vitam, sive ad mortem; non autem animalium quorum vis in sanguine est, et cum moriuntur esse desinunt, oculus enim videbit, sed potius oculus hominum. Alia translatio dicit: Videbit eum omnis oculus talem, qualem scilicet despexerunt, et qualem credere noluerunt, et tunc implebitur: Videbit omnis caro salutare Dei (Luc. III). Et qui eum pupugerunt, subaudis videbunt eum, Judaei scilicet, qui crucifixerunt eum lingua, sicut Marcus dicit (Marc. XV): Erat autem hora tertia, et crucifixerunt illum, clamantes: Reus est mortis; et milites Pilati videbunt eum quem illudentes crucifixerunt; videbunt autem non ut jam contemnant, sicut prius irridebant, insultent, ac laetentur, 117.0948B| sed ut paveant, gemant, lugeant et tristentur, unde et subditur, et tunc plangent se super eum omnes tribus terrae, id est, omnes reprobi terrena desiderantes, et per desiderium terram inhabitantes, honoribus semetipsos extollentes, in luxuriis degentes, quibus Dominus dicit: Vae vobis divitibus, qui habetis consolationem vestram (Luc. VI). Praecipue autem hi plangent se super eum, qui eum pupugerunt. Magis autem dolebunt miseri quia talem perdent Dominum quam quod atrocissimum inciderunt tormentum. Etiam: Amen. Quod est apud Latinos etiam, hoc apud Hebraeos amen; utrumque autem est adverbium affirmantis. Dicit ergo: Etiam, amen, ac si diceret ingeminando: Verum est, verum est, et mutari non potest, quia plangent se super eum 117.0948C| omnes tribus terrae. Cognoscite eum pro certo futurum, quod tali sententia firmat. Ego sum alpha et omega, principium et finis. Hic jam manifeste ostenditur, quia angelus qui haec Joanni nuntiavit, personam Dei in se habebat, cum dicit: Ego sum alpha et omega, principium et finis. Similiter et ipse Joannes qui haec dicit nobis, tale est et quod Paulus dicit: An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christus? (II Cor. XIII) et David: Attendite, popule meus, legem meam (Psal. LXXVII). Alpha apud Graecos, Latinos, et Hebraeos, principium est elementorum; quod enim apud nos A, hoc est apud Graecos alpha, apud Hebraeos aleph. Porro omega finalis est elementorum apud Graecos. Quid autem sit alpha et omega, manifestat, cum subjungit: 117.0948D| Principium et finis; principium scilicet, ante quem nullus, finis vero, post quem nullus; vel principium, a quo omnia sumunt initium, finis vero, in quem cuncta terminantur; vel principium, quia in principio erat Verbum, finis, quia Verbum caro factum est, unde et ipse per Isaiam dicit: Ante me non est formatus Deus, et post me non erit (Isa. XLIII). Nam et quod Joannes, imo angelus ex persona Dei hoc dicat, manifestat cum subjungit: Dicit Dominus Deus, qui erat, et qui est, et qui venturus est omnipotens. Quod jam supra expositum est. Ego Joannes frater vester. Hucusque praefatio sequentis libri, exhinc historia incipit. Loquitur autem ecclesiis Asiae, quibus et se aequalem ostendens, humilitatis 117.0949A| causa dicit: Ego Joannes frater vester in fide, et particeps in tribulatione et regno, et patientia in Christo Jesu. Quo in loco duo sunt simul conjungenda, tribulatio scilicet et patientia. Tribulatio enim et patientia pertinent ad caput et ad membra, regnum autem solummodo ad caput. Particeps Christi fuit Joannes in tribulatione et patientia, quia sicut Christus passus est opprobria, irrisiones, colaphos, et verbera, ita et beatus Joannes qui flagellatus legitur in Actibus apostolorum, et a Domitiano in fluentis olei dolium missus, ad ultimum ab hominibus separatus est. Particeps quoque fuit in patientia, quia sicut Christus patienter sustinuit passionem, et suos crucifixores diligebat, pro quibus orabat, dicens: Pater, ne statuas illis hoc peccatum (Act. VII): ita 117.0949B| et beatus Joannes diligebat eos qui ei mala inferebant, et pro illis orabat. Regnum autem proprie ad caput pertinet, qui est regnum perpetuum sanctorum suorum. Neque enim aliud regnum est suis daturus electis quam seipsum, quibus dicturus est: Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXV), quasi dicat: Venite, membra, regnate post tribulationem in capite, quia ego regnum vestrum; de hoc regno ipse dicit Judaeis: Regnum Dei intra vos est (Luc. XVII). Considerandum denique quia in tribus participem se dicit Joannes, in tribulatione scilicet, et regno et patientia; sed media horum est regnum, nec potest possideri, nisi et hinc tribulatio exercuerit, et illinc patientia defenderit. Tenet enim in hoc loco personam omnium fidelium. 117.0949C| Fui in insula quae vocatur Pathmos propter Verbum Dei et testimonium Jesu Christi. Quatuor rebus hic suam confirmat narrationem: persona, cum dicit: Ego Joannes; loco, cum se in Pathmos insulam relegatum ostendit; causa, quare haec passus sit, propter Verbum scilicet Dei, et tempore, id est die Dominica. Fui in insula quae vocatur Pathmos; historia nota est, beatum Joannem scilicet in Pathmos insulam relegatum propter Verbum Dei, cui testimonium perhibebat, dicens: In principio erat Verbum; et propter testimonium Jesu Christi, quod ei perhibebat, quod scilicet esset verus Deus et verus homo; et cui negabatur terra apertum est coelum. Interpretatur autem Pathmos fretum; ibi quippe amplius fervet mare, quod fretum dicitur, ubi angustius est: et 117.0949D| ideo non inconvenienter per nomen istius insulae angustia passionis exprimitur, quam patiebatur beatus Joannes, sicut caeteri quorum personam gerebat. Quanto magis enim sancti in praesenti vita affliguntur, eo amplius illis secreta coelestia manifestantur. Unde Paulus in carcere positus dicebat: Nostra autem conversatio in coelis est (Philip. III). Sustinent quoque et ipsi mali poenas, quia homicidae interficiuntur, in carceribus recluduntur; sed non poena facit sanctos, sed justitia. Sustinet plerumque justus similia, sed justus propter justitiam coronatur, injustus vero propter iniquitatem damnatur. Hinc Psalmista dicit: Judica me, Deus, et discerne causam meam (Psal. XLII). Unde bene propter Verbum Dei et testimonium 117.0950A| Christi se dicit relegatum, non propter homicidium aut caetera crimina. Ex illis quippe erat unus quibus dicit Dominus: Beati eritis cum vos oderint homines, et separaverint vos, et exprobraverint, et ejecerint nomen vestrum tanquam malum propter me (Luc. VI), et alibi: Gaudete quod nomina vestra scripta sunt in coelo (Luc. X). Omnis enim qui idcirco patitur passionem, quia divinitatem et humanitatem Filii Dei praedicat, beatus erit, et talibus secreta coelestia revelabuntur, cum ad visionem sui pervenerint Creatoris. Fui in spiritu in die Dominica. Hic jam aperte demonstratur, beatum Joannem hanc visionem non corporaliter, sed in spiritu vidisse. Non tamen in somnis, sed in exstasi raptus est, sicut et Ezechiel, 117.0950B| qui cum sederet in domo sua, et senes Juda sederent coram illo, ductus est mente in Jerusalem. Itaque sicut dictum est, nihil per corpus vidit vel audivit, vel sensit, vel intellexit, vel ipsam carnem funditus deseruit, quando hanc revelationem vidit, sed docendus ejus spiritus, a Spiritu docente assumptus est, ut alta et mystica posset intueri. Notandum autem quod se non in die sabbati, aut sexta feria, sed in die Dominica raptum fuisse dicit. Solet enim qualitas rerum ostendi pro qualitate temporum. Hinc est quod Abraham in fervore fidei suae angelos meridie vidit, et Loth in perditione Sodomorum vesperi, Adam post meridiem; Salomon quoque sapientiam non servaturus in nocte percepit. Ita ergo in hoc loco per diem Dominicam aperte fides 117.0950C| intelligitur, quae jam manifesta erat in toto mundo, quando ista videbat beatus Joannes. Jam enim Apostoli profecti praedicaverunt ubique, et jam corporalis illius vacatio sabbati in spiritualem transierat. Ecclesia quoque quam beatus Joannes significabat, jam facta carnis mortificans, in lucem Spiritus assurgebat; et omnes electi in die Dominica sunt, quia ad gaudia futurae resurrectionis hilarescunt. Et audivi post me vocem magnam tanquam tubae, dicentis mihi: Quod vides scribe in libro. Sicut in spiritu positus spiritualia vidit, sic ea quae audivit vox spiritualis fuit; scilicet, qui extra corpus per contemplationem eductus fuerat, quemadmodum dorsum habebatur. Non enim per corpus ista vidit, ut post dorsum corporis aliquid videret; sed facies 117.0950D| illius intelligitur ipsa vis contemplationis, quae extendebatur ad ea quae videbat, dorsum vero oblivio de praesentibus, ex quibus eductus per spiritum jam videbat. Idcirco itaque coelestibus intentus, vocem in his quae oblitus fuerat audivit, ut faciem mentis ad ea converteret, et ea quae videbat auditoribus profutura scriberet, ita et sancti post se omnia praesentis vitae gaudia habent, et in ante se extendunt, pro nihilo ducentes omnia temporalia, dum considerant futurae vitae gaudia, juxta illud Apostoli: Unum quod retro est obliviscens, in anterioribus me extendo, sequens bravium aeternae vocationis (Philip. III). Sic autem dicitur ei: Quod vides scribe in libro, ac si diceretur: Quod visurus es. Necdum enim aliquid 117.0951A| viderat, sed tantum ad videndum elevatus fuerat. Librum autem memoriam ejus appellat, id est: ea quae vides reconde in mente tua, et aliis etiam manifesta, nam quod libri significent corda hominum et conscientiam, testatur Daniel qui dicit: Antiquus dierum sedit, et libri aperti sunt, et alius liber qui est vitae (Dan. VII). Sic etiam fidelibus dicitur, ut quod vident, id est quod intelligunt, et ipsi in cordibus suis recordant, et aliis etiam manifestare studeant. Vox autem haec sive in Joanne, sive in Ecclesia, recte magna vocatur, quia non de mediocribus, sed de summis loquitur. Quae etiam quasi tuba dicitur, quia per ora praedicatorum sonat, quibus per Isaiam dicitur: Quasi tuba exalta vocem tuam (Isa. LVIII). Nam et bene vox quam audivit Joannes, et in illo Ecclesia, 117.0951B| tanquam vox dicitur tubae, quae ab interioribus sine strepitu sonum accipit quem profert exterius, quia videlicet ille sine sono vocis audivit prius in corde, quod postmodum sonuit exterius in voce, quia aliter ad prophetas divina vox sonuit, atque aliter ipsi postea locuti sunt. Deus enim locutus ad illos in corde sine sono vocis, ipsi autem postea locuti sunt, operantes verba cum lingua carnis. Et mitte septem ecclesiis, id est generali Ecclesiae; quia sicut supra dictum est, in septenario numero universitas exprimitur fidelium. Nam et quod uni illarum loquitur, utique omnibus ecclesiis loquitur. Unde et in sequentibus dicit: Qui habet aurem, audiat quid Spiritus dicat ecclesiis (Apoc. II). Epheso. Ephesus interpretatur voluntas sive consilium 117.0951C| meum. Quo nomine generaliter omnis Ecclesia comprehenditur, in qua est Dei voluntas per fidem, spem et charitatem, caeteraque bona opera. Unde et ipsa non suam, sed Dei potius voluntatem in se fieri optans, dicit quotidie in oratione, ut non sua, sed Dei in ea fiat voluntas. Cui etiam a Domino per prophetam dicitur: Non vocaberis ultra derelicta, et terra tua desolata, sed vocaberis voluntas mea in ea (Isa. LXII). Quae etiam bene consilium meum dicitur, quia videlicet non suum, sed Dei sui sequitur consilium, audiens illud Salomonis: Audi consilium, et suscipe disciplinam ut sis sapiens in novissimis tuis (Prov. XIX); et iterum: Omnia fac cum consilio, et post factum non poenitebis (Eccli. XXXII); quod reprobis contradicitur: Despexistis omne consilium 117.0951D| meum (Prov. I); et alibi: Non est voluntas mea in vobis (Malach. I), ait Dominus. Sciendum autem quia voluntas pertinet ad charitatem, qua sancta Ecclesia non timore cogente Domino servit, sed sponte Creatori se subdit, dicens cum Psalmista: Voluntarie sacrificabo tibi (Psal. LIII). Consilium autem ad correctionem, quia quamvis quidam in suis permanere sceleribus omnimodis velint, fit ad eos tamen per Dei misericordiam sermo correctionis, ut rejecto errore consilium salutis percipiant. Sic enim correctus est Saulus, cui erat consilium ut nomen Christi deleret de terra, et ex lupo factus est agnus. Consilium autem Christi sancta Ecclesia accipit, quia et a peccatis se custodit, et ut perfectionem consequatur, 117.0952A| sequitur ejus consilium, quo ait cuidam: Si vis esse perfectus, vende omnia quae habes et da pauperibus, et veni sequere me, et habebis thesaurum in coelo. Smyrnae. Smyrna dicitur canticum eorum: quorum canticum nisi electorum? Idem est canticum, de quo Psalmista dicit: Cantate Domino canticum novum (Psal. XCV). Verum haec verba non uni tantum ecclesiae dicuntur, sed tantum generaliter Ecclesiae universali conveniunt. Ad cujus membra pertinebant apostoli, quibus Dominus dicebat: Mandatum novum do vobis (Joan. XIII). Ipsa enim diligendo Deum et proximum, canticum novum cantat, qui adimplet hoc mandatum. Cantat etiam canticum novum, quando mysterium incarnationis, passionis, ac resurrectionis 117.0952B| ejus concelebrat. Perfectius autem in futuro cantabit, quando videbit in re quod nunc videt in spe, et implebitur illud: Beati qui habitant in domo tua, Domine (Psal. LXXXIII). Unde Ezechiel dicit (Ezech. II) se vidisse librum, in quo erat scriptum carmen et lamentationes et vae. Qui enim ibi voluerit cantare carmen, hoc est canticum novum, necesse est ut in praesenti vita habeat lamentationem deflendo sua et aliena peccata. Qui vero in praesenti contempserit habere lamentationem, vae illi sine dubio in futuro erit, ut illis sine fine habentibus vae, isti sine termino Alleluia decantent victuri. Pergamo. Pergamus interpretatur divisio cornuum. Cornua significant regna, ut habes in libro Danielis et in Zacharia; cornua ergo Christi intelliguntur 117.0952C| sancti ad regnum illius venturi: sed sicut Christi cornua ejus membra sunt quibus regnum daturus est perpetuum, ita sunt cornua diaboli ejus membra quae cum eo damnabuntur. Inter haec itaque cornua, id est inter justos et reprobos, et inter regnum Christi et diaboli, sancta Ecclesia facit divisionem, quia segregat bonos a malis, superbos ab humilibus judicio sententiae, dicens: Omnis qui se exaltat, humiliabitur (Luc. XVIII). De his cornibus et Psalmista dicit: Omnia cornua peccatorum confringam, et exaltabuntur cornua justi (Psal. LXXIV). Hinc enim discernitur Christi regnum et diaboli, humilitate scilicet regnum Christi elevatur, superbia vero regnum diaboli dejicitur. Thyatirae. Thyatira dicitur illuminata; quo nomine 117.0952D| generaliter Ecclesia designatur, quae illuminata est ab eo qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, cui Apostolus: Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino (Ephes. IV), de qua et Isaias: Populus qui ambulabat in tenebris (Isa. IX). Sardibus. Sardis sonat in lingua latina principi pulchritudinis, apta subauditur et ornata. Cui scilicet, nisi illi de quo Psalmista dicit: Speciosus forma prae filiis hominum (Psal. XLIV), et in Canticis canticorum: Ecce tu pulcher es, dilecte mi (Cant. I). Huic itaque principi pulchritudinis est apta et praeparata Ecclesia per ornamenta virtutum; unde et per Psalmistam dicitur: Astitit regina a dextris tuis in vestitu 117.0953A| deaurato (Psal. XLIV); et in Canticis canticorum: Murenulas aureas faciemus tibi (Cant. I). Philadephiae. Philadelphia dicitur salvans haereditatem Dei. Ipsa enim Ecclesia haereditas dicitur, de qua Pater ad Filium: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam (Psal. II), et de qua coloni mali videntes haeredem, dixerunt: Hic est haeres, venite occidamus eum, et nostra erit haereditas (Matth. XXI). Ipsa est ager Dei, ipsa et vinea, quae per praedicatores suos ita salvare satagit semetipsam, ut fide et opere Deo placeat, et ab illius voluntate nunquam recedat. Laodiciae. Laodicia vertitur in nostra lingua tribus amabilis Domino, sive fuerunt in vomitu. Tribus nomine sacra Scriptura saepe utitur; unde est: Illuc 117.0953B| enim ascenderunt tribus Domini (Psal. CXXI). A tribus scilicet ordinibus, qui forsitan erant in populo Judaeorum, sicut fuerunt apud Romanos, in senatoribus scilicet, militibus, et agricolis, ita et Ecclesia eisdem tribus modis partitur, in sacerdotibus, militibus, et agricultoribus, quae tribus amabilis dicitur, juxta quod Apostolus dicit: Qui dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris. Et ipse Dominus: Sic dilexit Deus mundum, ut Filium suum unigenitum daret (Joan. III). Porro quod dicitur fuerunt in vomitu, ad reprobos pertinet, qui simul permixti sunt bonis, sicut in area grana cum paleis. Qui etiam sua praesentia gravant sanctos, veluti noxii cibi. Unde et necesse est ut ejiciantur de corpore Christi. Tales utique fuerunt haeretici, qui ejecti sunt ab Ecclesia, 117.0953C| de quibus Joannes dicit: Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis (Joan. II); et Psalmista: Expelle eos quoniam irritaverunt te, Domine (Psal. V). In quorum etiam persona in sequentibus hujus prophetiae verbis dicitur: Quia tepidus es, incipiam te evomere ex ore meo (Apoc. III). Et conversus sum ut viderem vocem quae loquebatur mecum. Hic liquido claret, non corporalem, sed spiritalem vocem Joannem audisse, quia non ut audiret, sed ut videre dicit se conversum. Quod utique juxta corporis sensus impossibile esse cognoscitur, non enim vox unquam videri potest. Sed ille raptus spiritu ad summa contemplanda, nihil aliud audivit quam vidit, quia hoc est illic audire quod videre, hoc videre quod audire. Ecclesia quoque quae in 117.0953D| Joanne figuratur, post se videt vocem, quia mysteria quae in se videt completa, in lege et prophetis considerat praenuntiata; sic enim scriptum est in Genesi: Erunt duo in carne una (Gen. II), Christus scilicet et Ecclesia. Unde Paulus: Ego autem dico in Christo et in Ecclesia (Ephes. V). Et conversus vidi septem candelabra aurea, et in medio septem candelabrorum aureorum similem Filio hominis. Septem candelabra aurea hoc ipsum significant quod septem ecclesiae, id est universalem Ecclesiam, dum verba eorum lumen scientiae simul et amoris incendium praebent, donis septiformis Spiritus refertam. Sed non incongrue in septem candelabris aureis figuratur; habet enim Ecclesia aureum 117.0954A| colorem, quia refulget divina sapientia, de qua scriptum est: Thesauris desiderabilis requiescit in ore sapientis. Habet lucernam, quia lucet verbo et exemplo, juxta quod Paulus dicit: In medio nationis pravae et perversae, inter quos lucetis sicut luminaria in mundo, verbum vitae continentes (Philip. II). Habet quoque et longitudinem in longanimitate spei et perseverantiam, dicente Domino: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. XXIV). Quia etiam candelabrum tundendo producitur, satis convenit Ecclesiae, quae diversis afficitur in hoc saeculo pressuris, inter quas consolationem adhibet illi Dominus dicens: Cum ambulaveris in igne, non combureris, et flamma non ardebit in te (Isa. XLIII); et per Prophetam: Convertam manum meam ad te, et excoquam 117.0954B| ad purum scoriam tuam (Isa. I). Et bene in medio septem candelabrorum aureorum videt Joannes similem Filio hominis, quia Christus qui Ecclesiae suae praesidet, et praesidendo eam protegit, in medio electorum suorum est, secundum illud: Ubi fuerint duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum (Matth. XVIII); et alibi: Exsulta et lauda, habitatio Sion, quia magnus in medio tui sanctus Israel (Isa. XII). Intuendum est autem quia non absolute dicit se vidisse Filium hominis, sed similem Filio hominis. Ille enim angelus (ut saepe dictum est) personam Christi gerebat, qui idcirco non jam Filius hominis, sed similis Filio hominis appellatur, quia devicta morte jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur; vel certe similis Filio hominis vocatur, 117.0954C| quia etsi carnem nostram accepit, tamen non fecit peccatum, sed apparuit in similitudine carnis peccati. Proprium enim est hominum peccato non carere, unde et quia ipse peccatum non fecit, per Psalmistam dicitur: Ego autem sum vermis et non homo (Psal. II). Vestitum podere. Poderis vestis est talaris, quia et Graeci podas pedes dicunt. Per poderem itaque carnem Christi debemus intelligere, quam ipse verus sacerdos obtulit, quando se crucis patibulo Patri pro nobis obtulit hostiam viventem, sanctam in odorem suavitatis. Quae videlicet vestis usque ad talos pertingit, quia ipse suos usque ad mortem dilexit, dicente Joanne: Cum dilexisset suos qui erant in mundo, in finem dilexit eos (Joan. XIII). Sive per poderem possumus intelligere generalem Ecclesiam, 117.0954D| quae vestis est Domini, juxta quod ei paterna voce per Prophetam dicitur: Vivo ego, dicit Dominus, quia his omnibus velut ornamento vestieris (Isa. XLIX); et Paulus fidelibus dicit: Quotquot in Christo baptizati estis, Christum induistis (I Cor. I). Quae vestis usque ad pedes tendit, quia usque ad novissima membra fidelium in fine saeculi nascitura est. Et praecinctum ad mamillas zona aurea. In Veteri Testamento legimus Danieli Dominum praecinctum apparuisse in renibus, ipso attestante qui ait: Lavavi oculos meos, et vidi, et ecce vir unus vestitus lineis, et renes ejus accincti (Dan. X). Hic autem Joanni angelus non jam in renibus, sed ad mamillas praecinctus ostenditur. Praecinctio renum cohibitionem significat luxuriae; 117.0955A| unde est: Sint lumbi vestri praecincti. Angelus itaque Danieli apparens, jure in renibus cinctus fuisse refertur, quia Scriptura Veteris Testamenti ipsum opus luxuriae damnat. Joanni vero bene in pectore, quia Novum Testamentum etiam cogitationes nefarias culpat, dicens: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo (Matth. V). In pectore enim cogitationes versantur. Nam et quod fidelibus dicitur: Sint lumbi vestri praecincti, sciendum nobis est quia quisquis adhuc fornicationem carnis non refrenat, ad vitae veteris hominem pertinet. Possumus et hoc aliter intelligere: per duas mamillas designantur duo Testamenta; per zonam vero auream electorum figuratur Ecclesia, quae bene per mamillas jungitur angelo, 117.0955B| quia per observationem utriusque Testamenti Ecclesia copulatur Christo in vinculo charitatis, hoc est in dilectione Dei et proximi. Vel certe in mamillis angelus zona cingitur, quia ex duobus populis una electorum Ecclesia per charitatis compagem Christo unitur. Caput autem ejus et capilli erant candidi tanquam lana alba et tanquam nix. Legimus in Danielis volumine (Dan. VII) quod Antiquus dierum sedit, cujus vestimentum erat quasi nix candidum, et capilli ejus tanquam lana munda. Ibi itaque his verbis designatur aeternitas Patris, quod in sequentibus ostenditur, cum deinde persona Filii commemoratur, dicente eodem Daniele: Aspiciebam in visione noctis, et ecce cum aubibus coeli quasi Filius hominis veniebat, et usque ad 117.0955C| Antiquum dierum pervenit (ibid.), id est usque ad Deum Patrem; hic autem in candore capitis et capillorum angeli, candor innocentiae Filii Dei designatur. Et bene ipse candor per lanam exprimitur: lana quippe ovium est vestis, ipse quippe est ovis, de quo Isaias: Tanquam ovis ad occisionem ducetur (Isa. LIII); quia secundum quod ait Apostolus: Cum malediceretur, non maledicebat; cum pateretur, non cominabatur (I Petr. II). Et per caput intelligimus ipsum Christum, de quo Paulus dicit: Caput viri Christus est (I Cor. XI); et iterum: Ipse est caput omnium ecclesiarum (Ephes. I). Per capillos autem, perfectiores qui capiti suo arctius adhaerent; qui etiam candorem lanae habent, quia imitantur simplicitatem et innocentiam capitis sui dicentis: Discite a me quia mitis 117.0955D| sum et humilis corde (Matth. XI); et quibus ipse dicit: Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum (Matth. X). Per nivem vero, novitas designatur resurrectionis. Unde Dominus claritatem futurae resurrectionis niveo candore expressit tribus discipulis, quando resplenduit facies ejus tanquam sol, et vestimenta ejus tanquam nix. Hinc est quod testis resurrectionis ejus angelus mulieribus apparens, vestimenta alba tanquam nix figuraliter exhibuit. Et oculi ejus sicut flamma ignis. Oculi Domini dona significant Spiritus sancti, de quibus in Zacharia dicitur: Super lapidem unum septem oculi sunt (Zach. III); et in sequentibus dicitur quod viderit Joannes agnum tanquam occisum, habentem cornua septem et oculos 117.0956A| septem, qui sunt septem spiritus Dei missi in omnem terram. Et bene flammae dicuntur, quia accendunt nos ad amorem Dei, et illuminant cognitione divina; de hoc igne Dominus in Evangelio: Ignem veni mittere in terram (Luc. XII); possunt et per oculos angeli intelligi eminentiores et spiritales viri in Ecclesia, apostoli scilicet, quibus Dominus dicit: Vos estis lux mundi (Matth. V), qui non solum lucent, sed etiam ardent, dum verba eorum lumen scientiae simul et amoris incendium praebent. Possunt etiam per oculos eloquia divina intelligi, de quibus scriptum est: Lucerna pedibus meis verbum tuum (Psal. CXVIII); et de Joseph: Eloquium Domini inflammavit eum (Psal. CIV). Et pedes ejus similes aurichalco, sicut in camino ardenti. Pedes Domini aliquando significant stabilitatem 117.0956B| aeternitatis; aliquando vero humanitatem, per quam ad nos venit cognitio divinitatis; aliquando praedicatores, de quibus scriptum est: Quam speciosi pedes evangelizantium pacem (Rom. X); aliquando vestigia imitationis ejus, aliquando vero novissima membra. In hoc autem loco proprie membra ejus significant, quae tempore Antichristi igne tribulationis probabuntur; nam sicut aurichalcum multis medicaminibus ex aere perducitur ad colorem auri, ita et illi tribulatione novissimi temporis exurentur, ut probentur velut mundissimum aurum. Et sicut Antichristus crudelior erit omnibus persecutoribus, ita et illi fortiores erunt omnibus retro ante martyribus, nam ipse caminus validissimam tribulationem significat, de qua Dominus dicit: Erit tunc tribulatio talis, 117.0956C| qualis non fuit, neque fiet (Matth. XIV). Quod autem alia translatio auricalchum Libani posuit, pro eo quod mons ipse in Judaea esse perhibetur, liquido manifestavit novissima corporis Christi membra in illis tunc regionibus vehementius esse vexanda camino tribulationis, ubi et Dominus eorum crucifixus est ab impiis Judaeis. Et vox ejus tanquam vox aquarum multarum. Superius legimus quod audierit vocem angeli tanquam tubae, nunc autem tanquam vocem aquarum multarum, quia videlicet prius per paucos praedicatores sonuit, de quibus Dominus dicit: Messis quidem multa, operarii autem pauci (Matth. IX); et postea populorum multorum officio resultavit. Aquae enim multae populi sunt, sicut in sequentibus legimus, quod enim primum pauci praedicatores, 117.0956D| hoc postea totus mundus clamavit. Potest et vox similis aquarum multarum charitas intelligi, quae est fons et origo omnium donorum spiritualium, sicut ipse Dominus manifestat, cum dicit: In his duobus mandatis tota lex pendet et prophetae (Matth. XXII); unde et ipse in die magno festivitatis stans clamabat, dicens: Qui sitit, veniat et bibat; et de ventre ejus fluent aquae vivae (Joan. VII). Ac si diceret: Qui intelligentiam Scripturarum sitienter cupit, ad me veniat, veniens Spiritum charitatis bibat, Deus enim charitas est. Bene itaque vox singularis Christi tanquam vox aquarum multarum dicitur, quia cum una sit charitas, si mentem repleverit, hanc ad innumera virtutum opera multiformiter accendit. 117.0957A| Et habebat in dextera sua septem stellas. Quid sint septem stellae, ipse angelus aperit in sequentibus, dicens: Septem (inquit) stellae angeli sunt septem Ecclesiarum. Hoc ipsum etiam et superius comprehendit in candelabris septem, id est universalem Ecclesiam, sive omnes doctores. Quod enim singulis angelis dicitur ad universos utique refertur. Hoc quippe Dominus manifestat, qui cum de singulis angelis dicat: Angelo illius Ecclesiae scribe, in fine ita concludit: Qui habet aurem, audiat quid Spiritus dicat ecclesiis (Apoc. II). Stellae enim in nocte lucent, similiter et candelabra; atque ideo non inconvenienter persona Ecclesiae in his verbis exprimitur, maxime vero doctorum, qui in nocte hujus saeculi lucent verbo et opere, aliisque exemplum sanctitatis et luminis 117.0957B| ostendunt, quibus utique Dominus dicit: Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videntes opera vestra bona, glorificent Patrem vestrum qui in coelis est (Matth. V). Dextera autem Christi, in hoc loco intelligitur summa beatitudo et prosperitas futurae vitae, quae nunc manet in spe, tunc autem erit in re. In hac dextera jam sancti consistunt, quia in Dei praedestinatione jam certum manet, qui sint in dextera collocandi, quando agni separabuntur ab haedis, nequaquam pars sinistra erit, quia infelicitas vel adversitas nulla eos nocebit, quibus et dicturus est: Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXIII) et caetera. De hac dextera Dominus per Prophetam Ecclesiae dicit: Ne timeas, quoniam auxiliatus sum tui, et suscipiet te dextera Justi mei (Joan. XLI). Et de ore ejus gladius 117.0957C| utraque parte acutus exibat. Gladius utrinque acutus, Scriptura Veteris ac Novi Testamenti intelligitur; hinc Paulus dicit: Et gladium spiritus, quod est verbum Dei (Ephes. VI). Qui gladius de ore ejus procedit, juxta quod ipse Dominus dicit: Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei (Matth. IV). Utraque autem parte acutus dicitur, quia videlicet hinc culpas operis, illinc resecat peccata cogitationis; Vetus enim Testamentum dicit: Non occides; non furaberis (Exod. XX; Deut. V): Novum vero (Matth. V): Qui irascitur fratri suo, reus erit judicio; et: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam maechatus est eam in corde suo. Vocatur etiam sermo Dei gladius utraque parte acutus, quia dividit bonos a malis. Unde ipse Dominus 117.0957D| dicit: Non veni pacem mittere, sed gladium (Matth. X). Veni enim separare patrem adversus filium, et filiam adversus matrem suam, et caetera. Vel certe ideo gladius bis acutus vocatur, quia et imperfectos secundum litteram exterius informat, et perfectos juxta mysticum intellectum interius erudit. Audit enim simplex quisque ibi: Non adulterabis; non occides, et caetera, et ponit in animo suo haec custodire; dum autem haec facit, abscidit se per Dei verbum a carnalibus delectationibus, ut haec divini verbi custodiendo praecepta possit salvus fieri. Sapientior quoque considerat altiora mysteria, cum audit: In principio erat Verbum (Joan. I), et caetera. Quibus sublevatus, nihil in hoc mundo ambit, quia desiderat jam frui ejus 117.0958A| praesentia, cujus tanta in divino eloquio praedicatur magnificentia. Et facies ejus sicut sol lucet in virtute sua. Quia Christus et Ecclesia una est persona, caput videlicet et membra, per faciem ejus possumus intelligere sanctos, non tamen tales quales nunc sunt, sed quales postmodum futuri, cum ad sui Creatoris visionem pervenerint. Unde et Dominus in Evangelio dicit: Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris sui (Matth. XIII). Quod videlicet non de isto sole visibili intelligere debemus, cum et ipse multo tunc majus lumen habiturus sit, juxta illud propheticum: Erit lux lunae sicut lux solis, et lux solis sicut lux septem dierum (Isa. XXX), sed potius de illo de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae 117.0958B| (Malach. IV). Si autem sancti majus lumen habebunt quam sol iste visibilis, quantum putamus excellentiorem et sublimiorem esse capitis claritatem, a quo membra illuminabuntur! Unde et cum de sole hic loqueretur Joannes, addidit: Sicut sol lucet in virtute sua, quando scilicet meridiano tempore in centro coeli ita resplendet, ut nullatenus humanus aspectus ferre valeat claritatem luminis ejus. Hanc claritatem ostendit in monte coram tribus discipulis, quando facta est facies ejus sicut sol. Centies enim tantum (sicut dicit beatus Hilarius) fulsit, sed non habuit Evangelista creaturam splendidiorem cui comparare posset eamdem claritatem, idcirco dicit sicut solem resplenduisse faciem ejus. Et qualis tunc apparuit Dominus, talis utique venturus est ad judicium. 117.0958C| Quo in loco quaeri potest: si Dominus ad generalem resurrectionem cum tanta claritate venturus est, quare non in eadem claritate post suam resurrectionem apparuit discipulis? Ad quod dicendum est, ideo post suam resurrectionem claritatem sui vultus discipulis abscondisse, ut eum vel suffere quivissent vel cognoscere; quod si non fecisset, mortalium oculi videre eum non possent. Si enim, cum adhuc mortale corpus gestaret, ferre non potuerunt claritatem vultus ejus, quando transfiguratus est in monte, quanto minus hoc possent, si post suam resurrectionem ipse, non ut sol, sed septempliciter sole fulgente suam manifestaret claritatem. Quid autem ista de Domino dicimus, cum etiam nos, miseri atque 117.0958D| mortales, claritatem sanctarum animarum cum aeterno sole fulgentium sustinere non valemus? Porro quod dicitur, solem sive lunam majorem luminis claritatem habere post diem judicii, utique ad lapsum et reparationem primi hominis pertinet. Postquam enim homo Dei mandatum transgrediendo peccavit, tenebras incurrit, et idcirco etiam ipse sol, qui ad obsequium hominis fuerat conditus, claritatem sui luminis maxima ex parte perdidit. Sed cum reparatus fuerit homo, atque post generalem resurrectionem renovatus, tunc et ipse sol renovabitur, et septempliciter, id est multo clarius quae modo lucebit. Unde etiam nec postea occasum patietur, sicut Isidorus testatur, ne impii claritate luminis ejus perfruantur. Aliter: Sol habet ortum et occasum, ideoque 117.0959A| congrue comparatur Christo, qui habuit ortum nascendo temporaliter ex matre, et occasum per mortem. Porro facies illius, manifesta in carne praesentia intelligitur, quae abscondita est quando in cruce occubuit, sed iterum resurgens a mortuis, coepit lucere in virtute sua, in multitudine scilicet miraculorum, et praedicatione doctorum. Nam et de occasu Psalmista dicit: Iter facite ei qui ascendit super occasum (Psal. LXVII). Super occasum namque ascendit, quia unde occubuit, inde surrexit. Et quando ista dicebat Joannes, jam ortus, jam ad occasum versus, jam surgens iterum lucebat in virtute sua; id est jam in carne natus, passus, et suscitatus, ipsaque ejus nativitas, passio, et resurrectio totum claruerat per orbem; et idcirco facies angeli 117.0959B| non simpliciter, sed sicut sol lucet, in virtute sua splendebat. Et cum vidissem eum, cecidi ad pedes ejus tanquam mortuus. Joannes in hoc loco significat omnem electorum multitudinem, angelus autem solius capitis personam gerit. Non autem hic pedes Domini, sicut superius aeternitatem divinitatis ejus, non praedicatores, non denique caetera membra, sed tantum indicia passionis ejus et humilitatis significant, qui se humiliavit usque ad mortem. Ad pedes ergo angeli Joannes cadit, dum sancta Ecclesia vestigia passionis ipsius imitatur, juxta illud Petri: Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ut sequamini vestigia ejus (Petr. II), et hoc mortificando se cum vitiis et concupiscentiis. Ad pedes ejus cadit, quia dum 117.0959C| considerat Redemptorem suum mortuum, mox mundo moriens, ad imitanda ejus vestigia semetipsum humiliter prosternit. Bene autem Joannes non mortuus, sed tanquam mortuus cecidisse dicitur ad pedes angeli, quia electi imitantes vestigia passionis Christi, etsi moriuntur mundo, vivunt tamen Deo. Hinc Apostolus dicit: Vivo autem jam non ego, vivit vero in me Christus (Galat. II); et iterum: Obsecro vos ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem (Rom. XII), et caetera. Hostia quippe immolatur, et viva est, quia sancti etsi se mortificant cum vitiis et concupiscentiis, non tamen penitus a corpore recedunt. Vel certe tanquam mortui fiunt, cum se mortificant, quia in spe futurae resurrectionis jam vivunt, juxta illud Apostoli: Mortui estis, et vita vestra abscondita est cum 117.0959D| Christo in Deo, et cum Christus apparuerit vita vestra, tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria (Colos. III). Et posuit dexteram suam super me, dicens: Noli timere. Non semper in sacro eloquio unus sermo pro uno accipitur sensu. Legimus quippe superius dexteram significare summam beatitudinem futurae vitae et prosperitatem, in qua sancti jam consistunt Dei praedestinatione. Non ergo hic taliter accipienda est dextera, sicut in superiori versu: pedes non priora in se continent mysteria, sed tantum exempla imitationis Christi et passionis significant. Itaque in hoc loco per dexteram angeli debemus intelligere sanctos praedicatores. Unde per Moysen dicitur: In dextera ejus ignea lex (Deut. XXXIII); ac si diceretur: In 117.0960A| sanctis praedicatoribus doctrina Spiritus sancti. Notandum autem quia non dicit Joannes quid angelus fecerit, ponens dexteram suam super illum, utrum videlicet levaverit eum a terra, an detraxerit illum ad terram; sed ex Danielis volumine (Dan. X) discimus quod a terra eum levaverit, qui dicit quod angelus qui erat accinctus auro obryzo, et corpus ejus quasi chrysolithus, posuit dexteram suam super eum, et erexit eum super genua sua. Ponit itaque angelus manum super Joannem jacentem ad pedes suos tanquam mortuum, et erigit illum, quando Christus Ecclesiae suae, quae se mortificat, auxilium consolationis porrigit per suos praedicatores. Quasi enim dextera Christi super fidelium corda pressuris et angustiis pressa, Paulus apostolus positus erat ut 117.0960B| eos sublevaret, cum eis consolationem adhibebat, dicens: Non sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam quae revelabitur in nobis (Rom. VIII). Non autem Ecclesia ita erigitur a terra, ut penitus ab omnibus angustiis submoveatur; sed cum talia et his similia audit pro illatis passionibus, cor ad gaudia coelestis patriae sublevat. Tale quippe est illud Evangelii: Nolite timere eos qui occidunt corpus (Matth. X); et alibi: Gaudete, quod nomina vestra scripta sunt in coelo (Luc. X). Bene autem illic additur: Nolite timere, ac si electorum Ecclesiae diceretur: Erige mentis auditum in passionis certamine ad futura praemia, et accepta desuper fiducia, humanum timorem audacter longe propulsa. Ego sum primus, et novissimus, et vivus; et fui mortuus, 117.0960C| et ecce sum vivens in saecula saeculorum. Hic manifestissime apparet, quia angelus qui beato Joanni apparuit, figuram Christi tenuit. Non enim alii quam Christo nato, passo, ac sepulto, et resuscitato haec verba conveniunt. Ipse est primus, in quo facta sunt omnia; ipse novissimus, per quem restaurata sunt universa: ipse est primus qui ante saecula natus: in principio erat Verbum; ipse novissimus, quia in fine temporum natus: Verbum caro factum est, et habitavit in nobis. Et vivus fui, ait, vel ante omnia saecula in divinitatis essentia, vel ante mortem in carne. Et mortuus, subaudis post nativitatem carnis. Et ecce sum vivens in saecula saeculorum, post resurrectionem, sicut Apostolus dicit: Christus resurgens a mortuis, jam non moritur; mors 117.0960D| illi ultra non dominabitur (Rom. VI). Quo in loco magna consolatio intelligenda est adhibita beato Joanni, cui jacenti tanquam mortuo dicitur: Vivus fui et mortuus, et sum vivens in saecula saeculorum. Nihil enim hac affectione congruentius quam quod sibi similem in morte Dominum audiret, qui tanquam mortuus jacebat. Ac si diceret Christus tam sibi quam omnibus fidelibus: Nolite timere pro me pati, qui estis membra, cum ego qui sum caput, pro vobis mori non dubitaverim, quia sicut ego post mortem vivo, ita et vos vivetis resuscitati a capite. Attendite ergo quia post mortem vivit vita vestra, quae constat in capite, exemplum vobis ostendens quandoque in gloriam resurgendi, si modo vano timore non recesseritis 117.0961A| de corpore. Et habeo claves mortis et inferni. Per claves potestas aeterna et judiciaria designatur. Unde Petro dictum est: Tibi dabo claves regni coelorum (Matth. XVI). Neque enim pueriliter intelligere debemus claves esse in coelo, quemadmodum sunt in ostio, sed per claves potestas intelligitur ligandi atque solvendi. Ita ergo et hic clavium nomine potestas aeterna ostenditur. Unde et alibi dicitur: Qui aperit et nemo claudit; claudit et nemo aperit (Apoc. III). Porro mors diabolus intelligitur, quia invidia diaboli mors introivit in orbem terrarum; infernus autem, membra illius ad poenas inferni ventura. Habet itaque Filius Dei claves mortis et inferni, quia sua occulta reseratione dat potestatem diabolo, vel ejus membris, ut saeviant in persecutionem sanctorum, 117.0961B| et iterum cum vult, facit omnem conquiescere eorum tentationem. His clavibus conclusus erat diabolus, cum dicente Domino (Job II): Nunquid considerasti servum meum Job, quod non sit similis ei in terra, vir simplex et rectus, tentando eum appetiit, dicens: Nunquid Job frustra timet Deum? Nonne tu vallasti eum ac domum ejus? et caetera usque: Mitte manum tuam, nisi in facie benedixerit tibi (Job I, II). Reseravit ei Dominus clavem, cum potestatem tentandi dedit ei, dicens: Ecce in manu tua est (Job. II). Et ille, accepta potestate, egressus, percussit Job ulcere pessimo (Ibid.). Sed postea cohibitus est et sub clavi reclusus, quando ipsa tentatio profuit beato Job ad gloriam, et restaurata sunt ei omnia duplicia, ipsique tentatori eadem tentatio crevit ad cumulum damnationis suae. 117.0961C| His clavibus fuerat dimissus, quando Petrum timore concutiens, compulit negare Deum: reclusus est iterum, quando Dominus respexit Petrum, et ille flevit amare, ac maculas ternae negationis lavit amarissimis lacrymis. His etiam lacrymis fuerat laxatus, quando Mariam multis criminibus sibi devinxerat; sed clausus est quando dimissa sunt ei peccata multa, quia dilexit multum. His quoque clavibus apertis fuerat dimissus, quando tentabat Paulum, cui, ne magnitudo revelationum eum extolleret, datus est stimulus carnis. His divini judicii clavibus quotidie reseratur, cum electos tentationibus fatigare permittitur; iterumque restringitur, cum non supra modum, sed ad mensuram ipsas tentationes exaggerare permittitur, juxta illud: Fidelis Deus qui non patietur 117.0961D| vos tentari supra id quod potestis, sed faciet cum tentatione etiam proventum, ut possitis sustinere (I Cor. X). Scribe ergo quae vidisti, et quae sunt, et quae oportet fieri post haec. Hic Joannes typum tenet ordinis praedicatorum, cui dicitur: Scribe quae vidisti, id est quae intellexisti, in lege scilicet et prophetis de me, ut ea in corde teneas, et aliis profutura pandas. Vel etiam, si specialiter haec verba referimus ad apostolos, dicitur illis ut miracula Christi quae viderunt scribant, et aliis annuntient, et per haec ad fidem Christi alios trahant; quae etiam nunc impleta sunt in me, et quae oportet fieri post haec in membris meis. Quod autem superius jam dictum est ei, ut 117.0962A| scribere debeat ea quae vidit, et nunc iterata voce ad scribendum compellitur in repetitione verbi, negligentia torporis removetur a studio praedicatorum, ut quae saepius admonentur, sine tarditate impleantur. Sequitur: Sacramentum septem stellarum quas vidisti in dextera mea, et septem candelabra aurea: septem angeli sunt septem ecclesiarum et candelabra septem: septem ecclesiae sunt. Sacramentum mysterium est, ubi aliud videtur, et aliud intelligitur, sicut (verbi gratia) in Christi corpore, ubi cum videatur panis, vera est caro. Unde ipsi sacerdotes dicunt: Sacramenta quae sumpsimus, Domine, proficiant nobis ad salutem corporis et animae. Ita ergo et hic sacramentum erat, quia in septem stellis vel septem candelabris, universalis 117.0962B| Ecclesia exprimebatur. Quod enim significatur per septem stellas, id ipsum significatur et per septem candelabra, id est omnis Ecclesia, vel specialiter sancti doctores, qui nimirum recte per stellas designantur et per angelos, quia et in hujus saeculi nocte lucent per munditiam vitae, et aliis coelestia ministrando, angeli veritatis existunt. Quibus Paulus dicit: In medio nationis pravae et perversae, inter quos lucetis sicut luminaria in firmamento coeli. Hoc etiam sciendum, quia hoc est unus angelus quod septem, hoc septem quod unus, quia quod uni loquitur ad omnes pertinet; et item quod omnibus dicit ad singulos refertur. Quod autem idem angelus qui beato Joanni apparuit quaedam exposuit, quaedam vero signata reliquit, nimirum idcirco hoc egit, ne nobis 117.0962C| lectio illius vilesceret, et ut haberemus etiam ubi sensum nostrum exercitare possemus. Exposuit quaedam, quia si ex toto nobis clausus esset liber, taederet nos eum legere, ad cujus mysteria intima non possemus pervenire. Iterum, si per omnia eum aperiret, facilis nobis esset ad intelligendum, et idcirco etiam minus studiose eum legeremus. Angeli autem quibus scripsit, sicut in consequentibus inveniemus, non coelestes intelliguntur spiritus, quia absurdum est credere aliquid esse in coelestibus spiritibus dignum reprehensione, sed potius fideles in Ecclesia consistentes, de quibus scriptum est: Angeli pacis amare flebunt (Isa. XXXIII); et Malachias: Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requirunt ex ore ejus (Malach. II); quia angelus Domini exercituum 117.0962D| est. Sanctos Ecclesiae doctores angelos vocari, quia ut praemissum est, stellae et candelabra in hujus saeculi nocte lucent et aliis ministrando coelestia, angeli veritatis existunt, quos Paulus dicit, sicut luminaria in firmamento coeli in medio nationis pravae et perversae, per munditiam sincerae vitae lucere. Sequitur: CAPUT II. Et angelo Ephesi Ecclesiae scribe: Haec dicit qui tenet septem stellas in dextera sua, qui ambulat in medio septem candelabrorum aureorum. Ephesus interpretatur voluntas vel consiliam meum; quod et ipsi Ecclesiae convenit specialiter, in qua erat Dei voluntas, 117.0963A| sicut inveniemus in sequentibus, eodem angelo dicente: Scio opera tua; et consilium correctionis in hoc quod subjungit: Habeo adversum te pauca, quod charitatem tuam primam reliquisti, et omni Ecclesiae generaliter. Quod enim dicitur angelo, id est sacerdoti ipsius Ecclesiae, in illo omni Ecclesiae dicitur; et in Ecclesia Ephesiorum, universae Ecclesiae fidelium. Nam et per septem stellas quas tenebat in dextera sua, omnes sancti intelliguntur, qui in praedestinatione aeternae beatitudinis jam tenentur in Dei praesentia. Ipsi quoque designantur et per septem candelabra, in quorum medio ambulat Christus, quia dona gratiae suae eis particulatim diffundit. Alii scilicet sermonem sapientiae, alii sermonem scientiae, alii genera linguarum, alii interpretationem sermonum, 117.0963B| alii hospitalitatem, alii abstinentiam, contemplationem, et caetera his similia, quae operatur unus atque idem Spiritus (I Cor. XII). Qui cum ubique praesens sit, dum donorum gratiam eis largitur, quasi in medio candelabrorum quotidie ambulat. Vel certe per manum possumus intelligere clementiam divinitatis ejus, quam nullus potest evadere, quia in manu ejus sunt omnes fines terrae. In hac dextera sunt boni et mali: boni quidem comprimuntur, ne vel ultra mensuram acceptae virtutis per inanem gloriam transeant, vel ad vitiorum illecebras ruant; mali autem, ne quantum volunt, nocere possint, hac virtutis dextera retinentur, sed tanquam servi sub potestate Domini, ad mensuram filios verbere caedant. Sunt ergo quidam ad quos Dominus venit per fidem quam 117.0963C| habent, et aliquando per bonam voluntatem: sed quia iterum reprobis moribus eum ejiciunt, et ad vitia labuntur, non potest ibi manere, idcirco ambulat, et ad electos transitum facit, apud quos diu manet, et in eorum cordibus moratur. Facit quippe adventus sui praesentiam sentire reprobos: sed quia fidem illorum opera non sequuntur, nequaquam apud eos manet, sed ad electorum corda ab eis transit, in quibus per opera virtutum inhabitet. Hoc enim indicat columba ex arca dimissa, quae super aquas diluvii volitans, cum non inveniret ubi requiesceret pes ejus, ad arcam reversa est. Hinc in Evangelio dicit: Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus (Joan. XIV). In quibus verbis ostendit quia ad eos venit in 117.0963D| quibus mansionem non invenit. Bene itaque dicitur: Qui ambulat in medio septem candelabrorum aureorum. Ac si aperte diceretur: Tandiu inter electos et reprobos exhortationis verbo discurrit, quousque inveniat apud quem per opera virtutum mansionem faciat. Vel certe dum quemlibet electorum intimo discretionis examine probandum ad tempus, in tentatione deserit: atque ut alium a tentatione eripiat, pio favore prosequitur, tanquam in medio septem candelabrorum aureorum discurrere videtur. Scio opera tua et laborem et patientiam tuam. Hoc autem non specialiter, sed generaliter omnibus electis congruit, quorum opera, labor, et patientia Deo sunt cognita. Scire autem Dei, eligere est. Unde in 117.0964A| libris Moysi frequenter populo dicitur: Vos scit Deus ex omnibus gentibus; id est: Vos elegit; et ipsi Moysi: Novi te ex no mine (Exod. XXXIII), id est: Te eligo specialiter prae caeteris. Aliquando autem scire dicitur scientes reddere; unde est: Tentat vos Dominus Deus vester, ut sciat si diligatis eum an non, id est ut scire vos faciat; et Abrahae: Nunc cognovi quod timeas Dominum (Gen. XXIV), id est cognoscere te feci. Dicitur quoque scire Deus, et ipsa scientia vis divinae subtilitatis accipitur, cui nuda et aperta sunt omnia, juxta illud: Tu cognovisti omnia novissima et antiqua (Psal. CXXXVIII). In istis itaque locutionibus Ecclesiae, pro locorum qualitatibus scire Dei debemus accipere. Dicitur ergo Ecclesiae a Christo: Scio opera tua, id est approbo et eligo, vel scio opera, id est scire te facio mercedem 117.0964B| operum tuorum et laborem. Quia homo operans laborat, idcirco post opera virtutum recte etiam subjungitur et labor, quia sancta Ecclesia sicut magna est in operibus, ita magna est et in labore. Cujus etiam patientia specialiter praedicatur, quae cunctos tolerat labores patienter, et eos quos male agentes portat, sinceriter amat, et usque ad finem vitae in hoc perseverat, juxta illud: Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. X, XXIV). Opera enim et labores communia sunt bonis et malis: patientia autem vera, singulare munus collatum est in coelestibus; quae si desit, multa opera, multique labores subito ad nihilum rediguntur. Patientia autem vera est quae et mala proximorum aequanimiter tolerat, et eos quos prave agentes portat, sinceriter amat. Et non 117.0964C| potes sustinere malos, subaudis libenter; et hic jungendum est scio, sicut supra. In hac enim vita simul misti sunt boni et mali. Ideoque necesse est, quia aliter esse non potest, ut ipsi mali tolerentur a bonis. Debent enim in illis odio habere quod mali sunt, et debent eos diligere per hoc quod homines sunt. Hinc David ait: Iniquos odio habui (Psal. CXIII). Non quia naturam iniquorum, sed opera iniquitatis odio habuerit. Nonnunquam itaque infirmi quique, malorum pravitates atque eorum consortia gressibus corporis conantur effugere, ignorantes quam impium sit propter pravorum perversitatem relinquere sanctorum unanimitatem, qui si patientiae studerent, quia alibi locus deest, in semetipsis invenirent ubi eos evadere possent. Et tentasti eos qui se dicunt apostolos 117.0964D| esse, et non sunt. Tempore beati Joannis surrexerunt falsi apostoli, id est haeretici. Marcion, Ebion, et Cherinthus in Asia volentes corrumpere rectam fidem, et praedicantes Christum minorem Patre, qui utique falsi apostoli erant, juxta illud, apostolus interpretatur missus. Sed isti non erant missi a Christo, sed diabolo, transfigurantes se in apostolos Christi, a quo et se missos dicebant, cum non veritatis, sed falsorum dogmatum essent. De talibus Dominus per Prophetam dicit (Jer. XXIII): Ipsi veniebant, cum ego non miserim eos. Dicit ergo: Tentasti eos qui se dicunt apostolos esse, et non sunt, id est probasti fidem illorum et doctrinam. Et invenisti eos mendaces. Tentationes enim duae sunt, 117.0965A| sed hic tentatio ad probationem pertinet, sicut et ibi: Tentat nos diebus decem (Dan. I). Sic et sancta Ecclesia quotidie tentat, id est probat corda singulorum, ut qui fidem rectam non tenent, aut corrigantur, aut ab Ecclesiae societate pellantur, sicut ejecti sunt haeretici. Isti enim, id est Ebion et caeteri, antequam examinarentur, occulti erant, sed probati sunt tam a beato Joanne quam ab angelo illius Ecclesiae. Et quia perversi doctores reperti sunt, damnati sub anathemate, ejecti sunt ab Ecclesia. Similiter Sabellius, Photinus, et caetori latrones, qui non per ostium intra sinum Ecclesiae intraverant, latebant quousque ab Ecclesiae pastoribus probarentur. Et patientiam habes tolerando patienter illorum 117.0965B| perversitatem, qui tibi mala ingerunt. Et sustinuisti propter nomen meum, et non defecisti. Ac si electorum omnium Ecclesiae diceretur: Quia in omnibus patientiam habuisti, idcirco utique ea quae tibi ab impiis sunt illata tormenta sustinuisti, quia nisi patientiam habuisses, in tot adversis defecisses. Et ideo patientiam habens non succumbis, quia non pro terrena gloria, sed propter nomen meum haec sustines. Sed habeo adversus te quod charitatem tuam primam reliquisti. Superius locutus est sanctis, nunc autem loquitur reprobis, quia (sicut supradictum est) sicut sunt misti boni et mali in praesenti vita, ita communiter eos alloquitur divinus sermo: Habeo (inquit) adversus te, id est adversum reprobos qui 117.0965C| in te sunt, quia primam charitatem reliquisti, id est fidem Dei et dilectionem; et subdidisti te delectationibus saecularibus et terrenis, sicut mulier deserit primum viri amorem, et jungit se adultero. Dum enim a quibusdam charitas inchoata repellitur, protinus cupiditas saeculi introducitur, fitque modo miserabili, ut nec ad memoriam illa redeat, cum haec mentem plene possederit. Memor esto itaque unde excideris, id est a qua gratia separatus sis, qui prius mihi conjunctus splendore sanctitatis fulgebas. Et age poenitentiam, pro eo quod me dereliquisti, et terrenum amorem tanquam mulier adulterum suscepisti, et prima opera fac, id est redi in amorem prioris viri.; sin autem, venio tibi, et praesentiam irae meae tibi ostendam, et movebo candelabrum tuum de 117.0965D| loco suo, nisi poenitentiam egeris, id est movebo te de loco virtutis tuae, et de societate fidelium. Notandum autem hoc quod non dicit: Ejiciam candelabrum de loco suo, sed tantum movebo; quia videlicet, licet quis peccet, tamen si poenitentiam egerit perfectam, non amittet pristinam dignitatem suam aut gradum. Unde Petrus licet negaverit Christum, non perdidit apostolicum gradum. Sed dicamus hoc sub exemplo: si enim quilibet hominum grave peccatum admittit in conspectu hominum, de loco suo movetur, at tamen si cito per poenitentiam surrexerit, non est motus in conspectu Dei, quia licet per peccatum in conspectu hominum motus esse videretur, tamen quia in Dei praesentia resurrecturus erat, non est 117.0966A| motus, quia nequaquam minoris sanctitatis locum habebit, si perfectam poenitentiam egerit. Dicatur itaque impoenitenti et ad Deum redire nolenti: Movebo candelabrum tuum de loco suo nisi poenitentiam egeris, ac si diceretur: Munus sanctitatis post lapsum criminum a me nequaquam recipies, nisi cor ad poenitentiam emollire curaveris. Sed hoc habes, bonum subaudis, quia odisti facta Nicolaitarum, quae et ego odi. Iterum in hoc loco vertit sermonem ad personam fidelium, dicens: Odisti facta Nicolaitarum. Nicolaus unus fuit ex septem diaconibus qui electi et ordinati sunt ab apostolis, sed caeteris permanentibus in ministerio suo, ille recessit ab eorum fide et doctrina. Qui cum culparetur eo quod haberet pulcherrimam mulierem, 117.0966B| et nimium zelaretur eam, ut se excusaret ab hac suspicione, respondit: Non est mihi curae quid faciat; qui vult, utatur illa. Unde et transiit in communem usum; quod factum coeperunt etiam multi sectatores ejus imitari, qui etiam idolothyta comedebant, et cibos suos cibis gentilium commiscebant. Dicebant quoque hunc mundum non a Deo, sed a quibusdam principibus factum, contra quod in Genesi dicitur: In principio creavit Deus coelum et terram (Gen. I). Et haec facta Nicolaitarum a bonis repudiantur, et veluti stercora detestantur. Videamus autem quos isti spiritu aliter significent. Interpretatur autem Nicolaus populus stultus; quo nomine gentiles figurantur, qui stulti sunt, quoniam veram sapientiam, id est Christum, credere nolunt, unde 117.0966C| dicit Apostolus: Nos praedicamus Christum crucifixum, Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam (I Cor. I). Nam hi communiter utuntur uxoribus, et idolothyta comedunt, atque hujus saeculi conditores homines esse affirmant, id est: Jovem, Saturnum, et reliquos, qui licet ab illis dii putentur, homines tamen fuerunt, et in hac terra, licet turpiter vitam ducentes, regnaverunt. Significat quoque Nicolaus haereticos, qui cum de sapientia Dei Patris, quae est Filius, vera non sentiunt, licet secundum saeculum sapientes videantur, tamen secundum Deum stulti sunt. Dum enim Arius vel sectatores Christum creaturam esse affirmant, fatui atque stulti sunt: quia dum Trinitatis substantiam confundunt, Christum esse Deum contradicunt. De 117.0966D| quibus Psalmista dicit: Dixit insipiens in corde suo: Non est Deus (Psal. LII). Quorum facta duo specialiter notantur, quia et idolorum cultores et fornicarii saepe vocantur. Quia enim rectam fidem non habent, suus ipse error quem sequuntur, pro cultura idolorum ipsis imputatur. Fornicarii quoque sunt, qui immunditiae carnis serviunt, et ob hoc maxime pereunt. Judaei quoque sunt stulti, quia in Christum qui est sapientia Patris, nolunt credere, frustraque jactant se habere Patrem, cujus Filium odiis insequuntur: quoniam qui non habet Filium, nec Patrem habet. Sed et (si diligenter inspicimus) intra sanctam Ecclesiam Nicolaitas invenimus, eos videlicet, quos in terreno amore 117.0967A| thesaurizare videmus; quid enim stultius esse potest, quam eo loco tota mentis intentione pecunias recondere, quo non licet in perpetuum sustinere? Unde Dominus discipulos hortatur, dicens: Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra (Matth. VII). In hoc autem stultorum numero computatur ille, qui cum diceret: Destruam horrea mea, et majora faciam, quia non habeo quo fructus meos congregem (Luc. XII), audivit a Domino: Stulte, hac nocte animam tuam repetam a te; quae autem congregasti cujus erunt? (Ibid.) Quae scilicet lucra hominum insipientium, solummodo terrena quaerentium, pariunt in illis genimina omnium vitiorum, quia et secundum Apostolum: Radix est omnium malorum cupiditas (I Tim. VI); quia videlicet per hanc alius 117.0967B| ad rapinam, alius ad falsum testimonium, alius rapitur ad perjurium, atque ad caetera crimina: Quae etiam Judam ad hoc perduxit, ut ipsum Dominum morti traderet. Nam et per hanc homo cupidus animam suam venalem facit, et idololatra efficitur, plus amando creaturam quam Creatorem. Quod enim dicit Apostolus de gulosis, quorum Deus venter est (Philip. III), potest intelligi de cupidis similiter, quorum Deus nummus est auri vel argenti. Haec sunt facta Nicolaitarum, id est stultorum hominum, paganorum scilicet, caeterorumque infidelium et falsorum Christianorum, quae Dominus et quae ex parte illius sunt, odire probantur. Notandum autem, quia non naturam, sed opera hominum Dominus se odio habere dicit. Unde non dicit: 117.0967C| Odisti Nicolaitas, quos ego odi; sed: Odisti facta Nicolaitarum, quae et ego odi. Homo enim diligendus est, opus autem illius malum odio habendum. Qui habet aurem, audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis. Cum in principio locutionis hujus uni angelo, unique Ephesi ecclesiae scribere Dominus jusserit, hic autem non unum angelum vel unam ecclesiam ad audienda dicta spiritus invitet; patet profecto, quia quod uni dicit, omnibus dicit, et in uno angelo unaque Ephesiorum ecclesia, unitatem Ecclesiae depingit. Verum quoties haec admonitiuncula ponitur sive in hoc libro, sive in Evangelio, quod sequitur vel praecedit, spiritualiter est intelligendum; quia non corporis hic auris requiritur, sed cordis, quam videlicet aurem nisi quis 117.0967D| habuerit, eloquia spiritus capere non poterit. Sic Dominus loquens turbis in parabolis, cum illic omnes qui aderant aures haberent, monet apostolos dicens: Vobis dico qui auditis; ac si dicat: Verba coelestium sacramentorum illis aperio, quos eadem interna cordis aure percipere cognosco. Carnis itaque auris ad auditum transit, cordis vero auditu simul et intellectu viget. Intuendum quoque est, quia cum angelus in principio harum locutionum ex persona Filii Dei, imo certe per angelum Filius Dei loquatur, non dicitur hic: Qui habet aurem, audiat quid Filius Dei dicat; sed, quid Spiritus; quia videlicet verba Filii, verba sunt Spiritus sancti. Quo nomine etiam tota Trinitas intelligitur, de 117.0968A| qua dicitur: Spiritus est Deus. Ideoque dum Christus loquitur, in eo pariter loquitur Pater et Spiritus sanctus: quia sicut sunt inseparabiles unitate, sic inseparabiliter loquuntur, et docent sanctorum unitatem. Sciendum vero, quia in hac revelatione sicut in sequentibus, aperte monstratur: aliquando loquitur Filius ex persona sua, quod illi solummodo convenit: aliquando vero ex persona Trinitatis. Ideoque singulae locutiones considerandae sunt, quae scilicet referendae sint solummodo ad humanitatem Filii Dei, quae autem ad totam Trinitatem. Vincenti dabo edere de ligno vitae, quod est in paradiso Dei mei. Lignum vitae, sapientia est Dei Patris, Salomone attestante, qui ait: Lignum vitae his qui apprehenderint eam; et qui tenuerit eam, beatus (Prov. 117.0968B| III). Quia utique Apostolus Christum esse testatur, dicens Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. Quae recte lignum vitae dicitur, quia fidelibus suis vitam aeternam tribuit, quos in praesenti satiat suo corpore, in futuro satiabit sua contemplatione. Unde Psalmista dicit: Satiabor dum manifestabitur gloria tua (Psal. XVI). Bene lignum vitae vocatur, quia et in praesenti vita electos suos ab aestu vitiorum umbra protectionis defendit, et in futura beatitudine cibum aeternae contemplationis desiderantibus praebet. Dicatur itaque: Vincenti incentiva carnis suae, tentationes daemonum, adversitates pravorum hominum, dabo edere de ligno vitae, id est, meipsum dabo illi in remunerationem, cum eum perduxero ad meam contemplationem. Paradisus 117.0968C| autem vel praesens intelligitur Ecclesia, in qua quotidie comedunt fideles ejus corpus et sanguinem bibunt: vel vita aeterna, quae ipse Christus est, sicut ipse Dominus dicit: Haec est enim vita aeterna, ut cognoscant te, et quem misisti Jesum Christum (Joan. XVII). Quod autem Deum se habere dicit, in cujus paradiso hoc esse lignum asserit, secundum humanitatem loquitur, quam assumpsit pro nobis. Quae ergo vincunt oblectamenta peccati in hoc paradiso Ecclesiae, illa ad accipienda corporis et sanguinis sacramenta digne pertingunt, et ad Dei contemplationem pervenient, ipsumque lignum vitae in remunerationem accipient, quia et ipse est lignum vitae quod dat, et ipse de ligno vitae vincentibus dat, et ipse fructus ligni est quod dat. 117.0968D| Et angelo Smyrnae ecclesiae scribe. Smyrna interpretatur canticum eorum, canticum ad laetitiam pertinet, quod aperte congruit fidelibus, quibus in persona istius ecclesiae loquitur Dominus. Non enim haec verba uni tantum dicuntur, sed magis unitati sanctorum. Haec dicit primus et novissimus. Primus, scincet ante quem nullus: novissimus, per quem restaurata sunt omnia. Qui fuit mortuus et vivit. Quia etsi mortuus fuit ex infirmitate, ut Apostolus dicit (II Cor. XIII), vivit ex virtute Dei. Hoc enim est primus et novissimus, quia qui semper vivit in sua substantia, primus existendo, mortuus in humanitate nostra in fine temporum, ut homo nascendo. 117.0969A| Scio tribulationem tuam. Scio, id est approbo et eligo. Licet vero hic tribulatio singulariter ponatur, tamen omnifaria et multiplex intelligitur. Unde Psalmista dicit: Multae tribulationes justorum (Psal. XXXIII). Sancta Ecclesia, in cujus persona hic loquitur sermo divinus Ecclesiae Smyrnae, multas tribulationes sustinet exterius, cum ab adversariis probra, vincula, carceres, caeteraque hujusmodi tormenta excipit, aut cum etiam a daemonibus interius invisibiliter cruciatur: cum etiam a seipsa, jejuniis, orationibus et vigiliis, lassata, pene succumbit. Affligitur quoque et tribulatur a seipsa, cum caro resistit spiritui. Has omnes tribulationes scit Dominus et approbat, de quibus omnibus in futuro liberabit eos, quando auferet omnem lacrymam ab oculis 117.0969B| eorum. Et paupertatem tuam, subauditur scio et approbo. Sed dives es in Deum, juxta illud: Tanquam nihil habentes, et omnia possidentes (II Cor. VI). Mirum autem est quomodo electi, pauperes et divites sint; quod duobus modis intelligi potest: fuerunt sancti multi divites in hoc saeculo, sicut Abraham, David et alii multi; sed quasi nihil habentes erant, quia terrenas divitias contemnentes, se peregrinos cognoscebant, coelestes divitias jam mente tenentes. Expleta quippe sua suorumque necessitate ex his quae habebant, reliqua in usus pauperum consumebant. Vel certe pauperes re, sicut sunt apostoli sancti; divites autem in fide, per spem jam coelum possidentes, quibus Dominus dicit: Beati pauperes spiritu, quoniam 117.0969C| ipsorum est regnum coelorum (Matth. III). Dicatur itaque: Scio paupertatem tuam, sed dives es, ac si diceretur: Unde te per humilitatem spiritus pauperem existimas, inde per omnia dives comprobaris. Unus enim idemque electus et pauper et dives est: pauper scilicet adhuc peregrinus, dives autem quandoque civis futurus: pauper terrena commoratione, dives beata praedestinatione. Et blasphemaris ab his qui se dicunt esse Judaeos, et non sunt, sed sunt synagoga Satanae. Hoc non solummodo ad unam pertinet Smyrnaeorum ecclesiam, sed generaliter ad omnem ecclesiam, quae est in universo mundo, quae et in singulis locis et in toto orbe blasphematur ab impiis, qui se dicunt esse Judaeos, et non sunt, quia Judaeus interpretatur confitens, sed sunt congregatio 117.0969D| Satanae. Qui enim vere confitetur Christum, ipse est Judaeus. De talibus Dominus dicit: Qui me confessus fuerit coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo (Marc. VIII; Luc. XII), Judaeorum ergo nominis expressio mediatoris nostri est confessio: ac per hoc quicunque Christianitatis nomine censentur, spiritualiter Judaei appellantur. Quod nomen utique Judaei tunc generaliter perdiderunt, quando Christum negaverunt, dicentes: Hunc nescimus unde sit (Joan. IX). Quique modo aperte, modo occulte, semper autem corde Ecclesiam Dei blasphemant. Ad quorum societatem pertinent etiam falsi Christiani, qui Christianum nomen quidem habent, sed opera Christianitatis non habent. De quibus 117.0970A| per Paulum dicitur: Confitentur se nosse Deum, factis autem negant (Tit. I). Blasphematur itaque Ecclesia a Judaeis falsis, quia electorum verba a reprobis dijudicantur, quia semper eloquia et facta justorum contraria sunt cogitationibus reproborum. Qui licet intra sinum Ecclesiae consistant, vita tamen et moribus in multas Satanae synagogas seipsos dividunt: quia quot vitiis serviunt, tot de se partes reddunt. Tales itaque falso Judaeorum sibi nomen usurpant, quique vehementius zeli flammis succensi, gravius Ecclesiam blasphemare consueverunt quam hi qui nunquam ad ejus consortia injuriarum accesserunt. Sed usquequo zizania novissime separentur a tritico, nullus horum deserendus est, sed omnes admonendi sunt, omnes tolerandi, in exemplum 117.0970B| Redemptoris nostri, qui sacrilegum impiumque proditorem usque ad passionem mortis Judam toleravit. Ad quorum mala perferenda exhortatur Ecclesiam, et quasi armis potentibus adjungit, cum subdit: Nihil horum timeas quae passurus es. Id est quidquid a Judaeis falsis, quidquid a falsis fratribus vel paganis injuriarum laesionumque pertuleris, pro eo quod transeunt ne formides. Hoc est quod in Evangelio dicit fidelibus: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere (Matth. X). Ecce missurus est diabolus aliquos ex vobis in carcerem ut tentemini, et habebitis tribulationem diebus decem. Hinc liquido jam claret diversas in uno angelo personas alloqui. Praemisit enim divina vox quasi ad 117.0970C| unum loquens: Nihil horum timeas quae passurus es: nunc vero adjungit tanquam ad multos: Ecce missurus est diabolus aliquos ex vobis in carcerem, et caetera. Carceris autem nomine omnis tribulatio intelligitur passionum, quam sancti sunt perpessi a diabolo, qui per membra sua diverso modo eos cruciat, recludens in carceribus, et diversis ac variis tribulationibus afficiens. Quod autem non ait: Missurus est diabolus vos in carcerem, sed ex vobis, non ad omne corpus angeli pertinet, quod constat ex sanctis et reprobis, sed illos vult intelligi, qui ex illatis tribulationibus victores exsistunt: qui ideo tribulantur ut probentur, ideo probantur ut coronentur. Dicatur itaque: Ecce, id est in praesenti tempore, missurus est diabolus per membra sua, sicut fuit 117.0970D| Nero, Domitianus et caeteri: ex vobis in carcerem, id est in diversas afflictiones: ut tentemini, ut post tentationem victores effecti coronemini, juxta illud: Beatus vir qui suffert tentationem (Jac. I): et habebitis tribulationem diebus decem. Per decem dies quibus Ecclesia tribulatur, omne praesens tempus intelligitur, in quo Decalogi mandata sunt necessaria. Sicuti enim (verbi gratia) mittens quilibet imperator milites contra hostes, omni genere armorum munit, sic Deus omnipotens mittens electos suos ad bellum in hunc mundum, contra daemones vel perversos homines Decalogi mandatis eos instruit, quibus muniti eis resistere possint. Et quandiu Decalogum habent, necessario in procinctu sunt 117.0971A| positi, recte dicitur: Habebitis tribulationem diebus decem. Acsi dicatur: Nolite quaerere in bello vitae praesentis requiem, quandiu contra tentamenta inimici sive aperta, sive occulta, decem praeceptis tanquam milites armamini. Neque enim gaudii locus est, ubi vita hominis tota tentatio est. Quidam dicunt (ut beatus Beda) decem tentationes ad decem persecutiones gentilium referri, et putant a Nerone Caesare usque ad Diocletianum. Quod quomodo sit, ipsi viderint qui hoc dicunt. Potest autem et hic denarius numerus aliter intelligi. Cunctis autem legentibus liquet tribus tentationibus principaliter primum hominem a serpente in paradiso tentatum ac superatum; quibus etiam tribus modis post secundo homini tentato succubuit, id est avaritia, 117.0971B| vana gloria, et cupiditate; contra quas, scilicet principales tentationes, quotidie Ecclesia dimicat. Septenarius autem numerus ad praesens tempus refertur, quod septem diebus volvitur. Quia ergo in omni hujus vitae termino trina ista tentatio non potest deesse, in quibus caetera vitia potissimum obtinent principatum, et haec ipsa mortalis vita per septem dierum curricula evolvitur, recte decem dierum numero principalis Ecclesiae tribulatio exprimitur. Hac enim trina tentatione septem diebus applicita, denarius numerus adimpletur; dicatur itaque de electis: Habebitis tribulationem diebus decem, acsi diceret: Usquequo praesens vita finiatur, quae per septem dies volvitur, contra diversas tentationes, quae in tribus suum maxime obtinent principatum, 117.0971C| certamen habebitis. Esto fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam vitae. Hic jam ostendit aperte ad quos decem dies pertingunt, id est ad omne tempus quandiu fidem servare electi debent. Hoc autem et generaliter omni Ecclesiae, et specialiter dicitur unicuique fideli animae. Hinc est quod in Evangelio Dominus dicit: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. X). Esto itaque fidelis usque ad mortem, et inter multas pressuras, inter innumeras clades, semper victoriae triumphum attende. Quia enim hoc dicturus erat, praemisit superius: Haec dicit, qui fuit mortuus, et vivit. Acsi diceretur: Noli fidem regis amittere, quia si mecum toto belli tempore dimicaveris, post mortem mecum coronaberis; sed et regnandi sortem accipies. Nunc 117.0971D| enim est tempus decertandi, tunc autem coronandi. Unde et in sequentibus dicitur (Apoc. III): Qui vicerit, faciam eum sedere in throno meo, sicut et ego vici, et sedeo cum Patre meo in throno ejus. Qui habet aurem cordis et intelligentiam mentis, audiat et intelligat ad se pertinere quod dictum est, et quid Spiritus dicat Ecclesiis: Qui vicerit tentamenta diabolica, incentiva carnis suae, non laedetur a morte secunda, id est a damnatione perpetua. In sacra enim Scriptura tres mortes saepe ponuntur: una scilicet peccati, altera carnis, tertia vero supplicium aeternae damnationis. Quae mors hic secunda, non tertia nominatur, quia videlicet de his tantummodo agitur sermo, quae nocent, de morte 117.0972A| scilicet peccati et morte aeterni supplicii. Ad quarum comparationem ista quae communis est, mors non est dicenda. Unde et Apostolus carnaliter mortuos dormientes vocat, dicens: Nolumus vos ignorare de dormientibus (I Thes. IV). Mors itaque prima, quae laedit, peccatum est. Huic itaque quae laedere possit, nulla alia nisi aeterna damnatio succedit. Ideoque praetermissa media quae non laedit, alia debuit vocari secunda, quae post peccatum laedit. Dicatur itaque: Qui vicerit, non laedetur a morte secunda, id est qui mortem peccati in hoc tempore animas necantem superaverit, ad laesionem ejus quae post hanc et corpora et animas sine fine cruciat, non perveniet. Quae mors semper occidit, et nunquam ad integrum exstinguit. In laesionis autem 117.0972B| verbo, miseriarum debet intelligi corruptio. Laedi enim non potest, nisi quod corruptioni subjacet. Et angelo Pergami Ecclesiae scribe. Pergamus interpretatur divisio cornuum. Quod aperte Ecclesiae congruit, in qua sunt simul boni et mali, et quae judicando facit distantiam inter bonos et malos, ut confringantur cornua peccatorum, et exaltentur cornua justi. Haec dicit qui habet rhomphaeam ex utraque parte acutam. Rhomphaea est gladius utrinque acutus. Gladii autem nomine, Scriptura sacra intelligitur, dicente Apostolo: Et gladium Spiritus quod est verbum Dei (Ephes. VI). Qui gladius Veteris et Novi Testamenti bene utraque parte acutus dicitur, quia videlicet hinc peccata operis, illinc resecat peccata cogitationis. Vetus quippe Testamentum dicit: Si 117.0972C| quis adulterium fecerit, morte moriatur (Levit. XX): Novum vero: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam maechatus est eam in corde suo (Matth. V), et multa his similia. Vel certe utraque parte ideo acutus dicitur, quia sicut gladius biceps carnem dividit, et membra a membris separat, ita gladius verbi Dei separat bonos a malis. Unde Dominus dicit: Non veni pacem mittere, sed gladium (Matth. X), et caetera. Sive etiam idcirco dicitur utraque parte acutus, quia et simplices per historiam, et perfectos instruit per allegoriam. Scio ubi habitas, ubi sedes est Satanae. Et hoc generaliter universali Ecclesiae dicitur, quae mixta cum reprobis, ubique per orbem Satanae tentationibus scit se exercere. Sicut enim sedes Dei sunt electi omnes, 117.0972D| ita sunt sedes diaboli cuncti reprobi, in quorum medio habitat Ecclesia, juxta quod Apostolus dicit: In medio nationis pravae et perversae, inter quos lucetis sicut luminaria in mundo, verbum vitae continentes (Phil. II); et in Canticis canticorum dicitur: Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias (Cant. II), et inde laus electorum amplius crescit, et ubique diffunditur, quoniam in medio malorum innocentiae servant opera. Hinc est quod Loth sacra Scriptura teste laudatur (Gen. XIX), quod esset visu et auditu justus, habitans apud eos qui quotidie affligebant ejus animam injustis operibus. Hinc etiam Ecclesia dicit electorum: Circumdederunt me sicut apes (Psal. CXVII). Apis quippe in ore mel portat, in cauda venenum 117.0973A| occultat. Sic nimirum hi qui fraudes moliuntur, dulcia praeponunt, ut amaris inficiant. Et tenes nomen meum, id est nomen Christianitatis integra fide colis, etiam in tempore tribulationis. Et non negasti fidem meam, afflictionibus perfidorum pressa. Et in diebus illis Antiphas testis meus fidelis, qui occisus est apud vos. Cujus Latinitatis sit haec locutio, non facile patet, nisi forte per subauditiones intelligatur. Si enim dixisset: Non negasti fidem meam in diebus Antiphae testis mei, qui occisus est apud vos, planus esset sensus, et facile intelligeretur; at cum dicitur: Non negasti fidem meam, et in diebus Antiphas testis meus, et caetera, obscura est sententia. Ideoque necessariae sunt subauditiones, ut ita hanc sententiam pronuntiemus: Et tenes nomen meum, et non 117.0973B| negasti fidem meam; et in diebus illis, in quibus exstitit Antiphas testis meus fidelis, qui occisus est apud vos, non negasti fidem meam. Tale est et illud in Psalmo: Nolite extollere in altum cornu vestrum, nolite loqui adversus Deum in iniquitatem (Psal. LXXIV). Si subjungeret statim, quoniam Deus judex est, aperta sententia videretur: sed cum in medio interponit: Quia neque ab Oriente, neque ab Occidente, neque a desertis montibus: et deinde subjungit: Quoniam Deus judex est, obscura sententia redditur. Aut ergo vitio scriptorum ista talis facta est locutio, aut certe more Scripturarum, ut dictum est, necessarias habet quasdam orationum particulas. Sed nunc sensum videamus: fuit enim quidam martyr, qui occisus est in ecclesia Pergami, per quem utique omnes 117.0973C| martyres intelliguntur, quicunque in hoc mundo, sive aperto, sive occulto martyrio patiuntur: quia sicut in una Ecclesia omnes, ita in uno martyre omnes Christi martyres reperiuntur praeconio laudis attolli. Quod autem apud sanctos suum testem interfectum esse commemorat, sic intelligendum est, non quod ab illis, sed quod inter illos fuerit interemptus, ab his videlicet in quibus Satanas habitat, id est a reprobis, qui sedes sunt Satanae. In quorum persona statim subjungit. Sed habeo adversus te pauca, quia habes illic tenentes doctrinam Balaam, qui docebat Balac mittere scandalum coram filiis Israel, edere, et fornicari. Haec enim verba non ad eum pertinent cui superius dictum est: Tenes nomen meum, et caetera, sed ad 117.0973D| eos qui simul misti erant cum reprobis, quos angelus Pergami, id est episcopus ipsius civitatis, prava docere permittebat. Historia patet (Num. XXII), qualiter scilicet Balaam a Balac ad maledicendum filiis Israel fuerat evocatus, quem maledicere noluit, cui se etiam similem fieri in morte optavit. Sed postea muneribus victus, in ejusdem populi mortem consilium dedit. Praevidit enim animos filiorum Israel ad fornicationem promptos; ideoque consilium dedit Balac ut pulcherrimas mulieres coram eis poneret, quarum speciebus illecti, ad illicitos amplexus ruerent, illarumque blanditiis illiniti, de sacrificiis Phegor manducarent, per quod videlicet factum derelicti a Deo, caderent coram illis. Completumque 117.0974A| est hoc consilium de filiis Israel, et facile decepti sunt. Egressa itaque ira a Domino, percussit ex illis viginti tria millia, donec Phinees, zelo Dei actus, vindictam exercuit in adulteros. Haec tunc facta sunt docente impio divino et mago, et hoc specialiter in Pergami ecclesia, generaliter autem fit in toto mundo. Balaam itaque interpretatur populus vanus, Balac elidens, Israel vir videns Deum. Balaam itaque significat haereticos, qui pondus virtutum et fidei in se non habent, ideoque vani sunt. Balac autem, qui elidens dicitur, hujus saeculi significat principes. Quibus nimirum bene congruit hoc quod Balach elidens dicitur, quia procul dubio dum hujus terrae principes semper aliis superiores existere quaerunt, si quem ad dignitatis suae culmen 117.0974B| ascendere nitentem conspiciunt, pro viribus ad terram elidunt, videlicet ad humilia deponunt. Qui plerumque suadentibus haereticis, contra Israelitas (hoc est viros videntes Deum) pugnant, ut de idolothytis edant, et fornicentur a Deo, illorum prava dogmata sequendo. Dum enim suasoria quaedam et dulcia praeponunt in suis falsis dogmatibus, quasi per pulchras mulieres eos seducere cupiunt, ut comedant idolothyta, id est ut sequantur idolorum doctrinam plenam omni spurcitia: ibique fornicentur, id est, ut, relicta veritatis doctrina, ardentissimo libidinis incendio, mendaciis perversorum doctorum inhaereant. Aliter: Balaam, qui (ut diximus) interpretatur populus vanus, et significat daemones per inania discurrentes; Balac autem, qui elidens dicitur, 117.0974C| carnem nostram, quae plerumque animam elidit ad perversa trahendo opera, quae debuerat Deum videre tota mente. Et hoc per mulieres, id est per hujus saeculi delectationes et voluptates, quarum amore plerumque anima daemonum insidiis illecta, ad consensum utendi illicitis trahitur. Israel enim significat animam Deum contemplantem. Docente ergo Balaam, misit Balac voluptatum amatrices coram filiis Israel, quarum suasionibus edant de immolatis, et fornicentur cum eis, quia videlicet spirituum immundorum suasionibus caro delectata, ad aspectum mentis ipsarum cupiditatum illecebras deducit, quarum amore (ut dictum est) ad consensum rapitur. Ita habes et tu tenentes doctrinam Nicolaitarum. 117.0974D| De factis Nicolaitarum, vel quos significaverint suis actionibus, satis supra dictum est. Ita habes, inquit, et tu tenentes doctrinam Nicolaitarum, id est sicut sunt in te qui sequuntur doctrinam Balaam, ita sunt qui sequuntur doctrinam Nicolaitarum. Quod utique illis dicitur, qui hujus erant imitatores, qui et ad poenitentiam hortantur, cum dicitur: Similiter poenitentiam age a factis scilicet Nicolaitarum, sicut a factis et doctrina Balaam. Sin autem venio tibi, et pugnabo cum illis in gladio oris mei. Hortatus jam fuerat in superioribus angelum ut poenitentiam ageret eo quod permitteret quosdam tenere doctrinam Balaam vel Nicolaitarum. Unde cum dicit: Sin autem venio tibi; et deinde subjungit: Pugnabo 117.0975A| cum illis, ita accipiendum est, tanquam diceret, pugnabo tecum, quia videlicet haec verba et ad eos pertinent, qui praedictam doctrinam sequebantur, et ad eos etiam qui eos non corrigebant. Pari enim reatu astringitur et ille qui prava docet, et ille qui prava doceri tacens permittit. Talibus itaque dicit Dominus: Venio tibi, id est adventum irae meae et vindictam te sentire faciam, et pugnabo cum illis in gladio oris mei, id est acutis eloquiorum meorum sententiis illos damnabo. Gladius enim oris Dei sermonem illius valida praecepta significat, Paulo attestante, qui dicit: Et gladium spiritus quod est verbum Dei (Ephes. VI). Qui habet aurem audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis. Qui utique quod uni illarum dicit. omnes Ecclesias 117.0975B| cupit audire. Vincenti desideria propria et daemonum tentamenta, dabo ei manna absconditum, id est meipsum tribuam illi qui sum panis vivus de coelo descendens, quique ideo factus sum homo, ut panem angelorum manducaret homo. Hunc significabat panem olim illud manna, quod filiis Israel datum est in eremo. Quod qui spiritualiter manducaverunt, sicut Moyses, Aaron, et Josue, et si mortui sunt corpore, immortales fuerunt mente. Qui autem nihil aliud praeter quod videbant ibi intelligebant, mortui sunt morte aeterna. De quibus Dominus dicit Judaeis: Patres vestri manducaverunt manna, et mortui sunt (Joan. VI). Sicut et nunc qui digne corpus et sanguinem Domini accipiunt, vitam ibi sumunt: qui hoc indigne 117.0975C| manducant, judicium sibi manducant et bibunt. Istud autem manna quod hic promittitur fidelibus, modo quidem in sacramento accipiunt per fidem, quandoque hoc in veritate per spiritualem sumetur: et quod nunc manet absconditum, tunc erit manifestum. Qui itaque vicerit, dabo illi manna absconditum, id est, meam post finitos hujus vitae labores contemplationem illi concedam. Unde Psalmista dicit: Satiabor dum manifestabitur gloria tua (Psal. XVI). Manna etenim interpretatur: Quid est hoc? Nos autem nequaquam dicimus: Quid est hoc, nisi de re quam ante non vidimus. Istud enim manna nunc manet absconditum, juxta quod Apostolus ait: Quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus diligentibus se (I Cor. II). 117.0975D| Et dabo illi calculum candidum, et in calculo nomen novum scriptum, quod nemo scit nisi qui accipit. Calculus lapis est pretiosus, qui et carbunculus appellatur, eo quod in tenebris constitutus, sicut carbo succensus fulgere perhibetur. Per hunc autem lapidem ipse intelligitur Christus, qui inter hujus saeculi tenebras refulsit, quando Verbum caro factum est, et habitavit in nobis. Unde et bene candidus dicitur, quia sine ulla peccati offuscatione mundus apparuit inter homines, et divinitatis suae luce tenebras nostrae mortalitatis illustravit. Dicit itaque: Dabo vincenti calculum aureum, id est dabo ei meipsum, qui de mundo atque auctore mortis triumphat, ut sit scilicet meus frater et particeps regni in 117.0976A| gloria. Unde Joannes dicit: Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri (Joan. I), ut sicut est Filius Dei ipse per naturam, ita sint isti per gratiam. In qua videlicet adoptionis gratia, nomen etiam novum datur, id est nomen Christianum prius inauditum. A Christo enim fideles Christiani vocantur, sicut ab Israel Israelitae, et a Juda Judaei. De hoc nomine per prophetam Isaiam Ecclesiae suae ipse Dominus ante dixit: Vocabitur tibi novum nomen, quod os Domini nominavit (Isa. LXII). In calculo itaque habet hoc nomen, quia ab ipso cepit exordium, a quo omnes Christiani nominantur. Et hoc nomen solis datur victoribus, id est omnibus ad vitam aeternam praedestinatis, qui hujus nominis dignitatem operibus exornant. Unde subjungitur: 117.0976B| Quod nemo scit, subauditur digne, nisi qui accipit. Scire enim positum est hic pro eo quod est, nisi virtutem hujus nominis expertus fuerit. Tali modo dicuntur mulieres nondum cognovisse viros, id est quae nondum fuerunt expertae viri thorum. Nemo ergo scit hoc nomen, nisi qui accipit, id est nemo virtutem hujus nominis et dignitatem moribus et vita defendit, nisi qui ante fuerit praedestinatus a Deo, ut filius Dei non solum nominetur, sed etiam sit. Nosse etenim Christi nomen, ad custodiam mandatorum pertinet. Quo contra Joannes de quolibet reprobo dicit: Qui dicit se nosse Deum, et mandata ejus non custodit, mendax est, et veritas in eo non est (I Joan. II). Nemo itaque scit hoc nomen, nisi qui accipit, id est qui ad hoc praedestinatus est a Deo, 117.0976C| ut jure Christianus vocetur et sit. Potest et per hunc lapidem ignitum charitas intelligi, quae candorem habet, per hoc quod vestis est operiens nigredinem peccatorum: per ignem autem, amor quo diligitur Deus et homo. Datur ergo vincentibus calculus candidus, ut diligant Deum et proximum. Datur in calculo nomen, ut ipsam dilectionem adimpleant in mandato novo. Scriptum quippe est: Mandatum novum do vobis, ut vos invicem diligatis (Joan. XIII). Cujus nominis virtutem solus scit qui accipit, id est qui in novo mandato illud custodit, quod discipulis est collatum. Et angelo Thyatirae Ecclesiae scribe. Thyatira, sicut supra dictum est, illuminata dicitur, significans universam Ecclesiam, quae illuminata est per Christum, 117.0976D| qui est lux vera illuminans omnem hominem venientem in hunc mundum. Ideoque quod uni specialiter Ecclesiae dicere sermo divinus videtur, generaliter ad omnem Ecclesiam pertinet. Haec dicit Filius Dei, qui habet oculos ut flammam ignis. Hic jam aperte ostenditur, cujus typum angelus gerebat, qui haec ostendebat beato Joanni, cum sua verba, Filii Dei verba, profitetur, dicens: Haec, dicit Filius Dei, cujus oculi velut flamma ignis exsistentes, sunt dona Spiritus sancti, quae totum corpus Ecclesiae illuminant. Vel certe divina eloquia, de quibus scriptum est: Lucerna pedibus meis verbum tuum (Psal. CXVIII); et iterum: Ignitum eloquium tuum vehementer (Ibid.). Vel etiam, oculi Domini intelliguntur 117.0977A| doctores, qui nos sua doctrina et exemplo illuminant, et lumen scientiae praebent. Et pedes ejus similes aurichalco. Pedes Domini sunt vel sancti praedicatores per quos mundum circuit, tribulationis igne probati, vel certe ultima ac novissima illius membra, extrema persecutione cadentia. Novi opera tua, id est tua bene gesta approbo, ut pote qui ut eadem ageres gratuite contuli. In hoc autem loco generalis Ecclesiae persona introducitur. Et charitatem tuam et fidem, subaudis novi eo modo quo et opera tua. Charitatem, scilicet qua Deum ex toto corde et proximum diligis sicut teipsum; et fidem, qua credis Deum trinum in personis, 117.0977B| unum in majestate. Est autem hic praeposterus ordo: dum prius ponuntur opera, postea charitas, dehinc fides, cum prius sit utique credere, deinde quod quisque credit amare, inde etiam quod credulitas et amor docuerit, operari. Subjungitur autem ad haec in laudibus Ecclesiae et dicitur: Et ministerium et patientiam tuam. Ministerium illud intelligitur quo ministrabant Ecclesiae illis qui erant in Hierusalem nihil habentibus de suis facultatibus, misericordiae opera illis exhibentes, Apostolo monente (Gal. II), ut essent memores fratrum. Patientia vero in hoc intelligitur, quia omnia hujus saeculi adversa libenter pro Christo sustinebant, ut perseverantes usque in finem salvi essent. Et opera tua novissima plura prioribus. Quantum ad Ecclesiae faciem 117.0977C| pertinet, bene opera illius plura prioribus commemorantur, quia videlicet Ecclesia prius facilioribus et levioribus praeceptis solidata est. Unde et apostoli (Act. XV) tantum quatuor capitula illis qui credebant imposuerunt, videlicet ut abstinerent se ab immolato, et sanguine, et suffocato, et fornicatione. Deinde vero cum multitudo Ecclesiae crevisset, ad hoc usque perventum est ut omnia relinquerent pro Christo, et ad culmen perfectionis tenderent, habita pauperibus tribuerent, fratres, sorores, patres et matres uxoresque relinquerent. Abhinc etiam exordium sumpsit religio monachorum. Vel certe potest hoc referri ad diem judicii, quando immanissima crebrescente temporibus Antichristi persecutione, amplior in ea virtus enitebit operationis, dum 117.0977D| Judaei et gentiles pariter in fide Christi fundati, duplo quam nunc laborabunt. Sed habeo adversus te pauca, quia permittis mulierem Jezabel quae se dicit prophetas docere, et seducit servos meos, et docet fornicari, et manducare de idolothytis. Nulla ratio permittit ut haec verba ad eos pertineant quos superius tanta laude fuerat prosecutus, sed a generali corpore electorum vertit sermonem ad partem reproborum, quae in doctoribus intelligitur, qui sua negligentia fornicationem et idololatriam in Ecclesia esse sinunt sub nomine Christiano. Sed jam nunc videamus sensum: fuit Jezabel uxor Achab regis Israel, idololatra simul et fornicaria, quae etiam Dei servos insecuta est. Verum 117.0978A| haec mulier non vixit usque ad adventum Domini: nam et in ungulis equorum legimus illam conculcatam. Sed quia erant in eadem Ecclesia qui opera illius mala imitabantur, idcirco in eis mater ipsa fornicationum Jezabel notatur. Sicut enim omnes electi unam vitam ducentes, unum corpus Christi faciunt, sic omnes reprobi unum corpus diaboli dese reddunt, sicque fit, ut praecedentia membra sequentibus, et sequentia praecedentibus inveniantur conjuncta. Unde scriptum est: Vae illis qui in via Cain abierunt (Jud. I); et Joannes dicit: Nunc antichristi multi facti sunt (I Joan. II). Potest etiam fieri ut tunc temporis sicut et quidam affirmant, et alia translatio demonstrat. Fuit haec mulier in eadem Ecclesia, uxor scilicet ipsius angeli, quae docebat Dei 117.0978B| servos edere de idolothytis et fornicari. Ex cujus specie speciali ad generalem totius orbis Jezabel sermo figurate transfertur. Fornicatio vero istius Jezabelis quadriformis intelligitur: primum videlicet in animo, de qua scriptum est: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo (Matth. V); deinde etiam cum animi voluntas ad effectum perducitur; hinc Paulus dicit: Fugite fornicationem. Omne enim peccatum quodcunque fecerit homo, extra corpus est; qui autem fornicatur, in corpus suum peccat (I Cor. VI); tertium genus fornicationis est, quando simulacra pro Deo colimus. De qua Dominus per Prophetam contra Jerusalem loquitur, dicens: Moechata est cum ligno et lapide (Jerem. III). Quartum vero genus est, quando terrenae 117.0978C| divitiae immoderate concupiscuntur, et creatura plus quam Creator diligitur. De qua etiam Paulus dicit (Ephes. V): Et avaritia quae est idolorum servitus. Hujus fornicationis tria genera nunc in Ecclesia hujus mundi vigent: id est in appetitu luxuriae corporalis, et in effectu ipsius obscoenae commixtionis, atque in avaritia terrenae felicitatis. Sed nec quartum genus ad plenum exstinctum est, quod constat in simulacrorum culturis. Notandum vero quod Jezabel prophetam se dicit, et idcirco servos Dei seducit. Hoc quippe factum multi imitantur qui divitiis deservientes, ne soli sint, hortantur alios ut cupitis fruantur delectationibus, dicentes quia si hoc fieri Deus voluisset, masculum et feminam non fecisset, nec corporis membra tali usui apta formasset. 117.0978D| Stultum est ergo abstinere ab hujusmodi delectatione, qua fruuntur non solum aliae pecudes aut volucres, sed etiam muscae. Dumque hoc dicunt, fit aliquando ut carnem delectari compellant, et ad consensum libidinis pertrahant, sicque perveniant ad opus malum, intantum ut in processu temporis nullam reverentiam habentes pudoris, quod turpiter gesserunt, coram aliis laudibus efferunt. Unde bene Jezabel sanguinis fluxus, aut fluens, vel sterquilinium dicitur. Mulieres quippe per singulos menses (sicut dicit beatus Hieronymus in libris prophetarum) fluxum sanguinis sustinent, quia cum menstruum tempus advenerit, superabundans sanguis egeritur. Sanguinis autem nomine peccata designantur; unde 117.0979A| David dicit: Libera me de sanguinibus, Deus (Psal. L), id est a peccato adulterii et homicidii. Dicitur itaque Jezabel sanguinis fluxus, quia videlicet reprobi malam voluntatem, quam prius concipiunt, mox ut tempus venerit perpetrandae iniquitatis, ad effectum perducunt operationis. Dumque opus desideratae voluptatis ad effectum perducitur, fit mens vehementius anxia quam fuerat, et auget in corde flammas libidinis, totamque se in voluptate corporis dejicit, sicque, ut ita dixerim, totus humor pariter liquescit. Et hic est quod Jezabel fluens dicitur. Quia vero opus malum in consuetudinem peccandi vertunt, unde et absque ulla reverentia opinionem de se emittunt. Bene eadem Jezabel sterquilinium dicitur, quia videlicet ex ipsis perpetratae luxuriae inquinamentis 117.0979B| longe lateque malae opinionis foetorem de se reddunt, unde per Prophetam dicitur: Computruerunt jumenta in stercore suo (Joel. I). Jumenta ergo in stercore putrescere est, ut dicit beatus Gregorius, luxuriosum quemlibet in coeno libidinis vitam finire. Talibus quippe congruit illud Psalmistae: Homo cum in honore esset non intellexit, comparatus est jumentis insipientibus, et similis factus est illis (Psal. XLVIII). Tertio quoque fornicationis genere, multi haec sectantes solent fideles decipere, dum eos invitant pro quibusdam aegritudinibus, pro quibusdam rerum eventibus ad arbores, ad fontes, caeteraque hujusmodi, dicentes quia hoc agendo tale et tale evasi periculum, talemque consecutus sum prosperitatem, dumque haec agunt, quasi ad spiritualem 117.0979C| fornicationem Dei servos invitant. Sed et in alia fornicationis specie reprobi multos decipiunt, dum perversis suasionibus quosdam ab amore Dei retrahunt, et desideriis terrenis servire compellunt, ideoque vae illis qui toties fornicantur, quoties plus terrena quam coelestia appetunt, plus creaturam quam Creatorem diligunt. Et dedi illi tempus ut poenitentiam ageret, et non vult poenitere a fornicatione sua. De talibus Job dicit: Dedit illi Deus locum poenitentiae, et ille abutitur eo in superbiam (Job XXIV). Quisquis enim delinquit, et vivit. Ideo hunc divina pietas iniqua agentem tolerat, ut ab iniquitate resipiscat. Unde et talis quo amplius exspectatur, et non vult poenitere, eo arctius reatus sui vinculis astringetur, et justo judicio 117.0979D| punietur. Unde est: Puer centum annorum morietur, et peccator centum annorum maledictus erit (Isa. LXV). Sed quaerendum nobis est, cum in praecedenti versiculo negligenti praedicatori atque ab exhortatione torpenti dictum sit: Habeo adversus te quod permittis mulierem Jezabel, quae se dicit prophetas docere, et seducit servos meos, cur non subjungitur, dedi tibi et illi, aut certe sub uno, dedi vobis ut poenitentiam ageretis? Ad quod dicendum est quia in angelo omne corpus Ecclesiae comprehenditur, et quando ipse increpatur, ad eos increpatio pertinet, qui rei sunt. Ideoque a specie praedicatorum qui superius fuerant reprehensi, redit sermo ad generalitatem populi, et in eo partem speciei reprobam, 117.0980A| quasi ex occulto impoenitentem redarguit, quam supra aperte increpaverat. Hoc autem idcirco ne pars speciei, quae prius in sanctis praedicatoribus constat, illi quae in reprobis est, videretur conjuncta. In perversis itaque doctoribus unus idemque angelus, et pro reatu taciturnitatis aperte corripitur in specie, et pro mentis obduratione occulte redarguitur in genere. In sanctis vero nec aperte corripitur in specie, nec increpatur occulte in genere. In eo enim quod divina vox ait: Habeo adversus te quod permittis Jezabel quae se dicit prophetas docere, et seducit servos meos, torpentium ab exhortatione praedicatorum innotescit silentium. In eo vero quod subjungit: et dedi illi tempus ut poenitentiam ageret, et non vult poenitere a fornicatione sua, a specie ad genus transiens, 117.0980B| et speciem et genus simul sub uno comprehendit. Ecce pono eam in lecto, et qui maechantur cum eo in tribulatione maxima erunt, nisi poenitentiam egerint ab operibus suis, et filios ejus interficiam in mortem. Quod est Jezabel, hoc sunt qui moechantur cum ea, hoc etiam filii ejus ex fornicatione procreati, id est unum corpus Satanae. Sed quia reprobi reprobis succedunt, dividitur genus in species, ut ostendatur quibus successibus totum corpus diaboli proficiat, quibus incrementis coalescat. Perfectum autem quo Jezabel cum suis omnibus ponitur, intelligitur audacia et securitas peccandi. Ponitur autem in lecto ista universalis meretrix, non ut quiescat, sed ut febre languescat, ut phrenesim sustineat, quatenus ea jam 117.0980C| dicat, vel agat, quae alii audire erubescant. Saepe enim justo Dei judicio propter peccata praeterita homines ad majora ruunt facinora, dumque sine timore audacter peccant, quasi in lecto, id est, in peccandi securitate quiescunt. In qua securitate Deus eos ponere dicitur, quia justo judicio permittitur ut ibi ponantur; tale est et illud: Induravit Dominus cor Pharaonis (Exod. X), id est non emollivit. Sic et hic dicitur: Pono eam in lecto, id est non retraham illam, sed permittam, propter transacta peccata, libere et sine timore peccare, et qui moechantur cum ea, id est cum seipsis, quia supradictum est quod est meretrix. Hoc sunt illi qui cum ea fornicantur, in tribulatione maxima erunt, hoc est in augmentum peccatorum, per quod venturi sunt ad maximam 117.0980D| tribulationem gehennae. Quasi enim quaedam sunt peccatorum supplicia, ipsa vitiorum incrementa, et hoc fiet nisi poenitentiam egerint ab operibus suis. Dum enim peccatores quidam de perpetratis criminibus nolunt agere poenitentiam, fit ut ad alia ruant etiam crimina graviora. Unde Paulus de quibusdam Deum cognoscentibus et non glorificantibus dicit: Propter quod tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant quae non conveniunt (Rom. I). Et filios ejus imitatores illius interficiam in mortem. Non enim istam communem hic mortem debemus accipere, qua moriuntur et justi, sed illam quae post mortem corporis sequitur animam, id est damnationem perpetuam. Nam et per lectum quo Jezabel mitti comminatur, 117.0981A| aeterna poena potest intelligi, qua miseri et reprobi cruciandi tradentur. Et qui moechantur cum ea, hoc est qui fornicationem illius quocunque modo imitantur, erunt in tribulatione maxima post mortem carnis, ubi vermis eorum non morietur, et ignis eorum non exstinguetur; et hoc ideo quia poenitentiam agere negligunt, donec eis repentinus superveniat interitus. Porro filii secundum praecedentem sententiam, vel imitatores malorum intelliguntur, vel opera illorum perversa quae tunc dabuntur in mortem, quando post laetitiam temporalem pro his miseri peccatores perpetuis tormentis tradentur cruciandi, dum per impunitatem scelerum ad mortem pervenerint animarum. Quo contra electi affliguntur hic, ut postmodum laetentur. Quibus per Prophetam 117.0981B| dicitur: Israel, jam non irascar tibi, quia zelus meus recessit a te (Ezech. XIV); et in hac Apocalypsi: Ego quos amo, arguo et castigo (Apoc. I). Prosperantur siquidem ad tempus iniqui aeterna morte plectendi: affliguntur ad modicum electi, perennibus bonis vegetandi. Dicit ergo, quos amo, arguo et castigo, per flagella scilicet corporis, per damna temporalium rerum, per varias et diversas afflictiones corporum et animarum. Etiam quos despicio in lecto, id est securitate peccandi manere permitto. Agit vero hoc omnipotens Deus more patris duos filios habentis, quorum alterum quidem suae potestatis esse permittit, sinens eum libere dormire, manducare, bibere, caeteraque quae sibi videntur facere, quia vult eum haereditate privare. At contra, alterum excommunicat, 117.0981C| verberibus afficit, aliquando tota nocte vigilare facit, et vinctis pedibus stare, quia vult eum sibi haeredem substituere. Tali itaque modo Deus suos electos, quibus daturus est haereditatem coelestis patriae, arguit et castigat, ut post finitos hujus vitae labores, ad aeternam perveniant possessionem. Reprobis autem permittit suae voluntatis esse, et in lecto securitatis quiescere, quo postea damnentur omnes cum suis patribus iniquis, ibi erit tribulatio magna, quam nulla carnis explicat lingua, ubi et deficiens quisque non defecit, et moriens semper vivit. Et scient omnes Ecclesiae quia ego sum scrutans corda et renes. In renibus delectatio signatur concupiscentiae carnalis, quia humanae conceptionis semen de lumbis egreditur. In corde vero cogitationes 117.0981D| exprimuntur, quae de corde prodeunt. Juxta quod Dominus dicit: De corde exeunt cogitationes malae, adulteria, fornicationes, furta (Matth. XV), etc. Quia enim praecedenti versiculo dixerat omnipotens non aperte, sed occulte, idololatras et adulteros morte damnandos, nunc fidem Ecclesiae demonstrat, quae etiam non visa credit. Novit enim fidelium Ecclesia Deum scire omnia, qui licet reprobos tolerare videatur, tamen occulte in sua praescientia jam eos damnat. Ait ergo: Scient omnes Ecclesiae quia ego sum scrutans renes et corda, id est, facta et cogitationes singulorum intueor. Hominibus quippe opera nostra et dicta possunt esse nota, Deo autem etiam cogitationes manifestabantur, quoniam ipse videt quod 117.0982A| quisque cogitet, vel quod delectet, unde ille sapientissimus orator dicit: Tu solus nosti corda omnium filiorum hominum (Paral. VI). Nam et veniens ad judicium non solum opera, sed etiam ipsas damnabit tenuissimas cogitationes cordis. Juxta quod per Prophetam (Isa. LXVI) dicit: Ecce ego venio, ut opera et cogitationes singulorum congregem. Potest et hoc quod in Ecclesia in reproborum ultione Deum scrutatorem esse renum et cordium perhibetur, non incongrue ita intelligi, ut quod nunc fide retinet certa, in futurum cernat rerum experientia, unde Psalmista: Cognoscetur Dominus judicia faciens (Psal. IX), non quod ante per fidem non sit cognitus, cum occulte judicaret, sed quod tunc judiciorum experientia cognoscatur. Et dabo unicuique vestrum secundum 117.0982B| opera sua. Hic aperte demonstratur, quia nomine fornicationis superius omnia comprehendit, quia non per hanc sententiam unius operis, sed multorum futura damnatio praedicitur; punientur enim manifesta crimina, punientur et occulta, atque ideo fornicationem quam supra quadriformem intelleximus, hic omnifariam cogimur confiteri, unde Psalmista: Perdes omnes qui fornicantur abs te (Psal. LXXII). Dicatur itaque: Et dabo unicuique vestrum secundum opera sua, justis scilicet praemium laboris, impiis vero supplicium aeternae damnationis, ubi quod amplius exponi debeat, non est, sed quod magis timeri. Nam et per prophetiam hic dicitur, quod Noe, Daniel et Job, ipsi soli animas suas salvabunt, filium autem et filiam non liberabunt. Vobis. 117.0982C| autem dico et caeteris qui Thyatirae estis: Qui non habent doctrinam hanc, qui non cognoverunt altitudinem Satanae. Superius increpaverat reprobos, nunc autem ad electos verbum vertit. Ideoque bene dicit: Vobis dico et caeteris, id est justis qui supra non estis comprehensi in numero reproborum. Qui non habent doctrinam hanc, id est, quos prava persuasio Jezabelis non inclinat ad malam operationem, ut malos videlicet imitentur. Qui non cognoverunt altitudinem Satanae, id est superbiam illius non sunt imitati. Sic enim dicuntur altitudinem Satanae ignorare, sicut sacra Scriptura dicit mulieres non cognovisse viros, quae necdum sunt expertae viri thorum, vel sicut nos quotidiana locutione dicimus hominem veracem ignorare mentiri. Altitudo autem Satanae superbia 117.0982D| intelligitur, quia tumens contra Deum voluit similis fieri Altissimo; pro qua ruens ad terram, multas angelorum legiones sibi consentientes secum dejecit. Cujus altitudinem tunc homo cognovit, cum hanc imitando Deo similis fieri concupivit. Juxta promissionem scilicet deceptoris dicentis: In quacunque die comederitis, eritis sicut dii (Gen. III). Hanc quoque altitudinem illi cognoverunt, qui turrim usque ad coelum erigere gestiebant. Sed electi notitiam altitudinis Satanae non habent, quia in cunctis semetipsos humiliant, vestigia Redemptoris sequentes, qui dicit: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI). Attendunt enim quod Dominus dicit: Quia omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat 117.0983A| exaltabitur (Luc. XIV). Hinc ergo rationis accepto consilio, humilitatis semitam arripiunt, per quam ad celsitudinis culmen ascendant, quemadmodum dicunt, quidam: Non ponam super vos aliud pondus, tamen id quod habetis, tenete donec veniam. De illis hoc dicitur, qui inflati contra Dei Filium, altitudinem Satanae cognoscentes, nitebantur eos qui crediderant in Christum ex gentibus ad veteris legis caeremonias trahere, de quibus Lucas dicit (Act. XV): Quia quidam descendentes a Judaea, docebant fratres, quia nisi circumcidamini secundum legem Moysi, non potestis salvi fieri. Propter quod etiam miserunt Barnabam et Paulum ad apostolos in Hierusalem, a quibus et didicerunt posse sufficere gentibus, ut abstinerent se ab immolato, et sanguine, et suffocato, 117.0983B| et fornicatione. Cumque quidam eis de gentibus dicerent: Nisi circumcidamini secundum legem Moysi, non potestis salvi fieri, ait Petrus: Quid tentatis imponere jugum cervicibus discipulorum, quod neque nos neque patres nostri portare potuimus? (Act. XV.) De illis itaque haec dicentibus, hic Dominus Ecclesiae dicit: Non ponam super vos aliud pondus, hoc est observantiam veteris legis, quemadmodum dicunt illi qui sunt synagogae Satanae, sed sub levi sarcina vos permittam manere, ideoque id quod habetis tenete, id est onus leve ad quod vocati estis, nolite abjicere. De hoc onere, id est, gratia Redemptoris nostri, Petrus dicit: Quia per gratiam Domini nostri Jesu Christi credimus salvari (Ibid.). Ad hoc onus ipse fideles suos invitat, dicens: Tollite jugum meum super 117.0983C| vos (Matth. XI), et caetera. Atque post pauca: Jugum enim meum suave est, etc. Ab onere ergo ad onus vocat, sed a gravi ad leve, id est a lege ad gratiam, per quam non solum impletur lex, verum etiam transcenditur. Sed dum hoc dicimus, quaestionem nobis ipsi ligamus: si enim, secundum praedictam beati Petri sententiam, lex importabilis est, quomodo transcendi potest? Sed sciendum nobis est quia in observatione carnalium praeceptorum eadem lex importabilis est, in custodia vero spiritualium mandatorum, quae in decem constat verbis duarum tabularum, adimpletur. In actione autem quam illae victimae futuram praesignabant transcenditur, quia comparatione illarum quae nunc in veritate aguntur, vilissima apparent, quae sola littera exterius prolata ab 117.0983D| auditoribus impleri nequeunt. alia enim fuerunt in Veteri Testamento praecepta vitae figurandae, id est carnalium victimarum oblationes: alia vero vitae peragendae, quod in decem legis verbis impletur lex a credentibus. In mandatis autem vitae figurandae, juxta litteram quidem importabilis est, sed juxta spiritum transcenditur lex. Quod autem Dominus, hac expleta sententia, ita concludit, ut dicat donec veniam, nimirum ostendit usque ad instaurationis tempora Ecclesiam sub gratia permanere, ac nequaquam juxta mendacium Judaeorum ultra onus legis credentium humeris aggregari. Et qui vicerit desideria carnis et daemonum tentamenta, et qui custodierit usque in finem opera mea, 117.0984A| id est, in fide mea perseveraverit usque ad terminum vitae, dabo illi potestatem super gentes, et reget illas in virga ferrea, et tanquam vas figuli confringentur, sicut et ego accepi a Patre meo. Filius Dei potestatem hanc non per divinitatem, quia aequalis est Patri, super gentes accepisse credendus est, sed per humanitatis formam, qua minoratus est etiam ab angelis. Secundum quam in Evangelio dicit: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra (Matth. XVIII); secundum quam etiam paterna ad eum dicitur voce: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam (Psal. II). Caeterum de potestate quam cum Patre habet ante tempora, Daniel testatur dicens: Potestas ejus potestas aeterna, quae non auferetur (Dan. VII). Illam igitur potestatem quam in tempore 117.0984B| Christus homo factus accepit a Patre, electis suis se dare promittit, sed in se a quo totum regitur corpus, et cui totum Ecclesiae adhaeret corpus. Cum enim ipse sit caput electorum, electi vero membra illius, quod ipsum caput habet, hoc membra illius haereditario jure possidere videntur. Dicatur itaque: Vincenti dabo potestatem super gentes, et reget eas in virga ferrea. Hanc potestatem ipsi apostoli primum, deinde sequaces illorum acceperunt, quibus data est potestas ligandi atque solvendi. Sciendum autem quia cum praedicatores potestatem super alios accipiunt, sibimetipsis prius dominantur, qui sic se ab illicitis compescunt, sicut subditos compescere satagunt. Nam et illorum regimen per virgam ferream exprimitur, quae rectitudinem habet, 117.0984C| mollitiem non habet, quia videlicet sancti praedicatores nec sibi nec aliis contra justitiam parcere noverunt, qui et in se et in aliis tantum justitiae tramitem dirigere student, unde capiti eorum dicitur (Psal. XLIV): Virga recta est virga regni tui. Quod protinus quod sit, aperitur cum dicitur: Dilexisti justitiam et odisti iniquitatem. Quo contra mollis et distorta est virga quorumdam in Ecclesia praepositorum, ipsa justitiae permutatio. Dum enim aequaliter grex pastorque peccat, et tamen qui prius est molliter delinquens se palpat, subditos vero temporali poenitentia graviter exaggerat, mollem procul dubio et flexibilem virgam portat. Econtra Dominus admonet dicens: Nolite judicare, et non judicabimini (Matth. VII), quia videlicet aequaliter quisque praelatus sibi et gregi subjecto 117.0984D| parcere, atque aequaliter se subjectumque gregem debet corrigere. Bene autem gentes in Christum credentes, vasis comparantur fictilibus, quia in fragilitate carnis thesaurum a saeculis absconditum habent reconditum. Hinc Paulus dicit: Habemus thesaurum istum in vasis fictilibus (II Cor. IV). Quod autem vasa tactu virgae confringi dicuntur, dupliciter potest intelligi, quia quidam dissipantur, ut in melioris vitae studium commutentur: quidam vero ut aeternaliter pereant, atque ideo una eademque virga regit ad vitam praeordinatos, destruit et confringit ad mortem praescitos. Hinc est quod Jeremiam Dominus ad domum figuli ire jubet, ibique vas dissipatum atque a figulo in melius reformatum ostendens 117.0985A| dicit: Nunquid sicut figulus iste non potero vobis facere, domus Israel? dicit Dominus. Ecce sicut lutum in manu figuli, sic vos in manu mea (Jerem. XVIII). Hinc etiam alibi ipsi figulo humani generis dicitur: Verte impios et non erunt (Prov. II), id est, post eversionem non impii, sed pii permanebunt. Quo contra alibi dicitur: Destrues illos, et non aedificabis eos (Psal. XXVII). Et dabo illi stellam matutinam. Qui habet aurem audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis. Stellam matutinam quantum ad litteram, appellat luciferum, qui oriens suo ortu vicinum solis demonstrat adventum. Spiritualis stella matutina Christus intelligitur, qui surgens a mortuis tenebras hujus saeculi fugavit, et luce fidei totum replevit mundum, et fulgore sui 117.0985B| luminis illuminavit tenebras nostrae mortalitatis. De hac stella Petrus fidelibus dicit: Donec dies illucescat, et lucifer oriatur in cordibus vestris (II Petr. I). Nam in Scriptura sacra cum singulari numero stella matutina ponitur, per hanc homo Christus figuratur. Cum vero pluraliter astra matutina interseruntur, angelicae creaturae designantur. Unde est: Cum me laudarent simul astra matutina (Job. XXXVIII). Sed et cum simpliciter ac sine additamento stellae ponuntur, doctores Ecclesiae nonnunquam exprimuntur; unde est: Qui docti fuerint fulgebunt sicut stellae firmamenti (Dan. XII). Christus itaque apparens vivus post mortem matutina nobis stella factus est, quia dum in semetipso exemplum nobis resurrectionis praebuit, quae lux sequeretur indicavit. Stellam 117.0985C| ergo matutinam vincentibus se dare profitetur, id est semetipsum et gloriam futurae resurrectionis. Quod tunc implebitur, quando qui in monumentis sunt audient vocem Filii Dei, et configuratum corpori claritatis suae, corpus humilitatis nostrae reformabit (Matth. V; Phil. III). Mortalitatis etenim tenebris resurrectione fulgente depressis, quasi quidam lucifer apparebit, quae perfectum aeternitatis diemde monstrabit. CAPUT III. Et angelo Sardis Ecclesiae scribe. Sardis, ut supra dictum est, interpretatur principi pulchritudinis, apta subaudis atque ornata. Et hic quoque dicendum, quia sicut superius ex abundanti disseruimus, quod uni ecclesiae dicitur, utique omnibus convenit. Haec dicit, qui habet septem spiritus Dei et septem 117.0985D| stellas. Filius Dei septem habet spiritus, videlicet septiformem spiritum aequalem sibi in natura unitatis; unde Isaias (cap. XI): Requiescit, inquit, super humilem spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus. Habet quoque septem stellas, id est septiformem Spiritum sanctum, tanquam ancillam in ditione potestatis. Et bene cum unius sit substantiae Filius Dei cum Patre et Spiritus sancto, habere dicitur septiformem Spiritum, quia omnis gratia ejusdem Spiritus per Christum credentibus tribuitur. Scio opera tua, quia nomen habes quod vivas, sed mortuus es. Esto vigilans, et confirma caetera quae moritura erant. Ex parte hunc jam mortuum, ex parte vero adhuc vivum esse demonstrat, id est, ex 117.0986A| parte criminibus mortuum, ex parte autem vivum bonis operibus ostendit. Dicatur ergo: Nomen habes quod vivas, sed mortuus es. Acsi diceretur: Ideo te vivere putas, quia in quibusdam bonis operibus exercitium habes. Sed attende, quia vivere non vales, si vitia praevaluerint virtutibus, quibus vivere videberis. Sunt enim nonnulli, qui eleemosynis insistunt, pauperum curam gerunt, sed ipsi a rapina manus non coercent. Nonnulli autem eleemosynarum largitati inserviunt, et a rapina manus coercent, atque ab adulterii perpetratione se cohibent, sed irae atque invidiae stimulis agitati, quorumdam vitam exstinguere quaerunt. Sic quoque in similibus, dum se in quibusdam bonis operibus vivere putant, unoquolibet facinore multi moriuntur. De quibus per 117.0986B| Jacobum dicitur: Quicunque servaverit totam legem, offendat autem in uno, factus est omnium reus (Jac. II). Ad quorum personam, videlicet benigna exhortatio dirigitur, qua dicitur: Esto vigilans et confirma caetera quae moritura erant, acsi diceretur: Si vis ut in illis quae bene gessisti vivas, ab iis quae male gessisti per poenitentiam evigila, quia si in illis mortuus permanes, in istis nullatenus vives. Hinc Psalmista admonet dicens: Declina a malo et fac bonum (Psal. XXXVI). Nam et in hoc quod dicitur, confirma caetera quae moritura erant, ostenditur quia si a peccati somno per poenitentiae lamentum perfecte quis evigilat, nec illa quae etiam mortuus bene gessit, post vivens opera amittit, atque ideo illa vivificat, quod ipse a peccati somno evigilat. Sic enim dicitur: 117.0986C| Esto vigilans, et confirma caetera quae moritura erant, tanquam diceretur: Si ex ea parte qua mortuus es, reviviscis, caetera quae adhuc in te vigent, ne moriantur confirma. Possunt et haec aliter intelligi. Sunt enim multi qui vitam ab omni crimine custodiunt, virtutibus etiam serviunt, sed tamen humanam laudem requirunt. Ideoque quia intentio recta non praecedit in cogitatione, pravum est omne opus quod sequitur in ostensione. Per hoc ergo quod exterius procedit in publicum, vivi apud homines arbitrantur. Ideoque nomen habent quod vivant. Per hoc autem quod latet interius, apud Deum mortui deputantur. Unde pia admonitio subinfertur, qua dicitur: Esto vigilans et confirma caetera quae moritura erant, acsi diceretur: Si vis vivere, cave ne 117.0986D| laudem ab hominibus requiras, ne intentionem operis elatio vitiet favoris. Hinc in Evangelio dicitur. Attendite ne justitiam vestram faciatis coram hominibus (Matth. VI). Non enim invenio opera tua plena coram Deo meo. Illius opera plena non sunt coram Deo, qui virtutes sibi a Domino datas vitiis commaculat, vel qui de bonis quae operatur exterius humanam gloriam per elationem quaerit. Hinc in Evangelio dicitur: Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit (Matth. VI). Si autem nequam fuerit, etiam corpus tuum tenebrosum erit. Cuncta autem haec quae sub duplici intellectu discussimus, possunt de his intelligi, qui sine charitate virtutes reliquas habere se jactant. Notandum vero 117.0987A| quod unigenitus Dei Filius unus scilicet cum Patre Deus et Spiritu sancto, Deum se habere dicit per humanitatem, quam ex nobis atque pro nobis assumpsit, secundum quam etiam clamabat in cruce: Deus meus, Deus meus, quare me dereliquisti? In mente ergo habe qualiter acceperis et audieris. Haec sententia singulis superioris intelligentiae congruit sensibus: et illis enim potest aptari, qui reliquis virtutibus vigent, sed uno facinore tabescunt, et illis qui vitam ab omni crimine custodiunt, sed gloriam humanam inde requirunt. Sed et illis qui sine matre virtutum, quae est charitas, licet operationis genimina pareant, non tamen ad perfectionem perducant. Dicatur ergo: In mente habe qualiter acceperis a sanctis praedicatoribus, et qualiter audieris, 117.0987B| quia si quis totam legem servaverit, offenderit autem in uno, factus est omnium reus (Jac. II); vel in mente habe, ut prava intentio non praecedat virtutum opera, scilicet ut gloriam requiras humanam, si vis ut ad mercedem retributionis ipsa opera perveniant, vel in mente habe qualiter acceperis et audieris, quia si omnibus virtutibus abundaveris, charitatem autem non habueris, nihil es. Unde est illud Apostoli: Si linguis hominum loquar et angelorum, charitatem autem non habeam, factus sum sicut aes sonans aut cymbalum tinniens (I Cor. XIII). Et serva. Qualiter accepisti, et audisti a sanctis praedicatoribus. Et poenitentiam age. Ut et ea quae male sensisti, lacrymarum gemitibus diluas, et quae a praedicatoribus accepisti, operum exsecutione adimpleas. 