Migne Patrologia Latina Tomus III
ConCar.Acta3 3 Concilia Carthaginensiafl. 257 Parisiis J. P. Migne 1844 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
CARTHAGINENSE CONCILIUM SUB CYPRIANO TERTIUM ANNO POST CHRISTUM NATUM CCLIII HABITUM. DE INFANTIBUS BAPTIZANDIS.
PROOEMIUM.(Erasm., III, 3. Pamel., Rigalt., Baluz., LIX. Paris., LVIII. Oxon., Lips., LXIV. Ronth. Rell. Scrip. p. 74 et 116.)
Anno Christi 257, persecutione cessante, ad quassatam Ecclesiam componendam, Cyprianus ejusque collegae episcopi Africanae ecclesiae, ex more convenerunt; partim ut rectam fidem et catholicam unitatem conservarent, partim etiam ut collapsam ecclesiasticam disciplinam restituerent, ac bonos mores fidelium informarent. In hac synodo constitutum est primo, ut diaconus ille, quem Rogatianus de protervia et conviciis sibi illatis coram Patribus concilii denuntiaverat, aut abstineatur, aut, nisi peccatum emendet, omnino deponatur. Idem de reliquis protervis et contumeliosis clericis constitutum esse volens: quia contumacia in clericis subjectis periculosa sit, ex qua ut plurimum in haeresim prolabi consueverunt. Verba Cypriani responsoria ad Rogatianum hac de re scribentis haec sunt: « Haec sunt initia haereticorum et ortus atque conatus schismaticorum male cogitantium, ut sibi placeant, ut praepositum superbo tumore contemnant. Sic de Ecclesia receditur: sic altare profanum foris collocatur, sic contra pacem Christi et ordinationem atque unitatem Dei rebellatur. Quod si ultra te contumeliis suis exacerbaverit et provocaverit, fungeris circa eum potestate honoris tui, ut eum vel deponas vel abstineas. » Secundo hac eadem synodo patres concilii intelligentes quod Geminius Victor Christianus ex hac vita discedens Fortunatum quemdam presbyterum testamento suorum filiorum tutorem nominasset, atque ita, juxta decretum concilii alicujus, olim hac de re in Africa sub antecessoribus celebrati, poenam excommunicationis incurrisset; ipsum Geminium defunctum, eo quod presbyterum a cultu Dei ad saecularia avocasset, excommunicatum esse denuntiant; ideoque pro defuncto sacrificium offerri, nomen apud altare nominari severe admodum interdicunt; ipsumque antecessorum suorum decretum hac synodali constitutione confirmant. Haec constant ex Cypriani epistola 66, qua sic ait: Graviter commoti sumus, ego et collegae mei, qui presentes aderant, et compresbyteri nostri qui nobis assidebant, etc. Baron. anno 257, numero 13 et 14. Hoc eodem concilio Baptismum infantulorum in casu necessitatis ante octavum diem accelerandum esse, ad quorumdam dubitationem responsum esse videtur: maxime, quia concilium illud tempore Ecclesiae pacato celebratum, non sub Lucio, ut Veneta editio habet, sed potius circa initium Valeriani habitum fuisse, certo colligere liceat. Qualis illa de Baptismo infantulorum controversia fuerit, ex LIX epistola Cypriani ad Fidum presbyterum hic subjecta cognoscere licet.
CYPRIANUS ET CAETERI COLLEGAE QUI IN CONCILIO AFFUERUNT NUMERO LXVI, FIDO FRATRIS SALUTEM. ARGUMENTUM.-- Patres africani pacem a Therapio temere concessam, ratam esse statuunt.--Infantium modo natorum Baptismus ab iisdem stabilitur.--Superstitiosus mos infantes ad osculum non admittere ante diem octavum notatur.--Nemo a Baptismo impediendus.
I. Legimus litteras tuas, frater charissime, quibus significasti de Victore, quondam presbytero, quod ei, antequam poenitentiam plenam egisset, et Domino Deo, in quem deliquerat, satisfecisset, temere Therapius, collega noster, immaturo tempore et praepropera festinatione pacem dederit. Quae res nos satis movit, recessum esse a decreti nostri auctoritate, ut ante legitimum et plenum tempus satisfactionis, et sine petitu et conscientia plebis, nulla infirmitate urgente ac necessitate cogente, pax ei concederetur, sed librato apud nos diu consilio, satis fuit objurgare Therapium collegam nostrum quod temere hoc fecerit et instruxisse ne quid tale de caetero faciat. Pacem tamen quomodocumque a sacerdote Dei semel datam non putavimus auferendam, ac per hoc Victori communicationem sibi concessam usurpare permisimus.
II. Quantum vero ad causam infantium pertinet, quos dixisti intra secundum vel tertium diem quo nati sint constitutos baptizari non oportere, et considerandam esse legem (Gen. XVII, 12) circumcisionis antiquae, ut intra octavum diem eum qui natus est baptizandum et sanctificandum non putares, longe aliud in concilio nostro omnibus visum est. In hoc enim quod tu putabas esse faciendum nemo consensit, sed universi potius judicavimus nulli homini nato misericordiam Dei et gratiam denegandam. Nam cum Dominus in Evangelio suo dicat (Luc. IX, 56): Filius hominis non venit animas hominum perdere, sed salvare, quantum in nobis est, si fieri potest, nulla anima perdenda est. Quid enim ei deest qui semel in utero Dei manibus formatus est?
Nobis cum atque oculis nostris secundum dierum saecularium cursum accipere qui nati sunt incrementum videntur. Caeterum quaecumque a Deo fiunt Dei factoris majestate et opere perfecta sunt.
III. Esse denique apud omnes, sive infantes, sive majores natu, unam divini muneris aequalitatem declarat nobis divinae Scripturae fides Helisaeus super infantem viduae filium qui mortuus jacebat ita se Deum deprecans superstravit, ut capiti caput et faciei facies applicaretur, et superfusi Helisaei membra singulis parvuli membris et pedes pedibus jungerentur (IV Reg. IV, 34). Quae res si secundum nativitatis nostrae et corporis inaequalitatem cogitetur, adulto et provecto infans non posset aequari, nec cohaerere et sufficere possent parva membra majoribus. Sed illic aequalitas divina et spiritalis exprimitur, quod pares atque aequales sint omnes homines, quando a Deo semel facti sunt, et possit aetas nostra in incrementis corporis secundum saeculum, non secundum Deum habere discrimen; nisi si et gratia ipsa, quae baptizatis datur, pro aetate accipientium vel minor vel major tribuitur, cum Spiritus sanctus non de mensura, sed de pietate atque indulgentia paterna aequalis omnibus praebeatur. Nam (Gal. II, 6) Deus ut personam non accipit, sic nec aetatem cum se omnibus ad coelestis gratiae consecutionem aequalitate librata praebeat patrem. IV. Nam et quod vestigium infantis in primis partus sui diebus constituti mundum non esse dixisti, quod unusquisque nostrum adhuc horreat exosculari, nec hoc putamus ad coelestem gratiam dandam impedimento esse oportere. Scriptum est enim (Tit. I, 15): Omnia munda sunt mundis. Nec aliquis nostrum id debet horrere quod Deus dignatus est facere. Nam etsi adhuc infans a partu novus est, non ita est tamen ut quisdam illum in gratia danda atque in pace facienda horrere debeat osculari, quando in osculo infantis unusquisque nostrum pro sua religione ipsas adhuc recentes Dei manus debeat cogitare, quas in homine modo formato et recens quodam modo exosculamur quando id quod Deus fecit amplectimur. Nam quod in judaica circumcisione carnali octavus dies observabatur, sacramentum est in umbra atque in imagine ante praemissum, sed veniente Christo veritate completum. Nam qui octavus dies, id est, post sabbatum primus dies, futurus erat quo Dominus resurgeret, et nos vivificaret et circumcisionem nobis spiritalem daret; hic dies octavus, id est, post sabbatum primus et dominicus, praecessit in imagine. Quae imago cessavit superveniente postmodum veritate et data nobis spiritali circumcisione. V. Propter quod neminem putamus a gratia consequenda impediendum esse ea lege quae jam statuta est, nec spiritalem circumcisionem impediri carnali circumcisione debere, sed omnem omnino hominem admittendum esse ad gratiam Christi, quando et Petrus in Actis apostolorum loquatur et dicat (Act. X, 28): Dominus mihi dixit neminem hominem communem dicendum et immundum. Caeterum si homines impedire aliquid ad consecutionem gratiae posset, magis adultos et provectos et majores natu possent impedire peccata graviora. Porro autem si etiam gravissimis delictoribus, et in Deum multum ante peccantibus, cum postea crediderint, remissa peccatorum datur, et a baptismo atque a gratia nemo prohibetur, quanto magis prohiberi non debet infans, qui recens natus nihil peccavit, nisi quod secundum Adam carnaliter natus contagium mortis antiquae prima nativitate contraxit, qui ad remissam peccatorum accipiendam hoc ipso facilius accedit quod illi remittuntur, non propria, sed aliena peccata. VI. Et idcirco, frater charissime, haec fuit in concilio nostra sententia, a Baptismo atque a gratia Dei, qui omnibus misericors et benignus et pius est, neminem per nos debere prohiberi. Quod cum circa universos observandum sit atque retinendum, tum magis circa infantes ipsos et recens natos observandum putamus, qui hoc ipso de ope nostra ac de divina misericordia plus merentur quod in primo statim nativitatis suae ortu plorantes ac flentes nihil aliud faciunt quam deprecantur. Optamus te, frater charissime, semper bene valere.
CARTHAGINENSE CONCILIUM SUB CYPRIANO QUARTUM. ANNO POST CHRISTUM NATUM CCLIV HABITUM. DE BASILIDE ET MARTIALE HISPANIAE EPISCOPIS LIBELLATICIS.(Erasm., I, 4. Pamel., Rigalt., Baluz., LXVIII. Paris., LXVII. Oxon., Lips., LXVII. Routh. Rell. Scr., p. 77 et 122.)
PROOEMIUM.
Hoc concilium habitum est in Africa, anno Christi 258 ad instantiam Hispaniae episcoporum, eo fine, ut de causa Basilidis et Martialis, Africanae ecclesiae judicium cognoscerent. Causa talis erat: Basilides Legionensis et Martialis Asturicensis ecclesiae episcopi, eo quod in persecutione fuissent lapsi, libellatici, qui nimirum privatim fidem abnegantes, publicum idolorum cultum pecunia redimissent, episcopali honore ad denuntiationem fidelium Hispanorum spoliantur, et in eorum locum Sabinus ac Felix substituuntur. Cessante persecutione, illi, sicut antea Felicissimus in Africa lapsus, absque ullo gradus et honoris dispendio ab Ecclesia recipi temerario ausu contenderunt: quo conatii cum frustrarentur, Felicemque cum Sabino in locum suum substitutos viderent, Basilides livore tabescens ad apostolicam sedem Romam se contulit; ibique se injuste sede privatum conquerens, Stephano Romano Pontifici supplicationem plurimis mendaciis refertam exhibet, ac per eam sedi, ac honori pristino restitui suppliciter rogat. Quod cum episcopi Hispaniae audissent, ipsi duo suffecti episcopi, Sabinus ac Felix, ad Africanam Ecclesiam ablegantur, et utrique litterae ad Cyprianum reliquosque ejus ecclesiae episcopos scriptae communicantur, ut scilicet iidem episcopi libellaticorum duorum causam cognoscant ac dijudicent. Cyprianus igitur cum legatos una cum litteris praedictis excepisset, collegas antistites convocat, et in eorum sacro concessu litteras ad se suosque collegas scriptas legi ac recitari, et ab iisdem legatis in concilium introductis suam ipsorum causam enarrari procurat. Quae cum facta essent, hoc quod ab episcopis Hispaniae de Basilidis et Martialis libellaticorum episcoporum depositione, et Sabini cum Felici suffectione constitutum fuerat, per Africanae ecclesiae episcopos illos, qui huic concilio interfuerant, confirmatum est; nimirum libellaticos omnes ad poenitentiam quidem agendam posse admitti, verum ab ordinatione clericali, atque sacerdotali dignitate recte prohiberi: hosce duos etiam sua episcopali dignitate recte spoliatos, Sabinum ac Felicem in locum ipsorum recte suffectos esse. Quo testimonio habito, ipse Sabinus ac Felix, litteris Cypriani aliorumque episcoporum ad Stephanum et episcopos Hispaniae scriptis communiti, Romam adnavigant, tum ut mendacia Basilidis refellant, tum etiam ut auctoritate sedis apostolicae contumaces episcoporum Hispaniae contemptores compescant. Vide Baron., anno 258, num. 1, 2, 3, 4, 3, 6, 7.
CYPRIANUS, CAECILIUS, PRIMUS, POLYCARPUS, NICOMEDES, LUCILIANUS, SUCCESSUS, SEDATUS, FORTUNATUS, JANUARIUS, SECUNDINUS, POMPONIUS, HONORATUS, VICTOR, AURELIUS, SATIUS, PETRUS, ALIUS JANUARIUS, SATURNINUS, ALIUS AURELIUS, VENANTIUS, QUIETUS, ROGATIANUS, TENAX, FELIX, FAUSTUS, QUINTUS, ALIUS SATURNINUS, LUCIUS, VINCENTIUS, LIBOSUS, GEMINIUS, MARCELLUS, JAMBUS, ADELPHIUS, VICTORICUS, ET PAULUS, FELICI PRESBYTERO ET PLEBIBUS CONSISTENTIBUS AD LEGIONEM, ET ASTURICAE ITEM LAELIO DIACONO ET PLEBI EMERITAE CONSISTENTIBUS FRATRIBUS IN DOMINO SALUTEM.
I. Cum in unum convenissemus, legimus litteras vestras, fratres dilectissimi, quas ad nos per Felicem et Sabinum coepiscopos nostros pro fidei vestrae integritate et pro Dei timore fecistis, significantes Basilidem et Martialem libellis idololatriae commaculatos et nefandorum facinorum conscientia vinctos episcopatum gerere et sacerdotium Dei administrare non oportere; et desiderastis rescribi ad haec vobis, et justam pariter ac necessariam sollicitudinem vestram vel solatio vel auxilio nostrae sententiae sublevari. Sed enim desiderio huic vestro non tam nostra consilia quam divina praecepta respondent, quibus jampridem mandatur voce coelesti, et Dei lege praescribitur quos et quales oporteat deservire altari et sacrificia divina celebrare. In Exodo namque ad Moysem Deus loquitur et monet dicens: Sacerdotes qui accedunt ad Dominum Deum sanctificentur, ne forte derelinquat illos Dominus (Exod. XIX, 22). Et iterum: Et cum accedunt ministrare ad altare sancti, non adducent in se delictum, ne moriantur (Exod. XXVIII, 43). Item in Levitico praecipit Dominus et dicit: Homo in quo fuerit macula et vitium non accedet offerre dona Deo (Levit. XXI, 17). II. Quae cum praedicta et manifesta sint nobis, praeceptis divinis necesse est obsequia nostra deserviant; nec personam in ejusmodi rebus accipere aut aliquid cuiquam largiri potest humana indulgentia ubi intercedit et legem tribuit divina praescriptio. Neque enim immemores esse debemus quid ad Judaeos per Esaiam prophetam locutus sit Dominus increpans et indignans quod, contemptis divinis praeceptis, humanas doctrinas sequerentur. Populus iste, inquit, labiis suis honorificat me, cor vero eorum longe separatum est a me. Sine causa autem colunt me, mandata et doctrinas hominum docentes (Esai. XXIX, 13). Quod item Dominus in Evangelio repetit et dicit: Rejicitis mandatum Dei ut traditionem vestram statuatis (Marc. VII, 13). Quae ante oculos habentes et sollicite ac religiose considerantes, in ordinationibus sacerdotum non nisi immaculatos et integros antistites eligere debemus, qui sancte et digne sacrificia Deo offerentes audiri in precibus possint quas faciunt pro plebis dominicae incolumitate, cum scriptum sit: Deus peccatorem non audit; sed si quis Deum coluerit et voluntatem ejus fecerit, illum audit (Joan. IX, 31). Propter quod plena diligentia et exploratione sincera oportet eos ad sacerdotium Dei deligi quos a Deo constet audiri. III. Nec sibi plebs blandiatur quasi immunis esse a contagio delicti possit cum sacerdote peccatore communicans et ad injustum atque illicitum praepositi sui episcopatum consensum suum commodans, quando per Osee prophetam comminetur et dicat censura divina: Sacrificia eorum tamquam panis luctus, omnes qui manducant ea contaminabuntur (Ose. IX, 4), docens scilicet et ostendens omnes omnino ad peccatum constringi qui fuerint profani et injusti sacerdotis sacrificio contaminati. Quot item in Numeris manifestari invenimus, quando Chore et Dathan et Abiron contra Aaron sacerdotem sacrificandi sibi licentiam vindicaverunt. Illic quoque per Moysem praecepit Dominus ut ab eis populus separetur, ne facinorosis conjunctus eodem facinore et ipse perstringatur. Separamini, inquit, a tabernaculis horum hominum durissimorum, et nolite tangere ea quae ad eos pertinent ne simul pereatis in peccato eorum (Num. XVI, 26). Propter quod plebs obsequens praeceptis dominicis et Deum metuens a peccatore praeposito separare se debet, nec se ad sacrilegi sacerdotis sacrificia miscere, quando ipsa maxime habeat potestatem vel eligendi dignos sacerdotes vel indignos recusandi. IV. Quod et ipsum videmus de divina auctoritate descendere, ut sacerdos plebe praesente sub omnium oculis deligatur et dignus atque idoneus publico judicio ac testimonio comprobetur, sicut in Numeris Dominus Moysi praecepit dicens: Apprehende Aaron fratrem tuum et Eleazarum filium ejus, et imponens eos in montem coram omni synagoga, et exue Aaron stolam ejus, et indue Eleazarum filium ejus, et Aaron appositus moriatur illic (Num. XX, 25, 26). Coram omni synagoga jubet Deus constitui sacerdotem, id est, instruit et ostendit ordinationes sacerdotales non nisi sub populi assistentis conscientia fieri oportere, ut plebe praesente vel detegantur malorum crimina vel bonorum merita praedicentur, et sit ordinatio justa et legitima quae omnium suffragio et judicio fuerit examinata. Quod postea secundum divina magisteria observatur in Actis apostolorum, quando de ordinando in locum Judae apostolo Petrus ad plebem loquitur. Surrexit, inquit, Petrus in medio discentrum, fuit autem turba in uno (Act. I, 15). Nec hoc in episcoporum tantum et sacerdotum, sed et in diaconorum ordinationibus observasse apostolos animadvertimus, de quo et ipso in actis eorum scriptum est: Et convocaverunt, inquit, illi duodecim totam plebem discipulorum et dixerunt eis (Act., VI, 2). Quod utique idcirco tam diligenter et caute convocata plebe tota gerebatur, ne quis ad altaris ministerium vel ad sacerdotalem locum indignus obreperet. Ordinari enim nonnumquam indignos non secundum Dei voluntatem, sed secundum humanam praesumptionem, et haec Deo displicere quae non veniant ex legitima et justa ordinatione, Deus ipse manifestat per Osee prophetam dicens: Sibimetipsis constituerunt regem, et non per me (Ose. VIII, 4). V. Propter quod diligenter de traditione divina et apostolica observatione servandum est et tenendum quod apud nos quoque et fere per provincias universas tenetur, ut ad ordinationes rite celebrandas ad eam plebem cui praepositus ordinatur, episcopi ejusdem provinciae proximi quique conveniant, et episcopus deligatur plebe praesente, quae singulorum vitam plenissime novit et uniuscujusque actum de ejus conversatione perspexit. Quod et apud vos factum videmus in Sabini collegae nostri ordinatione, ut de universae fraternitatis suffragio et de episcoporum qui in praesentia convenerant, quique de eo ad vos litteras fecerant, judicio episcopatus ei deferretur et manus ei in locum Basilidis imponeretur. Nec rescindere ordinationem jure perfectam potest quod Basilides post crimina sua detecta et conscientiam etiam propria confessione nudatam Romam pergens Stephanum collegam nostrum longe positum et gestae rei ac veritatis ignarum fefellit, ut exambiret reponi se injuste in episcopatum de quo fuerat jure depositus. Hoc eo pertinet ut Basilidis non tam abolita sint quam cumulata delicta, ut ad superiora peccata ejus etiam fallaciae et circumventionis crimen accesserit. Neque enim tam culpandus est ille cui negligenter obreptum est quam hic execrandus qui fraudulenter obrepsit. Obrepere autem si hominibus Basilides potuit, Deo non potest, cum scriptum sit: Deus non deridetur (Gal. VI, 7). Sed nec Martiali potest profuisse fallacia quo minus ipse quoque delictis gravibus involutus episcopatum tenere non debeat, quando et Apostolus moneat et dicat: Episcopum oportet esse sine crimine quasi Dei dispensatorem (Tit. I, 7). VI Quapropter cum, sicut scripsistis, fratres dilectissimi, et ut Felix et Sabinus collegae nostri asseverant, utque alius Felix de Caesaraugusta fidei cultor ac defensor veritatis litteris suis significat, Basilides et Martialis nefando idololatriae libello contaminati sint, Basilides adhuc insuper, praeter libelli maculam, cum in infirmitate decumberet, in Deum blasphemaverit et se blasphemasse confessus sit, et episcopatum pro conscientiae suae vulnere sponte deponens ad agendam poenitentiam conversus sit, Deum deprecans, et satis gratulans si sibi vel laico communicare contingeret. Martialis quoque praeter gentilium turpia et lutulenta convivia in collegio diu frequentata et filios in eodem collegio exterarum gentium more apud profana sepulchra depositos et alienigenis consepultos, actis etiam publice habitis apud procuratorem ducenarium obtemperasse se idololatriae et Christum negasse contestatus sit, cumque alia multa sint et gravia delicta quibus Basilides et Martialis implicati tenentur, frustra tales episcopatum sibi usurpare conantur, cum manifestum sit ejusmodi homines nec Ecclesiae Christi posse praeesse nec Deo sacrificia offerre debere; maxime cum jampridem nobiscum et cum omnibus omnino episcopis in toto mundo constitutis etiam Cornelius collega noster sacerdos pacificus ac justus, et martyrio quoque dignatione Domini honoratus, decreverit ejusmodi homines ad poenitentiam quidem agendam posse admitti, ab ordinatione autem cleri atque sacerdotali honore prohiberi.
