Migne Patrologia Latina Tomus 119
Epistolae
Epistolae (Lupus Ferrariensis), J. P. Migne 119.0608A
EPISTOLA PRIMA. AD EGINHARDUM. 119.0431D|
Charissimo Eginhardo Lupus salutem.
Diu cunctatus sum, desiderantissime hominum, auderem necne excellentiae vestrae scribere. Et cum me ab hoc officio aliae rationabiles causae, tum etiam ea maxime deterrebat quod posse id contingere videbatur ut dum vestram cuperem amicitiam comparare, offensam incurrerem. Scilicet quod praepropero et inusitato prorsus ordine ab ipso familiaritatis munere inchoaverim, qui nec primordia notitiae 119.0432D| contigissem. Ita vehementer aestuanti facilis et modesta et quae sane philosophiam deceat animi vestri natura tantae rei obtinendae spem tribuit. Verum ut aliquid rationis afferre videar, taceo quidem saecularium litterarum de amicitia sententias, ne, quoniam eis apprime incubuistis, Horatianum 2 illud doctissimorum ore tritum merito accipiam: In silvam ne ligna feras. HORAT, Satyr. lib. I, sat. 10. Deus certe noster nedum aliquam aspernandi amicos 119.0433A| occasionem relinqueret, diligendos omnino inimicos praescripsit. Itaque patienter, quaeso, et benigne advertite animum, dum altius meas repeto cogitationes, ut nosse possitis quam hoc non perperam nec juvenili moliar levitate. Amor litterarum ab ipso fere initio pueritiae mihi est innatus, nec earum, ut nunc a plerisque vocantur, superstitiosa otia fastidio sunt. Et nisi intercessisset inopia praeceptorum, et longo situ collapsa priorum studia pene interissent, largiente Domino meae aviditati satisfacere forsitan potuissem. Siquidem vestra memoria per famosissimum imperatorem Carolum, cui litterae eo usque deferre debent ut aeternam ei parent memoriam, coepta revocari, aliquantum quidem extulere caput, satisque constitit veritate subnixum 119.0433B| praeclarum dictum: Honos alit artes, et accenduntur omnes ad studia gloriae. Nunc oneri sunt qui aliquid discere affectant; et velut in edito sitos loco studiosos quosque imperiti vulgo aspectantes, si quid in eis culpae deprehenderint, id non humano vitio, sed qualitati disciplinarum assignant. Ita dum alii dignam sapientiae palmam non capiunt, alii famam verentur indignam, a tam praeclaro opere destiterunt. Mihi satis apparet propter se ipsam appetenda sapientia: cui indagandae a sancto metropolitano episcopo Aldrico delegatus, doctorem grammaticae sortitus sum, praeceptaque ab eo artis accepi. Sic quoniam a grammatica ad rhetoricam et deinceps ordine ad caeteras liberales disciplinas 119.0434A| transire hoc tempore fabula tantum est, cum 3 deinde auctorum voluminibus spatiari aliquantulum coepissem, et dictatus nostra aetate confecti displicerent, propterea quod ab illa Tulliana caeterorumque gravitate, quam insignes quoque Christianae religionis viri aemulati sunt, oberrarent, venit in manus meas opus vestrum, quo memorati imperatoris clarissima gesta (liceat mihi absque suspicione adulationis dicere) clarissime litteris allegastis. Ibi elegantiam sensuum, ibi raritatem conjunctionum, quam in auctoribus notaveram, ibidemque non longissimis periodis impeditas et implicitas ac modicis absolutas spatiis sententias inveniens, amplexus sum. Quare cum et ante propter opinionem vestram, quam sapiente viro dignam imbiberam, tum precipue 119.0434B| propter expertam mihi illius libri facundiam, desideravi deinceps aliquam nancisci opportunitatem ut vos praesentes alloqui possem; ut quemadmodum vos meae parvitati vestra tum probitas sapientia fecerat claros, ita me vestrae sublimitati meus etiam erga vos amor et erga disciplinas studium commendaret. Neque vero id optare desistam quandiu ipse incolumis in hac vita vos esse cognovero. Quod posse contingere hoc magis in spem ducor quo ex Gallia huc in Transrhenanam concedens regionem vobis vicinior factus sum. Nam a praefato episcopo ad venerabilem Rabanum directus sum, uti ab eo ingressum caperem divinarum Scripturarum. Ergo cum ad vos iturum hinc ejus nuntium comperissem, primo 119.0435A| quasdam verborum obscuritates, a vobis uti elucidarentur, mittendas proposui; deinde praestare visum est ut etiam hanc epistolam dirigere debuissem; quae si a vobis dignanter 4 accepta fuerit, exoptabili me affectum munere gratulabor. Sed semel pudoris transgressus limitem, etiam hoc postulo ut quosdam librorum vestrorum mihi hic posito commodetis. Quanquam multo sit minus libros quam amicitiam flagitare. Sunt autem hi. Tullii de rhetorica liber; quem quidem habeo, sed in plerisque mendosum. Quare cum codice isthic reperto illum contuli; et quem certiorem putabam, mendosiorem inveni. Item ejusdem auctoris de rhetorica tres libri in disputatione ac dialogo de Oratore. Quos vos habere arbitror, propterea quod in brevi voluminum vestrorum 119.0435B| post commemorationem libri ad Herennium, interpositis quibusdam aliis, scriptum reperi: Ciceronis de rhetorica. Item: Explanatio in libros Ciceronis. Praeterea: A Gellii noctium Atticarum. Sed et 119.0436A| alii plures in praedicto brevi: quos, si Deus apud vos mihi gratiam dederit, istis remissis accipiens describendos mihi, dum hic sum, avidissime curare cupio. Exonerate, quaeso, verecundiam meam, quae supplico facientes; meque rimantem amaras litterarum radices, earum jam jucundissimis explete fructibus: illo vestro facundissimo eloquio incitate; quae si meruero, tantorum beneficiorum gratia, quoad vixero, semper mihi habebitur. Nam quae vos eorum merito sit remuneratio secutura non opus est dicere. Plurima scribenda in alia mens suggessit; sed vestrum ingenium meis ineptiis ultra remorari non debui, quod scio vel exterioribus occupatum utilitatibus, vel circa intimas et abditas philosophiae rationes intentum.
5 EPISTOLA II. AD EUMDEM. 119.0436B|
Desiderantissimo praeceptori Eginhardo Lupus.
Molestissimo nuntio de excessu venerabilis vestrae 119.0437A| conjugis consternatus, plus quam unquam vobis nunc optarem adesse; ut vestram moestitiam vel mea compassione levarem, vel concepto sensu ex divinis eloquiis assiduo sermone solarer. Verum donec id Deus praestet esse possibile, suggero ut memores humanae conditionis, quam merito peccati contraximus, modice sapienterque feratis quod accidit. Neque enim huic infortunio cedere debetis, qui blandimenta lenioris fortunae forti semper animo devicistis. Invocato itaque Deo, nunc illas tolerantiae vires expromite, ad quas charissimum quemlibet casu simili deprehensum probabiliter vocaretis. Opto vos valere feliciter.
EPISTOLA III. EGINHARDI AD LUPUM. 119.0437B|
Eginhardus Lupo suo salutem.
Omnia mihi studia omnesque curas tam ad meas quam amicorum causas pertinentes exemit et excussit dolor quem ex morte olim fidissimae conjugis, jam nunc charissimae sororis ac sociae, gravissimum cepi. Nec finiri posse videtur; quoniam exstinctionis illius qualitatem adeo tenaciter memoria retinet, 119.0438A| ut inde penitus non possit avelli. 6 Huc accedit quod ipsum dolorem identidem accumulat et vulnus semel acceptum exulcerat, quod vota scilicet nostra nihil valere permissa sunt, ac spes quam in martyrum meritis atque interventione collocavimus exspectationem nostram ex asse frustrata est. Inde evenit ut solantium verba, quae aliorum moestitiae mederi solent, plagam cordis nostri recrudescere potius faciant atque rescindant, eum me aequanimiter ferre jubent infortunii molestias quas ipsi non sentiunt, atque in eo censent mihi gratulandum in quo nullum gaudii vel laetitiae valent demonstrare vestigium. Quis est enim mortalium cui mens constet, quique sanum sapiat, qui sortem suam non defleat, et qui se infelicem ac miserrimum non judicet, cum in afflictione 119.0438B| positus eum quem votis suis fauturum fore crediderat aversum atque inexorabilem experitur? Haeccine talia tibi videntur ut suspiria, ut lacrymas homuncioni tantillo commovere, ut ipsum ad gemitum et planctum concitare, ut etiam in desperationis barathrum dejicere potuissent? Et utique dejecissent, nisi divinae miserationis ope suffultus quid in hujusmodi causis aut casibus majores ac meliores nostri tenendum 119.0439A| servandumque sanxissent ad inquirendum subito me convertissem. Erant ad manum doctores egregii nedum non spernendi, verum omnimodis audiendi atque sequendi, gloriosus videlicet martyr Cyprianus, et illustrissimi sacrarum divinarum litterarum expositores Augustinus atque Hieronymus; quorum sententiis ac saluberrimis persuasionibus animatus depressum gravi moerore cor sursum levare conatus sum, coepique mecum sedulo reputare 7 quid super excessu charissimae contubernalis sentire deberem, cujus mortalitatem magis quam vitam videbam esse finitam. Tentavi etiam si possem a memetipso exigere ut id ratione apud me fieret quod longa dies solet efficere; scilicet ut vulnus quod animo nostro nondum sperata morte 119.0439B| repentinus casus inflixit cicatricem ducere ac spontaneae consolationis medicamento sanescere inciperet. Sed vulneris magnitudo facilitati resistit; et licet saluberrima sint quae a memoratis doctoribus ad mitigandum gravem dolorem velut a peritissimis idemque mitissimis medicis offeruntur, plaga quae adhuc sanguinem trahit sanandi maturitatem nondum admittit. Hic fortasse miraris ac dicis ex hujusmodi occasione natum dolorem tam longum ac diuturnum esse non debuisse, quasi in dolentis sit potestate quando id finiatur quod ille, quando inciperet, neque in potestate habuit, neque praescivit. Metiri tamen posse videtur doloris ac moeroris magnitudo sive diuturnitas de eorum quae acciderunt damnorum quantitate: quae ego cum quotidie in 119.0439C| omni actione, in omni negotio, in tota domus ac familiae administratione, in cunctis quae vel ad divinum vel humanum officium pertinent disponendis atque ordinandis immaniter sentiam, qui fieri potest ut vulnus quod tot ac tanta incommoda intulit, cum crebro tangitur non recrudescat potius et renovetur quam sanescat aut solidetur? Arbitror enim, nec vereor quod haec opinio falsum me habeat, hunc dolorem atque anxietatem, quae mihi de charissimae contubernalis occasione exorta est, perenniter mecum perseveraturam donec id ipsum temporis spatium quod 8 Deus mihi ad hanc miseram ac temporalem vitam concedere voluerit debito sibi termino finiatur: quam tamen proficuam potius mihi quam noxiam hactenus experior, cum animum ad laeta et 119.0440A| prospera festinantem velut quibusdam frenis atque habenis remoratur ac retinet, mentemque ad revocationem mortis revocet, quam ad spem et amorem longaevitatis odium atque oblivio senectutis illexerat. Video mihi non multum superesse temporis ad vivendum, licet quantum id esse debeat mihi penitus ignoretur. Sed hoc certissimum teneo, et recens natum cito posse mori, et senem diu non posse vivere. Ac proinde longe utilius ac beatius fore censeo ipsam temporis incerti brevitatem cum luctu quam laetitia ducere. Quia si secundum Dominicam vocem beati ac felices erunt qui lamentantur et lugent (Matth. V), e contrario infelices ac miseri fient qui dies suos in jugi et continua laetitia finire non metuunt, gratias ago atque habeo charitati tuae, 119.0440B| quod me per litteras tuas consolari dignatus es. Neque enim majus aut certius tuae erga me dilectionis indicium dare potuisti quam aegro atque jacenti manum exhortationis porrigendo, monendoque ut surgerem, quem mente prostratum ac moerore depressum ignorare non poteras. Bene vale, charissime ac desiderantissime fili.
9 EPISTOLA IV. AD EGINHARDUM.
Epistolam vestrae dignationis calamitatem quae dudum vobis contingit graviter querentem haud quaquam mediocriter commota mente perlegi, confectumque vestrum animum tam diuturni moeroris anxietate vehementer indolui. Et quamvis qui me 119.0440C| longe praestent amicorum solatia tentaverint hunc tantum levare dolorem, nec tamen ob eam rem profecerint, ut litteris vestris satis eminet, quod ipsi casus vestri considerationem non satis ad se admiserunt, eo usque ut eorum quidam super excessu gratissimae quondam uxoris gratulandum monerent, quod, ut opinor, nihil ad consolationem pertinet non tam aetatis levitate vel ingenii, quod exiguum sentio, confidentia quam proni erga vos amoris magnitudine haec rursum, qualiacunque sint, in vestri solatium non sum veritus cudere. Siquidem conscius mihi sum intimum me nobilissimae illius feminae morte cum vestra, tum etiam ipsius vice traxisse dolorem; quem atrociter exasperantem vestrae litterae, fateor, recrudescere coegerunt. Unde 119.0441A| nequaquam desperaverim quod aliis, necdum sit datum mihi ut aliquod solatium vobis persuadere possim a Domino reservatum. Vilibus plerumque remedium quaeritur quod pretiosissimis et artis vigilantissima compositis diligentia frustra diu tentatum est. Itaque firmamentum justi, ut vobis videtur, doloris vestri duas in partes, epistolas mihi reddendo, divisistis. 10 Earum prima, quae et vel maxima, illa est, quod vota vestra et spes, quam in sanctorum martyrum intercessione locaveratis, vos velut irrita fefellerunt. Altera, quae proxime primam accedit, quod sinister ille casus quantum vobis importaverit incommodi quotidianis meriti negotiis cogimini, dum vos onus domesticarum divinarumque rerum, quod illius memorabilis feminae fida societas 119.0441B| leve fecerat, vestris ex toto impositum ac relictum cervicibus obruit. Revera valida utraque res, et quae praeter sapientem, qui adversa quoque modice ferre didicerit, facile quemlibet sua mole possit opprimere. Ac primo quidem quam proposui pariter conabor non subvertere ac penitus auferre (quod prorsus impossibile perfectis etiam oratoribus, si essent; video, multo magis mihi), sed tenuare, imbecillemque inspectu rationis efficere. Certe hinc movemini, certe hinc afficimini, quod vos cassa vota frustrata sint, ac spes in martyribus, imo in Deo sita illuserit. Quasi vero id vobis omnimodis constet quod tantopere poposcistis vestrae uxorisque saluti conducere. Quod sane si vobis satis exploratum fuisset, acrioris justique doloris ingens esse 119.0441C| videbatur fomes, dum vos non quasi filium corriperet, sed veluti in adversarium divina censura desaevisset. Attamen sic quoque non desperationis barathrum subeundum, sed divinitas infensa precibus assiduis ac summissa fuerat flectenda patientia. Nunc autem cum Deus omnes homines salvos velit fieri, ac in nomine ipsius, qui Salvator dicitur, nemo postulet nisi qui propriae saluti proficua flagitarit, cumque vos in nomine Salvatoris plena fide petieritis, quis non opinetur non 11 exauditos quidem vos ad temporale votum, exauditos autem ad perpetuam salutem? Ego plane firmissime crediderim et vobis et uxori ejus etiam immaturo excessu consultum. Quaeritis quemadmodum? Nempe quod conjuges ex duobus corporibus in unam redacti compagem, 119.0441D| licet concordissime vixerint, non una letho resolvuntur; et quantum ad usitatum naturae pertinet ordinem, necesse est unum alteri superesse. Hinc jam vestra prudentia intelligit quando sententia in hominem divinitus emissa, Terra es, et in terram ibis (Gen. III), differri aliquantulum potest, in perpetuum autem vitari non potest, fidis optandum conjugibus, cum uter eorum remansurus sit, eum fore superstitem qui sit et ad calamitatem ferendam robustior et ad justa de more Christiano curanda magis idoneus. Non enim sexu differentia virtutis, sed animo capienda est. Alioqui non video religiosi conjuges quemadmodum sibi sincero amore devincti sint. Cum haec ita se habere indubitata 119.0442A| ratio persua leat, planum igitur est verisimile esse non illi feminae venerabili solum, sed etiam vobis a Deo magnum quiddam praestitum, dum quod vobis eligendum fuerat ipse ultro ingesserit, quanquam occulto, minime tamen injusto judicio. Certe illa etsi ex vestro consortio multa didicerat, ita ut non sui sexus modo, verum etiam turbam virorum sua insigni prudentia gravitate atque honestate, quae res magnam vitae humanae tribuunt dignitatem, longe superaret, ac corpore femina, animo in virum profecerat, ad sapientiae vestrae fastigium nunquam penitus aspirasset, nunquam tantum robur semperque similem, quam in vobis singulariter 12 omnes mirantur, constantiam ullis unquam profectibus aequavisset. Nunquam, si supervixisset, tantum vestrae 119.0442B| quantum vos et illius et vestrae perpetuae saluti procurare potuisset. Ac per hoc, quoniam dum in hoc fragili versamur corpore, omni perturbatione ita vacare non possumus quin aliquando aliqua aegritudinis molestia quatiamur, quod posse sapienti contingere philosophi putaverunt hoc vobis evenire optem, ut casus adversos, ut primo aspectu apparet, quibus vulgo inculta mortalium multitudo subruitur, vestrae mentis sapientia sensim emolliat, imo divinae voluntati vestram contemperet. Deinde, quia vitae hujus obscurissimas tenebras sermo divinus irradiat juxta illud: Lucerna pedibus meis verbum tuum, et lumen semitis meis (Psal. CXVIII), quomodo ipse formet eamdem vitam penitus intuendum est. Nimirum in Dominica oratione quotidie dicimus: 119.0442C| Fiat voluntas tua, scilicet non nostra, quae ignara rerum sibi salubrium falli consuescit, sed tua, quae, utpote Dei, futura praenoscit. Salvator quoque noster passione impendente cum dixisset, Pater, si fieri potest, transeat a me calix iste (Matth XXVI), assumpti hominis infirmitatem, imo membrorum suorum, propter quod ad has preces descenderat, imbecillitatem sic divina virtute consolidat: Verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu. Scilicet fallere fallique nescius magister, quod Deus suo nos exemplo instituit ut cum adversa urgerent, sic ea depellere precibus conaremur, ut in his etiam contra nostrum votum ejus fieri voluntatem salubriter amplecteremur. Recolite, quaeso, Paulum, cujus tanta erat eminentia ut in tertium raptus coelum audierit 119.0442D| 13 arcana verba sanctae Trinitatis quae non licet homini loqui, tamen Dominum orasse quo a se angelum Satanae, a quo tribulabatur, submoveret, nec obtinuisse quod voluit, sed quod profuit. Revocate in memoriam Davidem, quatenus se pro impetranda filio vita macerarit. Et certe cum tantus esset propheta, ne responsum quidem divinum tam immani confectus moerore promeruit. Quaecunque autem scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt, ut per patientiam et consolationem Scripturarum spem habeamus (Rom. XV). Ergo perpendite qualiter David cassam precum suarum expertus instantiam, consolationem ratione perceperit, ac justitiae Dei subjectus humiliter acquieverit. Non estis tam fundatae fortitudinis. 119.0443A| Quod praefato dictum est Apostolo, vobis responsum accipite: Sufficit tibi gratia mea: nam virtus in infirmitate perficitur (II Cor. XII). Siquidem et ipse moerorem scriptae orationis, si quis ei subortus fuerat, hoc admonitus oraculo aliud oportere, deposuit. Hujusmodi praeceptis et exemplis sacrae Scripturae capitula exuberant: quae, quoniam, ut insignis ait poeta (Virgil., Ecl., X): Non canimus surdis, epistolarisque coarctat angustia, praeteriens, vobis consideranda relinquo. Suffecerit haec tantum tetigisse quae sola recepta vulneris hujus tumorem, quantum mea fert opinio, mulcere atque lenire largiente Domino poterunt. Quanquam mihi multa volventi aliud etiam occurrat, quod hoc Dei judicium clementiae quam iracundiae videri possit certissimum 119.0443B| documentum. Nam quia flagellat omnem filium quem recipit (Hebr. XII), affectum vestrum in uxoris amore forsitan subdivisum non passus, putari potest ad se solum 14 amandum revocavisse; ac si quid ejus corpori intemperanter diligendo plus justo a vobis indultum fuerat, ejusdem corporis subtractione punisse. Cumque per prophetam loquitur: Non consurget duplex tribulatio (Nahum I), quod LXX interpretum sic expressit translatio: Non judicat Deus bis in idipsum, hic emendare dignatus est quod ut homo excessistis (nemo enim mundus a sorde), ne quid gravius in vos quandoque decerneret. Quare Dei amplecti debetis inmensam pietatem, qui vos sua dignos judicaverit correctione, quam offensam metuere disciplinae illius verbera sustinentes. Fili, 119.0443C| inquit Salomon, noli deficere a disciplina Domini, et ne fatigeris cum ab eo argueris. Quem enim Dominus diligit, corripit, et quasi pater in filio complacet sibi (Prov. III). Denique quorum isthic peccata non visitat, quosque florere pro voto permittit, in hos post mortem ejusdem ira desaevit. De talibus in psalterio legimus: In labore hominum non sunt, et cum hominibus non flagellabuntur (Psal. LXXII). Et in Job: Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferna descendunt (Job XXI). Praeterea hoc mihi subjicit mens, voluisse Deum rebus ipsis vos experiri quam sit infelix qui in perpetuum abjungatur ab ipso, in quo est perpetua et vera delectatio, si tam immaniter afficiat licet fidissimi atque charissimi tamen hominis, momentanea separatio. Cum haec verisimilia 119.0443D| esse videantur, abolete, quaeso, quantum potestis, de quo sermo habetur, moerorem, et cum Job dicite: Dominus dedit, Dominus abstulit. Sicut Domino placuit, ita factum: sit nomen Domini benedictum (Job I). Et cum Apostolo in Dei spatiamini laudibus dicentes: Benedictus Deus et Pater 15 Domini nostri Jesu Christi, Pater misericordiarum, et Deus totius consolationis, qui consolatur nos in omni tribulatione nostra (II Cor. I). Restat pars altera suscepti negotii: quae stringenda breviter est, ne forte plura dicens sim oneri, qui gestiam esse solatio. Hinc instaurari, imo perseverare doloris vulnus asseruistis, quod duplicatus quotidie dispositionis labor quid boni perdideritis admoneat, ac propterea 119.0444A| nec finiri posse videatur. Id esse verissimum ipse concesserim; illudque quod inter alia posuistis, non posse pro voluntate hominem dolori finem imponere, quem nec praesciat, nec imminentem queat effugere, vehementer approbo, satisque catholice dictum intueor. Non est enim in potestate hominum via ejus, sed a Domino gressus hominum diriguntur, et humani libertas arbitrii eget omnimodo auxilio gratiae Dei; sed plane quae facta sunt infecta esse non possunt, nec dolor revocare valet semel praeterita, nec est in homine unde a seipso petat auxilium. Quocirca deprehensi quibuslibet angustiis, quo verius nos sentimus fragiliores, hoc oportet celerius ad divinae miserationis subsidium velut ad portum tutissimum confungiamus. Eleganterque 119.0444B| illud dictum est: Necesse est adesse divinum ubi humanum cessat auxilium. Nec longus, dummodo conemur, terendus est labor. Nam qui ad se hoc modo votat: Venite ad me qui laboratis (Matth. XI), nitentes adjuvat, ad se pervenientes informat, in se permanentes procul dubio coronat. Quare quod dixistis memoratum dolorem quoad viveretis mansurum vobiscum, expressit hoc a vobis, sentio, concreta longo usu magnitudo amoris; sed in ea vos obstinatione 16 animum relinquere, quantum audeo, dehortor; siquidem et illi cujus causa emersit nihil immoderatum proderit, et vobis multum nisi deponatur, officiet. Quinimo totum vos curandum sanandumque Domino permittite, cui est perfacile quod nostra natura difficillimum judicat. Nam 119.0444C| quis speravit in Domino et deceptus est? Obsecro, totum cor vestrum ad rogandum Deum effundite. Praestare vult qui se ut rogetur, admonuit, Petite et accipietis (Joan. XVI). Petite ut ipse vobis affectum inspiret rogandi, et effectum ipse tribuat impetrandi. Dicite quod clarissimus idemque suavissimus auctor Augustinus (lib. X Confess., cap. 29, 31, 37): Da quod jubes, et jube quod vis. Siquidem sua nos Deus gratia ut velle ac posse aliquid boni queamus et praevenit et subsequitur. Quod evidenter in Psalmis didicimus, ubi scriptum est: Deus meus, misericordia ejus praeveniet me (Psal. LVIII). Utique et misericordia tua subsequetur me omnibus diebus vitae meae (Psal. XXII). Acquiescite Spiritui sancto per Davidem monenti: Jacta in Domino curam tuam, et ipse 119.0444D| te enutriet (Psal. LIV); ac Domino fiducialiter dicite: Tu es refugium meum a tribulatione quae circumdedit me (Psal. XXXI). Et cum Apostolo jam exsultantes in Dei laudibus ingeminare poteritis: Omnia possum in eo qui me confortat (Philipp. IV). Tristitia enim saeculi mortem operatur (II Cor. VII), haud dubium quin spiritualem, sed et corporalem, ut optime nostis, saepe consciscit. Quamobrem aerumnis vitiorum quibus premimur contristemur, et ab eorum falsa dulcedine, quanta possumus amaritudine separari nitamur, ac hujus incolatum vitae, in qua sine querela non vivitur, modeste feramus. Caeterum, veniam a Deo exspectantes, in eo plena fide laetemur. Denique illud 17 quod in Evangelio promittitur: Beati 119.0445A| qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur (Matth. V), non de iis qui lugent de amissione charorum et temporalium commodorum, verum de illis qui moerent, initio sejuncti a mortifera vitiorum delectatione, donec virtutibus Spiritus sancti gratia consolationem recipiant, vel de his qui propter sua proximorumve peccata salubriter affliguntur, propter quod illius felicis vitae dilationem, cui votis omnibus suspiramus, rectissime intelligitur. Proinde petentes quondam uxori refrigerium sempiternum, quae mortem, ut credimus, non incurrit, sed exuit, vobis patientiam et in bonis actibus perseverantiam atque profectum postulate a Domino Deo nostro, et dicto citius consolationem vestro infundet pectori; ita ut audiatis Apostolum cohortantem: Gaudete in Domino 119.0445B| semper; iterum dico, gaudete (Phil. IV). Ego sane quod dignati estis vestros aestus mecum communicare, attentius et pro illa et pro vobis supplicare conabor. Credo, quamvis non meo merito, vestra tamen Deum humilitate placandum, qui absque respectu vestrae magnitudinis cum mea parvitate conferre tam seria non horruistis. Ostendi ut potui et humana ratiocinatione et divinis auctoritatibus non vos exauditos ad votum patienter ferendum, dolorisque vulnus, quod irremediabile videbatur, quemadmodum mitigari posset. Vestrae prudentiae ac solitae dignationis erit quae pia intentione non docendi, sed commemorandi causa profusa sunt, aeque pia mente lectitare, et si qua in his capi possit utilitas, pro jure amicitiae vestram deputare.
119.0445C| 18 Libellum de adoranda cruce, meo judicio utilissimum, quem meo nomini dedicastis, ut par fuit amplexus sum. Atque utinam morem mihi gerentes sic omnia quaecunque ab initio enodanda vobis misi, vel hoc anno reliqui, aperire non gravaremini! Profecto non mihi solum, sed multis videtur hic labor prodesse. Tamen et pro hoc quod nunc mihi nec opinanti misistis, et pro aliis quibus a vobis institutus jam antea sum, maximas agens habensque gratias, quid Deus vestrae indulgentissimae dignetur inspirare pietati sollicitus praestolabor.
Medio Maio vita comite hinc recedere decrevi. Quo tempore, Deo volente, sicut vobis, si recordamini, dixi, ad vos venturus sum, et aliquot apud vos dies facturus, ut et libros vestros vobis restituam, 119.0445D| et quibus indiguero discam, fruarque aliquandiu vestro suavissimo alloquio, atque informer mihi 119.0446A| gratissimo vestrae gravitatis et honestatis exemplo. Nam me hoc tempore discessurum inanis vobis fama mentita est. Quod etsi, quod penitus nolo, contingeret, sic quoque ad vos sine dubio properarem. Tantus enim mihi vestri amor incumbit, ut nullatenus vobis insalutatis, sanctorumque martyrum neglecto patrocinio, ad patriam remearem. Cupio te mei memorem bene valere in Domino, prosperisque pollere successibus, Domine desiderantissime Pater, et de me optime per omnia merite.
19 EPISTOLA V. AD EUMDEM.
Fidissimo Patri Eginhardo Lupus salutem.
Memoriam vos habere mei quam gratum habeam 119.0446B| nequaquam facile dictu est, praesertim cum eminentiae vestrae sublimitas eo usque se submiserit ut ultroneae salutationis munus hac vice meruerim, quamvis optaverim vestris refici litteris, quantumque jam aestus rei notae deferbuerit discere, atque si vobis hinc a parvitate mea quidquam persuaderi potuerit. Ego certe, quemadmodum pollicitus sum, et pro illius charissimae sempiterno refrigerio specialiter ac quotidie Dominum supplico, et quod vobis vel in praesenti vel futura vita conducibile credo vigilanti perseverantia postulare non desino. Proficiamne aliquid, vos forsitan sentiatis. Haudquaquam tamen dubitaverim harum fructum petitionum in divina miseratione reponere, ac licet serum, quantum ad voti spectat impatientiam, maturum tamen propter 119.0446C| illius justitiae pondus sine dubio praestolari. Obsecro autem, legite libri sancti Augustini de Civitate Dei XXI, titulum 27, et videte si non his quae scripsi paria de eadem calamitate vir ille divini ingenii senserit; quae plane nunquam ante legeram: sed cum postea ea percurrissem, admodum miratus sum mea tam similia sensu fuisse, ut ab is colorem traxisse penitus viderentur. Caeterum profectionis in patriam, ac per hoc ad vos, tempus aliquantum producere coactus sum. Namque venerabili 20 viro Marcwardo, per quem mea reversio administranda est, cum in Italiam legatus mitteretur, ac me prius ad suum colloquium ut amicissimum evocavisset, mihi consuluerat ut hinc die qua significaveram vobis recedens sanctitatem vestram petere debuissem. 119.0446D| Verum illustris abbas Rabanus postmodum regressus a palatio, foret necne per id temporis isthic 119.0447A| propter legationem sibi commissam, ad liquidum scire non potuit; atque ob eam rem hortatus est ut reditum meum ad Non. Jun. differrem, quando solemnitas sancti Bonifacii se abesse minime sineret, nisi forte ipsi quoque imperialis jussionis et ea quam gravissima praejudicaret auctoritas. Itaque cum suam post regressionem Marcwardus ex me quaesitum quando potissimum reverti vellem misisset, memoratae rei causa equos huc adducendos ut pridie Non. Jun. curaret petii, quo Christo propitio VIII. Id. ejusdem mensis iter ad vos possem arripere: quod ille, si vita comes fuerit, indubitanter implebit. Quare certum diem quidem, quo ad vos venturus sim, exprimere non audeo; sed intra eam hebdomadam quae Non. Jun. coeperit omnino me venturum, 119.0447B| Deo volente, confirmo. Atque utinam exoneratum omni curarum molestia vestrum reperire tunc merear animum, ut non vacet modo pro solita dignatione quaecunque amicalia videbuntur mecum conferre, verum etiam ubi vel meum vel aliorum me deficit, vestrum adsit consultum ingenium; cui quantum assurgam, quantumque deferam, quantum denique eo me vel adjutum vel adjuvandum credam, ut adulationis morsum effugiam, nolo amplius dicere; Deus viderit, cujus idipsum gratia procuravit. 21 Interim haec quae subjeci paterna, qua me semper fovetis, pietate considerare dignamini, ut ea praevisa mihi facilius expediatis. In priori libro Arithmeticae Boetius quarto capitulo sic ponit: Quod autem dictum est secundum duorum generum contrarias passiones 119.0447C| hujusmodi est, ab eo loco usque ad haec verba, quae paucis interjectis subjiciuntur, Spatio est maxima parvissima quantitate, minus mihi quam velim clarum est. In eodem libro, capitulo 21, negat esse difficile diligentibus, praeter quas ipse expresserit partes, multiplices superpartientis secundum monstratum a se modum caeteras reperiri. Quod si per vos plene quod paulo praemisit superius intellexero, ubi ait, Vocabunturque hi secundum proprias partes duplex superbipartiens, et sequentia, nimirum mihi non erit difficile. Idem auctor eximius secundo ejusdem operis libro, itemque secundo capite, et ut ait, inquit, Nichomachus inmusitatum, sive, ut alibi reperi, enmusitaton theorema proficiens, etc.; quae verba Graeca quam habeant proprietatem nescio si recte acceperim. 119.0447D| In eodem libro, cap. 25, ab eo loco ubi scriptum est: Omnis quoque cubus qui ex tetragonorum superficie in profunditatem corporis crevit, usque ad eum, Angulos vero octo, quorum singulis sub tribus ejusmodi continetur, quales priores fuere tetragoni unde cubus ipse productus est, ut verbo ipsius loquar, figuram rei subtilis non assequor, et ut per vos ejus intellectum capiam vehementer indigeo. In Victorii quoque calculum praevia Dei gratia vestraque doctrina ingredi cupio. Quinetiam in hujusmodi dictionibus, ut est aratrum, salubris, et similia, 22 quae non modo positione, sed etiam natura penultimam 119.0448A| videntur habere productam, magna haesitatio est, in qua me adhuc laborare profiteor; utrumnam naturae serviendum sit, ut penultima, ut est, longa pronuntietur; an propter illud quod Donatus ait, Si penultima positione longa fuerit, ipsa acuetur, ut Catullus; ita tamen si positione longa, non ex muta et liquida fuerit, nam mutabit accentum, ut pharetra, in natura simul et tali positione productis, communis syllaba naturae praejudicet, et accentus in antepenultimam transferatur. Namque nihil in auctoribus solidum adhuc reperire potui unde uter eorum sensus aut astrui aut abdicari mihi posse videatur. Erit igitur vestrae prudentiae hanc ambiguitatem dirimere et utrum eorum aliquo documento fortissimo roborare. Siquidem ad difficultatem, quod certam 119.0448B| hinc nullius reperio regulam, accedit etiam hoc quod in metro ejusmodi, ut est, aratrum, semper productam invenio penultimam, cum si in naturaliter quoque longis communis syllaba valeat, manifestum sit aratra nominativo, accusativo, et vocativo pluralibus per dactylum poni potuisse. Sunt et alia complura interroganda, quae notata teneo, quaeque commodius, si Deus vosque permiseritis, praesens disquiram. Et obsecro per quam mihi pietatem gratuito semper exhibuistis ut quoad veniam ad vos, quae necessaria mihi scitis me unde discam nisi ex vobis restare, ex abditis vestrae memoriae diligentius eruere ac mihi jure caritatis et amicitiae ultro aperire dignemini; ut semina in me vestri figentes ingenii, frugem illius ad plurimos transmittatis.
119.0448C| 23 Praeterea scriptor regius Bertcaudus dicitur antiquarum litterarum, duntaxat earum quae maximae sunt, et unciales a quibusdam vocari existimantur, habere mensuram descriptam. Itaque si penes vos est, mittite mihi eam per hunc, quaeso, pictorem, cum redierit, schedula tamen diligentissime sigillo munita.
A. Gellium misissem' , nisi rursus illum abbas retinuisset, questus necdum sibi eum esse descriptum. Scripturum se tamen vobis dixit quod praefatum librum vi mihi extorserit. Verum et illum et omnes caeteros, quibus vestra liberalitate fruor, per me, si Deus vult, vobis ipse restituet.
Abdita in lege et maxime Graeca nomina, et alia 119.0448D| ex Servio item Graeca, quae initio vobis direxi, saltem nunc utinam ne gravemini explanare. Valeas, clarissime praeceptor et Pater dulcissime, prosperisque perpetuo successibus polleas.
EPISTOLA VI. AD REGINBERTUM. Charissimo et desiderantissimo Reginberto Lupus et Adalgus aeternam salutem.
