Migne Patrologia Latina Tomus 67
FacHer.EpFiCa 67 Facundus Hermianensisfl.546-571 Parisiis J. P. Migne 1848 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
Epistola fidei catholicae
Movet quosdam et requirunt quae sit trium Capitulorum causa, pro qua universa totum pene per orbem scandalizantur Christi membra; dicuntque quid potest catholicae Ecclesiae nocere damnatio quae facta est Capitulorum, sive personarum sit sive dictorum? Praesertim, inquiunt, cum et ipsi damnatores se profiteantur cum non damnantibus fidem tenere, uno symbolo baptizare, unoque ritu tam solemnia lectionum, quam etiam sacrificii ordinem celebrare. Quibus, quoniam compendiose rationem sibi reddi flagitant, sic breviter Domino largiente respondendum est, ut isti ipsi trium Capitulorum damnatores, qui negare non possunt causam eorum in Chalcedonensi sancto concilio ante centum et viginti fere annos fuisse determinatam, dicere primitus cogantur, utrum catholicae Ecclesiae in qua baptizati sunt antequam eorum damnatio impie proveniret, nocuerint an non nocuerint. Si nocuisse dixerint, notam erroris et criminis catholicae Ecclesiae convincuntur importare: ut aut haeretica, quod dici nefas est, fuerit, cum quos isti velut haereticos damnaverunt, illa non solum non damnavit, sed insuper et laudavit, dictaque eorum ex decretis Chalcedonensis synodi orthodoxa pronuntiavit: aut certe ignorantiae nubilo circumsepta ab omnibus haeresibus denotanda, cum per tot annorum curricula nescivit, neque intelligere potuit, quod isti ante 15 aut 16 annos, variis et peregrinis contra apostolicum praeceptum abducti doctrinis et obsequendo jussionibus palatinis cognoverunt. Ac per hoc et ipsi haeretici sunt, et ab haereticis baptizati, neque adhuc ab aliquo reconciliati: quoniam, sicut dicunt ipsi, sunt catholici qui nuper tria Capitula damnaverunt, vel damnant, ipsisque damnatoribus communicant; haeretici autem qui nec damnaverunt, nec damnant, nec damnantibus communicant. Quae cum ita sint, aut illa utique fuit, sicut vere fuit, et est, eritque catholica Ecclesia, quae tria Capitula nec damnavit, nec damnat, nec istis scelestissimis damnatoribus eorumque communicatoribus nisi sub merita satisfactione communicat; et isti procul dubio haeretici, qui noviter admiserunt, quod in Ecclesia quae eos regeneravit non acceperunt: aut si illa, quod audire sacrilegum est, non fuit catholica Ecclesia, isti simili modo remotis ambagibus haeretici sunt, quia, ut dictum est, ipsa eos Ecclesia baptizavit quae Capitula ista nunquam damnavit. Quas ob res utrolibet objecto respondeant, haeretici convincantur necesse est Si autem, quod verum est, nihil nocuisse eadem Capitula per centum et amplius, ut praedictum est, annos catholicae Ecclesiae dixerint, multo magis magisque se reos intelligant inexcusabiliter: animadvertant quantum mali contra ejus decreta commiserint damnando quod illa non damnavit; cognoscant quid egerint, et sentiant se ab ea praecisos, cujus decreta quantum in ipsis est convellentes, haereticorum se catervis favendo eorum votis pertinaciter aggregarunt. Siquidem ab Acephalis haereticis, id est Semieutychianis, exquisita et elicita Capitulorum damnatio; et Vigilii atque Pelagii Romanorum praevaricatorum, et Primasii Byzaceni praecipui doctoris Acephalorum, edita contra Ecclesiam scripta protestantur. Quae cum ita sint, quomodo jam et illud eis poterit constare, quod dicunt unam se cum non damnantibus fidem tenere? Cum nos in uno Domino nostro Jesu Christo Dei et hominis Filio, duarum naturarum proprietatem in unitate personae confiteamur, quod catholica semper custodit et docet Ecclesia. Isti autem parendo Acephalis, et in scripto