 Cubiculum et lucubratio |
Triclinium  |
Personae:
LUCULLUS, APICIUS, PISTILLARIUS, ABLIGURINUS.
Luc.
Es tu popino?
Apit.
Sum.
Luc.
Ubinam agis?
Apit.
In popina Galli gallinacei: num eges me?
Luc.
Etiam, ad nuptias.
Apit.
Sine me domum transcurrere, ut praecipiam uxori quemadmodum sint tractandi ganeones, quos scio non solere in hac civitate deesse, tum etiam adventores.
Luc.
Audin tu? Reperies me in vico lapideo, in aedibus sutorum.
Apit.
Continuo adero.
Luc.
Bene est, ingredere culinam.
Apit.
Heus Pistillarie, et tu Abligurine, ignem in lare exstruite sub fumali grandibus lignis, et quantum fieri poterit acapnis.
Pist.
Putas te esse Romae? Hic tabernas coctilitias non habemus, e quibus ligna coctilitia promuntur, habebis bene arida.
Apit.
Ni ita sit, tu Abligurine suffitor perdes oculos sufflando.
Abl.
Immo bibam largius: vae vino.
Apit.
Vae aquae, nam vinum hodie non attinges, si sim sanus, nolo mihi evertas ollas, et auxillas confringas, et cibos corrumpas.
Abl.
Non vult ardere hic ignis.
Apit.
Injice fasciculum aliquem sulphuratorum, et fomitum frustula aliquot cum his assulis.
Abl.
Exstinctus est prorsum.
Apit.
Transcurre ad aedes proximas cum batillo, et adfer nobis torrem aliquem praegrandem, et prunas bene incensas.
Abl.
Metallarius Metallarius, qui vulgo Alquimista. est illic dominus? Nec sinet carbonem unum sub fornacibus sibi detrahi, citius oculum.
Apit.
Non est metallarius, sed metallicida: ito ergo ad furnum. Quid adfers? Titionem magis quam torrem?
Abl.
Non habebant prunas carbonis.
Apit.
Quid malum carbonis? Cespitum hic dixeris. Tu furcilla hac move ligna, et agita fomitem ut ignem concipiat: sume pyrolabem[1], asine.
Abl.
Quid rei est istuc verbum?
Apit.
Forfex igniaria, pruniceps.
Abl.
Quid mihi cum verbis Graecanicis? Quasi desint Latina.
Apit.
Etiamne asini sunt Grammatici?
Abl.
Quid mirum, quum et Grammatici sint asini.
Apit.
Fac finem altercandi: volo carbones aliquot, aut cespites accendas mihi in hoc foco, ad testuacia lente incoquenda; suspende ahenum ad ignem, ne desit aqua calida: tum in cacabum injice armum illum vervecinae, cum bubula salita, cucumam igni admove cum vitulina, et agnina: in chytropode[2] elixabimus oryzam.
Abl.
Quid pulli?
Apit.
Coquentur in auxilla aerea quae stanno est illita, quo sapor sit gratior; sed non tam mature. Verua proferes sub nonam, et pinguaria.Pinguaria, in quae decidit pingue carnium, cum assantur.Lucium hunc sine in aqua lusitare paulisper, tum exenterabis.
Abl.
Carnes et pisces in eadem mensa?
Apit.
Maxime, more Germanico.
Abl.
Atqui hoc non placet Medicis.
Apit.
Medicinae non placet Medicis placet. Ego stipitem hunc Grammaticum tantum esse existimabam, Medicus etiam est.
Abl.
Nunquamne de quaestione illa audivisti, utrum sint in civitate plures Medici, an stulti?
Apit.
Quis te detrusit in culinam, cum sis tam saperda?Saperda, vox Varronis: Et non sapientem, et venustum per metaphoram significat.
Abl.
Adversa mea sors.
Apit.
Immo, quod manifestum est, segnities tua, et socordia, et gula, et lurcacitas, et ingluvies, et animus degener, ac abjectus; ideo ambulas nudis pedibus, semiamictus veste obsoleta, et natibus breviore.
Abl.
Quid tibi cum mea paupertate?
Apit.
Nihil omnino, nec velim esse. Sed ad rem, ne praeter rem plura quam oportet: satisne sunt haec jussa, superque infixa et inculcata? Abl. Scilicet vobis nunquam satis.
Apit.
Da mihi meam braccam, nam foras lubet prodire, continuo adero, cedo tudiculam[3], insigne artis nostrae: hoc est meum fulmen, et tridens.
Pist.
Heus Abligurine statue hydrias illas in urnario, et hanc bubulam abluito diligenter, et confricato in labro.