117.0987C| Si ergo non vigilaveris, veniam ad te tanquam fur, et nescies quando veniam. Vigilat qui, ad aspectum luminis divini, oculos mentis apertos tenet. Vigilat qui servat operando quod credit. Vigilat qui a se torporis negligentias repellit. Vigilat qui et bona desiderabiliter providet, et mala solerter cavet. Vigilat qui ex iis quae gerit non humanam laudem, sed Dei gloriam requirit. Si ergo non vigilaveris, ut solo conditoris amore cuncta peragas, si negligentiarum torpores a te non excusseris, atque adventum superni judicis praestolari non studueris, veniam ad te tanquam fur, id est subito et insperato. Unde sequitur: Et nescies quando veniam. Sicut enim fur improviso adveniens, dormientes jugulat, et bona illorum depraedatur: sic coelestis judex vel quotidie 117.0987D| specialiter quibusdam reprobis insperatus occurrit, eosque a felicitate praesentis saeculi impoenitentes animadversionis sententia perimit: vel generaliter in die judicii hoc facturus est, quando repente veniens ad judicium, omnes reprobos damnabit, eorumque facta velut fortissimus praedo disperdet, secundum quod in Evangelio ipse loquitur, dicens: Si sciret paterfamilias qua hora fur venturus esset, vigilaret utique, et non sineret perfodi domum suam (Matth. XXIV). Et admonendo subjunxit: Ideoque et vos estote parati, quia nescitis qua hora Filius hominis venturus est (Ib.). Sed habes pauca nomina in Sardis qui non inquinaverunt vestimenta sua, et ambulabunt mecum in albis, quia digni sunt. Per nomina ipsos homines 117.0988A| intelligere debemus. Ideo autem nomina ponit, ut ostendat se non solum numerum, sed etiam nomina scire electorum suorum, qui Moysen novit ex nomine, et suorum scribit in coelo nomina sanctorum, ut ipse eis dicit: Gaudete quod nomina vestra scripta sunt in coelo (Luc. X). Habes pauca nomina, id est paucos homines comparatione caeterorum, criminibus et immunditiae carnis deservientium, qui non inquinaverunt vestimenta sua, hoc est vestem baptismatis, vestem scilicet immortalitatis atque innocentiae. Ista sunt nimirum vestimenta, quibus diabolus in paradiso primum hominem exspoliavit, cum sibi hunc per peccati consensum stravit. Quibus vestimentis tunc homo ornatus exstitit, cum per immolationem vituli saginati, junior filius patri reconciliatus, 117.0988B| prima stola rursus indui meruit. Hinc Paulus dicit: Exuentes veterem hominem cum actibus suis, et induite eum qui renovatur in agnitionem Dei (Coloss. III). Ille autem vestimenta sua sordibus non intingit, qui post baptismatis sacramentum mortale crimen non admittit. Sed quia pauci sunt qui a cognitione criminis se post baptismum immaculatos custodiant, idcirco praemittitur: Habes pauca nomina in Sardis, qui non inquinaverunt vestimenta sua. De quibus adhuc subditur: Et ambulabunt mecum in albis, quia digni sunt. Et illi ambulabunt cum eo in albis, qui innocentiam et sanctitatem illius, quantum eis est possibile, imitantur. Praecedit quippe Christus exempla dando, sequuntur electi exempla ejus imitando. Unde Petrus: Christus passus est pro 117.0988C| nobis, vobis relinquens exemplum ut sequamini vestigia ejus (I Petr. II). Quod autem sequitur, quia digni sunt, subauditur, quia mundi, vel quia in ea dignitate condigni. Sed nunquid illi desperandi sunt, qui post baptismum maculis criminum vitam coinquinant? Non utique, quia et illi si poenitentiam egerint, lacrymarum fletibus prioris vitae maculas detergunt, quod est secundum baptismi genus. Sicut enim sunt duo martyrii genera, sic sunt duo baptismata. Haec itaque vestimenta in aliis immaculata servantur, in aliis post maculas candidantur, quia et alii, ut dictum est, post lavacri undam nullum crimen admittunt, et alii admissum poenitentiae fletibus abstergunt. Unde admonendi sunt illi, ut ne post baptismum maculas criminis easdem semper inducant; 117.0988D| exhortandi sunt isti, quibus hoc contingit, ut sine tarditate easdem maculas lacrymarum undis diluant. Unde in hac eadem Apocalypsi dicitur: Beatus qui custodit vestimenta sua, ne nudus ambulet (Apoc. XVI). Qui vicerit sic vestietur vestibus albis. Acsi aliis verbis diceretur: Qui pro recipiendis vestibus cum inimico fortiter dimicaverit, dimicans vicerit, ita rursus eisdem indutus splendebit, ut illi qui eas aut immaculatas servaverunt, aut post maculas abluerunt. Potest etiam haec exhortationis sententia et illis aptari, qui adhuc diabolicae dominationis jugo detenti, fide necdum fuerunt vestiti, hortantur autem ut vincant, id est ut credant in Christum, 117.0989A| quia haec est victoria quae vincit mundum, fides nostra (I Joan. V), quatenus in abrenuntiatione antiqui hostis per lavacrum regenerationis coelestis vitae munditiam ab ipso in quem crediderunt percipiant. Et non delebo nomen ejus de libro vitae. Hoc est, scribam nomen ejus in libro vitae. Sic enim dicitur: Non delebo, tanquam diceretur, scribam. Quo contra de reprobis qui non vincunt, dicitur (Psal. LXVIII): Deleantur de libro viventium. Quod exponens subjungit: Et cum justis non scribantur. Librum autem vitae, quo scribuntur electi, praedestinationem omnipotentis Dei debemus intelligere, quia praesciti et praedestinati sunt omnes sancti ante omnia saecula ad vitam praeordinati, sicut scriptum est: Cognovit Dominus qui sunt ejus (II Tim. II). De hoc ergo libro 117.0989B| vitae, reproborum nomina deleri dicuntur, pro eo quod est per meritum reprobationis nequaquam scribi, sicut et Pharaonis cor a Domino indurari dicitur, pro eo quod est duritiam cordis ejus per gratiam non emolliri. Dicatur ergo de victore: Non delebo nomen ejus de libro vitae; quod tale est, quale si diceretur: Quem victorem futurum scio, nomen ejus scriptum in coelis teneo. Et confitebor nomen ejus coram Patre meo et coram angelis ejus. Illius nomen coram Patre suo Christus confitebitur in futuro, cujus approbat opera in praesenti. Quae confessio tunc coram Patre et angelis ejus implebitur, cum ad dexteram positis dixerit justis: Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXV). Quae tunc ab eo laudabilis in publicum proferetur, cum in Evangelio 117.0989C| idem Dominus dicit: Qui me confessus fuerit coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo qui in coelis est (Matth. X), et coram angelis ejus. Et angelo Philadelphiae Ecclesiae scribe. Philadelphia, juxta quod Beda exponit, interpretatur dilectio fraterna. Quo nomine universalis Ecclesia designatur, quae in dilectione Dei et proximi versatur, quaeque a Domino diligi probatur, quae dicit: Narrabo nomen tuum fratribus meis (Psal. XXI), etc. Vel, secundum Ansbertum Ambrosium, Philadelphia interpretatur salvans haereditatem Domini. Quo nomine ipsa quoque Ecclesia exprimitur, quae semetipsam salvat cum in fide et opere bono proficit, et a voluntate sui Creatoris nunquam recedit. Ipsa est enim Domini haereditas, de qua per Psalmistam paterna 117.0989D| ad Filium voce dicitur: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam (Psal. II). Haec dicit Sanctus et verus, qui habet clavem David, qui aperit et nemo claudit, claudit et nemo aperit. Scio opera tua, id est, eligo opera tua. Ecce dedi coram te ostium apertum, quod nemo potest claudere. Idcirco principaliter ac singulariter sanctum et verum Dominum seipsum appellat, quia et si quosdam inter homines sanctos dicimus et veraces, ad comparationem tamen illius nullus est sanctus et verus, quia ipse est sanctitas et veritas. Unde scriptum est: Ecce inter sanctos nemo immutabilis (Job. XV). Itemque Apostolus: Omnis homo mendax solus autem Deus verax. (Rom. III, 4), Clavem David debemus intelligere incarnationem 117.0990A| Christi. De stirpe enim David secundum carnem descendit. Ostium autem quod eadem clavis aperit vel claudit, ipsum intelligimus Dei et hominum mediatorem, per quem ad vitam aeternam, quae ipse est, intramus, ipso docente, qui ait: Ego sum ostium: per me si quis introierit, salvabitur (Joan. X), etc. Sic enim ipse clavis et ostium dicitur, sicut pastor ostiarius simul et ostium vocatur. Quare cum clavis David ostium aperit, seipsum aperit utique, qui est secundum carnem natus, passus, ac tertia die suscitatus. Quod ostium prius clausum omnibus fuit, exceptis prophetis et sanctis Patribus, qui per Spiritum sanctum cognoscebant ejus adventum, modo autem omnibus in Christum credentibus patefactum est, clausum vero infidelibus manet. Istud ostium 117.0990B| nemo potest claudere cui ipse Christus illud vult aperire. Unde legimus in Actibus apostolorum, quia cum caesis discipulis denuntiarent Judaei, ne loquerentur in nomine Jesu, protinus illo os aperiente, nemo poterat claudere. Unde responderunt: Non possumus quae vidimus et audivimus non loqui (Act. IV). Hoc Asianis clausum aperire tentaverant apostoli, sed quia, eo claudente, nemo aperit, prohibuit eos spiritus Jesu, ne in Asia loquerentur verbum Dei. Sive istud ostium possumus intelligere sacram Scripturam, quam ipse Christus aperit fidelibus in se credentibus, et nemo claudit. Claudit Judaeis in infidelitate permanentibus, et nemo aperit. Hoc ostium ipse Redemptor noster tunc primum aperuit, quando post resurrectionem suam duobus in via ambulantibus, 117.0990C| ut intelligerent Scripturas, sensum aperuit, atque in se adimpleta quae scripta erant in lege Moysi et prophetis et psalmis edocuit. Quia modicam habes virtutem, et servasti verbum meum, et non negasti nomen meum inter angustias et perturbationes hujus saeculi. Causam ostendit quod ideo haec dona promereatur Ecclesia, quia non in suis viribus, sed in regis aeterni gratia confidit. Et servasti verbum meum, id est verbum fidei, et non negasti nomen meum inter angustias et perturbationes hujus saeculi. Idcirco autem sancti inter perturbationes hujus saeculi insuperabiles et invicti, modicam virtutem habere dicuntur, cum multa sit, quia multa per Christum, parva autem per se posse praesumunt, unde et dicunt (Psal. LIX): In Deo faciemus virtutem, et ipse ad nihilum 117.0990D| deducet inimicos nostros. Unde et apostolus Paulus cum dixisset se plus omnibus laborasse apostolis, custos suae humilitatis statim subnexuit, dicens: Non autem ego, sed gratia Dei mecum (I Cor. XV). Et alibi: Omnia, inquit, possum in eo qui me confortat (Philip. IV). Sic itaque dicitur: Modicam habes virtutem, tanquam diceretur: Parvam te putas habere virtutem, sed in hoc magnam habes, quia me largiente tenes verbum fidei meae, et non negasti nomen meum, et ideo per me multa potuisti, quia in collatis virtutibus non timuisti. Vel certe modicam virtutem habet sancta Ecclesia in praesenti comparatione illius virtutis, quam habitura est in futuro quando nulla tristitia, nullo labore affligetur. 117.0991A| Ecce davo de Synagoga Satanae, qui se dicunt Judaeos esse, et non sunt, sed mentiuntur. Hoc ex parte quidem jam completum est in illis, qui per Christi gratiam illuminati sunt ex Judaeis, et dati sunt universali Ecclesiae, id est in unitatem fidei illius collecti. Generaliter autem in fine saeculi complebitur, quando sicut Apostolus ait: Cum plenitudo gentium intraverit, tunc omnis Israel salvus erit (Rom. XI). Modo autem in Synagoga Satanae, hoc est, congregatione diaboli dicunt se Judaeos esse, hoc est confitentes, sed mentiuntur, quia quotidie Christum blasphemant in Synagogis. Judaeus namque interpretatur confitens, et ideo Judaeorum nominis expressio, Christi est confessio. Dicunt itaque Judaeos se esse, sed mentiuntur, quia sicut Apostolus dicit (Rom. II): Non 117.0991B| qui in manifesto Judaeus, non quae in carne circumcisio, sed qui in abscondito Judaeus, et circumcisio non carnis sed spiritus. Hujus nominis dignitatem tunc perdiderunt, quando Christum negantes dixerunt: Hunc nescimus unde sit (Joan. IX). Ecce faciam illos ut veniant gressibus fidei et adorent ante pedes tuos. Id est, ut venerentur opera tua, et venerantes imitentur, qui modo, quia non credunt, et Ecclesiae opera non solum non venerantur, sed etiam despiciunt. Et scient quia ego dilexi te. Tunc scient quod Christus diligat Ecclesiam suam, quando ipsi cum ea una fuerint effecti Ecclesia. Unde per prophetam ad Jerusalem dicitur: Venient ad te curri filii eorum qui humiliaverunt te, et adorabunt vestigia pedum tuorum omnes qui detrahebant tibi, et vocabunt te in 117.0991C| civitatem Domini, Sion sancti Israel (Isai. LX). Quoniam servasti verbum patientiae meae, et ego servabo te ab hora tentationis, quae ventura est in orbem universum tentare habitantes in terra. Verbum patientiae est quod ipse Dominus monstravit exemplo, cum positus in cruce pro persecutoribus exoravit. Quod videlicet verbum patientiae in omni pressura et angustiis sibi proponit sponsa Christi, propter quod principaliter quoque hanc ab hora tentationis se servaturum esse promittit. Hora autem tentationis intelligitur omne praesens tempus, in quo, etsi Ecclesia variis tentationibus exercetur, tamen non superatur. De qua tentatione precamur quotidie liberari, dicentes: Ne nos inducas in tentationem (Matth. VI; Luc. XI), id est in lapsum deceptionis, quo tentantur 117.0991D| inhabitantes terram, id est, terrena diligentes, mundi desideriis aestuantes, et vincuntur. Electi autem quorum conversatio in coelis est, ad hoc tentantur, ut probati coronentur, non ut seducti damnentur. Possumus et hanc horam quae non jam venisse aut in praesenti esse, sed futura esse praedicitur, referre melius ad tempora Antichristi. Tunc enim veniet illa tentatio, quae non partes, sed totum simul mundum examinabit, et hinc tormenta saevient, illinc miracula suadebunt. Unde merito de illo tempore a Domino dicitur: Erit tunc tribulatio qualis non fuit, sed nec fiet (Matth. XXI). A qua tentatione liberabuntur electi, id est non decipientur, propterea utique quia electi sunt. Venio cito, ne electi, cum viderint se tribulatione 117.0992A| tentationis atteri, succumbant, cito se Dominus ad remunerandum venire promittit. Cito enim fit omne quod transit, et ideo omne praesens tempus inde ad finem citius tendit, unde quasi crescere videtur, indeque defectum patitur, unde augmentum percipere videtur. Tene quod habes. Id est, coelestis vitae conversationem et fidem, per quam regni percipias decorem. Ut nemo accipiat coronam tuam. In hac sententia ostenditur, quantum remuneratio quae superbientibus aliquibus justo Dei judicio aufertur, aliis misericorditer tribuitur. Cum enim certus sit Deo numerus electorum suorum, dum alii remunerationem sibi promissam, ob sui perdunt negligentiam, ne illorum locus vacuus remaneat, alii in locum eorum subrogantur, sicut, verbi gratia, gentes Judaeis in infidelitate permanentibus 117.0992B| in locum illorum substitutae sunt. Ideo videndum est unicuique qui stat, ne, vel superbiendo vel alio quolibet modo, cadat, ne videlicet alius coronam ejus accipiat. Qui autem aliquo lapsu cecidit, surgat, ut ad repromissam coronam perveniat. Qui vicerit, faciam illum columnam in templo Dei mei, et foras non egredietur amplius. Templum Dei electorum esse Ecclesiam nullus ambigit. Juxta illud apostoli: Templum Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. III). Et beatus Petrus apostolus loquitur fidelibus: Et vos tanquam lapides vivi superaedificamini domos spiritales (I Petr. II). Columnae autem hujus templi non solum sunt quique perfectiores, juxta quod Paulus dicit: Petrus et Jacobus et Joannes qui videbantur columnae esse (Galat. II), etc., verum etiam 117.0992C| auditores illorum, de antiquo hoste triumphantes, atque operationis firmitate pollentes. Unde et ipsa Ecclesia generaliter ab Apostolo columna et firmamentum veritatis appellatur. Dicit ergo Dominus: Qui vicerit, subaudis tentamenta diabolica, et concupiscentias mundanas, et delectationes carnis, faciam illum columnam in templo Dei mei, id est faciam eum fortem in opere bono, ut nullam timeat jacturam, sed insuper robore fortitudinis suae, id est exemplo et doctrina Ecclesiam sustineat. Quod autem dicitur: Et foras non egredietur amplius, aperte cognoscitur, quia jamdudum in praecedentibus humani generis membris exierat, in illo scilicet juniori fratre qui, relicta domo paterna, abiit in regionem longinquam, ibique substantiam suam vivendo luxuriose 117.0992D| cum meretricibus dissipavit. Ab unitate siquidem fidei atque operationis Ecclesia recesserat in aedificationem turris; sed occisione illius vituli saginati revocata, foras ultra non exiet, id est a gratia Christi non separabitur. Possumus et hoc de utroque modo intelligere populo. Primus enim homo ad imaginem Dei conditus, in paradisi deliciis est positus, quasi quaedam columna felicitatis, sed audiens diaboli vocem a paradisi felicitate ad aerumnam saeculi, et a quiete ad laborem exiit Quo scilicet ruente, nos quoque pariter ruimus, quo exeunte, nos quoque simul exivimus. Unde est Homo quidam descendebat ab Hierusalem in Jericho (Luc. X). Cujus miseriam intuens auctor humani generis, ad hoc unde exierat 117.0993A| effusione sui sanguinis, hominem cum sua progenie reduxit. Quae videlicet introductio non solum in his intelligenda est, qui jam exuti corporibus in specie laetantur in coelis, verum etiam de his qui adhuc commorantes in carne per fidem ambulant, spe gaudentes in terris. Ab hoc gaudio spei non egredientur amplius, quia in superna sanctorum gloria solidantur, qui in primo Adam amisisse ac foras exisse probantur. Unde Dominus in Evangelio dicit: Et eum qui venit ad me non ejiciam foras (Joan. VI). Et Psalmista: Ipse Deus meus et salutaris meus, non movebor amplius (Psal. LXI). Dicatur ergo: Qui vicerit, faciam illum columnam in templo Dei mei; acsi diceretur: Electorum numerum quem victorem esse praenosco, mandatorum meorum praeceptis astringens in coelestis 117.0993B| patriae aedificio, quod utique ex ipsis constat electis inflexibili amore solidabo. Et foras non egredietur, subaudis, nullis inimici suasionibus vel terroribus ab illa coelestis patriae communi felicitate avelletur. Quod autem Filius Dei Deum se habere dicit, sicut in praecedentibus jam diximus, secundum humanitatis formam accipiendum est, in qua etiam non solum Patre, sed etiam seipso minor esse probatur. Et scribam super illum nomen Dei mei, et nomen civitatis novae Jerusalem, quae descendit de coelo a Deo meo. Calamus quo nomen istud inscribitur, gratia Spiritus sancti intelligitur, per quam Filii Dei efficimur. Hoc est enim quod dicit, scribam super illum nomen Dei mei, id est, faciam illum esse filium Dei mei; ut, sicut ego sum filius per naturam, ita et ille sit 117.0993C| per gratiam. Quod autem hoc per Spiritum sanctum fiat, Paulus manifestat dicens: Misit Deus spiritum Filii sui in corda vestra clamantem, Abba Pater. 117.0994A| (Galat. IV) Et ipse spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei. Quod autem dicit: Et nomen civitatis novae Jerusalem, subaudis scribam super eum qui vicerit, ita est intelligendum, quia in numero sanctorum per donum Spiritus sancti consortium Dei merebitur. Jerusalem autem, quae visio pacis interpretatur, de coelo a Deo descendere perhibetur, in capite scilicet suo, cui unita est per fidem, secundum quod alibi dicitur: Nemo ascendit in coelum, nisi qui de coelo descendit (Joan. III), etc. Vel certe in eo de coelo descendit, quia quidquid habet in fide, in operibus bonis, coelitus a Deo percepit; juxta illud apostoli Jacobi: Omne datum optimum (Jac. I), etc. Bene autem nova vocatur, quia videlicet per lavacrum regenerationis simul et spiritum dilectionis vetustate terreni hominis exspoliatur, et 117.0994B| coelesti novitate vestitur. Hinc Paulus dicit: Exuentes veterem hominem cum actibus suis, induite novum, qui renovatur in agnitionem Dei (Colos. III). Et alibi: Vetera transierunt, ecce facta sunt nova omnia (II Cor. V). Et nomen meum novum, subaudis, super eum qui vicerit scribam, ut scilicet a me qui Christus vocor, ex tempore vocetur ipse Christianus, id est gratia Spiritus sancti unctus. Quod nomen novum non secundum divinitatem, quam aequalis Patri semper et Spiritui sancto mansit, sed secundum formam servi accepit, quam in tempore gratia unxit Spiritus sancti, et a suo nomine nobis hoc privilegium dedit, ut ab ipso Christiani appellemur, de quo nomine Isaias propheta dicit: Et servos suos vocabit nomine alio (Isa. LXV), id est Christiano. Hinc certe dignitas nobis, hinc 117.0994C| celsitudo provenit, hinc reges, hinc sacerdotes, hinc Christiani vocamur. Ubi autem potius nomen salutis sonat, ibi tandem hic liber debitum finem accipiat. LIBER SECUNDUS. 117.0993| SEQUITUR CAPUT III. 117.0993C| Et angelo Laodiciae Ecclesiae scribe. Laodicia interpretatur tribus amabilis Domino, sive fuerunt in vomitu. Quae utique interpretationes ambae Ecclesiae Laodicensium aptantur, in qua erant quidam spiritu ferventes, et Dei amore dediti, atque alii tepidi, 117.0993D| ideoque ut noxii cibi evomendi. Haec autem verba quae Ecclesiae Laodicensium dicuntur generali Ecclesiae conveniunt, in qua simul sunt misti boni cum malis, quorum quidam a Deo diliguntur, quidam vero ab ore Dei repelluntur. Sed primum considerandum est quod dicitur Joanni: scribe, id est litteris manda ad utilitatem fidelium futurorum. Sive quod illi dicitur, omni ordini praedicatorum congruit, cui dicitur scribe, id est manda mente tua, vel in mentibus auditorum tuorum qui audiunt reconde. Libri enim et sanctos significant, et ipsum Dominum. Unde est: Libri aperti sunt, et alius liber apertus est, qui est vitae (Apoc. XX). Ideo dicitur scribe, in cordibus scilicet auditorum bonorum, quia ipsi sunt libri, diligenter exara, quae intelligis. Haec dicit, amen, testis 117.0994C| et fidelis verus. Amen Graecus sermo est, Latine interpretatur verum, sive fideliter, quod verbum nemo interpretum in aliam linguam transtulit, sed eisdem litteris apud omnes gentes habetur, veritas autem ipse est Christus qui in Evangelio dicit: Ego sum veritas (Joan. XIV). Unde et ipse maxime in Evangelio 117.0994D| hoc juramento suum sermonem firmat, acsi dicat, quia veritas sum incommutabilis, per hujus orationis particulam demonstro. Ipse enim singulariter amen, id est, sempiterna veritas, atque ideo ut incommutabilis ista veritas et aeterna ostendatur, etiam ipsum verbum a nullo commutatum est interprete. De quo etiam subditur, testis fidelis. Sed nunquid non fuerunt alii testes fideles, id est veri? Nam Jacob perhibuit testimonium Christo, dicens: Non deficiet princeps de Juda (Gen. XLIX), etc. Moyses quoque ait: Prophetam vobis suscitabit Deus vester de fratribus vestris (Deut. X). Sic Isaias, Jeremias et caeteri, qui omnes utique testes fideles fuerunt, vel veri, quia verum testimonium de Christo protulerunt. Quare hoc Dominus specialiter de se dicit 117.0995A| cum sint etiam multi testes veri atque fideles, quia videlicet ipse singulariter est testis verus, qui non mutatur aliquando. Sicut enim specialiter sanctus dicitur, cum et alii sancti multi sunt, qui videlicet comparatione illius, qui est sine peccato, homines injusti sunt. Licet enim isti sint sancti, tamen quia homines sunt puri, peccato carere non possunt, et aliquando mentiuntur. Christus autem essentialiter est sanctus, et verus, quia peccatum non fecit, id est mendacium nunquam ullum ab ore suo processit. Testis autem est Christus, qui sibi et Patri testimonium perhibuit, dicens: Ego et Pater unum sumus (Joan. X). Similiter et ipse Pater ait: Hic est Filius meus dilectus (Matth. III). Necnon etiam et Spiritus sanctus, de quo idem Dominus apostolis dicit: Cum autem 117.0995B| venerit Paracletus quem ego mittam vobis a Patre, ille testimonium perhibebit de me (Joan. XV). Qui est principium creaturae Dei, id est de quo omnis creatura sumpsit initium. Omnia enim quae sunt in coelo et in terra, in mari et in omnibus abyssis, per verbum Dei facta sunt. Cum ergo omnia per illum facta sunt, utique pater quia ipse est ante omnia. Neque enim Pater Filium praecessit tempore vel origine, sicut nec radius solis vel ignis suum praecedit calorem vel splendorem. Semper enim fuit Pater, semper cum eo Filius, qui utique a Patre non est creatus, sed genitus. Principium itaque omnis creaturae dicitur, quia ab illo cuncta exsistendi habent initium. Unde et ipse interrogantibus Judaeis quis esset respondit: Principium qui et loquor vobis (Joan. VIII). 117.0995C| Unde et Paulus dicit (Colos. I): Qui est imago invisibilis Dei, primogenitus omnis creaturae. Quem etiam ne putemus creatum, statim subjunxit: In quo condita sunt universa. Primogenitus ergo est omnis creaturae, a quo et per quem omnis creatura exorta est. Ariani dicunt, quod Filius Dei creatura est in Divinitate, negantes eum ante Mariam fuisse, sed mentiuntur. Filius enim Dei ipse est sapientia, dicente Paulo, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. Et Apostolus ad Deum Patrem: Omnia in sapientia fecisti (I Cor. I). Cum ergo ipse sit sapientia Patris, et isti affirmant eum creatum in tempore, atque ideo dicunt quia erat tempus quando non erat. Propter hoc videlicet quod per Salomonem ipsa Dei sapientia dicit: Dominus possedit me, vel creavit, secundum 117.0995D| quod alia translatio habet, in initio viarum (Prov. VIII). Si hoc verum est, utique quod nefas est cogitare, Deus Pater stultus erat, antequam sapientiam suam generaret. Certe ipsi negare non possunt quod ipse sit Dei sapientia, sicut Apostolus ait (I Cor. I). Ideoque illis stultissimis hominibus et ratione carentibus dicendum est: Si Deus stultus erat, unde ergo tam sapienter omnia condidit? Et nos quemadmodum creavit, si ille antequam crearetur sine sapientia fuit, utpote insipiens et nesciens quid faceret? Non ergo ipsa sapientia creata est a Patre, sed antequam cuncta fierent, erat cum Patre, neque ex alia substantia Deus Pater genuit Filium, sed ex seipso, veluti consilium generatur in mente. Nam quod dicit 117.0996A| Salomon ex persona Christi: Dominus possedit me in initio viarum suarum, id est, in principio actionum suarum; antequam quidquam faceret, taliter est intelligendum, quod Deus pater omnem creaturam tam humanam quam angelicam sua possideret sapientia, per quam et omnia condidit, sive in coelo sive in terra. Si autem, sicut in quibusdam codicibus et in alia translatione habetur legeremus, Dominus creavit me, ita est intelligendum, quia antequam quidquam faceret, suam praedestinavit sapientiam incarnandam, ut sua passione et morte genus humanum redimeret, et ad patriam revocaret. Tunc in principio utique suarum actionum in divinitate, suam sapientiam possedit vel creavit sibi aequalem, cum carnem postmodum suscipere voluit. 117.0996B| Solet enim plerumque sacra Scriptura ea quae futura sunt, quasi jam facta narrare. Nam et de nobis dicit Apostolus (Ephes. I), quod elegerit nos in ipso ante mundi constitutionem. Si ergo omnipotens Deus, secundum Apostoli sententiam, omnes electos ante mundi constitutionem elegit, quid mirum, si ipsum caput electorum in sua praedestinatione antequam quidquam faceret, ordinavit ut esset caput electorum? De ipso enim dicit Apostolus: Ut ipse sit in omnibus primatum tenens (Colos. I). Scio opera tua, quia neque frigidus es, neque calidus; utinam frigidus esses aut calidus! Sed quia tepidus es, incipiam te evomere ex ore meo. Manifestum est, quia ea quae sunt frigida, vel calida, comedere et bibere possumus, tepida vero corpus nostrum 117.0996C| propter vomitum ferre non potest. Tali itaque modo accipiendum est, quod hic Dominus dicit: utinam frigidus esses, aut calidus; sed quia tepidus es, incipiam te evomere ex ore meo. Frigidi itaque sunt Judaei vel pagani, ab eo scilicet glaciali rigore constricti, de quo dicitur: Ascendam super altitudinem nubium, ponam sedem meam ad aquilonem, et ero similis Altissimo (Isa. XIV). Aquilo enim ventus frigidus diabolus est, cui in Canticis canticorum dicitur: Surge, aquilo, et veni, auster (Cant. IV). Surge, aquilo, id est, recede, diabole. Veni, auster, veniat spiritus sanctus, qui suo adventu calefaciat et illuminet corda hominum, ut pariant opera virtutum. Calidi sunt qui in fervore spiritus in Dei et proximi dilectione consistunt. Tepidi, qui nec ex toto infideles 117.0996D| sunt, nec avide ad Christum tendunt. Sunt autem et quidam, qui prius quidem fuerunt frigidi, et multis criminibus obnoxii, sed plerumque sanctus Spiritus talium corda tangit. Quo inflammati, ferventes efficiuntur: qui quanto se peccatores fuisse recordantur, eo amplius liberatorem suum diligere appetunt, cum recedente iniquitate, ignescit charitas eorum. De talibus in Evangelio Dominus dicit: Gaudium est in coelo super uno peccatore poenitentiam agente (Luc. XV). Sunt autem et quidam intra sanctam Ecclesiam constituti, qui vitam quidem ab omni crimine custodiunt, sed tamen in agendo quaelibet bona non assurgunt. Et hi tales nec frigidi, nec calidi sunt quia non sufficit mala cavere, nisi studeat 117.0997A| quis et bona facere. Juxta illud Psalmistae: Declina a malo et fac bonum (Psal. XXXVI) Tales quippe de suis operibus fisi, solent dicere: Ecce aliena non rapio, illicita nulla committo, non adulterium, non homicidium, non denique his similia mala facio, sufficit mihi mala non agere, ideoque et propriis fiducialiter utor. Dumque hoc dicit, indigentibus propria non tribuit. Et qui tenet rapinam, nec metuit tenere tenaciam, nec recordatur quia dives ille non ideo damnatus est quod aliena rapuit, sed quia propria non distribuit Sunt quoque et alii qui aliena non rapiunt, propria distribuunt, sed hoc non causa dilectionis Dei et proximi, sed propter inanem jactantiam, ut ab hominibus laudentur, sicut faciebant Scribae et Pharisaei, qui dantes eleemosynas ante se 117.0997B| canebant tuba, et tales etiam nec calidi nec frigidi esse cognoscuntur, quia qui indigentiam pauperum sublevant, cum amore charitatis hoc facere debent. Audientes illud Apostoli: Si distribuero omnes facultates meas in cibos pauperum (I Cor. XIII), et caetera. Sunt quoque et alii, qui opes terrenarum facultatum dimittunt, et ad monasterium venientes, habitum religionis sumunt, deinde torpentes, sibi haec posse ad salutem sufficere credunt, quod sua dimiserunt, quod varia crimina sub habitu religionis constituti, non admittunt, atque idcirco dormiunt, bibunt et secure vivunt Dumque hoc faciunt, tepidi exsistunt, meliusque fuerat illis morari in saeculo, ubi et peccata sua recognoscerent et aliquando per Dei misericordiam compuncti, bonis operibus studerent quam 117.0997C| in monasterio manere, et ita a bonis operibus cessare. Alii quoque sunt, qui ab infantia sua in monasteriis consistunt, bonis operibus abundant in fervore spiritus manent, et circa ultimum tempus vitae suae torpescunt, et tepidi efficiuntur. Et talibus utique omnibus satius esset ut vel perfecti boni essent, vel ex toto mali, quam nec boni nec mali. Atque ideo subjungitur: Quia tepidus es, incipiam te evomere ex ore meo. Nullus invenitur calidus qui prius non fuerit frigidus: quia nemo est bonus, qui non fuerit malus. Omnes enim peccaverunt et egent gratia Dei (Rom. III). Tepidus ex calido solet fieri et frigido, quia et alius ex frigore infidelitatis conversus ad perfectum justitiae fervorem non transit, et 117.0997D| alius ab ipso justitiae calore, quod prius fervebat, animum actusque deflectit. Omnes enim, ut dictum est cognoscimus quia frigidum vel calidum facile in corpus trajicitur, tepidum autem cum magna nausea et vomitu ab ipso etiam ore projicitur Os Dei sunt praedicatores sancti, unde saepe prophetae dicebant: Os enim Domini locutum est hoc, quia sanctitas tanta erat in illis, ut in eorum cordibus Deus habitaret, et per eos loqueretur. Ora ergo Dei sunt evangelistae, et caeteri doctores, per quorum ministerium quotidie Deus in corpus suum, quod est Ecclesia, trajicit, et calidos, id est ferventes dum meliores adhuc efficiuntur per divinam praedicationem, et frigidos, id est infideles, quando quilibet vel Judaei vel pagani ad ejus fidem convertuntur, et numero 117.0998A| sanctorum sociantur. De hoc esu et Petro dicitur: Occide et manduca (Act. X, XI). Tepidos autem non convertunt, quia eorum verba despiciunt, dum in sua securitate torpescunt Quos et exhortari, desistunt, et veluti infructuosam terram deserunt, quia ad meliorem vitam nequaquam posse reformari conspiciunt: facilius est enim quemlibet paganum ad fidem Christi adducere, quam talium quemlibet a suo torpore ad fervorem spiritus revocare. Quia dicis quod dives sum. Multi sunt qui hoc dicunt, dives sum in fide, quia Dominus dicit: Qui crediderit et baptizatus fuerit salvus erit (Marc. XVI). Et locuplelatus sum. Quia et recte doceo, et malis operibus non servio. Alius dicit: Nullius egeo, quia recte credens non solum mala non perpetrat, sed 117.0998B| etiam bona quaelibet, licet non propter Deum, facit; unde et adhuc subditur: nescis quia tu es miser, dum temetipsum decipis, quia putas te salvari per fidem solummodo cum scriptum sit: Fides si non habeat opera, mortua est in semetipsa (Jacob. II). Et miserabilis. Quia nec illud intelligis quod semetipsum deludis; Pauper quia non habes opera quibus diteris in coelo, neque etiam rectam scientiam; Nudus, quia spoliatus es virtutibus; Caecus, quia non habes lumen scientiae. Verum quia Dominus misericors est, etiam tales ut ad fervorem redeant hortatur, cum subjungit: Suadeo tibi emere a me aurum ignitum probatumque. Per aurum ignitum, id est igne probatum, debemus intelligere Dominum Jesum Christum, qui 117.0998C| probatus est igne passionis, sputus, flagellatus, derisus, ad ultimum crucifixus et mortuus, tamen haec omnia patienter ferens orabat pro persecutoribus suis dicens: Pater, ne statuas illis hoc peccatum (Act. VII). Dicitur ergo cuilibet: Suadeo tibi emere. Eme aurum, id est, si vis virtutibus abundare, studeto imitari Christum, sive cum a Deo flagellaris, sive cum a proximis illata mala sustines, ut et ipse fias aurum incendio tribulationis decoctum, juxta illud Psalmistae (Psal. LXV): Probasti nos, inquit, Deus, igne nos examinasti sicut examinatur argentum. Et iterum: Transivimus per ignem et aquam. Ut locuples fias, id est, ut multis virtutibus abundes. Et vestimentis albis induaris, et non appareat confusio nuditatis 117.0998D| tuae. Vestimenta in hoc loco intelliguntur innocentia baptismatis et ornamenta virtutum, fidei scilicet et charitatis, caeterorumque bonorum operum, quibus operitur confusio nuditatis, id est tepor pristinae conversationis. Possumus quoque per aurum igne probatum intelligere charitatem, quam qui habuerit, locupletabitur, quia omnibus virtutibus abundabit. Ipsa est enim radix omnium bonorum quae igne probatur, quia per amorem spiritus veraciter accenditur, quam qui habuerit, vestimentis albis induetur, quia peccatorum nigredine purgatus, per eamdem charitatem quae operit multitudinem peccatorum, multis virtutibus decorabitur. Alba dicitur charitas, quia peccatorum maculam aut aliquam duplicitatem habere non novit. Et collyrio inunge 117.0999A| oculos tuos, ut videas. Per collyrium, quod ex terra nascitur et pulverem terrae ab oculis aufert, debemus intelligere Dominum Jesum Christum, qui natus est de terra, hoc est de Maria virgine, juxta illud: Deus noster operatus est salutem in medio terrae (Psal. LXVII). Collyrio inunge oculos tuos, id est imitare paupertatem Filii Dei, qui, cum dives esset, pauper pro nobis factus est, in tantum ut non haberet sicut vulpes ubi caput reclinaret. Unde in hospitio natus est, vilissimis pannis obvolutus et in praesepio positus, quia non erat ei locus in diversorio. Collyrio unge oculos tuos ut videas, id est quia oculos tuae mentis terrenae clauserant, et excaecaverant delectationes, Redemptoris tui egestatem considera, et sic evigila ad sanctorum futura praemia. Hinc ipse in Evangelio dicit: Qui sequitur me, non ambulat in tenebris, 117.0999B| sed habebit lumen vitae (Joan. VIII). Vel certe per collyrium quo illuminantur oculi, possumus intelligere divina eloquia, quibus mentis oculi illuminantur, juxta illud: Praeceptum Domini lucidum illuminans oculos (Psal. XVIII). Collyrio unge oculos tuos, id est adhibe praecepta divina mentis oculis, ut virtutum lucem, quarum pateris nuditatem videas, et videns per bona opera operire festines, ut postmodum Deum videas. Beati enim mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V). Cum enim quilibet superna aspiratione per singulas Scripturarum paginas, quod Dominus jusserit legendo, audiendo, ad mentem revocat, videt nimirum quantum ex virtutibus minus habet, vel certe si ex toto nihil habet: sicque quasi ex unctione collyrii reparatur ad videndum clarius, 117.0999C| dum per Dei verbum illuminatur intrinsecus. Qui vero ad usus necessarios reservatur, jugo et loris domatur, stimulis pungitur, verberibus caeditur, et aegro cujus vita desperatur, quidquid animo concupierit, etiam saluti ejus contrarium a medico non negatur, imo conceditur. Cujus vero recuperanda salus aestimatur, quaeque sunt animo ejus desiderabilia salutique contraria omnino negantur. Ego quos amo arguo et castigo. Multis modis Deus omnipotens, misericors et miserator arguit et castigat quos amat, ideoque libenter ejus toleranda sunt verba et verbera. Aliquando hoc agit per flagella, aliquando per occultam et divinam inspirationem, seu quibuscunque et variis tribulationum et angustiarum 117.0999D| effectibus, hinc per Salomonem dicitur: Quem enim diligit Dominus corripit (Prov. III), flagellat autem omnem filium quem recipit, facitque Dominus hoc, si humana comparanda sunt divinis, more piissimi patris duos filios habentis, quorum unum quem vult sibi substituere haeredem, diversis modis flagellat, aut cibo aut potu excommunicat, aliquando eiam vinctis pedibus tota nocte immobilem stare facit, incessantibus contumeliis afficit, et aliquando veluti extraneum alieno obsequio subdit. Alterum vero quem sibi haeredem non destinat futurum, suae voluntatis esse permittit, comedendi et bibendi licentiam tribuit, ad ambulandum quocunque voluerit liberos gressus concedit. Ita et omnipotens Deus 117.1000A| facit, justos per innumera tormenta et varias tribulationes affligit, ut postmodum in coelo requiescant, et haereditatem aeternae beatitudinis consequantur. Econtra, reprobos in suis voluptatibus remanere permittit, juxta illud: Dimisit eos secundum desideria cordis eorum (Rom. I). Reprobos itaque qui nunc mundi desideriis et voluptatibus dediti sunt, aeterna exspectant supplicia: justi vero qui nunc flagellis temporalibus atteruntur, ab aeterno sunt verbere liberandi, quia et vitulus qui occisioni praeparatur, liberius pascuis saginari permittitur: licet autem hoc Dominus multis modis agat, cum quinque sunt modi specialiter, quibus a Domino flagellantur homines. Aliquando ad augmentanda merita, sicut Job et Tobias; aliquando ad custodiam virtutum, ut Paulus; aliquando 117.1000B| ut peccata praeterita corrigantur, sicut paralyticus, cui dictum est: Ecce sanus factus es, vide ne pecces, ne deterius tibi aliquid contingat (Joan. V); aliquando non ut emendentur, sed ut duplici pereant perditione, ut Antiochus et Herodes, de quibus dicitur: Duplici contritione contere eos, Domine (Jer. XVII); aliquando ut Dei gloria per hoc ostendatur manifesta, sicut Lazarus et caecus natus. Sed electi quocunque modo flagellantur, meliores efficiuntur ex flagello, unde et exhortatio subinfertur, cum dicitur: Aemulare ergo et poenitentiam age. Aemulus studiosus, et aemulus invidus, et aemulus imitator dicitur, hic autem pro imitatione ponitur. Erant enim in eadem Laodicensium Ecclesia quos Christus flagellaverat: ideoque ut eos caeteri imitarentur hortatur, acsi eis 117.1000C| diceretur: Dum quoslibet ex vobis flagellari conspicitis, eorum imitamini patientiam, sustinentes patienter flagella in praesenti, ut postea consortium mereamini. Et age poenitentiam propter hoc quod dixisti: dives sum et nullius egeo, etc. Ecce sto ad ostium et pulso. Cum Deus omnipotens ubique per praesentiam suae divinitatis et coelum et terram impleat, quid hoc loco per ostium intelligere debemus, nisi intelligentiam cordis? Stat ergo Dominus ad ostium et pulsat, quando cor hominis, sive per internam inspirationem, sive per praedicatorum doctrinam illuminat. Pulsantem autem illum audit, quisquis illius monita opere custodit. Si quis ergo, inquit, audierit vocem meam, vel ipse divina eloquia legendo, vel ab aliis exponendo, et aperuerit mihi 117.1000D| januam cordis sui, ut ea quae intelligit opere perficiat, intrabo ad illum, id est illuminabo secreta illius, et coenabo cum illo, et ipse mecum. De hoc in Evangelio loquitur, dicens: Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus (Joan. XIV). Si autem quaerimus quid sit cibus Christi, quo eum reficimus, ipse utique manifestat qui dicit: Cibus meus est, ut faciam voluntatem Patris mei (Joan. IV). Unde legimus in Evangelio: quia appropinquans passioni, dixit discipulis suis: Venit enim princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam (Joan. XIV), et quasi diceret aliquis: Cur ergo morieris, statim subjungit: Sed ut cognoscat mundus quia diligo Patrem, 117.1001A| et sicut mandatum dedit mihi Pater, sic faciam, surgite, eamus (Joan. XIV). Voluntatem itaque Patris implevit, quando pro nobis ad mortis passionem pervenit. Coena dicitur communis refectio, quia κοίνον Graece dicitur commune. Item coenat itaque cum membris caput, et membra cum capite, quia et Christus mortuus est pro electis, et electi moriuntur cum illo, ut et ipsi perficiant voluntatem Patris. Pascit nos Christus, quia illuminat nos fide sua. Pascimus et nos vicissim Christum, quia laetificamus eum nos fide nostra et opere. Dicatur itaque: Si quis audierit vocem meam, et aperuerit mihi januam, intrabo ad illum, et coenabo cum ipso, et ipse mecum, ac si diceretur: Qui operando et amando sermones meos fuerit exsecutus, et ad percipiendam meae divinitatis dulcedinem 117.1001B| dilatatus, hunc per internam gratiam tangens, irradiabo et coenabo cum illo, et ille mecum, quia in faciendo voluntatem Patris, et ego illius, et ipse meis compassionibus concorporatus uterque delectabitur. Qui vicerit, faciam illum sedere mecum in throno meo. Quia thronus est sedes judicis. Per thronum judiciaria designatur potestas, in qua venturi sunt sancti ad judicium cum capite suo; dicatur ergo: Qui vicerit tentamenta diabolica et desideria carnis suae, faciam illum sedere in throno meo, id est, faciam illum regnare et in judicio judicare. Sicut et ego vici diabolum, et sedi cum Patre meo in throno ejus. Vicit ipse diabolum, quia sicut legimus in Evangelio, tentavit eum tribus modis, sed superatus 117.1001C| est ab illo. Unde et angeli accedentes ministrabant ei (Matth. IV). Vicit Judaeos, qui eum morti tradiderunt, quando post tres dies devicta morte resurrexit in aeternum victurus. Sedet et in throno Patris, id est, coaequalis illi et coaeternus manet in eadem potentia. Nec moveat quemque quod unus thronus judiciaria potestas intelligitur, cum in Evangelio legimus Domino dicente discipulis: Vos qui secuti estis me (Matth. XIX), etc. In sequentibus quoque libri hujus legimus viginti quatuor thronos, duodenarius enim bis ductus XXIV reddit. In quo numero comprehenduntur omnes patriarchae, et apostoli, omnesque perfecti, qui cum Domino venturi sunt ad judicium. Nam in duodecim patriarchis omnes Patres perfecti in Veteri Testamento comprehenduntur: per duodecim apostolos 117.1001D| omnes in Novo, sicut per duodecim tribus Israel omnes gentes. Dicitur itaque unus thronus singulariter, propter unam potestatem judiciariam. Dicuntur duodecim propter perfectionem electorum qui judicaturi sunt. Dicuntur viginti quatuor, propter eos qui in utroque Testamento perfecti cum Domino ad judicium sunt venturi. Sed cum constet quia non omnes qui vincunt, in judicio cum Domino sessuri sunt, sed tantum perfectiores, merito quaeritur quare hic Dominus promittat, qui vicerit, faciam illum sedere in throno meo: et ut apertius hoc fiat, ponamus duos homines sub exemplo, quorum unus passus est pro Christo, alter autem tantum diabolum et incentiva carnis, mundanamque vicit conversationem, 117.1002A| et sic ad aeternam pervenit beatitudinem, nunquid ergo aequales erunt in futuro, qui non aequaliter vicerunt in praesenti? Non utique quia stella a stella differt in claritate, sic et resurrectio mortuorum (I Cor. XV). Verumtamen sciendum est, quia quod illi tales et caeteri non habebunt in se, habebunt in praelatis suis. Qui ergo per se non judicabunt, judicabunt utique per suos praepositos. Tanta enim erit in illis charitas, ut quod quisque viderit in altero, suum deputet. Ideoque quod non habebit in se, habebit in altero, sicque omnes electi potestatem habebunt in praelatis, sicut etiam habet potestatem totum corpus hominis loqui per os, videre per oculos, audire per aures, odorari per nares, operari per manus, cum singula membra habeant officia 117.1002B| sua, quia quod unumquodque membrum non habet in se, habet in altero. Sed ut ad hanc dignitatem perveniat Ecclesia, in hac interim peregrinatione humiliata gemit, nec quaerit celsitudinis culmen, ubi tota vita sanctorum humiliationis obtinet nomen. Qui habet aurem, id est intelligentiam cordis, audiat, id est intelligat quid Spiritus dicat Ecclesiis. Hic aperte monstratur, quia quod unicuique Ecclesiae dictum est, omnibus Ecclesiis generaliter convenit. Notandum autem quod non dicit angelus, audiat quid Filius dicat ecclesiis, cum specialiter in persona illius apparuit, sed quid spiritus dicat. In quo nomine trinitas tota intelligitur, quia quorum una est substantia, una operatio, una et locutio est. Quod 117.1002C| enim nomine spiritus tota significetur trinitas, Dominus in Evangelio manifestat, dicens: Spiritus est Deus, et eos qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare (Joan. IV). Aliquando autem Filius Dei loquitur de sua divinitate specialiter. Unde est: Oportet Filium hominis pati, crucifigi, mori et sepelir (Matth. XXVI), quod solummodo ad eum pertinet, quamvis et haec sine Spiritu dici non possint. Hic autem ex persona deitatis loquitur. Ideoque verba Filii verba sunt Patris et Spiritus sancti. CAPUT IV. Post haec vidi. Mos est prophetarum antiquorum visionis suae tempora describere per reges, et numerum annorum, et mensium, et etiam dierum. 117.1002D| Unde Ezechiel dicit: In anno quinto, transmigrationis Joachim, in mense quinto decima die mensis factum ad se verbum Domini. Similiter Daniel, anno tertio regni Nabuchodonosor, etc. Iste autem novus propheta tempus suae prophetiae nequaquam describit per tempora, id est per annos aut menses, sed tantum mentionem facit unius diei, cum dicit: Fui in spiritu in die Dominica, unde datur intelligi, quia omnem hanc prophetiam una die vidit. Ideoque quod dicitur, post haec vidi, non ad vicissitudinem temporum referendum est, sed ad ordinem visionum. Postea scilicet quam superius viderat, vidit et ista quae sequuntur. Vidit autem hoc non corporeo intuitu, sed mente, sicut post videbimus. Et ecce 117.1003A| ostium apertum in coelo. Coelum in hoc loco Ecclesiam significat. Dicit enim Dominus per prophetam: Coelum mihi sedes est (Isa. I). Salomon quoque dicit: Anima justi sedes est sapientiae (Sap. VII). Si ergo anima justi sedes est sapientiae, quae Christus est, juxta quod Paulus dicit (I Cor. I), Christum Dei virtutem et Dei sapientiam, et coelum sedes est Dei, utique Ecclesia est coelum in quo ipse sedet. In hoc coelo, id est in Ecclesia est ostium hoc apertum, id est Christus, qui dicit: Ego sum ostium: per me si quis introierit, salvabitur, etc., usque pascua inveniet (Joan. X). Nemo enim venit ad Patrem, nisi per ipsum, per quem ingreditur ad fidem: Egreditur a fide ad speciem, et inveniuntur pascua aeternae refectionis. Hoc ostium prius erat clausum, quia ante adventum 117.1003B| ipsius, ejus mysteria latebant omnibus, nisi tantummodo prophetis, qui per Spiritum sanctum illuminati, videbant ejus incarnationem, passionem, mortem et resurrectionem, quia eadem mysteria jam erant revelata per totum orbem, per praedicationem caeterorum apostolorum. Vidit autem Joannes hoc ostium dupliciter, vel oculis scilicet corporeis vidit haec omnia, utpote qui illi adhaerens, miracula illius vidit quando mortuos suscitavit, illuminavit caecos, et his similia praesente illo complevit. Ad novissimum quando mortuus est, et matrem ejus virginem in suam curam suscepit, vel oculis mentis, sicut in hac prophetia aperte ostenditur. Et vox prima quam audivi tanquam tubae loquentis mecum dicens: Vox prima quam audivit Joannes, Vetus Testamentum 117.1003C| intelligitur, ubi mysteria Christi Ecclesiaeque sunt praedicta. Omnia enim quae in hac prophetia vel jam impleta, vel in proximo complenda cognovit, ante in lege et prophetis caeterisque Scripturis Veteris Testamenti sunt praenuntiata. Quae vox bene tanquam vox tubae fuisse dicitur, quia per ora praedicatorum sonuit, quibus dicitur: Clama, ne cesses, quasi tuba exalta vocem tuam (Isa. LVIII). Tubis quoque Judaei utebantur in praelio, et nos sacra Scriptura admonet in bello, dum pugnamus contra diaboli tentamenta et contra incentiva carnis nostrae. Sed videamus quid ipsa vox dixerit. Ascende huc, id est, ad ostium. Omnis enim Scriptura Veteris Testamenti ad mysteria Christi contuenda nos invitat. Unde est illud Micheae: In novissimis diebus erit mons domus Domini 117.1003D| praeparatus in vertice montium, et fluent ad eum omnes gentes (Mich. IV). Mons iste Christus est, quem vidit Daniel praecisum sine manibus, qui crevit et implevit universam terram (Dan. II). Domus autem Jacob Ecclesia est fidelium. Hoc est itaque Joannem ad ostium apertum ascendere, quod Ecclesia ad montem, id est, ad Christum confluere. Dicatur itaque Joanni, et in illo omnium choro doctorum: Ascende huc, non gressibus corporis, sed gressibus mentis et fidei, et vide in Christo jam omnia completa, quae prius sunt per prophetas praenuntiata. Et ostendam tibi quae oportet fieri cito. Id est, in praesenti tempore, quod aeternitati comparatum, brevissimum horae momentum est. Sciendum vero, quia in eo 117.1004A| quod dicitur: Ostendam tibi quae oportet fieri cito, non quod jam non essent denegatur, sed quoniam deinceps mansura essent declaratur. Dignitas enim Ecclesiae jam exaltata erat, quando Joannes ista cernebat, quae usque in finem saeculi, quo cum Domino ad judicandum ventura est, hac sententia perduranda monstratur. Post haec statim fui in spiritu. Non est ita intelligendum, quod spiritus ejus a corpore fuerit ablatus, et sic viderit istam visionem, sed sicut jam superius dictum est, mente totum hoc vidit. Vis enim Spiritus sancti sublevavit mentem illius, ad contemplanda mysteria coelestia, nihilque per corpus vel vidit vel audivit, sed a Spiritu sancto in extasi raptus, id est ductus est ut ea videret et audiret, 117.1004B| spiritualiter audiens retineret, possetque ea scribere et ad posteros mittere. Si vero ad electos referre volumus, spiritualis in hoc eorum conversatio declaratur, quibus per Paulum dicitur: Non estis in carne, sed in spiritu. Et alibi: Spiritu ambulate, et desideria carnis non perficietis (Galat. V). Et ecce sedes posita erat in coelo. Si sedes est Ecclesia, sicut supra dictum est, anima justi sedes sapientiae, et coelum etiam ipsa Ecclesia, videndum est quemadmodum sedes sit in coelo, quod ita simpliciter dicere possumus, quia Ecclesia quae est sedes Dei, licet in hac adhuc carne versetur, tamen jam mente coelum inhabitat. Juxta illud Apostoli: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Et aliter praesens Ecclesia quae adhuc corpore peregrinatur a Christo, 117.1004C| in coelo est mente, quae jam regnat cum illo. Sed melius est ut subtilius haec verba perscrutemur, quod exemplo Veteris Testamenti melius videbimus, in quo legimus octo animas in arca diluvii tempore salvatas. Quo in loco octo animae multitudinem significant fidelium, arca quoque universalem Ecclesiam. Sicut itaque ibi, quod est arca, hoc sunt octo animae, et quod octo animae, hoc est arca, id est, generalis Ecclesia, ita et hic, quod est sedes, hoc est coelum, et quod coelum, hoc est sedes. Sic itaque dicitur, sedes posita erat in coelo, quasi dicatur Ecclesia in Ecclesia. Et supra sedem sedens. Consuetudo est istius prophetiae, ut aliquando per sedentem Deum Patrem intelligat, aliquando Deum Filium, Patrem quippe ibi sessorem intelligi vult, 117.1004D| ubi dicit: vidi in dextera sedentis librum apertum, dexteram scilicet sedentis in throno Filium appellans, per quem facta sunt omnia, ipsum vero sedentem Deum Patrem intelligens. Hic autem per sedentem debemus intelligere Dominum Jesum Christum, sicut sequentia verba aperte docebunt. Superius legimus quod viderit ambulantem similem Filio hominis in medio septem candelabrorum aureorum, hic autem dicitur quod viderit eum sedentem. Ambulat itaque Dominus in medio electorum suorum, quando dona gratiae suae illis diffundit, sedet vero quando singulorum merita dijudicat. De quo subditur: Et qui sedebat similis erat aspectui lapidis jaspidis et sardinis. Id est, vultus et facies ejus similis erat 117.1005A| aspectui lapidis jaspidis et sardinis. Per lapidem jaspidem, qui utique viridem colorem habet, debemus intelligere claritatem divinitatis Dei Filii, in cujus contemplatione constat satietas et summa refectio omnium sanctorum. Unde est illud: Per me si quis introierit, salvabitur, et pascua inveniet (Joan. X). Haec enim erit remuneratio electorum, scilicet Dei vultus, in cujus visione satiabuntur omnibus modis. Unde est: Oves meae vocem meam audient, et ego vitam aeternam do eis (Ibid.). Sardinis autem lapis terrae rubrae similitudinem habet, et idcirco per eum humanitas Filii Dei signatur, quae rubore sanguinis perfusa est tempore passionis, unde et angeli interrogantes aiunt: Quare rubrum est indumentum tuum, et vestimenta tua sicut calcantium in torculari? (Isa. 117.1005B| LXIII.) Qui itaque habet virorem in divinitatis claritate, habet etiam ruborem in humanitate, per quam et Adam, qui rubra testa interpretatur, ad coelestia revocavit. Aliud est enim quod viret, et aliud quod rubet. Sed hoc tantum non duo, sed unus, quia unus homo et Deus ex duabus constat naturis. Perfectus enim Deus, perfectus est et homo, et ideo quod in eo viret, potentiae est, quod rubet misericordiae. Et qui ex eo quod viret, nos creavit: ex eo quod rubet, nos redemit. Possumus et per hos lapides Ecclesiam intelligere, quae virorem jaspidis habet in contemplatione Dei manens, atque ideo jam hujus mundi prospera pro nihilo deputat, dum pascuis aeternae viriditatis inhaeret. Cui in Canticis canticorum dicitur: Quae habitas in hortis, amici auscultant te, fac 117.1005C| me audire vocem tuam (Cant. VIII). Habet quoque et sardium, qui lapis, ut diximus, rubrum habet colorem, quoniam electi ne divina extollantur visione, fragilitate humanitatis monentur. Unde et Danieli vel Ezechieli divina mysteria contuentibus angelus dicit, Filii hominis, ac si eis diceret: Et claritatem supernae gratiae aspicitis, tamen memores estote quia homines estis, et de propagine hominis peccatoris descendistis, ideoque ex humana infirmitate rubra terra estis. Et iris erat in circuitu sedis similis visioni smaragdinae. Ἶρις Graece, Latine dicitur arcus. Arcus autem in die pluviae paret, et est signum propitiationis, dicente Domino tempore diluvii ad Noe: Ponam arcum meum in nubibus, et recordabor foederis mei (Gen. IX). Quid itaque per arcum debemus 117.1005D| intelligere, nisi Dominum Jesum Christum? Quod certe si solerter inspicitur, effectus ipsius iris indicare videtur. Nam ingreditur radius solis in nubem imbriferam, et sic formatus est arcus, quod utique valde Christo congruit. Ipse est enim sol per divinitatem, de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae. Radius istius solis, id est claritas lucis aeternae ingressa est nubem, quando in utero virginis accepit carnem. De hac quippe nube per prophetam dicitur: Ecce Dominus ascendit super nubem levem et ingredietur Aegyptum (Isa. XIX). Quae nubes, id est, caro Domini, recte imbrifera dicitur, propter multitudinem scilicet doctrinarum. Est autem arcus signum propitiationis, 117.1006A| quia videlicet in Christo omnis nostra salus et propitiatio consistit. Unde angeli in ejus nativitate pacem annuntiaverunt, dicentes: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II). Et ipse ascendens ad Patrem, dicit discipulis suis: Pacem meam do vobis, pacem meam relinquo vobis (Joan. XIV). Unde irin si additur una littera in Graeco, id est, i, ut irini dicatur, hoc ipsum sonat, quia εἰρήνη pax dicitur. Iris itaque erat in circuitu sedis, quia ipse est corona et protectio sanctorum suorum. Nam et in arcu duo sunt principales colores, viridis scilicet, id est aquosus, et rubeus. In quibus nimirum designatur aperte aqua baptismatis et sanguis redemptionis, vel gratia Spiritus sancti. Per haec enim duo ab omnibus emundamur peccatis. 117.1006B| De quibus duobus mysteriis tota Ecclesia cingitur, et per haec in novitatem gratiae Dei renovatur. Vel per hos duos colores possumus intelligere duo judicia: unum quod factum est per aquam: atque aliud quod faciendum est per ignem. Sive per nubem imbriferam possumus intelligere sanctos, qui pluunt verbis, coruscant miraculis, et claritate superni luminis irradiati et illustrati piissimis supplicationibus pro nobis justitiam conditoris ad pietatem inflectunt, sicut Moyses, qui intercedens pro populo Israel, dicebat: Aut dimitte eis hoc peccatum, aut dele me de libro tuo (Exod. XXXII). Quod autem sequitur: Similis visioni smaragdinae, quia smaragdus lapis est viridis coloris, per hunc lapidem sicut et supra per jaspidem divinitas Filii 117.1006C| Dei exprimitur, per quem tota Ecclesia mundatur et gubernatur. Et in circuitu sedis sedilia viginti quatuor, et super thronos viginti quatuor seniores sedentes. Dominus in Evangelio duodecim tantum thronos, super quos duodecim testatur sessuros in judicio apostolos dicens: Sedebitis super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX), quare ergo Joannes viginti quatuor commemorat? Nimirum propter geminum Testamentum, Vetus scilicet et Novum. Dicuntur itaque duodecim propter dignitatem apostolicam. Dicuntur et viginti quatuor propter Patres utriusque Testamenti, qui cum Domino venturi sunt ad judicium. Nam et in duodecim tribubus Israel omnes gentes intelliguntur. In duodecim apostolis 117.1006D| omnes perfecti, qui exemplum apostolorum in praesenti vita sunt secuti, sicut in Petro caeteri apostoli et praedicatores acceperunt claves regni coelorum. Est quoque unus thronus, sicut supra legimus, id est una judiciaria potestas: sunt et viginti quatuor, propter numerum prophetarum, et apostolorum caeterorumque fidelium. Ipsi quippe erunt sedes in quorum cordibus Deus sedebit, ipsi et sedebunt, quia et alios judicabunt. Unde et Psalmista: Illic sederunt sedes in judicio (Psal. CXXI). De quibus adhuc subditur: Circumamicti vestimentis albis. Hoc enim non solum ad apostolos pertinet, sed et generaliter ad omnes qui vestimenta baptismatis inviolata a capitalibus criminibus custodiunt. Baptizati enim Christum sunt 117.1007A| induti, juxta illud Apostoli: Quotquot baptizati estis, Christum induistis (Galat. III). Ipsique habent vestimenta alba, si inviolata servant baptismatis sacramenta. Et in capitibus eorum coronae aureae. Vidi subaudis. Quia victores accipiunt coronam quando triumphant de hostibus, non immerito per coronas sanctorum regnum et remuneratio intelligitur eorum, qui de mortis auctore triumphant. Sed sicut in illo sedentes judicant, ita per illum victoriam possident, qui dicit: Confidite, ego vici mundum (Joan. XVI). Potest et sub alio intellectu eadem Ecclesia figurari in viginti quatuor senioribus. Constat enim hic numerus ex senario et quaternario, quia quater seni viginti quatuor sunt. Senarius refertur ad operationem, quia sex diebus Deus omnipotens omnia 117.1007B| opera sua perfecit, et sexto die atque sexta hora hominem redemit. Quaternarius vero ad quatuor libros sancti Evangelii pertinet. Quia ergo sancta Ecclesia sive in Veteri Testamento sive in Novo, Dei operationem recolit, et veneratur, et libros sancti Evangelii custodit, et recte in viginti quatuor senioribus comprehenditur, vel certe propter viginti quatuor libros Veteris Testamenti, quibus utitur secundum canonicam auctoritatem, in quibus Novum Testamentum, et ea quae in eo completa sunt praenuntiata cognoscit. Unde et Evangelista dicit (Marc. XV) de duobus latronibus qui cum Domino sunt crucifixi: ideo hoc factum, ut impleretur Scriptura, quae dicit: Et cum iniquis deputatus est (Isa. LIII). Et de throno procedunt fulgura, et voces, et tonitrua. 117.1007C| Thronus Dei ipsa est electorum Ecclesia, de qua procedunt fulgura, id est signa miraculorum, de quibus dicitur: Illuxerunt fulgura tua orbi terrae (Psal. LXXVI). Quae bene fulgoribus comparantur, quia terrent et illuminant. Fulgura etiam ex nubibus descendunt, et sancti ipsi sunt nubes, qui pluunt verbis et coruscant miraculis. Emittunt quoque voces et tonitrua, id est verba praedicationis et comminationis dicentes: Omnis arbor quae non facit fructum bonum excidetur et in ignem mittetur (Matth. XIX). Unde est: Vox tonitrui tui in rota (Psal. LXXVI). Et quia de sede dicit: Procedunt fulgura et voces et tonitrua, cum haec non sedi, sed nubibus conveniant, ipsam sedem nubem vult intelligi de qua imbres, fulgura et tonitrua procedunt. Et septem lampades ardentes ante 117.1007D| thronum, quae sunt septem spiritus Dei. Septem autem spiritus dicuntur cum unus sit, propter septiformem gratiam, quae super Dominum requievisse narratur, dicente propheta: Requiescet super eum spiritus Domini, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum spiritus timoris Domini (Isa. XI). Bene autem lampadibus comparatur Spiritus sanctus, quia ad Dei amorem sanctos accendit, et lumine fidei illuminat, ne foveam erroris incurrant. Lampas quippe Graece, flamma dicitur Latine, neque alibi nisi ante thronum lucet, quia videlicet Spiritum sanctum habere non possunt, quicunque extra Ecclesiam sunt, sicut haeretici. Unde et in canonibus dicitur, ut si tales iterum Ecclesiae conjungi per rectam fidem 117.1008A| voluerint, accipiant manus episcoporum impositionem, quatenus sic possint recipere Spiritum sanctum quem perdiderunt. Et in conspectu sedis tanquam mare vitreum simile crystallo. Mare appellat luterem, legimus enim quod Salomon fecerit mare, id est luterem. Per mare autem debemus intelligere baptismum, testante Apostolo, qui dicit: Quoniam patres nostri omnes sub nube fuerunt, et omnes baptizati sunt in nube et in mari (I Cor. X). Vitro autem comparatur quod perspicuum est metallum, propter puritatem fidei, quae in baptismo demonstratur, cum baptizandi credere se in Deum Patrem et Filium et Spiritum sanctum fateantur. Mare vitreum intus et foris splendet, quia corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit 117.1008B| ad salutem. Notandum autem quod idem mare simile crystallo dicitur. Crystallum enim ex aqua nascitur, et multo frigore durescit ad lapidem; ita et sancti per tribulationem praesentis vitae ad firmitatem perducuntur. Ante thronum igitur sunt septem spiritus Dei, et mare vitreum simile crystallo, quia in Ecclesia tantummodo ardet Spiritus sanctus, et Trinitatis baptisma tribuitur. Ideoque fides electorum manifestatur, vitaque illorum conflatur, et a sordibus vitiorum purgatur. Et in medio sedis, et in circuitu sedis quatuor animalia, ante et retro plena oculis. Nulli dubium, quin haec animalia Dominum Jesum Christum significent, et omnes sanctos, praecipue quatuor Evangelistas, qui in medio sedis et in circuitu esse dicuntur, quia incipientes ab Jerusalem 117.1008C| praedicando pervenerunt usque ad fines terrae. Jerusalem quippe in medio est orbis terrae, sicut per prophetam testatur Dominus: In medio gentium posui eam, et in circuitu ejus terras (Ezech. V). Per oculos autem animalium, divinarum Scripturarum sacramenta significantur. Plena ergo sunt oculis animalia, quia quot sunt scripturarum eloquia, quasi tot sunt sanctorum lumina, quibus illi corda suorum illuminant auditorum. Ante et retro oculos habent, quia tam de his quae facta sunt, quam de iis quae facienda sunt, loquuntur. Haec enim orationis particula aliquando pro praeterito ponitur, ut est illud: Antequam Abraham fieret, ego sum (Joan. VIII). Aliquando vero pro futuro, ut est illud Apostoli: Unum quod retro est obliviscens, in ante me extendo (Philip. III). Ante 117.1008D| itaque et retro animalia plena sunt oculis, quia perfecte Veteris ac Novi Testamenti universa continent sacramenta, quae scilicet principaliter trium temporum causas enarrant, id est praeteriti, praesentis et futuri. Et alia quidem praedicta, alia autem jam impleta, alia vero adhuc implenda pronuntiant: praedicta scilicet mysteria Dominicae incarnationis, impletam jam ejusdem Redemptoris nostri dispositionem, implendam vero justorum atque impiorum separationem. Concordant autem sibi isti oculi, quia quod lucet in Veteri Testamento, hoc fulget in Novo. Vel certe animalia ante et retro oculos habent, quia omnes electi redemptorem suum et judicatum in primo humilitatis suae adventu, et judicaturum in 117.1009A| secundo celsitudinis suae semper attendunt. Cum etiam quilibet electi verbis Evangelistarum edocti, praeterita peccata recolentes deflent, et quae subsequi possunt, sollicite praecavent, ante et retro animalia oculos habent. Multa hinc dici possunt, quae brevitati studentes omittimus. Et animal primum simile leoni, et secundum animal simile vitulo, et tertium animal habens faciem quasi hominis, et quartum animal simile aquilae volanti. Mirum valde est quare Joannes alio ordine haec animalia ordinat quam Ezechiel, primum ponens leonem, cum ille primum faciem hominis posuerit. Ad quod dicendum est, quia prophetia non servat ordinem historiae: quod si faceret, jam non prophetia, sed historia esset. Quod ex libris prophetarum 117.1009B| facillime cognoscitur, e quibus ut unum ponamus pro omnibus, perspiciendum est quod idem propheta Ezechiel, cum superius dixerit ad se factum verbum Domini anno vigesimo sexto, deinceps loquens contra Pharaonem regem Aegypti undecimo anno eamdem prophetiam ad se factam dicit. Spiritus enim sanctus locutus est prophetis sicut voluit, et quando voluit, ideoque non est ibi requirendus sermonis ordo, sicut in libro Genesis, vel Regum, et in caeteris historiis. Primum ergo Ezechiel faciem hominis, id est Matthaei ponit, servans ordinem historiae. Qui idcirco per hominem intelligitur, quia humanitatem Filii Dei describit in tempore, dicens: Liber generationis Jesu Christi. Deinde Marcus per leonem intelligitur, quia a clamore inchoat, veluti 117.1009C| leo dicens: Vox clamantis in deserto. Tertium ponit vitulum, id est Lucam, qui a sacerdotio coepit, dicens: Fuit in diebus Herodis regis sacerdos quidam; qui etiam maxime circa templum versatur, a quo et Evangelium suum ita terminat: Quia erant semper in templo laudantes et benedicentes Deum. Quarto loco ponit aquilam, quae utique Joannem significat, qui a divinitate coepit, quoniam Christus prius natus est ut homo, deinde praedicavit, et terribilem vocem emisit ut leo, et sic passus est ut vitulus, ac postmodum ascendit ad coelos ut aquila. Ideoque in hoc ordine ordo servatur historiae. Joannes vero primum ponit leonem, quia Christus jam surrexit a mortuis, quia videlicet non ideo crediderunt in Christum populi, quia natus est ut homo, 117.1009D| aut quia passus est ut vitulus, sed quia resurrexit a mortuis ut leo. Hinc Paulus dicit: Et si noveramus Christum secundum carnem, sed jam nunc non novimus, ac si diceret: Non jam in animalibus hominem mortuum, sed leonem attendimus post mortem in aeternum victurum. Unde in sequentibus legimus: Vicit leo de tribu Juda (Apoc. V). Et Jacob in persona illius loquitur Judae: Ad praedam, fili mi, ascendisti, requiescens accubuisti ut leo, et quasi catulus leonis, quis suscitabit eum? (Gen. XLIX.) Nam dicunt qui de natura bestiarum disputant, quod leo non clausis oculis dormit, et Christus mortuus est ex humanitate, tamen vigilavit et impassibilis mansit divinitate. Dormiens quoque leo nascitur, et ad vocem 117.1010A| patris excitatur, ita et Christus voce Patris excitatus est juxta illud Psalmi: Exsurge gloria mea (Psal. LVI), etc. Quia ergo inde creditur unde surrexit, bene Joannes primum leonem posuit. Primus itaque est in ordine homo et vitulus, sed primus in virtute leo. Leo quippe rex est bestiarum, atque ideo non immerito per eum Marcus intelligitur. Secundum ponit vitulum qui utique, ut dictum est, Lucam significat, quia vitulus hostia sacerdotum erat, et in templo offerebatur, et ipse in sua narratione maxime circa templum versatur. Tertium hominem, id est Matthaeum, qui temporalem Christi describit nativitatem. Quartum aquilam, id est Joannem, qui in reverberatis oculis transcendens omnem altitudinem coeli, et ipsos etiam choros angelorum, 117.1010B| divinitatem Filii Dei intuetur, dicens: In principio erat Verbum (Joan. I). Haec quatuor animalia significabant quatuor flumina paradisi, de uno fonte Christi in Ecclesia manantia. Similiter et quatuor circuli arcae, quibus portatur Ecclesia. Significant quoque haec quatuor animalia ipsum Dominum Jesum Christum, qui natus ut homo, passus est ut vitulus, surrexit ut leo, ascendit super omnes coelos ut aquila. Designantur etiam per haec animalia omnes sancti, nam unusquisque electus in quantum rationabiliter secundum voluntatem Dei vivit, homo est, quia homo est rationale animal, in quantum adversa istius saeculi aequanimiter tolerat leo, unde scriptum est: Justus quasi leo confidens absque terrore erit (Prov. XXVIII). In quantum se mortificat 117.1010C| cum vitiis et concupiscentiis vitulus. In quantum per mentis contemplationem coelestia petit aquila. Et quatuor animalia singula eorum habebant alas senas. Alae animalium significant duo Testamenta, quibus Ecclesia ad coelestia supportatur: sed cum duo sint Testamenta, ejusdem Ecclesiae spirituales alae, propter geminum testamentum, quod in duodecim tribubus Israel, vel in duodecim apostolis invenitur, ipsae alae per binarium duodecies multiplicantur, et viginti quatuor alas reddunt. Bis enim duodeni viginti quatuor sunt. Aliter duodenarius numerus constat ex partibus septenarii, id est ex tribus et quatuor. Sive etiam dicamus, ter quaterni, sive quater terni duodecim fiunt, qui numerus sacratus est numero duodecim apostolorum. In ternario autem fides sanctae Trinitatis 117.1010D| intelligitur. In quaternario autem quatuor mundi partes. Ducatur ergo duodenarius per binarium, et efficiuntur viginti et quatuor. Quo numero summa electorum exprimitur, quibus fidem sanctae Trinitatis per quadripartitum orbem praedicantibus, totus mundus ad coelestia sustollitur. Possumus et has alas senas aliter intelligere. Prima ala intelligitur lex naturalis, secunda lex Moysi, tertia prophetae, quarta Evangelium, quinta Epistolae apostolorum, sexta canonica auctoritas, sive doctrina catholicorum virorum, Hieronymi, Augustini, caeterorumque sanctorum Patrum. His alis quotidie sancta Ecclesia sustollitur, et ad coelestia sublevatur. Aliter senarius numerus pertinet ad omnem Christi operationem, quae in sex diebus et 117.1011A| sex hujus saeculi aetatibus peracta est, vel peragitur. Quatuor igitur ad nostram naturam pertinent, quae ex quatuor humoribus constant. Quatuor ergo senis alis utuntur sancti, quia quandiu in hac vita consistunt, ea tantum possunt comprehendere, quae per sex hujus aetates saeculi peraguntur. Hinc est quod apud Isaiam cherubin caput et pedes velare alis referuntur, quia videlicet sancti neque ea quae fuerunt ante mundi constitutionem, neque ea quae post finem saeculi futura sunt cognoscere possunt. Et Ezechiel adjungit, una similitudo ipsorum quatuor, quia videlicet unam fidem docent quadripartitum orbem. Et etiam in Evangelio uno inveniuntur quatuor, sicut in concordia textus aperte manifestatur. Et in circuitu et intus plena sunt oculis. 117.1011B| Haec animalia, sicut supradictum est, omnes sanctos praedicatores significant, qui in circuitu et intus pleni sunt oculis, quia sua praedicatione et eos illuminant qui in medio Ecclesiae consistunt, et eos qui in finibus terrae morantur. Vel in circuitu et intus pleni sunt oculis, quia per litteram simplices, et per spiritualem intelligentiam perfectiores instruunt. Quasi enim foris habebat oculos Paulus, cum dicebat quibusdam: Non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus (I Cor. III). Quasi intus habebat oculos cum alibi diceret: Sapientiam loquimur inter perfectos (I Cor. II). Vel in circuitu et intus pleni sunt oculis, quia et in cogitatione et opere mundos se custodiunt, alios quidem perfectione fidei et operis informant. Quod utrumque Psalmista 117.1011C| breviter comprehendit, dicens: Omnis gloria ejus filiae regis ab intus in fimbriis aureis circumamicta varietate (Psal. XLIV). Quia videlicet Ecclesia interiora cordis sollicite in conspectu Dei mundare studet, et exteriora etiam sua irreprehensibilia custodire probatur, quatenus per utramque sententiam, et aliis pulchra sit foris et intus sibi. Vel in circuitu et intus pleni sunt oculis, quia fidem quam habent in corde, foris manifestant ore, juxta illud: Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X). Et requiem non habebant die ac nocte dicentia: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus omnipotens, qui erat, et qui est, et qui venturus est. Omnis Ecclesia quae in his animalibus designatur, hoc facit die ac nocte, quia et in prosperis et in adversis 117.1011D| sive etiam per continuum laudes Creatori suo agere satagit. Notandum autem, quia cum sancta animalia ter dixerunt: sanctus, sanctus, sanctus, ad singularem numerum redeunt, dicentia Dominus Deus omnipotens, quia licet trinitas sit in personis, unitas est in majestate, qui erat ante omnia saecula, et qui est immutabilis, sicut Psalmista dicit: Tu autem idem ipse es (Psal. CI). Et venturus est ad judicium, ut reddat unicuique juxta opera sua. Quo in loco quaestio oritur cur videlicet sancta animalia cum trinitatem praemiserint, subjungunt qui venturus est. Nostra quippe fides habet, quod in judicio solummodo persona Filii videbitur, quia in ea forma qua judicatus est judicabit: et Pater non judicat 117.1012A| quemquam, sed omne judicium dedit Filio (Joan. V), Sed sciendum est, quia licet persona Filii in judicio tantum videatur, tamen illic cum illo erunt pariter Pater et Spiritus sanctus in unitatis divinitate, et ipsa invisibilis Trinitatis natura, per assumptam Filii humanitatem judicabit reprobos. Et cum darent illa animalia gloriam et honorem et benedictionem sedenti super thronum, viventi in saecula saeculorum. In hoc loco animalia non generaliter universalem Ecclesiam significant, sicut supra, sed tantummodo quatuor evangelistas, qui dant gloriam et honorem et benedictionem omnipotenti Deo, quando omnia quae a Deo perceperunt, ad ipsum referunt. Dabant gloriam et honorem Deo, cum dicebant, Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus 117.1012B| omnipotens, quia praedicabant et laudabant in his verbis deitatem, magnificentiam, aeternitatem et dominationem. Sed quod illi faciebant, admonent utique ut et nos faciamus, laudantes Deum pro omnibus quae ab ipso percepimus, videlicet ut quidquid habemus in gloria fidei et honoris, operationis et spei, et in benedictione supernae remunerationis ad ipsum referamus. Paulus apostolus dicit: Gloria et honor omni operanti bonum, Judaeo primum et Graeco (Rom. II). Non quod a Judaeo et Graeco et gentili sit illud bonum, vel illa gloria, sed a Deo, quia ipse dicit: Sine me nihil potestis facere (Joan. XV). Et Apostolus: Omne datum optimum, et omne donum perfectum (Jac. I), etc. Itemque praecipitur, ut qui 117.1012C| gloriatur in Domino glorietur. Sedentem super thronum Christum debemus intelligere, ut supra Ecclesiae suae praesidentem. Procidebant viginti quatuor seniores ante sedentem in throno, et adorabant viventem in saecula saeculorum. Viginti quatuor seniores universalis Ecclesia intelligitur, tam in praepositis quam in subjectis plebibus. Procidunt viginti quatuor seniores, qui humiliant seipsos, et omne bonum suum ad illum referunt, dicentes: Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam (Psal. CXIII). Nihilque de suis meritis praesumunt, sed omne bonum suum ab illo sciunt se habere. Unde et sequitur: Quia adorabant viventem in saecula saeculorum. Adorant namque eum, quando ex suis meritis et operibus non suam, 117.1012D| sed illius gratiam quaerunt. Mittentes coronas suas ante thronum. Quia coronam victores accipiunt, non immerito hic per coronas sanctorum triumphum et victoriam debemus accipere. Hoc est itaque coronas ante thronum ponere, quod est in faciem cadere et adorare. Ante thronum quippe electi suas coronas mittunt, quia quidquid virtutis et fortitudinis habent, ipsi in secreto mentis suae tribuunt, a quo ut vincere possent diabolum et tentamenta suae carnis, fortitudinem perceperunt. Hoc denique figuratum est, quando Domino Hierosolymam venienti, turba quae illi obviam venit, palmas quibus victoria significatur, ante pedes asinae super quam sedebat prostravisse legitur. Quod enim per palmarum ramos in via stratos, hoc 117.1013A| significatur per coronas ante thronum positas. Mittentes ante coronas dicunt: Dignus es, Domine Deus noster, accipere gloriam et honorem et virtutem. Gloriam Christus accepit, quando tertia die resurrexit a mortuis: honorem, quando quadragesima resurrectionis die elevatus est ad dexteram paternae majestatis: virtutem, quando omnia ei subjecta sunt, sicut ipse testatur, dicens discipulis: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra (Matth. XXVIII). Quia tu creasti omnia, et propter voluntatem tuam erant, et creata sunt. Ac si dicant: Idcirco cuncta tibi, quae a tuis geruntur, ascribenda sunt, quia ut esse possent, et ea quae tua sunt agerent, a te acceperunt. Sed mirum est quod sequitur: Propter voluntatem tuam erant, et creata 117.1013B| sunt. Si enim erant, quomodo creata sunt? Sed erant in praedestinatione omnipotentis Dei, et creata sunt in opere visibili, et quae erant prius in artificis voluntate sine tempore, creata sunt secundum quod in arte creatoris disposita erant in tempore. Tale quid et Joannes in Evangelio suo ponit, qui cum dixisset: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan. I), continuo subjecit: Quod factum est in ipso, vita erat. Et Paulus apostolus de electis: Qui elegit inquit, nos ante mundi constitutionem (Ephes. I), etc. Et vidi in dextera sedentis in throno librum scriptum intus et foris, signatum sigillis septem. Sedentem in hoc loco debemus intelligere Deum Patrem: dexteram vero illius Filium, per quem omnia facta 117.1013C| sunt. De quo Psalmista dicit: Dextera Domini fecit virtutem (Psal. CXVII), etc. Liber autem in dextera sedentis Vetus et Novum Testamentum significat. Qui bene in dextera sedentis fuisse dicitur, quia principalis intentio sacrae Scripturae ad Christum pertinet, cujus nativitatem, mortem, resurrectionem, ascensionemque et secundum adventum ad judicium continet. De quibus omnibus ultro se quaerentibus exempla offerunt. Idcirco autem Vetus et Novum Testamentum unus liber appellatur, quia nec Novum a Vetere, nec Vetus a Novo valet disjungi, sed quidquid praedictum est in Vetere, completum constat in Novo. Nam Vetus Testamentum nuntius est et velamen Novi, Novum vero revelatio et adimpletio est Veteris. Qui liber bene intus et foris scriptus esse dicitur, 117.1013D| foris scilicet propter Vetus Testamentum, intus propter Novum, vel foris propter faciem terrae, intus propter allegoricos sensus. Sive foris et intus, quia unum testamentum terram promittit, dicens: Si volueritis et audieritis me, bona terrae comedetis, et alia multa. Aliud internam regni coelestis beatitudinem, dum dicit: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth. V). Qui etiam liber septem sigillis ostenditur signari, id est sigillari. Septenarius numerus, ut saepe dictum est, ad universitatem refertur. Per septem ergo sigilla plenitudinem obscuritatis et mysteriorum, quae in Veteri latebant Testamento, debemus accipere. Unde et Habacuc dicit: Deus a Libano veniet, et sanctus de 117.1014A| monte umbroso et condenso. Mons quippe Libanus umbrosus et condensus, libri sunt Veteris Testamenti operti figuris allegoriarum, a quibus Dominus venire perhibetur, quia ibi praedictus fuisse cognoscitur. Sive septenarius numerus ad septiformem Spiritum sanctum refertur. Septem siquidem sigillis liber signatus est, quia videlicet omnis Scriptura per gratiam Spiritus ejusdem et data est et reserata. Unde et lex digito Dei, id est, Spiritu sancto descripta legitur. Et Dominus resurgens a mortuis, et aperiens sensum discipulis ut intelligerent Scripturas, dicit eis: Accipite Spiritum sanctum (Joan. XX). Possumus et in septem sigillis septem modos locutionum intelligere, quibus omnis constat Scriptura. Aut enim indicativo loquimur, ut illud: Ego Dominus 117.1014B| Deus tuus docens te utilia (Isa. XLVIII). Aut promissivo, ut. Indicabo tibi, o homo, quid sit bonum (Mich. VI), etc. Aut imperativo, ut: Audi Jacob, serve meus. Et: Audi Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est (Deut. VI). Aut optativo, ut: Utinam attendisses verba mea (Isa. LXVIII). Aut conjunctivo, ut Si audieritis vocem meam, et custodieritis pactum meum, eritis mihi in peculium de cunctis populis (Exod. XIX). Aut infinitivo, ut: Intelligere et scire Dominum intelligentia est. Aut impersonali, ut: Quis loquetur potentias Domini? Ipsa enim sacrae Scripturae locutio septiformis, quasi sub septem sigillis intelligentiae continetur, dum per septem modos distinguitur. Inquirentibus enim nobis Scripturas, primus gestae rei textus nobis occurrit, quia videlicet ea 117.1014C| tantum Scripturarum eloquia comprehendit, quae nil mystice significant, sed tantum simpliciter rerum causas evolvunt, ut est: Audi Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est (Deut. VI). Secundus allegoricus gestus occurrit. Qui licet aliquid gestum narret, gestus tamen ille reputatur totus allegoricus, unde nec in usu frequentatur. Hinc est quod in omnibus finibus Israel puella quaeritur regi David, et invenitur tam fervens, ut algentis senis membra calefaciat, calefactum tamen ad libidinem non provocet. Per quam designatur sapientia, quae etiam in senibus non senescit, sed insuper eos igne divini amoris accendit. Ad hunc pertinet etiam modum, quod populus Israeliticus in deserto a serpentis percussu aspectu aenei serpentis sanabatur. Per quem Redemptor 117.1014D| noster intelligitur in cruce suspensus, qui nos a morsu diaboli liberans, beatae immortalitatis remedia fidelibus tribuit. Haec enim si ad litteram discussa tractentur, ludicra pro tempore putabuntur. Si vero mysteriis applicantur, magna insinuant sacramenta. Tertius modus uterque est historicus scilicet atque allegoricus, quo scribitur, quoniam Abraham duos filios habuit, qui, sicut Apostolus scribit (Rom. IV), duo significant Testamenta. Intra hunc modum et illum concludit, quo Isaac paterna devotione dispositus, ligna sibi bajulasse dicitur, singulariter Christi passionem designans, quem Pater pro omnibus tradidit, propriamque bajulare passus est crucem. Quo etiam modo de latere dormientis 117.1015A| viri formata mulier, Ecclesiam significabat, ex latere Christi in cruce pendentis aedificandam. Quartus modus est, quo nobis aliquando proprie, aliquando vero mystice Creatoris nostri divinitas sacris intimatur opusculis. Proprie scilicet sicut Moysi dicit: Ego sum qui sum, et sic dices filiis Israel: Qui est, misit me ad vos (Exod. III). Mystice vero, ut omnipotens Deus sicut plaustrum onustum feno stridere se dicit, cum gravia hominum peccata portare se indicat, vel sicut Isaias super solium excelsum et elevatum sedere describit Dominum, angelicas significans potestates, quas sibi ad quod voluerit subjecit. Quintus modus est parabolarum, qui tam relatu verborum quam actu conficitur operum, qui in tantum est multiplex atque occultus, ut non solum 117.1015B| multa, quae juxta litteram non possunt, admittat, verum etiam quibusdam in locis mysteria narraturus, testimonium de historia assumens, ipsum litterae gestum immutet. Parabolis enim verborum hic modus conficitur, ex quibus est illud: Ierunt ligna ut ungerent super se regem (Judic. IX), etc. Neque enim ligna ambulare possunt, aut sibi regem constituere, sed aliud quoddam per congruam significationem metaphorice talibus Scripturarum sententiis profertur. Immutavit autem, ut dictum est, ipsius litterae textus, aliquando propter mysticum intellectum, ut in titulo psalmi tricesimi tertii dicitur, Psalmus ipsi David, quando commutavit vultum suum coram Abimelech, et dimisit eum et abiit, cum hoc factum sit coram Achis rege Geth, sicut 117.1015C| liber Regum narrat (I Reg. XXI). Cum ergo pro Achis Abimelech ponitur, utique ostenditur ex ipsius interpretatione nominis latens altius penetrare mysterium. Abimelech quippe interpretatur patris mei regnum, significans Judaeos, in quorum conspectu verus David manu fortis Dominus Jesus Christus immutavit vultum suum, quando apparens in forma servi, humiliavit semetipsum usque ad mortem crucis. Vidimus eum non habentem speciem neque decorem, et quasi absconditus vultus ejus et despectus, unde nec reputavimus eum (Isa. LIII). Dimisit eum Abimelech et abiit, quia videlicet Christus a Judaeis minime receptus, ad gentes cum apostolis transivit. Unde ipsis Paulus dicit: Vobis quidem oportebat loqui verbum Dei, sed quia repulistis illud, ecce convertimur 117.1015D| ad gentes. Aliquando vero idem modus in parabolis rerum de ipsis etiam peccatis hominum et transgressionibus adulterorum prophetiam insinuat operum futurorum, sicut factum esse in David constat, qui uxorem Uriae sibi assumpsit, quam de solario videns concupierat, et ipsum gladio peremit (II Reg. II). Significat quippe in hoc loco David Christum, qui de coelo misericorditer cernens Ecclesiam in sua praedestinatione, lavacro aquae in verbo mundandam, concupivit eam providus, ut justificatam sibi conjungeret legitimus. Sed ut Bethsabeae David jungatur, Urias vir ejus interficitur, quia ut justorum Ecclesia coelesti sponso adhaereat, antiqui hostis virtus confringitur et pedibus electorum calcanda 117.1016A| prosternitur. Unde et per Evangelium illis a Domino dicitur: Ecce dedi vobis potestatem calcandi super omnem virtutem inimici (Luc. X). Sextus modus est de gemino Salvatoris adventu, quo vigilans discretio adhibenda est, ne aut primus accipiatur pro secundo, aut secundus pro primo. Cujus Judaei ignari, ignorantiae caecitate nunc usque laborant, nescientes quid ad primum, quid ad secundum ejus pertineat adventum. Primus itaque humilitatis sibi vindicat locum, unde est: Prophetam vobis suscitabit Deus de fratribus vestris tanquam me (Act. VII), etc. Et alibi: Post haec in terra visus est, et cum hominibus conversatus est (Baruch, III), caeteraque hujusmodi. Secundus autem celsitudinis ac terroris obtinet loca, unde scriptum legimus: Deus manifeste veniet. Et tunc videbunt Filium 117.1016B| hominis venientem in nubibus cum potestate magna et majestate (Marc. XIII). Hinc ipse per Malachiam dicit: Accedam ad vos in judicio, et ero testis velox maleficis et adulteris et perjuris (Cap. III) Israel. Septimus modus est, qui geminam praeceptorum retinet qualitatem, id est vitae agendae vitaeque figurandae. Et quidem agendae vitae praecepta nunc usque manent, ut est: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde, et proximum tuum sicut teipsum (Marc. XII), vel caetera talia, quae etiam nunc evangelica auctoritate servari jubentur. Vitae vero figurandae manifesta veritate transierunt, ut est circumcisio, sabbatum, oblatio victimarum, quae sicut dictum est, cessante umbra, in veritate spiritualiter peraguntur. Sed quia hic liber intus et foris scriptus fuisse asseritur, videndum est de his 117.1016C| septem modis, qui debeant intus, qui forinsecus reputari. Primus itaque historicus, idemque simplex, nihil in se mysticum retinens, totus est foris. Secundus allegoricus, totus omnino intus. Tertius vero utriusque geminam in se continens formam, ex parte foris, ex parte deputatur intus. Quartus quoque de Deo, apud quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio, uterque sensus intus debet accipi. Pax Dei exsuperat omnem sensum (Phil. IV), et ejus clementiam, quae de se figuratim multa narravit, nullus competenter attingit. Quintus porro in parabolis verborum diffusus, quibusdam etiam gestum litterae imitans, et de peccatis et adulteriis hominum, vel prophetiam operum, vel secreta spiritualium sensuum multa praesignans, intus modis omnibus est 117.1016D| reputandus. Sextus etiam de gemino Salvatoris adventu, certis claret testimoniis, foris in promptu positus, certis intus latet occultus, ut et dubitationem auferat, et fideles exerceat. Septimus ad extremum in praeceptis vitae agendae foris, in praeceptis autem vitae figurandae intus latet. Hos modos ante Redemptionis quidem tempus absconditos, ipso vero redemptoris tempore per Christum atque in Christo novimus revelatos. Ex quibus sanctus Ambrosius luculento et pulchro quamplura loquitur stylo. Et vidi angelum fortem, praedicantem voce magna: Quis est dignus aperire librum et solvere signacula ejus? Quis est iste angelus? Nimirum quilibet doctor Veteris Testamenti. Labia enim sacerdotis custodiunt 117.1017A| scientiam, et legem requirunt ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum est (Malach. II). Angeli quippe Veteris Testamenti, id est, sancti prophetae et patriarchae requirebant anxie quis posset legem spiritualiter intelligendam reserare. Quod autem dicit, quis est dignus aperire librum, et solvere signacula ejus, praeposterus ordo est? Prius enim dicit librum aperire, et sic signacula ejus resolvi, cum prius signacula sint resolvenda, posteaque liber aperiendus est. Quod tamen ita factum est, quia prius Dominus librum aperuit, id est Scripturam Veteris Testamenti in se factus homo complevit, unde ipse dicit: Non veni solvere legem, sed adimplere (Matth. V). Et sic demum resurgens a mortuis reseravit sigilla, quando discipulis suis aperuit quae scripta 117.1017B| erant de eo in lege Moysi et prophetis et Psalmis. Et nemo poterat, neque in coelo, id est in angelis, neque in terra, id est in hominibus, neque in inferno, id est in animabus jam corpore exemptis, aperire librum, id est mysteria Scripturarum reserare, quia necdum plenitudo temporis advenerat, quando talia praeco legis impleri flagitabat. Quod vero dicitur: Neque respicere illum, mirum est; cum de se Joannes dixerit superius: Vidi in dextera sedentis librum. Si enim nemo neque in coelo, neque in terra, neque sub terra poterat respicere librum, quomodo ille poterat eum videre? Aut ubi fuerit, aut nunquid ei soli concessum est, quod nemini aut hominum aut angelorum permissum est? Sed respicere hic positum est, pro eo quod est digne 117.1017C| comprehendere. Quis enim angelorum vel hominum comprehendere potest, quomodo ille incircumscriptus et vivificator spiritus intra uterum virginis sit animatus? Quomodo ille post resurrectionem verum corpus et palpabile habens, clausis januis, intra solidos parietes ad discipulos intravit? Nullus itaque qualiter a Dei Filio compleretur ratione mentis poterat comprehendere, sicut et illud: Generationem ejus quis enarrabit? (Isa. LIII). Et ego flebam multam qui a nemo inventus est dignus in terra aperire librum, nec videre eum. Quaeritur cum jam quando beatus Joannes ista videbat, iste liber de quo supra dictum est, per mysterium nativitatis, passionis, resurrectionis, ascensionis, et adventus Spiritus sancti fuerit revelatus, cur se flevisse dicat? 117.1017D| eo quod nullus sit inventus qui librum posset aperire. Sed sciendum est quia non ex sua persona beatus Joannes, sed ex persona Patrum Veteris Testamenti flet, qui flebant desiderantes adventum Filii Dei in mundum, quorum unus dicebat: Utinam disrumperes coelos, et venires, a facie tua montes turbarentur (Isa. LXIV). Unde et Dominus in Evangelio discipulis: Beati (inquit) oculi qui vident quae vos videtis: dico enim vobis, quia multi prophetae et reges voluerunt videre (Matth. XIII), etc. Et unus de senioribus dixit mihi: Ne fleveris, ecce vicit leo de tribu Juda, radix David aperire librum, et solvere septem signacula ejus. Per hunc seniorem quemlibet patrem Veteris Testamenti debemus accipere, qui adventum 117.1018A| Filii Dei praenuntians, caeteris consolationem praebebat. Quorum unus dicebat: Non auferetur sceptrum de tribu Juda, etc. Et iterum: Salutare tuum exspectabo, Domine (Gen. XLIX). Dum enim ista diceret, ostendebat utique librum illum per adventum Filii Dei reserandum, unde et subjungitur: Ecce vicit leo de tribu Juda, etc. Leo appellatur Christus per significationem, quia victor a mortuis resurrexit. Agnus propter victimationem, quia oblatus est pro nobis in cruce. De tribu Juda, quia videlicet ex semine Judae descendit David, de cujus stirpe fuit beata virgo Maria, ideoque radix David appellatur, juxta quod Isaias dicit (c. XI): Egredietur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet. Ecce (inquit) vicit leo. Quid vicit leo iste, id est Christus? Diabolum, mundum, 117.1018B| mortem et infernum. Ideoque librum aperuit, et sigilla ejus solvit, quia omnia prius praenuntiata de se veniens in mundum implevit. Nec moveat quempiam quare non dicit vincet, cum sit vox praecedentium Patrum, quia sacra Scriptura saepe praeteritum ponit pro futuro, ut est illud: Foderunt manus meas et pedes meos (Psal. XI). Et vidi, et ecce in medio throni et quatuor animalium, et in medio seniorum agnum stantem tanquam occisum. Sicut supra dictum est, hoc est thronus, quod quatuor animalia, hoc etiam seniores, quod quatuor animalia, et thronus, hoc est omnis Ecclesia, in cujus medio est Christus, juxta illud: Ecce ego venio, et habitabo in medio tui (Zach. II). Superius dicit Joannes, quod viderit similem Filio hominis ambulantem in medio 117.1018C| septem candelabrorum aureorum. Deinde quod viderit sedentem, nunc autem subjungit, quod viderit agnum stantem, quod taliter est intelligendum: Ambulat Dominus, quando dona misericordiae suae suis electis tribuit, alii scilicet gratiam linguarum, alii interpretationes sermonum. Sedet vero quando singulorum facta dijudicat, stat quando eos certantes adjuvat. Stare enim adjuvare est, unde et Stephanus inter manus lapidantium stantem illum vidit in coelo. Recte autem non occisus, sed tanquam occisus in Ecclesia cernitur, quia etsi mortuus est ex infirmitate, vivit ex virtute Dei; vel certe in medio electorum suorum tanquam occisus stat Christus, quia quotidie in suis moritur electis, qui se mortificant cum vitiis et concupiscentiis. Habentem 117.1018D| cornua septem, et oculos septem, qui sunt septem spiritus Dei missi in omnem terram. Quod per septem cornua, hoc etiam significatur et per septem oculos, id est Spiritus sanctus, sicut ipse manifestat, cum subjungit: Qui sunt septem spiritus Dei missi in omnem terram. Et cum unus sit spiritus juxta illud: Spiritus Domini replevit orbem terrarum (Sap. I). Dicuntur septem oculi vel septem cornua propter septiformem ipsius gratiam. Qui bene per septem oculos figuratur, quia suos electos illuminat discurrens, sicut Zacharias dicit, per universam terram. Sed hoc considerandum, quia cornua in capite sunt, et carnem excedunt, ideoque per cornua eminentiores saeculi intelligi possunt, qui valde caeteros 117.1019A| praecellunt, et capiti Christi adhaerent, in quo etiam et regnum perceperunt. Nam per cornua etiam intelliguntur regna, sicut in Zacharia legimus, quia quatuor cornua, quatuor sunt regna principalia. Hinc Paulus Spiritus sancti munere quaedam membra caeteris eminere prospiciens ait: Vos in carne non estis, sed in spiritu (Rom. VIII), ac si aliis verbis diceret: Nequaquam ut caetera corporis ossa circumdamini, sed tanquam cornua super carnem et ossa erigimini. Et venit, et accepit librum de dextera sedentis in throno. Cum Pater Spiritus sanctus, et Filius in divinitate unius substantiae sint, quare dicit agnum accepisse librum de dextera sedentis? Propter hoc videlicet, quia qui agnus factus est tanquam occisus, ipse homo assumptus de Dei verbo non solum 117.1019B| a Patre accepit et Spiritu sancto, sed etiam a divinitate ipsius verbi, qua eum accepit. Accepit autem librum, quoniam ea quae de se erant praedicta, opere complevit. Et cum aperuisset librum, quatuor animalia et viginti quatuor seniores ceciderunt coram agno. Agnus librum aperuit, quando ea quae multo ante de seipso fuerant praenuntiata, opere implevit, unde omnes sancti cognoscentes illum veraciter Deum suum, de quo tanta mysteria sunt praedicta cadunt, id est humilia de se sentiunt et ipsum imitantur. Unde et sequitur: Habentes singuli citharas et phialas aureas plenas odoramentorum, quae sunt orationes sanctorum. In cithara est lignum et chordae, sed tamen diverso modo tensae. Per lignum ergo debemus intelligere 117.1019C| crucem Christi, per chordas ipsam carnem sanctorum. Tenduntur chordae in ligno, quia sancti imitantur Christi crucem et passionem, juxta illud Petri apostoli, Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum (I Petr. II) et caetera. Sed tamen diverso modo tenduntur, quia non omnes aequaliter patiuntur, dum alius crucifigitur, alius decollatur, alius ustulatur, atque alius lapidatur, et caetera hujusmodi discrete sustinent tormenta, unum tamen sonum omnes reddunt, quia unam fidem omnes confitentur. Et sicut Christus mortuus est pro illis, ita et ipsi moriuntur pro ipso. Per phialas autem charitatis illorum latitudinem debemus intelligere. Unde bene aromatibus plenae fuisse referuntur. Odoramenta quippe mundas significant orationes. 117.1019D| Unde Psalmista: Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo (Psal. CXL). Congrue itaque post citharas phialae ponuntur, quia prius Dominus passus est, et sua passione taliter ostendit latitudinem charitatis, dum pro suis oravit crucifixoribus, dicens: Pater, ne statuas illis hoc peccatum, quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII). Habent itaque sancti citharas, qui imitantur passionem Christi, habent et phialas, quia non solum pro amicis, sed etiam pro ipsis orant inimicis sicut legimus in Actibus apostolorum de Stephano, qui positis genibus orabat, dicens: Domine, ne statuas illis hoc peccatum (Act. VII). Aromatibus comparantur ipsae orationes sanctorum, quia nulla magis grata potest 117.1020A| esse oratio, quam ea quae pro inimico funditur, ut Domini praeceptum impleatur, quod dicit: Diligite inimicos vestros, etc. Et cantabunt canticum novum, dicentes: Dignus es, Domine, accipere librum, et aperire signacula ejus, quoniam occisus es, et redemisti nos Deo in sanguine tuo. Canticum novum Novum est Testamentum, in quo nova res continetur, incarnatio scilicet ejus, passio, mors, resurrectio, ascensio ad coelos, missio Spiritus sancti, in quo etiam sub gemino praecepto tota lex comprehenditur et prophetae, ipso dicente: Mandatum novum do vobis (Joan. XIII). De hoc cantico Psalmista dicit: Cantate Domino canticum novum, cantate Domino, omnis terra (Psal. XCIII). Hoc canticum sancta Ecclesia cantat quia hoc jugiter recolit, et talia eum 117.1020B| pro se peregisse cognoscit. Ipsis quoque operibus hoc confitetur, dum in nomine ejus fonte baptismatis regeneratur, seque cum vitiis et concupiscentiis mortificat, spe et fide cum illo resurgit, et ad coelestia sublevatur, dono Spiritus sancti locupletatur, ad judicium pariter se cum capite suo venturam profitetur. Quid autem ipsa animalia et seniores dicant, audiamus: Dignus, inquiunt, es Domine Deus noster, accipere librum, etc. Accepit Dominus librum, et signacula ejus solvit, quando factus homo, ea quae de se fuerant praedicta, opere implevit. Unde in Evangelio legimus, quia cum gustasset acetum, dixit: Consummatum est (Joan. XIX), omne scilicet quod in me oportebat fieri usque ad mortem ac si dicerent, Ad comparationem victoriarum nostrarum tua sola 117.1020C| digna judicatur victoria, cujus singulari passione, de mortis principe a maledicto legis redempti sumus. Si quis autem dubitaverit in quatuor animalibus vel viginti quatuor senioribus totam Ecclesiam posse comprehendi, sicut supradictum est, attendat istorum verba, quibus dicunt, Redemisti nos Deo, quia captivi tenebamur a diabolo. Ex omni tribu, id est ex omni ordine. Quia sicut supradictum est, tribus a tribus dicuntur ordinibus: et lingua, quia cum sint septuaginta duae linguae, ex omnibus his ad fidem sunt collecti, qui fuerant praedestinati. Et populo, quia plures sunt populi quam linguae, utpote cum una lingua multae gentes loquuntur, sicut Romani, Itali, Franci, Burgundiones, Aquitani, Gotthi, licet quasdam unaquaeque gens habeat proprietates. Quod 117.1020D| autem subjungit, et natione, id ipsum est quod praemiserat: Et populo, quia videlicet nullum est genus hominum, ex quo in ecclesia non comprehendatur. Non enim est apud illum personarum distinctio, sed in omni gente qui timet eum, et operatur justitiam, acceptus est illi (Act. X). Et hos non vili pretio, sed suo redemit sanguine. Unde Apostolus: Empti enim estis pretio magno (I Cor. VI). Et fecisti nos Deo nostro regnum et sacerdotes, et regnabimus super terram. Omnes electi reges appellantur, quia tyrannidem vitiorum in se consurgere non sinunt. Luxuriae appetitum frenant, ignem furoris exstinguunt, et caetera hujusmodi tentamenta in se consurgere volentia obruunt. Sacerdotes quoque 117.1021A| dicuntur, quia seipsos quotidie in ara cordis sacrificium contribulatum offerunt, ut hostia viva fiant, se cum vitiis et concupiscentiis mortificantes. Hinc Paulus dicit: Obsecro vos per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem (Rom. XII). Dumque hoc faciunt, super terram reges existunt, quia carnaliter et desideria terrena comprimunt, et veluti super subjectam terram lege virtutis regnant. Quae utique electorum Ecclesia, sicut redempta est a Christo, ita in illo qui eam redemit potestatem ut librum aperiret accepit. Et vidi et audivi vocem angelorum multorum in circuitu throni et animalium et seniorum. Quod haec visio tota spiritalis fuerit, hic manifestissime Joannes ostendit, cum dicit: Et audivi vocem angelorum 117.1021B| multorum; neque enim vox videri potest, sed videre positum est pro intelligere, sicut in Exodo legitur, Videbat populus voces, id est intelligebat (Exod. XX). Sic enim solemus et nos dicere cui quam aliquid ostendere cupientes, utrum videat, id est utrum intelligat ea quae dicimus. Totus quippe visus vel auditus Joannis in spiritu fuit, atque ideo spiritualis. In hoc autem loco quod significant animalia, throni, et seniores, hoc significant et angeli, id est omnes sanctos. Nec solummodo illi appellantur angeli, qui alios docent, sicut episcopi, presbyteri et caeteri, sed etiam omnes justi, qui bonum quod intelligunt, aliis manifestare student: nam et idem Joannes dicit in suo Evangelio, quia quotquot crediderunt in eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri 117.1021C| (Joan. I), et Psalmista, Ego dixi, dii estis (Psal. LXXXI). Idem quoque in Evangelio Dominus ait, Vos autem qui dii estis, quem me esse dicitis (Matth. XV)? Si ergo sancti, filii Dei vocantur, nec solum filii Dei, sed etiam dii, quid mirum si appellantur angeli? De his quippe angelis Isaias dicit: Angeli pacis amare fiebunt; et Zacharias: Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requirunt ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum est. Isti in circuitu throni et animalium sunt, quia ipsi sunt throni et animalia, ipsi quoque angeli et seniores. Possumus et hos angelos intelligere supernos spiritus, qui in circuitu Ecclesiae consistunt, ipsamque custodiunt, juxta illud Apostoli: Nonne omnes spiritus ministratorii sunt, missi in ministerium, propter eos qui haereditatem 117.1021D| capiunt salutis (Hebr. II). Non dubium est enim quod de reparatione humani generis ipsi quoque angeli sunt laetati, qui prius homines a suo consortio deputabant extraneos. Unde nato Domino, adfuit multitudo militiae coelestis laudantium Deum et dicentium, Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II). Sive hoc de hominibus sanctis sive de coelestibus spiritibus dicatur, ostenditur multitudo innumerabilis, cum subjungitur: Et erat numerus eorum millia millium, dicentium voce magna. Si enim certum numerum posuisset, summam eorum exprimens, et diceret decem millia, aut centum millia, aut si quid hujusmodi, utique finitum ostenderet numerum. Tale quoque legimus in Danielis 117.1022A| volumine, qui dicit, Millia millium ministrabant ei (Dan. VII). Innumerabilis utique numerus angelorum numerabilem significat multitudinem electorum. Tot quippe homines sancti ascensuri sunt in coelum, quot ibi remanserunt angeli pereunte diabolo, quoniam in omnibus angelorum ordinibus ipsi sancti locum habebunt. Dignus est agnus qui occisus est, accipere virtutem et divinitatem et sapientiam et fortitudinem et honorem et gloriam et benedictionem. Qui appellatur leo propter fortitudinem, ipse appellatur agnus propter innocentiam et simplicitatem, et quia in sacrificium est oblatus. Dignus est accipere virtutem, ut eadem scilicet virtus et fortitudo, quae est in verbo, sit et in homine assumpto, ut omnia possit Deus et homo. Et divinitatem, quia in ipso habitat omnis 117.1022B| plenitudo divinitatis corporaliter (Col. II). Et sapientiam, ut sicut omnia scit Verbum ante saecula a Patre genitum, ita sciat ipse homo in unitate personae Verbo conjunctus, nec quidquam sit quod eum latere possit; ipsa est quippe Dei virtus et Dei sapientia, sicut dixit Apostolus: Qui etsi crucifixus est ex infirmitate, sed vivit ex virtute Dei (II Cor. XIII). Unde Apostolus, Etsi noveramus Christum secundum carnem, sed jam nunc non novimus. Quod autem praemissa virtute, sapientia, et divinitate, fortitudo subjungitur, repetita sententia est, cum hoc sit virtus quod fortitudo, ubi adhuc subditur: Et honorem et gloriam et benedictionem, subaudis, dignus est accipere, honorem scilicet in resurrectione, gloriam in ascensione, 117.1022C| benedictionem, quia sublevatus ad dexteram paternae majestatis benedicitur, id est laudatur ab omni sua creatura. Dignum est enim, ut humanitas Filii Dei quae tanta sustinuit cruciamenta, post sputa, post alapas, mortem, sepulturam, resurgat, et in dextera Patris collocetur, et ab omni creatura laudetur, adoretur, et glorificetur, atque benedicatur. Et omnem creaturam quae in coelo est, et super terram, et subtus terra et quae sunt in mari, et quae in eo, dignus est accipere. Ut videlicet ipsa humanitas omnia possideat in coelo, id est in angelis, in terra, in hominibus, sub terra, in inferno et in mari, et quae sunt in eo. Hoc est quod ipse Dominus resurgens a mortuis, dicit: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra (Matth. XXVIII), et Apostolus: In nomine 117.1022D| Jesu omne genu flectatur coelestium, terrestrium, et infernorum (Philip. II). Possumus et mare allegorice intelligere hunc mundum, in quo comprehensi sunt centum quinquaginta tres pisces, quibus comprehenditur numerus electorum. Omnes audivi dicentes sedenti super thronum et agno: Benedictio et honor et gloria et potestas in saecula saeculorum. Omnes, id est animalia, seniores, et angelos, audivi dicentes sedenti in throno, Deo Patri, et agno Filio ejus. Quo in loco cum personae Patris et Filii solummodo ponantur, ibi pariter et Spiritus sanctus intelligitur: quia ubi Filius et Spiritus sanctus, ibi etiam sine dubio comprehenditur et Pater. Hoc itaque nunc sancta Ecclesia generaliter facit quae in his 117.1023A| animalibus, senioribus, et angelis demonstratur, quia laudat Creatorem suum, cui soli debetur honor, benedictio, laus et gloria in saecula saeculorum. Et quatuor animalia dicebant: Amen. Et viginti quatuor seniores ceciderunt, et adoraverunt viventem in saecula saeculorum. Sicut saepe dictum est, hoc sunt animalia quod seniores, id est totum corpus Ecclesiae. Quamobrem et seniores cum animalibus Amen respondent, et animalia cum senioribus adorant et cadunt. Una enim eademque Ecclesia diversis vocabulis figurata, et Deum collaudat, et ipsam fidem interposito Amen veram esse confirmat, et eum quem vero laudis praeconio attollit, cadens humiliter adorat. Quid sit autem iste casus et haec adoratio, supra jam exposuimus. Sequitur.