dicentes: « Anathematizamus impiam epistolam Ibae quam ad Marim Persam scripsit, cum his qui vindicant eam, et rectam esse dicunt, vel partem ejus: » omnem procul dubio anathematizasse probantur Ecclesiam, quae eam vindicavit et vindicat, rectamque esse dixit, et dicit: ut pote quae hoc de Incarnatione Christi, in qua salutis nostrae sacramentum consistit, confitetur quod eadem per omnia continet epistola. Verba quippe ejusdem epistolae, ubi sanitas catholicae confessionis, post alia sic se habent: « Ecclesia autem sic dicit: Duae naturae, una virtus, una persona, quod est unus Filius Dominus noster Jesus Christus. » Quapropter si haec duarum naturarum Domini nostri Jesu Christi in unitate personae confessio, ut isti dixerunt, impia est et sine Deo, dicant ipsi noviter quid sit pium rectaeque Christianorum fidei conveniens. Profecto ergo, sicut veritas eos ex operibus et scriptis eorum redarguens fateri cogit, aut unam in Christo naturam, sicut Eutychiani vel Acephali, quorum votis cesserunt, et ab Ecclesia recesserunt, dicunt, aut nullam: quod quam sit impium et blasphemum, atque a catholica veritate alienum, quisquis sana est praeditus mente absque dubitatione cognoscet. Nunc deinde illud pertractemus, quod dicunt verbis, uno se symbolo baptizare, utrum rebus et effectibus verum eis esse constet. Quod ut liquido clareat, ipsius symboli primitus consideranda est atque pensanda vis magnitudoque veritatis; quoniam nisi praecesserit per quod creditur, virtus munusque credulitatis, quod subsequitur, nequaquam conceditur, sicut scriptum est: Nisi credideritis, non intelligetis (Isa. VII, 9, juxta LXX). Symbolum itaque, collatio sive pactum quod fit homini cum Deo, patres nostri catholici doctores interpretari docuerunt. Quoniam ergo pactum cum Deo fecimus, et sic in uno sanctae Trinitatis nomine baptizati sumus, si quis unum iota vel unum apicem ex pacto quod cum Deo iniit dissolverit, sine dubio fidem qua Deo credidit, et ipsum Deum cui credidit, perdidisse convincitur. Qui autem sint qui hoc violaverint pactum mox videbimus, cum ipsius symboli verba, non quidem in ordinem prolixitatis vitandae gratia, sed admodum delibando posuerimus. Principium itaque symboli hoc est: Credimus in unum Deum Patrem omnipotentem; et in unum Dominum Jesum Christum Filium ejus, natum ex Spiritu sancto et Maria Virgine, qui sub Pontio Pilato crucifixus est et sepultus; tertia die surrexit a mortuis; ascendit in coelum, sedet ad dexteram Patris, unde venturus est judicare vivos et mortuos, et reliqua. En certe in hoc nunc omnis consistit quaestio de vivorum mortuorumque judicio: quod contra nullam aliquando haeresim, ut illud de aequalitate Patris et Filii in Nicaeno concilio contra Arium, vel de omnipotentia Spiritus sancti in Constantinopolitano contra Macedonium, in symbolo est additum, a nulla unquam haeresi, nisi ab hac novissimis temporibus velut ex compacta omnium haereticorum faece exorta, violatum est; per damnationem scilicet vivorum mortuorumque quam sic in scripto protulerunt, dicentes inter alia: « Si quis defendit impium Theodorum et impia ejus conscripta, sed non anathematizat eum et impia ejus conscripta, et omnes qui suscipiunt vel defendunt eum, et dicunt orthodoxa eum exposuisse; et qui scripserunt pro eo, et eadem illi sapuerunt, vel scribunt pro eo vel impiis ejus conscriptis, et eos qui similia illi sapiunt vel aliquando sapuerunt, talis anathema sit. Si quis defendit impia Theodoreti scripta, sed non anathematizat ea, et eos qui similia ejus sapuerunt vel sapiunt, talis anathema sit. Si quis defendit impiam epistolam quam dicitur Ibas ad Marim Persam haereticum scripsisse, sed non