The utility of the following Epitome has been already so far tested by experience, not only in France, where it was first produced, but in this country, that it stands in need of no eulogium. It has justly superseded the Selecta e veteri Testamento of M. Rollin in easiness and classical latinity; and its neatness, brevity, and perspicuity, atone for the prolixity of the other.
The difficulty and necessity of initiating boys into a correct acquaintance with Syntax and the parts of speech, have been long and justly appreciated by teachers, and those who have the interest of their pupils in view, cannot help being pleased with the ready assistance afforded them by the arrangement of this little book.
At the commencement of their studies, boys find great labour and difficulty in searching for the proper words in their dictionaries; and parents have often and with reason complained of the destruction thus occasioned in books which cost so dear.
To obviate this, and to enable the pupil to become more easily acquainted with words, the Editor has been induced to add to the present edition a little Dictionary or Vocabulary, containing such words only as occur in the Epitome, and giving the etymology, as far as he judged necessary for beginners.
In the course of his teaching, the Editor has found that a considerable difficulty is experienced in the prosodial reading, or just pronunciation of the words according as the syllables are long or short. To correct this, as far as the nature of the work would admit, he has, in the text, marked, generally, the long syllables with their proper mark, and in the dictionary the long and short syllables are designated. By a strict attention to these at first boys will become so habituated to read according to quantity, that little difficulty on that subject will afterwards occur.
From the general circulation into which this interesting little volume had got, six large editions having been published in about seven years, the proprietor determined to have it stereotyped. Previous, however, to his entering on so expensive an undertaking, and anxious that the work should be rendered as correct as possible, the text, as well as the vocabulary, have been carefully revised not only by the author, but also by Mr. Thomas S. Joy, an eminent classical teacher in this city; and he has reason to hope that by their care and assiduity no error of consequence can have remained unnoticed. Still, however, if the preceptor of any of our academies, grammar schools, or private seminaries, or any other literary gentleman should discover any inaccuracy and be pleased to communicate the same to the proprietor, his attention will be thankfully acknowledged, and the mistake rectified without delay
New-York, 30th of July, 1825
Deus creāvit colum et terram intrà sex dies.
Primo die fēcit lucem. Secundo die fécit firmamentum, quod vocāvit cœlum.
Tertio die coegit aquas in unum locum et eduxit è terrà plantas et arbores.
Quarto die fecit solem et lūnam, et stellas.
Quinto die aves quæ volitant in aere, et pisces qui natant in aquis.
Sexto die fecit omnia animantia, postremò hominem; et quievit die septimo.
Deus finxit corpus hominis è līmo terræ: dedit illi animam viventem; fēcit illud ad similitudinem suam, et nominavit illum Adāmum.
Deindè immisit sopōrem in Adāmum, et detraxit unam è costis eius dormientis. Ex ea formavit mulierem quam dedit sociam Adamo, sicque instituit matrimonium.
Nomen Primæ mulieris fuit Eva.
Deus posuit Adamum et Evam in horto amœnissimo, qui solet appellāri Paradisus terrestris.
Ingens fluvius irrigabat hortum: erant ibi omnes arbores jucundæ aspectu, et fructus gustu suaves. Inter eas arbor scientiæ boni et mali.
Deus dixit homini: Utere fructibus omn arborum paradisi, præter fructum arboris scienœ boni et mali: nam si comedas illum fructum, moriēris.
Serpens, qui erat callidissimum omnium animantium, dixit mulieri; Cur non comedis fructum istius arboris?
Mulier respondit: Deus id prohibuit. Si tetigerimus illum, moriemur.
Minimè, inquit serpens: non moriemini: sed eritis similes Deo, scientes bonum et malum.
Mulier decepta his verbis decerpsit fructum et comēdit: deindè obtulit viro, qui pariter comèdit.
Adamus, fugiens conspectum Dei, se abscondit. Deus vocavit illum: Adame, Adame.
Qui respondit; Timui conspectum tuum, et ab. scondi me.
Cur times, inquit Deus, nisi quia comedisti fructum vetitum?
Adamus respondit: Mulier, quam dedisti mihi sociam, porrexit mihi fructum istum, ut ederem.
Dominus dixit mulieri; Cur fecisti hoc? Que respondit: Serpens me decepit.
Dominus dixit serpenti, Quia decepisti mulierem, eris odiōsus et execratus inter omnia animantia reptabis super pectus, et comedes terram.
Inimicitiae erunt inter te et mulierem: ipsa õlim conteret caput tuum.
Dixit etiam mulieri: Afficiam te multis malis; paries liberos in dolore, et eris in potestūte viri.
Deindè Deus dixit Adamo; Quia gessisti mo rem uxōri, tuæ habebis terram infestam: ea fundet tibi spinas et carduos.
Quæres ex ea victum cum multo labore, donec auens in terram è quâ ortus es.
Tùm ejecit Adamum et Evam ex borto, ut ille coleret terram; et collocavit Angelum, qui ferebat manu gladium igneum, ut custodiret adilum paradisi.
Adamus habuit multos liberos, inter quos Cainus et Abel numerantur: hic fuit pastor, ille agricola..
Uterque obtulit dōna Domino, Caīnus quidem fructus terræ, Abel autem oves egregias.
Dōna Abēlis placuerunt Deo, non autem dōna Caini; quod Caînus ægrè tulit.
Dominus dixit Caino: Cur invides frutri? si rectè facies, recipies mercedem; sin autem malè lues pænam peccati.
Cainus non paruit Deo monenti: dissimulans iram, dixit fratri suo: Age, eamus deambulatum.
Itaque unà ambo abierunt foràs, et quùm essent in agro, Cainus irruit in Abēlem, ci interfé- cit illum.
Deus dixit Caino: Ubi est tuus frater? Cainus respondit: Nescio; num ego sum custos fratris mei?
{{c|Deus dixit Caino: Caine, quid fecisti? sanguis fratris tui, quem ipse fudisti manu tud clamat ad me.
Infesta tibi erit terra, quæ bibit sanguinem Abélis: quùm colueris eam longo et duro labore, nullos feret fructus eris vagus in orbe terrarum.
Cainus, despērans veniam, fugit.
Postquam numerus hominum crēvit, omnia vitia invaluere. Quare offensus Deus statuit perdere hominum genus diluvio.
Attamen pepercit Noémo et liberis ėjus, quia colebant virtutem.
Noēmus admonitus à Deo exstruxit ingentem arcam in modum nāvis: linīvit eam bitumine, et in eam induxit par unum omnium avium et animantium.
Postquam Noëmus ipse ingressus est arcam cum conjuge, tribus filiis et totidem nuribus, aquæ maris et omnium fontium eruperunt.
Simul pluvia ingens cecidit per quadraginta dies et totidem noctes.
Aqua operuit universam terram, ità ut superäret quindecim cubitis altissimos montes.
Omnia absumpta sunt diluvio: urca aŭtem sublevata aquis fluitàbat in alto.
Deus immisit ventum vehementem, et sensm aquæ imminutæ sunt.
Tandem mense undecimo post quàm diluvium coeperat, Noēmus aperuit fenestram arcæ, et emisit corvum, qui non est reversus.
Deindè emisit columbam: quùm ea non invenisset locum ubi poneret pedem, reversa est ad Noemum, qui extendit manum, et intulit eam in arcam.
Columba rursùm emissa attulit in ōre suo ramum olivæ virentis, quo finis diluvii significabatur.
Noēmus egressus est ex arca, postquàm ibi inclusus fuerat per annum totum ipse et familia ējus eduxit secum aves cæteraque animantia.
Tum erexit altāre, et obtulit sacrificium Domino. Deus dixit illi: Non delebo deinceps gers hominum ponam arcum meum in nubibus, et erit signum fæderis quod facio vobiscum.
Quum obduxero nubes calo, arcus meus apparebit, et recordabor fœderis mei, nec unquam diluvium erit ad perdendum orbem terrarum.
Omnes gentes propagātæ sunt à filiis Noémi Semus incoluit Asiam, Chamus Africam Japhëtus Europam.
Poena diluvii non deterruit homines à vitiis, sed brevi facti sunt pejores quàm priùs.
Obliti sunt Dei creatoris: adorabant sōlem, et lūnam; non verebantur parentes; dicebant mendacium faciebant fraudem, furtun, homicidium: uno verbo, se contaminabant omnibus flagitiis.
Quidam tamen sancti viri coluērunt vēram religionem et virtutem, inter quos fuit Abrahamus è genere Sēmi.
Deus fecit fœdus cum illo his verbis: Exi è domo paterna, desere patriam, et pele regionem quam daturus sum posteris tuis augebo te prole numerosa; eris pater multarum gentium, ac per te omnes orbis nationes ērunt bonis cumulata. Aspice cælum dinumera stellas, si poles, tua progenies eas æquabit numero.
Abrahāmus jam senuerat, et Sāra ējus uxor erat sterilis.
Quibus tamen Deus promisit filium ex eis nasciturum.
Habebis, inquit, filium ex Särl conjuge tua.
Quod audiens Sāra rīsit nec statim adhibuit fidem promissis Dei, et idcirco reprehensa est à Deo.
Abrahāmus autem credidit Deo pollicenti.
Et verò uno post anno filius natus est Abraharno, qui vocavit eum Isaacum.
Postquam Isaacus adolevit, Deus tentans fidem, Abrahami dixit illi; Abrahame, tolle filium tuum unicum quem amas, et immola eum mihi in monte quem ostendam tibi.
Abrahamus non dubitavit parēre Deo jubenti: imposuit ligna Isaaco; ipse vēro portabat iguem et gladium.
Quùm iter facerent simul, Isaacus dixit patri Mi pater, ecce ligna et ignis; sed ubinam est hostia immolanda? Cui Abrahamus: Deus, inquit, sibi providebit hostiam, fili mi.
Ubi pervenerunt ambo in locum designātum, Abrahamus extruxit aram, disposuit ligna, alligavit Isaacum super struem lignorum, deindè arripuit gladium.
Tum Angelus clamavit de cœlo: Abrahame, contine manum tuam; ne noceas puero: jam fides tua mihi perspecta est, quum non peperceris filio tuo unico: et ego favebo tibi; remunerūbo splendide fidem tuam.
Abrahamus respexit, et vidit arietem hærentem cornibus inter vepres, quem immolavit loco filii.
Postea Abrahamus misit servum suum Elieze rem ad cognātos suos qui erant in Mesopotamia, ut indè adduceret uxorem filio suo Isaaco.