VII. Nec vos moveat, fratres dilectissimi, si apud quosdam in novissimis temporibus aut lubrica fides nutat, aut Dei timor irreligiosus vacillat aut pacifica concordia non perseverat. Praenuntiata sunt haec futura in saeculi fine, et Domini voce atque Apostolorum contestatione praedictum est deficiente jam mundo, atque appropinquante antichristo, bona quaeque deficere, mala vero et adversa proficere. VIII. Non sic tamen, quamvis novissimis temporibus, in Ecclesia Dei aut evangelicus vigor cecidit, aut Christianae virtutis aut fidei robur elanguit, ut non supersit portio sacerdotum quae minime ad has rerum ruinas et fidei naufragia succumbat, sed fortis et stabilis honorem divinae majestatis et sacerdotalem dignitatem plena timoris observatione tueatur. Meminimus et tenemus, succumbentibus licet et cedentibus caeteris Mathathiam (I Mach. II, 19, 20), legem Dei vindicasse fortiter. Heliam (III Reg. XIX, 10), Judaeis deficientibus atque a religione divina recedentibus, stetisse et certasse sublimiter; Danielem (Dan. VI, 10, 21, 22.) nec solitudine regionis alienae nec persecutionis assiduae infestatione deterritum frequenter ac fortiter gloriosa dedisse martyria tres item pueros nec annis nec minis fractos contra ignes Babylonios fideliter obstitisse et victorem regem in ipsa sua captivitate vicisse. Viderit vel praevaricatorum numerus vel proditorum qui nunc in Ecclesia contra Ecclesiam surgere et fidem pariter ac veritatem labefactare coeperunt. Permanet apud plurimos sincera mens et religio integra, et non nisi Domino et Deo suo anima devota, nec christianam fidem aliena perfidia deprimit ad ruinam, sed magis excitat et exaltat ad gloriam, secundum quod beatus apostolus Paulus hortatur et dicit (Rom. III, 3, 4): Quid enim si exciderunt a fide quidam eorum, numquid infidelitas illorum fidem Dei evacuavit? Absit. Est enim Deus verax, omnis autem homo mendax. Si autem omnis homo mendax est et solus Deus verax, quid aliud servi, et maxime sacerdotes Dei, facere debemus nisi ut humanos errores et mendacia relinquamus, et praecepta dominica custodientes in Dei veritate maneamus? IX. Quare etsi aliqui de collegis nostris extiterint, fratres dilectissimi, qui deificam disciplinam negligendam putant et cum Basilide et Martiale temere communicant, conturbare fidem nostram res ista non debet, cum Spiritus sanctus in psalmis talibus comminetur dicens (Psal. XLIX, 17, 18): Tu autem odisti disciplinam, et abjecisti sermones meos retro. Si videbas furem, concurrebas ei, et cum adulteris portionem tuam ponebas. Consortes et participes ostendit eos alienorum delictorum fieri qui fuerint delinquentibus copulati. Sed et hoc idem Paulus apostolus scribit et dicit: Susurratores, detractores, abhorrentes Deo, injuriosi, superbi, jactantes sui, adinventores malorum, qui cum justitiam Dei cognovissent, non intellexerunt quoniam qui talia agunt morte sunt digni, non tantum qui faciunt ea, sed et qui consentiunt eis qui haec agunt: quoniam qui talia, inquit, agunt, morte sunt digni (Rom. I, 30, 31, 32). Manifestat et comprobat morte dignos esse et ad poenam venire, non tantum illos qui mala faciunt, sed etiam eos qui talia agentibus consentiunt, qui dum malis et peccatoribus et poenitentiam non agentibus illicita communicatione miscentur, nocentium contractibus polluuntur, et dum junguntur in culpa, sic nec in poena separantur. Propter quod integritatis et fidei vestrae religiosam sollicitudinem, fratres dilectissimi, et laudamus pariter et probamus; et quantum possumus adhortamur litteris nostris, ne vos cum profanis et maculatis sacerdotibus communicatione sacrilega misceatis, sed integram et sinceram fidei vestrae firmitatem religioso timore servetis. Opto vos, fratres charissimi, semper bene valere.
ANNO CHRISTI CCLV. S. STEPHANI III. CARTHAGINENSE CONCILIUM SUB CYPRIANO QUINTUM, DE BAPTISMO PRIMUM.(Erasm. I, 12; Pamel. Rigalt. Baluz. LXX; Oxon. Lips. LXX; Paris. LXIX; Routh. Rell. Scr. p. 84 et 135.)
PROOEMIUM.
Postquam in Africana ecclesia Agrippino, vel etiam Tertulliano auctore, usus rebaptizandi eos qui ab haereticis baptizati erant, jam diu antehac frequentatus fuisset, eamque Novatianus, ut saltem hoc modo lapsos, quos immundos esse docebat, per Baptismum ab omni sua immunditia ablutos in Ecclesiam reciperet, aemulatus fuisset; Magnus, homo laicus, occasione Novatianorum, eamdem tunc temporis baptizandi formam ac ritum cum Catholicis observantium, dubitavit primus, an ad Ecclesiam revertentes rebaptizari deberent, quos a Novatianis baptizatos esse scirent. Ex episcopis primi reperiuntur fuisse Numidae, qui de iterando haereticorum Baptismate ad Cyprianum aliosque episcopos, ad synodum hanc Carthagine coactos, litteras conscripserunt. Prima igitur synodica hac de re consultatio, anno 258, Valeriani et Gallieni imperatorum 4, habita haec est, ut Cypriani Epistola 73. ad Jubaianum ostendit, in qua cum ex Africanis alii, juxta Apostolicam traditionem sentirent non esse rebaptizandos eos qui legitime ab haereticis baptizati sunt: alii vero contra existimarent, unum Baptismum dumtaxat esse unius Ecclesiae, ideoque apud haereticos qui extra Ecclesiam sunt, Baptismum verum et catholicum esse non posse; hac inquisitione praevia, tandem definitum est, cum unum sit in sancta Ecclesia Baptisma, neminem foris extra Ecclesiam baptizari posse: traditionem Apostolorum male interpretantes, male etiam loquentes universaliter constringentes, addiderunt, ut ex epistola 71 Cypriani ad Quintum constat, illos qui a Catholicis rite baptizari ad haereticos defecissent, non per Baptismum, sed per solam manuum impositionem recipiendos esse, si ad Ecclesiam redire contendant. Baron. anno Christi 258, num. 17 usque ad 26 inclusive. Quibus omnibus ita constitutis, Januario caeterisque Numidiae episcopis sententiam ac definitionem hujus synodi, prout ipsi per litteras ad synodum scriptas expetiverant, hac synodica epistola, quam infra ex Cypriano hic subjecimus, significarunt.
CYPRIANUS, LIBERALIS, CALDONIUS, JUNIUS, PRIMUS, CAECILIUS, POLYCARPUS, NICOMEDES, FELIX, MARRUTIUS, SUCCESSUS, LUCIANUS, HONORATUS, FORTUNATUS, VICTOR, DONATUS, LUCIUS, HERCULANUS, POMPONIUS, DEMETRIUS, QUINTUS, SATURNINUS, MARCUS, ALIUS SATURNINUS, ALIUS DONATUS, ROGATIANUS, SEDATUS, TERTULLUS, HORTENSIANUS, ITEM ALIUS SATURNIUS, SATTIUS, JANUARIO, SATURNINO, MAXIMO, VICTORI, ALIO VICTORI, CASSIO, PROCULO, MODIANO, CITTINO, GARGILIO, EUTYCIANO, ALIO GARGILIO, ALIO SATURNINO, NEMESIANO, NAMPULO, ANTONIANO, ROGATIANO, HONORATO FRATRIBUS SALUTEM.
I. Cum simul in concilio essemus, fratres charissimi, legimus litteras vestras quas ad nos fecistis de iis qui apud haereticos et schismaticos baptizati videntur, an ad Ecclesiam catholicam, quae una et vera est, venientes baptizari debeant. De qua re quamquam et ipsi illic veritatem et firmitatem catholicae regulae teneatis, tamen quoniam consulendos nos pro communi dilectione existimastis, sententiam nostram non novam promimus, sed jampridem ab antecessoribus nostris statutam et a nobis observatam vobiscum pari consensione conjungimus ( vid. not. ), censentes scilicet et pro certo tenentes neminem foris baptizari extra Ecclesiam posse, cum sit Baptisma unum in sancta Ecclesia constitutum, et scriptum sit, Domino dicente (Hier. II, 13): Me derelinquerunt fontem aquae vivae, et effoderunt sibi lacus detritos qui non possunt aquam portare. Et iterum divina Scriptura moneat et dicat (Prov. IX, 18, sec. LXX): Ab aqua aliena abstinete, et fonte aquae alienae ne biberis. Oportet ergo mundari et sanctificari aquam prius a sacerdote, ut possit Baptismo suo peccata hominis qui baptizatur abluere, quia per Ezechielem prophetam Dominus dicit (Ezech. XXXVI, 25, 26): Et aspergam super vos aquam mundam, et mundabimini ab omnibus immunditiis vestris, et ab omnibus simulacrhis vestris emundabo vos, et dabo vobis cor novum et spiritum novum dabo in vobis. Quomodo autem mundare et sanctificare aquam potest qui ipse immundus est et apud quem Spiritus sanctus non est cum Dominus dicat in Numeris (Num. XIX, 22): Et omnia quaecumque tetigerit immundus immunda erant. Aut quomodo baptizans dare alteri remissam peccatorum potest qui ipse sua peccata deponere extra Ecclesiam non potest? II. Sed et ipsa interrogatio quae fit in Baptismo testis est veritatis. Nam cum dicimus: Credis in vitam aeternam et remissionem peccatorum per sanctam Ecclesiam? intelligimus remissionem peccatorum nonnisi in Ecclesia dari, apud haereticos autem, ubi Ecclesia non sit, non posse peccata dimitti. Itaque qui haereticos baptizare posse asserunt, aut interrogationem mutent, aut vindicent veritatem, nisi si eis et Ecclesiam tribuunt quos Baptisma habere contendunt. Ungi quoque necesse est eum qui baptizatus sit, ut accepto Chrismate, id est, Unctione, esse unctus Dei et habere in se gratiam Christi possit. Porro autem Eucharistia est unde baptizati unguntur oleo in altari sanctificato. Sanctificare autem non potuit olei creaturam qui nec altare habuit nec Ecclesiam. Unde nec unctio spiritalis apud haereticos potest esse, quando constet oleum sanctificari et Eucharistiam fieri apud illos omnino non posse. Scire autem et meminisse debemus scriptum esse (Psal. CXL, 6): Oleum peccatoris non ungat caput meum, quod ante in psalmis praemonuit Spiritus sanctus, ne quis exorbitans et a via veritatis exerrans apud haereticos et Christi adversarios ungeretur. Sed et pro baptizato quam precem facere potest sacerdos sacrilegus et peccator, cum scriptum sit (Joan. IX, 31): Deus peccatorem non audit; sed qui eum coluerit, et voluntatem ejus fecerit, illum audit. Quis autem potest dare quod ipse non habeat, aut quomodo potest spiritalia agere qui ipse amiserit Spiritum sanctum? Et idcirco baptizandus est et innovandus qui ad Ecclesiam rudis venit, ut intus per Sanctos sanctificetur, quia scriptum est: (Levit. XIX, 2, et XX, 26): Sancti estote, quia et ego sanctus sum, dicit Dominus: ut qui in errorem seductus est et foris tinctus in Baptismo vero et ecclesiastico etiam hoc ipsum deponat quod homo ad Deum veniens, dum sacerdotem quaerit, in sacrilegum fraude erroris incurrit. III. Caeterum probare est haereticorum et schismaticorum baptisma consentire in id quod illi baptizaverint. Neque enim potest pars illic inanis esse et pars praevalere. Si Baptizare potuit, potuit et Spiritum sanctum dare. Si autem Spiritum sanctum dare non potest, quia foris constitutus cum sancto Spiritu non est, nec baptizare venientem potest, quando et Baptisma unum sit, et Spiritus sanctus unus, et una Ecclesia a Christo Domino super Petrum origine unitatis et ratione fundata. Ita fit ut cum omnia apud illos inania et falsa sint, nihil eorum quae illi gesserint probari a nobis debeat. Quid enim potest ratum et firmum esse apud Deum quod illi faciunt quos Dominus hostes et adversarios suos dicit in Evangelio suo ponens (Luc. XI, 23.): Qui non est mecum adversum me est; et qui non mecum colligit, spargit. Et beatus quoque apostolus Joannes mandata Domini et praecepta custodiens in epistola sua posuerit, dicens (I Joan. II, 18, 19): Audistis quia antichristus venit. Nunc autem antichristi multi facti sunt. Unde cognoscimus quia novissima hora est. Ex nobis exierunt, sed non fuerunt ex nobis. Si enim fuissent ex nobis, mansissent utique nobiscum. Unde nos quoque colligere et considerare debemus an qui adversarii sunt Domini, et appellati sunt antichristi, possint dare gratiam Christi. Quare qui cum Domino sumus, et unitatem Domini tenemus et secundum ejus dignationem sacerdotium ejus in Ecclesia administramus, quaecumque adversarii ejus et antichisti faciunt repudiare et rejicere et pro profanis habere debemus, et eis qui de errore et pravitate venientes agnoscunt unius Ecclesiae veram fidem, dare illis per omnia divinae gratiae sacramenta et unitatis et fidei veritatem. Optamus vos, fratres charissimi, semper bene valere.
ANNO CHRISTI CCLVI, PONTIFICATUS S. STEPHANI III. CARTHAGINENSE CONCILIUM SUB CYPRIANO SEXTUM. EX AFRICA PROVINCIA ET NUMIDIA, QUOD DE BAPTISMO SECUNDUM EST.(Erasm. II, 1; Pamel. Rigalt. Baluz. LXXII; Oxon. Lips. LXXII; Paris. LXXI; Coustant. p. 216; Routh. Rell. scr. III, pp. 88 et 144.)
PROOEMIUM.
Significat se in concilio decrevisse, ut qui apud haereticos aut schismaticos tincti sunt, redeuntes ad Ecclesiam babtizarentur; et qui in Ecclesia presbyteri vel diaconi ordinati, in schisma delapsi sint, aut qui ab haereticis promoti sint, revertentes ut laici communicarent: salvo tamen concordiae vinculo cum episcopis qui aliter sentirent.
Ut ea quae praecedente concilio constituta sunt pleniore sententia confirmentur, Cyprianus in eadem causa Baptismi ab haereticis collati, hoc eodem anno 258 pleniorem conventum episcoporum convocavit, et ex Africa et Numidia 70 episcopos et unum ad hanc synodum coegit, eo fine, ut quod singuli sentiunt de traditionibus majorum sancte et inviolabiliter servandis, deponant. Postquam omnes praedicti convenissent, idem, quod supra praecedentibus conciliis Africanis in hac et Basilidis causa habitis definitum est, duplici decreto desuper lato, confirmarunt. Quorum primum est, ut ii, qui in Ecclesia ordinati a fide defecerunt, revertentes ad Ecclesiam, non nisi ad laicam communionem recipiantur. Alterum, ut Baptismus haereticorum ab ipsis collatus, non tantum pro invalido, sed etiam pro nullo habeatur; adeo ut si ad Ecclesiam revertentes baptizentur, non secundo Baptismo rebaptizentur, sed tantum primum iis Baptisma conferatur, quia ab haereticis non vere baptizari, sed aqua tantum haereticorum amplius sordidati fuerint. Ita Cyprianus, Epist. 73, ad Jubaianum. Unde qui illum anabaptismo patrocinatum fuisse sentiunt, graviter errant. Haec cum episcoporum praedictorum 71 sententia constituta essent, ad Stephanum Romanum epistola quadam, quam infra ex Cypriano hic subjici curavimus, praescribuntur. Ille vero, synodica epistola accepta, per litteras redditas concilium hoc reprobavit, et simul etiam sanctissime mandavit, ne a traditione apostolica, de non iterando Baptismate haereticorum eorum, qui eadem forma, qua utitur Ecclesia, baptizassent, vel latum unguem recedant, ipsosque ab ipsis baptizatos, si ad Ecclesiam redire petant, non aliter quam per solam manuum impositionem recipiant. Haec ex Cypriani epistola, quam ad Pompeium Sabratensem in Africa episcopum scripsit, probantur. Vide Baron. anno 258, a num. 27 usque ad 38 inclusive.
CYPRIANUS ET CAETERI STEPHANO FRATRI SALUTEM.
I. Ad quaedam disponenda et consilii communis examinatione limanda necesse habuimus, frater charissime, convenientibus in unum pluribus sacerdotibus, cogere et celebrare concilium. In quo multa quidem prolata atque transacta sunt: sed de eo vel maxime tibi scribendum, et cum tua gravitate ac sapientia eonferendum fuit, quod magis pertineat et ad sacerdotalem auctoritatem, et ad Ecclesiae catholicae unitatem pariter ac dignitatem de divinae dispositionis ordinatione venientem, eos qui sunt foris extra Ecclesiam tincti, et apud haereticos et schismaticos profanae aquae labe maculati, quando ad nos atque ad Ecclesiam, quae una est, venerint, baptizari oportere; eo quod parum sit eis manum imponere ad accipiendum Spiritum sanctum, nisi accipiant et Ecclesiae Baptismum. Tunc enim demum plene sanctificari et esse filii Dei possunt, si Sacramento utroque nascantur, cum scriptum sit, Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest introire in regnum Dei (Joan. III, 5). Invenimus enim etiam in Actis Apostolorum (Act. X, 48), hoc esse ab Apostolis custoditum, et salutaris fidei veritate servatum, ut cum in domo Cornelii centurionis super ethnicos qui illic aderant fidei calore ferventes, et in Dominum toto corde credentes descendisset Spiritus sanctus, quo adimpleti variis linguis Deum benedicerent; nihilominus tamen beatum apostolum Petrum, divini praecepti atque Evangelii memorem, praecepisse ut baptizarentur iidem illi, qui jam fuerant sancto Spiritu pleni: ut nihil praetermissum videretur, quominus per omnia divini praecepti atque Evangelii legem apostolica magisteria servarent. Baptismum autem non esse quo haeretici utuntur, nec quemquam apud eos, qui Christo adversantur, per gratiam Christi posse proficere, diligenter nuper expressum est in epistola, quae ad Quintum collegam nostrum in Mauritania constitutum super ea re scripta est, item in litteris quas collegae nostri ad episcopos in Numidia praesidentes ante fecerunt: cujus utriusque epistolae exempla subdidi.