anathematizat eam et defensores ejus, et eos qui dicunt eam rectam esse, vel partem ejus, et eos qui scripserunt, vel qui scribunt pro ea, vel pro impietate quae in ea continetur, et praesumunt eam defendere, talis anathema sit. » Qua blasphema sententia et illos mortuos quos in corpore constitutos nemo damnavit, nec haereticam eorum doctrinam quisquam judicavit, imo vero, sicut evidentissimis documentis probari potest, orthodoxam synodica Patrum pronuntiavit auctoritas, et devota hactenus conservavit conservatque posteritas, et ipsos Patres qui eos dictaque eorum laudaverunt, et nos viventes pari cum eis anathemate quantum in ipsis est, involverunt. Ubi est ergo quod Christiani videri volunt, aut dici, symbolique se custodire fidem inani multiloquio jactitant, qui judicium sibi quod soli Filio Pater dedit, superba satis nimiumque dolenda temeritatis audacia usurpaverunt, cum per hujusmodi praesumptionem etiam diaboli supergredi probentur insaniam? Siquidem ille superbissimo cordis appetitu dixit: Ero similis Altissimo (Isa. XIV, 14). Hi autem praeveniendo judicium Dei, et opere mortifero damnationem mortuorum vivorumque non sibi consentientium perpetrando, non jam aequales aut similes, sicut ille adhuc de futuro dixit, Ero, sed superiores esse suo Domino quantum ad eorum attinet intentionem, constituerunt. Et non erubescunt miseri ore sacrilego atque impudenti procacitate dicere se unam cum damnantibus fidem tenere! Quasi vero non et daemones credant et contremiscant, sed operationem non nisi erroris, quam et istae novitiae pestes exercent, habere noscuntur ipsi errantes et alios in errorem mittentes. Neque tantummodo verbis mendacibus in errorem traducentes, sed violentis insuper persecutionibus ad consentiendum sibi vel communicandum quos potuerint pertrahendo cogentes. Et non intendunt infelices neque animadvertunt, quod non eos juvet, imo et satis gravet, dictis polliceri nosse Deum, factis autem negare? Quoniam revera si veraciter confessi, sive alii pro eis cum baptizarentur professi sunt credere se in Deum Patrem omnipotentem, et in Jesum Christum Filium ejus, et in Spiritum sanctum, quod symboli tenet auctoritas, veraciter quoque credere debuerunt et patienter exspectare eumdem Filium Dei et hominis Jesum Christum Dominum nostrum tempore praefinito venturum de coelis ad judicandum vivos et mortuos; et non ipsi nunc impia vehementer atrocitate, et viventes nos, et mortuos olim catholicos pontifices non solum judicare, verum etiam quasi perpetuae sententiae anathemate condemnare. Sed forsitan pro sua sanctitate et mirabilium operum efficacia, ut pote judices vivorum et mortuorum, a semetipsis, quin imo a patre suo diabolo constituti, hos ipsos mortuos quos damnaverunt resuscitasse se dicunt, et sic audita eorum causa, sicut Dominus in Evangelio dicit: Ego sicut audio judico (Joan. V, 30), judicii sententiam adversus eos protulerunt. Quaerimus ergo ab eis quando redivivos eorum cineres collegerint, eosque resuscitaverint, aut ubi ad judicandum sederint. Nempe in valle Josaphat judicaturus est Dominus omnes gentes, quamvis et alium habeat intellectum. Nunquid tamen vallis Josaphat Constantinopolis, ubi hoc inchoatum sacrilegium? Nunquid vallis Josaphat caeterae urbes et civitates, quae nefandum in damnatione vivorum et mortuorum prolatum subscripsere suscepereque decretum? Dicant etiam et ostendant ubi damnatos suos constituerunt, ut a nullo non damnante, nisi tantum a damnatoribus, sciatur an ipsis solis aditus reseratus est inferorum locus? Dicant deinde nobis viventibus, quos cum pridem mortuis damnaverunt, quando hos mori fecerint, protinusque resuscitaverint, sicut in