Graviter in me Lupum litterae tuae invectae sunt, quod videlicet omni germanitate atque natura eo usque mentem exuerim ut infelicitatem tuam saltem 119.0449A| consolatoriis apicibus fastidissem lenire, quando alterius subsidii conferendi nulla copia provenisset. Unde collegi litteras meas nequaquam tibi redditas quas per Marcwardum abbatem a Transrhenanis partibus ante hoc ferme 24 triennium direxi, nec tamen illius incuria. Nam ipse, cum te minime invenisset gentili nostro Bodoni, quem nobis fidum credebat, monstratas litteras tibi tradendas reliquit: quod ille si complevisset, cognovisses me fraterna pietate, non tua modo penitus miseratum incommoda, sed etiam recuperandae fortunae jam tum consilium agitasse. Verum omittamus ista, quibus aut fraus aut negligentia detraxit effectum; praesentia magis urgent. Hilarioris fortunae faciem tibi aliquantulum aperiri utcunque gratulamur. Nec ejus indulgentia te 119.0449B| abuti volumus, sed omnem illius fructum in tua tuorumque utilitate collocare. Id quemadmodum facere debeas melius intelliges, si tibi quae nostra sunt innotescant. Superiore anno, annitentibus amicis, in praesentiam imperatoris deductus sum, et ab eo atque Regina benigne omnino exceptus: et nunc, hoc 119.0450A| est X Kal. Octobris, indictione prima, ad palatium regina quamplurimum valet evocante promoveo, multique existimant fore ut cito mihi gradus dignitatis aliquis conferatur. Quod si divina exuberante gratia evenerit, non dubites illico te accersendum, ut una permissu imperatoris degentes, communium studiorum exercitatione jucundissima perfruamur. Sin autem spes nostras eventus eluserit, rescribe an velis me per amicos* ut ab imperatore locus tibi quidem reddatur in monasterio tuo, apud me autem studendi gratia, quatenus uterque nostrum voluerit, conferatur. Cum haec ita se habeant, hortor ne divinae Scripturae nulla tibi fuerit cura, cujus et usus frequens est cognitio salutaris. Atque illud quaeso praecipue ut in mente habeas, firmaque 25 semper memoria 119.0450B| complectaris: Memento Creatoris tui in diebus juventutis tuae, et sequentia (Eccle. XII) Librum quem flagitasti misissem, nisi lator defuisset idoneus. Verum et illum et omnes quotquot divinitus accepero tecum si vita comes fuerit, communicare desidero, tuaque non minus quam mea commoda indesinenter curabo, 119.0451A| siquidem puerilia jam deposui. Tenet animum causarum amor utilium, ad quae deprehendenda plurimum me adjuvari optime de nobis meriti Adalgi germani nostri confiteor instantia, cujus nomine hujus etiam epistolae vestibulum illustravi.
EPISTOLA VII. AD EUMDEM.
Aequumne fuisse putas, cum te mearum rerum fidissimum fecissem custodem, si me tuarum exsortem diu manere paterer? Caeterum quanta me tui cura possideat, nedum tu, nemo dubitaverit, si sospitatem nobis et quam animo praecipio facultatem Deus suffecerit. Namque quod scripsi non eo te modo quo disposueras apud me nunc posse studere, cum ad me veneris, et nostra quae litteris comprehendi non 119.0451B| possunt cognoveris, tua comprobabit prudentia. Quanquam, si nulla mei status provenerit, satius est ut apprime sis et in Virgiliana lectione, ut optime potes, proficias. Abundabis enim otio, meaque prona in te diligentia, quam temetipso uteris magistro non tam fructuose quam laboriose proficias. Deo enim largiente et possum et 26 adesse tibi incredibiliter cupio. Feci autem litteras ad Anduinum et Ebrorum de tua reversione, quam visitationis adumbravi vocabulo. Verum deliberatio nostra, postquam veneris, manendum redeundumne tibi sit, facile inveniet. Praesentiam tamen tuam Kalendis Julii absque ulla retractatione mihi exhibe, quam differri maximum non sinit quod impendet negotium. Bene vale.
EPISTOLA VIII. AD ADALGARDUM. 119.0451C| Singulariter uniceque dilecto Adalgardo Lupus in Domino salutem.
Obsecutus voluntati tuae, quanquam gravate, litteras has ipse formavi; quae si breviores quam voluisses, ut erunt, fuerint, tibi debebis imputare; quia me inextricabiliter implicitum duo uno tempore eodemque angustissimo munera extorsisti. Sed ne diu te morer, in talibus intelligendum reor quod Priscianus ait, in aliis vero rarissime, non absolute quibuslibet verbis, sed unde illi sermo erat, anomalis. Namque quod alia penultimam primae vel secundae personae producant Servius auctor est, qui in eo versu ubi Virgilius sistolen fecit his verbis: Egerimus nosti et nimium meminisse necesse est, 119.0451D| VIRG. Aeneid. lib. VI.
R, inquit, metri necessitate corripuit. Item Juvencus: Ne sanctum canibus dederitis, neve velitis, licet quidam praeteritum perfectum subjunctivi et futurum differre scribant. Rarissime autem id fieri in aliis anomalis, propter voluerimus, ritis, ederimus, 27 ritis, et si qua sunt caetera hujusmodi, ut mea fert opinio, expressit, quorum penultimas incunctanter producimus. Doceberis per e penultimam dicendum ipse Priscianus astruit, qui sicut in activo, sic 119.0452A| etiam in passivo praesentis temporis declinationem dicit docere aliorum temporum de linationem absque perfecto et his qui ex eo nascuntur, quae fit, inquit, secundum unamquamque ex tribus conjugationibus. Ergo sicut praesens tertiae conjugationis passivum ab activo fit, interposita r, i tamen, ut ipse vigilanter admonuit, in e mutata, hoc est, legeris, non legiris, eodem modo, quia docebo, servat deductionem tertiae conjugationis docebaris, i activi convertit in e. Multa ex hac et priore quaestione dici posse intelligo. Sed epistolaris brevitas ea me reticere compellit. Habeo vero tibi plurimas gratias quod in Macrobio corrigendo fraternum adhibuisti laborem. Quanquam librum, cujus mihi ex eadem folium direxisti, praeoptarem videre. Est revera venerabilis 119.0452B| et exactissimae diligentiae. Nec minus tibi gratulor pro commento Boetii. Nescio tamen adhuc an totum id contineatur, aut si tuum sit, aut si cum alio id contuleris. Hinc autem te castigatum in perpetuum velim, ut nihil mihi unquam aut scribas aut dicas ambiguum, quod tamen ipse compertum habeas, et in morem oraculorum Apollinis sententiam tuam aliqua obliquitate confundas. Siquidem neque utrum liber Tusculanarum nobis esset scriptus, neque quid Agio ageret, neque quos libros inveneris, neque, quod me satis sollicitat, utrum hoc secessu emolumentum sis aliquod assecutus, expressisti. Caeterum exercitus et alii more tuo agunt; 28 nec his novi aliquid accidit, nisi quod interventu Bosonii et Frosm. et librum recepi, et in societatem 119.0452C| obnitentibus omnibus sum admissus. Bene vale.
EPISTOLA IX. AD LEOT.
Lupus abbas dilecto suo Leot. salutem.
Molimina hostium nostrorum, quae litteris nostris ex integro cognoscere concupisti, tam numero, tam callida tamque tumentia exstiterunt ut si plene exponerentur, libri magnitudinem vindicarent. Unde factum est ut hac vice scriptori parcerem; tibi autem et quibusque benivolis beneficii divini seriem non quidem denegarem, sed in aliud tempus commodius, ut credo, differrem. Exitum tamen non tacui, propter quem et mihi et omnibus mei studiosis ingentes Deo sunt gratiae et habendae et referendae. 119.0452D| Guichardo, si cognoscendae veritatis desiderio opus nostrum expetit, arbitror non negandum. Cavendum tamen prudenter ne dum praetendit discendi desiderium, nocendi aditum subdola mente rimetur. Bene vale.
29 EPISTOLA X. AD MARCWARDUM. Litterarum vestrarum non aliam quam fuit esse decebat sententiam, cum olim tantus nos charitatis fervor affecerit ut ejus refrigerandi ne parva quidem remanere posset suspicio. Res quam secreto parvitati 119.0453A| meae significastis, quam grata sit, aequis oculis, ut puto, Deus aspicit, et vobis ab eo qui pertulit fideliter exponetur. Gratias liberalitati vestrae super muneribus mihi et fratribus missis artificiose non egeo referre cum pro comperto teneatis quod sicut vestram benevolentiam in nos singulariter experti sumus ita privatam quamdam ejus dignitatem animo speculemur. Caeterum ut ea quae monuistis in me Deus operetur, vestrum erit assiduis orationibus impetrare, scilicet ut qui nostri vobis infudit curam, profectus concedat audire laetitiam. Quid super Suetonio Tranquillo et Josepho a vobis fieri optem demonstrabit Eigel, nostrarum rerum fidus interpres. Salutate omnes fratres ex nostra parvitate, specialiterque, Gerungum, Fulcoldum et Ansboldum; et ut nostri 119.0453B| benigne meminerint, dignamini postulare.
30 EPISTOLA XI. AD LOTHARIUM REGEM, De cella sancti Judoci.
Domine praecellentissime Auguste, nos fratres ex coenobio Ferrariensi, multis et maximis hoc anno pressi angustiis, erubescimus quod totiens celsitudinis vestrae majestatem inquietare compellimur. Tamen recordantes quia pro vobis fideliter oravimus et oramus, et promissionem adjutorii vestri tenentes, non desperamus nos impetraturos quod petimus. Cellam 119.0454A| sancti Judoci, quam Magnus Karolus quondam Alcuino ad eleemosynam exhibendam peregrinis commiserat, beatae memoriae pater vester nobis ea ratione concessit, sicut edictum illius attestatur, ut quod eleemosynae superesset in nostrum usum cederet. Hanc per subreptionem Rhuodingus a vobis obtinuit, nobisque legitimam donationem patris vestri repetentibus impostorum crimen inurit. Unde petimus ut inspecto edicto patris vestri, pro reverentia beati Petri et beatae Mariae et Pauli, apud quos communem Dominum pro vobis exoramus, sic hoc negotium terminare dignemini ut non solum invasor cellae illius in praesenti juste redarguatur, verum etiam posteris calumniandi nobis occasio auferatur. Nam etsi dominus noster, pater quondam 119.0454B| vester, hoc nobis munus non concessisset, tam intente pro vobis et laboravimus et laboramus ut si eamdem cellam aut amplius quid a vestra excellentia peteremus, non esse nobis negandum unanimiter 31 confidamus. Ipse autem Deus inspiret prudentiae vestrae ut sicut hoc scandalum vestro tempore coepit, ita etiam per vos firmissimum finem accipiat; ut hoc beneficio et nos et posteri nostri pro vobis et filiis vestris nitamur eum attentius implorare, vosque sic tribuat imperare in terris ut aeternum regnum possideatis in coelis.
EPISTOLA XII. AD PARDULUM. 119.0455A|
Clarissimo praesuli Pardulo Lupus plurimam salutem.
Cum repeto memoria intimos vos esse regi, nihil miror quando ad fidei vestrae meritum et sine invidia sapientiae metior privilegium; imo gaudeo plurimum quod jacentes res ecclesiasticas credo vestra industria sublevandas. Proinde fiducia familiaritatis hortor et moneo ne perceptam a Deo gratiam negligatis. Talentum enim, ut optime nostis, cum usura restituendum a Domino accepistis. Ecce quanta vobis lucrandi ultro confertur occasio. Monachi 119.0456A| sanctae Columbae privilegio et antiquorum et praesentium muniti episcoporum, regumque et imperatorum et priscis et recentibus instructi edictis, spem recuperationis aliquam nacti, pietatis regiae portum petunt, ubi tutum perfugium vestra intercessione cupiunt invenire. Dignamini, quaeso, legere quae ferunt et ut a rege clementer audiantur efficere; et prudentiae vestrae laudabili acumine ne gravemini aperire, hii qui ante eum feliciter regnaverunt, quam proficuum sibi et patriae judicaverunt, si 32 Dei servis postulata concederent. Ferte opem indigentibus, praestate refrigerium laborantibus, sit vestrum memoriale saltem aliquorum Dei servorum instaurata libertas. Occupationum vestrarum 119.0457A| intuitu parcius rem suggero, quam vestra mirabilis capacitas effectu tanti boni sufficienter 119.0458A| intellectam desiderantibus patefaciat. Benigne mei memores cupio vos valere feliciter.
EPISTOLA XIII. AD AEDILULFUM REGEM. 119.0459A|
Ad laudem et gloriam Dei magnis laudibus efferendo Aedilulfo regi omnium servorum Dei ultimus 119.0460A| Lupus abbas ex monasterio sancti Judoci praesentis temporis felicitatem et beatitudinis aeternae salutem.
Quoniam regiminis vestri opinionem bonam cognovimus, 119.0461A| et vires vobis a Deo collatas contra inimicos Christi audivimus, omnipotentem Deum, qui easdem vires tribuit, precamur ut contra omnes Christiani nominis hostes vos insuperabiles faciat, qui potestate sua incomprehensibili, sed tamen justa, omnia semper dispensat. Verum quia meam parvitatem a vestra excellentia separat continens, obsequendo notus vobis fieri cupio; maxime postquam vestrum in Dei cultu fervorem ex Felice didici, qui epistolarum vestrarum officio fungebatur. Praecipite igitur quidquid possibile mihi creditis, et me in omnibus ad famulandum paratum invenietis. Sed ut vos ad promerendum Deum excitemus, certandi vobis prioribus materiam ostendimus et in praesenti spem et in 33 futuro saeculo 119.0461B| mercedem procul dubio praebituram. Ecclesiam in monasterio nostro, quod est mediterraneum, et Ferrarias appellatur, ac Bethlehem a conditore impositum nomen possidet, operire plumbo molimur post Deum in honore beati Petri et omnium caeterorum apostolorum consecratam: cujus operis, si dignamini, vos esse participes precamur. Estote igitur in Dei honorem ad hoc perficiendum adjutores, non meriti nostri, sed respectu divinae mercedis. 119.0462A| Quia qui sine vestra largitione pro vobis intercessores sumus, alacriores erimus, si vobis et nobis profuturum, ad animae tantummodo remedium, munus acceperimus. Erimus tamen, sicut ante significavimus, in omne quidquid nobis possibile injunxeritis parati. Omnipotens Deus ad propagationem et conservationem suae fidei vos et posteritatem vestram diutissime regionis vestrae faciat esse principes, et quandoque sempiternae beatitudinis haeredes.
EPISTOLA XIV. AD FELICEM.
Dilectissimo amico Felici Lupus, abbas monasterii Ferrariensis atque sancti Judoci salutem.
119.0462B| Licet aliquot anni fluxerint ex quo nos invicem, largiente Dei gratia, in monasterio Farae primo cognovimus, nec postea evenerit opportunitas, quod optavi, ut familiariter loqueremur, tamen quia in neutro nostrum fervor charitatis refrixit, precor ut apud laudabilem vestrum Aedilulfum mea petitio vestra 34 diligentia sortiatur effectum. Si quidem recordatus quantae illum liberalitatis praedicaveritis, per litteras flagito ut quoniam statui Ecclesiam 119.0463A| beati Petri principis apostolorum in monasterio Ferrariensi tegere plumbo, ad diuturnitatem contignationis, ut ad augmentum bonorum suorum, ex eodem plumbi metallo ad memoratum opus, quantum ei Deus inspiraverit, nobis dignetur largiri. Quod si exuberante Dei clementia, et vestra cooperante industria, obtinuero, vestrae rursum erit sollicitudinis ut munificentiae illius beneficium ad villam Stapulas provehatur. Nos autem, sicut et in litteris praefato regi directis expressimus, et pro illo semper orare parati sumus, et si quid possibile nobis injunxerit, celeriter exsequi. Cupio vos valere feliciter.
EPISTOLA XV. AD LEOTALDUM.
119.0463B| Lupus abbas Leotaldo suo salutem.
Non eram nescius te id animo continere quod litteris expressisti; quoniam pene omnia sunt mihi ac frequenter in oculis quibus modis benevolentiae germanus animus sit solitus respondere. Unde autem te certiorem fieri poposcisti, indulgentia Dei scias me pro tempore bene valere, meisque dispositionibus, quas justitia semper condire cupio, nihil quod sciam, obsistere. Quamobrem bono animo esto, et pro nostra communi salute hoc sancto tempore instantius deprecare. Patrem patratum nomen esse gradus 35 sacerdotalis existimo, cum is qui eo fungeretur tantum venerationis a civibus mereretur ut eorum pater factus diceretur, per quem ea faciebant quae in Servio legis; ut hostes, quos viribus 119.0463C| superare moliebantur, prius religione terrerent.
EPISTOLA XVI. AD ORSMARUM METROPOLITANUM TURONUM. Reverentissimo Orsmaro metropolitano Lupus in Domino salutem.
Germani mei vestrique fidissimi relatione postquam mihi vestra opinio innotuit, miro semper ardeo desiderio experiri quod illius diligentia delectabiliter 119.0464A| praelibavi; maximasque sanctitati vestrae ago et habeo gratias quod ultro certare beneficiis non fastidistis, memoratum fratrem episcopaliter excipiendo et benigne fovendo, parvitatem vero meam ad vestrum amorem sincerissimo affectu invitando. Quod an pura mente depromam facile vestra prudentia colliget, si facultatem demonstrandi divina unquam gratia nactus fuero. Interim quod jam didicimus quantum de vobis praesumere debeamus, impendio supplicamus ut commentarios Boetii in Topica Ciceronis, quod in chartacio codice sive, ut emendatius aliis dicendum videtur, chartinacio Amalricus in armario sancti Martini habet, obtentos ab eo nobis per hunc, quem ob hoc direximus, nuntium dirigatis. Monemusque ut cum quilibet 119.0464B| quaesierit cuinam praefatum codicem commodaturi 36 sitis, nostra nomina supprimentes, quod quibusdam propinquis vestris id magnopere flagitantibus velitis eum mittere respondeatis. Si autem per vos illum accipere meruerimus, optime tractabimus, et tempore opportuno remittemus. Super vestra incolumitate nobisque gratissima prosperitate litteris nos certiores facere dignemini, et ne aliqua ex parte ad vos frustra miserimus pariter procurate.
EPISTOLA XVII. AD JUNETUM.
Quanquam vasta terrarum amplitudo diversis nos secernat locis, tamen, quia charitas illius qui per fidem facit unanimes habitare in domo Ecclesiae nos 119.0464C| concordi sociat religione, aequum est ut quae, dictante utilitate, vicissim vobis scribimus germana reverentia complectamur. Itaque frater vester post longos errores ad nos devenit, delictique sui qualitatem simpliciter exposuit; quam litteris comprehendere otiosum judicavimus, quando et rebus et verbis illius scire volentibus absque difficultate constabit. Cujus condolentes calamitati, et congratulantes conversioni, sanctitati vestrae has tenuitatis nostrae litteras 119.0465A| destinandas decrevimus, quibus imploramus ut excessus illius vindictam nostrae deprecationi remittere non dedignemini. Siquidem temeritatis suae adeo dignum refert pretium, ut si qui forte sint ejus inimici, tantae, tam molestae, tam denique infructuosae peregrinationis illius exsaturari possint injuria. Perditorum 37 enim hominum acquiescens circumventioni pene usque ad ultimas Galliae partes abductus est; omnique ope nudatus, inde ad vos magno cum rubore, ut videtis, revertitur. Quocirca vestra clementia nostris flexa precibus et culpam dignanter indulgeat, et pietatis gremium ei citius poenitenti aperiat.
EPISTOLA XVIII. QUIBUSDAM FRATRIBUS EX MONASTERIO SANCTI AMANDI. 119.0465B|
Charissimis fratribus Zupus in Domino salutem.
Curam vestri nec me cupide appetisse nec insolenter excepisse vidistis, quod parvitatem meam duplici onere gravari, non provehi, facile sentiebam; et nunc eamdem curam in promptu est conjicere me libenter deponere, nec alicui eam gerenti aliquatenus invidere; siquidem et sine dolore amittuntur quae absque delectationis illecebra possidentur; et juxta B. Apostolum (Phil. I), sive ex veritate, sive ex occasione, Christus annuntietur, et in hoc gaudeo et gaudebo. Proinde videtur mihi obediendum vobis esse cui praecipitur, et ad generale placitum occurrendum, quod in praedio quodam Parisiorum, 119.0465C| cui Bonogilo nomen est, incipiet Kal. Julii celebrari. Sacris enim regis obniti, praesertim hoc tempore, periculosum existimo. Exiguitatem vero meam, si vita comes fuerit, absque difficultate in conventu reperietis. Quod si tardius quam voluissetis praesentes vobis redditae fuerint litterae, noveritis vestras IX Kal. Jul. mihi fuisse allatas, et meas 38 postridie ejus diei traditas. Mei benigne memores cupio vos valere feliciter.
EPISTOLA XIX. AD HERIBOLDUM EPISCOPUM. 119.0466A|
Excellentissimo praesuli Heriboldo Lupus.
Quidam vestrum monachus, cui Joannis nomen est, nobiscum in monasterio nostro versatur, propter quamdam necessitatem a quodam fratre nostro vocatus, a me autem postea retentus, quod et nobis prodest, et in coenobio ejus, ut audivimus, indigentia laboratur. Quo congregari undique fratres vos praecepisse comperiens, celsitudini vestrae hos direxi apices, postulans ut et hunc mihi aliquandiu concedatis, et quantum audeo suppliciter implorans ut secundum ingenitam vobis benignitatem et impositam officii diligentiam loco illi consulatis; ne forte fratrum penuria non solum bona vestra obscuret, 119.0466B| verum etiam Dei nostri, ad cujus quotidie judicium properamus, provocet offensam, et irrevocabilem acceleret vindictam. Res enim ecclesiasticae et animarum cura quanta cautela tractandae sint nec admonita vestra videt prudentia. Proinde et vobis et illis fratribus consulite, ut et de vestra indulgentia et de illorum sublevatione glorificetur Deus, qui singulis cito retribuet quod merentur. Valeas, Domine charissime, meique praecipue in sacris orationibus meminisse digneris.
39 EPISTOLA XX. AD ALTUINUM.
Charissimo fratri Altuino Lupus plurimam salutem.
Litterae sanctitatis tuae III Kal. Maii mihi redditae 119.0466C| sunt: quarum sententia pronum in me tuum declaravit affectum, haudquaquam sane aliter quam perceperam animo ac firmissime retinebam. Namque cum tam concorditer, tamque jucunde, ac forsan tam proficue, aliquandiu peregre vixerimus, qui poterat amor tam longo usu concretus labefactari? Infirmitatem vero quam contigisse mihi audisti cognoscas exuberante circa me, ut semper et in omnibus, divina gratia detrimenti nihil, at emolumenti plurimum 119.0467A| addidisse. Quippe nihil incommodi praeter formidinem solam tulit. Orta enim in dextro inguine pustula impendentem solum minata est mortem. Tantam autem orationum peperit copiam, quacunque meum fama casum dissipaverat, ut opinari audeam eum divino mihi beneficio procuratum. Regressus a Transrhenanis partibus, ubi statum loci nostri deprehendi, morem gerere statui quibus debebam; et, favente Dei clementia, firmissima fruor quiete, otiumque meum est mihi pergratum conducibili lectionis negotio. Vides igitur nullos me itus moliri ac reditus. Quocirca si tibi necessarium ducis meum colloquium, adultam aestatem propter pabuli penuriam praestoleris oportet, quando non impediente cura equorum facere nobiscum dies aliquot 119.0467B| valeas. Interim quae ex me quaesisti, 40 ea duntaxat quorum videor mihi attigisse notitiam, quam possum breviter absolvo. Communem syllabam ex muta et liquida fieri in eis solis quae per naturam brevia sunt nequaquam dubitaverim. Primo, quod natura pene semper arti praejudicat. Deinde, quod ut sentiam hujusmodi suadent pronuntiationes. Peccator creat ex se femininum peccatrix; amator, amatrix; venator, venatrix, multaque similia, in quibus penultima syllaba nullus unquam dubitavit ponendum accentum. Nam si positionem sequeremur, femininum genus acuta antepenultima proferremus. Quod quam sit absurdum, imo barbarum, quis non intelligat? Postremo quaecunque natura produxi nullius poetae testimonio usquam correpta 119.0467C| reperio, quanquam diu sit quod id vigilanter quaesierim. Videtur ergo mihi et quibusdam doctis eisdemque studiosissimis viris, qui mecum talia pensitarunt, salubris, aratrum, et similia, accentu penultimo indubitanter moderanda. Bibliothecam quemadmodum enuntiare debeamus Martialis versu ostenditur, Quem mea non totum bibliotheca capit. In versibus moralibus quos Alcuinus dicitur edidisse, statera sic posita est: Non tibi sit modius duplex, nec statera duplex.
Blasphemus Graecum esse non dubitabit nisi qui id per p et h scribi parum attendit. Itaque Graecus quidam Graecos blasphemus dicere correpta penultima 119.0467D| mihi constanter asseruit, et id ipsum Eginhardus noster astruxit. Tamen Aurelius Prudentius, qui apud plerosque vehementissime celebratur, id nomen sic posuit: 119.0468A| . . . Divisor blaspheme Dei. Hinc igitur longe lateque manavit ut 41 blasphemus et blasphemo accentum in penultima syllaba sortirentur. Nundinas in Theodulfi carmine legi producta penultima. Quod utrum ejus, an praeceptorum auctoritate, penes illum fides habeatur. Loquelam et querelam per unum l, Capri orthographiam sequentes, proferimus. Medelam vero, sicut suadelam, absque retractatione diceremus, ni conjugationis similitudinem confunderet diversitas generis, et omnium pene exemplarium non contemnenda repugnaret concordia. Quamobrem in medio relinquamus, nec temere nostrum permutemus usum, quoad si non sufficiunt quae dixi, vel a nobis vel ab obnitentibus aliquid robustius inveniatur. Sistrum musicum est instrumentum, 119.0468B| quod Isis, ut scripsisti, manu gestare fingebatur, accessus et recessus Nili fluminis eo significans. Unde Cleopatram Virgilius, ut commentitiam ejus potestatem sibi arrogasse solita subtilitate aperiret (Aeneid. VIII): . . . Patrio, inquit, vocat agmina sistro. Fialas correpta penultima ea causa dicimus quod fialae dicuntur, quia fiunt ex vitro, quod Graeci hialin appellant. Hialin autem habes in Virgilio (lib. IV Georg.): Carpebant hialin saturo fucata colore. Item apud Martialem: Quid tibi cum fiala ligulam committere posses. De cometis qui visi sunt timendum potius quam 119.0468C| disserendum videtur. Et quia de his nil usquam divina loquitur auctoritas, id opinari, imo metuere possumus quod gentiles illis apparentibus usu deprehenderunt. Hi portendere cometas pestilentiam, vel famem, vel bella tradiderunt. Hinc Mantuanus vates, morte Caesaris ac bellis civilibus imminentibus, inter alia quae ponit monstra (Georg. I): . . . Nec diri ( inquit ) toties arsere cometae. 42 Josephus quoque prodit, priusquam everteretur Hierusalem, fuisse stellam in morem gladii per totum annum super eamdem urbem. Sed ut in spem aliquam adducamur clementiora experiendi, refert Pompeius Trogus Mithridatis regis futuram excellentiam cometa praemonstratam his verbis (Justinus, lib. XXXVII, c. 2): « Nam et eo quo genitus est anno, et eo quo 119.0468D| regnare primum coepit, stella cometes per utrumque tempus septuaginta diebus ita luxit ut coelum omne flagrare videretur. Nam et magnitudine sui quartam coeli partem occupaverat, et fulguris sui radiis 119.0469A| nitorem solis vicerat; et cum oriretur occumberetque, quatuor horarum spatium consumebat. » Vidi ego praeterea hoc Aprili, post mediam ferme noctem, stellam quamdam subobscuram, quae sub Leone posita, radium ad spicam Virginis usque porrexerit. Quam rem aliquot dies scrupulose observans, stellam eamdem contemplatus sum; sed radium deinceps non vidi; deinde ipsa quoque stella sublata est. Librum quem petisti multi, quibus non erat commodandus, meum post reditum flagitarunt. Quare ablegandum illum aliquo, ne perire contingeret, pene statui. Hunc a me, cum veneris, forsitan impetrabis. Nam huic clerico etsi, quia tibi fidus est, hunc committi posse videbam, tamen non satis tuto, quod pedes erat, te non advertisse miratus sum. Caeterum 119.0469B| ut me super episcopo nostro plene certum non reddideris, tuli moleste, quoniam nullius me causae quantum illius fatigant. Jam vero pene stomachor 119.0470A| quoniam non scripsisti quid Probus noster exerceat, scilicet utrum in saltu Germaniae disciplinas liberales, ut serio dicere solitus erat, ordine currat, an 43 certe inchoatam satyram, quod magis existimo, struens Ciceronem et Virgilium caeterosque opinione ejus probatissimos viros in electorum collegium admittat, ne frustra Dominus sanguinem fuderit et in inferno otium triverit, si verum sit illud propheticum: Ero mors tua, o mors; morsus tuus ero, inferne (Oseae XIII). Vale, charissime, et in amore nostro benigne persevera. Ex parvitate mea digneris salutare praepositum et congregationem vestram, et precari ut pro me et patre meo atque matre Dominum exorare dignentur.
EPISTOLA XXI. AD JONAM. 119.0470B|
Moleste vos tulisse mearum litterarum sententiam 119.0471A| non mediocriter mirari soleo; cum si ea paulo diligentius consideretur, non modo dignitati vestrae nihil derogaverit, verum etiam detulerit plurimum, quando id quod nos magna cogebat facere necessitas, ut vestra pace posset fieri exoravit. Tantum enim abest me vestram cogitasse injuriam ut sincera charitate optem gradum vestrum praedicationemque vos integritate vitae semper aequare, nihilque in ea prorsus apparere quod sanctitatis vestrae opinionem fuscare praevaleat. Hinc fuit quod propinqui vestri Agii vobis exposui, quae a multis culparetur, immodicam rapacitatem; ut quia vestra id fecisse jactabatur voluntate, cum a vobis deinceps compesceretur, extra illam ea omnia gessisse inspicere volentibus emineret. Et quanquam frustra 44 prioris jacturae 119.0471B| querelam omiserim, et de illa quam postmodum intulit, impellentibus his qui maximo affecti fuerant damno questus fuerim domino nostro, atque ille ut ea in re lex conservaretur se velle responderit, persequi negotium reverentiae vestrae consideratione destiti, hortantibus id clarissimo viro Eriboldo et venerabili Fulcone, qui mallent me maximarum rerum quam amicitiae vestrae dispendia sustinere. Ut autem vere vobis confitear quod cupio vos episcopaliter accipere, in urbe vestra et in villulis quas extrinsecus habebamus nec tantum quidem nobis relictum est unde familia viveret agrique fenus acciperent. Fuit autem nobis ibi non contemnenda vini et annonae copia, salis quoque aliquantulum: quae vendita et vestimentorum nobis praebitura erant 119.0471C| solatia, et in expeditionibus quae hoc reipublicae turbulento tempore exiguntur quantulamcunque facultatem argenti: quarum rerum tantam nunc patior anxietatem ut illud mihi solum occurrat dicendum: Tu es refugium meum a tribulatione quae circumdedit me (Psal. XXXI). Hinc enim me fratrum vexat inopia, hinc impendenda itineribus vehementer affligit pecunia, et pene omnibus rebus nostris undique aut sublatis aut devastatis, nusquam nisi in Dei amicorumque suffragio auxilium valeo reperire. Caeterum de abbate quondam nostro falsa nescio quae vobis relata esse audio; et ne apud vos ea ulterius praevaleant, quae super ea gesta sunt quam verissime 119.0472A| sanctitati vestrae significo. Dominus noster ne in monasterio nostro esse permitteretur jussit, praefatus de eo talia quae melius reticentur. Id reversus ad monasterium 45 quam mollissime eidem abbati edixi; atque illi hominibus qui eum deducerent deputatis, equis et vestimentis et argento ad viaticum concessis, cum jussu domini regis secundo Kalendas Decembris promoverem, constitui ut intra III Non. memorati mensis monasterio decederet, quod eo die ante dominum regem me venturum sperarem. Quod cum juxta meam opinionem fecissem, post solemnem exceptionem quaesivit quidnam de praefato abbate fecissem. Ego qui crederem sic eumdem abbatem gessisse ut nobis convenerat, praeceptum ejus me super eo complevisse respondi. Accepta igitur licentia, 119.0472B| cum pridie Idus Decembres monasterio propinquassem, comperi saepedictum abbatem ibi adhuc morari. Hinc vehementer anxius, quod aliter domino nostro dixeram, aliter inveniebam, praemisi nocte qui ei honeste diceret ut primo diluculo egrederetur: non esse honestum ut aut ego meum differrem ingressum, aut illum ibi contra domini nostri praeceptum invenirem. Cumque ille mandasset se in crastinum exire disposuisse, ne aliquam inimicis calumniandi ansam relinquerem, remandavi me non ante ingressurum quam ipse egrederetur. Ita ille coenobium egressus est, permissis sibi omnibus quae illi ante largitus fueram, et nonnullis insuper attributis. Quam rem aulicis familiaribus meis continuo significavi, et opportune egomet domino nostro exposui, et mendacia 119.0472C| quae inde sererentur declaravi. Non aliter me facere debuisse eis concorditer visum est. Viderint qui alia inde sparserunt, an perperam fecerint. Ego certe simplicem in hac parte oculum habens, lucidum fore corpus 46 meum divina auctoritate confido. Opto vos valere feliciter et bonis omnibus abundare.
EPISTOLA XXII. AD LUDOVICUM.
Quantum congaudeam successibus vestris prosperioribus, etiamsi non scriberem, facile possetis ex 119.0473A| antiquo nostro amore colligere. Illud forsitan juste flagitaverim, ut vestra celsitudo parvitatem meam non aspernetur, sed olim concessam notitiam condescensionemque retinere dignetur. Me vero noverit in sui obsequium fideliter praeparatum. Caeterum vestram opinatissimam flagito liberalitatem ut duos nostros famulos a vestris fabris, quos peritissimos vos habere longe lateque fama vulgavit, auri et argenti operibus erudiri jubeatis, vestro beneficio nobis et vicinis nostris plurimum profuturos. Unde ne nostra vota nimium differrentur, si quod petimus obtinere meruimus, unum eorum quos dirigere cupimus ea jam imbuendum arte procuravimus. Aurum praeterea quod hic frater noster apud vos deposuit eidem jubete restitui; ut opere inspecto, quid nobis agendum 119.0473B| sit aestimare valeamus. Opto vos valere feliciter et virtutum in dies capere incrementum.
47 EPISTOLA XXIII. ITEM AD EUMDEM EX ODONIS PARTE.
Clarissimis honoribus merito decorato Ludoguico ultimus abbatum, Odo et universa Ferrariensis coenobii unanimitas plurimam salutem.
Quoties aliqua perturbationis vel necessitatis procella quatimur, ad benevolentiae vestrae portum securi confugimus: quae omnibus ad benefaciendum exposita, neminem repellit qui sese opem petendo ingesserit. Verum ne vos in longum ducamus, meministis 119.0473C| nobis Zachariam abbatem hoc anno commissum, quando et vestra prudentia in tantum nobis favit ut pene non nobis, sed aliis commendaretur. Nunc idem abbas dominum regem adit, quid ei potissimum agendum sit ab eo quaesiturus. Habeat igitur vestra insignis industria tenuitatis nostrae considerationem, et dignetur elaborare ut vel ad locum unde ad nos venit vel ad alium quemlibet jam dirigatur; quia, ut rem vobis uti est simpliciter fateamur, non mediocriter nos gravant expensae quae illius hominibus tribuuntur. Unde per vos sublevari deposcimus, ut sit unde aliis ad nos confluentibus hospitalis gratiam impendere valeamus.
48 EPISTOLA XXIV. ITEM AD QUEM SUPRA. 119.0474A|
Summis honoribus dignissimo Ludogvico Odo, abbatum ultimus, plurimam in Domino salutem.
Affectum vestrae benevolentiae pronum in parvitatem meam luce clarius pervidens, ago multiplices gratias Deumque fore pietati vestrae retributorem exopto. Ipse autem paratus sum, si quid jubere vestra dignetur excellentia, fideliter obtemperare. Caeterum impellit me necessitas iterum vestri adjutorii patrocinium suppliciter implorare. Namque postquam vobis auxiliantibus impetrata licentia ab expeditione Aquitanica gravatus infirmitate redii, eadem pene semper attritus, necdum revalui: quae 119.0474B| res ne cum aliis ad condictum occurrerem placitum prohibuit. Misi tamen homines nostros una cum comite pagi, qui expeditionis officia more solito exsequerentur. Vestram igitur supplicamus pietatem ut nos offensae metu levare dignemini. Siquidem quanquam ad obsequendum cum aliis paratissimam haberem voluntatem, imbecillitati tamen obviare non potui.
EPISTOLA XXV. ITEM AD QUEM SUPRA. Omni reverentiae apice suspiciendo viro clarissimo Ludovico O., omnium abbatum ultimus et universa Ferrariensis coenobii 49 societas in Domino salutem.