II. Addimus plane et adjungimus, frater charissime, consensu et auctoritate communi, ut etiam si qui presbyteri aut diaconi, qui vel in Ecclesia catholica prius ordinati fuerint, et postmodum perfidi ac rebelles contra Ecclesiam steterint, vel apud haereticos a pseudoepiscopis et antichristis contra Christi dispositionem profana ordinatione promoti sint, et contra altare unum atque divinum sacrificia foris falsa ac sacrilega offerre conati sint, eos quoque hac conditione suscipi cum revertuntur, ut communicent laici, et satis habeant, quod admittuntur ad pacem, qui hostes pacis exstiterint; nec debere eos revertententes ea apud nos ordinationis et honoris arma retinere, quibus contra nos rebellaverint. Oportet enim sacerdotes et ministros, qui altari et sacrificiis deserviunt, integros atque immaculatos esse: cum Dominus Deus in Levitico loquatur et dicat: Homo in quo fuerit macula et vitium, non accedet offerre dona Deo (Levit. XXI, 21); item in Exodo eadem praecipiat et dicat; Et sacerdotes qui accedunt ad Dominum Deum, sanctificentur, ne forte derelinquat illos Dominus Deus (Exod. XIX, 22); et iterum: Et cum accedunt ministrare ad altare Sancti, non adducent in se delictum, ne moriantur (Exod. XXVIII, 43). Quod autem majus potest esse delictum, aut quae macula deformior, quam adversus Christum stetisse, quam Ecclesiam ejus, quam ille sanguine suo paravit et condidit, dissipasse, quam evangelicae pacis ac dilectionis oblitum, contra unanimem et concordem Dei populum hostilis discordiae furore pugnasse? Qui etsi ipsi postmodum ad Ecclesiam redeunt, restituere tamen eos et secum revocare non possunt, qui ab eis seducti et foris morte praeventi extra Ecclesiam sine communicatione et pace perierunt: quorum animae in die judicii de ipsorum manibus expetentur, qui perditionis auctores et duces exstiterunt. Et idcirco satis est talibus revertentibus veniam dari: Non tamen debet in domo fidei perfidia promoveri. Nam quid bonis et innocentibus atque ab Ecclesia non recedentibus reservamus, si eos qui a nobis recesserint, et contra Ecclesiam steterint, honoramus? III. Haec ad conscientiam tuam, frater charissime, et pro honore communi et pro simplici dilectione pertulimus, credentes etiam tibi pro religionis tuae et fidei veritate placere, quae et religiosa pariter et vera sunt. Caeterum scimus quosdam quod semel imbiberint nolle deponere, nec propositum suum facile mutare, sed salvo inter collegas pacis et concordiae vinculo, quaedam propria quae apud se semel sint usurpata retinere. Qua in re nec nos vim cuiquam facimus aut legem damus, cum habeat in Ecclesiae administratione voluntatis suae arbitrium liberum unus quisque praepositus, rationem actus sui Domino redditurus. Optamus te, frater charissime, semper bene valere.
ANNO CHRISTI CCLVI, PONTIFICATUS S. STEPHANI III. CARTHAGINIENSE CONCILIUM SUB CYPRIANO SEPTIMUM, EX TRIBUS AFRICAE PROVINCIIS, QUOD DE BAPTISMO TERTIUM EST.(Oxon., 158. Baluz., p. 329. Routh., Rell. Scr. p. 101, 107, 148, et 174. Ed., Lips., p. 265.)
PROOEMIUM.
Cum Stephanus papa ea quae praecedente Africano concilio de Baptismate haereticorum statuta erant per litteras redditas, ut supra diximus, reprobasset, non cunctatus est Cyprianus, majore numero episcoporum Carthagine aliud concilium celebrare. Convocatis igitur ex Africa, Numidia et Mauritania, episcopis LXXXVII, iisdemque Carthagini coeuntibus kalendis septembris. anno 258, hoc tertium in eadem Baptismi causa concilium celebrat. Cujus initio, recitatis hinc inde litteris scriptis, Stephanum tacito ejus nomine suggilat. Acta hujus concilii plura non exstant quam ea quae ex Cypriano et S. Augustino de Baptismo contra Donatistas, lib. III, capp. 4, 5, 6, et lib. VII, cap. 1, huc translata sunt, quibus, praeter LXXXVII episcoporum de nullitate Baptismatis ab haeretico collati sententias; aliud nihil continetur. Earum impugnationem quisquis petit, Augustinus praedicto loco consulat. Canonem XIX. Nicaeni et VIII, Laodiceni, his episcoporum Africanorum sententiis nihil patrocinari infra patebit. Annotationes autem de singulorum episcoporum hic subscriptorum vita, patria et moribus, Pamelius suppeditabit; Plura etiam Baronius anno 258, num. 42 et sequentibus.[SEVER. BINIUS.]
SENTENTIAE EPISCOPORUM LXXXVII, DE HAERETICIS BAPTIZANDIS.
Cum in unum Carthagini convenissent Kalendis Septembris episcopi plurimi ex provincia Africa, Numidia, Mauritania, cum presbyteris et diaconibus, praesente etiam plebis maxima parte, et lectae essent litterae Jubaiani ad Cyprianum factae, item Cypriani ad Jubaianum rescriptae, de haereticis baptizandis, quidque postmodum Cypriano Jubaianus idem rescripserit, Cyprianus dixit: Audistis, collegae dilectissimi, quid mihi Jubaianus, coepiscopus noster, scripserit consulens mediocritatem nostram de illicito et profano haereticorum Baptismo, et quid ego ei rescripserim, censens scilicet, quod semel atque iterum et saepe censuimus, haereticos ad Ecclesiam venientes Ecclesiae Baptismo baptizari et sanctificari oportere. Item lectae sunt vobis et aliae Jubaiani litterae, quibus pro sua sincera et religiosa devotione ad epistolam nostram rescribens, non tantum consensit sed etiam instructum se esse confessus gratias egit. Superest ut de hac ipsa re singuli quid sentiamus proferamus, neminem judicantes, aut a jure communicationis aliquem, si diversum senserit, amoventes. Neque enim quisquam nostrum episcopum se episcoporum constituit, aut tyrannico terrore ad obsequendi necessitatem collegas suos adigit, quando habeat omnis episcopus pro licentia libertatis et potestatis suae arbitrium proprium, tamque judicari ab alio non possit quam nec ipse potest alterum judicare. Sed expectemus universi judicium Domini nostri Jesu Christi, qui unus et solus habet potestatem et praeponendi nos in Ecclesiae suae gubernatione et de actu nostro judicandi.
Caecilius a Bilta dixit: Ego unum Baptisma in Ecclesia solum scio, et extra Ecclesiam nullum. Hic erit unum ubi spes vera est et fides certa. Sic enim scriptum est: Una fides, una spes, unum Baptisma (Ephes. IV, 5), non apud haereticos, ubi spes nulla est et fides falsa, ubi omnia per mendacium geruntur, ubi exorcizat daemoniacus, sacramentum interrogat, cujus os et verba cancer emittunt, fidem dat infidelis, veniam delictorum tribuit sceleratus, et in nomine Christi tingit antichristus, benedicit a Deo maledictus, vitam pollicetur mortuus, pacem dat impacificus, Deum invocat blasphemus, sacerdotium administrat profanus, ponit altare sacrilegus. Ad haec omnia accedit et illud malum, ut antistites diaboli audeant Eucharistiam facere; aut qui illis assistunt dicant haec omnia falsa esse de haereticis. Ecce ad qualia cogitur Ecclesia consentire, et sine Baptismo ac venia delictorum communicare compellitur. Quam rem, fratres, fugere ac vitare debemus et a tanto scelere nos separare, et unum Baptisma tenere, quod soli Ecclesiae a Domino concessum est.
Primus a Misgirpa dixit: Censeo omnem hominem ab haeresi venientem baptizandum. Frustra enim illic putat se esse baptizatum, cum non sit Baptisma nisi in Ecclesia unum et verum: quia et Deus unus, et fides una, et Ecclesia una est, in qua stat unum Baptisma et sanctitas, et caetera. Nam quae foris excercentur nullum habent salutis effectum.
Polycarpus ab Adrumeto dixit: Qui haereticorum Baptisma probant nostrum evacuant.
Novatus a Thamugade dixit: Licet sciamus omnes Scripturas testimonium reddere de salutari Baptismo, debemus tamen fidem nostram exprimere, haereticos et schismaticos ad Ecclesiam venientes, qui pseudo-baptizati videntur, debere eos in fonte perenni baptizari, et ideo secundum testimonium Scripturarum et secundum decretum collegarum nostrorum sanctissimae memoriae virorum omnes schismaticos et haereticos qui ad Ecclesiam conversi sunt baptizari, sed et eos qui ordinati videbantur, inter laicos recipi.
Nemesianus a Thubunis dixit: Baptisma quod dant haeretici et schismatici non esse verum ubique in Scripturis sanctis declaratum est: quoniam ipsi praepositi eorum falsi christi sunt et falsi prophetae, dicente Domino per Salomonem: Qui fidens est in falsis, hic pascit ventos, idem autem ipse sequitur aves volantes. Deserit enim vias vineae suae, a semitis vero agelli sui erravit. Ingreditur autem per avia loca atque arida et terram destinatam in sitim, contrahit autem manibus infructuosa (Prov. IX, 12, 18, sec. LXX). Et iterum: Ab aqua aliena abstine te, et de fonte extraneo ne biberis, ut longum vivas tempus, adjiciantur etiam tibi anni vitae. Et in Evangelio divina sua voce Dominus noster Jesus Christus locutus est dicens: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu non potest introire in regnum Dei (Joan. III, 5). Hic est Spiritus qui ab initio ferebatur super aquas. Neque enim Spiritus sine aqua operari potest, neque aqua sine Spiritu. Male ergo sibi quidam interpretantur ut dicant quod per manus impositionem Spiritum sanctum accipiant et sic recipiantur, cum manifestum sit utroque Sacramento debere eos renasci in Ecclesia catholica. Tunc quippe poterunt filii Dei esse, dicente Apostolo: Curantes servare unitatem Spiritus in conjunctione pacis, unum corpus, et unus Spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae, unus Dominus, una fides, unum Baptisma, unus Deus (Ephes., IV, 3, 4). Haec omnia Ecclesia catholica loquitur. Et iterum in Evangelio dicit Dominus: Quod natum est de carne caro est, et quod natum est de Spiritu spiritus est; quia Deus Spiritus est, et de Deo natus est (Joan., III, 6). Ergo omnes haeretici et schismatici omnia quaecumque faciunt carnalia sunt, dicente Apostolo: Manifesta enim sunt opera carnis, quae sunt, fornicationes, immunditiae, incestum, idololatriae, veneficia, inimicitiae, certamina, zelus, ira, divisiones, haereses, et his similia; de quibus praedixi vobis, sicut praedico, quoniam quicumque faciunt regnum Dei non haereditabunt (Gal., V, 19, 20, 21). Condemnat itaque Apostolus cum omnibus malis et eos qui divisionem faciunt, hoc est schismaticos et haereticos. Nisi ergo acceperint Baptisma salutare in Ecclesia catholica, quae una est, salvi esse non possunt, sed cum carnalibus in judicio Domini Christi damnabuntur.
Januarius a Lambese dixit: Secundum Scripturarum sanctarum auctoritatem decerno haereticos omnes baptizandos, et sic in Ecclesiam sanctam admittendos.
Lucius a Castra Galbae dixit: Cum Dominus in Evangelio suo dixerit: Vos estis sal terrae, si autem sal infatuatum fuerit, in quo salietur? Ex eo ad nihilum valebit nisi ut projiciatur foras et conculcetur ab hominibus (Matth., V, 13); et iterum post resurrectionem suam mittens Apostolos suos, mandaverit didicens: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra. Ite, et docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti (Matth., XXVIII, 18, 19). Cum ergo manifestum sit haereticos, id est hostes Christi, non integram Sacramenti confessionem habere, item schismaticos non posse condire sapientia spiritali, cum ipsi ab Ecclesia, quae una est, recedendo infatuati contrarii facti sint, fiat sicut scriptum est, Domus contrariorum legis debet emundationem, et consequens est eos qui a contrariis baptizati inquinati sunt primo purgari et tunc demum baptizari.
Crescens a Cirta dixit: In tanto coetu sanctissimorum consacerdotum, lectis litteris Cypriani dilectissimi nostri ad Jubaianum, itemque ad Stephanum, quae tantum in se sanctorum testimoniorum descendentium ex Scripturis deificis continent ut merito omnes per Dei gratiam adunati consentire debeamus, censeo omnes haereticos et schismaticos qui ad catholicam Ecclesiam voluerint venire non ante ingredi nisi exorcizati et baptizati prius fuerint, exceptis his sane qui in Ecclesia catholica fuerint ante baptizati, ita tamen ut per manus impositionem in poenitentiam Ecclesiae reconcilientur.
Nicomedes a Segermis dixit: Mea sententia haec est, ut haeretici ad Ecclesiam venientes baptizentur, eo quod nullam foris apud peccatores remissionem peccatorum consequantur.
Munnulus a Girba dixit: Ecclesiae catholicae matris nostrae veritas semper apud nos, fratres, et mansit et manet, et vel maxime in Baptismatis trinitate, Domino nostro dicente: Ite et baptizate Gentes in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti (Matth., XXVIII, 19). Cum ergo manifeste sciamus haereticos non habere nec Patrem nec Filium nec Spiritum sanctum, debent venientes ad Ecclesiam matrem nostram vere renasci et baptizari, ut cancer quod habebant et damnationis ira et erroris offectura per sanctum et coeleste Lavacrum sanctificetur.
Secundinus a Cedias dixit: Cum Dominus noster Christus dicat: Qui non est mecum adversus me est (Matth., XII, 30), et Joannes apostolus (I Joan. II, 18, 19) eos qui ab Ecclesia exeunt antichristos dicat, indubitanter hostes Christi, quique antichristi nominati sunt, gratiam Baptismi salutaris ministrare non possunt. Et ideo censeo eos qui de insidiis haereticorum confugiunt ad Ecclesiam baptizandos esse a nobis, qui amici appellati sumus Dei de ejus dignatione (Joan., XV, 15).
Felix a Bagai dixit: Sicut caecus caecum ducens simul in foveam cadunt (Matth. XV, 14), ita haereticus haereticum baptizans simul in mortem cadunt. Et ideo haereticus baptizandus est, et vivificandus, ne nos vivi mortuis communicemus.
Polianus a Mileo dixit: Justum est haereticum baptizari in Ecclesia sancta.
Theogenes ab Hippone regio dixit: secundum Sacramentum Dei gratiae coelestis, quod accepimus, unum Baptisma quod est in Ecclesia sancta credimus.
Dativus a Badis dixit: Nos quantum in nobis est haereticis non communicamus, nisi baptizati in Ecclesia fuerint, et remissionem peccatorum acceperint.
Successus ab Abbir Germaniciana dixit: Haereticis aut nihil licet aut totum licet. Si possunt baptizare, possunt dare et Spiritum sanctum. Si autem Spiritum sanctum dare non possunt, quia non habent Spiritum sanctum, nec baptizare spiritaliter possunt. Propterea censemus haereticos baptizandos esse.
Fortunatus a Tuchabori dixit: Jesus Christus Dominus et Deus noster Dei Patris et creatoris Filius (Matth., XVI, 18) super petram aedificavit Ecclesiam suam, non super haeresim, et potestatem baptizandi episcopis dedit, non haereticis. Quare qui extra Ecclesiam sunt, et contra Christum stantes oves ejus et gregem spargunt, baptizare foris non possunt.
Sedatus a Tuburbo dixit. In quantum aqua sacerdotis prece in Ecclesia sanctificata abluit delicta, in tantum haeretico sermone velut cancere infecta cumulat peccata. Quare omnibus pacificis quidem viribus nitendum est ne quis haeretico errore infectus et tinctus singulare et verum Ecclesiae Baptismum detrectet accipere; quo quisquis non fuerit baptizatus regno coelorum fiet alienus.
Privatianus a Sufetula dixit: Qui haereticos potestatem baptizandi habere dicit, dicat prius quis haeresim condiderit. Si enim haeresis a Deo est, habere et indulgentiam divinam potest. Si vero a Deo non est, quomodo gratiam Dei aut habere aut conferre alicui potest?
Privatus a Sufibus dixit: Qui haereticorum Baptismum probat, quid aliud quam haereticis communicat?
Hortensianus a Laribus dixit: Quot sint Baptismi viderint aut praesumptores aut fautores haereticorum. Nos unum Baptisma, quod non nisi in Ecclesia novimus, Ecclesiae vindicamus. Aut quomodo possunt in nomine Christi aliquem baptizare quos ipse Christus dicit adversarios suos esse?
Cassius a Macomadibus dixit: Cum baptismata duo esse non possint, qui haereticis Baptisma concedit sibi tollit. Censeo itaque flebiles et tabidos haereticos baptizandos esse cum ad Ecclesiam venire coeperint, et sacra et divina lavatione lotos, et lumine vitae illuminatos, non hostes, sed pacificos, non alienos, sed fidei Domini domesticos, non adulteros, sed Dei filios, non erroris sed salutis effectos, in Ecclesiam recipi, absque his qui de Ecclesia fideles supplantati ad haeresis tenebras transierant, sed eos per manus impositionem restituendos.
Alius Januarius a Vico Caesaris dixit: Si non obtemperat error veritati, multo magis veritas non consentit errori. Et ideo nos Ecclesiae assistimus, in qua praesidemus, ut baptismum ejus ipsi soli vindicantes, eos quos Ecclesia non Baptizavit baptizemus.
Alius Secundinus a Carpis dixit: Haeretici christiani sunt, an non? Si christiani sunt, cur in Ecclesia Dei non sunt? Si christiani non sunt, quomodo christianos faciunt? Aut quo pertinebit sermo Domini dicentis (Matth. XII, 30): Qui non est mecum, adversus me est, et qui non mecum colligit spargit. Unde constat super filios alienos et soboles antichristi Spiritum sanctum per manus impositionem tantummodo non posse descendere, cum manifestum sit haereticos Baptisma non habere.
Victoricus a Thabraca dixit: Si licet haereticis baptizare et remissam peccatorum dare, quid illos infamamus et haereticos appellamus?
Alius Felix ab Uthina dixit: Nemini dubium est, sanctissimi consacerdotes, non tantum posse humanam praesumptionem quantum Domini nostri Jesu Christi adorandam et venerabilem majestatem. Memores ergo periculi, hoc quoque non tantum observare debemus, verum etiam ab omnibus nobis confirmari oportet ut omnes haeretici qui ad sinum matris Ecclesiae accurrunt baptizentur, ut mens haeretica, quae diuturna tabe polluta est, sanctificatione Lavacri purgata in melius reformetur.
Quietus a Baruch dixit: Qui fide vivimus, obsequi iis quae instruendis nobis ante praedicta sunt credula observatione debemus. Nam scriptum est apud Salomonem (Eccles. XXXIV, 25): Qui baptizatur a mortuo, quid proficit lavatio ejus? Quod utique de his qui ab haereticis tinguntur et de tingentibus loquitur. Si enim qui apud illos baptizantur per remissionem peccatorum vitam aeternam consequuntur, cur ad Ecclesiam veniunt? Si vero a mortuo salutis nihil accipitur, ac proptera agnito errore pristino ad veritatem cum poenitentia revertuntur, uno vitali Baptismate, quod in Ecclesia catholica est, sanctificari debebunt.
Castus a Sicca dixit: Qui, contempta veritate, praesumit consuetudinem sequi, aut circa fratres invidus est et malignus, quibus veritas revelatur, aut circa Deum ingratus est, cujus inspiratione Ecclesia ejus instruitur.
Euchratius a Thenis dixit: Fidem nostram et Baptismatis gratiam et legis ecclesiasticae regulam Deus et Dominus noster Jesus Christus suo ore Apostolos docens perimplevit dicens: Ite, et docete omnes Gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti (Matth. XXVIII, 19). Falsum ergo haereticorum Baptisma et iniquum a nobis pellendum est et omni detestatione refutandum, de quorum ore virus, non vita, nec gratia coelestis, sed blasphemia Trinitatis exprimitur. Et ideo venientes ad Ecclesiam haereticos integro et catholico Baptismate baptizari debere manifestum est, ut a blasphemia suae praesumptionis purificati possint Spiritus sancti gratia reformari.
Libosus a Vaga dixit: In Evangelio Dominus, (Joan. XIV, 6) Ego sum, inquit, veritas. Non dixit: Ego sum consuetudo. Itaque, veritate manifestata, cedat consuetudo veritati, ut etsi in praeteritum quis in Ecclesia haereticos non baptizabat nunc baptizare incipiat.
Lucius a Thebeste dixit: Haereticos blasphemos atque iniquos verbis variis decerpentes sancta et adorabilia Scripturarum verba execrandos censeo, et ideo exorcizandos et baptizandos esse.
Eugenius ab Ammedera dixit: Et ego hoc idem censeo, haereticos baptizandos esse.
Item alius Felix ab Amaccora dixit: Et ego ipse secutus divinarum Scripturarum auctoritatem baptizandos haereticos esse censeo, sed et eos qui apud schismaticos baptizatos se esse contendunt. Si enim secundum cautum Christi privatus fons noster est, intelligant cuncti Ecclesiae nostrae adversarii quia alienus esse non potest nec duobus populis salutarem aquam tribuere potest ille qui unius gregis pastor est. Et ideo manifestum est nec haereticos nec schismaticos aliquid coeleste posse suscipere, qui a peccatoribus hominibus et ab Ecclesia extraneis audeant accipere. Quando danti locus non est, utique nec accipienti prodest.
Item alius Januarius Muzulensis dixit: Miror quod cum omnes confiteantur unum esse baptisma, non omnes intelligant ejusdem baptismatis unitatem. Ecclesia enim et haeresis duae et diversae res sunt. Si haeretici habent baptisma, nos non habemus. Si autem nos habemus, haeretici habere non possunt. Dubium autem non est Ecclesiam solam baptismum Christi possidere, quae sola possideat et gratiam Christi et veritatem.
Adelphius a Thasvalte dixit: Sine causa quidam falso et invidioso verbo impugnant veritatem ut rebaptizare nos dicant, quando Ecclesia haereticos non rebaptizet, sed baptizet.
Demetrius a Leptiminus dixit: Unum baptisma nos custodimus, quia Ecclesiae catholicae soli rem suam vindicamus. Qui autem dicunt quia haeretici vere et legitime baptizant, ipsi sunt qui non unum sed multa baptismata faciunt. Nam cum haereses multae sint, pro earum numero et baptismata computabuntur.