- CAPUT VI.
117.1023B| Et vidi cum aperuisset agnus unum ex septem sigillis. Apertio sigilli revelatio est sacramenti. Verum per septem sigilla, sicut supradictum est, plenitudo mysteriorum absconditorum designatur, quae latebat ante adventum Domini. Quae cum multa sint, et multimodis praenuntiata, ut ait Apostolus: Multifariam multisque modis olim Deus loquens patribus in prophetis (Hebr. I), possunt tamen universa tribus modis comprehendi, scilicet locutione, actione et opere, verbi gratia: Ecce venio, locutio est: In capite libri scriptum est de me, cognitio est praemissae locutionis, Christum demonstrans, de quo propheta: Ecce veniet desideratus cunctis gentibus (Aggae. II). 117.1023C| Nam et in capite Geneseos de eo dicitur, quod in principio, id est in Filio fecerit Deus coelum et terram. Quod idem Filius de se ostendit in Evangelio, dicens Judaeis: Ego principium qui et loquor vobis. Actione, cum sequitur, ut faciam voluntatem tuam, Deus meus. Quam operationem idem quoque Filius suam esse ostendit cum in Evangelio loquitur, dicens: Meus cibus est ut faciam voluntatem ejus qui misit me Patris (Joan. IV). Caeterum ut breviter dicamus, tunc agnus septem sigilla nobis aperuit, quando pro salute nostra, sicut erat in Scripturis sanctis de eo promissum, et nasci et mori et a mortuis resurgere, nec non ad coelos ascendere voluit, et se ad judicium venturum esse praedixit. Unde et resurgens a mortuis, aperuit discipulis sensum ut 117.1023D| intelligerent omnia quae de ipso continebantur in Scripturis sanctis, dicens quia sic oportuit pati Christum et resurgere a mortuis (Act. XVII). Inde est etiam quod discipulis Spiritum sanctum se missurum promisit, qui eos doceret omnia, et qui eis quae ventura erant annuntiaret. Et audivi unum ex quatuor animalibus dicens tanquam vocem tonitrui: Veni et vide. In hoc loco unum animal primitivam Ecclesiam significat ex Judaeis, de quibus scriptum est, quod una die crediderunt tria millia, alia quinque millia, et deinceps multa millia. Joannes autem Ecclesiam sequentem. Dicit ergo angelus Joanni: Veni et vide, quia videlicet Ecclesia primitiva sua doctrina et praedicatione 117.1024A| invitat Ecclesiam sequentem, dicens: Veni ad fidem scilicet Christi, non gressibus corporis, sed fidei et mentis, et transiens a mystico legis et prophetarum eloquio ad cognitionis intellectum, et vide ea quae ante sunt praedicta, jam aperte completa. Hinc est illud, Audi, filia, et vide (Psal. XLIV). Audi scilicet praedicta, vide completa. Et ecce equus albus, et qui sedebat super illum, habebat arcum, et data est ei corona. Per equum album debemus intelligere corpus Dominicum ab omni peccato mundum: per sessorem illius, divinitatem Verbi, quae nunc utique super hunc equum ascendit, quando Verbum Dei carnem et animam sibi intra uterum virginis conjunxit. Unde ipse per Psalmistam loquitur ad Deum Patrem, ut jumentum factus 117.1024B| sum apud te (Psal. LXXII), etc. Per arcum duo significantur Testamenta, ex quo tot procedunt sagittae, quot sunt divina eloquia. Sagittis enim interficiuntur homines, et his sagittis divinarum Scripturarum interficiuntur reprobi, ut moriantur peccato, et vivant Deo. Unde Psalmista: Sagittae tuae acutae (Psal. XLIV), et caetera. His sagittis percussa fuerat Ecclesia, quae dicebat: Invenerunt me custodes, qui circumeunt civitatem, percusserunt me et vulneraverunt me. Per coronam vero quae illi data est, possumus intelligere credulitatem omnium gentium in circuitu hujus saeculi commorantium. Surrexit enim a mortuis, praedicatus est ab apostolis, creditus a toto mundo. Et exiit. Unde, nisi aperto sigillo, id est ex revelato Scripturarum sacramento. 117.1024C| Tunc exiit de sigillo quando, sicut supradictum fuerat, incarnatus est, hoc est, quando Verbum caro factum est. Exiit autem vincens diabolum, primum in seipso, ut vinceret deinceps illum in membris suis. Possumus et per equum album intelligere generaliter universalem Ecclesiam, quae dealbata est in baptismate, cui Christus praesidet, quae dicit in psalmo quinquagesimo: Asperges me, Domine, hyssopo, et mundabor: lavabis me, et super nivem dealbabor. Specialiter autem in equo albo ordo praedicatorum exprimitur, de quo dicit Habacuc (Cap. III), Ascende super equos tuos, et equitatus tuus sanitas est. Qui jure equi Domini vocantur, quia Dominus illis praesidens per illos universas gentes circuivit praedicando atque ad fidem suam colligendo, quando 117.1024D| illi profecti praedicaverunt ubique, de qua sessione etiam Dominus dicit: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII). Eques ergo qui sedebat, habebat arcum, quia per praedicationem doctorum sententiis divini Verbi Christus percussit corda gentilium, et interfecit in eis vitia et peccata, ut posset resurgere sanitas virtutum. Corona autem secundum hunc sensum dupliciter potest intelligi: Vel victoria videlicet sanctorum de diabolo et persecutoribus hujus mundi, vel etiam multitudo subjectorum fidelium, pro quibus ipsi remunerationem aeterni regni percipiunt, sicut Apostolus auditoribus dicit (Philip. IV): Quod gaudium aut quae corona gaudii mei, nonne vos 117.1025A| estis? Exivit hic ordo praedicatorum a Judaea cum suo equite, hoc est, cum Christo sibi dicente: Ite in mundum universum. Vincens primo diabolum in seipso, ut vinceret illum postea in aliis, quos ab idololatria traxerat ad Christi culturam. Et cum aperuisset sigillum secundum, audivi secundum animal, dicens: Veni ad vide. Et exiit alius equus rufus. Sicut superius per album equum intelleximus corpus Christi, hoc est, sanctam Ecclesiam a peccato mundam per baptismum et Christi passionem, sic in hoc loco per equum rufum debemus intelligere omne corpus diaboli, hoc est, omnes reprobos: quia sicut Christus est caput omnium fidelium, et omnes fideles corpus ejus in quibus ipse per fidem habitat, ita caput omnium reproborum 117.1025B| est diabolus, et omnes reprobi corpus ejus, in quibus ipse habitat. Equus itaque rufus antiqui hostis est corpus peccatis cruentatum, et animarum interfectionibus sanguineum. Quod enim sanguis peccata significet, Psalmista manifestat qui dicit, Libera me de sanguinibus, Deus, Deus (Psal. L). Ipsi enim reprobi peccatis sunt cruentati, et etiam homicidiis foedati. Unde et per prophetam quibusdam Dominus dicit (Isa. I): Cum clamaveritis ad me, non exaudiam vos. Manus enim vestrae sanguine plenae sunt. Hinc est quod inferius bestia, super quam meretrix sedet, coccinea esse perhibetur. Et qui sedebat super eum, datum est illi ut sumeret pacem de terra. Data est diabolo potestas ut sumat pacem de terra, quando permittitur justo Dei judicio, 117.1025C| ut hoc possit facere. Tale est hoc, quale et illud: Induravit Dominus cor Pharaonis (Exod. XI). Notandum autem quia non de coelo, sed de terra aufert ille pacem. Coelum quippe significat sanctos, quibus Dominus ascensurus ad Patrem, dicit: Pacem meam do vobis (Joan. XIV). Abhis non potest diabolus auferre pacem, quia coelestes sunt, et terram calcant, habentes principem pacis habitatorem, de quo Paulus dicit: Ipse est pax nostra (Ephes. II). De terra enim, id est, de terrenis hominibus sumit pacem, facitque eos discordes, et zizaniorum divortia inter eos seminat, quoniam terra sunt, id est terrena et transitoria immoderate ambiunt. De quo adhuc subjungitur: Et ut invicem se interficiant, datus est illi gladius magnus. Gladium non corporeum debemus intelligere, sed spiritualem, 117.1025D| quo non tantum corpora, quantum animae jugulantur. Gladius enim hic intelligitur mala persuasio, locutio prava, deceptio iniqua, quo gladio duobus modis homines diabolus interficit, cum videlicet occulte mala suggerit per seipsum, vel etiam cum aperte justos persequitur per membra sua, unde in Evangelio habemus: Cum diabolus se misisset in cor Judae, ut traderet Dominum (Joan. XIII), primum quippe gladio malae persuasionis, ei in anima Dominum ut traderet, deinde persuasit ut semetipsum interficeret. Unde ille miser desperans, seipsum laqueo suspendit. Similiter quoque mulieri locutus est per serpentem, dicens: Cur Deus praecepit vobis ne comederetis de (Gen. III) ligno vitae? Et per eam interfecit 117.1026A| Adam. Hoc est enim quod hic dicitur, ut invicem se interficiant homines. Per membra sua etiam jugulat multos, et spiritualiter separando a fide, et corporaliter subtrahendo ab hac luce, sicut per Neronem, per Domitianum et caeteros. De talibus quippe Psalmista dicit: Exacuerunt ut gladium linguas suas (Psal. LXIII). Et rursus, Lingua eorum gladius acutus (Psal. LVI). Et cum aperuisset sigillum tertium, audivi tertium animal, dicens: Veni et vide, et ecce equus niger. Per equum nigrum omne corpus intelligitur diaboli, sicut et supra per rufum, quod fuscatum est nigre dine peccatorum, semperque patitur esuriem, quia cupit devorare alios, atque in malitiae suae ventrem trajicere. Et sicut caput eorum nequaquam dicit 117.1026B| Sufficit, ita et isti nunquam satiantur. Unde bene subditur: Et qui sedebat super eum, habebat stateram in manu sua. Mercatores solent ferre stateram in manu, qui mercantur ea quae sibi placent, pensantque ea quae dant et accipiunt. Sed diabolus pessimus est mercator, qui dat vilia, ut auferat pretiosa. Statera itaque perversa ejus suasio intelligitur, quia vitam multorum mercari quaerit, ut suam esuriem saturare queat. Et ut hoc possit facere, prius eis quibus temporalia promittit, alimentum Verbi Dei subtrahit, quo necatos in corpus suum assumens, famem malitiae suae augeat potius quam depellat. Dat vilia quaedam et temporalia, et aufert pretiosa et aeterna, sicut Adae dedit pomum, et totum per illum in filiis suis accepit mundum. 117.1026C| Et audivi vocem tanquam vocem in medio quatuor animalium, dicentium: Bilibris tritici denario, et tres bilibres hordei denario, et vinum et oleum ne laeseris. Haec vox quam audivit Joannes, vox intelligitur Dei omnipotentis, quando adunatis ad fidem gentibus, a laesione electorum Dominus antiquum adversarium compescuit ipsamque docuit, quemadmodum infestationem ipsius possent evadere, cum ait: Poenitentiam agite (Matth III), et caetera. Apostolis quoque jussit, ut euntes baptizarent omnes gentes, docentes eas ut a cultura idolorum ad verum Dei converterentur cultum. Tunc enim diabolus perdidit frumentum, hordeum, vinum et oleum, id est omnes fideles, coepitque comedere paleas, vinacia bibere et amurcam. Unde et ipsa vox subdidit, 117.1026D| dicens: Bilibris tritici denario uno, subauditur: Valet. Sed prius ista juxta litteram sunt consideranda: Bilibris tritici ita intelligitur: Duo sextarii, et tres bilibres hordei sex sextarii. Et praecipitur illi qui sedebat in equo nigro, hoc est, diabolo, ne frumentum tangat aut hordeum, quia duo sextarii tritici, id est bilibris denario uno valet, et tres bilibres hordei similiter uno denario. Sed jam nunc videamus quid ista significent: Licet omnis Ecclesia frumentum sit, juxta quod Apostolus dicit (I Cor. X): Unus panis, unum corpus: multi sumus in Christo, tamen specialiter hic frumentum debemus intelligere praedicatores utriusque testamenti, qui moluntur tribulatione praesentis vitae, et 117.1027A| excoquuntur igne passionis, et efficiuntur pulcherrimus Christi panis, eum imitantes qui dicit de se: Nisi granum frumenti cadens in terra mortuum fuerit, etc. Una ergo bilibris ex duobus sextariis, quia solet homo vas habere, quod capit duos sextarios, intelligitur una ecclesia ex duobus populis in unum collectis, juxta illud: Alias oves habeo quae non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile et unus pastor (Joan. X). Sub duali autem numero comprehenditur propter duo testamenta, vel propter geminum dilectionis praeceptum. Bilibris itaque tritici denario valet, quia omnes sancti pretioso Christi sanguine redempti sunt. Unde Apostolus: Empti enim estis pretio magno (I Cor. VI). Vel per denarium possumus intelligere 117.1027B| ipsum Dominum Jesum Christum, quem accepturi sunt in remuneratione. Laborantes enim in vinea denarium acceperunt. Sive per denarium vita aeterna intelligitur, quae cunctis electis dabitur, cum audierint: Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXV). Tres autem bilibres hordei, subjectos et simplices significant auditores, qui sub ternario numero comprehenduntur, quia fide sanctae Trinitatis ornantur. Unum itaque est frumenti et hordei, quia etsi alius alium fortitudine et dignitate praecellit, tamen omnes uno Christi sanguine sunt redempti. Etsi etiam alius plus, alius minus in vinea Domini laborat, tamen unum omnes post laborem denarium recipiunt. Etsi enim erit ibi diversitas mansionum, tamen una erit remuneratio: quia omnes in commune 117.1027C| unum possidebunt Deum, et quod in se quis non habebit, habebit utique in altero, quia erit illis Deus omnia in omnibus. Et vinum et oleum ne laeseris. Quod superius significatur per frumentum, hoc hic intelligitur per vinum: et quod supra per hordeum, hoc nunc per oleum, id est, omnes sancti in Ecclesia generali. Recte enim per vinum et oleum ipsi exprimuntur, quia sicut vinum et oleum ex multis botris in praelo pressis producitur, ita illi multis tribulationibus istius vitae premuntur, et in apothecis Dominici cellarii conduntur. Et quia vinum, sunt baptizati in fide Dominicae passionis. Et postea acceperunt oleum Spiritus sancti, prohibet divina virtus antiquum hostem ne eos laedat, ut suadendo mala aliquando eos ad peccatum pertrahat. 117.1027D| Et cum aperuisset sigillum quartum, audivi vocem quarti animalis dicentis, Veni et vide. Et ecce equus pallidus. Qui superius per equum rufum et nigrum, ipsi designantur et hic per pallidum, id est omnes reprobi ad pallorem aeternae mortis venturi, mortuis enim proprie pallor accidit. Nec mirum si per equi pallorem mors exprimitur, cum etiam ipse sessor mors vocetur. Unde subditur: Et qui sedebat super illum, nomen illi mors. Quo nomine diabolus intelligitur, quia invidia diaboli mors introivit in orbem terrarum; qui super eos sedet, qui pallidi sunt, hoc est, qui opera mortis habent: et cum ipsi sint mortui, etiam alios exstinguere quaerunt, unde et sequitur, quia et infernus sequebatur eum. Ipsi 117.1028A| enim bene infernus appellantur, quia sicut infernus nequaquam dicit Sufficit, sed semper ad recipiendas animas sinum laxat, ita et isti mentem dilatant ad ambienda terrena, nec tantum acquirere possunt quantum cupiunt. Unde sequuntur diabolum, id est imitantur illum qui est caput omnis malitiae. Unde scriptum est, Imitantur illum qui sunt ex parte ejus (Sap. II). Auctor itaque mortis contra vivos pugnaturus, super equum pallidum sedet, quia nimirum per officium eorum, quos jam spiritualiter occidit, vitam electorum exstinguere quaerit. Et data est illi potestas super quatuor partes terrae interficere gladio. Hic aperte demonstratur, quia singulis gentibus Deus omnipotens angelos secundum meritum suum praeposuit, et sicut bonis bonum, id est Michaelem praefecit 117.1028B| angelum. Unde est, Nemo est adjutor meus, nisi Michael princeps vester, ita malis malos angelos praeposuit, ideoque quatuor angeli qui quatuor regnis principalibus sunt praepositi, non boni fuerunt, sed mali. Data est illi potestas super quatuor partes terrae, id est super omnes reprobos, qui in quatuor partibus terrae morantur, in oriente scilicet, occidente, aquilone et meridie. Vel per quatuor partes terrae, possumus intelligere quatuor regna principalia, Assyriorum videlicet et Chaldaeorum, Medorum et Persarum, Macedonum atque Romanorum. Sive etiam quatuor partes terrae, in quibus potestatem accepit diabolus, intelligamus haereticos, paganos, judaeos et falsos christianos. Super has quatuor partes terrae, id est terrenorum hominum, et per desiderium terram inhabitantium 117.1028C| habet potestatem diabolus, et cum his contra unam Christi pugnat Ecclesiam, quam ideo scindere non potest, quia fide Christi est unita, juxta illud, Una est columba mea (Cant. VI): Et illi divisi, isti vero inveniuntur uniti. Interfecit vero has partes terrae gladio malae suggestionis, ut supradictum est, et fame audiendi verbum Dei, de qua fame Dominus dicit per Amos prophetam (Cap. VIII), Mittam in eis famem, non panis, non sitim aquae, sed audiendi verbum Dei. Quo in loco quaestio oritur: Si Deus hanc famem immittit, quid peccat diabolus? Quae quaestio facile solvitur, quia quod Deus facit justo judicio, diabolus facit in suasione et mala voluntate. Et morte, subaudis, datum est illi interficere homines, spirituali scilicet atque interiori. Et bestiis terrae. Bestiae 117.1028D| efferatos homines et bestiales significant, per quos diabolus multos interfecit, sicut fuit Nero, Domitianus et caeteri persecutores sanctorum martyrum: de talibus dicit Apostolus: Cretenses semper mendaces, malae bestiae (Tit. I), et alibi: Si secundum homines ad bestias pugnavi Ephesi (I Cor. XV). Et cum aperuisset sigillum quintum, vidi sub altare Dei animas interfectorum. In tabernaculo Moysi duo altaria fuerunt, prius scilicet aere coopertum sub divo, ubi sacrificia cremabantur: aliud vero interius ante velum, in quo tantum sanguis ponebatur et thymiama, et erat vestitum auro. Scisso autem velo, arca quae erat intra Sancta sanctorum, conjuncta est altari aureo, ut jam nulla esset distantia inter 117.1029A| altare et arcam. Per haec duo altaria, duo significantur populi: unus scilicet per altare exterius, id est carnalis in Judaeis, qui tantummodo per legis opera et sacrificia putant se salvari posse et justificari. Per aureum autem quod erat interius, alter, id est spiritualis patres utriusque testamenti, qui non per legem aut opera sacrificiorum se putant salvari solummodo posse, sed potius per fidem Christi futuri, quoniam sicut doctores spiritualiter legem intellexerunt, ita et faciebant illi prophetae scilicet, patriarchae, et caeteri, quod in dictis David aperte probare possumus, qui ab adulterio sciens se non posse purgari per legis sacrificia, dicebat: Si voluisses sacrificium, dedissem utique, holocaustis non delectaberis Ideoque hoc fieri non posse considerans, adjungit: 117.1029B| Sacrificium Deo spiritus contribulatus (Psal. L). Sciendum vero quod altare illud aureum, de quo nunc agitur, prius quidem ante arcam erat, sed velum pendebat ante hoc et illud quod sanctum et Sancta sanctorum dividebat. Inter Sancta sanctorum vero erat arca, in qua duae tantum erant tabulae digito Dei scriptae: per quam arcam Christus significatur, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae. Postquam vero verus pontifex venit, et velamen scidit, facta est arca et altare unum, quia scilicet caput et membra, id est Christus et Ecclesia, unum corpus sunt. Hujus itaque altaris in hoc loco mentio fit, cum dicitur, Vidi sub altare Dei animas interfectorum. Jam enim non duo sunt altaria, sed unum, quia Christus conjunctus est corpori suo. Ipse enim 117.1029C| est altare, ipse sacerdos et sacrificium. Sacerdos quia per illum munera nostra Deo Patri dirigimus. Unde et sacerdotes in singulis orationibus se per Dominum exaudiri optantes, sub nomine ipsius suas finiunt orationes, dicentes; Per Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum. Altare, quia semetipsum obtulit Deo Patri in ara crucis. Non ergo jam sunt duo altaria, sed unum, postquam verus pontifex ingressus est Sancta sanctorum cum parte corporis sui, et sicut illi jam cum illo sunt in re, ita et isti in spe. Itaque ipsae animae occisorum sunt altare, et tamen subtus altare sunt, quia per omnia coaequari capiti suo non possunt: quia ipse est Deus, illi homines: ille Dominus, isti servi. Ideoque et altare sunt capiti suo conjuncti: et sub altare, quia 117.1029D| non illi per omnia coaequantur. Aliter: Ipsi qui sunt altare, subtus altare sunt, hoc est, sub se, quia nondum pervenerunt ad eam gloriam ad quam venturi sunt, quando erunt similes angelis Dei. Divisum quippe est adhuc desiderium illorum, quoniam exspectant resurrectionem corporis sui. Et sicut cum corpore et anima servierunt Christo, ita cum corpore et anima remunerentur, quia revera sic est dignum. Ideoque, quia necdum ad illam dignitatem ad quam venturi sunt pervenerunt, sub se sunt, quia post modum majores futuri sunt. Cum autem venerint ad tantam gloriam, jam non erunt sub se, sed in se. Quod tali exemplo cognosci potest: Ponamus quemlibet in monasterio nutritum, et postea abbatem 117.1030A| constitutum, quandiu talis sub prioribus vivit, quasi sub se est; cum autem abbas fuerit electus, jam non est sub se, sed in se. Tali modo tunc jam animae fidelium sub se non erunt, quando animae simul cum corporibus in immortalitate gaudebunt. Animae occisorum dicuntur animae martyrum. Duo quippe sunt martyrii genera in hoc mundo: unum scilicet apertum, quod fit in corpore, sicut martyrizatus est Petrus, Paulus et caeteri. Alterum vero occultum, quando sancti ab impiis opprobria et irrisiones et contumelias sustinent. De his duobus generibus martyrii dicit Dominus filiis Zebedaei, Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum (Matth. XX)? et deinceps, Calicem meum bibetis, cum unus illorum fuerit decollatus, alter in pace vitam 117.1030B| finierit, et tamen non sine martyrio fuerit, quia multa opprobria et adversitates pro Christo sustinuit. Unde legimus eum in Actibus apostolorum (cap. V) flagellatum cum caeteris, quando ibant gaudentes a conspectu concilii, et propter verbum Dei, et propter testimonium quod habebant. Istud est verbum, de quo Joannes: In principio erat Verbum (Joan. I). Cui verbo, quia habebant illud in corde, testimonia etiam proferebant in ore, juxta illud: Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X). Vel quia verbum Dei gestabant in corde et ore, ostendebant testimonium in opere, nolentes idola colere, et propter hoc interficiebantur vel aperto martyrio, vel occulto, dum eos simulatores et hypocritas esse dicebant. Et clamabant omnes qui 117.1030C| apertum sive occultum martyrium fuerant perpessi. Voce magna dicentes: Usquequo, Domine, sanctus et verus non judicas et non vindicas sanguinem nostrum de his qui habitant in terra? Quaestio oritur in hoc loco, cur sancti jam cum Domino manentes, vindictam de inimicis expetant, cum Dominus in Evangelio dicat: Diligite inimicos vestros, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos (Luc. VI)? Sed sciendum quia illi sancti jam in conspectu Creatoris sui consistentes, vident voluntatem illius, et ideo ab ipso accipiunt, quod eum velle facere noverunt, et de ipso bibunt quod ab ipso sitiunt. Petunt autem vindictam de inimicis duobus modis, et hoc causa charitatis, ut scilicet qui ad vitam aeternam praedestinati sunt, convertantur a malo ad bonum. Qui vero praesciente 117.1030D| Deo damnandi sunt, moriantur et peccare desistant, ut post hoc minorem poenam in inferno habeant, ubi unusquisque secundum qualitatem operum sustinebit magnitudinem poenarum. Quod petere utique charitatis est et misericordiae. Non autem putandum est, quod illi corporeo modo vocem emittant, sicut nos qui aereum flatum in follem ventris trahimus per organum gutturis, sed vox illorum desiderium est ipsorum. Et tanto magis quisque illorum clamat, quanto magis desiderio flagrat. De hoc Psalmista ad Dominum: Desiderium cordis eorum audivit auris tua (Psal. IX). Petunt autem de reprobis vindictam, quia optant venire diem extremi 117.1031A| judicii, et resurrectionem suorum corporum praestolari. Et datae sunt illis singulae stolae albae. Per stolas albas intelligere debemus mercedem baptismi, praemium martyrii, mercedem aeternorum et gaudium coelestis patriae. Habent ergo ante resurrectionem sancti singulas stolas, quia in sola anima aeternis beatitudinibus adhuc perfruuntur, postea autem accepturi sunt binas, quando receptis corporibus immutabiles erunt in anima, et incorruptibiles in corpore. De hoc Isaias: In terra sua duplicia possidebunt (Isa. LXI). Et dictum est illis ut requiescerent tempus adhuc modicum, donec impleatur numerus conservorum et fratrum eorum. Dictio ista inspiratio est divina, qua mentibus illorum desiderantibus 117.1031B| diem judicii immittitur virtus patientiae, ut patienter ferant omnia, exspectantes numerum illorum qui similiter interficiendi sunt pro Christo, cum eis postmodum regnaturi, ut qui desiderant recipere sua corpora, gaudeant ex numero colligendorum fratrum. Tali modo loquitur Deus omnipotens sanctis, veluti quilibet paterfamilias habens multos filios, singulisque de agro revertentibus et rogantibus ut cibum sibi tribuat, respondet: Refectio quidem vestra parata est, sed exspectate fratres vestros, ut cum in unum positi fueritis, omnes in commune comedatis, et epulemini gaudentes. Qui interficiendi sunt sicut et illi. Vel aperto scilicet martyrio, vel occulto. Et vidi cum aperuisset sigillum sextum, terraemotus 117.1031C| factus est magnus. Quid hoc loco per terraemotum debemus intelligere nisi validissimam persecutionem quae futura est temporibus Antichristi? Unde bene non simpliciter dixit, terraemotus factus est, sed cum additamento, terraemotus factus est magnus, quia sicut Dominus dicit, talis erit tunc tribulatio, qualis non fuit, neque fiet ex quo homines esse coeperunt. Et sol factus est niger sicut saccus cilicinus. Cilicio peccatores homines et rei induuntur. Sol autem Christum significat, de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae (Malach. IV). De quo etiam impii dicturi sunt gementes, Et sol justitiae non luxit nobis. Fiet itaque tunc sol tanquam saccus cilicinus, quando hi in quorum cordibus lucebit Christus, pro nihilo ducentur, et veluti peccatores 117.1031D| et rei interficientur a ministris Antichristi. Aliter: sol ipsos significat praedicatores, quibus Dominus dicit: Vos estis lux mundi (Matth. V). Qui utique tunc fient tanquam saccus cilicinus, quia celabunt coram impiis quidquid habebunt luminis et virtutis. In illis quoque obscurabitur sol, qui timore concussi, aut blanditiis deliniti, negabunt Christum, et ad tenebras erroris devolventur. Et luna tota facta est sicut sanguis. Luna Ecclesiam significat, quae tunc tota fiet sicut sanguis, quia non in uno loco, sed in omnibus mundi partibus persecutio Antichristi contra Ecclesiam grassabitur. Et stellae coeli ceciderunt super terram. Coelum est sancta Ecclesia, de qua Dominus dicit: Coelum mihi 117.1032A| sedes est (Act. VII), et Salomon (Sap. II): Anima justi sedes sapientiae. Stellae ergo coeli sancti sunt, qui in tenebris istius vitae lucent, veluti in firmamento stellae. Qui tunc utique de coelo cadent, quando sub illa persecutione validissima, fide recedunt, qui prius fide recta et operibus justis videbantur lucere. In terram cadent, quia terrenis delectationibus inhaerebunt, et ex ipso amore terreno ad iniquitatem ruent. Unde subditur: Sicut ficus mittit grossos suos cum a vento movetur. Licet ficus in Evangelio synagogam significet, specialiter hic omnem Ecclesiam significat, de qua tunc cadent qui infructuosi fuerant et a bonis operibus vacui. Grossus enim fici appellatur fructus primi temporis, qui antequam veniant ad maturitatem, vento concussi 117.1032B| cadent in terram, ita et illi qui necdum pervenerunt ad maturitatem bonorum operum, et vacui sunt, concussi vento, id est extrema persecutione decident in terram, hoc est in terrenas delectationes. Qui ventus bene magnus dicitur, quia, ut supra dictum est, persecutio illa etiam electos occupabit. Et coelum recessit sicut liber involutus. Quod est coelum, hoc est et liber, id est sancta Ecclesia, quia dum Deum habet habitatorem, habet quoque et Dei legem scriptam, non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalis. Intuendum autem quod ipsa Ecclesia sicut liber involutus recessisse dicitur. In libro enim involuto quid interius contineatur, non videtur, nisi ab illis quibus voluntarie aperitur. Sic nimirum sancti illius temporis et suis se manifestabunt, 117.1032C| et extraneis se celabunt, sicut legimus in passionibus sanctorum martyrum. Cujus videlicet membra Joannes alloquitur, dicens: Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus si ex Deo sunt (I Joan. IV). Recedet autem Ecclesia in suis electis a reprobis, non abscessu corporis, sed fide et operatione, juxta illud (Isa. LII): Egredimini de medio ejus, populus meus, et immundum ne tetigeritis. Et omnis mons et insulae de locis suis motae sunt. Per montes in hoc loco debemus intelligere praecipuos sanctos in Ecclesia constitutos, qui caeteris eminent, sicuti montes planitiem terrae transcendunt ad quos pertinet illud, quod Dominus per prophetam dicit: Sustollam te super altitudinem terrae (Isa. LVIII), qui movebuntur, non ut a fide recedant, sed corpore et animo atque 117.1032D| opere recedunt a societate reproborum, audientes illud prophetae, sicut supra dictum est: Exite de illa populus meus. Hoc est de Babylone, quae peccata significat, et societatem malorum: insulae quoque Ecclesias significant, quia sicut insulae tunduntur fluctibus, ita Ecclesiae fluctibus persecutionum istius vitae tunduntur, de quibus per prophetam dicitur: Me insulae exspectabunt, et brachium meum sustinebunt (Isa. LXI). Quae similiter sicut et montes separabuntur, dum a malis fide et operatione disjungentur. Et reges terrae, et principes et tribuni, et divites, et fortes, et omnis servus et liber, absconderunt se in speluncis et petris montium. Reges sunt, qui corpora 117.1033A| sua bene regere noverunt, ne scilicet vitiis insolescant, ne penuriis succumbant. Principes autem sunt minoris dignitatis sancti, qui non omnibus ut reges, sed tamen quibusdam pro concessis virtutibus resistunt. Tribuni vero, qui adhuc minoris potestatis quam principes, et ipsi inquantum praevalent, contra vitia carnis dimicant. Divites quoque non opibus, sed bonis operibus vocantur; unde Apostolus admonet divites fieri in bonis operibus, fortes, non corporis virtute, sed animi. Servus, qui conjugio obligatur. Liber quoque, a conjugio et a peccatis absolutus. Isti omnes ultima persecutione deprehensi, fugient, et abscondent se in speluncis et petris montium, id est, suffragia sanctorum hominum et angelorum expetent. Ad hos montes novissima persecutione 117.1033B| comprehensos hortatur fugere Dominus in Evangelio, dicens: Tunc qui in Judaea sunt, fugiant ad montes (Matth. XXIV). Et dicent montibus et petris, id est angelis et hominibus. Qui recte montes appellantur, quia terrena despiciunt, et coelestia contemplantur. Recte petrae, quia a Christo qui est petra, roborantur. Cadite super nos, et abscondite nos a facie sedentis super thronum, et ab ira agni. Id est, misericordia animum inflectite, et nos piis vestris intercessionibus adjuvate ab ira judicantis. Quoniam venit dies magnus irae ipsorum. Id est, damnatio reproborum. Et quis poterit stare? Id est, nullus. Si enim sancti illius iram tunc timebunt, et angeli quoque timore concutientur, quis nostrum sustinebit, 117.1033C| in quo et justus vix salvabitur? De hoc tempore propheta dicit: Dies illa dies irae (Soph. I). Possumus et haec in contrariam partem intelligere. Montes enim saepe in sacro eloquio superbos significant, unde est illud Isaiae: Super montem caliginosum levate signum, in quibus verbis Balthasar voluit intelligi, infidelitatis et impietatis nebula coopertum. Insulae autem appellantur, qui saecularium negotiorum fluctibus quatiuntur, et instabiles sunt. Isti tales movebuntur a bono ad malum, a fide ad infidelitatem, ut cupiditatem suam possint implere. Qui etiam sub pacis tempore non solum exterorum substantiam praeripiunt, sed etiam in morte propinquorum gaudent, atque eorum bona in suos usus convertunt. Reges autem, principes, ac tribuni, juxta 117.1033D| qualitatem graduum, omnes reprobos significant, majoris scilicet dignitatis homines, mediocres, et minores, qui timentes amittere regna et honorem, dum viderint Antichristum regnare et membra illius, transibunt ad eos et movebuntur ad malum, ut eis parcant, et divitias non amittant. Divites quoque appellantur peccatis, qui omne malum quod voluerint implere, libere poterunt, nec in malo aliorum auxilio indigebunt. Fortes similiter in malo intelligimus ad miscendam scilicet ebrietatem, vel ad fidem aliorum subvertendam. Servi peccato servientes sunt, quia qui facit peccatum, servus est peccati. Liberi a justitia, id est alienia justitia; unde Paulus: Cum servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae 117.1034A| (Rom. VI). Isti omnes imminente futuro judicio, cur rent ad auxilium daemonum, cum desperati ad sanctorum quemlibet non praesument accedere, dicentes: Cadite super nos, et abscondite nos ab ira sedentis in throno, id est modo liberate nos, quia in vobis hactenus confisi sumus.
- CAPUT VII.
Et post haec vidi quatuor angelos stantes super quatuor angulos terrae. Quatuor angeli stantes super quatuor partes terrae, principes sunt, praepositi super quatuor regna principalia, Assyriorum videlicet et Chaldaeorum, Medorum et Persarum, Macedonum et Romanorum. Super has quatuor partes terrae, stabant quatuor angeli nequam, quia eos ad sui servitii 117.1034B| dominum inclinaverunt. Tenentes quatuor ventos terrae, ne flarent super terram, neque super mare, neque in ullam arborem. Quod sunt quatuor angeli, hoc sunt et quatuor venti, id est quatuor daemones, principalitatem super quatuor regna tenentes. Unde in Danielis volumine legimus, quod quatuor venti pugnabant in mari magno, et quotuor bestiae consurgebant de terra, quae sunt praefata quatuor saeculi regna. Tenebant ergo angeli quatuor ventos, id est seipsos in suis membris. Quia enim diabolus et omnes iniqui unum corpus sunt, profecto et in angelis et in ventis ipse intelligitur. Ipsi angeli tenebant quatuor ventos terrae, ne flarent super terram, quia quatuor daemones singulis regnis praelati, ita tenebant omnem subjectum populum ut nullus alicujus 117.1034C| flatum regionis auderet contra eos emittere, aut mutire contra illos, et verbum veritatis efflare adversus idola, ut diceret: Non sunt dii, qui hominum manu efficiuntur, sed sunt simulacra ad nihilum uti lia. In terra autem diversitas provinciarum, in mari vero innumerositas designatur insularum. Per arbores quoque intelliguntur homines singuli, quia ab universitate redit ad specialitatem, quia ipsi daemones omnes homines in his quatuor regnis degentes, pro suo tenebant astrictos servitio. Et vidi alterum angelum ascendentem ab ortu solis, habentem signum Dei vivi, et clamavit voce magna quatuor angelis, quibus datum est nocere terrae et mari, dicens: Nolite nocere terrae et mari neque arboribus. Alius angelus Dominum significat Jesum Christum, 117.1034D| de quo scriptum est: Vocabitur nomen ejus magni consilii angelus (Isa. IX). Ab ortu solis ascendit, quia tertia die resurrexit a mortuis, et sua resurrectione totum mundum illuminavit per evangelicam doctrinam. Unde Psalmista dicit: Qui ascendit super occasum, Dominus nomen est illi (Psal. LXVII). Venit ergo ab ortu solis, et praecepit quatuor angelis, ne nocerent terrae et mari, quia surgens a mortuis, prohibuit daemones a laesione eorum, qui ad vitam aeternam sunt praedestinati. Unde et ipsa quatuor regna sibi subdidit, et ad notitiam et ad cultum unius Dei perduxit, hinc est quod Nabuchodonosor vidit lapidem praecisum de monte, qui percussit statuam in ferreis pedibus, et comminuit pariter 117.1035A| aurum, argentum, et aes. In auro enim intelligitur regnum Assyriorum, in argento Medorum, in aere Persarum et Macedonum, in ferro regnum Romanorum significatur. Christus enim natus de stirpe Judaica, sine opere maritali, per praedicationem apostolorum percussit extremitatem regni Romanorum, et tunc praefata omnia saeculi regna contrivit, quae illi erant subjecta. Lapis autem crevit, et suscitatus est in regnum, quod in aeternum non dissipabitur. Unde et subditur, Quoadusque signemus servos Dei nostri in frontibus eorum. Ubi intuendum, quia cum superius unum angelum se vidisse dicat Joannes, ipse angelus nunc pluraliter loquitur dicens: Quoadusque signemus, ego scilicet et apostoli mei. Quod enim fecerunt apostoli, ipse Christus fecit, qui in ipsis habitat 117.1035B| juxta illud: Ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII). Signum hoc, quo signantur omnes servi Dei in frontibus, ipsum signum est sanctae crucis, quod fideles in Ecclesia dupliciter, in corpore scilicet et anima, portant. In corpore scilicet, quia signantur in fronte in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. In anima vero, quia Christi passionem imitantur, crucifigentes se cum vitiis et concupiscentiis. Unde in Veteri Testamento praeceptum est, ut super utrumque limen de sanguine agni ponerent, quia non prodest hoc signum exterius quidquam, nisi ipsum quis accipiat et interius: fides enim si non habeat opera, mortua est. Dicit ergo: Nolite nocere terrae et mari, neque arboribus, quoadusque signemus servos Dei nostri in frontibus 117.1035C| eorum, ac si diceret: Nolite laedere illos qui ad vitam aeternam sunt praeordinati ante omnia saecula; unde Apostolus: Qui elegit nos ante mundi constitutionem in adoptionem filiorum Dei (Ephes. I). Et audivi numerum signatorum centum quadraginta quatuor millia signati ex omni tribu filiorum Israel. In hoc loco finitus ponitur pro infinito nec pertinet solummodo ad duodecim tribus filiorum Israel, sed ad omnem Ecclesiam, quae per hunc numerum comprehenditur in suis electis, quod etiam natura ipsius numeri demonstrat. Ternarius enim summum bonum significat, id est sanctam Trinitatem. Quaternarius vero sacratus est similiter propter quatuor libros Evangelii. Vel propter quatuor flumina paradisi, sive etiam propter quatuor partes mundi, seu propter 117.1035D| quatuor virtutes principales. Sive igitur ducantur tria per quatuor sive quatuor per tria, duodecim faciunt, qui et ipse sacratus est propter duodecim tribus Israel, et propter duodecim apostolos. Millenarius enim numerus perfectionem significat, quia saepe pro universitate ponitur. Unde est: Verbi, quod mandavit in mille generationes (Psal. CIV). Ecclesia igitur, quia Trinitatis notitia ex universis generationibus aggregatur, quatuorque paradisi fluminibus irrigatur et in quatuor mundi partes distenditur, recte in duodenis millibus figuratur. Sed si in eo quod credidit perficiatur, necesse est ut duodenarius millium numerus quadra soliditate jungatur. Ducantur ergo duodecim millia per quatuor, et quadraginta 117.1036A| octo millia fiant. Ut vero quod credidit, ad Trinitatis contemplationem pertingat, rursum quadraginta octo millia ter multiplicentur, et de se centum quadraginta quatuor millia reddant. Nam et centenarius numerus, qui a laeva transfertur ad dexteram, generalem significat sanctorum numerum, qui in perfectione operis inventi, in dextera sunt collocandi. Ex tribu Juda duodecim millia signati. Manifeste in hoc loco ostenditur, non nos debere hic carnalem accipere generationem, per hoc quod non secundum ordinem nativitatis suae filii Jacob ponuntur in hoc catalogo. Nam Judas qui hic primus ponitur, utique quarto loco natus est. Gad quoque hic est tertius, ibi octavus invenitur. Similiter de caeteris est intuendum. 117.1036B| Quod quare factum sit, ipsa nominum interpretatio manifestat: Judas quippe interpretatur confessio sive laudans, in quo Ecclesia comprehenditur, quae de peccatis praeteritis poenitentiam agit, et a laude Creatoris non cessat. Confiteor enim aequivocum verbum, et pro confessione ponitur et pro laude. Unde Dominus: Confiteor tibi, Pater coeli et terrae (Matth. XI). Et Psalmista: Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo (Psal. CXXXVII). Ruben dicitur videns filium. Et in hoc loco ipsam Ecclesiam significat, quae filios, id est bona opera videt. Unde est: Videas filios filiorum tuorum. Filii quippe filiorum, intelligitur remuneratio operum. Spiritualis itaque est ista prosapia, quia et in Juda praecessit initium confessionum, et in Ruben succedunt incrementa 117.1036C| virtutum. Qui si primus poneretur, ordo nativitatis suae confunderetur. Prius enim recedimus per confessionem a malis, deinde proficimus ad subsequentia bona, ut informemur rectis et placitis. Post Ruben recte ponitur Gad, qui tentatio interpretatur, quia bene operantes solet probare tentatio. Unde cuidam dicitur: Quia acceptus erat Domino, necesse fuit ut tentatio probaret te: et quia contra easdem tentationes divina virtute praecincti fortes existunt, recte idem Gad accinctus vocatur. Unde Psalmista: Praecinxisti me virtute ad bellum (Psal. XVII). Et quia sancti clauso ostio orant Patrem, et sua opera inquantum possunt favori humano celant, ut qui videt in abscondito eis reddat. Recte etiam convenit quod idem Gad latrunculus dicitur. Et quia illata 117.1036D| tentatio probatos coronat, congrue post Gad: Aser ponitur, qui beatus interpretatur. Unde est: Beatus vir qui suffert tentationem (Jac. I). Certi autem sancti de ista promissione, non solum patienter illata sibi perferunt mala, sed etiam in ipsis tribulationibus constituti a latitudine charitatis non recedunt, atque idcirco post Aser Nephthalim ponitur, qui latitudo interpretatur. Per illud enim mandatum currunt, de quo Psalmista dicit: Latum mandatum tuum nimis (Psal. CXVIII). Et quia per hoc amplissimum dilectionis praeceptum gradientes, ea quae retro sunt oblivioni tradunt, et in ante se extendunt, seque peregrinos in hac vita esse conspiciunt, ideoque et mendicos se esse fatentur, jure post Nephthalim 117.1037A| Manasses ponitur, qui oblitus interpretatur, vel necessitas. Oblitus scilicet, quia unum quod retro est dimittunt; necessitas vero, quia ad ea quae desiderant, necdum pervenerunt. Hinc Psalmista: De necessitatibus meis erue me (Psal. XXIV). Unde et bene post Manassen Simeon collocatur, qui audivit tristitiam appellatus interpretatur, quia videlicet desiderium illorum postulantium dissolvi, ut possint esse cum Christo, saepe differtur, non tamen aufertur. Unde necesse est etiam ut nomen habitaculi retineant, quod idem Simeon sonare videtur: quoniam qui moerent in tabernaculo corruptionis, debent gaudere de habitaculo aeternae quietis, scientes quia in terrena eorum habitaculo dissolvitur, habent aedificationem in coelis, domum non manufactam. 117.1037B| Cui Levi succedit, qui additus dicitur, quia videlicet tales jam omnia conculcantes terrena, superadducunt sibi praecepta non jussa, ut est virginitas, erogatio dimidii bonorum vel facultatum, et caetera hujusmodi, quae non jussu, sed consilio sunt superaddita. Quibus nimirum bene convenit, quod Issachar post Levi annectitur, qui merces interpretatur. Talibus enim debetur merces remunerationis, quorum uni dicit Jeremias: Quiescat vox tua ploratu, quoniam merces est operi tuo (Jerem. XXXI). Tales autem qui ita vivunt, et solummodo pro remuneratione aeternae vitae laborant, solent aliquando tentationes probare. Unde bene post Issachar: Zabulon ponitur, qui interpretatur habitaculum fortitudinis. Non enim tales succumbunt tentationibus, 117.1037C| sed virtus in infirmitate perficitur. De talibus dicit Apostolus (Hebr. XI): Convaluerunt de infirmitate. Fortes facti sunt in bello, quia corpus illorum quod ab inimicis putatur infirmum, et per quod animae parant interitum, invenitur invictum. Qui etiam dum a malis persequuntur talentum divini verbi sibi creditum expendere quoque inimicis non cessant, atque idcirco post Zabulon bene Joseph, qui augmentum vocatur, subjungitur, quia ut augmentum lucri de accepta pecunia referant, hanc inimicis erogare non trepidant. Et quia omnes isti in dextera sunt aeterni regis locandi, qui in virginibus, continentibus, ac bonis conjugatis, in duodecim istis inveniuntur profectibus animarum, bene post hos omnes Benjamin ponitur, qui filius dexterae interpretatur. Quasi enim 117.1037D| ab ejus dextera generantur, qui ejus virtute in hoc saeculo proteguntur. Hoc etiam non est praetereundum cur Dan de hoc catalogo fuerit ejectus, cum in caeteris libris sicut et caeteri fratres inveniatur. Manasses enim qui non fuit filius Jacob, sed qui alienigena matre natus est, id est, de Aseneth filia Putipharis sacerdotis Heliopoleos, locum ejus teneat. Ad quod dicendum, quod de Dan nasciturus est Antichristus, juxta illud Jacob, Fiat Dan coluber in via, etc., usque cadat ascensor ejus retro (Gen. XLIX). Ejicitur itaque ex hoc loco Dan, ut ostendatur Antichristus ex numero sanctorum ejiciendus. Aliter: Dan interpretatur judicium transiens Hebraeorum; quia scilicet, postquam veritas apparuit, omnia illorum 117.1038A| sacrificia et victimae transierunt, et veritas surrexit per Manassen, hoc est per populum gentilem, quae oblivioni tradidit idola. Finito enim sacerdotio quod in figura praecesserat, statim surrexit verum in Ecclesia sacerdotium secundum ordinem Melchisedech. De hoc enim Dominus per prophetam dicit: Ecce dies venient et consummabo super domum Juda testamentum (Jerem. XXXVIII). Et Apostolus: Quod enim antiquatur et senescit, prope interitum est. Jam enim Domino adveniente, illud sacerdotium Judaeorum in vetustatem fuerat versum, et ad senium declinabat, ideoque cito periit adveniente vero sacerdote Christo. Recte ergo sexto loco pro Dan, qui inde est ejectus, Manasses constituitur, quia videlicet in sexta mundi aetate, adveniente Domino Jesu 117.1038B| Christo, Judaica plebs et sacerdotium et omne bonum perdidit, et in ejus loco Manasses, id est populus gentilis est ascitus, atque in filium adoptatus. Et sicuti Dan de hoc catalogo spirituali est ejectus, ita omnes reprobi ejicientur de consortio sanctorum in die judicii. Post haec viai turoam magnam, quam dinumerare nemo poterat. Hoc est, postquam audivi numerum fidelium qui comprehenduntur in duodecim tribubus Israel, vidi turbam quam dinumerare nemo poterat. Numerus electorum apud Deum finitus est, sed apud homines est infinitus. Unde ad homines est referendum quod dicitur: Quam dinumerare nemo poterat. Ex omnibus gentibus et tribubus et populis et linguis. Cum dicit ex omnibus gentibus, et deinde subinfertur, 117.1038C| Et tribubus, ostendit quia in omnium gentium nomine comprehenduntur fideles omnium tribuum, et econtra in tribuum nomine comprehenduntur fideles omnium gentium. Sancta Ecclesia in tres ordines dividitur, in praelatos, conjugatos, et continentes. Numerus ergo praemissus non est accipiendus pro finito, sed pro infinito. Stantes ante thronum et in conspectu Agni. Per thronum (sicut frequenter dictum est) intelligitur Ecclesia, quae est sedes Dei, secundum illum: Anima justi sedes sapientiae (Sap. V). Stat Ecclesia ante thronum, id est ante seipsam, quia circumspecta est, et sibi providet, ne aliquid indecens faciat. Stat, dum animum suum in soliditate dilectionis et fidei roborat. Hinc Psalmista: Statuit supra petram pedes meos (Psal. XXXIX). In 117.1038D| conspectu etiam agni stat, quia de sua conscientia fida, omnia opera sua vult videri a Deo, a quo remuneretur, unde et unus ex his astantibus dicebat: Vivit Dominus in cujus conspectu sto (IV Reg. III). Amicti stolis albis. Per stolas albas accipe sinceritatem et puritatem baptismi, purgationem occulti et aperti martyrii, ablutionemque fontis lacrymarum. Ante Mediatoris adventum, corda humani generis maculis peccatorum erant respersa, sed dealbata postea sunt tribus modis superius dictis. Sunt multi, qui has stolas post baptismi ablutionem mundas conservant, quia nullum mortiferum crimen admittunt. Alii sunt, qui coinquinantur diversis sceleribus, sed ut ad pristinum decorem redeant, se occulto vel aperto martyrio 117.1039A| gemitibus lacrymarum candificant, sicque ut omnes fideles stolas habeant superius positas. Et palmae in manibus eorum. Per palmas triumphus victoriae designatur, per manus vero virtus operationis exprimitur. Palmas ergo in manibus habent electi, dum quolibet modo triumphant de antiquo hoste et hujus saeculi voluptatibus. Vel per manus intellige potestatem. Quod enim per manus potestas designetur, habes in Evangelio, dicente Domino: Nemo potest rapere oves meas de manu mea (Joan. X), hoc est de potestate. Potestatem enim accepimus ut filii Dei essemus, dicente beato Joanne: Quotquot crediderunt in eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus. Palmas habemus in manibus, hoc est victorias, cum de operibus bonis 117.1039B| contra diabolum et incentiva carnis triumphamus. Cujus nimirum victoriae summa, in capite membrorum consistit. Et clamabant voce magna, dicentes. Vocem magnam, non strepitum vocis, sed desiderium summum sanctorum accipiamus. Unde est: Desiderium pauperum exaudivit Dominus (Psal. X). Hinc Moysi cum nihil exterius diceret, sed intus tantum gemens oraret, Dominus ait: Quid clamas ad me (Exod. XIV)? Salus Deo nostro, qui sedet super thronum, et Agno. Salus omnibus quaecunque tribuitur hominibus, sive in corpore, sive in anima, ipsi est deputanda; unde Psalmista: Domini est salus, et super populum tuum benedictio tua (Psal. III). Salus Deo nostro, id est Deo Patri: et Agno, id est Dei Filio, qui sedet super thronum, qui 117.1039C| Agnus appellatur propter innocentiam et victimationem. Sicuti autem hic introducit Patrem et Filium sedentem, et intelligitur Spiritus sanctus, ita superius ubi solum Filium commemoravit, Pater et Spiritus sanctus pariter intelliguntur. Tale quid legimus in Evangelio, Domino dicente: Haec est vita aeterna, ut cognoscant te Deum verum, et quem misisti Jesum Christum (Joan. XVII). Ista est enim consuetudo divinae Scripturae, sicut supradictum est, ut ubi ponit Patrem et Filium, simul intelligatur Spiritus sanctus. Super thronum sedet, id est super Ecclesiam, quae est sedes Dei, regnatque in cordibus fidelium habitando. Et omnes angeli stabant in circuitu throni et seniorum et quatuor animalium. Quod sunt throni, hoc 117.1039D| sunt seniores, hoc et quatuor animalia. Genus in genere est in hoc loco, sicut legimus supra de arca et de octo animabus. Ecclesia enim propter diversa officia diversis modis exprimitur. Quia enim Dominus in Ecclesia regnans, singulariter cuncta examinat, recte per unum thronum designatur: quia vero ipsa Ecclesia in capite suo aliorum facta judicat, recte per seniores: quia quoque pascuis virentibus per fidem, jam in quibusdam membris inhaeret, in quibusdam vero per spem fruitur, bene per animalia: quia haec ventura praedicando annuntiat, aperte per angelos: quia etiam ex diversis gentibus aggregatur, jure per turbam figuratur. Unde et auctor hujus revelationis ut hanc turbam innumerabilem 117.1040A| ipsos esse angelos ostenderet, solummodo eorum casum commemorat. Neque enim convenit ut angelis adorantibus homines rigida cervice starent. Angelos itaque hic accipimus ipsos electos qui designantur per viginti quatuor seniores, qui recte angeli vocantur, quia vitam aeternam annuntiant. Electi, ut diximus, angeli sunt, qui aliquando stantes, aliquando sedentes introducuntur. Stantes, sicut hic: sedentes, sicut ibi: Illic sederunt sedes in judicio (Ps. CXXI). Et: Sedebitis super sedes duodecim judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX). Ipsi sunt in circuitu throni, quia Ecclesiam doctrina, prece, exemplo undique ambiunt. Et ceciderunt in conspectu throni in facies suas. Casus iste humilitatis indicium est, quia electi quidquid boni habent, non suis meritis, sed gratiae 117.1040B| Dei deputant, a quo omnia bona sumuntur, secundum illud: Omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jacob. I). Et nota quod electi in faciem, reprobi vero retro cadunt, quia electi videlicet in futuro sibi prospiciunt, reprobi vero quae eos in futuro sequantur, providere negligunt. Et adoraverunt Deum, dicentes: Amen, benedictio, et claritas, et sapientia, et gratiarum actio, honor, et virtus, et fortitudo Deo nostro in saecula saeculorum. Amen. Haec omnia cum pertineant ad sanctam Trinitatem, quae unus et verus est Deus, specialiter tamen ad incarnati Verbi personam referuntur, et infidelium ora Judaeorum hac auctoritate clauduntur. Ipsi enim dicunt Christus vester purus homo fuit. Nec mendax, sed Deus et homo una 117.1040C| veritas, quod sonat amen, quia amen dicitur verum vel fideliter. Ipsi etiam dicunt: Maledictio congruit crucifixo, quia maledictus homo qui pendet in ligno (Deut. XXI). Nos e contrario dicimus, quod nulli melius convenit benedictio, quam illi qui maledictum legis abstulit a nobis, et benedictionem Abrahae ad gentes pervenire fecit. Ipsi quoque dicunt: Non convenit homini mortuo claritas, sed soli Deo vivo. Nos e contrario dicimus nemini magis quam illi ascribendam claritatem, quia in divinitate manens ipse est auctor lucis aeternae, et humanitate ad horam mortuus, tertia die surrexit per gloriam Patris, et est illi claritas comparticeps, et vivit ac sedet in dextera Dei Patris. Ipsi nihilominus dicunt: Non est vester Christus illa sapientia, quae attingit a fine 117.1040D| usque ad finem fortiter, quoniam parvulus ex nostra sorore natus est, et per incrementa temporum sapientia ut homo profecit. Nos econtra dicimus: Non est illa sapientia passa detrimentum in assumpto homine, cum idem secundum quod homo erat, profecit sapientia, sed magis haec ab illa sumpta mansit una sapientia, qua sapientia mundus est factus, et restauratus homo de terra creatus, de terra ad coelum sublevatus. Ipsi dicunt: Nulla ei debetur gratiarum actio pro salute animarum, quia suam ipse liberare non potuit: nos econtra: Nulli convenientius quam illi debetur gratiarum actio, qui ut afferret salutem animarum nostrarum, propria potestate voluit animam ponere: quod si nollet, nunquam 117.1041A| poneret. Ipsi etiam dicunt: Nulla ratio permittit honorem deitatis illi ascribi, qui exprobratur irrisus, contemptu dignus habitus est. Et nos econtra: Per hoc a nobis dignius honorandus est, quia pro nobis indigna sustinuit. Ipsi etiam nihilominus dicunt: Non fuit Christus aeterna virtus et fortitudo, quia lassari potuit ex itinere. Nos econtra respondemus, Quia quod infirmum est Dei, fortius est hominibus (I Cor. I). Illius enim infirmitas totam mundi fortitudinem ac virtutem prostravit. Et respondens unus de senioribus dixit mihi: Hi qui amicti sunt stolis albis, qui sunt et unde venerunt? et dixi illi: Domine mi, tu scis. Quare dicit, respondens: nulla interrogatione praemissa? Consueto more Scripturae loquitur, quae solet plerumque nullo 117.1041B| interrogante, ita respondentis voce proferre sententiam. Unde in Evangelio legimus quia respondens Jesus dixit: Confitebor tibi, Domine, Pater coeli et terrae (Matth. XI). Et alibi legimus, quia respondens angelus dixit mulieribus: Nolite timere (Matth. XXVIII), nulla interrogatione ipsarum mulierum praemissa. Hoc autem in hac revelatione unius senioris responsio dissimilitudinis habet ex illis, quia ista interrogativa est, illa indicativa. Quid itaque in uno seniore accipimus, nisi ordinem prophetarum unitatem omnium praedicantium? Viginti quatuor enim seniores propter numerum duorum testamentorum, qui duodenario duplicato numero in duodecim tribubus et duodecim apostolis exprimuntur, saepius hic frequentantur. In uno vero seniore unitas eorumdem 117.1041C| testamentorum. Vel certe senior ipse seniorum, Dominus videlicet praedicatorum designatur. Ideo autem interrogat senior, ut quaerat Joannes, quaerens audiat, audiens intelligat, intelligens ad imitanda quae quaerit, semetipsum accendat. Denique ostenduntur ei amicti stolis albis, ut talem habitum, tale concupiscat indumentum. Sed statim requiritur qui sint, aut unde venerint, quatenus scilicet si vult in talium transire numerum, dum audit qui sint et unde venerint, studeat talis esse, quales illos cernit, satagat inde venire, unde alios venire cognoscit. Quid vero sint stolae albae, paulo superius dictum est. Dicatur igitur: Hi qui amicti sunt stolis albis, qui sunt et unde venerunt? ac si praedicatores sancti, vel Dominus praedicatorum piis auditoribus diceret: 117.1041D| Quotquot ante mundi constitutionem electi sunt, nunquid amatores mundi sunt? nunquid voluptatum suarum sectatores? nunquid per iter voluptatis ambulaverunt? Ad haec cum Joannes ex persona bonorum auditorum uni seniorum respondit: Domine mi, tu nosti, rursum ille ex persona Domini vel praedicatorum ejus subinfert. Hi sunt qui venerunt de tribulatione magna, et laverunt stolas suas, et dealbaverunt eas in sanguine Agni. Cujus videlicet vox toto isto tempore per ora docentium talia clamat, talia praedicat. Unde et in eo quod dicit: Venerunt trium temporum summam concludit, praeteriti scilicet, praesentis, et futuri, pro eo quod est, venerunt, veniunt, atque venturi sunt. De 117.1042A| tribulatione magna, hoc est, adversitatibus hujus saeculi, juxta quod Apostolus ait: Oportet nos per multas tribulationes introire in regnum Dei (Act. XIV); et Psalmista: Multae tribulationes justorum (Psal. XXXIII). Magnas quippe sancti tribulationes perferunt, dum alios jugulo stravit gladius, alios crucis patibulo affixit, alios in se subjectos aqua absorbuit, alios edax flamma consumpsit. Nec solum pertinent ad hanc gloriam, qui ejuscemodi corporaliter tormenta perferunt, sed et illi, qui in pacis tempore pie vivere in Christo cupiunt, et persecutionum opprobria, irrisionesque aliorum pro Christo sustinent, vel jejunia adhibent, vigiliis insistunt, orationes multiplicant, voluntates proprias gladio praecepti interficiunt, sicque suas stolas, hoc est, sua corpora in 117.1042B| sanguine agni candificant, dum Christi, capitis videlicet sui, imitantur exempla, vel pro illo patiendo, vel aliorum illatas contumelias patientur tolerando, vel semetipsos vitiis et concupiscentiis mortificando. Ideo sunt ante thronum Dei, et serviunt ei die ac nocte in templo ejus. Et qui sedet in throno, habitat super illos. Ac si diceretur: Propterea ad numerum pertinent electorum, propterea thronus Dei, propterea templum Dei sunt, propterea in templo ejus sanctam illi exhibent servitutem, quia talibus vestimentis induti, quia sanguine agni videntur abluti. Ipsi enim a conditore tanquam thronus praesidentur, ipsi tanquam templum inhabitantur, ipsi et ante thronum in templo Deo servire probantur, quia et ipsi sunt simul templum et thronus Dei. Nam quod dixit: Sedet 117.1042C| in throno, hoc repetivit, dicens: Habitat super illos, ubi et thronum et templum eos esse demonstravit. Serviunt autem die ac nocte, id est in prosperis et adversis fidei atque operationis rectitudinem servant. Dies enim prosperitatem, nox vero significat hujus saeculi adversitatem, sed in utriusque sancti Deo serviunt, quia eos nec prosperitas, nec adversitas a beata institutione et libera conditoris sui servitute valet inclinare, et haec in Ecclesia, hoc est in semetipsis. Non esurient neque sitient amplius, et non cadet super illos sol, neque ullus aestus; quoniam Agnus qui in medio throni est, reget illos, et deducet eos ad vitae fontes aquarum. Causa redditur, cur non esurient, neque sitient, neque solem (id est, aestum) patientur, 117.1042D| quia vestimentis albis coruscare videntur, cum dicitur: Quoniam Agnus qui in medio throni est, reget eos, et caetera. Non esurient, neque sitient, inquit. Famem quippe sancti jam non patientur, quia praesentia illius satiabuntur, qui est panis vivus de coelo descendens. Hinc Psalmista: Satiabor dum manifestabitur gloria tua (Psal. XVI). Sitim quoque non sustinebunt, quia ipse est potus vitae. Unde Psalmista (Psal. XXII): Dominus regit me, etc., usque Super aquam refectionis educavit me. Et non cadet super illos sol neque ullus aestus, hoc est adversio aliqua, tribulationisve angustia, vel persecutionis et tentationis molestia non eos gravabit, quia ipsius obumbratione tegentur. Cui Psalmista dicit: Obumbra 117.1043A| caput meum in die belli (Psal. CXXXIX). Solis quippe et aestus nomine saepe solet tribulatio persecutionis accipi. Unde de seminibus jactis in Evangelio ipse Dominus dicit, quia quod supra petram cecidit, sole orto aestuavit. Agnus vero qui in medio throni est, reget eos, hoc est, Christus in medio Ecclesiae suae consistens, eos gubernabit, et ad vitae fontes aquarum deducet eos, hoc est, ad contemplationem sanctae Trinitatis. Hinc Psalmista: Apud te est fons vitae, et in lumine tuo videbimus lumen (Psal. XXXV). Quod tale est, quasi diceret: In fonte tuo videbimus fontem. Spiritus quoque sanctus fons appellatur, ut in Evangelio ipse Dominus dicit: Si quis sitit, veniat et bibat, et de ventre ejus fluent aquae vivae; ut quid aquarum fons, et non simpliciter 117.1043B| fons introducitur, nisi quia simplicitas donorum per hanc sententiam exprimitur? Unus enim fons propter unitatem naturae Patris, Filii et Spiritus sancti. Aquarum vero fons propter numerositatem, ut diximus, gratiarum introducitur. Ad vitae itaque fontes aquarum deducet eos, hoc est, ad contuendam sanctae Trinitatis majestatem, quo fame ac siti depulsa, nec solem nec aestum patientur vitiorum, vel perturbationum nullo calore urentur. Et absterget Deus omnem lacrymam ab oculis eorum. Deus omnipotens miro pietatis affectu aliquando patrem, aliquando matrem se ostendit, quia plangentium filiorum lacrymas abstergit. Hinc ut pater aversos filios revocat, dicens: Convertimini filii revertentes, et sanabo aversiones vestras (Jer. III). Materna quoque viscera pietatis 117.1043C| transcendens, ait: Nunquid oblivisci potest mulier infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui (Isa. XLIX)? Tamen si illa oblita fuerit, ego non obliviscor tui. Ecce amat ut pater, ecce miseretur etiam ultra matrem, lacrymasque ab oculis tergit electorum. Notandum autem quod omnem lacrymam abstergere Deus promittat. Variae enim sunt electorum lacrymae, quoniam alius propterea plangit, quia malum egit, quia bonum non fecit; alius, quia dura correptionis flagella sustinet; alius, quia vitiis impugnatur; alius, quia diu a regno peregrinatur. Talique modo varii sunt in hac vita fletus sanctorum, qui tunc utique abstergentur ad plenum, quando instante tempore gaudii aeterna jucunditas succedet, juxta illud: Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur 117.1043D| (Matth. III). Et alibi: Iterum autem videbo vos, et gaudebit cor vestrum (Joan. XVI). Tunc utique absterget omnem lacrymam, quoniam nihil eis adversi accidere potuit, unde vel modicum contristentur.
- CAPUT VIII.
Et cum aperuisset sigillum septimum, factum est silentium in coelo, quasi media hora. Coelum (ut frequenter jam diximus) justorum Ecclesia vocatur, quae scilicet dum a frequentia rerum corporalium, contemplatione intima cujusdam secreti secessum petit, et cogitationum tumultus reprimens, in internae quietis secretum penetrat, quasi quoddam silentium Deo in mente praeparat. Sed quia in hac 117.1044A| vita nequaquam contemplatio perfecte agitur, animoque renitenti cogitationum tumultus se ingerunt, recte per silentium quasi media hora factum dicitur. Quod si in hac vita fuisset perfectum, nequaquam quasi media hora quae imperfectionem significat, sed integra perhiberetur factum, quae perfectionem demonstrat. Quasi ergo media hora fit silentium in coelo, cum electorum animus in hac mortali vita, et aliquid de superna quiete percipit, et tamen in eo quod perceperat, diu stare non valet. Et vidi septem angelos stantes in conspectu Dei, et datae sunt illis septem tubae. Ordo praeposterus est in hoc loco, quia prius venit unus angelus ante altare, habens thuribulum aureum in manu sua, 117.1044B| et sic septem angeli acceperunt septem tubas. Per septem angelos, praedicatores universalis Ecclesiae intelliguntur, qui bene angeli vocantur, quia aeternam vitam nobis annuntiant de quibus scriptum est: Angeli pacis amare flebunt (Isa. XXXIII). Recte etiam septenario numero exprimuntur, quia videlicet septiformi spiritu replentur. Recte septenario numero terminantur, quia universitati credentium praeponuntur, septenario enim numero et universitas et perfectio designatur; unde est: Septies in die laudem dixi tibi (Psal. CXVIII). In conspectu quoque Dei stare perhibentur, quia calcatis omnibus terrenis voluptatibus, contemplationi quoque Dei adhaerent, ejusque voluntatem, qui nusquam deest, considerant: et quod ei placere sciunt, opere perficiunt. Hinc Paulus ait: 117.1044C| Sicut ex Deo coram Deo in Christo loquimur (II Cor. XII). Et Elias: Vivit Dominus in cujus conspectu sto (III Reg. XVII) Per septem quoque tubas, Scriptura Veteris ac Novi Testamenti intelligitur, propter septiformem Spiritum, per quem omnis Scriptura dictata est, et intelligentibus reserata. Quae Scriptura tubae comparatur, quia magna annuntiat; unde ipsis praedicatoribus dicitur: Quasi tuba exalta vocem tuam. Datae sunt illis ab angelo, id est, a Christo qui omnibus doctoribus intelligentiam divinorum voluminum in utroque testamento dedit; unde sequitur: Et alius angelus venit, et stetit ante altare, habens thuribulum aureum. Iste angelus alius, qui stetit ante altare, intelligitur homo Christus Deus, de quo 117.1044D| propheta dicit: Vocabitur nomen ejus magni consilii angelus. (Isa. IX). Ipse est enim nuntius paternae voluntatis qui venit et stetit ante altare cum aureo thuribulo, ut ostenderet quia ipse est verus pontifex futurorum bonorum. Sacerdotis quippe ministerium est altari assistere, et aptatum aromatibus thymiam a sollicite cremare. Ipse est enim angelus angelorum, et pontifex pontificum. Porro ante altare, id est, ante omnem ecclesiam, quae igne divini amoris accenditur, et verum sacrificium (id est, cor contritum) Domino offert, semetipsum mactans, ut hostia viva et rationalibus fiat, ante hoc altare enim stat angelus, id est, pontifex verus, per quem omnia munera nostra Deo Patri mittimus: unde et sacerdotes 117.1045A| singulis suis orationibus ejus memoriam faciunt, ut per illum exaudiantur, dicentes: Per Dominum nostrum Jesum Christum. Unde intuendum, quod Joannes ita haec descripsit, dicens: Venit et stetit. Venire quippe ad humanitatem pertinet, per quam habuit transire de loco ad locum: stare autem ad divinitatem, per quam ubique praesens est, juxta illud: Coelum et terram ego impleo (Jer. XXXIII). Venit ergo ad nos per humanitatem, quia Verbum caro factum est, et habitavit in nobis, qui ubique habet esse per divinitatem, secundum quam omnia facta sunt. Habens thuribulum aureum. Quid per thuribulum aureum in quo ignis ponitur, nisi corpus Domini intelligere debemus? Tunc enim accepit thuribulum, quando suae divinitati nostram 117.1045B| conjunxit mortalitatem, quod thuribulum bene aureum dicitur, quia videlicet in ipso sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae, absconditi. Verbum enim, et homo una est sapientia, de qua scriptum est: Accipite sapientiam sicut aurum. Possumus et per thuribulum aureum, in quo cremantur aromata, intelligere Ecclesiam, quae igne divini amoris accensa, mundas ad Deum dirigit orationes, dicens cum Psalmista: Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo (Psal. CXL). Nam et ipsa sapientia repleta est, quam ab ipso suo percepit capite. Et data sunt illi incensa multa. Quid incensa significent, et supradictum est, et hic aperte manifestestatur, cum subditur: Ut daret de orationibus sanctorum omnium super altare aureum, quod est ante thronum. Ipsi enim angelo 117.1045C| dantur incensa, ut ea super altare, hoc est, super semetipsum offerat Deo Patri, per quem orationes et omnia opera sua sancti ad Patrem dirigunt, juxta quod scriptum est: Si quis peccaverit, advocatum habemus apud Patrem Jesum Christum justum, et ipse est propitiatio pro peccatis nostris (I Joan. II). Et ascendit fumus incensorum de orationibus sanctorum de manu angeli. Sicut fumus ex crematis aromatibus procreatur, sic virtus compunctionis ex studio orationis gignitur. Sed de manu angeli coram Deo ascendunt, quia per Redemptorem nostrum, quae a fidelibus committuntur, ad Deum Patrem perveniunt. Quia vero ignis mittitur in thuribulo, ut inde fumus generetur, patet (sicut dictum est) quod per 117.1045D| thuribulum et ipse Dominus, et totum corpus ejus intelligitur, in quo mittitur ignis Spiritus sancti, de quo Dominus dicit: Ignem veni mittere in terram. (Luc. XII). Isto igne electi accensi, et fumum compunctionis ad Deum per Christum dirigunt, et ad Dei amorem et proximi accenduntur. Et accepit angelus thuribulum, et implevit illud de igne altaris. Tunc enim angelus thuribulum accepit, cum Dominus sibi intra uterum virginis naturam humanam conjunxit, vel cum primum in Judaea discipulos elegit, quia non de alio spiritu, sed ex seipso de quo impleta est Ecclesia, ipse replevit corpus suum; verum caeteros ad mensuram, ipsum autem plenitudo spiritus implevit. Et misit in terram. Hoc 117.1046A| dupliciter potest intelligi. Primum enim misit Spiritum sanctum in terram, hoc est, in apostolorum corda, quando resurrectionis suae tempore surgens a mortuis, insufflavit et dixit eis: Accipite Spiritum sanctum (Joan. X); deinde misit eumdem Spiritum sanctum in terram, hoc est, in corda gentilium, qui crediderunt in eum per praedicationem apostolorum; primum fecit in Judaeis, hoc per se quos collegit ad fidem suam, deinde in gentibus, ad quorum salutem misit apostolos, qui credentes in eum, meruerunt accipere Spiritum sanctum. Et facta sunt tonitrua, et voces, et fulgura, et terraemotus. Praedicantibus apostolis facta sunt ista tonitrua, id est, comminationes et terrores ut: Omnis arbor quae non facit fructum bonum, excidetur, et in ignem mittetur 117.1046B| (Matth. VII). Et: Tunc dicet rex his qui a sinistris erunt: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum (Matth. XXV). Et voces exhortationum, ut: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V). Et: Beati qui habitant in domo tua, Domine: in saecula saeculorum laudabunt te (Psal. LXXXIII). Et fulgura et terrores miraculorum, quibus fideles et ad vitam praeordinati illuminabantur. Alii enim excaecabantur, assignantes ea diabolo potius quam Deo. Terrae motus, id est, persecutiones contra credentes, quibus illi exercentur. Et septem angeli qui habebant septem tubas, praeparaverunt se ut tuba canerent, id est, omnes praedicatores universalis Ecclesiae, qui habebant scientiam duorum testamentorum, praeparaverunt se ut tuba 117.1046C| canerent, id est, ut Evangelii doctrina insonarent. Duobus modis se praeparant electi ad praedicandum: primo, quia antequam verbum praedicationis ad publicum proferant, cogitant quemadmodum singulis personis verbum aptent secundum qualitates singulorum, quomodo scilicet servis, quomodo dominis, quomodo praelatis, quomodo subjectis, quomodo simplicioribus, quomodo perfectioribus, sicut Paulus, qui benignos hortabatur dominos, ut misericordiam impenderent servis, scientes quoniam communis omnium Dominus in coelo est. Servos quoque monebat ut debitum impenderent dominis, non ad oculum servientes. Vel certe praeparant se, quia quae praedicaturi sunt, prius ipsi faciunt, primumque ea in se ostendunt factis, deinde etiam verbis, 117.1046D| ut simplices exemplo erudiantur operis: perfectiores vero, verbo exhortationis. Sic enim fecit et Dominus, juxta quod Lucas dicit: Quia coepit Jesus facere et docere (Act. I). Et primus angelus tuba cecinit. Quod est primus angelus, hoc sequentes: quia quod unus, hoc sunt et septem, id est, omnis Ecclesia sanctorum. Et facta est grando et ignis mista in sanguine. Per grandinem ira omnipotentis Dei designatur, unde scriptum est: Ira Domini sicut grando descendens. Per ignem autem, odium et invidia intelligitur reproborum adversus sanctos. Statim enim ut apostoli coeperunt praedicare grandinem, id est, vindictam Dei, reprobi accensi sunt zelo et odio, quod per ignem 117.1047A| designatur. Quod autem post ignem sanguis sequitur, ad damnationem reproborum pertinet, quia videlicet velut homicidae humanum sanguinem fundentes, ita tales qui insecuti sunt veros praedicatores, peribunt, dicente Domino: Qui odit fratrem suum, reus erit judicio (Matth. V). Et Joannes: Qui odit fratrem suum, homicida est (I Joan. III). Non autem mirum, si inde electi clementiam inveniunt, unde reprobi iram incurrunt, dicente Apostolo: Quia aliis sumus odor mortis in mortem, aliis odor vitae in vitam (II Cor. II). Et Simeon de ipso Domino: Ecce positus est hic in ruinam et resurrectionem multorum in Israel (Luc. II). Et missum est in terram, et tertia pars terrae combusta est, et tertia pars arborum combusta est, et omne fenum viride 117.1047B| combustum est. Per terram terreni homines designantur, super quos ira omnipotentis Dei cadit. Sed cum dictum est, quod tertia pars terrae combusta est, sic videntur, haec verba sonare, quasi in duabus partibus electorum plures remanserint, quam in tertia perierint, sed non est ita, quia scriptum est: Multi sunt vocati, pauci vero electi. In duabus itaque partibus comprehenduntur omnes boni, qui divisi sunt in duali numero, id est, in praelatis et subjectis, in praedicatoribus et auditoribus, de quibus supradictum est: Beatus qui legit et audit verba prophetiae hujus. In tertia autem parte omnes reprobi, id est haeretici, pagani, Judaei, et falsi christiani. Super hos omnes grando, id est ira Dei, venit et ignis aeternae damnationis, cum sanguine, id 117.1047C| est, vindicta homicidii et caeterorum peccatorum, quae per sanguinem intelliguntur, juxta illud: Libera me de sanguinibus (Psal. L). Verum hoc est terra, quod arbores, id est malorum summa. Ipsi enim sunt terra quaerentes terrena, ipsi quoque arbores instabilitate nutantes, de quibus per Apostolum dicitur: Hi sunt arbores autumnales, infructuosae, eradicatae, bis mortuae. Quod autem omne fenum viride combustum esse dicitur, repetita sententia est, in tertia parte scilicet, sicut et supra, id est memorata pars malorum qui fenum sunt, hoc est, illecebrosi et voluptuosi, luxuriam suam sequentes. De talibus propheta dicit: Omnis caro fenum, et omnis gloria ejus ut flos feni (Isa. XL). Quo contra: Qui de panibus Dei reficiuntur, super fenum 117.1047D| discumbunt, quia omnes in se carnales voluptates comprimunt. Et secundus angelus tuba cecinit, et tanquam mons magnus igne ardens missus est in mare. Mons magnus est diabolus, qui se extollit in altitudinem superbiae, unde et in principio suae creationis voluit fieri similis illi de quo scriptum est: Erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium, dicens: Ascendam super altitudinem nubium, et ero similis Altissimo (Isa. II et XIV). Vel etiam propterea mons appellatur, quia in novissimo tempore ingredietur perditum hominem, et ipse Deo similem se esse ostendet, juxta quod Apostolus ait: Adversabitur et extolletur super omne quod dicitur 117.1047A| Deus aut quod colitur (II Thess. II). Igne ardet, hoc est, malitia et invidia torquetur. Unde et primum hominem idcirco decepit, quia invidit ei locum quem ipse perdiderat. Missus est in mare, hoc est, in mundum, et in cordibus reproborum habitare coepit. Canente itaque tuba angelo, mons magnus igne ardens missus est in mare, quia praedicante Ecclesia in suis doctoribus, exclusus est ab his diabolus qui ad vitam aeternam erant praeordinati, et compulsus est redire ad suos, non quod in eis ante non fuerit, sed quod abjectus ab istis, eo amplius reprobis damnari coepit. Et facta est tertia pars maris sanguis. Sic visum est illi factum in mari, sicut olim fuerat factum in Aegypto, ad egressum filiorum Israel. Porro per aquam in sanguinem versam, sapientia 117.1048B| carnalis intelligitur, quae in sanguinem vertitur, quando aperte mala agere persuadet, non solum eos qui extra Ecclesiam, sed etiam haereticos et falsos christianos qui suas voluntates sequi desiderantes, defendere se conantur, per suam sapientiam et inanem philosophiam. Unde scriptum est: Littera occidit, spiritus autem vivificat (II Cor. III). Et sic ad perversitatem erroris vertitur sapientia carnis. Tertia autem pars creaturae quae mortua est in mari, secundum praedictum sensum, intelliguntur haeretici, falsi christiani, pagani, et Judaei, qui, licet vivant corpore, mortui sunt in anima, et in hoc mundo versi sunt in sanguinem, id est, in perpetrationem malorum operum, quae ut diximus, designantur per sanguinem. 117.1048C| Et tertia pars navium interiit. Naves et in bonam partem ponuntur, et in malam. In bonam, ut legimus in Evangelio, quod Dominus ascendens in navim, abiit trans fretum (Marc. VI). In malam, ut hic. Tertia autem pars navium in praedictis haereticis et caeteris intelligitur, qui absque gubernatore feruntur, ideoque in mari istius saeculi fluctibus tunduntur et submerguntur. Et tertius angelus tuba cecinit, et cecidit de coelo stella magna ardens tanquam facula. Quod enim primus angelus, hoc secundus et tertius et caeteri, id est, universalis Ecclesiae praedicatores. Sed quia sibi invicem succedunt, sicuti martyres apostolis, ipsique martyribus confessores et virgines, ideo taliter distinguuntur, ut dicatur primus, secundus, tertius, 117.1048D| et caeteri. Ipse autem designatur per stellam, qui et per montem, antiquus videlicet hostis, qui inter caetera coeli clara lumina creatus, primum adhuc tantum nomen retinet, non quod luceat, sed quia in angelum lucis se transfigurat. Nam et in coelo stella magna Lucifer appellatur, quae prae caeteris lucet. Et ad ipsum per Isaiam dicitur: Quomodo cecidisti, Lucifer, qui mane oriebaris (Isa. XIV)? Et quia etiam prae caeteris sideribus, id est angelicis spiritibus luxit, recte non simpliciter stella, sed cum additamento stella magna vocatur. Cecidit de coelo, hoc est, de societate angelorum, juxta illud: Videbam Satanam quasi fulgur de coelo cadentem (Luc. X) Quia vero postquam cecidit humano generi invidit, merito 117.1049A| tanquam facula ardens appellari debuit, quia videlicet ardet invidia, et totum mundum consumpsit. Unde est: Invidia diaboli mors intravit in orbem terrarum (Rom. V). Et cecidit in tertiam partem fluminum, et in fontes aquarum. Quod sunt flumina, hoc sunt et fontes. Flumina enim a fontibus oriuntur, et sic ad mare currunt. Aquae autem multae, populi multi sunt. Ideoque hic flumina vel fontes ipsos haereticos significant, et caeteros qui sub tertia parte comprehenduntur, in quod diabolus cecidit, cum humano generi invidit, et per eos doctrinam erroris seminavit. Quod tale est, quasi diceret, in tertiam partem hominum; unde subditur: Et nomen stellae absynthium. Per absynthium, quae 117.1049B| amarissima est herba, doctrina haereticorum intelligitur perversa, qui per suam falsitatem dulcedinem fidei converterunt in amaritudinem perfidiae et erroris et operationis, quia omnis operatio illorum et doctrina in amaritudinem versa est. Ejectus enim ab electis antiquus hostis, dum reprobos invadit mendacio, illos veneno inficit. Mendacium autem non solum perversae credulitatis, verum etiam malae operationis noxam intelligere debemus. Quod enim sancta Ecclesia in sacris paginis rectae fidei congruere docet, hoc haeretici, Judaei, atque philosophi in pravum dogma convertunt; et quo illi ad incrementa virtutum, hoc prave viventes catholici ad incitamenta vitiorum utuntur. Quamvis autem et illi de Domino multa intelligant, et isti quaedam salutaria 117.1049C| peragant, totum tamen amarissimum est, quod et illorum verba sonant, et istorum opera clamant. Et multi hominum mortui sunt ex aquis, quae amarae factae sunt. Id est ex doctrina haereticorum perfida et amara multi perierunt. Multos siquidem habuerunt discipulos, qui eorum exempla et doctrinam sunt secuti, qui omnes mortui sunt, non tantum morte corporis quantum morte animae. Et quartus angelus tuba cecinit, et percussa est tertia pars solis, et tertia pars lunae, et tertia pars stellarum, ita ut obscuraretur tertia pars eorum, et non luceret diei pars tertia et noctis similiter. Per solem et lunam et stellas in hoc loco Ecclesiam intelligere debemus, quae obscurata in tertia sui parte, duabus partibus permanentibus in claritate, in bonis praelatis et subditis, 117.1049D| in doctoribus et auditoribus. Ipsa enim Ecclesia solis nomine nuncupatur, sicut in Canticis canticorum dicitur: Quae est ista quae ascendit sicut aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol (Cant. III)? Stellarum quoque nomine eadem Ecclesia nuncupatur, juxta quod Apostolus dicit: In medio nationis pravae et perversae, inter quos lucetis sicut luminaria in mundo (Philip. II). Quandiu itaque haeretici in Ecclesia erant, quasi lux esse putabantur, sed statim ut error illorum detectus est, et a catholicis fides illorum explorata, agnita est eorum caecitas, et obscurati sunt, quia ab Ecclesia abjecti sunt, verbi gratia: Caecus si ponatur in radio solis, quia lippientes oculos habet, statim caecitas illius manifestatur, 117.1050A| quoniam ipsum modicum lumen quod videbatur habere, perdidit, ita illi statim ut in conspectu examinantium positi sunt, cognitus est eorum error, et qui prius videbantur lucere per fidem, coeperunt obscurari, et ab Ecclesia expulsi sunt propter suam infidelitatem. Quod dicit: Tertia pars solis percussa est, etc., solis percussio ad diem, lunae autem vel stellarum, referenda est ad noctem. Significatur autem in sole apertus error haereticorum, in luna vel stellis occultus, quia quidam illorum apertis, quidam autem occultis persuasionibus in abditis, quos possunt decipiunt. Notandum autem quod non dicit: Percussa est tertia pars eorum et obscurata, sed: Percussa est ut obscuraretur, ad hoc scilicet percussa est ut postea obscuraretur, quia illi 117.1050B| videlicet vulnerabantur occulte in mente, postea vero obscurabantur, quando ab Ecclesia expellebantur et anathematizabantur aperte. Sed ne talium perditio ad Deum referatur, hoc quod de praefatis luminaribus dicitur, Percussa est tertia pars eorum ut obscuraretur, sic intelligatur, sicut cor Pharaonis ab ipso indurari dicitur, cujus duritia per ipsum misericorditer non emollitur. Neque enim culpa est solis, quod suis radiis lippientibus oculis caecitatem infundit, sed magis ad vitia oculorum redigendum est, qui ex lumine tenebrescunt. Omnipotens autem Deus bene utens malis nostris, multa ex his operari consuevit. Excitavit enim doctores error schismaticorum ad defendendam veritatem fidelium, quia procul dubio nequaquam ad disserendas Scripturas tanto studio 117.1050C| vacassent, si erroris mendacium veritati resistens non increvisset. Hinc scriptum est, quia oportet haereses esse (I Cor. XI). Et vidi, et audivi vocem unius aquilae volantis per medium coeli, dicentis voce magna: Vae, vae, vae, habitantibus in terra, de caeteris vocibus trium angelorum qui erant canituri tuba. Quod significant angeli, hoc etiam aquila, id est universalem Ecclesiam, sive doctores specialiter, qui volant per medium coelum, hoc est, per mediam Ecclesiam currunt, quae coelum appellatur, quia sedes Dei est. Quod autem dicit Joannes, Vidi et audivi vocem unius aquilae, ostendit procul dubio quia in spirituali visione hoc est videre, quod audire, hoc audire, quod videre. Tria vae aeternam significant damnationem, quae in trium 117.1050D| angelorum vocibus, qui sequuntur, continetur. Quod vero non de praecedentium quatuor angelorum vocibus, sed trium subsequentium, qui erant canituri, vocem unius aquilae volantis vidisse se dicit et audisse, atque lugentis, nimirum aperte innuit, quia electorum Ecclesia venturas diversae calamitatis plagas lugere simul ac praedicare non cessat, ac si ipsa Ecclesia diceret: Reproborum perditionem per totum tempus praesentis vitae lugere simul ac praedicare me cerno. Bene autem una aquila volans per medium coelum Ecclesiam significat, quae unitate fidei consistit, et calcatis terrenarum voluptatum desideriis, intima contemplatione ad coelestia sublevatur, cujus videlicet membra cum Apostolo dicunt: 117.1051A| Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Bene autem per medium coelum volat, quia hinc inde orbem terrarum in electis possidet, cujus praedicatio non simpliciter vox, sed cum additamento vox magna vocatur, quia in toto mundo sonuit, sicut de primis praedicatoribus ejus dictum est: In omnem terram exivit sonus eorum (Rom. X). Vel certe magna vox pro magnae libertatis audacia ponitur. Et notandum quia non coelum, sed terram inhabitantibus vae futurum lamentando denuntiat, terrenis scilicet desideriis atque oblectationibus deditis.