Eliezer sumpsit decem camēlos domini sui, et profectus est, portans sēcum munera magnifica, quibus donaret puellam destinātam Isaaco et ėjus parentes.
Ubi pervenit in Mesopotamiam, constitit cum camēlis propè puteum aquæ ad vesperum, quo tempore mulieres solebant convenire ad hauriendam aquam.
Eliezer orăvit Deum his verbis: Domine Deus Abrahami, fac ut puella que dabit potum mihi petenti, ea sit quam Isaaco destinas.
Ecce statim Rebecca virgo eximia pulchritudine prodiit gerens urnam humeris; quæ descendit ad puteum, et implevit urnam.
Tunc Eliezer egressus obviam puellæ: Da, inquit, potum mihi. Cui Rebecca: Bibe, ait, domine mi; et simul demīsit urnam.
Quùm ille bibisset, Rebecca obtulit etiam aquam camēlis. Hoc indicio cognovit Eliezer, quod scire cupiebat.
Eliezer protulit inaūres aureas et armillas, quas dedit Rebecca: tùm interrogavit illam cujus esset filia, nùm in domo patris esset locus ad commorandum.
Cui Rebecca respondit: Ego sum filia Balhuelis: avus meus est frater Abrahāmi; est domi locus ad commorandum amplissimus; est etiam plurimùm fani et palearum ad usum camelōrum.
Quod audiens Eliezer egit gratias Deo, qui tribuisset iter prosperum sibi.
Rebecca properāvit domum et narrāvit mātri suæ ea quæ sibi contigerant.
Labanus frater Rebeccæ, quùm audivisset sorōrem narrantem, adivit hominem qui stābat ad fontem cum camēlis, et compellans eum: ingredere, inquit, domine mi; cur stas forts? paravi hospitium tibi, et locum camēlis.
Deinde duxit eum domum, eique cibum apposuit.
Continuò Eliezer exposuit parentibus Rebeccæ causam itineris suscepti, rogavitque ut annuerent postulatiōni suæ.
Qui responderunt: Ità voluntas Dei fert; nec possumus Deo obsistere. En Rebecca, proficiscutur tecum, nuptūra Isaaco.
Tùm Eliezer deprompsit vāsa aurea et argentea, vestesque pretiosas, quas dedit Rebeccæ; obtulit etiam munera mātri ejus et frātri et iniērunt convivium.
Postridiè Eliezer surgens mānè, dixit parentibus Rebeccæ: Herus meus me expectat; dimittite me ut redeam ad illum.
Qui responderunt: Vocemus puellam et percontemur ejus sententiam.
Quùm Rebecca venisset, sciscitāti sunt an vellet discedere cum homine? Volo, inquit illa.
Dimiserunt ergò Rebeccam et nutricem illius, precantes ei omnia prospera.
Isaacus fortè tunc deambulabat rūre, vīdit camēlos venientes. Simul Rebecca conspicâta virum deambulantem, desiluit è camelo, et interrogāvit Eliezerem; Quis est ille vir?
Eliezer respondit: ipse est herus meus. Illa statim operuit se pallio.
Eliezer narravit Isaaco omnia quæ fecerat.
Isaacus introduxit Rebeccam in tabernaculumn mātris suæ, et lenitus est dolor quem capiebat ex morte mātris.
Rebecca edidit uno partu duos filios, Esaūm et Jacobum. Qui prior editus est pilōsus crat, alter verò lēnis; ille fuit venator strenuus, hic autem placidus et simplex moribus.
Quadam die, quùm Jacobus sibi paravisset pulmentum ex lentibus, venit Esans fessus de viâ, et dixit fratri: Da mihi hoc pulmentum; nam redeo rure examinatus lassitudine.
Cui Jacobus: Dabo, si concedas mihi jus primogeniti.
Faciam libenter, inquit Esaus, Jūra ergò, ait Jacobus.
Esaūs juravit et vendidit jus suum.
Isaacus, qui delectabatur venatione amabat Esaūm: Jacobus verò erat carior Rebeccæ.
Quùm Isaacus, jam senuisset, et factus esset cæcus vocavit Esaūm: Sumito, inquit, pharetram, arcum et sagittas: affer mihi et para de venatione pulmentum, ut comedam, et apprecer tibi fausta omnia, antequam moriar.
Esaūs itaque profectus est venātum.
Rebecca audierat Isaacum loquentem; vocāvit Jacobum, et: Afferto, inquit, mihi duos hædos opimos: conficiam pulmentum, quo pater tuus valde delectatur; appōnes ei cibum, et bene precabitur tibi.
Jacobus respondit: Ego non ausim id facere, mater: Esaus est pilosus; ego sum lenis; puter me attrectaverit, succensebit mihi; ità indignatio patris, et damnum mihi evenient pro ējus benevolentia.
Rebecca institit: Ne timeas, inquit, fili mi. Si quid adversi indè sequatur, id totum sumo mihi. Tu verò ne dubites facere quod jussus es.
Itaque Jacobus abiit et attulit mātri duos hædos illa paravit seni cibum quem noverat suā rem esse palāto ējus.
Deindè induit Jacobum vestibus fratris: aptāvit pellem hædi manibus ejus et collo.
Tùm, Adi, inquit, patrem tuum, et offer illi escam quam appetit.
Jacobus attulit patri suo escam parātam à māCui Isaacus dixit: Quisnam es tu? Jacobus respondit: Ego sum Esaus primogenitus tuus; fecs quod jussisti, pater; surge et comede de venatione mea.
Quomodò, ait Isaacus, potuisti invenire tam citò? Inveni, pater: Deus itu voluit.
Isaacus rursùm: Tune es Esaus primogenitus meus? accede propius ut attrectem te.
Ille accessit ad patrem, qui dixit: Vox quidem est Jacobi, sed manus sunt Esai.
Isaacus amplexātus Jacobum anteposuit eum fratri, et tribuit illi omnia bona primogeniti.
Non multò post Esaus rediit è venatione, et ipse obtulit patri pulmentum quod paraverat.
Cui Isaacus mīrans dixit: Quis est ergò ille qui modò attulit mihi cibum, et cui apprecatus sum omnia fausta, tanquam primogenito?
Quod audiens Esaus edidit magnum clamorem, et implēvit domum lamentis.
Esaus ardens īrā minabâtur mortem Jacobo.
Quare Rebecca måter timens dilecto filio suo; Fuge, inquit, fili mi, abi ad Labanum avunculum tuum, et commorare apud eum, donec ira fratris tui defervescat.
Jacobus dimissus à patre et mātre, profectus est in Mesopotamiam.
Iter faciens pervenit ad quemdam locum, ubi fessus de via pernoctavit: supposuit lapidem capiti suo et obdormivit.
Jacobus vidit in somnis scālam, quæ innixa terræ pertinebat ad cœlum, atque Angelos Dei ascendentes et descendentes; audivit Dominum dicentem sibi: Ego sum Deus patris tui; dabo tibi et posteris tuis terram cui incubas: noli timere; ego favebo tibi;. ero custos tuus, quocumque porrezeris, et reducam te in patriam, ac per te omnes orbis nationes erunt bonis cumulata.
Jacobus expergefactus adorāvit Dominum.
Jacobus, iter persecutus, pervenit Mesopotamiam: vidit tres pecorum greges propter puteum cubantes.
Nam ex eo puteo greges solebant adaquāri.
Os putei claudebātur ingenti lapide.
Jacobus accessit illuc, et dixit pastoribus: Fratres, undè estis? Qui responderunt: Ex urbe Haran.
Quos interrogavit iterùm: Nostisne Labanum? Dixerunt: Novimus.—Valetne? Valet, inquiunt: ecce Rūchel filia ejus venit cum grege suo.
Dum Jacobus loqueretur cum pastoribus, Rãchel filia Labāni venit cum pecore paterno: nam ipsa pascebat gregem.
Confestim Jacobus videns cognatam suam, amōvit lapidem ab ōre putei. Ego sum, inquit, filius Rebeccæ; et osculatus est eam.
Rachel festinans nunciavit patri suo, qui agnovit filium sorōris suæ, deditque ei Rachelem in matrimonium.
Jacobus diù commoratus est apud Labânum: Interea mire auxit rem suam et factus est dives.
Longo pòst tempore admonitus à Deo, rediit in patriam suam.
Extimescebat iram fratris sui: ut placaret animum ejus, præmisit ad eum nuncios, qui offerrent ei munera.
Esats mitigatus occurrit obviàm Jacobo advenienti: insiliit in collum ejus flensque osculatus est eum, nec quidquam illi nocuit.
Jacobus habuit duodecim filios, inter quos erat Josephus hunc pater amabat præ cæteris, quia senex genuerat eum. Dederat illi togam textam è filis varii coloris.
Quam ob causam Josephus erat invisus suis fratribus, præsertim post quàm narravisset eis duplex somnium, quo futura ējus magnitudo portendebatur.
Oderant illum tantoperè ut non possent cum eo amicè loqui.
Hæc porrò erant Josephi somnia. Ligabāmus, inquit, simul manipulos in agro: ecce manipulus meus surgebat et stabat rectus; vestri autem manipuli circumstantes venerabantur meum.
Postea vidi in somnis solem, lunam et undecim stellas adorantes me.
Cui fratres responderunt: Quorsum spectant ista somnia? num tu eris rex noster? num subjiciemur ditioni tuæ? Frātres igitur invidēbant si; et pater rem tacitus constiderabat.
Quadam die quùm fratres Josephi pascerent greges procul, ipse remanserat domi. Jacobus misit eum ad fratres, ut sciret quomodò se haberent.
Qui videntes Josephum venientem, consilium ceperunt illius occidendi: Ecce, inquiebant, somniator venit: occidūmus illum et projiciamus in puteum: dicemus patri; fera devoravit Josephum Tunc apparebit quid sua illi prosint somnia.
Ruben, qui erat nātu maximus, deterrebat fra tres a tanto scelere.
Nolīte, inquiebat, interficere puerum: est enim frūter noster demittite cum potiùs in hanc foveam.
Habebat in animo liberare Josephum ex eorum manibus, et illum extrahere è foveâ, atque ad patrem reducere.
Reipsâ his verbis deducti sunt ad mitius consilium.
Ubi Josephus pervenit ad frâtres suos, detraxērunt ei togam, quâ indutus erat, et detrusērunt eum in foveam.
Deindè quùm consedissent ad sumendum cibum conspexērunt mercatores qui petebant Ægyptum cum camēlis portantibus varia aromata.
Venit illis in mentem Josephum vendere.iis mercatoribus.