illo, vel ante illud Domini judicium erga hos quos in carne viventes ejus adventus invenerit futurum catholica confitetur Ecclesia. Quod si haec et alia, quae tempore soli Deo cognito ventura credimus, facere nequiverunt, quae dementia corda eorum invasit, oculosque eorum fumosa sua vanitas, velut densarum palpabiliumque tenebrarum opaca nox, obcaecavit, ut non viderent nec perseveranter tenerent quod in symbolo quando baptizati sunt acceperunt? Sed pro suo libitu, modo muneribus corrupti, modo honoribus et ambitionibus illecti, modo etiam peregrinae sive potius serpentinae versutiae doctrina circumducti, ventoque superbiae afflati et inflati, contra Deum superbiae cristas erexerunt, praeripiendo judicium ejus, novumque errorem per damnationem vivorum ac mortuorum condendo, et veterem restaurando, cum et Acephalorum fautores consortesque effecti sunt, et caeteris haereticis dextras dederunt, ut liceat eis quoties libuerit et quomodo libuerit orthodoxorum pontificum decreta rescindere vel damnare. Neque enim, ut ignorantes quidam dicunt, trium Capitulorum geritur causa, sed omnium pontificum, qui, ab apostolis apostolorumque successoribus usque ad synodum Chalcedonensem, in qua eadem Capitula orthodoxa sunt judicata, ac deinceps ad nostra usque tempora in una eademque defensione atque communione perdurantes, catholici ex hac vita emigrarunt, perpetrata doletur damnatio. Quod evidentissimis documentis et veridicis rationibus paternarum traditionum hic latius ostendere possemus, si castigata sineret brevitas. Quibus diligenter consideratis atque libratis, judicet quisquis judicium Dei metuit, quisquis Dei Filium tempore opportuno in forma servi quam pro nobis suscepit venturum credit et confitetur judicem manifestum, quem credendo didicit in plenitudine temporis venisse occultum, si hi tales qui superbiores et excellentiores audacia diabolo, Antichristo quoque existunt deteriores, Christiano saltem nomine censendi, et non potius Antichristi ministri appellandi, modisque omnibus sint fugiendi. Quae cum ita sint, quomodo jam eis poterit constare quod credere se dicunt in Deum Patrem et in Filium ejus, quod praecedit in symbolo, cum non eis constet quod illic subsequitur de uno eodemque Christo specialiter dictum, qui venturus est judicare vivos et mortuos. Quoniam isti, sicut superius dictum ostensamque est, et in mortuis olim et in viventibus nobis damnationis suae jacula vibraverunt. Sed his praemissis aliud adhuc videamus. Si enim mortuos quos damnaverunt prave docuisse et haeretico sensu libros conscripsisse dicunt, quaerimus ab eis utrum cum viverent admoniti sint juxta morem catholicae observantiae ac disciplinae, ut sanum rectumque saperent, pertinaciter restiterint, convictique de errore suo, vel in aliquo concilio accersiti, ut Arius in Nicaeno, Macedonius in Constantinopolitano, Nestorius in Ephesino primo, Eutyches atque Dioscorus in Chalcedonensi, condemnati fuerint necne. Si factum dixerint, mox ferri synodalia gesta flagitaverimus, sicut horum proferuntur, ubi condemnatus eorum error, ubi prolata adversus eos sententia doceatur. Si ostenderint, rursus quaerimus quomodo per centum et amplius annorum seriem universam catholicam latuerint Ecclesiam, cum et humanae leges triginta annis humanas adimant quaestiones, et Dominus noster Jesus Christus apostolis suis potestatem ligandi atque solvendi tantummodo quae super terram sunt divinam dederit legem. Aut ubi putamus eadem delituerint gesta, ut nuper ad damnantium solummodo, non etiam ad non damnantium notitiam pervenire potuissent? Si autem, quod magis verum certumque est, proferre aliquid tale antiquitus gestum nequeunt, quia in