119.0474C| Non sumus nescii multarum maximarumque causarum undique confluentium vos molibus opprimi, eisque componendis vix tempora ipsa sufficere. Sed vestrae pietati eo usque confidimus ut apud vos nostris rebus locum semper patere credamus. Explicari autem vix potest quam simus parati vestrae voluntati, si quid jubere dignemini, obtemperare et condignis excellentiam vestram obsequiis prosequi. Interim, quod valemus, devotissimas preces Domino Deo nostro pro vestra salute atque prosperitate, quam et nostram ducimus, indesinenter dependimus. Vos autem accipite iterum petitionem nostram, 119.0475A| et ut effectum obtineat quaesumus dignanter instate. Homines nostri toto hoc fere biennio aut nobiscum aut soli generalis expeditionis difficultatibus fatigati, censu rei familiaris in hujusmodi servitio effuso, onere paupertatis gravantur. Subveniat itaque illis vestra insignis clementia, et si possit fieri, licentiam domum revertendi obtineat, ut possint paululum respirare atque futuri servitii rursus impendia praeparare. Caeterum fama versatur inter nos clericos palatii diversorum coenobiorum sibi dominium optare atque poscere, quibus nulla sit alia cura nisi ut suae avaritiae oppressione servorum Dei satisfaciant. Unde in hac parte supplicamus vestram nobis vigilare prudentiam, ut tenuitas nostra per vos esse valeat tuta. Namque quia haud procul a nobis educati 119.0475B| estis, apud nos quoque fuistis, qualitas monasterii nostri vos minime latet: ubi praeter studium religionis, quo sibi nomen inter alia coenobia vindicavit, non est quod expetendum sit ei qui se magni facit. Nisi 50 forte tam sacrilegus quis inveniatur qui stipendia Deo servientium in suos audeat usus convertere, et eorum inopiam, suam luxuriam facere. Ergo vestra industria hinc quoque nobis prospiciat; ut per vos accepta securitate, liberius pro vobis Domino supplicemus.
EPISTOLA XXVI. MARCWARDO ET SICHARDO.
Reverentissimis atque clarissimis Patribus Marcwardo et Sichardo O. sempiternam salutem.
119.0475C| Hominibus vestris, qui ad vos proficiscebantur, opportunitatem scribendi nobis ultro ingerentibus, officium nequaquam negleximus litterarum; vestramque 119.0476A| sanctitatem precamur ut vicissim quam potestis celerius nobis litteras dirigatis vestrae sospitatis qualitatem modumque prosperitatis continentes. Nos autem in quodam meditullio positi fluctuamus incerti, dum deprehendere non valemus quinam potissimum regionem nostram sibi debeat vindicare. Namque, sicut relatio vestrorum hominum declaravit, varia hinc fertur opinio. Tamen suppliciter vestram poscimus paternitatem ut si consensus omnium in Lotharium pronior fuerit, et apud eum, sicut optamus et credimus, divina vobis locum ad servorum Dei utilitatem concesserit clementia, memores nostri esse non dedignemini; et perversorum improbitatem ne pigeat vos, quantum potestis, a nostra parvitate, opitulante Dei gratia, propulsare. Optamus 119.0476B| vos bene valere et laetioribus in dies augeri successibus.
51 EPISTOLA XXVII. AD JONAM EPISCOPUM.
Reverentissimo praesuli Jonae. Lupus et VV. in Domino salutem.
Librum vestrum, sicut rogastis, excurrimus, sed, ut parcissime dicamus, in eo mutare nihil voluimus, ut operis vestri sitis ipsi correctores cujus estis auctores. Siquidem expendenda nobis fuit teneritudinis et tenuitatis nostrae ratio, et aetatis ac ordinis vestri habenda consideratio. Nec facilitatem ac delectationem 119.0476C| quamdam reprehendendi, quam in quibusdam notare solemus, debuimus imitari.
EPISTOLA XXVIII. ITEM AD EUMDEM. 119.0477A|
Reverentissimo Jonae episcopo O. perpetuam salutem.
Pridie, hoc est IV Idus Augustas, post horam nonam, homines nostri ab expeditione Aquitanica reversi cuncta prospera retulerunt. Namque Aquitaniae tutela tripartito divisa est secundum opportunitatem locorum militarium virorum multitudine distributa. Quarum uni parti, quae apud Clarummontem agit, praeest Modoinus, Augustodunensium episcopus, et Autbertus Avallensium Comes, cum aliis quibusdam. Alteri, quae Lemovicis versatur, praesidet Gerardus princeps quondam et charus Pipini regis cum sociis ad idem 52 negotium idoneis. 119.0478A| Tertiae vero praelatus est Reinoldus comes, Ecolesinae constitutae. Dominum autem regem eodem die, hoc est IV Iduum Augustarum, ad sanctum Martinum venire nuntiaverunt, inde vero ejus transitum per urbem Aurelianensium; quod putaverim verisimile, quoniam magnae indolis Ludoguicus epistolare in palatio gerens officium mandare mihi studuit ut aut ad urbem Turonum aut certe Aurelianorum domino regi occurrerem; sic temperans hortamentum, si tamen per urbem Aurelianensium iter habuerit. Caeterum Gunboldus et Ugo redeunt supplices ad regem, et proprios honores recuperaturi creduntur. Ipse vero rex IX Kal. Septembris ad Carisiacum vita comite venire disposuit.
EPISTOLA XXIX. AD GUENILONEM EPISCOPUM. 119.0479A|
Dum abundante iniquitate charitas jam refrixit multorum, et plures laetari videmus cum male fecerint et in rebus pessimis exsultare, quando peccatis nostris republica dissipata impune perversorum grassatur insania, legumque metus aboletur, maximo debemus affici gaudio, si saltem aliquis inveniatur qui, memor futurorum, saeculi fugientis contemptum pia mente concipiat, et operante Dei gratia perfectionis apicem apprehendat. Quod mihi quia moliri visi sunt duo presbyteri nostri, quorum alter Ardegarius, alter Baldricus vocatur, unum eorum 119.0480A| (nam alterum inevitabilis necessitas retinebat), 53 vestrae reverentiae direxi, adjuncto militari viro qui eum in itinere tueretur, ut a presbytero utriusque desiderium agnosceretis, et nuntii nostri relatione testatior eorum vita prior et praesens devotio appareret. Vestra vero prudentia relinquendi suos eis titulos copiam negavit facturam ut liberius et dictrictius institutionem beati Benedicti sequantur, nisi forte nostra parvitas auctoritatem vobis depromat absque vitio posse fieri. Id tametsi nunquam in controversiam vocatum vel audierim unquam vel magistra lectione compererim, tamen simpliciter quod sentio vestrae auctoritati aperiam. 119.0481A| Dominus Jesus diviti legalium praeceptorum sibi observantiam arroganti et audacius quid sibi deesset percontanti: Vade, inquit, et vende omnia quae habes, et caetera (Matth. XIX), ubi aperuit voluntariam paupertatem fore fructuosam, si illud impleatur quod alibi docet: Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et reliqua (Matth. XI), quod nusquam fieri aut tutius aut melius potest quam in monasterio; ubi sic libertas voluntatis propriae pro Dei amore, quod est laboriosissimum, resecatur ut ex arbitrio 119.0482A| prioris subjectorum actio cuncta formetur. Quanquam quidam nostrorum, exuberante Dei gratia, ingenti vigore animi consortia humana vitaverint, et praefata Dominica sententia jam impleta, solitudines penetraverint, et constanter in Dei opere pene totam aetatem consumpserint. Ab ea igitur perfectione, quam Deus etiam laicis proposuit, absit ut submoveat sacerdotes. Sed dicat aliquis: Quid plebes faciant, quarum ab eis fuerat canonice cura suscepta? Nimirum qui hos ad implendum 119.0483A| illud vocat quod in psalmo canimus: Vacate 54 et videte quia ego sum Deus (Psal. XLV), procurabit alios quos animabus gubernandis praeficiat. At, inquit, quemadmodum carnalem copulam non licet resolvere nisi causa fornicationis, ita susceptam semel pastoralem curam nefas est deponere quandiu ovium saluti consuli potest. Concedimus; nisi forte conjugium qui constituit ipse dissolvat, et qui regimen imposuit ipse, ut sibi liberius vacetur, id relinquere occulta inspiratione praecipiat. Namque qui jussit ut quod Deus conjunxit homo non separet, idem, quia Deus est, quoties libuit conjugia separavit; adeo ut etiam probabiles utriusque sexus personas optime noverimus, rescisso carnali commercio, in sacris locis separatim Domino 119.0484A| militasse. Jam vero de presbyteris quid dicam, cum nullum fere monachorum reperiatur monasterium quo non aliqui eorum, saeculi tumultus declinantes, concesserint? Quos si perperam fecisse conemur asserere, obruemur eorumdem auctoritate qui nos et sanctitate superant et sapientia forte praecedunt. Neque enim frustra scriptum est: Timor Domini ipsa est sapientia, et recedere a malo, intelligentia (Job. XXVIII). Siquidem, ut de conjugiis taceam quae ob Dei amorem separata sunt, quorum magna nobis suppetit copia, certe Ferrariensis monasterii, cui indignus deservio, quondam nobilis abbas et presbyter Sigulfus, qui usque ad senium canonico habitu laudabiliter vixerat, sponte 119.0485A| se potestate exuit, et nostram, hoc est monachicam, religionem assumpsit atque donec diem obiret, suo passus est subjici discipulo, 119.0486A| quem ipsius voluntate ac fratrum consensu imperator Ludoguicus memorato loco abbatem praefecerat. 55 Quin etiam decessor vester beatae memoriae 119.0487A| Aldricus, qui praefati Caesaris jussu et mirabili bonorum annisu nobis, cum esset abbas, ablatus, 119.0488A| et Ecclesiae Senonicae pontifex factus est, ad nos immutabiliter proposuerat regredi, episcopali cura 119.0489A| omissa, quando hanc vitam, ut credimus, feliciore mutavit. Quis hos viros canones ignorasse dicat, nisi prius ipse desipiat? Profecto primordia fidei Christianae recolebant; quae beatus Lucas commendans ostendit tunc illis omnia fuisse communia, quando postquam singuli agrorum et quarumlibet possessionum pretia apostolis, prout cuique opus erat, dividenda permiserant, ipsi Deo soli vacabant, et erat eis cor unum et anima una in Domino. Nec ab hac sancta societate sacerdotes exclusos invenio, cum praefatus evangelista hinc etiam nos instruendos prospiciens, Multa, inquit, turba sacerdotum obediebat fidei (Act. VI). Siquidem tametsi quam longissime absumus a tam sanctorum virorum perfectione, tamen vestigia et quaedam, ut ita dixerim, 119.0489B| lineamenta formae apostolicae retinemus, dum nemo nostrum aliquid sibi vindicat, nec in saeculares curas dissipare animum permittitur, et orationum et abstinentiae legitimam constitutionem persolvere regulari rigore, cui nos sponte submisimus, coarctamur. 119.0490A| Nec mirandum, sed episcopaliter compatiendum vobis est, si multos monachorum experti sitis a sua professione detestabiliter deviare; cum et natura humana prona sit ad malum, et hostis noster bono semini superseminare semper gestiat zizania. Caeterum, ut mea et multorum fert opinio, nullus intra sanctam Ecclesiam ordo est ubi certius promereri 56 Deum fidelis anima possit quam si monasticae disciplinae studeat propositum integre observare. Verum ne nos magnifacere videamur, beatus Gregorius, cujus tanta in Ecclesia resplendet auctoritas, Patrem nostrum Benedictum his verbis commendat (S. Greg., lib. III Dialog., cap. 36): Scripsit monachorum Regulam discretione praecipuam, sermone luculentam. Sanctus autem Benedictus sacerdotes suscipi in monasterium 119.0490B| et posse et debere ostendit, cum quanquam non facilem, tamen eis permittat ingressum, et retinendi officium ex abbatis jussione praebet auctoritatem, quod nullo modo faceret, si soli admittendi essent criminosi. Nam et eos quidem interdum, sed 119.0491A| difficillime, et vehementer compunctos recipimus. Venit enim filius hominis quaerere et salvare quod perierat (Matth. XVIII). Cum autem beatus Gregorius Regulam Patris nostri Benedicti approbat, eadem autem Regula sacerdotes cum officio suscipiendos censet, nisi qui contentioso spiritu laborat, et susceptos jam inde ab initio nostri ordinis et esse integrae vitae sacerdotes in monasterium minime dubitat. Quapropter vestra paternitas dignetur haec studiosius pertractare, et presbyteris ad melius de bono tendentibus non cunctetur licentiae aditum reserare; ne forte, quod nullatenus optamus, videamini ordini nostro provisa coelitus incrementa derogare, quem summi et optimi pontifices non solum non infamaverunt, verum etiam, ut par fuit, suis et laudibus ornaverunt et exhortationibus 119.0491B| cumularunt. Neque enim sacrorum canonum suspicienda censura, quantum dispicere valuimus, usquam nostram infirmat sententiam, quam et auctoritate divina et praeclaris exemplis roborandam 57 curavimus. Illud potissimum a vestra eximietate obtinuerimus, ne nostram admonitionem gravemini: quam non venditandae scientiae studio, sed implendae charitatis officio assumptam, et rerum pondere et styli lenitate satis, ut opinor, apparet.
EPISTOLA XXX. AD GOTTESCHALCUM MONACHUM.
Ni veritus fuissem ut me ab observatione charitatis aversum nullius flecti posse precibus putando, eamdem charitatem offenderes, etiam nunc silentii 119.0491C| latebram fovens, nihil ad ea quae consuluisti respondissem, duabus videlicet ex causis. Altera, ne otio tuo materiam exercendi ingenii vel imminuerem vel detraherem. Altera, ut habita consideratione illorum quos super eadem quaestione te sollicitasse olim cognovi, mediocritatem meam non praejudicare 119.0492A| quorumdam excellentiae aestimatione propria comprobarem. Verum autem illorum colloquio et rescripto potitus, quid ego hinc sentiam desideras experiri: quoniam de eisdem quaestionibus diversa sentire, quousque contra fidem non est, aut nulla aut parva culpa est. Quid mihi sentire visus sit beatissimus ac doctissimus Augustinus in eo loco quem enodandum proposuisti non gravabor exponere. Et illa quidem prior quaestio, quam, quia nullis divinarum Scripturarum exemplis aut testimoniis aut aegre aut nequaquam definiri poterat, in medio reliquit, penitus omittatur; scilicet an in illo cunctis exoptabili fidelibus 58 culmine resurrectionis oculi carnis aliquid sint mentis simile habituri: siquidem futuras earum rerum imagines aliqua nos mentis 119.0492B| acrimonia posse apprehendere quae illius tanti auctoris ingenium sint transgressae si vel opinari possemus, esset id extremae dementiae. Nec tamen felicitati nostrae in illa resurrectione aliquid derogabitur, si divinitatis excellentia carnalibus oculis conspicua non fuerit; quando nullum hoc tempore dispendium intelligentiae nos pati sentimus, si rationem quam mentis acumine contuemur, manu perpetua, quod est incorporea, palpare non possumus. Nec indignum aliquid nostra patietur natura, si spiritus longe sublimiori donetur excellentia: qui jam inde ab initio nostrae nativitatis tantum excelluit ut et in eo, etsi aliquandiu decolor propter peccatum, semper tamen Dei perseveraverit imago, et ab eo in unam eamdemque personam redacta gubernata sit 119.0492C| caro. Alteram vero quaestionem quibus verbis idem praecellentissimus auctor moderatus sit vigilanter considerantes, eorum mentem dispiciamus. « Aut quod est, inquit, ad intelligendum facilius, ita nobis erit Deus notus atque conspicuus ut videatur spiritu a singulis nobis in singulis nobis, videatur ab altero 119.0493A| in altero, videatur in seipso, videatur in coelo novo et terra nova atque in omni quae tunc fuerit creatura (de Civit. Dei, lib. XXII, cap. 29). » Hactenus quid haec verba obscuritatis pariant non video. Quippe clarissimus auctor, quia divinae auctoritatis observantissimus, quemadmodum sit futurus Deus omnia in omnibus copiosius explicat; scilicet quod electis divina gratia ad angelicam provectis aequalitatem, remoto pristinae ignorantiae nubilo, 59 semetipsum plene manifestet, ac sua ineffabili visione in perpetuum beatificet, tantaque suae praesentiae laetificet evidentia ut uniuscujusque spiritus dubitare non possit quin nobis et reliquis sanctis omnibus insit Deus atque cuilibet alicui creaturae; ita ut rationabilem tantummodo sui notitia glorificet, irrationabilem 119.0493B| vero, hoc est, terram et coelum, praesens ubique totus gubernando contineat. Ac per hoc rationabili aderit per notitiam et praesentiam, irrationabili per solam praesentiam: quae tamen longe praestantius quam nunc ad electorum notionem deducta, ut augmentum scientiae, ita etiam incrementum felicitatis factura est. Nam et nunc praesentia sua regit coelum et terram, cujus veridica vox est: Coelum et terram ego impleo (Jer. XXIII). Sed ad comprehendendum quemadmodum totus in coelo, totus in terra sit, acies mentis nostrae caligat, quandiu corpus quod corrumpitur aggravat animam (Sap. IX), ne naturae suae vim libere queat exerere. Quod cum totius corruptionis non molestia modo, verum etiam suspicione fuerit liberatum, glorificata 119.0493C| duntaxat, non mutata natura (neque enim hinc nos errare permisit qui ait: Palpate, et videte quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis habere [Luc. XXIV] ), tantamque cum spiritu, cui nunc repugnat, habuerit concordiam ut cum eo deinceps nec velit peccare nec possit, idem spiritus Deo suo tunc vere inhaerendo, unum cum eo effectus, intueri merebitur habitatorem sui similiumque creaturarum, caeterarum vero rectorem. Haec est visio, in qua scilicet constabit et secura felicitas et felix securitas, cui videndae oculos non corporis, sed cordis, hoc est mentis, 60 mundari veritas praecipit: Beati, inquit, mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V). Hujusmodi vero mundationem fides hic inchoat, illic charitas consummat. 119.0493D| Nam quousque affectus noster dicere Deo possit: Quid mihi est in coelo, et a te quid volui super terram? (Psal. LXXII.) hoc est, quandiu in coelestis alicujus creaturae potentia vel excellentiae mundanae illecebra, et non in Deo, a quo sumus conditi, spem nostrae beatitudinis reponimus, grassum glaucoma nostris obductum oculis patimur. At cum salubriter ea sordere coeperint quae prius animum nostrum perniciose aut eludebant opinionum falsitate aut oblectabant fallaci suavitate paulatim Dei clementia fatiscente caligine, noster visus recuperatur, ac divinorum praeceptorum in dies exacuitur collyrio, donec deposita mortalitatis sarcina, ad videndum eum, in quem tota fuerat translata intentio, perducatur. 119.0494A| Praemonstratis verbis super quorum sententia non ut voluimus, sed ut valuimus (res enim quam significant incomprehensibilis est), diutule locuti sumus, idem mirabilis auctor subjecit (August. ibid.): « Et per corpora in omni corpore, quocunque fuerint spiritalis corporis oculi acie perveniente directi. » Hic vel parum saeculari litteratura imbutus nemo dubitat a communi subaudiendum, et ut videatur spiritu per corpora in omni corpore. Opinionem enim illam, ut videri possit Deus carnalibus oculis, nisi aliquid mentis obtinuerint, ipse manifestissime removet. Quid vero in eo voluerit intelligi quod ait, per corpora in omni corpore, scrupulosius quaeri posset, nisi eamdem rem, adhibita quadam similitudine, praestruxisset. Denique praemisit (Aug., 119.0494B| de Civit. Dei, lib. XXII, cap. 29): « Vitam quidem suam » (haud 61 dubium quin spiritus) « qua nunc vivit in corpore, et haec terrena membra vegetat, facitque viventia, interiore sensu quisque non per corporeos oculos novit. Aliorum vero vitas, cum sint invisibiles, per corpus videt. Nam unde viventia discernimus a non viventibus corpora, nisi corpora simul vitasque videamus, quas nisi per corpus videre non possumus? » Siquidem hac ejus tam luculenta sententia colligitur quod per corpora, hoc est, per corporis oculos, in omni corpore, quod idem conspexerint oculi, videndus sit Deus, non in sua substantia, quod privilegium spiritui reservatur, sed in evidentissima gubernationis praesentia. Sic enim cum per sensus corporeos vitas aliorum in corpore 119.0494C| intuemur, non vitas invisibiles aspicimus; sed eas tamen inesse vivificationis potentia dubitare non possumus. Nec sustinebunt quidquam contumeliae oculi, si spiritu Deum ubique praesentem comprehendente, illi eum tantummodo in corporibus, quo direxerint aciem, quemadmodum superius ostendi, poterunt intueri; sicut neque nunc patiuntur aliquid ignominiae, cum sensu aurium dulcissimum quemlibet sonum capiente, ipsi intra metas proprii muneris cohibentur. Hic a me monstratus intellectus capituli omnibus te quas proposuisti quaestionum angustiis liberabit; inter quae etiam oculis nihil simile mentis habentibus in quovis corpore, nec proprie, nec figurate, Deum fore conspicuum declarabit. Namque proprietatem ejus cognitione spiritus 119.0494D| sibi dignitas vindicabit. Quod autem tam evidenter creaturas suas divina reget majestas ut ne oculos quidem corporeos latere possit, nihil praeterquam quod geritur significare 62 omnis qui sobrie sapit facile advertit. Ad hunc enim exitum circumstantia, sine superstitionis pervicacia considerata, cautum instructumque lectorem perducunt. Quod adeo mihi constat ut etiam beatissimum Augustinum, si revivisceret, aliter quemquam sensisse credam non mediocriter miraturum. Proinde semper solvendo et nunquam persolvendo charitatis debito, te, suspiciende frater, exhortor ut nequaquam ultra in talibus tuum ingenium conteras: ne his ultra quam oportet occupatus, ad utiliora vestiganda sive 119.0495A| docenda minus sufficias. Quid enim tantopere quaeramus quod nobis nosse necdum forsitan expedit? Certe divinitus illustrata mens Deo loquitur: Oculus non videt, Deus, absque te quae praeparasti exspectantibus te (Isa. LXIV). Et nos illius ineffabilis visionis plenissimam rationem complecti animo, concretis vitiorum sordibus adhuc gravato, desideramus? In amplissimo Scripturarum sanctarum campo interim spatiemur, earumque meditationi nos penitus totosque dedamus, faciemque Domini humiliter, pie ac semper quaeramus, quoniam inquirentes Dominum non deficient omni bono (Psal. XXXIII). Ejus erit clementiae, ut dum considerata nostra conditione altiora nobis non quaerimus, nec fortiora scrutamur, nos ad sublimiora et robustiora sustollere, purgatisque 119.0495B| nostrae mentis obtutibus, quibus videri se posse revelavit, semetipsum dignetur ostendere. Caeterum daturus necne sit oculis post resurrectionem aliquid simile mentis, ejus arbitrio relinquamus, cujus judicio et haec et alia innumera impune, quoad mortaliter vivitur, ignoramus. Quaternionem quem reperisti nescio quis mihi 63 sublegerat. Verborum vero, quorum flagitasti rationem, quia nec plenaria statim omnium occurrit, et eam indagare maximae causarum moles, quibus assidue obruor, inhibuerunt, in aliud tempus distuli: quanquam non sim nescius Graecorum sermonum proprietates a Graecis potius exspectandas. Sane si quando scribendum parvitati meae decreveris, obsecro superfluis aut falsis laudibus non oneres; sed magis 119.0495C| Domino supplices ut me semper suae laudis avidum faciat, meae vero laudis fructum in illud tempus differat quo laus erit unicuique ab eo.
EPISTOLA XXXI. AD GUENILONEM EPISCOPUM.
Summa veneratione colendo insigni praesuli Gueniloni Lupus plurimam salutem.
Cum ad regem proficiscerer, et praemisissem sciscitari quid me facere vellet, ipse vero praecepisset ut festivitate beati Martini ad monasterium ejusdem praeclari confessoris ei occurrerem, eum vero utilitas 119.0496A| publica alio traxisset, missis iterum nuntiis per amicos obtinui cum gratia licentiam revertendi. Cur autem, sicut constituerat dominus noster rex, ad sanctum Martinum non accesserit, haec, ut nuntii nostri retulerunt, causa fuit quod Britanni, sibi praeter solitum dissidentes, regem nostrum in Britanniam versus evocaverunt, ut pars quae contra Nomenoium sentiebat ad eum tuto deficeret. De Pippino, unde vestra quaesivit paternitas, nihil certi in palatio dicebatur. Leviter tantum fama jactabat 64 eos qui nuper ab eo descivissent in concordiam redituros. Quidam vero de Aquitania venientes Nortmannos inter Burdegalam et Santones eruptionem his diebus fecisse retulerunt, et nostros, id est Christianos, pedestri cum eis praelio congressos et miserabiliter, 119.0496B| nisi quos fuga eripere potuit, peremptos. In quo bello comprehensum ducem Vasconum Siguinum et peremptum etiam jurando testati sunt. Quae res quam vera sit, Dominica sententia: Omne regnum in seipsum divisum desolabitur (Luc. XI), indicat et discordiam amplectentibus qui fructus maneat manifestat. Bene vos valere cupimus.
EPISTOLA XXXII. AD LUDOVICUM.
Desiderantissimo suo Ludovico, abbatum summo, Lupus praesentem et futuram salutem.
Dici non potest quanto nuper dolore affectus sim cum in hac reipublicae calamitate feliciter fallax fama disperserit vos quoque inter alios cecidisse. Hunc moerorem nullus unquam dies, ut vere fatear, 119.0496C| nisi cum ultimo mihi spiritu abstulisset. At veritate comperta, ut par fuit inexplicabili gaudio exsultavi quod is viveret cum quo, si possem, et esset necesse, juxta illud Horatianum, Meos dividerem libenter annos. Immensas itaque gratias omnipotenti Deo, omnium charissime, refero quod te mihi servavit; quo servato, ipse quoque servatus sum. Praeterea domini nostri regis adversitati condolens, et ereptioni supra modum congaudens, 65 instar illius evangelicae viduae quae duo minuta in gazophylacium misit, 119.0497A| quidquid muneris consequi potui per vos offerendum direxi: quod gratum ei, sicut mihi expedire videtis, quaeso dignamini facere. Ideo autem dixi ille me totum quod invenire valuissem fideliter misisse quod propter ejus frequens servitium, quod prius a praecessoribus meis non exigebatur, et propter cellae nostrae subtractionem, et frumenti ante inauditam penuriam, omnia jam exhausta sunt, ita ut emptitio frumento fratres jam mense integro sustententur, eodem tanta prolixitate usque ad novas fruges victuri; nec suffecerunt quae ad communes usus parata fuerant; sed urgente inevitabili necessitate, paucissima vasa et caetera ornamenta ecclesiae nostrae, dolentibus omnibus, distrahuntur. Quae res quo redundet, et quantum publicam prosperitatem impedire 119.0497B| possit, nec admonita vestra videt prudentia. Proinde vestram supplex imploro pietatem ut regi meas et fratrum necessitates, imo jam veras miserias aperiatis, suggerentes ut quod suo maximo periculo in beatum Petrum et nos fecit, voti memor quo se hoc anno obligavit, tandem aliquando immutare dignetur, ut et principem apostolorum in suis rebus dubiis adjutorem, et nos omnes ex corde possit habere intercessores. Neque enim contemnere debet orationes servorum Domini, cum de uno quolibet justo dicitur: Multum valet deprecatio justi assidua (Jac. V); et de pluribus Domini cultoribus sacer insonet psalmus: Voluntatem timentium se faciet, et deprecationem eorum exaudiet (Psal. CXLIV). Nec de nostri instauratione coenobii tantum, verum 119.0497C| etiam de totius Ecclesiae 66 statu sollicite vobis 119.0498A| admonendum est, ne forte, quod absit, quam integram accepit, scissam nobis flentibus, hostibus autem ejus tam occultis quam manifestis irridentibus, relinquere compellatur. Utinam ei non contingat quod Deus suis contemptoribus comminatur: Sola vexatio intellectum dabit auditui (Isa. XXVIII). Nec experiatur quod ait Apostolus: Horrendum est incidere in manus Dei viventis (Hebr. X). In expeditione Aquitanica olim, ut nostis, omnia perdidi. Superiore anno missus in Burgundiam, decem quos amisi. Nunc nos quam significavi premit inopia. Cupio etiam, si Deo placet, quod didici et semper disco docere. Quas res (praeter ultimam, ea enim velut Reip. inutilis judicaretur, quae meo judicio caeterarum est gravissima), si me evocare voluerit ad comitatum, 119.0498B| regi, quaeso, suggerite, quoniam nisi spoliem aliquod altare, aut fratres importabili affligam inedia, non habeo unde octo dies in ejus possim versari servitio donec novae fruges optatam referant facultatem. Nisi autem absque periculo possitis, militarium hominum nostrorum nolo vos otium deprecari, quanquam et illis quam sit necessarium ultro cognoscitis. Congratulationis chartulam, si utilem futuram ex morum ejus qualitate deprehenderitis, hoc est, ut ea ad bene agendum aliquo modo incitetur, ex parvitatis meae nomine tradendam curate. Sin autem, quid animo contineam vos nosse suffecerit. De annuis donis, quae adhuc penes me habeo, quid mihi agendum sit per meum nuntium remandate. Munusculi similitudinem, quam nimia verecundia, 119.0498C| quod aliud non habui, celsitudini vestrae direxi, 119.0499A| memores primae amicitiae nostrae 67 quaeso ne dignemini aspernari. Exiguitatis meae benigne memores bene vos valere cupio, et ad bonorum emolumentum prosperis semper augeri sucessibus.
EPISTOLA XXXIII. EXHORTATIO AD DOMNUM REGEM.
Praecellentissime domine, et, si dicere audeam, amantissime, audita nuper status vestri adversitate, ineffabili dolore distabui. Namque mecum reputabam vestrae nobilitatis indolem, quam cupio aetatis maturitate ac sapientiae gravitate consummari, nimis immature nobis ablatam. Id quia irrecuperabile videbatur, quoniam id constanter fallax fama jactaret, totum me cum fratribus qui me cum Deo servire 119.0499B| satagunt, ad impetrandam salutem animae vestrae contuleram, cui vehementer timebam quorumdam non satis Deum timentium persuasiones obesse. Verum quoniam sospitate vestra donati sumus, incredibili gaudio repleti, sincera fide majestatem vestrae celsitudinis admonemus ut omnipotenti Deo nobiscum maximas gratias habeatis et referatis, qui nobis quantum se amare debeatis ostendit, cum, ut pace cunctorum dixerim, humano cessante auxilio, ipse vos potenter et pie servavit, et quantum de eo praesumere debeatis manifestare dignatus est. Nolite igitur casu contrario nimium contristari, sed potius credite veridicis verbis ejus: Sine me nihil potestis facere (Joan. XV). Et: Non est volentis, neque currentis, 68 sed miserentis Dei (Rom. IX). Et: Omnia 119.0499C| quaecunque voluit Dominus fecit in coelo et in terra (Psal. CXIII). Et: Omnis voluntas mea fiet (Isa. LVI). Et: Non salvatur rex per multam virtutem (Psal. XXXII). Et: Non est Domino salvare difficile in multitudine vel in paucis (I Reg. XIV). Et: Qui glorificat me, glorificabo eum; qui autem contemnunt me, erunt ignobiles (I Reg. II). Et spreto carnalium consilio, de quibus dicitur: Dominus dissipat consilia gentium, reprobat autem cogitationes populorum, et reprobat consilia principum; consilium autem Domini in aeternum manet (Psal. XLIV), acquiescite consilio quod per Prophetam ipse dignatur dare mortalibus: Jacta cogitatum tuum in Deum, et ipse te nutriet (Psal. LIV). Et: Sperantes in Domino misericordia circumdabit (Psal. XXXI). Et: Cum esses parvulus in 119.0499D| oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es (I Reg. XV). Et: Immola Deo sacrificium laudis, et redde Altissimo vota tua. Et invoca me in die tribulationis: eruam te, et honorificabis me (Psal. XLIX). Praeterea mementote quod Salomon ad regendum populum Israel, cui diu in maxima pace praesedit, sapientiam potissimum postulavit. Nec spernatis etiam eorum hortamenta qui, Deum ignorantes, utilia non tam sibi quam nobis viderunt; in quibus invenitur quod ante quam aliquid incipiamus, prudenter quid agendum 119.0500A| sit debeamus inquirere, et eum invenerimus, matura festinatione perficere, et quod diu apparandum sit bellum ut celeriter vincatur (Sallust. in Catilina). Haec breviter celsitudini vestrae suggessi, ut divina et humana auctoritate quid vobis agendum sit indubitanter possetis cognoscere. Det autem ipse Deus ut spiritaliter et corporaliter quantum cupio valeatis.
69 EPISTOLA XXXIV. AD ALTWINUM MONACHUM.
Venerabili fratri Altwino Lupus perpetuam salutem.
Si tanta facilitate discuti possent a quoquam quanta moventur quaestiones, olim ad consummatam studiosi quique sapientiam evasissent. Nunc litterarum studiis pene obsoletis, quotus quisque inveniri 119.0500B| possit qui de magistrorum imperitia, librorum penuria, otii denique inopia merito non queratur? Quo minus indignari mihi debes, si perexiguum otii, quod mihi vix obtingit, indagandis quae nesciam, quam ventilandis quae jam consecutus sum, judicem expendendum. Nec, ut opinor, erro, si quibus divino favore viam intelligentiae vel aperui vel planiorem feci, quam praecesserim sequendi necessitatem indicam; hoc est, lectione magistra vel utens, vel usus, si auditoribus meis aut praesentibus id ipsum sermone, aut absentibus obstinato imponam silentio. Obtinuit tamen tua instantia ut quaedam ex iis quae studiose quaesiisti enuclearem. Locuples penultimam genitivi producere sic apud Priscianum probatur in libro V, cum de nominibus in 119.0500C| es productam desinentibus disputaret. « Appellativa vero, inquit, si sint ad homines pertinentia, quae apud Graecos communia vel mobilia, apud nos communia sunt ut haeres, locuples. » Idem in septimo, penultima tertiae declinationis quando produci debeat vel corripi mira diligentia ostendens, « Producitur, inquit, in his quorum nominativus 70 in longam desinit seu natura seu positione, ut sol, solis, infans, infantis. Excipiuntur in on desinentia Graeca, et in o tam Latina quam notha, quae aliquando corripiunt, aliquando producunt penultimam genitivi. Praeterea in ms, vel bs, vel ps, vel x desinentia, quae penultimam genitivi semper corripiunt. Item par, lar, vas, pes, Ceres, compos, bos; sus, grus: quae producentia nominativos, corripiunt penultimam genitivi. » Cum 119.0500D| igitur producta nominativo vel natura vel positione, penultimas genitivorum consequenter producant (his sex exceptis nominibus, quae longa observantia deprehensa notavit, quoniam, ipso teste, locuples in es productam finitur), eodem auctore genitivo longa penultima proferetur. Quod possem etiam poetico testimonio confirmare, nisi apud contentiosos quosque tanti viri tantum posset auctoritas. Locupleto autem, quod penultima producta nequaquam dubito proferendum (sicut quoniam robur, roboris corripitur, 119.0501A| roboro eadem penultima correpta pronuntiatur), activum esse in Cicerone possumus confirmare, (Cic. in lib. de Orat. et lib. I Off.); qua significatione etiam in Psalmo positum canimus: Multiplicasti locupletare eam (Psal. LXIV). Apud memoratum auctorem Priscianum in jam dicto libro VII, quid sentire de pronuntiatione mulieris debeamus deprehendi potest. In eo enim in or correpta masculina, feminina, neutra, et communia inveniri dicit, in er autem producta Graeca masculina, et unum Latinum, et magis nothum, atque in sequentibus: « Corripientia, inquit, nominativum in quibusdam corripiunt penultimam genitivi in quibusdam producunt. Producunt in al et in el neutra, et in ar neutra derivativa. In or quoque desinentia alia producunt 119.0501B| 71 penultimam genitivi, ut cursor, cursoris; alia corripiunt, ut Hector, Hectoris; alia vero omnia, quae nominativi terminationem corripiunt, similiter penultimam genitivi corripiunt. Excipitur inquies, quod simplicis declinationem servavit in composito, quamvis corripiat extremitatem nominativi. » Ergo si mulier desinit in er correptam, unde nulla dubitatio est, nec inter excepta ab eo est positum, secundum eum correpta penultima genitivus ejus efferetur. Ad hanc rem roborandam nullum adhuc poeticum habeo testimonium. Et quoniam, ut ipse ait (Priscian. in praefat. lib. I), « nihil ex omni parte perfectum in humanis est inventionibus, » ab eo forsitan est non ignorantia sed oblivione praetermissum. Quare in usu mutando auctoritatis meae periculum 119.0501C| nolo facere, donec aut mea aut amicorum diligentia aliquid hinc, si non solidius, at evidentius valeat inveniri. Ulciscor et vindico cur dixerit idem auctor insignis in utraque significatione accipiendum, ipse explanat, subinferens tam pro laeso quam contra laedentem accipiendum: unde et vindicta non solum poena, sed etiam liberatio accipiatur. Quamvis et ex Virgilianis versibus sensus ejus in promptu sit recte considerantibus. In eo enim quod posuit Ulta virum poenas inimico a fratre recepi, Ulta pro laeso facit. Laesus enim Sicharbas, sive, ut poetica licentia ponit Virgilius, Sichaeus, a Pygmalione fratre Didonis erat, a quo fuerat morte mulctatus. Maritum autem postea Dido ulta est; non ei, utpote qui erat exstinctus, poenam aliquam inferendo; 119.0501D| sed Pygmalionem, propter quam scelus commiserat, pecunia privando. Itaque supplicium de eo qui laeserat pro eo qui laesus erat 72 sumpsit. Ita pro laeso idem verbum accipitur, quo sensu acciperetur etiam, si, metro permittente, dicere potuisset, vindicavi virum. Sequens exemplum quod est: Nunquam omnes hodie moriemur inulti, 119.0502A| contra laedentem accipitur. Cum enim Aeneas socios ad repugnandum Graecis, qui in suam potestatem urbem redegerant, animaret, usus est eo verbo, ut fingit Virgilius, quo significavit vindictam et ultionem suorum gentilium, qui jam occidissent, et sui ante quam occidissent, viriliter a laedentibus exigendam. Illud quod sequitur tangere nolui, donec in Livio vigilantius indagarem. Propitius et per sibilum pronuntiari etiam a non parum doctis semper audivi, et in antiquissimis exemplaribus nunquam nisi per t scriptum inveni. Stupeo an convertat in praeterito u praesentis in i, apud Priscianum non discernitur. In veteribus tamen codicibus indifferenter expressum invenies. Patronum nostrum episcopum incolumem esse vehementer exsulto. Probum 119.0502B| autem non tam aliquid edidisse admiror quam non omnibus jam scribendi materiam abstulisse. Bene vale; et pro me, patreque meo, et matre et per te et per caeteros amicos Dominum exorare, si me amas, quaeso ne cesses.