Qui emērunt Josephum viginti nummis argenteis, eumque duxerunt in Ægyptum.
Tunc fratres Josephi tinxerunt togam ejus in sanguine hædi quem occiderant, et miserunt eam ad patrem cum his verbis: Invenimus hanc togam; vide an toga filii tui sit.
Quam quum agnovisset pater, exclamavit: Toga filii mei eat: fera pessima devorāvit Josephum. Deindè scidit vestem, et induit cilicium.
Omnes filii ejus convenerunt ut lenirent dolōrem patris; sed Jacobus noluit accipere consolationem, dixitque: Ego descendam marens cum filio meo in sepulcrum.
Putiphar Egyptius emit Josephum à mercatoribus.
Deusautem fāvit Putiphari causâ Josephi: omnia ei prosperè succedebant.
Quam ob rem Josephus benignè habitus est ab hero, qui præfécit eum domui sus.
Josephus ergò administrabat rem familiārem Putipharis, omnia fiebant ad nutum ejus, nec Putiphar ullius negotii curam gerēbat.
Josephus erat insigni et pulchrâ facie: uxor Putipharis eum pelliciebat ad flagitium.
Josephus autem nolēbat assentiri improbe mulieri.
Quadam die mulier apprehendit ōram pallis ējus, at Josephas reliquit pallium in manibus ējus, et fugit.
Mulier irāta inclamavit servos, et Josephum accusavit apud virum, qui nimiùm credulus conjecit Josephum in carcerem.
Erant in eodem carcere duo ministri Regis Pharaonis; alter præerat pincernis, alter pistoribus.
Utrique obvenit divinitùs somnium eâdem nocte.
Ad quos quùm venisset Josephus manè, et animadvertisset eos tristiores solitò interrogavit quaenam esset moestitiæ causa?
Qui responderunt: Obvenit nobis somnium, nec quisquam est qui illud nobis interpretetur.
Nonne, inquit Josephus, Dei solius est prænoscere res futuras? narrate mihi somnia vestra.
Tum prior sic exposuit Josepho somnium suum: Vidi in quiéte vitem in qua erant tres palmites: ca paulatim protulit gemmas; deindè flores eruperunt, ac deniquè una maturescebant.
Ego exprimébam uvas in scyphum Pharaonis, eique porrigebam.
Esto bono animo, inquit Josephus; post tres dies Pharao te restituet in gradum pristinum: te rogo ut memineris mei.
Alter quoque narravit somnium suum Josepho: Gestabam in capite tria canistra in quibus erant cibi quos pistores solent conficere.
Ecce autem aves circumvolitabant, et cibos illos tomedebant. Cui Josephus: Hæc est interpretatio istius somnii tria canistra sunt tres dies, quibus lapsis, Pharao te feriet securi, et affiget ad palum, ubi aves pascentur carne tua.
Die tertio, qui dies natalis Pharaonis erat, splendidum convivium paratum fuit.
Tunc rex meminit ministrōrum suorum, qui, erant in carcere.
Restituit præfecto pincernarum mūnus suum alterum vērò securi percussum suspendit ad påium. Ità res somnium comprobavit.
Tamen præfectus pincernarum oblitus est Josophi, nec illius in se meriti recordātus est.
Post biennium rex ipse habuit somnium. Videbatur sibi adstāre Nilo flumini: et ecce emergebant de flumine septem vacca pingues, que pascebantur in palūde. Deindè septem aliæ vaccæ macilenta exierunt ex eodem flumine, quæ devorārunt priores.
Pharao experrectus rursùm dormivit, et alterum habuit somnium. Septem spice plenæ enascebantur in uno culmo, aliæque totidem exiles succrescebant, et spicas plēnas consumēbant.
Ubi illuxit, Pharao perturbatus convocavit omnes conjectōres Ægypti, et narravit illia somnium; at nemo poterat illud interpretāri.
Tunc præfectus pincernarum dixit Regi: Confiteor peccatum meum; quum ego et præfectus pistōrum essemus in carcere, uterque somniavimus eadem nocte.
Erat ibi puer Hebræus, qui nobis sapienter interpretatus est somnia; res enim interpretationem comprobavit.Rex arcessivit Josephum, eique narravit utrumque somnium. Tùm Josephus Pharaoni: duplex, inquit, somnium unam atque eamdem rem significat.
Septem vacca pingues et septem spica plena sunt septem anni ubertatis mox ventura; septem verò vaccæ macilenta et septem spica exiles sunt totidem anni famis quæ ubertatem secutura ost.
Itaque, Rex, præfice toti Ægypto virum sapientem et industrium, qui partem frugum recondat in horreis publicis, servetque diligenter in subsidium famis secuturæ.
Regi placuit consilium: quare dixit Josépho: Num quisquam est in Egypto te sapientior? nemo certè fungētur mėlius illo munere.
En tibi trado curam regni mei.
Tum detraxit è manu suâ annulum, et Josephi digito inseruit: induit illum veste byssinâ: collo torquem aureum circumdedit, eumque in curru suo secundum collocavit.
Josephus erat triginta annos natus, quùm summam potestatem à Rege accepit.
Josephus perlustrávit omnes Ægypti regiones et per septem annos ubertatis congessit maximam frumenti copiam.
Secuta est inopia septem annōrum, et in orbe universo fames ingravescebat.
Tunc Ægyptii, quos premebat egestas, adiērunt Rēgem postulantes cibum.
Quos Pharao remittebat ad Josephum. Hic autem aperuit horrea, et Egyptiis frumenta vendidit.
Ex aliis quoque regionibus conveniebatur in Egyptum ad emendam annonam.
Eâdem necessitāte compulsus Jacobus, mīsit illuc filios suos.
Itaque profecti sunt fratres Josephi; sed pater retinuit domi nātu minimum, qui vocabatur Benjamīnus.
Timebat enim ne quid mali ei accideret in itinere.
Benjaminus ex eadem mātre natus erat quâ Josephus, ideoque ei longe carior erat quàm cæteri fratres.
Decem fratres, ubi in conspectum Joséphi venērunt, eum prōni venerāti sunt.
Agnovit eos Josephus, nec ipse est cognitus ab eis.
Noluit indicāre statim qui esset: sed eos interrogāvit tanquàm alienos, Unde venistis et quo consilio?
Qui responderunt: Profecti summus è regione Chanaan, ut emamus frumentum.
Non est ità, inquit Josephus; sed venistis huc animo hostili; vultis explorare nostras urbes et loca Egypti parum munita.
At illi: Minimè, inquiunt: nihil mali meditamur: duodecim fratres sumus; minimus retentus est domi à patre: alius vērò non superest.
Illud Josephum angēbat, quòd Benjaminus cum cæteris non aderat.
Quare dixit eis: Experiar an verum dixeritis: maneal ūnus ex vobis obses apud me, dum adducatur huc frūter vester minimus; cæteri, abīte cum frumento.
Tunc coeperunt inter se dicere: Meritò hæc patimur: crudeles fuimus in fratrem nostrum; nunc pænam hujus sceleris luimus.
Putabant hæc verba non intelligi à Josepho; qui per interpretem cum eis loquebatur.
Ipse autem avertit se parumper, et flevit.
Josephus jussit fratrum saccos implēri tritico, et pecuniam quam attulerant reponi in ōre saccorum addidit insuper cibaria in viam.
Deindè dimisit eos, præter Simeonem, quem retinuit obsidem.
Itaque profecti sunt fratres Josephi, et quùm venissent ad patrem, narravērunt ei omnia quas sibi acciderant.
Quùm aperuissent saccos, ut effunderent frumenta, mirantes repererunt pecuniam.
Jacobus, ut audivit Benjaminum arcessi à Præfecto Egypti cum gemitu questus est.
Orbum me liberis fecistis; Josephus mortuus est; Simeon retentus est in Ægypto; Benjaminum vultis abducere.
Hæc omnia mala in me recidunt; non dimittam Benjaminum: nam si quid ei adversi acciderit in vià, non potero ei superstes vivere, et dolore oppressus moriar.
Postquam consumpti sunt cibi quos attulerant, Jacobus dixit filiis suis: Proficiscimini iterùm in Egyptum, ut emātis cibos.
Qui responderunt: Non possumus adīre Præfectum Egypti sine Benjamino: ipse enira jauzit illum ad se adduci.
Cur, inquit pater, mentionem fecistis de frutre vestro minimo?
Ipse, inquiunt, nos interrogavit an pater viveret, an alium fratrem haberemus. Respondimus ad ea quæ sciscitabatur: non potuimus præscire eum dic furum esse: adducite huc fratrem vestrum.
Tunc Júdas únus è filiis Jacobi, dixit patri. Committe mihi puerum: ego illum recipio in fidem meam; ego servabo, ego redúcam illum ad te; nisi fecero, hujus rei culpa in me residebit; si voluisses eum statim dimittere, jam secundò húc rediissemus. Tandem victus pater annuit: Quoniam necesse est, inquit, proficiscatur Benjaminus vobiscum; deferte viro munera et duplum pretium, ne fortè errore factum sit, ut vobis redderetur prior pecunia.
Nunciatum est Josepho eosdem viros advenisse, et cum eis parvulum fratrem.
Jussit Josephus eos introduci domum, et laūtum parāri convivium.
Illi porrò metuebant ne arguerentur de pecuniâ, quam in saccis repererant: quare purgaverunt se apud dispensatorem Josephi.
Jam semel, inquiunt, hic venimus; reversi domum invenimus pretium frumenti in saccis; nescimus quonam cūsu id factum fuerit; sed ecndem pecuniam reportavimus.
Quibus dispensator ait. Bono animo estote. Deindè adduxit ad illos Simeonem, qui retentus fuerat.
Deindè Josephus ingressus est in conclave, ubi sui eum fratres expectabant, qui eum venerāti sunt offerentes ei munera.
Josephus eos clementer salutavit, interrogavitque; Salvusne est senex ille quem vos patrem ha betis? Vivitne adhuc?
Qui responderunt: Salvus est pater noster, ad huc vivit.
Josephus autem, conjectis in Benjaminum ocoulis, dixit: iste est frater vester minimus, qui domi remanserat apud patrem? et rursus: Deus sit tibi propitius, fili mi; et abiit festinans, quia commotus erat animo, et lachrymæ erumpēbant.
Josephus lōtà facie regressus, continuit se, et jussit appōni cibos. Tùm distribuit escam unicuique fratrum suorum; sed pars Benjanini erat quintuplò major quàm cæterōrum. Peracto convivio, Josephus dat negotium dispensatori, ut saccos eorum impleat frumento, pecuniam simul repōnat, et insuper scyphum suum argenteum in sacco Benjamini recondat.