veritate quod proferant non habent, nos econtra proferimus synodicas epistolas Antiocheni concilii in defensionem Theodori dictorumque ejus, qui ab istis novo jam haeresis nomine crimineque cauteriatis, id est Necrodioctis sive Porcianistis, damnatus est. Congregatae deinde sanctae Chalcedonensis synodi, cujus auctoritati nullus nisi haereticus contradicit, gesta demonstramus; ubi non solum beati Theodori laudes susceptae et recitatae, et cum admirabili gloria praedicatae sunt, verum etiam epistola venerabilis Ibae, quae ab istis ut impia condemnata est, orthodoxa illic pronuntiata docetur atque laudata. Theodoreti quoque doctrinam dudum et a principio orthodoxae fidei concinere in eadem synodo acclamatum, et digni utrique, hoc est Theodoretus et Iba, episcopatu judicati sunt, et gubernare sicut pridem Ecclesias sibi creditas ordinati. Quibus praeostensis proponimus istis Capitulorum nostrisque damnatoribus, eorumque communicatoribus, quid de eodem magno Chalcedonensi concilio sentiant, utrum catholicum illud dicant, an non? Si dixerint: Catholicum est, respondemus: Vos ergo procul dubio haeretici estis. Quoniam vel quod, vel quos illi Patres ibidem praesidentes laudaverunt, et catholicae fidei convenire pronuntiaverunt, vos ut haereticos et impios condemnastis: unde conficitur, velitis nolitis, sicut consequentia exigit rationis, ut illos quos damnaverunt haereticos, id est Nestorium, Eutychem atque Dioscorum, vos eos orthodoxos, etsi non verbis pro hominum forsitan timore, operibus certe, et effrenatis persecutionibus, et catholicorum pontificum depulsionibus, et haereticorum subrogationibus, scriptoque in catholicos prolatis damnationibus pronuntiatis atque praedicatis. Denique in una eademque Chalcedonensi synodo inter alia haec quoque definita consistit causa, approbatio scilicet et damnatio trium. Ecce enim astant quodammodo ex una parte ejusdem concilii Theodorus, quamvis jam defunctus, sed in synodicis epistolis ejus laudes continentibus, ibidemque relictis et approbatis, vivens, Theodoretus quoque et Iba laudati et orthodoxi pronuntiati; et ex alia nihilominus parte Nestorius in Epheso quidem primo damnatus, sed iterato damnationis vinculo Chalcedone illigatus: Eutyches etiam atque Dioscorus illic similiter ut haeretici condemnati. Quid dicitis? Nunquid non ita est? Nunquid, quantolibet callo duritiae frons vestra solitis mendaciis obducta sit, negare poteritis ita esse? Quod si et negare prae confusione vestra duplici volueritis, ecce adsunt gesta Chalcedonensis concilii, ecce assistunt sexcenti et triginta pontifices illic congregati: vociferant nimirum per eam, et dicunt: Nos laudes Theodori in pace et communione catholicae Ecclesiae defuncti relectas coetui nostro suscepimus et approbavimus. Nos vero venerabiles Theodoretum et Ibam orthodoxos pronuntiavimus, atque in definitionem catholicae fidei nobiscum subscripsisse veraciter novimus. Epistolam quam venerabilis Iba Mari Persae scripsit, relectam a nobis orthodoxam esse judicavimus, et judicium nostrum concorditer subscribendo confirmavimus. Nos Nestorium ante quidem damnatum iterata damnatione cum Eutyche atque Dioscoro, sancto nobis Spiritu praesidente, prostravimus: qui judicium nostrum violare nititur, haereticus est; qui decreta nostra in aliquo convellere pertentat, alienus a catholica fide, alienus a Christiano nomine est. Qui enim hos quos catholicos pronuntiantes laudavimus damnat, illos et econtrario quos ut haereticos condemnavimus laudat, et ideo haereticus est quisquis bene a nobis definitis non acquiescit, quisquis legitimo et catholico ordine determinatis superbus resultat. Haec audientes quid, rogamus, dicturi