- CAPUT IX.
Et quintus angelus tuba cecinit: et vidi stellam de coelo cecidisse in terram. Haec stella, ut supra dictum 117.1051B| est, diabolum significat, qui se transfigurat in angelum lucis, unde quibusdam apparens dicit se esse Christum, sicut beato Martino. De hoc coelo cecidit, hoc est, de numero angelorum, vel de coelo, hoc est, de Ecclesia cadit quotidie, quando ex gentilitate quidam convertuntur ad fidem, sive ex parentibus christianis nati, fonte baptismatis regenerantur, et diabolo renuntiant, et omnibus operibus et pompis ejus. In terram cadit, hoc est, in eos qui terreni sunt. Non enim in coelo, id est in sanctis potestatem habet. Et data est ei clavis putei abyssi. Quid per abyssum, nisi prava designantur corda reproborum peccatis tenebrosa? De hac abysso dicitur in Genesi: Tenebrae erant super faciem abyssi (Gen. I). Per puteum 117.1051C| autem haeretici intelliguntur, quia sua prava doctrina et profunda homines in ima terrae demergunt. Clavis vero putei abyssi, potestas intelligitur diaboli, qui dominatur haereticis, paganis et caeteris infidelibus. Legimus enim quod Petro datae sunt claves, id est potestas ligandi et solvendi. Ita ergo in hoc loco clavis, quae data est diabolo, potentia intelligitur, quam exercet in reprobos. Quae illi data esse dicitur propter hoc, quod non est ablata, sicut induratum est cor Pharaonis, id est non emollitum. Et aperuit puteum abyssi. Quia ipse inspirat haereticis, ut tenebras suae doctrinae proferant ad decipiendum quos possunt. Ipse hoc facit, quia eo instigante fit. Sive per clavem possumus intelligere potentiam carnalem, id est, reges et principes hujus 117.1051D| saeculi, quos sibi conjungebant haeretici, quia non auderent tanta et talia loqui, nisi temporali essent potentia fulti. Et ascendit fumus putei. Id est, pravorum haereticorum doctrina manifestata est. Quae bene fumo comparatur, quia lumine veritatis caret, et quod sanctis in Scriptura sacra lumen praebet, hoc haereticis caecitatem infundit, qui etiam aliis fidei lumen obscurare non cessant. Sicut fumus fornacis magnae. Fornax autem magna novissima est vexatio, tempore antichristi futura, de qua videlicet fumus egredietur, id est adversa doctrina, quae mentes pereuntium in caliginem vertat, cui fumus putei comparatur, quia sicut nunc et eo amplius error, ita tunc seminabitur ab impiis, unde 117.1052A| dicit: Erit tribulatio qualis non fuit neque fiet. Quo in loco quaestio oritur, quare dicatur fumus putei similis fumo fornacis magnae: si enim tunc tribulatio erit, qualis non fuit, quomodo nunc similis est doctrina haereticorum doctrinae antichristi? Sed sciendum quia illa persecutio et falsa doctrina antichristi et caeterorum ex parte similis erit, ex parte dissimilis. Similis erit in persecutione sanctorum, in errore mendacii: dissimilis vero in hoc quod tunc illi miracula facturi sunt, cum sint falsi doctores, quod isti facere non possunt, ideoque immanior erit illa, quia per utraque decipiet. Et obscuratus est sol et aer. Id est Ecclesia, quia quod per solem, hoc significatur per aera, et hoc in tertia parte sui, id est, in omnibus reprobis est intelligendum 117.1052B| ut supra. De fumo putei, id est, de haereticorum doctrina. Exierunt locustae in terram. Discipuli scilicet erroris nati sunt, qui terrena corda hominum deciperent. Nam locustae neque rectos gressus habent, ut quaedam animalia, neque volatum ut aves, quia discipuli haereticorum vel ipsi haeretici neque rectam habent fidem, ut volent, et coelestia cum sanctis petant, de quibus Isaias dicit (c. LX): Qui sunt isti qui ut nubes volant? neque rectos gressus operationis, ut cum Psalmista dicere possint: Statuit supra petram pedes meos, et direxit gressus meos (Psal. XXXIX). Saltus dant locustae, et virentia quaeque corrodunt, quia illi per jactantiam elevantur, et animas quas possunt quae virorem fidei habent, necant. Et data est 117.1052C| illis potestas, sicut habent scorpiones potestatem terrae. Potestas nocendi scorpionis in cauda est. Per hanc enim percutit et venena diffundit. Scorpio quoque in facie est blandus, sed occulte cauda percutit. Tales sunt haeretici, qui falsis vera permiscent, ut facilius auditores decipiant, sicque veneno malae doctrinae decipiunt simplices, de quibus Psalmista ait: Sepulcrum patens est guttur eorum (Rom. III). Et sacra Scriptura testatur quia propheta docens mendacium, ipse est cauda. Et praeceptum est illis ne laederent fenum terrae, neque omne viride, neque omnem arborem, nisi tantum homines qui non habent signum Dei in frontibus suis. Superius dictum est quod omne fenum viride combustum est, quod in sui tertia parte intelligitur. 117.1052D| Ergo hic fenum in bonam partem ponitur. Significat enim lactentes, qui non possunt capere solidum cibum, sed veluti animalia, litterae superficie delectantur. Quibus Apostolus ait: Non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus, tanquam parvulis in Christo lac potum vobis dedi, non escam (I Cor. III). Omne autem viride, intelliguntur proficientes, qui jam possunt intelligere et capere quod Joannes dicit. In principio erat verbum (Joan. I). Porro arbores perfecti quique et fortes atque in fide robusti sunt, quoniam hi tales tentationum ventos perferre possunt, et firma stabilitate perdurant. De quibus Psalmista: Plantati in domo Domini, in atriis domus Dei nostri florebunt (Psal. XCI). 117.1053A| Sed et hic a toto pars intelligenda est, ut supra, qua duabus scilicet partibus permanentibus in Ecclesia, a quarum laesione prohibentur locustae, tertia pereat. Unde et statim subjungitur: Nisi tantum homines, qui non habent signum Dei in frontibus suis, subaudi digne, quia non solum excluduntur illi qui extra Ecclesiam sunt, id est pagani et Judaei, sed etiam falsi Christiani, qui signum portant in corpore, qui baptizati sunt, et in Ecclesia consistunt, sed tamen fidem quam habere videntur, operibus maculant, ideoque laeduntur. Tale est illud: Qui manducat carnem meam, et bibit sanguinem meum, in me manet, et ego in illo (Joan. VI). Cum multi eadem sacramenta percipiant, in quibus non habitat Christus, quia non ad salutem, sed ad judicium suum manducant et bibunt, ideoque rei sunt corporis 117.1053B| et sanguinis Christi. Et alibi dicitur sub eodem sensu: Nemo dicit Dominum Jesum, nisi in Spiritu sancto. Cum utique multi eum tantum verbis fateantur, sed habentes formam pietatis, virtutem ejus abnegant, qui confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Et datum est illis ne occiderent eos. Ad superiora respiciunt ista, id est ad fenum, ad omne viride, ad arbores, quae in bonum intelleximus, et a quorum morte et laesione prohibitae sunt locustae. Sed ut cruciarent mensibus quinque. Per quinque menses intelligitur omne praesens tempus, a Domini scilicet ascensione usque ad finem saeculi, in quo haeretici et caeteri infideles et impii adversus Ecclesiam 117.1053C| grassantur. Nam quia quinarius numerus ad quinque sensus corporis pertinet, recte per quinque menses omne praesens tempus intelligitur, quia tandiu impii sanctis nocere possunt, quandiu quinque sensibus corporis subsistunt. Et cruciatus eorum ut cruciatus scorpii cum percutit hominem. Sicut enim scorpio a posterioribus venena diffundit, ita illi reprobi iis quae cito transeunt, et in praesenti relinquuntur, atque ideo posteriora nuncupantur, nocent, et hoc in cauda, id est in potestate hujus saeculi, vel minis quoslibet confringentes, vel commodis blandientes. Et in diebus illis quaerent homines mortem, et non invenient eam. Dies isti quibus electi quaerent mortem intelliguntur ab ascensione Domini usque ad 117.1053D| finem saeculi. Specialiter autem fiet hoc temporibus antichristi. Homines in hoc loco accipimus sacerdotes et ecclesiarum praepositos, qui cum viderint tempore illo tantum pravitatis dogma consurgere, sicut ex parte jam factum est temporibus haereticorum, quaerent mortem, quia scilicet optabunt in Dei contemplatione consistere, ut sint mundo mortui et omnibus saeculi actionibus, et vivant Deo. Sed ista quaerentibus fugiet mors ab eis, quia insolubile vinculum regiminis astringet illos, nec poterunt gregem sibi commissum relinquere in ora luporum, ne forte damna gregum super eos revertantur, et illis in peccatum reputetur, si eos errare aut perire pro sui quiete permiserint. Et cupient mori, et fugiet 117.1054A| mors ab eis. Quia sancti viri, ut dictum est, inter scandala hujus saeculi secreta conversatione Deo per contemplationem inhaerere cupiunt, sed propter aliorum lucra quibusdam occupationibus in certamine desudant. Nolentes itaque vivunt, sed dilatam mortem propter aliorum salutem aequanimiter ferunt, attendentes illud Apostoli: Non quae sua sunt singuli quaerentes sed quae aliorum (I Cor. XIII). Et similitudines locustarum, similes equis paratis in praelium. Equis assimilantur omnes haeretici propter velocem ubique discursum, quia totum subito replebunt mundum; locustis vero, propter vacuitatem. In praelium vadunt, quia contra fidem rectam electorum pugnant. Et sicut Jamnes et Mambres restiterunt Moysi, ita et isti resistent veritati: 117.1054B| et quamvis juxta rationem subsistere adversus praedicatores nequeant, semper tamen irrationabiliter veritati resistunt. Et super capita earum tanquam coronae similes auro. Superius dictum est de senioribus, quod habebant coronas aureas in capitibus suis, per quas triumphus victoriae illorum significatur. Isti autem non habent coronas, sed quasdam figuras tanquam coronas, nec sunt aureae, sed similes auro, quasi scilicet quoddam falsitatis figmentum, quia videlicet ipsi se victores simulant, et dignos remuneratione, sed nec coronas, nec ex auro habent, quia, ut Apostolus ait, habentes formam pietatis, virtutem ejus abnegant. Et facies earum subaudi locustarum. Sicut facies hominum erant. Quia homo est animal rationale, per faciem hominum rationabilitas eorum intelligitur, quia licet sint seductores eorum, 117.1054C| tamen etiam multa vera dicunt, et dialectici sunt, caeterasque artes liberales sciunt. Et habebant capillos sicut capillos mulieris. Fluxus mulieris in capillis esse dignoscitur. Unde Apostolus: Mulier si comam nutriat, gloria est illi (I Cor. XI). Per capillos ergo mulierum, effeminatos illorum animos intelligere debemus et lascivos, quia sunt homines sibi placentes et suas voluptates sequentes. Sive per faciem hominum et capillos mulierum, uterque sexus intelligitur, quia illi non solum deceperunt viros, sed etiam mulieres. Quia enim haeretici ad hoc ut locustae saliunt, ut equi discurrunt, et tamen in omnibus veritati resistunt, recte illorum opinio fetor esse describitur. Unde et ipsae 117.1054D| mulieres defendebant eos, sicut soror Constantini, quae Arium revocavit ab exsilio: et sicut Justina quae eamdem Arianam doctrinam defendit contra Ambrosium, et aliae multae. Locustae ergo facies humanas, et capillos mulierum habent, ut in haeretica perfidia uterque sexus sibi (ut ita dixerim) nequius applaudat, tueatur atque defendat. Possunt etiam per capillos mulierum ipsi intelligi, quos haeretici deceperunt, animos scilicet habentes seducibiles, et mollitie feminarum flexibiles. Et dentes earum, subaudis locustarum, ut leonum erant. Dentes leonum habent laniatum et fetorem naturalem. Tales erant haeretici, qui animas hominum interficiebant, et malam famam de se emittebant. Et sicut bonis Christi praedicatoribus 117.1055A| convenit, Christi bonus odor sumus (II Cor. II), sic econtrario istis erit pro suavi odore fetor. Et habebant loricas sicut loricas ferreas. Per loricas obfirmata et dura perversorum hominum corda monstrantur, quia sicut homo lorica munitur, ne ictibus telorum vulneretur, ita illi sua obstinatione muniuntur, ne sagitta veritatis ad corda illorum veniat, et ita defendunt perfidiam, sicut fideles veritatem, sicque mendacio dediti, contemnunt obedire veritati. Et notandum quam apta sit haereticorum in singulis speciebus comparatio, qui et in locustis elati et vani, et in caudis scorpionum venenati, et in equis lascivi ac vani, et in humana facie simulatione callidi, et in capillis mulierum moribus incompositi, et in dentibus leonum fetidi, et in loricis ferreis 117.1055B| corde notantur perfidi. Et vox alarum earum sicut vox curruum equorum multorum currentium ad bellum. Quod superius per caudas, hoc designatur hic per alas locustarum, id est potentia haereticorum, vel doctrina electa, quam ipsi eligunt. Quarum vox etiam bene similis dicitur: curribus equorum currentium in bellum. Nam currus quando a stabulis prodeunt, divisi ab invicem et sejuncti incedere solent usquequo ad locum certaminis venientes conjungantur, et pari voto pugnent: Ita et haeretici semetipsos dividunt, et contrarios sibi errores proferunt, verbi gratia: Photinus negat Christum ante Mariam fuisse, sed ex ipsa initium dicit eum sumpsisse, et verum corpus habuisse. Econtra, Arius dicit eum ante saecula natum et creaturam esse. 117.1055C| Similiter et caeteri varios mendacii inveniunt errores valde sibi contrarios: sed quamvis inter se dissideant, tamen unanimiter contra unitatem Ecclesiae pugnant. Et habebant caudas similes scorpionum, et aculei erant in caudis earum, et potestas earum nocere hominibus mensibus quinque. Per caudas, ut supra dictum est, potentia temporalis intelligitur, per quam nocent conjungentes suo errori principes hujus saeculi. Verum quod superius fuerat praetermissum de caudis scorpionum, hic adjungitur cum dicitur: Et aculei in caudis eorum. Quid sit aculeus in caudis locustarum, Paulus exponit cum dicit: Ubi est mors victoria tua, ubi est aculeus tuus? Stimulus autem mortis peccatum est (I Cor. XV). Constat ergo quia 117.1055D| omnis illorum potentia et error et peccatum est. Quod sequitur, potestas earum nocere hominibus mensibus quinque, repetita sententia est, per quam praesens vita iterato exprimitur. Et supra quidem potestatem locustae accepisse referuntur, ut mensibus quinque homines cruciarent, nec eos occiderent. Hic vero eorumdem mensium numero nocere hominibus facultatem habere perhibentur. Quod utique ibi de bonis, hic vero de malis intelligendum est, quia et illos cruciant, sed non occidunt: istos vero non cruciant, sed nocendo perimunt. Et habebant super se regem angelum abyssi. Id est diabolum, qui est princeps omnium reproborum, ipse est rex super omnes filios superbiae, non quo 117.1056A| ipse hominem creaverit aut regat, sed quo super eos dominationem exerceat, quos sibi per peccatum servos addicit. Cui nomen Hebraice labbadon, Graece autem apollyon, Latine autem habet nomen exterminans. Quod in quibusdam codicibus invenitur scriptum abadon, ubi scilicet primum est a, sed falso scriptum est, et vitio scriptoris factum; sed primum ibi ponendum l, et labbadon dicendum, sicut beatus Hieronymus dicit in Hebraicis interpretationibus. Quid sit autem Hebraice labbadon, Graece apollyon exprimitur cum subditur, Latine habet nomen exterminans. In his quippe nominibus diabolus intelligitur, qui homines exterminat, id est extra patriam coelestem emittit, qui audituri sunt: Disceaite a me, maledicti, in ignem aeternum (Matth. XXV). Exterminabuntur 117.1056B| enim injusti, quibus hoc dicetur, id est ejicientur ab omni societate sanctorum. Legimus enim in Evangelio, quod super crucem Domini scriptum fuerat Graece, Hebraice et Latine, quia istae tres linguae tunc vigebant: Hic est Jesus rex Judaeorum (Matth. XXVII). Ita et hic nomen diaboli, qui novissimo tempore perditum hominem ingredietur, quique se Christum esse mentietur, tribus linguis exprimitur. Qui recte exterminans dicitur, quia sicut Christo congregandi, sic diabolo congruit nomen exterminandi. Unde est: Qui non colligit mecum, spargit (Matth. XII). Vae unum abiit, et ecce veniunt adhuc duo vae post haec. Legimus supra quod aquila volans per medium coelum, tria vae praedixit futura quorum unum abiisse 117.1056C| describitur in narratione praecedenti, vel in tribulatione quae facta est temporibus sanctorum martyrum, adhuc vero duo restare dicuntur narranda, vel posteriore tempore sub antichristo adimplenda. Et sextus angelus tuba cecinit, et audivi vocem unam ex cornibus altaris aurei, quod est ante oculos Dei dicentis sexto angelo qui habet tubam: Solve quatuor Angelos, qui alligati sunt in flumine magno Euphrate. Altare significat Ecclesiam, de qua fumus compunctionis ad Deum dirigitur. Bene altare aureum dicitur, quia profecto Ecclesia justorum sempiterna sapientia illustratur, de qua Salomon dicit: Accipite sapientiam sicut aurum. Recte quoque ante oculos Dei esse dicitur, quia superno respectu semper illustratur, unde in psalmis dicitur: Oculi Domini 117.1056D| super justos (Psal. XXXIII). Hujus altaris cornua sunt omnes praedicatores. Unde et in Veteri Testamento saepe legimus sanguinem super cornua altaris positum: significabantur enim in hoc sancti martyres proprio sanguine perfundendi. Unum hoc cornu altaris hic specialiter positum, debemus intelligere Dominum Jesum Christum mediatorem Dei et hominum, qui praecepit sexto angelo, id est omni Ecclesiae, ut solvat quatuor angelos, per quos quatuor regna principalia, et quatuor potestates illorum atque omne corpus diaboli intelligitur. Solvit vero Ecclesia quatuor angelos, id est omnes daemones in capite suo, a quo audivit in Petro: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelo (Matth. XVI). 117.1057A| Quaternarius numerus saepe pro universitate ponitur, unde et in fine saeculi a quatuor ventis coeli electi per angelos assumi perhibentur. Vel dicitur ei solve, id est solvendos praedic tempore antichristi. Modo enim ligati sunt, quia non possunt nocere quantum volunt, ex quo Dominus veniens eis potestatem abstulit. Quo in loco considerandum est, quantum saevirent si soluti essent, qui modo etiam ligati tantum saeviunt. Tale est illud etiam in Evangelio de ficulnea, quod Dominus cultori dicit: Abscinde illam, id est praedic abscindendam. Neque enim apostoli absciderunt Judaeos, sed abscindendos a Romanis praedixerunt. Per flumen Euphratem, in quo angeli alligati sunt, potentia saecularis intelligitur, quia in principibus hujus saeculi maxime diabolus 117.1057B| habitat, et in eis regnat. Euphrates quippe fluvius est Babyloniae, qui in multa flumina divisus, ingreditur Babyloniam. Medi et Persi diviserunt hunc fluvium in multos rivos, et per ejus alveum ingressi sunt Babyloniam. Quod flumen saepe in malam partem ponitur. In hoc loco vero, ut diximus, significat potentiam saecularem, in qua diabolus alligatus praedicitur novissima persecutione, quia et impiis quantum vult nocere permittitur, usquequo novissima persecutio adveniat. Et soluti sunt, pro eo quod est solventur, angeli, id est daemones, et omne corpus diaboli. Qui parati erant in horam et diem et mensem et annum, ut occiderent tertiam partem hominum. Per horam dimidium annum intellige, per diem mensem et annum, 117.1057C| annos tres, quibus antichristus saeviet adversus bonos. Ideo enim per horam, diem, mensem et annum illud tempus intelligi potest, quia et horis gradatim diem, et diebus menses, et mensibus certum est annum expleri. Parati sunt daemones ut occidant tertiam partem hominum, quia nimirum nocendi opportunitatem semper praestolantur. Unde nec immerito de locustis praemissum est, quod essent similes equis paratis ad praelium. Tertia autem pars ita ut supra intelligitur. Et numerus equestris exercitus vicies millies dena millia. Et audivi numerum eorum. In hoc numero omnis multitudo intelligitur daemonum et hominum. Equites itaque in hoc loco debemus intelligere daemones, qui malis praesident et in eorum cordibus 117.1057D| habitant. Vicies autem millies nihil aliud est quam viginti millia. Tale est illud: Non dico tibi, Petre, usque septies, sed usque septuagies septies (Matth. XVIII). Quod nihil aliud est, nisi septuaginta septem. Quando enim numerus per nomen transit, sicut verbi gratia, cum dicitur septies septuaginta, summa numeri multiplicatur, et efficiuntur quadringenti nonaginta. Quando autem adverbialiter proferuntur nihil aliud intelligitur, nisi quod ipse numerus sonat. Unde et in Genesi legitur: De Lamech vero septuagies septies ultio dabitur (Gen. IV). Vicies itaque millies omnes significat reprobos: dena autem millia omnes sanctos, qui decem verba legis custodiunt. Et quia plures reprobi quam justi, duplex numerus 117.1058A| reproborum opponitur contra simplicem numerum justorum. De ipsis enim electis dicitur: Currus Dei decem millia. Duplex quoque est numerus reproborum, quia ex malignis spiritibus et reprobis constat hominibus. Et contra simplicem numerum justorum ac parvissimum opponitur innumerabilis multitudo perfidorum hominum et daemonum. Et ita vidi equos in visione, subaudis, sicut dixeram, et conscripsi. Et qui sedebant super eos, habebant loricas igneas et hyacinthinas et sulphureas. Per sessores equorum, intelliguntur daemones, vel magistri errorum, haeretici scilicet et potentes hujus saeculi quibus praesidet diabolus, sicut Christus electis. De quibus scriptum est: Ascendes super equos tuos, et equitatus tuus sanitas est. In ipsis autem daemonibus 117.1058B| vel errorum magistris, intelliguntur omnes reprobi, et per loricas poenae et tormenta aeterna figurantur, quae a miseris nulla prece sunt evacuanda. Dicent enim in inferno gementes, Domine, Domine, aperi nobis. Sed non ideo misericordiam invenient, quin potius audient: Nescio vos. Quas poenas inevitabiles non solum sustinebunt daemones, sed etiam omnes reprobi. Hyacinthinas autem posuit pro eo, quod est fumeas. Ex igne enim fumus egreditur. Hoc etiam ipse color hyacinthinus indicat, qui speciem aeris tenet, quia in inferno erit ignis inexstinguibilis. Erit et fumus qui miseros excaecabit, ne veram lucem jam videre possint. Et sulphureas, id est putridas. Erit enim duplex ibi poena, caloris et frigoris. Unde Job: Ad calorem nimium transeunt, ab aquis nivium 117.1058C| (Job. XXIV). Erit et fetor intolerabilis, quo cruciabuntur igne et sulphure exusti, atque a vermibus comesti. Et capita equorum tanquam capita leonum. Quia et animas (ut supra dictum est) interficiunt, et fetorem malae famae de se emittunt. Per capita autem equorum auctores intelliguntur errorum, qui et fortes sunt ad conterendos infirmos, et cum se simulant esse bonum odorem, fetoribus inveniuntur repleti. Ut enim supra meminimus, os leonum et corpora dilaniat, et naturalem fetorem egerit. Et de ore ipsorum procedit ignis et fumus et sulphur. Ab his tribus plagis occisa est tertia pars hominum de igne et fumo et sulphure, quae procedebant ex ore ipsorum. De ore autem eorum ignis et fumus et sulphur egrediens, tertiam partem hominum occidit, 117.1058D| quia videlicet malorum praedicatio sequacibus suis aeterna supplicia praeparat, quae recte tormentum impiorum vocatur, per quam ad illud multitudo impiorum pervenit. Genus enim tropicae locutionis ab eo quod procurat, illud quod procuratur, ostendens. De ore illorum procedit ignis, quia pro illorum doctrina haec omnia ventura sunt eis, qui eam suscipiunt. Cum autem in illam incurrerint, tunc experientur quam amara mors sit, semper igne cremari, nec funditus mori, semper fumum pati, lucem nunquam videre, semper fetoribus repleri, suavitatis nihil adoleri. Ideoque horrenda prorsus perversorum sunt dogmata, quibus pervenitur ad talia. Potestas enim equorum in ore ipsorum est, et 117.1059A| in caudis eorum. Quia per suam praedicationem perversam suadendo decipiunt, et temporalibus potestatibus fulti, per ea quae retro sunt, exaltantur. Per caudam quippe, ut supra dictum est, potestas terrena exprimitur, quae in temporalibus rebus laetatur, quae postponendae sunt omnibus qui ad ea quae in ante sunt se extendere nituntur. In ore vero illud quod per os fit intelligitur. Potestas ergo eorum in ore eorum est, et in caudis ipsorum, quia quos non possunt decipere per pravitatem erroris, decipiunt per principes hujus saeculi. Unde subditur: Nam caudae eorum similes serpentibus, habentes capita, et in his nocent. Legimus in Genesi, quod diabolus serpentem indutus mulierem decepit fraude malae suasionis. Tales sunt et isti errorum magistri, qui sua perversa 117.1059B| doctrina decipiunt quos possunt, et quia eos quos subvertere nequeunt per pravitatem erroris, opprimunt per potentiam saeculi, bene caudae illorum similes serpentibus dicuntur. Habentes capita, per quae principes hujus saeculi figurantur, quos sibi haeretici conjungunt, ut catholicos a fide subvertant. Unde et alia translatio habet: Caudae eorum similes sunt draconibus. Per dracones quippe qui pene immaniores sunt omnibus bestiis, aperte saeculi designatur potestas, quam Ezechiel (c. XXIX) ex persona Domini loquens ad Pharaonem regem Aegypti demonstrat dicens: Ecce ego ad te, Pharao, draco magne. Et Jeremias (c. LI) ex persona Jerusalem de Nabuchodonosor: Comedit me, devoravit me, absorbuit me quasi draco. Principum ergo patrociniis fulti magistri errorum 117.1059C| amplius nocent, quam si solo sermone suaderent. Et caeteri homines, id est, pagani, qui non sunt occisi in his plagis. Hoc est, non sunt decepti ab haereticis, 117.1060A| ut in anima moriantur, neque poenitentiam egerunt de operibus manuum suarum, ut non adorarent daemonia et simulacra aurea et lapidea et lignea, quae neque videre possunt, neque audire, neque ambulare, et non egerunt poenitentiam ab homicidiis suis, neque a fornicatione sua, neque a furtis suis. Subaudi, similiter peribunt igne, sulphure fumo. Ac si diceret: Et hi tales ad supradictum pertinere numerum videntur. Haeretici quippe tantummodo Christianos decipiebant et Judaeos, non tamen paganos; sed quia ipsi non cognoverunt Deum, cum hoc utique possent facere per naturalem legem, similiter damnabuntur. Unde considerandum est, qua poena plectendi sunt, qui habentes Dei notitiam, fidem et scientiam et haec omnia contemnunt, si illi etiam damnabuntur, qui 117.1060B| horum omnium nihil habuerunt, et solummodo, quia per naturalem legem Deum non cognoverunt peribunt. Cum enim debuissent considerare et attendere, ut Creatorem coeli et terrae et omnium rerum colerent et adorarent, relinquentes Creatorem, coeperunt adorare opera manuum suarum aurea et lapidea et lignea, quae neque videre possunt, neque audire, quia spiritus non est in eis. Et non egerunt poenitentiam a suis homicidiis, quibus interficiebant multos, et sanguinem filiorum suorum et filiarum suarum fundebant et offerebant daemoniis, neque a fornicatione sua duplici, ut ab immunditia carnis cessarent, aut ab idololatria, neque a furtis suis, quia sibi invicem unusquisque quae poterat, furabatur. De quorum profecto conversatione impoenitenti, 117.1060C| nunc operis intentio non sinit amplius loqui, praesertim cum et hic liber in longum protractus debiti finis terminum exspectet.
LIBER TERTIUS.
- CAPUT X.
117.1059C| Et vidi alium angelum fortem descendentem de coelo, amictum nube, et iris in capite ejus. Angelus Christus est, nuntius paternae voluntatis. Et quia aeternae vitae novus nuntius advenit, nova nuntiavit, nova promisit, nova fidelibus suis contulit. Unde et 117.1059D| per prophetam magni consilii angelus dicitur. Hujus sacerdotis membra sunt illi etiam, de quibus scriptum est: Labia sacerdotis custodiunt scientiam (Malach. II). In eo autem quod alium angelum Joannes vidisse se dicit, non est rei diversitas, sed ordo visionis, et consuetudo recapitulationis. Alium enim angelum vidit, quia aliam visionem sub alio intellectu enarrandam repetivit. Fortis autem dicitur, quia ad bellandas venit aereas potestates. De quo Psalmista ex persona angelorum (Lib. III): Quis est iste rex gloriae? Et respondens: Dominus, inquit, fortis et potens, Dominus potens in praelio (Psal. XXIII). Sed cum Dominus ubique sit, juxta illud, Coelum et terram ego impleo (Jer. XXIII), et extra coelum et terram non sit locus, quomodo 117.1061C| descendit de coelo? Ad quod procul dubio dicendum, quia descensio illius nihil aliud fuit, nisi humilitatis ejus incarnatio. Nube autem amictus apparuit angelus, quia nimirum carne indutus, inter homines apparuit Dominus. De qua propheta: Ecce Dominus ascendet super nubem levem, et ingredietur 117.1060D| Aegyptum (Isa. XIX). Super nubem quippe levem ascendit, quando carnem sine gravedine peccati assumpsit. Caput vero angeli divinitas intelligitur Filii Dei, juxta illud: Caput Christi Deus. Iris autem, sicut et supra diximus Graece, Latine arcus dicitur, quia diversis coloribus in nube apparere videtur, et est signum propitiationis a tempore diluvii positum inter Deum et homines. Tuncque fit arcus in coelo, cum radiis solis imbrifera nubes fuerit illustrata, quia dum claritas lucis aeternae, et sol justitiae carnem assumpsit, reconciliatio facta est mundo. In arcu quoque duo sunt colores principales, caeruleus scilicet et igneus, per quos duo judicia significantur. In uno scilicet diluvium praecedens, in altero vero ignis subsequens. Possunt et in arcu 117.1061A| mysteria figurari baptismatis, quo baptizamur aquis in memoria passionis Filii Dei, sicque percipimus gratiam Spiritus sancti, de quo Dominus dicit: Ignem veni mittere in terram (Luc. XII). In capite itaque angeli iris erat, quia in potestate verbi propitiatio Filii Dei constabat. Et facies ejus sicut sol. Quia in facie cognitio est hominis, per faciem angeli incarnatio Filii Dei intelligitur, quia nisi ille carnem assumeret, nemo hominum illum cognosceret. Hanc manifestam in facie cognitionem Psalmista optabat fieri cum dicebat: Ostende faciem tuam et salvi erimus (Psal. LXXIX). Non autem ut sol iste visibilis facies Christi fulget, sed multo amplius, quia et de electis dictum est: Fulgebunt justi sicut sol in regno Patris sui (Matth. XIII). Et quidem erunt electi similes angelis, 117.1061B| non tamen ita similes, quod aequales Filio Dei. Nam et in monte coram tribus discipulis transfiguratus, futura membra sua jam in seipso ostendit. Sed non sine causa Christus soli comparatur. Sol quippe habet ortum et occasum. Unde Salomon: Oritur sol et occidit, et ad locum suum revertitur, ibique renascens gyrat per meridiem, et flectitur ad aquilonem (Eccle. I). Sol enim optus est, quando Christus natus est. Venit ad occasum, quando pro nobis mortuus est, sicque rediit ad ortum, quia ejus humanitas ex passione mortis, ad gloriam resurrectionis redisse probatur, ibique renascens gyrat per meridiem, quia resurgens a mortuis, calore fidei et Spiritus sancti corda discipulorum illustravit. Jure enim illi meridies vocantur, in quibus sol justitiae 117.1061C| ampliorem Spiritus infundit calorem. Per meridiem quoque gyrans ad aquilonem flectitur, quia ad colligendam gentilitatem, apostolorum praedicatione perducitur, in qua frigidus ventus ille dominabatur, qui in superbiam elatus, primus dixisse probatur: Ponam sedem meam ad aquilonem. Quodque subditur, Lustrans omnia pergit Spiritus, ad hoc pertinet, quod totus mundus praedicatione plenus esse ostenditur; unde est: Vox tonitrui tui in rota, illuxerunt coruscationes tuae orbi terrae (Psal. LXXVI). Et ad circulos suos revertitur, quia post aggregationem gentium illuminabitur etiam multitudo Judaeorum, et cum plenitudo gentium intraverit, tunc omnis Israel salvus erit. Possunt et per faciem angeli membra Redemptoris intelligi, non qualia nunc sunt in terris, 117.1061D| sed qualia futura sunt in coelis. Unde est: Tunc justi fulgebunt sicut sol. Quia enim Dominus et Ecclesia una persona est, non inconvenienter ipsa in facie angeli ut sol lucere perhibetur. Et pedes ejus tanquam columnae ignis. Per pedes angeli praedicatores intelliguntur, in quibus per totum mundum incarnata Dei sapientia ambulavit. De quibus dicitur: Illi autem profecti praedicaverunt ubique. De quibus et dicitur: Quam speciosi pedes evangelizantium pacem (Rom. X). Qui bene etiam columnae et igni comparantur, quia et more columnarum superimpositum Ecclesiae aedificium portant, et Spiritu sancto accensi, corda auditorum ad amorem Dei praedicando inflammant. Quia ergo ad praedicationem 117.1062A| mittuntur, recte pedes; quia vero ad amorem Dei illos quibus praedicant accendunt, bene ignis; quia super aedificium Ecclesiae construuntur, apte columnae vocantur. Quia enim columnae sunt, testatur Paulus cum dicit: Petrus et Jacobus et Joannes, qui videbantur columnae esse, dextras mihi dederunt et Barnabae (Gal. II). Hinc et per Psalmistam dicitur: Ego confirmavi columnas ejus (Psal. LXXIV). Et habebat in manu sua librum apertum. Superius legimus quod viderit librum signatum sigillis septem, per quem Vetus Testamentum designatur, plenum multimoda obscuritate. Hic autem per libellum apertum jam Novum Testamentum significatur, quod apertum est in manu Dei, id est operatione ipsius reseratum. Manus enim illa operatio est nostrae salutis. Et quia in superori libro noscuntur latuisse 117.1062B| secreta, apte nunc in libello aperto Novi Testamenti revelata claruisse significatur gratia, ipse enim apparens in carne, quae intelligitur per faciem angeli, ea quae latebant nascendo, moriendo, a mortuis resurgendo, et ad coelos ascendendo aperuit. Et posuit pedem suum dextrum super mare, sinistrum autem super terram. Per dextrum pedem illa significantur membra, quae nullis adversitatibus franguntur, nec ullis successibus extolluntur, id est apostoli, martyres et caeteri, qui potestatem habent calcandi super omnem virtutem inimici. Tales super mare, hoc est, super hunc mundum constituuntur, quia omnes malorum persecutiones perferunt, et non succumbunt. Per sinistrum autem pedem qui supra terram ponitur, 117.1062C| intelliguntur confessores, sicut Remigius, Germanus, Martinus et caeteri, qui pacis tempore vixerunt, nec publicum pertulerunt martyrium, quia super terram, hoc est, soliditatem fidei sunt locati. Deus enim vicissitudines temporum disposuit in Ecclesia, membra fortioro scilicet super fluctus maris. Infirmiora vero super soliditatem terrae constituens. Sic et hujus saeculi principes, ubi fortior est impetus belli, fortissimos milites praeparant. Et clamavit voce magna quemadmodum cum leo rugit. Leo cum rugit, omnes bestiae timent. Et ipse in sua fortitudine ostenditur. Clamavit Christus, leo appellatus propter fortitudinem, sive per se, sive per suos praedicatores, cum dixit: Omnis arbor quae 117.1062D| non facit fructum bonum excidetur et in ignem mittetur (Matth. III). Et iterum: Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum coelorum (Matth. IV). Et hac sua voce fortitudinem suam demonstravit, dum multos sibi subjecit, bestias quoque, id est bestiales et feroces homines timore concussit. Quod autem fecit Christus, fecerunt et ejus apostoli, aeterna tormenta praedicando peccatoribus, et feroces homines ad fidem illius sua doctrina convertendo. Et cum clamasset, locuta sunt septem tonitrua voces suas. Quid per septem tonitrua, nisi universalis Ecclesia in suis praedicatoribus intelligitur septiformi Spiritu repleta? Unde et bene clamavit leo prius, ac postea septem tonitrua sunt locuta, quia videlicet prius praedicavit 117.1063A| Christus, deinde Apostoli et caeteri doctores ad ejus vocem profecti, praedicaverunt ubique. Bene autem septem tonitrua voces suas loqui perhibentur, quia sancta praedicatio non Judaeorum fabulas, non philosophorum naenias, non haereticorum versutias in suis dogmatibus recepit, sed propriis sensibus ut est edita, semetipsam jam in auditorum cordibus per sanctos praedicatores diffudit. Possunt autem et in septem tonitruis specialiter apostoli sancti intelligi, qui in rota hujus saeculi tonant, quia alta et profunda et obscura et terribilia loquuntur. Unde et eorum numerus ex partibus septenarii conficitur, id est, ex pari quaternario et impari ternario. Sive enim tria per quatuor, sive quatuor per tria ducantur, ad duodenarium numerum pervenitur, quia 117.1063B| videlicet per ipsos duodecim apostolos fides sanctae Trinitatis intonuit per quadripartitum orbem, qui missi sunt praedicare tria summa per quatuor infima. Et cum locuta fuissent septem tonitrua voces suas, scripturus eram. Et audivi vocem de coelo dicentem mihi: Signa quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere. Quia audierat Joannes superius. Quod vides scribe in libro, voluit etiam ea quae audivit a septem tonitruis scribere, sed dictum est ei, signa, id est sigilla quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere. Ubi merito quaeritur, quare illi hoc dicatur, cum in Joanne omnes doctores figurentur, qui utique non debent divina eloquia sigillare, ut non ad aliorum manifestentur utilitatem. Verum dicendum 117.1063C| est, quia quod nos sub sigillo signamus, non omnibus notum esse volumus, sed solummodo familiaribus, et quibus credere nos pro certo posse scimus. Quod autem palam dicimus, et non sigillamus, ad multorum notitiam ducimus. Dicitur Joanni, et in illo omni ordini doctorum, ne scribat quae locuta sunt septem tonitrua, quia non omnibus sunt manifestanda divina eloquia. Pro temporibus enim abscondenda sunt, ne fiat contra praeceptum Domini, quo ait: Nolite sanctum dare canibus neque mittatis margaritas vestras ante porcos (Matth. VII). Simplicibus quoque debent discrete, et secundum capacitatem singulorum distribui, quia alii lactis potum suscipiunt, alii vero solidum cibum percipere possunt. 117.1063D| Unde ipse Dominus discipulis dicit: Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo (Joan. XVI). Et iterum: Fidelis servus et prudens, qui dat conservis suis in tempore tritici mensuram (Luc. XII). Dicatur ergo Joanni signa quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere, et in illo omni choro doctorum ac si diceret: Eloquiorum Dei sacramenta sic intra mentis secretum tege, quatenus ne aut hi qui non debent ad eorum cognitionem perveniant, aut hi qui debent cum discretione et moderatione eorum notitiam capiant. Et angelus quem vidi stantem super mare et super terram, levavit manum suam ad coelum, et juravit per viventem in saecula saeculorum. Cum Dominus in Evangelio jurare prohibeat, dicens: Nolite jurare neque 117.1064A| per coelum neque per terram, sed sit sermo vester, es est, non non: quod enim amplius est, a malo es. (Matth. V). Quid est quod ipse manum ad coelum levans, jurat per viventem in saecula saeculorum. Sed sciendum quia homines recte jurare prohibentur, quia saepe in juramento falluntur: non enim homines a juramento Deus cohibuisset, si in eo peccatum deesse cognovisset. Deus itaque jurare potest, qui non mentitur aliquando. Juramentum autem ejus est omnis sermo illius, quia quidquid loquitur, absque ulia ambiguitate completur. Per manum autem angeli, ut supra diximus, intelligitur operatio Filii Dei, et dispensatio humanae redemptionis. Levavit itaque angelus manum in coelum, quando Filius Dei carnem quam pro nobis assumpsit, ad dexteram 117.1064B| Patris elevavit. Hinc scriptum est: Levabo in coelum manum meam, et jurabo per dexteram meam, ac si diceret: Assumptam a verbo carnem ad coelos elevabo, et per utramque naturam scilicet Verbi et hominis, quaeque futura sunt roborabo. Juravit per viventem in saecula saeculorum, id est per Deum Patrem, quando se et Patrem unum ostendit, dicens (Joan. XIV): Ego in Patre et Pater in me est. Et quando etiam omnia sua opera ad Deum retulit, dicens: Pater, in me manens, ipse facit opera. De quo etiam subditur: Qui creavit coelum et ea quae in eo sunt, id est, solem et lunam et caetera sidera. Et terram et ea quae in ea sunt, id est, homines, bestias, aves et caetera usque ad vermiculum. Et mare et ea quae in eo sunt. Cete scilicet et pisces diversi generis. 117.1064C| Quo in loco haereticorum perfidia damnatur, qui non verentur asserere, quaedam a bono Deo, quaedam vero a principe facta tenebrarum. Sed et cum subjungit, Quia tempus non erit amplius, quaestionem nobis facit, maxime cum Psalmista de reprobis dicat: Inimici Domini mentiti sunt ei, et erit tempus eorum in saecula (Psal. LXXX). Si enim impiorum tempus erit in saecula, quomodo tempus jam non erit? Ad quod dicendum, quia justis non erit tempus, id est, mutabilitas aliqua, quia immutabiles erunt in mente, et incorruptibiles in corpore. Tempus quippe est vicissitudo dierum ac noctium. Ideoque ibi jam tempus non erit, ubi nulla varietas cujuslibet rei. Justi vero immutabiles existent, quia in aeterna claritate et in indeficienti luce permanebunt; 117.1064D| unde Psalmista: Ordinatione tua perseverat dies (Psal. CXVIII). Impii autem tempus habebunt, quia semper per varia tormenta mutabuntur, et ad calorem nimium transibunt ab aquis nivium. Quod ergo Dominus de justis negat, hoc de injustis Psalmista affirmat. Sed in diebus vocis septimi angeli cum coeperit tuba canere. Id est cum coeperit sancta Ecclesia ultimam suam praedicationem diffundere. Consummabitur mysterium Dei. Id est perficietur quidquid modo latet, quia consummatio hic non abolitionem significat, sed perfectionem. Mysterium autem appellatur illud, quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit (I Cor. II), quod tunc consummabitur, id est 117.1065A| perficietur, cum et justis bona, et injustis data fuerint tormenta ante praeparata, sicut evangelizavit per servos suos prophetas. Omnis enim intentio prophetarum principaliter de Domini adventu fuit, et saeculi consummatione. Ideoque tunc perficietur, quod ante praedictum est per illos. Et audivi vocem iterum de coelo loquentem mecum, et dicentem: Vade et accipe librum de manu angeli stantis supra mare et supra terram. Et angelus qui tenet librum apertum Christus est, et ipse qui invitat Joannem ut vadat ad angelum Christus est; ipse enim tenet librum apertum, quia ipse revelavit omnia quae latebant in Veteri Testamento, de ejus nativitate, passione, morte et resurrectione. Vox ergo illa quae facta est ad Joannem nihil aliud intelligitur, nisi interna inspiratio qua 117.1065B| Deus inspirat cordibus fidelium ut accedant ad eum, juxta illud: Accedite ad eum et illuminamini (Psal. XXXIII). Nam et quod Joanni dicitur, omnibus utique dicitur, qui revelata facie gloriam Domini contemplantur. Isti enim tales apertum habent libellum, ideoque illis dicitur, ut accedant ad angelum non gressibus corporis, sed passibus fidei et mentis. Nec mirum si ipse Christus de se tanquam de alio loquitur, cum et sancti in Scripturis saepissime de se quoties magna dicunt, sic loquuntur quasi de alio. Unde est, Erat Moyses vir mitissimus super omnes qui morabantur in terra (Num. XII). Et Job: Vir erat in terra Hus nomine Job, simplex, rectus ac recedens a malo (Job I). Et ipse Joannes: Hic est discipulus ille quem diligebat Jesus (Joan. XIII). Bene quoque ipsa 117.1065C| vox non de terra, sed de coelo sonuit, quia qui de terra est, de terra loquitur. Quod vero sequitur, stantis supra mare et supra terram, superius expositum est. Et abii ad angelum, dicens ei ut daret mihi librum. Jubentis quippe Dei vocem paratissimus sanctorum sequitur effectus, quia pergunt ad angelum, id est, accedunt fide et devotione ad Christum, poscentes sibi dari librum ab eo, qui aperit ora mutorum, et linguas infantium facit disertas. Ex hoc Jacobus: Si quis indiget sapientia, postulet a Deo qui dat omnibus, et non improperat, et dabitur ei (Jacob. I). Et dixit mihi, accipe librum et devora illum. Acceptum librum devorare est, cum aviditate Scripturam secretis recondere visceribus. Ubi notandum quia 117.1065D| non dicit, accipe et bibe illum, sed devora, id est manduca avide. Scriptura enim sacra in quibusdam locis potus est, in quibusdam vero cibus. In rebus obscurioribus, quae intelligi sine expositione non possunt, cibus est, quia veluti mandendo, legendo, et ruminando sumitur; in apertioribus vero quae intelligi sine expositione possunt, ibi potus est: potum enim non mandendo glutimus. Apertiora ergo et manifestiora bibimus, quae etiam non exposita intelligere valemus. Et quanquam sancti apostoli, et ipse Joannes aperte cognoscerent Dei sacramenta, tamen quia adhuc expositione indigebant, qualiter ad eum pertinerent, nequaquam dicitur Joanni bibe, sed devora, ac si apertius diceretur, pertracta et 117.1066A| intellige, id est prius mande, et sic degluti. Quod sancti patres fecerunt, Augustinus scilicet, Gregorius, et caeteri, quorum nunc expositionibus utimur. Et faciet amaricare ventrem tuum, sed in ore tuo erit dulce tanquam mel. Praeposterus ordo est in hoc loco: Prius enim in ore cibus assumitur, et sic demum ad inferiora ventris trajicitur. Haec omnia in sequentibus exponentur. Et accepi librum de manu angeli, et devoravi eum, et erat in ore meo tanquam mel dulce. Et cum devorassem eum, amaricatus est venter meus. Qui alii per os Ecclesiae figurantur, nisi sancti praedicatores, qui die ac nocte legem Domini meditantur, et possunt dicere: Quam dulcia faucibus meis eloquia tua super mel et favum! (Psal. CXVIII.) Per ventrem vero saeculares 117.1066B| homines intelliguntur, ventri et voluptatibus suis servientes, de quibus Apostolus: Quorum Deus venter est (Philip. III). Tales enim aliquando avide per os praedicatorum divina verba suscipiunt: sed quia terrenis voluptatibus deserviunt, sermo Dei qui in ore doctorum fuerat illis tanquam mel dulce, in ventre amarescit, sicut (verbi gratia) cum audiunt: Non concupisces uxorem proximi tui, non domum, non agrum; et: Si quis non oderit patrem, aut matrem, aut uxorem, filios et filias, non potest meus esse discipulus (Luc. XIV). Et iterum: Si quis vult post me venire, abneget semetipsum (Luc. IX). Amarescunt illis divina eloquia, quia desperant se hoc posse facere, voluptatibus suis volentes deservire. Aliter: Ipsis sanctis praedicatoribus dulcis est sermo Dei in 117.1066C| ore ad praedicandum, ad meditandum, ad exponendum; sed dum coguntur ea complere operibus, quae docent verbis, vertitur illis in amaritudinem. In ore quoque praedicatorum dulcis est sermo (sicut diximus) ad legendum, ad exponendum; sed dum pro ipsa sua praedicatione contemnuntur, et insuper affliguntur, et diversis modis cruciantur, in ventre eorum convertitur in amaritudinem, quia contristantur in mente simul, et de vexatione et de contemptorum damnatione, unde Apostolus: Tristitia est mihi magna et ingens dolor cordi meo (Rom. IX). Qnod enim venter secretum cordis significet, Jeremias ostendit, qui cum dixisset, Ventrem meum doleo, continuo subjecit, sensus cordis mei conturbati sunt in me (Jer. IV). Neque enim ad salutem populi pertineret, 117.1066D| si ventrem se corporeum dolere praedicaret, sed ventrem doluit, quia mentis afflictionem sensit. Vel certe acceptus liber et comestus in amaritudinem vertitur, cum quilibet doctor ex sua praedicatione poenitentes conversos aspiciens, mentis affectu illis conjungitur, et cum Apostolo dolet cum dolentibus, flet cum flentibus. Vel certe dulcis est nobis, cum gaudia patriae coelestis promittit; amarus vero cum austera praecepta, per quae ad eamdem patriam perveniamus indicit. Dulce quippe est audire: Fulgebunt justi sicut sol in regno Patris sui (Matth. XIII). Amarum autem: Nisi efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coelorum (Matth. XVIII). Item dulce est audire: Scimus quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam 117.1067A| videbimus eum sicuti est (I Joan. III). Amarum autem: Qui dicit se in Christo manere, debet sicut ille ambulavit et ipse ambulare (I Joan. II). Dulce fuit apostolis: In regeneratione cum sederit Filius hominis in sede majestatis suae, sedebitis et vos super sedes duodecim (Luc. XXII). Amarum fuit illis: Qui vult inter vos esse major, sit omnium servus (Matth. XXIII). Et dicit mihi: Oportet te iterum prophetare populis et gentibus et linguis et regibus multis. Joannes pene omnia, imo omnia quae in hoc libro praemissa sunt non specialiter ex sua, sed generaliter ex electorum protulit persona; nunc autem quae in hoc versu narrantur, et suae et aliorum personis congruere docet. Quando enim ista vidit, in Pathmos insula relegatus erat, et ideo ei dicitur: Oportet te iterum prophetare 117.1067B| populis et gentibus et linguis et regibus. Ac si ei divina vox diceret: Non morieris in hac insula, ut tu putas, sed iterum prophetabis, et hanc Apocalypsin quam vidisti, manu tua scribes, et alios docebis, nec solum hanc prophetiam annuntiabis, sed altius caeteris ad erudiendam fidem sanctorum Evangelium scribes. Iterum autem dicit, quia videlicet jam hoc fecerat coram regibus et gentibus, unde et a Domitiano impiissimo Caesare, et in ferventis olei dolium missus est, et in eamdem insulam exsilio deportatus, ubi etiam hanc Apocalypsin vidit. Nam cum jam provectae esset aetatis, et putaret se celerius ad Christum e mundo migrare, interfecto Domitiano, et cuncta ejus jussione cassata reversus est Ephesum, ubi et praefatam Apocalypsin Ecclesiis 117.1067C| tradidit legendam. Ebione autem, Valentino et Cerintho contra Christum oblatrantibus, episcoporum precibus flexus, indicto triduano jejunio, Evangelium etiam scripsit, et ideo tot populis et gentibus praedicavit, quia ejus praedicatio ad multorum notitiam pervenit. Sed quae illi specialiter ascribuntur, generaliter praedicatoribus deputantur, ad quorum personam dicit: Oportet te iterum praedicare populis, quia nimirum aliis ad Christum migrantibus, electorum Ecclesia in subsequentibus praedicatoribus iterum non desinit praedicare. Prophetare autem intelligere debemus praedicare, sicut et Paulus dicit: Prophetae duo dicant vel tres, et caeteri dijudicent (I Cor. XIV). Vel certe propterea iterum Joannes prophetare jubetur, ut quod doctores Ecclesiae praedicant 117.1067D| ore, facto iterato clament. Oportet enim ut hi qui verba vitae credentibus nuntiant, operibus etiam vitae clamare non desistant.
- CAPUT XI.
Et datus est mihi calamus similis virgae. Haec verba sicut conveniunt Joanni, similiter conveniunt omni ordini praedicatorum. Per calamum autem, id quod calamo efficitur intelligere debemus, id est divinam Scripturam, quia antiqui calamo scribebant. Unde bene ipse calamus non inanis, sed similis virgae dicitur. In virga enim rectitudo sacrae Scripturae intelligitur, in qua nullum est mendacium, nullus error, sicut in philosophorum libris, Judaeorum et haereticorum, 117.1068A| quorum doctrina plena est mendacio. Sacra autem Scriptura ex omni parte est recta, atque ideo bene virgae comparatur, juxta quod Psalmista dicit: Virga recta est virga regni tui (Psal. XLIV). Aliter: Reges in signum potentiae suae virgam in manibus portant, per quam regia illorum potestas exprimitur. Recte ergo calamus, id est divina Scriptura virgae comparatur, quae suis observatoribus regnum promittit, dicens: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth. V), et multa similia. Et istud regnum quod coelestis praedicatio promittit, in inflexibili justitia perseverat. Postquam autem datus est ei calamus, divina vox dicit illi: Surge, videlicet ad praedicationis officium, et noli jacere in imis vitiorum, quia, ut supra dictum est, quod Joanni 117.1068B| dicitur, omnibus veritatis praedicatoribus convenit, qui quod verbis praedicant, factis iterato clamare debent. Et metire templum Dei ac altare. Templum Dei ipsa est Ecclesia, cui Apostolus dicit: Templum Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. III). Altare autem in templo, eminentiores significat in Ecclesia fideles, id est virgines, continentes, et saeculo renuntiantes. Sicut enim altare in templo est, ita vita religiosorum in plebe fidelium consistens, in quibus principaliter jugis atque indeficiens sanctae compunctionis permanet ignis. Quod autem sequitur, et adorantes in eo, tale est, tanquam subaudiretur et in templo, et in altari adorantes metire. Quo nimirum dicto illi exprimuntur, qui in spiritu et veritate adorant Patrem, sicut Dominus dicit. Dicitur itaque omni ordini 117.1068C| doctorum: Surge ad potiora opera, metire templum et altare et adorantes in eo, hoc est, unicuique professioni et ordini, secundum suam dignitatem et locum annuntia verbum Dei, ut (verbi gratia) virginibus dicito: Beatae estis quae respuistis nuptiale consortium, unde et habebitis societatem angelorum; et quae non habetis in terra sponsum, habebitis in coelo sponsum Christum Deum et hominem victurum in aeternum. Dicito etiam saeculo renuntiantibus: Beati estis qui, Evangelici praecepti non immemores, cuncta terrena pro Christo reliquistis, sequentes eum, a quo thesaurum in coelo indeficientem percipietis. Continentibus vero: Beati qui post licitum nuptiarum, sectantes continentiam, internumerari contenditis his, de quibus merito dicitur: Virgines 117.1068D| enim sunt, et sequuntur agnum quocunque ierit (Apoc. XIV). Vel altare generaliter sanctam Ecclesiam accipiamus, in quo Deo quotidie sacrificium laudis, et incensum orationis offertur. Metire templum et altare, id est secundum capacitatem uniuscujusque sermonem profer, simplicibus simpliciora, perfectis alta et profunda committens. Atrium autem quod est foris templum ejice foras, et ne metiaris illud. Miranda prorsus locutio talis, quod illud foras ejici praecipit, quod foris esse ostenditur. Quomodo enim foras ejici potest, si intus non est? Sed tale est hoc, quale et illud: Deleantur de libro viventium, id est, non scribantur in eo. Ita ergo et hic dicitur, Atrium vero ejice foras, id est, noli illud 117.1069A| computare intus. Per atrium autem quod foris est, intelliguntur haeretici, pagani, et Judaei, quibus ad sancta sanctorum nullus patet ingressus, de quibus Paulus dicit: Quid autem mihi de his qui foris sunt judicare? (I Cor. V.) Dicatur ergo, ne metiaris atrium quod foris est, id est, noli tales computare in numero sanctorum, quoniam datum est gentibus. Id est, communi tormento peribunt, et inter eos reputabuntur qui idola colunt, quoniam et illi simulacra colere videntur, mendacium pro veritate tenentes. Judaei se dicunt credere in Deum Patrem, sed mentiuntur, quia qui non habet Filium, nec Patrem habet, et qui non honorificat Filium, non honorificat Patrem qui misit illum. Mendacium ergo colunt, qui veritatem non adorant. Haeretici quoque diversos errores de 117.1069B| Domino fatentur, unde quia a veritate recedunt, similes gentibus habentur, verbi gratia: Sabellius dicit quod idem sit Pater qui Filius, et quia duas non vult intelligere personas in Patre et Filio, similis est et etiam deterior paganis. Photinus quoque affirmat eum purum hominem, nec fuisse ante Mariam, et iste similis est gentibus, qui simulacrum hominis mortui se adorare fatetur, dum solummodo Christum hominem fuisse dicit, et Deum negat. Et ideo isti tales atque eorum similes, velint nolint, in illorum transeunt numerum, qui imagines mortuorum adorant hominum, praesertim cum singulis partibus mendacium sit quod tenent. Similiter qui fidem quam habent operibus destruunt, in numero infidelium reputantur. Et civitatem sanctam calcabunt, ipsa 117.1069C| scilicet atria. Mensibus quadraginta duobus. Civitas sancta olim appellabatur Hierusalem, juxta illud Evangelii: Multa corpora sanctorum qui dormierant, surrexerunt et apparuerunt multis in sancta civitate (Matth. XXVII). Verumtamen hic non de illa dicitur, sed potius de Ecclesia, de qua scriptum est: Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei (Psal. LXXXVI). Hanc civitatem calcant, id est comprimunt atria, id est haeretici, pagani, Judaei, et falsi fratres, et verbo et tormento; sed sicut silex calcata pedibus hominum, elimari potest, comminui non potest, et tanto magis elimatur, quanto magis calcatur: ita sancta Ecclesia ex persecutione perfidorum robustior redditur et luculentior, unde Apostolus: Quando infirmor, tunc fortior sum et potens (II Cor. XII). Quadraginta duos 117.1069D| menses possumus specialiter referre ad spatium trium annorum et dimidii, quando sub Antichristo acerbius calcabitur, et comprimetur Ecclesia ab impiis. Nam in tribus annis et dimidio quadraginta duo menses continentur, quo numero etiam omne praesens tempus intelligitur, propter sex mundi aetates, et septem dies, quibus omne praesens tempus volvitur. Sexies enim septem quadraginta duo faciunt. Aliter: Legimus in Veteri Testamento, quod populus Israel quadragesima et secunda mansione ingressus est terram repromissionis, et quia in figura omnia contingebant illis, utique et hoc iter ad nos pertinet, qui in itinere deserti moramur, et ad patriam repromissionis tendimus post Rubri maris baptismum, in 117.1070A| quo submersus est Pharao cum suis exercitibus, id est diabolus cum omnibus peccatis originalibus. Quod ergo ibi per quadraginta duas mansiones in figura factum praecessit, hoc hic per menses figurata locutio expressit. Mensibus ergo quadraginta duobus calcatur civitas, quia quandiu in praesentis vitae itinere transit, persecutionem ab impiis sustinet Ecclesia. Et dabo duobus testibus meis, et prophetabunt, id est dabo ut prophetent, diebus mille ducentis sexaginta. Hic etiam et in numero dierum, qui juncti faciunt annos tres et dimidium, et in adventu etiam et prophetia duorum testium manifeste ostenditur persecutio, et regnum Antichristi. De his quippe duobus testibus Dominus per Malachiam prophetam 117.1070B| dicit: Ecce ego mittam vobis Enoch et Eliam, ut convertant corda patrum ad filios, et cor filiorum ad patres eorum (Matth. IV). Et in evangelio ipse Dominus: Elias veniens restituet vobis omnia (Matth. XVII). Isti ergo venientes prophetabunt, id est praedicabunt, quia, ut supra dictum est, prophetare aliquando ponitur pro praedicare. Diebus mille ducentis sexaginta, id est tribus annis et dimidio, qui interficientur ab antichristo. Amicti saccis, quia poenitentiam quam praedicabunt ore, etiam habitu ostendent, sicut fecit beatus Joannes, qui erat indutus pilis camelorum. Sed in his duobus testibus omnis Ecclesia comprehenditur in suis praedicatoribus, quae per omne tempus istius vitae prophetat et praedicat mysteria Filii Dei, sive nunc scilicet, sive in 117.1070C| extremis temporibus. Bene autem Ecclesia in duobus testibus figuratur, propter duo Testamenta videlicet, quibus roboratur; vel quia ex duobus populis constat, et duobus praeceptis charitatis vivificatur; sive etiam propter duo martyrii genera. In saccis vero humilitas sanctorum exprimitur, qui, licet sint magistri, peccatores se esse fatentur; nam cilicium criminosis convenit. Vel certe, quia sanctorum vita reprobis videbitur despecta, ideo saccis induti perhibentur. Et hoc est quod in hac eadem Apocalypsi dicitur, Sol factus est niger tanquam saccus cilicinus (Apoc. VI). Hi sunt duae olivae et duo candelabra in conspectu Domini terrae stantes. Ipsi specialiter duo, Enoch scilicet et Elias, duae olivae appellantur propter 117.1070D| unctionem Spiritus sancti, qua sunt delibuti. Dicuntur etiam et candelabra, quia lucebunt, aliisque lumen veritatis ostendent et verbo et opere. Generaliter omnes sancti Ecclesiae in his duobus comprehenduntur, qui tempore baptismatis et manuum impositione episcoporum acceperunt Spiritum sanctum. Dicuntur autem duae olivae, cum una sit oliva, id est, universalis Ecclesia, juxta illud: Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei (Ps. LI), propter duo Testamenta, vel dilectionem Dei et proximi, vel duo genera martyrii. Similiter et eadem Ecclesia cum sit unum candelabrum propter unitatem fidei, dicuntur duo candelabra propter praedicta mysteria. Bene autem in conspectu Domini terrae stare per 117.1071A| hibentur, quia sancti intima contemplatione sui Conditoris in suis praecordiis inhaerere probantur, et jugiter voluntatem ejus considerantes, ea faciunt in quibus Creatorem suum non offendunt. Unde Elias dicit: Vivit Dominus in cujus conspectu sto (III Reg. XVII). Et Paulus: Sicut ex Deo, coram Deo loquimur in Christo (II Cor. XII). Potest etiam et de his duobus testibus intelligi, aliter qui in conspectu Domini terrae stant, quod videlicet in paradiso, ubi quondam fuit Adam, antequam peccaret, translati sunt, et a nostris conspectibus ablati, claritate visionis Dei perfruuntur. Et si quis eos voluerit nocere, ignis exiet de ore illorum, et devorabit inimicos eorum. Hoc ex parte jam impletum est, quando, sicut in libro Regum, legimus 117.1071B| (IV Reg. I), ad vocem Eliae descendit ignis de coelo, et consumpsit quinquagenarios cum suis quinquaginta. Sed specialiter haec verba sicut pertinent ad illos duos, ita generaliter et ad omnes sanctos. Per ignem autem praedicatio sancta figuratur, quia corda auditorum ad amorem Dei accendit. Ex isto itaque igne boni perficiunt, mali vero deficiunt, unde Paulus: Christi bonus odor sumus Deo; et: Aliis odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem (II Cor. II). Dum enim sancti bona coram ipsis proferunt, etiam nolentes nocent, quia ipsi bona quae audiunt, in sui damnationem vertunt; dumque sanctos persequuntur, qui sibi vitam annuntiant, hoc igne, id est doctrina quae procedit de ore illorum, devorantur, quia pro contemptu et persecutione sanctorum, 117.1071C| digni suppliciis aeternis aguntur. Et si quis eos voluerit laedere, ita oportet eum occidi, sententia scilicet verbi Dei. Vel certe de ore testium ignis egrediens inimicos eorum interficit, quia nimirum contraria Christo sentientes, atque in malo perseverantes, anathematis fulmine sancta Ecclesia percutit. Quod si et hoc in bonum accipere volumus, sancta Ecclesia in suis doctoribus igne oris sui inimicos devorat, cum verbo exhortationis et administratione claritatis eos ad sui amorem provocat, ut moriantur inimicitia, et vivant dilectionis gratia, coacervatis dilectionis carbonibus super caput eorum, juxta Salomonis sententiam. Hi habent potestatem claudendi coelum nubibus ne pluat diebus prophetiae ipsorum, et potestatem habent 117.1071D| super aquas convertendi eas in sanguinem, et percutere terram omni plaga quotiescunque voluerint. Et hoc juxta litteram impletum cognovimus in Moyse et Elia, quoniam unus aquas Nili fluminis convertit in sanguinem, eo quod induratum esset cor Pharaonis. Alter vero clausit coelum ne plueret annis tribus et dimidio. Dum enim regnaret Achab rex impius, qui sanctos Dei interfecit, et insuper idola coluit; omnisque populus Israel relinquens Deum patrum suorum, adoraret Baal, et eos Elias revocare ad cultum Dei non potuisset, iratus dixit: Vivit Dominus, si erit vobis nos aut pluvia, nisi juxta oris mei verbum (III Reg. XVII). Quod ita factum est, donec populus ageret poenitentiam, et iterum ille sua petitione obtineret 117.1072A| pluviam. Moyses quoque terram Aegypti percussit omni plaga, quotiescunque voluit, id est, quousque liberaret filios Israel de Aegyptiorum servitute. Spiritualiter ipsi sancti appellantur coelum; appellantur autem et nubes, de quibus scriptum est: Et nubibus mandabo ne pluant super eam imbrem (Isa. V). Claudunt itaque coelum, hoc est se ipsos, non quo omnimodis coeli imbres non emittant, sed quod super terram, quae spinas et tribulos germinat, non pluant. Pluunt itaque perfectis, abscondunt vero suam pluviam impiis, quoniam bonis et suscipere volentibus suam praedicationem manifestant, contemptoribus vero et irrisoribus abscondunt. Unde est: Ne miseritis margaritas vestras ante porcos (Matth. VII). Et potestatem habent super aquas convertendi 117.1072B| eas in sanguinem. Aqua Scripturam significat. Unde est: Aqua profunda sermo ex ore viri (Prov. XVIII). Ipsi itaque aquam in sanguinem vertunt, cum occasionem illis qui bene prolata male intelligunt, administrant, et doctrinam quam perceperunt, in sui perniciem convertunt. Quod idcirco facere sancti dicuntur, quia ipsi eis divina verba annuntiant, qui contemnunt, cupientes eos instruere, et ad Dei voluntatem revocare. Habent quoque potestatem percutere terram omni plaga quotiescunque voluerint, quia in potestate illorum est, ut quando velint loquantur, et iterum quando velint taceant, ut scilicet fidelibus loquantur, infidelibus autem taceant. Et ideo quotiescunque infidelibus divina mysteria claudunt, toties insanabili plaga 117.1072C| percutiunt. Quotiescunque vero fidelibus Dei sacramenta pandunt, toties alios ad mortem, alios ad vitam trahunt. Et quod aliis proficit ad salutem, aliis provenit ad mortem; dumque verba coram impiis formant, sanguinem carnalis intelligentiae quo moriantur porrigunt. Et notandum quod non dicit, habebunt potestatem, sed habent, ut hoc non de duobus tantum, Enoch et Elia, qui venturi sunt, sed etiam de praesentis nunc temporis Ecclesiae praedicatoribus dictum intelligamus. Et cum finierint testimonium suum, bestia quae ascendit de abysso, faciet adversus illos bellum, et vincet illos et occidet illos. Hoc testimonium non ad ipsum regnum Antichristi est referendum, sed ad praecedens tempus quo ipsi praedicabunt, antequam 117.1072D| ille incipiat regnare. In revelatione enim bestiae finiendum, id est perficiendum et complendum est testimonium illorum, qui docent ipsum non esse Christum, sed diabolum, pronuntiantes Judaeis atque gentibus olim jam venisse Christum, et sua passione redemisse genus humanum, unde et ab eo tenti interficientur. Et hoc est quod sequitur, quia bestia quae ascendit de abysso, faciet adversus eos bellum. Bestiae autem vocabulo non solum damnatus ille homo, verum etiam habitator illius diabolus, qui per illum exaltabitur, et extolletur supra omne quod dicitur deus, aut quod colitur, sed et omne corpus illius figuratur. Homo itaque ille perditus ascendet de abysso, hoc est de multitudine Judaeorum perfidorum, 117.1073A| qui impietate profundi sunt nascendo, et per aetatum momenta proficiendo, juxta illud: Fiat Dan coluber in via, cerastes in semita (Gen. XLIX). Diabolus enim ascendet de abysso, hoc est, de reproborum cordibus in quibus habitat; et ingredietur illum damnatum hominem, ut per eum signa faciat, et elevetur ita, ut sedeat in templo Dei tanquam sit Deus. Omne enim corpus illius cum capite suo ascendet de abysso, quia divino Dei judicio efferari permittetur. Judicia enim Dei abyssus multa (Psal. XXXV). Inde namque ascendet, unde ad superbiam elevari permittetur. Faciet autem contra Dei testes bellum, et corporale et spirituale, exhibebit cuncta quae in praecedentibus martyribus sunt adimpleta, id est virgas, fustes, plumbatas, candentes ferri laminas, 117.1073B| ungulas ferreas, bestias, ignes, et carceres, et si qua sunt similia tormentorum genera. Iterum quos sic non poterit vincere, conabitur doctrinis superare, exhibebit dona, verba promet dulcia, adhibebit falsa miracula, et per utraque saeviens multos a fidei rectitudine ad errorem inclinabit, alios scilicet decipiens terroribus, alios autem persuasionibus. Verum quod dicitur, vincet eos, non ad sanctos pertinet, qui non poterunt vinci, et qui ante poterunt occidi, quam a fide separari; sed quaedam pars malorum intelligitur, quae sociata est corpori Christi, quaeque sive terroribus, sive blandimentis vinci posse narratur. Quod vero occidet eos, ad sanctos pertinet, quos interficiet diversis modis, et superare non poterit. Inter quos etiam erunt ipse 117.1073C| Elias et Enoch, qui a bestia nec terroribus nec blandimentis superari nullo modo poterunt. Inter eos autem qui vincentur, comprehenduntur falsi Christiani, Judaei, haeretici et pagani. Si vero quaerimus quae sint arma Ecclesiae, utique fides et innocentia, duo dilectionis praecepta, duo etiam Testamenta. Hinc pugnant, hinc victores existunt, etiam cum moriuntur. Et jacebant corpora eorum in platea magnae civitatis, quae vocatur spiritualiter Sodoma et Aegyptus, ubi et Dominus eorum crucifixus est. Civitatem magnam, quantum ad litteram appellat Jerusalem, quae Dei civitas magna dicebatur, sed postquam Dominum suum interfecit, jam non dicitur civitas magna, aut Jerusalem, sed Sodoma et Aegyptus. Licet enim 117.1073D| persecutio ubique grassetur, tamen immanior et acerbior erit Ecclesiae vexatio, ubi Dominus crucifixus traditur, et ubi caput malorum apparebit Antichristus. In cujus platea specialiter dicuntur jacere corpora sanctorum, tanquam scilicet ut ubi principale certamen erit, ibi mortuorum corpora multipliciter pereant; ubi etiam intelligitur, quia Judaica plebs specialiter adhaerebit Antichristo, quousque Enoch et Elia praedicantibus, qui ex ea salvandi fuerint, revertantur ad Christum. Bene autem illa civitas Sodoma vocatur et Aegyptus, quia opera Sodomorum atque abominationes Aegyptiorum sectasse cognoscitur. Unde Isaias illis dicit: Audite, principes Sodomorum (Isa. I). Altius autem per civitatem magnam 117.1074A| in qua jacebunt corpora sanctorum, totus mundus intelligitur, quia in omnibus mundi partibus sancti tunc temporis interficientur. Unde bene dicitur: Ubi Dominus eorum occisus est. Quod enim Dominus extra portas illius civitatis est passus significabat, quia Christus in suis membris in toto mundo erat passurus. Ita est civitas magna, quae Babylon vocatur, in qua diabolus regnat, sicut civitas est Christi Hierusalem, in qua regnat ipse Christus. Illa coepit a Cain, ista autem ab Abel. Sodoma interpretatur muta, Aegyptus tenebrae. Quibus nominibus illi comprehenduntur, qui, metu nimio concussi, tempore Antichristi non audebunt confiteri fidem Christi, sed in tenebris infidelitatis caecati, et in tenebris tenti peccatorum, negabunt illum. Insuper etiam et 117.1074B| civitatem sanctam calcabunt, id est compriment. Jacebunt autem corpora multorum, et illorum scilicet qui fuerint mortui, et illorum etiam qui diversis affligentur tribulationibus, id est fame, nuditate, carceribus, et caeteris inexquisitis tormentis. Et videbunt de populis et tribubus et linguis et gentibus, corpora eorum per tres dies et dimidium. Manifesta etiam ostenditur persecutio sanctorum in omnibus gentibus futura, cum dicitur quod omnes populi, et tribus, et linguae, videbunt corpora eorum tribus diebus et dimidio, id est tribus annis et dimidio, quibus regnabit Antichristus. Ita enim hic dies pro anno positus est, sicut et in Veteri Testamento, ubi legimus quod reversi exploratores qui quadraginta diebus terram exploraverunt, fecerunt murmurare 117.1074C| populum: Unde et postea quadraginta annos permanserunt in deserto, Domino dicente ad Moysen (Num. XIV): Diem pro anno dedi vobis. Similiter et ad Ezechielem (Ezech. IV), cui praeceptum est, ut trecentis nonaginta diebus jaceret super latus sinistrum, diem, inquit, pro anno dedi tibi. Significata est enim in his diebus captivitas decem tribuum trecentis quadraginta annis futura. Et corpora eorum non sinent poni in monumentis. Per corpora autem totos homines accipere debemus, qui non solum exstincti, verumetiam diversis pressuris attriti jacebunt et conculcabuntur. Consuetudo quippe sacrae Scripturae est, ut aliquando per animam, aliquando per corpus totum hominem significet. Per animam, ut ibi: Descendit Jacob in Aegyptum in animabus 117.1074D| septuaginta (Act. VII). Per corpus vero, sicut Maria in Evangelio dicit: Quia tulerunt Dominum meum, et nescio ubi posuerunt eum (Joan. XX), cum solum corpus quaereret, quod positum fuerat in sepulcro, anima illius cum divinitate Verbi descendente ad infernum. Verum tanta saevitia tunc erit, et tam erit immanis illa persecutio, ut non satientur reprobi, postquam interfecerint eos, sed etiam ad augendam suam malitiam, neque post mortem permittent eos poni in monumento. Sic enim legimus factum et in persecutione sanctorum martyrum, quod tanto tunc amplius fiet, quanto gravior erit persecutio. Aliter: In monumentis idcirco mortuo rum corpora ponuntur, ut ibi quiescant, et diem exspectent 117.1075A| novissimum. Unde et per quemdam sapientem dicitur: Corpora eorum in pace sepulta sunt. Tunc itaque non sinent eos poni in monumentis, hoc est, non permittent eos quiescere, veluti quiescunt corpora mortuorum, sed variis et in exquisitis eos cruciabunt tormentis. Monumentum etiam dicitur eo quod moneat mentem, quia et nos dum consideramus sanctorum monumenta, qui sua corpora pro Christo tradiderunt, monemur venerationem illis impendere. Non itaque sinent eos poni in monumento, hoc est non permittent eos venerari, sed velut irrisione dignos, permittent eos in plateis jacere, ubi comedantur a bestiis. Et inhabitantes terram gaudebunt super illos, et judicabuntur, et munera mittent invicem. Recte inhabitantes 117.1075B| terram vocantur, qui de interitu et de nece sanctorum gaudentes, mentem ad praemia contuenda electorum, vel ad sua consideranda supplicia erigere non noverunt. Tales ultimo tempore cum Ecclesia tradita fuerit in manus persecutorum, videntes Enoch et Eliae, caeterorumque martyrum corpora insepulta jacere, gaudebunt ex eorum humiliatione et interfectione, qui eos male viventes et peccantes increpabant. Et mittent sibi invicem munera, eulogia scilicet et datum temporale, vel sermonum congratulationem, tanquam diem festum celebrantes. Quoniam hi duo prophetae cruciaverunt eos qui habitant super terram. Sicut supradictum est, in devoratione scilicet ignis spiritualis, in suspensione pluviae salutaris, in conversione aquarum in sanguinem. 117.1075C| Licet ergo toto nunc tempore gaudeant impii de tribulatione et humiliatione justorum, laetantes cum malefecerint, et exsultantes in rebus pessimis, tamen jam tunc longa erit et major talium exsultatio de afflictione vel morte justorum, ac sua crudelitate. Sed cum dixerint pax et securitas, tunc repentinus eis superveniet interitus. Unde hic quoque apte subinfertur: Et post tres dies et dimidium. Id est interitum repentinum super eos venire, qui dicunt pax et securitas, et tunc dolorem, cum dicunt gaudium post quadraginta scilicet quinque dies, qui in Danielis libro et Isaiae commemorantur. Spiritus vitae a Deo intrabit in eos. Non tamen alienus spiritus ingredietur in eos, sed unusquisque homo suam animam 117.1075D| recipiet. Et steterunt. Pro eo quod est stabunt, quia praeteritum tempus est positum hic pro futuro. Super pedes suos. Quantum autem sit hoc futurum, post illos quadraginta quinque dies solus Deus novit. Bene vero stare dicuntur sancti, quia scilicet jam incommutabiles erunt in mente, et incorruptibiles in corpore. Et timor magnus cecidit, id est cadet super eos qui viderunt eos. Pro eo quod est videbunt, id est super omnes reprobos qui interfecerunt eos. Ibi quippe recognoscent eos in gloria, quos persecuti sunt in praesenti vita, et timebunt dum viderint eos glorificatos, exspectantes sententiam divinae ultionis. Vel etiam ipsi sancti cum viderint se invicem glorificatos, et viderint coelum ardere, infernum apertum, 117.1076A| daemones per hunc aera discurrentes, Dominum venientem ad judicium cum multitudine angelorum timebunt. Sed ut Dominus dicit, virtutes coelorum movebuntur (Matth. XXIV), quanto magis homines. De quibus adhuc subditur: Et audierunt vocem magnam dicentem illis: Ascendite huc. Vox ista quae eos vocat ut coelos ascendant, ipsa est de qua Apostolus dicit: Ipse Dominus in jussu et in voce archangeli, et in tuba Dei descendet de coelo (I Thess. IV). Ascendite (inquit) huc, id est, ascendite ad Deum, et ad caput vestrum, quia membra estis illius, qui modo singulis redditurus est juxta opera sua. Ideoque nolite morari in terra, ne involvamini in poenis miserorum. Et ascenderunt in nube in coelum, et viderunt illos inimici eorum. Legimus in Evangelio, 117.1076B| quod Dominus in nube venturus sit ad judicium; sic enim dixerunt angeli testes illius ascensionis: Hic Jesus qui assumptus est a vobis in coelum, sic veniet quemadmodum vidistis eum ascendentem, id est, eadem carne et nube (Act. I). Sicut ergo Christus venturus est in nube, ita et omnes sancti. Unde ipse dicit: Tunc videbunt Filium hominis venientem in nubibus cum potestate magna et majestate (Matth. XXIV). Unde et Apostolus dicit: Nos autem qui vivimus rapiemur cum illis in nubimus obviam Christo in aera, et sic semper cum Domino erimus (I Thess. IV), non in aere, sed in coelo. Quod si quis, hanc Pauli sententiam intuens, inquirit qualiter generalis primo homini illata compleatur sententia, qua illi dixit Deus: Terra es et in 117.1076C| terram ibis, scire debet veram Dei esse, et Pauli sententiam, quia et vivi reperientur homines, ex quorum persona hoc Apostolus loquitur; et tamen scire debet ut beatus Augustinus dicit, in ipso raptu nubium, etsi momentaneam, mortem tamen gustabunt. In terram ergo revertentur, quia hoc est corpus in terram reverti, quod est exeunte anima remanere corpus, quod utique terra est. Itaque securi dicimus, quia in momento et in ictu oculi, in ipsis nubibus, Spiritum vitae accipient hi, qui in adventu Domini vivi reperientur, in quibus, ut dictum est, et momentaneam mortem gustabunt. Impii quippe remanebunt in terra hac, electi elevabuntur ad gloriam, in qua et inimici illorum eos videbunt, et sentient judices juste, quos judicaverunt et damnaverunt 117.1076D| injuste. Et in illa hora factus est terraemotus magnus. Cum loqueretur de ipso judicio, repente venit ad ea quae ante futura sunt; id est ad persecutionem Antichristi, de quo paulo ante fecerat sermonem, ipsamque vocat horam quam ante in tribus diebus et dimidio expresserat. Quid autem mirum, si eadem persecutio una hora vocetur, cum omne praesens tempus una hora appelletur, juxta quod Joannes dicit: Filioli, novissima hora est (I Joan. II). Terraemotus itaque significat illam persecutionem validissimam, unde bene terraemotus non simpliciter sed cum additamento magnus vocatur, quia tunc tribulatio erit, ut Dominus ait, qualis non fuit, neque fiet. Hinc et 117.1077A| Danieli angelus dicit: Veniet tempus quale non fuit ex quo gentes esse coeperunt. Et decima pars civitatis cecidit, et occisa sunt in terraemotu nomina hominum septem millia. Hic locus in Evangelio exponitur, ubi Dominus dicit, quod quaedam mulier habens drachmas decem, perdiderit unam ex illis. Novem quippe sunt ordines angelorum, sed homo decimus est creatus, qui locum a diabolo evacuatum repleret. Ista decima pars periit in illis, qui consenserunt et crediderunt Antichristo. Non autem tota decima pars periit, sed pars decimae partis in haereticis scilicet, paganis et Judaeis et falsis fratribus. Civitas quippe Hierusalem appellatur, quia constat ex angelis et hominibus. Civitas cujus decima pars cecidit, illa scilicet quae ad novem angelorum ordines non pertingens, 117.1077B| locum decimi ordinis cum electis minime tenet. Et cum sit ipsorum perditorum numerus infinitus, sub finito comprehenditur, cum dicitur: Quia mortua sunt in terraemotu nomina hominum septem millia. Septenarius enim numerus saepe pro universitate ponitur, atque ideo in septem millibus hominum omnes reprobi intelliguntur, qui mortui sunt in anima sub eadem persecutione. Et reliqui, qui in fide permanserunt, id est, post abnegationem ad fidem redierunt, sive etiam qui ex errore ad veram doctrinam conversi sunt, et in eadem fide perstiterunt. In timorem sunt missi, et dederunt gloriam Deo coeli. Sive quod eo gubernante, et fortitudinem donante non sunt lapsi: sive quod misericorditer post ruinam sunt erecti. 117.1077C| Vae secundum abiit, et ecce vae tertium venit cito. Superius aquila volans, tria vae dixit futura, quorum duo in enarratione praecesserunt, tertium adhuc restat. Primum vae quippe narrat praelium locustarum, secundum solutionem angelorum quatuor usque ad istum locum, in quo multa per recapitulationem de adventu Antichristi dicuntur: tertium inchoatur hic, et tendit usque ad praefinitum locum, id est damnationem omnium reproborum cum capite suo. Et septimus angelus tuba cecinit, et factae sunt voces magnae in coelo, dicentes: Factum est regnum hujus mundi Domini nostri et Christi ejus, et regnabit in saecula saeculorum. In septimo angelo nihil aliud, nisi ut supra in caeteris Ecclesia intelligitur, non jam praedicans ut superius, sed in conspectu sui 117.1077D| Creatoris consistens. Et hoc est quod superius angelus stans supra mare, et super terram juravit per viventem in saecula saeculorum, quia tempus jam non erit, sed in diebus septimi angeli consummabitur mysterium Dei. Septimo autem angelo tuba canente, voces magnae fiunt in coelo, id est in ipsa electorum Ecclesia. Quae voces nihil aliud sunt, nisi magnum sanctorum desiderium, laudantium Deum, et gratiarum actiones personantium atque dicentium: Factum est regnum hujus mundi, cui antiquus hostis dominabatur, Domini Dei nostri, id est Patris et Christi sui Filii, et regnabunt Pater et Filius, et hi qui in Patris et Filii nomine intelliguntur, cum omni electorum Ecclesia in saecula saeculorum. Hanc potestatem 117.1078A| Filius Dei accepit per humanitatem, qui omnia cum Patre possidebat per divinitatem, unde et ipse surgens a mortuis dicit: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra. Et viginti quatuor seniores, id est praedicatores, qui in conspectu Dei sedent in sedibus suis. Id est in potestate judiciaria, juxta illud: Ecce Dominus veniet cum senioribus populi sui. Ceciderunt in facies suas. Omnia sua ad eum referentes, qui dicit: Sine me nihil potestis facere. Qui in conspectu Dei sedent, quia in cunctis quae agunt, vel dicunt, Deum sibi praesentem semper attendunt. Et adoraverunt Deum dicentes: Gratias agimus tibi, Domine Deus omnipotens, qui es immutabilis et qui eras ante saecula cum Patre. Ubi intuendum est, quia non subjungit, 117.1078B| qui venturus es, ut supra. Praesentem enim jam in judicio, quo haec omnia agentur demonstrant, quem venturum minime praedicant. Qui accepisti virtutem tuam magnam. Quando resurgens a mortuis omnia regna mundi tuae potestati subjecisti, et hoc in humanitate, quia virtus indeficiens est in tua divinitate. Et regnasti, regnas et regnaturus es. Et iratae sunt gentes, quae scilicet vident suam culturam ad nihilum redigi, unde Psalmista: Dominus regnavit, irascantur populi. Et venit ira tua, id est tempus vindictae tuae, quando irascentium populorum cervices confringes. Et tempus mortuorum. Ut scilicet qui mortui sunt peccato, moriantur damnatione perpetua. In quibus videlicet gratiarum actionibus duos Domini adventus comprehendunt: Primum scilicet 117.1078C| humilem et occultum, quando surgens a mortuis mundum sibi substravit. Secundum vero excelsum et manifestum, quando impiis irascetur, et servos suos vindicabit. Non autem gaudent electi, quia reprobi damnantur, sed ideo gaudent, quia advenit tempus quando mali justam damnationem, et ipsi recipiant bonorum operum dignam remunerationem. Ante enim damnabuntur impii, et sic remunerabuntur pii, nec poterunt pervenire ad regnum corpora piorum, nisi praecesserit damnatio reproborum. Quod autem dicit, iratus es, non ita intelligendum est, ut irascatur Deus sicut et homo, sed sic videbitur reprobis, quos damnabit. Talis quippe in singulorum conscientiis erit, qualem eum videbunt. Unde in mentibus electorum videbitur benignus, in 117.1078D| mentibus reproborum iratus. Judicare et reddere mercedem unicuique. Servis tuis prophetis et sanctis. Sic videntur haec verba sonare, quasi praecesserit meritum electorum, pro quo mercedem sunt recepturi. Non enim redditur nisi quod debetur, sed non est ita, quia scriptum est: Quis prior dedit illi et retribuetur ei? (Rom. XI.) Et alibi: Gratia salvi facti estis, et hoc non ex vobis, ut ne quis glorietur (Eph. II). Sciendum est itaque quia ut aliquid Deo daremus, prius ab illo accepimus, cujus misericordia praevenit ut velimus, subsequitur ut operemur, unde Psalmista: Misericordia ejus praeveniet me, et misericordia ejus subsequetur me (Psal. XX, LVIII). Itaque quod accepimus, et Dei est, quia ipse dedit, et nostrum, quia nos ab illo percepimus, 117.1079A| et ideo cum Dominus mercedem reddit, sua ipse dona in electis remunerat. Sub hac intelligentia quotidie dicimus: Panem nostrum quotidianum da nobis hodie (Matth. V); si nostrum est, cur ut detur petimus? Sed fit nostrum accipiendo, quod non erat habendo. Quaeritur autem, cur, nominatis prophetis et caeteris sanctis, apostoli sunt relicti? Sed sciendum, quia in prophetis ibi sunt comprehensi et apostoli, qui prophetae sunt, quia ventura reproborum supplicia, et sanctorum praemia praenuntiant. De quibus ipse Dominus ait: Ecce ego mitto ad vos prophetas. Et ipsi Joanni dictum est: Oportet te prophetare et praedicare gentibus. Et quia non omnes sunt prophetae qui sunt sancti, remunerabuntur prophetae, remunerabuntur et isti. Et timentibus nomen tuum 117.1079B| pusillis et magnis. Timentes quoque nomen illius, id est reverentiam habentes nominis ejus, et ideo peccare timentes, cum pusillis et magnis mercedem recipient. Magni quippe sunt, qui bonum quod intelligunt, juvante se divina gratia facere possunt. Pusilli autem, qui non ea possunt implere quae intelligunt, quia nec locum habent. Sicut quilibet in monasterio constitutus, misericordiam vult impendere fratribus, vult etiam aliis sermonem praedicationis et doctrinae impendere, sed quia ad hoc non vocatur, non illud quod intelligit, et vult, opere perficere valet. Ideoque tales in numero perfectorum habentur. Ideoque nulla subripiet de imperfectione desperatio, licet non fuerit omnibus attributa perfectio. Hinc Ecclesia in Canticis canticorum dicit sponso suo: Unguentum 117.1079C| effusum nomen tuum, ideo adolescentulae dilexerunt te nimis (Cant. I). Et quia talium innumerosior summa invenitur, ideo in subsequentibus Salomon ait: Adolescentularum autem quarum non est numerus (Cant. IV). Et exterminandi eos qui corruperunt terram, subaudis tempus advenit. Qui enim corruperunt terram, id est carnem suam maculaverunt diversis vitiis et peccatis, vel qui alios maculaverunt exemplo et doctrina prava, exterminabuntur, id est a terra viventium separabuntur, et ab haereditate sanctorum, exsilio aeternae damnationis damnati. Et apertum est templum Dei in coelo. Coelum est Ecclesia, quae est sedes Dei. Templum in coelo corpus intelligitur Christi, de quo ipse Judaeis 117.1079D| dicit: Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud; unde Evangelista exponens subdit: Hoc autem dicebat de templo corporis sui (Joan. V). Quod templum apertum est nascendo, moriendo, resurgendo, atque ad coelos ascendendo. Templum etenim Dei est ipsum corpus, quia in eo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. In coelo hoc templum, quia in Ecclesia haec mysteria praedicantur et retinentur. Vel apertum est hoc templum, quando (sicut in Evangelio legimus) lancea latus ejus perforatum est. In coelo autem secundum hunc sensum Joannes apertum dicens templum, in conspectu suo intelligi voluit, cognoscens se esse de illorum numero, de quibus meminerat scriptum: Coeli enarrant 117.1080A| gloriam Dei. Et visa est arca testamenti in templo ejus. Quod significatur per templum, hoc et per arcam, id est sanctorum Ecclesia, genus est in genere, sicut octo animae in arca. Quae propterea arca testamenti vocatur, quia duum Testamentorum habet cognitionem, non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus; ibi est urna habens manna, id est corpus Christi, in quo verus est panis qui de coelo descendit; ibi est virga Aaron, per quam sacerdotium designatur, quia et illud sacerdotium in figura praecessit. Significabat enim regale sacerdotium, quod agitur nunc in Ecclesia. Haec arca quatuor portabatur circulis, quia quatuor instruitur Evangeliis. Aperto ergo templo, visa est arca, quia eo moriente dum latus ejus lancea perforatur, 117.1080B| mysterio sanguinis et aqua Ecclesia aedificabatur. In cujus rei figura, in principio mulier de latere viri dormientis fabricata esse describitur. Et facta sunt fulgura et voces tonitrua et terraemotus et grando magna. Per fulgura miracula intelliguntur, quibus incredulorum mentes percussae fractis mox superbiae viribus, humilitati se subdiderunt. Hinc Psalmista: Fulgura multiplicabis, et conturbabis eos. Per voces vero, praedicationes et exhortationes: Bene autem prius fiunt fulgura, ac deinde subsequuntur voces, quia sancti praedicatores prius miracula faciebant, et sic ad nova credenda loquendo suos auditores invitabant; unde Petrus prius ad Speciosam portam sanavit paralyticum, et deinde Judaeorum mentes ad fidem verbo exhortationis informavit. 117.1080C| Tonitrua quoque significant comminationem terroris divini judicii. Post voces tonitrua fiunt, ut hi qui forte miracula contemnunt, verba despiciunt, terrore judicii quatiantur. Terraemotus vero persecutionem significat, quae excitata est contra sanctos. Unde et bene post terraemotum grando sequitur, nam grando eos qui persecutionem commovent, significat. Grando quippe et fruges terrae comminuit, et ipsa comminuitur; fitque ut grando funditus deficiat, et denuo terra fructificet. Sic nimirum principes hujus saeculi dum persequebantur sanctos et affligebant, et ipsi pariter confringebantur, et ad nihilum redigebantur, aut viribus scilicet, aut commutatione in melius. Plures etenim de his, qui Ecclesiam Dei persecuti sunt, ad fidem Christi conversi, 117.1080D| coeperunt pati, qui prius aliis inferebant. Porro malis pereuntibus, aut etiam qui fuerant praedestinati conversi ad fidem, Ecclesia fructificare in bono opere, et crescere coepit in fide.
- CAPUT XII.
Et signum magnum apparuit in coelo: Mulier amicta sole, et luna sub pedibus ejus. Istud est signum de quo admonitus est Achaz, ut peteret signum a Deo in profundum inferni, sive in excelsum supra. Sed cum ille diceret, Non petam, et non tentabo Dominum, conversus propheta ad domum David, dixit: Propter hoc dicit Dominus: Ecce dabo vobis signum: Ecce virgo concipiet et pariet filium. Magnum quippe fuit signum, quando virgo concepit et peperit, et 117.1081A| post partum virgo permansit. Et in coelo hoc factum est, id est in Ecclesia, cujus et mater Domini membrum erat. Mulier amicta sole, id est circumdata divinitate Altissimi, unde angelus ait: Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi (Luc. I). Illa scilicet de qua Paulus ait, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. Ipsa autem beata Dei genitrix in hoc loco personam gerit Ecclesiae. Neque enim omnia quae hic narrantur, juxta litteram beatae Virgini specialiter congruere possunt, sed electorum Ecclesiae, secundum mysticam narrationem generaliter conveniunt, in qua quotidie fit hoc signum, quia quotidie concipitur in ea Christus et nascitur. Ipsa est enim mater, ipsa est et filius; unde Dominus dicit: Si quis fecerit voluntatem Patris 117.1081B| mei qui in coelis est, ipse meus frater, soror, et mater est (Marc. III). Dum enim quotidie novos populos creat, in illis nascitur Christus. Ipsa est amicta etiam sole, id est circumdata Christo, de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum, orietur sol justitiae (Malach. IV). Hinc Paulus dicit: Omnes quotquot baptizati estis, Christum induistis (Gal. III). De hoc sole impii dicturi sunt in inferno: Sol justitiae non luxit nobis (Sap. V). Per lunam autem quae mutabilis est, ut pote quae a principio usque ad plenum orbem crescit, et inde deficit usque ad tricesimam aetatem, omnia istius saeculi mutabilia designantur, ideoque tam beata Dei genitrix, quam etiam omnis Ecclesia, lunam sub pedibus habet, quia cuncta temporalia despicit, omnia mutabilia pro nihilo ducens, coelestia 117.1081C| mentis tenet intuitu, dicens cum Apostolo: Nostra conversatio in coelis est (Phil. III). Aliter: In hac muliere possumus intelligere perfectiores in Ecclesia, qui juxta Domini consilium, sua omnia relinquentes, secuti sunt Christum. Per lunam autem simplices, qui laborant ad aliorum usus, in plantando, aedificando et agricolando. Hos itaque habent illi, qui sunt perfecti, quasi sub pedibus, quia longe ab eorum merito distant, non tamen illi mercede carebunt, licet illis non per omnia coaequentur, si fideliter ministerium suum impleverint. Et in capite ejus coronam stellarum duodecim. Quia per mulierem (ut diximus) Ecclesia intelligitur, caput illius Dominus Jesus Christus intelligitur. De qua Paulus dicit, de Deo Patre loquens: Ipsum caput dedit supra omnem 117.1081D| Ecclesiam, quae est corpus ejus. In duodecim vero stellis significantur duodecim apostoli, qui sua praedicatione tenebras infidelitatis fugant, et lumine veritatis suos auditores illuminant. Unde angelus Danieli dicit: Qui autem docti fuerint, et alios erudiunt, fulgebunt quasi stellae in perpetuas aeternitates. In capite ejus corona est stellarum duodecim, id est duodecim apostolorum, per quos omnes gentes quae in circuitu istius mundi sunt, crediderunt in Christum, et primum per eos ipsum caput victoriam de toto mundo portavit. Et in utero habens clamabat parturiens, et cruciatur ut pariat. Haec juxta litteram beatae Mariae aptari nequeunt, quae sicut sine delectatione concepit, 117.1082A| ita sine dolore peperit, nullumque cruciatum habere in partu potuit, quae nullum peccatum libidinis in conceptu contraxit. Sed juxta mysticum intellectum hoc ad Ecclesiam refertur, quae mulier vocatur, non propter effeminatum animum, sed quia praedicatione et lavacro spirituales filios gignere quotidie non desistit. Unde et ipse dicit in Evangelio: Si quis fecerit voluntatem Patris, et caetera usque, et mater est. Ipsa enim Ecclesia reputatur in matrem, reputatur in filium: quia dum quoslibet ad fidem adducit, mater est, aut fonte baptismatis regenerat. In illis autem, qui accendunt ad baptismum, et confitentur se in Christum credere, filius est. Hinc Paulus: Per Evangelium ego vos genui. De hac muliere Dominus dicit: Mulier cum parit, 117.1082B| id est cum parere vult, tristitiam habet, quia venit hora ejus. Sicut enim mulier dum parturit, affligigitur et vexatur, ita et sancta Ecclesia dum in hoc saeculo est, et videt suos affligi, et variis modis tribulari, tristatur, affligitur, et vexatur: et clamat ad Deum, postulans liberari, ne victa tribulationibus succumbat. Sed cum ad tempus vel horam pervenerit, qua ultima corporis membra ad lucem aeternam nascendo perveniant, tunc cessabit cruciatus ac parturitionis clamor. Et visum est aliud signum in coelo: et ecce draco magnus, rufus, habens capita septem et cornua decem. Per draconem, ut supra jam quoque diximus, intelligitur diabolus, qui aperte quoscunque potest deglutire non cessat, et quia diu est ex quo homines 117.1082C| nocet, propter multiplicitatem insidiarum magnus vocatur: Rufus vero, propter homicidium, quia ille homicida erat ab initio, ex quo scilicet primum hominem interfecit. Coelum autem ipsa Ecclesia intelligitur, quae superius significata est per mulierem. In coelo est draco, quia etiam in Ecclesia diabolus, quibus valet, nocere non desinit. Neque enim ipse coelum possidet, sed coelo adversatur. Per septem autem draconis capita, omnes intelliguntur reges illi subjecti, qui contra septiformem Ecclesiam pugnant. Per decem vero cornua omnia regna illi subjecta. Nam quod in cornibus regna significentur, Zacharias manifestat et Daniel, quorum uterque dicit se vidisse quatuor cornua, quae sunt quatuor regna principalia. Cum his enim cornibus, hoc est, 117.1082D| cum ista saeculi potentia, et regnis sibi subjectis, pugnat diabolus contra eos, qui decem praecepta legis observant. Et in capitibus ejus septem diademata. Quod significatur per capita, hoc et per septem diademata, id est omnis hujus saeculi potentatus, qui illi adhaerent, et per fraudem verisimilem contra septem ecclesias, et contra septiformem Spiritum dimicant. Et cauda ejus trahebat tertiam partem stellarum coeli, et misit eas in terram. Per caudam draconis, ut supra quoque dictum est, pravi intelliguntur doctores: propheta enim docens mendacium, ipse est cauda. Potest etiam et cauda specialiter ipse Antichristus intelligi, qui omne mendacium dicturus 117.1083A| est, habens eum habitatorem, de quo Dominus dicit: In veritate non stetit. Tertia autem pars stellarum quam trahebat cauda draconis; in haereticis, paganis, Judaeis figuratur ac falsis Christianis, qui de coelo, hoc est, de societate sanctorum ejiciuntur, et in consortium malorum hominum trahuntur. Illi enim designantur per stellas de coelo abstractas, qui prius lucere videbantur in Ecclesia, sed adveniente Antichristo, decepti blandimentis, tormentis et falsis miraculis, opscurabuntur. Fit autem quotidie haec stellarum dejectio, sed amplius tunc fiet, quanto immanior erit persecutionis saevitia. Quod autem dicitur, trahebat, more Scripturae sacrae praeteritum ponitur pro futuro. Vel, bene etiam trahebat tertiam partem stellarum, quia quodammodo retro 117.1083B| aspiciens, de toto transacto hoc tempore ista loquitur. Ab adventu enim Domini, quo stellae spirituales in coelo splendere coeperunt, et isti cadere inchoaverunt. Et draco stetit ante mulierem, quae erat paritura, ut cum peperisset, filium ejus devoraret. Quantum ad beatam Mariam pertinet, diabolus stetit ante eam, volens per Herodem Filium ejus interficere, quando ille fugit in Aegyptum, et lactentes pro eo sunt interempti, sed quod non potuit facere per illum, fecit per filium ejus Herodem, qui illis diebus, sicut Evangelium dicit, Hierosolymis erat. Voluit autem eum devorare diabolus, quia aestimans eum purum hominem, putabat quod cum caeteris in inferno eum tenere posset, sed non potuit, ut in sequentibus dicitur, quia surgens a mortuis, ascendit 117.1083C| ad Deum Patrem; sic quotidie, imo omni hora, stat diabolus ante sanctam Ecclesiam, ut possit eos decipere, qui, fonte baptismatis renati, efficiuntur filii Dei, sed non praevalet, quia rapiuntur ad Deum, a quo proteguntur, juxta illud: Ubicunque fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae. Et: Volo ut ubi ego sum, illic et minister meus sit (Matth. XXIV). Non autem vel Christus, vel membra illius tunc solummodo draconem vincunt, cum ad coelos ascendunt, sed potius vincunt eum in hoc, et ipse Dominus et electi ejus, quia mandata vitae custodiunt. Unde et in Evangelio legimus, quod cum tentaret Dominum, testimonia ejus divina ipse protulit, et sic eum confudit. Et peperit filium masculum. Beata Maria peperit 117.1083D| masculum, id est Dominum Jesum Christum fortem, qui ad hoc venit, ut principem hujus saeculi debellaret. De quo Psalmista: Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio. Masculus autem aliquando ponitur in malam partem, aliquando in bonam. In malam, ut illud Jeremiae: Maledictus vir qui annuntiavit patri meo dicens: Natus est tibi puer masculus. (Jerem. XX). Quo in loco propheta personam humani generis gerit, dicens: Maledictus vir, diabolus scilicet, qui annuntiavit patri meo, mundo, natus est tibi puer masculus, id est, populus fortis in malum. De hoc patre Psalmista dicit: Audi, filia, et vide, et caetera, usque ad domum patris tui. In hoc autem loco masculus in bonam partem ponitur, quia significat Dominum 117.1084A| Jesum Christum, vel certe membra illius, quae quotidie parit sancta Ecclesia. Recte autem sancti sub nomine masculi comprehenduntur, quia fortiter contra adversa istius saeculi dimicant, sicut fecerunt sancti apostoli et martyres, qui etiam ipsa corpora tradiderunt pro Christi nomine, quibus Psalmista dicit: Viriliter agite et confortetur cor vestrum (Deut. XXXI). Quod autem subditur: Qui erat recturus omnes gentes in virga ferrea. Tam de Christo, qui potestate inflexibili omnes gentes regit, unde illi in psalmo dicitur: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae (Psal. II), quam de omnibus electis potest intelligi, qui in suo capite acceperunt potestatem, ut regant gentes in virga ferrea, et habeant potestatem, ut regant 117.1084B| gentes in virga ferrea, et habeant potestatem, confringendi eos tanquam vas figuli, ut faciant ex vasis irae vasa misericordiae. Nam quod Christus facit potentia, faciunt etiam sancti, dono illius adjuti, praedicatione sua. Virga autem ferrea rectitudo intelligitur justitiae, qua et diligunt bonum quod Deus fecit, et insequuntur malum quod homo nequiter gessit, sicque sua ut aliena facta librant, et aliena judicant ut sua. Et raptus est filius ejus ad Deum et ad thronum ejus. Iste raptus, ut supra dictum est, non est solummodo corporalis, sed spiritualis. Quasi enim quidam raptus sanctorum sit ex hoc mundo ad Deum, dum fidem quam habent interius mandata vitae custodiendo, etiam exterius opere exornant, unde et Psalmista dicit: Ascensus in corde 117.1084C| suo disposuit. Et mulier fugit in solitudinem, ubi habet locum paratum a Deo, ut ibi pascant eam diebus mille ducentis sexaginta. Solitudinem ad quam mulier fugit, secretum mentis debemus intelligere, quia abjiciens primum terrenorum desideriorum tumultus et mundi hujus superfluas curas, seipsam desertum quietis facit, ibique invenit locum a Deo paratum, hoc est, ipsum Deum omnipotentem, qui in corde illius requiescit. Iste est locus de quo Psalmista dicit: Esto mihi in Deum protectorem, et in locum refugii ut salvum me facias (Psal. XXX). In solitudine ergo cordis locum sancti inveniunt quo salventur, quia dum insolentias cogitationum non patiuntur, solaque aeterna petunt, Conditorem suum in secreto cordis sui habent habitatorem, 117.1084D| in qua solitudine pascunt eam, nulli dubium, quin praedicatores sancti hic intelligantur, qui Ecclesiam pascunt sua praedicatione et doctrina diebus mille ducentis sexaginta. Quamvis hic numerus specialiter pertineat ad tempora Antichristi, quibus necessario pascetur Ecclesia a doctoribus, praecipue Elia et Enoch, tamen ad omne praesens tempus potest referri, a Domini scilicet ascensione usque in finem saeculi. In hoc tempore morante Ecclesia in solitudine sui Conditoris, et curis temporalium rerum quiescente, pascunt eam doctores exemplo et doctrina per suas Epistolas, Evangelium, et expositiones Librorum pabulo divini sermonis. Nam sicut Antichristus mille ducentis sexaginta diebus regnabit, 117.1085A| ita et Christus mille ducentis sexaginta diebus, id est tribus annis et dimidio, praedicavit, ideoque totum praesens tempus possumus accipere per hunc numerum, a quo divina praedicatio coepit, in quo et per novissimos praedicatores terminabitur. Hanc etenim mulierem significabat olim populus ex Aegypto egressus, qui Pharaonem, draconem scilicet qui in medio fluminum suorum cubabat, fugiens in desertum perductus est, quo manna vesceretur, et a morsu ignitorum serpentium, aspiciens aeneum serpentem in ligno suspensum liberaretur. Desertum quippe illud significabat praesentem vitam, et secretas mentium solitudines. In hac quippe vita pascimur vero manna, id est corpore Christi, qui dicit: Ego sum panis vivus qui de coelo descendi et caetera, 117.1085B| usque pro mundi vita. Adsunt quoque igniti serpentes, id est daemones, qui virus nequitiae suae nobis infundere conantur, sed non praevalent, quia liberamur per eum qui suspensus in cruce nos a diabolo liberavit, qui et similitudinem nostrae habuit mortalitatis, tamen non habuit maculam peccati, ideoque nos ab omnibus praevalet mundare peccatis. Et factum est praelium magnum in coelo. Non tunc solummodo factum est praelium, quando in initio temporis diabolus per superbiam dejectus est de coelo, sed et quando a Domini passione ejectus de cordibus fidelium, coepit amplius saevire contra omnes, et haec pugna perseverat usque ad finem saeculi, quando cum fuerit solutus, consummabitur. Coelum enim sancta Ecclesia est, in qua fit hoc praelium, maxime, 117.1085C| ut diximus, ex quo per fidem ejectus est de cordibus credentium, apostolis praedicantibus, juxta illud: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, et caetera. Sic enim dicitur: Factum est praelium magnum in coelo, ut ab initio fidei Christianae usque ad finem, totum tempus vitae praesentis comprehendi, sine aliqua dubitatione credatur, quatenus et factum in praeteritis, et esse in praesentibus, et consummandum in novissimis asseratur. Michael et angeli ejus praeliabantur cum dracone. Angeli Michaelis, vel draconis dicuntur illis subditi et ad obediendum missi, non tamen ab eis creati, sicut quidam vaniloqui dixerunt haeretici: vel etiam quoniam sub uno rege in una civitate militare creduntur. Sic enim solemus et nos dicere, videntes eos qui ex eadem 117.1085D| societate sunt: Ecce mei aut nostri. Hinc enim Dominus de pusillis ait in Evangelio: Angeli eorum semper vident faciem Patris mei, qui in coelis est (Matth. XVIII). Hinc Josue principem exercitus Domini interrogat dicens: Noster es, an adversariorum? Omnes enim angeli boni, dicuntur angeli Michaelis, quia ad ejus societatem pertinent. In quo numero bonorum angelorum, etiam homines justi comprehenduntur pugnantes cum diabolo. Porro angeli draconis dicuntur omnes quotquot ei consenserunt, quando superbiens dixit: Ascendam super altitudinem coeli, et caetera. Ubi etiam pariter malorum hominum forma comprehenditur. Pugnant itaque Michael et angeli ejus in coelo, hoc est, in Ecclesia, 117.1086A| et pugnat draco cum suis daemonibus, quoniam sicut daemones sunt parati semper ad impugnandum, ita et sancti angeli ad resistendum. Attamen nec nos sine angelorum, nec rursum angeli sine nostro conflictu contra antiquum hostem dimicant. Erigamus ergo arma securi, quia fortissimos nostrae patriae concives, et invictos adjutores habemus, juxta quod Apostolus dicit: Nonne omnes administratorii sunt spiritus in ministerium missi, propter eos qui haereditatem capiunt salutis? Inde autem illi fortes, unde et nos: inde illi invicti, unde et nos, id est ex divina virtute, sine qua nec illi aliquid valent, nec nos. Pugnat enim nunc Michael, qui est praepositus Ecclesiae cum suis angelis pro Ecclesia. Pugnabit etiam amplius tempore Antichristi, juxta illud: In tempore 117.1086B| illo consurget Michael princeps vester et caetera. Et non valuerunt, neque locus inventus est amplius eorum in coelo. Quare dicit, non valuerunt, cum etiam post baptismum et suam abrenuntiationem diabolus multos decipiat? Sed licet videantur praevalere ad tempus, tamen in eos qui ad vitam sunt praedestinati, non praevalent: quia ablato peccato per poenitentiam, non invenit in eis locum diabolus. Ille namque fit ejus habitatio, in cujus mente regnat peccatum. Tolle ergo regnum peccati, et non invenietur locus diabolo. Sunt autem et nonnulli in quibus nec ad tempus praevalent, quia ad nullum mortale crimen eos possunt impingere, per quod illorum corda debeant possidere, quibus Paulus ait: Nolite locum dare diabolo. Potest autem et hoc specialiter referri 117.1086C| ad diem judicii, quando illorum certamen ab adventu Domini in judicio terminabitur. Quo peracto, ista sententia complebitur, non valuerunt scilicet, quia in fine certaminis succumbent. Neque locus eorum amplius inventus est in coelo, quia tunc funditus ab electis exclusi, decipiendi ultra tempus non habebunt. Et projectus est draco ille magnus, serpens antiquus, qui vocatur diabolus et Satanas. Ipse antiquus hostis, ut jam dictum est, draco appellatur propter immanitatem sceleris, magnus propter occultas insidias: et quia ex multo tempore nocet, serpens antiquus, quia per serpentem primum hominem decepit fraude, et sic eum veneno nequitiae interemit. Vocatur quoque diabolus, id est deorsum fluens, 117.1086D| sive criminator, quia quotidie de cordibus fidelium fluit, et inde dicitur Satanas, id est contrarius, quia bonos insequitur, quorum illi opera sunt contraria. Qui seducit universum orbem. In his videlicet quae pereunt, id est partem orbis. Nam a toto partem intelligere debemus, quia quamvis multos electorum in corde plerumque seducat, non tamen in perpetuum, nec ad aeternam mortem. Et projectus est in terram. Projectus est autem de coelo in terram, id est de mentibus electorum in corda reproborum, non quo in eis et ante non erat, sed quod ab istis exclusus amplius illis dominari coeperit. Ruinam ejus terra excipit quia terrena quaerentium, terrena sapientium mentes invadit. De qua scilicet 117.1087A| terra eidem serpenti in prima maledictione figuratim dicitur: Terram comedes cunctis diebus vitae tuae. Nam quod Propheta dicit: Esca ejus electi, de illis est intelligendum, qui aestimatione hominum electi apparebant, sed in conspectu Dei jam terra erant. Et audivi vocem magnam de coelo dicentem: Nunc facta est salus et virtus et regnum Dei nostri, et potestas Christi ejus. Haec vox ad omne praesens tempus pertinet quae coepit ab adventu Redemptoris, sed usquequo ad consummationem perveniat, clamare non desinit. Vox itaque in coelo ista, est magnum electorum desiderium in Ecclesia: Nunc facta est salus. Sed omni tempore vitae praesentis, ab adventu scilicet mediatoris usque ad finem ejusdem praedicationis, 117.1087B| salus facta est, quia gratia Dei vel bonitate sumus salvati, unde Psalmista dicit: Domini est salus, et caetera. Facta est virtus, quia per illum sumus roborati. Regnum quoque et potestas facta est Dei nostri. Sicut ipse resurgens a mortuis dicit: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra (Matth. XXVIII). -- Quia projectus est accusator fratrum nostrorum, qui accusabat illos ante conspectum Dei nostri die ac nocte. Accusatio diaboli nihil est aliud, nisi ad malum praecipitatio. Tunc enim accusat, quando dignos accusatione reddit, non loquendo exterius, sed odiendo interius. Sed ab hac accusatione ille liber apparet, qui in se accusare studet quod ab adversario suo accusari posse cognoscit. Angeli itaque gaudentes de nostra revocatione, laetantur de casu diaboli. 117.1087C| Unde in Domini nativitate dicebant: Gloria in excelsis Deo. Quid enim mirum, si homines fratres vocant, dum cernunt ipsum Dominum hoc facere? Surgens enim a mortuis dicit Mariae: Vade, dic fratribus meis. Neque enim jam dedignantur homines 117.1088A| habere fratres, qui Dominum habent hominem fratrem. In die autem et nocte, vel continuum tempus intelligitur, vel prospera vel adversa. In die et nocte diabolus accusat, quando alios in prosperitatibus extollit, atque alios adversitatibus frangit, et hoc ante conspectum Dei, qui ubique est, juxta illud: Coelum et terram ego impleo. Et ipsi vicerunt illum. Id est, sancti qui in Ecclesia sunt et in coelo, bellum contra draconem faciunt, hoc est, in societate electorum. Propter sanguinem agni. Cujus videlicet Passionem imitantur mortificantes se cum vitiis et concupiscentiis. Et propter verbum testimonii sui. Quia rectitudinem fidei custodiunt. Et non dilexerunt animas suas usque ad mortem. Quia ante elegerunt mori in hac vita ut postmodum 117.1088B| regnarent cum Christo, quam hic vivere temporaliter, et postmodum aeternaliter perire, usque ad mortem se posuerunt, ne animas suas nequiter amarent. Hinc Paulus dixit: Ego enim non solum alligari, sed et mori paratus sum pro Christo, nec facio animam meam pretiosiorem quam me (Act. XX). Et Dominus: Qui amat animam suam perdet eam. Imitantur enim Dominum suum, quem sciunt pro sua redemptione non pepercisse animae suae. Propterea laetamini, coeli, id est omnes ecclesiae. Plurali enim numero utuntur, quia numerositatem Ecclesiarum assignant. Et qui habitatis in eis. Id est, omnes sancti qui in congregatione sanctorum moramini, vel certe habitatores coelorum, angelos intelligere possumus, quibus concorditer in Domino 117.1088C| convenit congratulari, dum et homines ad illorum consortium redeunt, et angeli redintegratum numerum suum istis receptis aspiciunt. Ubi non est aliud quod exponi debeat, nisi ut hac manente laetitia, hic liber debitum finem accipiat.