Vincentius a Thibari dixit: Haereticos scimus esse pejores quam ethnicos. Si ergo conversi ad Dominum venire volueriut, habemus utique regulam veritatis, quam Dominus praecepto divino mandavit Apostolis dicens (Matth. X, 8.): Ite, in nomine meo manum imponite, daemonia expellite. Et alio loco (Matth. XXVIII, 19): Ite, et docete gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Ergo primo per manus impositionem in exorcismo, secundo per baptismi regenerationem, tunc possunt ad Christi pollicitationem venire. Alias autem fieri censeo non debere.
Marcus a Mactari dixit: Mirandum non est si haeretici hostes atque impugnatores veritatis rem sibi vindicant potestatis et dignationis alienae. Sed illud mirandum est quod quidam nostri praevaricatores veritatis haereticis suffragantur et christianis adversantur. Propterea decernimus haereticos baptizandos esse.
Sattius a Sicilibba dixit: Si haereticis in baptismo sua peccata donantur, sine causa ad Ecclesiam veniunt. Nam cum in die judicii peccata sint quae puniuntur, nihil est quod timere possint haeretici de judicio Christi, si sunt remissionem peccatorum consecuti.
Victor a Gor dixit: Cum peccata non nisi in Ecclesiae baptismo remittantur, qui haereticum ad communicationem sine baptismo admittit, utrumque contra rationem facit, nec haereticos purgat, et christianos inquinat.
Aurelius ab Utica dixit: Cum dicat (I Tim. V, 22). Apostolus non communicandum peccatis alienis, quid aliud quam peccatis alienis, communicat qui haereticis sine Ecclesiae baptismo communicat? Et ideo censeo baptizandos esse haereticos ut accipiant remissam peccatorum, et sic illis communicetur.
Jambus a Germaniciana dixit: Qui haereticorum baptisma probant, nostrum improbant, ut extra Ecclesiam, non dicam lotos, sed sordidatos, negent in Ecclesia baptizari oportere.
Lucianus a Rucuma dixit: Scriptum est (Gen. I. 4): Et vidit Deus lucem quia bona est, et divisit inter lucem et tenebras. Si potest luci et tenebris convenire, potest nobis et haereticis aliquid esse commune. Propterea censeo haereticos baptizandos esse.
Pelagianus a Luperciana dixit: Scriptum est (III Reg. XVIII, 21): Aut enim Dominus Deus est, aut Baal Deus est. Ita et nunc, aut Ecclesia Ecclesia est, aut Haeresis Ecclesia est. Porro si Haeresis Ecclesia non est, quomodo esse apud haereticos baptisma Ecclesiae potest?
Jader a Midila dixit: Scimus non esse nisi unum baptisma in Ecclesia catholica. Et ideo non debemus admittere haereticum nisi baptizatus apud nos fuerit, ne se putet extra Ecclesiam catholicam baptizatum esse.
Item alius Felix a Marazana dixit: Una fides, unum baptisma, sed Ecclesiae catholicae, cui soli licet baptizare.
Paulus ab Obba dixit: Me non movet si aliquis Ecclesiae fidem et veritatem non vindicat, quando Apostolus dicat (Rom. III, 3): Quid enim si exciderunt a fide quidam illorum? Numquid infidelitas eorum fidem Dei evacuavit? Absit. Est enim Deus verax, omnis autem homo mendax. Si autem Deus verax est, quomodo esse apud haereticos baptismi veritas potest, apud quos Deus non est?
Pomponius a Dionysiana dixit: Manifestum est haereticos non posse baptizare et remissionem peccatorum dare, qui potestatem non habent ut aut solvere aut ligare aliquid in terris possint.
Venantius a Timisa dixit: Si maritus peraegre proficiscens amico suo commendasset uxorem suam custodiendam, commendatam sibi ille quanta posset diligentia conservaret, ne ab aliquo castitas ejus et sanctitas adulteraretur. Christus Dominus et Deus noster ad Patrem proficiscens sponsam suam nobis commendavit. Utrumne eam incorruptam et inviolatam custodiemus, an integritatem ejus et castitatem moechis et corruptoribus prodemus? Qui enim baptisma Ecclesiae commune cum haereticis facit, sponsam Christi adulteris prodit.
Ahymnus ab Ausvaga dixit: Nos unum baptisma accepimus, et ipsum tenemus et exercemus. Qui autem dicit quia et haereticis licet baptizare, ipse duo baptismata facit.
Saturninus a Victoriana dixit: Si licet haereticis baptizare, excusati sunt et defensi illicita ( for. licita Marshal. ) facientes. Nec video quare eos aut Christus adversarios suos aut Apostolus antichristos appellaverit.
Saturninus a Thucca dixit: Gentiles quamvis idola colant, tamen summum Deum patrem creatorem cognoscunt et confitentur. In hunc Marcion blasphemat, et quidam non erubescunt Marcionis baptismum probare. Quomodo tales sacerdotes sacerdotium Dei aut servant aut vindicant qui hostes Dei non baptizant, et sic illis communicant?
Marcellus a Zama dixit: Cum peccata nonnisi Ecclesiae baptismo remittantur, qui haereticum non baptizat, peccatori communicat.
Irenaeus ab Ululis dixit: Si ideo Ecclesia haereticum non baptizat quod dicatur jam baptizatus esse Haeresis major est.
Donatus a Cibaliana dixit: Ego unam Ecclesiam et unum baptisma ejus novi. Si est qui dicat esse apud haereticos baptismi gratiam, ante est ut ostendat et probet esse illic Ecclesiam.
Zosimus a Tharassa dixit: Revelatione facta veritatis, cedat error veritati; quia et Petrus qui prius circumcidebat, cessit Paulo veritatem praedicanti (Gal. III).
Julianus a Telepte dixit: Scriptum est (Joan. III, 29): Nemo potest aliquid accipere, nisi datum fuerit illi de coelo. Si Haeresis de coelo est, potest et baptisma dare.
Faustus a Timida regia dixit: Non sibi blandiantur qui haereticis patrocinantur. Qui pro haereticis ecclesiastico baptismati intercedit, illos christianos et nos haereticos facit.
Geminius a Furnis dixit: Quidam de collegis haereticos praeponere sibi possunt, nobis non possunt. Et ideo quod semel decrevimus tenemus, ut ab haereticis venientes baptizemus.
Rogatianus a Nova dixit: Ecclesiam Christus instituit, Haeresim diabolus. Quomodo potest habere baptismum Christi synagoga Satanae?
Therapius a Bulla dixit: Qui haereticis Ecclesiae baptisma concedit et prodit, quid aliud quam Judas sponsae Christi existit?
Item alius Lucius a Membresa dixit: Scriptum est: Deus peccatorem non audit (Joan., IX, 31). Haereticus, qui peccator est, quomodo audiri in baptismo potest,?
Item alius Felix a Bussacenis dixit: In haereticis sine Ecclesiae baptismo admittendis nemo consuetudinem rationi et veritati praeponat, quia consuetudinem ratio et veritas semper excludit.
Alius Saturninus ab Avitinis dixit: Si potest antichristus dare alicui gratiam Christi, possunt et haeretici baptizare, qui appellati sunt antichristi.
Quintus ab Aggya dixit: Ille potest dare aliquid qui aliquid habuerit. Haeretici autem quid possunt dare, quos constat nihil habere?
Alius Julianus a Marcelliana dixit: Si potest homo duobus dominis servire, Deo et mammonae, potest et baptisma duobus servire, christiano et haeretico (Matth. VI 24).
Tenax ab Horreis Caeliae dixit: Baptisma unum est, sed Ecclesiae. Ubi Ecclesia non est, baptisma illic esse non potest.
Alius Victor ab Assuras dixit: Scriptum est quia Deus unus est, et Christus unus, et Ecclesia una, et baptisma unum (Ephes. IV, 5, 6): quomodo ergo illic baptizari aliquis potest ubi Deus et Christus et Ecclesia non est?
Donatulus a Capse dixit: Et ego semper hoc sensi, ut haeretici, qui nihil foris consequi possunt, quando ad Ecclesiam convertuntur baptizentur.
Verulus a Rusiccade dixit: Homo haereticus dare non potest quod non habet; multo magis schismaticus, qui quod habuit amisit.
Pudentianus a Cuiculi dixit: Novitas episcopatus effecit, fratres dilectissimi, ut sustinerem quid majores judicarent. Nam haereses nihil habere nec posse manifestum est. Atque ita si qui ex eis venerint baptizari aequissime statutum est.
Petrus ab Hippone Diarrhytorum dixit: Cum baptisma unum sit in catholica Ecclesia, manifestum est non posse extra Ecclesiam baptizari. Et ideo in Haeresi tinctos sive in schismate venientes ad Ecclesiam censeo baptizari oportere.
Item alius Lucius ab Ausafa dixit: Secundum motum animi mei et Spiritus sancti, cum sit unus Deus Pater Domini nostri Jesu Christi, et unus Christus, et una spes, et unus spiritus, et una Ecclesia, unum debet esse et baptisma. Et ideo dico, si quid ab haereticis motum aut factum fuerit, rescindi debere, et eos qui inde veniunt in Ecclesia baptizandos esse.
Item alius Felix a Gurgitibus dixit. Ego censeo ut secundum sanctarum Scripturarum praecepta baptizatus ab haereticis illicite extra Ecclesiam, cum ad Ecclesiam confugere voluerit, gratiam baptismi ubi licite datur consequatur.
Pusillus a Lamasba dixit: Ego credo baptisma salutare non esse nisi Ecclesia catholica, Quidquid absque catholiea fuerit simulatio est.
Salvianus a Gazaufala dixit: Haereticos nihil habere constat: et ideo ad nos veniunt ut possint accipere quod non habent.
Honoratus a Thucca dixit: Cum Christus veritas sit, magis veritatem quam consuetudinem sequi debemus, ut haereticos, qui ideo ad nos veniunt quia foris nihil accipere potuerunt, Ecclesiae baptismo sanctificemus.
Victor ab Octavo dixit: Quod et ipsi scitis, non olim sum episcopus constitutus, et ideo expectabam praecessorum consilium. Hoc itaque existimo, ut quicumque ex Haeresi venerint sine dubio baptizentur.
Clarus a Mascula dixit: Manifesta est sententia Domini nostri Jesu Christi Apostolos suos mittentis et ipsis solis potestatem a Patre sibi datam permittentis, quibus nos successimus eadem potestate Ecclesiam Domini gubernantes et credentium fidem baptizantes. Et ideo haeretici, qui nec potestatem foris nec Ecclesiam Christi habent, neminem baptizare baptismo ejus possunt.
Secundianus a Thambeis dixit. Non debemus haereticos nostra praesumptione decipere ut in Ecclesia Domini nostri Jesu Christi non baptizati, ac per hoc remissionem peccatorum non consecuti, cum judicii dies venerit nobis imputetur quod per nos non sint baptizati et indulgentiam divinae gratiae non sint consecuti. Propter quod, cum sit una Ecclesia et unum baptisma, quando ad nos convertuntur, simul cum Ecclesia et Ecclesiae baptismum consequantur.
Item alius Aurelianus a Chullabi dixit: Joannes apostolus in epistola sua posuit dicens: Si quis ad nos venit, et doctrinam Christi non habet, nolite eum admittere in domum vestram, et ave illi ne dixeritis. Qui enim dixerit illi ave communicat factis ejus malis (II Joan. I, 10, 11). Quomodo admitti tales temere in Domum Dei possunt qui in domum nostram privatam admitti prohibentur? Aut quomodo cum eis sine Ecclesiae baptismo communicare possumus quibus si ave tantum dixerimus, factis eorum malis communicamus?
Litteus a Gemellis dixit: Caecus si caecum ducat, ambo in foveam cadunt (Matth. XV, 14). Cum ergo haereticos constet non posse illuminare quemquam, utpote caecos, baptisma eorum non valet.
Natalis ab Oea dixit: Tam ego praesens quam Pompeius Sabratensis, quam etiam Dioga Leptimagnensis, qui mihi mandaverunt, corpore quidem absentes, spiritu praesentes, censemus quod et collegae nostri, quod haeretici communicationem habere nobiscum non possunt, nisi ecclesiastico Baptismo baptizati fuerint.
Julius a Neapoli dixit: Ab eo quod semel censuimus non recedo, ut haereticos venientes ad Ecclesiam baptizemus.
Cyprianus a Carthagine dixit: Meam sententiam plenissime exprimit epistola quae ad Jubaianum collegam nostrum scripta est, haereticos secundum Evangelicam et apostolicam contestationem adversarios Christi et antichristos appellatos, quando ad Ecclesiam venerint, unico Ecclesiae baptismo Baptizandos esse, ut possint fieri de adversariis amici et de antichristis Christiani. Exstat hoc concilium ad p. 329, edit. Benedictinae S. Cypriani.
BOLLANDISTARUM ANIMADVERSIONES IN HAEC CONCILII CARTHAGINENSIS VERBA: Neque enim quisquam nostrum episcopum se esse episcoporum constituit, etc.(Acta SS. ad diem XIV sept., t. IV, pag. 300, 315.)
Quae S. Cyprianum de Episcopo Episcoporum ac tyrannici erroris ad obsequendi necessitatem usu memorat, . . . haec eadem absque ullo commoti animi vitio ac Pontificiae Auctoritatis injuria dicta accipi possunt. Volebat scilicet S. Pontifex Primas, congregatos episcopos de sua quemque sententia libere dicenda admonere. Hunc in finem, quod ad libertatem illam maxime conducere rebatur, observavit sese omnes collegas esse; et licet ipse primatum Africae teneret, nec se tamen, nec quemquam aliorum qui aderant, episcopum episcoporum esse, aut eam potestatem sibi tyrannice arrogari, ut caeteros terrore suo ad sua sensa adigat . . . . . Quae vero ibidem addit de cujusque episcopi arbitrio, ac potestate, videlicet nullum ab alio judicari posse, nec alium pariter judicare, haec ad eosdem illos congregatos, et quidem sano sensu referenda sunt, aut ipsis S. Cypriani gestis manifeste repugnant. Certe S. Augustinus, num. 695, a nobis relatus, ea verba sic excepit: Opinor utique in his quaestionibus, quae nondum eliquatissima perfectione discussae sunt. Verissimum autem erat, quaestionem illam de haereticorum Baptismate, quam nullum ad id usque tempus Concilium generale . . . definiverat, quaeque sola consuetudine nitebatur, verissimum, inquam, est, hanc quaestionem ab ullo ex episcopis cum S. Cypriano congregatis sic decidi non potuisse, ut ob illius auctoritatem caeteri ab opinione sua cogerentur recedere. Contra si quis Sancti dicta generaliter accipienda esse contendat, is igitur dicat, necesse est, quo jure, quave injuria idem Sanctus Fortunatum Assuritanum in provincia proconsulari Episcopum in Epist. 64, et Basilidem ac Martialem, Hispaniarum Episcopos in Epist. 68, ob scelus idololatriae recte exauctoratos, pronuntiaverit, et a sedibus suis arcendos curaverit? Quo idem jure Epistolam 67 ad Stephanum Romanum Pontificem dedit, ut Marcianum Arelatensem in Galliis Episcopum, sede sua dejici, aliumque in eam suffici juberet, si habeat omnis Episcopus pro licentia libertatis et potestatis suae arbitrium proprium, tamque judicari ab alio non possit, quam nec ipse potest alterum judicare, et si propterea exspectandum sit judicium Domini nostri Jesu Christi, qui unus et solus habet potestatem et praeponendi eos in Ecclesiae suae gubernatione, et de actu eorum judicandi? Negari igitur non potest, objecta S. Cypriani verba sano sensu restringenda esse, aut dicendum, eum ex contentionis ardore aliquid humani hic passum esse.
Adversus eumdem Romani Pontificis primatum nihil pariter probat causa Fortunati, de quo S. Cyprianus in epistola 55 queritur, quod per Felicissimum, aliosque schismatis socios, Romam ad S. Cornelium navigasset, ut mendaciis ac calumniis suis communionem ab eo extorqueret; postulatusque, ut, si quid ad latam in eos sententiam reponere velit, ad suum tribunal se sistat. Advertendum enim est, Fortunatum illum e quinque Presbyteris Carthaginensibus schismaticis unum fuisse, quem ob excitatum cum Felicissimo schisma jam ante de ecclesia profugum et ab Africanis episcopis damnatum, ac deinde ab haereticis schismaticisque pseudo-episcopum in Africa ordinatum fuisse, supra docuimus; adeoque hic pro episcopo haberi non poterat. Testatur autem S. Augustinus in epistola 43, alias 162, suo etiam tempore Presbyteris, caeterisque inferioris ordinis clericis permissum non fuisse ad apostolicam Sedem appellare; quod tamen episcopis licuisse, tum ibi, tum alibi affirmat. Convenerat itaque inter Africanos antistites, ut clerici episcopis inferiores in sua quique provincia judicarentur, idque hand dubie assentiente romano Pontifice, ne appellationes ad Sedem Apostolicam nimium frequentes essent, et injustis criminationibus occasionem darent. Ut vero haec prohibitio tempore S. Augustini non obstabat, quo minus hic tum alibi saepius, tum loco citato, romanae Ecclesiae, in qua semper, ut ibidem loquitur, apostolicae cathedrae viguit primatus, potestatem in caeteros Episcopos primatumque agnosceret; ita nec ex simili S. Cypriani facto contra eumdem primatum potest concludi. Falsum autem est, quod Fellus heterodoxus in Anglia episcopus (et post eum Cl. Boysen) sanctissimo praesuli impudenter affingit: scilicet, beato martyre illo judice, pro desperatis et perditis habendos esse, quibus minor videtur auctoritas episcoporum in Africa, quam vel Cornelii ipsius, in Petri cathedra Romae sedentis. Etenim, si quis totum locum, attente consideret, fatebitur, Episcoporum in Africa auctoritatem non S. Cornelio, sed paucis desperatis et perditis, Fortunati scilicet ac Felicissimi asseclis, a S. Cypriano opponi. Subdit enim: Jam causa eorum cognita est, jam de eis dicta sententia est, nec censurae congruit sacerdotum mobilis atque inconstantis animi levitate reprehendi . . . Si eorum, qui de illis priore anno judicaverunt, numerus cum presbyteris et diaconibus computetur, plures tunc affuerunt judicio, et cognitioni, quam sunt iidem isti, qui cum Fortunato nunc videntur esse conjuncti. Scire enim debes, frater charissime, eum posteaquam pseudoepiscopus ab haereticis factus est, jam pene ab omnibus esse desertum. Itaque S. Cyprianus ibidem sic fere argumentatus est: statutum est ut episcopali ordine inferiores clerici in dioecesi sua causam agerent: atqui Fortunati, Felicissimique ac caeterorum causa apud nos discussa, de eaque jam dicta sententia est, atque adeo audiendi illi Romae non sunt, nisi forte quis paucis illis desperatis et perditis magis credendum existimaverit, quam tanto episcoporum in Africa, aliorumque clericorum numero, qui priori anno de iis judicarunt, multoque plures fuerunt. quam qui nunc Fortunato adhaerentes, ad sedem apostolicam appellarunt. Hanc ego genuinam verborum sententiam esse existimo: at si quis voces istas paucis desperatis et perditis non in auferendi, sed dandi casu accipiendas esse contenderit, nec sic tamen Felii commentum extundet, aut Afrorum praesulum auctoritatem pontificiae hic aequiparatam probabit, cum sensus tum esse possit: nisi forte pauci isti schismatici existiment, auctoritatem Afrorum antistitum minorem esse, quam ut eorum sententiae secundum ea, quae de appellationibus decreta fuerunt, se subjicere debeant. Istud certum est, ibidem nullam Africanorum sedium cum romana cathedra comparationem institui, Fortunatumque et ejus sectatores, desperatos et perditos dici propter haeresim ac scelera sua, non quia ad Pontificem appellaverant.
EPISTOLA.
MONITUM.
Concilio Carthaginensi VII, ab Ecclesia catholica reprobato, epistolam S. Cypriani ad Jubaianum graece et latine hic subjungimus ex Collectione Canonica Joannis Zonarae, monachi, qui fuerat magnus Drungarius Bigla et primus a secretis imperatoris. Theodorus Balsamon epistolam Cypriani retulit quidem in suam quoque collectionem, sed episcoporum sententias praetermisit et concilii acta. [LABB.]