estis tot praeclaris pontificibus vel universae per totum mundum diffusae catholicae Ecclesiae, qui eorum statuta devote semper custodivit, hactenusque in suis reliquiis ubique propagatis custodit; nisi forte verum dicere volueritis, et quomodo futura erat haeresis Necrodioctarum sive Porcianistarum? Si autem dixerint: Haereticum est Chalcedonense concilium, non est jam necessarium contra eos noviter decertare, nisi ut habeantur ab universis in veritate catholicis sicut ille qui a Domino in Evangelio interrogatus quod ei nomen esset, respondit: Legio, quia multi sumus (Marc. V, 9). Quoniam revera qui sanctae et magnae Chalcedonensis synodi auctoritati contradicere in aliquo praesumit aut pertentat, et Arianus est, et Macedonianus, et Nestorianus, et Eutychianus et Acephalus, vel quidquid ex variis impietatis haereticae germinibus derivari, eisque coaptari poterit, contra quas utriusque pestes ipsius synodi vigilavit intentio, ut et praeteritos haereticos iterata damnatione percelleret, et praesentes anathematizaret, et futuros praesago Dei Spiritu damnationis vinculis cum eorum sequacibus modoque quolibet participibus innecteret. Jam porro de hoc quod dicunt eodem ritu lectionum solemnia, vel sacrificii ordinem celebrare, possemus breviter respondere, quoniam praecisis, sicut docuimus, ab unitate catholica nihil prosit divini nominis verbis fictis facta invocatio, nec usurpata et ab Ecclesia tracta celebratio; cum et diabolus Dominum tentans Scripturarum protulerit testimonia, sed unde destrueretur, non unde muniretur: ipsaeque sanctae Scripturae non in legendo, sed in intelligendo consistant, et diversi haeretici quod bene et salubriter in catholica acceperant, praecisi jam perniciose et lethaliter retinuerunt. Possemus et illud de sacrificio dicere quod initio mundi Dominus ad Cain dixit: Si recte offeras, recte autem non dividas, peccasti. Sed et illud quod praevaricatoribus, pactumque Dei violantibus, sacerdotibus idem Dominus per prophetam dicit: Cum multiplicaveritis preces vestras, avertam faciem meam a vobis. Et cum obtuleritis sacrificium mihi, non suscipiam illud de manibus vestris, nec placabor vobis, quoniam iniqui sunt coetus vestri (Isa. I, 13, 15); multaque similia quae commemorare longum est. Sed opportunum judicavimus etiam gloriosissimi martyris et episcopi Cypriani, vel unum aut duo contra eos pro simili causa scripta proferre testimonia; quia diligenter cordis oculis considerata atque perspecta animadvertet quisquis corde intelligens est, si ultra novorum haereticorum sacrificia appetere debeat. Hic namque in epistola pro sancto Cornelio similiter martyre et episcopo urbis Romae, quem Novatianus haereticus expulerat, et se loco ejus, sicut et nunc a novellis haereticis factum est, subrogaverat, ad Magnum scripta post alia dicit: « Si autem grex unus est, quomodo potest gregi annumerari qui in numero gregis non est? Aut pastor haberi quomodo potest, qui manente vero pastore, et in Ecclesia Domini ordinate succedente ac praesidente, nemini ipse succedens et a seipso incipiens, alienus fit et profanus, dominicae pacis ac divinae unitatis inimicus, non habitans in domo Dei, id est in Ecclesia Dei, in qua non nisi concordes atque unanimes habitant? Denique quam sit inseparabile unitatis sacramentum, et quam sine spe sint, et perditionem sibi maximam de indignatione Dei acquirant qui schisma faciunt, et relicto episcopo alium sibi pseudoepiscopum constituunt. . . . Quod si aliquis illud opponit, ut dicat eamdem Novatianum legem tenere, quam catholica Ecclesia tenet, et eodem symbolo quo et nos baptizare, eumdem nosse Deum Patrem, eumdem Filium Christum, eumdem