Ille fecit diligenter quod jussus fuerat.
Fratres Josephi sėse in viam dederant, necdum procul ab urbe aberant.
Tunc Josephus vocavit dispensatorem domūs suæ, eique dixit: Persequere viros, et quùm eos assecutus fueris, illis dicito: Quare injuriam pro beneficio rependistis?
Subripuistis scyphum argenteum, quo dominus meus utitur: improbè fecistis.
Dispensator mandāta Josephi perfecit: ad eos confestim advolāvit; furtum exprobavit, rei indignitātem exposuit.
Fratres Josephi responderunt dispensatōri: Istud sceleris longè à nobis alienum est; nos, ut tutè scis, retulimus bona fide pecuniam repertam in saccis; tantùm abest ut furati simus scyphum domini tui; apud quem furtum deprehensum fuerit, is marte mulctetur.
Continuo deponunt saccos et aperiunt, quos ille scrutātus, invenit scyphum in sacco Benjamini.
Tunc fratres Josephi mærōre oppressi revertuntur in urbem.
Adducti ad Josephum, sese abjecerunt ad pedes illius. Quibus ille: Quomodò, inquit, potuistis hoc scelus admittere.
Júdas respondit: Fateor; res est manifesta; nullam possumus excusationem afferre, nec audemus petere veniam aut sperare; nos omnes erimus servi tui.
Nequaquam, ait Josephus: sed ille, apud quem inventus est scyphus, erit mihi servus; autem abīte liberi ad patrem vestrum.
Tunc Judas accedens propiùs ad Josephum: Te oro, inquit, Domine mi, ut bonâ cum veniâ me audias; pater unicè diligit puerum: nolēbat primò eum dimittere; non potui id ab eo impetrare, nisi postquam spospondi eum tutum ab omni periculo fore; si redierimus ad patrem sine puero, ille mærore confectus morietur.
Te oro atque obsecro, ut sinas puerum abire, měque pro eo addicas in servitutem: ego pœnam, quà dignus est, mihi sumo et exsolvam.
Interea Josephus continere se vix poterat: quare jussit Egyptios adstantes recedere.
Tùm flens dixit magna voce: Ego sum Joséphus; vivitne adhuc pater meus? Non poterant respondere fratres ējus nimio timore perturbāti.
Quibus ille amicè: Accedite, inquit, ad me; ego sum Josephus frater, vester, quem vendidistis mercatoribus euntibus in Egyptum: nolite timere; Dei providentiâ id factum est, ut ego salūti vestræ consulerem.
Josephus hæc locutus, fratrem suum Benjaminum complexus est, eumque lacrymis conspersit.
Deindè cæteros quoque fratres collacrymans osculatus est. Tum demùm illi cum eo fidcntèr locuti sunt.
Quibus Josephus ite, inquit, properāte ad pafrem neum, eique nunciate filium suum vivere, et apud Pharaonem plurimum posse: persuadete illi, ut in Ægyptum cum omni familiâ commigret.
Fāma de adventu fratrum Josephi ad aūres Regis pervenit; qui dedit eis munera perferenda ad patrem cum his mandātis: Adducite huc patrem vestrum et omnem familiam ējus: nec multum curāte supellectilem vestram, quia omnia, que opus erunt vobis, præbiturus sum: et omnes opes Egypti vestræ erunt.
Misit quoque currus ad vehendum senem et parvulos, et mulieres.
Fratres Josephi festinantes reversi sunt ad patrem suum eique nuciaverunt Josephum vivere, et principem esse totius Ægypti.
Ad quem nuncium, Jacobus quasi è gravi somno excitatus obstupuit, nec prinùm filiis rem narrantibus fidem adhibebat; se i postquam vidit plaustra et dōna sibi à Josepho missa, recepit animum; et: Mihi satis est, inquit, si vivit adhuc Josephus meus, ibo et videbo eum antè quàm moriar.
Jacobus profectus cum filiis et nepotibus pērvēnĭt in Ægyptum, et præmisit Jūdam ad Josephum, ut eum faceret certiorem de adventu suo.
Confestim Josephus processit obviam patri, quem ut vidit, in collum, ējus insiliit, et flens flentem complexus est:
Tùm Jacobus: Satis diù viri, inquit; nunc æquo animo moriar, quoniam conspectu tuo frui mihi licuit, et te mihi superstitem relinquo.
Josephus adiit Pharaonem, eique nunciavit patrem suum advenisse: constituit etiam quinque è fratribus suis coram Rēge.
Qui eos interrogavit quidnam operis haberent, illi responderunt se esse pastores.
Tùm rex dixit Josepho: Ægyptus in potestate tuâ est cura ut pater et fratres tui in optimo loco habitent; et si qui sint inter eos gnavi et industrii, trade eis curam pecorum meorum.
Josephus duxit quoque patrem suum ad Pharaōnem, qui, salutātus à Jacobo, percontatus est ab eo quâ esset ætāte?
Jacobus respondit Regi: Vixi centum et trigintu annos, nec adeptus sum senectutem beatam avôrum meorum. Tūm benè precatus Rēgi, discessit ab eo.
Josephus autem patrem et frātres suos collocavit in optima parte Ægypti, eisque omnium rèrum abundantiam suppeditavit.
Jacobus vixit decem et septem annos, postquàm commigrasset in Ægyptum.
Ubi sensit morten sibi imminēre arcessīto Josepho dixit: Si me amas, jūra te id facturum esar quod à te petam, scilicet ut ne me sepelias in Egypto, sed corpus meum transferas ex hac regione, et condas in sepulcro majorum meorum.
Josephus autem: faciam, inquit, quod jubes, pater.
Juri ergò mihi, ait Jacobus, te certò id facturum esse. Josephus juravit in verba patris.
Josephus adduxit ad patrem duos filios suos, Manassem et Ephraimum: posuit Manassem, qui nātu major erat, ad dextram senis, Ephraimum vērò minorem ad sinistram ējus.
At Jacobus, decussans manus, dextram imposuit Ephraimo, sinistram autem Manassi, et utrique simul benè precatus est. Quod Josephus animadvertens ægrè tulit, et conatus est manus patria commutare.
At pater restitit, dixitque Josépho: Scio, fili mi, scio hunc esse majorem nālu, et illum minorem; id prūdens féci.
Ità Jacobus Ephraimum Manassi anteposuit.
Ut vidit Josephus extinctum patrem, ruit super eum flens, et osculatus est eum, luxitque illum diù.
Deindè præcepit medicis ut condirent corpus, et ipse cum fratribus multisque Ægyptiis patrem deportāvit in regionem Chanaan.
Ibi funus fecerunt cum magno planctu, et sepelièrunt corpus in spelunca, ubi jacebant Abrahāmus et Isaacus, reversique sunt in Ægyptum.
Post mortem patris timebant fratres Josephi ne ulciscerētur injuriam quam acceperat; miserunt igitur ad illum rogantes nomine patris, ut eam oblivisceretur, sibique condonaret.
Quibus Josephus respondit: Non est quod timeatis; vos quidem malo in me animo fecistis; sed Deus convertit illud in bonum; ego vos alam et familias vestras. Consolātus est eos plurimis ver bis, et lenitèr cum illis locutus est.
Josephus vixit aunos centum et decem; quùmque esset morti proximus, convocavit fratres suos, et illos admonuit se brevi moriturum esse.
Ego, inquit, jam morior: Deus vos non deseret, sed erit vobis præsidio, et dedūcet vos aliquandò ex Ægypto in regionem, quam patribus nostris promisit; oro vos atque obtestor ut illùc ossa mea deportētis.
Deindè placidè obiit: corpus ejus conditum est, et in feretio positum.
Intereà posteri Jacobi, seu Hebræi, numero aucti sunt mirum in modum, et eðrum multitūdo crescens in dies metum incutiēbat Ægyptiis.
Rex novus solio potītus est, qui Josephum non viderat, nec merita ējus recordabātur.
Is igitur, ut Hebræos opprimeret, primùm dūris illos laboribus conficiebat: deindè edixit etiàm ut parvuli eōrum recèns nati in flumen projicerentur.
Mulier Hebræa peperit filium, quem quùm videret elegantem, voluit servāre.
Quarè abscondit eum tribus mensibus: sed quùm non posset eum diutiùs occultare, sumpsit fiscellam scirpeam, quam linivit bitumine ac pice.
Deindè posuit intus infantulum, et exposuit eum inter arundines ripæ fluminis.
Habebat secum unam comitem sororem pueri, quam jussit stāre procul, ut eventum rei exploraret.
Mox filia Pharaonis vēnit ad flumen; ut ablue}; ret corpus. Prospexit fiscellam in arundinibus hærentem, misitque illùc ūnam è famulabus suis.
Apertâ fiscella cernens parvulum vagientem, miserta est illius: Iste est, inquit, unus er infantibus Hebræorum.
Tunc soror pueri accédens: Visne, ait, ut arcessam mulierem Hebræam, quæ nutriat parvulum? et vocavit mātrem.
Cui filia Pharaonis puerum alendum dedit, promissā mercede.
Itaque mater nutrivit puerum, et adultum reddidit filiæ Pharaonis, quæ illum adoptāvit et noninavit Mosem, id est, servātum ab aquis.
Mōse's jam senex, jubente Deo, adiit Pharaonem, eique præcepit nomine Dei, ut dimitteret Hebræos.
Rex impius renuit parēre mandātis Dei.
Moses, ut Pharaonis pertinaciam vinceret, mul ta et stupenda edidit prodigia, quæ vocantur plágæ Ægypti.
Quùm nihilominùs Pharao in sententiâ perstāret, Deus interfecit primogenitum ejus filium et omnes primogenitos Ægyptiorum.
Tandem metu victus rex paruit, deditque Hebræis discedendi facultatem.
Profecti sunt Hebræi ex Ægypto ad sexcenta millia virōrum præter parvulos et promiscuum vulgus.
Illis egredientibus præibat columna nubis interdiù, et columna ignis noctu, quæ esset dux vice; nec unquam per quadraginta annos defuit illa columna.
Post paucos dies, multitudo Hebræorum per věnit ad littus maris rubri; ibique castra posuitBrevi regem poenituit quòd tot millia hominum dimisisset; et collecto ingenti exercitu, eos persecutus est.
Hebræi, quùm vidissent ex unà parte se mar interclusos esse, ex altera parte instare , Phărăōnēm cum omnibus copiis, magno timore correpti sunt.