Synodus Carthagine habita, cui praefuit magnus Cyprianus, et sanctus martyr, cum esset episcopus Carthaginensis. JOANNIS ZONARAE PRAEFATIO. Est haec synodus ex omnibus antiquissima. Nam aliis quidem antiquior est quae Antiochiae in Syria contra Paulum Samosatenum, Aureliano Romanorum imperatore, celebrata fuit; haec vero vetustate illam quoque antecedit. Magnus siquidem Cyprianus Decio imperatore martyrii cursum confecit: at vero longo intervallo post Decium Aurelianus fuit. Multi siquidem, Decio extincto, regnavere imperatores, quibus demum Aurelianus in imperio suffectus est, itaque longe haec synodus ex omnibus antiquissima. In ea porro quatuor supra octoginta episcopi congregati sunt, ac de iis qui, abdicata haeresi, resipiscunt, ac schismaticis qui ad Ecclesiam revertuntur, an baptizandi forent quaesitum. Jovianus siquidem episcopus nescio quis, et cum eo episcopi alii, ea de re an scilicet ejusmodi homines baptizare oporteret, Cyprianum per epistolam consuluerant. Tunc enim Navatus quoque eorum sectae qui Cathari, hoc est puri, dicebantur, se principem profitebatur, Romanae Ecclesiae presbyter, schismaticus proprie, non haereticus. Nec enim in iis quae ad dogmata pertinent, ullo pacto a Catholicis dissentiebat, sed qui adversis Christianae reipublicae temporibus, malo victi, succubuissent, diisque immolassent, ad poenitentiam non admittebat. Cum vero Ecclesiae Romanorum praefactus eo tempore Cornelius, cum sibi subjectis episcopis, agitata quaestione eos quoque qui immolaverant ad poenitentiam admittendos esse decrevissent; neque tamen Navatus aliquid de pertinacia remitteret, illum ab Ecclesiae corpore excisum, quippe fratrum osorem, decreto promulgavere. Alios vero ille sectatores nactus, seorsim conventus peragere, schismate que hinc inde suis gregalibus Ecclesiam lacerare adortus est. Cum ergo de schismaticis et haereticis esset a Joviano quaesitum, ad eum ejusque coepiscopos magnus Cyprianus, cum sua synodo rescribens, subjectam epistolam exaravit.
ΣΥΝΟΔΟΣ Πλένομὲνη ἐπὶ Κυπριανοῦ τοῦ ἅγιωτάτου ἐπισκόπου Καρχηδόνος καὶ μάρτυρος. ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΩΝΑΡΑΣ. Αὕτη ἡ σύνοδος, πασῶν τῶν συνόδων προγενεστέρα ἐστὶ. Προτερεύει μὲν γὰρ τῶν ἄλλων, ἡ ἐν Αντιοχείᾳ τῆς Συρίας γεγονυῖα σύνοδος κατὰ Παύλου τοῦ Σαμοσαθέως, ἥτις ἐπὶ Αυρηλιανοῦ βασιλέως ἠθροίσθη· αὕτη δὲ κᾀκείνης ἀρχαιοτέρα ἐστίν. Ὁ γὰρ μέγας Κυπριανὸς, ἐπὶ Δεκίου βασιλέως τὸν τῆς μαρτυρίας, ἤνυσε δρόμον, πολλοστὸς δ' ἔστιν ὁ Αὐρηλιανὸς πρὸς τὸν Δέκιον Πολλοὶ γὰρ μετὰ τὸν Δέκιον ἐκράτησαν αὐτοκράτορες, μεθ' οὓς ὁ Αὐρηλιανὸς τῆς βασιλείας ἠξιώτο. Οὕτω μὲν οὖν προγενεστέρα πασῶν ἐστίν. Ἠθροίσθησαν δὲ ἐν αὐτῇ ἐπίσκοποι πρὸς τέσσαρσιν ὀγδοήκοντα, ζητήσεως γενομένης, εἰ τοὺς ἐξ αἱρέσεως ἐπιστρέφοντας, καὶ τοὺς σχισματικοὺς βαπτίζεσθαι δεῖ προσερχομένους τῇ καθολικῇ Ἐκκλεσία. Ἰοβιανὸς γὰρ τις ἐπίσκοπος ἀπέστειλε περὶ τούτου τῷ θείῳ Κυπριανῷ, ἐρωτῶν, εἰ δεῖ τοὺς τοιούτους βαπτίζεσθαι. Τότε γὰρ καὶ ὁ Ναυάτος τῆς τῶν λεγομένων Καθαρῶν αἱρέσεως ἦρξε, πρεσβύτερος γεγονὼς τῆς ἐκκλησίας Ρωμαίων, σχισματικὸς ὢν κυρίως, ἀλλ' οὐχ αἱρετικός. οὐ γὰρ πρὸς δόγματι τοῖς ὀρθόφροσι διεφέρετο, ἀλλὰ τοῖς ἐν διωγμοῖς ὑποκύφασί τε καὶ θυσασιν ἀπηγόρευε τὴν μετάνοιαν. Ἐπειδὴ ὁ τότε τῆς Ρωμαίων ἐκκλεσίας προεσηκὼς Κορνήλιος μετὰ τῶν ὑπ' αὐτὸν ἐπισκόπων ζητήσαντες περὶ τοῦ εἰσαγομένου, ἐψηφίσαντο δέχεσθαι εἰς μετάνοιαν, καὶ τοὺς ἐπιθύσαντας· ὁ δὲ Ναυάτος τῆς οἰκείας ἐνστάσεως οὐ μεθίετο, ἐξέκοψαν τῆς ἐκκλεσίας ἐκεῖνον, καὶ ἀπεκήρυξαν ὡς μισάδελφον. Ὁ δὲ καὶ ἄλλους ὁμόφρονας ἐσχηκὼς, καθ' ἑαυτὸν ἐποιεῖτο παρασυνάζεις, καὶ σχίσμα παρὰ τῇ Ἐκκλησίᾳ ὑπ' ἐκείνου καὶ τῶν αὐτῷ συγκοινωνούντων ἐγένετο. Περὶ σκισματικῶν τοίνυν καὶ αἱρετικῶν ἑρωτήσαντος Ἰοβιανοῦ ἀντεπέστειλεν αὐτῷ τε καὶ τοῖς συνεπισκόποις αὐτοῦ ὁ μέγας Κυπριανὸς, καὶ ἡ σὺν αὐτῷ σύνοδος τὴν ἐπιστολὴν ταύτην.
EPISTOLA MAGNI CYPRIANI Ad Jovianum ejusque episcopos. Cum in communi concilio essemus, dilecti fratres, legimus litteras a vobis missas, de iis qui ab haereticis vel schismaticis baptizari visi sunt, venientibus ad catholicam Ecclesiam, quae una est, in qua baptizamur et regeneramur. De quibus confidimus, vos quoque qui in illa agetis, catholicae Ecclesiae canonis firmitatem tenere: tamen quoniam nobiscum estis communionis participes, et propter communem dilectionem de eo quaerere voluistis, non novam sententiam neque nunc fundatam afferimus; sed quae olim ab antiquioribus accuratissime et diligentissime fuit examinata, eam a vobis observandam vobis communicavimus, et conjungimus, id quoque nunc statuentes, quod semper fortiter stabiliterque tenuimus, ut nemo possit baptizari extra Ecclesiae catholicae Baptismum. qui unus est, et in sola catholica Ecclesia reperitur. Scriptum est enim: Me reliquerunt fontem aquae vivae, et foderunt sibi lacus perforatos, qui aquam continere nequeunt. Et rursus sacra Scriptura hoc praesignificans dicit: Ab aqua aliena abstinete, et ex fonte alieno ne bibite. Oportet autem aquam primum purgari et sanctificari a sacerdote, ut possit proprio Baptismate hominis qui baptizatur peccata eluere. Nam et per Ezechielem prophetam dicit Dominus: Et aspergam vos aqua pura, et mundabo vobis cor novum, et spiritum novum dabo vobis; et cum dicat Dominus in Numeris: Et omnia quae tanget immundus, immunda erunt: quomodo potest baptizans dare alii remissionem peccatorum, qui non potest propria peccata extra Ecclesiam dimittere? Sed et ipsa interrogatio quae fit in Baptismate, est testis veritatis; dicentes enim ei qui examinatur: Credis vitam aeternam et remissionem peccatorum accipere? nihil aliud dicimus, quam quod in catholica Ecclesia haec dari possunt. Apud haereticos autem, ubi Ecclesia non est, haberi non potest peccatorum remissio: et ideo qui haereticorum patrocinium suscipiunt, vel debent interrogationem mutare, vel veritatem intueri. Necesse est etiam eum qui baptizatus est, inungi, ut accepta unctione, fiat Christi particeps. Sanctificare autem oleum non potest haereticus, qui nec altare habet, nec Ecclesiam. Non potest autem omnino Chrisma esse apud haereticos. Nobis enim clarum est, nullo modo apud illos sanctificari posse oleum ad gratiarum actionem. Scire enim, et non ignorare debemus quod scriptum est: Oleum peccatoris non impinguet caput meum. Quod quidem etiam olim significavit sanctus Spiritus in Psalmis, ne forte abductus aliquis, et a recta via aberrans, apud haereticos, Christi adversarios, inungatur. Quomodo autem pro eo qui baptizatus est peccabitur, non sacerdos, sed sacrilegus, et peccator? dicente Scriptura, quod Deus peccatores non audit, sed si quis est pius ac religiosus, et ejus voluntatem facit, eum audit. Per sanctam Ecclesiam peccatorum remissionem intelligimus: Quis autem dare potest id quod ipse non habet? vel quomodo potest operari spiritalia, qui Spiritum sanctum abjecit? Et ideo etiam renovari debet qui ad Ecclesiam accedit, ut intus per sanctos sanctificetur. Scriptum est enim: Sancti eritis, sicut et ego sanctus sum, dicit Dominus, ut qui in errorem seductus est, in vero et ecclesiastico Baptismate, ipse quoque hoc exuat, qui homo ad Deum accedens et sacerdotem quaerens, in errore inventus in sacrilegium incidit. Est enim haereticorum et schismaticorum haeresim probare, eos qui ab illis baptizati sunt comprobare. Non enim potest in parte valere; si enim non potuit is qui est extra habere spiritum, non potest venientem baptizare, cum sit unus Baptismus, et unus sanctus Spiritus, et una Ecclesia, a Christo Domino nostro dicente, ab initio supra Petrum apostolum fundata unitate. Et ideo quae ab eis facta sunt, cum sint falsa et vana, omnia sunt reprobata. Neque enim potest esse Deo gratum et acceptum quod fit ab illis, quos Dominus hostes et adversarios dicit in Evangeliis: Qui non est mecum, contra me est, et qui non colligit mecum, dispergit. Quin etiam beatus apostolus Joannes praecepta Domini servans, in Epistola praescripsit: Audivistis quod antichristus venit, et nunc etiam multi antichristi facti sunt. Unde cognoscimus quod extrema hora est. Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis. Unde et nos intelligere et cogitare debemus, si Dei inimici, et qui antichristi sunt nominati, Domini gratiam dare non possunt, ideo nos qui sumus cum Domino, et Domini unitatem tenemus, ut pro ejus dignitate suppeditantes, sacerdotium ejus in Ecclesia gerimus, quaecumque adversarii et ipsius generis hostes, et antichristi faciunt, reprobare, removere, et abjicere, et pro profanis habere debemus: iisque qui ab errore et perversitate veniunt, verae et ecclesiasticae fidei omnino cognitionem dare, divinae potentiae mysterium, et unitatis, et fidei, et veritatis.
ZONARAS. Epistola haec, quoscumque ab haereticis, aut schismaticis baptizatos, si ad Ecclesiam catholicam se recipiant, iterum baptizari jubet, eamque sententiam variis epichirematibus ac enthymemathibus, Scripturaeque testimoniis confirmat. At vero secunda aecumenica synodus canone septimo, non omnes qui ex haeresi demigrant, Baptismo iterum expiandos, sed alios quidem si datis libellis suam praeterea quisque haeresim omnemque a catholica et apostolica Dei Ecclesia alienum errorem execrentur, charactere notatos, hoc est sancto Chrismate inunctos admitti oportere decernit; alios vero omnes, ex quibus nonnullos nominatim designat, baptizari, atque ut Graecos admitti jubet. Qui quidem etiam canon suo loco explicatus est: proindeque ejus canonis constitutionem a sanctis postea Patribus receptam haud fuisse facile apparet. Cum igitur de eadem re duo synodi contraria inter se decreta protulerint, potior habenda est secundae synodi constitutio, quippe quae et posterior fuit et aecumenica, in qua omnes scilicet quicumque patriarcham sedem obtinent, aut ipsimet patriarchae, aut ipsorum legati affuerunt. Porro hunc canonem nequaquam a sanctis Patribus universis receptum fuisse, vel ex secundo canone synodi in Trullo habitae, quae sexta dicitur, intelligi licet. Ibi namque sancti Patres eis canonibus quorum rata auctoritas esse debet sigillatim enumeratis, de hoc canone totidem omnino verbis ita pronuntiant. Praeterea vero, inquiunt, et a Cypriano, qui Afrorum regionis fuit archiepiscopus, et martyr, et a synodo quae sub eo fuit editum canonem, qui in illorum praesulum locis tantummodo juxta traditam ab eis consuetudinem servatus est. Ex hoc loco igitur, primis quoque temporibus canonem hunc nequaquam apud omnes valuisse facile apparet. Hic igitur est textus epistolae: Quae vero in communi disceptatione dictae sunt a singulis, qui in synodo convenerant, ita se habent:
Cyprianus dixit:
Audistis, collegae dilectissimi, quid mihi Jubaianus, coepiscopus noster, scripserit consulens mediocritatem nostram de illicito et profano haereticorum Baptismo, et quid ego ei rescripserim, censens licet, quod semel atque iterum et saepe censuimus haereticos ad Ecclesiam venientes Baptismo ( Ecclesiae ) baptizari et sanctificari oportere. Item lectae sunt vobis et aliae litterae Jubaiani, quibus pro sua sincera et religiosa devotione ad epistolam nostram rescribens, non tantum consensit, sed etiam instructum se esse gratias confessus egit. Superest ut de hac ipsa re quid singuli sentiamus, proferamus, neminem judicantes, ut a jure communionis aliquem, si diversum senserit, amoventes. Neque enim quisquam nostrum episcopum se ( esse episcoporum ) constituit, aut tyriannico terrore ad obsequendi necessitatem collegas suos adigit, quando habeat omnis episcopus pro licentia libertates et potestatis, suae arbitrium proprium, tamquam judicari ab alio non possit cum nec ipse possit alterum judicare: sed exspectemus universi judicium Domini Nostri Jesu Christi, qui unus et solus habet potestatem et praeponendi nos in Ecclesiae suae gubernatione, et de actu nostro judicandi.
1. Caecilius a Bilta dixit:
Ego unum Baptismo in Ecclesia sola scio, et extra Ecclesiam nullum. Hoc erit unum, ubi spes vera est, et fides certa. Sic enim scriptum est: Una fides ( una spes ) unum Baptisma (Ephes. IV, 5). Non apud haereticos, ubi spes nulla est, et fides falsi, ubi omnia per mendacium aguntur, ubi exorcizat daemoniacus: sacramentum interrogat, cujus os et verba cancer emittunt: fidem dat infidelis, veniam delictorum tribuit sceleratus, et in nomine Christi tingit Antichristus: Benedicit a Deo maledictus: vitam pellicetus mortuus, pacem dat impacificus, Deum invocat blasphemus, sacerdotium administrat profanus, ponit altare sacrilegus Deo sacrificium offert qui diabolo servit. Dicant, qui illis assistunt, haec omnia falsa esse de haereticis. Ecce ad qualia Ecclesia consentire cogitur, ut sine Baptismo ac venia delictorum communicare compellatur, quam rem fratres fugere ac vitare debemus, et a tanto scelere nos separare, et unum baptisma tenere, quod soli Ecclesiae a Deo concessum est.
2. Primus Felix a Migirpa dixit: Censeo omnem hominem ab haeresi venientem Baptizandum. Frustra enim illic putat se esse baptizatum, cum non sit Baptisma, nisi in Ecclesia unum et verum, quia et Deus unus et Ecclesia una, in qua stat unum Baptisma et sanctificatio, et quaecumque alia ad salutem et vitam aeternam spectant, perficiuntur. Nam quae extra Ecclesiam exercentur, nullum habent salutis effectum.
3. Polycarpus ab Adrumeto dixit: Qui haereticorum Baptisma probant nostrum reprobum efficiunt.
4. Novatus a Tamugade dixit: Licet sciamus omnem Scripturam testimonium reddere de salutari Baptismo, debemus tamen fidem nostram exprimere, ut haereticos et schismaticos ad Ecclesiam venientes, qui pseudobaptizati videntur, vero Baptismo baptizemus. Et ideo omnes qui ad Ecclesiam conversi sunt, omnes baptizavi, et quicumque ex clero ordinati videbantur inter laicos recepi.
5. Nemesianus a Thubunis dixit: Baptisma quod dat haereticus et schismaticus non esse verum, ubique in Scripturis sanctis declaratum est: quoniam ipsi praepositi eorum falsi Christi sunt et falsi prophetae.
6. Januarius a Lambese dixit: Secundum Scripturarum sanctarum auctoritatem decerno haereticos omnes baptizandos, et sic in Ecclesiam sanctam admittendos.
7. Lucius a Castragalba dixit: Cum Dominus in Evangelio dixerit: Vos estis salterrae; si autem sal infatuatum fuerit in quo salietur? et manifestum sit haereticos, id est hostes Dei, non posse quemquam spiritali confessione vivificare, quod infatuati sint, et extra Ecclesiam, accedentes eos sancto Baptismate baptizare debemus.
8. Crescens a Cirta dixit: Censeo et ipse haereticos et schismaticos qui ad catholicam Ecclesiam voluerint venire, non ante recipiendos quam exorcizati et baptizati fuerint, exceptis iis qui in Ecclesia catholica fuerint ante baptizati et ab ea defecerint: ita tamen ut per manus impositionem in poenitentiam Ecclesiae reconcilientur.
9. Nicomedes a Segermis dixit: Mea sententia haec est, ut haeretici ad Ecclesiam venientes baptizentur, eo quod nullam foris peccatorum remissionem consecuti sint ad haeretici baptizati.
10. Secundianus a Carindia dixit:
Cum Dominus noster Jesus Christus dicat: Qui non est mecum contra me est, et Joannes apostolus eos qui ab Ecclesia exeunt, antichristos dicat. Impossibile enim est ut ipsi gratiae Dei et salutari baptismo inserviant; et ideo censeo eos qui ad Ecclesiam confugiunt et a nobis esse baptizandos.
11. Felix a Bagai dixit: Sicut caecus caecum ducens simul in foveam cadunt, ita haereticus haereticum baptizans simul cum eo in mortem cadit: et ideo baptizandus est apud nos haereticus, ne nos vivi mortuis communicemus.
12. Successus ab Abbir Germaniceana dixit: Haereticis aut nihil licet, aut totum licet: si possunt baptizare, possunt et dare Spiritum sanctum; si autem non habent, nec baptizare spiritaliter possunt: propterea censeo haereticos baptizandos esse.
13. Fortunatus a Thucabori dixit: Qui extra Ecclesiam sunt, et contra Christum stantes, ut qui oves ejus et gregem spargunt, baptizare foris non possunt.
14. Sedatus a Tuburbo dixit: Omnibus viribus nitendum est, ne quis haeretico errore infectus et tinctus singulare et verum Ecclesiae baptisma detrectet accipere, quo quisquis non fuerit baptizatus, a regno coelorum fit alienus.
15. Privatianus a Sufetula dixit: Si haeresis a Deo est, habebit haereticus et indulgentiam divinam. Si vero a Deo non est, quomodo gratiam Dei aut habere, aut conferre alicui potest?
16. Munnulus a Girba dixit: Domino dicente: Baptizate omnes gentes in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, manifeste scimus haereticos non habere nec Patrem, nec Filium, nec Spiritum sanctum. Debent igitur venientes ad Ecclesiam baptizari, ut renascantur.
17. Politianus a Mileo dixit: Justum est in Ecclesia baptizari eum, qui ab haeresi venit.
18. Theognis ab Hippone Regio dicit: Secundum sacramentum Dei gratiae coelestis, quam accepimus, baptisma quod est in Ecclesia sancta novimus.
19. Dativus a Badis dixit: Nos quantum in nobis est, haereticis non communicamus, nisi baptizari in Ecclesia fuerint, et remissionem peccatorum acceperint.
20. Privatus a Susibus dixit: Qui haereticorum baptismum probat, quid aliud quam haereticis communicat?
21. Hortensianus a Laribus dixit: Nos unum baptisma, quod nonnisi in Ecclesia novimus, Ecclesiae vindicamus.
22. Cassius a Macomadibus dixit: Cum baptismata duo esse non possint, qui haereticis baptisma coneedit, baptisma sibi ipsi tollit. Censeo itaque baptizandos esse haereticos, cum ad Ecclesiam venerint, absque his qui ab Ecclesiae fidelibus separati, ab haeresis tenebras transierant quos redeuntes oportet per manus impositionem restitui.
23. Januarius a Vico Caesaris dixit: Si non obtemperat error veritati, multo magis veritas non consentit errori. Et ideo nos Ecclesiae assistimus, in qua praesidemus, ut quos Ecclesia non baptizavit baptizemus.
24. Secundinus a Carpis dixit: Si christiani sunt haeretici, cur in Ecclesia Dei non sunt? Sin autem christiani non sunt, fiant. Unde constat super filios alienos et sobolem Antichristi Spiritum sanctum per manus compositionem tantummodo non posse descendere.
25. Victoricus a Thabraca dixit: Si licet haereticis baptizare et Spiritum sanctum ac remissam peccatorum dare, quid adversus illos mentimur, ut haereticos illos appellemus?
26. Alius Felix ab Uthina dixit: Confirmare debemus ut omnes haeretici qui ad Ecclesiam accurrunt, baptizentur, ut omnis externa perversitas purgata et sanctificata in melius reformetur.