EPISTOLA XXXV. AD EBRARDUM MONACHUM, PROPINQUUM SUUM.
Assiduis urges, mi charissime, petitionibus ut antiquitatem nostrae propinquitatis et amicitiae singularis litteris prosequens scribam 73 aliquid quod esse tibi possit, si non usui, saltem delectationi. Hoc forsitan digne fecissem, si, cum, opus postulas, materiam praebuisses. Verum quia gratum tibi fore dum scribam, quidquid illud sit, polliceris, in exquirenda materia nolui me operosa torquere diligentia, 119.0502C| multo minus in elegantia solerti verborum. Quod igitur mihi nihil tale molienti occurrit extemporaliter explicabo. Reviviscentem in his nostris regionibus sapientiam quosdam studiosissime colere pergratum habeo; sed hinc haudquaquam mediocriter moveor quod quidam nostrum partem illius appetentes, insolenter partem repudiant. Omnium autem consensu nihil in ea est quod jure excipi aut possit aut debeat. Quare apparet nos ipsos nobis esse contrarios, dum insipienter sapientiam consequi cogitamus. Etenim plerique ex ea cultum sermonis quaerimus; et paucos admodum reperias qui ex ea morum probitatem, quod longe conducibilius est, proponant addiscere. Sic linguae vitia reformidamus et purgare contendimus; vitae vero delicta 119.0502D| parvipendimus et augemus. Sed cum omnis sapientia a Domino Deo sit, ut litterae divinae demonstrant, ordine congruo eam appetamus, et procul dubio consequemur. Id autem nobis ex divina auctoritate depromitur. Filii, inquit, concupisti sapientiam, serva mandata, ei Dominus praebebit eam tibi (Eccli. I). Ubi etiam quid sit sapientia summe ac pulcherrime 119.0503A| definitur. Timor Domini, inquit, est sapientia, et recedere a malo intelligentia (Job XXVIII). Caeterum de his qui perperam vivunt, et integre loqui concupiscunt, et corruptos sermones quam mores aspernantur, sic instruimur: Omnis labor homini in ore ejus, 74 et anima illius non replebitur (Eccli. VI). Quia dignum profecto est ut qui primas partes eruditioni tribuit, non sanctitati, a refectione sapientiae exitiali jejunio excludatur. Quocirca si vigilanter poliendo incumbimus eloquio, multo maxime consequendae honestati atque justitiae operam impendamus oportet. Sed cum variae sint sectae philosophorum, suo unaquaeque genere perfectae, quarum nulla alii praejudicat quo minus cultores suos in philosophiae sacrarium introducat, et discordi concordia omnes 119.0503B| quodammodo uniantur, palam est propositorum diversitatem, qua pacatissimus Dei populus inseparabiliter, ut ita dixerim, separatur, non officere ad bene vivendum, et vario itinere pie venientibus matris Ecclesiae templum esse apertum, quando unicuique ordini sua constet perfectio. Quanquam id postremum hoc sit certius quo divina praestant humanis. Itaque hortor indolem tuae nobilitatis uti quicunque religionis Christianae gradus prae caeteris tibi animo sederit, servata caeterorum reverentia, in eo cooperante Deo in dies proficias, et integrum te in eo exhibeas. Quod si potes ex bono ad meliorem, atque ab imo ad summum evadere, id te niti summa intentione persuadere velim, ut laboriosius auctori militans, ab eo gloriosius coroneris. Jacta 119.0503C| cogitatum tuum in Domino (Psal. LIV), ut ab eo nitorimenta perpetuo felicia et feliciter perpetua consequaris. Illudque ante omnia semper in oculis habeas quod ipse te fecerit, quod perditum reformarit, quod tam crebris, tam copiosis, tandemque proficuis auxerit beneficiis; ut hinc illum laudandi concepta materia, dum ei gratias de acceptis et habes et refers muneribus, fias ad accipienda majora 75 dignior, et fretus humilitate, perseverantiam in bonis actibus (quod est donum inamissibile) sortiaris. Sane dum his studiis occuparis, honestas artes et ingenio dignas nolim negligenter praetereas; verum postules earum scientiam ab eo qui dat omnibus affluenter, et non improperat; et juxta mensuram fidei tuae tibi haud dubie tribuentur. Valeas, charissime et 119.0503D| desiderantissime; et longa florens aetate, salutiferis 119.0504A| quotidie crescas virtutibus, meique semper benigne memineris.
EPISTOLA XXXVI. AD ALWINUM.
Si subitaneam nobis tuam attulisses praesentiam, infertilis profecto laboris retulisses dispendium. Namque ita me variis et inevitabilibus involutum offendisses negotiis, ut vix intra multos dies una hora vacuas tibi aures praebere potuissem. Quin etiam abbatis absentia intentioni tuae plurimum derogasset. Itaque quod et ego, quemadmodum supra expressi, sum occupatus, et abbas vix autumno reversurus creditur, si tibi ad nos veniendum existimas, opportunitatis vides exspectandum commercium. Caeterum germanum tuum, ut supplicasti, 119.0504B| orationibus, quod potero, juvare contendam.
76 EPISTOLA XXXVII. AD HERIBOLDUM EPISCOPUM. Suspectae mihi amplitudinis vestrae nuper missae fuerunt litterae. Idcirco temperandum responsione putavi quoad rei veritatem rescirem. Nunc quoniam communis frater et earumdem litterarum fidem et vestri status patefecit veritatem, bonae valetudinis vobis recuperationem quam celerrimam exoptans, breviter litteris respondeo. Si naturae memores, quae nos arctissimo necessitudinis vinculo nexuit, pristinique amoris unice singulariterque devinxit (quorum unum est eventus, alterum judicii) sinceram mihi benevolentiam exhibendam decrevistis, 119.0504C| imo quia decrevistis, locorum insterstitia, quae mihi questi estis, detrimento esse non poterunt. Si quidem et frequenter invicem videre nobis facultas est; et si quis casus impedierit, litterale nobis haudquaquam deest commercium, quo vicissim intentiones nostras (si vestra eo usque se summittit sublimitas) familiariter possumus revelare. Caeterum codicem annotationum beati Hieronymi in prophetas, necdum a me lectum, vobis morem gerens, dirigo: quem vestra diligentia cito aut exscribendum aut legendum procuret, nobisque restitui jubeat. Unde vos monendum judicavi; ne forte vobis in multis assiduisque occupatis negotiis nihil vobis collatura nobis earumdem rerum obesset dilatio. Atque utinam altissimum divinumque vestrum 119.0504D| ingenium, quantum posset fieri, a communibus 119.0505A| 77 aversum negotiis ad indaganda humanae vel divinae sapientiae transferretur secreta. Profecto vestra nobilitas officiique clarissimus gradus, dignum sua amplitudine cepisset emolumentum. Quod nolim eo dictum a me accipiatis ut me in hac parte perfectum jactanter existimem, aut vobis in aliquo prorsus conferendum, nedum praeferendum, opiner. Sed sicut vos convenientibus cumulatos congratulor honoribus, ita etiam ingeniis, maxime quae excellent artibus, ornatos nosse desidero. Caius Julius Caesar historiographus Romanorum nullus est. Commentarii belli Gallici, quorum ad vos manavit opinio, tantum exstant; nec quantum ad historiam, quod compertum habeam, quidquam aliud. Nam caeterarum ejus rerum gestarum, postquam idem Julius totius 119.0505B| pene orbis causarum molibus est oppressus, Hirtius ejus notarius in Commentarios seriem referendam suscepit. Ejusdem itaque Julii Commentarios ut primum habere potuero, vobis dirigendos curabo. Cupio vos valere feliciter.
EPISTOLA XXXVIII. AD REGEM CAROLUM.
Excellentissimo domino, judicioque sapientium multis et maximis regnis dignissimo, summa veneratione nominando, inclyto regi Carolo devotissimus per omnia Lupus.
Licet inevitabilis necessitas me ad tempus vestris aspectibus subtrahat, sic tamen animus meus vobis agglutinatus est, ut vos et vestra 78 semper in oculis 119.0505C| habeam, et, ut absque adulationis fuco verum vobis confitear, vix comprehensibili amore complectar. Nam cur ab omnibus bonis debeatis amari facile in vobis eminet. Unde quantum capio, quantum sufficio, quantum intelligo, vobis fidelis sum. Caeterum praesentes meas necessitates per venerabilem 119.0506A| Ludovicum, qui vobis non minus quam decet fidus est, majestati vestrae notas facere studui; quibus peto secundum datam vobis divinitus prudentiam, cui omnes congratulamur, pie consulatis ut Dei vestrique servitii talia nunc valeam in primordio ponere fundamenta quae futuri obsequii devotis molitionibus, opitulante ejusdem Dei gratia, et vestro favore, respondeant. Me autem noveritis, quotiescunque possum, Dei clementiam intentis precibus implorare ut concedat vobis prolixam sospitatem, incruentam victoriam, perpetuam pacem, vitiorum odium, possessionem virtutum, sicque vos faciat regnare in terris ut regnum non amittatis in coelis.
EPISTOLA XXXIX. AD EBROINUM EPISCOPUM.
119.0506B| Clarissimo Ebroino Lupus perpetuam salutem.
Causas meas Ludovico nostro significavi; quas his litteris repetere superfluum duxi, cum eas quae illi redditae sunt, vos lecturos et velim et sciam. Tantum postulo ut in omnibus ita mihi adesse dignemini sicut me confidere illis etiam litteris cognoscetis. Misi vobis eburneum pectinem, quem, quaeso, ut in vestro retineatis 79 usu, quo inter pectendum arctior vobis mei memoria imprimatur. Bene vos valere cupio.
EPISTOLA XL. AD RABANUM, PRAECEPTOREM SUUM. Reverentissimo Patri eximioque praeceptori Rabano Lupus salutem.
Rebus non potui hactenus gratias vobis agere. Tamen quantas affectu habuerim occultorum cognitor 119.0506C| semper inspexit. Deinceps autem, si idem Deus vitam vestram produxerit, optatamque pacem reformaverit, non erit impossibile quid animo geram factis ostendere. Namque consensu fratrum nostrorum X Kal. Decemb. coenobium Ferrariense 119.0507A| mihi commissum est; dominusque noster Carolus mira me dignatione fovens, gratia sua donavit. Vestra igitur benevolentia me unaque congregationem mihi creditam sacris orationibus, quaeso, commendare dignetur, ut sicut studia mea plurimum seruditione adjuvistis, sic officii difficultatem assiduis precibus temperetis. Caeterum audivi sarcinam administrationis vestrae vos deposuisse, et rebus divinis solummodo nunc esse intentos, Hattoni vero nostro curam sudoris plenam reliquisse. Cujus rei ordinem, simulque alia quaecunque videbuntur, beatitudinis vestrae litteris exspectabo cognoscere. Opto vos bene valere meique perpetuo dignanter meminisse.
80 EPISTOLA XLI. AD IMMONEM. 119.0507B|
Sanctitatis merito sincere suspiciendo venerabili Immoni Lupus aeternam salutem.
Epistolam vestram me quam molliter mulcentem amicitiaeque memoriam suaviter refricantem, ut par fuit, summa delectatione perlegi, eique sensa menti penitus illapsa diligenti memoriae commendavi. Nam si vere, ut scripsistis, me inter charissimos numeratis, erit forsitan veniabile quod peregrinationis molestia, praesertim tot quot inveniri facile potuerant neglectis opportunitatibus, epistolari solatio me levare sprevistis. Quanquam tanti contemptus dolorem vehementer exulceret non actum quod saepe inter nos constitit, ut quotiescunque nancisci possetis occasionem, quae cognoscenda mihi essent, vos 119.0507C| potissimum panderetis. Verum haec alias. Caeterum propitio Domino Deo nostro sospes regressus sum; praeterque domini ac nutritoris mei Aldrici, quantum 119.0508A| ad me attinet, plenum infortunii obitum et quorumdam aliorum amicorum, non est quod mihi extrinsecus accidisse admodum triste crediderim. Cur autem vobis significari petieritis quos libros in Germania vel scripserim vel legerim, demiratus sum, nec satis causam comprehendere potui; nisi forte mei experimentum argute capere voluistis, propositis duabus rebus; quarum altera, si cessissem, videri poterat ostentationis, altera imprudentiae puerilis. Itaque simpliciter vobis aperio principem 81 operam me illic destinasse lectioni, et ad oblivionis remedium et eruditionis augmentum libros pauculos paravisse, nec Germanicae linguae captum amore, ut ineptissime quidam jactaverunt, sarcinam subiisse tanti tamque diuturni laboris. 119.0508B| Quod autem studio humilitatis me invigilare divinis auctoritatibus monuistis, pergratum habeo; et velim credatis me hactenus id agere ut quod Deus me fecit, quodque suis beneficiis donavit, totum ejus gratiae assignem, et ut ea in me conservans amplificet submissis precibus flagitem. Siquidem ad ea quae proposuistis, illud etiam evangelicum adjicio: Habete sal in vobis, et pacem habete inter vos (Marc. IX); et quod secretorum coelestium conscius docet Paulus: Quid habes quod non accepisti? Si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis? (I Cor. IV.) Nec illud me fugit, quanquam omnino me magnum non sentiam: Quanto magnus es, humilia te in omnibus, et coram Deo invenies gratiam (Eccli. III). Atque tam multa, tam fortia tandemque salubria hinc teneo 119.0508C| documenta, ut ne somniare quidem possim divinorum beneficiorum mihi aliquid arrogandum. Sed plane qui aliqua divina eminet gratia, non potest 119.0509A| effugere varias diversorum opiniones; quandoquidem de Salvatore nostro, in quem nulla prorsus reprehensionis cadit suspicio, alii dicebant: Quia bonus est; alii autem, Non, sed seducit turbas (Joan. VII). Quare sapienti firmissimum erit illic ac singulare suffugium: Si oculus tuus simplex fuerit, totum corpus tuum lucidum erit (Matth. VI; Luc. II). Benigne mei memores cupio vos bene valere.
82 EPISTOLA XLII. AD HINCMARUM EPISCOPUM.
Non sum nescius, cum tantis divinae gratiae muneribus abundetis, ultro vos cogitare apud principem juvandi bonos facultatem divinitus accepisse; ut quod in se non habent, in vobis possideant, et 119.0509B| remunerandae vestrae industriae materiam praebeant. Proinde familiaritatis fiducia moneo ut dum tempus habetis, usuram talenti multiplicare curetis; ut instar solis, benevolentiae vestrae splendor cunctos irradiet, nec quemquam excipiat, nisi qui superba caecitate lucem justitiae aspernatur. Nobilitatem vestrae generositatis ornat eruditio salutaris, altitudinem officii commendat religio professionis. Haec vestrae celsitudini non arrogantiae vitio, sed amicitiae studio scripsi, ut quoniam in vobis et nobilitas et sapientia convenerunt, quantum haec societas valeat, etiam nolentibus emineat, qui ipsa quoque lumina Ecclesiae obscurare contendunt. Loci nostri jactura vobis nota est; ut scilicet rex cellam nobis nulla mea culpa subtraxerit, quam pater ejus etiam edicto 119.0509C| contulerat, quod comperisset monachicam religionem apud nos durare non posse, nisi facultatum fulciretur augmento. Itaque ad tantam inopiam devoluti sumus, ut hoc anno vix duorum mensium frumenti sustentaculum habeamus; famuli, quorum servitio carere non possumus, pene nudi sunt; nec quid his faciamus habemus. Plerique fratrum nuditatem 119.0510A| attritis atque scissis vestimentis vitare coguntur, 83 hospitalitatem paupertate compellimur imminuere; et hoc turbulento Reip. tempore, his expensis quae majores nostri congregaverunt, a rege clementiam, a communi Domino patientiam flagitamus. Itaque taedio necessitatum afflictus vacationem officii, ad quod a fratribus electus sum, subinde cogito. Verum ab ea et saecularium perniciosa voracitate et impatientiae crimine, si in tanta perturbatione eosdem fratres relinquam, deducor. Cum enim pro viribus, imo ultra vires, regi servierim, et pro eo semper intente orem, non solum ut aliquid mediocritati nostri coenobii conferret non merui, verum etiam hanc notam incurri ut partem ejus optimam, saeculari homini traderet, non regendam, 119.0510B| sed evertendam. Fecerit hoc mea vilitas. Cur tantorum virorum, qui mecum Deo serviunt, est contempta sanctitas? Vestro admonitu nosse debet esse inter nos aliquos de quibus merito Scriptura testetur: Voluntatem timentium se faciet, et deprecationem eorum exaudiet (Psal. CXLIV); et: Qui tangit vos, quasi qui tangit pupillam oculi mei (Zach. II). Quid ei saecularis illius excellentia contulit? Nunquid illi postea gentem aliquam barbaram subjugavit, aut hoc sibi dissidens regnum composuit? At si votum quo, vobis credo suggerentibus, in ecclesia beati Dionysii se obligavit, ex integro absque respectu ullius personae Deo persolvisset, imo primo consiliis quae in Verno quaesita et inventa sunt acquievisset, jam eum in pace regnare fecisset ille de quo 119.0510C| sacrae continent litterae: Non est sapientia, non est prudentia, non est consilium contra Dominum (Prov. XXI). Canones eosdem, sive, ut vos vocatis, capitula 84 meo stylo tunc comprehensa vobis direxi: de quorum aequitate credo aetas posterior judicabit, et devotionis meae non erit immemor cordium renumque scrutator. Vos autem interim mihi quaeso et quibuscunque 119.0511A| similia patientibus Mardochaei constantiam, Esther pietatem impendite; ut hostes famulorum Dei vestra diligentia, imo divina virtute, non ut tempore cujus mentionem facio, ad suam perniciem, sed ad perpetuam salutem vincantur et opprimantur. Bene vos valere optamus.
EPISTOLA XLIII. AD LUDOVICUM ABBATEM.
Praecellentissimo abbati Ludovico Lupus aeternam salutem.
Debita dona quae per vos rex jussit direxi, quae ut ei grata fiant vestra benevolentia non aspernabitur procurare. Quia vero Odulphum cum regina ad regem venturum audivi, supplico ut memores nostri 119.0511B| esse dignemini, scilicet ut cellam nostram, in qua praeter solum nihil pene aliud jam relictum est, tandem aliquando recipiam; quia eam nulla culpa mea perdidi, nec eas facultates noster habet locus ut sine praefata cella in eo durare possit religio. Namque inde cera ecclesiae, fratribus et famulis vestimenta, pisces, caseus, et legumina ministrabantur; quibus omnibus, utinam non ad duplum detrimentum domini nostri, gementes caremus. Admonete igitur eum sui periculi, ut et sibi et nobis aliisque similiter a se afflictis consulat; nec timeat Deum nostra 85 consolatione placare, quem non timuit acerba oppressione offendere. Siquidem generalis religiosorum assertio est, praeter vindictam ultimam quae impendeat, nunquam eum felicitatis optatae prosperitatem 119.0511C| adepturum donec redintegret Ecclesiam quam divisit, et gravibus ac maturis bonorum, hoc est Deum timentium, consiliis acquiescat. Bene vos valere cupio.
EPISTOLA XLIV. AD HINCMARUM.
Summa veneratione suspiciendo Hincmaro antistiti Lupus omnimodam salutem.
Effectum petitionis meae nuper a rege vestra digressio 119.0512A| impedivit; quam urgente necessitate his litteris refrico, ut mea saltem importunitate, quae ipsum quoque ingenuum pudorem excludit, vos ad subveniendum mihi et aliis eadem patientibus impellam. Neque enim congregandi auri argentique, ac aliarum pretiosarum specierum sublatam nobis dolemus materiam, sed unde vitam mediocriter sustentabamus, hoc est, unde vestimenta et alimentorum consequebamur omni tempore adjumenta. Cogimur itaque attrita et resarta ferre vestimenta et famem pene semper solis oleribus et emptitiis leguminibus temperare. Hinc queruntur infirmi. Apud nos consueta requirunt, nec inveniunt, hospites. Praesentia tempora infamantur, et Deus ad vindictam sine dubio provocatur. Verum quia, sicut priori 119.0512B| epistola non adulatorie, sed serio comprehendi, totius Ecclesiae causa vos dignitate ornatos et familiaritate 86 principis donatos credimus, idque rebus cupimus approbari, dum adesse Odulphus dicitur elaborare dignamini ut se rex tanto peccato exuat, et nos tam ingenti penuria liberet; ne non tam eum nostra oratio sublevet quam afflictio importabilis deprimat. Siquidem vestra suggestione institutus magnam potest habere opportunitatem ut quod perperam fecit, immutet, scilicet si saecularibus, quibus res ecclesiasticas impertitus est, enumeret quae se ipsum et illos post consecuta sint incommoda, et iratum Deum non, nisi sua ei restituant, esse placandum, nec aliter eos virtutem et consilium recepturos, nisi ex corde ad ipsum 119.0512C| Deum reversi, rapinis abstineant, et suae imbecillitatis conscii, ejus omnipotentiae se submittant. Quod nisi facere dominus noster rex acceleraverit, et trepidaverit ubi non est timor, ultra quam dici potest formido ne citissime suis inimicis gaudium pariat exoptatum, nobis autem unice se amantibus opprobrium derelinquat. Bene vos valere cupio et in dies ad meliora proficere. Imitatus veteres eruditionis artificio, etiam nunc nostra recuperare molitus 119.0513A| essem, nisi hoc frustra tentans experimento proprio comperissem, etiamsi Virgilius revivisceret, et totas tripertiti operis vires movendis quorumdam cordibus expenderet, ne lectionem quidem praesentium adepturum.
87 EPISTOLA XLV. AD DOMNUM REGEM CAROLUM.
Omnipotentis Dei, quaeso, recordamini, qui gratis dedit vobis vitam, nobilitatem, pulchritudinem, potentiam, laudabilemque prudentiam, et, quod his majus est omnibus, sui cognitionem. Et honorate eum in servis ejus; quia ipsi, utpote habenti omnia, conferre nihil potestis. Polliceri dignatur ille: Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur 119.0513B| (Matth. V). Estote nobis nimium indigentibus misericordes, ut pro nobis beatitudinem misericordium ipse vobis restituat. Plus minusve quadriennium est ex quo septuaginta duo monachi, quos ad eorum votum electionemque mihi commisistis, quique indesinenter, nobis in diversa occupatis, pro salute ac prosperitate vestra excubant, propter abstractas facultates patiuntur incredibilem vestimentorum, leguminum ac piscium indigentiam; et publica hospitalitas, peregrinis juxta constitutionem priorum regum exhibenda, intermissa est: famuli monasterii squalore torquentur et frigore. Nec possum subvenire miseris, quoniam ab aliis multitudo collecta mihi relicta est, et copia unde sustentabantur ablata. Siquidem intercedente gloriosa matre 119.0513C| vestra serenissimus pater vester Ludovicus Augustus ad remedium animae suae ac salutem posteritatis supplementum hoc coenobio nostro contulerat. Nec tamen, cum id haberemus, noxia diffluebamus abundantia, ut in delicias intemperanter 88 solveremur, quia quae Regula concedit integris facultatibus monasterii vix poterant procurari. Nunc autem longe pauciora consecuti, abstinemus inviti, algemus coacti: pueros, senes, atque infirmos propter inopiam non fovemus. In tanta calamitate patri et matri vestrae quotidianas preces et annuum officium persolvimus, quasi quod illi contulerunt possideamus. Fecerunt enim illi totum quod potuerunt, et donum suum robustissime firmaverunt. Tangat itaque vos affectus eorum per quos esse coepistis. 119.0513D| Instaurate illorum eleemosynam ingenti periculo hactenus intermissam. Nec obliviscamini vestri. Etenim vos jam eleemosyna indigetis. Tempus est 119.0514A| ut Dei timor atque amor vestram compungat mentem, quia jam pervenit corpus ad virilem aetatem. Ne differatis, quaeso, ulterius bonum quod vos velle dicitis: quoniam cum nesciatis quid superventura pariat dies, tamen quia nobiscum quotidie ad ejus judicium tenditis, cui verissime dicitur: Tu reddes unicuique secundum opera sua (Matth. XVI), dubitare nequaquam potestis. Horribile est autem incidere in manus Dei viventis (Hebr. X). Nec vero dicere dignemini vos non posse. Siquidem, ut ait Apostolus Deus non irridetur (Gal. VI). Scit ille quantum potestatis contulit, qui nonnisi quod justum est exigit. Ne trepidetis timore ubi non est timor. Audete potius benefacere, si in hac vita prospere et in futura feliciter desideratis regnare. Cur 119.0514B| enim non constanter audeatis immutare quod nullus justum esse possit ostendere? Consensu bonorum omnium justum est quod poscimus, possibile regali potentiae, necessarium nobis, utile non tam nobis quam vobis. Nos enim 89 ex hoc beneficio temporalem consequemur usum, vos autem, accedentibus aliis bonis, praemium sempiternum. Flectant igitur pietatem vestram justissimae supplicationes, humillimae preces, quas maxima extorquet egestas. Et vel nunc perficere dignamini quod tunc firmissime concessistis, cum vobis Davidicum illud servandum proposui: Fixum est quod locutus sum (II Reg. XIX). Namque nec aliter decet vestram nobilitatem atque probitatem, quae omnibus imitabilis esse debet; nec vero aliter convenit vestrae saluti 119.0514C| atque Reipublicae paci. Nos autem nec in debito famulatu reddendo inveniemur segnes, et in placanda vobis, quantum poterimus, divinitate curabimus esse ferventes.
EPISTOLA XLVI. CUIDAM NECESSARIO.
Justa copiosaque suppetente materia, ne dubitetis tu, et quos fideles judicasti, perfidi commenta subvertere, qui impudentia singulari et beneficiis meis, ut in monasterio nostro subsistens, utitur, et lacerare non desinit a quo fovetur; atque opertus ignominia, et refertus invidia, unde se non valet expedire me conatur propellere. Et quia fugit eum optata victoria, mirabili amentia serere infamiam delectatur; illi! similis qui quod se nequaquam recuperaturum 119.0514D| cognoscit, amoliri ab aliis non quiescit. Cur autem eum non constantissime invictis et insolubilibus argumentis opprimatis, quem juxta fidem divini oraculi 119.0515A| anima Dei detestetur, quod humana 90 divinaque jura permiscens, seminet inter eos discordias quos vel natura protulit vel religio fratres fecit? Tu vero nullis omnino maleficiis a loco nostro avellaris, quod ope divina nec illud continget quod formidas, et eveniet cito quod optas; consequenterque securi studebimus: ita mihi jam explorata sunt omnia. Demosthenes noster ipso interdum caule indiget, et cibario nonnunquam pane altus fert modice. Desperatione quoque vini ad hoc perductus est ut venali cervisia delectetur; et vel in hoc Tullium superat, cum quod ille dormiens, id iste vigilans patitur. Ita nec lateribus robur comparatur, nec vocis conservandae cura laborat. Rhetoricae magis actionis immemor, retinendae vitae facultate contentus est. Verum 119.0515B| enimvero auctor bonorum omnium nostram et vestram inopiam larga, ut credimus, opulentia abolebit.
EPISTOLA XLVII. EIDEM. Non est quidquam quod metuas. Nam et domestici et extrarii hostes, tametsi plurimum sibi, nihil mihi oberunt, quod protegere meam parvitatem dignabitur qui me sibi jussit et dedit confidere. Proinde irridenda omnis illorum molitio est qui vel implacabili cruciantur invidia, vel inexhausta cupiditate torquentur.
91 EPISTOLA XLVIII. SAR.
Contentionis obstinatione posita, et superandi pervicacia, 119.0515C| aequus aestimator necessitatum, vide ut affluens annonae copia, quam tibi commisi, prosit utilitatibus nostris. Namque sationi et animalium pabulo et, cujus ingentem te habere curam desidero, justae hospitalitati adhibita diligentia, non dubito superfuturum quod praestare non mediocre commodum possit.
EPISTOLA XLIX. AD HINCMARUM EPISCOPUM.
Suspiciendo H. antistiti Lupus omnimodam salutem.
Angustiam nostram, quam temporis cum prolixitas, tum etiam asperitas peperit, nuntius a me directus vobis exposuit, nec aliud in paternitate vestra quam quod de ea praesumebam invenit. Sane priores 119.0516A| certavimus officio; nec tantum poposcimus quantum praestitimus, scilicet implendae materiam charitatis. Itaque nobis omnium quorum indiget usus penuria jamdiu laborantibus magna properantia subvenite, ut promissionum benevolentiam optatus largitatis consequatur effectus. Hospitamur autem in villa quae antiphrasticos Viniacus vocatur, et ab Attiniaco in Africum plus minusve uno milliario distat. Hoc ideo ut etiam de vectura cogitet vestra insignis prudentia, quod hujus 92 quoque rei nulla nobis facultas est. Quo, et quanto, et quando nos visitaturi sitis, litteris per hunc latorem vicissim redditis pandere dignamini; ut interim et spe refici, et quid nobis agendum sit, valeamus prospicere.
EPISTOLA L. CUIDAM FIDO. 119.0516B|
Non ignoras prolixi temporis laborem quem recuperandae cellae studio assumpsi; quo adhuc flagrans, jussu regis, vita comite, ad colloquium proficiscar quod reges ad Trajectum habituri sunt. Pecunia nobis jam nulla est quae tanto spatio vix potuit sufficere. Proinde quia non videbatur consilium imperfectos conatus relinquere, donec evidenter apparet qui eos consequatur effectus, non usquequaque inhonestum credidi opem ab amicis petere, quorum fides mihi non fluxa in similibus inventa est. Itaque maxima spe ad dominam Rh. direxi; cui cum nostro nuntio, aut, si commodius judicaveris, separatim, hujus meae necessitatis volo causam aperias, 119.0516C| eamque quam mollissimis precibus flectas, ut sicut semper, nunc mihi subveniat, et continuo per hunc meum nuntium argento quo in hoc utar itinere juvet me liberaliter; ut et in coenobii nostri, pro quo satagimus, instauratione particeps existat, et me sibi devotiorem, si id fieri possit, efficiat. Si quid etiam ab aliquo tibi datum habes, mihi mittere ingenti necessitate arctato ne graveris, quoniam nihil tam pretiosum aut parvum dirigere poteris quod non patiamur pro victu expendere.
93 EPISTOLA LI. FRATRIBUS FERRARIENSIBUS. Dilectis fratribus. Quod gaudium capiam de R. si forte vestrum aliquis ambigit, repetat illud memoria quod auctoritas divina neque rapaces regnum Dei 119.0517A| possessuros affirmat (I Cor. VI), et ultra dubius esse non poterit. Praeceptor vero ejus, ne se insolubile argumentum reperisse glorietur, accipiat omnium villarum nostrarum meum, meum, inquam, esse regimen et laborem, usum vero fructuum ipsum etiam secundum meam dispositionem fratrum esse communem. Ita nec saecularem religio minuit potestatem, nec potestas confundit religionem. Interim prospicite nostris equis, ne a magistro aut a discipulo subtrahantur; et absque ullo in hac parte meo respectu, quidquid secundum leges valetis, contra violentiam pervasoris agere contendite, industriam vestram hoc mihi gratiorem scientes futuram quo major et illustrior enituerit. Mihi potiora molienti quod opportunitas hinc, imo Deus permiserit, curae erit perficere. 119.0517B| Ego, quoniam cum rege ad Trajectum, Deo volente, iturus sum, quo ei ad colloquium fratres occurrent, et recipiendae cellae bona mihi spes est, nec possum adesse vobis, ut unusquisque vestrum agat mecum quod solet et debet, sicut superiore anno convenit nobis, qui potest agere studeat, quousque rediens, si aliquid sit immutandum, cognoscam. Satio studiosissime procuretur; et quod nostri boves post solemne debitum non suffecerint, 94 frequentes impleant corrogationes. Bene vos valere cupio et diligentissime orare pro nobis.
EPISTOLA LII. PRAEPOSITO. E. noster probabilia fecit quaecunque abs te gererentur, 119.0517C| quod mihi cordi fuit, moneoque te ut sicut coepisti, in officio sincera fide permaneas. Furiosum illum, super quo scripsisti, quia etiam poenitens suspectus mihi est, et germana sanctitate usque ad fastidium satiamur, vehementer me recusaturum cognosce: ac si se ingesserit, ne tridui moras excedat caeteris persuade; quia quod toleremus non opus est nobis extrinsecus quaerere.
EPISTOLA LIII. AD DOMNUM REGEM CAROLUM. Praecellentissime rex. Licet tacendo, loquendo ac scribendo, nihil hactenus profecerim, tamen quia Dei causa est quam ago, quiescere non audeo. Pro vestra salute ac prosperitate vos admoneo et supplex 119.0518A| flagito ut vosmetipsos liberetis periculo, meque devotissimum vobis famulum secundum frequentes vestras promissiones asperrimo sublevetis labore. Quae beatae memoriae pater vester, intercedente gloriosa matre, peregrinis et Dei servis 95 largiti sunt ob redemptionem animarum suarum, haec afflicti variis necessitatibus, quatuor annorum spatio, quia omnes adesse non possunt, per me reposcunt a vobis. Ut ipsa etiam eorum verba sciatis, dicunt injustum esse ut a vobis fame torqueantur et frigore, cum assidue pro vestra temporali et perpetua salute cogantur orare, nec vos omnino consecuturos felicitatem quam desideretis donec cum parvulo nostro sancto Petro in gratiam amicitiae redeatis. Ac ne putetis eos jocari, serio confirmant senes nostri experimento 119.0518B| se proprio comperisse, idque sibi pueris a senibus esse traditum, quod quicunque monasterio nostro insigne aliquod intulerit damnum, nisi cito resipuerit, magnum incurrerit incommodum, aut sanitatis, et vitae pertulerit dispendium. Ne igitur tali re aut similibus vestram impediatis prosperitatem, nec servorum Dei penuriam contemnatis, nec salutem vestram dubiam faciatis. Reddite potius Deo vota vestra, dum potestis; ad cujus judicium nimis tremendum quotidie properatis nobiscum, in quo absque respectu dignitatum aut personarum unusquisque recipiet quod meretur. Vita haec brevis et incerta est, et juniores vobis quotidie moriuntur. Ipse vero Deus promittit et minatur: Qui glorificat me, glorificabo eum; qui autem contemnunt me, erunt 119.0518C| ignobiles (I Reg. II). Ad virilem aetatem perducti estis. Ne timeatis justitiam facere, ut per eam thronus vester firmetur. Domine mi rex, considera quod sicut nuper in exhortatione prudenter dictum est, jam pater es, et in magnis adhuc versaris laboribus; et talem te omnibus exhibe ut boni te cupiant et optent videre fortunatum 96 atque felicem avum, et post hujus vitae transitum, coelestis patriae possessorem.