LIBER QUARTUS. 117.1087|
- SEQUITUR CAPUT XII.
117.1087C| Vae terrae et mari, quia descendit ad vos diabolus habens iram magnam. Terra autem et mare unum idemque significant, sicut Daniel aperte demonstrat. 117.1087D| Qui cum dixisset se vidisse quatuor ventos pugnantes in magno mari, adjecit: Et quatuor bestiae ascenderunt de terra. Hoc ipsum significans per terram, quod et per mare, id est hunc mundum, in quo miseri fluctuant, qui semper terrena petunt. Ita ergo et hic terra et mare reproborum significant corda, quibus est vae, id est aeterna damnatio, vel perditio, ad quos versutus inimicus expulsus ab electis, descendit, non quod in eis ante non esset, sed quia expulsus a non suis, amplius in suis dominari coepit. Qui recte terra et mare nuncupantur, quia dum semper terrena petunt, superbiae fluctibus tumidi, et vitiorum illecebris amarissimi inveniuntur. Talibus itaque vae imminet, id est aeterna damnatio, quia dejectus a fidelibus diabolus, cum 117.1088C| ira magna saevit adversus illos: et tanto utique hoc agit ferventius, quanto viciniorem sibi sentit adesse poenam, unde subditur: Sciens quod modicum tempus habet. Modicum quippe tempus, praesens intelligitur 117.1088D| vita, de qua Apostolus: Filioli, novissima hora est (I Joan. II). Et si computemus omne tempus ab exordio mundi usque ad finem saeculi, aeternitati comparatum, brevissimum est. Quia ergo diabolus in proximo se scit esse damnandum, ad exercendum, malitiam suam, angustum ei videtur hoc tempus, quamlibet prolixis morarum spatiis proteletur. Considerat quippe quod juxta sit, ut licentiam, nequissimae libertatis amittat: et quanto brevitate temporis angustatur, tanto multiplicitate sceleris expanditur. Hanc autem ejus ruinam et in adventu nostri redemptoris factam, et nunc usque fieri debemus credere. Habet autem diabolus iram non solum contra eos, qui per terram et mare figurantur, sed etiam contra eos qui in coelo habitant, a quibus 117.1089A| victus excluditur. Nam et per ipsos saevit versutius adversus ipsos. Et postquam vidit draco quod projectus esset de coelo, hoc est de corporibus electorum. In terram, id est in reproborum corda. Persecutus est mulierem quae peperit masculum. Sancta Ecclesia designatur per coelum, similiter et per mulierem. Appellatur autem mulier non propter mollitiem animi, sed quia quotidie spirituales Deo filios gignere non cessat. Ipsa etenim est sponsa annulo fidei in baptismo subarrhata, de qua Paulus dicit: Despondi enim vos uni viro, virginem castam exhibere Christo (II Cor. XI). Et alibi: Desponsavit sibi Christus ecclesiam non habentem maculam aut rugam (Eph. V). Et in sequentibus hujus libri verbis dicitur: Veni, ostendam tibi sponsam agni (Apoc. XXI). 117.1089B| Ipsa est etiam uxor in perfectione operis et morum constituta, quia sua praedicatione et doctrina multos filios Dei generat. Unde et ipse Dominus dicit: Si quis fecerit voluntatem Patris mei, ipse meus frater, soror, et mater est (Marc. III). Credendo ergo sponsa, operibus inhaerendo uxor, vocibus praedicando mater efficitur Christi. Toties enim parit Christum quoties officio praedicationis membra ejus quae nos sumus ad fidem et operationem informat. Postquam itaque vidit draco quia projectus esset de coelo, maximeque post adventum Filii Dei, de quo Dominus ait: Videbam Satanam sicut fulgur de coelo cadentem, persecutus est mulierem, quae peperit masculum, id est fortem populum, sicut fuerunt sancti martyres, qui ante potuerunt mori quam a fide Dei separari. Persecutus 117.1089C| est quippe hanc mulierem in ipsa adolescentia, quando interfecit Abel, sed hanc post adventum Filii Dei acrius persequi aggressus est, et ad argumentum persecutionis callidus semetipsum convertit, alios per membra sua crucifigens, ut Petrum, alios lapidibus obruens, ut Stephanum, alios igne consumens, ut Laurentium, alios quoque serpentibus tradidit, ungulis laniavit, in mare praecipitavit, et per varia instrumenta similia transire coegit. Et haec quidem facit ligatus, sed vehementius contra eam exsurget, quando damnatum hominem ingredietur, et pugnabit tormentis, et falsis miraculorum signis, ita ut in errorem deducantur, si fieri potest, etiam electi (Matth. XXIV). Quorum tanto robustior tunc erit constantia, quanto immanior persecutorum 117.1089D| saevitia. Et datae sunt mulieri duae alae magnae aquilae ut volaret in desertum in locum suum. In duabus alis mulieri datis, duo intelliguntur Testamenta, et duo charitatis praecepta, in quibus tota lex pendet et prophetae, sive etiam activa et contemplativa vita. Quibus acceptis effecta est aquila, petens per mentis contemplationem coelestia, juxta illud Apostoli: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Sic enim dicitur: Datae sunt mulieri duae alae aquilae magnae, tanquam diceretur: Hoc donum ipsa mulier meruit, ut aquila magna efficeretur. Desertus autem locus corda sanctorum intelliguntur, remota a terrenis desideriis. Prius enim a semetipsis inordinatos desideriorum 117.1090A| motus ejiciunt, et sic semetipsos desertum quietis efficiunt, ut habeant locum, quo fugere possint, quia dum mala hujus mundi non diligunt, sed solummodo aeternam patriam appetunt, magna mentis tranquillitate perfruuntur. In qua solitudine locum tenet, quo fugiat ad Deum qui in secreto mentis a quaerentibus invenitur, cui Psalmista dicit: Esto mihi in Deum protectorem, et in locum refugii ut salvum me facias (Psalm. LXX). Duabus ergo alis mulier utens, draconis persecutionem evadit, quia sancta Ecclesia, duorum Testamentorum cognitione, sive duobus praeceptis charitatis fulta, et ad coelestia suspensa, occultas inimici insidias praecavere, et apertas persecutiones novit contemnere, removens se ab omnibus terrenarum rerum tumultus, et in secreto mentis Domino 117.1090B| vacans. Ubi alitur per tempus et tempora et dimidium temporis a facie serpentis. Id est, per omne tempus istius vitae, a Domino praedicatione usque ad finem saeculi, illo vero pane qui de coelo descendit. Ipse enim est fugientibus persecutorum saevitiam via, ipse ad solitudinem pervenientibus locus, ipse in eadem solitudine esurientibus cibus. De hoc tempore satis supra dictum est. Nam quia praedicatio Christi tribus annis et dimidio perduravit, et tribus annis et dimidio terminabitur. Recte per hoc spatium omne tempus praesentis vitae intelligitur, in qua sub eadem doctrina Ecclesia moratur. In hujus mulieris figura olim populum Israeliticum columna nubis praecedebat per diem, et columna ignis per noctem. In nube quippe blandimentum 117.1090C| amoris, in igne autem terror exprimitur timoris. Per has quippe duas columnas duo significantur Testamenta. Per nubem in die, Novum significatur Testamentum, in quo non vindicta peccantium, sed misericordiae lenitas ostensa est. Unde est: Nemo te condemnavit, mulier (Joan. VIII). Per ignem vero in nocte, Vetus Testamentum intelligitur, quod supplicium peccantibus minatur. Unde est: Si quis hoc vel illud fecerit, morte moriatur. Fugiens autem populus Pharaonem, qui est draco magnus, cubans in medio fluminum suorum, veluti mulier fugit draconem, pervenit in desertum, in quo Deum protectorem reperit, et manna coelesti pastus est, et per suspensum serpentem aeneum, Dominum videlicet Jesum Christum salvatus est, qui veneno peccati caruit: quia et si apparuit 117.1090D| in similitudine carnis peccati, tamen peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus (I Petr. II). Potest autem deserti nomine illa regio designari, quam apostata angelus deseruit, et homo in quo certum refugii locum invenit Ecclesia, quae undique persecutionibus angustiatur in terra, ubi cibum indeficientem reperit, quae hic dum affligitur, justitiam esurit. In alis autem mulieris, ipsa suspensio intelligitur contemplationis. Solet enim hoc proprium esse sanctorum donum, in quo magis pressuris angustiantur in terra, eo amplius contemplationis penna eleventur ad summa. Hinc Paulus dicit: Quando infirmor, tunc fortior sum (II Cor. XII).-- Et misit serpens ex ore suo post mulierem aquam tanquam flumen. In 117.1091A| Scriptura sacra saepe aquarum impetus significat persecutionem, unde Psalmista: Cum irasceretur furor eorum in nos, forsitan aqua absorbuisset nos (Psal. CXXIII). Per os vero antiqui serpentis, suasio illius intelligitur, qua reprobi instigantur ut contra Ecclesiam saeviant. Post mulierem ergo in desertum volantem, serpens ex ore suo flumen emisit, quia maxime post adventum Filii Dei, et postquam Ecclesia coelestia petiit, infidelium multitudinem diabolus in sanctorum necem commovit, sicut Neronem, Domitianum, et caeteros, ut eam faceret trahi a flumine, id est in corpus suum, hoc est, in societatem reproborum posset eam traducere, sed non valuit, quia si moriuntur martyres corpore, tamen post mortem carnis veraciter dicent: Torrentem pertransivit anima 117.1091B| nostra (Ibid.), quia dum persecutores trajicere eos in corpus suum non valuerunt, funditus delere conati sunt. Et adjuvit terra mulierem. Terra in sacro eloquio humanam naturam significat, unde primo homini dictum est: Terra es, et in terram ibis. Terra itaque in hoc loco caro nostri Redemptoris intelligitur, qui cum in forma Dei esset, formam servi accepit. De hac terra Psalmista ait: Benedixisti, Domine, terram tuam (Psalm. LXXXIV). Haec terra mulierem adjuvit, quia ipse primum omnes fluctus humanae persecutionis pertulit et devicit. Et aperuit terra os suum, et absorbuit flumen, quod misit draco de ore suo. Quia tempore passionis abundantia vitae suae mortis principem deglutivit, et resurgens a mortuis inundantes fluctus 117.1091C| absorbuit potentia divinitatis, quia ad hoc mortuus est, ut et vivorum et mortuorum dominetur, unde Apostolus: Dedit illi Deus nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur (Phil. II). Et unde ipse fluctus persecutionum superavit, inde Ecclesiam ne vinci possit adjuvit, ac si diceret suis fidelibus: Nolite timere mortem, nolite timere fluctus humanarum subire persecutionum, sed confidite, quia ego vici mundum, principem quoque mundi debellavi, fluctus vitae mortalis resurgendo calcavi, quia prior ego persecutiones ejus bibi, bibensque superavi, vobisque spem resurgendi dedi. Ideoque sicut ego me humiliavi, et per humilitatem ad victoriam veni, ita et vos humilitatem sequimini, ut mecum postmodum regnare possitis, quoniam 117.1091D| diabolus nihil amplius praevalebit in corpore, quam quod praevaluit in capite. Et iratus est draco in mulierem. Id est, contra sanctam Ecclesiam quae, sicut dixi, mulier appellatur, quia spirituales filios generat. Et abiit facere praelium cum reliquis de semine ejus. Fecit quidem draco praelium cum his, qui fuerunt ante Domini adventum boni, sicut fuit Abraham, Isaac et Jacob, et multi alii, sed amplius post adventum Filii Dei, coepit saevire cum reliquis, qui erant de semine ejus, id est cum apostolis et martyribus, quos per membra sua crucifixit, ustulavit, igni tradidit, et variis tormentis cruciavit. Semen quippe mulieris verbum intelligitur praedicationis, quo renascuntur homines, et filii Dei efficiuntur. 117.1092A| Tanto enim diabolus amplius saevit adversus Ecclesiae membra, quanto a praecedentibus divino munere roboratis victus est. Hinc est quod expulsus ab homine, cum septem aliis nequioribus redire describitur. Qui custodiunt mandata Dei. Quibus scilicet in lege praecipitur: Non occides, non furtum facies, et caetera his similia. Et habent testimonium Jesu. Id est, fidem illius retinent corde, et ornant opere. Cum his quippe diabolus maximum habet conflictum, juxta illud Apostoli: Omnes qui pie volunt vivere in Christo, persecutionem patiuntur (II Tim. III). Sustinent quidem et reprobi mala, sed non adversus eos diabolus intorquet bellum, quod nequaquam fieri potest, nisi inter duas partes contrarias. Sed cum dicitur primum qui custodiant mandata Domini, et 117.1092B| deinde infertur: Et fidem Jesu, sic videntur verba haec sonare, quasi ante fidem bona opera possint esse, cum prius sit credere, ac si eamdem fidem operibus post fulcire. Sed sciendum, quod ideo mandata prius ponuntur, quia charitas quae in mandatis constat, major est omnibus virtutibus, licet fides via sit ad Deum. Unde Apostolus: Nunc manent fides, spes, charitas, tria haec, major autem horum charitas (I Cor. XIII). Quare major? quia caeterae transibunt, charitas permanebit in electis. Et stetit super arenam maris. Notandum autem quod idem draco non supra petram, sed super arenam stetisse dicitur. Cunctis enim liquet, quia serpens in petra vestigium habere non valet. In arena vero quaeque loca tetigerit, signa sui corporis relinquit. 117.1092C| In petra non stat draco, quia in cordibus sanctorum, quae voluptates nullae emolliunt, locum diabolus nullum invenit. E contra, in arena gressum figit, quia mentes quas humor carnalis concupiscentiae emollit, inhabitat. Hinc a Domino Job dicitur: Sub umbra dormit in secreto calami, in locis humentibus (Job. XL), id est, in lubricis et voluptuosis cordibus requiescit. Quem ergo Dominus in locis humentibus dormire prohibet, hunc Joannes super arenam stare affirmat.
- CAPUT XIII.
Et vidi de mari. Hoc est de multitudine reproborum, vel de profunda perfidia Judaeorum. Bestiam ascendentem. Id est Antichristum. Ubi enim in sacro 117.1092D| eloquio singulariter bestia ponitur, ipse malignorum spirituum princeps per illam designatur. Unde est: Bestia agri scindet eos. Et Isaias: Mala bestia non pertransibit per eam. Ubi vero particulariter, vel universa daemonum portenta, vel bestiales hominum motus exprimuntur. Unde est: Omnes bestiae agri ludent ibi. Et Apostolus: Si secundum hominem ad bestias pugnavi Ephesi. Et: Cretenses semper mendaces, malae bestiae. Hic itaque, sicut dixi, bestia quae ascendit de mari, diabolum significat, qui ascendit de cordibus reproborum, ut amplius saeviat, solutus per ipsum perditum hominem, qui nascetur de plebe Judaica, juxta illud: Fiat Dan coluber in via, et usque. Ut cadat ascensor ejus retro (Gen. XLIX). 117.1093A| Et in illo etiam omne corpus ejus figuratur. Habentem capita septem et cornua decem, et super cornua ejus decem diademata. Per septem autem capita, omnes reges intelliguntur illi subditi, per decem cornua, omnia regna. Multas enim potestates hujus saeculi habebit sibi subditas, quibus et honorem dabit, et mundi regna Domino permittente, unde in cornibus ejus decem sunt diademata, hoc enim significat per decem diademata, quod per decem cornua, id est omnia regna terrena illi subdita; septem enim capita vel cornua, non numero, sed significatione universitatis invenimus. Et super capita ejus nomen, scriptum, blasphemiae. Quia maxime potentatus hujus saeculi blasphemat Deum et verbo et opere. Blasphemabit autem ipse Deum et tabernaculum 117.1093B| et nomen ejus, sicut in sequentibus inveniemus. Facient etiam qui sunt membra ejus, quia ei placere cupiunt. De hac blasphemia Apostolus dicit, qui adversabitur, et extolletur super omne quod dicitur Deus, aut quod colitur, ita ut sedeat in templo Dei tanquam sit Deus. Et membra ejus adorabunt eum, quia honorem divinum illi dabunt. Et quia in bestia non solummodo caput, sed omne quoque ejus figuratur corpus, subditur: Et bestia quam vidi, similis erat pardo, et pedes ejus sicut pedes ursi, et os ejus sicut os leonis. Pardus bestia est saevissima atque impatientissima; et varietate cutis discolor. Ursus quoque rapacissima est, primum pedibus conculcat et comminuit, et sic omnia devorat. Leo vero terrorem suo rugitu omnibus 117.1093C| bestiis immittit: et cum sit fortissimus bestiarum, atque ad nullius paveat occursum, tamen insidiando praedam sibi praeripit. Tales sunt utique haeretici, pagani, et caeteri, qui ad corpus Antichristi pertinent. In varietate siquidem pardi, diversitas nationum ostenditur, quae illi creditura est. Vel etiam multitudo divitiarum, quibus ille suos ornabit subjectos. Vel certe omnium hypocritarum, atque omnium reproborum fictae actiones, qui bona quae faciunt, cupium semper videri, ut laudem ab hominibus accipiant. Unde contra Dominus fidelibus dicit: Orantes nolite multum loqui, sicut hypocritae faciunt. Et cum eleemosynam facis, noli tuba canere ante te sicut hypocritae faciunt, sed nesciat sinistra tua quod faciat dextera tua (Matth. VI). Justi quoque opera sua ostendere 117.1093D| jubentur, sed ad hoc ut non ipsi quoque per ea, sed Pater coelestis glorificetur. In urso autem potestas exprimitur saecularis. Unde bene in libro Regum legimus, quia cum reverteretur Eliseus in Bethel, pueri illudentes coeperunt dicere: Ascende, calve, ascende, calve (IV Reg. II). Maledixit ergo eis in nomine Domini, et egressi duo ursi de saltu, devoraverunt ex eis quadraginta duos pueros. Eliseus in hoc loco significat Dominum Jesum, qui cum reverteretur ad Patrem per passionem mortis, clamaverunt ei pueri insultantes, id est Judaei pueriliter sapientes atque dicentes: Vah qui destruit templum Dei, et in triduo illud reaedificat. Si Filius Dei est, descendat nunc de cruce et credimus ei (Matth. XXVII). Sed ipsius Domini 117.1094A| sanguine vindictam expetente, exierunt duo ursi, Titus et Vespasianus, principes gentium, cum multitudine exercituum, post quadragesimum secundum annum Dominicae passionis, ipsamque Judaicam gentem peremerunt. Sicut ergo ibi per ursum potestas terrena exprimitur, ita et hic. Tales quippe sunt in corpore Antichristi, qui pedibus saecularis potentiae conculcant pauperes, debiles, orphanos, et caeteros Dei servos. Leo quoque (ut diximus) quamvis sit fortissimus bestiarum, et ad nullius paveat occursum, tamen insidias tendit, cum praedam sibi praeripit. Cujus etiam rugitu omnes bestiae pavere dicuntur, et ideo non immerito per leonem Antichristus intelligitur: quia quosdam terroribus decipit, quosdam autem fraude. Unde Psalmista: Sub lingua ejus labor 117.1094B| et dolor (Psal. X). Sedet in insidiis cum divitibus in occultis. De quo rursum per eumdem dicitur: Sicut leo in cubili suo. Recte enim antiquus adversarius contra electos in certamine positus, leo appellatur, quia per utraque saevire permittitur, et fraude scilicet et virtute. Virtute, per potentiam saecularem: fraude, per signa miraculorum. Ut eos enim qui aperte iniqui sunt, pertrahat, saecularem potentiam ostentat: Ut vero etiam justos fallat, signis sanctitatem simulat. Illis enim suadet elationem magnitudinis, istos decipit ostensione sanctitatis. Et dedit illi draco virtutem suam et potestatem magnam. Sicut in Christo plenitudo divinitatis requiescit, ita in illo plenitudo nequitiae. Et sicut Christus per virtutem verbi omnia sua facit opera, ita et ille perditus per diaboli 117.1094C| potestatem, qui in eo habitabit, opera sua faciet. Draco itaque, id est diabolus, dedit illi potestatem suam et virtutem, ut faceret miracula et signa inaudita, et potestatem magnam dedit illi, per quam elevatur super gentes et regna. Contra bonos desaeviet, nec erit ulla difficultas peragendi malum, quia is eum inhabitabit, qui per se omne malum adinvenit. Et vidi unum de capitibus suis quasi occisum in mortem. Diximus superius quia per septem capita omnes reges illi subditi designantur, per unum autem caput, quod hic singulariter tanquam occisum se vidisse dicit Joannes, ipsum principem malorum intelligere debemus. Unde recte dicitur: Tanquam occisum eum vidisse in mortem, quia videlicet ipse 117.1094D| simulabit se occisum, et post mortem resurrexisse. Unde subjungitur: Et plaga mortis ejus curata est. Tanta quippe temeritas erit in illo damnato homine, ut ad deludendos animos parvulorum, imitatione veri capitis Christi, occisum se dicat et resurrexisse post mortem, ideoque ne forte veritas, sed illusio putetur, idcirco nequaquam affirmando dicitur: Et unum de capitibus suis occisum in mortem, et plaga mortis ejus curata est, sed praemittitur. Quasi, adverbium scilicet similitudinis, ut per hoc (sicut dictum est) aperte ostendatur non esse illud veritatis persecutione, sed verisimili fraude: quanquam illa particula non semper pro adverbio similitudinis, sed aliquando etiam pro affirmatione veritatis in Scriptura 117.1095A| ptura ponatur, unde est: Et vidimus gloriam ejus gloriam quasi unigeniti a Patre.--Et admirata est universa terra post bestiam. Nulli dubium, quin per terram terreni intelligantur, qui admirantur post bestiam, aestimantes eam resurrexisse a mortuis, et facere ea miracula in virtute divinitatis. Et adoraverunt draconem, id est diabolum, qui dedit potestatem bestiae ut faceret miracula potentialiter. Et adoraverunt bestiam, id est ipsum Antichristum. Dicentes: Quis similis bestiae? Ut se ostendat resurrexisse a mortuis. Et quis poterit pugnare cum ea? Ut voluntati ejus resistere possit, id est nullus. Hic jam aperte demonstratur, quid sit admirari universam terram post bestiam, id est reprobos et terrena sapientes. In eo itaque draconem adoraverunt, quod 117.1095B| bestiam illam, videlicet Antichristum, non solum divitiis et potentatibus, verum etiam electorum signis et virtutibus fultum, Christum esse putaverunt. Forsitan enim contemnenda esset, si solummodo potentia saeculari, et non virtutibus fulta esset. Rursum despicienda esset fortassis, si solum virtutibus simulatis et non etiam saeculari potentia usa fuisset. At cum signis et potentia videatur suffulta, quis non solum reproborum, verum etiam electorum non trepidet? Unde et adorantes dicunt: Quis similis bestiae? Et verum dicunt isti qui hanc bestiam adorant, quia neque in saeculari potentia, neque in miraculorum fraude in retroactis temporibus similis ei apparuit. Et datum est ei os loquens magna et blasphemias. 117.1095C| Divino et justo Dei judicio ad illudendos animos reproborum, permittitur Antichristus magna loqui: magna utique, non quia bona, sed quia inaudita et terribilia. Et blasphemias loquetur, quia dicet se Deum esse, et pro illo se adorari faciet. Datum est enim et illi a Deo ut hoc faceret, id est permissum est illi. Tale quippe est hoc, quale et illud: Induratum est cor Pharaonis. Et data est illi potestas facere menses quadraginta duos. In tribus annis et dimidio, quadraginta duos menses sunt, atque idcirco specialiter in his mensibus ultimum tempus et persecutio significatur Antichristi. Generaliter autem omne tempus hujus saeculi, a Domini praedicatione usque ad finem saeculi, sicut et supra per dies mille ducentos sexaginta. Quia 117.1095D| ergo per quadraginta duos menses omne tempus, quo diabolus contra Ecclesiam pugnat, sive etiam quo aperte solutus acrius pugnabit, intelligitur, videndum est in ipsius numeri natura, quare eos non vincat. Constat enim hic numerus ex denario, quaternario, et binario. Quatuor ergo referuntur ad quatuor libros Evangelii, sive quatuor virtutes principales. Denarius ad Decalogum legis, binarius ad duo dilectionis praecepta. Idcirco itaque, sive in omni tempore praesentis vitae, sive etiam sub Antichristo, insuperabiles existunt, quia, quatuor libris Evangelii fulti, quatuorque principalibus virtutibus roborati, Decalogum legis opere complent, et duo dilectionis praecepta custodiunt, diligentes Dominum Deum ex 117.1096A| toto corde suo, et proximum sicut seipsum, nam et quod omne tempus hujus vitae designetur per quadragesimum secundum numerum, hinc patet, quod filii Israel quadragesima et secunda mansione ingressi sunt terram repromissionis. Notandum quippe est omnibus, quod per ipsum iter Israelitici populi praesens vita significetur, in qua peregrini sumus, et ad patriam coelestem tendimus. Et aperuit os suum in blasphemias ad Deum, blasphemare nomen ipsius. Ipse qui nunc aperuit ora reproborum ad blasphemandum Deum vel Dei servos, ipse tunc aperiet os corporaliter, cum in illo damnato homine habitare coeperit. Tale est enim hoc, quale et illud, quod in Evangelio de Redemptore nostro, licet per contrarium dicatur, quia aperiens 117.1096B| os suum docebat eos, ac si diceretur: Qui dudum aperuerat ora prophetarum, in praesentia carnis apparens, os suum aperuit. Sed agnus ad doctrinam, bestia aperiet os suum ad blasphemias. Vel certe, quia nunc per membra sua metu fidelis populi aperte non praesumens blasphemare, os suum obstruitur, Psalmista dicente: Obstructum est os loquentium iniquitatem (Ps. LXII). In futuro os aperire dicitur, quando per ipsum hominem damnatum saeculari potentia contra Deum et Ecclesiam elevatus, publice ausus fuerit blasphemare nomen ejus, illud scilicet, de quo Paulus dicit: Propter quod et Deus exaltavit illum, etc., usque Dominus noster Jesus Christus in gloria est Dei Patris. Blasphemabit hoc nomen, quia dicet ipsum non esse Christum, sed potius Antichristum, se 117.1096C| autem Christum esse fatebitur, nec jam similem Deo, sed, sicut dicit Apostolus, extolletur et elevabitur supra omne quod dicitur Deus, aut quod colitur, ideoque in illo deterior omnibus blasphemia invenitur. Et tabernaculum ejus, subauditur blasphemabit, id est, ipsam carnem Redemptoris nostri, in qua habitat omnis plenitudo divinitatis, dicens, non haec ita se habere, sed signum fuisse, et per daemonum potestatem tanta agere potuisse, se autem confitebitur vere esse Filium Dei et filium hominis, ita ut sedeat in templo Dei tanquam sit Deus. Et quia divinitatem in se habitare dicit, idcirco etiam adorari se faciet. Et eos qui in coelo habitant, id est in Ecclesia, sive 117.1096D| nunc, sive etiam qui jam praecesserunt, blasphemabit, dicens, omnes hos ministros fuisse Antichristi, et pseudoprophetas et apostolos ab ipso deceptos, affirmans ante se nullum Christianum fuisse, sed omnes Antichristos exstitisse. Et datum est illi, id est, permissum est illi a Deo justo judicio. Bellum facere cum sanctis, et vincere illos. Faciet bellum adversus sanctos, quia pugnabit adversus eos, et muneribus et tormentis, et quos non poterit inclinare ad suam fidem, vincet, id est occidet eos, non tamen animas illorum decipiet. Sed fortassis quaerit aliquis, cur Deus omnipotens ita sanctos suos permittet affligi? Quibus breviter respondendum est, quia filii sunt et paterna haereditate 117.1097A| donandi atque a Deo dilecti. Unde scriptum est: Flagellat Deus omnem filium quem recipit (Heb. XII). Nam si ipse Dominus persecutionem sustinuit, ut ad gloriam perveniret, qui est omnino sine peccato, quanto magis sancti justo judicio affliguntur, ut haereditatem coelestis patriae consequantur? qui, licet sancti sint, tamen non sunt sine peccato, econtra reprobi adversus eos saeviunt, jugiter mala operantur, tamen minime corriguntur, sed in judicio isti, quibus nunc videtur iratus, invenient illum placatum, reprobi autem experientur iratum: et ira quae nunc misericorditer a sanctis inchoat, in reprobis sine misericordia conquiescit; hinc Petrus dicit (I, c. IV): Tempus est ut incipiat judicium de domo Dei. Possumus sanctos eos intelligere, qui nunc simulatam in conspectu 117.1097B| hominum videntur habere sanctitatem, quos vincet, quia superati donis aut tormentis, a fide recedent, quam nunc ficte tenent. Et data est ei potestas in omnem tribum et linguam et gentem. In tribu et populo accipimus Judaeos, quia ille populus in tribubus erat distinctus: in lingua et gente, omnes nationes; non solum in Judaeis, sed etiam in omnibus gentibus erunt sancti, adversum quos potestatem accipiet, ut eos interficiat et temporaliter contra eos praevaleat. Similiter etiam erunt et in Judaeis et in gentibus, qui victi succumbent. Unde et subditur: Et adorabunt eum, id est Antichristum, et in illo diabolum. Omnes qui habitant terram, id est qui terrenis desideriis inserviunt. Quorum nomina non sunt 117.1097C| scripta in libro vitae Agni, sed potius in terra, juxta illud Jeremiae (c. XIII): Recedentes a te in terra scribentur. Quis vero sit agnus, Joannes manifestat, dicens: Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi (Joan. I). Quis est autem liber vitae Agni, in quo justorum nomina numerentur ascribi, nisi vis quaedam divina, quae ante mundi constitutionem ad vitam aeternam sanctos praedestinavit futuros? Qui videlicet liber praedestinationis, sicut fixa aeternitate electos tenet ascriptos, ita nequaquam ulla ratione reprobos admittit scribendos. Qui occisus est ab origine mundi. Occisus est autem iste Agnus ab origine mundi, non in se, sed in suis membris, sicut in Abel et multis aliis: quia sicuti in suis pascitur, ita in suis occiditur, unde est: Saule, 117.1097D| Saule, quid me persequeris? (Act. IX.) Vel certe in praedestinatione occisus est, quia ante omnia saecula decrevit Deus Pater cum Filio et Spiritu sancto, ut in fine temporum veniret, et occideretur, ut sua morte nostram redimeret mortem; vel in ipso agno quem Abel obtulit, aut certe (ut verius dicam) ipse Abel innocens, a fratre peremptus, eum praefigurabat. Si quis habet aures, subauditur cordis, audiat, id est intelligat spiritualiter quod dicitur. Quotiescunque haec particula ponitur, sive in Evangelio, sive in hac Apocalypsi, ea quae praecedunt, aut quae sequuntur, spiritualiter intelliguntur. Qui in captivitatem duxerit, in captivitatem vadet. Haec verba sicut pertinent ad omne corpus Antichristi, 117.1098A| ita et ad ipsum principem malorum Antichristum, qui duobus modis captivabit homines, primum videlicet a fide Christi eos separans mente, deinde ab aeternorum societate fidelium, quia qui ei obaudierint, perpetuo captivitatis exsilio damnabuntur. Ita et ille prius captivabitur in anima, dum diabolo tradetur ad possidendum. Deinde damnabitur in inferno captivitate perpetua. Et qui in gladio occiderit, oportet eum gladio occidi. Et hoc similiter duobus modis est accipiendum: primum enim gladio malae persuasionis interficiet homines in anima, deinde quos sic non poterit superare, interficiet gladio materiali, cum quibus etiam Eliam et Enoch gladio ipso trucidabit. De hoc gladio spirituali Psalmista liberari se optabat, dicens ad Deum: 117.1098B| De gladio maligno eripe me (Psal. CXLIII). Ita et ille occidetur gladio sententiae divinae, juxta illud: Quem Dominus Jesus Christus interficiet spiritu oris sui, ac si diceret martyribus: Nolite timere, nolite expavescere, nolite pusillanimes existere, sed estote fortes contra robustos, quia et hoc quod patimini cito transiet, et hi a quibus patimini, sine tarditate vindictam recipient, id est diabolus, ejusque damnatus homo, seu omnis multitudo reproborum, qui unum utique sunt. Hic est patientia, id est idcirco virtutem patientiae etiam inter adversa sancti custodiunt, quia triumphaturos se post paululum sciunt, damnatoque eo, qui sibi ad tempus praevaluerat, ipsi in perpetuo laetabuntur. Et fides sanctorum, subaudis, hic est, quia pro certo juste implebitur et eorum remuneratio, et 117.1098C| impiorum damnatio. Et vidi aliam bestiam ascendentem de terra. Prior bestia Antichristus ipse scilicet malorum caput, sequens vero corpus illius intelligitur, maxime qui eum praedicaturi sunt. Qui de terra ascendere dicuntur, quia de terrenis commodis et divitiis quas possidebunt, in superbiam elevabuntur. De terra quippe ascendere est, pro terrenis rebus in superbiam erigi. Et habebat cornua duo similia Agni. Agnus Christus est de quo Joannes dicit: Ecce Agnus Dei (Joan. I). Duo ejus cornua sunt innocentia et vita pura, doctrina et miracula. Ista duo cornua simulabunt se habere ministri Antichristi, innocentiam scilicet et vitam puram, doctrinam et miracula: quoniam quod 117.1098D| Christus et ejus ministri habent in veritate, isti habebunt simulate. Et loquebatur sicut draco, id est sicut olim diabolus per serpentem mala persuasione locutus est mulieri, per quam decepit virum, ita et isti sua prava doctrina omnes quoscunque possunt, seducunt, et a fide Christi separant: et cum sint saevissimi dracones, virus nequitiae suis auditoribus infundentes, agnos se esse simulant, ut agnos decipere valeant. Assumunt Agni faciem, ut draconis possint exercere operationem. Et potestatem prioris bestiae omnem faciebat in conspectu ejus. Quia sicut Antichristus vi et fraude, blandimentis et doctrinis, terroribus et tormentis decipit, ita et omnes ministri ejus. Quid est autem, 117.1099A| quod dicit in conspectu ejus? Nunquid enim praedicatores Antichristi semper in ejus praesentia manere poterunt? Non. Quin potius discurrent per universas mundi partes praedicando, sed ubicunque sint, ita ea facere studebunt, quae illi sciunt placita, quasi semper ab eo videantur, et in ejus conspectu consistant. Intantum quippe illum honorabunt, ut quidquid acturi sunt, coram ipso se agere dicant, tanquam nihil eum latere possit. Sicut enim sancti, quia jugiter ejus voluntatem custodiunt, in conspectu Dei se manere fatentur, juxta illud: Vivit Dominus, in cujus conspectu sto (III Reg. XVII); et Apostolus: Sicut ex Deo coram Deo in Christo loquimur (II Cor. XII), ita et illi in omne quod locuturi sunt et acturi, caput suum sibi praeponent, quasi in conspectu ejus potestatem 117.1099B| super populum exerceant. Et fecit terram, id est terrena corpora hominum. Et inhabitantes in terra, id est animas in corporibus quiescentes, et omnem suam sollicitudinem in terrenis rebus ponentes. Adorare bestiam primam, id est Antichristum, de quo supra dixerat: Vidi de mari ascendentem bestiam, habentem capita septem, etc. Cujus curata est plaga mortis, id est qui se fingit resurrexisse a mortuis, sicut jam supra dictum est. Omnes enim qui eum recepturi sunt, utique prostrati et corpore et anima illum adorabunt, et in ipso damnato homine adorabunt diabolum in eo habitantem. Quo in loco gravissima vis seductionum ostenditur, quae et animas et corpora miserabiliter mancipat. Qui enim vi cadit, non seductus, solo corpore 117.1099C| captivatus est. Qui autem seducitur, et mente et corpore captivatur. Et fecit signa magna, quia non solum verbis, sed etiam falsis miraculis multos seducet. Ita ut ignem faceret de coelo in conspectu hominum descendere. De hoc Dominus in Evangelio dicit: Consurgent pseudochristi et pseudoprophetae, et dabunt signa et prodigia, ita ut in errorem ducantur, si fieri potest, etiam electi (Matth. XXIV). Inter quae etiam signa et miracula hoc erit maximum, quod ignem faciet de coelo descendere. Legimus in Veteri Testamento, quod diabolus justo Dei judicio et permissu descendere fecit ignem de coelo super pecora beati Job, qui factas oves puerosque consumpsit. Quid ergo mirum, si facturus est per Antichristum quod jam fecit per semetipsum? 117.1099D| Tamen non faciet hoc in sua potentia, sed Dei permissione, ut hi qui ei sunt credituri justo Dei judicio decipiantur. Aliter: legimus in Actibus apostolorum, quod die Pentecostes Spiritus sanctus in ignis visione descendit super apostolos, quo repleti coeperunt loqui variis linguis magnalia Dei (Act. III). Qui etiam eis quos baptizabant, deinceps Spiritum sanctum dabant, ut similiter omnibus linguis loquerentur, sicut legimus fecisse Petrum et alios. Unde et Simon allata pecunia dixit: Date mihi hanc potestatem, ut cuicunque imposuero manum, accipiat Spiritum sanctum, ut possit loqui omnibus linguis. De coelo itaque, id est de seipsis, faciebant descendere ignem, hoc est Spiritum sanctum, de quo Dominus 117.1100A| dicit: Ignem veni mittere in terram (Matth. VII), id est super eos qui ante fuerant terreni, sed tunc renovabuntur per gratiam Spiritus sancti. Unde et ipse Dominus in signum credentium specialiter hoc dixit futurum. Signa, inquit, eos qui crediderint, haec sequentur: In nomine meo daemonia ejicient, linguis loquentur novis (Marc. XVI). Ita ergo haec bestia ignem faciet descendere de coelo, quia praedicatores Antichristi falsa imitatione per impositionem manus, dare suis sequacibus Spiritum sanctum se fingent. Et hinc vehementior erit persecutio, quo illud Spiritus sancti donum, bestia vel habere vel dare putabitur, quo Ecclesiam suam Dominus eminere voluit super omnia regna mundi; nam cum multa videantur nobiscum haeretici habere communia, hoc specialiter 117.1100B| donum sola se gloriatur habere Ecclesia. Sed illi forsitan agent quibusdam praestigiis, ut illi quibus manus imposuerint, loquantur linguis multarum gentium. Et hoc in conspectu gentium carnaliter sapientium. Homines enim vocantur, qui non divina, sed humana sapiunt, quia per hanc simulationem non oculos spiritualium, sed carnalium ludificare probantur. Aliter: legimus in Veteri Testamento, quod ad vocem Eliae descendit ignis de coelo, et consumpsit duos quinquagenarios cum suis quinquaginta. Sermo itaque Eliae ignis fuit, et ipsi excitaverunt contra seipsum ignem irrisorie clamando: Homo Dei, descende, rex te vocat Ignis ergo intelligitur fervor et zelus, quo accenduntur sancti, Elias scilicet et Enoch, et caeteri praedicatores, adversus eos 117.1100C| quos viderint recedere a fide, et zelo fervoris succensi condemnabunt eos suo anathemate. Ipsa itaque bestia ignem faciet descendere de coelo, quia ipsi reprobi perverse agendo accendent se flammis zeli in coelestes animas electorum ut eos condemnent. Et hoc est quod etiam supradictum est, quia si quis eos voluerit nocere, ignis exibit de ore eorum, et devorabit inimicos illorum. Et seducet inhabitantes terram propter signa, quae data sunt illi facere in conspectu bestiae, dicens habitantibus in terra, ut faciant imaginem bestiae, quae habet plagam gladii, et vixit. Per terram, ut saepe dictum est, terreni intelliguntur, qui idcirco seduci poterunt a ministris Antichristi, quoniam plus terrena quam coelestia diligunt. Imaginem bestiae facient, 117.1100D| hoc est fidem illius tenebunt, et simulationem ejus imitabuntur. Neque enim hoc pueriliter intelligere debemus, quod facturi sunt aliquam imaginem quam secum ferant, sed imaginem illius facient, id est fidem ejus habebunt, et simulationem ejus imitabuntur, tanquam sit vere Filius Dei, et veraciter resurrexerit a mortuis. Habet autem plagam gladii et vixit, secundum quod supra dictum est, quia Antichristus dicet se interfectum et resurrexisse a mortuis. In conspectu hujus bestiae multa signa facient, quibus seducent terram: quia ubicunque fuerint, ita ejus voluntatem implebunt, et ea quae illi placere cognoscunt, facient, quasi semper illi praesentes assistant. Et datum est illi ut daret spiritum imagini bestiae. 117.1101A| Id est ipsis ministris Antichristi datum est a Deo, hoc est, permissum est ut daret spiritum imagini bestiae. Imago bestiae, ipse homo damnatus intelligitur, in quo diabolus habitabit, cui praedicatores falsi spiritum dabunt, hoc est, plenitudinem Spiritus sancti in eo requiescere dicent. Dicimus enim nos: Date honorem Deo. Et rursus: Exaltabo te, Deus meus rex (Psal. XXIX). Quomodo enim illi honorem dare possumus? aut quomodo illum exaltare valemus, qui non habet quo exaltetur? Sed exaltamus illum, quando excelsum praedicamus. Tali modo isti dabunt spiritum imagini bestiae, praedicantes eum plenum esse divinitate. Nam et Photinus dicit: Ego Christo principium ex Maria tribuo, id est hoc annuntio quia ex Maria initium sumpserit. Et ut loquatur imago 117.1101B| bestiae. Datum est illi, subauditur. Nam non solum Spiritum sanctum in eo requiescere dicent, sed etiam praedicabunt illum loqui, id est ventura praedicere, per spiritum prophetiae. Intantum quippe signis et miraculis praevalebit, ut a suis et Spiritu sancto plenus credatur, et ventura praedicere posse aestimetur. Diabolus enim per os ejus loquetur, et suis cultoribus multa fallacia dabit responsa, sicut olim loquendo per ora idolorum. Et faciat ut quicunque non adoraverint imaginem bestiae, occidantur. Id est quicunque non audierint eos, ut colant Antichristum pro Deo, interficiantur ab illis et ab hujus saeculi principibus qui eos sequentur: sicut Elias et Enoch et multi alii. Et faciet omnes pusillos, et magnos, et divites, et 117.1101C| pauperes, et liberos et servos habere characterem in dextera manu aut in frontibus suis. Pusilli sunt, qui malum quod intelligunt et volunt, perficere non possunt. Magni sunt qui secundum suum libitum operantur malum. Divites, qui terrenarum rerum possessores, vel etiam superbi. Quo contra beati pauperes spiritu dicuntur. Nam et ille suos ministros multis ditabit divitiis, pro quibus in superbiam nimiam elevabuntur. Pauperes fide et bonis operibus intelliguntur. Quo contra Apostolus dicit de se et sibi similibus: Tanquam nihil habentes et omnia possidentes (II Cor. VI). Liberi et servi sunt, alieni a justitia, et servi peccatorum facti. Talibus quippe dicit Apostolus: Cum servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae (Rom. VI). Id est, alieni fuistis a justitia. Hi homines habent characterem 117.1101D| bestiae in dextera manu et in frontibus suis, et sunt etiam nunc tam extra Ecclesiam quam intra. Extra Ecclesiam sunt Judaei, intra falsi Christiani. Quid autem per dexteram manum reproborum intelligitur, nisi operatio illorum? Et quid per frontem, nisi fides exprimitur? Habent ergo characterem in dextera manu et in frontibus suis, quia ubi debuerunt habere pura opera virtutum et fidei, ibi inveniuntur macula criminis deturpati. In manu habent Judaei ejus characterem, quia opera diaboli faciunt: in fronte, quia in eum credunt, et illum recepturi exspectant, juxta illud: Ego veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me: alius veniet in nomine suo, illum suscipietis. Similiter habent et illi qui 117.1102A| fidem verbotenus habent, sed opera fidei non habent. Proprie autem ad illud tempus pertinet hoc, quando mali aperte illum sequentur reproba fide et reproba actione. Et ne quis possit vendere aut emere, nisi qui habuerit characterem aut nomen bestiae, aut numerum nominis ejus. Negotium istud spiritualiter est agendum. Dominus quippe committens suis fidelibus tanta talenta doctrinae, dicit: Negotiamini dum venio. Et bene praedicatio negotio comparatur. Sancti enim doctores doctrinam praerogant, et fidem a populis reportant, fidem impartiuntur, et eorum protinus vitam sumunt. Tempore itaque Antichristi nemo talium (id est bonorum praedicatorum) poterit vendere aut emere, id est, nemo poterit praedicare libere Christum, 117.1102B| quia carceribus recludentur, et insuper interficientur, nisi qui habuerit characterem bestiae, id est fidem illius tenuerit, et nomen ejus, et numerum nominis, de quo in sequentibus dicemus. Character autem et nomen bestiae, et numerus nominis ejus, unum sunt. Verum ista mercatio non cessabit in his qui electi fuerint, quoniam, prout valuerunt, talentum divini verbi erogare curabunt. Ad has enim nundinas illi negotiatores occurrent eximii: Elias videlicet et Enoch, qui intuitu merces Ecclesiae praeclaras ostendent, ut non solum fidei Christianae dediti, verum etiam ipsi eas concupiscant, qui characterem bestiae videbantur habere, Domino de uno eorum dicente: Elias veniens, restituet vobis omnia. Hic est sapientia: Qui habet intellectum, quo possit 117.1102C| haec intelligendo penetrare, computet numerum bestiae. Obscuritatem hujus loci considerans beatus Joannes, intentum voluit lectorem facere: atque idcirco eum praemonuit, ut numerum bestiae perspiceret, et quia purus homo erit Antichristus, plenus tamen daemone, subjungit: Numerus enim hominis est. Ac si diceret: Attendite diligenter, quia homo erit verus, non Deus, sicut ipse jactando dicet. Et numerus ejus sexcenti sexaginta sex. Omnes libri Novi Testamenti Graeco sermone sunt scripti, praeter Evangelium Matthaei et Epistolam Pauli ad Hebraeos. Quia ergo hic liber (ut caeteri) Graece scriptus est, idcirco sensus hujus loci more Graecorum est requirendus, apud quos omnes litterae numeros in se continent. Dicamus itaque ANTEMOS, quod interpretatur honori contrarius, quod 117.1102D| nomen illi bene convenit, qui Antichristus, id est Christo contrarius dicitur. Hoc etenim nomen praecedentem in se continet numerum, hoc modo: α unum, ν quinquaginta, τ trecentos, ε quinque, μquadraginta, ο septuaginta, σ ducentos. Dicamus adhuc et aliter: ARNUME, quod interpretatur: Nego. Et hoc nomen bene illi aptatur, quia Christum negabit Deum esse, seque Deum confitebitur injuste. Et in hoc quoque nomine numerus ipse continetur. Nam α unum ostendit, ρ centum, ν quinquaginta, ο septuaginta, ν quadringentos, μ quadraginta, ε quinque: qui simul ducti, faciunt sexcentos sexaginta sex. Dicamus et aliter: TEITAN, quod Latine sol dicitur. Sol autem Christus est per significationem, qui illuminat 117.1103A| omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan. I). Teitan quoque appellatur gigas: unde et in Virgilio legimus: Titaniaque astra. Christus enim gigas, de quo Psalmista dicit: Exsultavit ut gigas (Psal. XVIII). Ipse itaque Antichristus hoc nomen sibi fallaciter usurpabit, et dicet se esse solem illum, de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae. Litterae autem hujus nominis totum illum praecedentem continet numerum, id est sexcentos sexaginta sex. τ quippe trecentos exprimit, ε quinque, ι decem, iterum τ trecentos, α unum, ν quinquaginta; qui simul juncti faciunt sexcentos sexaginta sex. Quod nomen (sicut diximus) sibi Antichristus usurpabit, audens se hominibus lucem profiteri, cum sit apostata angelus in eo transfigurans se in angelum lucis. Quam ob causam, si etiam hoc aliquis intelligere vult, Latinis 117.1103B| litteris ponamus nomen, in quo idem numerus inveniatur, hoc modo: Dic Lux. Ipse enim (ut dictum est) fatebitur se esse lucem, nam d quingentos, i unum, c centum, l quinquaginta, v quinque, x decem exprimunt. Quae in unum collectae, faciunt similiter sexcentos sexaginta sex. Possumus adhuc eumdem numerum, si per Graecas litteras scribatur, Gothico nomine, reperire hoc modo: GENSERIKOS. γ quippe tria, ε quinque, ν quinquaginta, σ ducentos, η octo, ρ centum, ι decem, κ viginti, ο septuaginta, σ ducentos ostendit. Qui simul ducti, faciunt sexcentos sexaginta sex. Interpretatio autem nominis ejusdem est, gentium seductor: in eo Christo contrarius, quod iste seductor, ille vero dicitur gentium salvator. Sive ergo hoc, sive illo modo, sive in Graeca, sive in Latina, 117.1103C| sive in Gothica lingua hic numerus accipiatur, non incongrue ad Antichristi personam refertur. Sed est adhuc quod de eodem numero subtili investigatione pensemus, ut plura de eo offerentes lectori plenius satisfaciamus. Dicatur ergo: Numerus enim ejusdem sexcentesimus sexagesimus sextus. Senarius quippe numerus apud saecularem scientiam ideo perfectus est, quia primus in numeris completur partibus suis, id est, sexta sui parte, tertia et dimidia: quae sunt unum, et duo, et tria: quae in summa ducta, sex faciunt. Nec alius ante senarium numerus reperitur, qui suis partibus dum dividitur, tota ejus summa compleatur, quique dum a sexta sui parte, id est, ab uno in denarium, a tertia autem in vicenarium 117.1103D| surgit, quasi quadratum denarium reddit. Sed ut solidetur, rursum a sexta sui parte quae in denarium surgit, ad centenarium pervenit, sicque in suis partibus multiplicatus, sexcentos consummat. Sed quia cuncta haec per sacrae Scripturae celsitudinem proficiendo transcendimus, ibi senarium, ibi sexagenarium, ibi centenarium, unde perfectus numerus, sit, invenimus. In Scriptura etenim sacra numerus senarius ideo perfectus est, quia in mundi origine Dominus, ea quae primo die coepit, sexto die opere complevit, cum hominem, propter quem cuncta creaverat, ad imaginem suam fecit. Denarius numerus in eo perfectus est, quia lex in decem praeceptis concluditur, omnisque culpa non amplius quam per 117.1104A| decem verba cohibetur: atque enarrante Veritate, operatores vineae denario remunerabuntur. Sexagenarius in eo perfectrus est, quia omnia quae in sex diebus operantur, eisdem decalogi mandatis concluduntur: atque evangelico protestante eloquio, terra bona fructum sexagesimum reddit. Centenarius in eo perfectus est, quia dum decalogi mandata decies multiplicata comprehendit, omnis operationis summam concludit. Nisi enim centenarius numerus perfectionem designaret, nequaquam Dominus ad discipulos diceret: Omnis qui reliquerit domum, aut fratres, vel sorores, aut patrem, aut matrem, aut filios, aut filias, aut agros propter nomen meum, centuplum accipiet, et vitam aeternam possidebit (Matth. XIX). Quia vero sex diebus Deus cuncta opera sua fecit, et sex sunt aetates hujus saeculi, recte per hunc numerum 117.1104B| possumus intelligere omne tempus praesentis vitae. Quia ergo homo ille, filius perditionis, Christum se esse fallaciter affirmabit, tanquam ipse sit conditor omnium, quae in sex diebus peracta volvuntur, seque alpha et omega, principium et finem, et Deum scilicet ante saecula, et hominem mentietur in fine saeculorum, recte numerus bestiae per intellectum computatus, sexcentesimus et sexagesimus sextus omne tempus vitae praesentis comprehendens, et diabolicae fraudis nequitiam, et finalem saeculi terminum ostendit.
- CAPUT XIV.
Et vidi, et ecce Agnus stabat supra montem Sion, et cum eo centum quadraginta quatuor millia habentes 117.1104C| nomen ejus, id est, Christi. Et nomen Patris ejus, id est, Dei Patris, scriptum in frontibus suis. Sion, quae interpretatur speculatio, Ecclesia est, quae bona futura incessabiliter contemplatur, et quae etiam mala sint cavenda denuntiat. Mons Sion nihil est aliud quam ipsa Sion, id est Ecclesia, de qua Psalmista dicit: Mater Sion dicet, homo (Psal. LXXXVI), etc.; et alibi, Qui confidunt in Domino sicut mons Sion (Psal. CXXIV). Agnus autem Christus est, de quo Joannes dicit: Ecce Agnus Dei (Joan. I). Agnus stabat supra montem Sion, quia ipse Christus praesidet Ecclesiae suae. Sed in hoc loco finitus numerus ponitur pro infinito, id est, centum quadraginta quatuor millia pro innumerabili multitudine electorum. Specialiter vero hic numerus eos significat qui virgines sunt et mente et corpore: quia 117.1104D| multi sunt virgines corpore, non tamen mente. Nam et ipsa verba, quibus dicuntur centum quadraginta quatuor millia cum Domino visa, non carent mysterio. Centenarius enim numerus in divina Scriptura saepe perfectus ostenditur, unde est: Terra bona fecit fructum centumplum, quod scilicet ad virginalem pertinere probatur perfectionem. Rursusque, Homo quidam habuit centum oves. Quo in loco summa angelorum et hominum intelligitur, centum quippe oves Deus omnipotens habuit, quia angelorum et hominum naturam ad se videndum creavit, et Iterum, Qui reliquerit domum et fratres, etc., usque Centuplum accipiet, et vitam aeternam possidebit. Quadragenarius quoque numerus in mysterio est consecratus, unde 117.1105A| et ipse Dominus quadraginta diebus jejunavit, sicut olim fecerant Moyses et Elias. Constat enim ex quaternario et denario. Quaternarius sacratus est propter quatuor flumina paradisi, sive propter quatuor libros Evangelii, vel propter quatuor notissimas mundi partes, sive etiam propter quatuor virtutes principales. Denarius quoque similiter est consecratus, propter decem legis praecepta. Tunc decalogum legis perficimus, cum quatuor libros Evangelii in fide et operatione custodimus. Millenarius etiam saepe pro perfectione rei de qua agitur, ponitur, unde est, Verbi quod mandavit in mille generationes. Cum enim credendum sit quod nequaquam usque ad centum generationes mundus extendatur, quid aliud in mille generationibus nisi generationum universitas 117.1105B| designatur? Unde et in hac Apocalypsi sancti cum Christo mille annis dicuntur regnaturi, id est, semper et omnia futura tempora. In hoc itaque numero, ut dictum est, summa eorum exprimitur, qui virgines sunt mente et corpore. Ideoque considerandum est, quia, si tanta eorum numerositas erit qui virginitatem servaverunt, ut Joannes et Paulus, multo plures erunt et caeteri sancti. Quo in loco etiam hoc notandum, quod hi supra montem Sion stare dicuntur, cum ipsi sint mons Sion, quia videlicet nisi quis etiam supra semetipsum ascenderit, de bestia non triumphabit. In magna enim mentis celsitudine stare debet, qui contra saeculi principem certamen inierit. Intuendum etiam quod Agnus hic stare perhibetur, cum Lucas de eo dicat: Dominus Jesus ascendit 117.1105C| in coelum, et sedet a dextris Dei (Act. I). Unde sciendum quia sedere, regnantis est vel judicantis: stare vero, laborantis vel juvantis. Quia ergo post devictam mortem Christo resurgenti a mortuis data est potestas in coelo et in terra, jure eum Lucas sedere dicit. Hinc etiam et Stephanus inter manus lapidantium positus, intuens in coelum, dixit: Ecce video coelos apertos, et Jesum stantem a dextris virtutis Dei (Act. VII). Stant quoque cum illo electi, quia laborant in praesenti vita, et in certamine sunt constituti. Habentes nomen ejus, et nomen Patris ejus scriptum in frontibus suis. Non debemus hoc carnaliter intelligere, quod scilicet habeant pictaciola frontibus suis circumligata, in quibus sit nomen Agni vel Patris ejus scriptum, sed in suis frontibus nomen 117.1105D| Agni et Patris portant, quorum fidem tenent, et operibus ornant. Et quia in nomine Patris et Filii signantur, et hoc signo crucis ab omnibus tuentur adversis. Et audivi vocem de coelo tanquam vocem aquarum multarum, et tanquam vocem tonitrui magni. Et vocem quam audivi, sicut citharoedorum citharizantium in citharis suis. Coelum enim ipsa est Ecclesia, quam ob causam et illi qui cum Agno sedent, ipsi sunt coelum. Et quia multi per Domini misericordiam virgines ex omnibus gentibus sunt colligendi, idcirco eorum vox similis voci aquarum multarum dicitur. Aquae enim multae, ut idem Joannes dicit, populi multi sunt. Et quia etiam tales ad numerum judicum 117.1106A| pertinent, qui et praedicatores exsistunt, ut ipse scilicet Joannes et Paulus, qui dicit: Volo omnes esse sicut meipsum (I Cor. VII), idcirco dicitur: Et tanquam vocem tonitrui magni. Ipsi quoque sunt citharoedi, imitantes Domini sui passionem, nam (sicut supradictum est) in cithara est lignum, et sunt chordae diverso modo tensae. Lignum hoc, lignum est Dominicae passionis, vel crucis. Porro chordae devota sunt corda sanctorum, qui imitantes et recolentes ejus passionem, mortificant se cum vitiis et concupiscentiis, adimplentes ea quae desunt passionibus Christi, in corpore suo. Et cantabant quasi canticum novum ante sedem et ante quatuor animalia et seniores. Canticum novum cantare est de incorrupta mentis et corporis integritate 117.1106B| gaudere. Sed cum ipsi sint sedes, et quatuor animalia, et seniores, quid est quod ante sedem et quatuor animalia et seniores cantare dicuntur? Quia videlicet semper ante se consistunt, qui nulla rerum mutabilium varietate, a contemplatione Conditoris animos reflectunt. Et nemo poterat dicere canticum, id est, nemo poterat gaudere de incorrupta mentis et corporis virginitate. Nisi illa centum quadraginta quatuor millia, non Petrus scilicet, non alius quilibet apostolus connubium expertus. Nam et in ipso conjugio peccatum Psalmista considerat, dicens: Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in delictis peperit me mater mea (Psal. L). Dicere tamen possumus, quod veraciter affirmare non audemus, quia non omnes virgines in illo beato regno conjugatos 117.1106C| praecedunt, sed hi specialiter, qui et vita et moribus et tormento passionis, virginitate insuper custodita coaequantur martyribus conjugatis. Verbi gratia: si Joannes apostolus in cruce fuisset levatus ut Petrus, si verum est quod de Petro dicitur, id est quod uxorem habuerit, utique praecelleret eum, quia ille virgo, hic vero esset non virgo. Unde nec canticum illud dicere cum Joanne, nec Agnum quocunque ierit, potest sequi. Qui empti sunt de terra. Quo pretio? Utique pretioso sanguine Christi, cujus amore sunt elevati a terra, et caelibes effecti. Hi sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati, id est, non sunt polluti et maculati cum mulieribus mente et corpore. Nihil enim prodest esse virginem corpore, si contigerit mente corruptum quempiam 117.1106D| esse. Virgines enim sunt. Ideoque: Hi sequuntur Agnum quocunque ierit, id est, imitantur illum. Sequi enim Christum, imitari est. Unde et ipse dicit: Qui mihi ministrat, me sequatur (Joan. XII), id est me imitetur. Sequuntur isti Christum, quia, sicut ille virgo, ita et isti virginitatem custodiunt. Et quia eum in praesenti prae caeteris sequuntur, in futuro familiarius adhaerebunt. Sequentur quoque illum caeteri fideles, qui virginitatem corporis amiserunt, non quocunque ille ierit, sed quocunque ipsi potuerint. Quae etiam multitudo sanctorum, etsi non poterit dicere canticum illud, audire tamen poterit et condelectari tam excellenti dono. Hi empti sunt ex omnibus primitiae Deo et Agno. Sicut enim ex multo grege optimus eligitur 117.1107A| agnus, et sicut ex multis fructibus eliguntur primitiae, ita et isti eliguntur ex multitudine electorum, qui, tanquam primitias semetipsos offerentes, centesimum referunt fructum. Et in ore ipsorum non est inventum mendacium. Quaestio hic oritur, quare hoc dicat Joannes, cum Psalmista dicat: Omnis homo mendax (Psal. CXV), solus autem Deus verax? Quod ita solvitur, quia omnis homo, inquantum ex se est, mendax est: inquantum autem verax est, ex Deo est. Unde cum Dominus interrogasset discipulos suos, dicens: Vos autem quem me esse dicitis? respondit Petrus: Tu es Christus Filius Dei vivi. Et ille: Beatus es, Simon Bar-Jona (Matth. XVI). Ecce homo in confessione Filii Dei verax, imo veracissimus homo. Sed unde verax? 117.1107B| non a se, sed a Deo Patre qui in coelis est. Cum autem alibi Dominus poenam passionis suae praediceret, respondit Petrus: Absit a te, Domine, non morieris. Ego moriar pro te. Ecce homo mendax. Sed unde mendax? utique quia non sapis ea quae Dei sunt, sed quae hominum. Ergo omnis homo quantum de se, mendax: quantum de Deo, verax. Sed cum haec ad omnes sanctos pertineant, quare de solis virginibus specialiter dicitur: In ore eorum non est inventum mendacium? Sine dubio, quia ad comparationem aliorum, soli virgines dicuntur veraces. Sed nec mirum si illi specialiter veraces dicuntur, qui veritati, quae Christus est, virginitate mentis et corporis amplius inhaerere videantur. Sine macula enim sunt, et hoc similiter intelligendum, quia 117.1107C| cum sint etiam sancti sine macula, id est sine corruptione, utpote jam peccatis omnibus expurgati, ad comparationem Dei mendaces sunt et maculati. Et vidi alterum angelum volantem per medium coelum, habentem Evangelium aeternum. Primus angelus ipse est Agnus, de quo superius sermo habitus est, est enim nuntius paternae voluntatis. Alter autem angelus ordo praedicatorum intelligitur. Dicitur autem alter, non quod Christus ejusque praedicatores unus non sint, quia ipse est caput, electi membra, sed quod in narratione non unus. Nam hoc est iste angelus, quod etiam sequens, id est ordo praedicatorum. Sed quia unus succedit alteri, idcirco alius post alium commemoratur. Volat angelus per 117.1107D| medium coeli, id est sancti praedicatores incedunt velociter praedicando Christum per Ecclesiam. Volat per medium coelum, quia mentis contemplatione coelestia petunt, non terrenis inhaerentes, sed subjectos etiam populos ad coelestia et verbis et litteris invitant. De his quippe volantibus praedicatoribus Isaias dicit (c. LX): Qui sunt isti qui ut nubes volant, et quasi columbae ad fenestras suas? Ut nubes enim volant, quia a terrenis desideriis pennis virtutum sublevati pluunt verbis, et coruscant miraculis. Ad fenestras suas velut columbae sunt, quia per hoc quod exterius conspiciunt, nihil terrenum concupiscunt, sed gaudia aeterna jugiter contemplantur. Ipse quoque angelus Evangelium aeternum habere dicitur, quia videlicet 117.1108A| illud quod Evangelium promittit, aeternaliter manebit. Per illud enim quod nuntiat, illud exprimitur quod nuntiatur. Ut evangelizaret sedentibus super terram, et super omnem gentem et tribum et linguam et populum, dicens voce magna. Hoc est quod Dominus in Evangelio dicit: Oportet praedicari Evangelium in toto mundo, et tunc veniet finis.-- Timete Dominum, id est, habete reverentiam nominis ejus, et date illi honorem, id est, adorate eum, et subjicite illi. Quoniam venit hora judicii ejus, ut reddat unicuique secundum opera sua. Et adorate eum qui fecit coelum et terram, mare et fantes aquarum. Ac si diceret: Nolite adorare Antichristum, qui tantummodo ad tempus praevalebit in corporibus hominum, sed eum, qui postquam occiderit corpus, 117.1108B| habet potestatem animam mittere in gehennam. Et nolite adorare eum qui putatur conditor esse creaturae, spiritu seductionis repletus, sed potius ipsum, de quo Daniel dicit (c. VII): Potestas ejus, potestas aeterna, quae non auferetur, et regnum ejus quod non corrumpetur. Et Apostolus: Propter quod et Deus illum exaltavit, et donavit illi nomen, quod est super omne nomen, etc., usque quia Dominus noster Jesus Christus in gloria est Dei Patris (Philip. II). Illi (inquit) date honorem, et non Antichristo, qui contrarius honori in charactere et nomine ac numero nominis ejus esse cognoscitur. In coelo autem et terra et mari omnis creatura in tempore condita demonstratur. Et angelus alius secutus est eum, dicens: Cecidit, cecidit Babylon illa magna civitas, quae a vino irae 117.1108C| fornicationis suae potavit omnes gentes. In eo quod iste angelus primum secutus asseritur, subsequens praedicatorum ordo imitatur. Bene autem angelus angelum sequitur, quia eadem annuntiat. Ille enim dixit: Quia venit hora judicii ejus: hic autem dicit: Cecidit, cecidit Babylon (Is. XXI). Nomine autem Babylonis confusio mundanae conversationis intelligitur. Duae quippe civitates sunt in hoc mundo, id est Hierusalem quae habet regem Christum: et Babylon, quae habet regem Nabuchodonosor, id est diabolum. Quarum una coepit ab Abel, altera a Cain: una est corpus Christi, altera corpus diaboli. Cum autem dicunt sancti praedicatores: Cecidit, cecidit Babylon, praeteritum tempus ponitur pro futuro. Cecidit, videlicet pro eo quod est casura, vel cadet in aeternam 117.1108D| damnationem scilicet, qua diabolus cum omnibus suis membris damnabitur, cum audierint: Ite, maledicti, in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus (Matth. XXV). Quod autem angelus, id est praedicatorum ordo, rumam perfidiae civitatis congeminando denuntiat, pro confirmatione rei facit idipsum. Aut certe nunc simul cum ipsis reprobis omnem eorum gloriam perituram demonstrat, juxta illud: Peribit mundus et concupiscentia ejus (I Joan. II), ac si diceret: Et saecularis gloria, et amatores ejusdem temporalis pariter ceciderunt. Magna haec dicitur civitas, propter innumerabilem reproborum multitudinem, vel propter enormitatem vitiorum. Vinum autem fornicationis intelliguntur omnia vitia et peccata, quibus 117.1109A| reprobi alios inquinant: praecipue autem philosophi et principes hujus saeculi omnes subjectos inebriant vino erroris, unde et sensum ab eis auferunt, ut, relicto Creatore, creaturae serviant. Nam et fornicatio specialiter pro idolatria ponitur. Unde est: Perdes omnes qui fornicantur abs te (Psal. LXXII). Haec Babylon, id est, conversatio mundana, a vino fornicationis suae potavit omnes gentes, quia vitiorum omnis summa in temporalis gloriae ambitu retinetur. Pro quibus omnibus, quos vino erroris et peccatorum inebriant, punientur. Et tertius angelus secutus est eos dicens voce magna. Tres angeli hic ponuntur, propter fidem Trinitatis quam annuntiant, sed tamen, ut dictum est, quod est primus, hoc sunt sequentes, id est ordo 117.1109B| praedicatorum. Voce magna, quia bestiam se despicere et pro nihilo ducere, in libertate vocis ostendunt. Si quis adoraverit bestiam, id est diabolum, et imaginem ejus, id est Antichristum. Et acceperit characterem, in fronte sua, id est fidem illius in mente sua, aut in manu sua, ut ejus imitetur opera. Et hic bibet de vino irae Dei mixto mero in calice irae ipsius. Videamus qui sint qui habent characterem bestiae in fronte et in manu, et qui solummodo in manu. Judaei habent in fronte et in manu, quia et in eum credunt, et inde eum recepturi sunt, juxta illud, Alius veniet in nomine suo, illum recipietis; et opera illius imitantur, blasphemando Christum, et nequissimis deserviendo operibus. Falsi autem Christiani habent ejus characterem in manu, qui confitentur 117.1109C| se nosse Deum, factis autem negant. Dum ergo Christum operibus denegant, procul dubio Antichristi sunt, ideoque characterem illius in manu portant. Idcirco dicitur et hic, quia videlicet similiter damnabuntur falsi Christiani, qui operibus imitantur Antichristum, quomodo et Judaei, qui illum sequuntur fide et opere. Quod est autem vinum, hoc est calix, id est vindicta et ira Dei omnipotentis, ventura super eos qui Antichristum adorant et imitantur. Nan et nos dum vinum in calicem damus, non dicimus: Ecce vinum et calix, sed tantum aut vinum, aut calix. Sed idcirco posuit vinum et calicem, ut ostenderet quia quod erat in calice cum mero mixtum, ad comparationem meri turbidum erat. Merum quippe dicimus purum. Sunt enim in 117.1109D| hoc calice simul mixtae faeces cum vino mero, id est puro. Per vinum itaque merum, vindicta divini examinis intelligitur circa justos, qui flagellantur in praesenti, ut postmodum glorificentur. Per faeces autem damnatio peccatorum exprimitur, qui in extremo examine damnabuntur, nam vinum supra est, faeces autem in fundo latent, quia videlicet sancti in praesenti puniuntur, et quasi apertum contra eos saevit divinum judicium. Reprobi autem in fine damnabuntur, quia nunc sine flagello deseruntur. Bibent reprobi quod remanserit in fundo, id est faeces, et non bibent electi, quia et reprobi post voluptatis lasciviam aeternis cruciatibus damnabuntur, et electi post temporaneam disciplinam in potentiam regni 117.1110A| erigentur. Ideoque si quis adoraverit Antichristum aut imaginem illius acceperit in fronte, aut in manu sua, non hic ad praesens flagella recipiet, tanquam vino potatus, sed in futuro perenni vindicta plectetur, tanquam faecibus inebriatus. Et cruciabitur igne et sulphure in conspectu sanctorum. Cum sint in inferno tanta tamque innumerabilia tormenta, quanta nec dici nec aestimari possint, breviter tamen in his duobus omnia comprehenduntur tormenta. Erit enim ignis, non ad lucendum, sed ad miserorum corpora concremandum. Erit quoque ibi et sulphur, quod et fomentum praestabit igni, et fetorem gignet intolerabilem, ac per hoc ex igne fetor, et ex fetore ignis procreabitur, cum unum horum ad tormentum miserorum satis sufficere posset, aut ignis videlicet, 117.1110B| aut fetor. Sulphur quippe (ut diximus) fetorem, ignis autem habet ardorem. Qui enim ad perversa desideria ex carnis fetore ardent, nunc maxime libidini deserviendo, dignum est ut postmodum igne et sulphure pereant, quatenus ex justa poena discant quid ex injusto desiderio faciunt. Angelorum autem vocabulo, in quorum conspectu eruciari dicuntur, non solum angelici spiritus, verum etiam electorum Ecclesia exprimitur. Quod ideo fiet, ut dum impiorum cruciatus justi conspiciunt, in Dei laudibus crescant, per cujus misericordiam evaserunt quod miseri patiuntur: quia in se cernunt bonum quo gratis remunerati sunt, et in illis aspiciunt supplicium, quod misericorditer evaserunt, eritque ut malorum tormentum, ad electorum proficiat incrementum. Subjungitur 117.1110C| autem, et ante conspectum Agni. Non quo eum ultra visuri sint, cum scriptum sit: Tollatur impius, ne videat gloriam Dei, sed tanto timore terrebuntur, ut videatur illis Deus omnipotens semper esse praesens, eisque vindictae suae iram semper infligere, unde Job dicit: Dimitte me ergo ut plangam paululum peccata mea, antequam vadam ad terram, ubi umbra mortis et sempiternus horror inhabitat (Job. XX). Et fumus tormentorum eorum ascendet in saecula saeculorum. Magnus fumus indicium est magnarum flammarum, quia, quamvis sine nutrimento lignorum, corporeus tamen erit ignis reproborum, ideoque fumum ejus sempiternum dicit inesse. Quia ergo in igne reprobos sine fine ardere conspicit, idcirco 117.1110D| fumum tormentorum in saecula saeculorum ascendere dicit. Quo in loco error Origenis aperte destruitur, qui dixit post mille annos reprobos redire ad vitam, justos autem reversuros ad poenam, alioquin falsum est quod Veritas dicit: Ibunt hi in supplicium aeternum, justi autem in vitam aeternam (Matth. XXV). Quod si quis vult quaerere cur pro temporali peccato sino tempore reprobi cruciabuntur, dicendum est quod districtus judex veniens non facta pensabit, sed voluntates. Nam reprobi, si fieri posset, semper in hac vita vivere cuperent, ut nequaquam peccare desisterent: et ideo nunquam carebunt supplicio, qui nunquam voluerunt carere peccato. Et nullus erit iniquis terminus ultionis, qui nunquam voluerunt 117.1111A| habere terminum criminis. Si enim, ut illi aiunt, finienda sunt supplicia quandoque reproborum, ergo quandoque finienda sunt et gaudia justorum. Si ergo hoc verum non est, quod minatus est, neque illud verum est quod promisit. At inquiunt: Ideo aeternam poenam minatus est peccatoribus, ut eos a perpetratione peccatorum compesceret, quia creaturae suae aeterna supplicia minari debuit, non inferre. Quibus citius respondemus: Si falsa minatus est ut ab injustitia corrigeret, etiam falsa est pollicitus, ut ad justitiam provocaret. Nec habent requiem die et nocte, qui adoraverunt bestiam et imaginem ejus, et si quis accepit characterem nominis ejus. In die et nocte continuum tempus intelligitur, sive etiam vicissitudines poenarum, juxta illud: Ad calorem nimium 117.1111B| transibunt ad aquis nivium (Job XXIV); unde est: Erit tempus eorum in saecula. Deficient enim miseri sine defectu, semperque erit quod crucietur, quia semper ad cruciamenta reparabitur quod defecit. Hic, id est in praesenti vita, patientia sanctorum est, qui dum considerant quae sint sanctorum gaudia et reproborum supplicia, patienter omnia perferunt ut in fine salventur. Qui custodiunt mandata Dei, id est, praecepta legalia, ut est, Diliges Dominum Deum tuum (Matth. XXII), et Non adulterabis, Non furtum facies (Luc. XVIII), et caetera hujusmodi. Et audivi vocem de coelo dicentem: Scribe: Beati mortui qui in Domino moriuntur. Haec vox tam ad 117.1112A| ipsum Joannem pertinet, quam ad omnes fideles, qui remunerationem sempiternam exspectant. Scribe in corde tuo, et in cordibus auditorum tuorum, vel litteris commenda ut ad posteros veniat: Beati mortui qui in Domino moriuntur. Quae sententia dupliciter potest intelligi: Beati mortui saeculo qui in Domino moriuntur, viventes virtutibus; qui scilicet pleni fide et caeteris bonis operibus, de hoc mundo migrant. Vel, Beati mortui qui in Domino moriuntur, id est, qui imitantes caput suum, non timent pro eo mortem subire temporalem, ut in aeternum possint vivere cum illo, amodo, id est, a praesenti tempore jam dicit Spiritus, id est tota Trinitas, quae est Deus, ut requiescant a laboribus suis. Quod superius dicitur: Beati mortui qui in Domino moriuntur, omnibus electis 117.1112B| congruit: quod autem sequitur. Amodo jam dicit Spiritus ut requiescant a laboribus suis, specialiter pertinet ad praelatos, qui diverso modo laborant in hoc, quod gregem Dei commissum habere videntur, ad quorum personam a Domino specialiter dictum est: Euge, serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam (Matth. XXV).-- Opera enim illorum sequuntur illos, id est, merces operum suorum sequetur illos, cum unusquisque receperit secundum suum laborem; quia enim post opus merces sequitur operis, ipsum opus electorum eos comitari dicitur. Ubi autem finis annuntiatur operis, ibi tandem hujus libri sit finis.
LIBER QUINTUS. 117.1111|
- SEQUITUR CAPUT XIV.
117.1111C| Et vidi, et ecce nubes candida, et supra nubem sedentem similem Filio hominis, subauditur, vidi. Nubes candida, caro et anima nostri Redemptoris intelligitur, quam non fuscavit macula peccati. De hac nube per prophetam dicitur: Ecce Dominus ascendet super nubem levem, et ingredietur Aegyptum (Isa. XIX). Super nubem quippe levem ascendit, et in Aegyptum venit, quando carnem nostrae mortalitatis accepit, et in hoc mundo natus apparuit. Super nubem vidit sedentem, quia Christus divinitatis potentia praesidet etiam humanitati suae. Vel certe per nubem candidam Ecclesia intelligitur, fonte baptismatis a peccatis mundata. Per fidem enim Christi et baptismum illius mundatur ab omnibus peccatis, juxta illud: Fide mundans 117.1111D| corda eorum (Act. XV). Hinc inibi praesidet Christus, suaque sessione Ecclesiam, velut gallina pullos suos, protegit et gubernat. Quare autem ipse non jam simpliciter homo, sed similis Filio hominis dicatur, supra dictum est, quia videlicet surgens a mortuis, metasque humanitatis transcendens, jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur (Rom. VI). Et nubes autem, et supra nubem sedens, unum sunt, id est caput et membra. Unde et cum Dominus super nubem sedet, utique ipsa nubes cum Domino sedet. Habentem in capite suo coronam auream, per quam victoria Christi 117.1112C| designatur, qui primum de diabolo triumphavit, et Ecclesiae suae triumphum victoriae contulit. Legimus etiam superius quod angelus habebat in capite suo stellas duodecim, ubi per angelum Christus, per duodecim stellas duodecim apostoli intelliguntur, et per illos omnis ordo praedicatorum, quo coronatur Christus, id est ornatur et circumdatur, et ex quorum societate laetabitur in capite, id est in mente sua. Et in manu sua falcem acutam, id est in potestate sua judiciariam potestatem vel dignitatem, quam ipse Christus etiam suis fidelibus dedit, dicens discipulis: Sedebitis super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX). Potest etiam falx intelligi divina praedicatio, quam alibi Dominus gladium appellat, dicens: Non veni pacem mittere in terram, sed gladium 117.1112D| (Id. X). Quare gladius divina praedicatio appellatur, quia per ipsam separantur boni a malis, veluti membra a membris. Hanc falcem habet Christus in manu, id est in operatione sua, quia ea quae docuit verbis, primum ipse implevit operibus, juxta illud. Primum quidem sermonem feci de omnibus, o Theophile, quae coepit Jesus facere et docere (Act. I). Volens quippe Dominus instruere praedicatorem quomodo praedicare deberet, primum in seipso formam verbi ostendit. Quam etiam falcem, id est divinam praedicationem, commendavit suae Ecclesiae, dicens apostolis: 117.1113A| Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, docentes eos servare quaecunque mandavi vobis (Matth. XXVIII), acuta est falx, quia velociter hominem a terrenis desideriis et societate malorum separat. Et alter angelus exivit de templo. Ipse designatur per alterum angelum, qui et per primum, id est Christus, sed propter ordinem visionum dicitur alter, cum idem sit. Exivit de templo, hoc est, de sua invisibili majestate, quando Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I), quia, cum esset invisibilis in sua natura, accepit carnem et animam in utero virginali, et factus est visibilis in nostra substantia. Hinc Apostolus ait: Qui cum in forma Dei esset, exinanivit semetipsum, factus obediens usque ad mortem (Philip. II). Et ipse Dominus: Exivi a Patre, et veni in 117.1113B| mundum (Joan. XVI). Templum quippe Patris est Filius, et templum Verbi ipse homo assumptus, et templum Patris et Filii Ecclesia, de qua Paulus dicit: Templum Dei sanctum est quod estis vos (I Cor. III). Exivit ergo de templo, quando visibilis ad humanos prodiit aspectus. Clamans voce magna ad sedentem super nubem. In hoc loco qui designatur per nubem, ipse et per sedentem supra nubem. Est enim genus in genere, sicut supradictum est de arca Noe et octo animabus. Sedens ergo supra nubem, Ecclesia est in suis praedicatoribus, ad quos loquitur Christus praecipiendo dicens: Mitte falcem tuam acutam, id est praedicationem divinam in Judaeos. Hoc est enim quod ipse eis dicit: Ite tantum ad oves quae perierunt domus Israel (Matth. X) .-- Et mete, id est separa Judaeos a terreno 117.1113C| sensu vel a terrenis desideriis, ne jam carnaliter accipiant: Si volueritis et audieritis me, bona terrae comedetis (Isa. I) .-- Quia venit ut hora metatur, id est tempus quod praedictum est per os prophetarum, quod jam colligi debet ad spiritualem sensum et fidem Christi. Quoniam aruit messis terrae, id est praeparata sunt corda populorum ad credendum, et ideo tempus est ut excidantur a terra, et colligantur ad fidem Dei omnipotentis. De hac messe ipse in Evangelio dicit: Messis quidem multa, operarii autem pauci (Matth. IX). Et misit, qui sedebat super nubem, falcem suam in terram, quia ad vocem Christi coeperunt praedicare Judaeis primum, quousque ejicerent eos a finibus suis, unde Paulus et Barnabas dixerunt eis: Vobis 117.1113D| quidem oportebat primum loqui verbum Dei, etc., (Act. V) .-- Et messa est terra, id est collecti sunt omnes, quotquot fuerant praeordinati ad vitam aeternam, de quibus jam scriptum est: Si fuerit numerus filiorum Israel quasi arena maris, reliquiae salvae fient (Rom. IX). Et alius angelus exivit de templo quod est in coelo. Superius dixerat a gelum de templo exisse, nunc autem ubi hoc templum visum fuerit, indicare curavit. Hic quoque angelus Christus est, porro hic coelum simpliciter debemus intelligere habitationem coelorum, ubi est templum, id est sancti angeli, in quibus Deus habitat. Si enim in hominibus, licet peccatoribus, habitare dignatur, juxta illud: Inhabitabo 117.1114A| in illis, et inambulabo (II Cor. VI), quanto magis in angelis, qui sine peccato sunt! Ipsi itaque sunt templum Dei, quia in ejus sunt jugiter contemplatione. Exivit ergo de templo, quod est in coelo, non quo a contemplatione angelorum recederet, sed quia assumendo carnem, hominibus visibilis apparuit. Habens et ipse falcem acutam, id est judiciariam potestatem, quia Pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio (Joan. V). Vel sicut dictum est, in facie acuta praedicatio intelligitur superna, quae dividit patrem a filio, et filium a patre, etc., sicut in Evangelio Dominus dicit, id est reprobos a bonis. Et alius angelus exivit de altari. Qui enim superior est, ipse designatur et per hunc angelum, id est Christus nuntius paternae voluntatis. Altare autem 117.1114B| ipse est, qui et pontifex, Christus scilicet, per quem munera nostra Deo Patri dirigimus petentes nos exaudiri per Christum. Omnes quoque electi altare sunt, quibus Apostolus dicit: Obsecro vos per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem (Rom. XII). Angelus itaque exivit de altari, id est Christus electus est singulariter princeps ex omni multitudine fidelium. Qui habet potestatem super ignem. Ignis Spiritus sanctus est, de quo Dominus dicit: Ignem veni mittere in terram (Luc. XII). Qui etiam super electos in linguis igneis descendit. Unde merito quaeritur quomodo angelus, qui utique Christus intelligitur, potestatem habeat super ignem, id est super Spiritum sanctum, cum unius substantiae sit cum Patre et Spiritu 117.1114C| sancto. Non enim (ut haeretici dicunt) Deus pater ex nonnullis rebus subsistentibus Filium creavit, aut iterum ipse Filius Spiritum sanctum minorem se creavit: quia quorum una est deitas, una est etiam et essentia: et ideo Pater et Filius et Spiritus sanctus unius substantiae sunt, unius potestatis et majestatis. Sed in hoc habet Filius Dei potestatem super ignem, quia nemo angelorum et hominum accipit Spiritum sanctum, nisi per Filium. Unde ipse surgens a mortuis, insufflavit et dixit discipulis suis: Accipite Spiritum sanctum (Joan. XX). Et alibi: Nisi ego abiero, Paracletus non veniet ad vos: si autem abiero, mittam eum ad vos (Joan. XVI).-- Et clamavit voce magna ad eum qui habebat falcem acutam, id est ad ordinem praedicatorum, qui habent in se divinam 117.1114D| praedicationem, dicens: Mitte falcem tuam, et vindemia botros vineae terrae, quoniam maturae sunt uvae ejus. Quod supra per maturas segetes, hoc et hic per botros vineae terrae designatur, id est omnes fideles. Maturae sunt uvae ejus, id est praeparati sunt populi ad credendum. Tunc praecepit hoc Dominus, quando post resurrectionem suam apparens discipulis suis, ait illis: Ite, docete omnes gentes (Matth. XXVII), etc. Et misit angelus falcem suam in terram. Quia profecti praedicaverunt ubique. Et vindemiavit botros vineae terrae. Id est, homines a terreno sensu et pristino separavit errore, et unitati fidei conjunxit. Et misit in lacum irae Dei magnum. Quid per lacum, sive, ut 117.1115A| alia translatio habet, torcular, intelligitur, nisi angustia humanae tribulationis, in qua omnes mittuntur boni et mali? In hac tribulatione sancti triturantur tanquam segetes, ut a paleis separentur et coelestibus horreis recondantur. Tunduntur etiam calcibus tanquam uvae in prelo, ut a vinaciis expressi, aeternis promptuariis includantur. Misit ergo falcem et botros quos vindemiavit, in lacum, quia missa sancta Ecclesia praedicatione eos, quos a terreno amore vel pristino errore separavit, magnis tribulationibus tradidit, quibus tribulantur ab impiis, et affliguntur diverso modo. Hinc Apostolus dicit: Non sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam (Rom. VIII); et alibi: Oportet nos per multas tribulationes introire in regnum Dei. Lacus irae Dei dicitur, 117.1115B| quia propter peccata hominum istae tribulationes aguntur. Nisi enim primus homo, in quo omnes peccaverunt, peccasset, nemo hominum in lacum mitteretur, id est, nemo has tribulationum angustias sustineret. Sed postquam peccavit, ejectus de paradiso, missus est in lacum tribulationis. Qui lacus magnus dicitur propter amarissima electorum tormenta, quibus affliguntur in praesenti vita. Quae enim major pressura angustiae et tribulationis esse potest, quam crucifigere hominem, ut Petrus est crucifixus? ustulari, ut Laurentius? Affligunt ergo injusti temporaliter justos, ut sint quibus Deus misericors postea in aeternum parcere possit. Et calcatus est lacus extra civitatem. Per id quod continet, illud intelligamus quod continetur, id est 117.1115C| per lacum, eos qui in lacu sunt. Civitas autem ista, extra quam calcati sunt, Ecclesia est. Si itaque (ut supradictum est) in lacu tribulatio, qua et boni et mali tribulantur, intelligitur, quid est quod modo calcati sunt extra civitatem? si enim ipsa civitas calcatur, quomodo extra civitatem calcantur? Sed sciendum est, quia hic a genere redit ad speciem, et loquitur solummodo ex persona reproborum, de quibus in sequentibus plura erit dicturus: quod statim manifestatur, cum subditur: Et exivit sanguis de lacu usque ad frenos equorum. Sancti enim pressi non sanguinem de se reddunt, sed purissimum vinum, quod in Dominicis apothecis recenditur. Reprobi vero, quia videbantur intra Ecclesiam esse, et non erant, missi in lacum, sanguinem reddiderunt, hoc est, infidelitatem. 117.1115D| Sanguis enim diverso modo intelligitur in sacro eloquio: aliquando significat propagationem humanae sobolis, ut ibi: Quotquot crediderunt in eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, qui non ex sanguinibus, sed ex Deo nati sunt (Joan. I). Aliquando adulterium et homicidium, ut ibi, Libera me de sanguinibus, Deus Deus meus (Psal. L). Aliquando etiam peccata caetera, ut est illud: Sanguis sanguinem tetigit (Ose. IV). Sanguis sanguinem tangit, cum peccato peccatum adjicitur. Aliquando infidelitatem, ut hic, et in Exodo, cum aquae in sanguinem conversae referuntur. Exivit ergo sanguis de lacu, id est peccatum infidelitatis de pressura tribulationis. Tacetur enim de vino, quod egreditur de bonis uvis, quod reconditur 117.1116A| in Dominicis promptuariis: et dicitur de sanguine, qui egreditur de labruscis, vel hiemalibus (ut ita dicamus) racemis, de reprobis scilicet, qui simul mixti cum uvis non perveniunt ad maturitatem, sed aliqua tribulatione tacti, vel persecutionis angustia gravati, continuo recedunt a fide: et perfidiae errore infecti, foras delabuntur: atque ideo extra civitatem calcari dicuntur, permanentibus electis intrinsecus vino fidei debriatis. Talis fuit Porphyrius, et multi alii, qui persecutionibus cesserunt, recedentes a fide Christi, et facti reprobi. Et quia tali modo non solum minimi quique, sed etiam principes pereunt, recte subditur, usque ad frenos equorum. Per equos enim subjecti, per frenos vero principes intelliguntur et praelati, qui alios regere debuerant, 117.1116B| qualis fuit Julianus apostata et imperator, ac si diceret: Tanta fuit afflictio temporalis, ut ipsos etiam qui alios regere videbantur, ad infidelitatem perduceret. Sicque sanguis usque ad frenos equorum pervenisse dicitur, tanquam aperte diceretur: Afflictio temporalis intantum praevaluit, ut ipsos etiam qui plebes regere videbantur, cruore infidelitatis macularet. Per stadia mille sexcenta. Stadium Graece est mensura Latine. Item. Et dicitur a stando, eo quod ibi Hercules uno anhelitu currens centum viginti quinque passus, steterit. Qua mensura Graeci metiebantur loca in quibus ludos exercebant, ibique ludentes spatiando et ludicra exercendo, deambulabant. In mille itaque sexcentis stadiis, omnis summa reproborum comprehenditur, quae in quatuor 117.1116C| mundi partibus consistit, propter quatuor mundi hujus plagas. Quater quippe quadringenti fiunt mille sexcenti. In centenario numero saepe summa alicujus rei intelligitur. Quaternarius autem pertinet ad quatuor mundi climata, ideoque in mille sexcentis omnes designantur reprobi, qui per quatuor mundi istius partes per voluptatum ludibria currunt, et per spatiosam viam incedunt, quae ducit ad mortem, atque ideo vocabulo eorum summa comprehenditur. Sed quod dictum est de primo adventu, potest referri et ad secundum. Judicium quippe futurum per angelos exercendum nullus ignorat qui attendit quod Dominus dicit de tempore messis, vel de messoribus. Ait enim: Messis quidem consummatio est saeculi, messores autem angeli sunt. Parabola quoque zizaniorum 117.1116D| huic loco congruit, nec non illud, quia simile est regnum coelorum sagenae missae in mari, omnium genera piscium congreganti, de qua elegerunt bonos in vasa, nulli dubium quin angeli, malos autem foras miserunt. Sed quod illi facturi sunt officio ministeriorum, hoc et Christus et Ecclesia facient potestate. Dicatur ergo de angelo, qui habebat falcem acutam in manu sua, id est, judiciariam potestatem. Falx enim quidquid incidit, intra se colligit, quia videlicet examen divini judicii nullus valet evadere. Intra ipsam quippe sumus, quocunque fugere conemur. Recte ergo judex venturus falcem tenere perhibetur, quia cum potentialiter ad omnia obviat, utique cuncta incidendo circumdat. Unde Psalmista; 117.1117A| Si ascendero in coelum, tu illic es (Psal. CXXXVIII), et alibi: Neque ab oriente, neque ab occidente (Psal. LXXIV) et caetera, subauditur, est locus fugiendi, quoniam Deus judex est, ac si diceret: Fugiendi via undique deest, quia ille judicat qui ubique est. Abbreviatio superiorum: Et alius angelus exivit de templo, quoniam in judicio ex secreto divinitatis suae, in forma humana hominibus apparebit. Clamans voce magna ad sedentem supra nubem: Sicut supradictum est, quod est nubes, hoc est angelus, cui clamat Christus, id est Ecclesia, quae propter unitatem capitis, etiam supra nubem, hoc est, supra seipsam sedere dicitur. Non enim erat conveniens ut diceret: Clamavit angelus qui sedebat supra nubem, ad eamdem nubem, ideoque mutavit 117.1117B| nubem, id est Ecclesiam, in angeli nomen. Tamen quod est nubes, hoc et angelus sedens supra nubem. Mitte falcem tuam. Hoc est quod alibi ipse dicit Dominus apostolis, et in illis, omnibus perfectis: Sedebitis super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel.--Quoniam venit hora ut metatur: Id est: adest tempus, quo et electi remunerari, et reprobi justo Dei judicio debent condemnari. Quoniam aruit messis terrae: id est, finis uniuscujusque advenit, quo et paleae (id est reprobi) tradantur igni, et frumenta in Domini cellario recondantur. Et misit qui sedebat falcem suam in terram, etc. Id est, Ecclesia cum Domino sedens in judicio potestatis, inter bonos et malos discernens, cuncta examinabit. Et alius angelus exivit de templo, quod est in coelo, etc. 117.1117C| Qui habet falcem messoriam, ipse et vindemiatoriam. Et qui dixit messori, Mete: ipse et vindemiatori, Vindemia. Nam quod sunt segetes, hoc et botri, similiter quod sunt paleae, hoc et vinacia. Caetera supradicta sunt. Vindemiavit omnes botros vineae terrae, id est, collegit omnes a terra, et bonos et malos, frumentum scilicet et zizania. Et vinum mundum, id est sanctos, recondidit in Dominicum promptuarium: vinacia vero, id est reprobos, misit in lacum irae Dei. Per lacum vero irae Dei, damnatio intelligitur inferni, vel sententia divini judicii, in quem lacum mittentur reprobi, cum audierint: Ite in ignem aeternum. Nisi enim vocabulum lacus infernum designaret, nequaquam propheta diceret, omnes interfecti ruentesque gladio, qui descenderunt 117.1117D| incircumcisi ad terram ultimam, et portaverunt ignominiam suam cum his qui descendunt in lacum. Et Psalmista: Salvasti me a descendentibus in lacum (Psal. XXIX). Unde et quod subjungit magnum, juxta hunc sensum non est referendum ad lacum, sed ad diabolum, qui magnus appellatur propter superbiae jactantiam. Magnum enim, id est, diabolum cum omni corpore suo mittet in lacum irae Dei, cum omnes reprobi (ut dictum est) damnabuntur cum diabolo et angelis ejus. Et calcatus est lacus, id est, calcati sunt, qui erant in lacu, hoc est in aeterna morte, depressi sunt, non jam ut purgentur, sed ut penitus intereant. Extra civitatem, id est, extra sanctorum societatem, cum quibus jam nulla erit reproborum communio. 117.1118A| Et exivit sanguis de lacu usque ad frenos equorum. Per sanguinem qui egreditur de lacu, id est sententia districti judicis, vindicta intelligitur sanguinis vel vitiorum omnium, pro quibus damnabuntur iniqui. Qui usque ad frenos pervenit, quia non solum subjectos, sed etiam ipsos reges et principes, qui sanguini et diversis vitiis servierunt, sententia divini judicii comprehendet. Porro quod sequitur: Per stadia mille sexcenta, in hoc numero (ut supradictum est) omnis summa reproborum exprimitur, quae per orbem quadripartitum, latitudinem istius vitae sequuntur.
- CAPUT XV.