27. Quietus a Baruch dixit: Si illi qui apud haereticos baptizantur remissionem peccatorum et vitam aeternam consequuntur, cur ad Ecclesiam veniant? Sin autem ad poenitentiam veniant, in qua baptismate vivificantur, quod est in Ecclesia catholica, baptizari et sanctificari debent.
28. Castus a Sicca dixit: Qui, contempta veritate, praesumit consuetudinem sequi, aut circa fratres invisus est, quibus veritas revelata est, aut circa Deum ingratus est, qui revelavit.
29. Eucratius a Thenis dixit: Venientes ad Ecclesiam haeretici integro et catholico baptismate baptizari debent, ut a peccatis purificati sanctificentur.
30. Libosus Vagentis dixit: Dominus dixit: Ego sum veritas; itaque veritate manifestata cedat consuetudo veritati, ut etsi in praeteritum quis in Ecclesia haereticos non baptizabat, nunc baptizare incipiat.
31. Lucius a Thebeste dixit: Haereticos blasphemos et iniquos verbis variis Scripturas sacras adulterantes anathemate percuti oportet atque idirco tales exorcizare ac baptizare debemus.
32. Eugenius ab Amedera dixit: Et ego hoc idem censeo: haereticos baptizandos esse.
33. Alius Felix ab Amacura dixit: Et ipse secutus divinarum Scripturarum auctoritatem, haereticos et schismaticos baptizandos esse pronuntio.
34. Januarius Muzulensis dixit: Si haeretici habent baptisma, nos non habemus; si nos habemus, haeretici habere non possunt. Dubium autem non est Ecclesiam catholicam baptismo Christi uti, quae sola Christi gratiam et charitatem et veritatem possideat.
35. Adelphius a Thasualto dixit: Sine causa quidem impugnant veritatem, ut rebaptizare nos dicant. Siquidem Ecclesia haereticos non rebaptizat, sed baptizat.
36. Demetrius a Leptiminori dixit: Qui dicunt quia haeretici vere et legitime baptizant, ipsi sunt qui non solum duo, sed et multa baptismata introducunt. Nam cum haereses multae sint, pro earum numero et baptismata computabuntur.
37. Vincentius a Thibari dixit: Haereticos scimus esse pejores quam ethnicos: si ergo poenitentiam agentes ad regulam veritatis venire voluerint, prius exorcizari deinde baptizari eos oportet. Tunc enim possunt ad Christi pollicitationem venire.
38. Marius a Mactari dixit: Judico haereticos, ut qui nihil habeant, esse baptizandos.
39. Satius a Sicilibba dixit: Si haereticis in baptismo ipsorum peccata donantur, sine causa ad Ecclesiam veniunt. Nihil enim est, quod timere possunt, in judicio Christi, si sunt remissionem peccatorum consecuti.
40. Aurelius ab Utica dixit: Cum dicat Apostolus (I Tim. VI) Non communicandum peccatis alienis, censeo baptizandos esse haereticos, ut prius accipiant remissam peccatorum, et sic illis communicemus.
41. Jamnus a Germanica dixit: Qui haereticorum baptisma probant, nostram improbant.
42. Lucianus a Rucuma dixit: Si potest luci et tenebris convenire, potest nobis et haereticis aliquid esse commune. Propterea censeo haereticos baptizandos esse.
43. Pelagianus a Luperciana dixit: Si haeresis in Ecclesia non est, quomodo esse apud haereticos baptisma Ecclesiae potest?
44. Jader a Midila dixit: Una fides, unum baptisma: sed Ecclesiae Catholicae, licet baptizare.
45. Alius Felir a Marrazana dixit: Eadem.
46. Paulus a Bobba dixit: Si Deus verax est quomodo esse apud haereticos baptismi veritas potest, apud quos Deus non est?
47. Pomponius a Dionysiana dixit: Haeretici baptizare non possunt, neque remissionem peccatorum dare, qui potestatem non habent, ut aut solvere aut ligare aliquid in terris possint.
48. Venantius a Thumisa dixit: Qui baptisma Ecclesiae commune cum haeriticis facit, sponsam Christi adulteris prodit.
49. Aymnius ab Ansvaga dixit: Nos unum baptisma accepimus, et ipsum tenemus, et exercemus. Qui autem dicit quia et haereticis licet baptizare, ipse duo baptismata facit.
50. Saturninus a Victoriana dixit: Si licet haereticis baptizare, excusati sunt, et defensi illicita facientes; nec invenies, quare eos Christus adversarios suos, aut Apostolus antichristos appellaverit.
51. Alius Saturninus a Thueca dixit: Gentiles quamvis idola colant, tamen Deum patrem et creatorem cognoscunt et confitentur Dominum: in hunc Marcion blasphemat, et quomodo non erubescunt, qui Marcionis baptismum probant?
52. Marcellus a Zama dixit: Cum peccata non nisi in Ecclesiae baptismo remittantur, qui haereticum non baptizat, peccatori communicat.
53. Irenaeus ab Usulis dixit: Si ideo Ecclesia haereticum non baptizat, quod dicatur jam baptizatus esse, antefertur haeresis, et major fit.
54. Donatus a Cybalina dixit: Si est qui dicat esse apud haereticos baptismi gratiam, ante est ut ostendat et probet esse illic Ecclesiam.
55. Zosimus a Tharassa dixit: Revelatione facta veritatis, cedat error veritati.
56. Julianus a Telepte dixit: Scriptum est: Nemo potest aliquid accipere, nisi datum fuerit illi de coelo (Joan. III). Si haeresis de coelo est, potest et coeleste baptisma dare.
57. Faustus a Timida dixit: Qui pro haereticis ecclesiastico baptismate intercedunt, illos christianos, et nos haereticos faciunt.
58. Geminus a Furnis dixit: Quod semel decrevimus, hoc et tenemus, ut ab haereticis venientes baptizemus.
59. Rogatianus a Nova dixit: Ecclesiam Christus instituit, haeresim diabolus: quomodo ergo potest habere baptismum Christi synagoga diaboli?
60. Therapius a Bulla dixit: Qui haereticis Ecclesiae baptisma concedit, quid aliud quam sponsae Christi proditor existit?
61. Lucius a Membresa dixit: Scriptum est: Deus peccatores non audit; haereticus, qui peccator est, quomodo audiri in baptismo potest?
62. Alius Felix ab Uslaccenis dixit: In haereticis sine Ecclesiae baptismo recipiendis, nemo consuetudinem rationi et veritati praeponat.
63. Alius Saturninus ab Avitinis dixit: Si potest Antichristus dare alicui gratiam Christi, possunt et haeretici baptizare qui appellati antichristi.
64. Quintus ab Aggiva dixit: Deus unus est, et Ecclesia una, et baptisma unum. quomodo ergo illic baptizari aliquis potest, ubi Deus et Christus et Ecclesia non est.
65. Julianus a Marciliana dixit: Si potest homo duobus dominis servire, Deo et mammonae, potest et baptisma duobus inservire.
66. Tenax ab horreis Coeliae dixit: Baptisma unum est, sed Ecclesiae, cujus est verum baptisma.
67. Alius Victor ab Assuris dixit similiter: 68. Donatulus a Caspe dixit: Et ego semper hoc sensi, ut haeretici, qui nihil foris consequi possunt, quando ad Ecclesiam veniunt, baptizentur.
69. Verulus a Rusiccade dixit: Homo haereticus dare potest quod non habet; multo magis schismaticus, qui quod habebat amisit.
70. Pudentianus a Cuiculi dixit: Si quis ex haeresi venerit, baptizari eum recte ac juste statutum est.
71. Petrus ab Hippone diarrytho dixit: Cum baptisma unum sit in sola catholica Ecclesia, idcirco eos qui ab haereticis et schismaticis veniunt, ut qui nihil inde acceperint, in Ecclesia censeo baptizari oportere. 72. Alius Lucius ab Ausafa dixit: Cum sit unus Deus et Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, et una spes, et una Ecclesia, quae apud haereticos facta sunt, rescindi debere dico, et eos qui inde veniunt, in Ecclesia baptizandos esse.
73. Alius Felix a Gurgitibus dixit: Ego censeo, ut secundum sanctarum Scripturarum praecepta iniqui apud haereticos baptizati, si ad Ecclesiam confugerint, Ecclesiae baptismate, ubi potestas omnis a Deo data est, baptizentur.
74. Pusillus a Lamasba dixit: Ego credo baptisma salutare non esse, nisi in Ecclesia catholica, et quando extra Ecclesiam fit, simulationem esse.
75. Salvianus a Ganzafala dixit: Haereticos nihil habere constat, et ideo ad nos veniunt, ut possint accipere quod non habent.
76. Honoratus a Tucca dixit: Cum Christus veritas sit, magis veritatem quam consuetudinem sequi debemus: ut haereticos, qui ideo ad nos veniunt, quia foris nihil accipere potuerunt Ecclesiae baptismo sanctificemus.
77. Victor ab Octava dixit: Sic et ipse sentio, ut qui ab haeresi veniunt, sine dubio baptizentur.
Clarius a Mascula dixit:
78. Manifesta est sententia Domini nostri Jesu Christi Apostolos suos mittentis, et ipsis solis potestatem permittentis, quibus nos successimus, eadem potestate Ecclesiam Dei gubernantes, et eos qui credunt baptizantes, et ideo haeretici qui nec potestatem, nec Ecclesiam habent, neque baptizare Ecclesiae baptismo possunt. 79. Secundianus a Tambeis dixit: Non debemus haereticos nostra praesumptione decipere, ut in Ecclesia Domini nostri Jesu Christi non baptizati, cum judicii dies venerit, nobis imputent, quod per nos non sint baptizati, et indulgentiam ac remissionem peccatorum consecuti. Propter quod cum una Ecclesia et sit unum baptisma, quando ad nos convertuntur, simul cum Ecclesia baptismum etiam consequi debent.
80. Aurelius a Chullabi dixit: Joannes apostolus in epistola sua dixit: Si quis ad vos venit, et doctrinam Christi non habet, nolite eum admittere in domum, et ave illi ne dixeritis. Qui enim dixerit illi: Ave, communicat verbis et factis ejus malis. Quomodo igitur admitti in domum Dei possunt, aut quomodo cum eis sine Ecclesiae baptismo communicare possumus, quin simul et malis eorum factis communicemus?
81. Licteus a Gemellis dixit: Caecus si caecum ducat, ambo in foveam cadunt. Cum ergo haereticos constet non posse illuminare quemquam, cum ipsi caeci sint, talium baptisma non valet.
82. Natalis ab Oea dixit: Tam ergo praesens, quam Pompeius Sabratensis, quam etiam Dioga Septimagnensis, qui mihi mandaverunt, corpore quidem absentes, sed spiritu praesentes, censemus, quod et multi coepiscopi nostri, quod haeretici communicationem habere nobiscum non possunt, nisi a nobis fuerint baptizati.
83. Junius a Neapoli dixit: Ab eo quod semel censuimus, non recedo, ut haereticos venientes ad Ecclesiam baptizemus.
84. Cyprianus a Carthagine dixit: Meam sententiam plenissime exprimit epistola quae ad Jubaianum collegam nostrum scripta est, haereticos secundum evangelicam et apostolicam contestationem adversarios Christi et antichristos appellatos quando ad Ecclesiam venerint, unico Ecclesiae baptismo baptizandos esse, ut possint fieri de adversariis amici et de antichristis Christiani.
Zonaras. Hae sunt igitur Patrum sententiae, qui cum magno Cypriano in concilio isto convenerant; sed nec apud omnes haereticos, nec apud schismaticos valuerunt. Nam secunda synodus oecumenica, ut jam dictum est, haereticos nonnullos excepit, ac sine baptismo recipiendos illos sanxit, sancto chrismate tantum unctos et propriam haeresim singulos anathematizantes, et omnes simul. Atque hac de causa neque expositae sunt hae sententiae, utpote minus necessariae, et quae non promoverent, sed et compendiose perscriptae.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ Κυπριανοῦ πρὸς τὸν Ἰοβιανὸν καὶ ἐκείνου συνεπισκοπους. Ἐν κοινοβουλίῳ ὄντες ἀγαπητοὶ ἀδελφοὶ ἀνέγνωμεν γραμμάτα ἀφ' ὑμῶν στάλεντα παρὰ τῶν τοῖς αἱρετικοῖς ἣ σχισματικοῖς δοκούντων βαπτίζεσθαι ἐρχομένων πρὸς τὴν καθολικὴν Ἐκκλησίαν, ἥτις ἐστὶ μία, ἐν ᾗ βαπτιζόμεθα καὶ ἀναγεννώμεθα. Περὶ ὧν καὶ πεποίθαμεν, καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἐκεῖνα πραττόντας τὴν στεῤῥότητα τῆς καθολικῆς Ἐκκλεσίας κατακρατεῖν· ὅμως ἐπεὶ συγκοινωνοὶ ἡμῶν ἐστε, καὶ ζητῆσαι περὶ τούτου διὰ τὴν κοινὴν αγάπην ὴθελήσατε, οὐ πρόσφατον γνώμην, οὐδὲ νῦν ἡδρασμένην προσφέρομεν, ἀλλὰ τὴν πάλαι ὑπὸ τῶν προγενεστέρων ἡμῶν μετὰ πάσης ἀκριβείας καὶ ἐπιμελείας δεδοκιμασμένην, καὶ ὑφ' ὑμῶν παρατηρηθεῖσαν, κοινοῦμεθα ὑμῖν καὶ συζεύγνυμεν, τοῦτο καὶ νῦν χειροτονοῦντες, ὅπως διὰ παντὸς ἰσχυρῶς καὶ ἀσφαλῶς κρατοῦντες μηδένα βαπτίζεσθαι δύνασθαι ἔξω τῆς καθολικῆς Ἐκκλεσίας ἑνὸς ὃντος βαπτίσματος, καὶ ἐν μόνῃ καθολικῇ Ἐκκλεσίᾳ ὑπάρχοντος. Γέγραπται γάρ Ἐμὲ ἐγκατέλιπον πηγὴν ὕδατος ζῶντος, καὶ ὤρυξαν ἑαυτοῖς λάκκους συντετριμμένους, καὶ μὴ δυναμένους ὕδωρ συσχεῖν. Καὶ πάλιν ἡ ἁγία Γραφὴ προμηνυούσα λέγει· Ἀπὸ ὓδατος ἀλλοτρίου ἀπόσχεσθε, καὶ ἀπὸ πηγῆς αλλοτρίας μὴ πίητε. Δεῖ δὲ καθαρίζεσθαι, καὶ ἁγιάζεσθαι τὸ ὕδωρ πρῶτον ἀπὸ τοῦ ἵερέως, ἵνα δυνηθῇ τῷ ἰδίῳ βαπτίσματι τὰς ἁμαρτίας τοῦ βαπτίζομένου ἀνθρώπου ἀποσμῦζαι. Διά τε Ἰεζεκιὴλ τοῦ προφήτου λέγει Κύριὸς· Καὶ ῥαντίσω ὑμᾶς καθαρῷ ὕδατι, καὶ καθαριῶ ὑμᾶς, καὶ δώσω ὑμῖν καρδίαν καινὴν· καὶ πνεῦμα καινὸν δώσω ἐν ὑμῖν. (Πῶς δὲ δύναται καθαρίσαι καὶ ἁγιάσαι ὕδωρ, ὁ ἀκάθαρτος ὣν αὐτὸς, καὶ παρ' ᾧ πνεῦμα ἅγιον οὐκ ἐστί;) Λέγοντος τοῦ Κυρίου ἐν τοῖς Αριθμοῖς· Καὶ πάντων ὧν ἅψεται ὁ ἀκάθαρτος, ἀκάθαρτα ἔσται, πῶς βαπτίζων δύναται ἄλλω δοῦναι ἄεσιν ἁμαρτιῶν ὁ μὴ δυνηθεὶς τὰ ἴδια ἁμαρτήματα ἔξω τῆς Ἐκκλεσίας ἀποθέσθαι; Ἀλλὰ καὶ αὐτὴ ἡ ἐρώτησις ἡ ἐν τῷ βαπτίσματι γινομένη, μάρτυς ἐστὶ τῆς ἁληθείας. Λέγοντες γὰρ τῷ ἐξεταζομένῳ, πισεύεις αἰώνιον ζωὴν καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν λαμβάνειν, οὐκ ἂλλο τι λέγομεν, εἰ μὴ ὅτι ἐν τῇ καθολικῇ Ἐκκλεσίᾳ δοθῆναι δύναται. Παρὰ δὲ τοῖς αἱρετικοῖς ὅπου Ἐκκλησία οὐκ ἔστιν, ἀδύνατον ἀμαρτημάτων ἄφεσιν λαβεῖν, καὶ διὰ τοῦτο οἱ τῶν αἱρετικῶν συνὴγοροι ἢ τὴν ἐπερῶτησιν ἀλλάξαι ὀφείλουσιν, ἢ τὴν ἀλήθειαν ἐκδικῆσαι, εἰ μὴ τι αὐτοῖς καὶ τὴν Ἐκκλησίαν προσνέμουσιν, οὒς βάπτισμα ἒχειν διαβεβαιοῦνται. Ἀνάγκη δέ ἐστι καὶ χρίεσθαι τὁν βεβαπτισμένον, ἵνα λαβὼν χρίσμα, μέτοχος γένηται Χριστοῦ. Ἁγίασαι δὲ ἒλαιον οὐ δύναται ὁ αἱρετικὸς ὁ μήτε θυσιαστήριον ἔχων, μήτε ἐκκλεσίαν, ὅθεν οὐ δύναται χρίσμα τὸ παράπαν παρὰ τοῖς αἱρετικοῖς εἶναι. Πρόδηλον γάρ ἐστιν ἡμῖν μηδαμῶς δύνασθαι ἁγιάζεσθαι παρ' ἐκείνοις ἔλαιον εἰς εὐχαριστίαν. Εἰδέναι γὰρ καὶ μὴ ἀγνοεῖν ὀφείλομεν, ὅτι γέγραπται· Ἔλαιον ἀμαρτωλοῦ τὴν κεφαλὴν μοῦ μὴ λιπανάτω. Ὅ δὴ καὶ πάλαι εμηνύσε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐν Ψαλμοῖς, μή πῶς ἐξιχνιασθείς τις, καὶ ἀπὸ τῆς εὐθείας ὁδοῦ πλανηθεὶς παρὰ τοῖς αἱρετικοῖς τοῖς τοῦ Χριστοῦ ἀντιπάλοις χρισθῇ. Πῶς δὲ εὔξεται ὑπὲρ τοῦ βάπτιστεντος οὐχὶ ἱερεὺς, ἀλλ' ἱερόσυλος καὶ ἀμαρτωλὸς, λεγούσης τῆς Γραφῆς· ὅτι ὁ Θεὸς ἀμαρτωλῶν οὐκ ἀκούει, ἀλλ' ἐάν τις θεοσεβὴς ᾗ, καὶ τὸ θέλημα αὐτοῦ ποιῇ, τούτου ἀκούει; Διὰ τῆς ἁγίας Ἑκκλεσίας νοοῦμεν ἄφεσιν ἀμαρτιῶν· Τίς δὲ δύναται δοῦναι ὅπερ αὐτὸς οὐκ ἒχει, ἢ πῶς δύναται πνεῦματικὰ ἐργάζεσθαι, ὁ ἀποβαλὼν Πνεῦμα ἅγιον; Διὰ τοῦτο καὶ ἀνανεοῦσθαι ὀφείλει ὁ πρὸς τῆν Ἐκκλεσίαν ἐρχόμενος, ἵνα ἔσω διὰ τῶν ἁγίων ἁγιασθῇ γέγραπται γὰρ, ὅτι ἅγιοι ἒσεσθε, καθῶς ἐγὼ ἄγιος εἰμι, λέγει Κύριος. Ἵνα καὶ ὁ ἐπὶ πλάνης βουκοληθεὶς ἐν τῷ ἀληθεῖ καὶ ἐκκλησίαστικῷ βαπτίσματι καὶ αὐτὸ τοῦτο ἀποδύσηται, ὅς τις πρὸς Θεὸν ἐρχόμενος ἄνθρωπος καὶ ἱερέα ἐπιζητῶν ἐν πλάνῃ εὐρεθεὶς ἱεροσύλῳ προσέπεσε. Δοκιμάζειν γάρ ἐστι τὸ τῶν αἱρετικῶν καὶ σχισματικῶν βάπτισμα, τὸ συνευδοκεῖν τοῖς ὑπ' ἐκείνων βεβαπτισμένοις. Οὐ γὰρ δύναται ἐν μέρει ὑπερισχύνειν· εἰ ἠδυνήθη βαπτίσαι, ἴσχυσε καὶ ἃγιον Πνεῦμα δοῦναι· εἰ οὐκ ἠδυνήθη, ὅτι ἔξω ὢν Πνεῦμα ἅγιον οὐκ ἔχει, οὐ δύναται τὸ ἐρχόμενον βαπτίσαι ἑνὸς ὂντος τοῦ βαπτίσματος, καὶ ἑνὸς ὄντος τοῦ ἁγίου Πνεύματος, καὶ μιᾶς Ἐκκλεσίας ὑπὸ Χριστοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ἐπάνω Πέτρου τοῦ ἀποστόλου ἀρχῆθεν λέγοντος ἑνότητος τεθεμελιωμένης. Καὶ διὰ τοῦτο τὰ ὑπ' αὐτῶν γινομένα ψευδῆ καὶ κενὰ ὑπάρχοντα πάντα ἐστὶν ἀδόκιμα. Οὑδέ γὰρ δύναται δεκτὸν καὶ αἰνετὸν εἶναι παρὰ Θεῷ τῶν ὑπ' ἐκείνων γινομένην, οὓς ὁ Κύριος πολεμίους καὶ ἀντιπάλους αὐτοῦ λέγει ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις· Ὁ μὴ ὢν μετ' ἐμοῦ κατ' ἐμοῦ ἐστι, καὶ ὁ μὴ συνάγων μετ' ἐμοῦ σκορπίζει. Καὶ ὁ μακάριος ἀπόστολος Ἰωάννης ἐντολὰς Κυρίου τηρῶν, ἐν τῇ Ἐπιστολῇ προέγραψεν· Ἠκούσατε ὅτι ὁ Αντίχριστος ἒρχεται, καὶ νῦν δὲ Αντίχριστοι πολλοὶ γεγόνασιν, ὅθεν γινώσκομεν ὅτι ἐσχάτη ὥρα ἐστίν. Ἐξ ἡμῶν ἦλθον, ἀλλ' οὐκ ἦσαν μεθ' ἡμῶν. Ὁθεν καὶ ἡμεῖς συνιέναι ὀφείλομεν καὶ νοεῖν ὡς οἱ ἐχθροι Κυρίου καὶ οἱ Αντίχριστοι ὠνομασμένοι δυνατοὶ οὐκ εἶεν χάριν δοῦναι τοῦ Κυρίου καὶ διὰ τοῦτο ἡμεῖς τῷ Κυρίῷ ἲοντες, καὶ ἑνότητα Κυρίου πραττοῦντες, καὶ κατὰ τὴν ἀξίαν αὐτοῦ χορηγούμενοι, τὴν ἱερατέιαν αὐτοῦ ἐν τῇ Ἐκκλεσίᾳ λειτουργοῦντες, ὅσα οἱ αντικείμενοι αὐτῷ, τουτέστι πολέμιοι καὶ Αντίχριστοι ποιοῦσιν, ἀποδοκιμάσαι, καὶ ἀποποιῆσαι καὶ ἀποῤῥίψαι, καὶ ὡς βέβηλα ἔχειν ὀφείλομεν, καὶ τοῖς ἀπὸ πλάνης καὶ στρεβλότητος ἐρχομένοις ἐπὶ γνώσει τῆς ἀληθινῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς πίστεως δοῦναι καθόλουθείας δυνάμεως μυστήριον, ἑνότητός τε καὶ πίστεως καὶ ἀληθείας.