EPISTOLA LIV. NECESSARIO. Non ignorabam haud aliter te quam volebam quamque oportebat facturum, et maleficia illius perditissimi maxima ingenti auctoritate praeventurum. 119.0519A| Unde et tibi gratulor, et omnipotenti Deo si non dignas, certe quantas possum et ago et habeo gratias, qui sic me necessariis aliqua in parte destituit ut tamen hoc dispendium fidissimi devotione suppleret. Nec vero ille impudenter inimicus solum cavendus et eludendus est, verum et hi quos nuper dubitando praefeci, tua semper industria confirmandi, ut dicto audientes existere contendant, nec sibi ullatenus reniti tutum arbitrentur. Vultus noster, cum redierit, forsitan tibi metum detrahet. Interim sine pavere ingratos.
EPISTOLA LV. AD MARCWARDUM ABBATEM. Desiderabili maximaque veneratione suspiciendo Marcwardo abbati clarissimo Lupus praesentem et futuram salutem.
119.0519B| Nithardi adventus ad Silvacum, quo me monasterii necessitas traxerat, vehementer me laetificavit (cujus praesentia factum est ut hae litterae vestrae paternitati redderentur), cum vos esse 97 sospites et communem filium Eigilem ex validissima 119.0520A| infirmitate, opitulante favore divino, revaluisse ostendit. Tantam siquidem expertus sum vestram benevolentiam et liberalitatem ut nemini quam vobis me majorem debere sentiam devotionem. Verum quanquam temporis malitia obstiterit ne possem hactenus obsequiis pandere quod merito concupisco, bonitate vestra praefisus audeo supplicare ne ad regem nostrum venire gravemini: quia et res vestras forsitan recuperare poteritis, et nobis in recipienda cella sancti Judoci prodesse plurimum; super qua et vobis jam et mihi saepissime et Ludovico nuperrime tam serio promisit ut, si adesse dignemini, dilationis nullum possit invenire perfugium. Ita et rei discrimine terrebitur, quod et peregrinis nobisque monachis a suo patre et matre 119.0520B| relicta stipendia sustulit; et promissionum suarum serie constringetur, ut saltem tunc faciat quod olim se facturum spopondit. Pridie Kalendarum Decembrium ad comitatum accessi; et ingentibus dispendiis atque laboribus cum rege versor assidue spes 119.0521A| meas differente propter absentiam, ut fatetur, Odulfi. Is languere dicitur, nec tam periculose ut vel admonitus corrigatur, quod optaremus, nec tam graviter ut moriatur, quod propter ejus certissimam damnationem doleremus. Properate itaque ut, quoniam propiores aliquantulum facti sumus, post tanta spatia desideratis refovear alloquiis, et vestro annisu, auctore divina gratia, liberer angoribus vix ferendis. Tales, quaeso, nostris estote pueris quales non modo nostris, verum etiam vulgo fuistis omnibus paternitatem vestram pie quaerentibus. 98 Exiguitatis meae nomine charissimum Eigilem et reliquos omnes fratres dignamini salutare. Laboriosissimum difficillimo tempore negotium, praesertim nihil meritus, vobis imponere haudquaquam praesumpsissem, 119.0521B| nisi quod rex noster vos ad colloquium invitaret comperissem; adeo ut mihi quoque hoc tempore praeceperit ut si forte ad monasterium nostrum accederetis, ad se vos deducendos curarem; utque licentiam impetraturi, inter alia commode imperatori suggerere possetis a me fratribusque nostris, qui pro eo semper oremus, vos precibus fatigari: ut quoniam de loco nostro sitis, a quo vos corpore duntaxat ecclesiastica utilitas abduxerit, isque diminutione facultatum vehementer attenuetur, atque religioni paupertas impedimento sit, intercessionis opem instaurationi ejus impensissimo studio conferatis. Vale, domine Paterque charissime, Lupique tui semper benigne memineris.
EPISTOLA LVI. RATBERTO ABBATI. 119.0521C| Bonis omnibus amplectendo Ratberto Lupus in Domino salutem.
Habita diligenter opportunitatis ratione, suggessi domino regi, annitente Vulfegiso nostro, super Ivone id vos postulare ut quoniam nec ad monasterium remeasset, et verisimile esset eum quae fuerit solitus iterare, si quando reverti tentaret, ne in sui aliorumque perniciem potestatis ejus praesidio muniret. Siquidem esset indignum ejus majestate, nisi resipiscentibus, perversis aperire accessum, 99 nedum impunitatis indulgere securitatem. Ille, quo solet vultu cum gratiosus apparet, post quaedam alia, jure se ipsi monacho deinceps negaturum auctoritatis 119.0522A| aditum respondit, quo hactenus uti contempserit, atque hoc sibi satius videri ne pereat ut constringatur convenienti custodia priusquam societatis communionem recuperet. Nos vero, tametsi offerret quae sperare vix omnino possemus, idque, ut par erat, amplecteremur, vos nec citra decretum. Regulae subsistere nec ultra velle progredi constanter astruximus. De liberalitate vestra quid sentiam nolui praecipiti declarare praeconio, donec experirer an copia piscium, quae ventura erat cum maxima, tum etiam, ut opinabar, optima, mei supergrederetur ingenioli facultatem.
EPISTOLA LVII. EIDEM. Dilectissimo abbati Ratberto Lupus omnimodam 119.0522B| salutem.
Quod flagitastis exsequi absque dilatione contendi; evolutisque ratiocinationibus multis, ad hanc virum compuli conditionem ut non modo noceat nihil, verum etiam prosit plurimum, si erga ejus propinquum, qui tempore tumultus discessit, et instaurata pace reverteretur, benigni exstiteritis. Id vos et libenter facturos et in omnibus quae jubere dignaretur obsecuturos, dum ejus gratia frueremini, fiducialiter spopondi; atque eo usque institi donec firmissime promitteret nihil se vobis offecturum, nisi prius mecum causam conferret. 100 Itaque modum petitionis meae hoc fine terminavi, ut si quando rebelles ejus favore suas querelas fulciri deposcerent, non vulgo acquiesceret, verum res 119.0522C| duntaxat dignas vestrae conscientiae reservaret. Quaedam alia comperi tam caute revelanda ut ea litteris comprehendere tutum non putaverim, tamque necessaria cognitu, ut quam potestis celerius, praeterita qualibet alia utilitate, mihi ad colloquium occurrere debeatis. Caeterum, nisi jam molestum sit, profecturo mihi cum rege, si Deus vult, ad Silvacum nuntium dirigite; ut cum gratias agere coepero, uberius dicendi copia frustra conantem plurima non destituat. Ut vero epistolam serio claudam, obsecro ne sim vobis oneri quod nimiae familiaritatis fiducia multa postulo: quia si vitam et prosperitatem Deus mihi concesserit, non sum nunc ad accipiendum paratior quam quondam ad largiendum esse curabo.
EPISTOLA LVIII. EIDEM. 119.0523A| Quod petiistis, necdum regi suggessi, quod opportunitas defuit. Maturabo tamen vobis, cooperante Deo, morem gerere, communi honestate servata. Bene valete.
101 EPISTOLA LIX. AD MARCWARDUM ABBATEM. Non ignoratis, credo, reges nostros apud Trajectum hebdomade secunda Quadragesimae celebraturos colloquium; quo me trahit ecclesiastica necessitas. Qua urgente, ut vobis jam aliis expressi litteris, cum rege quartum ago mensem, ita ut ne die quidem a comitatu abfuerim. Praebeat igitur se mihi 119.0523B| saltem illic desiderabilis vestra paternitas, ut nostra familiariter viva tamen voce valeamus cognoscere. Si quid praeterea, ut passim soletis omnibus, nobis quoque facultas fuerit impendere, libenter nos accepturos cognoscite. Debent enim parentes thesaurizare filiis (II Cor. XII), ut fallere nescia divini Spiritus confirmat auctoritas. Benigne mei memores cupio vos valere feliciter.
EPISTOLA LX. AD EUMDEM. 119.0524A| Charissimo Patri Marcwardo Lupus.
Officiosa humanitas vestra vicit petitionem meam, quae leviter tetigit quod temporis poscebat necessitas. Proinde fuit ea gratior quam aestimare valeant aerumnarum expertes. Molestissime autem fero quod vobis non visis discedo. Quanquam consolatur meam moestitiam quod post Pascha nostram vos visitaturos pollicemini parvitatem. Commode autem et me praesente 102 id vos facturos puto, si secunda hebdomade mensis Maii iter ad nos arripiatis. Nam quinto decimo die post Pascha synodus magna, ut aiunt, apud Attiniacum celebrabitur; cui me abesse nequaquam, ut credo, nostri praesules patientur. 119.0524B| De cella nostra nihil aliud paternitati vestrae possum exprimere nisi quod promissionum ubertas spes nobis varias pene quotidie pariat, et quod, sicut omnium, praeter malorum, illius quoque rei effectus incertus sit. Abbas monasterii quod Germanice Saligstat appellatur, cui nomen est Ratlegio, partem quamdam cujusdam libri faciet mihi describi, eamque vestro, mihi reddendam, nuntio se traditurum promittit; atque obsecrat ut tabulas quas Hilpericus 119.0525A| pictor beatis vovit martyribus, hebdomada secunda post Pascha ipsi dirigere dignemini. Quod etiam causa petitionis meae vos maturare cupio; ut cum ad nos veneritis, praefatam partem ipsius libri nobis afferendam curetis. In pueris multum nobis praestiteritis, si quod coepistis paterna pietate non gravemini consummare. Capitis autem dolorem nepoti meo parcitas potus forsitan detrahet, si ejus appetentior fuerit deprehensus. Alioqui nostro curandus reservabitur medico, qui omnes, quarum nullam non ignorat, depellere se posse confidit infirmitates. Integerrime vos amans felicissime valere desidero, et ut me semper apud Deum praecipue juvare dignemini supplex efflagito.
103 EPISTOLA LXI. AD GUIGMUNDUM EBORACENSEM EPISCOPUM. 119.0525B| Reverentissimo magnaque veneratione suspiciendo Guigmundo, Eboracensis Ecclesiae antistiti, cunctisque sub eo Domino Deo famulatibus Lupus abbas et universa coenobii Ferrariensis congregatio in Domino salutem.
Ingens fluxit spatium temporis quod, perturbationibus variis crebrescentibus, societas quae a praecessoribus nostris, auctore Domino, inita est, nulla praeter orationes protulit indicia charitatis. Nunc autem aperiente se gratia pacis, et recepta cella sancti Judoci, unde et haec scribimus, curavimus, ut par fuit, priores certare officio, vosque sive ad repetendam sive ad declarandam amicitiam provocare. Ac 119.0525C| primum illud ante omnia suppliciter poscimus, ut et in privatis et in publicis precibus nostri memores esse dignemini. Deinde volumus ut vicissim nobis praestare studeamus quidquid gratiosum fore litteris utrinque directis constiterit et facultas permiserit. Maturate igitur vestram nobis pandere voluntatem, ut et ad morigerendum vobis continuo praeparemur, 119.0526A| et fructu dilectionis Dominus Deus noster glorifice tur ac delectetur. Cupio vos valere feliciter, amantissimi Patres.
104 EPISTOLA LXII. AD ALTSIG. ABBATEM. Venerabili Altsig. abbati Lupus monasterii Bethlehemitici sive Ferrariensis in Domino salutem.
Ingenti clementia Dei nostri discordiae peste mitigata, quae totas Gallias Germaniamque hactenus vexavit atrociter, inter ipsa pacis exordia foedus quod inter nostram vestramque olim fuit Ecclesiam directis ad reverentissimum Guigmundum episcopum litteris studui renovare. Quia vero vos amore sapientiae, cujus et ego sum avidus, flagrare comperi, 119.0526B| vel secundum illud Tullii, pares cum paribus facile congregantur, vel juxta receptae Scripturae assertionem, Omne animal diligit sibi simile, sic omnis homo, hac epistola meam offero et vestram expeto amicitiam, ut nobis vicissim cum in sacris orationibus, tum etiam in quibuslibet aliis utilitatibus prodesse curemus. Atque ut quod polliceor vos exsequamini priores, obnixe flagito ut quaestiones beati Hieronymi, quas, teste Cassiodoro, in Vetus et Novum testamentum elaboravit; Bedae quoque vestri similiter quaestiones in utrumque Testamentum, itemque memorati Hieronymi libros explanationum in Jeremiam, praeter sex primos, qui apud nos reperiuntur, caeteros qui sequuntur; praeterea Quintiliani Institutionum oratoriarum libros XII, per certissimos 119.0526C| nuntios mihi ad cellam sancti Judoci, quae tandem aliquando nobis reddita est, dirigatis tradendos Lantramno, qui bene vobis notus 105 est, ibique exscribendos vobisque quam poterit fieri celerius remittendos. Quod si omnes non potueritis, at aliquos ne gravemini destinare, recepturi a Deo praemium impletae charitatis, a nobis autem quamcunque 119.0527A| possibilem duntaxat cesseritis vicem tanti laboris. Valete, nosque mox ut se opportunitas obtulerit exoptabili responso laetificate.
EPISTOLA LXIII. AD PRUDENTIUM EPISCOPUM. Charissimo suo Prudentio Lupus in Domino salutem.
Septimo Idus April., Heriboldus episcopus paulo ante regressus a rege, mandavit mihi ex praecepto ejusdem regis ut quoniam se ipse legationis functione absolvisset, eamdem nos strenue ac celeriter exsequeremur, ut in conventu generali memoratus rex de singulis locis posset certior fieri. Itaque quia et tempus appropinquat, nec sine difficultate, 119.0527B| maxime propter equorum pabulum, colloqui possumus, nec vero ante copiam herbae quod jubetur inchoare, et valetudinem vestram, et quid super hac re vobis placeat continuo directis litteris declarate. Ut autem hinc meam sententiam vobis aperiam, supervacuum judicio loca quorum statum jam perspeximus, iterum adire, quando nulla sit correctior subsecuta, et in Aurelianensi ac Senonico, et vestro ac nostro pago, restent quaedam coenobia in quibus tempus interim terere possimus, ut sicut in aliis locis, ita et in his etiam emendanda per nos rex cognoscat. Et ne in legatis ejus ipsius 106 jussio contemnatur, si voluerit, sanciat. Quanti enim simus habiti, imo ipse qui nos miserat, nobis impensus honor patefecit et monasteriorum instaurata religio. 119.0527C| Proinde antequam legationem adoriamur, regi per me de his quae videbuntur suggerere statui et tractorias accipere, et tunc favente Dei gratia proficisci. Vicissim ergo sensum vestrum litteris exprimite, ut optimum factu ex utriusque ingenio colligatur. Illud autem non vos fugiat, quantumcunque 119.0528A| in hac legatione laboraverimus, nec nobis nec hominibus nostris aliquid remittendum quin agamus quod caeteri, si motus his qui hactenus vexarunt exstiterint similes.
EPISTOLA LXIV. EXHORTATIO AD REGEM CAROLUM. Ut pacifice feliciterque regnetis observanda vobis fideli devotione collegi. Creatori vestro Deo et judici futuro gratias habete semper et agite, qui vos hactenus malis pluribus liberavit, et bonis multiplicibus exornavit; utque vobis initium, profectum atque perseverantiam in bonis actibus largiatur quotidianis precibus flagitate. Cum essetis parvuli, loquebamini ut parvuli, sapiebatis ut parvuli. Nunc autem 119.0528B| ad virilem perducti aetatem, secundum eumdem Apostolum (I Cor. XIII), in quo evidenter Dei Spiritus loquebatur, evacuate quae fuerunt parvuli. Scilicet stulta quaeque atque inania declinantes, rationabilia, praesenti et futurae saluti profutura, sectamini. 107 Quae agenda sunt prospicite diligenter et retractate subtiliter, communicato consilio cum Dei vestrisque perfecte fidelibus, quia, ut divinum nos instruit eloquium, qui sibi nequam est, cui bonus erit? (Eccli. XIV.) Nec vos cuilibet ita subjiciatis ut ad ejus arbitrium omnia faciatis. Cur enim regium nomen praetenditis, si regnare nescitis? ut pace cunctorum dixerim, non expedit vobis et populo ut aliquem vobis aequetis, nedum praeponatis: quoniam Deus, qui scit quid sit in homine, praemonet ne des 119.0528C| potestatem filiis tuis in vita (Eccli. XXXIII), quia melius est ut illi te deprecentur quam tu illos. Si filiis hoc non est concedendum, quanto minus aliis? Vicem vos gerere Dei quis ignorat? At ipse dicit: Gloriam meam alteri non dabo (Isa. XLII). Non admittantur ergo a vobis monitores, quos bajulos 119.0529A| vulgus appellat, ne gloriam vestram inter se ipsi partiantur, et meliorem amorem alienent a vobis. Imitatione Dei nolite personaliter judicare; sed in eadem causa dives, mediocris et pauper, eumdem vos sentiant; ut sit quod potentes terreat, et quod mulceat non resistentes. Bene semel gesta nunquam nisi in melius immutaveritis, ut fidem vestram atque constantiam cuncti mirentur. Fugite levitatem, morum maturitatem apprehendite, ut vestra probitas cunctis possit prodesse subjectis. Vitate malorum societatem, quoniam, ut scriptum recolitis, corrumpunt mores bonos colloquia mala (I Cor. XV). Amplectimini bonorum collegium, quoniam cum sancto sanctus eris, et cum viro innocente innocens eris. Et cum electo electus eris, et cum perverso perverteris 119.0529B| (Psal. XVII). Et apud eumdem regem et prophetam pulcherrime dicitur: Ambulans in via immaculata, 108 hic mihi ministrabat. Non habitabit in medio domus meae qui facit superbiam: qui loquitur iniqua, non direxit in conspectu oculorum meorum (Psal. C). Ne metuatis potentes, quos ipsi fecistis, et quos cum vultis extenuare potestis. Ne confidatis in principibus, in filiis hominum, in quibus non est salus (Psal. CXLV); sed transferte spem vestram ad Deum, qui fecit coelum et terram, qui custodit veritatem in saeculum. Concipite honestam veritatem, ut quod vos non decet praestare, nemo scienter a vobis audeat postulare. Cogitate multa, nec dicatis omnia, quia vel juxta divinam Scripturam qui custodit os suum, custodit ab angustiis animam suam (Prov. 119.0529C| XXI), vel juxta saecularem litteraturam: Quod occultum velis, nemini dixeris. Quomodo namque poteris ab alio exigere silentium quod tibi ipse non praestas. Et: Non potest vox missa reverti (Horat. de Arte, V. 390, quoad sensum). Communem utilitatem et opportunitatem omnium charissimam vobis omnes intelligant, ut certatim omnes sibi vos praeferre contendant. Divinas et humanas leges, justas duntaxat, nemo sinatur contemnere, quia malorum impunitas vitiorum semper peperit incrementum. Humilitas 119.0530A| cuncta opera vestra venustet, quia scriptum est: Quid superbit terra et cinis? (Eccli. X.) Et: Quanto magnus es, humilia te in omnibus, et coram Deo invenies gratiam (Eccli. III), et ipse Redemptor noster admonet: Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris (Matth. XI). Eleemosynis assiduis Deum vobis placate secundum illud: Miserere animae tuae placens Deo (Eccli. XXX), quia, ut sacrae continent Litterae, eleemosyna a morte liberat, et non patitur animam ire in tenebras (Tob. IV). Salvator quoque hanc ita 109 commendat: Date eleemosynam, et omnia munda sunt vobis (Luc. XI.) Glorificate Deum in omnibus, quia ipsa testatur: Qui glorificat me, glorificabo eum; qui autem contemnunt me, erunt ignobiles (I Reg. II). 119.0530B| Rex etiam et propheta eximius sic sibi Deum praeponit: Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam (Psal. CXIII). Haec studiose custodientes, Deo et bonis quibusque placebitis; rebelles, Deo, ut credimus pro vobis pugnante, comprimetis atque vincetis, et post regnum temporale atque laboriosum consequemini sempiternum et vere quietum.
EPISTOLA LXV. FRATRIBUS QUIBUS PRAEERAT. Dilectis fratribus suis Lupus abbas in Domino salutem.
Flagrante cupiditate hostes nostri multa quidem conati sunt, sed protegente nos Domino meritisque sanctorum spe sua dejecti sunt, eodemque opitulante, 119.0530C| nunquam optatum sibi consequentur effectum. Quod vobis declarare studui, ut Deo et sanctis ejus dignae gratiae referantur, et recepta securitate mentes vestrae quietis gratia perfruantur.
EPISTOLA LXVI. AD REGINFRIDUM EPISCOPUM. Reverentissimo praesuli Reginfrido Lupus in Domino salutem.
Profecturus Romam, transitum nobis fore haud 119.0531A| longe ab 110 urbe vestra didicimus; ubi vestram humanitatem, quam animo praecipimus, re ipsa cupimus experiri, maximeque, cujus penitus copia deest, Italicae monetae argento, quod solum usui futurum est nobis, permutandi; id interrogati concorditer quique confirmant. Conspectum quoque vestrum, favente Deo, nobis exhibetis, ut officii beneficium hac, ut decet, gratia cumuletis. Sane adventus nostri certum tempus praefigere non valeo. Tamen hunc futurum aut praecipiti aestate aut prima suspicor parte autumni. Bene vos valere cupio.
EPISTOLA LXVII. AD W. Venerabili V. Lupus.
Nec opinanti mihi, optanti tamen, videndi vos occasio 119.0531B| sese obtulit, quod ab urbe quae in vestra cura et patrocinio requiescit Romam proficiscentibus, quo ipse tendo, iter patere cognovi. Facite itaque ut, positis aliis occupationibus, sincerae charitatis fruamur alloquiis, et de praesenti utilitate et futura salute tractemus. Otiosum autem existimo praemonere ut me juvare his quae usus poposcerit studeatis, cum nihil derogare debeam vestrae prudentiae et liberalitati confidere plurimum. Peritiam ergo regionis in qua versamini, affectumque patriae in qua orti sumus, praestare nobis contendite. Transibo vero, si Deus vult, per vos, ut opinor, aut extremo aestate aut certe primo autumno. Cupio vos valere feliciter.
111 EPISTOLA LXVIII. AD DOMINUM MARCWARDUM ABBATEM. 119.0531C| Charissimo ac desiderantissimo Patri Marcwardo Lupus plurimam salutem.
119.0532A| Orationis gratia et quarumdam ecclesiasticarum studio causarum, quas, Deo volente, reversus, cum vos videro, paternitati vestrae aperiam, Romam proficiscor. Et quoniam in conficiendis rebus apostolici notitia indigebo, ea vero sine munerum intercessione iniri commode non potest, velut ad paternum, imo ad maternum gremium ad vos confugio, supplicans ut sicut nunquam mihi in ulla necessitate defuistis, ita in hac adesse dignemini, mihique, si ullo modo potestis, per praesentes nuntios duo saga veneti coloris et totidem lintea, quae Germanice glizza vocantur, dirigatis, quae illi comperi esse charissima atque gratissima. Horum si fuerit vobis integritas ardua, nequidquam videbitur nobis ipsa medietas contemnenda. Namque ita 119.0532B| saeculari eruditione docti sumus ut sperantes minora, majora poscamus. Ac ne ingenio nostro latiorem defuisse materiam suspicemini, si equo tollutario, vel quolibet alio fortissimo, nostrum iter sublevaveritis, plurimum nobis collatum esse ducemus. Sane nihil me obtinuisse moleste non feram, si communicatis his litteris cum communi filio Eigile, risum uterque vestrum tenuerit. Cupio vos valere feliciter, meique benigne memoriam gerere.
112 EPISTOLA LXIX. AD ANSBALDUM. Dilecto suo Ansbaldo Lupus salutem.
Moleste tuli quod tanta opportunitate comperta, ut parcissime dicam, nihil mihi vel mandare vel scribere 119.0532C| voluisti. Tamen, quanquam curam nostri tam facile deposueris, quod in te reprehendo, ipse nequaquam imitabor, sed me aspernantem pio complectar colloquio. Tullianas epistolas, quas misisti, 119.0533A| cum nostris conferri faciam, ut ex utrisque, si possit fieri, veritas exculpatur. Tu autem huic nostro cursori Tullium in Arato trade, ut ex eo quem me impetraturum credo quae deesse illi Egil noster aperuit suppleantur. Bene vale, et tuis me semper orationibus protege.
EPISTOLA LXX. AD MARCWARDUM. Desiderantissimo et integritate vitae merito suspiciendo Marcwardo abbati Lupus perpetuam salutem.
Dignas vobis rependere gratias non valemus, sed non idcirco vel verbis id tentare non debemus. Siquidem inter alia quae nobis jam plurima praestitistis, linguae vestrae pueros nostros fecistis participes, cujus 119.0533B| usum hoc tempore pernecessarium nemo nisi nimis tardus ignorat. Itaque non istis gratam rem solum, verum etiam utilissimam nobis omnibus 113 contulistis. Dilectissimum fratrem Eigilem et caeteros IV Non. Septembris laetus excepi. Sed ut congruum curationi tempus impenderent, justo celerius dimisimus, ea conditione obstrictos ut per nos, dum redierint, proficiscantur. Sumus enim de eorum sanitate et ipsorum et vestri causa vehementer solliciti. Caeterum hunc novitium cursorem nostrum vestrae sanctitati commendamus, omni genere conversationis professioni suae respondentem, nisi quod adhuc, credo propter timores nocturnos, solus cubare non potest. Opto vos valere feliciter, meique semper paterno affectu meminisse.
EPISTOLA LXXI. AD REGEM CAROLUM, ANTE RECUPERATIONEM CELLAE. 119.0533C| Praecellentissime domine mi rex, humiliter supplico ut suggestionem tui devotissimi famuli digneris prudenter cognoscere et clementer tractare. Religiosissimus imperator Ludovicus, vestrae nobilitatis auctor, ad petitionem gloriosissimae memoriae Judith Augustae matris vestrae cellam sancti Judoci monasterio Ferrariensi contulit, et suum donum praecepto firmavit; ut et monachi absque inopia in monasterio Deo servirent, et in praefata cella hospitalitatem juxta Dei timorem peregrinis impenderent, atque pro utriusque salute et prosperitate Dominum delectabiliter exorarent. Eorum eleemosynam 119.0533D| primo benigne concessistis, 114 novo etiam praecepto firmastis; sed postea ad persuasionem eorum qui cum Dei offensione non timent ditescere, evacuata duplici eleemosyna, votum saecularium de 119.0534A| memorata cella impiere coacti estis. Quam ob causam nunc Dei servi, qui pro vobis assidue orant, hoc triennio consueta vestimenta non accipiunt, et quae ferre compelluntur, attrita et pleraque resarta sunt, leguminibus emptitiis sustentantur, piscium et casei consolationem rarissime consequuntur, famuli debita indumenta non accipiunt: quae omnia nobis ex praedicta cella ministrabantur, in qua intermissam transmarinorum curam aliorumque pauperum et neglectam sui culturam utinam vobis Deus non imputet. Me, praeter communem necessitatem et singularem laborem, gravissimus pudor onerat, quia id quod alii abbates ad stabilitatem religionis munificentia imperiali consecuti sunt, ego quasi omnium vilissimus et inutilissimus amisi. Tamen 119.0534B| spem gerens recuperandi meo servitio quod nulla in vos culpa, ut Deus testis est, perdidi, maxime cum vestram promissionem inde teneam, quam fallere nefas est; imploro quod juste reposcimus, ne ulterius differatis, sed continuo vobis nobisque dignemini consulere, ut et Deum faciatis vobis propitium, et nos ultimos famulos vestros reddatis ad intercedendum pro vobis omni tempore promptiores.
115 EPISTOLA LXXII. AD DIDONEM Ex persona Marcwardi. Reverentissimo et plurimorum praeconiis celebrando 119.0534C| Didoni abbati Marcwardus plurimam salutem.
Artis vestrae singularis peritia multorum oratione pervulgata fratris Nithardi potissimum relatione nobis innotuit: quo etiam referente comperimus passim vos accessum indigentibus aperire, et sempiternam usuram temporali aegrotantium remedio procurare. Unde tametsi vobis adhuc sumus ignoti, non dubitavimus propter ejusdem religionis unitatem, cujus etiam vos observantissimos gratulamur, materiam praestandi nobis beneficii ultro proponere, parati vestrae opinatissimae liberalitati modis quibuscunque possumus respondere. Namque et filii nostri, quos et vestros optamus, molestia corporis laborabant; quam aliquot adhibiti apud nos medici propulsare nequiverunt. Hos, Domino et vestrae charitati 119.0534D| fidentes, curandos vobis offerimus; ut per vos optatae sanitatis solatia temperantes, auctori ejusdem nobiscum gratias referant et vestro labori. Illi quidem devotionem, quam solam possunt, utpote monachi, 119.0535A| repensent; nos autem dignum omnino servitium persolvamus. Petitionem nostram diu verbis extendere noluimus, ne forte de vestrae charitatis perfectione dubitare videremur, quae non solum ignotis, verum etiam inimicis prodesse contendit. Et ideo, ut optime 116 nostis, oraculi mandatum attestatione prophetica confirmatur. Optamus vos valere feliciter.
EPISTOLA LXXIII. AD GUENILONEM. Reverentissimo antistiti Gueniloni . . . cujus lectione vestra victus amore pene . . . per communem propinquum nostrum ab ra . . . dirigite. Quem quantopere diligantur . . . quod eum praeter vos nulli unquam passus sim . . . autem ecclesiae nostrae 119.0535B| quod fanum appr . . . aequissimum jam decrevistis et . . . quaerere ipsi optime intelligetis. Quanquam in proximo conventu vobis gratias retulerim, putans penitus litem esse sopitam, noveritis nihil esse definitum, sed ad votum eorum qui etiam injuste non erubescunt, imo appetunt esse victores, occasione dilationis presbytero vestro praeparatum quod quaesivit emolumentum ac nostro, quam fastidit, jam spem inanem relictam. Proinde vestra insignis prudentia, quae didicit ex Evangelio non personaliter judicare, instructa est etiam illo veteri praecepto: Juste judica proximo tuo (Levit. XIX), judicii veritatem, ut coepit, constanter et cito perficiat, ne, quod absit, abutantur vestra nobilitate qui cupiditatis patrocinium suscepere. Nam et ipsa illis 119.0535C| ad subversionem ecclesiae nostrae oratorium novum commenta est, et ne veritati acquiescant unanimitatemque charitatis dissolvant, adhuc inde sese hortatur. Peto etiam ut ad supplicationem Gerohaldi 117 presbyteri Lau. Diaconum ejus propinquum in ipsius titulo dignemini ordinare, quoniam difficultate visus frequenter non sufficit sacerdotale munus 119.0536A| implere. Caete . . . perfectione quaeso me fieri e vestigio certiorem . . . digno tamen qualicunque parvitatis meae discedatis . . . valere feliciter . .
EPISTOLA LXXIV. AD EUMDEM. Reverentissimo praesuli Gueniloni Lupus in Domino salutem.
T. Livium per hunc . . . agite, quia illo non mediocriter indigemus. Bene . . . tamen postulavimus dignamini implere . . . sanctos ordines largiemini participem cum . . . insenum infirmitas illius promotione . . . meum quod elaboravi delibero ac . . . veritate pretii quo redempti sumus ipse vobis elegi ostendere quam per quemlibet dirigere, 119.0536B| ut otio nobis divinitus collato, tantarum rerum subtilitatem facilius mecum possitis advertere.
EPISTOLA LXXV. AD BERTOLDUM. Dilecto suo Bertoldo Lupus salutem.
In hoc quem nuper habuimus conventu, quanquam voluissem, idque episcopo vestro dixissem, demiror contigisse ne nos invicem videremus. Praeter alia vero quae inter nos familiariter 118 conferrentur, statueram vos precari, quod nunc efflagito, ut in saltu apud Matriniacum vestrum largiamini nobis viginti arbores, earumque peritos commodetis aliquot caesores, ut juncti nostris naviculam nobis componant meliorem quam invenire possimus venalem. Per 119.0536C| hunc ergo nuntium quod vobis concedere placuerit remandate.
EPISTOLA LXXVI. AD HINCMARUM. Clarissimo praesuli Hincmaro Lupus perpetuam salutem.
Collectaneum Bedae in Apostolum ex operibus 119.0537A| Augustini veritus sum dirigere, propterea quod tantus est liber ut nec sinu celari nec pera posset satis commode contineri. Quanquam si alterutrum fieret, formidanda esset obvia improborum rapacitas, quam profecto pulchritudo ipsius codicis accendisset; et ita forsitan et mihi et vobis periisset. Proinde tuto vobis memoratum volumen ipse commodaturus sum, cum primo, si Deus vult, aliquo nos contigerit sospites convenire. Pineas autem nuces, quot cursor ferre potuit, hoc est decem, mittendas curavi. Rescriptum vestrum, quo notarii, ut scripsistis, me privavit impedimentum, cursor idem noster ad hoc directus, ut a vobis propositum est, accipiat, ut lectione illius vel erudiar vel delecter. Benigne vos mei memores opto valere feliciter.
119 EPISTOLA LXXVII. AD PARDULUM. 119.0537B| Charissimo suo Pardulo Lupus plurimam salutem.
Secundum quod statuistis, direxi nuntium qui super meis recentibus litteris quid vobis visum fuerit et 119.0538A| quaecunque cognitu necessaria judicaveritis comprehensa vestris apicibus reportaret. Peto itaque ne illum vacuum aut tardius remittatis. Cupio vos valere feliciter.
EPISTOLA LXXVIII. EIDEM. Unice singulariterque dilecto Pardulo episcopo Lupus in Domino salutem.
Sacris domini regis non sum evocatus. Propterea ad conventum non veni. Litterarum ipsarum exemplar dirigendum curavi, ut si forte mentio de me inciderit, juste me remansisse possitis ostendere. Caeterum quia me intra conseptum familiaritatis admisistis, quaeso ut et nunc, et quotiescunque possibilitatem Deus largitus fuerit, tutum vestra intercessione 119.0538B| reddere curetis. Ego, ut nostis, hostem ferire ac vitare non didici, nec vero caetera pedestris ac equestris militiae officia exsequi, nec rex noster solis bellatoribus indiget. Admonitu vestro et, si opus fuerit. Hincmari, si expeditio ingruerit, obsecro doceatur ut, quoniam studia mea non magni facit, 119.0539A| vel dignetur considerare 120 propositum et alia mihi injungere quae ab illo penitas non abhorreant. Id, si me sincere amatis, sic potestis efficere ut non solum offensae contraham nihil, verum etiam gratiae consequar aliquid. Ita mihi comperta et probata est vestra prudentia. Itaque dum tempus et locum habetis, et mihi et quibuscunque valetis, quaeso, succurrite, certi et Deum justum retributorem futurum, et nos sinceram beneficiorum memoriam habituros. Litteras quae me laetificent remittite; et mei benigne semper memores, bene valete.
EPISTOLA LXXIX. AD ROTRANNUM MONACHUM. 119.0540A| Charissimo suo R. Lupus salutem.
Quoniam ad conventum non evocatus nolui me ultro ingerere, venerabili episcopo Hincmaro litteras dirigens, inter alia Hilmeradi nostri causam apud eum studui commendare. Ex eisdem litteris verba hic posui, ut eidem Hilmerado possitis ostendere quam velim rebus ejus favere. Hilmeradus, inquam, quem rex Ambianensium esse episcopum jussit, quadam mihi necessitudine conjunctus est, cui supplico prosit quod apud vos plurimum valeo. Nam licet desit ei forsitan aliquid eruditionis, tamen poterit esse 119.0541A| utilis, cum et vestrae doctrinae parebit. Et si plene non potest docere instituta divina, poterit tamen facere unde et ipse et eum sequentes efficiantur salutis aeternae capaces. Haec ad illum sic scripsi. Vos quaeso ut in coepta semper amicitia maneatis, certi me nunquam ab officio recessurum. Bene valete.
121 EPISTOLA LXXX. AD USUARDUM ABBATEM. Dilecto Usuardo abbati et archidiacono Lupus in Domino salutem.
Non estis obliti quemadmodum vobis, praesentibus majoribus ecclesiae vestrae, constitutum synodi decretumque metropolitani Amuli ostenderim super 119.0542A| presbytero Godelgario, terruerimque vos, nisi praeceptum domini nostri regis confirmantis quod sancta synodus et metropolitanus jussisset impleretis, futurum ut jacturam gravis exsilii pateremini. Verum quia id hactenus distulistis, et memoratus presbyter tam diuturnam calamitatem cupit effugere, synodali et metropolitani simulque auctoritate regia commoneo ut quod per me vobis injunctum est, sine dilatione perficiatis, ne forte pro triplici contemptu multiplicem vindictam sustinere cogamini. Breves etiam quos de facultate monasterii vestri mittere debuistis, ut apud Sedelocum mihi reddantur absque ulla excusatione procurate. Bene valete.
EPISTOLA LXXXI. AD AMULUM EPISCOPUM. Ex parte Guenilonis et Gher. 119.0543A| Reverentissimo et clarissimo praesuli Amulo Guenilo episcopus et Gherardus comes perpetuam salutem.