Abl.
Etiamne tu hic quoque imperas? Unus Imperator unis castris sufficit; non sufficiet culinae uni? facito ipse: tu es acrior exactor operae, quam ipse magister culinae: non vocabo te posthac Pistillarium, sed stimulum acutum.
Pist.
Immo voca me Onocentron.Onocentron, asini stimulum.Frange tu ergo vitulinam hanc in epixenio[4]. Comminue paulum hujus casei ut spargamus super hanc offam.
Abl.
Quomodo? manu?
Pist.
Non, sed tyrocnesti[5]. Instilla huc guttas aliquot olei ex lecytho.
Abl.
Dicisne ex hoc capsace?
Pist.
Statue hic mortarium.
Abl.
Quod istorum?
Pist.
Illud aeneum cum pistillo ejusdem metalli.
Abl.
Qua gratia?
Pist.
Ad terendum petroselinum hoc.
Abl.
Satius est in pila id fieri marmorea pistillo ligneo.
Pist.
Quaeso cantilla sicut consuevisti.
Abl.
Ego nolo Caesar esse,
Ambulare per Britannos,
Scythicas pati pruinas.[6]
Ut sapiant fatuae Fabiorum prandia betae,[7]
O quam saepe petet vina piperque coquus.
Pist.
Fabiorum, an Fabrorum?
Abl.
Quaere a ludimagistro loripede, et pro fabris et Fabiis referes egregium colaphum in gena vel in bucca.
Pist.
Sic est homo?
Abl.
Vir strenuus et fortis, et manu promptus; celeritate manuum compensat linguae tarditatem.
Pist.
Cedo urnulam cervisiariam, exiccatum habeo palatum, guttur, fauces.
Abl.
Et gravis attrita pendebat cantharus ansa.[8]
Claudere quae cenam lactuca solebat avorum,[9]
Dic mihi, cur nostras inchoat illa dapes?
Filia Picenae venio Lucanica porcae,[10]
Pultibus hinc niveis grata corona datur.
Apit.
Unde tu didicisti adeo ραφωδεῖν[11]?
Abl.
Inservivi nuper in Calabria Ludimagistro cuidam poetastro, qui saepenumero coenam aliam non dabat mihi quam cantillationem centum versuum, quibus mirificum ajebat saporem inesse: ego vero paulum panis et casei maluissem, aquae erat satis domi, et licebat nobis de puteo bibere ex animi sententia; inde ego quum esuriens concessissem cubitum, pro epulis versus illos ruminabam et concoquebam: nec mihi aliud visum est remedium ad bulimiam[12] illam depellendam quam culinariam arripere.
Apit.
Quae illi praebebas ministeria?
Abl.
Quae Caesar Reipublicae. Ego eram illi omnia, eram illi a consiliis, etsi nihil unquam ageret consilio: a secretis, cum nihil haberet secreti ne latrinam quidem: ego fundebam ei aquam lavandis manibus, quas nunquam abluebat: ego servabam ejus thesaurum.
Apit.
Quem thesaurum?
Abl.
Schedas aliquot pessimarum cantillenarum, quas tineae exedebant, et opici mures arrodebant.
Apit.
Immo docti mures, qui malis poematis dentem infigebant.
Notae
- ↑ Pyrolabem, novum vocabulum, sed accommodatum satis, et venustum, ut quod ex graeco fonte cadat, a 'Pur' quod est ignis, et 'Lambanos' capio.
- ↑ In chytropose. Chytropus, olla est cum pedibus. Sunt etiam chytropodes, ollarum sustentacula.
- ↑ Cedo tudiculam. Hispane el cazo quod insigne est coquorum, sicut fulmen Jovis, et tridens Neptuni.
- ↑ In epixenio truncus est, in quo coqui carnes secant: alii epixenum dicunt. Suidas masculine posuit.
- ↑ Tyrocnesti. Tyrocnestis, Hispane rallo. Est etiam gladiolus militaris.
- ↑ Flor. Poetar. apud Spartianum in Hadrian.
- ↑ Mart. lib. 13. Epig. 13.
- ↑ Virgil. Eclog. 6. v.17.
- ↑ Mart. lib.13. Epig. 14.
- ↑ Idem ibid. Epig. 35.
- ↑ Rapsodin. aut si mavis rhapsodizare, est carmina pangere, centones recitare, versus hinc inde contexere, et consarcinare, ut hoc loco.
- ↑ Bulimiam depellendam. Quidam caninum appettitum interpretantur. Certe magna est fames et morbus, quo laborantes etiam post cibum esuriunt, cum ob famem stomachus deficit.