Tunc Deus Mōsi: Protende, inquit, dexteram tuam in mare, et divide aquas, ut illæ Hebræis gradientibus iter siccum præbeant.
Fecit Moses quod jusserat Deus: quùm tenēret manum extensam super mare, aquæ divisaa sunt, et intumescentes hinc et indè pendebant.
Flavit etiàm ventus vehemens, quo exsiccatus est nlveus.
Tunc Hebræi ingressi sunt in mare siccum; erat enim aqua tanquam mūrus à dextrâ eorum et lævà.
Rex quoque Ægyptius Hebræos gradientes insecutus non dubitavit mare, quà patebat, ingredi cum universo exercitu.
Quum Ægyptii progrederentur in medio mari, Dominus subvertit eorum currus, et dejecit equites.
Metu percussi Ægyptū coeperunt fugere: at Deus dixit Mosi: Extende rursus dextram in marè, ut aquæ revertantur in locum suum.
Paruit Moses: et statim aquæ refluentes obruerunt Ægyptios, et eorum currus et equites.
Delētus est universus exercitus Pharaonis in mediis fluctibus; nec unus quidem nuncius tantæ cladis superfuit.
Sic Deus liberavit Hebræos ab injusta servitute Ægyptiorum.
Hebræi, trajecto mari rubro, diù peragrārunt vastam solitudinem.
Deerat panis at Deus ipse eos aluit; è cælo per annos quadraginta cecidit cibus, quem appellavērunt manna.
Inerat huic cibo gustus similæ cum melle mixtæ.
Interdùm etiam defuit aqua: at, jubente Deo, Moses percutiēbat rupem virga, et continuò erumpebant fontes aquae dulcis.
Quinquagesimo die, postquàm Hebræi egresEi sunt ex Ægypto, pervenerunt ad montem Sinæ.
Ibi deus dedit eis legem cum apparātu terrifico.
Cœpērunt exaudiri tonitrua, micāre fulgura, nubes densa operiebat montem, et clangor buccinæ vehementiùs perstrepēbat.
Stābat populus præ metu trepidus ad radices montis fumantis.
Deus autem in monte loquebatur è media nube inter fulgura et tonitrua.
Hæc porrò sunt verba quæ protulit Deus: “Ego sum Dominus, qui eduxi vos è servitūte Ægyptiōrum.
“Non erunt vobis dii alieni: ego ūnus Deus, et non est alius præter me.
“Non usurpabitis nōmen Dei vestri temerè et sine causa.
“Sabbato nullum opus faciêtis: colite patrem vestrum et mātrem vestram: non occidėtis, non adulterabitis.
“Non faciétis furtum: non dicētis falsum testimonium adversùs proximum vestrum: non concupiscētis rem alterius.”
Moses à Deo monitus, confici jussit tabernaculum ex pellibus et cortinis pretiosissimis, insuper arcam fœderis aūro pūro vestitam, in quâ reposuit tabulas légis divinæ.
Quum jam in conspectu haberet terram à Deo promissam, mortuus est vir sapientiâ et cæteris virtutibus plānè admirabilis.
Luxit eum populus diebus triginta.
Successit in locum Mōsis Josue, quem ipse prius designaverat.
Ut Hebræi in terram promissam introducerentur, Jordānis erat trajiciendus; nec erat iis navium copia, nec vadum præbebat amnis tunc plēno alveo fluens.
Deus venit eis auxilio: Josue jussit præferri arcam fœderis, et populum sequi.
Appropinquante arca, aquæ, quæ supernè defluebant, steterunt instar muri: quæ autem infrà, descendérunt et alveum siccum reliquerunt.
Hebræi incedebant per arentem alveum, dōnec ripam oppositam attingerent.
Tum reversæ sunt aquæ in locum pristinum.
Josue verò duodecim lapides è medio amne sublātos erexit, ut essent perenne rei monumentum.
Dixit Hebræis: Si quandò vos interrogaverini filii vestri quorsum spectat ista lapidum congeries? respondebitis; Sicco pede trajecimus Jordanem istum; idcirco positi sunt lapides ad sempiternam facti memoriam, ut discant quanta sit Dei potentiaErat in his locis urbs validissimis mūris ac turribus munita, nomine Jericho, quæ nec expugnâri, nec obsidéri facilè poterat.
Josue divino auxilio frētus, non armis aut viribus, urbem aggressus est.
Arcam circumferri jussit circa mūros, sacerdoesque antecedere, et tubâ canere.
Quùm arca septies circumlata fuisset, mūri et turres illicò corruerunt.
Urbs capta et direpta est.
Reges Chanaan, conjunctis viribus, progressi sunt adversùs Hebræos.
At Deus dixit Josue: Ne timeas eos; tua erit victoria.
Josue igitur magno impetu illos adortus est · qui subita formidine correpti fugerunt.
Tunc in eos cecidit grando lapidea, et multos interfecit.
Quùm autem dies in vesperum inclināret, re nondum confecta, Josue jussit solem consistere, et vērò stetit sol, et diem produxit, donec delētus fuisset hostium exercitus.
Josue, devictis omnibus Palestine populis, Hebræes in sēde destinatà collocavit: agros et oppida capta singulis tribubus divisit, et mortuus est.
Deindè summa potestas delāta est ad judices, inter quos eminuere Gideon, Samson, et Samuel.
Varia, deinceps fuit Hebræorum fortūna, pro variis eorum moribus: ii sæpè in Deum peccavērunt: tunc divino præsidio destituti, ab hostibus superabantur: quoties ad Deum conversi, ejus auxilium imploravērunt, placatus Deus eos liberāvit.
Hebræi à Madianitis vexāti opem à Deo petierunt Deus illōrum preces audivit.
Angelus adstitit Gedeoni: Dominus tēcum, inquit, vir fortissime.
Respondit Gedeon: Si Deus nobiscum est, cur durà premimur servitute?
Ait Angelus: Macte animo; liberābis populum tuum à servitute Madianitārum.
Nolebat primò Gedeon tantum onus suscipere, sed duplici miraculo confirmatus, non abnuit.
Gedeon, contracto exercitu, profectus est cum duobus et triginta millibus hominum, et castra castris hostium contulit.
Erat porro infinita multitudo in exercitu Madianitārum; nam cum iis rex Amalecitarum se conjunxerat.
Tamen Deus dixit Gedeoni: Non opus est tibt tot millibus hominum dimissis cæteris, retine tontum trecentos viros, ne victoriam suæ virtūti tribuant, non polentiæ divinæ.
Gedeon trecentos viros in tres partes divisit, deditque illis tubas et lagēnas testaceas, in quibus erant lampades accense.
Hi medià nocte ingressi castra hostium, cœperunt tubis clangere, et collidere inter se lugenas.
Madianite, audito tubarum sonitu et visis lampadibus, turbāti sunt, et turpi fugâ, quò quisque potuit, dilapsi sunt.
Deniquè gladios in se invicem converterunt, et mutua cæde se trucidarunt.
Gedeon hostium règes persecutus est, el com preliensos neci dedit.
Quum Hebræi in potestate essent Philistæorum, et ab illis affligerentur, natus est Samson, futurus ultor hostium.
Hujus māter diù sterilis fuerat, sed ei Angelus Domini apparuit, prædixitque eam parituram filium, qui cives suos in libertatem aliquandò vindicaret.
Enixa, puerum, nomen Samsonis ei indidit.
Puer crēvit; intonsam habuit comam; nec vinum, nec siceram bibit: incredibili fuit corporis robore; obvium leonem manu interfecit.
Samson adultus, Philistæos multis affecit cladibus cepit trecentas vulpes, quarum caudis accensas lampades alligavit, et in hostium agros immisit.
Tunc fortè messis matūra erat; ità facile incendium fuit.
Omnes segetes, vineæ et oleæ exustæ sunt; nec inimicam genteni variis incommodis vexāre destitit.
Traditus Philistæis rūpit vincula, quibus constrictus fuerat; et arreptá maxilla asini, hoc tēlo, quod casus dederat, mille hostium prostravit.
Quâdam die Samson urbem Philistæōrum ingressus est, ibique pernoctatūrus videbatur.
Philistæi occasionem captantes portas obserāri jusserunt, ne quis exiret.
Per tōtam noctem expectabant silentes, ut Samsōnem manè exeuntem interficerent.
At Samson mediâ nocte surrexit, venitque ad portain urbis, quam quùm invenisset clausam, humeris sustulit cum postibus et seris, atque in verticem montis vicini portavit.
Mulier viro persuasit, ut sibi indicaret causam tantæ virtutis: et ubi rescivit vires ejus in capillis sitas esse, caput dormientis totondit atque ità eum Philistæis tradidit.
Illi, effossis oculis, vinctum in carcerem dejecērunt diuque ludibrio habuerunt.
Sed spatio temporis, crinis accisus crescere, e cum crine virtus redire coepit; jamque Samson conscius recepti roboris justo ultionis tempus op periebatur.
Erat Philistæis mos, quùm dies festos agerent, producere Samsonem quasi in pompam publicam, captoque insultare.
Die quâdam quùm publicum convivium celebraretur, Samsonem adduci jubent.
Domus, in quâ omnis populus et principes Philistæorum epulabantur, subnixa erat duabus columnis miræ magnitudinis.
Adductus Samson inter columnas statuitur.
Tùm ille occasione ūtens, columnas concussit, et turba omnis obruta est ruinâ domûs, simulque Samson ipse cum hostibus non inultus occubuit.
Quùm Heli esset summus sacerdos, nātus est Samuel; hunc adduxit māter ad sacerdotem, et obtulit Domino, ut ei in sacrificiis faciendis ministrāret.
Puer crescebat egregiâ præditus indole, eratque Deo et hominibus carus: cui mâter sua certis temporibus afferebat parvam tunicam, quam ipsa confecerat.
Hēli verò habebat filios perditis moribus, adeò ut populum à colendo Deo abducerent; nec satis graviter eos unquam reprehendit.
Quamobrem Deus erat et liberis et patri irātusQuâdam nocte, quùm jaceret Heli in lectulo, Dominus vocavit Samuelem qui, ratus se à sacerdōte arcessi, cucurrit, dixitque: En adsum, vocâsti enim me.
At Hēli: Non te vocavi, inquit, fili mi: revertere in lectulum tuum. Idque iterùm et tertio factum est.
Tandem præmonitus à sacerdote, Samuel respondit Deo vocanti; Loquere, Domine, audit enim serous tuus.