Spiritum sanctum; sciat qui hoc opponendum putat, hoc adjuvare tales non posse. Nam et Core, et Dathan, et Abiron, cum sacerdote Aaron et Moyse eumdem Deum noverant, pari lege et religione viventes, unum et verum Deum qui colendus atque invocandus fuerat, invocabant; tamen quia loci sui ministerium transgressi contra Aaron sacerdotem, qui sacerdotium legitimum dignatione Dei atque ordinatione perceperat, sacrificandi sibi licentiam vindicaverunt, divinitus percussi, poenas statim pro illicitis conatibus rependerunt, nec potuerunt rata esse et proficere sacrificia irreligiose et illicite contra jus divinae dispositionis oblata. Quare qui Novatiano, sive caeteris hujusmodi patrocinantur, frustra contendunt. Atque ut magis intelligi posset contra hujusmodi audaciam, quae sit censura divina, invenimus in tali facinore non solum duces et auctores, sed et participes poenis destinari, nisi se a communione malorum separaverint, praecipiente per Moysen Domino, et dicente: Separamini a tabernaculis hominum istorum durissimorum, et nolite tangere ab omnibus quae sunt eis, ne simul pereatis in peccato eorum (Num. XVI, 26). Et quod comminatus per Moysen Dominus fuerat implevit: ut quisquis se a Core, et Dathan, et Abiron non separasset, poenas statim pro impia communione persolveret. Quo exemplo ostenditur et probatur, obnoxios omnes et culpae et poenae qui se schismaticis contra praepositos et sacerdotes Dei irreligiosa temeritate miscuerint, sicut etiam per Oseam prophetam Spiritus sanctus contestatur, et dicit: Sacrificia eorum tanquam panis luctus; omnes qui manducant ea contaminabuntur (Ose. IX, 4): docens scilicet et ostendens omnes omnino cum auctoribus supplicio conjungi, qui fuerint eorum peccato contaminati. » Quid hoc testimonio evidentius? Quid lucidius? Quid dici veracius potest? Ecce enim omnes omnino pari reatu parique poena constrictos docet, quotquot fuerint malorum communione polluti. Quid ergo est, quod quidam quasi se excusantes dicunt; ipse scit episcopus meus si damnavit quempiam talibus comminetur, dicens: Tu autem odisti disciplinam, et abjecisti sermones meos retro. Si videbas furem, currebas ei, et cum adulteris portionem tuam ponebas (Psal. XLIX, 17, 18). Et infra manifestat et comprobat Paulus apostolus (Rom. I, 32) morte dignos esse et ad poenam venire, non tantum illos qui male faciunt, sed etiam eos qui talia agentibus consentiunt: qui cum malis et peccatoribus, et poenitentiam non agentibus illicita communicatione miscentur, nocentium contactibus polluuntur, et dum junguntur in culpa, sic nec in poena separantur. At isti: Sed non consentimus, inquiunt, damnationi mortuorum. O intolerabile malum! O inauditum opprobrium! non consentire quasi verbis, damnationi dicunt, et consentiunt operibus, quod deterius est, exsecrabili communioni; cum magis cumulatior maneat poena eis qui et non ignorant veritatem, et tamen communicant veritatis inimicis. Si enim haeresim fecerunt, sicut docuimus, hi quibus communicatis, damnando vivos et mortuos; si ad haereticos exierunt, faciendo quod Acephali voluerunt, haeretici profecto utrisque admissis remanserunt. Quomodo ergo qui haereticis communicant, haeresis crimine teneri negabuntur? aut qua fronte catholicae communicare sibi videntur? An quia manufactas ecclesias palatino suffulti suffragio depulsis catholicis pervaserunt, ideo vos fidem catholicam pacemque Christianam in parietibus esse arbitramini? Si hoc opinamini, audite quod etiam sanctus Hilarius episcopus confessor et doctor egregius quibusdam episcopis tempore Constantii imperatoris, quo sic Ariani sub nomine pacis et regis pervaserant universas pene totius orbis locales