Et vidi aliud signum in coelo magnum et mirabile. Quisquis sanctorum Patrum sensibus invigilat, minime posse hanc Apocalypsim juxta litteram accipi, 117.1118B| facile cognoscit. Coelum itaque (ut saepe dictum est) Ecclesia est, de qua Dominus per prophetam dicit: Coelum mihi sedes est, terra autem scabellum pedum meorum (Act. VII); et alibi: Anima autem justi sedes est sapientiae. Ipsa enim Ecclesia, terrena cuncta despiciens, per mentis desiderium ad superna volat. Unde Paulus dicit: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III); et rursum: Qui conresuscitavit, et consedere fecit in coelestibus (Ephes. II). In hoc coelo, id est, in Ecclesia vidit Joannes signum magnum, et mirabile fuit signum illud. Quod sit autem illud signum, aperit cum subjungit, angelos septem, subauditur vidi. Habentes septem plagas novissimas. Quia septenarius numerus saepe pro universitate ponitur, propter hoc videlicet tempus, quod per septem dies volvitur, per 117.1118C| septem angelos idipsum quod et per coelum, id est, universalis Ecclesia intelligitur. Sed quia auctor historiae frequenter a genere redit ad speciem, per septem angelos intelligamus in hoc loco specialiter omnes praedicatores, de quibus scriptum est: Angeli pacis amare flebunt (Isa. XXXIII) et alibi: Labia sacerdotis custodiunt scientiam (Malach. II), etc. Quid vero sint septem plagae, in sequentibus manifestatur, cum ipsi angeli septem phialas accepisse dicuntur lenas irae Dei. Hoc sunt enim phialae, quod angeli, id est sancti praedicatores. Qui septem plagas habent, hoc est, notitiam universae scripturae, qua vulnerantur corda bonorum ad salutem, corda impiorum ad perniciem. Audiunt enim quidam in divino eloquio praedicantibus angelis: Neque avari, neque adulteri, et caeteri quos memorat Apostolus, 117.1118D| regnum Dei possidebunt (I Cor. VI): et timentes gehennae ignem, vulnerantur in corde, et redeunt ad Deum per lamenta poenitentiae: talique modo vulnerantur sancti ad suam salutem. Unde et ipsa sancta Ecclesia in Canticis canticorum dicit: Vulnerata charitate ego sum, et iterum: Invenerunt me custodes, qui circumeunt civitatem, percusserunt me et vulneraverunt me Cant. III). Econtra cum haec audiunt reprobi, verba praedicatorum despiciunt. Quod istis est ad salutem, illis est ad damnationem. Quo in loco quaestio oritur, quare dicat angelos habere septem plagas novissimas, cum ab ipso mundi exordio usque ad finem saeculi ita inveniamus quosdam vulneratos ad salutem, quosdam ad mortem. Primus quippe 117.1119A| homo in paradiso constitutus accepit praeceptum a Deo ne tangeret pomum ligni scientiae boni et mali; quod praeceptum si servasset, ad vitam illi profuisset. Verum contempsit hoc praeceptum: et quod illi datum fuerat ad vitam, versum est ei in mortem: sicque ex salubri praecepto vulneratus est et mortuus. Moysi quoque dedit Deus praecepta legalia, dicens: Non occides, non adulterabis (Exod. XX), et caetera his similia. Quae quidam servantes, sicut Moyses, et Josue, et multi alii, habuerunt vitam in eis. Econtra caeteri contemnentes, vulnerati sunt, quia perdiderunt praesentem vitam et futuram. Ipso quoque Domino praedicante, quidam crediderunt in eum, quidam non. Illi qui crediderunt in eum, poenitentiam agentes de praeteritis peccatis, salvati sunt: qui autem noluerunt 117.1119B| credere, damnati sunt, unde ipse dicit: Si non venissem et locutus eis fuissem, peccatum non haberent. Nunc autem excusationem non habent de peccato suo (Joan. XV). Hinc est et illud: Qui crediderit, salvus erit: qui vero non crediderit, condemnabitur (Marc. XVI). Apostoli quoque praedicantes, facti sunt quibusdam odor vitae in vitam, quibusdam vero odor mortis in mortem (II Cor. II). Similiter est et modo. Verbi gratia: Praedicat angelus: Non concupisces uxorem proximi tui (Deut. V), et caetera hujusmodi: audit hic quilibet hominum, et videtur ei esse durum, nec vult audire ejus consilium. Unde et spernit verbum illius, faciens quod sibi videtur. Hoc itaque quod illi poterat prodesse ad salutem, si voluisset ei credere, vertitur illi in damnationem. Similiter et quilibet paganus audit dicentem 117.1119C| angelum: Qui non credit, jam judicatus est (Joan. III): audit ille, et contemnit credere, ideoque vulneratus est ex ipsius divina praedicatione, in qua jam damnatus asseritur. Cum ergo istae plagae ab ipso mundi sint principio, ut dictum est, quid est quod Johannes angelos se vidisse dicit, habentes septem plagas novissimas? quia videlicet tunc major erit damnatio infidelitatis reproborum, cum praedicantibus Elia et Enoch, pauci eos audient, multi autem infidelitatem sequentes, adhaerebunt Antichristo. Unde subjungitur: Quoniam in his consummata est pro eo quod est, consummabitur ira Dei. Statim enim veniet Christus ad judicium post ultimam eorum praedicationem, et damnabuntur iniqui pro sua infidelitate et animi pertinacia, qua relinquentes Christum, et insuper 117.1119D| servos Dei interfecerunt. Et vidi tanquam mare vitreum igne permistum. Ipsi qui habent septem phialas et septem plagas, ipsi sunt qui stant supra mare. Mare itaque baptismum significat, testante Paulo, qui dicit: Patres nostri sub nube omnes fuerunt, et omnes mare transierunt, et omnes baptizati sunt in nube et in mari (I Cor. X). Vitreum dicitur, propter puritatem fidei, quae manifestatur in baptismo, dum confitentur se credere in Deum Patrem et Filium ejus et Spiritum sanctum, ut Paulus: Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X). Sed ipsum mare mistum est igni, et per hoc coagulatum est. In igne autem Spiritus sanctus intelligitur, sive etiam 117.1120A| passio nostri Redemptoris. Per gratiam enim Spiritus sancti baptizantur fideles in memoriam Dominicae passionis. Unde Joannes de eodem Redemptore nostro dicit: Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igne (Joan. I), et Paulus: Quotquot baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus (Rom. VI). Coagulatum est mare igne, quia per virtutem Spiritus sancti firmantur fideles, ne fluctuent, aut ullis persecutionum pruinis in mollitiem convertantur; de hac aqua Psalmista dicit: Dominus regit me, et nihil mihi deerit, etc., usque, Super aquam refectionis educavit me (Psal. XXII).-- Et eos qui vicerunt bestiam et imaginem illius, id est Antichristum. Et numerum nominis ejus. Qui non crediderunt illum solem nec lucem, vidi subauditur, stantes supra mare vitreum. 117.1120B| Qui sunt qui stant supra mare vitreum? Qui videlicet hoc quod professi sunt in baptismo, tenent et gratiam baptismi illibatam custodiunt, abstinentes se ab omnibus gravioribus criminibus. Habentes citharas Dei. Ipsi sunt citharae, quia in memoriam Dominicae passionis semetipsos mortificant. Sicut enim jam supra dictum est: In cithara lignum est et chordae: in ligno crux intelligitur, in chordis autem corda sanctorum, qui se mortificant cum vitiis et concupiscentiis, de quibus Paulus dicit: Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis (Gal. V). Et cantantes canticum Moysi servi Dei et canticum Agni, dicentes: In cantico Moysi Vetus Testamentum, in Agni vero Novum intelligitur. Est enim hoc ab inferioribus 117.1120C| intelligendum, nam quid sit canticum Moysi, vel canticum Agni, aperiunt, cum subjungunt: Magna et mirabilia sunt opera tua, Domine Deus omnipotens. Utriusque Testamenti paginae hoc consona nobis voce testantur, quia magna et mirabilia sunt opera omnipotentis Dei. Moyses quoque narrat quomodo fecerit Deus coelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt, et quod spiritus Dei ferebatur super aquas, et quod viderit ardere rubum et rubus non comburebatur. Virgam quoque dicit conversam in draconem, aquas Aegypti mutatas in sanguinem, Aegyptum decem plagis percussam, et mare ad ingressum filiorum Israel divisum: deinde aquas amarissimas immistione ligni dulcoratas, et sitienti populo aquam de petra productam, et multa his similia 117.1120D| quae in Veteri Testamento, hoc est in Moysi cantico, commemorantur. In Novo quoque Testamento narrantur similiter magna et mirabilia opera Dei. Quis enim digne explicare valet quam magnum sit opus, quod Deus homo factus est, quod ille qui est cibus omnium, lacte mulieris nutritur, ne fame moriatur: quod qui coelum et terram implet, intra corpus unius virginis concluditur. Quis haec et his similia digne dicere vel considerare sufficit? Sed cum haec omnia divina pietas pateretur, cumque mortuos suscitaret, infirmos sanaret, ad ultimum (quod praecipue est mirandum) factum est ut vita moreretur, virtus infirmaretur, et multa his similia sustineret, donec post triumphum resurrectionis exaltatus est super 117.1121A| omnia: haec itaque opera Dei sancti angeli, id est, omnes praedicatores praedicant, haec omnes suis auditoribus narrant. Haec et nos, si non digne, tamen pro modulo nostro debemus agere, dicentes: Magna et mirabilia opera tua, Domine Deus omnipotens, qui cum esses verbum in principio manens apud Patrem, novo ordine indutus es hominem, mortuus es pro nobis, mirabiliter suscitatus, super coelos elevatus, iterum ad judicium venturus. Justae et verae viae tuae, rex saeculorum. Legimus in Genesi quod Deus omnipotens recessit ab omni genere humano, quod cum aquis diluvii delevisset, adhaesit Noe et filiis ejus, quia inventi sunt justi. Deinde in superbiam elevati, postquam multiplicati sunt, voluerunt contra Deum aedificare turrim, ibique omnes gentes recesserunt 117.1121B| a Dei cultura, praeter Abrahae progeniem. Reliquit ergo Deus omnipotens eas, et adhaesit Abrahae et semini ejus, qui eum longo tempore coluerunt. Sed postquam Filius Dei venit ad eos, negaverunt eum dicentes: Hunc nescimus unde sit (Joan. IX); et, daemonium habet (Matth. XI). Unde et eum morti tradiderunt. Recessit ab eis, et transivit ad gentes. Istae viae omnipotentis Dei justae et verae sunt, quia sic est justum apud Omnipotentem, ut qui illi adhaerent per fidem et dilectionem, cum eis maneat: qui autem ab eo recedunt, eos relinquat. Vias enim Dei debemus intelligere actiones ipsius, quae justae sunt, quia Deus injuste nihil agere potest, nam quod alios damnat, alios misericorditer liberat, in his misericors, in illis autem justus judex esse dignoscitur. Ponamus, 117.1121C| ut hoc manifestius fiat, prae oculis duos peccatores: Audiunt ambo divina praecepta, quibus et praemia justorum, et supplicia continentur reproborum. Quorum unus per Dei misericordiam compungitur, agit poenitentiam, et salvatur: alter, in suis sceleribus perseverans, damnatur justo Dei judicio propter peccatum suum. Justae itaque viae, id est, actiones Dei justae sunt, quia Deus justus est judex, et in uno misericordia, in altero autem ejus apparet justitia. Nisi enim reprobos damnaret, iniquitas ei (quod absit) placere videretur; quamobrem qui praesumit blandiendo sibi de Dei misericordia, videat etiam quia justus judex est. Bene autem de bestia triumphantes in laudibus Domino dicunt: Justae et verae viae tuae sunt, rex saeculorum; ac si dicant: Et cum 117.1121D| gentes, quibus iram irrogare debueras, ad misericordiam perducis, nequaquam justus esse desistis. Et cum Judaeos, quibus pro legis observantia mercedem te dare promiseras, iratus repellis, nullatenus veritatem amittis. Quis non timebit te, Domine, et magnificabit nomen tuum? Sensus est: Jam quia judicia tua vera sunt, et sine ullis hominum meritis praecedentibus, liberas quos vis, alios autem pro suis debite peccatis punis, quis Judaeorum aut gentium non timebit te? id est quis non habebit reverentiam nominis tui? Et quis non magnificabit nomen tuum, juxta illud, Magnus Dominus et laudabilis nimis? (Psal. XLVII.) -- Quia tu solus pius, quia gratuita pietate quosdam qui digni fuerant 117.1122A| morte, ad vitam praedestinans salvas. Quoniam omnes gentes venient gressibus fidei et cordis, quia Judaei te negaverunt. Et adorabunt in conspectu tuo. Hoc est, in corde puro, quod solus vides. De hac adoratione Dominus mulieri Samaritanae dicit: Veniet hora quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate (Joan. IV).-- Quoniam judicia tua manifesta sunt. Quaestio oritur in hoc loco, Quare triumphantes de bestia dicant, Judicia tua manifesta sunt, cum Apostolus dicat, O altitudo sapientiae et scientiae Dei. Quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! (Rom. XI.) Quae quaestio ita solvitur: Subtilitatem quidem judiciorum Dei, quare scilicet hoc vult, ut illud fiat, nemo comprehendere valet. Quis enim dicere potest, quare 117.1122B| Deus qui prius gentes vias suas libere ingredi permisit, Judaeos sibi ascivit, et deinde, Judaeos repellens, gentes advocaverit? Manifesta vero sunt in hoc, scilicet justa sunt, quia quidquid Deus fecit, justum esse ab omnibus vera scientibus intelligitur. Post haec vidi, et ecce apertum est templum tabernaculi Testimonii in coelo. Tabernaculum et coelum unum est, id est Ecclesia. In hoc coelo apertum est templum, sicut supradictum est, id est sacramenta Christi revelata sunt in Ecclesia, nativitas ejus scilicet, mors, passio, et resurrectio, et caetera hujusmodi. Ipsa autem Ecclesia tabernaculum Testimonii dicitur, quia habet tabulas duorum Testamentorum. Habet etiam in se arcam Dominum Jesum Christum, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et 117.1122C| scientiae absconditi, urnam quoque ipsum Domini corpus, in quo est verus panis qui de coelo descendit. Ibi et virga est Aaron, quae fronduerat, id est sacerdotium spirituale, quod verum sacerdotium Ecclesiae praesignabat. Dicit autem Joannes apertum templum tabernaculi Testimonii in coelo, cum unum sit (sicut dixerat) tabernaculum et coelum, tanquam genus dividens per partes, sicut supradictum est de arca et octo animabus. Et exierunt septem angeli habentes septem plagas de templo. In septem angelis, sicut saepe dictum est, omnes intelliguntur praedicatores, quia septenarius numerus pro universitate ponitur. Isti habent septem plagas, hoc est, plenitudinem doctrinae, quibus vulnerantur (ut supra dictum est) quorumdam ad salutem 117.1122D| corda, quorumdam ad perniciem. Templum autem de quo exierunt angeli, secretum cordis eorum intelligitur. Quando enim sancti praedicatores contemplationi inserviunt, ab omnibus saeculi actibus se alienos reddunt: et cum divina eloquia meditantur, quasi in templo, hoc est, in secreto mentis suae morantur. Sed quia non ita debent insistere propriis, ut relinquant etiam aliorum necessitates, quando iterum procedunt ad publicum, ad praedicandum, ad carnalium mores componendos, sive ad temporalia ministrandum, quasi de templo egrediuntur. Sicque fit ut internis inhiantes, in templo sedeant, et rursus curam proximorum non negligentes, de templo exeant, verbi gratia: Est quilibet doctor vel 117.1123A| homo processurus ad publicum, ut faciat sermonem ad populum, qui prius residens colligit sese intra seipsum, meditando qualiter, quibus et quomodo debeat loqui, qualiter inchoare sermonem, qualiterve finire. Ecce dum ita intra secretum mentis suae inhabitat, quasi in templo moratur. Cum autem procedit ad praedicandum, et ea quae mente tractaverat, publice profert, quasi a templo, id est a secreto mentis suae foras egreditur. Vestiti lapide mundo et candido. Id est ornati et amicti Domino Jesu Christo, juxta illud, Omnes qui baptizati estis, Christum induistis (Gal. III). Qui bene lapis dicitur, quo electi circumdantur, quia murus est impenetrabilis. Mundus, quia peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus (I Petr. II). Candi vocatur, quia candor est lucis aeternae, et lux vera 117.1123B| quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Vel, si legamus, Vestiti lapidibus mundis, sicut in quibusdam codicibus invenitur, per hos lapides designantur virtutes: spes videlicet, fides, charitas, castitas, humilitas, et caeterae hujusmodi, quibus ornantur fideles. Alia translatio habet, Vestiti lino mundo, per quod puritas vitae et innocentiae castitas intelligitur. Nam linum ex terra nascitur, et multo labore ad candorem venustatis perducitur, quia videlicet castitas sive vita pura cum multo labore et mortificatione carnis acquiritur. De his vestimentis Salomon dicit: Omni tempore sint vestimenta tua candida (Eccle. IX).-- Et praecincti ad pectora zonis aureis. Per zonam qua praecingebantur eorum pectora, vinculum castitatis ostenditur, et significatur 117.1123C| per hoc, quia in Novo Testamento non solum opus libidinis, sed etiam ipsa restringitur cogitatio vigore mentis. Vetus enim dicit: Qui adulterium commiserit, puniatur: Novum vero: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam maechatus est eam in corde suo (Matth. V). Vel certe per zonam auream vinculum charitatis intelligitur, quia sancti non timore poenali, sed per charitatem se invicem solo Dei amore stringunt. Sive etiam per zonas aureas sapientia significatur, de qua scriptum est: Accipite sapientiam sicut aurum. Zona aurea cinguntur angelorum pectora, quia superna sapientia replentur electorum corda, quia et ipsi Deum jugiter laudant, et alios ad laudandum provocant. Et unum ex quatuor animalibus dedit septem angelis 117.1123D| septem phialas aureas, plenas iracundia Dei viventis in saecula saeculorum. Superius legimus quod viderit quatuor animalia, quae tam quatuor Evangelistas quam omnes sanctos, sive etiam ipsum Dominum significant, qui factus est homo temporaliter nascendo ex virgine: Factus est vitulus in passione, qua semetipsum obtulit Deo in ara crucis: Factus est leo tertia die resurgens a mortuis. Aquila, quadragesimo die ascendens ad coelos. Istud unum animal, id est Dominus Jesus Christus, dedit septem angelis septem phialas. Quod sunt septem angeli, hoc sunt etiam septem phialae, id est sancti praedicatores pleni divina praedicatione. Ut enim possent angeli esse, id est nuntii vitae aeternae facti sunt phialae 117.1124A| repleti verbo sapientiae. Sed quia absurdum erat dicere minusque conveniens: Unum animal dedit septem angelis septem angelos, variavit sermonem, dicens: Unum animal dedit septem angelis septem phialas. Vel etiam per istud animal, quod dedit septem angelis septem phialas, possumus intelligere ordinem electorum, Apostolorum scilicet et caeterorum, qui suis sequacibus dederunt phialas, id est divinam praedicationem commiserunt, quoniam non solum eos baptizaverunt, sed etiam ordinaverunt, et in loco suo sedere fecerunt, sicut Petrus Clementem, Linum atque Cletum: quibus etiam potestatem ligandi atque solvendi quam a Domino percepit, tradidit, et in cathedra sua sedere compulit. Quod etiam quotidie agitur, cum per impositionem manuum 117.1124B| in civitatibus praesules animarum constituuntur. Bene autem phialae quas accipiunt, aureae describuntur. Quia ut praedicationis officium implere possint coelitus sapientiae fulgore illustrantur. Sed cum superius de senioribus dixerit, quod habebant phialas plenas odoramentis, quid est quod hic dicitur de angelis, quod acceperunt septem phialas plenas iracundia Dei viventis in saecula saeculorum? Ipsi enim sunt angeli, qui et seniores, quia videlicet in eorum doctrina et plena est electorum salus, et plena est reproborum damnatio et unde illi vitam, inde isti accipiunt mortem. Unde Apostolus: Aliis sumus odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem (II Cor. II). Hinc etenim ipse Dominus quibusdam in ruinam positus dicitur, quibusdam in resurrectionem. 117.1124C| Et impletum est templum fumo a majestate Dei et de virtute ejus. Templum in hoc loco significat infirma corda simplicium fratrum, quibus injustum videtur quod Deus omnipotens reprobos in hac vita permittit regnare, et omni honore et divitiis ac sanitate corporis vigere; et contra, sanctos suos patitur crucifigi, lapidari, ustulari, et per varia tormenta praesentem vitam finire, neque unquam possunt in praesenti vita quietem habere, sicut verbi gratia: Nero impiissimus imperator, qui etiam masculum convertit in uxorem, et imperabat toti orbi. Petrus vero princeps omnium apostolorum, ab eo tentus est et crucifixus. Paulus etiam ab eo decollatus est, pater omnium gentium, qui plus omnibus laboravit. Fumus significat 117.1124D| caecitatem ignorantiae, quo replentur talium corda infidelium, qui nesciunt considerare quod Deus illis ut filiis haereditatem est daturus, ideoque permittit eos affligi ad tempus, ut post modicum laetentur cum illo sine tempore. Et hoc a majestate et virtute Dei fit Magna quippe est in hoc Dei virtus, quoniam sustinere potest hominem malum, ut sit imperator et Dominus totius mundi, et ut electi illius mala patiantur ab illo. Et nemo talium subauditur, poterat intrare in templum, id est, non poterat perscrutari subtilitatem judiciorum omnipotentis Dei, donec consummentur septem plagae septem angelorum, id est, donec omnis Ecclesiae praedicatio terminetur. Cum autem consummatae fuerint septem plagae septem angelorum, 117.1125A| id est, cum terminum acceperit omnis Ecclesiae praedicatio, et venerit Christus ad judicium, ut reddat unicuique juxta opera sua, tunc manifestabuntur ista omnipotentis Dei judicia, quae nunc sunt occulta, cum et reprobi, qui hic honore et dignitatibus pollent, ducentur ad supplicium: justi autem qui in isto saeculo sustinuerunt tormenta atque supplicia ab illis illata, elevabuntur ad regnum. Ex talium namque persona Psalmista dicit: Existimabam ut cognoscerem hoc, labor est ante me, donec intrem in sanctuarium Dei, et intelligam in novissimis eorum. Sancti autem qui habent phialas aureas intrant in templum Dei, quoniam considerant et perspiciunt judicia Dei omnipotentis, et cognoscunt cuncta justa esse. Unde sciunt et istorum tormenta qui in praesenti 117.1125B| exaltantur, et dominationem tenent, et illorum praemia, qui humiliantur, et dominationem aliorum hominum sustinent. Et ideo nemo ad eos referendum est, qui Dei omnipotentis judicia reprehendere conantur. Tale est et illud Joannis de Christo loquentis: Testimonium ejus nemo accipit. Et illud Psalmistae: Non est qui faciat bonum, non est usque ad unum (Psal. XIII). Et in sequentibus dicit idem Joannes: Quia autem accipit ejus testimonium, signabit quia Deus verax est, quia videlicet sunt nonnulli, quorum nemo testimonium Christi accipit, sicut miseri Judaei: et iterum sunt nonnulli qui accipiunt testimonium ejus, et sciunt quia Deus verax est. Sic ergo et in hoc loco intelligendum est quod dicitur, nemo poterat intrare in templum. Aliter: Templum corda significat sanctorum 117.1125C| electorum, fumus vero significat compunctionem cordis, quia compunguntur corda et pectora peccatorum, et intimo usque ad lacrymas. Impletur templum fumo, quando corda quorumdam facinorosorum implentur poenitentiae lamento. Verbi gratia: Audit quilibet peccator loquentem sapienter et docte praedicatorem, et dicentem quod Apostolus dicit: Neque adulteri, neque immundi, neque fornicatores et caeteri regnum Dei possidebunt. Dum haec audit et considerat quilibet peccator, quae tormenta ingentia inferni sibi immineant, compunctus corde, effundit fumum, id est compunctionem cordis, dum lacrymis confitetur peccatum suum. Fumus quippe multum ignem praecedit, quia videlicet ex confessione peccati et compunctione cordis nascitur ignis charitatis. Primum 117.1125D| enim homo confitetur peccatum suum, postea incipit valde diligere Dominum Deum suum et proximum. Et hoc majestate et virtute Dei fit, quia Deus virtute sua illuminat cor illius, ut agat poenitentiam, qui in cordibus hominum confessionem gignit peccatorum. Unde Psalmista quoque canit dicens: Confessio et magnificentia in conspectu ejus. Et alibi: Qui tangit montes, et fumigant (Psal. CX, CIII), id est mentes saecularium hominum et superborum respectu suae miserationis compungit, et lamenta fletusque poenitentiae proferunt. Sed quamvis ita sit, nemo potest intrare in templum, id est, nemo potest esse securus de sua conscientia, utrum scilicet indulgentiam et remissionom peccatorum suorum consecutus sit. Ignorat enim 117.1126A| utrum odio an amore dignus sit, donec finiantur septem plagae septem angelorum, id est omnis praedicatio Ecclesiae sanctae terminum et finem accipiat, quando veniet Christus reddere unicuique hominum secundum opera sua.
- CAPUT XVI.
Et audivi vocem magnam de templo, dicentem septem angelis: Ite et effundite septem phialas irae Dei in terram. Vox ista vox est Dei omnipotentis, quae recte magna dicitur quia magna praecipit. Templum autem sancta Ecclesia est, ut saepe dictum est. Porro septem angeli omnes sancti praedicatores sunt. De templo fit vox ad angelos, quia de Ecclesia loquitur Christus praedicatoribus, quia et ipsi sunt Ecclesia. 117.1126B| Ait ergo: Ite, effundite phialas irae Dei, quas accepistis, in terram. Hoc est quod ipse dicit discipulis suis, quasi primis angelis: Ite ad oves quae perierunt domus Israel (Matth. X). Et alibi legimus, quia misit eos ante faciem suam in omnem locum, ad quem erat venturus. Quare vero phialae irae Dei dicuntur, supradictum est, quia videlicet unde alii veniam placationis, inde alii sumunt iram ultionis. Per terram autem terrena designantur corda hominum. In terram ergo angeli phialam effundunt, quando sancti praedicatores contra terrenos homines loquuntur. Unde sequitur: Et abiit primus, et effudit phialam suam in terram. Quaestio oritur hoc in loco: Si praeceptum est illis ut phialas suas in terram effunderent, quid est quod quasi mandatum transgredientes, alius in terram, 117.1126C| alius in mare, alius in flumina et fontes aquarum, alius in solem, alius super sedem bestiae, alius in flumen magnum Euphratem, alius in aerem phialam effudit? Quasi enim (quantum ad litteram pertinet) mandatum videntur transgredi, sed non faciunt quantam ad mysticum sensum: quia quod est terra, hoc est mare et caetera, id est omne corpus diaboli cum capite suo. Similiter quod est unus angelus, hoc septem: et quod septem, hoc unus. Sicut enim Christus cum capite suo unum est, quia ipse est caput, electi membra, neque aliud membra quam caput, ita diabolus et omnes iniqui unum sunt corpus, et unione malignitatis vinciuntur. Quamvis autem per terram omnis multitudo reproborum accipiatur, de qua ad diabolum dicitur in primordio, Terram 117.1126D| comedes omnibus diebus (Gen. III), tamen specialiter in hoc loco terram, in quam prima effusa est phiala, possumus intelligere plebem Israeliticam. De hac quippe terra Job dicit: Terra de qua oriebatur panis in loco suo, igne consumpta est, id est, Judaei a quibus procedebant eloquia divina, peccato incredulitatis et igne invidiae in loco suo occisi sunt. Effudit itaque angelus phialam suam in terram, quia apostoli ad vocem Christi coeperunt praedicare remissionem peccatorum, incipientes ab Hierusalem. Nam et ipse Christus, qui est angelorum princeps, praedicavit in eadem terra. Unde quia noluerunt in eum credere, damnati sunt peccato infidelitatis suae, unde sequitur: Et factum est vulnus saevum ac pessimum 117.1127A| in homines, qui habent characterem bestiae, et in eos qui adoraverunt imaginem ejus. Hoc vulnus non est corporis, sed mentis. Est enim peccatum infidelitatis, quo vulnerati sunt Judaei nolentes credere in Christum. Unde Dominus dicit: Si non venissem et locutus eis fuissem, peccatum non haberent. Nunc autem excusationem non habent (Joan. XV). Hoc vulnere mortui sunt Judaei. Hoc ex gentibus infideles mori videntur, sed mirabilius Judaei quam gentes, quia illi habuerunt legem, et Dei notitiam acceperunt, ipsum etiam in carne praedicantem audierunt. Gentiles autem nihil horum habuerunt, nisi tamen praedicationem Christi contempserunt, quam per apostolos audierunt. Ideoque et isti damnabuntur, sed illi crudelius Hinc etenim scriptum est: Qui non credit, 117.1127B| jam judicatus est. Unde bene non dixit simpliciter saevum vulnus esse factum, aut pessimum, sed junxit duo nomina, id est, saevum ac pessimum, ad exaggerandam hujus vulneris magnitudinem, quasi diceret irremediabile atque mortiferum, quo soli, etiam si alii desint, quilibet vulnerati, aeterna judicentur poena plectendi. Et quia novissimam Judaeorum caecitatem describit, qui pro Christo Antichristum sunt suscepturi, juxta illud: Ego veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me: alius veniet in nomine suo, illum suscipietis. Bene homines dicit praedicatione Christi pessime vulneratos, qui characterem bestiae videntur habere ejusque imaginem adorare. Character vero bestiae, ut supra dictum est, fides ejus intelligitur. Quem characterem jam habent Judaei, 117.1127C| credentes in illum et eum exspectantes, suscepturi illum cum omni cordis devotione. Tunc utique aperte suscipient, quem nunc toto voto tenent. Adorant quoque imaginem ejus, id est, ipsum Antichristum, nunc voto et desiderio, tunc autem et mente et corpore prostrati in conspectu illius. Revera enim dignum est, ut qui vitulum saginatum tumentes despiciunt, haedum accipiant, contemnentes videlicet Christum, suscipiant Antichristum. Quamobrem specialiter hoc de ipsis intelligamus, quanquam hoc et incredulis gentibus generaliter congruere videatur. Multos enim et innumerabiles ipsi Judaei in susceptione Antichristi ex incredulis gentibus habebunt sequaces, sicut apostoli in fide Christi multos habuerunt imitatores. Sciendum praeterea, 117.1127D| quia sicut Judaei atque gentiles pro eo quod praedicationem Ecclesiae despiciunt, tanquam vulnus adjunctum vulneri suscipient Antichristum, sic reprobi intra sanctam Ecclesiam constituti, quia Christum juste confitentur, operibus denegant, dignum est ut, imminente persecutionis articulo, professionem amittant, quam sola gerunt lingua, et characterem habeant in fidei abnegatione, quem dudum occulte habebant in operibus manuum, eumdemque Antichristum manifeste sequantur, post quem dudum occulte ambulabant. Et secundus angelus effudit phialam suam in mare, et factus est sanguis tanquam mortui. In mari aqua est, et ideo primum videndum quid sit aqua, et 117.1128A| deinde quomodo conversa sit in sanguinem. Lex enim Veteris Testamenti aqua est, conversa deinceps in vivum per Christi nuptias. Data est quippe Judaeis Scriptura dulcis aqua, qua salvari possent credentes in Christum sibi promissum, sed illi verterunt eamdem Scripturam in amaritudinem infidelitatis, negantes Christum, et morti tradentes, et in sanguinem, hoc est, in carnalem intellectum vertentes. Factum est ergo illud mare sanguis, sicut vere sanguis est in corpore mortui hominis, quia veraciter in sui perniciem ipsi verterunt legem, dum eam semper carnaliter voluerunt intelligere, et nunquam ad spiritualem sensum transire. Sed hac labe illi periculosius perire probantur, qui in sui damnationem ante faciem Pilati Christum negantes, dixisse referuntur: 117.1128B| Sanguis hujus super nos et super filios nostros (Matth. XXVII). Et omnis anima vivens mortua est in mari. Hic a toto pars intelligitur. Neque enim omnes sub carnali sensu legis moriuntur, quia nunc multi Dei gratia ea quae illis in figura contingebant, spiritualiter intelligunt. Tale est et illud, Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt: non est qui faciat bonum, non est usque ad unum (Psal. XIII). Nam et in hoc mari, id est in sacra Scriptura, continetur vita piscium centum quinquaginta trium qui capti sunt reti apostolorum. Hoc est enim pisces reti apostolorum capi, quod est, in electorum parte aquas in sanguinem minime converti. Omnis ergo anima mortua in mari, pro his tantum accipienda est, qui in lege nihil aliud nisi litteram attendunt, sicut Judaei, 117.1128C| qui maxime ex eo tempore non sunt mortui, quo coeperunt vivere fideles per sensus spirituales. Et tertius effudit phialam suam super flumina et super fontes aquarum, et factus est sanguis. Quod est primus angelus, hoc secundus, hoc tertius, hoc denique omnes, id est cuncti praedicatores. Porro per flumina et fontes aquarum gentiles significantur, sicut supra per mare. Fluvius ab initio sui ad inferiora tendit, et in mare diffunditur, sic et gentilitas in infidelitate praeventa, cucurrit ad mortem, sed ipsa gentilitas in suis philosophis accepit phialam suam, id est, sacram Scripturam et Dei notitiam, sicut, verbi gratia, Plato a Jeremia in Aegypto positus, cognovit quod Deus omnipotens fecerit coelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt, sed 117.1128D| hanc phialam vertit in sanguinem, id est in pravitatem erroris, dicens quod coelites (id est angeli) fecerint caetera, id est, minorem creaturam. Virgilius quoque ex Danielis volumine didicit quatuor regna a Deo praeordinata, ex quibus unum est aureum, sed convertit hoc in sanguinem, cum retulit hoc ad Saturnum et Jovem, ipsosque dixit conditores regnorum ipsorum; hinc doctor gentium loquitur dicens: Sapere secundum carnem mors est, et rursum, sapientia carnis inimica est Deo. Et audivi angelum aquarum. Id est, nuntium populorum, quia, sicut in sequentibus legimus, aquae multae populi multi sunt. Dicentem: Justus es qui eras sanctus. Praeteritum tempus positum est hic 117.1129A| pro tribus temporibus, id est, pro praeterito, praesenti et futuro. Qui eras sanctus, justus es et eris. Quae justitia in hoc manifestatur, cum subditur: qui haec, inquit judicasti quia sanguinem sanctorum et prophetarum effuderunt et sanguinem eis dedisti bibere. Justum enim est apud te, ut quia sanguinem sanctorum tuorum effuderunt, ipsi sanguinem bibant. Hoc est vindictam effusi sanguinis sustineant, et in tui cognitionem minime perveniant hi qui, bona sibi annuntiantes, non solum non audierunt, verum etiam crudeliter peremerunt. Quod intelligendum est tam de Judaeis quam de gentibus. Judaei enim fuderunt sanguinem sanctorum prophetarum, sicut interfecerunt Ezechielem, et Isaiam secuerunt, Jeremiam lapidaverunt. Unde et Stephanus eis in 117.1129B| contentione, quam cum illis habuit improperat, dicens: Quem prophetarum non sunt persecuti patres vestri? Et occiderunt eos qui praenuntiabant de adventu justi. Gentiles quoque similiter multum sanctorum martyrum sanguinem fuderunt, sicut Nero crucifixit Petrum, decollavit Paulum et multos alios. Hi omnes justo Dei judicio postea biberunt sanguinem, id est, vindictam sanguinis pertulerunt: vel in praesenti, sicut Judaei et ipse Nero, ut perderent et praesentem vitam et futuram: vel in inferno damnati, et perpetuis cruciatibus traditi. Unde Dominus in Evangelio dicit: Requiretur sanguis omnium sanctorum a generatione hac reproborum, qui effusus est super terram a sanguine Abel justi, usque ad sanguinem Zachariae. Aliter: Sanguis sanctorum 117.1129C| prophetarum intelligitur spiritualis sensus illorum. Qui igitur sanguinem prophetarum vel caeterorum sanctorum fuderit, id est, qui spiritualem illorum sensum in terrenum intellectum converterit, sanguinem bibet, id est, vindictam sanguinis sustinebit. Hoc est, quidquid vitale habere videtur, perdet, et in carnali sensu remanebit justo Dei judicio. Digni enim sunt. Dignum est enim, ut is qui spirituale vinum bibere noluit, corruptionibus vitiorum tanquam sanguinibus debrietur. Et audivi alterum. Subauditur, verbum, dicens: etiam, Domine Deus omnipotens, justa et vera sunt judicia tua. Non dixit, audivi alterum dicentem, ne angelum intelligeremus, sed, Audivi alterum dicens, id est, alterum verbum ab eo repetitum. Ipse enim 117.1129D| angelus qui praecedentia dixerat, adjunxit et hoc verbum, dicens: Etiam, Domine Deus omnipotens, justa et vera sunt judicia tua, quia justum est ut qui sanguinem fuderunt, sanguinem bibant, id est, vindictam sanguinis sustineant. Potest hoc specialiter de haereticis intelligi, ex quorum ore abundantia eloquiorum tanquam flumina decurrere videtur. Sed hi qui sanguinem sanctorum et prophetarum fundunt, in sanguinem conversi, sanguinem bibunt: quia dum verba legis, et prophetarum eloquia, dictaque apostolorum in falsos sensus commutant, agente persecutionis articulo, ipsum nomen Christi, quod falso tenebant, amittunt, serviendo publice vitiis carnis. Dicatur itaque: Justus es qui eras sanctus, qui haec judicasti, 117.1130A| et caetera, tanquam diceretur: Quia verba legis, eloquia prophetarum, dictaque apostolorum depravantes, quasi ipsos occiderunt, dignum est ut per temporalia (quae ante calcaverunt) flagella ipsum sanguinem, quem effuderunt, quo et animas suas cruentaverunt, coram hominibus bibant, id est nomen tuum quod falso colebant, publice negent, et corruptionibus carnis, quasi inanis gloriae appetitu refrenaverant, iterare praesumant. Et quartus angelus effudit phialam suam in solem. Sol in sacro eloquio diversas habet significationes, et ponitur in bono et malo. Aliquando significat Christum, de quo scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae (Zach. III), aliquando significat et tribulationem praesentis vitae, juxta 117.1130B| quod in parabola jacti seminis dicitur, quia aliud cecidit supra petram, et statim ut ortus est sol, exaruit. Hic autem solem intelligamus ipsum damnatum hominem, qui se in novissimis diebus solem justitiae mentietur, cum sint in eo densissimae tenebrae et umbra mortis. In solem itaque angelus phialam effundit, quando praedicatores adversus Antichristum et ejus ministros verbum praedicationis proferunt. Et datum est illi aestu afficere homines et igne. Hoc ad utrumque potest referri. Aestus persecutionem significat gravem, qua Antichristus afficiet homines, id est, sanctos qui in fide permanserunt, sicut Eliam et Enoch. Datum est illi a Deo, id est, permissum est afficere homines aestu et igne, id est, persecutione validissima, qualis nunquam fuit neque 117.1130C| fiet, sicut Dominus in Evangelio dicit. Unde subditur: Et aestuaverunt homines aestu magno. Quia, sicut dictum est, erit tunc tribulatio qualis non fuit, neque fiet, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi (Matth. XXIV). Aliter: Ipsi qui cruciabuntur, afficient eos aestu, id est, ira magna et angustia, a quibus sibi illata fuerint tormenta, quia ante poterunt occidi, quam a fide Christi separari: dumque insuperabiles eos viderint, ipsi magno aestuabunt aestu iracundiae, indignantes illis, quos inter tormenta constantes viderint. Quod etiam factum est in persecutione sanctorum martyrum, sed tunc fiet tanto validius, quanto gravior erit tribulatio. Amplius quippe isti, id est, reprobi cruciabuntur in 117.1130D| anima quam sancti in carne. Illi inter tormenta redibunt, isti dentibus stridebunt. Illi Deum laudabunt, isti pene exanimes fient: sicque aestu afficient homines humana sapientes, id est, flammis invidentiae et malignitatis eos consumi facient, insuperabiles usque ad mortem manentes. Unde subditur: Et blasphemaverunt nomen Domini, habentis potestatem super has plagas. Dum enim sanctos patienter et firmiter viderint perseverare in fide usque ad mortem, et gaudenter pergere ad passionem blasphemabunt Dominum. Qui propterea super has plagas potestatem habere dicitur, quia a quo vult, amovet eas: et super quos vult, justo judicio permittit, juxta illud: Induravit Dominus cor Pharaonis (Exod. XI). 117.1131A| Neque egerunt poenitentiam. Quare non egerunt poenitentiam? quia non potuerunt; quare non potuerunt? quia noluerunt; et ideo noluerunt, quia non potuerunt. Aliud dicit beatus Ansbertus Ambrosius: Si millies a me quaeratur quare non egerint poenitentiam, non respondebo. Ut darent illi claritatem; id est, ut se peccatores recognoscerent, et Dei justa judicia collaudarent. Ille enim claritatem Deo dat, qui et se pro suis iniquitatibus accusat, et ejus justa judicia collaudat. At contra iniquorum mos est, ut suas iniquitates defendant, et Dei judicia reprehendant. Et quintus angelus effudit phialam suam super sedem bestiae: et factum est regnum ejus tenebrosum. Quod est sedes bestiae, hoc est regnum illius, id est 117.1131B| omne corpus diaboli, mali videlicet praepositi cum subjectis sibi plebibus. Diabolus autem bestia vocatur, quia aut latenter insidians, aut aperte saeviens, agnum (id est corpus Christi) invadere nititur. Quod autem dicit: factum est regnum ejus tenebrosum, tale est quasi dicat: non est illuminatum, quia videlicet praecedentibus meritis non merentur illustrari. Et ipsi praecedentium delictorum jaculis vulnerati sunt, quibus illorum corda vulnerantur. Unde sequitur: Et commanducaverunt linguas suas prae dolore. Quod juxta litteram nullatenus stare valet, ut alterius linguam quis laniare possit, qui suam prae doloribus manducat. Sic enim dicitur quod commanducaverunt linguas suas prae dolore, tanquam diceretur: singuli et suam et alterius linguam 117.1131C| dilaniaverunt, sed commanducaverunt, nihil est aliud nisi: sub luce et aperte blasphemias contra Christum protulerunt, hortantes se invicem ut Antichristum confiterentur juste, et Christum blasphemarent injuste, unde et subjungit: Et blasphemaverunt Deum coeli prae doloribus et vulneribus suis. Cum enim praedixerit, commanducaverunt linguas prae dolore, et deinde subjunxerit, blasphemaverunt Deum coeli prae doloribus suis, ostendit hoc esse linguas commanducare, quod est mutua exhortatione Deum coeli blasphemare. Dolor quippe iste insensibilis est, id est peccatum infidelitatis, quod infideles dolent, non sentientes dolorem suum, veluti phrenetici patiuntur injuriam, et putant se esse sanos, et quia peccato infidelitatis 117.1131D| noluerunt recedere, ad hoc scelus usque prolapsi sunt, ut Deum coeli blasphemarent. Ista autem blasphemia dupliciter agitur, voce scilicet, et cordis obduratione; et quamvis perniciosa sit oris blasphemia, tamen perniciosior est cordis obduratio. Et non egerunt poenitentiam ab operibus suis. Ac si diceretur: Ita vehemens dolor ex plaga blasphemiae eos depressit, ut ad fructuosam poenitentiam surgere nullatenus possent, quia semetipsos obdurantes, ad poenitentiam noluerunt reverti. Et sextus angelus effudit phialam suam in flumen illud magnum Euphratem, et siccavit aquas ejus. Euphrates fluvius est Babyloniae, qui (ut fertur) Babyloniam ingrediens, plures dividitur in rivos. Qui fluvius 117.1132A| saepe in malam partem ponitur. Unde est: Super flumina Babylonis, illic sedimus et flevimus (Psal. CXXVI). Jeremias quoque dicit: Sacrificium Domini sabaoth in terra Aquilonis, in flumine magno Euphrate. Per flumen itaque magnum Euphratem, potentia istius saeculi exprimitur, et omnis malorum multitudo, contra quos sancti praedicatores indesinenter loquuntur. Dividitur hic fluvius in multos rivos, quia malorum multitudo per multa dividitur crimina. Alii enim sunt homicidae, alii adulteri, alii diversis criminibus maculati. Siceabitur aqua ejus, quia possibilitas peccandi auferetur. Cum enim damnati cum diabolo et angelis ejus fuerint reprobi, omnis facultas peccandi auferetur, non tamen voluntas mala deerit, quia si fieri posset, aeternaliter 117.1132B| vivere, aeternaliter peccare, aeternaliter vellent sanctos persequi et tribulari. Unde et Dominus nequaquam dicturus est illis repulsis: Discedite a me, qui operati estis iniquitatem, sed qui operamini. Tanquam dicat: Qui nunc usque voluntatem malam operandi habetis. Unde Psalmista dicit: Considerat peccator justum, et quaerit mortificare eum. Si enim fieri posset, sicut Nero interfecit Petrum in hac vita, sic illum vellet interficere in judicio. Dicatur ergo de angelo: Effudit phialam suam in flumen Euphratem, et siccavit aquam ejus. Ac si diceretur: oblata vitae coelestis praedicatio, in tantam reprobos malitiam excitavit, ut cum eis de exercenda malitia nihil remanserit, voluntas tamen iniqua permanserit. Ut praeparetur via regibus ab ortu solis. Reges isti 117.1132C| sancti intelliguntur, qui se et alios bene regunt, et motus suae carnis regendo restringunt, qui idcirco ab ortu solis venire dicuntur, quia a Domino vocantur qui est verus sol justitiae. Ut autem his regibus praeparetur via, prius exsiccatur aqua Euphrates, quia nisi prius malorum nequitia fuerit consummata, nequaquam ad judicandum apparebunt. Per hos quippe transeunt, cum impletam eorum nequitiam dijudicant, ablataque omni facultate peccandi, ipsi post eorum damnationem remunerabuntur, qui eos sunt judicaturi. Prius enim audient isti: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum; deinde illi: Venite, benedicti Patris mei, etc. (Matth. XXV). In alia translatione habetur: ut praeparetur via venienti Regi ab ortu solis, Christo scilicet, de quo Propheta dicit: 117.1132D| Ecce vir oriens nomen ejus. Cui venturo ad judicandum, ipsi de quo dictum est modo via praeparabitur. Et vidi de ore draconis, et de ore bestiae, et de ore pseudoprophetae spiritus tres immundos in modum ranarum exisse. Quod est draco? hoc est bestia, hoc et pseudoprophetae, id est diabolus cum omni corpore suo; tamen propter distantiam personarum et potestatem illa commemorat, quae majorem potestatem habent in ipso malorum corpore, draconem scilicet, id est diabolum, bestiam, Antichristum: pseudoprophetam, doctores ejusdem damnati hominis cum subjectis plebibus. De horum omnium ore egrediuntur tres spiritus, quod nihil est aliud nisi unus spiritus. Tanta quippe unitas malitiae est in omnibus 117.1133A| daemonibus, ut cum multi sint potestate et malitia, in unum tamen redigantur, quia diverso modo homines impugnant. Unde unus dicitur spiritus mendax, alius spiritus fornicationis, tertius spiritus immundus. Idcirco tres spiritus immundos se vidisse dicitur, pro numero, scilicet partium ejusdem corporis. Bene autem spiritus immundus dicitur propter peccata gravia, quibus sordidatus est, et alios coinquinare non cessat. Sed quia caput et membra unum sunt, id est diabolus et omnes iniqui, ipsi qui spiritus immundi, ipsi sunt draco, bestia, et pseudopropheta. Exivit ergo de ore draconis bestiae et pseudoprophetae, id est de seipsis ad apertam blasphemiam contra Christum, et ad apertam persecutionem contra sanctos illius. Nunc enim dum latent et aperte 117.1133B| saevire non audent, quasi intra semetipsos conquiescunt. Cum autem diabolus ingressus fuerit perditum hominem, tunc egredientur ad apertam blasphemiam (sicut diximus) et sanctorum persecutiones. Nec vacat quod idem spiritus in modum ranarum dicuntur egressi. Ranae quippe molestiam hominibus inferunt, strepitum faciunt, quietem hominibus auferunt, et in coeno versantur. Tales erunt ipsi ministri Antichristi, qui non loqui, sed potius garrulis vocibus strepere videbuntur. Omnem quoque quietem auferent ab electis, dum eos ubique graviter insequentur, et in coeno, hoc est, in immunditia peccatorum devolvent. Sunt enim spiritus daemoniorum facientes signa. Ipsi quippe daemones per eos quos inhabitabunt facient 117.1133C| signa, aut vera Dei permissione, aut falsa, quibus reprobi justo Dei judicio decipiantur: sicut olim faciebant magi, qui videbantur homines resuscitare a mortuis, sicut Simon fecit in conspectu Neronis. Nam et de hoc Dominus dicit in Evangelio: In illis diebus consurgent pseudochristi et pseudoprophetae, et facient signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi (Matth. XXIV). Sed non sine causa isti qui signa faciunt, in modum ranarum procedere dicuntur. Legimus quippe in historia Veteris Testamenti quod Moyse signa faciente, fecerunt et magi similiter usque ad signum ranarum. Verbi gratia, primum Moyses projecit virgam, quae versa est in draconem; fecerunt et malefici similiter suis incantationibus, licet virga Moysi devoraverit virgas illorum; 117.1133D| deinde convertit aquas Nili in sanguinem; fecerunt et ipsi similiter aquas cisternarum quas sibi foderant Aegyptii, non volentes bibere de aqua fluminis. Fecit etiam Moyses ascendere ranas super terram, quod et ipsi facere suis magicis artibus sunt permissi. Ubi vero terrae pulvere virga percusso cyniphes processerunt, incantationes quae jam tertio praevaluerant, poenitus evanuerunt. Unde et superati dixerunt: Digitus Dei est hic (Exod. XI). Ita ergo et isti usque ad signum ranarum pervenient, ibique deficient, ac superati quiescent, quia insipientia eorum, illius videlicet damnati hominis et pseudoprophetarum, manifesta erit sicut et illorum fuit; unde et Apostolus dicit: Quemadmodum Jamnes et Mambres restiterunt 117.1134A| Moysi, ita et isti resistent veritati (II Tim. III). Sed ista signa (sicut dictum est) aut erunt vera ex Dei permissu, aut falsa, quibus reprobi propter peccata praeterita decipi merentur, unde non in conspectu sanctorum hoc facere dicuntur, sed in conspectu hominum, sicut supra dictum est, id est in conspectu illorum, qui non sapiunt ea quae Dei sunt, sed quae hominum. At in conspectu electorum muti apparebunt, nec poterunt procedere ultra definitum signum ranarum. Et procedunt ad reges totius terrae congregare illos in praelium ad diem magnum omnipotentis Dei. Quod in tribus immundis spiritibus unus diabolus designetur, ex hac processione manifestatur, de qua alibi scriptum est: Cum consummati fuerint mille anni, solvetur Satanas de carcere suo, et exibit, et seducet 117.1134B| reges et gentes quae sunt super quatuor angulos terrae (Apoc. XX). Reges autem hic in malam partem noverimus positos, id est principes et divites hujus saeculi, qui sunt membra Antichristi. Quomodo ergo procedunt ad eos, si ipsi sunt in quibus daemones habitant? sed per ipsos procedunt ad ipsos, ad apertas scilicet blasphemias, ad persecutionem commovendam. Unde sequitur: Congregare illos in praelium contra Deum et sanctos illius. Quo autem loco congregabit? nunquid in unum venturi sunt, ut qui sunt in occidente transeant in orientem, aut rursus ab oriente in occidentem? Non; sed in unum consensum, et in unam malam voluntatem congregabuntur. Propter unitatem quippe malitiae illorum hoc dicitur, quia quod unus facit hoc et reliqui. Dies 117.1134C| autem ista ad quam congregabuntur in praelium, novissima intelligitur persecutio, quando diabolus et membra ejus aperte blasphemiis contra Christum, et persecutionibus pugnabit contra ejus Ecclesiam. Facit enim nunc bellum, sed occultum, quia ligatus est. Si ergo tanta facit ligatus, quanta putamus eum facere solutum? Tunc congregabit eos in praelium, quando gravissimas excitabit adversus eos persecutiones, unde bene ipsa dies magna et Dei vocatur, quia videlicet tunc agnus victor cum suis contra ferocissimas bestias pugnabit. Ecce venio sicut fur. Istum vero adventum et quotidianum possumus intelligere et generalem; quotidie quippe venit Christus ut fur, quando improvisa morte subito dum non sperat homo moritur. In 117.1134D| die etiam judicii sicut fur, id est repente veniet, quia cum dixerint pax et securitas, tunc ejus repentinus superveniet interitus. Beati autem sunt illi, qui sive quotidie dum transeant per mortem, sive etiam tunc venientes ad generalem resurrectionem, parati inventi fuerint. Hinc in Evangelio ipse dicit: Vigilate, ne cum venerit Dominus repente, inveniat vos dormientes (Marc. XIII); et alibi: Dies Domini sicut fur ita in nocte veniet (I Thess. V). Unde hic quoque subjungitur: Beatus qui vigilat et custodit vestimenta sua ne nudus ambulet. Vigilat, qui ad aspectum superni luminis mentis oculos apertos tenet; vigilat (ut beatus Gregorius dicit) qui servat operando quod credit. Haec autem vestimenta quae vigilanti studio monentur servari, 117.1135A| sacramenta sunt baptismatis. Vestimenta sua conservat qui baptismum non iterat. Vestimenta etiam sua custodit qui ea quae in baptismo promisit, implere satagit. Ista sunt vestimenta immortalitatis et innocentiae, quibus primus homo in paradiso exspoliatus fuerat, sed iterum per occisum vitulum saginatum, id est per passionem Filii Dei, in baptismo eadem vestimenta recipit. Servat igitur haec vestimenta quisquis gravioribus peccatis se non commaculat. Quod si haec amitti peccatis impedientibus, et fragilitate carnis cogente contigerit, habet adhuc baptismum secundum, quo mundari possit, compunctionem scilicet fontemque lacrymarum. De quo baptismate gemino Psalmista dicit: Beati quorum remissae sunt iniquitates, in baptismate primae regenerationis, 117.1135B| et quorum tecta sunt peccata (Psal. XXXI), per compunctionem cordis. Est et aliud vestimenti genus, quo vestiuntur electi, charitas scilicet, de qua dicit Jacobus: Charitas operit multitudinem peccatorum. (Jac. V.) Hoc vestimento erat ille expoliatus, quem ejecit rex a conspectu nuptiarum, sicut Evangelium testatur dicens: Quia intravit rex ut videret discumbentes (Matth. XXII). Beatus igitur qui custodit vestimenta sua, id est, fidem quam in baptismo percepit, et innocentiam vitae, et charitatem, caeterasque virtutes, ne nudus ambulet, hoc est ne his exspoliatus, turpiter cum diabolo damnetur. Et videant turpitudinem ejus, id est omnibus appareat peccatum illius. Et congregabit eos in locum, qui Hebraice dicitur Armageddon. Redit ad ea quae superius praetermiserat 117.1135C| de spiritibus immundis, qui processerunt ut reges totius terrae in praelium convocarent. Et quia in tribus unus intelligi debet, a plurali numero revertitur ad singularem, dicens: Congregabit eos in locum, qui Hebraice dicitur Armagedon. Tale est et illud Evangelii, quando dum Dominus hominem a legione liberaret, interrogavit tanquam unum dicens: Quod tibi nomen est? Cui ipsa unitas unita respondens, ait: Legio nomen mihi est. Et subdendo, multi sumus, ipsam unitatem ostendit ex multis constare. Armagedon interpretatur consurrectio testium iniquorum, vel mons a latrunculis, sive mons globosus. Testes iniqui omnes sunt ministri Antichristi, qui bene iniqui dicuntur, quoniam inique confitentur Christum esse Antichristum, et inique Antichristum 117.1135D| confitentur Christum. In consurrectione testium iniquorum congregabit eos Antichristus, quia ad hoc eos ad partem suam trahet, ut contra Christum verba blasphemiae et iniquitatis proferant. Ad istorum testium iniquorum numerum pertinent illi, de quibus Dominus dicit in psalmo: Insurrexerunt in me testes iniqui, et mentita est iniquitas sibi (Psal. XXVI). Dicitur etiam Armagedon mons a latrunculis. Mons Christus appellatur a fidelibus, juxta quod in Isaia propheta habetur: Venite, ascendamus ad montem Domini (Isa. II). Et erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium (Mich. IV), id est Christus qui supereminet meritis omnium electorum. Et sicut Christus appellatur a fidelibus mons, 117.1136A| ita Antichristus appellabitur mons, id est Christus a latrunculis, hoc est a suis ministris, qui furantur fidem rectam a cordibus fidelium. Mons quoque globosus appellatur Antichristus, propter multitudinem populorum sibi adhaerentium, vel quia quoscunque prava seductione illicit, globosi vocantur, quia diversos ostendit errores in suo corpore, dum hinc aperte saevit, illinc fraudulenter decipit. Quasi enim unum bellantium globum contra electos emittit, dum eos per temporalem potentiam affligit. Sed dum ejus insana potentia contemnitur, fortiorem dimittit, cum per miracula et falsa prodigia illaqueare fingit. Et septimus angelus effudit phiatam suam in aerem. Qui est septimus ipse est et primus, quia in uno 117.1136B| omnes intelliguntur, et in septem angelis, ut supra dictum est, omnes praedicatores Ecclesiae figurantur, qui effundunt phialam suam in aerem, id est praedicationem suam contra daemones, per hunc aerem discurrentes spargunt, juxta illud Apostoli: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed contra spiritualia nequitiae in coelestibus (Ephes. VI).-- Et exivit vox magna de templo a throno dicens: Factum est. Vox ista vox Dei omnipotentis intelligitur. Templum autem et thronus unum est, id est sancta Ecclesia, quam Dominus et inhabitando praesidet, et praesidendo inhabitat. Inhabitat sicut in templo, praesidet sicut in throno. A sedente ergo in throno, atque inhabitante in templo vox ista procedit, quia ejus judicio consummantur omnia. Factum est, 117.1136C| inquit, id est finitum est regnum Antichristi, et completa est damnatio reproborum. Quod vero sequitur: Et facta sunt fulgura, et voces, et tonitrua, et caetera quae sequuntur, ejusdem persecutionis tempas recapitulatum comprehenditur. Fulgura itaque miracula significant, quae facturi sunt ministri Antichristi, ut terrorem incutiant hominibus. Voces autem exhortationes appellantur illorum, quibus suadebunt hominibus Antichristum credere Deum. At vero tonitrua comminationes et tormenta intelliguntur, quibus multos decipient. Terraemotus vero magnus, persecutio magna validissimaque intelligitur, unde dicitur: Qualis terraemotus nunquam fuit, id est sic magnus. Ex quo homines fuerunt in terra. 117.1136D| Hoc etiam et Dominus manifestat, quando in Evangelio dicit: Erit tunc tribulatio qualis non fuit ab initio saeculi (Marc. XIII). Possumus et ista in bonam partem, hoc est ad praedicatores veritatis referre, qui ista omnia complebunt spiritualiter, ad confirmanda corda electorum, et terrendos animos reproborum. Fulgura sunt eorum miracula, quae illuminant fideles et terrent infideles; voces illorum exhortamenta pietatis; tonitrua comminationes futuri judicii; terraemotus vero motionem illorum significat, qui per eorum praedicationem ab infidelitate ad fidem moventur. Et facta est civitas magna in tres partes. Ab exordio mundi usque ad finem saeculi duae civitates aedificari 117.1137A| videntur, quarum una est Dei, altera diaboli: una quae ab Abel justo coepit, et ad novissimum electum tendit; altera quae a Cain impio initium sumpsit, et in ultimo reproborum terminabitur. Hinc autem civitas magna, civitas intelligitur diaboli, quae magna dicitur propter multitudinem populorum, vel propter enormitatem scelerum. Haec civitas hoc in loco in tres partes dividi pronuntiatur, non quo et ante divisa non esset, ut tunc solummodo dividatur, sed quo certum sit ex quibus hominum qualitatibus ipsa constet, hoc est paganorum in gentilitatis errore adhuc manentium, atque haereticorum et Judaeorum, qui pro uno accipiuntur, falsorum quoque Christianorum, qui in sinu Ecclesiae modo latent: Et civitates gentium ceciderunt. Hic genus in speciem dividitur; 117.1137B| nam quod superius per unam, hoc nunc significatur per plures gentium civitates. Hoc est enim una civitas Babylon, quod multae civitates gentium, sicut hoc est una Ecclesia quod septem. Et quod dicit civitates gentium ceciderunt, hoc est quod in sequentibus dicitur: Cecidit, cecidit Babylon. Quae licet quotidie cadat in reprobis, tamen generaliter in fine saeculi damnabitur, et cadet cum audierit a Domino: Ite in ignem aeternum. Et Babylon magna venit in memoriam ante Deum, dare illi calicem vini indignationis irae ejus. Deus omnipotens non patitur aliquam oblivionem, aut recordatur, quia immutabilis est, sed condescendit humanae fragilitati sermo divinus, dum hos Deo dicit inesse humanos affectus, veluti patres et matres solent balbutiendo condescendere filiis, ut 117.1137C| facilius intelligantur ab eis. Sciendum est autem quia omnipotens Deus ex quadam parte obliviscitur nunc electorum, ex quadam vero recordatur. Dum enim eos pro bonis actibus in praesenti non remunerat, quasi obliviscitur eorum: dum autem mala illorum per flagella purgat, illorum recordatur. In futuro autem judicio aliter erit, cum recordabitur bonorum illorum ad hoc, ut eos remuneret: mala vero illorum, quia hic per flagella sunt punita, oblivioni tradet; et ideo unde nunc obliviscuntur, tunc recordabuntur; et unde nunc recordantur, inde tunc obliviscentur. At contra reprobis aliter continget, quorum Deus omnipotens in praesenti recordatur ad hoc, ut si boni aliquid faciunt, in praesenti remunerentur, non recordatur ad hoc, ut flagella pro suis sceleribus sustineant. 117.1137D| In futuro vero judicio recordabuntur, ut pro suis peccatis igni perpetuo tradantur; non recordabuntur ad hoc, ut pro aliquo bono opere remunerationem percipiant. Unde et hic bene dicitur: Babylon magna venit in memoriam ante Deum, dare illi calicem vini indignationis irae ejus. Per calicem indignationis, poena intelligitur infernalis, quae omnibus dabitur reprobis cum suo capite damnatis. In hac autem poena innumerabilia erunt tormenta, ignis videlicet, frigus, vermes immortales, et fetor intolerabilis, caeteraque hujusmodi cum densissimis tenebris, de quibus scriptum est: Inutilem servum mittite in tenebras exteriores. Et omnis insula fugit, et montes non sunt inventi. 117.1138A| Significant enim sanctos, qui fluctibus istius vitae tunduntur undique, et terrae supereminentes, mente cum Apostolo coelestia petunt: Unde Psalmista: Levavi oculos meos in montes; et alibi: Montes in circuitu ejus (Psal. CXXII, CXXIV); et Propheta: Erit praeparatus mons domus Domini in vertice montium (Mich. IV). Isti fugiunt societatem malorum non corpore, quia non possunt, sed mente. Corpore enim in medio peccatorum morantur, mente autem ab eorum consortio longe distant. Quibus per Prophetam dicitur: Exite de illa, hoc est de Babylone, populus meus, et immundum ne tetigeris (Cor. II). Sed quod tunc facturi sunt corpore, quando ex toto ab eis separabuntur, hoc nunc mente faciunt, quia ab eorum reproba vita longe per meritum distant. Non sunt inventi, id est in societate 117.1138B| malorum non sunt per vitae communionem reperti. Et grando magna sicut talentum descendit de coelo in homines. Talenti genera sunt tria: unum scilicet centum vigenti librarum; aliud septuaginta duarum; tertium quinquaginta. Sed hic tantum medii talenti fit mentio, quod continet septuaginta duas libras. Quid autem per grandinem, nisi sententiam omnipotentis Dei intelligere debemus? unde scriptum est: Ira Domini sicut grando descendens. Quae bene ut talentum memoratur, quia videlicet ex septuaginta duabus linguis peccantes reprobi damnabuntur, nullusque ad mortem praescitus hanc mortem evadet. Talenti enim ponderis pro magnitudine vindictae, ipsa grandinis ira fuisse perhibetur. Quae videlicet ira non nisi praecedentis culpae merito infligitur. Praecedit 117.1138C| ergo peccatum in hominibus, cujus merito grando descendit de coelo. Descendens autem plaga magna reprobos vulnerat, quia ipsa districti judicis ira agitur, ut qui peccatum commissum manu poenitentiae cito non tergunt, in aliud deterius cadant. Ex illo quippe judicio, culpa subsequens oritur, ex quo caecata mens ducitur, ut pejus et alio ligetur. Sed peccatum quod ex peccato oritur, non jam peccatum tantummodo, sed peccatum est simul et plaga ac poena peccati, quia justo judicio omnipotens Deus cor peccantis obnubilat, ut praecedentis peccati merito etiam in alio cadat. Quem enim liberare noluit, deserendo percussit. Sed ut manifestius hoc fiat, dicamus sub exemplo: Populus Judaeorum de accepta Dei lege superbiens, per tumorem cordis pervenit ad 117.1138D| malum negationis. Si enim ex superbia qua tumuit poenitentiam ageret, peccatum solummodo fuisset. At quia per tumorem pervenerunt ad Christi negationem, non solum peccatum est, sed peccatum simul et causa peccati, quia ex se aliud genuit. Per quam etiam causam lapsi sunt in poenam peccati, ut qui Christum sibi promissum suscipere noluerunt, suscipiant quandoque Antichristum, ipso Domino dicente: Ego veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me, alius veniet in nomine suo, illum vos suscipietis. In tumore itaque de legis observantia Antichristi susceptione publicus Christi contemptus peccatum et plaga est, et causa peccati. Peccatum vero est per semetipsum; plaga autem peccati est, quia praecedens 117.1139A| culpa tumoris illud inflixit. Causa vero peccati, quia subsequentem culpam, qua diabolus in Antichristo adorandus suscipitur, ex se genuit. Et blasphemaverunt homines Deum propter plagam grandinis. Ac si diceret: Ira districti judicis actum est, ut qui veritatem non receperunt, ut salvi fierint, operatione horroris famulatum exhibeant ut pereant. Propter plagam quippe grandinis Deum blasphemare est propter praecedens peccati meritum, ira superni judicis permittente, blasphemiae plagas incurrere, sic enim dicitur: Blasphemaverunt homines Deum propter plagam grandinis, tanquam diceretur: Ideo blasphemaverunt, quia ipsius blasphemiae plagas a grandine incurrerunt, vel per grandinem incurrerunt; 117.1140A| per grandinem validissima exprimitur tribulatio temporibus Antichristi futura. Mutato enim subito sensu, cum loqueretur de damnatione reproborum, super quos ira Dei descendit, revertitur ad tempora Antichristi, quibus tanta erit grandinis afflictio, ut multi timentes poenas sibi praepositas recedant a fide Christi, et blasphement Deum propter plagam grandinis. Nunc autem quia finis earumdem plagarum esse affuturus dicitur, et hic liber congruo fine terminetur, propter tormenta validissima et exquisita. Quoniam magna facta est vehementer, ita ut nec ante talis fuerit, nec postea futura sit, sicut Dominus in Evangelio dicit: Erit tunc talis tribulatio qualis non fuit, nec postea fiet (Marc. XIII).
LIBER SEXTUS.
- CAPUT XVII.
117.1139B| Et venit ad me unus ex septem angelis, qui habebant septem phialas, et locutus est mecum, dicens: Veni, ostendam tibi damnationem meretricis magnae. Angelus in hoc loco personam gerit Christi, qui est nuntius paternae voluntatis; Joannes autem typum tenet Ecclesiae. Quod dicitur Joanni ab angelo, dicitur quotidie omni Ecclesiae a Christo. Ubi notandum quod et angelus ut Joannem doceat venit, et idem Joannes ut docendus veniat, invitatur. Venit angelus ad Joannem, id est Christus ad Ecclesiam, quando sive per internam inspirationem, sive per doctrinam apostolorum et caeterorum sanctorum eam invitat Christus ad consideranda tormenta reproborum, justo Dei judicio parata. Veni, inquit, gressibus fidei 117.1139C| et intelligentiae, et considera damnationem meretricis magnae, id est: attende damnationem reproborum. Venit Joannes, quando sancta Ecclesia praebet assensum, et intelligens verba doctorum, sive admonita inspiratione divina, considerat supplicia reprobis ventura. Porro meretrix hic Babylon intelligitur, id est omnis multitudo reproborum; sive per angelum qui invitat Joannem, intelligitur praecedens ordo doctorum, qui fuit in apostolis, martyribus, et caeteris Ecclesiae principibus: per Joannem vero subsequens Ecclesia. Invitat itaque angelus Joannem ut veniat, et videat damnationem perfidae civitatis, quia illi doctores qui praecesserunt, damnationem reproborum omnium suis sequacibus ostendere studuerunt, quatenus dum malos in hac vita florere, seque conspiciunt 117.1139D| egere, ex eorum prosperitatibus nihil concupiscant, dum attendunt quae mala illis immineant. Unde Paulus apostolus dicit: Multi ambulant quos saepe dicebam vobis (Philip. III). Duae autem civitates sunt in hoc mundo cum suis regibus, sicut supra dictum est; id est Jerusalem et Babylon, cum Christo et diabolo. Quarum una constituta est supra firmam petram, altera autem supra arenam, atque idcirco una manet, id est civitas Christi, altera cadit, id est civitas diaboli. Quae meretrix nuncupatur, quia veluti mulier 117.1140B| meretricatur, quando super virum suum introducit alienum, et prioris sponsi foedera irrita facit, ita omnis multitudo malorum et facit et fecit, quando relicto Creatore daemonibus se prostituit construpandam. Relinquit enim Deum suum, qui est vir animae, et jungit se adultero, id est diabolo, idola colendo, vel plus terrena quam coelestia diligendo, sive etiam immunditiae carnis serviendo. Et quia maxime per carnis libidinem, quae mater est omnium vitiorum, genus humanum perit, idcirco ipsa malorum multitudo meretrix vocatur. Quae sedet super aquas multas. Quia enim aquae multae, sicut in sequentibus legimus, populi multi sunt; sedere super aquas multas, nihil est aliud quam regnare super populos multos, quia videlicet luxuria carnis multis dominatur, 117.1140C| et multos ad suam miseriam trahit, sed tamen diverso modo. Hinc est quod Dominus loquens ad beatum Job de diabolo, dicit: Virtus ejus in lumbis ejus, et fortitudo illius in umbilico ventris ejus (Job. XL). Seminarium quippe coitus virorum in lumbis est, mulierum autem in umbilico. Quando ergo viros decipit, in lumbis virtutem habere dicitur: quando autem feminas, in umbilico. Nam quod viris in lumbis sit seminarium, Deus manifestat, qui dicit fidelibus: Sint lumbi vestri praecincti (Luc. XII). Et Paulus de Levi, qui adhuc in lumbis erat Abrahae, quando obtulit ei decimas Melchisedec. Quod feminis in umbilico, Propheta manifestat, qui sub figura mulieris meretricis loquitur ad Jerusalem: In die (inquit) ortus tui non est praecisus umbilicus tuus (Ezech. XVI). Umbilicum quippe in die 117.1140D| ortus praecidere, est conversionis tempore carnis luxuriam resecare. Quia ergo diabolus utrumque sexum decipit, recte in lumbis vel in umbilico virtutem et fortitudinem habere dicitur. Sed sciendum quia, propter diversitatem causarum, diverso modo hoc facit, sicut supradictum est; verbi gratia, sunt quidam qui virginitatem suam Deo devoverunt, sicut monachi, canonici, et caeteri in gradu ecclesiastico positi, quam si postea concupiscentia carnis illecti corruperunt, deterius peccant, quam si haec nunquam professi 117.1141A| fuissent. Sunt quidam conjugati, qui relinquentes proprium thorum, alienum violant, et adulterium perpetrant, et isti gravius peccant quam hi qui proprias uxores non habent. Tale genus est eorum qui incesta perpetrant cum propinquis, aut sororibus, sicut fecit Ammon cum sorore sua Thamar. Sunt et alii (quod est sceleratius et gravius) relinquentes naturalem usum feminae, cum masculis se miscent vel pecudibus. Et licet genus humanum in multis offendat Deum, tamen in nullo gravius agit quam in isto quod contra naturam gerit. Quia ergo fornicatio, quae est mater omnium vitiorum, in reprobis potestatem exercet, recte meretrix super aquas multas sedet. Et haec quidem fornicatio ad concupiscentiam carnis, spiritualis vero pertinet ad concupiscentiam 117.1141B| oculorum et in his omne peccatum agitur, juxta illud: Omne quod in mundo, est concupiscentia carnis, et concupiscentia oculorum (I Joan. II). De hac spirituali fornicatione Psalmista dicit: Perdes omnes qui fornicantur abs te (LXXII). Et breviter dicamus: quisquis plus terrena quam coelestia, et ea quae sunt in mundo concupiscit, fornicationem perpetrat. Cum qua fornicati sunt reges terrae. Ipsi qui sunt reges terrae, ipsi sunt et meretrix, sed propter distantiam praepositorum et subjectorum dividitur in regibus, in terram inhabitantibus, cum tamen ipsi reges sint inhabitantes terram, hoc est, terrena diligentes, libidini servientes. Ipsi reges itaque fornicati sunt cum meretrice, hoc est cum scipsis, terrenos honores et voluptates appetendo et immunditiam 117.1141C| carnis sectando, quia quo amplius comedunt et bibunt, eo amplius luxuriantur, unde et seipsos ipsum corpus meretricis efficiunt, juxta quod Apostolus dicit: Nescitis quod hi qui adhaerent meretrici, unum corpus cum ea efficiuntur? (I Cor. VI).-- Et inebriati sunt qui inhabitant terram de vino prostitutionis ejus. Per reges principes mali intelliguntur, per inhabitantes terram subjecti illorum qui inebriantur vino fornicationis, hoc est omnibus peccatis replentur; et reges sunt malorum auctores, inhabitantes vero terram, imitatores eorum accipiuntur. Recte autem incentiva carnis et fornicationis vino comparantur ebrietatis. Vino enim ebrius ita insensibilis efficitur, ut non solum animae, sed etiam periculum mortis non trepidet, unde et audacter se in mortem mittit. Sic 117.1141D| nimirum libido hominis sensum et rationabilem intellectum aufert, ut non metuat damnationem inferni, ideoque et audacter etiam contra suam conscientiam malum operatur, nec timet etiam pro peccato damnari, quod non potest praevidere, quia ipsum peccatum aufert illi rationabilem sensum. Et abstulit me in desertum in spiritu. Hic manifeste ostenditur, quia haec omnia beatus Joannes non corpore vidit, sed spiritu et mentis intellectu. Desertum, in sacro eloquio, aliquando significat coelum, aliquando corda sanctorum, aliquando Deum omnipotentem, aliquando corda reproborum. Coelum significat desertum, ut est illud in Evangelio: Quis ex vobis homo qui habet centum oves, et si perdiderit 117.1142A| unam ex illis, nonne dimittit nonaginta novem in deserto, et vadit ad illam quae erraverat quaerere (Matth. XII)? quia videlicet tunc homo coelum deseruit, quando peccavit. Corda sanctorum significat, ut est: Ecce elongavi fugiens, et mansi in solitudine (Psal. LIV), id est, in secreto mentis. Sancti enim removent se ab omnibus istius saeculi curis, et efficiuntur ab his sollicitudinibus desertum, in solitudine suae mentis a saeculi actibus vacantes. Aliquando Deum, ut illud Jeremiae: Quis dabit me in solitudine diversorum viatorum? (Jer. IX.) Significat quoque desertum corda reproborum, ut est illud: Quomodo sedet sola civitas plena populo (Thren. I)? Si enim sola, quomodo plena? aut si plena, quomodo sola? sed sola, id est sine Deo. Hinc et Joannes dicit: Vox clamantis in deserto, 117.1142B| dirigite viam Domini (Joan. I). Jure enim vocantur desertum hi quos omnipotens Deus per gratiam non inhabitat. In hoc autem loco desertum intelligere debemus corda reproborum, absentia Divinitatis vacua. Angelus vero personam Christi gerit, ut supra, Joannes personam Ecclesiae, quae in desertum ducitur, quando sive per internam inspirationem, sive etiam per praedicationem doctorum ad consideranda reproborum merita trahitur, et propter eorum perversa opera justam illorum inspicit damnationem futuram. Et vidi mulierem sedentem super bestiam coccineam. Ipsam vocat mulierem, quam paulo superius appellavit meretricem, id est omnium malorum congregationem. Bestia autem diabolum significat, super quem omnes reprobi sedent, 117.1142C| qui eo hortante per diversa vitia currunt. Sicut enim civitas Dei super Christum est aedificata, sic illa civitas reproborum super diabolum. Quae recte meretrix appellatur, ut ostendatur ex qua parte regnum diaboli amplius praevaleat. Bene etiam mulier dicitur, quia a muliere peccati sumpsit initium, per quam etiam, ut Scriptura testatur, morimur omnes. Super bestiam haec mulier sedet, quia diabolo ducente prona fertur ad peccandum: ut verbi gratia, quando quilibet homo pergit ad interficiendum Dei servum, aut succendendam Ecclesiam, sicuti modo faciunt hi, qui nostro tempore paganis sunt juncti, diabolus eum portat cui ipse insidet. Quod autem bestia coccinea dicitur, tam ad diabolum quam ad omne ejus corpus refertur: sive propter peccata innumerabilia, 117.1142D| quibus est cruentatum; sive propter sanguinem sanctorum, quem fuderunt; sive etiam pro eloquiis divinarum Scripturarum male intellectis. De qua adhuc subditur: Plenam nominibus blasphemiae. Ac si diceret: Nulla pars in ea blasphemiis vacat, quia voce simul et opere Deum et servos ejus blasphemat. Magis autem hoc fiet, postquam ille damnatus homo regnare coeperit, qui se Christum dicet esse, cum sit Antichristus. Tunc enim omne corpus illius maxime Deum blasphemabit, quia omnia quae ante se fuerunt, dicet fuisse contraria, affirmans Christum fuisse Antichristum, apostolos illius pseudoapostolos et Antichristi ministros: et quidquid modo tenemus in veritate, totum ille et membra 117.1143A| ejus negabunt, et mendacium fuisse dicent. Habentem capita septem et cornua decem. Per septem capita (ut supradictum est) omnes reges mali, qui fuerunt ab exordio mundi usque ad finem saeculi, intelliguntur; quia septenarius numerus universitatem solet ostendere. Per decem autem cornua, omnia regna diabolo et Antichristo subjecta, unde et Daniel dicit: Bestia quarta quartum regnum erit in terra, quod majus erit omnibus regnis (Dan. VII). Porro decem cornua ipsius regni decem reges erunt, quos videlicet haec Apocalypsis in septem bestiae capitibus ac decem cornibus commemorat. Et ipsi enim reges et regna, pars bestiae sunt, quia Christum blasphemant et voce et opere. Unde Joannes idem in Epistola sua dicit: Omnis spiritus qui solvit Jesum in 117.1143B| carne venisse, ex Deo non est; et hic est Antichristus, de quo audistis quoniam veniet, et nunc jam in mundo est (I Joan. III); et alibi: Nunc multi antichristi facti sunt. Nec mirum si hoc significent septem capita, quod decem cornua, cum mulier meretrix, et aquae multae, et bestia, hoc totum unum corpus esse ostendatur; propter diversitatem enim scelerum nunc in septem bestiae capitibus, nunc in decem cornibus, ipsa bestia dividitur quae et fraude decipit, et vi premit; in virtute, scilicet per apertam potentiam, in signis vero et prodigiis mendacibus ac seductione iniquitatis, per hypocrisim simulatae virtutis. Quod et generaliter de omni corpore malorum intelligere debemus, quamvis quidam hoc referant ad Neronem, asserentes eum ab inferis resuscitandum, et regnum 117.1143C| uturum accipiendum. Et mulier erat circumdata purpura et cocco, et in aurata auro, et lapide pretioso, et margaritis. Purpura regum est indumentum, et tingitur sanguine piscium maritimorum. Quid itaque per purpuram qua circumdabatur mulier debemus intelligere, nisi fucum regiminis? Quod enim Ecclesia habet in veritate, hoc isti simulate habebunt. Ecclesia namque habet purpuram et coccum, id est regiam dignitatem, quia habet regem Christum, et habet ex se etiam reges plures, quoniam et ipsa Ecclesia regnat per Christum. Est enim genus electum et regale. Sed ista mulier meretrix, id est omnis multitudo malorum, dicit se habere purpuram cum non habet, id est se fingit habere reges, sicut fuit Nero, Domitianus, 117.1143D| et caeteri malorum principes qui divitias istius saeculi, quae malorum animos illiciunt, habuerunt; sed hi tales non fuerunt reges, quia neque se, neque alios bene regere potuerunt, quin potius et ipsi vitiis servierunt, et alios suo exemplo ad vitia perpetranda traxerunt. Habet quoque Ecclesia inauratam vestem, id est charitatem, sive etiam sapientiam de qua scriptum est: Accipite sapientiam sicut aurum; et Psalmista: Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato (Psal. LXIV). Ita et haec mulier meretrix, cum sit stultissima, adhuc ut negligat quae sibi in futurum prospera succedere debeant, dicit se esse sapientem, et gloriatur in libris philosophorum, et sapientia humani verbi. In lapide pretioso et margaritis virtutes 117.1144A| significantur sanctorum, id est fides, spes, charitas, humilitas, mansuetudo et caeterae hujusmodi, quibus ornantur fideles. Quae ornamenta cum sola habeat Ecclesia, fallaciter sibi usurpare nititur haec mulier perversa. Idcirco se hoc habere simulat quod non habet, ut quos non potuerit per potentiam trahere ad errorem, decipiat per simulatam sanctitatem, et fraudem verisimilem. Habens poculum aureum in manu sua plenum abominatione et immunditia fornicationis ejus. Ipsa meretrix est poculum aureum propter simulatam sanctitatem, quam praetendit exterius, cum sit interius plena omni iniquitate et abominatione, unde et Jeremias dicit: Calix aureus Babylon in manu Dei (Jer. LI). Aurum enim simulatae sanctitatis se per hypocrisim fingit, ut 117.1144B| facilius ad immunditiam fornicationis quemlibet bibendum invitet. Talibus Dominus dicit: Vae vobis, qui similes estis sepulcris dealbatis (Matth. XXIII). Abominari quippe est abjici. Unde et in Psalmo dicitur: Virum sanguinem et dolosum abominabitur Dominus (Psal. V). Haec ergo mulier plena est abominatione, hoc est plena est operibus nequitiae, pro quibus digna est abominatione, hoc est abjectione, quod statim manifestatur, cum subditur: et immunditia fornicationis ejus. Ponitur hic fornicatio, quae est radix omnium malorum, pro omnibus peccatis. Et in fronte ejus nomen scriptum: Mysterium: Babylon magna mater fornicationum et abominationum terrae. Per frontem Babylonis, manifestatio designatur 117.1144C| operis. Unde Dominus dicit: A fructibus eorum cognoscetis eos (Matth. VII). Nam quia Babylon, id est multitudo reproborum per hypocrisim simulat se esse quod non est, id est ostendit se aureum calicem, cum sit plena iniquitate et abominatione, ne superstitio erroris pallio simulationis falleret incautos, ex titulo frontis solliciti redduntur, cum ibi Babylon, id est confusio, scribitur. Unde videndum quare ipsum nomen mysterium appelletur. Mysterium quippe occulta res esse dicitur in qua aliud videtur, aliud intelligitur. Opera quippe Babylonis quibusdam sunt in fronte, quibusdam in mysterio. Simplicioribus quidem qui ea praevidere et intelligere non possunt, mysterium est, quia occulta sunt eis, quae a multitudine reproborum gerantur interius. Perfectioribus 117.1144D| autem in fronte nomen suum ostendit, quia ejus omnia opera facile cognoscunt, Et ideo nomen ejus in fronte quidem est, sed tamen in mysterio scribitur; quia quibusdam in aperto ostenditur, quibusdam in mysterio clauditur. Magna dicitur Babylon propter multitudinem reproborum, vel propter enormitatem scelerum. Mater fornicationum, id est radix omnium malorum; nam et peccatum a muliere cepit initium, quae suscepit semen diaboli, quasi adulteri, id est pravam ejus suggestionem, et peperit peccatum, contemnens praeceptum Domini, quae etiam postea virum decepit, et sic semen peccati ad nos usque transmisit. Ambo ergo peccati genitores fuerunt, quia adulter et meretrix unum corpus effici 117.1145A| meruerunt. Vel certe mater fornicationum, praecedens generatio intelligitur, quae imitatione perversa et exemplo malo malos reliquit imitatores. Sicut enim semen justorum imitatores dicuntur bonorum, unde est, Generatio rectorum benedicetur: et sic semen impiorum dicuntur illorum imitatores. Ideoque Babylon in auctores transgressionum mater appellatur fornicationum. Et vidi mulierem ebriam de sanguine sanctorum, et de sanguine martyrum Jesu. Quod vidit Joannes, videt omnis Ecclesia, cujus ille figuram gerebat. Dicit ergo: Vidi mulierem, id est malorum congregationem, ebriam de sanguine sanctorum, id est repletam vindicta de sanguine sanctorum, et de sanguine martyrum Jesu. In hoc versu tam Judaei quam etiam 117.1145B| gentiles comprehenduntur: illi enim fuderunt sanguinem prophetarum, isti autem apostolorum et caeterorum martyrum. Ideoque vindictam effusi sanguinis tam Judaei quam gentiles sustinebunt. Unde Dominus dicit in Evangelio: Amen dico vobis, requiretur sanguis omnium qui effusus est super terram a sanguine Abel justi usque ad sanguinem Zachariae a generatione hac pessima (Luc. XI). Vel certe, sicut supra dictum est, sanguis prophetarum, spiritualis illorum intelligitur sensus, quem qui male interpretando pervertere in carnalem sensum non metuunt, sicut faciunt Judaei, vindictam effusi sanguinis sustinebunt, quando quidquid vitale habent, perdent. Et miratus sum, cum vidissem illam, admiratione magna. Sic et sancti dum considerant quotidie damnationem 117.1145C| reproborum omnium mirantur, cur miseri non considerant, quae tormenta sibi immineant. Et dixit mihi angelus: Cur miraris? Sic etiam dicitur Ecclesiae a Christo per internam inspirationem: Cur miraris tormenta reproborum et supplicia, quae illis sunt futura justo Dei judicio? Ego tibi dicam sacramentum mulieris, et bestiae quae portat eam. Id est, ego tibi ostendam quid significet illa mulier, et quid bestia, et manifestabo etiam illorum damnationem. Quae habet capita septem, et cornua decem; id est omnes reges reprobos, et omnia illi regna subjecta. Bestia quam vidisti fuit et non est. Bestia diabolus est, sicut saepe dictum est, qui fuit ab exordio saeculi in hoc mundo, ibique tenuit principatum usque 117.1145D| ad Domini adventum, et in cordibus hominum male potiebatur potestatis imperio. Sed postquam Christus venit, et in sua morte mortis destruxit imperium, abstulit ei potestatem, et ejecit eum foras, ideoque jam non est, quia comparatione prioris potentiae, praesens illius potestas nulla est. Fuit ergo in praecedentibus membris, non est in sequentibus. Et ascensura est de abysso, hoc est, de profunditate perfidiae Judaeorum nascetur, juxta illud: Fiat Dan coluber in via (Gen. XLIX). Notandum autem quod dicit ascendet, quia videlicet ab ipsa sua infantia elevabitur, extollens se super omne quod dicitur deus, aut quod colitur. Et in interitum ibit, id est in damnationem perpetuam. Juxta illud: Quem Dominus Jesus 117.1146A| interficiet spiritu oris sui (II Thess. II). Quod et generaliter de omni corpore malorum intelligere debemus, quamvis quidam hoc referant ad Neronem, asserentes eum ab inferis resuscitandum, et regnum futurum accipiendum. Et mirabuntur inhabitantes terram. Inhabitantes terram, reprobi intelliguntur, qui mente terram inhabitant, et terrenis rebus inhaerent per desiderium animi. Hi cum viderint damnatum diabolum, cui crediderunt, quia maxime hoc ad eos pertinet qui Antichristum pro Deo sunt recepturi, admirabuntur dicentes ad invicem: Haeccine erat spes nostra (Isai. XX)? Et ad ipsum se convertentes dicent: Ecce qui te putavimus Christum, decepti sumus, dum modo te damnari videmus. Quorum non sunt scripta nomina in libro vitae a constitutione mundi. 117.1146B| Liber vitae jus divinitatis est, id est praescientia et praedestinatio omnipotentis Dei. Hi enim qui Antichristum sequentur non sunt ad vitam praedestinati, id est praeordinati, quia ex his nemo peribit, quos ab initio mundi Deus salvandos praedestinavit, de quibus Apostolus: Quos praescivit et praedestinavit conformes fieri claritatis suae (Rom. VIII). Novit enim Deus quibus dicturus est: Ite in ignem aeternum; et quibus: Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXI). Videntes bestiam, id est diabolum. Quae erat in potentia magna ante adventum Filii Dei. Et non est, quia ablata est ei potestas, sicut supra dictum est, per passionem Flii Dei; vel fuit, quia in membris suis jam apparuit, et non est, quoniam adhuc membrorum caput per semetipsum necdum apparuit. 117.1146C| Et hic est sensus: Qui habet sapientiam, hoc est, intellectus est illi necessarius in hoc loco. Qui habet sapientiam, hoc est intelligentiam. Septem capita, septem montes sunt, super quos sedet mulier et reges sunt septem. Frequenter dictum est, in unaquaque specie genus plerumque posse inveniri, sicut hic. Quod enim bestia, hoc septem capita, et septem montes, septemque reges, id est universa malorum pars, quae in praepositis tanquam in regibus constat, et subjectis plebibus. Quinque ceciderunt. In quinque regibus accipe quinque sensus corporis, qui infantiam nostram regunt, quia naturaliter lenia tactu appetimus, sapora amamus, canora et consona quaerimus, odoriferis delectamur et pulchris visu. Reliqua his contraria 117.1146D| omni modo refugimus, quae sunt amara, dissona, fetida, aspera et turpia. Accedente vero aetate matura, hi quinque reges superius dicti desinunt, et succedit alius rex, aut intellectus, aut error. Hi sunt etiam quinque viri, de quibus Dominus Samaritanae dicit: Quinque viros habuisti, et nunc quem habes non est tuus vir (Joan. IV), quia error dominatur tui. Quod diximus de unoquoque, hoc etiam generaliter de genere humano intelligi potest, quia et unumquemque nostrum, et etiam totum genus humanum in tenera aetate, hi quinque sensus regunt. Adveniente autem matura aetate, succedit aut intellectus legitimus vir, aut adulterinus, qui est error. Iste est rex de quo loquitur sermo divinus: Unus, 117.1147A| inquit, est, ac si dicatur: Et ad perfectam aetatem intelligendi pervenerunt, et tamen errorem, suum super se regnare voluerunt. Et iste est rex totius corporis diaboli, quisquis talis est; unde de quibusdam Deum cognoscentibus, et tamen errorem sequentibus dicit Apostolus: Cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt, sed evanuerunt (Rom. I) in vanitatibus suis, etc. Quod autem sequitur, alius nondum venit, ad residuum corpus Antichristi pertinet, vel ad ipsum Antichristum, qui licet modo regnet in membris, tamen amplius et manifestius regnaturus est per seipsum. De quo sequitur: Et cum venerit, oportet illum brevi tempore regnare, id est, tribus annis et dimidio. Unde et Dominus in Evangelio dicit: Nisi 117.1147B| abbreviati fuissent dies illi, non fuisset salva omnis caro, sed propter electos breviabuntur (Matth. XXIV). Et bestia quae erat et non est, et ipsa octava est, et ex septem est. Bestia quae erat in prioribus membris diaboli, in praecedentibus et subsequentibus, cum ipsa quae non est adhuc, sed ventura est, sicut diximus, juncta fuerit corpori suo, hoc est Antichristo, in novissimo tempore. Et septima erit, quia de eodem genere; et octava erit, quia septuplum transcendit malitiam et hypocrisim membrorum diaboli, qui nunc sunt vel fuerunt. Ad nihil enim aliud appellavit octavam, quae septima erit, nisi ut ostenderet quia septies tantum tunc dominabitur Antichristus in corpore suo, cum solutus fuerit, quamque nunc faciat. Sicut et Dominus dum in Evangelio 117.1147C| de uno maligno spiritu loqueretur, ut ostenderet quia pro septem unus est, statim subnectit: Tunc, inquit, vadit et assumit septem alios spiritus nequiores se (Luc. XI). Qui utique non diceret septem alios, nisi in uno etiam septem voluisset intelligi. Et in interitum vadit. De eodem corpore diaboli dicit, quod proculdubio cum capite suo peribit cum dies judicii advenerit, dicente Domino: Ite in ignem aeternum, etc. Et decem cornua quae vidisti decem reges sunt, qui regnum nondum acceperunt. Temporibus Antichristi decem regna erunt in terra, sicut liber Danielis prophetae testatur, sed sicut idem Daniel dicit, quartum regnum erit in terra, quod majus erit omnibus regnis, et devorabit universam terram, et conculcabit et comminuet eam. Porro cornua decem 117.1147D| ipsius regni, decem reges erunt, e quibus ille tres interficiet, regem videlicet Aegypti, regem Africae, et Aethiopiae, caeteri autem subdent se illi. Et potestatem tanquam in reges una hora accipient post bestiam. Una hora intelliguntur tres anni et dimidius, quibus ipsi cum capite suo regnabunt. Post bestiam, id est, secundi ab eo in honore et dignitate erunt, accepta ab ipso capite. Et illi quidem reges jam regnant in avis et proavis, id est in suis similibus, sed tamen ad comparationem illius extremae potentiae, necdum perfecte regnum acceperunt, sicut et regnum Ecclesiae: erat quidem ante adventum Redemptoris in mundo, sed tunc amplius surrexit, cum caput ejus in carne apparuit. Sed hanc potestatem 117.1148A| post bestiam, id est, in subjectione illius tanquam membra, et illi subditi accipient. Hi unum consilium habent. Contra Christum et membra illius, ut negent Christum, et confiteantur Antichristum. Sed consilium bestiae destruet Agni innocentia, juxta illud: Dominus dissipat consilia gentium (Psal. XXXII) .-- Et virtutem et potestatem suam bestiae tradent, id est, quidquid virium et fortitudinis habent, ipsi tribuent dicentes: Tibi gratias agimus, quia quidquid habemus, a te accepimus. Hi cum Agno pugnabunt, et verbo et opere, ut fideles a fide illius separent; et Agnus vincet illos, quia constantiam dabit suis, ut ante possint occidi, quam a fide Christi separari, qui dicit: Gaudete, quia ego vici mundum (Joan. XVI). Vel vincet eos quando 117.1148B| damnabit illos cum capite suo diabolo. Quoniam Dominus dominorum est, et Rex regum. Ac si diceret: Etsi reprobi gloriam filiorum Dei amittent, tamen dominium ejus non evadent, sed semper eum Dominum sustinebant; utitur enim eis ad utilitatem sanctorum, etiam cum pugnat adversus eorum perfidiam. Secundum hunc sensum Nabuchodonosor servus Dei vocatur, et spiritus etiam malus Domini spiritus dicitur. Malus scilicet a se, Domini autem spiritus, quia a Deo creatus, et potestati illius subjectus. Et qui cum illo sunt electi et vocati et fideles, subauditur propterea reges exsuperant. Electi in Dei praedestinatione ante mundi constitutionem vocati per apostolorum praedicationem, fideles per bonorum operum exsecutionem. 117.1148C| Et dixit mihi: Aquas quas vidisti, ubi meretrix sedet, populi sunt et gentes et linguae. Hic exponitur quod superius fuerat praemissum, quod scilicet bestia super aquas multas sedet. Quae aquae multae, sicut hic dicitur, populi multi sunt, ex omnibus gentibus et populis et linguis a diabolo decepti, maxime per libidinem, quae est mater omnium malorum. Meretrix enim super aquas sedet, quia dominationis regnum libido vitiorum in reprobis tenet. Vel certe quia ipsum regnum antiqui hostis ex multitudine populorum in fastu superbiae elevatur, ideo meretrix super aquas multas sedere dicitur. Et decem cornua quae vidisti in bestia, hi odient fornicariam. Cum ipsa regna, quae per cornua designantur, ut supradictum est, sint bestia, id est omne 117.1148D| corpus diaboli, et ipsa bestia sit meretrix, id est omnis multitudo reproborum, decem cornua, vel bestia, odient fornicariam, hoc est, ipsi reprobi odient seipsos. Quod tripliciter potest intelligi; dum enim reprobi mala opera faciunt, seipsos odiunt, quia scriptum est: Qui diligit iniquitatem, odit animam suam; quia unde reprobi se amant voluntates sequendo, inde odisse se convincuntur. Quisquis enim diligit iniquitatem, odit animam suam; quoniam male amando animam suam, odit justitiam, et ideo aptat animam suam ad suscipiendam futurae famis miseriam. Aliter: reges et bestia odient fornicariam, quoniam amatores hujus saeculi odio se invicem persequuntur, quia si quis alium videt 117.1149A| ad altiora ascendere, quo ipse non potest, odio illum insequitur, quoniam semper inter superbos jurgia sunt. Hinc Paulus apostolus dicit: Invicem invidentes, invicem odientes (Galat. V). Vel certe cum viderint se miseri in judicio constitutos et damnatos, odient seipsos quod peccaverunt et post peccatum poenitentiam non egerunt. Sed nihil proderit tunc odisse malum quod fecerunt, quando ipso malo carere non poterunt. Et desolatam facient illam. Hoc est, seipsos facient extraneos a Deo propter peccata praeterita. Jam enim cum illis Deus non habitabit, qui est pacis et charitatis habitator. Hinc est quod Jeremiam lamentabili voce clamasse legimus: Quomodo sedet sola civitas plena populo? (Jer. IX.) Et nudam facient illam, subauditur a superioribus. Vestimenta fidelium sunt 117.1149B| sacramenta baptismatis, charitatis, atque innocentiae. Sed his vestimentis se nudant, quicunque baptismum iterant, vel se gravioribus criminibus maculant, et charitatis jura violant. Sunt autem et quidam, qui etiam in praesenti his vestimentis sunt nudi, sicut Judaei et pagani, qui neque baptizati sunt, neque charitatis mandatum custodiunt. Falsi quoque Christiani etsi habere videntur haec vestimenta, tamen in judicio cum illis nudi reperiuntur, quia ea quae habuerunt, male vivendo amiserunt. Pariter ergo nudi reperientur, quia reproborum corpus ex apertis infidelibus et falsis fratribus construitur. Et carnes suas commanducabunt, Isaias propheta dicit de reprobis, quia ignis eorum non exstinguetur et vermis eorum non morietur (Marc. IX). Ipsi ergo carnes 117.1149C| suas commanducabunt, quia poenis semper pascentur, semperque eos vermes comedent, et nunquam ad defectum, cum jugiter defecerint, pervenient. Et dum vermibus aeternaliter pastum praebebunt, quasi igni carnes suas manducabunt, quia poenam carnium suarum sustinebunt. Manducant enim carnes suas aeterno supplicio dediti, sed alienis dentibus, non suis, vermium scilicet immortalium, quos ipsi ad devorandum suis iniquitatibus exacuent. Et ipsam igni concremabunt, quia malis operibus deserviendo, ipsi sibi aeternum incendium quo crucientur, praeparaverunt, seque ultro pravis actionibus eisdem incendiis praecipites dederunt. Dum ergo suis iniquitatibus, quasi quibusdam lignis ignem quo comburuntur accendunt, ipsi se concremant. Sic enim usitata 117.1149D| locutione quod in ipsis contigerit, reprobi facere perhibentur, sicuti nos quemlibet seipsum interfecisse dicimus, qui periculum mortis cum posset non declinavit, vel seipsum incendisse, qui semet volens in ignem praecipitem dedit. Deus enim dedit in cordibus eorum, ut faciant quod illis placitum est. Saepe Deus omnipotens iratus pro praecedentibus hominum peccatis, permittit eos facere unde illum amplius offendunt. Hinc est quod de quibusdam dicitur veritatem non recipientibus: Propter hoc dedit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant quae non conveniunt (Rom. I). Hinc etiam dicitur indurasse cor Pharaonis, quod non merebatur emolliri. Dedit ergo Deus in cordibus infidelium, 117.1150A| propter praecedentem eorum infidelitatem, ut faciant quod illis est placitum. Quod quid sit, statim aperit cum subjungit: Ut dent regnum suum bestiae. Gratias illi agentes, et honorem et fortitudinem suam illi tribuentes, quasi ab ea perceperint omne quod habent. Non autem fuit Dei voluntas, qui nullam injustitiam vult, cui Psalmista dicit: Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem, ut reprobi contra Deum pugnantes, regnum suum bestiae traderent, sed praecedentium iniquitatum illorum merita exigunt ut reprobi in errorem a Deo ire permissi ita ambulent, ut misericordia parcentis non salventur, sed justitia punientis damnentur. Ac si diceret: Exigentibus illorum meritis, ita Deus eorum corda permisit obscurari, ut sic agerent, et hoc tam diu, donec consummentur 117.1150B| verba Dei. Id est, donec opere compleantur omnia, quae ante sunt praedicta. Quo in loco quaestio oritur, quare Dei verba consummare dicantur, cum ipse Dominus in Evangelio dicat: Coelum et terra transibunt, verba autem mea non transient (Matth. XXIV). Sed sciendum quia ad aliquid verba Dei consummantur, ad aliquid non transeunt. Consummantur ad hoc, ut quae promissa sunt opere compleantur: non transeunt vero, quia ea quae loquuntur, aeternaliter perseverant. Sermo enim Dei sententias in aeternum mansuras explicat. Praedictum est enim de Christo, quod veniens ad judicium, statuet a dextris oves, hoedos autem a sinistris, et dicet rex his qui a sinistris erunt: Esurivi, et non dedistis mihi manducare, etc., usquequo dicet illis: 117.1150C| Discedite a me qui operamini iniquitatem (Matth. VII). Consummabuntur haec Dei verba, cum ipse veniens ad judicium dicet reprobis: Ite in ignem aeternum, qui paratus est diabolo, etc. Tunc ibunt hi in supplicium aeternum (Matth. XXV). Promisit et sanctos statuendos ad dexteram, et gloriam se his daturum. Consummabuntur haec Dei verba, cum audierint: Venite, benedicti, Patris mei, etc. Sic namque dicitur, donec consummentur verba Dei, tanquam diceretur: Usquequo boni et mali recipient secundum quod eloquia Dei promittunt? Et mulier quam vidisti est civitas magna, id est omnis malorum multitudo. Quae habet regnum super reges terrae. Quia maxime malorum multitudo in regibus et hujus saeculi principibus in superbiam elevatur. Sic enim dicitur, civitas 117.1150D| magna habet potestatem super reges terrae, tanquam diceretur: Ipsum saeculi regnum in cunctis superbiae potentibus regnat.
- CAPUT XVIII.