ΖΩΝΑΡΑΣ. Αὕτη ἡ ἐπιστολὴ, καθάπαξ τοὺς ὑπὸ αἱρετικῶν ἢ σχισματικῶν βαπτιστέντας προσερχομένους τῇ καθολικῇ Ἐκκλεσίᾳ βαπτίζεσθαι διατάττεται καὶ ἐν διαφόρων ἐνθυμημάτων, καὶ ἐπιχειρημάτων καὶ ῥητῶν γραφικῶν τὸν οἰκεῖον λόγον κατωσκευάζει. Ἡδὲ δευτέρα οἰκουμενικὴ σύνοδος ἐν κανόνι αὐτῆς ἑβδόμῳ οὐ παντας ἐξ αἱρέσεων ἐπιστρέφοντας, ἂνωθεν κελεύει βαπτίζεσθαι, ἀλλ' ἀπαριθμεῖ τινας μὲν δεῖν δέχεσθαι διδόντας λιβέλλους, καὶ ἀναθεματίζοντας τἰνα τε οἰκείαν αἵρεσιν ἔκαστον, καὶ πᾶσαν μὴ φρονοῦσαν, ὡς ἡ ἁγία τοῦ Θεοῦ καθολικὴ καὶ ἀποσολικὴ Ἐκκλεσία φρονεῖ. σφρανιζομένους ἤτοι χριομένους τῷ ἀγίῳ μύρῳ· τοὺς δὲ λοιποὺς πάντας, ὧν τινας καὶ ὀνομαστὶ καταλέγει, βαπτίζεσθαι ὁρίζεται, δεχομένους ὡς Ἕλληνας. Ὃς δῆτα κανὼν καὶ ἐν τῷ ἰδίῳ τόπω ἐξήγηται· Ὅθεν φαίνεται, ὅτι οὐκ ἐδέχθη παρὰ τῶν μετέπειτα πατέρων ἁγίων ἡ διαταγὴ αὔτη. Ἐναντία τοίνυν ἐν τούτῷ τῷ κεφαλαίῳ τῶν δύο συνόδων εἰσαγουσῶν τὰ τῆς δευτέρας κρατεῖ συνόδου, ὅτι τε μεταγενεστέρα ἐστὶ, καὶ ὅτι οἰκουμενικὴ, ἐν ᾗ πάντως ἐκ πάντων τῶν πατριαρχικῶν θρόνων συνῆσαν, ἢ οἱ πατριάρχαι αὐτοὶ, ἢ τοπηρήται, ὅτι δὲ οὐκ ἐδέχθη ὸ παρὼν κανὼν παρὰ πάντων τῶν ἁγίων πατέρων, δηλοῦται καὶ ἐκ τοῦ δευτέρου κανόνος τῆς ἐν τῷ Τρούλλῳ γενομένης συνόδου λεγομένης ἕκτης· ἀπορίθμησιν γὰρ ἐν αὐτῷ οἱ συνόδου ἅγιοι πατέρες ἐκείνης ποιούμενοι τῶν ὀφειλόντων κρατεῖν κανόνων, ταῦτα περὶ τοῦ κανόνος τούτου ῥήμασιν αὐτοῖς διεξιᾶσιν. Ἔτι μὴν καὶ τὸν ὑπὸ Κυπριανοῦ τοῦ γενομένου ἀρχιεπισκόπου τῆς Ἀφρῶν χώρας, καὶ μάρτυρος, καὶ τῆς κατ' αὐτὸν συνόδου ἐκτεθέντα κανόνα, ὃς ἐν τοῖς τῶν προέδρων τόποις καὶ μόνοις κατὰ τὸ παραδοθὲν αὐτοῖς ἔθος ἐκράτησεν. Ἐντεῦθεν οὖν δέικνυται, ὅτι καὶ ἀρχῆθεν, οὐ παρὰ πᾶσιν ἦν ἐνεργῶν ὁ κανών. Ταῦτα μὲν οὖν τὰ τῆς ἐπιστολῆς· Αἱ δὲ ἐν τῇ κοινῇ διασκέψει δοθεῖσαι γνῶμαι παρ' ἐκάστου τῶν ἐν τῇ συνόδῳ συνειλεγμένων, ἔχουσιν οὕτως κατ' ἐπιτομήν.
Κυπριανὸς εἶπεν·
Ἠκούσατε, ἀγαπητοὶ συνεπίσκοποι, τί μοι ἒγραψεν Ἰοβιανὸς, ὁ συνεπίσκοπος ἡμῶν, συμβουλὴν παρὰ τῆς μετριότητός μου βουλόμενος λαβεῖν περὶ τοῦ ἀνοσίου καὶ ἀνόμου βαπτίσματος τῶν αἱρετικῶν, καὶ τί ἐγὼ αὐτῷ ἀντέγραψα δογματίζων, ὃ ἅπαξ καὶ δεύτερον καὶ πολλάκις ἐκρίναμεν, τοὺς αἱρετικοὺς προσερχομένους τῇ Ἐκκλησίᾳ βαπτίσματι βαπτίζεσθαι δεῖν, καὶ ἁγιάζεσθαι. Ἔπειτα δὲ ἀνεγνώσθη ὑμῖν καὶ ἄλλα γράμματα Ἰοβιανοῦ, δι' ὧν κατὰ τὸ αὐτοῦ εὐσεβὲς ἀντίγραμμα οὐ μόνον ἡμῖν συνευδόκησεν, ἀλλὰ καὶ τῇ ἐπιγνώσει τῆς ἀλήθειας χάριν ὡμολόγησεν. Ὑπόλοιπον οὖν περὶ αὐτοῦ ἕκαστος ὑμῶν φρονεῖ, είπεῖν μηδενὸς ἀφ' ὑμῶν ἐν τούτῳ κρινομένου, μηδὲ εἰ ἐναντία φρονοίη, καὶ ἀκοινωνήτου γινομένου. Οὔτε γάρ τις ἐπίσκοπον ἑαυτὸν καθίστησιν, οὐδὲ τυραννικῇ αὐθαδείᾳ εἰς ἀνάγκην τοῦ ἕπεσθαι αὐτῷ τοὺς συνεπισκόπους βιάζεται, ὁπότε εἷς ἕκαστος ἐπίσκοπος ἐξουσίαν ἔχει πράττειν ἐλευθερίως, ἃ φρονεῖ· ὡς γὰρ αὐτὸς ἄλλον κρῖναι οὐ δύναται, οὕτως οὐδὲ ὑπὸ ἄλλου κριθῆναι. Περιμένομεν γὰρ πάντες τὴν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ κρίσιν, ὃς μόνος ἐξουσίαν ἔχει ἐπίσκοπον καθιϛᾷν ἐν τῇ αὐτοῦ Ἐκκλησίᾳ, καὶ ἑνὸς ἑκάστου τὴν πρᾶξιν ἐξετάζειν καὶ δοκιμάζειν.
Καικίλλιὸς Λιβεράριος εἶπεν·
Ἓν βάπτισμα ἐν μόνῃ τῇ Ἐκκλησίᾳ οἶδα, καὶ ἐκτὸς τῆς Ἐκκλησίας, οὐδαμοῦ. Ἔνθα γὰρ ἐστὶ τὸ ἓν βάπτισμα, ὄντως καὶ ἐλπὶς ἀληθείας ἐστὶ, καὶ πίστις. Οὕτω γὰρ γέγραπται, μία πίστις, ἓν βάπτισμα. Οὐ γὰρ τοῖς αἱρετικοῖς, παρ' οἷς οὐδεμία πίστις καὶ ἐλπὶς, ὅπου πάντα ψευδῆ, ὅπου ἐξορκίζει δαιμονιζόμενος, μυστήριον ἐρωτᾷ, οὗ τὸ στόμα λοιμώδη καὶ ἰώδη φτέγγεται· πίστιν δὲ δίδωσιν ἄπιστος, ἄφεσιν ἁμαρτιῶν παρέχει ἁμαρτωλὸς, καὶ εἰς ὂνομα Χριστοῦ βαπτίζει Αντίχριστος, ὑπισχνεῖται ζωὴν νεκρὸς, εἰρήνην δίδωσιν εἰρήνης ἀλλότριος, Θεον ἐπικαλεῖται βλάσφημος, ἱερατείᾳ κέχρηται ἀσεβὴς, θυσιαστήριον πρωτίθησιν ἱερόσυλος, Θοῷ θυσίαν προσφέρει ὁ διαβόλῳ ὑπηρετῶν. Οἱ αὐτοῖς συνηγοροῦντες εἰπάτωσαν ταῦτα πάντα ψεῦδῆ εἶναι περὶ τῶν αἱρετικῶν. Ἰδοὺ τισιν ἀναγκάζεται ἡ Ἐκκλεσία συνευδοκεῖν, ἵνα χωρὶς βαπτίσματος καὶ ἀφέσεως ἁμαρτιῶν τοιούτοις συγκοινωνήσῃ. Ὅθεν, ἀδελφοὶ, φεύγειν, καὶ εκκλίνειν ὀφείλομεν, καὶ χωρίζειν ἑαυτοὺς ἀπὸ τοιούτων πλημμελημάτων, καὶ ἓν βάπτισμα κατέχειν τὸ μόνον ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ δεδωρημένον.
Πρίαμος ἀπὸ Μαστρίπης εἶπε·
Δογματίζω πάντα ἄνθρωπον ἀπὸ αἱρέσεως ἐρχόμενον, δεῖν βαπτίζεσθαι. Μάτην γὰρ αὐτὸν ἐκεῖ βεβαπτίσθαι, μὴ ὄντος, εἰ μὴ ἑνὸς βαπτίσματος, ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ μόνῃ, ἐπεὶ καὶ ὁ Θεὸς εἷς, καὶ βάπτισμα ἓν, καὶ ἐκκλησία μία, ἐν ᾗ τὸ βάπτισμα καὶ ὁ ἁγιασμὸς καὶ ὅσα ἄλλα εἰς σωτηρίαν καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον ἐπιτελεῖται. Τὰ γὰρ ἒτω τῆς Ἐκκλησίας γινόμενα, εἰς οὐδὲν τούτων ἀφεικνεῖται.
Πολύκαρπος Αδραμέντου εἶπεν·
Οἱ τὸ τῶν αἱρετικῶν βάπτισμα δοκιμάζοντες, τὸ ἡμέτερον ἀδόκιμον ποιοῦσι.
Νουσάτος ἀπὸ Θαννού βασιλέως εἶπε·
Πᾶσαι αἱ γραφαὶ μαρτυροῦσι περὶ ἑνὸς καὶ μόνου τοῦ ἐν τῇ Ἐκκλεσίᾳ βαπτίσματος σωτηρίου, ὀφείλομεν τὴν ἡμετέραν πίστιν ὁμολογῆσαι, ἵνα τοὺς αἱρετικοὺς καὶ σχισματικοὺς προσερχομένους τῇ Ἐκκλησίᾳ μετὰ τὸ ψευδὲς ἐκείνων βάπτισμα τῷ ἀληθεῖ βαπτίσωμεν. Καὶ διὰ τοῦτο ἐγὼ τοὺς ἐκεῖθεν ἐλθόντας πάντας ἐβάπτισα, καὶ τοὺς ἀπὸ κλήρου αὐτῶν λαϊκοὺς ἒστησα.
Νεμεσιανὸς ἀπὸ Θουβούνων εἶπε·
Βάπτισμα ὃ δίδωσιν αἱρετικὸς καὶ σχισματικὸς μὴ εἶναι ἀληθὲς πᾶσαι αἱ γραφαὶ μαρτυροῦσιν, ἐπεὶ αὐτοί προεστῶτες αὐτῶν ψευδόχριστοί εἰσι καὶ ψευδοπροφῆται.
Ἰανουάριος ἀπὸ Λαβῆς εἶπε·
Κατὰ τὰ προστάγματα τῶν ἁγίων Γραφῶν κρίνω δεῖν πάντας τοὺς αἱρετικοὺς βαπτίζεσθαι, καὶ οὕτως εἰς τὴν ἁγίαν Ἐκκλησίαν προσδέχεσθαι.
Λούκιος ἀπὸ Γαστρογαλβῆς εἶπεν·
Ὁ Κύριος ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ φησὶν, Ὑμεῖς ἐστε τὸ ἅλας τῆς γῆς, ἐὰν δὲ τὸ ἅλας μωρανθῇ ἐν τίνι ἁλισθήσεται; ὁπότε οὖν σαφές ἐστι τοὺς αἱρετικοὺς τουτέστιν ἐχθροὺς τοῦ Θεοῦ, μὴ δεῖν δύνασθαι ζοποιῆσαί τινα πνευματικῇ ὁμολογίᾳ μωραθέντας αὐτοὺς καὶ ἔξω ὄντας τῆς Ἐκκλησίας, ἁγίῳ βαπτίσματι βαπτίζειν αὐτοὺς ἐρχομένους ὀφείλομεν.
Κρίσης ἀπὸ Κρήτης εἶπε·
Καὶ αὐτὸς τοὺς αἱρετεκοὺς καὶ σχισματικοὺς, ὁπόταν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τὴν καθολικὴν ἒλθωσι, μὴ πρότερον δεχθῆναι, πρὶν ἐξορκισθῶσι καὶ βαπτισθῶσι, χωρὶς ἐκείνων τῶν τῇ Ἐκκλησίᾳ βαπτισθέντων καὶ ἀποστάντων. Οὖτοι γὰρ ὀφείλουσι μετανοήσαντες χειροθεσίας μόνης τυχεῖν.
Νικομήδης ἀπὸ Σεργομέων εἶπεν·
Ἡ ἐμὴ ἀπόφασις αὕτη ἐστίν· ἵνα οἱ αἱρετικοὶ τῇ Ἐκκλησίᾳ προσερχόμενοι βαπτισθῶσιν, ἐπεὶ μηδεμίαν ἒξω ἄφεσιν ἁμαρτιῶν εἰληρασιν ὑπὸ τῶν αιῥετικῶν βαπτισθέντες.
Σεκουνδιανὸς ἀπὸ Καρινδίας εἶπεν·
Ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἱησοῦς Χριστὸς λέγει· Ὁ μὴ ὣν μετ' ἑμοῦ, κατ' ἑμοῦ ἐστι. Καὶ Ἰωάννης ὁ ἀπόστολος τοὺς ἐξερχομένους τῆς Ἐκκλησίας Αντιχρίστους ὀνομάζει. Αδύνατον γὰρ ἐστιν αὐτοὺς ὑπηρετῆσαι χάριτι Θεοῦ, καὶ σωτηρίῳ βαπτίσματι· καὶ διὰ τοῦτο κρίνω τοὺς τῇ Ἐκκλησίᾳ προσελθόντας βαπτισθῆναι παρ' ἡμῶν.
Φίληξ ἀπὸ Γαμετῶν εἶπεν·
Ὡς τυφλὸς τυφλὸν ὁδηγῶν ἅμα εἰς βόθρον ἐμπίπτουσιν, οὕτω καὶ αἱρετικὸς αἱρετικὸν βαπτίζων τῷ βαπτισμένῳ συναποθνῆσκει. Καὶ διὰ τοῦτο παρ' ἡμῖν τὸν αἱρετικὸν βαπτισθῆναι δεῖ, ἵνα μὴ ἡμεῖς οἱ ζῶντες νεκροῖς κοινωνήσωμεν.
Σουκέντιος ἀπὸ Αβιργεμανικιανῆς εἶπεν·
Αἱρετικοῖς ἢ οὑδὲν ἔξεστιν, ἢ πάντα· εἰ δύνανται βαπτίσαι, δύνανται καὶ Πνεῦμα ἅγιον δοῦναι· ἐπεὶ δὲ μὴ ἔχουσιν, οὐδὲ πνευματικῶς βαπτίζουσι· καὶ διὰ τοῦτο κρίνω δεῖν τοὺς αἱρετικοὺς βαπτίζεσθαι.
Φουρτουάτος ἀπὸ Θουκχαβὼρ εἶπεν·
Οἱ ἔξω τῆς Ἐκκλησίας ὄντες, καὶ ἐναντίοι τῷ Χριστῷ, ὡς τὰ πρόβατα, καὶ τὴν ἀγέλην αὐτοῦ σκορπίζοντες, βαπτίζειν ἔξω οὐ δύνανται.
Θήδατος ἀπὸ Θουρβῶν εἶπε·
Πάσῃ δυνάμει ἀγωνιστέον, ἵνα μὴ ὁ τὴν τῶν αἱρετικῶν πλάνην ἁφεὶς, τὸ μόνον τῆν Ἐκκλησίας βάπτισμα διστάσῃ λαβεῖν, ᾧ τις μὴ βαπτισθεὶς, ἀλλοτριοῦται τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλέιας.
Προβατιανὸς ἀπὸ Σοφετίης εἶπεν·
Εἰ ἀπὸ Θεοῦ ἡ αἵρεσίς ἐστιν, ἔξει αἱρετικὸς καὶ δωρεὰν Θεοῦ. Εἰ δὲ μὴ ἐστιν ἀπὸ Θεοῦ, πῶς δύναται αὐτὸς ἔχειν τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ καὶ ἄλλῳ διδόναι;
Μανούαλος ἀπὸ Γέρβης εἶπε·
Τοῦ Κυρίου λέγοντος, Βαπτίσατε πάντα τὰ ἔθνη εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Παπρὸς καὶ τοῦ Υὶοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, οἴδαμεν σαφῶς τοὺς αἱρετικοὺς, μήτε Πατέρα ἒχειν, μήτε Υἱὸν, μήτε ἃγίον Πνεῦμα· δεῖ οὖν ἐρχομένους εἰς τὴν Ἐκκλησίαν βαπτίζειν, ἵνα ἀναγεννηθῶσιν.
Πολιτιανὸς ἀπὸ Μίλεως εἶπεν·
Ορθόν ἐστι τὸν ἀπὸ αἱρέσεως ἐρχόμενον ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ βαπτίζεσθαι.
Θέογνις ἀπὸ Ιππῶνος ῥηγίου εἶπεν·
Ακολούθως τῷ μυστηρίῳ τοῦ Θεοῦ, καὶ τῆς οὐρανίου χάριτος ἣν εἰλήφαμην, βάπτισμα, ὅ εστιν ἐν τῇ ἁγίᾳ Ἐκκλησίᾳ, οἲδαμεν.