ecclesias, sicut nunc Eutychiani sive Acephali, de hac re scribat, post alia dicens: « Oro vos, episcopi, qui hoc esse vos creditis, quibusnam suffragiis ad praedicandum Evangelium apostoli usi sunt? quibus adjuti potestatibus Christum praedicaverunt, gentesque fere omnes ex idolis ad Dominum transtulerunt? Anne aliquam sibi assumebant e palatio dignitatem? » Et infra: « Unum moneo, inquit, cavete Antichristum; male enim vos parietum amor cepit, male Ecclesiam Dei in tectis aedificiisque veneramini, male sub his pacis nomen ingeritis. Anne ambiguum est in his Antichristum esse sessurum? Montes mihi et silvae et lacus, et carceres, et voragines sunt tutiores. In his enim prophetae erant manentes, et spiritu Dei prophetabant. » Haec interim pro brevitate prolata sufficiant testimonia, quoniam si amplius coacervare vel ratiocinari vellemus, legentium forsitan memoriam oneraremus. Nunc jam illud quoque breviter commemorare debemus, quod ex beati Augustini opusculis contra Donatistas scriptis objiciunt, dicentes: Dixit sanctus Augustinus: Bona est pax, habete pacem; bona est unitas, diligite unitatem, non scindatur unitas. Sed haec et talia egregii doctoris testimonia, quantum eos supplodant, nos vero stabiliant, nequaquam perspiciunt. Si enim isti qui haec contra se potius opponunt, nolebant scindere unitatem; si nolebant bellum inferre catholicae Ecclesiae, per quod pax violaretur; quod in ea invenerunt, hoc utique servare et viriliter custodire, sicut supra ostensum est, debuerunt. Quod autem illa, aut ab illa non acceperunt, tanquam vere noxium et lethale fugere cavereque debuerunt. Nam habenda est pax, secundum apostolicam doctrinam, cum omnibus, si fieri potest, hominibus, non tamen cum omnibus tenenda. Siquidem longe aliud sit habere aliquid, aliud tenere. Non solum igitur cum schismaticis et haereticis, sed etiam cum Judaeis carnalibus atque paganis habenda est pax. Sed illa profecto pax, per quam eos exoptamus et cupimus Deo acquirere, et veritati unitatique sociare catholicae; propter quod etiam ut convertantur, secundum mandatum Dei pro eis oramus: non sic tenenda ut ad illos nos exeamus, et quod illi sunt, hoc nos quoque efficiamur. Denique quod beatus Augustinus dicebat et suadebat Donatistis, habere pacem, diligere unitatem, egregie satis et salubriter dicebat: ipsos enim cupiebat, quemadmodum et nos istos, damnato errore suo ad catholicam redire, sicut in multis opusculis contra eorum schisma scriptis luculentissime edocet. Non ut ipse, aut quisquam orthodoxorum relicta, quod absit, catholica, errori eorum communione sacrilega misceretur. Hoc et nos istis cum magna pace dicimus: Damnate errorem quem induxistis, auferte damnationis malum quod intulistis, per quod et haeretici facti, et haereticorum fautores exstitistis; et nobiscum pacem habentes, et sicut pridem tenentes, universos haereticos confudistis, et catholicae vos unitati reddidistis. Quisquis itaque haec legis, eloquium noli quaerere, sed res pondusque veritatis diligenter intuere. Et si praevaricatorum communione pollutus non es, ora Deum ut perseveres. Si vero aut ignoranter aut violenter lapsus es, reparare ad catholicam veritatem recurrendo festina, communionem ejus resumendo: omnibus siquidem poenitentibus promissa est venia. Nemo desperatione frangatur. Nullus serpentinis deceptionibus ulterius irretiatur: quoniam, sicut transgressoribus et impoenitenti corde permanentibus sempiternum cum diabolo praeparatum est supplicium, sic a Domino Deo pactum ejus conservantibus, et fidei catholicae fundamenta custodientibus, novitatesque profanas devitantibus, aeternum et sine fine reservatum est praemium gloriosum.