Et post haec vidi alium angelum descendentem de coelo. Sic videntur haec verba sonare, quasi spatium aliquod fuerit in hac revelatione inter visionem, sed non est ita. Uno enim die haec omnia vidit beatus Joannes, id est, die Dominico. Sic quippe dicitur, vidi alium, quasi diceret, vidi aliam visionem. Unus itaque angelus fuit, qui has visiones manifestavit, sed propter aliam visionem alium se vidisse angelum dicit. Sic et nos de quolibet dicimus: Alius mihi videbaris, cum illa et illa verba diceres: alius 117.1151A| nunc appares, cum dissimilia loqueris. Post haec, inquit, id est, post praecedentem visionem, vidi alium angelum de coelo descendentem. Iste angelus Christus est, qui est nuntius paternae voluntatis, et qui vitam aeternam suis nuntiat quotidie fidelibus. Quo in loco quaeritur, quomodo descendisse de coelo eum Joannes vidit, cum Filius Dei in divinitatis substantia cum Patre et Spiritu sancto ubique sit, juxta quod ipse per prophetam dicit: Coelum et terram ego impleo. Et iterum: Extra coelum et terram locus non est, ubi non sit Dominus. Sed descendit de coelo, non quo de loco ad locum transiret, sed quando in utero virginali suscepit animam et carnem, ut posset videri in nostra natura, qui invisibilis erat in sua. Descensio ergo illius nihil est aliud quam carnis 117.1151B| assumptio, de quo Paulus dicit: Qui cum informa Dei esset, humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem (Philip. II).-- Habentem potestatem magnam. Haec potestas ad utramque ejus naturam potest referri, et ad divinam scilicet et humanam. Fuit enim haec potestas in ipso per divinitatem sine tempore, ante omnia saecula, quia sicut cum Patre et Spiritu sancto cuncta creaverat, ita cum Patre et Spiritu sancto omnia possidebat. Haec etiam potestas data est ei in tempore, quando post triumphum resurrectionis data est ei potestas in coelo et in terra, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium, et infernorum (Ibid.). De hac enim ipse resurgens a mortuis dicit: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra. De illa vero quam ante 117.1151C| tempora habet cum Patre, Daniel dicit: Potestas ejus, potestas aeterna; et terra, id est, Ecclesia electorum illuminata est a gloria ejus, id est, a potestate ejus. Ipse enim tenebras infidelitatis et ignorantiae et peccatorum evacuavit a cordibus fidelium, qui est lux vera illuminans omnem hominem venientem in hunc mundum. Unde scriptum est: Populus qui ambulabat in tenebris vidit lucem magnam; habitantibus in regione umbrae mortis, lux orta est eis (Isaiae IX). Nam et ipse de seipso dicit: Quandiu in mundo sum, lux sum mundi (Joan. IX). Et alibi de eo scriptum est: Lux venit in mundum, et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem (Joan. III). Quia iste angelus ad destruendam venit potentiam diaboli, recte fortis perhibetur, utpote contra fortem fortior, contra robustum 117.1151D| robustior advenisse insinuetur. Quia vero ad evacuandam humanam sapientiam accessit, bene terra a gloria illius illuminata pronuntiatur, ac si diceretur: Contra tumentem saeculi potestatem magna potestas, contra falsae doctrinae tenebras verae scientiae lux apparuit. Potest etiam et iste angelus intelligi primus ordo praedicatorum, qui fuit in apostolis et apostolicis viris. Nam et per ipsos loquebatur Christus, qui est magni consilii angelus. Hinc est quod Joannes vox clamantis Christi dicitur. Et Paulus dicit: An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christus? (II Cor. XIII.) Qui angelus de coelo descendisse dicitur, quia quidquid sancti praedicatores habent, seu in doctrina, seu in opere, coelitus illis datum est. 117.1152A| Hinc etenim Jacobus dicit: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jac. I). Ipse quoque habet potestatem magnam, quam ab ipso suo capite percepit, quando Petro, qui est princeps praedicatorum, dictum est: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis: et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis (Matth. XXIII). Et terra, hoc est, Ecclesia illuminata est a majestate ejus, quia sua praedicatione totum mundum infidelitatis circumdatum tenebris, repletum lumine fidei, quando praedicaverunt ubique, incipientes ab Jerusalem, et pervenientes usque ad terminos universae terrae, quoniam ante defecit eis terra quam lingua. Hinc Psalmista dicit: In omnem terram exivit sonus eorum, 117.1152B| etc. (Psal. XVIII). Et exclamavit in forti voce dicens. Fortem vocem intelligimus praedicationem Christi, qui ait: Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum. Quae scilicet vox ab ipso Domino, postea per apostolos totum orbem clamore complevit. Et vox ista fortis fuit, quia fortissima limina regni gentium destruxit. Cecidit, cecidit Babylon. Postquam in superbiam se erexit. Unde est: Dejecisti eos dum allevarentur (Psal. LXXII), vel cecidit jam in Dei praesentia. Novit enim Dominus, qui pertineant ad Babylonem, et casuri sunt in perpetuam damnationem. Qui etiam jam ceciderant in capite suo de coelo, qui per superbiam ab illa coelesti aedificatione irreparabiliter corruit. Et facta est habitatio daemoniorum, et custodia omnis 117.1152C| spiritus, immundi et custodia omnis volucris immundae. Quantum ad litteram pertinet, hoc de Babylone dicit, quae capta a Medis et Persis, interfecto Balthasar, destructa est, nec diu ibi postea habitaverunt homines, quia in solitudines sempiternas est redacta, viaque est pro ca aedificata. Et ubi quondam erant pulcherrimae et praecipuae inhabitationes hominum, ibi sunt modo inhabitationes daemonum et bestiarum, ibique inhabitant dracones, serpentes, et volucres diversi generis. Ipsa autem Babylon istam significabat, quae ex multitudine constat reproborum, in qua est omnis custodia omnis spiritus immundi, quia videlicet ibi in cordibus pravorum hominum, velut in carceribus, daemones tenentur inclusi. Qui immundi dicuntur propter spurcitiam omnium peccatorum, 117.1152D| in quibus versantur. Ipsi quoque sunt volucres immundae, qui per hunc aerem discurrunt usque ad diem judicii, exspectantes damnationem suam, juxta illud Judae Jacobi: Angelos vero qui non servaverunt principatum, sub caligine hujus aeris tradidit cruciandos in judicium diei (Jud. 6). Sive etiam immundas volucres possumus intelligere leves et superbos homines, qui in eadem Babylone morantur. Maligni ergo spiritus propter malitiam, daemones: propter carnis illecebras, spiritus immundi: propter mentis vero elationem, volucres appellantur. De his volucribus et bestiis Isaias plura loquitur: Omnes, inquit, bestiae ludent ibi, et erit cubile draconum, et vascua siruthionum, et occurrent 117.1153A| daemonia onocentauris, et pilosi clamabunt alter ad alterum (Isa. XXXIV). Et de ira fornicationis ejus biberunt omnes gentes. Id est vindictam peccatorum illius omnes gentes sustinebunt. Et reges terrae qui cum illa fornicati sunt. Hoc est principes hujus saeculi, qui cum semetipsis fornicati sunt diligendo terrena plusquam coelestia, vel etiam immunditiam carnis sectando aut idola colendo. Et isti enim vindictam sanguinis sustinebunt, quoniam ipsi principes malorum sunt, ideoque in societate Babyloniorum consistunt. Et mercatores terrae de virtute deliciarum ejus divites facti sunt. Mercatores terrae appellantur, quia animam suam venalem faciunt, nec timent committere peccata, tantum ut honores hujus saeculi et dignitates sibi acquirere 117.1153B| possint. Isti de virtute deliciarum ejus, hoc est de ambitione saecularis pompae divites facti sunt, non virtutibus, sed peccatis. Isti sunt mercatores, qui pro abundantia temporali suas animas commutant infelici mercatu. Notandum autem quod in hoc loco tres personae reproborum, et tria comprehenduntur genera peccatorum, in quibus et omnes iniqui designantur, et omnia peccata, gentes scilicet subjectae, reges illarum, et mercatores. Hoc duces et principes, qui suas animas venales faciunt, ut acquirant comitatus et episcopatus, caeterasque dignitates hujus saeculi. Tria autem genera vitiorum sunt: lascivia, gastrimargia, et avaritia, a quibus omnia peccata prodeunt. In nomine enim fornicationis lascivia voluptatum: in virtute deliciarum, gulae appetitus: 117.1153C| in ditatione, mercatorum avaritia designatur. Et audivi alteram vocem dicentem: Exite de illa, populus meus. Vox ista, vox intelligitur Dei omnipotentis, qui quotidie clamat, hortans electos sive per doctrinam fidelium, sive per internam inspirationem, ut exeant de Babylone. Sed illam vocem, quae fit in aure per officium praedicatorum, simul audiunt boni et mali: istam autem quae fit in corde, soli audiunt justi. Dicit ergo: Exite de illa, populus meus, non corpore, quia non potestis, sed mente. Quod statim manifestat cum subjungit: Et ne participes sitis delictorum ejus. In praesenti enim vita, corpore quidem boni cum malis morantur, sed tamen moribus et vita longe ab eorum consortio distant. Idcirco 117.1153D| ipsa vox Dei monet, ut exeant de ea mente et moribus et vita, non corpore: et ne participes sint delictorum illius, ne forte fiant et socii poenarum. Quod si socii fuerint culpae, similes erunt tormento. Si autem ab eorum vita fuerint separati, separabuntur in poena. Quod in Lot probare possumus, qui cum corpore quidem morabatur in medio iniquorum, sed mente procul erat ab eorum conversatione. Ideoque caeteris pereuntibus, ipse solus meruit liberari. Et non accipiatis de plagis ejus. Ac si diceret: Idcirco videte ne participes sitis delictorum ejus, ne forte cum peccata illius fuerint consummata, pariter cum illa incipiatis affligi. Quorum enim vitam similem habere in peccatis noluistis, ultionem cum eis parem 117.1154A| non recipietis: verum hoc non nostris meritis, sed misericordia fiet ipsius Salvatoris. Quoniam pervenerunt peccata ejus usque ad coelum. Peccata illorum perveniunt usque ad coelum, qui nolentes agere poenitentiam, contra Deum habitatorem coeli elevantur, quia si potuisset fieri, justum judicium ejus voluissent eludere. Isti tempus sibi datum ut agant poenitentiam, vertunt in augmentum culpae, et unde diutius exspectantur, inde districtius ferientur. Ideoque recte Babylon nequaquam ante ad plagas pervenit, nisi cum peccata ejus ad coelum pertingunt: quia qui converti a pravitatibus nolunt, et exspectantur adhuc ut amplius delinquentes durius feriantur, non nisi consummatis delictis damnabuntur. Unde Apostolus dicit: Ut impleant peccata sua semper (I 117.1154B| Thess. II). Et haec quidem specialiter de singulis Babyloniae membris dicuntur. Caeterum generaliter tunc peccata ejusdem corporis usque ad coelum perveniunt, cum novissime principaliter vel pleniter contra Deum in superbiam erigitur, quando adunata compage membrorum, conjuncto etiam per Antichristum capite membris, immanitas transgressionis ejus indicat, quia non est ultra quo peccando transeat. Vox ergo qua dicitur: Exite de ea, populus meus, et ne sitis participes delictorum, toto quidem nunc tempore aures electorum pulsat, sed tunc instantius clamabit, cum jamjamque delictis coelum tangentibus, perfida civitas ad debitas suppliciorum plagas in articulo diei pervenerit. Dicatur ergo: Exite de ea, populus meus, etc. Ac si diceretur, ut 117.1154C| aeternis verberibus cum reproba civitate non affligammi, dum adhuc modicum tempus superest, participationem delictorum fugite, quoniam jam terminus appropinquabit, quo peccata debitum finem accipiant. Et recordatus est Dominus Deus iniquitatum ejus. Recordari dicitur Deus, non quod aliquando oblivionem patiatur, sed more nostro Scriptura loquitur, condescendens fragilitati nostrae, sicut supradictum est. Videtur enim oblivioni tradere bona justorum, et facta impiorum, quando istos permittit affligi, illos autem honoribus et dignitatibus pollere. Econtra in judicio, facta bonorum videbitur recordare, cum eos pro suis bonis remunerabit operibus: et bona impiorum oblivioni tradet, qui in praesenti remunerationem recipiunt, unde illis dicentibus: 117.1154D| Nonne in nomine tuo prophetavimus, Daemonia ejecimus, et virtutes multas fecimus (Matth. VII)? dicet illis: Amen dico vobis, nescio vos (Matth. XXV). Reddite illi sicut ipsa reddidit vobis. Alloquitur hic sermo divinus chorum doctorum, quibus Babylon, hoc est, multitudo reproborum mala intulit. Ubi notandum, quia non dixit, facite illi sicut ipsa fecit vobis, sed reddite illi sicut ipsa reddidit vobis. Si enim diceret, reddite illi sicut illa fecit vobis, manifestum esset. Ecclesia enim in suis principibus judicabit omnes reprobos, quibus Dominus dicit: Sedebitis super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX). Sed quia saepe Deus omnipotens per reprobos mala bonorum purgat, idcirco 117.1155A| dicitur fidelibus: Reddite illi, sicut illa reddidit vobis. Ac si diceretur, sicut illa antea vindictam meam exercuit de vobis, sic vos meam injuriam vindicate de illa. Et duplicate duplicia secundum opera ejus. Id est, in corpore et anima punite illam: vel certe duplici poena tradite illam, calori scilicet, et frigori. In inferno enim reprobi cum anima et corpore cruciabuntur, et duplici poena torquebuntur. Cum enim impii in tempore peccaverunt, aeternaliter punientur, quia Deus ad judicium veniens, non tantum opera, quantum singulorum affectus et voluntates judicabit. Reprobi quippe si fieri posset aeternaliter optarent vivere, ut semper possent peccare, et ideo semper sustinebunt tormenta, qui semper si fieri posset cuperent perpetrare peccata. In poculo quo 117.1155B| miscuit vobis, miscete illi duplum. Quid poculum nisi tormentum exprimitur passionis, quo martyres afflixerunt reprobi in praesenti vita? Ait ergo, In poculo quo miscuit vobis, miscete illi, id est sicut vobis afflictionem tribulationis intulit, ita et vos modo illi inferte tormenta, et vestro judicio damnate illam. Quantum glorificavit se, et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum. Haec omnia jam superius dicta fuerant. Sed propter diversorum diversae significantur personae, una plus, alia minus delinquens, ac si diceretur: In quantum quis gloria temporali laetitiaque deditus, ac voluptatibus resolutus est, intantum date illi tormentum et luctum, id est unicuique secundum opus suorum actuum tribuite. 117.1155C| Propter discretionem enim poenarum haec ipsa impia civitas tantum recepit quantum deliquit, sed tamen nihil poenarum illi deerit: et quae temporaliter peccavit, aeternis cruciabitur tormentis. Quia in corde suo dicit: Sedeo regina, id est, in honore et dignitate sum constituta, sicut regina sedet in gloria et honore. Et vidua non sum. Quia virum habeo, et ejus amissione, luctum non videbo. Loquitur haec meretrix, id est civitas reproborum, dum gloriatur in principibus nequam, et regibus hujus saeculi, sicut fuit Nero et Domitianus. In quibus divitiis et honoribus maximis exaltata, putabat se cum eis aeternaliter regnare et vivere, et nunquam eos amittere, ut in eorum amissione lugeret, sicut lugere solent mulieres viros, dum eos amittunt. Vel aliter: Sicut 117.1155D| Ecclesia proprium habet virum, id est Christum, ut ait Apostolus: Despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo (II Cor. XI): ita meretrix, id est, civitas reproborum adulterino juncta est viro, id est diabolo, a quo putat se regi, et in hoc mundo regnare, quae dum praesentibus delectatur luxuriis, aeternum non praecavet supplicium, sed tantum temporalibus affluens deliciis, in his vitam suam ponit, nunquam se putans vitam temporalem amittere, ut ipsa luctum quem reprobi in supplicio sempiterno sustinent patiatur. Aliter, electorum animae virum habent proprium, id est spiritualem intellectum, a quo ad aeternam salutem reguntur, ut intimo discretionis examine terrena cuncta despiciant, 117.1156A| supernis inhient. Econtra, meretrix cum erroneo intellectu ad interitum tendit spirituali intellectu intima cordis sui disponere se jactat. Hic enim locus superioribus jungitur, ubi dicitur, quod quinque reges ceciderunt, et unus superest. Quinarius siquidem numerus pertinet ad quinque corporis sensus, quibus post infantiam cadentibus in homine, surgit in infidelibus error, in fidelibus autem rationabilis intellectus, qui est vir fidelium. Porro reprobi non istum, sed erroneum intellectum habent, quasi virum. Hinc est quod mulieri Samaritanae Dominus dicit: Quinque enim viros habuisti, et nunc quem habes non est tuus vir (Joan. V). Quasi diceret, non habes rationalem intellectum, sed error dominatur tui. Cum itaque improba civitas rationabili careat 117.1156B| intellectu, putat se falsa aestimatione habere virum, dicens: Vidua non sum, quia intellectum mentis habeo, et luctum non videbo, quasi fulta intellectu, et virtutibus in gaudio perseverabo. Ideo in una die venient plagae ejus. Vel in una hora, tempore scilicet judicii, quoniam subito dum non speratur veniet Christus ad judicium, ut reddat unicuique secundum opera sua. Quae sunt autem plagae istae, aperit cum subjungit, mors et luctus. Has plagas per contrariam partem intelligere possumus, id est ex consideratione praemiorum, quae sancti sunt percepturi. Primum enim attendamus quae sit mors corporis, mors corporis est absentia animae, mors animae absentia Dei: quia anima quae peccaverit, ipsa morietur (Ezech. XVIII). Electi enim habentes Deum, 117.1156C| habebunt vitam, juxta illud: Haec est vita aeterna, ut cognoscant te verum Deum, et quem misisti Jesum Christum. (Joan. XVII.) Ideoque perpetuo vivent, quia in paersentia vitae manebunt. Quam vitam, id est Deum, cum amiserint reprobi, mortem incurrent, quia cum eo partem habebunt, cui nomen est mortis, sicut supra legimus: Et sanctis gaudentibus et laudes creatori suo decantantibus, juxta illud: Beati qui habitant in domo tua, Domine, in saecula saeculorum laudabunt te (Psal. C). Miseris erit luctus juxta illud: Vae vobis qui ridetis nunc, quia lugebitis (Luc. VI). Quia enim praesentibus delectati deliciis nolunt ultionem pavere futuram, laetantes cum male fecerint, ideo in brevi tempore descendentes ad inferos, luctu perpetuo moerebunt. Et fames. Societati justorum praesens 117.1156D| erit omnipotentis Dei vultus, in cujus conspectu satiabuntur aeterna refectione. Juxta illud Psalmistae: Satiabor dum manifestabitur gloria tua (Psal. XVI). Cum ergo reprobi Deum perdiderint, qui est sanctorum refectio, famen aeternam sustinebunt. Ad ultimum autem igni comburentur. Cum audierint: Ite in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus (Matth. XXV).-- Quia fortis est Dominus qui judicabit illam. Idcirco fortis Dominus qui judicabit illam dicitur, quia nullius poterit precibus flecti. At idcirco in aeternum cruciabitur, quia nullus angelorum, aut hominum audebit, vel valebit vel cupiet Deo obviare, cum dederit fortem damnationis sententiam in reprobos. 117.1157A| Et flebunt et plangent se super illam reges terrae. Hic fletus regum dupliciter potest intelligi. Reges enim in malam partem ponuntur in hoc loco, et significant reprobos in hoc saeculo divites, et in terreris rebus suam spem collocantes, ipsique reges, sicut Babylon civitas meretrix. Ideoque quod dicit, Qui cum illa fornicati sunt nihil est aliud, nisi cum seipsis fornicati sunt, plus terrena quam Deum diligentes, vel immunditiae carnis servientes. Et in deliciis vixerunt. Hoc est in honoribus et dignitatibus, comedentes et bibentes, et voluntates suas sequentes. Isti itaque in die judicii, tota mundi gloria in qua sunt confisi pereunte, flebunt et plangent, sola praeteritae vitae poenitentia remanente, dicentes: Quid nobis profuit superbia nostra, aut 117.1157B| divitiarum jactantia quid contulit nobis? Transierunt omnia tanquam umbra (Sap. V). Vel certe ex praesenti tempore hoc intelligere possumus, in quo reproborum superstites, considerantes mundi gloriam deperire: sive per paganorum interfectionem, sive per diversarum gentium contritionem, plorant et deflent, quia amor illorum et gloria transit. Plangent enim illorum interitum, qui simul cum vita divitias amiserunt, et metuunt ne eis similia eveniant, dum et tormentum sibi futurum et praeteritorum poenas inspiciunt, unde subjungitur: Videntes fumum incendii ejus. Per fumum enim illius civitatis, diminutio intelligitur rerum temporalium. Quam dum impii vident, considerantes ut dictum est quorumdam interfectionem, et gentium etiam vastationem, 117.1157C| plorant et lugent, eo quod gloria illorum pereat, et ipsa praesens tribulatio ignem aeternum praecedat. Sicut fumus indicium est flammarum, sic et praesens tribulatio specimen esse videtur futurorum. Dum ergo tales praesentes tribulationes attendunt, et poenam etiam quae sequitur inspiciunt, flent et dolent, timentes ne sibi similia eveniant, ut scilicet mundi gloria exspolientur, et praesentibus bonis et deliciarum affluentiis nudentur. A longe stantes propter timorem tormentorum ejus. Quod in judicio minime licebit eis facere, quando simul omnes casus apprehenderit ruinae. Caeterum in hac vita longe stant, non corpore, quia post modicum transituri sunt ad eorum societatem, sed animo dum unusquisque sibi metuit, quod alterum per calumnias 117.1157D| et potentiam pati videt. Optaret enim si fieri posset, separari, et ab eorum tormentis, et ab eorum exspoliatione, ita ut temporalia semper possideret, et ad infernum non transiret, semperque optaret vivere, ut semper posset peccare. Quid autem de mundi destructione dicant, audiamur: aiunt enim: Vae, vae civitas illa magna Babylon, civitas illa fortis. Plorant enim, quia simul et divitias et vitam amisisse contigit, quia si possent, voluissent semper in deliciis vivere, et nunquam hanc miserabilem vitam amittere. Magna autem dicitur Babylon, quia in toto mundo distenditur, vel propter multitudinem reproborum, sicut etiam propter enormitatem scelerum. Fortis quoque dicitur non in bono, 117.1158A| sed in malo et in persecutione sanctorum, quos diversis afflixit modis et interfecit. Quoniam una hora venit judicium tuum. De qua hora Joannes apostolus dicit: Filioli, novissima hora est (I Joan. II), a passione Christi scilicet usque ad finem saeculi. Tota namque hac hora, id est, in omni praesenti tempore damnantur reprobi. Quorum utique judicium singulis advenit, quando quotidie exuti corporibus damnantur apud inferos. Et quia in praesenti tempore de perpetratis facinoribus temporaliter etiam cruciantur, recte nunc fumare Babylon dicitur, ut quandoque sempiternis tormentorum flammis concremetur. Et negotiatores terrae flebunt et lugebunt super illam. Qui sint isti negotiatores supra jam dictum 117.1158B| est, qui scilicet venales suas animas faciunt, nec metuunt eas perdere, tantum ut honores et dignitates sibi possint acquirere. Vel certe negotiatores sunt, qui ut gloriam et divitias saeculi hujus sibi aggregare valeant, de loco ad locum transeunt, nec unquam vel ad modicum quieti indulgent, qui dum vident quaedam loca clade desolata, gladio consumpta, hostili invasione praedata, deflent, eo quod mundi gloria pereat, de qua laetabantur. Quoniam merces eorum nemo emet amplius. Sic enim dicunt: Quoniam omnium gloria pereunte, non erunt merces quas nos emamus, nec erunt qui nostras merces emant, ut eorum pretio ditemur. Dolent enim quod ad praesens perdunt inviti, nec amant quod in aeternum possidere poterant voluntarii. 117.1158C| Merces auri et argenti, et lapidis pretiosi et margaritae, et byssi et purpurae et serici et cocci, et omne lignum thyinum, et omnia vasa eboris, et omnia vasa de lapide pretioso et aeramento et ferro et marmore, subauditur, nemo emet amplius. Hic manifeste ostenditur, quia reprobi ea perire dolent, quae ad quinque sensus corporis pertinent. Neque enim aliud attendunt, nisi ut his delectentur, quae exterius per quinque sensus corporis percipiunt. Qui idcirco ea quae vel sensibus corporis suavia, vel exterioribus sunt usibus accommoda deficere solent. deflent, quoniam in his omnem suam prosperitatem esse deputant. Aurum enim et argentum et caetera, ad sensum oculorum rediguntur, quae intantum a carnalibus ardentius desiderantur, quantum rariora 117.1158D| a caeteris inveniuntur. Quod si spiritualiter ista intelligere volumus, libet prius inquirere qualiter electorum divitias significent nunquam perituras, et sic demum quibus modis ea sibi fallaciter pars adversa usurpare nitatur demonstrare. In auro itaque radians sapientia significatur, de qua scriptum est: Accipite sapientiam sicut aurum. Argenti autem nomine sacra figurantur eloquia. De quibus Psalmista dicit: Eloquia Domini eloquia casta, argentum igne examinatum (Psal. XI). Lapidis vero vocabulum cum singulari numero ponitur, ipse Salvator omnium per eum designatur, de quo scriptum est: Ecce pono in Sion lapidem summum angularem electum pretiosum, et qui crediderit in eum non confundetur (I Pet. II). Cum 117.1159A| autem plurali numero inseritur, membra ejusdem Redemptoris per eum figurantur, quibus apostolus Petrus dicit: Et vos tanquam lapides vivi superaedificamini domos spirituales (I Petr. II). Margaritae etiam nomine, in singulari numero, Dominus Jesus Christus: in plurali vero apostoli ejusdem figurantur. De quibus in hac eadem Apocalypsi dicitur: Et duodecim portae duodecim margaritae sunt per singulas. (Apoc. XVIII.) In bysso vero justificationes sanctorum intelliguntur. In purpura martyrium. In serico virginitas. In cocco vera charitas. In ligno thyino, ac pretioso, constantia durabilis. In ebore virtutum pulchritudo. In aere fortitudo et longanimitas, vel certe praedicationis sonoritas. In ferro subtilitatis acumen. In marmore invicta humilitas. Haec denique 117.1159B| omnia plerumque se habere obumbrata verisimile gloriatur bestia, vel civitas meretrix, cum in auro, vel in argento philosophorum et haereticorum doctrinam ostendit. In lapide pretioso, ac margarita, pseudochristos vel pseudoprophetas, atque haeresiarchas opponit. In bysso injustitiam obtentu justitiae adopertam. In purpura interfectionem haereticorum tegmine martyrum Christi velatam. In serico corruptionem mentis integritate carnis oppansam. In cocco simulationem charitatis crudelitate palliatam. In ligno thyino ac pretioso, durabili constantia, mentis obstinationem obumbratam. In ebore simulatione virtutum, vitiorum turpitudinem obtectam. In aere, fortissimae praedicationis tegmine, durabilem atque sonorabilem perfidiam palliatam. 117.1159C| In ferro autem, acumine subventionis astutiam deceptionis caelatam. In marmore humilitatis similitudine falsae subjectionis, muscipulam obumbratam anteponit. Quia ergo haec omnia falsae religionis obtentu velata confunduntur, atque ad interitum tolluntur, recte mundus in reprobis iisdem divitiis inops effectus florere describitur. Et cinnamomum et amomum et odoramentorum, et unguenti, et thuris, et vini et oleae et similae et tritici et jumentorum et ovium et equorum et rhedarum et mancipiorum et animarum hominum. Subauditur semper a superioribus, merces nemo emet amplius. Ex his quaedam pertinent ad olfactum, quaedam autem simul ad olfactum et tactum. Cinnamomum enim et amomum diversorumque odoramenta pigmentorum, 117.1159D| et thus ad olfactum, unguentum vero ad tactum simul et olfactum redigitur. Verum quaeramus, ut coepimus, qualiter illa, quae in bonum istae species significant, usurpet pars adversa, quibusque ablatis amariter defleat. Per cinnamomum quippe et amomum, odor designatur virtutum, unde Ecclesia dicit: Sicut cinnamomum et amomum aromatizans odorem dedi. Hinc Paulus dicit: Christi bonus odor sumus Deo in omni loco (II Cor. II). In diversorum vero odoramentis pigmentorum et thure, orationes exprimuntur sanctorum. Hinc enim in Canticis sponsi voce in laudem Ecclesiae dicitur: Quae est ista quae ascendit per desertum sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhae et thuris, et universi pulveris 117.1160A| pigmentarii (Cant. V)? Et per Psalmistam dicitur: Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo (Psal. C). Unguenti quoque nomine ipsa divinitas incarnata intelligitur. Cui in Canticis canticorum dicitur: Unguentum effusum nomen tuum (Cant. I). Et alibi: Odor unguentorum tuorum super omnia aromata (Ibid.). Jam vero, si attendamus qualiter haec fraudulenter se habere dicat pars adversa, quibusque ablatis vehementer videatur affligi, in cinnamomo et amomo fetentem vitam haereticorum, sub obtentu odoris, qui manat ex virtutibus sanctorum imitandam opponit. De quibus dicitur econtra: Et erit pro suavi odore fetor (Isaiae III). In diversis autem odoramentis, fictam hypocritarum sedulitatem orandi bene orantium similitudine obumbratam, objicit. In unguento 117.1160B| vero pseudochristianorum asperitatem sub velamine lenitatis Christi tectam ostentat. Quarum simulationum subtractis auctoribus, amariter mundus flere describitur, sicut flevit Nero, necato Simone mago, et sicut moesti facti sunt haeretici ex morte Arii, qui eum nec damnatum imitari desierunt. Vinum et oleum, simila et triticum pertinent ad gustum, quaeque ita fauces illiciunt, ut et ea quae in veritate significant, electorum demulceant cordis palatum, et ea quae ex eorum falsa imitatione assumunt, suavia credantur meantibus reproborum. Per vinum quippe novum designatur testamentum, quod auditorum mentes debrians, mundi concupiscentiis insensibiles reddit, unde Dominus in nuptiis aquam vinum fecisse narratur. Quid autem per oleum, nisi 117.1160C| unctio Spiritus sancti figuratur? Unde Psalmistae voce redemptori nostro dicitur: Dilexisti justitiam et odisti iniquitatem, propterea unxit te Deus, Deus tuus oleo laetitiae prae consortibus tuis (Psal. XLIV). Per similam vero et triticum, caro Redemptoris nostri exprimitur, qua fideles quotidie sanantur. Quae scilicet dum pars reprobae civitatis obumbrata bestiae seductione se putat habere, tanto amplius dolet, si contigerit perdidisse, quanto magnarum opum divitias ista significare videntur. Nam vinum et oleum amisisse dolent, cum vinacia et amurcam perdiderunt. Similam et triticum perdidisse se gemunt, cum zizania et paleas amiserunt. Aestimant enim verae fidei praedicatores subtractos, spirituali doctrina repletos, Spiritus sancti illustratione afflatos, 117.1160D| coelestibus sacramentis ad vitam enutritos, cum pravae haereseos seductores corrupta sententia infectos, spiritu daemoniorum plenos, abusione divinorum sacramentorum damnatos, vellent, imo si possent de mundo sublatos gauderent. Porro jumenta, oves et equi, et caetera usibus exterioribus sunt apta, quoniam juvant homines sive in equitando, sive in ferendo onera. Rheda autem quae hic commemoratur, genus vehiculi fuit apud antiquos, et est forsitan adhuc similis plaustris rusticanis, divitibus hujus saeculi ad sedendum praeparata, quae etiam alio vocabulo, currus vocatur. Hujusmodi enim currus venduntur, et inde merces acquiruntur, sicut legimus in libro regum de Aegypto exire quadrigam quae 117.1161A| vendebatur sexcentis siclis argenti. Cum autem dixit, et mancipiorum merces, subaudis nemo emet amplius: merito quaeritur, quare subjungit, et merces animarum hominum. Nunquid enim mancipia sine animabus vendi possunt aut emi? Non utique, sed in his verbis aliud aliquid intelligitur. Sunt enim quaedam mancipia, quae tantummodo corpore venduntur, animae vero illorum in libertate permanent, sicut hi qui venduntur Christianis, et cum corpore sunt servi, anima per fidem rectam sunt liberi. Sic enim venundatus est Joseph: qui cum esset servus corpore, liber erat anima, unde et eum domina ad peccatum trahere non potuit. Tales itaque non in anima venduntur, quia solummodo ad exteriorem servitutis conditionem pretiis distrahuntur, 117.1161B| manente interius animae libertate. Plerique autem simul anima captivantur et corpore, sicut hi qui paganis aut Judaeis venduntur, quoniam ipsi quos emunt, secundum legem circumcidunt, et servos non solum corpore, sed etiam in anima faciunt: ut sicut domini, ita et servi servitutis nexu sint alligati. Propter has itaque duas venditiones, distinctionem fecit sermo divinus inter mercem mancipiorum et animarum hominum. Sed et istae singulae species electos significant, quas eadem bestia fraude se habere ostendit, et perdidisse dolet. Jumenta quippe electos significant, qui cum Psalmista dicunt, Ut jumentum factus sum apud te (Psal. LXXII). Oves quoque sanctos exprimunt, quibus Dominus ait: Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum (Matth. X). Et Petro dicitur: 117.1161C| Pasce oves meas (Joan. XXI). Sed et equorum vocabulo praedicatores intelligi nulli dubium est, dicente propheta: Misisti in mare equos tuos. Rhedarum etiam nomine eosdem praedicatores novimus designari, attestante Eliseo, qui ascendente Elia plorat, dicens: Pater mi, Pater mi, currus Israel et auriga ejus (IV Reg. II, XIII). Mancipiorumque vocabulo ipsi exprimuntur electi, qui toto mentis desiderio Dei se subjiciunt servituti, in cujus potestate consistere se noverunt, dicentes cum Psalmista: Sicut oculi servorum, et caetera, usque, ita oculi nostri ad Dominum Deum nostrum (Psal. CXXII). Quo contra pars bestiae supernis judiciis desolato mundo, amisisse se dolet jumenta, oves, equos et rhedas, id est ad portanda suorum onera viros 117.1161D| fortes atque innocentes, cum debiles ad omne opus bonum, et noxios in malum amiserit, gemit se perdidisse mundo exterius mortuos, cum interius nequiter eosdem viventes perdiderit. Et poma desiderii animae tuae discesserunt a te. Hoc etiam fit, quando hostes de regno insurgentes in regnum, non solum depopulantur urbes, sed etiam omnia ligna regionis vastant, et incendio cremant. Et ista tam ad conspectum quam ad gustum pertinent. Unde habemus in Genesi, quod viderit mulier lignum pulchrum visu et ad vescendum suave, et tulit de fructu illius et comedit: deditque viro suo. Notandum autem quod cum in caeteris majoribus rebus, plus soleant homines delectari, solummodo 117.1162A| poma desiderii animae dicit esse: unde ostenditur quia non solum in majoribus, sed etiam in minimis valde offenditur, si immoderate et ultra quam debent appetuntur. Poma vero in sacro eloquio virtutes sanctorum significant, unde est: Emissiones tuae paradisus malorum punicorum cum pomorum fructibus (Cant. IV). Dicit ergo se pars bestiae omnia simulate habere, quae in veritate possidet Agnus. Et omnia pinguia. Id est crassa. Et praeclara perierunt a te, et amplius illa jam non invenient. Ista ad gustum vel gastrimargiam redigenda videntur. Haec itaque omnia, quae secundum quinque corporis sensus reprobi tractant, pereunte mundo deplorant, quia nesciunt aliud cogitare, nisi quae exterius considerant. Et dum vident alios transire per mortem 117.1162B| et afflictionem ab hac vita, ipsi eorum superstites interitum illorum qui mundi gaudium reliquerunt, deplorant, timentes ne sibi similia eveniant. Significant etiam et haec ut caetera aliquid bonorum, dum ostendunt simulationem impiorum. Nam cum Psalmista dicat: Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea (Psal. LXII), ostendit saginam in significatione virtutes esse animarum. Ista etenim sagina in novae vitae praedicatoribus apparuit, quam se perdidisse in haereticis pars reproborum dolet. Unde sequitur: Mercatores. Terrae de quibus satis supradictum est, qui divites facti sunt. Non virtutibus, sed peccatis. Ab ea longe stabunt, non corpore, sicut dictum est superius, sed mente, nolentes eos sequi. Propter timorem tormentorum ejus, flentes et lugentes ac dicentes: 117.1162C| Vae, vae, civitas illa Babylon magna, quae amicta byssino, subauditur vestimento, et purpura, et cocco, et deaurata est auro, et lapide pretioso, et margaritis, quoniam una hora destitutae sunt tantae divitiae. Qui supra appellantur reges, ipsi dicuntur modo mercatores, qui videlicet infelici mercatu, pro terrenis lucris animas commutant, unde in sequentibus dicitur, Mercatores tui erant principes terrae. In civitate autem homines intelliguntur divitiis dediti, et voluptatibus resoluti. Neque enim civitas amicitur auro vel argento, aut caeteris speciebus, sed potius homines in ea habitantes. Quibusdam itaque pereuntibus cum terrenis pariter rebus superstites eorum ut supra meminimus lugent, eo quod gloria illorum perire videatur, et a longe stant, quia nolunt illis fieri socii 117.1162D| neque in amissione terrenarum rerum, neque in poenis, ad quas eos transire credunt. Una autem hora in qua tantas divitias perisse denuntiat, hoc breve tempus intelligitur a Domini passione usque ad finem saeculi. De qua Joannes dicit: Filioli, novissima hora est (I Joan. II).-- Et omnis gubernator et omnes qui in longum navigant, et nautae, et qui in mari operantur, longe steterunt, et clamaverunt videntes locum incendii ejus. Qui supra appellantur negotiatores, hic gubernatores navium et nautae. Nunquid enim mare navigantes adesse poterunt, ut videant incendium civitatis? Sed in his omnes saeculi cultores exprimuntur, qui sibi timent, videntes ruinam suae spei. Locum autem incendii ejus videre 117.1163A| dicuntur per incendium fumi, id est per praesentes tribulationum angustias futurarum poenarum notitiam praegustare, quae omnia supra latius sunt exposita, ideo nunc breviter tanguntur. Aiunt ego flentes: Quae est, subauditur civitas, similis civitati huic magnae? Quasi dicant: Nulla civitas illi in magnitudinis honore coaequari potest. Oculi enim carnalium nihil magnum noverunt, nisi quod corporeis oculis intueri possunt, et ideo comparatione praesentis vitae etiam coelestia despiciunt. Plus enim diligunt mundum quam Deum: plus amant filios quam angelos. Terrenam peregrinationem pro habitatione coelestis patriae deputant. Salutem corporis ducunt pro summa felicitate: aurum, argentum, et lapides praeponunt vitae coronis, et ideo comparatione praesentium gaudiorum 117.1163B| nihil credunt esse illa et dicunt, Quae similis civitati huic magnae? Ac si dicerent, Nulla. De quibus adhuc subditur: Et miserunt pulverem terrae super capita sua, et clamaverunt flentes ac lugentes. Capitis nomine saepe in sacro eloquio principalitas mentis intelligitur. Per terram autem, terrena concupiscentia designatur. Reprobos itaque super capita sua pulverem mittere, est terreno amore ne coelestia intueri possint, oculos suae mentis corrumpere. Deflent ergo reprobi ruinam civitatis magnae, sed tamen ipsi non cessant terrena concupiscere, dumque immoderate terrenis rebus inhiant, quasi pulvere terrae suos oculos excaecant, ne coelestis patriae gaudia inspicere valeant. Aliter: Capita reproborum possumus intelligere 117.1163C| principes illorum. Cum enim se viderint reprobi jam in judicio constitutos et damnatos, ponent pulverem terrae super capita sua, hoc est, faciem suorum principum exprobrabunt, a quibus seducti sunt, ut terrena diligerent, pro quibus tunc peribunt, dicentes: Vae, vae, civitas illa magna Babylon, in qua divites facti sunt omnes qui habent naves in mari de pretiis ejus. Nam multi negotiatores in hoc saeculo ditantur ex his quae navigio, non solum de loco ad locum vehuntur, sed etiam de regione ad regionem, sicut, verbi gratia, fiebat temporibus Salomonis, quando classes ibant semel in tribus annis in Ophir, et afferebant inde auri talenta quadraginta, et multas alias species quae non poterant reperiri in terra Israel: sic fit etiam usque hodie, unde ex Graecorum 117.1163D| regione pallia et ornamenta varia in his regionibus deferuntur. Quoniam una hora desolata est. Id est subito adveniente die judicii. Attende, quia non solum jacturam divitiarum, sed etiam repentinam improvisamque deflent ruinam hujus saeculi. Exsulta super eam coelum et sancti apostoli et prophetae. Quaestio oritur in hoc loco, cum Dominus in Evangelio praecipiat, diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos, ut sitis filii Patris vestri qui in coelis est, qui solem suum oriri facit super bonos et malos (Luc. XXVI), quid est quod hic hortatur coelum, apostolos, et prophetas ut gaudeant? Sed sciendum est, quia 117.1164A| non de perditione reproborum laetari jubentur, sed potius de justo Dei judicio. Unde cum dixisset, Exsulta coelum et apostoli et prophetae, protinus subjecit: Quoniam judicavit Deus judicium vestrum de ea. Vel etiam in hoc laetari praecipiuntur, quia post damnationem reproborum ventura est eorum remuneratio. Neque enim ante electi sublevabuntur ad gloriam, quam reprobi damnentur, et in infernum demergantur, quia scriptum est: Tollatur impius, ne videat gloriam Dei. Gaudent ergo, quia justo judici concordant. Non enim illi concordarent si de ejus justo judicio non gauderent. Gaudent etiam: quia dum illi pereunt, gloria illorum appropinquat. Unde Dominus cum ruinam pereuntis mundi suis discipulis exposuisset, statim subjecit: His autem 117.1164B| fieri incipientibus, respicite et levate capita vestra, quoniam appropinquat redemptio vestra (Luc. XXI). Ac si diceret: Cum ex mundi desolatione, finem ejus appropinquare cernitis, respicite et levate capita vestra, id est, exhilarate corda, quia dum finitur mundus, cui amici non estis, prope fit redemptio quam quaesistis. In coelo, apostolis et prophetis comprehenditur omnis Ecclesia a principio saeculi usque ad finem decurrens. Quoniam judicavit Deus judicium vestrum de ea, hoc est illud judicium de quo superius legimus quod animae sanctorum sub altare Dei clamabant dicentes: Usquequo, Domine, sanctus et verus, non judicas et vindicas sanguinem nostrum de his, qui habitant in terra (Apoc. VI)? Judicavit judicium nostrum, id est damnavit illam juste, quae nos damnaverat 117.1164C| injuste. Et quae nobis temporalem intulit mortem, nunc aeternam sentiet gehennae poenam. Verum ista omnia beatus Ansbertus Ambrosius etiam ad eos refert, qui his malis exterriti, dum attendunt quae sibi futura sunt, ad fructuosam poenitentiam ex hac contritione confugiunt. Et sustulit unus angelus fortis lapidem quasi molarem magnum, et misit in mare, dicens: Hoc impetu mittetur Babylon magna illa civitas, et ultra jam non invenietur. Iste angelus Dominus Jesus Christus est, qui est nuntius paternae voluntatis. De quo Propheta dicit: Vocabitur magni consilii angelus. Cum dicit, sustulit lapidem molarem magnum, tale est, quasi dicat: Sustulit molam magnam. Recte autem unus angelus fuisse dicitur, quia unus est Dominus, una 117.1164D| fides, unum baptisma. Bene fortis, quia ad debellandas aereas potestates venit. De quo Psalmista dicit: Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio (Psal. XXIII). Per molam, volubilitas hujus saeculi intelligitur, in qua multae farinae, id est multae cogitationes et curae temporales fiunt. Lapis autem molaris significat pondus peccatorum, quod in eadem actione contrahitur, ab efficiente scilicet illud quod efficitur. Ex hac mola Dominus dicit de hominibus in extremitate hujus saeculi positis: Erunt duae molentes, una assumetur, et altera relinquetur (Luc. XVII). De hac etiam mola dicitur: Quia qui scandalizaverit unum de pusillis istis credentibus in me, expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demergatur 117.1165A| in profundum maris (Matth. XVIII). Quod non solummodo de scandalo intelligitur, sed de omnibus gravioribus peccatis, pro quibus mittentur reprobi in mare, id est in profunditatem inferni. Et hoc per angelum, id est per Christum, quia sicut ipse dicit: Pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio (Joan. V). Hoc impetu, id est, ista velocitate mittetur magna illa civitas in mare, et ultra non invenietur, id est, sicuti iste lapis velociter transit in profundum maris, sic omnis coetus reproborum velociter mittetur in profunditatem inferni, et amplius non invenietur in societate Ecclesiae. In hac enim Ecclesia simul sunt boni cum malis: quia sicut haec vita inter coelum et terram media consistit, ita utriusque partis cives inter se continet. Tunc autem separabuntur 117.1165B| omnes mali, nec ultra invenientur in societate bonorum. Et vox citharaedorum et musicorum et tibia canentium et tuba, non audietur in te amplius. Ex his quae superius commemoraverat, quae ad quinque sensus corporis pertinent, subjungit quae simul etiam inter alia de mundo auferri praedicit. Omnia enim haec cum delectatione a principibus hujus saeculi requiruntur, sed tunc ab illis auferentur, quia jam nulla erit eis delectatio, ut pote qui in tormento constituti, aeternis poenis cruciabuntur. Et ostendit in his omnibus ea quae per quinque sensus corporis cum dulcedine percipiuntur, penitus ab hoc saeculo esse transitura. Et omnis artifex sicut fabri, carpentarii, gemmarii, et omnis ars in te non invenietur amplius, 117.1165C| et vox molae non audietur in te amplius, et lux lucernae non lucebit tibi amplius, et vox sponsi et sponsae non audietur adhuc in te. Ac si diceret. Omnia quae ad usum et jucunditatem pertinent, tollentur ab impiis. Et quare hoc fiat, subinfertur causa. Quoniam mercatores tui, inquit, erant principes terrae. Isti sunt mercatores, de quibus supra dictum est, qui ut honores temporales sibi acquirant, animas suas infelici commercio commutant. Et idcirco, quia Babylon terrena quaerit, quae utitur bonis temporalibus, et ipsa justo Dei judicio fraudatur, et aeternis suppliciis damnanda submergitur. Ex ipsis enim regibus terrae ac mercatoribus impia civitas constat, qui et suas animas venales faciunt, et elationis fastu in superbiam elevantur. Quia in veneficiis, id est in maleficiis, 117.1165D| tuis erraverunt omnes gentes. Hinc manifestatur, quia sicut Ecclesia in omnes mundi gentes distenditur, ita et Babylon. Maxime autem principes hujus saeculi ostendit avaritiae servire in his verbis, quorum exemplis caetera perit multitudo. Et in ea sanguis prophetarum et sanctorum inventus est, et omnium qui interfecti sunt in terra. Sermo divinus aliquando loquitur ad Babylonem, quasi ad secundam personam, aliquando de Babylone, quasi de tertia. Dicit enim superius: Omnis artifex et omnis ars non invenietur in te amplius, etc., similiter nunc autem dicit: Et inventus est in ea sanguis prophetarum et sanctorum, qui interfecti sunt in terra. In quibus verbis apertissime demonstratur, in hac civitate 117.1166A| totum corpus diaboli intelligi debere. Sanguis autem inventus dicitur, id est vindicta sanguinis, quae veniet super omnem reprobam generationem, juxta illud: Requiretur sanguis omnium qui effusus est super omnem terram a generatione hac. Sciendum est etiam, quia, ut supra dictum est, illi sanguinem prophetarum et sanctorum fudisse inveniuntur, qui dicta illorum in alium sensum quam prolata sunt, pervertere non timuerunt.
- CAPUT XIX.
Post haec, id est post praedictam visionem, audivi mente quasi vocem magnam tubarum multarum in coelo dicentium: Alleluia. Joannes in hoc loco personam tenet Ecclesiae, quae quotidie audit has voces, 117.1166B| quia ipsa eas mittit. Quod autem dicit: Post haec, non est diversitas temporis, sicut dictum est, sed ordo narrationis. Ista autem vox magna, magnum est sanctorum desiderium, quae recte magna dicitur, quia sancti magna loquuntur, magna operantur. Multitudo tubarum, multus est conventus fidelium. Sed quamvis multi sint, unam vocem emittunt: quia omne quod loquuntur, in unius fidei concordia consistit. Istae sunt tubae praedicatorum quibus septem diebus Hiericho circumeuntibus, muri illius corruerunt, quod mystice in hac Ecclesia completur, in qua per septem dies, hoc est, per omne tempus hujus vitae praedicatoribus tubam doctrinae insonantibus, omnis fortitudo infidelium ruit. Alleluia, Graecus sermo est, Latine dicitur: Laudate Dominum. 117.1166C| Unde et ubi nos in nostris codicibus habemus: Laudate, pueri, Dominum. Graeci habent alleluia. Alleluia ergo sancti resonant, quia et ipsi Dominum verbo et opere laudant, et caeteros ut eadem faciant admonent. Hoc fecerunt praecedentes fortissimi patres, hoc nos etiam licet infirma mente parvuli dicimus. Sed jam quid dicant audiamus: Alleluia, laus et gloria et virtus Deo nostro. Hoc enim alleluia dicere scilicet, quod laus: quia omnis creatura coelestis et terrestris Deum laudare debet. Et gloria, id est honor et exsultatio. Et virtus Deo nostro est, quia ipse vicit diabolum, et electis suis potestatem vincendi tribuit, quibus ipse dicit: Confidite, ego vici mundum (Joan. XVI). Quia vera et juxta sunt judicia ejus. Quibus scilicet 117.1166D| judicavit, ut hi qui sanguinem fuderunt, sanguinem bibant, hoc est, vindictam sanguinis sustineant. Hinc Psalmista dicit: Justus es, Domine, et rectum judicium tuum (Psal. CXVIII).-- Qui judicavit de meretrice magna, id est de omni malorum multitudine. Quae corrupit terram, hoc est, seipsam. In prostitutione sua. Hoc est in immunditia carnis, vel in idolorum cultura, seu etiam in delectione terrenarum rerum plus quam coelestium. Et vindicavit sanguinem servorum suorum de manu ejus. Quia sicut illi effuderunt eorum sanguinem, ita et ipse fudit sanguinem illorum. Vel effusionem sanguinis possumus intelligere spiritualiter, sicut et supra. Sanguinem enim sanctorum fuderunt, quia spiritualem sensum corruperunt. Et 117.1167A| quia illud quod vitale erat in divinis eloquiis effuderunt, et in carnalem sensum verterunt, ipsi quidquid vitale habent, amittunt. Et iterum dixerunt: Alleluia. Geminatio sermonis confirmatio est. Ecclesia enim semper indesinenti affectu Deum laudat, ex cujus persona Psalmista dicit: Benedicam Dominum in omni tempore, semper laus ejus in ore meo (Psal. XXXIII). Duoque meretricis in hoc loco facta commemorantur, quod videlicet terram, hoc est, seipsam malis operibus corruperit, et quod sanguinem sanctorum fuderit, pro quibus gehennae incendium aeternaliter sustinebit. Et fumus tormentorum ejus ascendit in saecula saeculorum. Hic fumus non praesentis saeculi tribulationem, sed aeternam significat. Unde intuendum, quia non dicit ascendet, sed ascendit, quia videlicet in singulis reprobis 117.1167B| quotidie reproba civitas damnatur, et ad inferni poenas deducitur, sicut quotidie Hierusalem transit in singulis electis ad patriam coelestem, nam hic per fumum flamma aeternae poenae designatur, quia miseri in aeternum sunt torquendi. Hic locus valet contra eos qui dicunt quod reprobi post multos annos ad gloriam sint reversuri, contra sententiam Domini, qua dicturus est illis: Ite in ignem aeternum (Matth. XXV). Quidquid enim aeternum est, terminum non habet, et hoc est quod hic dicitur, Fumus ejus ascendit in saecula saeculorum, quia videlicet tormenta, quibus miseri tunc tradentur, finem non accipient. Et ceciderunt viginti quatuor seniores et quatuor 117.1167C| animalia, et adoraverunt Deum sedentem super thronum, dicentes: Amen, Alleluia. Quod viginti quatuor seniores, hoc significant et quatuor animalia, id est omnem electorum Ecclesiam. Quia enim subjectorum facta examinat, recte per seniores: quia pascua aeternae viriditatis inquirit, digne per animalia figuratur. In vicesimo autem quarto numero, sicut supra dictum est, omnes patres tam Veteris Testamenti quam Novi ostenduntur, propter duplicatum duodenarium, de cujus natura satis superius dictum est. Iste autem casus seniorum et animalium non pertinet ad ruinam, sed ad humilitatem. Cadunt enim ante sedentem in throno, id est ante Deum, qui praesidet suae Ecclesiae, quia semetipsos humiliantes, quidquid habent in fide et opere, ipsi deputant, a 117.1167D| quo haec perceperunt, qui dicit: Sine me nihil potestis facere. Aiunt ergo adorantes, Amen, id est verum est, quia Deo nostro est laus et gloria et virtus, qui judicavit de meretrice magna; justum est enim ut qui sanguinem sanctorum fudit, sanguinem bibat, hoc est, vindictam sanguinis sustineat. Et idcirco laudandus est, qui sive propter voluptatum illecebras, seu propter sanguinis effusionem, non nisi juste reprobos damnat, seu condemnat. Amen quippe interpretatur verum: Alleluia, laudate Dominum. Cum autem thronus et viginti quatuor seniores una sit Ecclesia, distinguitur ita, quia et generaliter a Christo, ut unus thronus, et specialiter in quibus suis eminentioribus membris mystice sedet super 117.1168A| thronos ideoque se invicem hortantes, dicunt, Alleluia, id est, Laudate Dominum. Et vox de throno exivit, dicens: Laudem dicite Deo nostro, omnes sancti ejus. Hoc non semel, sed etiam secundo in praemissa locutione factum legimus, quod hic iterum fieri jubetur. Sed ut ipsa laus indeficiens semper perseveret, ipsa membra mutua exhortatione informantur, ut omnes ei laudem dicant, thronus enim ipsi sunt servi Dei. Cum ergo de throno exivit vox, et aures secundo penetrat, nimirum servi ad conservos exhortationis proferunt verbum. Verum in hoc quod sequitur, et qui timetis Deum, quaestio oritur, quare timentes Deum laudare praecipiantur, cum ipse Joannes dicat in Epistola sua: Quoniam timor poenam habet, etc. Qui timet, 117.1168B| non est perfectus in charitate. Alibi quoque scriptum est, quia non est speciosa laus in ore peccatoris (Eccli. XV). Sed sciendum est quia duo sunt timores, servorum videlicet et filiorum. Servi enim timent ne flagellentur a dominis: filii autem, ne oculos offendant pii patris, et haereditate eorum priventur. Ita ergo aliter timent reprobi, atque aliter justi. Reprobi timent, ne damnentur in inferno pro suis peccatis: Justi autem, ne aliquid peccent, et oculos sui creatoris offendant. Isto itaque timore timentes praecipiuntur laudare Deum, et de quo Psalmista dicit: Timor Domini sanctus permanens in saeculum saeculi (Psal. XVIII.) -- Pusilli et magni. Pusilli sunt, qui non possunt penetrare altiora mysteria, quibus Apostolus dicit: Non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed tanquam parvulis in Christo, 117.1168C| lac vobis potum dedi, non escam (II Cor. III). Nec possunt etiam implere Domini consilium, quo ait: Si vis perfectus esse, vade et vende omnia quae habes, et da pauperibus, et veni, et sequere me (Matth. XIX). Magni vero sunt, de quibus ipse Dominus dicit: Qui fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno coelorum (Matth. V). Hi omnes Deum laudant, et hoc in Ecclesia, in qua pariter consistunt, juxta illud: Parvus et magnus ibi sunt, subauditur in regno, filii dilectionis. Et audivi vocem quasi tubae magnae, et sicut vocem aquarum multarum, et sicut vocem tonitruorum magnorum, dicentium: Alleluia. Magna vox canticorum, magna est devotio sanctorum. Quae recte tubae comparatur, quia magna praedicat. Unde per Isaiam dicitur: 117.1168D| Quasi tuba exalta vocem tuam. Vox quoque aquarum multarum, vox est populorum multorum, aquae enim multae populi sunt multi, sicut supra legimus. In voce autem tonitruorum magnorum terror exprimitur judicii. Tonitrua quippe magna ex se emittunt, quando impiis terrorem divini judicii annuntiant. Omnes itaque, id est praedicatores et subditi auditores invicem se hortantes dicunt: Alleluia, id est Laudate Dominum. -- Quoniam regnavit Dominus Deus noster omnipotens. Ac si dicant: In eo nobis collaudandus est, quoniam sicut ab initio mundi regnavit in nobis diabolus, sic ab adventu suo regnavit ipse Christus, et nos qui eramus dudum regnum diaboli, transtulit in regnum gloriae suae, 117.1169A| moriens, et tertia die a mortuis resurgens. Cujus etiam potentia in hoc principaliter ostenditur, quoniam qui potuit in principio mirabiliter hominem formare, ipse mirabilius moriens in fine temporum, eum, qui perierat, potuit reformare. Et in his omnibus simul potentia illius ostenditur et misericordia. Gaudeamus et exsultemus et demus gloriam ei. Haec vox non est extraneorum, id est, non est Judaeorum, paganorum, qui a fide Christi et consortio fidelium longe sunt, sed vox omnium sanctorum invicem se hortantium ut gaudeant et exsultent, dentque gloriam omnipotenti Deo, qui sine ullis praecedentium bonorum actuum meritis, sola sua misericordia ad tantam eos perduxit dignitatem. Quoniam venerunt nuptiae Agni. Nuptias in sacro eloquio saepe legimus esse 117.1169B| appellatam Christi et Ecclesiae conjunctionem, unde est: Simile est regnum coelorum homini regi, qui fecit nuptias Filio suo (Matth. XXII). Sponsus enim est Christus, sponsa Ecclesia, quia sibi desponsavit et per fidem et gratiam baptismatis. Dedit ergo Christus huic sponsae arrham, id est fidem, spem, charitatem: et per haec toto isto tempore conjungitur illi, in futuro autem jam ei per rem sociabitur. Et uxor ejus praeparavit se. Duo dicit, sponsam videlicet, et uxorem nunc enim sancta Ecclesia est sponsa, cum autem ad amplexus viri sui fuerit perducta, et quod nunc videt in spe, viderit in re, tunc erit uxor. Consuetudo quippe est sacrae Scripturae, ut aliquando sponsas appellet uxores, et sponsos viros: iterumque sponsas uxores, et maritos sponsos. Unde evangelista cum superius dixisset de Domini 117.1169C| matre: Cum esset desponsata mater ejus Joseph, in sequentibus addidit, Joseph autem vir ejus cum esset justus, et nollet eam traducere, voluit occulte dimittere illam. Cui et angelus dixit: Noli timere accipere Mariam conjugem tuam (Matth. I), cum necdum scilicet esset ejus uxor. Tale est et illud: Si invenerit puellam desponsatam in agro, et dormierit cum ea, morte moriatur, quia humiliavit uxorem proximi (Exod. XXII). Appellatur quoque vir et uxor, sponsus et sponsa, sicut Joel dicit: Egrediatur sponsus de cubili suo, et sponsa de thalamo suo (Joel II). Quod autem dicit: Uxor ejus praeparavit se, non de ista quae nunc agitur praeparatione per fidem intelligitur, sed potius de illa de qua Dominus dicit: 117.1169D| Media nocte clamor factus est, ecce sponsus venit, exite obviam ei. Tunc surrexerunt omnes virgines illae, et ornaverunt lampades suas. Tunc venit sponsus, et quae paratae erant, intraverunt ad nuptias cum eo (Matth. XXV). Ista est conjunctio, quando quae dicebatur sponsa, transit in conjugem. Et cum in fine saeculi ista conjunctio et praeparatio debeat fieri, jam facta esse refertur in Dei praedestinatione. Et ideo omnes justi ad hanc conjunctionis speciem anhelant, et invicem se hortantes dicunt: Gaudeamus et exsultemus et demus gloriam ei. Potest etiam et ita intelligi, quod cum illuc Ecclesia pervenerit, ista sit dictura. Et hoc praevidens spiritus pro certo futurum ita narrat, quasi jam sit factum. 117.1170A| Et datum est illi ut cooperiat se byssino splendenti et candido. Quid sit byssinum, ipse aperit cum subjungit: Byssinum enim sunt justificationes sanctorum. Justificationes autem sanctorum fiunt per fidem, juxta quod Apostolus dicit: Justificati per fidem, pacem habeamus ad ipsum. Fiunt etiam justificationes per gratiam baptismatis, per eleemosynarum largitatem, per charitatem, quae operit multitudinem peccatorum. Et quia has virtutes Ecclesia a se non habet, sed a Deo percipit, idcirco dicitur: datum est illi, a Deo scilicet, a quo omne bonum tribuitur, juxta illud: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jac. I). Hinc et Paulus ait: Quid habes quod non accepisti? (I Cor. IV.) In hac itaque vita per fidem et 117.1170B| charitatem cooperitur Ecclesia, in illa autem sola charitate vestietur, quae major horum esse perhibetur. Et in hac charitate omnes maxime justificationes consistunt, propter quam cuncta per fidem operantur. Bene autem byssinum splendens et candidum dicitur, quia videlicet nullis peccatorum tunc maculis offuscabitur electorum conscientia, quae hic per fidem, spem, et charitatem fuerit ornata. Et dicit mihi: Scribe. Videlicet in corde tuo, vel etiam scribe in libro, ut perveniat ad posteros. Nam et quod Joanni dicitur, omni Ecclesiae dicitur, cujus ille tunc typum gerebat. Beati qui ad coenam nuptiarum Agni vocati sunt. Non de his nuptiis quae in praesenti aguntur, ista dicuntur, ad quas multi intrare videntur per fidem et baptismum, sed non ideo 117.1170C| sunt beati, quia fidem quam habere videntur, operibus maculant, unde scriptum est: Multi sunt vocati, pauci vero electi (Matth. XX). Sed de his nuptiis hoc intelligitur, in quas solummodo boni intrabunt, ubi jam non erit quisquam qui dignus sit projici, non habens vestem nuptialem, sed omnes candidis stolis induti, gaudebunt in aeternum cum Christo. Has multi exituri intrant, sed illas quisquis semel intraverit, ulterius non exibit. Beati, id est felices, qui ad coenam nuptiarum Agni, id est, ad supernum illud et coeleste convivium, vocati sunt in Dei praescientia et praedestinatione, id est ad societatem angelorum et sanctorum hominum, ibi erit refectio animarum sanctarum, id est praesens omnipotentis Dei vultus. Unde Psalmista dicit: Satiabor dum manifestabitur gloria 117.1170D| tua (Psal. XVI). De hac coena et in Evangelio dicitur: Beatus qui manducabit panem in regno Dei (Luc. XIV). In hac coena ipse Dominus suis ministrabit fidelibus, juxta illud: Praecinget se, et faciet illos discumbere, et transiens ministrabit illis (Luc. XII). Bene autem non convivium, sed coena vocatur, quia nimirum in fine saeculi adimplebitur. Post prandium enim coena restat, post coenam autem convivium nullum restat; qui ergo, finito praesentis vitae termino, ad refectionem supernae contemplationis veniunt, profecto ad coenam Agni vocantur. Et dicit mihi, Haec verba Dei vera sunt. Id est quia Deus verax est, qui non mentitur aliquando, et haec verba quae dico tibi Dei verba sunt, et ideo pro certo venient quae futura 117.1171A| praedixi. Quae Dei verba ad hominem veniunt, quando per internam inspirationem ipsum Dei verbum ea in corde revelat fidelibus sine strepitu vocis. Et cecidi ante pedes ejus ut adorarem eum, et dicit mihi: Vide ne feceris. Conservus tuus et fratrum tuorum sum habentium testimonium Jesu. Quia majorem se vidit Joannes, idcirco cadens angelum adorare voluit. Hic etenim et angelus et Joannes proprias sumunt personas, nam cum supra angelus dixerit: Ego sum α et ω, primus et novissimus, ostendit se in hoc loco missum esse in figura Christi, cum propriam personam considerans, prohibet ne se adorare debeat, ubi et notandum, quod idem angelus pedes habuisse dicitur quia nimirum veniens, 117.1171B| ex aere corpus assumpsit. Ait ergo: Vide, id est cave ne feceris, quia conservus tuus sum, quia unum Dominum habemus ego et tu, et in nullo sum tibi praelatus, nisi tantum in doctrina, quam te missus sum docere, nec solum tuus sum socius, sed etiam omnium fratrum tuorum, fidelium scilicet hominum me coaequalem esse profiteor, habentium testimonium Jesu, id est fidem Jesu. Ubi et hoc intuendum, quia cum saepe in Veteri Testamento legimus angelos ab hominibus adoratos, nequaquam legimus eos fuisse prohibitos. Postquam autem Dominus assumptum hominem super coelos levavit, angelus ab homine adorari timuit, quem super se regnare cognovit: et quia ne se adorare debeat ei dicit, et 117.1172A| ostendit quem adorare eum oporteat, subjungens: Deum adora. Quasi diceret: Noli adorare me, qui verba tibi depromo, sed eum, in cujus persona tibi appareo. Testimonium enim Jesu est spiritus prophetiae. Quidquid enim spiritus prophetiae dixit, testimonium est Jesu, cui lex et prophetae testimonium perhibent. Unde et cum ipso in monte transfigurato Moyses et Elias apparuerunt in eadem majestate, ut ostenderetur, ipsum habere testimonium a lege et prophetis. Hinc ipse Dominus dicit Judaeis: Si crederetis Moysi, crederetis et mihi; de me enim ille scripsit (Joan. V). Omnis enim Scriptura per Spiritum est data. Et ideo ipse spiritus prophetiae testimonium Jesu est, quia omnis Scriptura testimonium perhibet Jesu. Unde ipse resurgens a mortuis, dixit discipulis 117.1172B| suis: Oportebat impleri omnia quae scripta sunt in lege Moysi et prophetis et Psalmis de me (Joan. I); nam et eo baptizato, Spiritus sanctus testimonium ei perhibuit quod esset Dei Filius, quando in specie columbae super eum descendit. Spiritus itaque prophetiae Christo testimonium perhibet, quia omnia quae lex et prophetae narrant, de illo dicta videntur. Habent autem hoc testimonium Jesu, non hi qui verbotenus ea quae de illo dicuntur credunt, quia fides si non habeat opera, mortua est, sed qui ea fide pollent, quae per dilectionem operatur, id est qui fidem quam habent, operibus ornant. Sed ubi omnis summa fidei de Christo enuntiata concluditur, ibi tandem hujus prolixitas libri debito fine terminetur. LIBER SEPTIMUS. 117.1171|
- SEQUITUR CAPUT XIX.
117.1171C| Et vidi coelum apertum, et ecce equus albus. Coelum, ut saepissime jam dictum est, Ecclesia electorum intelligitur, de qua scriptum est: Coelum mihi sedes est. Et Salomon dicit: Anima justi sedes est sapientiae. Paulus autem confirmat Christum esse Dei virtutem et Dei sapientiam. Quod videlicet coelum clausum fuit, quando non permittebantur apostoli et caeteri fideles libere loqui, nec dumque praedicando pervenerant ad omnes gentes. Clausum erat hoc coelum, quando timore cogente apostoli positi erant in conclavi propter metum, et sub silentio se tegebant, quando venit Dominus januis clausis, et stetit in medio, et dixit eis: Pax vobis. Sed postquam ille ascendit ad coelos, aperuit hoc coelum, 117.1171D| quia decima die ascensionis suae, misit eis Spiritum sanctum, quo inflammati, coeperunt loqui variis linguis magnalia Dei: et qui prius non audebant Christum confiteri in sua lingua, postea innumera hunc diversitate linguarum publice praedicabant. Per equum album, corpus et animam Christi intelligere debemus: per sessorem autem equi, divinitatem Verbi, quae praesidet suae humanitati. Hunc autem equum tunc divinitas 117.1172C| ascendit, quando Verbum Dei humanam sibi carnem et animam suscipiendo univit. Sed cum aliud sit equus, aliud equester, quia equus est animale, equester est homo, non hoc in Dominum cadit, in quo non sunt duae personae, sed una, in duabus tamen substantiis. Sicut enim homo ex anima et carne constans, unus homo habetur, ita ipse ex anima et carne constans et divinitate, unus est Christus, in una eademque persona ex duabus constans substantiis. Bene autem ipse equus, cui divinitas Verbi singulariter praesidet, albus esse describitur, quia videlicet in homine illo assumpto, nullius peccati offuscatio invenitur. Unde scriptum est: Qui peccatum non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus (I Petr. II). Coelo itaque aperto, equus albus et sessor aspicitur, 117.1172D| quia Ecclesia praedicante, humanitas Christi ejusque divinitas gentibus manifestatur. De cujus divinitate adhuc subjungitur, et qui sedebat super eum, vocabatur fidelis et verax. Fidelis, quia quidquid promittit, sine dubio adimplebit: verax, quia ipse est Patris veritas, qui non mentitur aliquando, et cum justitia judicat, hoc est unicuique secundum opera sua retribuit. Neque enim aliter judicare potest, qui in omnibus justus est. Unde qui eum attendunt misericordem 117.1173A| et fidelem promissorem, debent considerare quia verax et justus est, ideoque nullum impoenitentem impunitum relinquit, nullum non conversum misericordia salvat, et pugnat in suis electis. Vicit enim primum per se diabolum, quoniam ad debellandas aereas potestates venit, deinde vincit quotidie per membra sua. Ut enim fideles victores fiant, Christi juvantur auxilio, sine quo nihil facere possunt. Judicat ergo, ut rex saeculorum: pugnat, quia in suis membris semper contra daemonum vel pravorum hominum adversitates dimicat. Oculi autem ejus ut flamma ignis. Oculi istius equitis dona sunt Spiritus sancti. Unde superius dictum est, quod viderit agnum tanquam occisum Joannes, habentem cornua septem et oculos septem, 117.1173B| qui sunt septem spiritus Dei, missi in orbem terrarum. Qui oculi bene ut flamma ignis dicuntur, quia videlicet nos ad fidem illuminant, et ad Dei amorem et proximi accendunt. Vel per oculos Domini possumus intelligere divina eloquia, quae nos similiter illuminant, et ad Dei amorem accendunt. Unde Psalmista dicit: Lucerna pedibus meis verbum tuum, et lumen semitis meis (Psal. CXVIII); et iterum: Praeceptum Domini lucidum, illuminans oculos (Psal. XVIII).-- Et in capite ejus diademata multa. Quia Dominus multis electis victoriarum coronas tribuit, idcirco in capite suo multa diademata habere dicitur, quibus multitudo sanctorum coronatur. Quia enim caput omnium electorum est, et membra ejus electi, a quo accepit caput ut sit, ab ipso et membra coronantur. Singulis autem 117.1173C| victoribus, ipse coronas victoriae tribuit, sed tamen (ut jam dictum est) ipse in omnibus vincit. Aliter: Caput Christi Deus est, juxta quod Apostolus dicit, Verbum autem et Pater cum Spiritu sancto unus est Deus. In capite ergo Christi, id est in Deo Patre, sunt multa diademata, quia omnia ad ipsum referuntur, ex quo secundum Apostolum omnia esse probantur. Filius enim non a seipso, sed a Patre est, Spiritus sanctus a Patre et Filio procedit. A quo ergo omnia, in ipso et diademata multa. Omnes itaque electi in capite Christi habent coronas, quia a Patre post victoriam coronantur. Sed in hoc quod sequitur, habens nomen scriptum, quod nemo novit nisi ipse, valde perplexa oritur quaestio, nunquid Filius scire aliquid potest, quod nesciat Pater aut Spiritus 117.1173D| sanctus? Non omnino, quia quorum inseparabilis est substantia, inseparabilis est et scientia, ideoque quod scit Filius, scit Pater, scit et Spiritus sanctus, atque ideo cum Filius aliquid scire dicitur, omnis prorsus Trinitas scire docetur: et quod solus Pater scire narratur, cum sua sapientia quae Christus est, et suo suaeque sapientiae Spiritu nosse probatur: et quidquid Spiritus sanctus perhibetur scire, omnino cum Patre et Filio quorum Spiritus est, scire creditur. Nam et quod in Evangelio Dominus dicit: De die autem illa nemo scit nisi Pater, non est ita intelligendum, quod aliquid sciat Pater, quod nesciat Filius, qui utique Patris est sapientia, sed potius ita quod nescire Filius dicitur, nescientes homines reddere, 117.1174A| sicut et scire dicitur, aliquid scientes homines facere. Unde est: Tentat vos Dominus Deus vester, ut sciat (id est, ut scire vos faciat) si diligitis eum, an non. Cum ergo interrogassent eum apostoli de die judicii, et eis non ipsum diem indicavit, per hoc utique nescire ipsum dicitur diem, quia eos nescientes reddidit. Neque enim ille ignorare potest diem, a quo omnis factus est dies: nec potest aliquod esse tempus, quod eum lateat, per quem facta sunt omnia tempora. Nomen itaque Filii Pater scit, a quo est genitus, scit etiam Spiritus sanctus, quia ab utroque procedit. Sed nunquid hoc nomen etiam homines non sciunt? Nam in sequentibus idem Joannes dicit: Vocatur nomen ejus Verbum Dei, et iterum: Habebat in vestimento et in femore suo scriptum, Rex regum et 117.1174B| Dominus dominantium. Si ergo beatus Joannes nomen ejus scivit, quid est quod dicit: Nemo novit nomen ejus nisi ipse? Nunquid enim ipse aliquis non erat qui scire potuit nomen Dei? Sed subaudiendum est, nemo extraneus novit nomen ejus, nisi ipse cum corpore suo, scilicet quod est Ecclesia: non Judaei, qui eum in suis synagogis blasphemant: non haeretici, qui male de illo sentiunt: non pagani, qui in eum credere nolunt: non utique falsi Christiani nomen ejus sciunt, sicuti qui fidem quam habent, operibus destruunt: sed ipse, hoc est Christus cum Ecclesia, quae in ipso illud scire meruit, scit nomen suum. Talis est haec locutio, qualis illa, qua ipse alibi ait: Nemo ascendit in coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius hominis qui est in coelo (Joan. III), 117.1174C| id est Christus cum corpore suo, quod est Ecclesia. Et vestitus erat veste aspersa sanguine. Vestis sanguine respersa, caro intelligitur Redemptoris, passionis sanguine cruentata. De hac veste Isaias ex persona angelorum ad ipsum Dominum loquentium dicit: Quare rubrum est indumentum tuum, et vestimenta tua sicut calcantium in torculari? Quibus ipse respondit: Torcular calcavi solus, et de gentibus non est vir mecum (Isa. LXIII). Sive etiam vestis Domini sanguine cruentata, intelligitur Ecclesia, quae in sanctis martyribus proprio sanguine est perfusa. Saepe enim in Scripturis vestis Domini Ecclesia intelligitur. Unde Psalmista ex illius persona dicit: Diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam miserunt 117.1174D| sortem (Psal. XXI). Vestis quippe Dei sunt omnes electi, juxta quod ei a Patre dicitur: Vivo ego, dicit Dominus, quoniam his omnibus vestieris. Et vocatur nomen ejus Verbum Dei, quia idem qui homo apparuit in tempore passurus, in principio erat Deus et apud Deum. Verbum Dei vocatur, quia per ipsum omnia Deus Pater fecit, juxta illud: Ipse dixit et facta sunt. Si enim dixit, utique per Verbum dixit, per quod omnia fecit. Unde idem Joannes in Evangelio suo ait: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan. I). Nam et per hoc Verbum Deus Pater se nuntiari voluit mundo. De quo scriptum est: Et verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Ibid.). Cum enim hoc esset Verbum invisibile 117.1175A| in sua natura, factum est visibile per assumptionem carnis in nostra. Et exercitus qui sunt in coelo, sequebantur eum in equis albis. Exercitus hic multitudo intelligitur fidelium. Coelum quoque Ecclesia est, sicut saepissime dictum est. Sic ergo dicuntur exercitus qui sunt in coelos sequi Christum, cum ipsi exercitus sint coelum, sicut dicuntur in castris inire homines certamen, cum ipsa castra sint ipsi qui praeparantur ad bellum. Recte autem exercitus nuncupantur multitudines sanctorum, quia in hoc saeculo dimicant, et semper in certamine consistunt contra hostes, videlicet malignos spiritus, vel perversos homines, sive etiam contra vitia carnis. Equi autem albi quibus insident corpora illorum munda ab omni peccato. 117.1175B| Equus quippe est unicuique sanctae animae corpus suum, quod videlicet scit et ab illicitis continentiae se freno restringere, et rursus charitatis impulsu, in exercitationem boni operis relaxare. Sequuntur Christum, quia imitantur ejus munditiam et castitatem, mortificantes se cum vitiis et concupiscentiis, juxta illud Apostoli: Mortificate membra vestra quae sunt super terram, etc. (Col. III). Superius dictum est de virginibus, quod centum quadraginta quatuor millia sequuntur illum quocunque ierit. Unde sciendum, quia sequuntur eum et alii, hoc est martyres, confessores, conjugati etiam boni, specialiter virgines. Qui gradus quanto excellentior, tanto est utique numero minor. Vestiti byssino albo et mundo. Hoc est innocentia castitatis, et munditiae ornati. Jam 117.1175C| enim supra dictum est, quid sit byssinum, id est justificationes sanctorum. Et de ore ipsius procedit gladius ex utraque parte acutus. Gladius sacra Scriptura intelligitur, juxta illud Apostoli: Et gladium spiritus, quod est verbum Dei (Ephes. VI). De isto gladio ipse Dominus in Evangelio ait: Non veni pacem mittere, sed gladium (Matth. X). Sicut enim gladio ancipiti inciduntur carnes, et membra a membris separantur, sic gladio verbi Dei dividuntur boni a malis, fideles ab infidelibus. Hic etiam gladius in utroque Testamento intelligitur, quia videlicet hinc peccata operis, et illinc resecantur peccata cogitationis. De ore Dei procedit, juxta quod ipse Dominus dicit: Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit ab 117.1175D| ore Dei (Matth. IV). Isto autem gladio fideles vulnerantur ad salutem suam, infideles vero et contemptores ad damnationem. Hinc et Apostolus, qui unus erat ex his qui gladium verbi Dei portabant, dicit: Aliis sumus odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem (II Cor. II). Unde sequitur: ut in ipso percutiat gentes. Gentes in hoc loco non ut supra malas gentes significant, sed bonas, propter hoc quod sequitur. Et ipse reget eas in virga ferrea. De his gentibus ei et per Psalmistam a Patre dicitur: Postula a me et dabo tibi gentes haereditatem tuam (Psal. II). Virga autem ferrea potestas intelligitur inflexibilis et invicta. In virga ferrea reget gentes, hoc est in regni fortitudine, vel inflexibili justitia. Hinc Psalmista 117.1176A| ad ipsum dicit: Virga recta est virga regni tui. Et quasi exponendo quid esset haec virga, subdit: Dilexisti justitiam et odisti iniquitatem.--Et ipse calcat torcular vini furoris irae Dei omnipotentis. Quia propter peccata humani generis quibus promeruit iram Dei, mortuus est Christus. Nemo enim viveret, nisi ipse moreretur. Nisi enim peccasset primus homo, immortalis mansisset. Sed quia Dei praecepta contempsit, statim iram Dei incurrit, et mortuus est. Quam mortem pro nobis misericorditer Filius Dei suscipiens, in qua calcatus est, calcavit, quia hanc a mortuis resurgens, potenti virtute depressit. Vel per torcular possumus intelligere tribulationem praesentis vitae. Calcat Dominus torcular, hoc est qui sunt in torculari, id est omnes electos, quos purgat 117.1176B| per hujus vitae angustias. Hinc Apostolus dicit: Per multas tribulationes oportet nos intrare regnum Dei. Et Salomon: Flagellat Deus omnem filium quem recipit. Sicut enim in torculari uvae tunduntur, ut vino promptuaria repleantur, sic nimirum electi pressurarum afflictionibus conteruntur, ut in coelestibus habitaculis recondantur. Et quia patienter electi iram Dei sustinent, quae peccatoribus debetur, idcirco bene jam vinum furoris irae Dei vocantur. Sustinent enim iram Dei propter peccata, quibus primo homini, ut dictum est, iratus est Deus, et efficiuntur vinum quod in dominicis apothecis reconditur. Vinacia autem, id est omnes reprobi, cum similiter premantur, foras projiciuntur, et ab illorum societate separantur. Sed electi tamdiu vinum furoris 117.1176C| sunt, quousque in torculari vice uvae tunduntur, et a vinaciis separantur. At ubi promptuaria aeterna intraverint, jam desistunt esse vinum furoris, quia desinit calcatio torcularis. Et habet in vestimento et in femore suo scriptum: Rex regum et Dominus dominantium. Per vestimentum Domini, sicut supra diximus, corpus illud intelligitur, quod Verbum Dei patris anima mediante suscepit in utero virginis. Per femur vero propagatio carnis exprimitur, unde Abraham mittens servum suum ut acciperet uxorem filio suo de domo patris ejus, dixit ei: Pone manum tuam sub femore meo, et jura mihi per Dominum coeli et terrae (Gen. XXXIV). Praevidit enim Dominum coeli ex suo femore nasciturum, per quem adjuravit servum; Jacob quoque 117.1176D| dixit: Non auferetur sceptrum de Juda, et dux de femore ejus, donec veniat qui mittendus est (Gen. XLIX). In suo itaque vestimento, hoc est in humano corpore, et in femore, id est in carnali propagatione, habet scriptum quod sit rex Regum et Dominus dominantium. Unde Matthaeus generationem illius per reges describit, id est per David et ejus posteros. Cujus dicta cum legimus, et veraciter eum ex stirpe David descendisse, regem verum cognoscimus, et credimus, in Domini femore credendo legimus, quod ipse sit rex regum. Maxime enim promissiones de ejus incarnatione ad David factae sunt, e quibus una est: Cum dormieris cum patribus tuis, suscitabo de semine tuo, quod egredietur de lumbis 117.1177A| tuis, et stabilietur regnum ejus in sempiternum. Ipse erit mihi in filium, et ego ero illi in patrem (II Reg. VII). Reges isti quorum rex Christus est, omnes sancti sunt, qui se et alios bene regunt. Quibus Petrus dicit: Vos estis genus electum, regale sacerdotium (I Petr. II). Ipsi sunt etiam dominatores, qui dominationem exercent super subditos, accepta potestate in Petro apostolo, cui Dominus ait: Tibi dabo claves regni coelorum (Matth. XVI). Vel etiam per Domini vestimentum Ecclesia intelligitur, quam Christus fonte baptismatis abluit, et non habentem maculam aut rugam sibi desponsavit. Per femur autem omnes intelliguntur Christiani, qui credentes in Christum, facti sunt filii Dei, juxta illud Joannis: Quotquot autem crediderunt in eum, dedit eis potestatem 117.1177B| filios Dei fieri (Joan. I). In suo ergo vestimento et in suo femore, hoc est in cordibus electorum suorum, habet scriptum, quod sit Rex regum et Dominus dominantium. Et vidi alium angelum stantem in sole. Angelus, ut saepe dictum est, Christus intelligitur, de quo Propheta dicit, vocabit nomen ejus magni consilii angelus. Alius autem dicitur propter aliam, quam ostendit visionem, eo modo quo et superius dictum est, quia alium esse dicimus hominem, priorem locutionem ad nos factam permutantem. Sol in sacro eloquio diversas habet significationes. Aliquando enim significat ipsum Dominum, unde scriptum est: Vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae (Mal. IV). Aliquando tribulationem persecutionum, ut Dominus 117.1177C| dicit de seminibus quae ceciderunt super petrosa, quia oriente sole aestuaverunt. Aliquando manifestam rem ut illud, quod Nathan, ex persona Domini dixit ad David: Tu fecisti abscondite, ego vero faciam in oculis solis hujus (II Reg. XII), id est in aperto. Quod tunc impletum est, quando Absalon videntibus cunctis ingressus est ad uxores patris sui. Et Psalmista in eodem sensu dicit: In sole posuit tabernaculum suum (Psal. XVIII). Ac si diceret, humanitatis assumptae sacramentum in lumine manifestationis ostendit. Ita ergo in hoc loco sol ostensionem manifestae visionis significat. In sole itaque stat Christus, id est in manifesta luce, et fide populorum, quoniam gloria illius in toto orbe terrarum diffusa est. Surrexit enim a mortuis, praedicatus est ab apostolis, 117.1177D| creditur modo in toto mundo, et in hac luce fidei stat. Et clamavit voce magna omnibus avibus quae volabant per medium coelum. Aves similiter aliquando in bonam partem ponuntur, aliquando in malam, ideoque pro locorum qualitatibus sunt accipiendae. In malo quidem ponuntur, ut Dominus dicit de jactis seminibus, quae a volucribus comesta sunt. In bono autem ut in Evangelio dicitur: Simile est regnum coelorum grano sinapis, quod minimum est omnibus oleribus. Sed cum jam factum fuerit in terram crescit, et magna fit arbor, ita ut volucres coeli habitent in ramis ejus (Matth. XIII). Granum sinapis, Dominus est Jesus Christus, qui tempore suae passionis despicabilis, et minor omnibus 117.1178A| apparuit hominibus, quasi nihil esset: sed postquam surrexit a mortuis, factus est arbor magna, ita ut in ramis ejus, hoc est in doctrinis Evangelicis, aves coeli habitent, id est sancti requiescant. Qui idcirco aves coeli appellantur, quoniam mente coelestia petunt, ut cum Apostolo dicere possint: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Aves itaque appellat sanctos in coelesti vita degentes. Quae bene per medium coelum volare dicuntur, quoniam non terrenis rebus inhaerent, sed mente, ut dictum est, coelestia petunt, et ubique praedicando discurrunt. Hoc est quod dicit per medium coelum, id est per mediam Ecclesiam. De quibus Isaias dicit: Qui sunt isti qui ut nubes volant, et quasi columbae ad fenestras suas? (Isa. LX.) Clamat autem angelus avibus, id est, per 117.1178B| internam inspirationem loquitur eis, dicens: Venite et congregamini ad coenam magnam Dei omnipotentis. Quid per coenam, nisi convivium intelligitur aeternae refectionis? Vocat ergo aves ad coenam, id est omnes sanctos ad epulas regni venturi, dicens: Venite credendo et bona faciendo. Congregamini ad coenam Dei omnipotentis, id est ad commune convivium aeternae refectionis. Ut manducetis carnes regum et carnes tribunorum et carnes fortium, et carnes equorum, et sedentium in ipsis. Hinc est quod Petro dixit: Occide et manduca (Act. X), id est, occide in hominibus infidelitatem, et in corpus tuum, quod est Ecclesia trajice. Per carnem autem in hoc loco, totus intelligitur homo. Aliquando enim in Scriptura, per animam totus homo 117.1178C| accipitur, ut illud: Et videbit omnis caro salutare Dei (Luc. III). Neque enim aut animae sine corporibus ingressae sunt in Aegyptum, aut caro sine animabus Filium Dei videre poterit, sed carnis vel animae nomine totus homo intelligitur, id est a parte totum. Ita ergo et hic fit cum dicitur, ut manducetis carnes regum et tribunorum. Quo in loco diversae hominum qualitates ad Christum convertentium comprehenduntur: Sunt quippe in Ecclesia reges, sunt et tribuni, id est comites et caeteri principes nobiliores, sunt fortes viri bellicosissimi ad Christum conversi. Per equos autem hi designantur, qui prius erant voluptuosi et luxuria coinquinati, de quibus propheta dicit: Equi emissarii facti sunt insanientes in feminas (Jer. V). Et in Psalmis ipse Dominus admonet, dicens: 117.1178D| Nolite fieri sicut equus et mulus quibus non est intellectus (Psal. XXXI). Per sessores autem haeresiarchas intelligere possumus, qui dum eloquiorum scientia carnalibus eminent quasi super bruta animalia insident, eisque jure potestatis ad quodlibet facinus abutuntur. Sed aliquando tales sancti sua doctrina ad fidem Christi convertunt, et ad bonitatem Ecclesiae trahunt, sicque quasi mactantes eos comedunt. Et carnes omnium liberorum ac servorum et pusillorum ac magnorum. Liberti sunt virgines carne. Servi autem conjugio obligati, quibus Apostolus dicit: Cum servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae (Rom. VI), id est alieni fuistis a justitia. Per pusillos intelligitur vulgus ignobile, et multitudo plebis. Per magnos 117.1179A| vero, philosophi et divites hujus saeculi. Ex his omnibus magnum illud convivium coenae, ab exortu quidem sanctae Ecclesiae praeparatur, sed in fine temporum abundantius praeparabitur, quando non solum gentiles, sed etiam Judaei occurrent, et ad Christum convertentur. Unde et ista specialiter ad illud tempus referre possumus. Angelus itaque in sole, Elias et Enoch intelliguntur, in aperta luce Christum praedicantes. Licet enim persecutiones videlicet ab Antichristo sustineant illatas, tamen constanter et manifeste praedicabunt Christum, dicentes omnibus avibus, id est omnibus sanctis, sociis videlicet praedicatoribus, Venite ad coenam magnam Dei omnipotentis, id est ad Ecclesiae conventum, et aeternam omnium fidelium refectionem. Quae coena 117.1179B| recte magna vocatur, quia videlicet et gentiles, et Judaei ad vitam aeternam praeordinati tunc credent, et ad hanc coenam venient, ut comedant carnes regum et caeterorum, id est ut ex omnibus conditionibus et qualitatibus ad fidem Christi convertantur, et in corpus suum, quod est Ecclesia, trajiciantur. Et vidi bestiam et reges terrae et exercitus eorum congregatos ad faciendum praelium cum illo qui sedebat in equo, et cum exercitu ejus. Bestia, ut supra dictum est, aliquando diabolum malorum principem, aliquando vero Antichristum, aliquando totum corpus diaboli significat. In hoc loco bestia, diabolus cum suo homine assumpto intelligitur. Reges vero et exercitus eorum, praepositi cum subjectos eorum 117.1179C| malis designantur, hi faciunt bellum contra Christum et ejus fideles, blasphemiis et opprobriis, tribulationibus et miraculis pugnantes. Et quamvis ab ipso Domini adventu, diabolus cum suis membris bellum certaminis contra Ecclesiam inierit, validius tamen in fine saeculi pugnabit, quando divino judicio solutus propriis viribus efferabitur, quando signis et miraculis castra sanctorum perturbare nisus fuerit. Tunc pariter bestia, reges et exercitus eorum pugnabit cum Christo, et ejus exercitu, quia uno voto unaque voluntate reprobi, adversus Ecclesiam firmabuntur, cum per damnatum hominem, antiquus hostis in saeculari potentia se eriget: tunc enim unanimi crudelitate reprobi cum suo capite, contra Ecclesiam erigentur, nullumque membrum 117.1179D| iniquorum a sui capitis voluntate, in hac persecutione discrepabit. Et apprehensa est bestia. Pro eo quod apprehendetur, quia praeteritum tempus pro futuro hic positum est. Et cum illa pseudopropheta, et qui fecit signa coram ipso quibus seduxit eos qui acceperunt characterem bestiae, et qui adoraverunt imaginem ejus. Bestia, Antichristus, pseudopropheta doctores pravi intelliguntur. Quae sint autem signa quae pseudopropheta fecerit, quia in uno multa intelliguntur, superius dictum est, inter quae etiam ignem fecerit descendere de coelo. Coram bestia dicit quia ubicunque fuerint ipsi ministri Antichristi, ita ea facient, quae illi placere cognoverint, quasi semper in 117.1180A| conspectu illius consistant, et ab eo videantur. Et his signis subjicient eos qui acceperunt characterem bestiae: hoc est qui in eum crediderunt, et qui adoraverunt imaginem ejus, sicut Judaei, qui cum gaudio et veneratione ejus praestolantur adventum, quem et suscepturi sunt cum venerit. Juxta quod Dominus eis dicit: Ego, inquit, veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me, alius veniet in nomine suo, ipsum suscipietis. De quibus omnibus satis supradictum est, ideo hic breviter repetuntur. Hi duo, id est caput et corpus, vivi missi sunt in stagnum ignis ardentis et sulphuris. Hoc dupliciter potest intelligi: vivi etenim in stagnum ignis ardentis mittentur hi, quos Christus veniens ad judicium vivos reperit in carne. Qui paululum degustata morte, statim resurgent 117.1180B| et damnabuntur cum diabolo et angelis ejus. Qui etsi momentaneam carnis mortem gustaverint, tanquam in ictu oculi resurgent, non mortui sed vivi appellantur. Vel certe viventes in stagnum ignis mittuntur, hi qui scienter malum operantur. Et ut manifestius fiat, dicamus sub exemplo, verbi gratia: Constituentur duo homines, unus mortuus et alter vivus. Si tetigeritis mortuum, non sentit; si tetigeritis vivum sentit. Saepe vero in Scriptura mortui pro nescientibus, vivi pro scientibus ponuntur. Mortui itaque sunt pagani, et quasi nescientes et mortui in infernum descendunt, unde scriptum est. Qui non credit, jam judicatus est, vivi autem sunt, qui fidem Christi habent, sed dum eam operibus destruunt, vivi in infernum descendunt, quia scienter peccant, 117.1180C| et hi utique gravius torquebuntur, quia servus qui scit voluntatem Domini sui, et non facit digna, plagis vapulabit multis. Considerandum denique est quam terribiliter locus suppliciorum stagnum ignis, et sulphuris esse perhibetur. Stagnum scilicet propter densissimas tenebras, quibus miseros demergit. Ignis vero, quia exurit. Sulphur, quia quos demergit simul et exurit, et continuis fetoribus replet. Et caeteri, id est fideles qui ad Christum sunt conversi, occisi sunt gladio sedentis super equum qui procedebat de ore ipsius. Narrata reproborum damnatione, revertitur ad eos qui ad Christum conversi sunt, et gladio verbi Dei interempti mortui sunt mundo et peccato, ut viverent. Et omnes aves, id est, 117.1180D| omnes sancti saturati sunt de carnibus eorum. Satietas enim electorum est laetitia et gaudium de profectu fidelium. Verum quia verbi Dei gladio quidam jugulantur ad salutem, ut superius dictum est, quidam vero ad damnationem. Possumus et hos mortuos qui occisi sunt gladio sedentis super equum eos intelligere, qui ante Domini adventum secundum transeunt ad infernum, et ex his laetantur aves, hoc est daemones, qui valde gaudio replentur, cum ad interitum suos perducunt imitatores. Sicque de eorum damnatione capiunt satietatem, quibus se auctores praebuerunt ad errorem. Istae aves non vocatae ad mactationem coenae occurrunt, sed tanquam corvi, ac milvi, ut si quid a fidelibus, aut morticinum 117.1181A| aut inutile projectum fuerit, consumant. Quod si bonae aves ex carnibus reproborum, id est sancti praedicatores ex damnatione impiorum, quia videlicet tormentum impiorum aspicientes, de ereptione sua amplius laetabuntur, saturari narrantur, specialiter est intelligendum tanquam diceretur: Eo internae contemplationis dulcedine interius satiantur electi, quo reproborum tormenta exterius conspiciunt, quae divina misericordia evaserunt. Hinc Isaias dicit: Et erunt usque ad satietatem visionis omni carni (Isa. LXVI). Quasi enim damnatio reproborum, cibus est electorum, quia quo cruciatus eorum indesinenter aspiciunt, eo amplius divinae contemplationis gaudiis perfruuntur. De quo per Psalmistam dicitur: Videbunt justi et timebunt, et super eum ridebunt (Psal. 117.1181B| LI). Quia enim voluptates mundi tanquam aquam hauserunt, invidiae ardoribus aestuaverunt, ac luxuriae fetoribus tabernaculum corporis sui sparserunt, digne in stagnum ignis ardentis et sulphuris mitti cum illo perhibentur, quem ad haec perpetranda incentorem habuerunt. Quod autem non ait, mittentur, sed missi sunt, secundum Scripturae auctoritatem posuit, quae solet praeterito pro futuro uti, ut est illud: Foderunt manus meas et pedes meos (Psal. XXI), praeoccupata quidem narratione quod adhuc futurum extremo tempore positum est, certissime retinemus.
- CAPUT XX.
Et vidi alium angelum descendentem de coelo habentem clavem abyssi, et catenam magnam in manu 117.1181C| sua. Nunc revertitur ad superiora, id est ad ea quae ante adventum Christi secundum, facta sunt. In hac enim prophetia non servatur ordo historiae. Angelus autem hic idem est qui et supra, id est Dominus Jesus Christus, qui a propheta magni consilii angelus appellatur. Sed quo descendit, qui ubique est? Ipse enim per prophetam dicit: Coelum et terram ego impleo (Jer. XXIII). Et quia extra coelum et terram non est locus, descensio illius non est aliud quam assumptio humanitatis: unde Apostolus ait: Qui cunt in forma Dei esset non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit in similitudinem hominum factus et habitu inventus ut homo, humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis (Phil. II). De coelo descendit, quia 117.1181D| homo factus, paulominus ab angelis minoratus est. Clavis autem abyssi, discretio intelligitur, qua Deus omnipotens aliquando reprobos saevire permittit contra Ecclesiam, quantum scit utile: et iterum ne tantum noceant quantum volunt, aditum egrediendi et nocendi eis adimit. Abyssus enim profunda et tenebrosa significat corda impiorum hominum, et sicut ex clavi aperitur ostium et iterum clauditur, sic diabolus, vel ejus membra modo saevire permittuntur, modo exire prohibentur. Per catenam vero, inevitabilis Dei potestas exprimitur, quae omnia cingit, omnia complectitur, quam habet in manu, hoc est in potestate Verbi per quod omnia facta sunt, per quam ipse virtutes et miracula fecit, per quam 117.1182A| etiam Deus Pater omnia operatus est, coelestia, terrestria, visibilia et invisibilia. In hac manu, id est in virtute Verbi sui habet, et vim discretionis, quo cuncta suo moderamine temperat, et potestatem inevitabilem, qua omnia cingit atque complectitur. Et apprehendit draconem, serpentem antiquum qui est diabolus et satanas. Hoc quomodo sit factum, ipse manifestat, qui dicit in Evangelio: Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt ea quae possidet. Si autem fortior illo superveniens vicerit eum, fortem ligat et universa arma ejus aufert, et spolia ejus distribuit (Luc. XI). Ipse enim in carnis humilitate apparens, primum fortem alligavit, deinde eos qui fuerunt vasa irae fecit vasa misericordiae, Draco, 117.1182B| serpens, diabolus et satanas licet plura sint nomina, unum tamen eumdem hostem significant. Qui draco appellatur propter nocendi malitiam, serpens, propter fallendi astutiam, antiquus, propter iniqua et exercitata consilia, quibus ab initio nocere non desinit. Dicitur quoque diabolus, id est deorsum fluens, quia quotidie de cordibus ruit fidelium. Quia vero Christo et Ecclesiae adversatur, satanas, id est contrarius appellatur. Et ligabit eum per annos mille, et misit eum in abyssum. Millenarius numerus in Scriptura pro perfectione rei ponitur. Unde est: Verbi quod mandavit in mille generationes (Psal. CIV). Nam et secundum saecularem sapientiam perfectus est, quia constat ex denario in se multiplicato. Decies enim deni centum fiunt. Quae jam figura non quadrata, sed 117.1182C| plana est. Decies autem centum mille, qui numerus in altitudinem surgens solidam figuram reddit. Et ideo hic numerus propter sui perfectionem omne significat tempus hoc praesens, a Domini scilicet passione usque ad finem saeculi, et hic totum pro parte positum est, quia mille anni quantumlibet tempus Ecclesiae exprimunt, id est usque ad regnum Antichristi. In hoc tempore ligatus est diabolus in abysso, id est, in cordibus infidelium et hominum perversorum, ubi et latet et regnat usque ad adventum Antichristi, quando solvetur de suo carcere, et procedet ad apertas blasphemias et persecutiones. Sed mirum est quomodo in abyssum mitti dicitur, cum ibi ante esset, quia videlicet juxta quod saepe superius dictum est, ejectus a fidelibus 117.1182D| atrocius coepit dominari in suis. Et clausit, id est, potestatem egrediendi illi interdixit, ne alibi gressus nequitiae extendat, nisi quo occultum et justum Dei judicium permittat. Et signavit super illum, id est sigillavit, ut ea etiam quae sub se habet, lateant illum. In hoc enim diabolus signatus est: quia qui sint vel ex his quos tenet, vel ex his quos amisit, qui ad electorum numerum pertineant, nec ipse diabolus nec membra illius scire possunt, sed ille solus a quo inclusus tenetur. Aliquando enim quidam ex his qui ejus esse videbantur, subito ad electorum numerum transeunt: aliquando vero ex his qui dominium ejus evaserant ad eum quem deseruerant revertuntur. Habuit enim 117.1183A| ipse Petrum sub se, quando negavit Christum: et David, quando adulterium simul perpetravit et homicidium, sed signum positum fuit super illum, quia praevidere non potuit, quod uterque per poenitentiam ad vitam reversurus esset, et Dei misericordiam consecuturus. Quia itaque nescit, qui pertineant ad illum, qui ad Christum, idcirco etiam ea quae sub ipso sunt quasi sub signaculo reclusa custodiuntur. Ac per hoc agitur, ut nec ille qui sint ejus ad plenum cognoscat, nec nos qui sunt Christi scire valeamus, verum in hoc quod sequitur: Ut non seducat amplius gentes donec consummentur mille anni. Gravis ad solvendum oritur quaestio: si enim et ille idcirco ligatus est, ne seducat amplius gentes, quomodo quotidie contra tot homines pugnat, quos et seducit, dum ad vitia ruere 117.1183B| facit? Sed sciendum quia nunc gentes in Christum credentes, et si ad tempus videtur seducere, non tamen seducit ut aeternaliter pereant hi, qui in Dei praedestinatione sunt salvandi, et ideo a toto pars intelligenda est, quae scilicet non potest seduci. Istae enim sunt gentes, de quibus ad eum Pater dicit: Postula a me et dabo tibi gentes (Psal. II).-- Post haec, id est post mille annos, ut a toto sicut supra partem intelligamus, quoniam de mille annis adhuc restant tres anni et dimidius, oportet illum solvi modico tempore. Id est per tres annos, sed nec tunc seducere poterit eos qui ad vitam sunt praedestinati, sed eos quos antequam solveretur, seductos tenebat. Quia sicut nunc alligatus, a laesione fidelium cohibetur, sic etiam tunc solutus, a seductione illorum 117.1183C| virtutis potentia deprimetur. Et mille quidem anni, quantum ad electos pertinet, omne tempus istius vitae significant, usque ad finem saeculi: Quantum autem ad reprobos, usque ad adventum Antichristi. Tunc ille quasi exiet seducere, quia comparatione illius seductionis, ista quae nunc agitur seductio esse denegatur. Quod si quis inquirit, cur Deus quem semel alligavit, solvi modico tempore voluit: Si a me quaeris, dicit beatus Ambrosius, cito respondeo, et ut Dei virtus, et diaboli infirmitas manifestetur virtus Dei, in hoc, quod sancti etiam inter flagella et tribulationum angustias constanter in fide perseverant. Infirmitas autem diaboli in hoc quod etiam a puellis et infantibus vincitur. Si enim nunquam solveretur, minus appareret ejus maligna atque 117.1183D| crudelis potentia, minus etiam probaretur sanctarum gentium fidelissima patientia. Solvetur enim modico tempore, et totis viribus saeviet contra electos, ut in illis et Dei potentia nota fiat qui non poterunt vinci tanto ejus impetu, et ille suam infirmitatem et propriam impotentiam erubescat, tanquam ei dicatur a Deo exprobrantis voce, Vide quam infirmus sis, qui a puellis vinceris. Et vidi sedes et sederunt super eas et judicium datum est illis. Thronus Graece Latine dicitur sedes. Per sedes vero generalis Ecclesia exprimitur. Per sessores autem sancti intelliguntur praedicatores, id est duodecim apostoli, et omnes qui perfectam vitam illorum sunt imitati. Nam et his sedibus 117.1184A| Psalmista dicit: Illic sederunt sedes. Ipsi enim sunt sedes, quia in eorum cordibus Deus sedet, et ipsi sedebunt in judicio, quia aliorum facta judicabunt. Et isti cum Domino venturi sunt ad judicium, juxta quod eis ipse dicit: Sedebitis super sedes duodecim judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX). Jam nunc etiam sedent et judicant, quia potestatem in Petro apostolo acceperunt, cui dictum est una cum caeteris: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis, etc. (Matth. XVI.) Datum est eis judicium, id est potestas ligandi atque solvendi. Quaeritur autem quare superius singulariter unam ponit sedem, dicens: Ecce sedes posita erat in coelo (Apoc. IV), et hic pluraliter sedes enuntiantur. Non autem hoc pertinet ad illud generale judicium, sed ad praesens tempus, quo 117.1184B| judicant inter bonos et malos. Et animas decollatorum. Subauditur vidi. Per animas vero decollatorum plenitudo intelligitur omnium sanctorum, sive scilicet qui spiritualiter in anima sunt mortui, sive corporaliter pro Domino jugulati per ingentis martyrii gloriam. Propter testimonium Jesu, et propter verbum Dei. Hac enim sola causa interfecti sunt, quia confitebantur Christum Deum et hominem, et quia nolebant adorare diabolum. Jesus quippe proprium nomen est hominis assumpti, et interpretatur salvator, eo quod salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Verbum autem Dei divinitas intelligitur Filii Dei, in qua aequalis est Patri. Propter testimonium ergo Jesu, et propter verbum Dei, id est propter fidem humanitatis et divinitatis ejus, interfecti sunt. 117.1184C| Cur autem decollatorum animae specialiter visae dicuntur, cum non hi solummodo cum Christo sint regnaturi? Nimirum propter excellentiorem dignitatis gradum. Erunt quippe virgines ibi, conjugati, et caeteri, sed majorem gloriam habebunt hi qui martyrium pro Christi nomine sunt perpessi. De quibus adhuc subditur et qui non adoraverunt bestiam, neque imaginem ejus, id est Antichristum, nec acceperunt characterem ejus in frontibus suis. Id est in fide, sicut Judaei faciunt. Aut in manibus. Id est in opere, sicut faciunt non solum pagani qui opera diaboli perpetrant, sed etiam falsi Christiani, qui fidem quam habent operibus destruunt, de quibus satis supra dictum est. Possumus et imaginem bestiae accipere omne corpus diaboli, id est omnes reprobos qui 117.1184D| illum imitantur. Quam imaginem justi non adorant, quia in nullo reprobos imitantur. Neque enim bestiam adorant, neque characterem illius in fronte aut in manu sua accipiunt, quia nec Judaeorum Antichristum exspectantium perfidiam, nec haereticorum dogma, ac gentium sequuntur errorem. Unde Apostolus admonet dicens: Nolite jugum ducere cum infidelibus (II Cor. VI). Non enim adorant imaginem bestiae, id est non imitantur simulationem reproborum, qui fidei confessionem ore proferunt, sed infideliter vivunt: Et vixerunt et regnaverunt cum Christo mille annis. Sancti et in praesenti vita regnant cum Christo et in futura regnabunt. Ideoque per millenarium numerum et praesentem vitam et futuram 117.1185A| intelligimus: Quia regnum sanctorum in die judicii non terminabitur, sed augmentum accipiet. Jam enim regnant per fidem, et etiam in illis, qui quotidie ab hac vita transeunt per apertam speciem, sed tunc amplius regnabunt, quando simul in regnum introducentur, et erit Deus omnia in omnibus (I Cor. XV). Unde et idem Joannes in Epistola sua dicit: Charissimi, nunc filii Dei sumus, et nondum apparuit quod erimus. Scimus autem, quia cum apparuerit similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est (I Joan. III). Caeteri mortuorum non vixerunt donec consummentur mille anni. Sicut supra sancti intelliguntur, qui semper cum Christo sunt regnaturi, ita et hic reprobi, qui nunquam sunt victuri: Ideo enim dicit 117.1185B| caeteri, quia et sancti moriuntur in praesenti vita. Juxta quod Paulus dicit: Mortificate membra vestra, quae sunt super terram, etc. (Col. III). Et iterum: Mortui estis, et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo (Ibid.). Isti itaque moriuntur peccato, atque ideo in aeternum vivent cum Christo. Caeteri autem mortuorum qui in anima per peccatum sunt mortui, non vixerunt, id est non vivent. Quia enim hic non vivunt per fidem et operationem, illic non vivent per resurrectionem. Tales utique et hic viventes mortui sunt in anima, et quotidie etiam ad mortem transeunt, quando ab hac vita migrantes, in inferno damnantur, et in futuro morientur, quando non ad hoc resurgent ut postea vivant, sed ut acceptis corporibus iterum ad mortem transeant sempiternam. 117.1185C| Et non sunt victuri donec consummentur mille anni, id est per omnia futura tempora, ita illi miseri mortui erunt, et nunquam a vita separati vivere poterunt. Mortui quippe erant ante, sed in die judicii mors illorum non accipiet terminum, sed augmentum, quia videlicet in toto ipso tempore quo volvuntur mille anni, noluerunt audire vocem Filii Dei, ut viverent. Has mortes duas Dominus in Evangelio manifestat. De praesenti enim, quia sancti in anima post peccatum surgunt ad vitam, dicit: Venit hora, et nunc est, quando mortui audient vocem Filii Dei, et qui audierint, vivent (Joan. V). De illa autem: Tunc omnes qui in monumentis sunt, audient vocem Filii Dei. Et procedent, qui bona fecerunt, in resurrectionem vitae. Quia ergo reprobi hic (id est in prima resurrectione) 117.1185D| a morte peccati nolunt redire ad vitam, profecto in secunda resurrectione, quae carnis est, ad mortem secundam cum ipsa carne transibunt. Sicque electi de vita justitiae, transibunt ad vitam beatitudinis per resurrectionem carnis; et reprobi de morte peccati, ad ultionem mortis per eamdem resurrectionem carnis. Haec est resurrectio prima. Nequaquam diceret: Prima, nisi esset et secunda. Prima ergo resurrectio est, quae fit in anima, quod est, ab infidelitate redire ad fidem, a vitiis ad virtutes resurgere. Secunda autem erit in die judicii, quando resurgent cum corporibus in aeternum victuri. Sicut enim sunt duae mortes, una scilicet animae, altera corporis; sic sunt et duae resurrectiones, una quae hic fit in 117.1186A| anima sicut diximus. Altera quae in futuro exspectatur in corpore. De hac quippe resurrectione, quae in praesenti fit per baptismum, Apostolus fidelibus dicit: Si consurrexistis cum Christo, quae sursum sunt sapite (Col. III). Beatus, id est felix. Et sanctus qui habet partem in resurrectione prima, id est qui hic resurgit in anima. Felix est enim, qui dum adhuc vivit in corpore, a morte animae resurgit, quia dum carnis resurrectio advenerit, in aeterna laetitia vivet. Ille enim post in carne feliciter resurget, qui in hac vita a mentis suae morte resurrexit. Et in his secunda mors non habet potestatem. Sicut scilicet habet in reprobis, de quibus satis supradictum est: Caeteri mortuorum non vixerunt, etc. Quia enim hi qui prius a morte animae 117.1186B| resurgere studuerunt, in his secunda mors, hoc est damnatio perpetua, non habet potestatem; ut enim supradictum est, sicut sunt duae resurrectiones, similiter et duae mortes. Sed erunt sacerdotes Dei Patris, et Christi ejus, id est Filii. Et regnabunt cum illo mille annis. Haec verba non ad solos pertinent episcopos ac presbyteros, sed ad omnes fideles, quicunque scilicet sunt membra veri regis et pontificis Christi, quibus Petrus apostolus dicit: Vos estis genus electum, regale sacerdotium (I Petr. III). Reges quippe sunt, quia et in se et in subditis, motus carnalium cogitationum bene regunt. Sacerdotes, quia seipsos mortificant, ut hostia viva fiant. De quibus per prophetam dicitur: Isti sunt filii Sadoch, qui accedunt de filiis Levi ad Dominum ut ministrent ei (Ezech. XL). 117.1186C| Sunt itaque sacerdotes et reges in praesenti. Verumtamen sacerdotium et regnum illorum in die judicii non accipiet terminum, sed augmentum, quando et semetipsos totos Deo offerent, et super omnia regna constituentur. Quo contra reprobi, qui hic mercedem suam recipiunt, omnibus rebus exspoliabuntur. In mille autem annis quibus regnabunt cum Christo, omne tempus futurum intelligitur, sicut supra dictum est. Neque enim nunquam a gloria illius regni, secundum quod haeretici voluerunt, separabuntur, sed semper cum Christo regnabunt. Juxta quod Dominus dicit: Ibunt hi in vitam aeternam (Matth. XXV). Et cum consummati fuerint mille anni, solvetur satanas de carcere suo. Nunc redit ad de scribenda tempora Antichristi. Consummatos autem mille annos 117.1186D| dicit, a toto partem comprehendens. Sic enim solvetur ut super sint anni tres et menses sex. Supra enim mille anni, a Domini adventu usque ad finem saeculi intelliguntur, hic autem usque ad regnum Antichristi, quando ille solvetur de suo carcere, hoc est de reproborum cordibus, in quibus modo ligatus est, ne tantum saeviat, quantum vult. Vel de carcere solvetur, quia de pravitate perfidiae Judaeorum nascetur. Juxta illud: Fiat Dan coluber in via (Gen. XLVI), etc. Et exibit, ad apertas scilicet blasphemias et persecutiones. Et seducet gentes multas, quae sunt super quatuor angelos terrae Gog et Magog. De his gentibus varie quidam loquuntur, aestimantes eas esse gentes aquilonares, id est Getas et Massagetas, 117.1187A| quae Scanzam insulam inhabitant. Sed si has tantummodo duas gentes diabolus seducturus esset, nequaquam diceretur ad hoc exire, ut seducat multas gentes quae sunt super quatuor partes terrae, cum hae gentes, non quatuor, sed unam tantummodo partem mundi inhabitent. Dicunt etiam alii has gentes ab Alexandro magno in partibus Macedoniae conclusas, ubi et intantum sunt multiplicatae, ut viginti quatuor regna de se reddidissent. Sed neque istae etiam si verum esset, omnes mundi partes tenere possent. Ideoque haec sententia humana est, non divina. Nam in his duabus gentibus, omnis multitudo intelligitur reproborum, qui super quatuor partes terrae sunt, id est super Orientem, Occidentem, Aquilonem et Meridiem. Quo in loco ostenditur, 117.1187B| et fides sanctorum in omnibus mundi partibus invenienda ante finem saeculi. Juxta quod Dominus dicit: Oportet Evangelium praedicari in toto mundo, et tunc veniet finis, et numerositas impiorum, similiter per omnes mundi partes saevitura. Quia enim ubique erunt fideles, idcirco ubique eos insequentur infideles. Gog quippe interpretatur tectum, Magog, de tecto, quod tale est, quasi dicatur domus procedens de domo. Per tectum itaque intelliguntur corda reproborum, in quibus modo latet diabolus. Juxta quod superius legimus in abysso eum esse conclusum. Diabolus autem est de tecto, tanquam scilicet de reproborum cordibus progrediens. Ipse est ergo modo in tecto, et tunc progredietur de tecto. Tectus est enim modo diabolus in illis, sed temporibus 117.1187C| Antichristi exibit de tecto, quasi discoopertus, quia quod nunc facit occulte, tunc faciet manifeste. Vel certe ipsae gentes sunt tectum, quia in ipsis modo tetigitur et concluditur diabolus, et ipsae de tecto erunt, quando in apertam persecutionem prorumpent. Exibit ergo in apertam persecutionem, ut seducat Gog et Magog, id est omnia membra sua. Seductio autem haec erit, quae incitabit omnes reprobos, ut bellent contra Christum. Et congregabit eos in praelium. Non in unum locum, sed in unum consensum, et unam malam voluntatem, per quam omnes faciet concordes. Quorum numerus est sicut arena maris. Legimus in Genesi quod dixerit Deus ad Abraham: Multiplicabo semen tuum sicut stellas coeli, et sicut arenam, quae est in littore maris (Gen. 117.1187D| XVII).Ubi in stellis intelliguntur sancti; in arena maris, omnes reprobi steriles et infructuosi. Et ascenderunt, subaudis diabolus et membra illius, Gog et Magog super latitudinem terrae. Hic demonstratur Ecclesia sanctorum in toto orbe dilatanda. Juxta quod Dominus in Evangelio ait: Oportebat, inquit, pati Christum et resurgere a mortuis, et praedicari in nomine ejus poenitentiam et remissionem peccatorum in omnes gentes (Luc. XXIV). Et iterum: Praedicabunt hoc Evangelium in toto orbe, et tunc veniet consummatio. Sicut ergo ubique erit Ecclesia, ita et ubique erit persecutio, et in nullo loco erit sanctus, quem non persequetur impius. Et circuierunt castra sanctorum. Sancti appellantur 117.1188A| castra, quia semper dimicant contra diabolum, et membra ejus. Sic enim dicitur: Ascenderunt super latitudinem terrae, cinxerunt castra sanctorum; ac si diceretur, per omnem terrae habitationem, electorum Ecclesiam pressuris arctaverunt. Bene autem dicit, ascenderunt, contra electos videlicet, tumentes, et caput suum imitantes, qui dicit: Ascendam super altitudinem nubium, et ero similis Altissimo (Isa. XIV). Et hic quidem super altitudinem nubium, illi vero super latitudinem terrae ascendunt, quia videlicet caput specialiter contra Deum, membra vero generaliter contra electos elevantur. Et civitatem dilectam. Ipsa Ecclesia est civitas a Deo dilecta, de qua Dominus dicit: Non potest civitas abscondi in monte posita (Matth. V). Et Psalmista: Gloriosa dicta 117.1188B| sunt de te, civitas Dei (Psal. LXXXVI). Et descendit ignis a Deo de coelo, et devoravit illos. Per ignem repentinum interitum Antichristi, vel membrorum illius intelligere debemus. Unde Paulus dicit: Quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris sui (II Thess. II). Et in Evangelio ipse Dominus: Cum dixerint pax et securitas, tunc repentinus eis superveniet interitus (I Thess. V). Sicut enim nunc iste mundus plenus est hominibus, sic erit in adventu Filii hominis. Sicque cum repente Dominus venerit ad judicium, quasi ignis, id est sententia damnationis subito descendet de coelo, et devorabit impios, non solum in corpore, sed etiam in anima. Unde Dominus in Evangelio dicit: Sicut fuit in diebus Noe, sic erit in adventu Filii hominis (Luc. XVII). 117.1188C| Aliter: Supra legimus de sanctis praedicatoribus quod ignis exiens de ore illorum devoravit inimicos eorum. Quasi enim ignis de coelo descendit, cum ex divini verbi praedicatione, reprobis livor invidiae accrescit, sicque ipsa praedicatio, quae justis est vita, reprobis est damnatio perpetua. Unde Paulus: Aliis sumus odor mortis in mortem, aliis odor vitae in vitam (II Cor. II) .-- Et diabolus qui seducebat illos, sive per se, sive per membra sua. Missus est in stagnum ignis et sulphuris, ubi et bestia, id est Antichristus. Et pseudoprophetae. Praeteritum tempus positum est hic pro futuro missus est, scilicet pro eo quod est mittetur. Per stagnum vero ignis in quo missus est diabolus, profunditas intelligitur inferni, in quo 117.1188D| impii cum capite suo damnati in perpetuis tenebris obvolventur. Quoniam licet sit ibi ignis, non erit ad lucendum, sed ad miserorum corpora concremandum. Corpora enim reproborum erunt fomentum ignis. Ideoque et ipse ignis erit indeficiens, quia erunt et corpora immortalia quibus semper accendetur. Sulphur autem et ignem accendit et fetorem generat, quia sicut dictum est, et ignis ibi erit perpetuus, et fetor intolerabilis. Unde sequitur: Et cruciabuntur die ac nocte in saecula saeculorum. Cum in inferno semper tenebrae sint, juxta illud: Inutilem servum projicite in tenebras exteriores (Matth. XXV), quid est quod hic dicitur, cruciabuntur die ac nocte? Sed sciendum quia non pro vicissitudine diei ac noctis, hic dies 117.1189A| aut nox ponuntur, sed propter mutabilitatem poenarum, caloris scilicet et frigoris. Quo contra de sanctis dicitur, quia jam tempus non erit, id est nulla immutabilitas. Quod exponens Paulus dicit: Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur (I Cor. XV). Apud electos enim nullius rei erit vicissitudo, sed sicut erunt immortales corpore, sic erunt et immutabiles mente. Reprobi autem, licet sint immortales corpore, tamen corruptionem sustinebunt, quia a vermibus comedentur, et mutabilitatem animi patientur, semperque deficient, et nunquam ad defectum pervenient. Haec itaque immutabilitas poenarum hic exprimitur per diem et noctem. Aliter, diem possumus referre ad gloriam justorum, noctem ad poenam reproborum. Illi ergo qui in inferno 117.1189B| erunt, die ac nocte cruciabuntur, recordantes bonorum justorum et malorum suorum. Et vidi thronum magnum candidum. Thronus Ecclesia est, cui Christus singulariter et generaliter praesidet. Magnus dicitur, quia Ecclesia ex multitudine populi constat, et per mundi partes dilatatur. Candidus quia fonte baptismatis ab omni abluitur macula criminis. Et sedentem super eum. Subauditur vidi. Per quem Dominus Jesus Christus intelligitur, qui habitat in cordibus fidelium. Juxta illud, Inhabitabo in illis et inter eos ambulabo (II Cor. VI),-- a cujus conspectu fugit terra et coelum. Hoc est quod Dominus dicit: Coelum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt (Matth. XXIV). Transibunt coelum et terra, non ut esse desinant, sed immutabuntur. 117.1189C| Juxta quod Paulus dicit: Praeterit figura hujus mundi (I Cor. VII). Erit enim tunc coelum novum et terra nova. Fugient quippe a conspectu judicis ab ea specie, quam nunc habent, et ostendent pulchritudinem, quam nunc celant. Unde et in hac eadem Apocalypsi dicitur: Vidi coelum novum et terram novam (Apoc. XXI). Primum enim coelum et prima terra abiit. Ignis enim comitabitur Domini adventum, qui tantum spatium aeris occupabit, quantum occupavit aqua diluvii, quando quindecim cubitis fuit super omnes montes, qui erant sub universo coelo. Inter haec autem sciendum, quia quidam minus caute divinam Scripturam considerantes, prius dixerunt coelum et terram transire per ignem, quam judicium fieri. Quidam vero affirmant, prius futuram resurrectionem, 117.1189D| deinde coeli et terrae innovationem. Sed et hos et illos minus cauta conspectio fefellit, quod Paulus manifestat, qui dicit: Dies Domini declarabit, quia in igne revelabitur (I Cor. III). Et Psalmista: Ignis in conspectu ejus ardebit et in circuitu ejus tempestas valida (Psal. XLIX). Simul enim Dominus veniet ad judicium, et mortui resurgent, et elementa igne solventur, atque omnia, Deo judicante per ignem, cum adversarios ignis involverit, et in infernum demerserit, atque electos ad regnum praemiserit, tunc coelum et terra nova apparebunt, quod nos quoque exemplo colligimus, qui hiemalium dierum revolutionibus vernum tempus abundantiori solis lumine superius splendescere, varietate florum 117.1190A| interius candescere videmus. Hinc et Dominus in Evangelio regnum coelorum aestati comparat. Et locus, pristinae subauditur visionis, non est inventus ab eis. Ac si diceret: Figura praeterit, natura permanet. Hinc Paulus dicit: Praeterit figura hujus mundi (I Cor. III). Possumus et per coelum intelligere animas sanctorum. Per terram vero corpora illorum. Quae non solum tunc incorruptionem corporis, verum etiam incommutabilitatem mentis recepturi sunt, quando ab ea specie, quam nunc bahent, tanquam terram et coelum transeuntes, in pulchriorem statum commutabuntur. Et locus pristinae corruptionis et mutabilitatis non invenietur in eis. Quasi enim jam non ipsi sunt, sed alii, dum a vetustate primae corruptionis in novitatem transeunt 117.1190B| secundae regenerationis. Et vidi mortuos magnos et pusillos stantes in conspectu throni. Magni sunt de quibus Dominus dicit: Qui fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno coelorum (Matth. V). Pusilli qui simplicitatem vitae servant, nec altiora mysteria capere sufficiunt. Omnes enim hic generaliter comprehenduntur, quicunque in judicium sunt venturi in gloriam. Vel magnos et pusillos possumus intelligere, reges et principes hujus saeculi cum suis sibi subjectis. Hi enim omnes et justi scilicet et perfectiores, cum simplicioribus, et principes hujus saeculi cum suis sibi subjectis stabunt in die judicii. Illi quidem ut remunerentur, isti vero ut damnentur. Et libri aperti sunt, et alius liber apertus est, qui est vitae. Libri 117.1190C| aperti, duo sunt Testamenta, quae in judicio aperientur, quando singuli electorum manifeste videbunt, quid ex his compleverint, vel quid praetermiserint. Alius autem liber, qui est vitae, Dominum Jesum Christum significat, qui vitam suis fidelibus tribuit. In illo enim libri, hoc est duo Testamenta, aperientur, quia in illo omnes actiones justi considerabunt. Vel libri aperti, opera justorum significant, quae in judicio omnibus manifestabuntur. Nunc enim abscondita sunt justorum opera, quia humanum vitare cupientes favorem, omne opus suum in abscondito faciunt, tunc autem manifesta luce revelabuntur. Unde Apostolus: Veniet Dominus et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium, et tunc laus erit unicuique a Deo (I 117.1190D| Cor. IV). Vel libri etiam intelliguntur conscientiae quae singulis invicem manifestabuntur, quia quidquid unus cogitabit, ab altero facile intelligitur. Et judicati sunt mortui ex his quae scripta erant in libris secundum opera ipsorum. Id est, ex utroque Testamento judicati sunt secundum quod ex his fecerunt aut non fecerunt. Vel etiam ex comparatione operum sanctorum judicabuntur reprobi, qui quasi in expansione librorum legunt bonum, quod agere noluerunt, considerantes vitam justorum, quorum comparatione damnantur. Quapropter expedit illis ut in praesenti vita actus eorum considerent, et deteriores usus conversione immutent. Qui enim plenissime intelligere appetit, qualis est, debet nimirum 117.1191A| tales conspicere, qualis non est: et in bonorum forma metiatur, quanto ipse deserto bono deformis est. Et dedit mare mortuos suos qui in eo erant. Hoc prius fiet quam libri aperiantur, et ex his mortui judicentur secundum opera ipsorum. Quantum ad litteram pertinet, mare, flumina, et omnia stagna, suos qui in eis tenentur mortuos dabunt. Cui autem dabuntur, nisi vitae? Tunc enim omnes resurrecturi sunt quacunque morte perempti fuerint, et quibuscunque locis absconditi. Altius autem mare, id est hic mundus in fluctuatione positus, dabit suos mortuos, generaliter scilicet bonos et malos producens. Juxta quod Apostolus dicit: Omnes enim resurgemus. Vel mortuos quos mare dabit, possumus intelligere 117.1191B| eos, qui vivi in adventu Domini sunt reperiendi, qui utique subito mortui vitae reddentur. Et mors et infernus dederunt mortuos qui in ipsis erant. Mors diabolum significat, de quo Paulus dicit: Invidia diaboli mors introivit in orbem terrarum (Sap. II). Infernus omnia membra diaboli. Vel per mortem possumus intelligere simpliciter mortem carnis. Inferni autem nomine, loca significantur tenebrarum. Et mors itaque et infernus suos mortuos dabunt, hoc est diabolus et omnia membra ejus. Vel etiam omnia loca inferni, quoscunque per mortem corporis astrictos tenent, tunc vitae restituent. Postquam autem omnes resurrexerint. Judicatum est de singulis, pro eo quod est judicabitur, secundum opera ipsorum. Hoc est, dabitur unicuique secundum opus suum. 117.1191C| Et infernus et mors. Hoc est omnia membra diaboli cum capite suo. Missi sunt in stagnum ignis. Hoc est in profundam damnationem inferni. Recte autem per infernum omnes reprobi figurantur. Vel quia ibi habitantes una cum inferno in quo habitant, una sunt domus: Vel etiam quia imitantes opera diaboli, nunquam saturantur malis, sicut infernus nunquam dicit, Sufficit. Et qui non est inventus in libro vitae scriptus. Hoc est, qui non est ante mundi constitutionem ad vitam praedestinatus. Missus est in stagnum ignis. Liber quippe vitae, sicut supra dictum est, jus divinitatis intelligitur, id est Dei praescientia, in qua qui non fuerit praeordinatus, in stagnum ignis mittetur. Hoc est reproborum hominum societati copulabitur. 117.1191D| Quod enim dicit, qui non est inventus, nihil est aliud, nisi non praeordinatus. Electi autem in hoc libro scripti qui ante mundi constitutionem sunt praecogniti, et praeordinati. Unde Apostolus: Quos praescivit et praedestinavit (Rom. VIII). Et alibi: Sicut elegit nos ante mundi constitutionem (Ephes. I).