Tùm Deus Samuēli: Ego, ait, afficiam domum Heli iis malis, quæ nemo audire possit, quin ei ambæ aures tinniant; proptereà quòd in liberos suos plus aquo indulgens fuerit, illorumque vitia nimiùm patienter tulerit.
Arctior deindè somnus Samuelem complexus est qui dormivit usque manè.
Ubi dies illuxit, surgens è lectulo, aperuit ostium tabernaculi, uti facere consueverat: timēbat autem sacerdoti indicare sermonem Dei.
Heli compellans eum: Oro te, inquit, et obtestor: indica mihi ea quæ dixit tibi Deus: cave no me quidquam ceies eorum quæ audivisti.
Jubenti paruit Samuel, illique enarravit omnia verba Domini: cui Heli: Dominus est, ait; faciat quod sibi libuerit.
Paulò post bellum exortum est inter Philistæos et Hebræos.
Hebræi arcam fœderis in pugnam deferunt et cum eâ filii sacerdotis præcedunt; sed quia Deus illis erat offensus, arca detrimento magis quàm adjumento fuit.
Victi sunt Hebræi, occisi, filii sacerdotis, arca ipsa capta est.
Heli, audito tanta cladis nuncio, è sella decidit, et fractâ cervice mortuus est.
Samuel fuit postrēmus Hebræorum judex, eðrumque res in summâ pace et perpetuâ tranquillitate administravit.
At quùm senuisset, et filii ējus à moribus paternis discederent, populus novitatis amans, ab illo regem petiit.
Samuel primò rem dissuasit, Hebræosque ab isto consilio dimovēre conātus est: sed illi in sententia perstiterunt.
Quarè admonitus à Deo Samuel annuit eðrum postulationi, et Saulem regem consecravit.
Erat Saulis ingens statura et forma excellens, adeò ut dignitas corporis dignitati regiæ pulchrè conveniret.
Philistæi in agrum Hebræorum irruptionem fecērunt.
Quapropter Saūl adversùs illos processit, et apud Galgala urbem insignem istius regionis castra posuit.
Porrò Samuel edixerat ut se per septem dies expectārent, neve manum cum hoste priùs consererent, quàm ipse veniens Deo sacrificium faceret.
Die Septimo, quùm Samuel moraretur, et populus moræ pertæsus dilaberetur, Saūl ipse sacrificium fecit loco sacerdotis.
Vix peracto sacrificio, venit Samuel, rēgemque gravitèr reprehendit, quòd mūnus proprium sacerdotum sibi temerè arrogavisset.
Quum Hebræi à Philistæis premerentur, Jonathas Saulis filius, audax consilium cepit et perfecit.
Sōlo armigero comite, castra hostium ingressus est, et viginti ferè Philistæis interemptis; universum exercitum terrore perculit.
Itaque Philistæi perturbati coeperunt non jam ordines servāre, non imperia exequi, sed fugæ se committere.
Quod ubi Saul animadvertit, copias castris eduxit, et fugientes persecutus, insignem victoriam retulit.
Saul, dum persequeretur Philistæos, edixerat ne quis nisi confectis hostibus, cibum sumeret, mortem cum juramento minātus illi qui contra edictum fecisset.
Jonathas tunc aberat, nec rēgis imperium audierat.
Accidit ut exercitus trajicerat silvam in quâ esset plurimùm mellis silvestris.
Jonathas edicti paterni nescius, extendit virgam, quam manu tenebat eamque in mel intinctam ōri admōvit.
Id ubi rex cognovit, filium morte plecti voluit: sed recens meritum periculo juvenem exénit: nec populus tulit insontem ad supplicium trahi.
2 Saul posteà, jubente Deo, bellutn Amalecitis intulit. Primò rem benè gessit. Cæsi sunt hos les, et eorum rex captus est.
Sed deindè Saūl Deum gravitèr offendit, vetuerat Deus ne quid ex spolis hostium reservarētur; Saul verò, Amalecītis cæsis, partem prædæ servāvit.
Quam ob causam rejectus est à Deo, et in ejus locum Dāvid adhuc juvenis è tribu Judæ electus est, et à Samuēle unctus.
Saulem postquam Dei mandāta sprevisset, invasit spiritus malus, ita ut ille in furorem sæpe incideret.
Tunc aulici ei suasērunt, ut aliquem arcesseret, qui citharam sciret pulsare, ad deliniendumn ægrum ejus animum.
Arcessitus est Dávid hujusce artis peritus, qui ob illud munus inter ministros regios habebatur.
Itaque statim ac Saulem spiritus malus corripiebat, David citharam pulsabat, et régis furor considēbat.
Secutum est bellum cum Philistæis. Quum luæ acies in conspectu essent, Philistæus quidam, nomine Goliathus, vir miræ magnitudinis, progressus est ante ordines, et ūnum ex llebræis sæpe provocabat ad singulare certamen.
Loricâ squamatâ induebatur. Ocreas in cruribus æreas habebat: cassis ærea caput ejus operiebat, et clypeus æreus tegebat humeros.
Tùm Saūl magna præmia, imò et filiæ nuptias ei promisit qui provocantis spolia retulisset.
At nemo contra illum exire audebat; et Goliathus suam Hebræis ignaviam cum irrīsu ac ludi brio exprobrabat.
Dāvid commotus ignominià populi sui, se sponte ad pugnandum obtulit.
Itaque adductus est ad Saulem qui, considerāātâ ejus ætate diffidebat pugnæ. Non poteris, inquit, adolescentulus cum viro robustissimo pugnare.
Respondit David: Ne timeas, ô rex; quùm pascerem oves patris mei, leo invasit gregen, ovemque corripuit; ego illum persecutus occidi, et ovem è faucibus illius eripui. Ursum pariter interfeci. Deus qui me defendit à leone et urso, me quoque à Philisteo isto defendet.
Tum Saūl: Abi, inquit, cum istà fiduciâ: Deus te adjuvet.
Saul ipse sva juveni arma voluit accommodare galeam capiti ejus imposuit; loricâ pectus circumtexit, latus gladio accinxit.
Dávid verò iis impeditus armis, quilus non erat assuētus, vix poterat incedere, Quare onus incommodum deposuit, sumpsit, autem pedum pastorāle quo uti consueverat, ef fundam cum quinque lapidibus in sacculo.
Sic armātus adversùs Philistæum processit.
Accedebat ex adverso Goliathus, qui, viso adolescente: Num, inquit, me canem esse putas, qui me cum baculo aggrediaris.
Cui David respondit: Tu venis ad me cum gladio et hasta et clypeo; ego autem venio in nomine Domini exercitum, quem probris ausus es lacessere.
Tunc misso funda lapide, Philistæum in fronte percussit, et humi prostravit, currensque suum jacenti gladium detraxit, quo caput illi præcidit.
Eà re perculsi Philistæi in fugam versi sunt, et victoriam Hebræcis concesserunt.
Redeunti Davidi obviàm ītum est. Hebræi gratulantes victōrem deducunt ad urbem: ipsæ mulieres domibus egressæ cum tympanis laudes ėjus canebant.
Tantus populi favor invidiam Saúlis accendit, qui deinceps malevolo fuit in Davidem animo, nec jam eum benignis oculis aspiciebat.
Longè alia fuit mens filii ējus Jonathæ virtū tem Davidis admirans, illum singulāri amore complexus est, suoque balteo, arcu et gladio dōnāvit.
Saul victori filiam suam sposponderat uxorem; at promissis non stetit, novamque conditionem proposuit, si nempè Dávid centum Philisteos interfecisset.
Malo animo id faciebat rex invidus; sperābat scilicet juvenem audacem facilè periturum, at sun eum spes delusit.
Nam David, occisis ducentis Philistæis, rediit illæsus; atque ita rēgis filiam in matrimonium accepit.
Crescebat in dies Saulis odium, stimulante invidiâ: quārè non jam occultè, sed palàm Davidi necem parābat.
Bis eum lancea confodere conatus est, sed David ictum lethalem declinatione corporis effugit.
Saūl mandātum dedit Jonathæ, ut Davidem occideret, sed Jonatha noluit crudēli patris imperio obsequi, imò cum lacrymis illum obtestātu est, ut tam iniquum consilium deponeret.
Deniquè Saul misit satellites, qui Davidem do ni in oculis uxoris trucidarent; hæc verò mari tum demisit per fenestram, atque ità eripuit peri culo.
David, ut vidit implacabilem esse Saulis in se animum, excessit aulâ, et solitudinem petiit.
Saūl illum persecutus est; at, Deo favente, Dávid inimici manus effugit, et ipse Saulis vitam non semel servavit.
Erat in deserto spelunca vasto recessu patens; ibi David cum suis comitibus in inferiore parte latēbat.
Fortè Saul solus in illam speluncam ingressus est, nec latentes vidit oppressusque somno quievit.
Sui Davidem comites hortabantur ut opportunam Saulis interficiendi occasionem arriperet; sed David noluit, quùm impunè posset, inimicurn occidere.
Mōtum est rursùs bellum cum Philistæis; adversùs quos Saúl cum exercitu processit.
Commisså pugnâ, Hebræi fūsi sunt, tres filii regis in acie ceciderunt: Saūl ipse ex equo {{hws|de|delapsus)) delapsus ne vivus in potestatem hostium veniret, uni comitum latus transfodiendum præbuit.
Régis mortem omnium Hebræorum fuga consecuta est, et eo die victoria insigni potiti sunt Philistæi.
David, audità Saulis morte, lacrymas profūdit: montes Gelboc, ubi cædes illa facta fuerat, exse cratus est. Illum, qui à se Saulem occisum esse jactitabat, et regia insignia attulerat, perimi jussit, in pœnam violate majestātis regie.
Civibus urbis Jābes, quòd Saulis ejusque filiorum corpora sepelivissent, gratiam retulit.
Admirandum sanè veri ac sincèri erga inimicum amoris exemplum.
David, postquàm solium conscendit, duplex scelus, et quidem gravissimum commisit.
Adamavit mulierem, nomine Bethsaben, eamque ad flagitium compulit.
Mulieris maritus, nomine Urias, vir fortissimus, tùm in castris erat, et egregiam patriæ operam navabat.
Hunc David iniquo pugnæ loco hostibus objici jussit, atque ità necandum curavit.
At Deus ad Davidem misit prophétam, qui illum admonēret, eique pœnam sceleris denunciaret subeundam.
Sic Davidem allocutus est Prophēta: Erant in edem urbe duo homines: alter dīves multos boum, caprarum, atque ovium greges alebat; alter verò nihil habebat præler ovem unam, quam ipse emerat, et apud se diligenter nutriēbat.