Multa et magna 122 jussu domini nostri regis ex ejus parte familiarissime vobis mandata revelassemus, si quod ipse optavit, quod etiam suis vobis litteris significavit, nos quoque plurimum voluimus, ad Augustidunensem urbem vacuum fuisset vobis exspectationi nostrae occurrere. Sed quod nuntii vestri certissimas impossibilitatis vestrae causas nobis prodiderunt, quae copiose multipliciterque dicenda 119.0543B| verbis nobis commisit, sensuum veritate servata, conati sumus vestrae sapientiae compendiosis litteris aperire. Praecepit itaque ut ejus vobis sermonibus 119.0544A| diceremus se fideliter tenere quod Rex regum, idemque Sacerdos sacerdotum, qui solus potuit Ecclesiam regere quam redemit, postquam humanitatem suam in coelum evexit, semper cum suis futurus divinitate, potestatem suam ad eamdem gubernandam Ecclesiam, in sacerdotes divisit et reges; ut quod sancti docerent pontifices, et ipsi implerent et impleri facerent devotissimi reges. Quamobrem se cupere debitam sanctitati vestrae impendere reverentiam, sicut ei quem sciat Divinitatis cultum integre velle servare, atque vicissim postulare ut cum eo tale foedus concordiae ineatis ut ubicunque ecclesiasticae utilitati in portione divinitus sibi collata vestrae auctoritatis dispositione in re tanta cupit consulere, unanimitate vestri consensus continuo 119.0544B| adjuvetur. Et ne vos longis ambagibus diutius fatigemus recens incommodum Augustudunensis Ecclesiae et prolixa perturbatio flexit ejus pietatem ut sua 119.0545A| largitate vestraque promotione talem ei praeficiat qui ruinas illius et spiritualiter et saeculariter strenue sarcire sufficiat. Est autem quem benignitati vestrae 123 plurimum commendat propinquus ejus Bernus, a beatae memoriae glorioso imperatore Ludovico tenere educatus, et claris ornatus honoribus; quem et ipse hoc suo tempore multis experimentis invenit idoneum, et opitulante gratia Dei, tanto negotio credit aptissimum. In hoc probatissimorum ejus 119.0546A| consiliariorum acquiescit consensus. Idque vestrae prudentiae dominus noster jussit suggerere non esse novicium aut temerarium quod ex palatio honorabilioribus maxime Ecclesiis procurat antistites. Nam Pippinus, a quo per maximum Carolum et religiosissimum Ludovicum imperatores ducit rex noster originem, exposita necessitate hujus regni Zachariae Romano papae, in synodo cui martyr Bonifacius interfuit, ejus accepit consensum ut acerbitati 119.0547A| temporis industria sibi probatissimorum decedentibus episcopis mederetur; ne forte simplicitate pontificum posset contingere quod in hac Heduorum urbe, cujus nos nunc cura exercet, evenit. Proinde se petere ut honorem a papa Romano majoribus ejus et regibus et imperatoribus concessum, et a Lugdunensis Ecclesiae metropolitanis, cui auctore Deo praesidetis, nunquam hactenus infirmitatum, a vobis nulla vestra injuria consequatur. Quod si in hac parte spretus non fuerit, facturum se ut in regno ejus vestrum ministerium debitam semper venerationem obtineat et optatum exitum sortiatur. Cujus petitioni nostras nos supplices jungimus preces, 119.0548A| ut quod tantis viris videtur optimum, vobis quoque complaceat; ut in obsequendo vobis non solum nos verum etiam illos faciatis, quod optamus, cupidissimos debitores. Idque impetratum a vestra fidissima 124 nobis familiaritate volumus ut quod vobis Deus inspiraverit nobis quam celerrime litteris ostendatis; ut per nos citius dominus noster rex, quod plurimum cupit, benevolam in se vestram cognoscens voluntatem, dignas Deo referat gratias, et antequam necessitate regni longius abducatur, damnosam praesulis dilationem recidat, vobisque fidissimum adjutorem dirigat ordinandum. Godelsadum etiam, quem ex palatio suo more praecessorum 119.0549A| regum majorum suorum, ut ante monstratum est, Cabillonensi praefecit Ecclesiae, flagitat idem rex ut hac Quadragesima non gravemini ordinare. Quod si per absentiam Teotbaldi episcopi visum fuerit impossibile, quocunque tempore constitueritis congruum vobis curabimus ex episcopis nostris facere supplementum, ut quod prosit populo Christiano, absque dilatione per vos Deus implere dignetur.
EPISTOLA LXXXII. AD GUENILONEM. Reverentissimo praesuli Gueniloni Lupus salutem.
Hic presbyter, cui nomen est Erlegaudus, ex ecclesia sancti Petri et nostra queritur pati se calumniam et de suo gradu periclitari. Proinde vestram 119.0549B| poscimus paternitatem ut ei juste ac rationabiliter adesse dignemini, ne quorumlibet insidiis opprimatur, qui forsitan divini timoris obliti, superare innoxium pervicaciter moliuntur. Prosit itaque huic et illis vestra prudentia, ut et hic, si est innoxius, liberetur, 125 et illi qui peccare in proximi laesione conantur, non inveniant facultatem. Quod donec inspirante Deo perficiatis et synodi tempus adveniat, si potest fieri, et vestrae sanctitati videtur, exsequendi officii quaesumus recipiat libertatem; ne secundum inimicorum votum, quorum se testimonio purgare possit invenire non valeat. Bene vos valere cupimus.
EPISTOLA LXXXIII. AD LUDOVICUM. Ante recuperationem cellae. Excellentissimo bonisque omnibus charissimo Ludovico abbati Lupus plurimam salutem.
119.0550A| Jussu regis ad palatium dirigens nuntium, ad vos eum jussi accedere, ut quae mihi agenda sunt, per vos veraciter atque celeriter possim cognoscere. Proinde vestra insignis benevolentia mihi necessaria cognitu litteris comprehendat; quibus certior factus, rebus gerendis occurram. Unum impense flagitaverim, ut si molitiones quae occulte, ut fertur, cum Britannis exercentur effectum habiturae credantur, non aspernemini significare, quod frustra expertum infructuosum periculosumque laborem etiam strenuorum animi valde refugiunt, et compertum atque in litteras relatum est nequaquam invitos ad bellum esse cogendos. De recuperanda cella nostra si se locus obtulerit, quemadmodum in omnibus, nos juvare contendite; ut vestra industria et rex maximo 119.0550B| purgetur peccato, et nos 126 tandem aliquando necessitate nimia liberemur. Ita semper ut cupio valeatis.
EPISTOLA LXXXIV. AD NOMENOIUM. Landramnus, Turonum metropolitanus episcopus, Dodo Andegavorum, Aldricus, Cenomannorum episcopus, Guenilo, Senonum metropolitanus episcopus, Heriboldus, Antisiodori episcopus. Prudentius Trecassinorum, Agius Aurelianorum, Ercanradus Parisiorum, Hucbertus Meldorum, Helias Carnutum, Herimannus Nevernorum, Hincmarus, Rhemorum metropolitanus episcopus, Immo Noviomagi, Pardulus 119.0550C| Lugduni, Rhothadus Suessionum, Hilmeradus Ambianorum, Erpoinus Silvanecti, Ermenfridus Bellovacorum, Paulus, Rothomagi metropolitanus 119.0551A| episcopus, Saxbodus Saiorum episcopus, Freculfus Lexoviorum, Valfridus Baiocacensium, Nomenoio priori gentis Britannicae salutem quae est in Christo Jesu Domino nostro.
Diu est quod Deus occulto, justo tamen judicio, permisit esse te rectorem gentis tuae; in quo tamen regimine qualem te exhibueris testis est conscientia tua et amare querimoniae diversarum Ecclesiarum, 119.0552A| et afflictiones nobilium et ignobilium, divitum et pauperum, viduarum et orphanorum, quos damnabili cupiditate et horribili crudelitate vexasti. Sed quia Christianum nomen non penitus abjecisti, et nos ex apostolica successione debitores sumus omnibus, ut bene 127 agentes ad perseverantiam exhortemur, delinquentes autem ad poenitentiam auctoritate divina provocemus, vehementissime 119.0553A| tuis excessibus condolemus, et a tuo interitu paterna et episcopali sollicitudine te cupimus revocare.
Cupiditate tua vastata est terra Christianorum, templa Dei partim destructa, partim incensa, cum sanctorum ossibus caeterisque reliquiis, possessiones ecclesiarum, quae fuerunt vota fidelium, redemptio animarum, patrimonia pauperum, illicite in tuos 119.0554A| usus redacta, haereditates nobilium ablatae, et maximi multitudo hominum vel interfecta vel servitute oppressa, rapinae crudelissimae perpetratae, adulteria et corruptiones virginum passim commissae, episcopi legitimi sedibus propriis expulsi, et, ut mitius loquamur, quia dicere noluimus fures et latrones, mercenarii introducti, patroni nostri beati Martini 119.0555A| quondam dioecesis, ex qua vos esse negare non potestis, violata, omnes postremo ecclesiastici ordines perturbati; quod nimis dolendo et compatiendo dicimus.
119.0556A| Satis haec ad tuam perditionem sufficiebant. Sed ad cumulum malorum auxisti temeritatem, et omnem laesisti Christianitatem, dum vicarium beati Petri 119.0557A| Leonem apostolicum, cui dedit Deus primatum in omni orbe terrarum, sprevisti. Cum enim eum postulasses 119.0558A| ut in libro suo te scriberet, et pro te Dei elementiam exoraret, et ille directis litteris se id 119.0559A| facturum promisisset, si se monentem obedienter audires, non solum nihil eorum quae mandaverat fecisti, sed ne litteras quidem ipsas recepisti; et quia nolebas a malo desinere, timuisti bene monentem audire. In eo 128 igitur laesisti apostolos, quorum est princeps Petrus. Laesisti episcopos, qui jam cum Deo regnant in coelis et miraculis coruscant in terris. Laesisti et nos: qui etsi non habeamus eorum meritum, idem tamen divina gratia possidemus officium.
Nuper etiam excipiens Lantbertum, quem Ecclesia materna pietate ex aliqua parte receperat, ea scilicet conditione ut se corrigeret et mala solita perfecte declinaret, fecisti te participem, imo auctorem perturbationis populi Christiani. Eum enim 119.0559B| amator pacis dominus noster rex etiam ad tuam suasionem removerat a finibus tuis, et aliis honoribus decoraverat. Et nunc eum rebellare conantem velut in gremium recepisti, et ut in malo proficiat fovere non desinis. Jube afferri libros tuos. In eis comminantem Dominum audies: Impio praebes auxilium, et his qui oderunt Dominum amicitia jungeris (II Par. XIX); et non solum qui faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus dignos esse morte invenies.
119.0560A| Nec ignoras quod certi fines ab exordio dominationis Francorum fuerunt, quos ipsi vindicaverunt sibi, et certi quos petentibus concesserunt Britannis. Quomodo ergo despicis legem Dei, quae praecepit ne transgrediaris terminos quos posuerunt patres tui (Prov. XXII)? et terram Francorum injuste tibi defendere conaris, nec formidas illud: Maledictus qui transgressus fuerit terminos proximi sui (Deut. XXVII)? O quid facturus es in die magni judicii, cum tibi reddenda erit ratio de tuis annis, mensibus, horis, momentis? et hoc erit celeriter. Verum est enim quod juvenis possit cito mori, sed senex diu non possit vivere? Ante te prolixum fuit 129 saeculum. Post te quoque Deo certum est quantum durabit. Pro hac vita brevissima noli tibi sempiternam miseriam 119.0560B| comparare.
Nisi deponas pervasionem alienorum, oppressiones omnium, societates perditorum, et recipias admonitionem sedis apostolicae nostraeque unanimitatis, non tibi prodest fides, nec quaecunque putas bona opera: quia Salvator dicit: Non omnis qui dicit mihi, Domine, Domine, intrabit in regnum coelorum, sed qui facit voluntatem Patris mei qui in coelis est, ipse intrabit in regnum coelorum (Matth. VII). 119.0561A| Cogita quid mereatur qui scandalizaverit unum de pusillis; et ita poteris colligere quam ingentem sis perlaturus, nisi resipueris, damnationem, qui partem maximam populi Christiani gravissime perturbasti.
Monemus te, obsecramus, obtestamur, tuae salutis cupidi, pone finem malis tuis, convertere ad Dominum, cujus nemo nostrum potest effugere judicium. Fac fructus dignos poenitentiae. Hoc est. Quia granditer deliquisti, granditer bona exerce; ut non solum non torquearis cum diabolo et reprobis in inferno, verum etiam gaudeas cum Deo et electis ejus in coelo. Id quoque tibi pollicemur quia si te Deo restitueris, apud eum intercessores pro peccatis tuis esse cupimus; et apud pium principem nostrum, ut 119.0561B| tibi tuaeque posteritati benigne consulat, conabimur obtinere.
Maximum reatum te contraxisse scimus quod epistolam sedis apostolicae respuisti, existimans aliqua in ea tibi noxia contineri. Sed quod exemplar ejus venerabilis papa nobis dignatus est dirigere, notum tibi facimus nihil in ea contineri quod ad tuam pertineat laesionem; et 130 propterea parati sumus, si vis, secundo legatum sedis memoratae cum scriptis toti mundo venerandis dirigere. Quod si eum non receperis, nos, qui monuimus, excusabiles erimus. Si autem receperis et auscultaveris, et Dominum et beatum Petrum propitios, et nos habebis in fide conjunctos et intercessione proficuos. Si vero nos benigne monentes contempseris, certum 119.0561C| tibi sit nunquam tibi futurum locum in coelo, et cito non futurum in terra: quia tua culpa separatus ab apostolica et nostra societate, anathematis ultione locum habebis, quod avertat Deus in tartaro.
Hoc etiam per tuum ministerium denuntiamus Lantberti hominibus et quibuslibet gentis tuae, quia si communicaverint ipsi et rebellioni ejus consenserint, anathemate condemnabuntur, et traditi Satanae sine fine peribunt. Conversos autem recipimus, 119.0562A| et in pace Christiana permanere optamus, atque pro eis parati sumus domini nostri regis clementiam, quantum possumus, flectere.
EPISTOLA LXXXV. AD MARCWARDUM. Reverentissimo et clarissimo Patri Marcwardo Lupus perpetuam salutem.
Nuper a magnificentissimis epulis reversus, hoc est a Britannica expeditione, vix resumpto spiritu per cursorem hunc prosperitatis vestrae veritatem discere cupio; ut quia propriis angoribus aestuo, saltem vestris secundis successibus requiescam. Dominus meus rex, vester alumnus, cum 131 me deliciis quas gravabat, liberaret, suo vos nomine salutari praecepit: quod quam libenter faciam aestimare 119.0562B| potestis. Charissimum nostrum, hoc est, communem filium Eigilem, et post eum, Ansb. caeterosque fratres, parvitatis meae nomine dignamini salutare. Cuppas viatico aptas, forma et qualitate pretiosissimas, ligneas duntaxat, mihi, cum opportunum vobis fuerit, curate dirigere: quia dum video pretiosiores quas aliis tribuistis, propemodum invidiae morbum incurro. Cupio vos valere feliciter.
EPISTOLA LXXXVI. AD HATTONEM. Charissimo suo Hattoni Lupus in Domino salutem.
Quanquam occupationes inevitabiles colloquium nostrum, quod frequens esse debuit, impediant, 119.0562C| tamen eis paulum perdilatis, nobismetipsis consulamus oportet, ne salutaria consilia, quibus invicem auctore Deo juvare possumus, ad no trum detrimentum ulterius negligantur. Curate igitur hoc mense Octobri, die quo significaveritis, ad Arceias vestras mihi occurrere; ut loco utrisque medio convenientes, opportune possimus de rebus necessariis consultare. Noveritis etiam Odacrum abbatem et consanguineum nostrum libram auri, quam nostis, instante Viviano repetere, cujus humanitas nulla inhumanitate 119.0563A| exasperanda est. Mature cursorem hunc remittite, ut tempore quo significaveritis valeam vobis ad memoratum locum occurrere. Cum jam emisissem cursorem, supervenit 132 Rath., et causas vestras nuda veritate patefecit: quibus cognitis, accelerandum colloquium multo mihi maxime visum est, ut rebus asperis demonstrante Deo per subtilem tractatum prudenter possimus occurrere. Interim quemadmodum idem Rath. (qui nihil meritus impetum indignationis excepit) restituatur elaborate; quia vehemens indignitas est quod propter rem ad se nihil pertinentem tam diuturni laboris praemio vacuatur.
EPISTOLA LXXXVII. AD HUGONEM. 119.0563B| Fratres nostri, qui ad vos directi sunt, retulerunt nobis commotionem vestram, quae occasione illius hominis accidit qui cum aliis malefactoribus rapinam sectando, sibi vitam auferri coegit; cujus rei nos non fuisse conscios optime nostis. Unde cum id venerabilis filius vester nobisque familiaris Stephanus, non sicut res erat, sed sicut ei falso relatum fuerat, narrasset, misimus praepositum nostrum talium peritum et, ut ejus aetatem atque nobilitatem decet, anxie religiosum; qui, secundum prudentiam quam in saeculo hauserat, causam cum vestro nuntio discerneret et finiret. Verum quia qui justitiam quaerebat, ipse implere nolebat, exitum res non potuit invenire. Itaque has litteras celsitudini vestrae dirigendas curavimus; quibus placare cupimus 119.0563C| animi vestri motum, quem nequaquam ulla nostra negligentia aut pervicacia provocavimus. Potentia enim culminis vestri nequaquam 133 personis, sed justis causis favere debet, nec vilitatem nostram, sed divinam majestatem, cujus, quanquam indigni servi sumus, et beati Petri reverentiam attendere, nec nobis aliquid mali comminari aut inferre, qui sic justitiam repetimus sicut reddere parati sumus. Hoc etiam prudentiam vestri culminis commonemus ne propter defensionem perditorum hominum patrocinium beati Petri et nostram antiquam familiaritatem aspernemini. Sed cogitantes quod scriptum est: 119.0564A| Quia sperantes in Domino misericordia circumdabit (Psal. XXXI); et: Omnis qui se humiliat exaltabitur (Luc. XVIII), ita exortam controversiam sopire dignemini ut nec nos gravari patiamini, nec vestros impune male agere permittatis; ne forte, quod absit, Dei vindicta in vos propter iniquorum consensum redundet. Optamus vos bene valere et sicut nobilitatem et sapientiam vestram decet in omnibus agere.
EPISTOLA LXXXVIII. AD HUGONEM ABBATEM. Summa veneratione suspiciendo Hugoni abbatum summo Lupus praesentem et futuram salutem.
Postquam vos nosse coepi, diu in vestram venire notitiam, fateor, concupivi. Quod tandem vestra 119.0564B| dignatione consecutus, plurimum vobis confidere audeo, dum et singularem in vobis nobilitatem et convenientem nobilitati sapientiam frequenter considero. Qua causa cum mihi quod nec timueram, nec, ut opinior, merueram, contigisset ut dominus rex 134 cellam coenobii nostri, unde edictum et ipsius et patris ejus domini Ludovici serenissimi Augusti habemus, nobis ablatam Odulfo comiti daret, eamque, ut eum decebat, Deo inspirante, et amplissimo viro Adalh. cooperante, nobis restituisset, vos potissimum hortante ipso Adalh. credidi expetendos, qui et ipsius Odulfi periculosam aviditatem prudenter compesceretis, et nobis benigne memoratam cellam restitueretis. Vestra igitur longe lateque bonitas pervulgata nobis vehementer 119.0564C| indigentibus pro Dei amore secundum litteras regias quam celerrime fieri potest subveniat; ut et calamitatis nostrae commiseratio praemium vobis pariat sempiternum, et a nobis et a posteris nostris beneficii vestri memoria fideliter celebretur
EPISTOLA LXXXIX. AD PARDULUM. Ex parte reginae. In nomine Dei solius et omnipotentis. Irmindrudis divina ordinante gratia, regina venerando Pardulo episcopo salutem.
119.0565A| Res novas, super quibus vos nihil posse scribere significastis nisi quod per Rhotbertum jam mandaveratis, prosperas exuberante Dei gratia provenire cupimus et audire. Diem vero vestrae ordinationis nostris et nostrorum precibus vobis utinam profuturis solemnem facere studebimus. Praeterea quae misistis munera grata nobis fuerunt; et stolae cujus imposuistis laborem libenter experiri curabimus, et secundum vestram suggestionem 135 propitio Deo, qui nos fecit et tantis bonis cumulavit, noxium studebimus otium evitare. Vestris tamen semper efficacibus juvemur orationibus: quia nihil unquam nobis praestabitis quod non de vestra probabili fidelitate praesumpserimus. Hoc a vestra benignitate impetratum volumus, ut pro his qui in defensione 119.0565B| patriae suas posuerunt animas Dei clementiam suppliciter flagitetis, et superstitibus eorum hominibus auxiliemini quantumcunque vobis possibile fuerit.
EPISTOLA XC. AD ODACRUM ABBATEM. Tertio Non. Julii Deo propitio ad monasterium nostrum reversus, primum ut potui vestrae prudentiae has litteras dirigendas curavi, quibus totis affectibus vestrae benevolentiae gratias refero quod fratres nostros et caeteros homines tantae calamitatis angustia deprehensos aperto charitatis gremio excepistis et materna pietate fovistis; quorum relaxatio adeo me laetificavit, ut epistolaris angustia vix valeat indicium meae in vos voluntatis aperire; cum et germanos meos singulari dilectione tractetis, et amplissima 119.0565C| liberalitate nostris omnibus quantam vix unquam sperare potuerant praebeatis. Proinde opto ut divina gratia, cujus munere tales estis, exiguitati meae largiri dignetur ut quantulamcunque vicem rependere sufficiam, integra vero merces ab eo vobis restituatur qui summam praeceptorum suorum in soliditate charitatis constituit.
136 EPISTOLA XCI. AD MARCWARDUM ABBATEM. 119.0566A| In Aquitanica congressione manifesta morte liberatus, post captivitatis molestias solutus utroque periculo, ingenti Dei gratia, cui maxime praefidebam, et sanctorum ejus, beneficio praeterea cujusdam Turpionis ereptus, integra valetudine ad monasterium III Nonas Julii remeavi; ubi, quod ultro sciebam, et fratrum meorum Hattonis et Ratharii relatu, et litterarum vestrarum lectione certior factus sum mea calamitate vos vehementer commoveri. Jamque mihi videre videor vos ingenti gaudio exsultare, cum me, quem dolebatis aut captivum aut mortuum, accipiatis incolumem in monasterio residere. Ego vicissim fratresque omnes de vestra 119.0566B| tam fructuosa reversione maxima laetitia gratulamur; et Domino Deo nostro gratias ingentes referimus, quod non solum vestram excellentiam nobis restituit, verum etiam vestro labore duplex patrocinium sanctorum providit. Pro vestra quidem incolumitate et regressione quotidie Deo supplicabamus; sanctorum autem perlationem voto continentes vestris amabilibus Deo studiis ut suspicaremur de vobis talia facile adducebamur. Nam Deum in commune laudamus, qui supra quam petere audeamus largitus est. Illud unum ad cumulum gaudiorum restat, ut praesentiam vestram nobis exhibeatis: quod vos haudquaquam posse litterae vestrae professae sunt, nos hoc eas promisisse tenebimus. Quod si feceritis, cum 137 parvitati nostrae plurimum, tum etiam vobis 119.0566C| aliquid conferetis. Siquidem et nobis consolationem et virtutis incitamentum suggeretis, et fratrum, qui vestrum post discessum decedentium supplevere locum, notitiam et firmiorem, si possit fieri, lucrabimini charitatem. Quaeso praeterea ut ad sanctum Bonifacium solertem aliquem monachum dirigatis, qui ex vestra parte Hattonem abbatem 119.0567A| deposcat ut vobis Suetonium Tranquillum de Vita Caesarum, qui apud eos in duos nec magnos codices divisus est, ad exscribendum dirigat; mihique eum aut ipsi, quod nimium opto, afferatis; aut si haec felicitas nostris differetur peccatis, per certissimum nuntium mittendum curetis. Namque in hac regione nusquam invenitur; et credimus hoc quoque nos beneficium vestra liberalitate consecuturos. Filium Guagonis nepotem meum, vestrumque propinquum, et cum eo duos alios puerulos nobiles et quandoque, si Deus vult, nostro monasterio suo servitio profuturos, propter Germanicae linguae nanciscendam scientiam vestrae sanctitati mittere cupio, qui tres duobus tantummodo paedagogis contenti sunt. Quod utrum dignemini praestare, ut primum se 119.0567B| facultas obtulerit, ne gravemini aperire. Sterilitatem vini superiore anno passi sumus. Aliis rebus pro tempore abundamus, et largiente Dei gratia aliquantula pace fruimur; nisi quod saeculares quidam, qui vellent nostrum invadere monasterium, nobis moliuntur insidias. Unde vobis est studiose propter charitatis debitum persolvendum Deus orandus ut quod nobis maxime conducit in corde principum operetur.
133 EPISTOLA XCII. AD LUDOVICUM. Praecellentissimo atque clarissimo abbatum summo Lupus plurimam salutem.
Occupationum vestrarum considerationem habens, paucis vobis aperio magnum Adalh., cum adhuc 119.0567C| proficisceretur, mihi serio promisisse quod nunc opportunitate se ultro ingerente cellam sancti Judoci nobis recuperaturus esset, et ne quis apud regem nobis aliquid nocere posset in omnibus provisurus. Cum autem ab Aquitania, Dei bonitate et clementia servatus, reversus essem, et a tantis calamitatibus, quas pro regis fidelitate passus fueram, vellem aliquantulum requiescere, fama dispersit datum nostrum monasterium Egilberto. Itaque de utroque, memores amicitiae nostrae, solito more me adjuvare contendite; praesertim cum et meam fidem in regem et servitium cognoscatis, et fieri magnam indignitatem facile comprehendatis me cum praedicto Egilberto conferri, nedum mihi eum praeferri. Quae proponere in tali negotio debeatis breviter 119.0567D| complexus essem, nisi naturali prudentia et eruditionis copia vobis ultro suggererentur. Cupio vos bene valere et parvitatis meae memores laetioribus in dies augeri successibus.
139 EPISTOLA XCIII. AD DOMNUM REGEM CAROLUM. Explicari facile non potest quam cupiam, domine mi rex gloriose Carole, ego ultimus vester famulus in omnibus vestram prosperitatem et spiritalem et 119.0568A| saecularem. Propterea aliquoties et verbis et scriptis ultro me ingessi, ut mea devotio, opitulante Dei gratia, vestrae prodesset felicitati. Nunc etiam quod utilissimum vobis et vestro regno multa meditanti occurrit, paucis aperio. Observantia justitiae non solum apud Deum meritum vobis comparat, verum etiam terrenam potestatem confirmat. Bonorum societas profectum vobis et laudem parit ad exemplum beati David, qui se imitandum proponens ait: Ambulans in via immaculata, hic mihi ministrabat (Psal. C). Segregatio etiam perversorum aeque laudabilis est, ut idem ipse David instituit: Non habitabit in medio domus meae qui facit superbiam, qui loquitur iniqua, nec direxit in conspectu oculorum meorum (Ibid.). Quod autem fidissimus quisque debeat esse 119.0568B| familiarissimus illa sententia instruimur: Quae pestis ad nocendum efficacior esse potest quam familiaris inimicus? Quorum consilio Respublica, Domine faciente, de quo dicitur: Fiat pax in virtute tua (Psal. CXXI), possit esse tuta et quieta sanctae litterae his verbis insinuant: Multitudo sapientium sanitas est orbis terrarum (Sap. VI). Hi enim intelligunt quod non est sapientia, non prudentia, non est consilium contra Dominum (Prov. XXI); et in Davidis consiliis ab aequitatis tramite non recedunt. 140 Unde et eadem consilia ab ipso Domino ad utiles diriguntur effectus. Alibi etiam satis hinc aperte docemur, ubi legimus: Consilium semper a sapiente perquire (Tob. IV). Sapientem hic intelligimus quem aut experientia docuit, aut lectio erudivit, aut inspiratio 119.0568C| divina caeteris praetulit. Magnum aliquid facturi, quaeso, recolite memoria illud quod prudentissime dictum est: Antequam incipias, consulto, et ubi consulueris, mature facto opus est. Sic enim et praecipitatio vitabitur et nocitura dilatio. Romani orbis terrarum domini, quibus consiliariis usi sint hac una et brevi sententia ad vestram nostramque utilitatem considerare dignamini: Fidum erat et altum Reipublicae pectus, Curia, silentiique salubritate munitum et vallatum undique: cujus limen intrantes, abjecta privata charitate, publicam induebant. Tales quaeso, tales quaerite qui publicam dilectionem, hoc est, totius populi, praeferant privatis commodis, et miserante Deo motus isti molestissimi conquiescent. Imperatorum gesta brevissime comprehensa vestrae 119.0568D| majestati offerenda curavi, ut facile in eis inspiciatis quae vobis vel imitanda sint vel cavenda. Maxime autem Trajanum et Theodosium suggero contemplandos, quia ex eorum actibus multa utilissime poteritis ad imitandum assumere. Ita diutissime regnetis ut semper Deus regnet in vobis.
141 EPISTOLA XCIV. AD MARCWARDUM. Religiosissimo Patri Marcwardo Lupus salutem.
119.0569A| Si prudenter cogitemus quod originalis peccati merito justissima Dei vindicta exsules facti sumus, cum adversa nobis contingunt, non mirabitur. Repulsi enim a laetitiae patria, in vallem lacrymarum sumus dejecti. Dei potius ineffabilis clementia suspicienda pieque laudanda est, quae nos nec in ipsa ira deserit, et tristia blandis plerumque temperat, ne moerore victi, in desperationis barathrum corruamus. Unde culpanda quorumdam temeritas est, qui gratiae divinae continuis assuefacti beneficiis, dum aliquibus tanguntur incommodis, peccata querelis augent, quorum debita nec admoniti recognoscere debuerunt. Credibile tamen est in numero fidelium aliquos esse sanctitate, quam divinitus acceperunt, egregios, quorum non tam delicta curentur 119.0569B| adversis quam merita augeantur. Neque enim soli beato Job Deus munus hoc contulit, quem ad imitandum servis suis in arce patientiae collocavit. Qui vicit in illo, vincit in multis, cum quibus se futurum usque in finem saeculi pollicetur. Si cujus felicitatem nulla unquam perturbatio interpellet, quam tardus est, nisi metum hinc concipiat ne cum purpurato divite quondam audiat: Recepisti bona in vita tua (Luc. XVI). Et quomodo non eum illa veridica terreat sententia: Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferna descendunt (Job XXI). Ille vero qui vigili memoria repetat, 142 Flagellat Deus omnem filium quem recipit (Heb. XII), si morbo gravetur, excessu necessitudinem tentetur, substantiae imminutione vel amissione pulsetur, quomodo non 119.0569C| ad affectum gratias agendi pio parenti excitetur, cujus cura se dignum correptionis privilegio, ipso instituente, praesumit? Futurae vitae dulcedo segnius appeteretur, nisi saepius praesentis amaritudo sentiretur. Multi hac, qualis est, delectantur. Nimirum plures delectarentur, si assidua prosperitas vota omnium sequeretur. Proinde quis non videat incomprehensibili Dei pietate per molestam hujus vitae mutabilitatem impelli nos quodam motu ad capessendam alterius vitae immutabilitatem, impelli nos pietate per molestam hujus vitae mutabilitatem? Dominus Jesus, qui cum Patre et Spiritu sancto beatitudo nostra erit, eos qui ejus magisterio adhaerebant ad toleranda adversa suo exemplo sic informat: Sicut misit me Pater, et ego mitto vos (Joan. 119.0569D| XX); ne se diligi desperarent ab eo, cum variis quaterentur incommodis, quando dilectissimum Patri Filium per eadem transisse recolerent. Nec quid eis immineret occultans, In mundo, inquit, pressuram habebitis; sed confidite, ego vici mundum (Joan. XVI); scilicet ut superandi vires in illo se habere cognoscerent qui omnipotens esset. Sanctus Apostolus, in quo evidenter Dei Spiritus loquebatur, sua tempora videns, nostra praevidens: Qui volunt, ait, vivere in Christo, persecutionem patientur 119.0570A| (II Tim. III). Persecutionem autem hanc religiosis intelligimus inferri vel ab immundis spiritibus, vel a pravis hominibus. Verum, sive Deus tentet, sive tentari permittat, ne muliebriter pavidi succumbamus, alibi nos his verbis confirmat: 143 Fidelis Deus, qui non patietur vos tentari supra id quod potestis; sed faciet cum tentatione exitum, ut possitis sustinere (I Cor. X). Nihil itaque importabile nobis evenisse causemur, quoniam qui certamen proponit, si postuletur fideliter, vincendi copiam subministrat. Benedicamus ergo eum in omni tempore, qui et prosperis nos invitat, et adversis castigat; et sit semper laus ejus in ore nostro, ut quod ipso largiente in saecula saeculorum facturi sumus beati, jam nunc meditemur devoti. Haec ad consolationem 119.0570B| strictim, vitandi fastidii gratia, comprehensa sanctitati vestrae dirigere studui: quae, vobis, ut credo, erunt proficua, quia et ex charitatis fonte petita sunt, et ex eodem fonte manarunt. Mei benigne memores cupio vos valere feliciter.
EPISTOLA XCV. AD HERIBOLDUM Ex parte reginae. In nomine Domini solius et omnipotentis. Irmindrudis, ipsius gratia ordinante, regina Heriboldo venerabili episcopo salutem. Quoniam diuturna infirmitas gratum nobis vestrae sanctitatis denegat colloquium, absenti scribimus quod praesenti libentius diceremus. Germanus vester destitutus honoribus, propter homines qui ei famulati sunt maxime 119.0570C| anxius, nostrae pietatis opem expetiit, confidens, post Deum, nostra opera se calamitatis molestiam evasurum; quem, solita mansuetudine miserantes, opportunitatem Deo praebente cupimus adjuvare. Verum ut in palatio 144 voluntatis nostrae praestolari possit effectum, suademus ne gravemini ejus indigentiam collatis necessariis temperare. Cum enim soleat vestra largitas ministrare postulata externis, etiam germano indigenti non sine spe divinae retributionis idem valet praestare: quod facile sacris monstraremus eloquiis, nisi ultro ea vobis occurrere crederemus, et nostrae vestraeque personae haberemus considerationem. Impendite igitur debitum religioni et necessitudini affectum, et in orationibus 119.0570D| nostri assidue memores bene valete.
EPISTOLA XCVI. AD CAROLUM REGEM. Glorioso Domino praecellentissimo regi Carolo integre fidelis Lupus salutem.
Cum a vestra majestate digrederer, praecepistis ut, impendente Quadragesima, quiddam vobis dirigerem unde caperetis fructum aliquem aedificationis. Sermonem itaque beati Augustini, in quo jurandi consuetudinem dissuadet, quamque sit ferale 119.0571A| perjurium ostendit, vestrae prudentiae destinavi, profuturum vobis plurimum credens, si vobis admonentibus quidam assidue jurare desistant, et quod recte juraverint non contemnant. Non adulandi vitio in gratiam vestram dico, sed desiderio salutis eorum qui nobiscum Patrem in coelis invocant. Quicunque fidem vobis jurejurando firmaverunt, si ab ea saltem latenter deficiunt, jam sibi mortem animae intulerunt, nec possunt esse filii Dei, qui nolunt esse pacifici. Admoneantur ergo vestra 145 industria sui periculi, et saluberrima institutione tanti doctoris ad correctionis remedium invitentur. Misi praeterea celsitudini vestrae gemmas quas dudum opifex noster exsculpendas et poliendas acceperat: quarum formam atque nitorem si approbaveritis, 119.0571B| memorato artifici gratulabor. Opto et oro ut bene semper agatis, et propitio Deo felici successu diutissime gaudeatis.
EPISTOLA XCVII. AD HILDUINUM. Praecellentissimo abbati Hilduino Lupus temporalem et perpetuam salutem.