- CAPUT XXI.
Et vidi coelum novum et terram novam. In praedestinatione Dei omnipotentis quae futura sunt jam transierunt, unde hic dicit se videre coelum novum et terram novam, atque addit: Primum enim coelum et prima terra abiit. Quod qualiter sit vel juxta litteram, vel etiam spiritualiter intelligendum, superius 117.1192A| dictum est. Abiit primum coelum, et prima terra, hoc est per innovationem immutata sunt, et a pristina figura recesserunt. Juxta illud Apostoli: Praeterit figura hujus mundi (I Cor. III). Verum quod sequitur, et mare jam non est, utrum ad litteram, id est, ut mare cum fluminibus exsiccetur, possit intelligi, an etiam solummodo spiritualiter hoc dicatur dubium est. Terra enim aquarum conjunctione subsistit, quoniam et infra et extra et supra se aquas continet, ne naturali ariditate fatiscat, quoniam nisi aquis temperaretur, in cinerem redigeretur. Ideoque utrum maximo illo ardore mare cum fluminibus siccetur, an et ipsum vertatur in melius, non facile dixerimus. Quod et si factum fuerit per Dei potentiam, licet arida sit terra, satis subsistere 117.1192B| poterit. Quatuor siquidem sunt elementa, ex quibus duo sunt immutanda in melius, sicut hic dicitur, et Dominus in Evangelio manifestat, coelum et terra transibunt, id est immutabuntur. Utrum autem mare vel ignis transeat, id est immutetur, Deus scit, licet hic legamus, et mare jam non est. Et alibi: Lumen lucernae non lucebit in ea. Haec enim qualiter fiant, cum illuc pervenerimus, melius sciemus. Et civitatem sanctam Hierusalem novam vidi descendentem de coelo a Deo. Haec civitas sancta Ecclesia est, quae idcirco civitas appellatur, quoniam a multis inhabitatur, et in quatuor mundi partes distenditur, habens habitatorem Deum. Hinc Paulus dicit: Templum Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. 117.1192C| III). Sancta dicitur, quia quotidie per baptismum sanctificatur. Vocatur quoque Hierusalem, quae visio pacis interpretatur, quia ad hoc laborat, ut visionem Dei in coelestibus percipiat. Nova dicitur, quia a vetustate peccati exuitur. Peccati enim perpetratio ad veterem Adam pertinet. Et ideo dum Ecclesia a peccato originali mundatur, a vetustate peccati ad novitatem venit. Unde Apostolus: Exspoliantes vos veterem hominem, induite novum, qui renovatur in agnitione Dei (Col. III). Idcirco autem civitas haec a Deo descendere dicitur, quia ab exordio sui jam cum capite suo descendit, cum quo, et per quod sursum ascendit, unde idem Dominus dicit: Nemo ascendit in coelum, etc. Aliter: In hoc de coelo descendere dicitur, quia coelestis est gratia, quod Deus 117.1192D| eam fecit Ecclesiam, juxta illud: Ego Dominus faciens te. Quidquid enim habet in fide, spe, et charitate, caeterisque virtutibus et baptismo, desuper datum est illi. Unde Jacobus: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jac. I). Paratam, id est fide caeterisque virtutibus ornatam, ut mereretur fieri sponsa. Sicut sponsam ornatam viro suo. Duo dicit, sponsam et virum, in quo subintelligitur uxor, quia consuetudo est sanctae Scripturae, ut sponsos appellet viros, et sponsas uxores; unde est: Egrediatur sponsus de cubili suo, et sponsa de thalamo suo (Joel II), et Sephora ad Moysen: Sponsus sanguinum tu mihi es (Exod. IV). In Evangelio quoque ab angelo dicitur: 117.1193A| Joseph autem vir ejus (Matth. I). Et in lege: Si invenerit vir puellam in agro desponsatam, et dormierit cum ea, morte moriatur, quia humiliavit uxorem proximi sui (Deut. XXII). Sponsa itaque nunc est sancta Ecclesia, per fidem, spem et dilectionem: sed tunc erit uxor quando ad amplexus viri, id est ad contemplationem Dei omnipotentis pervenerit. Quod quotidie quidem in singulis agitur electis, generaliter autem in fine complebitur, cum omnes in commune audierint: Venite, benedicti, Patris mei (Matth. XXX), etc. Ornatam dicit, id est omnibus virtutibus compositam, juxta illud Psalmistae: Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato (Psal. XLIV). Et audivi vocem magnam de throno dicentem. Thronus hic intelliguntur angeli, et homines sancti, 117.1193B| in quibus habitat Dominus. Ideoque haec vox magna, vox intelligitur Dei omnipotentis. Quae idcirco magna dicitur, quia de magnis loquitur, dicens: Ecce tabernaculum Dei cum hominibus. Magna est enim Dei gratia, ut homines illius fiant tabernaculum, cujus magnitudinem non capit mundus. Tabernaculum Dei cum hominibus, id est, ipsi homines sunt tabernaculum Dei. Joannes in hoc loco typum tenet sanctae Ecclesiae, quae audit vocem dicentem: Ecce tabernaculum Dei cum hominibus, quando per internam inspirationem seipsam cognoscit esse Dei tabernaculum. Et habitabit cum illis. Id est cum illis qui tabernaculum Dei esse meruerunt. Unde ipse apostolis dicit: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus (Matth. XXVIII). Et ipsi populus ejus erunt. Juxta 117.1193C| illud: Haereditas mea Israel. Et ipse Deus cum eis erit. Habitans in eorum fide et dilectione, sicut ipse dicit: Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus (Joan. XIV). Unde et idem Joannes in Epistola sua ait: Qui manet in dilectione, Deus in eo manet. Et ipsorum Deus est omnipotens Deus, cum quibus habitare dignatur, unde Psalmista: Dominus pars haereditatis meae (Psal. XV). Et ipse in lege loquitur dicens: Filiis autem Levi non dabitis possessionem. Ego enim haereditas illorum. Quando enim homo peccando recedit a Deo, non est Dei populus, nec Deum possidet. Dum autem poenitendo revertitur ad Deum, populus Dei est, quia possidet Deum, et possidetur a Deo. 117.1193D| Et absterget Deus omnem lacrymam ab oculis eorum. Haec verba non ad praesentem vitam luctu et lacrymis plenam pertinent, sed ad futuram; quando omnis luctus auferetur a fidelibus, et perpetuum gaudium possidebitur, juxta illud: Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur (Matth. V). Intuendum autem quid sit quod omnem lacrymam ab oculis sanctorum dicit auferendam, cum sufficere potuisset, si diceret: Absterget lacrymam ab oculis eorum. Sed sciendum quia diversae sunt qualitates lacrymarum, quibus in hac vita affliguntur electi, aliquando scilicet propter timorem tormentorum, ne videlicet merito iniquitatis suae poenis tradantur ultricibus; aliquando vero propter amorem et consortium supernorum 117.1194A| civium. Postquam enim veniam peccatorum consequuntur, iterum incipiunt flere, non jam quia timent damnari, sed quia differuntur a regno. Aliquando quoque deplorant aliorum peccata, sicut Samuel flebat Saul, eo quod poenituisset Dominum, quod constituerit eum regem super Israel. Et sicut Paulus flebat Corinthios, qui post fornicationem et idololatriam, non egerunt poenitentiam. Omnem ergo lacrymam ab oculis electorum Dominus absterget, quia neque timore arctabuntur poenarum, neque jam differuntur a regno, quod praesentialiter possidebunt, neque etiam aliorum peccata deflebunt, quia justo Dei judicio damnatis reprobis, nullus deinceps peccare poterit. Et mors ultra non erit. Postquam enim omnes a mortuis resurrexerimus, in electis jam 117.1194B| ultra mors non erit, neque corporis neque animae. Primus namque homo ea lege conditus est in paradiso, ut nisi peccasset, immortalis mansisset, et completo electorum numero, ab illo paradiso terreno absque mortis interventu transiret ad patriam coelestem; sic autem est conditus, ut si peccaret, mori potuisset. Quae mors, qui eam per peccatum incurrit, destructa est per Domini mortem. Ideoque locum in electis non habet, postquam omnes ad vitam resurgemus, tales effecti, ut deinceps neque mori neque peccare possimus. Neque luctus, erit in illa Ecclesia, quia, ut superius dictum est, multis modis fit in praesenti. Neque clamor, neque dolor erit ultra. Clamor in hoc loco intelligitur querela pravae suggestionis. Prius enim quam peccaret homo, in magna 117.1194C| quiete erat, omniaque membra sibi subjecta et nullo modo in aliquo repugnantia possidebat; sed postquam peccavit, statim clamorem pravae suggestionis contra se exsurgentem sensit, vidensque mulierem concupivit; factumque est Dei justo judicio, ut qui noluit esse subjectus Deo, non posset habere membra sibi subjecta. Hunc clamorem deinceps omnes sustinemus, quo laborare se ostendit Paulus, dicens: Video aliam legem in membris meis (Rom. VII), etc. Semper fit enim hic clamor, quia semper caro spiritui resistit. Sed cum corruptibile hoc induerit incorruptionem, et mortale hoc induerit immortalitatem, cessabit clamor tumultuari contra electos, qui eos in hac vita quiescere non sinebat. Ibi enim cessabit omnis prava suggestio, ibi nulla erit carnis delectatio. 117.1194D| Sed et dolor post haec non erit, quia videlicet caro electorum ultra spinas et punctiones peccatorum pro quibus dolere debeant, non generabit. Quia prima abierunt, quia in praesenti saeculo haec omnia sustinent, sed cum innovata coelum et terra fuerint, tunc electi innovabuntur, et nequaquam praeteritas passiones sustinebunt. Et dixit qui sedebat in throno, id est Deus omnipotens, qui praesidet suae Ecclesiae: Ecce nova facio omnia. Ea scilicet quae superius dicta sunt, inter quae etiam coelum et terra innovabuntur. Et dicit mihi: Scribe. In corde tuo, vel etiam litteris commenda, ut ad notitiam perveniat posterorum, Sed quod Joanni dicitur, ad omnem Ecclesiam pertinet, quae 117.1195A| in tabulis cordis carnalibus verba Dei scribere videtur. Haec verba, quae ab initio istius libri divinitus tibi sunt ostensa, fidelissima et vera sunt, quia a Deo vero processerunt, ac si diceret: Eo in cordis memoria arctius deprimantur, quae loquuntur, quo de tota fidei summa, de tota spei fiducia proferuntur. Et dixit mihi: factum est. Pro eo quod est fiet, id est, complebuntur omnia quae superius sunt dicta, sive de remuneratione justorum, seu de damnatione reproborum Quia enim haec omnia tempore suo pro certo complebuntur, quasi jam facta sint Dei omnipotentis voce firmantur, in cujus praesentia omnia futura praesentialiter manent, unde est: Qui fecit quae ventura sunt. Ego sum α et ω, initium et finis. Non 117.1195B| quod initium habeat in tempore vel finem, sed quia ab illo cuncta sumpserunt initium, et in ipso resument terminum. De quibus satis supradictum est. Quod autem Dominus hoc jam tertio per angelum in hac Apocalypsi ita nomen suum inculcat dicens: Ego sum α et ω, duo per hoc factum, quaedam nobis insinuat: unum scilicet per quod intelligamus, neque ad angelum proprie, neque ad Joannem pertinere quae in hac revelatione continentur; aliud vero quod scire possimus, ipsum esse Deum ante tempora et hominem in fine saeculorum. Ego sitientibus dabo fontem aquae vivae gratis. Sitientibus, id est esurientibus justitiam, promittitur fons aquae. De quibus Dominus dicit: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam (Matth. V). Fons autem aquae vivae inseparabilis Trinitas 117.1195C| intelligitur. Pater enim fons, Filius fons, Spiritus sanctus fons. Unde Psalmista dicit: Apud te est fons vitae. Sitientibus ergo Deum, seipsum dabit in remunerationem, in cujus contemplatione erit refectio aeternae satietatis. Quo fonte Psalmista satiari desiderans, dicebat: Sitivit anima mea ad Deum fontem vivum (Psal. XLI). De quo fonte dicit: Qui biberit, vitam habebit. Habendo enim Deum, habebit vitam aeternam, quae est Deus, unde ipse dicit: Haec est vita aeterna (Joan. XVII), etc. Gratis iste fons datur fidelibus, hoc est, sine ullis praecedentibus hominum meritis. Qui vicerit diaboli tentamenta, incentiva carnis suae, adversitates pravorum hominum, possidebit haec, quae superius dicta sunt, id est Deum omnipotentem, 117.1195D| carnis immortalitatem et incorruptionem. Et ero illi Deus, id est aeterna satietas et remuneratio. Et ipse erit mihi filius, qui credendo in Deum efficiuntur fideles filii Dei; hic quidem per fidem, illic autem per manifestationem. Unde idem Joannes in Epistola sua ait: Charissimi, nunc filii Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus. Scimus autem, quia cum apparuerit, similes ei erimus, et videbimus eum sicuti est (I Joan. III). Timidis autem et incredulis, et exsecratis, et homicidis. Timidos possumus eos intelligere, quia voluntas erat ut crederent in Christum, verum videntes diversa tormentorum genera, fidelibus praeparata, timore concussi recedebant a fide Christi. Quidam 117.1196A| autem etiam post fidem Christi, et baptismum, vel terroribus concussi, vel blandimentis illecti, timentes poenas recedebant a fide. Quorum pars erit in stagno ardenti. Id est in damnatione perpetua. Sunt etiam timidi in pace Ecclesiae, qui metu principum et saecularium hominum bonum operari metuunt. De talibus dicitur: Illic trepidaverunt timore ubi non erat timor (Psal. LI).-- Cum incredulis, id est cum paganis; et cum exsecratis, id est cum incredulis Judaeis, vel falsis Christianis, qui sunt exsecrandi a Deo, id est valde abominabiles. Unde est: Virum sanguinum et dolosum abominabitur Dominus (Ps. V).-- Et cum homicidis, id est quocunque modo hominem interficientibus, vel odio seipsos jugulantibus. Unde est: Qui odit fratrem suum homicida 117.1196B| est (I Joan. III).-- Et fornicatoribus, id est cum idolis servientibus, seu immunditiam carnis sectantibus, vel etiam plus creaturam quam Creatorem diligentibus, et divitias ultra modum amantibus. Unde Paulus: Et avaritia quae est idolorum servitus (Gal. V). -- Et veneficis, id est magis, qui incantationes peragebant. Sive etiam veneficos, id est maleficos, possumus eos intelligere, qui humana potestate aliis dominantur. Unde in Evangelio: Reges gentium dominantur eorum (Matth. XX), et qui potestatem habent super eos, venefici vocantur, id est malefici.-- Et idololatris, qui simulacra hominum mortuorum, vel etiam imagines rerum quarumdam, pro Deo venerantur.-- Et omnibus mendacibus. Nominatis superius per ordinem singulorum auctoribus vitiorum, ad extremum intulit, et 117.1196C| omnibus mendacibus: ubi cum dicit omnibus, ostendit multa esse genera mendaciorum. Nam beatus Augustinus octo dicit esse genera mendaciorum, sed tamen nullum est mendacium quod peccato careat, unde scriptum est: Os quod mentitur, occidit animam (Sap. I). Et iterum: Perdes omnes qui loquuntur mendacium (Psal. V). Nonnulli enim dicunt non esse peccatum, si pro veritate aut justitia proferunt mendacium, sicut legimus factum in Aegypto de obstetricibus, quae ad Pharaonem reversae, et increpatae cur vivificarent parvulos, quos jussae fuerant interficere, mentitae sunt dicentes: Non sunt Hebraeae mulieres sicut Aegyptiae, sed ipsae habent obstetricandi scientiam (Exod. I). Unde et Scriptura refert: Quamobrem aedificavit illis Deus domum. Nunquid ergo 117.1196D| peccatum fuit illud mendacium, pro quo mercedem acceperunt a Deo? Fuit quidem peccatum, sed tamen opere misericordiae est purgatum, unde et Deus aedificavit illis mansiones, id est multitudinem filiorum dedit illis, quia aliorum filios vivificaverant. Similiter legimus factum et in Raab meretrice, quae nuntios Josue abscondit, et inquirentibus de eis respondit: Fateor quidem, venerunt ad me, sed cum clauderetur porta, et illi pariter exierunt (Josue, II). Quia opus misericordiae circa eos exhibuit, et a morte eos liberavit, postea meruit pertingere ad unius Dei cognitionem, et inter Israelitas connumerari, quia peccatum illud mendacii purgavit opus pietatis et misericordiae. Pejus enim fuisset si eos perderet ad 117.1197A| mortem, quam quod eos negavit, et mentita est. Unum sane debemus retinere, nullum genus mendacii inultum remanere, quod hic laxatum non fuerit poenitentia, aut aliquo pietatis opere. Omnium enim istorum qui sunt superius connumerati, pars eorum erit in stagno ardenti et sulphure, id est in profunda inferni damnatione, ubi sunt simul ignis et sulphur. Quod est mors secunda, id est corporis et animae. Prima enim mors fit in anima per peccatum, secunda autem intelligitur in anima et corpore. Sequitur: Et venit unus de septem angelis habentibus phialas plenas septem plagis novissimis. Per septem angelos, sicut superius dictum est, vel universalis Ecclesia intelligitur, vel omnes praedicatores, propter septiformem 117.1197B| Spiritum quo Ecclesia instruitur et doctores erudiuntur. Saepe enim dictum est septenarium numerum universitatem ostendere, quia omne praesens tempus septem diebus volvitur, unus ergo ex septem angelis qui ad Joannem venit intelligitur Dominus Jesus Christus, qui est secundum prophetam magni consilii angelus, id est nuntius paternae voluntatis, unus est ex angelis, quia caput est omnium electorum, et per assumptionem humanitatis illis est conjunctus in utero Virginis. Venit ergo per incarnationis mysterium, qui ubique erat per divinitatis potentiam. Isti angeli, hoc est praedicatores quorum caput est Christus, habent phialas plenas septem plagis novissimis, hoc est ipsi sunt pleni divina praedicatione, qua quidam auditorum vulnerantur ad 117.1197C| salutem, quidam autem ad sui perniciem. Bene autem ipsae plagae novissimae dicuntur, quia in novissima hujus saeculi hora, id est ab incarnatione Domini usque ad finem mundi immittuntur. Et locutus est mecum, dicens: Veni, ostendam tibi sponsam uxorem Agni. Joannes in hoc loco significat Ecclesiam, cui loquitur Deus per occultam inspirationem in mente dicens: veni, passibus fidei, et passibus amoris et ostendam tibi sponsam uxorem Agni, id est tibi ipsi manifestabo, qualis nunc sis per fidem, et qualis postea futura es, cum ad Dei veneris contemplationem. Duo autem dicit, sponsam et uxorem: quia sicut superius quae nunc est sponsa per fidem et dilectionem, erit tunc uxor, cum ad amplexus sui pervenerit viri: vir enim Ecclesiae Deus est, unde 117.1197D| Salomon dicit: Non est vir in domo sua (Prov. VII). Et sustulit me in spiritu in montem magnum et altum. Hic manifeste ostenditur quod Joannes non corporeis oculis hanc intuitus est visionem, sed spiritu, hoc est mentis oculis ad contemplanda coelestia mysteria est elevatus. Mons magnus et altus, in quo dicit se elevatum, Christus intelligitur. De quo Daniel dicit: Quia lapis praecisus de monte sine manibus, crevit in montem magnum, et replevit universam terram (Dan. II). Ipse quoque de se dicit: Non potest abscondi civitas supra montem posita (Matth. VIII). Magnus est iste mons, quia totum mundum replet. Altus, quia ita est homo, ut sit etiam Deus verus. 117.1198A| De hoc monte Isaias dicit: In novissimis diebus erit mons domus Domini praeparatus in vertice montium, id est Christus princeps omnium electorum. Quamobrem? Quia angelus et mons Christus, et in Joanne Ecclesia intelligitur. Angelus Joannem ducit in montem, hoc est Christus Ecclesiam suam super semetipsum constituit. Recte ergo Christus et angelus et mons dicitur, quia nuntius Ecclesiae apparens ad coelestem patriam invitat electos, et ipse eamdem Ecclesiam super se portando ad coelestia sublevat. Et ostendit mihi civitatem sanctam Hierusalem descendentem de coelo a Deo habentem claritatem Dei. Civitas Ecclesia est, Deum habens habitatorem. Quae sancta dicitur, quia quotidie per baptismum sanctificatur Jerusalem quia ad hoc laborat, ut ad visionem 117.1198B| patriae coelestis perveniat. De coelo descendit, quia omne quod habet bonum coelitus datum est illi per Dei gratiam, unde Jacobus: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jac. III). Vel etiam sicut supra dictum est, in capite suo descendet de coelo, quia eam in utero virginali conjunxit, unde Apostolus: Desponsavit sibi Christus Ecclesiam non habentem maculam aut rugam. Claritatem Dei habet, quia a Filio Dei illuminatur, qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan. I). Unde et ipse apostolis dicit: Ego sum lux mundi (Joan. VIII). Unde sequitur: Et lumen ejus simile lapidi pretioso tanquam lapidi jaspidis. Dicitur, quia dum electos suos illustrat, aeternae viriditatis pabulo nutrit; lapis enim jaspis, 117.1198C| viridis est coloris, et ideo non inconvenienter per lapidem jaspidem, visio intelligitur sanctae Trinitatis, ad quam animae sanctorum pertingere desiderant, veluti animalia virentia quaeque perquirunt. Hinc ipse dicit: Per me si quis introierit salvabitur (Joan. X), et ingredietur per fidem, et egredietur a fide ad spem, e.t pascua inveniet aeternae satietatis. Unde et Psalmista dicit: Dominus pascit me, et nihil mihi deerit: in loco pascuae ibi me collocavit (Psal. XXII).-- Sicut crystallum. Per crystallum vero intelligitur praemium supernae remunerationis, quae in ipsa visione Dei complebitur. Quasi enim aqua in crystallum vertitur, dum praemium ex aqua et spiritu renatorum ipsa Dei contemplatio efficitur. Nam et si bene perpendimus, quod significat jaspis, hoc et crystallum, 117.1198D| quia remuneratio sanctorum nihil aliud erit, nisi praesens Dei vultus. Et habebat murum magnum et altum. Murus Ecclesiae est Christus, de quo Isaias ait: In illa die cantabitur canticum istud in terra Juda: Urbs fortitudinis nostrae Sion salvator, ponetur in ea murus (Isa. XXVI). Ipse est etiam magnus, de quo Psalmista: Dominus in Sion magnus (Psal. XCVIII). Altus quoque est, quia a Patre super omnia sublimatus, et Deus quoque etiam per humanitatem est constitutus. Ipse quoque est murus, hoc est defensio et protectio Ecclesiae suae. Vel etiam murus generaliter ipsa Ecclesia intelligitur, quae murus appellatur propter firmitatem fidei et constantiam virtutum. Magnus 117.1199A| est iste murus, quia Ecclesia ex multis constat fidelibus, et per quatuor mundi climata dilatatur. Altus quoque est, quia corpore inhabitat terram, mente autem possidet coelum. De quo bene subditur: habentem portas duodecim. Per duodecim quippe portas duodecim intelliguntur apostoli. Et per duodecim apostolos, omnis ordo doctorum, per quorum ministerium intramus Ecclesiam. Ipsi enim nos baptizant, et docentes per fidem Ecclesiae portis nos introducunt. De quibus adhuc subinfertur: et in portis angelos duodecim. Id est in apostolis omnes doctores subjecti, sicut sunt presbyteri et caeteri minoris ordinis Ecclesiae praepositi: qui et si magna non valent, tamen minora quae acceperunt, fideli populo nuntiare non desistunt. De quibus in Zacharia 117.1199B| legitur: Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requirunt ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum est (Mal. II). In duodecim ergo portis, duodecim angeli consistunt, quia doctores Ecclesiae fidem et vestigia apostolorum sequuntur. Et nomina scripta quae sunt nomina duodecim tribuum filiorum Israel. Filios Israel non debemus intelligere carnaliter duodecim filios Jacob, quorum fuit reproba vita, sicut Scriptura manifestat, sed patres spiritales, ex ejus progenie descendentes, sicut fuit Isaias, Jeremias, caeterique prophetae, quorum nomina scripta sunt in portis, quia memoria illorum in fide continetur apostolorum. Quod enim isti annuntiant factum, illi praedixerunt futurum. Quia ergo eadem quae illi praedixerunt annuntiant, memoriam 117.1199C| illorum in suis cordibus se habere insitam demonstrant. Sive etiam in duodecim filiis Israel possumus intelligere omnes gentes, sicut in duodecim apostolis intelligimus omnem ordinem praedicatorum. In duodecim ergo portis nomina duodecim filiorum Israel scripta sunt, quia in fide et dilectione apostolorum, omnes gentes consistunt. Hinc Paulus dicit: Epistola nostra vos estis scripta in cordibus nostris (II Cor. III). Ab oriente portae tres. Per orientem populus intelligitur Judaeorum, de quo Christus est exortus qui est verus sol justitiae illuminans corda credentium. Ibi enim fuerunt primum portae tres, hoc est fides sanctae Trinitatis, in illis primum annuntiata est a prophetis et caeteris justis, qui per Spiritum illuminati, fidem sanctae Trinitatis cognoverunt, 117.1199D| unde Isaias dicit audisse se cherubim clamantia: Sanctus, sanctus, sanctus (Isa. IV). Sed quia in trinitate personarum intelligitur una majestas, cum pluraliter praemisissent, Sanctus, sanctus, sanctus, unitatem substantiae attendentes adjungunt, Dominus Deus sabaoth. Similiter et Psalmista praemittens: Benedicat nos Deus Pater, benedicat nos Deus Filius, benedicat nos Deus Spiritus sanctus, trinitatem personarum convertit ad unitatem majestatis, dicens: Et metuant eum omnes fines terrae (Psal. LXVI). Ab aquilone portae tres. Per aquilonem intelliguntur gentiles, in figura infidelitatis, et ignorantiae positi, sicut fuerunt patres nostri. Ibi quoque sunt portae tres, quia et gentiles per doctrinam apostolorum 117.1200A| caeterorumque praedicatorum edocti, fidem sanctae Trinitatis perceperunt. Et bene quidem primum ab oriente portae tres, deinde ab aquilone commemorantur, quia prius Judaei crediderunt, deinde gentiles, qui ante erant in aquilone, qui est frigidissimus et durissimus ventus, habentes diabolum, qui dicit: Ponam sedem meam ad aquilonem.--Et ab austro portae tres. Per austrum claritatem fidei intelligimus, quae in toto orbe terrarum lucet: quia dum sol in austro, id est in medio centro coeli figitur, totum mundum illuminat, significans Christum, qui luce fidei claritatis suae illuminat universam Ecclesiam. In austro itaque portae tres sunt, quia fides sanctae Ecclesiae splendore sanctae Trinitatis illuminatur baptizata in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Et ab occasu 117.1200B| portae tres. Per occasum novissimam mundi aetatem accipiamus, in qua per Eliam et Enoch, caeterosque praedicatores, eadem fides sanctae Trinitatis per quadripartitum orbem diffundetur, Judaeos atque gentiles pariter complectens. Duodenarius enim numerus portarum, qui per quatuor mundi partes sub ternario comprehenditur, ad ministerium pertinet duodecim apostolorum, per quos fides sanctae Trinitatis per quadripartitum orbem diffusa est. Et murus civitatis habens fundamenta duodecim. Murus ipsa est civitas, quae habet duodecim fundamenta, quia in apostolorum et prophetarum doctrina consistit. Quorum fundamentorum fundamentum Christus est, de quo Paulus dicit: Fundamentum aliud nemo potest ponere praeter id quod positum 117.1200C| est, quod est Christus Jesus (I Cor. III). Quando enim singulariter fundamentum enuntiatur, ipse Christus intelligitur, super quem omnis aedificatio Ecclesiae constituitur: Quando enim pluraliter, patriarchae, apostoli, caeterique doctores. Unde idem Apostolus dicit: Jam non estis hospites et advenae, sed estis cives sanctorum et domestici Dei superaedificati super fundamentum apostolorum et prophetarum (Ephes. II). Sic ergo fundamentum apostoli caeterique doctores intelliguntur, in uno fundamento Christo fundati; ipse enim est fundamentum fundamentorum, sicut est Rex regum et Dominus dominantium. Ad hoc enim pertinet quod etiam, nominatis fundamentis, agni nomen non siluit, sed ait: Et in ipsis duodecim nomina duodecim apostolorum et agni. 117.1200D| Et in ipsis fundamentis, hoc est in fide patriarcharum et apostolorum, nomina duodecim apostolorum, quia videlicet quisquis in Ecclesia reginem suspicit, locum apostolorum tenet, quorum doctrinam et actus imitatur. Et ut absolutius hoc sit, dicamus fundamenta, patriarchas esse et prophetas, in quibus nomina duodecim apostolorum sunt, quia fidem quam perceperunt apostoli, habuerunt et illi: et quem isti crediderunt in carne venisse, illi praenuntiaverunt venturum. Hinc Psalmista dicit: Fundamenta ejus in montibus sanctis (Psal. LXXXVI). Montes quippe ipsi sunt patriarchae et prophetae, super quos Novi Testamenti doctores fundantur, quia eorum fidem imitantur. Tanquam, scilicet fundamentum 117.1201A| super fundamenta, quia et ipsi montes fundamenta esse noscuntur. Et qui loquebatur mecum, habebat mensuram arundineam auream, ut metiretur civitatem. Hic angelus typum filii Dei tenebat, quia omnia mensura et numero disponit. Nam per arundinem, divinam debemus intelligere praedicationem; quia enim arundine scribitur, recte per arundinem Scriptura sancta intelligitur, ab efficiente videlicet illud quod efficitur. Hac itaque arundine, id est divino eloquio tangit et illuminat Deus corda fidelium, ibique perpendit et metitur facta singulorum atque profectus: dum alii tribuit sermonem sapientiae, alii genera linguarum etc. Quae mensura arundinea aurea dicitur, propter claritatem divinae sapientiae, quae in plerisque 117.1201B| locis auro figuratur. Unde est; Accipite sapientiam sicut aurum. Hac itaque arundine metitur civitatem, id est universalem Ecclesiam. Et portas ejus, id est doctores et praepositos Ecclesiae. Et murum, civitatis, in quo nihil aliud quam ipsa civitas intelligit. Et civitas in quadro posita est. In quadrata figura, non aliud latus majus est, aliud minus, sed cuncta simul quatuor latera, aequali spatio tenduntur. Per haec autem quatuor latera, debemus intelligere, spem, fidem, charitatem et operationem, quae aequalia sunt: quia unusquisque fidelis quantum credit tantum sperat, tantum amat et operatur. Similiter quantum sperat, tantum credit, tantum amat et operatur. Iterum, tantum amat quantum credit, 117.1201C| quantum sperat, quantum operatur. Tantum operatur quantum credit, quantum amat, quantum sperat. Bene autem Ecclesia in quadro posita esse memoratur, quia est robusta per fidem, longanimis per spem, ampla per charitatem, efficax per operationem. Habent etiam singuli fidelium fidem, qua credunt quae videre non possunt, Deum scilicet trinum in personis et unum in majestate. Habent et spem, quia sperant posse se pertingere ad illud quod necdum vident. Habent quoque charitatem, id est Dei et proximi dilectionem. Quibus virtutibus, ut perfecta sit vita illorum, adjungitur operatio, sine qua fides mortua est, unde Jacobus apostolus: Fides sine operibus otiosa est (Jac. II). Sive etiam per quatuor latera civitatis, possumus intelligere quatuor virtutes 117.1201D| principales, prudentiam videlicet, temperantiam, fortitudinem atque justitiam. Quae ita debent esse in electis, ut una alteram non excedat. Prudentia quippe est scientia in appetendis bonis et vitandis malis. Cui debet conjungi seu coaequari temperantia, quia non est perfecta prudentia, nisi studeat homo semetipsum temperare, et a voluptatibus istius saeculi retrahere. Quod cum fecerit, debet habere fortitudinem, ut illud quod intelligit, opere perficiat. Deinde etiam debet possidere justitiam, quatenus actus suos ita temperet, ne nimis justus et plusquam oporteat sapiens sibi videatur. Longitudo ejus tanta est quanta et latitudo. Repetit quod supradictum est, quia quadrata figura ex omni 117.1202A| parte aequalis est. Tanta est itaque longitudo quanta et latitudo: quia quanta est fides, tanta est spes, tanta charitas, tanta nihilominus et operatio. Quantum enim credimus, tantum amamus, et quantum amamus, tantum de spe praesumimus; et in quantum per spem ad superna erigimur, tantum per dilectionem circa Deum et proximum extendimur, tantumque ipsam fidem, spem et charitatem operibus exornare studemus. Similiter unusquisque tantum prudens est, quantum temperans, fortis et justus. Tantum temperans, quantum prudens fortis et justus. Tantum fortis, quantum prudens, temperans et justus. Tantum justus, quantum prudens, temperans, fortis fuerit. Et mensus est civitatem de arundine aurea per stadia duodecim millia. Jam civitas 117.1202B| Ecclesia intelligitur, arundo doctrina evangelica. Porro per stadia duodecim millia omnes exprimuntur laborantes in Ecclesia. Per stadium quippe illud intelligitur quod in stadio agitur, id est, per locum labor et praemium laborantium. Hinc Paulus dicit: Nescitis quod hi qui in stadio currunt, omnes quidem currunt, sed unus accipit bravium (I Cor. II). Laborant itaque electi in stadio, hoc est, in labore praesentis vitae, ut bravium supernae retributionis possint percipere. Nam et per duodecim millia summa electorum exprimitur. Duodenarius enim numerus idcirco perfectus habetur, quia ex denario et binario constat; denarius pertinet ad decem praecepta legis: binarius ad duo dilectionis praecepta, in quibus tota lex pendet et prophetae. Sive idcirco perfectus habetur, 117.1202C| quia ex partibus septenarii conficitur quae sunt tria et quatuor. Ternarius enim ad fidem sanctae Trinitatis refertur; quaternarius ad quatuor Evangelia. Millenarius quoque perfectus numerus ostenditur, quia denarii numeri quadratum solidum reddit; decies enim centeni fiunt mille. Atque idcirco millenarius numerus perfectus est. Unde dicitur: Verbi quod mandavit in mille generationes, per quas generationum universitas exprimitur. Quia igitur duodenarius sive millenarius numerus in sacro eloquio pro perfectione ponitur, recte in duodecim millibus summa perfectionis illorum exprimitur, qui decalogum legis cum dilectione Dei et proximi implent, fidemque sanctae Trinitatis custodiunt, et hoc secundum auctoritatem quatuor 117.1202D| Evangeliorum. Hos metitur Deus omnipotens arundine, quia unicuique secundum capacitatem sui intellectus distribuit dotcrinam scientiae. Omnes tamen quos tangit in his quae acceperunt perfectos ostendit; et unusquisque quod non accepit in se, per charitatis studium possidet in altero, ut ex multis membris unum efficiatur corpus. Vel, sicut supradictum est, alii tribuitur sermo scientiae, alii genera linguarum, etc. Et hi licet non aequaliter, quia ut Dominus dicit: In domo Patris mei mansiones multae sunt (Joan. XIV), tamen omnes supernae remunerationis praemium percepturi sunt. Sed cum miro consilio auctor et dispensator noster huic illa largiatur, quae alii de negat, extra mensuram arundinis egredi non videtur. 117.1203A| Quisquis posse plus quam accepit conatur, inde plerumque amittit; et hoc quod poterat, quia audacter ea quae contingere non valet, arripere festinat. Nam et membrorum nostrorum tunc ministeriis bene utimur, cum sua eis officia distincta servamus. Lucem enim oculis cernimus, vocem vero auribus audimus. Si quis autem mutato ordine, officia deserit, ad aliena non assurgit. Et longitudo et latitudo et altitudo ejus aequalia sunt. Haec est illa soliditas quadratae figurae, de qua superius dixit: Et civitas in quadro posita erat. Longitudo pertinet ad fidem, altitudo ad spem, latitudo ad charitatem, de qua scriptum est: Latum mandatum tuum nimis (Ps. CXVIII). Sive etiam longitudo pertinet ad longanimitatem, altitudo ad contemplationem; latitudo sine dubio charitatem 117.1203B| designat, quae in tantum lata est, ut non solum ad amicos, sed etiam usque ad ipsos perveniat inimicos. Juxta illud: Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos (Luc. VI). Longitudo itaque civitatis, et latitudo atque altitudo ejus, aequalia sunt, quia quantum patiens fuerit mens per longanimitatem, tantum lata erit per amorem: et quantum patiens fuerit per longanimitatem, quantumque lata per amorem, tantum erit et alta per contemplationem; unusquisque ad altiora per contemplationem erigitur, inquantum semetipsum humiliat in toleranda mala proximorum. Longitudo itaque Ecclesiae latitudo et altitudo, aequalia sunt, quia inquantum longanimis est inter adversa, inquantum charitate erga omnes dilatata, intantum 117.1203C| est alta per contemplationem. Et mensus est murum ejus centum quadraginta quatuor cubitorum. Haec summa quadraturam duodenarii numeri continet; duodecies enim duodeni, centum quadraginta quatuor fiunt; centenarius numerus perfectionem significat. Unde in Evangelio Dominus: Qui reliquerit domum, vel fratres aut sororem, etc., usque centuplum accipiet (Matth. XIX), id est perfectionem mentis consequetur, ut ea quae amisit semel, ultra repetere nolit. Quadragenarius quoque numerus in Scriptura sacra multimoda ratione habetur perfectus: sive propter Domini jejunium, quadraginta diebus peractum, sive propter decalogum legis, et quatuor Evangelia, in quibus perfectio decalogi continetur. 117.1203D| Quaternarius similiter consecratus est, propter quatuor flumina paradisi, vel quatuor libros Evangelii, seu etiam propter quatuor mundi partes, vel quatuor virtutes principales. Quia autem in cubitu manus est, recte per cubitum operatio manus exprimitur. Muri autem ipsa est civitas. Mensus est itaque angelus muros civitatis centum quadraginta quatuor cubitis, quia omnipotens Deus perpendit et considerat, quantum singuli electorum, per auctoritatem quatuor Evangeliorum, laborant in legis decalogo, quantamque perfectionem mentis consequuntur, ut ad societatem angelorum pervenire possint, unde sequitur: Mensura hominis quae est angeli. Quantum ad litteram pertinet, hic ostenditur ipsum angelum, qui haec ostendebat Joanni in figura hominis apparuisse: 117.1204A| quantum autem ad altiorem pertinet intellectum, mensura hominis, quae est angeli, intelligitur recte ipse angelus, qui Ecclesiam metitur, quia videlicet gloria angelorum et hominum in coelesti beatitudine aequalis erit. Unde in Evangelio ipse dicit: Neque nubent neque nubentur, sed erunt sicut angeli Dei in coelo (Matth. XII). Vel ideo mensura hominis, quae est angeli, dicitur, quia quot angeli remanserunt in coelo post casum archangeli, tot homines de terris sunt ascensuri in coelos. Et erat structura, id est aedificatio, muri ejus ex lapide jaspide. Jaspis lapis viridis est coloris, atque Dominum Jesum Christum significat, qui est refectio sanctorum animalium. In contemplatione enim Dei omnipotentis erit summa electorum perfectio, et 117.1204B| aeterna satietas, juxta illud Psalmistae: Dominus pascit me et nihil mihi deerit, in loco pascuae ibi me collocavit (Psal. XXII). Sive etiam per lapidem jaspidem, electi exprimuntur, quorum fides nunquam marcescit, sed in viriditate operationis constat. Ex lapide ergo jaspide structura civitatis efficitur, quia prius in Ecclesia fundamentum Christi constituitur, cui etiam omnes fideles superponuntur, juxta illud Apostoli: Ad quem accedentes lapidem vivum, et ipsi tanquam lapides vivi superaedificamini domos spirituales (I Petr. II). Nam sicut in muri aedificatione primo ponuntur lapides magni et quadrati, qui alios super se positos portant, qui et ipsi iterum alios portant, sicque omnis aedificatio construitur usquequo ad ultimum lapidem perveniatur, qui cum 117.1204C| portetur ab omnibus, ipse neminem portat. Ita in fundamento Ecclesiae, primo positi sunt apostoli, deinde martyres, deinde confessores, virgines, viduae, caeterique sancti, qui se omnes invicem portant, passiones suae mentis libentissime tolerantes, juxta illud Apostoli: Alter alterius onera portate (Galat. VI). Vel etiam exemplo semetipsos invicem foventes, et ita agitur usque ad finem saeculi, quando ultimus electus in novissimo culmine hujus aedificii ponetur: qui cum portetur ab omnibus retro se praecedentibus, ipse tamen non habebit quem portare possit, quia in ipso omnis Ecclesiae consummabitur aedificatio. Erit vero Christus et fundamentum et consummatio Ecclesiae, qui est initium et finis. 117.1204D| Ipsa vero civitas aurum mundum, simile vitro mundo. Per aurum claritas intelligitur coelestis, de qua Dominus dicit: Accipite sapientiam sicut aurum. In vitro vero puritas cordium intelligitur: nam ex caeteris metallis, si conficitur aliquod vas, quidquid intrinsecus ponitur, extrinsecus minime videtur. In vitro autem, quidquid interius ponitur, totum exterius perspicitur. Atque ideo per vitrum puritas designatur cordis omnium sanctorum, quae invicem in coelesti beatitudine omnibus manifestabitur. Haec enim verba non ad praesentem Ecclesiam referri possunt, in qua singulis singulorum conscientiae occultae sunt, sed ad futuram, quando veniente Domino, qui illuminabit abscondita tenebrarum, singulorum conscientiae cunctis manifestabuntur. Quidquid 117.1205A| enim cogitatum fuerit ab aliquo, totum videbitur ab altero, sicque unusquisque tunc erit conspicabilis alteri, sicut nunc esse potest conspicabilis sibi. Vel per aurum sicut dictum est, intelligitur sapientia superna. Per vitrum vero puritas fidei; nam in vitro, sicut dictum est, quidquid ponitur interius, totum videtur exterius, et per hoc puritas fidei designatur, quam sancti tenentes corde, manifestant etiam ore. Nec quidquam intus agitur per simulationem, quod non videatur exterius per puram oris et operis confessionem. Et fundamenta muri civitatis omni lapide pretioso ornata. Fundamenta civitatis, id est Ecclesiae, sunt patriarchae, prophetae et caeteri praedicatores, super quorum doctrinam vel exempla, constat Ecclesiae 117.1205B| structura. Quae fundamenta omni lapide pretioso, id est, omnibus virtutibus, fide scilicet, spe, charitate, hospitalitate, jejunio, abstinentia, caeterisque sunt ornata bonorum actuum operibus. Sive etiam lapides pretiosos intellige omnes imitatores illorum, qui in aedificio civitatis positi sunt, ipsamque civitatem moribus et vita exornant. De his lapidibus Dominus per prophetam dicit: Ecce ego sternam per ordinem lapides tuos, et fundabo te in sapphiris (Isa. LIV). Unde sequitur: Fundamentum primum jaspis. Qui lapis, ut superius dictum est, viridis est coloris, atque ideo non incongrue Dominum significat, qui est pabulum et refectio omnium electorum, ipse est primum fundamentum Ecclesiae, quia ut Apostolus dicit: Fundamentum aliud nemo potest ponere praeter 117.1205C| id quod positum est, quod est Christus Jesus (I Cor. III). Significat quoque et electos, quorum fides nunquam marcescet, sed semper in operationis virore perseverat. Secundum sapphirus. Lapis sapphirus in sua natura, nequaquam pretiosus est, sed in mysterio valde praeclarus invenitur, quia videlicet aereum colorem retinet, atque ideo sanctos significat, qui coelestia mente petunt, dicentes cum Apostolo: Nostra conversatio in coelis est (Philip. III). Tertium chalcedonius. Chalcedonius lapis multo est vilior quam sapphirus in natura, sed in mysticis sensibus valde invenitur et ipse pretiosus. Est enim fortissimae naturae, adeo ut omnium sculpentium argumentis resistat: atque ideo significat sanctos, qui invictissimi sunt inter adversa hujus saeculi. Quorum 117.1205D| unus dicit: Quis nos separabit a charitate Christi (Rom. VIII)? Et iterum: Certus sum quia neque mors, neque vita; neque angeli, et caetera, poterunt nos separare a charitate Christi (Ibid.); et tales bene in fundamento Ecclesiae constituuntur, quia aliis exempla fortitudinis praebent. Unde et idem auditoribus suis dicit: Imitatores mei estote sicut et ego Christi (I Cor. VIII). Habet quoque idem lapis similitudinem lucernae pallentis, et in hoc humilitatem sanctorum significat, qui in praesenti vita pallidi habentur, quia despiciuntur, contemnuntur et velut in nihilum reputantur. Attamen ipsi obscuro loco lucent, aliisque lumen scientiae atque ardoris demonstrant. Unde et ex uno illorum dicitur: Ille 117.1206A| erat lucerna ardens et lucens (Joan. V). Ardens videlicet fide et dilectione, lucens verbo et opere. Quartum smaragdus. Smaragdus pretiosus lapis est in sua natura, sed pretiosior in electorum figura. Qui lapis tantae viriditatis est, ut omnem virorem herbarum superet, et aerem etiam circumfusum viridem reddat. Reddit etiam imagines aspicientium, si moles ejus fuerit ampla. Hujus lapidis genera sunt multa, sed pretiosissimi smaragdinei lapides reperiuntur in Scythia, regione deserta, quos tamen custodiunt gryphes, animalia terribilia et ferocia, quae corpus habent leoninum, pedes autem, rostrum et alas, ut aquila: ideoque per terram currunt ut leones, per aera volant ut aves. Quae bestiae custodiunt ipsam deserti regionem, et servant ipsos lapides, 117.1206B| non quod ipsae in suam eos convertant utilitatem, sed hominibus eos auferunt. Cum quibus Arimaspi, homines unum oculum habentes, bellum gerunt, ipsosque lapides ejus auferunt. Quae res pulchrum in se continet mysterium: Lapis quippe smaragdus, qui, ut diximus, nimiae est viriditatis, Christum significat, qui pascua aeternae refectionis suis daturus est fidelibus. Porro desertum illud in quo lapides reperiuntur, significat corda sanctorum, qui se a terrenis et hujus mundi curis longe faciunt, ut in secreta cordis sui quiete Domino servire possint. Unde unus eorum dicit: Ecce elongavi fugiens, et mansi in solitudine (Psal. LIV). In quorum cordibus invenitur lapis smaragdus, quia in ipsis habitat Christus. Sed adsunt gryphes, id est maligni spiritus, 117.1206C| qui Christum nituntur tollere fidelibus, non quod ipsi eum habeant, sed causa invidentiae hominibus eum auferunt. Sed sunt Arimaspi unum oculum habentes, id est electi unum oculum mentis possidentes, qui bellantur cum gryphibus, hoc est, cum malignis spiritibus, Christumque sibi rapiunt, qui est lapis pretiosus. Et ut Dominus designatur per hunc lapidem, ita electi, quorum fides nunquam marcescit. Nam et ipsi in fundamento Ecclesiae ponuntur, quia alios et exemplo et doctrina erudiunt, et in Christi doctrina confortant. Quintum sardonyx. Sardonyx compositum est ex sardio et onyche, cujus genera plurima sunt, sed pretiosior tribus coloribus distinguitur in modum unguinis, quia in subteriori parte habet nigrum colorem, 117.1206D| in medio rubicundum, in superiori candidum. Vel aliter: primam partem habet nigram, mediam candidam, superius rubeam, significans sanctos, qui nigri, id est despecti, contemptibiles, et abominabiles, videntur, sed tamen innovati per gratiam Christi, semper splendore fidei irradiantur ab eo, ut si necessitas ingruerit, etiam per charitatis officium proprium sanguinem non solum pro amicis, verum etiam pro ipsis fundere non metuant inimicis, quod significatur per colorem rubeum. Hinc in Canticis canticorum Ecclesia dicit: Nolite me considerare quod fusca sum, quia decoloravit me sol (Cant. I). Unde Paulus apostolus ait: Etsi exterior homo noster corrumpitur, tamen interior renovatur de die in 117.1207A| diem (II Cor. IV). Sextum sardius. Sardius lapis terrae rubrae speciem habet, ideoque significat sanctos, qui, licet ad sublimia intelligenda et contuenda ducantur, tamen suam semper student recognoscere fragilitatem, recordantes se esse filios Adae, qui terra rubra interpretatur. Reducunt semper ad memoriam qui sint et unde venerint, scilicet ex radice fragilis et peccatoris hominis, ne videlicet ex accepto coelestis gratiae dono extollantur. Hinc Ezechiel saepe contuens coelestia mysteria, filius hominis vocatur; et Abraham: Loquar ad Dominum meum cum sim pulvis et cinis (Gen. XVIII). Et Psalmista: Memento, Domine, quia pulvis sumus, homo sicut fenum dies ejus (Psal. CII). Bene autem iste lapis sexto loco subrogatur, qui terrae rubrae speciem tenere videtur, quia et 117.1207B| primus homo sexto die conditus invenitur, cui dictum est: Terra es et in terram ibis (Gen. III). Septimum chrysolithus. Chrysolithus quasi aurum fulget, et videtur emittere ex se quasdam ardentes scintillas. Cujus specie significantur hi qui luce supernae sapientiae resplendent, suas virtutes atque sententias cum verbo exhortationis velut scintillas in proximos effundunt, quibus ad amorem Dei et proximi alios accendunt. Octavum beryllus. Beryllus duos colores habet, viridem et pallentem. Per quem vita illorum designatur, qui aeternorum contemplationi bonorum inhaerent, et iterum cura fraternae administrationis, quasi ad pallorem redeunt, dum exteriora per activam vitam fratribus ministrare student, et qui paulo ante fuerant virides in Dei contemplatione, pallescunt 117.1207C| iterum in temporalium rerum per humanitatis officium administratione. Nonum topazius. Topazius lapis omnium lapidum colores in se habet; unde et nomen accepit, quia pan Graece, Latine omne dicitur. Quo nihil carius reges in thesauris suis habere possunt; et nascitur in insula Aegypti quae dicitur Topazion. Significat sanctos omnibus virtutibus refertos, et quasi multis coloribus, sic multis virtutibus lucentes. Decimum chrysoprasus. Chrysoprasus aurei coloris est et viridis, quod ipso nomine manifestatur, parum distans a beryllo. Significat autem electos sapientia resplendetes, et viriditate fidei semper ad coelestia tendentes. Undecimum hyacinthus. Hyacinthus similis est aquae radio solis perfusae. Et in hoc significat electos sapientia repletos, non tamen humana, 117.1207D| qua sunt filii saeculi prudentiores filiis lucis, sed divina, quae significatur per radios solis aquae immissos. Duodecimum amethystus. Amethystus tribus coloribus principalibus respergitur, id est purpureo, violaceo et roseo. Et in hoc significantur sancti, qui coelestem habitum gerunt in terris, et ad praemium et ad coaevitatem angelorum venturi sunt in coelis. Unde Dominus dicit: Et erunt sicut angeli in coelo (Matth. XXII), quod designatur per purpuram quae principum est indumentum. In viola autem, quae humilis est herba, et tamen odorem optimum habet, humilitas illorum exprimitur, cum bonae opinionis odore. In rosaceo autem colore charitas intelligitur, quae intantum in illis viget, ut etiam usque ad passionem 117.1208A| martyrii non solum pro amicis, sed pro ipsis quoque prosiliant inimicis. Unde Dominus dicit: Majorem hac dilectionem nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Joan. XV). Et duodecim portae duodecim margaritae sunt per singulas. Quantum autem ad litteram pertinet, hoc dicit, quod illa civitas habet duodecim portas, et singulae portae erant ex singulis margaritis, id est unaquaeque porta erat ex una gemma, et iterum in unaquaque porta erant duodecim margaritae, quae sunt centum quadraginta quatuor. Una porta, vel margarita singulariter Dominus intelligitur Jesus Christus qui sicut dicitur fundamentum fundamentorum, sic etiam potest dici margarita margaritarum. Istud est margaritum, quod negotiator venditis omnibus emit. In duodecim 117.1208B| autem portis intelliguntur sancti apostoli et caeteri praedicatores, qui nobis januam Ecclesiae aperiunt, unde Psalmista: Aperite mihi portas justitiae (Psal. CXVII). Statimque unam portam annectit, quae singulariter Dominum significat, sicut dictum est, sine quo nemo venit ad Patrem, dicens: Haec porta Domini, justi intrabunt eam (Psal. CXVII). Superius legimus quod mensus est angelus muros civitatis centum quadraginta quatuor cubitorum. Qui numerus etiam hic replicatur, cum duodecim margaritae per singulas duodecim portas describuntur; quia duodenarius numerus duodecies ductus, centesimum ac quadragesimum quartum numerum consummat, in quo omnis multitudo sanctorum concluditur. Et platea civitatis aurum mundum tanquam vitrum perlucidum. Superius dictum 117.1208C| est quod ipsa civitas fuerit ex auro mundo tanquam vitrum perlucidum, et hic platea civitatis iisdem metallis fertur. Per muros quippe civitatis, robustiores et eminentiores saeculi intelliguntur: per plateam vero, quae a latitudine ita vocatur, quia Graece platon, Latine latum dicitur, simplices intelliguntur, ipsisque subjecti in latitudine charitatis morantes. Dicitur autem platea civitatis ex auro mundo, sicut et muri fuisse feruntur, quia licet sit ibi distantia meritorum, quia sicut in hac vita invenitur alius alio sanctior, sic in illa beatitudine alius invenitur alio eminentior, tamen unusquisque quod non habebit in se, possidebit in altero per charitatis amorem. Hinc per beatum Job dicitur: Parvus et magnus ibi sunt, et Apostolus: Stella a stella differt in claritate, sic et resurrectio 117.1208D| mortuorum (I Cor. XV). Nam per aurum claritas designatur aeternae retributionis, per vitrum vero puritas cordis illorum exprimitur, quae tunc singulis invicem manifestabitur. Iisdem itaque metallis adornatur platea, quibus et muri: quia non licet tantam habeant gloriam subjecti, quantam praelati et doctores Ecclesiae, tamen (ut dictum est) quod in se quisque non habebit, possidebit in altero per charitatis ardorem, quando sicut Apostolus dicit: erit illis Deus omnia in omnibus (I Cor. XV). Unde sequitur: Et templum non vidi in ea. Dominus enim Deus omnipotens templum illius est et agnus. Praesens Ecclesia templum Dei est, juxta quod Apostolus dicit: Templum enim Dei sanctum est quod estis vos (I Cor. III), 117.1209A| Tamen habet etiam ipsa templum corporale, id est locum orationis, quo conveniunt fideles ad audienda divina eloquia et celebranda Christi sacramenta. Illa autem coelestis civitas Jerusalem jam non habebit templum visibile, quia Dominus Deus omnipotens Pater et Agnus (id est Filius Dei), templum ejus est. Hinc Paulus dicit: Non enim in manufactis habitaculis Jesus introivit, et alibi, Christus assistens pontifex futurorum bonorum, per amplius et perfectius tabernaculum non manufactum, id est non hujus creationis, introivit semel in sancta (Hebr. IX). Et hoc templum, id est totam Trinitatem, nunc Ecclesia possidet per fidem, tunc vero possidebit per manifestam speciem, quando erit Deus omnia in omnibus et in illo. Erit enim tunc templum Ecclesiae, Pater 117.1209B| cum Filio et Spiritu sancto, quia inhabitabit ille Ecclesiam regendo, et ista inhabitabit illum in eo quiescendo. In qua scilicet mansione, id est in divina protectione, tribus qualitatibus vigebit, quia ibi habebit esse feliciter, et nosse sanctam Trinitatem perfecte, et eam quam noverit, diligere caste. In his autem tribus beatitudinum qualitatibus omnis summa beatitudinis consistit. Et civitas non eget sole neque luna, ut luceant in ea. Haec Jerusalem quae in praesenti agitur, in die fruitur lumine solis, nocte vero lumine lunae: illa autem coelestis Jerusalem nihil horum indigebit, quia verum habebit lumen, quod non solum corpora, sed etiam mentes singulorum illuminabit, unde sequitur: Nam claritas Dei illuminabit eam. Ipse enim 117.1209C| Deus, qui nunc illuminat mentes fidelium per fidem, ipse jam tunc multo magis illuminabit, cum eum videre meruerint facie ad faciem. Hinc ipse dicit: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V). Et lucerna ejus Agnus. Lucerna ad ignem pertinet. Nam praesens Ecclesia eget lucerna, hoc est igne corporali illuminari. Illa autem jam non indigebit hac frui lucerna, quia lumen ejus est agnus, id est visio Christi cum Patre et Spiritu sancto, de ipso enim Filio in libro Sapientiae dicitur: Candor enim est lucis aeternae (Sap. VII). Quae lux utique in praesenti videri nequit. Unde Dominus ad Moysen dicit: Non enim videbit me homo et vivet (Exod. XXXIII). Et ambulabunt gentes per lumen ejus. Lumen Ecclesiae 117.1209D| Christus est. Unde per Isaiam dicitur: Surge, illuminare, Jerusalem, quia venit lumen tuum (Isa. LX). Haec autem verba non ad futuri temporis remunerationem, sed ad praesentis laborem, referenda esse satis elucet. Neque enim jam tunc sancti in ambulando laborabunt, sed post laborem beate viventes quiescent. Nunc itaque ambulant per lumen ejus, hoc est, per Christi fidem, caeterasque virtutes, ut postea pervenientes ad patriam coelestem, quiescant in ipso lumine, hoc est, in ipsius Dei contemplatione. Et reges terrae afferent gloriam suam et honorem in illam. Reges terrae intelliguntur omnes justi, qui bene se cum subjectis regere satagunt, de quibus dictum est: Cor regis in manu Dei, quocunque voluerit, 117.1210A| vertet illud (Prov. XXI). Isti itaque reges, hoc est, omnes justi, suam gloriam et honorem, quod idipsum est, referent ad illam coelestem Jerusalem, quia omnem suam remunerationem et prosperitatem, atque omne suum gaudium et exsultationem ibi recipient: et quo amplius in praesenti vita affliguntur et despiciuntur, eo amplius ibi exaltabuntur. Quo contra reprobi, qui in praesenti suam gloriam et honorem possident, et in prosperis hujus saeculi se extendunt, ibi vacui remanebunt. Unde Dominus dicit: Vae vobis divitibus, qui hic habetis consolationem vestram (Luc. VI). Quia enim sancti in praesenti vita gloriam hujus saeculi, quae reproborum est, non amant, idcirco suam ad aeternam felicitatem gloriam deferunt, quando ibi exaltati remunerabuntur, cum et uni illorum dixerit 117.1210B| Dominus: Tu esto supra decem civitates; alteri autem: Tu esto supra quinque, sicut in Evangelio ipse manifestat. Aliter: Reges terrae intelliguntur apostoli caeterique praedicatores, qui propter regimen animarum quas regunt, jure reges vocantur. Isti afferent gloriam et honorem in illam, hoc est, omnes quos Christo acquisierunt sua praedicatione et doctrina. Unde Paulus quibusdam dicit: Gloria nostra vos estis in die Domini nostri Jesu Christi (II Cor. I), recte enim gloria regum et honor vocantur hi pro quibus iidem reges coronantur. Et portae ejus non claudentur per diem. Magna securitas erit in Jerusalem coelesti, ubi nullae jam erunt insidiae inimici, et idcirco portae ejus non claudentur, quia videlicet dies erit ibi perpetua, cui nox non succedet. 117.1210C| Unde sequitur: Nox non erit illic. Sed videamus quomodo in praesenti vita clauduntur portae, quae utique praedicatores intelliguntur, per quorum ministerium Ecclesiam intramus. Portae enim civitatis dum clauduntur, ingredientibus aditum non permittunt. Itaque quasi clauduntur portae, dum sancti praedicatores diabolum repellunt a cordibus fidelium, ipsique aditum ingrediendi denegant, dum fideles instruunt quomodo ejus tentationibus resistant. Hinc Petrus dicit: Adversarius vester tanquam leo rugiens circuit, quaerens quem devoret, cui resistite fortes in fide (II Petr. V). Ideo autem ibi dicit: Portae ejus non claudentur, quia sublato noctis timore, perpetua dies electis fulgebit. Non jam dicetur ibi: Vigilate et orate (Marc. XIII), quod ad noctem adversitatis pertinet, 117.1210D| sed: Vacate et videte quoniam ego sum Deus (Psal. XLV), quod ad diei redigitur securitatem. Et afferent gloriam et honorem gentium in illam. Haud dubium, ipsi qui superius appellantur reges terrae, id est sancti praedicatores, qui gloriam et honorem gentium in illam civitatem afferent, quando aggregata turba fidelium, ipsos quos praedicando adduxerunt ad fidem, secum ad patriam coelestem introducent. Magna enim gloria, magnusque honor gentium in illam civitatem afferetur, quia maxima ex parte ex ipsis gentibus decorabitur. Non intrabit in illam aliquid coinquinatum et faciens abominationem. In hanc civitatem coinquinati, id est vitiis maculati, et facientes abominationem, id 117.1211A| est peccatum, simul intrant cum bonis, quia sicut haec vita media inter coelum et terram consistit, ita utriusque partis cives in se continet. In illam autem, ubi soli erunt boni, non intrabit coinquinatum, et faciens abominationem, id est peccatum, quia nulla erit ibi permistio malorum, sed sola societas bonorum. Soli enim boni regnabunt cum Christo, cum quo et in quo in eadem Jerusalem coelesti feliciter permanebunt. Et mendacium, subaudis, non intrabit in eam, id est quilibet jam mendacii noxam perpetrans. Omne enim mendacium, sicut supradictum est, non caret peccato. Nisi qui scripti sunt in libro vitae Agni, id est hi soli ingredientur coelestem Jerusalem, qui in Dei praescientia ad hoc ante omnia saecula sunt praesciti et praedestinati. Liber quippe 117.1211B| vitae Agni vis intelligitur omnipotentis Dei, sicut supradictum est, quia omnia scit antequam fiant.
- CAPUT XXII.
Et ostendit mihi flumen aquae vivae, splendidum tanquam crystallum, procedens de sede Dei et Agni. Flumen aquae vivae intelligitur doctrina Veteris et Novi Testamenti. Quod enim aqua praedicationem sanctam significet, Salomon docet qui dicit: Aqua profunda, verba ex ore viri: et torrens redundans, fons sapientiae (Prov. XVIII). Et Dominus dicit in Evangelio: Qui credit in me, sicut dicit Scriptura, flumina de ventre ejus fluent aquae vivae (Joan. VII). Sed cum una sit doctrina Veteris et Novi Testamenti, pluraliter enuntiatur, quia scilicet et unitatem fidei annuntiat, et 117.1211C| tamen ad multos auditores pervenit, et per multorum ora diffunditur. Bene autem flumen aquae vivae vocatur, quia quos irrigat, vivificat, et ad vitam aeternam invitat. Recte ergo crystallo splendenti comparatur propter puritatem fidei, quae in baptismo percipitur. Quos enim vivificando vivificat, ad aquam baptismatis perducit, eosque et puritate fidei splendidos, et robore fortissimos reddit. Sedes autem Dei Patris et Agni, id est Filii Dei, ex qua ipsa procedit, Ecclesia est fidelium, quibus Paulus dicit: Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. III), quia in illorum cordibus Christus sedet cum Patre et Spiritu sancto. Quorum, quia inseparabilis est potestas, inseparabilis est etiam sedes. Ab ipsa ergo Dei sede procedit aqua, quia per ipsam Ecclesiam diffunditur 117.1211D| praedicatio. In medio plateae ejus. Id est in medio ipsius Ecclesiae. Nec solum ipsa doctrina robustos quosque irrigat, sed etiam simplices, qui per plateam designantur. Et ex utraque parte fluminis lignum vitae, afferens fructus per menses duodecim. Hoc juxta litteram non potest intelligi, ut videlicet lignum ex utraque parte fluminis sit, nisi forte in medio fuerit collocatum, ut rami illius hinc et inde sint expansi. Verum spiritualiter hoc intelligendum est, quod scilicet lignum ex utraque parte fluminis sit. Lignum quippe vitae Christus est sapientia Dei Patris, de qua Salomon dicit: Lignum vitae est his qui apprehenderint eam; et qui tenuerit eam, beatus (Prov. III). Hinc 117.1212A| et in libro Geneseos legimus, quod fuerit lignum vitae in medio paradisi, quod scilicet lignum Dominum Jesum Christum significat, qui vitam aeternam praestat se digne comedentibus. Lignum itaque ex utraque parte fluminis est, quia Vetus et Novum Testamentum Christum annuntiat: et quod in Veteri praenuntiatur futurum, hoc in Novo manifestatur impletum. Per menses autem duodecim, in quibus ipse Christus qui est lignum vitae, suos affert fructus duodecim apostoli intelliguntur. Dicit enim ipse de se et de ipsis apostolis in Evangelio: Nonne duodecim sunt horae diei? (Joan. XI) seipsum appellans diem, horas autem duodecim apostolos. Et quia ex horis dies, et ex diebus menses efficiuntur, quod significatur simpliciter per duodecim horas, hoc et per duodecim 117.1212B| menses, id est ipsi duodecim apostoli, per quos Christus fructum suum affert, hoc est, miracula, praedicationem atque opera coelestia. Hinc in Evangelio legitur, quia profecti praedicaverunt ubique Domino cooperante. Hinc et Paulus dicit: An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christus (II Cor. XIII)? singula, subauditur ligna, reddentia fructum suum. Quod intelligitur per menses, hoc intelligitur et per ligna, quae ab ipso stipite prodeunt, duodecim videlicet apostoli, et in ipsis omnes sancti, qui fructum fidei suae atque operationis reddere assidue non cessant. Et folia ligni ad sanitatem gentium. Si per ramos stipitis intelliguntur apostoli, per folia ligni intelliguntur apostolorum discipuli, qui ad sanitatem gentium perveniunt, quas suo exemplo et 117.1212C| doctrina instruunt, et ad veram sanitatem mentis perducunt. Si autem haec ad coelestem Jerusalem referre voluerimus, flumen aquae vivae intelligamus contemplationem sanctae Trinitatis, in qua est satietas aeternae refectionis, juxta illud Psalmistae: satiabor dum manifestabitur gloria tua (Ps. XVI). Nam et supra, dicente ipso Domino, legimus: Ego sitienti dabo de fonte aquae vivae gratis. Hinc Psalmista ipsum esse fontem ostendens, dicit: Filii hominum in protectione alarum tuarum sperabunt. Inebriabuntur ab ubertate domus tuae, et torrente voluptatis tuae potabis eos (Psal. XXXV). In hoc vero fonte est vita perpetua, quia quicunque ad Dei contemplationem pervenire poterit, habens vitam aeternam, id est Deum, ipse quoque vivet in aeternum. Quod videlicet flumen, splendidum 117.1212D| tanquam crystallum dicitur, quia videlicet sua contemplatione perducet ad firmitatem immortalitatis atque incommutabilitatis. Quod etiam flumen bene a sede Dei procedere dicitur, et in plateam civitatis derivari. Quod enim est sedes, hoc est et platea civitatis, id est omnis Ecclesia generaliter, sed propter diversorum personas ita distinguitur. Quia enim quos possidendo regit, ubertate suae visionis satiat, bene in sede tanquam fons redundat, ut unusquisque habitator pro viribus inde hauriat, pro meritis accipiat: quia licet eadem visio simul habeatur ab omnibus, tamen pro singulorum meritis unicuique distribuitur. Et ex utraque parte fluminis lignum vitae. Quod superius designatur per fontem 117.1213A| aquae vivae, non nunc etiam designatur per lignum ex utraque parte fluminis positum, id est contemplatio sanctae Trinitatis, quae angelicam simul et humanam naturam hinc inde satiat, ipsaque visionis potio ita est multimoda, ut quidquid cuiquam in desiderio tunc venerit, haec eadem visio fiat, quando sicut Apostolus dicit: erit Deus omnia in omnibus (I Cor. XV). Sed nec mirum, cum et ipsum manna filiis Israel de coelo attributum, per quod aeterna satietas figuratur, hoc secundum Scripturae sententiam unicuique sapuerit in ore, quo fuisset delectatus. Per menses, quibus ipsum lignum fructus affert, aeternitas intelligitur: Per annos, ut, anni tui non deficient (Psal. CI): per menses vero, ut est illud Isaiae (c. LXVI): Et erit mensis ex mense: per diem, ut est illud: Melior est dies una in atriis tuis 117.1213B| super millia (Psal. LXXXIII); et iterum: Ordinatione tua perseverant dies (Psal. CXVIII). Lignum ergo vitae per duodecim menses fructus reddit, quia ipsa merces beatae immortalitatis, quae per fructus designatur, quaque electi perfruuntur, nullum terminum habet, sed sine fine manet. Singula ligna reddentia fructum suum. In hoc fructum suum reddent, quoniam mercedem operum suorum percipient. Et folia ligni ad sanitatem gentium. Folia ligni, laudes intelliguntur sanctorum, de quibus Psalmista: Beati qui habitant in domo tua (Psal. LXXXIII). Quae laudes ad sanitatem gentium proficient, cum eorum corda perpetua Creatoris laus replens, nullam in eis fatigationem, nullam lassitudinem, nullam tristitiam sinit inesse. 117.1213C| Et omne maledictum non erit in ea amplius. In praesenti Ecclesia maledictum est, scilicet genus hominum, qui in Cain maledictionem perceperunt. In illa societate sanctorum, nullum erit maledictum, sed omnis Ecclesia electorum benedicetur in suis habitatoribus, cum audierint: Venite, benedicti patris mei (Matth. XXV), etc. Sed sedes Dei et Agni in illa erunt. Superius unam sedem posuerat, de qua et dixerat se vidisse emanare flumen aquae vivae: nunc autem pluraliter sedes introducit, dicens: Sedes Dei in illa erunt. Sed et hoc significant plures sedes, quod una, id est omnem electorum Ecclesiam, quae scilicet propter unitatem fidei in una sede propter diversitatem gentium in pluribus exprimitur. Unde et superius viginti quatuor sedes visae esse referuntur. 117.1213D| Et servi ejus servient illi. Cum Dominus discipulis dicat: Jam non dicam vos servos, sed amicos meos (Joan. XV), quomodo hic Scriptura jam immortales effectos vocat servos? Aut si jam servitute corruptionis liberati, ad libertatem et gloriam filiorum Dei tunc pervenient, quomodo in illa quiete aeterna servire narrantur? Sed sciendum est nobis, quia in eo quod jam nullo certamine desudabant, sed aeterna quiete fovebuntur, liberi erunt, ac nulla servitute obnoxii. Nam et nunc non sunt servi timoris, sed amoris. Duae enim sunt servitutes, quia aliter timet servus ne verberetur a Domino, aliter autem filius ne privetur haereditate paterna, offendens in aliquo pii patris oculos. Ille enim servit timore, iste 117.1214A| autem amore. Hac servitute serviunt electi hic omnipotenti Deo, praecaventes omnino, ne eum in aliquo offendant peccato. Ibi autem servient illi, laudando et glorificando illum, juxta illud: Beati qui habitant in domo tua (Psal. LXXXIII). Et videbunt faciem ejus. Id est perfectam cognitionem ejus habebunt. Neque enim pueriliter hoc intelligendum est, ut putemus Deum habere faciem, quae corporeis oculis possit videri, sed quia in facie hominis cognitio est, ideo hic per faciem quam electi videre dicuntur, nihil aliud quam cognitio sanctae Trinitatis intelligetur. Hinc scriptum est: Scimus quia cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est (I Joan. III). Talem enim videbunt sancti Deum, qualem nunc angeli vident, de 117.1214B| quibus Dominus dicit: Angeli eorum semper vident faciem Patris mei qui in coelis est (Matth. XVIII). De hac autem visione quomodo scilicet sit intelligenda, satis supradictum est. Et beatus Ansbertus Ambrosius, dicta aliorum doctorum sequens, plura, inquit, loquuntur, patefacientes oculos mentis, Dei naturam esse contemplandam, sicut et charitas videtur. Si enim exterior homo noster videre nequit interiorem, quanto magis Deum conspicere nequit, qui utique multo est subtilior anima nostra? Videbunt illum itaque mente, id est perfectam ejus (ut dictum est) habebunt cognitionem, ut impleatur quod Dominus dicit: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V). Caetera ex illius investigentur contractione. Et nomen ejus scriptum in frontibus eorum. Per frontem 117.1214C| (sicut superius dictum est) exprimitur fides. Sed cum ibi jam non sit fides aut spes, quid sibi vult, quod electi nomen Dei in frontibus habere perhibentur? Sed sciendum, quia fides hic pro remuneratione fidei posita est, quae remuneratio contemplatio Dei omnipotentis erit. Cum enim acceperit Ecclesia, quod per fidem credidit, recte ipsum fidei praemium pro titulo gloriae in suis frontibus gestare videbitur. Et nox ultra non erit. Id est vicissitudo temporis, vel etiam tribulatio angustiae, quae saepe per noctem figuratur. Haec namque supra jam dixerat, sed in repetitione verbi demonstrat, quam appetendum sit lumen illud, quod totiens loquendo inculcat. Et non egebunt lumine lucernae neque lumine solis. Nunc humana infirmitas ad exercenda diurna opera, noctis 117.1214D| quiete redditur idonea, utitur etiam in nocte lucerna pro consolatione: tunc autem quando erit Deus omnia in omnibus, qui est lux vera omnes illuminans, non egebit lumine lucernae vel lumine solis. Unde sequitur: Quoniam Dominus Deus illuminabit illos. Si vero noctem intelligamus ignorantiam, lucernam vero vel solem, divini verbi praedicationem, neque nox erit tunc ignorantiae, neque praedicatio doctrinae, quia sicut Isaias dicit: Non docebit vir proximum suum, dicens: Cognosce Dominum, quia omnes scient me a majore usque ad minorem (Jer. XXXI). Sed omnes aeternae sapientiae inhaerentes, perfecta scientia fulgebunt. Et regnabunt cum capite suo in saecula saeculorum. Et dixit mihi. Haud dubium quin 117.1215A| angelus qui haec illi ostendebat: Haec verba quae scilicet ab initio libri dicta vel ostensa tibi sunt. Fidelissima sunt quia quidquid tibi dictum est, veraciter implebitur. Et vera sunt quia a Deo vero sunt prolata. Quod autem dicitur Joanni, pertinet etiam ad universalem Ecclesiam, cui per internam inspirationem ipsa verborum veritas revelatur: et ideo nullus in tantum debet insipiens fieri, ut aliquo modo dubitet de his, quae sub tanta contestatione pronuntiantur esse verissima. Et Dominus Deus spiritus prophetarum misit angelum suum ostendere servis suis, id est ipse qui locutus est prophetis, ipse misit angelum suum ostendere Joanni, et in illo omni Ecclesiae quae oportet fieri cito. Nomine spiritus tota Trinitas intelligitur, quae ipsum angelum misit, qui natura quidem 117.1215B| angelus fuit, sed incarnati Verbi solius personam gessit. Unde et aliquando ex persona Christi loquitur, dicens: Ego sum primus, ego novissimus (Is. XLIV), etc. Aliquando suam attendens naturam, Joannem ne se debeat adorare prohibet. Notandum autem quod in initio istius libri dixit et significavit, mittens, per angelum suum servo suo Joanni. Hic vero non uni singulariter, sed servis pluraliter dicit ostendenda quae oportet fieri cito. In quibus verbis ostendit, utique, non uni specialiter, Joanni, sed omnium in se utilitati in Joanne generaliter prospexisse, quia quod Joanni dicitur, omnibus Ecclesiae fidelibus congruit. Quae sunt autem quae oportet fieri cito? utique remuneratio sanctorum, et damnatio reproborum. Unde et sequitur: 117.1215C| Ecce venio velociter ad reddendum, scilicet unicuique juxta meritum suum. Licet enim quantulumcunque spatium haec praesens vita videatur, tamen omne tempus praesentis vitae comparatum aeternitati, veluti momentaneum habetur, atque idcirco velociter se venire protestatur, ut cito impleantur quae oportet fieri. Beatus, id est felix, qui custodit verba prophetiae libri hujus, servans quae in eo scripta sunt, ut dignus habeatur remuneratione perpetua. Et ego Joannes, subauditur, beatus sum, qui audivi et vidi haec. Et postquam audissem et vidissem, cecidi antepedes angeli ut adorarem eum, qui mihi haec ostendebat. Et dicit mihi: Vide ne feceris. Conservus tuus sum et fratrum tuorum prophetarum, et eorum qui servant verba prophetiae libri hujus. Hoc loco, sicut et 117.1215D| superius, Joannes et angelus proprias personas resumunt. Ne enim quisquam de conscriptione libri hujus dubitaret, suam auctoritatem Joannes interponit, dicens: Ego Joannes qui audivi et vidi haec. Ipse quoque angelus resumit suam personam, prohibetque Joannem ne se adorare debeat, dicens: Vide ne feceris. Conservus tuus sum et fratrum tuorum. Ex quibus verbis satis supradictum est, quod videlicet ipse angelus aethereum corpus susceperit, atque ideo pedes habere dicitur, et quod timuerit post adventum Filii Dei adorari ab homine, qui super se sciebat jam esse hominem, cum nihil tale legamus in Veteri Testamento, ubi frequenter quidem legimus angelos ab hominibus adoratos, nec prohibitos. Sed mirum 117.1216A| valde est cur Joannes contra interdictum angeli secundo eum adorare voluerit. Jam enim simili modo se adorare vetuerat, unumque Deum adorandum esse docuerat. Ad quod dicendum, quia aut magno visionum stupore perculsus, oblitus fuerat eorum quae supra audierat, aut certe potest esse repetitio prioris sententiae. Deum adora. Id est non creaturae, sed Creatori honoris reverentiam offer. Nota vero quod saepe angelus Joanni futura praedixit, et multa etiam in hoc libro reperiuntur prophetarum verbis similia. Nam et integri versus Isaiae et Zachariae, aliorumque prophetarum ibi reperiuntur. Unde est: Videbunt in quem transfixerunt (Joan. XIX). Et dixit mihi: Ne signaveris verba prophetiae hujus. Quare hic dixit, ne signaveris, id est, ne sigillaveris, 117.1216B| ne clauseris verba libri hujus, cum in media hujus orationis serie dictum sit Joanni: Signa quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere? Quia videlicet malis et contemptoribus signanda et claudenda atque abscondenda sunt divina mysteria. Unde est: Nolite sanctum dare canibus (Matth. VII), et: Ne miseritis margaritas vestras ante porcos (Ibid.). Fidelibus autem manifestanda sunt divina eloquia. Unde Dominus dicit: Vobis datum est nosse mysterium regni Dei, caeteris autem in parabolis (Luc. XI). Dicitur itaque propter infideles: Signa quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere, propter fideles autem. Scribe quae vides, et: Ne signaveris verba prophetiae libri hujus. Vel certe, quod in principio hujus revelationis dicitur 117.1216C| Joanni: Scribe quae vides, quae visurus es, in medio vero: Signa quae locuta sunt septem tonitrua, atque in fine: Ne signaveris verba prophetiae hujus, potest ita intelligi, quod Spiritus sanctus praevidit, primo tempore quosdam in Ecclesia futuros, qui cum gaudio et aviditate recepturi erant Domini sermonem: deinde etiam quosdam futuros, in quibus abundat iniquitas et refrigescit charitas, quin potius verbum Dei contemnunt, quam suscipiunt: extremo vero appropinquante judicio, erunt (verum non solum gentiles, sed etiam Judaei) qui cum maxima aviditate verbum Dei suscepturi sunt, praedicantibus Elia et Enoch, caeterisque praedicatoribus. Quia ergo in primo et ultimo tempore fideles fuerunt, sive futuri sunt, verbum Dei cum gaudio suscipientes, 117.1216D| bene initio hujus libri dicitur: Scribe quae vides, et in fine: Ne signaveris verba prophetiae hujus. At quia in medio multi sunt contemptores verbi Dei, congrue quoque et hic in medio dicitur: Signa quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere.-- Tempus enim prope est. Hoc ad illud pertinet, quod praemisit: Ne signaveris verba prophetiae hujus, quo haec impleri debeant, a tempore scilicet resurrectionis Christi usque ad diem judicii, quando singulis juxta opera sua retribuetur. De hoc brevissimo tempore idem Joannes in Epistola sua dicit: Filioli, novissima hora est (I Joan. II). Qui nocet, noceat adhuc: et qui in sordibus est, sordescat adhuc. Permissivus modus est, non optativus; 117.1217A| saepe enim Deus omnipotens permittit hominem propter peccata praeterita ruere ad graviora; unde per Psalmistam dicitur: Non audivit populus meus vocem meam, et Israel non intendit mihi, etc. usque: Ibunt in adinventionibus suis (Psal. LXXX). In qua sententia aperte ostenditur praecessisse culpam inobedientiae, per quam a Deo permissi sunt ire in voluntatibus suis. Hinc Paulus de quibusdam dicit: Qui cum cognovissent Deum, non ut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt. Propter quod tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant quae non conveniunt (Rom. I). Dicatur itaque, qui nocet, sibiipsi subauditur, id est, qui non vult verba Dei audire, noceat adhuc, id est, permaneat impoenitens, et peccatis praeteritis conjungatur. Et qui in sordibus 117.1217B| vitiorum versatur, sordescat adhuc, id est ad deteriora labatur. Dum enim quis tempus poenitentiae accipit, et impoenitens permanet, ipsumque peccatum convertit ipse remedium gratiae convertit in augmentum culpae. Et quia non vult deserere malum ut vivat, auget unde moriatur. De quibus Paulus dicit: Ut impleant peccata sua semper (I Thess. II).-- Et justus per fidem justificetur adhuc per operationem. Et sanctus sanctificetur adhuc. Juxta illud: Ibunt sancti de virtute in virtutem. Electi enim semper sunt in profectu virtutum, quia quotidie inchoant, et per momenta temporum virtutibus virtutes addunt. Ecce venio cito, ad judicandum scilicet. Et merces mea mecum est, reddere unicuique secundum opera sua. Haec locutio et electos ad meliora proficere, et 117.1217C| reprobos hortatur a malis recedere, ne pereant sine excusatione. Quae verba expositione non indigen quia ipsa se explanant Ego sum α et ω, primus et novissimus, principium et finis. Primus, ante quem nullus: et novissimus, post quem nullus. Principium, a quo omnis creatura sumpsit initium; et finis, quia in eo omne redigitur. Alpha pertinet ad verbi dignitatem, omega ad susceptam in fine temporum humanitatem. Ipse est ergo alpha, id est, principium manens cum Patre. Ipse et omega, id est finis, natus temporaliter ex matre. Unde Paulus: Christus finis legis ad justitiam omni credenti (Rom. X). Principium quoque non ad ipsum est referendum, quod scilicet ipse, secundum quod haeretici voluerunt, ex tempore coeperit, sed ad ordinem 117.1217D| creaturarum pertinet, quae ex illo sumpserunt initium. De alpha Joannes dicit: In principio erat Verbum, et, omnia per ipsum facta sunt (Joan. I). De omega vero, qui est finis elementorum apud Graecos, sicut et alpha principium: Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Ibid.). In his totius salutis Christianae summa consistit, ut scilicet in uno eodemque Christo et perfecta deitas, et vera credatur humanitas. Beati qui lavant stolas suas, id est, corpora sua et vitam fonte baptismatis et lacrymis poenitentiae, atque custodia mandatorum Dei. Ut sit potestas eorum in ligno vitae. Id est, in Domino Jesu Christo. Quae habentes, utique in capite suo omnia possidebunt. 117.1218A| Unde superius cum praemisisset: Et ego sitienti dabo aquam vitae gratis, illico adjunxit: Qui vicerit, possidebit haec. Et portis, id est per portas, per apostolos videlicet, caeterosque doctores intrent in civitatem, hoc est, in coelestem Jerusalem. Per quorum enim ministerium nunc intramus Ecclesiam, per ipsorum ora et solutionem ingrediemur regnum coelorum, de his portis Psalmista dicit: Aperite mihi portas justitiae (Psal. CXVII). Statimque unam principalem portam, ad quam etiam istae pertinent manifestat, subdendo: Haec porta Domini, justi intrabunt per eam. Haec enim porta Christum significat, qui dicit: Ego sum ostium, dicit Dominus: per me si quis introierit, salvabitur (Joan. X). Cum enim quilibet fidelium per ora praedicatorum aditum intrant regni coelorum, 117.1218B| nimirum per illum ingrediuntur, qui per ora illorum loquitur. Foris canes, id est Judaei, haeretici, caeterique increduli, qui contra Ecclesiam latrant. Et venefici id est, malefici sive magi, et impudici id est, inverecunde peccantes. Et homicidae diverso modo homines interficientes. Et idolis servientes, hoc est, simulacra quaedam pro Deo colentes, sive etiam plus terrena quam Deum diligentes. Et omnis qui amat mendacium, et facit illud. Multi enim mendacium faciunt, sed tamen non amant mendacium, quia studio atque amore peccandi non mentiuntur. Quod mendacium purgant opere misericordiae, sicut dictum est superius de obstetricibus Hebraeorum. Sed sicut isti in tali mendacio, nisi emendationis studium subsequatur, 117.1218C| perditione non carent, Scriptura dicente: Perdes omnes qui loquuntur mendacium (Psal. V), sic et isti graviori poena plectendi sunt, qui studio, voluntate atque amore, fallaciis illaqueantur. Hi omnes superius dicti, erunt foris, hoc est, ab aditu coelestis Jerusalem repellentur, cum audierint: Discedite a me, maledicti (Matth. XXV). Ego Jesus misi angelum meum testificari vobis haec in Ecclesiis. Hoc et supra jam dictum fuerat. In quibus verbis aperte ostenditur, cujus figuram Joannes in hac revelatione tenuerit: nec solum ad ipsum pertinent Joannem, quae ei dicta sunt, sed ad omnes Ecclesias, quae superius septenario numero comprehenduntur, in quibus una catholica, id est universalis exprimitur. Ego sum genus et radix David. 117.1218D| Quod nihil aliud est, nisi: Ego sum ex ipsa natura David. Beata enim Dei genitrix de stirpe David descendit, atque idcirco ipse Filius Dei, filius David est. Unde ipse interrogans Judaeos: Quid vobis videtur de Christo cujus filius sit, hoc responsum ab eis accepit: David, et ille: Quomodo ergo David vocat eum Dominum, dicens: Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis? (Matth. XXII.) Sed secundum divinitatem est Dominus Deus David, secundum humanitatem vero non alius, sed idem ipse genus et radix David, id est, natura. Aliter: Ego sum radix David, quia ex me David sumpsit initium. Et ego sum genus et radix David, quia ex illo in fine temporum carnis materiam sumpsi. Stella splendida et matutina. 117.1219A| Quantum ad litteram pertinet, stellam splendidam et matutinam appellat Luciferum, quae dum extremas horas noctium illustrat, mane citius affuturum declarat. Ipse atque Christus est stella splendida, quia ipse est lux vera illuminans omnem hominem (Joan. I). Et bene matutina, quia mane surrexit, et tenebras totius mundi fugavit, nobisque claritatem aeterni diei, devicta mortalitate, post resurrectionem ultimam demonstravit, juxta illud Apostoli: Nox praecessit, dies autem appropinquavit (Rom. XIII). Et spiritus id est, tota Trinitas, Pater videlicet, Filius et Spiritus sanctus. Et sponsa, id est sancta Ecclesia, dicunt, cuilibet fideli: Veni ad Deum, scilicet gressibus fidei et passibus amoris, juxta illud: Accedite ad eum et illuminamini (Ps. XXXIII). Spiritus, id est Deus, 117.1219B| dicit hoc per occultam inspirationem cordibus fidelium. Sponsa autem, id est sancta Ecclesia per apertam praedicationem auditores suos invitat ad patriam coelestem. Et qui audit sive per occultam inspirationem, sive per doctorum praedicationem Dei vocem. Dicat alteri cuilibet fideli. Veni. Per fidem rectam et per operationem fidei congruam. Qui enim a Deo jam vocatus est, necesse est ut et alium vocet, ne solus ad remunerationem pergat. Nam et qui ad balneum pergit, ut beatus Gregorius dicit, socios habere desiderans, alios hortatur ut secum pergant. Et qui silit justitiam, id est Deum omnipotentem. Veniat, id est accedat ad illum, ut satietatem aeternam accipiat. Qui vult, accipiat aquam vitae gratis, id est qui desiderat frui Dei contemplatione, in qua 117.1219C| est refectio aeternae satietatis, studeat recte vivere, ut postea ad ipsam Dei visionem valeat pervenire. Sed cum Apostolus dicat: Neque volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei (Rom. XVI), quomodo qui vult, accipit aquam vitae gratis? Sed sciendum est, quia prius praevenit misericordia ut velimus: deinde etiam subsequitur nostra voluntas per eamdem gratiam, ut operemur. De hoc Paulus dicit: Qui operatur in vobis et velle et perficere (Philip. I). Qui itaque sitit, id est, qui aeternas delicias praeveniente se gratia Dei desiderat, passibus amoris ad eas tendat. Et qui vult, id est qui volens ex nolente effectus est, non suis meritis, sed gratuita Dei voluntate, hauriat aquam aeternae delectationis. Contestor ergo, id est, obtestor et testificor omni 117.1219D| audienti verba prophetiae libri hujus. Si quis apposuerit ad haec quae in libro hoc continentur, aliquem 117.1220A| errorem. Apponet super illum Deus plagas scriptas in libro isto. Ut post innumera tormenta ad aeternam perveniat damnationem. Tempore quo beatus Joannes ista scripsit, surrexerunt haeretici in Ecclesia, Valentinus scilicet et Ebion, et Cerinthus, quos et in Epistola sua Antichristos vocat, idcirco hanc contestationem eis objecit, ne per pravitatem erroris aliquid huic libro superaddere auderent, sicut, verbi gratia, Arius auferre nisus est ex suo libro: Ego et Pater unum sumus (Joan. X). Photinus quoque dixit: Ego principium tribuo Jesu ex Maria. Et si quis diminuerit de verbis hujus libri prophetiae vel sensum, vel etiam verba contra suam conscientiam, sicut Arius fecit ex Evangelio, ut praedictum est, auferet Deus partem ejus de libro vitae, id 117.1220B| est in memoria praescientiae Dei non scribetur. Et de civitate sancta, id est de coelesti Jerusalem et societate sanctorum angelorum et hominum. Et de his praemiis quae scripta sunt in libro isto. Tamen hoc sciendum est, quia hoc non propter eos dicitur, qui simpliciter quod dicunt sentiunt, sed de his utique, qui contra conscientiam suam male de Deo loquuntur. Dicit qui testimonium perhibet istorum, subauditur verborum atque idcirco manifestatur, quam vera sint, quia Dominus ipse Christus eis testimonium perhibet. Unde sequitur: Etiam, id est, sic fiat, ut compleantur omnia quae superius dicta sunt. Venio cito, ad judicandum et reddendum unicuique secundum opera sua. Amen, id est, verum est, quia quae 117.1220C| praedicta sunt, procul dubio complebuntur. Veni, Domine Jesu. Haec omnis Ecclesia loquitur in Joanne, optans ut veniat Christus ad judicium. Unde et quotidie in Dominica oratione postulat suppliciter: Adveniat regnum tuum. Et illud: Ostende nobis faciem tuam et salvi erimus. Gratia Domini nostri Jesu Christi cum omnibus vobis. Amen. In hoc loco Joannes typum gerit praedicatorum, qui scientes hominem non posse justificari per legem, sed per gratiam, optat ut eadem gratia semper cum Ecclesia permaneat. Nota autem quod hic liber a gratia sumpsit initium, et in gratia posuit terminum: quia videlicet et praeveniente Dei gratia salvamur et subsequente justificamur: unde et Paulus hujus locutionis more Epistolas suas ordinavit 117.1220D| Ecclesiis, ut a gratia inchoaret, et in gratia terminum poneret. + options > contents > (no apparatus) sumus (Joan. X). Photinus quoque dixit: Ego principium tribuo Jesu ex Maria.
Et si quis diminuerit de verbis hujus libri prophetiae vel sensum, vel etiam verba contra suam conscientiam, sicut Arius fecit ex Evangelio, ut praedictum est, auferet Deus partem ejus de libro vitae, id 117.1220B| est in memoria praescientiae Dei non scribetur. Et de civitate sancta, id est de coelesti Jerusalem et societate sanctorum angelorum et hominum. Et de his praemiis quae scripta sunt in libro isto. Tamen hoc sciendum est, quia hoc non propter eos dicitur, qui simpliciter quod dicunt sentiunt, sed de his utique, qui contra conscientiam suam male de Deo loquuntur.
Dicit qui testimonium perhibet istorum, subauditur verborum atque idcirco manifestatur, quam vera sint, quia Dominus ipse Christus eis testimonium perhibet. Unde sequitur: Etiam, id est, sic fiat, ut compleantur omnia quae superius dicta sunt. Venio cito, ad judicandum et reddendum unicuique secundum opera sua. Amen, id est, verum est, quia quae 117.1220C| praedicta sunt, procul dubio complebuntur. Veni, Domine Jesu. Haec omnis Ecclesia loquitur in Joanne, optans ut veniat Christus ad judicium. Unde et quotidie in Dominica oratione postulat suppliciter: Adveniat regnum tuum. Et illud: Ostende nobis faciem tuam et salvi erimus.
Gratia Domini nostri Jesu Christi cum omnibus vobis. Amen. In hoc loco Joannes typum gerit praedicatorum, qui scientes hominem non posse justificari per legem, sed per gratiam, optat ut eadem gratia semper cum Ecclesia permaneat. Nota autem quod hic liber a gratia sumpsit initium, et in gratia posuit terminum: quia videlicet et praeveniente Dei gratia salvamur et subsequente justificamur: unde et Paulus hujus locutionis more Epistolas suas ordinavit 117.1220D| Ecclesiis, ut a gratia inchoaret, et in gratia terminum poneret.
(no apparatus)