Venit ad hominem divitem hospes quidam; quumque ei parandum esset convivium, dives ille pepercit suis ovibus, et oviculam pauperis vi ereptam hospiti edendam apposuit.
Tuum est, o Res, de hoc facto judicare.
Rex indignans respondit: Iniquè fecit, quisquis ille est pro ove oblatâ quatuor oves reddet.
Tùm propbēta apertè; Tu, ait, tu es iste vir: te Deus bonis omnibus cumulavit, te regem fecit, te ab irá Saulis liberavit, tibi regiam domum, regias opea tradidit.
Cur ergò uxorem Uriæ rapuisti? cur virum innoxium, virum tibi militantem gladio hostium inter fecisti?
His Prophetæ verbis mõtus Dávid culpam agnovit et confessus est.
Cui propheta; Tibi, inquit, Deus condonat pee estum tuum, attamen filius, qui nātus est tibi, morietur.
Paulò pòst infans in gravem morbum incidit; per septem dies David in magno luctu fuit, cibo abstinens et ōrans.
Die septimo infans mortuus est; nec ausi sunt famuli id régi nunciāre.
Quos ut vidit Dāvid mussitantes, intellexit id quod erat mortuum esse infantem.
Tunc, luctu deposito, jussit sibi apponi cibos, mirantibusque aulicis dixit: Ægrotante puerulo, jejūnus orābam, sperans, scilicet Deum placāri posse; nunc autem quùm mortuus est, cur frustrà lugeam? num potero illum ad vitam revocare?
Ad hunc dolorem alius accessit dolor: Absalon, filius Davidis, paternum regnum affectavit: concitâta multitudine imperità, adversùs patrem rebellavit.
Id ubi cognovit David excessit Hierosolyına, veritus ne, si ibi remaneret, Absalon cum exercitu veniens urbem regiam obsideret, eamque ferro et igne vastaret.
Quarè egressus cuin suis qui in officio manēbant, conscendit montem Olivarum flens, nudis pedibus et operto capite.
Fugienti occurrit vir quidam è genere, Saulis nomine Semei, qui coepit Davidem ejusque comi tes maledictis et lapidibus appetere.
Quod illi indignè ferentes volebant ulcisci injuriam, et maledici conviciatōris caput amputare.
At David eos cohibuit: Sinite, inquit, istum mihi maledicere: forsitan Deus his qua patior malis placutus meî miserebitur, et rem afflictam restituet.
Incredibilem regis patientiam admirāti comites dicto ægrè paruerunt.
Absalon, profecto patre, ingressus est Hierosolymam, ibique aliquandiù moratus est; quæ res saluti fuit Davidi: nam interim David collēgit copias, sēque ad bellum comparavit.
Jam aderat Absalon cum exercitu, et prælium mox erat committendum: suasērunt régi sui comites ut ne interesset certamini.
Quapropter David Joābum suis copiis præfecit, sêque in urbem vicīnam contulit. Abiens autem præcepit Joabo cæterisque ducibus, ut Absalom parcerent, sibique filium incolumem servārent.
Acriter pugnatum est utrinque sed, Deo favente, victoria penès Davidem fuit. Terga verterunt Absalonis milites, è quibus viginti duo millia ceciderunt.
Absalon fugiens mūlo insidebat, erat autem promisso et denso capillo; dùm præcipiti cursu fertur subter densam quercum, coma ējus implicāta est rāmis, et ipse suspensus adhæsit, mūlo interim prætereunte, et cursumn pergente.
Vidit quidam pendentem Absalōnem, nec ausua est illi manus violentas inferre, sed nunciavit Joabo, qui eum increpans: Debueras, inquit, juvenem impium confodere.
Atqui, respondit ille, me præsente, rex præcēpil tibi, ut filio suo parceres.
Ego verò non parcam, ait Joabus; et station sumpat tres lanceas, quas in pectus Absalonis defixit.
Quum Absalon adhuc palpitaret hærens in quercu, armigeri Joabi repetitis ictibus confossum interemerunt.
Stabat intereà David ad portam urbis, expectans eventum pugnæ, et maximè de filii salute sollicitus.
Quùm illi nunciatum esset profligātos hostes et interfectum esse Absalonem, non modò non lætātus est de victorià quam reportaverat, sed maximum quoque dolorem cepit ex morte filii.
Inambulabat in coenaculo morens, et in has vōces identidem erumpens: Fili mi, Absalon, Absalon, fili mi; utinam pro te moriar, Absalon fili mi, fili mi Absalon!
Multa deinceps bella Dâvid prosperè gessit contra Philistæos, rebusque foris et domi compositis, reliquum vitæ tempus in florenti pace exēgit.
Quùm esset extrêmâ senectute et infirmâ valetudine, Salomonem hæredem regni constituit. 19 e summo sacerdote unctus, vivo adhuc patre, rex appellatus est.
David postquàm filio dedisset præcepta regno administrando utilissima, diem supremum obiit.
Diligēbat Deus Salomonem; et pei quietem adstare visus est; deditque optionem eligendi quidquid vellet.
Salomon non aliud sibi dari poposcit, quàm sapientiam, reliqua omnia parvi æstimans.
Quæ res ità Deo placuit, ut illi plus tribuerit quàm rogatus fuerat; nam Salomoni eximiam sapientiam impertivit; et insuper divitias et gioriam, quas non petierat, addidit.
Non multò pòst Salomon concessæ sibi à Deo sapientiæ specimen edidit.
Duæ mulieres in eâdem domo habitabant: utraque eodem tempore peperit puerum. Unus ex his puerulis post diem tertium nocte mortuus est: māter subripuit puerum alterius mulieris dormientis, et hujus loco filium suum mortuum supposuit.
Ortà inter duas mulieres gravi altercatione, res ad Salomonem delāta est.
Difficilis erat atque perobscura quæstio, cùm nullus esset testis.
Rex autem, ut exploraret latentem veritatem: Dividatur, inquit, puer de quo controversia est; el purs una ini mulieri altera alteri detur.
Judicio assensit falsa māter; altera vērò exclamavit: Ne, quæso, ne occidātur puer, ô Rex! mūlo ista totum habeat.
Tùm rex ait; Res est manifesta, hæc verè est mater pueri; et huic illum adjudicavit.
Admirāti sunt omnes singularem regis prudentiam.
Salomon templum immensi operis Hierosolymæ ædificavit omnia auro argento gemmisque in eo fulgebant. In hoc templo arca foederis collocãta est.
Vicini rēges ob tantam sapientiæ famam cum Salomone amicitiam junxerunt, foedusque fecerunt.
Regina Sāba ējus visendi cupida finibus regni sui excessit, venitque Hierosolymam.
Regnābat Salmon in summa pace opibus et leliciis affluens.
Posteà Salomon voluptati se dedit: nihil porrò tam inimicum est virtuti quàm voluptas; itaque amisit sapientiam.
Mulieres exteræ, quas adamavit, eum jam senem ad rītus gentiles pertraxerunt.
Quibus rebus offensus Deus poenam illi denuntiavit, scilicet fore ut regnum majore ex parte filio ējus adimerētur et servo traderetur: atque ita factum est.
Salomoni Roboāmus filius successit is imperium culpâ paternâ jam nutans stultitià sua evertit.
Salomon populo vectigal gravissimum imposuerat; quod onus quùm populus tolerāre non posset, illud poposcit imminui.
Regem monēbant senes ut populo satisfaceret, juvenes vērò dissuadēbant.
Roboamus æqualium consilio ūsus, populo acerbè respondit; ejusque postulationem rejēcit.
Exorta est seditio: decem tribus à Roboāmo defecerunt, rēgemque sibi creavērunt Jeroboāmum è tribu Ephraimi. Duæ tantùm tribus in fide niansērunt, scilicet tribus Judæ et tribus Benjamini.
Sic duo ex uno regna facta sunt alterum Judæ, alterum Israēlis.
Jeroboamus, ut populum suum à consuetudine eundi Hierosolymam abduceret, propriam religionem eis instituit, et falsos Deos proposuit colendos.
Non diù stetit regnum Israeliticum, quia omnes ad ūnum rēges fuerunt impii.
Ad eos Deus sæpè misit Prophētas, qui eos admonerent, et ad vērum cultum revocarent; sed illi Prophetarum monitis non paruerunt, imò eos contumeliis, pœnis, morte affecerunt.
Quarè iratus Déus illos in potestatem hostium tradidit: Devicti sunt à rege Assyriorum, qui decem tribus captivas fecit, et in Assyriam deportavit.
Inter captivos qui deducti sunt in Assyriam fuit Tobias.
Is ab ineunte ætāte lēgem divinam sedulò observābat.
Quùm esset puer, nihil tamen puerile gessit.
Deniquè dum irent omnes ad vitulos aureos, quos Jeroboamus, rex Israel, fecerat et populo adorandos proposuerat, bic solus fugiebat societatem omnium; pergēbat autem ad templum Domini, et ibi adorabat.
Tobias adultus uxorem duxit, habuitque filium quem ab infantia docuit timère Deum, et ab omni peccato abstinere.
Quùm in captivitatem abductus esset, eamdem in Deum pietatem semper retinuit: omnia bona, quæ habere poterat, quotidiè exilii sui comitibus impertiebat, eosque monitis salutaribus ad colendum Deum hortabatur.
Gabělo cuidam egenti decem talenta, quibus à rège donâtus fuerat, perhumaniter commodāvit.
Postea exortus est novus Assyriorum rex Israe litis infensus, qui eos vexābat, necabat, et sepeli ri vetabat.
In hac calamitate, Tobias fratres invisēbat, mi seros consōlans, egēnos opibus suis juvans, et mortuos sepeliens.
Ea res nunciata est rēgi, qui jussit Tobiam interfici, et bonis omnibus spoliari.
At Tobias cum uxore et filio delituit, sicque regis iram effugit.
Die quodam festo, quùm domi lautum convivium paravisset, misit filium ut aliquot è sociis ad prandium invitāret.
Reversus filius nunciavit patri hominem Israeitam jacere in foro mortuum.
Exsiliens statim Tobias, cadaver occultè portāvit domum, ut illud nocte sepeliret.
Sui illum amici ab hoc officio dehortabantur, at Tobias magis Deum quàm regem timens, id facere non destitit.
Tobias in præstando solito officio defatigātus, incubuit parieti et obdormivit fortè ex nido hirundinum stercora calida inciderunt in oculos dormientis undè cæcus factus est.