Recordans nostri convictus in vestra adolescentia et initio meae juventutis consuetudinem, et cogitans quod vestra nobilitas morumque probitas blandimentis fortunae nullatenus valeat immutari, quemamodum tunc familiariter loquebamur, ita nunc vobis simpliciter scribo. Omnibus, ut pluribus videtur vestri propositi, in largiendis opibus omnipotens vos Deus 119.0571C| praetulit; et sine dubio cui tantum contulit, plurimum ab eo reposcet. Ipse enim dicit: Qui glorificavit me, glorificabo eum; qui autem contemnunt me, erunt ignobiles (I Reg. II). Itaque non sit vobis oneri quod illaturus sum. Honorate illum timore ipsius et amore qui vos tam sublimiter honoravit: et dum vobis bona suppetunt in hoc saeculo, curate illi qui haec dedit indesinenter placere; nec vos decipiat transitoria felicitas 119.0572A| mundi, cui perpetua promittitur beatitudo coeli. Exercete 146 ubicunque potestis justitiam, et quibuscunque sufficitis impendite misericordiam: quia qui vobis bene agendi falcultatem largitus est, quandiu id permissurus sit ignoratis. Ipsius vox est: Vigilate, quia nescitis diem neque horam (Matth. XXV). Nos etiam, qui vos unice diligimus, et per vos solatium aliquod habituros confidimus, aliquantulam diuturnitatem dignitatis vos possessuros credimus, si vos largitori bonorum omnium devote submiseritis. Donec vos videre merear, absque fastidio haec frequenter legite aut recolite; ut sicut de vestra excellentia gloriamur, ita de probitate certius exsultemus. Peto etiam ut propinquum meum abbatem cellae vestrae quae dicitur Cor., qui et Deo, ut credimus, et 119.0572B| bonis omnibus, ut palam est, pro sua probitate placet, honorifice suscipiatis, benigne tractetis, et, quod sufficere credo (sicut vestram decet nobilitatem, et honestam eruditionem, ac bonae famae augmentum), sic dignemini consulere illi semper in omnibus tantum semper quantum cupiunt qui bene sciunt. In saeculo et in Domino valeas.
EPISTOLA XCVIII. AD GUENILONEM EJUSQUE SUFFRAGANEOS. Religiosissimis Patribus et fratribus Gueniloni, metroplitano Senonicae sedis antistiti, et universo clero ejus, et caeterarum Ecclesiarum praesulibus quae dioecesi memoratae sedis censentur, cunctisque in eis Deo famulantibus, clerus matris ecclesiae Parisiorum 147 et fratres coenobii sancti Dionysii et 119.0572C| sancti Germani et beatae Genovefae ac Fossatensis, diversorumque monasteriorum unanimitas, praesentem et futuram salutem.
Venerabilem pastorem nostrum Ercanradum nuper decessisse cum longe lateque vulgatum sit, tum sanctitatem vestram latere non potuit; nosque affici moestitia de vocatione Patris defuncti, ac sollicitudine permoveri de electione successuri, prudentia vestra 119.0573A| intelligit. Cum enim principaliter se futurum Dominus Jesus polliceatur cum his qui principes religionis existunt, non patimur diu carere antistite, cujus doctrina ad salutem nostram instituamur, exemplo informemur, benedictionibus in nomine Domini muniamur. Ejus, utpote bonorum omnium auctoris, nequaquam nos cura destitutos firmissime credimus, dum ipse curas nostras sua clementia sustulit, et vota ultronea benignitate praevenit. Namque ipse in cujus manu cor regis est, gloriosi domini nostri Caroli, quemadmodum plene confidimus, menti infudit ut ejus nos regimini committeret, quem in divinis et humanis rebus sui fidissimum multis experimentis probasset. Igitur Dei pronam in nos amplectentes misericordiam, et regis nostri piam suspicientes 119.0573B| providentiam, Aeneam, cujus praeconia praemisimus, concorditer omnes eligimus, Aeneam patrem, Aeneam pontificem habere optamus. Quamvis enim tanta prudentia ac probitate praecellentissimus rex noster polleat, ut solum ejus judicium de viro memorato posset sufficere, tamen conditionis humanae non nescii, futurorumque curiosi, aulicorum nos ip i propositum ac mores longe prius inspeximus; et inter 148 graves probabilesque personas et sanctitate ferventes hunc quem antistitem habere cupimus, quotquot eum nosse potuimus, ut nunc palam est, absque errore annumeravimus. Proinde, sancti Patres, annitimini ne dilatione divini et regii beneficii torqueamur; sed nobis suspensis, nobis desiderantibus, nobis flagitantibus, ponatur celeriter lucerna 119.0573C| super candelabrum; ut lumen veritatis populus Dei videat, et aemula devotione, praesulis vestigia tenens, sempiternae beatitudini praeparetur. Professionem vero nostri consensus in Aeneam Deo annuente per vestrum ministerium nobis futurum antistitem subscriptionibus 119.0574A| nostris certatim roboravimus; ut nostra unanimitate comperta, votum summa properantia compleatis.
EPISTOLA XCIX. RESCRIPTUM EPISCOPORUM AD IPSOS. Guenilo, sanctae Senonicae sedis metropolitanus episcopus; Heriboldus, Antisiodori episcopus; Agius Aurelianorum, Prudentius Tricassinorum, Herimannus Nivernensium, Frotbaldus Carnutum, Hildegarius Meldorum, clero matris ecclesiae Parisiorum et cunctis in diversis coenobiis sub ea Deo militantibus salutem.
De excessu reverentissimi coepiscopi nostri Ercanradi non mediocriter anxii, vestrique moeroris participes, tandem justissimae dispositionis Dei memores, 119.0574B| consolationem recipimus, dum vos sub pastore bono agentes, qui summe bonnus 149 est, vicarium ejus scilicet visibilem, ministeriique nostri consortem, absque dilatione expetere vestris litteris tenentibus lineas rationis cognovimus. Praeparatum enim a Deo ei bonum exitum credimus, cujus munere talem videmus patere ingressum. Quanquam nobis futurus nunc socius olim fuit praecognitus et merito suae probitatis amabilis. Quis enim vel leviter tetigit palatium cui labor Aeneae non innotuit et fervor in divinis rebus non apparuit? Quamobrem electionem vestram in eo factam Deo propitio libenter sequimur, ut eum profuturum populo ejus ad dignitatem pontificatus promovendum concorditer decernamus. Sit igitur vobis pastor, qui pro suis in Deum meritis bene 119.0574C| complacuit; et sequentes ejus veracem doctrinam, et sancta opera imitantes, ad coelestis regni pascua properate felices. Ordinationi autem ejus subscripsimus concorditer universi, ut securi ministerio potestatis ejus fruamini.
EPISTOLA C. ADMONITIO. 119.0575A| Diversis malis afflicti, causam eorumdem malorum debemus cognoscere, et cognitam, auxiliante Dei misericordia, evitare. Causam prosperitatis et adversitatis Spiritus sanctus aperte demonstrat his verbis: Justitia elevat gentem, miseros facit populos peccatum (Prov. XIV). Peccatum quo miseri efficimur hoc esse credibile est quod cum simus fide Christiani, destruimus factis nostram professionem. Et quia beatitudini sempiternae 150 felicitatem praeponimus temporalem, et illam, nisi resipiscamus, perdimus, et hanc, quae quantulacunque posset esse, si recti esse vellemus, non apprehendimus. Quia ergo vindicta Dei et in hac vita temporaliter 119.0575B| incipit, et u que ad alteram, quae finem non habet, nisi conversio subveniat, pertendit, et hic saepe bonos bona temporalia comitantur, alibi autem eosdem bonos aeterna bona coronant, sive praelati, sive subditi, omnes deponamus excusationem; et cum sibi unusquisque nostrum sit conscius in quibus maxime Deum offendit, communiter cum et obedienter audiamus monentem: Redite, praevaricatores, ad cor. (Is. XLVI). Itemque: Lavamini, mundi estote, auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis meis, quiescite agere perverse, discite benefacere (Is. I); ut per poenitentiae salubrem cursum perveniamus ad indulgentiae tutissimum portum. Ita enim valebimus non solum effugere mala praesentia, verum etiam bona sperare ventura. Dediscamus sola carnalia appetere. 119.0575C| De consequendis spiritualibus aliquando cogitemus; et ut nostrae cupiditates temperentur et modum aliquem teneant, veniat nobis in memoriam celer eorum transitus quos in dignitatibus vidimus, nec obliviscamur quod eos quotidie sequimur. Ad mortem enim sine intermissione properamus. Repetamus mores quibus hoc regnum crevit et viguit. Nullae sint factiones, nullae conspirationes inter nos, qui patrem invocamus Deum, quibus dicunt Pontifices, PAX VOBIS, et pro quibus omnes concorditer orant sacerdotes, Da propitius pacem in diebus nostris, et, Pax Domini sit semper vobiscum, et quibus polliceri dignatur: 151 Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur 119.0576A| (Matth. V). ita comminatio ejus non videatur nobis contemptibilis, Vae illi per quem scandalum venit (Matth. XVIII); ne forte, quod ipse avertat, sola vexatio det aliquando intellectum auditui (Isa. XXVIII); ut infelici experimento quod nunc non credimus, aut nos nescire fingimus, in tormentis positi sentiamus. Praedas et rapinas conversationi Christianae nimis contrarias et a regno Dei miserrimos excludentes penitus deponamus. Contra hos enim sic sermo apostolicus fremit: Neque rapaces regnum possidebunt (I Cor. VI). Pro Dei timore atque amoro lucra propria intermittamus, bono communi et publico certatim et unanimiter consulamus; ut dum tranquillitatem fidelibus praestare nitimur, et vires resistendi infidelibus recuperemus, et ab eo qui est omnipotens 119.0576B| utriusque pacis, id est, et qualis nunc esse potest, et illius consummatae, quae solis electis dabitur, gaudia consequamur. Illud autem neminem nostrum fugiat, quibusque doctissimis usque ad nostram aetatem probatum et creditum, quia per concordiam parvae res crescent, per discordiam vero maximae dilabuntur; ne forte dum cupimus nostra securius tenere vel ad majora capienda felicius conscendere, justo Dei judicio ruina nos regni, quam nostris dissensionibus praeparamus, involvat et in perniciem animae et corporis pertrahat.
152 EPISTOLA CI. AD EPISCOPOS, De peregrinorum receptione, ex parte Guenilonis. Reverentissimis praesulibus Italiae et Galliae caeterisque 119.0576C| Dei fidelibus Guenilo Senonum metropolitanus episcopus in Domino salutem.
Quoties justa exstante causa sanctitatem vestram alloquimur, charitas, quae diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis, id agendi tribuit fiduciam, praesertim cum gratuito negotio pietatis proveniat incrementum. Monachi provinciae ac dioeceseos nostrae ex monasterio quod appellatur Bethleem sive Ferrarias, nomine Aldulphus et Acaricus, presbyterii gradu ornati, divino, ut credimus, instinctu Romam proficisci orandi studio destinarunt, et nostra abbatisque sui nobis admodum dilecti Lupi accepta licentia propositum exsequuntur; 119.0577A| quos vestrae paternitati de more commendamus, implorantes ut quia laborem peregrinationis pro aeterna remuneratione susceperunt, consolationem in vobis in eundo ac redeundo eam inveniant qua devoti a religiosis foventur. Eritis enim mercedis eorum participes, si laboris fueritis benivoli adjutores. Cupimus vos valere feliciter.
153 EPISTOLA CII. ITEM EX PARTE ABBATIS. Plurima veneratione suspiciendis episcopis Italiae ac Galliae reliquisque Christiana religione pollentibus Lupus Abbas ex monasterio quod dicitur Bethleem sive Ferrarias, situm in dioecesi Senonicae urbis, cui praeest reverentissimus Guenilo, praesentem et futuram salutem.
119.0577B| Quamvis, vergente in occasum mundo, non dubito in electorum corde fervere charitatem, quae merito in sacris eloquiis latum appellatur mandatum (Psal. CXVIII). Ac propterea non erubesco postulare ab illis aliquid quibus nihil praestiterim, vel quos penitus facie nesciam. Ea bonis usitatissima charitate, Deus, qui nos facit unanimes habitare in domo, perpetuis bonis transeuntia mutare, lucrum esse maximum instituit. Proinde suggero sanctae paternitati vestrae monachos et presbyteros, quorum alter vocatur Aldulfus, alter Acaricus, ex nostro collegio 119.0578A| Romam supplicatum proficisci statuisse et antistitis memorati ac nostro permissu quod exoptaverant adimplere. Vestra ergo benevolentia euntibus illis ac redeuntibus subsidium dignetur impendere: quia et sufficiens viaticum tanto itineri ferre fuit eis impossibile, et mercedis eorum vos credimus fore consortes, si experti fuerint laboris sui pro Dei nomine cooperatores
154 EPISTOLA CIII. AD DOMNUM APOSTOLICUM. Domino praecellentissimo et omnibus Christianis unice singulariterque venerando universali papae Benedicto ultimus Abbatum Lupus ex monasterio Galliae quod vocatur Bethlehem sive Ferrariae, praesentem prosperitatem, et futuram beatitudinem.
119.0578B| Tempore decessoris vestri beatae memoriae Leonis functus legatione Romae, cui auctore Deo praesidetis, et ab eodem antistite exceptus benigne atque tractatus, postquam vos non esse inferiores religione fama declaravit, nec tantum potestatis beatissimi Petri participes, verum etiam humilitatis, quam in allocutione Cornelii vulgavit, haeredes vera morum vestrorum expensio certa ratione perdocuit, ausus sum ego tantillus cognitioni vestrae sublimitatis me scriptis ingerere, meamque exiguitatem et fratrum meorum monachorum unanimitatem eximietati vestrae 119.0579A| committere, ut in vestris sanctis orationibus mereamur a Deo et in praesenti vita consolationem et in futura communionem salutis feliciter consequi. Fratres praeterea et compresbyteros nostros Aldulphum et Acaricum, qui spontaneam peregrinationem pro nomine Domini susceperunt, et quanquam laboriosissime, ad memoriam beatissimorum apostolorum caeterorumque sanctorum tandem aliquando pervenerunt, specialiter vestrae mansuetudini commendamus, ut eos pietate competenti fovere dignemini, et consuetudinibus ecclesiasticis, 155 quae variae in diversis locis tenentur, diligenter instruere, ut per eos ad nos et ad caeteros quosque talia pie quaerentes institutio Romana perveniat. Siquidem in quibuscunque ad religionem vel honestatem pertinentibus 119.0579B| ambiguitatem creat varietas. Ut optima quaeque eniteant, illuc sollicita investigatione credimus recurrendum unde ubique fidei manavit exordium. Caeterum quia parentes thesaurizare debent filiis (II Cor. XII), ut doctor gentium manifestat, nosque vobis obsequentissimi filii esse cupimus, commentarios beati Hieronymi in Jeremiam, post sextum librum, usque in finem praedicti prophetae, per eosdem fratres nobis mitti deposcimus in codice reverendae veritatis, vestrae sanctitati, si id obtinuerimus, postquam celeriter exscriptus fuerit, sine dubio remittendos. Nam in nostris regionibus nusquam ullus post sextum commentarium potuit inveniri; et optamus in vobis recuperare quidquid parvitati nostrae deesse sentimus. Petimus etiam 119.0579C| Tullium de Oratore, et duodecim libros institutionum oratoriarum Quintiliani, qui uno nec ingenti volumine continentur: quorum utriusque auctorum partes habemus, verum plenitudinem per vos desideramus obtinere. Pari intentione Donati commentum in Terentium flagitamus. Quae auctorum opera si vestra liberalitas nobis largita fuerit, Deo annuente cum memorato sancti Hieronymi codice fideliter omnino restituenda curabimus. Sanctitatem vestram ad totius Ecclesiae utilitatem divina clementia diuturnis temporibus conservare dignetur.
156 EPISTOLA CIV. AD REGINB. Charissimo suo Reg. Lupus in Domino salutem.
119.0579D| Desideramus quidem adventum vestrum, ut dignum est, quem jam certae litterae spoponderunt; sed 119.0580A| suademus vigilantissima cautione tutum iter eligendum, propterea quod in regno Caroli Regis nostri novis exortis rebus, impune latrocinia committuntur, et nihil securius atque constantius quam rapinarum violentia frequentatur. Talis igitur est commeantium quaerenda societas quorum numero atque virtute improborum factio evitetur, aut, si necesse fuerit, repellatur. Catilinarium et Jugurthinum Sallustii, librosque Verrinarum, et si aliquos alios vel corruptos nos habere vel penitus non habere cognoscitis, nobis afferre dignemini; ut vestro beneficiio et vitiosi corrigantur, et non habiti, nunquamque nisi per vos habendi, hoc gratius quo insperatius acquirantur. Cupio vos valere feliciter.
EPISTOLA CV. AD MARCWARDUM ET EIGILEM. 119.0580B| Charissimis suis Marcwardo et Eigili Lupus plurimam salutem.
Octavo Idus Augusti litteras vestras accepi, cum essem in Farae monasterio, proficiscens ad generale placitum quod rex noster indixerat futurum VI Id. praedicti 157 mensis. Quia itaque quatuor mecum tantummono fratres habebam, et caeterorum voluntatem plene scire non poteram, et mira nimium res contigerat, (quod scilicet G. in monasterio nostro educatus, postquam divinam admonitionem assidue audierat, nullam persecutionem passus, matura aetate non eremum expetierat, sed, proprio relicto habitu, dignitatem saecularem, quod diu meditatus et 119.0580C| confessus plurimis fuerat, lucraturus abierat, similibus paria facturis felix iter paraturus, et nunc ad suggestionem vestram proposito mutato ad Deum reverti velle scribebatur a vobis,) sanctitati vestrae notum facio verae illius conversioni, si contigerit, me valde gratulaturum, et quaecunque in me commisit poenitenti ex animo dimissurum. Vos, dum a placito regredior, quod propter Deum coepistis, instanter elaborate perficere, videlicet ut integre ad Deum revertatur, et suam culpam in alium deinceps transfundere non nitatur. Temperantiae studeat, conspirationes non repetat, murmurum auctor nec particeps existat, seditiones nec faciat, nec foveat, sed quietem et ipse habeat, et alios habere permittat, et generaliter juxta Dei praeceptum declinet a malo et faciat 119.0580D| bonum (I Pet. III), et in diebus nostris in loco nostro nihil patietur unde juste queratur. Mox autem 119.0581A| ut rediero, favente Dei gratia, ut vestrae suggestioni fratres pareant elaborare contendam, illorumque consensum sanctitati vestrae litteris exprimam et domino imperatori, cui propter singularem et ubique divulgatam pietatem devotissimi sumus, digno rescripto satisfacere curabimus. Benigne memorem nostri sanctitatem vestram felicissimeque 158 optamus, unice singulariterque nobis patres dilecti.
EPISTOLA CVI. DE RECEPTIONE PEREGRINORUM Omnibus Dei omnipotentis fidelibus Guenilo Senonum metropolitanus episcopus salutem.
Monachus quidam nostrae dioecesis, nomine Dolivaldus, ex monasterio quod appellatur Ferrariae, divino, 119.0581B| ut credimus, instinctu (est enim valde religiosus) laborem peregrinationis assumpsit, ut pro se fratribusque suis monachis ac pro nobis apud beatissimos apostolos Petrum et Paulum caeterosque sanctos Dei misericordiam imploraret, et quod suis non posset, eorum orationibus obtineret. Hunc vestrae committimus charitati, obsecrantes ut pro amore Dei, sicut servum ejus, eum excipiatis, tractetis, atque dimittatis, sive euntem, sive redeuntem. Decet enim ut ubicunque religionem suam, hoc est Christianam, invenerit, suam quoque patriam recognoscat, et inter caeteros hunc quoque faciatis amicum qui sunt vos in aeterna tabernacula recepturi.
EPISTOLA CVII. ITEM UNDE SUPRA. 119.0581C| Dominis reverentissimis, Christiana religione pollentibus, Lupus Abbas ex monasterio Galliae quod appellatur Bethlehem sive 159 Ferrariae, plurimam salutem.
Monachus noster, cui nomen est Dolivaldus, magna simplicitate ac laudabili devotione, vir spiritu Dei, ut omnino credimus, accensus, cum venerabilis episcopi nostri Guenilonis ac nostra benedictione pro se ac pro nobis Deum et sanctos apostolos Petrum et Paulum precaturus Romam proficiscitur, quo majorem laborem assumpsit, hoc certius se exaudiendum confidens. Hunc vestrae sanctitati, probitati ejus testimonium perhibentes, commendamus. Ne dubitetis 119.0581D| huic impendere quod bono cuique indigenti praebendum est; quoniam licet sit expers litterarum, mandata Dei quae non legit in codice demonstrat in opere, omniumque inter quos versatur non amorem solum, verum etiam venerationem brevi meretur. Vos itaque sic eum quaesumus vel euntem vel revertentem tractare dignemini ut ab illo cujus verus est cultor securi perenne praemium exspectetis.
EPISTOLA CVIII. AD DOMNUM LOTHARIUM. Praecellentissimo domino Lothario glorioso Augusto ultimus abbatum Lupus et omnis monasterii Ferrariensis unanimitas praesentem felicitatem et futuram beatitudinem.
Quanquam inter administrationem terreni regni de coelestis acquisitione vos cogitare magnam spem vestrae salutis tribuat his qui sincere vos diligunt quod sempiternum praemium bonis operibus comparatis, tamen hoc eos maxime laetificat, ut absque fuco adulationis quod 160 sentimus, simpliciter eloquamur, quod potestatem culminis vestri gratissima Deo et hominibus pietate ornatis. In hac enim perseverantes, inter eos annumerabimini quibus promittere 119.0582B| dignatur Salvator, Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur (Matth. V). Nos devotissimi famuli vestri specialiter majestati vestrae gratias agimus quia fratrem nostrum G. (ideo fratrem, quia audivimus conversum) a suo proposito devium et auctoritate revocastis, et mira dignatione, etiam intercessione, quae vim jussionis merito obtinet, ad nostrum collegium reduxistis. Debemus igitur vobis assignare post Deum nos ejus correctionem, ille suam salutem. Nam quod sacra vestra significabant, ut resumpto habitu in officio condendarum epistolarum perseveraret, nec vos decebat, et nobis consentire erat impossibile; quoniam propositum nostrum vix mediocriter inter claustra monasterii custoditur, nedum inter tumultus mundanos a 119.0582C| quolibet, praesertim non satis cauto, valeat adimpleri. Dominus et Salvator noster ad tutelam et pacem populi Christiani, quem redemit, diuturna sospitate in hac vos vita contineat et in futura gloria sempiterna coronet.
EPISTOLA CIX. AD MARCWARDUM ET EIGILEM. Charissimis suis Marcwardo et Eigili Lupus omnisque Ferrariensis coenobii societas praesentem et futuram salutem.
Tandem a placito me reverso ad monasterium, fratribusque 161 vestra diligentia conversione G. exposita, ab omnibus talium capacibus sanctitati vestrae relatae sunt dignae gratiae; illi autem congratulatum, quod audiebant depositam certae perditionis 119.0582D| temeritatem, et resumptam obtinendae salutis intentionem. Redeat itaque securus, si ex animo est, ut optamus, conversus: quia unde angeli, totius expertes peccati, gaudium habent, crudele est nos non exsultare, qui in multis offendimus omnes. Siquidem quacunque occasione quis ad Deum recurrat, gaudendum esse nobis luxuriosus ille filius misericordia patris receptus informat; cui apud eumdem 119.0583A| patrem non fuit egestas opprobrio, quem gratis reformata dignitas abolevit. Litteras domino imperatori vobis legendas ac sigillo munitas majestatis ejus per vos honorifice offerendas direximus, ut voluntatem nostram etiam in eis rectam inspiceretis. Folchricum et Maur. cupimus cum fratre memorato redire ut piractio, quo unice delectantur (nam hoc anno penuria vini timetur), nobiscum fruantur. Raritas tamen fructuum idipsum defuturum, ut prodamus veritatem, minatur, cervisiam vero sterilis annonae proventus. Tuto igitur naturali potu, quo salubritas animae corporisque nonnunquam acquiritur, omnes utemur, non hausta lutulenta cisterna, sed puteali perspicuitate aut vitrei rivi decursu. Optamus vos valere feliciter et parvitatis nostrae 119.0583B| benigne in omnibus meminisse.
162 EPISTOLA CX. AD HILDUINUM. Nobilitatis, dignitatis, et moderationis apice conspicuo Hilduino, ecclesiasticorum magistro, Lupus praesentem et futuram prosperitatem.
Non est mirandum amplitudinem vestram putasse 119.0584A| tuto committi nobis thesauri custodiam, propterea quod monasterii situs vobis non erat compertus. Hunc enim si cognovissetis, non modo diuturno non conservandum, sed ne tribui quidem spatio habendum eum nobis direxissetis. Namque tametsi piratarum huc difficilis videtur accessus (quibus jam, peccatis nostris talia merentibus, nihil longinquum non est propinquum, nihil arduum est invium), tamen infirmitas nostri loci et exiguitas hominum qui sint idonei resistere accendit rapacium aviditatem, praesertim cum silvis tecti possint advolare, nulla munitione, nulla hominum obstante frequentia, et vicinia saltuum recepti, sic diversi diffugere ut ipsi pecunia securi potiantur, inanem laborem inquirentibus derelinquant. Haec ita esse et homines vestri 119.0584B| nuper inspexerunt; et hic Ivo, qui diu nobiscum versatus est, poterit approbare. Proinde vestra merito laudata et laudanda prudentia prospiciat nostrae formidini et suae rei, ac pretiosa pericula alio transferenda procuret; ne si quod veremur contigerit, vos sera poenitudine torqueamini, nos vero quam non meremur incurramus offensionem. Eximietatem vestram cupio valere feliciter.
163 EPISTOLA CXI. AD ODONEM ABBATEM. 119.0585A| Charissimo suo Odoni, abbatum clarissimo, Lupus plurimam salutem.
Magnis et innumeris vestrae liberalitatis affectus beneficiis, si, quas animo retineo, gratias verbis explicare conarer, non epistolae solum, verum etiam voluminis modum excederem. Amplitudo vestra nostram exiguitatem non despexit, egestatem ubertate nimia sublevavit; nec tale quid me suspicari audentem, utpote longe imparem, fidissima sibi amicitia coaequavit: cujus ego suavissimis fructibus perfruens, tametsi facultate destituor, non desino anxius meditari saltem affectum mei animi declarare. Omnium siquidem amicorum quos ab ineunte 119.0585B| aetate divina mihi pietas contulit firmissime vos teneo principes, nec cujusquam alterius ut vestra dignatione et largissima humanitate me sentio obligatum; adeo ut cum haec repeto, ruboris molestiam haudquaquam valeam evitare; atque unum ac singulare fessus reperio solatium, quod divina gratia, quae me nihil hujusmodi merentem in tantum culmen societatis evexit, collatura sit ne in perpetuum erubescam. Quaeso ne putetis me delinimentis fallacibus vobis illudere, quandoquidem tam sint apud me quae leviter tango seria ut in eis digne explicandis quaesita laboret oratio. Caeterum utinam fallax fama vulgaverit in procinctu contra barbaros quosdam vestrorum graviter sauciatos, in quibus admodum dilectum nobis G. lethalibus confossum 164 119.0585C| vulneribus vix evasurum. Hinc vehementi dolore afflictus, opemque intercessionis cum fratribus meis continuans, super statu eorum cupio vestris litteris mature fieri certior. Ingenti quoque vestri cura sollicitor, cum vos inermes incaute in media discrimina prorumpere solitos recogito, in quae juvenilem agilitatem vincendi rapit aviditas. Proinde benigna devotione suadeo ut, sola dispositione contenti, quae tantummodo vestro proposito congruit, armatos exsequi permittatis quod instrumentis bellicis profitentur. Denique multum proficit qui prudentibus consiliis competenter sibi et aliis prospicit. Quare servate vos vestro loco, servate vos amicis, servate bonis omnibus, nec committatis quod mecum 119.0586A| plurimi lugeant. Emptionem ferri, quod propter messem erat difficillima, distulimus, parati in navem quam aedificamus vos recipere, nisi naulum recusetis auferre. Dirigite impendenti Septembri, si prius non fuerit opportunum, quemadmodum nobis convenit, fratres qui saltus partem assignent. Infaustum etiam Faustum afferant, et responsa de omnibus quae mandaveritis fideliter referant. Persica quae pollicitus sum per cursorem, quem jam bene cognoscitis, misi. Ea si, ut vereor, voraverit, vel vi sibi erepta questus fuerit, extorquete precibus ut vel ossa tradat, nisi tamen et ipsa consumpserit, ut jucundissimorum persicorum sitis quandoque participes.
165 EPISTOLA CXII. ITEM AD EUMDEM. 119.0586B| Charissimo suo Odoni, Lupus perpetuam salutem.
Nuper mihi litteras redditas si possem divinare a vobis ipsis quam ab alio compositas, conveniens forsitan reperissem responsum. Nunc ambiguo deterritus, quibus verbis uti valeam, quibusve sententiis, anxie quaero, ne apud vos metas moderationis excedam, quandoquidem vestrae personae singulariter mihi consideratio jugiter sit habenda. Quis enim me ferendum judicaret, si vos, quibus praeter gratias plurima imo omnia debeo, sinistrae suspicionis arguerem? Nam si alium scirem epistolae auctorem, cohibito dolore doceri flagitarem quibus 119.0586C| tandem modis fidei studium, aperire praeciperet, qui litteras, ut ita dixerim, calamo in veritate tincto perscriptas, suspectas tam inverecunde fecisset. Ego enim nihil unquam de humanis rebus homini locutus sum verius, nihil amico revelavi purius, nihil retineri decrevi constantius. In rebus aliis libenter exercendi aut delectandi gratia admitto ridicula. Porro in professione amicitiae, contemplatione tanti tamque divini muneris, seria sola complector. Hinc quiddam acute de Persicorum numero inventum approbarem, si sic commendaretur sublimitas virginalis ut non sperneretur humilitas conjugalis. Denique virginis filius non modo non damnavit conjugium, verum etiam ejus initium, 119.0587A| nuptias videlicet, primo miraculo illustravit. Placet 166 itaque ac vehementissime virginalis integritas; sed non despicitur, ne ab ipso quidem Deo, conjugalis societas. Jam illud quam lepidum est quod recipi mecum in navem imponendae vobis mercedis taxatione refugitis? Sed si vos necessitatis articulus. quod futurum arbitror, constrinxerit, quem offerentem tam insolenter repellitis, juste recusantem prospicite ne impudenter implorare cogamini. Verum ut gravitatem stylus repetat, strenue profligatos barbaros et ad internecionem caesos vestra imo Dei virtute gaudeo, vosque ipsos et vestros ineffabiliter exsulto discrimine liberatos, nec minus partim admonitos, partim expertos, tandem vos credere non temere fortunam nec saepe tentandam. 119.0587B| Pro G. reliquisque in defensionem patriae sauciatis non cessabimus preces fundere quousque vestra relatio parvitatem nostram sanitate illis restituta laetificet. Faustum dirigi postulavi, non quem refellit Augustinus, sed quem notat in Decretis Gelasius. Vinum vobis mercandi curam deposueram, propterea quod desperabatis possibile vobis futurum ad nos destinare, nostrorum discordia et barbarorum impediente audacia. Quoniam vero recenti me sollicitastis admonitione, quanquam vindemiae apud nos non est quantus jactabatur proventus, vincere sterilitatem anni labore contendam, si consilium quod vobis nuntius meus exponet placuerit. Illud autem quod pollicitus sum cum direxero, cognoscetis quanta proprietate 119.0587C| intelligam indulgentiam Apostoli, qua se avidiores vini tuentur: Modico vino utere (I Tim. V). Circumsepti enim conditionis necessitate, non aliud quam a me missum bibendi modum dedisse nomine 167 modici me sentire animadvertetis. Licet minaciter epistolam terminaverim, cupio vos valere feliciter.
EPISTOLA CXIII. AD LUDOVICUM ABBATEM. Clarissimo abbatum Ludovico, Lupus praesentem et futuram salutem.
Non dubito ubertate divinae gratiae factum ut vestra sublimitas meae humilitati dignaretur condescendere et me in qualicunque amicorum ordine 119.0587D| numerare. Per vos enim et saepe alias et proxime 119.0588A| intolerabili me incommodo divina pietas liberavit, cum molesta nimis et diuturna statio imponeretur. Vestris itaque innumeris et assiduis beneficiis me imparem credens et confitens respondere omnipotentem imploro, cujus munere tantam et in me et in omnes opis egentes estis benevolentiam consecuti. Caeterum homines mei frequentibus exhausti expeditionibus, audita profectione domini regis Britanniam versus, et denuntiati olim placiti aliquam sperantes dilationem, poposcerunt ut vos consulerem ubi et quando vobis jungi deberem. Proinde vestra indulgentissima moderatio nostras metiens difficultates dignetur nobis litteris exprimere quandiu post praestitutum placiti diem tuto morari possimus, ita ut nec desimus placito, et aliquid spatii, vestro nos 119.0588B| consilio regente, lucremur. Illud etiam ne fastidiatis subjungere, si absque periculo piratarum navis nostra expensam vehens possit tenere cursum per Sequanam, et inde per confluentem 168 Isarae usque ad Credilium progredi. De vestra exoptabili sospitate super omnia parvitatem meam laetificate, meique benigne memores, bene semper valete.
EPISTOLA CXIV AD EUMDEM. Clarissimo abbatum Ludovico, Lupus plurimam salutem.
Vestris frequentibus imo assiduis beneficiis obligatus doleo rebus me non posse rependere gratias. 119.0588C| Propterea id proxime conatus sum litteris agere; nec ruboris mei angustias amplitudinis vestrae dignatio fastidivit. Unde, quod solum possum, ingenue fateor arctiori parvitatem meam debiti vinculo devinxistis. Haec tam ingens vestra benevolentia et in me et in omnes, a quo solo infunditur, ab eo credo remunerabitur. Nos, qui vestri post Deum indigemus, continuis petitionibus aeternae illius retributionis augmenta praebemus. Positus in itinere comperi dominum regem ne tunc quidem quando constituerat ad vos reversum. Proinde dilationem flagitantibus hominibus meis, ut soleo ad praesidium consilii vestri confugio: quod sic quaeso moderamini, quae mihi agenda sint praescribentes, ut 119.0588D| et ab offensa tutus esse valeam; et si in retundendis 119.0589A| aut opprimendis barbaris, inspirante Deo, efficax molitio statuitur, pro viribus meae tenuitatis adjutor existam. Quantum cupio in perpetuum valeatis.
169 EPISTOLA CXV. AD ERCANR. Ex Gu. et aliorum personis. Reverentissimo praesuli Erc., G. H. et Ag. episcopi et universa synodus apud Murittum in Dei nomine congregata, perpetuam salutem.
Sanctitati vestrae gratias agimus quod, quanquam tardiuscule, tamen vestrum vicarium direxistis qui pondus deliberationum nostrarum nobiscum exciperet, definiendisque rebus necessarium conamen adhiberet. Sed persona vestra apud simplices quosque 119.0589B| tantum amplius contulisset auctoritatis quantum praecedit apice dignitatis. Proinde quia, peccatis nostris merentibus, turbulentissimum tempus est, et tot sibi succedentibus annis, exuberante iniquitate, defuit facultas celebrandi conventum, ac regis cor Deus ita mollivit ut nobis aliquam correctionis largiretur opportunitatem, momenta vero vitae nostrae nullam sui transitus dilationem recipiunt, causam ipsius Domini nostri haudquaquam segniter debemus curare, nec nos ab exsecutione officii, quod indigni suscepimus, ulla nisi impossibilitatis necessitate subtrahere: quoniam, ut scriptum est, homo videt in facie, Deus autem in corde (I Reg. XVI); qui redditurus est, ut alibi verissime dicitur, unicuique secundum opera sua (Matth. XVI). Atque 119.0589C| utinam supererogaremus aliquid, ut ipse rediens optata mercede cumularet. Charitatis igitur . . . . . . . Caetera desunt.
119.0590A| 170 nostri detrimenta, ubi aliquot discipuli bene jam instituti immatura morte decesserunt, compensare illorum eruditione qui vel in profectu positi suae profectionis augmenta desiderant, vel eorum qui felicibus indiciis spem sui profectus, plurimum id nobis cupientibus, jam dederunt, nimirum crederem me totius boni auctorem tam fructuoso promereri labore. Ut ergo particeps efficiatur doctrinae memoratus puer, cui juste consulitis, licentiam et litteras sui habet episcopi, perducatur ad nos dilectissimo Remigio IV Kal. Jul., et, gratia Dei opitulante, conabimur cum aliis illi quoque prodesse.
EPISTOLA CXVI. FRATRIBUS EX COENOBIO SANCTI GERMANI. 119.0590B| Sanctis patribus in monasterio beati Germani Deo excellenter militantibus, Lupus, socia congregatione Ferrariensi, copiosam in Domino salutem.