Quam calamitatem ideò permisit Deus illi evenire, ut esset illustre patientire exemplum posterís propositum ad imitandum.
Nam Tobias adeò patienter tulit cæcitatem, ut neque illum querentem quisquam audierit neque ille eò minùs constanter Deum coluerit.
Uxor Tobiæ in texenda tēla comparabat ea quæ ad victum erant necessaria. Quâdam die domum attulit hædum, quem pretio laboris quotidiani emerat.
Hædum balantem, audivit Tobias; et veritus ne furto ablātus esset, dixit uxōri: Vide ne iste clam alicui ereptus sit: redde illum domino suo: nefas enim est nobis ex rapto vivere. Adeò vir justus ab omni improbitate abhorrebat!
Tobias mortem sibi imminere putans, vocavit filium suun: “Audi, inquit, fili mi, verba patris amantissimi: eaque penitùs memoriæ ture in fixa hæreant, ut vitam sapienter instituas.
“Quotidiè Deum cogita, et cave ne unquam in eum pecces, ejusque præcepta negligas.
“Miserere pauperum, ut Deus tul misereatur: quantùm poteris, esto beneficus et liberālis; si tibi magnæ opes suppetant, multùm tribue; si parva, parùm, sed libenter; quoniam beneficentia hominem ab æterna morte liberat.
“Superbiam fuge, neque eain in animum aut in sermonem sinas obrepere.
“Quod tibi nōlis fieri, aliis ne facito: fili mi, si quis tibi opus fecerit, statim ei mercedem persolve consilium semper à viro sapiente exquire ne societatem cum improbis jungito.
“Quùm ex hac vitâ decessero, sepeli corpus meum: mātrem tuam colito, memor malorum qua: passa est, dùm te in utero gestāret; et quùm ipsa supremum diem obierit, eam ponito mēcum in eodem sepulcro.
“Hoc etiam te moneo, fili mi, me commodavisse décem argenti talenta Gabelo, qui nunc commoratur Rage in urbe Medorum.”
Tunc adolescens patri: Omnia, inquit, ut præcipis mihi, faciam, pater. Quomodò autem illam pecuniam à Gabelo recipiam ignoro; nam neque ille me, neque ego illum novi; nec quâ viâ eatur in Mediam scio.
Cui Tobias pater: Chirographum Gabēli habeo, quod quum illi exhibueris, statim reddet pecuniam; sed quare tibi hominem fidélem, qui tibi sit dux via.
Egressus Tobias invenit juvenem stantem et Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/83 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/84 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/85 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/86 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/87 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/88 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/89 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/90 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/91 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/92 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/93 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/94 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/95 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/96 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/97 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/98 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/99 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/100 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/101 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/102 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/103 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/104 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/105 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/106 ægrum jam corpus valdè afflixit; undè factum est ut membra corrupta scatērent vermibus, et fœ.
tōrem latè emitterent, exercitui et ægro ipsi intolerabilem.
Antiochus doloris acerbitāte victus tandem ad sānum mentem rediit: se mortalem esse agnovit, et recordātus malorum, quibus Judæos affecerat, apertè confessus est se suorum scelerum pœnas luere promisit se Judæos florentes beatosque facturum.
Sed quia ea omnia metus mortis ipsi extorquêbat, non vēra pœnitentia, divinam misericordiam non flexit rex impius et homicida, et, morbo in horas ingravescente, miserè interiit.
Antiocho successit filius, cui nomen Eupātor fuit. Hic paterni in Judæos odii hæres, contra eos misit Lysiam, qui jam semel victus à Juda, hanc maculam cupiebat eluere.
Jūdas ad opem divinam confugit, uti facere solebat, orāvitque Dominum ut Angelum mitteret Bui populi adjutōrem.
Deindè sumptis armis, obviàm hosti cum suis progressus est. Tunc ante aciem Judæorum visus est eques, veste candida, armis aureis indutus, hastam vibrans.
Quo prodigio confirmati Judæi, leōnum, mōre, in hostes irruerunt, et undecem millia peditum, equites mille et sexcentos, prostraverunt.
Rex ipse Eupātor, ad opprimendum Jūdam Machabæum, omnes regni sui vires collegit: itaque cum centum millibus peditum et viginti millibus equitum in Judæam ingressus est.
Præibant elephanti, vastā corporis mōle et horrendo stridōre terribiles: singulis belluis 'impositæ erant ligneæ turres, ex quibus pugnābant milites armāti.
Sed Jūdas, qui potentiæ divinæ magis quàm numero militum confidebat, isto terrifico belli apparātu non fuit commotus: in eam castrorum hostilium pártem irruit, ubi erat tabernaculum regis; et occisis quatuor hominum millibus, tantas oper dissipāvit.
Memorabilis fuit hæc pugna fortitudine et morte Eleazari. Is viderat belluam unam cæteris majorem, ac phale is regiis circumtectam: existimans illâ rēgem vehi, se pro commūni salute devōvit per medios hostes ad belluam properāvit, sub illius ventrem subiit, repetitis ictibus confossam occidit, et belluæ labentis pondere oppressus ipse occubuit.
Jūdas et milites ejus, quamquam pauci erant, cum illo conflixerunt, manu quidem pugnantes, sed Dominum animo orantes.
Regium exercitum ad interneciōnem cecidērunt. Nicanor ipse inter hostium cadavera repertus est, cujus caput avulsum Judas Hierosolymam ferri jussit, manumque nefariam templo affixam suspendi.
Mox secútum est alterum prælium cum Bac chide uno ex Demetrii præfectis: quod quidem * prælium fuit Judæis funestum: nam illi, amissa quam in Deum habuerant fiducia, animo concidorunt, et alii aliò dilapsi sunt.
Judas cum octingentis tantùm hominibus impetum hostium sustinuit; imò oppositam sibi aciet partem fudit; sed multitudine hostium circumventus illorum tēlis confossus est. Quàm carus populo fuerit, macrore funeris indicatum est: sui eum cīves diù luxērunt.
In locum Judæ suffectus est Jonathas. Is, fraternæ virtutis æmulus, Bacchidem pluribus præliis vicit, illumque ad petendam pacem adēgit.
Intereà Demetrium regem interfecit Alexander, qui se Antiochi filium dictitabat. Is fœdus cum Jonatha fecit, eum veste purpurea donavit, semperque in data fide mansit. Ità quandiù Alexander regno potītus est, res Judæorum tranquillæ fuerunt: sed paulò post, Jonathas à Triphone quodam per insidias necātus est.
Summa rérum ad Simonem Jonathæ fråtrem deláta est. Is fūnus fratris magnificè curavit: nec diù regnavit; nam et ipse generi sui fraude periit.
Simoni patri successit Joannes nomine Hircānus, qui post annum mortuus hæreden reliquit filium Aristobulum. Hic, primus omnium post captivitatem, regium nomen sumpsit, capitique dialēma imposuit.Mortuo Aristobulo, Alexander ejus filius regnāvit is, nullâ re memorabili gestâ, decessit: duos reliquit filios, qui acriter de regno inter se recertārunt.
Hujus dissidii occasione, Pompeius populi Romani dux in Judæam venit, specie quidem restituendæ inter fratres concordiæ, revērà ut istam provinciam Romano adjungeret imperio: Judæam stipendiariam populi Romani fecit.
Paulò post, regnum Judæa invasit Herōeds alienigena hunc primum Judæi habuērunt rēgem ex aliâ,gente ortuin; eoque regnante, natus est Christus, uti prædixerant Prophetæ.
This mark (-) over a syllable denotes it to be long. This mark (`) over a syllable denotes it to be short. Masc. Masculine; fem. feminine; neut. neuter; com. gen. common gender; sing. singular; plur. plural; indecl. indeclinable; subs. substantive; adj. adjective; pron. pronoun; act. active; pass. passive; neut. pass. neuter passive; perf. perfect; pres. present; part. participle; indic. indicative; imper. imperative; adv. adverb; prep. preposition; interj. interjection; conj. conjunction; and the numbers 1, 2, 3, 4, 5, denote the declension of a noun, or the conjugation of a verb.
ABN
A, or ab, præp. governs ablat. m, by
Abdico, abducere, abduxi, abduc- iam, vcrò act. 3. to lead away, to withdraw; from ab and duco
Abel, Elis, prop, subs, masc. 3. a man's name, Abel
Abea, abire, abivi or abil, abitum, verb irreg. to go away; of aba ୧୦
Abhorreo, abhorrere, abhorril, co- rei sup. verb neut.2. to dislike, to abhor, to differ; of ab and hor- reo
Abias, æ, prop. subs.masc.1. a man's] name, Abias
Abjicio, abjicere. abjeci, abjectum, verb act. 3. to throw away, to neg lect of ab and jacio
Ablatus, a, um, perf part. of aufe- TO, taken away
Ablun, abluere, ablŭl, ablatum, verb act. 3. to wash clean, to wash a- way, to purify; from ab and lavo
Abio, abnuere, abii, abatum, terb. act 3 to deng, to refuse; of ab nuo
ACC
Abrahamus, 1. prop. subs.masc. 2. a man's name, Abraham
Absalon, nis, prop. subs, masc. 3. max's name, Absalom
Abscondo, abscondere, abscondland abscondidi, absconditum and ab- Sconsum, verb act. 3. to hide, from abs and condo
Abstinen, abstinere, abstinul, ab- stentum, verb act. 3. to abstain, to keep from; of abs and teneo
Absum, abesse, abfui, verb irreg. ta be absent; from ab and sum
Abelmo, absumere, abzumpst, ab. Bulopium, verb act. 3. to con sume, to destroy; of ab and su- mo
Abundantia, a, sube fem. 1. abun dance, plenty; from abundo
Abutor, abuti, abusus sum, verb dep. 3. to abuse; of ah and utor
Ac, conj. and, and indeed; as
Accedo, accedere,accessi, accessum. verb neut. 3. to draw near, to approach, to be added: of ad and cedo
Accelero accelerare acceleravi no Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/113 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/114 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/115 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/116 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/117 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/118 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/119 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/120 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/121 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/122 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/123 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/124 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/125 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/126 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/127 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/128 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/129 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/130 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/131 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/132 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/133 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/134 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/135 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/136 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/137 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/138 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/139 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/140 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/141 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/142 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/143 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/144 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/145 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/146 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/147 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/148 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/149 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/150 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/151 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/152 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/153 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/154 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/155 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/156 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/157 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/158 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/159 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/160 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/161 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/162 Pagina:Epitome historiæ sacræ (IA epitomehistoris00irongoog).pdf/163