Semper quidem in coenobiorum nostrorum habitatoribus vera charitas viguit, sed nunquam tam certis indiciis ut nostro tempore sui magnitudinem declaravit; ac in nobis, si quid praeter solitum exercuisset, supprimendum videretur, ne immemoris beneficii exprobrationem nos formare aliquis aestimaret. De vobis liberum nobis est praesertim vera narrare ad divinae laudis augmentum. Et quoniam confidentius experta asserimus quam audita, a memetipso inchoandum decrevi, fidem propositioni 119.0590C| facturus. Cum proximo autumno insignis 171 rex noster Carolus Autisiodorum venisset, et comitatus ejus proxima loca pene omnia occupasset, 119.0591A| egentes hospitii vos potissimum adeundos credidimus. Nec spe nostra falsi, officiose sumus excepti; et publicum vestrum convictum regio famulatu nobis penitus adimente, quacunque hora elabi potuimus, nequaquam sensimus importunitatem nostram vobis oneri exstitisse. Postquam per charissimum propinquum Remigium et gratissimum auditorem meum Fridilonem sanctitati vestrae satisfecimus, ostendentes votum nostrum, quibus reniti non valebamus, mandata regis alio quam vellemus avertere. Discessuri, ne gratias quidem in conventu referendi copiam habuimus, quoniam moras omnes deferendae legationis impossibilitas auferebat. Unde in hac parte memoratos amantissimos fratres vicem nostram implere obsecravimus donec per nos id ipsum exsequi 119.0591B| Divinitas largiretur. Ad haec quae supra retulimus, terrente praedonum improbitate, ornamenta ecclesiae nostrae occultanda curastis, nec ad id praestandum inventi estis difficiles. Quae secum reputans dilectissimus frater noster S. et cum sibi tum etiam pluribus aliis nostrum multa benigne collata recensens, impendente, ut metuebamus, ruina nostri loci, quam et nostra peccata et piratarum vicinia minabantur, vos elegit, non apud quos peregrinaretur, sed intra quorum collegium admissus, vicarium nostri loci contubernium possideret. Verum id etiam alii postulaverunt, optantes, licet diversi, in monasteriis consistere quam cum majore suorum parte in villa versari. Quanquam igitur Deus incertum utrum sua pietate in perpetuum 172 subversionem nostri 119.0591C| monasterii removerit, an aliqua latente causa ad tempus distulerit, tamen praedictus frater quod obtinendum conceperat perseveravit flagitare: quod utinam vobis annuentibus consequatur, ne simili casu coactus, ulteriora compellatur sectari! Supplicamusque ut eum apud vos consistentem pie foveatis: quia meorum laborum diu particeps fuit, et pro sua probitate ac strenuitate semper gratus omnibus et 119.0592A| universaliter utilis est judicatus. Praeterea vestrae sanctitati plurimum confisi, ausi sumus fratrem Bernegaudum, rudem adhuc monachum, roganti vestrae paternitati dirigere, vestrae voluntati obsecuturum, et in suo proposito perfectiorum exemplis atque doctrina studiosius confirmandum. Exiguitatis nostrae benigne memores optamus vos valere feliciter.
EPISTOLA CXVII. AD ANSBOLDUM. Reverentissimo A. abbati et universis fratribus ejus, Lupus et omnis Ferrariensis coenobii societas in Domino salutem.
Asperrimis difficultatibus evictis, gaudemus vos tandem aliquando gratia divina loco proprio restitutos. Nec illud non libenter accipimus, quod nostram 119.0592B| in vos pronam voluntatem pio affectu jucundisque sermonibus prosequimini, quanquam longe plura atque majora vobis praestita cuperemus. Tribulationes nostras partim dolenter audistis, partim anxii aspexistis; sed eas, temperante vel penitus auferente 173 Domino Deo nostro, cum vestro commodo vobis vestrisque qui nos adierint desideramus usui esse ac sincerissimae voluptati. Ut igitur familiaritas olim inita uberiori proficiat incremento, in occidua plaga recuperatae facultates fuerint adjumento dum excursus et recursus per nos quae utrinque gerantur aperiet. Cupimus vos nostri benigne memores semper valere feliciter.
EPISTOLA CXVIII. AD HERARDUM EPISCOPUM. 119.0592C| Reverentissimo Turonicae Ecclesiae antistiti Herardo, Lupus et Bethlehemitici coenobii unanimitas plurimam in Domino salutem.
Quemadmodum scribere dignati estis, divinitus cum exiguitate nostra familiaritatis foedera sociastis. Charitas enim, ut scribit Apostolus, a Deo est (I Joan. VII), quae maxime in his eminet qui sincera 119.0593A| amicitia foederantur. Utinam autem vel orando spiritaliter, vel obsequendo saeculariter, aliquid vobis conferre possemus! Profecto nostram in vos voluntatem fideliter aperiremus, quod in charissimo nobis fratre T. declaramus, quem secundum petitionem vestram ad regendos monachos in cella Roclena concedimus: qui cujus momenti apud nos sit, ex officio quod laboriosissime gessit facile est aestimare. Supplicamus autem sanctitatem vestram ut eum assidua pietate foveatis, sentiatque paternum in vobis affectum, cujus dulcedine semper inter mundi amarissimas molestias recreetur.
174 EPISTOLA CXIX. AD AENEAM EPISCOPUM. Charissimo suo Aeneae, Lupus aeternam salutem.
119.0593B| Doctrinae studiosissimo regi nostro, quemadmodum vobis post alia intentionem meam aperui, quod liberalium disciplinarum laborem recolendo, et alios instituendo, favente totius boni auctore Deo vellem repetere, si otium ipse habiturus praemii communionem sua indulgentia concessisset, quod votum meum sereno vultu sermonibusque blandis amplexus ut ad effectum valerem perducere se curaturum promisit, id vobis continuo significandum credidi, ne oblata occasione nesciretis ad tantae rei adnisum quibus esset invitandus alloquiis. Me vero monasterium ingredientem tristis excepit nuntius, ostendens Hildegarium vestrum, qui neptem meam habebat in conjugium, decessisse. Unde proprio affectu et propinquorum utriusque lineae impulsu asserentium me 119.0593C| apud vos plurimum posse, sanctitati vestrae has litteras destinavi, supplicans ut filio ipsius, super quo postulavit, concedere dignemini beneficium tutorem vero, qui et moribus vestris congruat et militare obsequium exigat, laudabili prudentia statuatis. Relicta memorati viri ejusque propinqui decenter vos, si obtinuero, venerari studebunt; Deus autem, 119.0594A| aliis etiam bonis suffragantibus meritis, in eorum collegium aggregabit quibus pollicetur: Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. (Matth. V). Cupio vos valere feliciter.
175 EPISTOLA CXX. AD ARDUICUM EPISCOPUM. Desiderabili pontifici A., Lupus et fratres ejus monachi sempiternam salutem.
Suspensi ad benignissimas promissiones vestras, tempus frustra fluere dolemus, cum infestationes praedonum non possimus non habere suspectas. Proinde ut vestrum acceleretur votum, nostrumque depellatur periculum, suppliciter imploramus ut propter coelestem retributionem ipsi dignemini ad aliquem locum fatigari quo non sit mihi et 119.0594B| quibusdam fratribus impossibilis accessus; ut et vos nobis exponentibus nostram necessitatem, et nos vobis aperientibus vestram voluntatem, plene valeamus cognoscere. Cum loco autem diem mensis exprimite, ne dubietate aliqua confundamur. Cupimus vos valere feliciter.
EPISTOLA CXXI. AD VULFADUM ABBATEM. Unanimi suo Vulfado, Lupus omnimodam salutem.
Fama vulgavit adventum regis aliter futurum quam fuerat ab eo dispositum. Causas igitur hujus immutationis, et quo tandem tempore venturus sit, aut ubi interim moraturus, familiaribus litteris aperite, ut ex eis quid mihi agendum sit, inspirante Dei favore, 119.0594C| valeam aestimare. Relatio enim cursoris fidem non invenit, quoniam frequenter evidenti mendacio maculatur. Valete.
176 EPISTOLA CXXII. AD GERHARDUM. Praecellentissimo duci G. et clarissimae conjugi ejus B., Lupus praesentem et futuram salutem.
119.0595A| Semper insignis fama de probitate vestra bonos quosque laetificavit; sed nunc in omnium notitia uberius effloruit, cum eamdem probitatem vestram successu profuturo Christianis omnibus divinitas comprobavit. Illi laudes, illi gratiae, illi exquisita praeconia, quo auctore hostes molestissimos partim peremistis, partim fugastis. Cum vero quae primo polliceri, postea promittere dignati estis largiti fueritis, conabimur gratias cumulare. Caeterum, quod diligenter scrutamini, noveritis monachum et discipulum meum Ad. nunquam a nostro monasterio aufugisse, sed ad petitionem beatae memoriae Marcwardi Abbatis ex Prumia aut Proneam a nobis eum honeste directum, et cum illo aliquandiu conversatum, quorumdam invidiosorum vitasse insidias, et 119.0595B| inde discendi studio et quietis amore in urbe Lugdunensium constitisse. Reverentissimis autem viris Remigio memoratae urbis Metropolitano et H. Gratianopolitano instanter postulantibus, et conversationem memorati fratris laudantibus, quanquam olim meam verbis habuisset licentiam, etiam regulares litteras accepisse; quae prolatae quid de eo sentiam fidei relatione fatebuntur Litteras etiam eum ecclesiasticas habere a venerabili episcopo nostro Guenilone certissime scio, nec impedire aliquid 177 si Deus eum vocat, quo juste ejus infirmari possit electio. Bene apud nos conversatus est. Quo plurimum indiget Ecclesia, idoneus est ad docendum, regularibus et pontificalibus fultus est epistolis, progenitorum nobilitate ornatur. In sancto proposito, 119.0595C| judicio praedictorum antistitum inter quos degit, devote perdurat. Quid restat nisi ut quod sanctis praesulibus Deus inspiraverit fiat? Quid autem mirum si aliquando asperius aliquid super eo locutus sum? Illud culpa fuit inimicorum ejus impudenter falsa vulgantium. Istud quod nunc litteris alligo meum est judicium constanter prius visa et postea comperta narrantis. Cupio vos valere feliciter.
EPISTOLA CXXIII. AD ANSBOLDUM. Charissimo suo Ansb. Lupus indeficientem salutem.
119.0596A| Vehemens ac generalis necessitas, ut comperistis, abduxerat; ac propterea nequivimus, quemadmodum uterque nostrum cupiebat, dum reverteremini, fido recreari colloquio. Erit autem divinae gratiae istud quandoque compensare dispendium. Interim sinceritate amoris probabiliter delectemur. Caeterum redditae sunt nobis dudum litterae diem ingressus vestri in monasterium ostendentes: quibus in conventu recitatis, et ab omnibus merito collaudatis, rescripsimus quae nobis consequentia videbantur. His autem recentibus inspectis, intelleximus illas necdum vobis fuisse 178 perlatas. Nunc vero, id est Nonis Martii, vos easdem habere opinamur, atque ideo quae continentur eisdem otiosum esse repetere. Fratres omnes affabiliter salutate; et ut pro nobis, 119.0596B| utpote sibi devotissimis, orare dignentur, suppliciter obtinete. Optime vos valere optamus.
EPISTOLA CXXIV. AD GUENILONEM EPISCOPUM. Reverentissimo Gueniloni pontifici, Lupus praesentem et futuram salutem.
Non est mirum si vos tandiu metropolitanus episcopus mendacio fefellit, quando David nequam servus verisimili figmento ad horam decepit. Praediorum quibus donatus fuerat medietate servus ille multatus est. Episcopo vero timendum est ne promissionum coelestium integritate privetur, cum, teste sapientissimo Salomone, eum detestetur anima Dei qui seminat inter fratres discordias (Prov. VI). 119.0596C| Et hoc et omnia quae ab imprudentibus velut taedio et impossibilitate contemnenda ducuntur facillime judicii exitum sortientur, cum tanta evidentia in memoriam cuncta revocabuntur ut nec auctores malorum purgare objecta imo declarata conentur, nec ulla rationalis creatura inde dubitare praevaleat quae Creatoris aequitas omnibus proposuerit cognoscenda. Ibi, nisi satisfecerit, eum trepidare frustra videbitis, quem vera referre ut homo falsi credidistis. Quomodo enim tantae possem effici pravitatis ut depositionem ejus euperem cujus acceperam divinitus consecrationem? Testem eum 179 securus 119.0597A| facio cujus experiemur uterque judicium quoniam postquam praeesse coepistis, et dignati estis me in familiaritatem assumere, semper optavi vos et in sanctitate proficere et dignitate augeri; et si, meis rebus integris, sinistrum aliquid, quod Deus avertat, vobis contigisset, paratus sui opem ferre pro viribus et me amicissimum modis omnibus evidentissime comprobare. Quod si me perfidiam incurrisse recolerem, tantum scelus negatione non tegerem, sed confessione simplici veniam obtinere conarer. Nam cui vel parum sacras intuenti litteras non ultro ac saepissime occurrat: Qui parat foveam proximo suo, incidet in eam (Prov. XXVI; Eccle. X; Eccli. XXVII). Haec quam vera sint utinam aperiat in praesenti qui, omni ambiguitate remota, 119.0597B| patefaciet in futuro, ac me in hac parte penitus innocentem insolubilem familiaritatem vestram ad utilitatem utriusque tribuat obtinere! Quod aliunde compereram, vosque dignati estis mandare, si Deus annuerit, dominus rex fiet nobis vicinus: post cujus digressum, si vobis placet, ut primo fieri potuerit, desidero congruo utrique loco vos adire et sequestra Spiritus sancti gratia recuperare amicitiam quam spiritus maligni malivolentia aliquantulum perturbavit. Tunc etiam referre potero quid super fratre Bernegaudo sancti Germani monachi annuerint, quidque solum absque nostro damno praestare valeamus fugitivo nostro, qui nuper clementiam vestram precibus inquietavit. Exiguitatis meae memores semper cupio vos valere feliciter.
180 EPISTOLA CXXV. AD FOLCRICUM. 119.0598A| Reverentissimo praesuli Folcrico, Lupus temporalem et aeternam salutem.
Affluentiam gratiae divino munere vobis indultam litteris comprehendere placuit ac laudem illius qui dedit et ad condemnationem avaritiae commendationemque invictissimae charitatis. Nam cum aliquam insulam Sequanae pagani crudelissimi piratae applicuissent, quae sita est sub Melleduni oppido ab aliis recens exusto, et eorum viciniam nobis, ut erat, periculosissimam, nisi Dei miseratio subveniret, duceremus, nec in monasterio consistere audebamus, nec quo migrare possemus, depressi aerumna tantae calamitatis, inveniebamus. Inter 119.0598B| haec, cum me graviter aegrotantem visitatum venissetis, ac nos ingenti exterritos metu offendissetis, illico absque ullo deliberationis taedio nostrum exonerastis pudorem; et praevenientes nostram supplicationem, obtulistis praedium Aquense, dominationis vestrae praecipuum, in quo tutius malitiam temporis vitaremus, tenendae nostrae professionis opportunitate non penitus destituti. Praeterea largissimam humanitatem vos praebituros vix credibili benevolentia ostendistis. Hinc incomparabili consolatione per vos ultro nobis divinitus oblata, praesertim in tam immani discrimine, quid faceremus, conati sumus, ut par erat, Deo et vobis saltem gratias referre. Sed, succumbente ingenio, nequivimus eas digne mente concipere, 181 nedum ore proferre. 119.0598C| Ergo attoniti, abundante ubique iniquitate, et refrigescente charitate multorum, admirati sumus diebus nostris aliquem repertum qui cum tanto rei 119.0599A| familiaris detrimento et imminutione indigentibus subveniret. Nimirum hoc fuit a fratribus necessitatem patientibus non claudere viscera, hoc fuit episcopaliter compati, hoc postremo charitatem implere. Verum, quoniam exuberans Dei nostri clementia, tegens indulgentia innumeras maximasque culpas nostras minas praedonum, quibus, vastatis longe lateque celeberrimis locis, etiam sedem negotiatorum cappas se petituros jactabant subvertit, ac eos a nobis, quod utinam ab omnibus Christianis faciat, avertit, nec hac vice avulsi a nostro coenobio cogemur peregrinari, optamus omnes, quasi concesso nobis usi beneficio, ut sit vobis tam copiosi boni salva merces repraesentanda a Deo, cum coeperit electos glorificare et gratiam pro gratia reddere. Parvitas 119.0599B| autem nostra pene . . . audita vestra liberalitate obligata, nunquam erit vobis ingrata . . . ad obsequendum paratissimam quibuscunque valuerit indiciis confirmabit. Sit tamen Aquensis fundus tempore praelationis vestrae, quod Deus diuturnum esse concedat, nostro perfugio, si infelicitas similis acciderit, destinatus. Contineantur aedificia, hortus etiam diligentius excolatur, quod recte facere disposuistis. Agri ad hoc apti vitibus conserantur, acervi frugum justi laboris industria multiplicentur, ut et vobis suppetat quod de more quotannis domesticis tribuatis, et quod opem quaerentibus misericorditer largiamini, et si illo nos, quemadmodum formidamus, 182 peccatis nostris id exigentibus, ultima necessitas traxerit, latibuli nostri asperitas memoratis 119.0599C| subsidiis leniatur. Quid autem velimus super his quae a nobis dignati estis accipere cur quaeritis? quare non aspicitis quota portio sit nostrae servitutis, si vestro maximo beneficio conferatur? Ac ne hujusmodi, quam non ferimus, dissimulatione nos callide ampliora suspicemini eligere meditari, quae cogitamus absque obscuritate exprimimus. Comperistis, quanquam locus noster Bethlehem, hoc est domus panis appelletur, panis nos penuriam cito passuros, nisi vestra aliorumque amicorum benignitas 119.0600A| suffragetur. Deinde pollicitationis verae memores, potestis nos clientes vestros mense gratis alere dimidio, non sine usura quasi ex debito sustentare. Ac ne nos impudentiae, imo stultitiae, arguatis, recolite rhetoricae a nobis non improbari peritiam, quae instituit ut cum minora impetrare disponimus, majora poscamus. Cupimus vos valere feliciter et vestrae dignitatis eminentiam honestis jugiter moribus et sanctis actibus exornare.
EPISTOLA CXXVI. AD GUENILONEM. Reverentissimo pontifici Gueniloni, Lupus praesentem et futuram salutem.
Sanctitatis vestrae litteris alacriter paruissem, nisi votum meum molestia corporis impedisset. 119.0600B| Nam, cum post diuturnas et asperas hujus anni aegritudines bene revelascerem, subito tussim incurri, 183 quae meatus obstruens, pene totam mihi spirandi facultatem adimebat. Hinc factum est ut multum sanguinis detraherem, maximamque imbecillitatem contraherem. Proinde nusquam audeo progredi donec quietis ac medicamentorum imo Divinitatis ope mihi quantulacunque sospitas reformetur. Unanimis tantum vobis in omnibus supplicabo, et ad idem agendum fratres meos hortabor, ut Deus inspiret vobis consilium quo generaliter prositis omnibus Christianis; ne peccatum injustitiae, quae nos jam miseros fecit, in damnationem pertrahat sempiternam. In diebus pontificatus vestri ad tantam libertatem vitia proruperunt, ut 119.0600C| vindicata impunitate apertis quibusque nec Deus, nec rex, nec episcopus timeatur. Quid moramini? Quid ultra exspectatis? Aut Deus vestra industria et auctoritate ad aequitatem reducet res humanas; aut haec malorum incrementa, post inauditas contumelias, pene omnes, qui pauci remanserunt, oppriment innocentes. Videtis quia secundum beatum Isaiam, qui recedit a malo, praedae patuit (Is. LIX), nec tutus quisquam contra violentiam raptorum est, nisi qui viribus praevalet, aut in eorum concessit 119.0601A| collegium. Cupio vos valere feliciter et parvitatis meae memoriam habere benignam atque continuam.
184 EPISTOLA CXXVII. AD ODON. PRAESULEM. Unice singulariterque dilecto praesuli Odoni Lupus plurimam salutem.
Maximis pluribusque vestris beneficiis adjutus, securus ad vos decurro, his etiam usurus quae per nuntios meos vos praebiturum esse mandastis. Verum, quia non misistis equum, nec idoneum qui me exolutim ferret habebam, navi ad vos, si Deus vult, cursum tenebo. Ergo vestra indulgentissima pietas, quae me gratis et ultro fovendum recepit, navi egressum ne patiatur durioris equi succussatura 119.0601B| vexari. Locum ubi tendamus vobis vicinum et congrua equis pabula cum vestris, sicut mandare dignati estis, vos procuraturum non dubito. Cursor noster, donec veniamus (quod opinor futurum, suffragante Dei clementia, Kal. Junii), pauperis apud vos locum implevit: et, si permissus fuerit, observabit fragmenta, ne pereant; pocula etiam, ne gratiam amittant humore, siccabit.
EPISTOLA CXXVIII. AD DOMINUM REGEM. Domino glorioso regi Carolo sincere fidelis Lupus.
Dudum in urbe Biturigum quaesistis de praedestinatione et libero arbitrio ac redemptione sanguinis Christi quid sentirem; et ego quae in divinis litteris didiceram et in maximis auctoribus 185 inveneram 119.0601C| vestrae majestati strictim aperui. Et quoniam 119.0602A| aliter videtur quibusdam, qui me putant de Deo non pie fideliterque sentire, ipso Deo, cui ab intelligibili aetate plurimum confisus sum, sensum et stylum meum regente, memoratas quaestiones, quas audacter multi ventilant, intelligenter pauci capiunt, breviter, veraciter perspicueque dissolvam. Neque enim longa disputatione vos tenere debeo aut in aliquo fallere aut obscuritatibus retardare, cum vestras occupationes in disponenda republica non ignorem, vobisque post Deum fidem debeam singularem.
Deus Adam rectum condidit, ut sancta Scriptura docet, et originaliter in eo nos omnes rectos creavit. Hic parens humani generis, rectitudinem deserens naturalem, nullo cogente peccavit tam granditer ut et se ipsum perderet et in se omnes utroque sexu 119.0602B| natos condemnaret. Deus ergo fecit excellenter bonam hominis naturam, sed eamdem ipse homo vitiavit miserabiliter per spontaneam culpam. Denique fuit Adam, ut ait beatus Ambrosius, et in eo fuimus omnes. Periit Adam, et in illo omnes perierunt. Laudemus igitur Dei opificium, et cognoscamus culpae nostrae nihil aliud deberi nisi supplicium. Sed Deus, cui praeterita, praesentia et futura aeque praesto sunt (ipse est enim qui est, nec scientiae illius accedit aliquid aut decedit), cum sciret in Adam massam totius humani generis peccato corrumpendam, non abstinuit ab ea bonum suae creationis, bene usurus etiam malis, et ante constitutionem mundi elegit ex ea quos a debita poena per gratiam liberaret, ut ait Apostolus: 186 Sicut elegit nos in ipso ante mundi 119.0602C| constitutionem (Ephes. I), caeteros autem, quibus non 119.0603A| hanc gratiam misericordia impendit, in damnatione quam ipsi peccando meruerant justo judicio dereliquit: et hoc modo, ut docet Apostolus: Cujus vult miseretur, et quem vult indurat (Rom. IX). Miseretur eorum quos assumit per gratiam, indurat illos quos per eamdem gratiam non emollit, sed quamvis occulto, justo tamen judicio derelinquit. Hi ergo quorum miseretur praedestinati sunt ad gloriam secundum illud Apostoli: Quos praescivit et praedestinavit (Rom. I), et appellantur vasa in honorem. Hi debent Deo totum quod sunt et quod habent; siquidem ejus bonitate facti sunt, cum non essent; ejus benignitate salvati sunt, cum perditi essent. Illi vero quos indurat, hoc est non emollit, qui in damnatione relinquuntur, quam originaliter vel actualiter meruerunt, 119.0603B| dicuntur vasa in contumeliam, perfecta vel apta in interitum. Hi quod creantur, Dei donum est: quod puniuntur, malum ipsorum. Hos beatus Augustinus in multis libris et in eo quem fecit ultimum non dubitat dicere praedestinatos ad poenam, non intelligens fatalem perditorum necessitatem, sed immutabilem relictorum desertionem. Legebat enim de Deo: Si concluserit hominem, nullus est qui aperiat (Job XII); itemque: Considera opera Dei, quod nemo possit corrigere quem ille despexerit (Eccli. II), illud etiam: Dimisi eos secundum desideria cordis eorum, ibunt in adinventionibus suis (Psal. LXXX). Et, ut opinor, dirigebat eum in hunc sensum illud maxime testimonium de Deo qui fecit quae futura sunt. Cui et dicitur: Reddes unicuique secundum opera sua 119.0603C| (Psal. LXI). Quod nimirum facturus est omnibus, nisi quos fecerit 187 beatos remittendo iniquitates eorum et tegendo peccata. Qui gratiam ipsius Dei summis efferentes praeconiis dicere possunt, non secundum peccata nostra fecit nobis, neque secundum iniquitates nostras retribuit nobis. Consentiunt Augustino verbis aliis Hieronymus et Gregorius, eodem autem verbo Beda et Isidorus. Quod ex ipsis auctoribus, si vestrae placuerit celsitudini, facile potero demonstrare.
Liberum sane arbitrium in bono quod contempsit primus homo peccans perdidit, in malo autem quod elegit retinuit. Quemadmodum vero, si velit quis, vel subtrahendo sibi cibum se potest perimere, peremptum autem non potest vivificare, ita potuit 119.0603D| homo voluntate delinquens usum in bono liberi arbitrii perdere, sed id, etiam si velit, non potest suis viribus resumere. Non erit igitur in bono liberum illi arbitrium, nisi fuerit divina gratia liberatum. Dominus Jesus sciebat, ut scriptum est, quid esset in homine (Joan. II), id salubriter aperiens, Sine me, inquit, nihil potestis facere (Joan. XV), nihil scilicet boni. Nam ipse mali auctor et cooperator esse non potest, qui, ut Joannes ait Baptista: Agnus Dei est, qui tollit peccata mundi (Joan. I), et quae scilicet facta sunt, et ne fiant. Item alibi Dominus: Si vos Filius liberaverit, tunc vere liberi eritis (Joan. VIII). Sanctus Cyprianus, martyr gloriosissimus et doctor suavissimus, 119.0604A| bene expendens verba Apostoli: Quid habes quod non accepisti? quid gloriaris quasi non acceperis? (I Cor. IV) statuit in nullo gloriandum, quando nostrum nihil sit. Unde bona quoque voluntas praeparatur a Domino, ut memoratus Apostolus docet. Deus est qui operatur in nobis et velle et perficere opus bonae 188 voluntatis; propter quod subjungit, et perficere pro bona voluntate (Philip. II). Ipsam etiam bonam cogitationem a Deo nobis esse doctor gentium manifestans, Non quasi sufficientes simus, inquit, cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est (II Cor. III). Dei gratia nos praevenit, propter quod scriptum est: Deus meus, misericordia ejus praeveniet me (Psal. LVIII), ut bona velimus et inchoemus. Dei gratia nos subsequitur, 119.0604B| ut scriptum est, et misericordia tua subsequetur me (Psal. XXII), ne frustra velimus et coeperimus. Haec principaliter Dei sunt, ut praemissis testimoniis claruit, et consequenter nostra, quia voluntate a nobis fiunt. Et scriptum est: Domine, pacem da nobis, omnia enim opera nostra operatus es nobis (Isa. XXVI). Reatus quidem peccati in baptismate solvitur, sed conflictus ejus propter exercendam fidem servatur, ita ut adjutorio Dei semper et comprimendis vitiis et obtinendis virtutibus egeamus. Hoc et unusquisque Deo pie militans in semetipso sentit, et Apostolus, jam Christi sacramentum consecutus, sic humiliter confitetur: Condelector legi Dei secundum interiorem hominem. Video autem aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae et captivum me ducentem 119.0604C| in lege peccati, quae est in membris meis (Rom. VII). De libero arbitrio concorditer ita senserunt quicunque mentem divinorum eloquiorum probabiliter perceperunt.
Postremo quos redemerit Dominus sanguine suo evangelica lectione colligitur apud Matthaeum: Bibite, inquit Dominus, ex hoc omnes, hic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum (Matth. XXVI). Apud Marcum: Hic est sanguis meus Novi Testamenti, 189 qui pro multis effundetur (Marc. XIV). Apud Lucam vero: Hic est calix Novum Testamentum in sanguine meo, qui pro vobis fundetur (Luc. XXII). Duo ergo evangelistae ponunt pro multis, unus pro vobis, quia et discipuli multis annumerantur, nullus pro 119.0604D| omnibus. Et ne id ego temere scrutatus existimer, sanctus Hieronymus, explanans locum Evangelii: Sicut Filius hominis non venit ministrari, sed ministrare, et dare animam suam redemptionem pro multis (Matth. VII), quando, inquit, formam servi accepit, ut pro mundo sanguinem funderet, et non dixit dare animam suam redemptionem pro omnibus, sed pro multis, id est, pro his qui credere voluerint. Qua expositione juxta fidem catholicam docuit solos fideles esse intelligendos, sive in gratia permansuros, sive ab ea suo vitio recessuros. Item beatus Augustinus aperiens populo sententiam Evangelii: Vos non creditis, quia non estis ex ovibus meis 119.0605A| (Joan. I): Quomodo, ait, istis dixit, non estis ex ovibus meis, quia videbat eos ad sempiternum interitum praedestinatos, non ad vitam aeternam sui sanguinis pretio comparatos. His tam claris luminibus doctrinam suam evangelico sensu roborantibus qui audeant contradicere nisi qui erubescunt sine luminibus apparere? Ut pace tamen et reverentia tanti viri dictum sit, hunc intellectum evangelico fonte manantem non videns Joannes Constantinopolitanus episcopus, cum exponeret illud Apostoli, qualiter gratia Dei pro omnibus gustaverit mortem: Non pro fidelibus tantum, inquit, sed pro mundo universo; et ipse quidem pro omnibus mortuus est. Quid autem si non omnes credunt? Ille quod suum erat implevit. Verum cur hoc senserit, nullo divino 190 testimonio 119.0605B| comprobavit. Quod si quis excellentiae culminis vestri ostendit aut ostenderit Faustum quemdam de his longe diversa scribentem, ne acquieveritis erranti: quoniam docet Gelasius cum septuaginta episcopis viris eruditissimis qui scriptores essent vel non essent recipiendi: statuens primo commendationem Augustini et singulares laudes Hieronymi, memorati Fausti scripta his verbis exauctoravit: Opuscula Fausti Regensis Galli apocrypha. Hanc fidem, quam expressi in supradictis quaestionibus, tenuerunt Ecclesiae catholicae invictissimi defensores. Hanc ego minimus omnium custodio, hanc volentibus absque invidia ostendo; nolentibus meae mediocritatis conscius non ingero. Nec, ut quidam suspicari se simulant, inaniter, hoc est, vanae gloriae studio 119.0605C| cupio innotescere, cum terreat me plurimum illa de Scribis et Pharisaeis Domini sententia: Omnia opera sua faciunt ut videantur ab hominibus (Matth. XXIII); et de hypocritis: Amen dico vobis, receperunt mercedem suam (Matth. VI). Sed asserendae veritatis intuitu quod in divinis auctoritatibus earumque sensum sequentibus praecellentissimis auctoribus Deo inspirante deprehendi quaerentibus absque contentione manifesto. Vestrae igitur opinatissimae prudentiae si jam satisfactum est, gaudeo. Sin autem, vel nunc, vel cum Deus noster optatam vobis quietem contulerit, propter alia etiam negotia ecclesiastica, evocatis ad conventum doctioribus quibusque, rectene perperamve sentiam, subtilior plurium tractatus poterit invenire. Sic Deus vos, opto et oro, diu feliciterque 119.0605D| faciat regnare, ut secum vos in aeternum regnare concedat.
191 EPISTOLA CXXIX. AD HINCMARUM. Reverentissimo praesuli Hincmaro Lupus perpetuam in Domino salutem.
Scrutanti mihi diu multumque de praedestinatione, de qua in pace, in qua vocati sumus a Deo, quaerimus et deliberamus, quid probabiliter esset sentiendum, ne illud Apostoli, quos praescivit et praedestinavit (Rom. VIII), pateat; illud vero, vasa irae perfecta, sive parata, sive apta in interitum (Rom. IX); et illud quod divinitus alibi scribitur, nescit homo utrum amore an odio dignus sit (Eccle. IX), itemque, Considera opera Dei, quod nemo possit corrigere quem ille despexerit (Eccli. VII), et similia passim in divinis reperta eloquiis, dignum non habeant exitum, haec 119.0606B| verissima videtur sententia, ut praedestinatio sit in bonis, juxta intellectum doctissimi Augustini, gratiae praeparatio, praedestinatio autem in malis, secundum nostram capacitatem, gratiae subtractio. De quibus idem certissimus auctor ita scribit: Quibus non vult subvenire non subvenit, de quibus in sua praedestinatione aliud judicavit, ita tamen ut in utrisque creator aequissimus inveniatur, dum et illis gratiam misericordia impertitur, et istis eamdem gratiam, quanquam occulto, justo tamen judicio non largitur. Dumque in Adam omnes recti creati sumus, et libertatem arbitrii absque ullius difficultatis impedimento et interpellatione accepimus, sponte autem peccante Adam, in quo, ut Apostolus testis est, omnes peccaverunt (Rom. V), omnes, ex eo duntaxat utroque 119.0606C| 192 sexu progeniti, conditionis dignitatem amisimus, et poenam peccati, hoc est concupiscentiam, et mortem, non animae solum, verum etiam corporis merito nostro incurrimus. Hinc est quod qualis Adam a Deo creatus est non nascimur, sed originaliter peccatores, damnatique poena peccati: quorum alterum fecit spontanea culpa nostri primi parentis, alterum culpam puniens tremenda severitas justissimi judicis. Cum ergo communiter omnes damnati simus, cujus nostrum vult Deus miseretur, et quem vult indurat, hoc est, in propria duritia derelinquit. Miseretur magna bonitate, indurat nulla iniquitate. Sic itaque hos quos indurat praedestinat, non ad supplicium impellendo, sed a peccato quod meretur supplicium non retrahendo; quemadmodum 119.0606D| induravit cor Pharaonis, non ad culpam urgendo, sed gratia emollitum a culpa non revocando. Sic recte possumus dicere, induci a Deo in tentationem 119.0607A| qui non exaudiuntur, orantes: Et ne nos inducas in tentationem; non quod ipse inducat in malorum tentationem, quod utique, ut alibi docetur, intentator malorum est (Jac. I), sed quodam locutionis genere inducere dicitur cum judicio desertos patitur in tentationem induci, quos a tentatione gratia non educit. Nemo tamen opinetur aut justis aut injustis reprobis praedestinationis veritate fatalem necessitatem induci, cum in utrisque suspicionem necessitatis libertas excludat voluntatis. Siquidem electi accipientes a Deo et velle et perficere libenter agunt unde sempiternum praemium consequantur; perversi autem deserti ab eodem Deo, non inviti, sed et ipsi libenter agunt unde in aeternum merito puniantur. 193 Quis vero nisi, ut mitius loquar, tardus sit, 119.0607B| ibi asserat necessitatem ubi videat regnare voluntatem vel adjutam misericordia vel desertam divino judicio? Bonorum ergo voluntatem sic divina commendant eloquia: Beatus vir qui timet Dominum, in mandatis ejus volet nimis (Psal. III). Porro malorum voluntatem talem insinuant: Noluit intelligere ut bene ageret, iniquitatem meditatus est in corde suo: astitit omni viae non bonae, malitiam autem non odivit (Psal. XXXV). Permissus est ergo injustus agere 119.0608A| quod elegit, ut de malo bene operante Deo claresceret quid esset inter servientem ei et non servientem, et salvati quantas habere et agere deberent ipsi Deo gratias agnoscerent, dum eamdem habentes damnationis causam, in isto aspicerent quod liberatoris gratia evasissent. Haec assertio voluntatis ne in recens quidem natis locum non habet. Nam aut percepta baptismatis gratia si decedunt, voluntate Dei salvantur, aut eadem gratia ejusdem Dei judicio fraudati, haereditarii peccati merito paterna commissi voluntate damnantur. Ego quod sentio simpliciter vobis aperui. Vos vicissim, si in aliquo diversi estis, ne gravemini reserare. Simile et Pardulo nostro direxi. Cupio vos valere feliciter.
194 EPISTOLA CXXX. AD NICOLAUM PAPAM. Ex parte Guenilonis et suffraganeorum ejus. Suggerimus mansuetissimae paternitati vestrae in nostra dioecesi, in oppido quod Nevernum dicitur, esse quemdam episcopali officio praeditum nomine II. qui frequenter admonitus, et diu exspectatus ut revalesceret, implere non sufficit ipsum officium mente non integra. Dicitur autem Melchiades papa 119.0609A| decrevisse ne quis unquam pontifex sine consensu papae Romani deponeretur. Unde supplicamus ut statuta illius integra, sicut penes vos habentur, nobis dirigere dignemini; ut hinc dictis ipsius confirmati, aut sicut beatus Gregorius doctor fecit de Ariminensi episcopo incommodo simili laborante sequamur, 119.0610A| aut sicut sanctus Gelasius docet, removendus sit mente percussus. Quo verum absque dubietate sciamus, expetimus et exspectamus vestrum judicium, ne in temeritatis calumniam aliquatenus incidamus, sed vestro instituti moderamine, veritatis et rectitudinis tramitem nullatenus deseramus.
(no apparatus)