Διατίους ὁ Σεάδης εἶπεν·
Ἡμεῖς ὃ ἐφ' ἡμῖν ἐστιν, αἱρετικοῖς οῦ κοινωνοῦμεν, ἐὰν μὴ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ βαπτισθῇ, καὶ ἄφεσιν ἀμαρτιῶν λάβη.
Προβάτος ἀπὸ Ζοφιστοῦ εἶπεν·
Ὁ δοκιμάζων παρὰ τοῖς αἱρετικοῖς βάπτισμα εἶναι, τί ἄλλο, ἢ τοῖς αἱρετικοῖς κοινωνεῖ;
Ορτησιανὸς ἀπὸ Λαβούρνης εἶπε.
Καὶ ἡμεῖς ἓν βάπτισμα, ὅπερ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ οἴδαμεν, τοῦτο τῇ Ἐκκλησίᾳ εκδικοῦμεν.
Κάσιος ἀπὸ Κομαζῶν εἶπεν·
Ἐπεὶ δύο βαπτίσματα εἶναι οὐ δύναται, ὁ συγχωρῶν τοῖς αἱρετικοῖς βάπτισμα, ἑαυτὸν τοῦ βαπτίσματος ἀποστερει· διὸ ἐπικυρῶ αἱρετικοὺς βαπτίζειν δεῖν, ὅταν πρὸς τὴν Ἐκκλησίαν ἒρχωνται, χωρὶς τῶν τῆς Ἐκκλησίας τῶν πιστῶν χωρισθέντων, καὶ ἑαυτοὺς τῷ σκότει τῆς αἱρέσεως προδόντων, οὓς δεῖ ἐπανελθόντας, μόνῃ τῇ χειροθεσίᾳ προσλαβέσθαι.
Ιανουάριος ἀπὸ Οὺβικοῦ εἶπεν·
Εἰ μὴ συγκατατίθεται ἡ πλάνη τῇ ἀληθείᾳ, πολὺ μᾶλλον ἡ ἀλήθεια οὐ συγκατατίθεται τῇ πλάνῃ. Διὸ καὶ ἡμεῖς συνιστάμεθα τῇ Ἐκκλησίᾳ, ἐν ᾗ καὶ προκαθεδράσθημεν, ἵνα τοὺς ἐν αὐτῇ μὴ βαπτισθέντας βαπτίσωμεν.
Σεκουνδῖνος ὁ ἀπὸ Καλπῶν εἶπεν·
Εἰ χριστιανοί ἐισιν οἱ αἱρετικοὶ, διά τί ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ οὐκ εἰσίν; εἰ δὲ μὴ χριστιανοὶ εἰσι, γινέσθωσαν. Δῆλον οὖν ἐπάνω υἱῶν ἀλλοτρίων καὶ σπορᾶς Αντιχρίστου, διὰ μόνης Χειρεπιθεσίας, μὴ δύνασθαι ἅγιον Πνεῦμα κατελθεἱν.
Οὐικτερίνος ἀπὸ Θαβάκων εἶπεν·
Εἰ ἒξεστι τοῖς αἱρετικοῖς βαπτίσαι, καὶ ἄγιον Πνεῦμα δοῦναι καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, τί άυτῶν καταψευδόμεθα, ἵνα αὐτοὺς αἱρετικοὺς ὀνομάσωμεν;
Ἄλλος Φίληξ άπὸ Θυίνης εἶπεν·
Ὀφείλομεν διαβεβαιῶσαι ἵνα πάντες οἱ αἱρετικοὶ οἱ προσερχόμενοι τῇ Ἐκκλησίᾳ βαπτισθῶσιν, ὅπως ἡ ἒξω γενομένη διαστροφὴ ἐπανορθωθῇ καὶ ἀγιασθῇ.
Κούιντος ἀπὸ Οὐροὺκ εἶπεν·
Εἰ οἱ παρὰ τοῖς αἱρετικοῖς βαπτιζόμενοι ἀφέσεως ἁμαρτιῶν καὶ αἰωνίου ζωῆς τυγχάνουσι, τί πρὸς τὴν Ἐκκλησίαν ἒρχονται; εἰ δὲ εἰς μετάνοιαν ἒρχονται, ἐν ᾗ καὶ ζωοποιοῦνται βαπτίσματι, ὅπερ ἐν τῇ καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ ἐστὶ, βαπτισθῆναι καὶ ἁγιασθῆναι ὀφείλουσιν.
Κάστος ἀπὸ Δίκης εἶπεν·
Ὁ παραπεμπόμενος τὴν ἀλήθειαν, καὶ τῇ συνηθεία ἑπόμενος, ἢ περὶ τοὺς ἀδελφοὺς φθονερὸς, οἶς ἡ ἀλήθεια ἀπεκαλύφθη, ἢ πρὸς Θεὸν τὸν ἀποκαλύψαντα ἀχάριστος.
Εὐχράτιος ἀπὸ Θενῶν εἶπε.
Τοὺς αἱρετικοὺς ἐρχομένους εἰς τὴν Ἐκκλησίαν ὀρθῷ καἱ καθολικῷ βαπτίσματι βαπτίζεσθαι δεῖ, ἵνα ἀπονιψάμενοι τὰς ἁμαρτίας ἁγιασθῶσιν.
Λίβυσσος ἀπὸ Οὐργάσης εἶπεν·
Ο Κύριός φησιν· Ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια, ὣστε ἀποκαλυφθείσης τῆς ἀληθείας παραχωρείτω ἡ συνήθεια, ἵνα εἰ καὶ τὸ πρότερόν τις ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τοὺς αἱρετικοὺς μὴ ἐβάπτισε, νῦν βαπτίση.
Λευκῖνος ἀπὸ Θιουίσου εἶπε·
Τοὐς γὰρ αἱρετικοὺς ὡς βλασφήμους καὶ ἀνοσίους, πλάνοις λόγοις τὰς θείας Γραφὰς παραχαράσσοντας, ἀναθεματίζειν δεῖ· καὶ διὰ τοῦτο τοὺς τοιούτους ἐξορκιζειν καὶ βαπτίζειν ὀφείλομεν.
Εὐγένιος Αμμεδάρων εἶπε·
Κᾁγὼ τοῦτο κρίνω, δεῖν τοὺς αἱρετικοὺς βαπτίζεσθαι.
Ἄλλος Φίληξ ἀπὸ Μεκκόρας εἶπε·
Καὶ αὐτὸς ἑπόμενος τῷ κανόνι τῶν θείων Γραφῶν, τοὺς αἱρετικοὺς καὶ σχισματικοὺς, βαπτίζεσθαι ἀποφαίνομαι.
Ιανουάριος ἀπὸ Μουκούζης εἶπεν·
Αἱρετικοὶ ἒχουσι βάπτισμα; ἡμεῖς οὐκ ἒχομεν· εἰ ἡμεῖς ἒχομεν, αἱρετικοὶ ἒχειν οὐ δύνανται. Ἀμφισβητήσιμον δὲ οὐκ ἔστι τὴν Ἐκκλησίαν τὴν καθολικὴν τῷ τοῦ Χριστοῦ βαπτίσματι κεχρῆσθαι, τὴν μόνην κεκτημένεν χάριν καὶ ἀγάπην καὶ ἀλήθειαν τοῦ Χριστοῦ.
Ἀδέλφιδος ἀπὸ Θασβελθης εἶπε·
Μάτην τινὲς τῇ ἀληθείᾳ πολεμοῦσι, λέγοντες ἡμᾶς ἀναβαπτίζειν· ὴ γὰρ Ἐκκλησία τοὺς αἱρετικοὺς οὐκ ἀναβαπτίζει, ἀλλὰ βαπτίζει.
Δημήτριος ἀπὸ Πολεμόνου εἶπεν·
Οἱ λέγοντες, ὅτι οἱ αἱρετικοὶ ἀληθῶς καὶ νομίμως βαπτίζουσιν, οὗτοι οὐ μόνον δύο, ἀλλὰ καὶ πολλὰ βαπτίσματα εἰσάγουσιν· ὁπότε γὰρ διαφοροι καὶ πολλαὶ αἱρέσεις εἰσὶ, κατὰ τὸν ἀριθμὸν ἀυτῶν, καὶ τά βαπτίσματα ἀριθμεῖται.
Οὐικέντιος ἀπὸ Θιβάρης εἶπε·
Τοὺς αἱρετικοὺς οἴδαμεν χείρονας τῶν σχισματικῶν· ἐὰν δὲ μετανοήσαντες θελήσωσιν ἐλθεῖν εἰς κανόνα τῆς ἀληθείας, πρότερον ἐξορκίζειν, ἒπειτα βαπτίζειν αὐτοὺς δεῖ, τότε γὰρ δύνανται τῆς Χριστοῦ ἐπαγγελίας τυχεῖν.
Μάρκος ἀπὸ Μαθάρων εἶπε·
Κρίνω ὡς μηδὲν ἔχοντας τοὺς αἱρετικούς βαπτίζεσθαι.
Σάτιος ἀπὸ Σακιλιβύης εἶπεν·
Εἰ τοῖς αἱρετικοῖς ἐν τῳ βαπτίσματι αυτῶν ἄφεσις ἁμαρτιῶν γίνεται, ματὴν τῇ Ἐκκλησίᾳ προσέρχονται, οὐδεν γὰρ ἐστι τὸ δυνάμενον φοβῆσαι ἀυτοὺς, ἐν τῇ κρίσει τοῦ Χριστοῦ, ἄφεσιν ἁμαρτιῶν εἰληφότας.
Αὐρήλιανος ἀπὸ Αττικῆς εῖπε·
Λέγοντος τοῦ Ἀποστόλου ἀλλοτρίαις ἀμαρτίαις μὴ κοινωνεῖν, βαπτίζεσθαι τοὺς αἱρετικοὺς, ἵνα λάβωσι πρότερον ἄφεςιν ἁμαρτιῶν, καὶ οὕτω αὐτοῖς κοινωνἡσωμεν.
Ιαμβὸς ἀπὸ Γερμανικείας εἶπεν·
Οἰ τὸ τῶν αἰρετικῶν δοκιμήζοντες βάπτισμα, τὸ ἡμέτερον ἀποδοκιμάζουσιν.
Λουκιανὸς άπὸ Ρουκούμης εἶπεν·
Εἰ δυνατὸν φῶς καὶ σκότος κοινωνεῖν, δύναται καὶ ἡμῖν καὶ τοῖς αἱρετικοῖς εἶναί τι κοινόν· κρίνω οὖν τοὺς αἱρετικοὺς βαπτίζεσθαι.
Πελάγιος ἀπὸ Λουπερκιανῆς εἶπεν·
Εἰ αἵρεσις οὐκ ἒστιν ἐν Ἐκκλησίᾳ, πῶς δύναται παρὰ τοῖς αἱρετικοῖς εῖναι τὸ τῆς Ἐκκλησίας βάπτισμα;
Ιάδερ ἀπὸ Μηδείας εἶπε·
Μία πίστις ἓν βάπτισμα, ἀλλὰ τῇ καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ ἔξεστι βαπτίζειν.
Ἄλλος Φίληξ ἀπὸ Μαρδιανῆς εἶπε·
Τὰ αὐτά.
Παῦλος ἀπὸ Σαβᾶς εἶπεν·
Εἰ ὁ Θεὸς ἀληθής ἐστι, πῶς ἔσται παρὰ τοῖς αἱρετικοῖς ἀληθὲς βάπτισμα, παρ' οἷς οὐκ ἒστι Θεός;
Πομπώνιος ἀπὸ Διονυσιανῆς εἶπεν·
Οἱ αὶρετικοὶ οὐ δύνανται βαπτίζειν, οὐδὲ ἄφεσιν ἁμαρτιων δοῦναι, οἱ μὴ ἔχοντες ἐξουσίαν λῦσαί τι ἐπὶ τῆς γῆς ἢ δῆσαι.
Οὐινάτος ἀπὸ Θηίνίσης εἶπεν·
Ὁ τὸ βάπτισμα τῆς Ἐκκλησίας τοῖς αἱρετικοῖς κοινῶν, τὴν νύμφην τοῦ Χριςτοῦ μοιχοῖς παραδίδωσιν.
Λυμμος ἀπὸ Ασυάγης εἶπεν·
Ἡμεῖς ἓν βάπτισμα εἰλήφαμεν, καὶ τούτο ἐξακολουθοῦμεν· ὁ δὲ λέγων, καὶ τοῖς αἱρετικοῖς ἔξεστι βαπτίζειν, δύο βαπτίσματα εἰσάγει.
Σατορνῖλος ἀπὸ Ιουκτορνιανῆς εἶπεν·
Εἰ ἔξεστι τοῖς αἱρετικοῖς βαπτίζειν ἀνέγκλητοί εἰσιν ἄνομα ποιοῦντες, οὐδὲ εὑρήσεις διὰ τι αὐτοὺς ὁ Χριστὸς ἐναντίους, ἢ ὁ Ἀπόστολος Αντιχρίστους ὀνομάζει.
Σατορνῖλλος ἄλλος ἀπὸ Συκῆς εἶπεν·
Οἱ ἐθνικοὶ εἰ καὶ ἒδωλα σέβονται, ὅμως τὸν Θεὸν πατέρα καὶ κτίστην ἐπιγινώσκουσι καὶ ὁμολογοῦσι δεσπότην· εἰς τοῦτων Μαρκίων βλασφημεῖ, καὶ πῶς οὐκ αισχύνονται οἱ τὸ Μαρκίωνος βάπτισμα δοκιμάζοντες;
Μάρκελλος ἀπὸ Ζάμης εἶπεν·
Ὁπότε ἂφεσις ἁμαρτιῶν οὐδαμοῦ, εἰ μὴ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ διδοται, ὁ αἰρετικοὺς μὴ βαπτίζων, ἀμάρτωλῷ κοινωνεῖ.
Εἰρηναῖος ἀπὸ Ουλῶν εἶπεν·
Εἰ διὰ τοῦτο ἡ Ἐκκλησία τὸν αἱρετικὸν οὐ βαπτίζει, ὅτι ἤδη λέγεται βεβαπτίσθαι, προκρίνει ἡ αἵρεσις καὶ μείζων γίνεται.
Δονάτος ἀπὸ Κιβαλινῆς εἶπεν·
Ο λέγων παρὰ τοῖς αἱρετικοῖς χάριν βαπτίσματος εἶναι, πρότερον ἀποδειξάτο Ἐκεῖ ἐκκλησίαν.
Ζώσιμος ἀπὸ Θαραζοῦ εἶπεν·
Ἀποκαλυφθείσης τῆς ἀληθείας, παραχωρείτω ἡ πλάνη τῃ ἀληθείᾳ.
Ιουλιανὸς ἀπὸ Φιλίππου εἶπε·
Γέγραπται, Οὐ δύναται ἄνθρωπος λαμβάνειν οὐδὲν, ἐὰν μὴ ᾖ δεδομένον ἀυτῷ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ· εἰ ὴ ἀιρεσις ἐξ οὐρανοῦ ἐστι, δύναται καὶ οὐράνιον βάπτισμα δοῦναι.
Φαῦστος ἀπὸ Θημίδης εἶπεν·
Οἱ τὸ τῶν αἱρετικῶν πρὸς τὸ τῆς ἐκκλησίας βάπτισμα ἐνιστάμενοι, ἐκείνους μὲν χριστιανοὺς, ἡμᾶς ταὶ αἱρετικοὺς ποιοῦσιν.
Γεμῖνος ἀπὸ Φόρμης εἶπεν·
Ο ἅπαξ ἐκρίναμεν, τοῦτο καὶ κατέχομεν· ἵνα τοὺς ἀπὸ αἱρέσεων ἐρχομένους βαπτίζωμεν.
Ρογατιανὸς ἀπὸ Οὕσης εἶπεν·
Τὴν Ἐκκλησιαν ὁ Χριστὸς ὠκοδομησε, τμν αἵρεσιν ὁ διάβολος· πῶς οὖν δύναται ἔχειν βάπτισμα Χριστοῦ ἡ συναγωγὴ διάβολοῦ;
Θῆράπιος ἀπὸ Βουλισμίου εἶπεν·
Ο τοῖς αἱρετεκοῖς τὸ βάπτισμα τῆς Ἐκκλησίας προδιδοὺς, τί ἄλλο ἢ τῆς νύμφης τοῦ Χριστοῦ προδότης γίνεται;
Λούκιος ἀπὸ Μεμερέσης εἶπε.
Γέγραπται, ὅτι ὁ Θεὸς ἁμαρτωλῶν οὐκ ἀκούει· ὁ δὲ αἱρετικὸς ὢν ἁμαρτωλὸς, πῶς ἀκούεται εν τῷ βαπτίζειν;
Αλλὸς Φιληξ ἀπὸ Ούαγλακηνῆς εἶπεν·
Ἐν τῷ προδέχεσθαι τοὺς αἱρετικοὺς ἂνευ τοῦ τῆς Ἐκκλησίας βαπτίσματος, μηδεὶς τὴν συνήθειαν λόγου καὶ τῆς ἀληθείας προκρινέτω.
Ἄλλος Σατορνῖλος ἀπὸ Πλουτίμνης εἶπεν·
Εἰ δύναται Ἀντίχριστος δοῦναι τὴν χάριν τοῦ Χριστοῦ, δύνανται καὶ οἱ αἱρετικοὶ βαπτίζειν, οἱ ὀνομασθέντες ἀντίχριστοι.
Κοίντος ἀπὸ Οὐγβᾶς εἶπεν·
Ὁ Θεὸς εἷς ἐστι, καὶ Ἐκκλησία μία καὶ ἓν βάπτισμα καὶ πῶς δύναταί τις βαπτισθῆναι ἐκεῖ, ὅπου οὔτε Θεὸς, οὔτε Χριστὸς, οὔτε Ἐκκλησία ἐστί;
Ἰουλιανὸς ἀπὸ Μαρκελλιανῆς εἶπεν·
Εἰ δύναται ἂνθρωπος δυσὶ κυρίοις δουλεύειν, Θεῷ καὶ μαμωνᾷ, δύναται καὶ βάπτισμα δυσὶν ὑπηρετεῖν.
Τέναξ ἀπὸ Ὀρίων Κελλίων εἶπεν·
Βάπτισμα ἕν ἐστιν, ἀλλὰ τῆς Ἐκκλησίας, ἧς τὸ βαπτισμα ἀληθές.
Ἄλλος Οὐίκτωρ ἀπὸ Ἀσούρας εἶπεν ὁμοίως·
Δουνατοῦλος ἀπὸ Κάμφης εἶπεν·
Ἀεὶ τοῦτο ἐγὼ ἐφρόνησα, ἵνα οἱ αἱρετικοὶ, μηδὲν ἔξω λαβεῖν δυνάμενοι, ὅταν πρὸς τὴν Ἐκκλησίαν ἔλθωσι, βαπτισθῶσιν.
Οὐήρουλος ἀπὸ Ῥουσιοκάδας εἶπεν·
Ἄνθρωπος αἱρετικὸς δύναται δοῦναι ὃ μὴ ἔχει, πολὺ μᾶλλον σχισματικὸς, ὅπερ εἶχεν ἀπολέσας.
Πουδεντιανὸς ἀπὸ Κουινκόλης εἶπεν·
Ἐάν τις ἀπὸ αἱρέσεως ἔλθῃ, βαπτισθῆναι αὐτὸν ὀρθῶς καὶ δικαίως κέκριται.
Πέτρος ἀπὸ Ἱππῶνος Διαῤῥύτου εἶπεν·
Ἐπεὶ ἓν βάπτισμά ἐστιν ἐν μόνῃ τῇ Ἐκκλησίᾳ, διὰ τοῦτο τοὺς ἀπὸ τῶν αἱρετικῶν καὶ σχισματικῶν ἐλθόντας, ὡς μηδὲν ἐκεῖθεν εἰληφότας, ἐν τῃ Ἐκκλησίᾳ βαπτίζεσθαι κρίνω.
Ἄλλος Λούκιος ἀπὸ Αὐσάφης εἶπεν·
Ἑνὸς ὄντος Θεοῦ καὶ πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος, καὶ μιᾶς ἐλπίδος, καὶ μιᾶς Ἐκκλησίας, τὰ παρὰ τοῖς αἱρετικοῖς πραττόμενα λύεσθαι δεῖν φημι, καὶ τοὺς ἀπ' αὐτῶν ἐρχομένους ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ βαπτίζειν.
Ἄλλὸς Φίληξ ἀπὸ Τουριτῶν εἶπεν·
Ἐγὼ κρίνω ἵνα, ἀκολούθως ταῖς θείαις γραφαῖς, ἄνομοι παρὰ τοῖς αἱρετικοῖς βαπτισθέντες, ἂν πρὸς τὴν Ἐκκλησίαν καταφύγωσι, τῷ τῆς Ἐκκλησίας βαπτίσματι, ἔνθα πᾶσα ἐξουσία παρὰ τοῦ Θεοῦ δέδοται, βαπτισθῶσιν.
Πλουτιανὸς ἀπὸ Λαβάνης εἶπεν·
Ἐγὼ πιστεύω βαπτίσματι σωτηρίαν μὴ εἶναι, εἰ μὴ ἐν μόνῃ τῇ καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ, καὶ ὅταν ἒξω τῆς Ἐκκλησίας γένηται, πιθηκισμὸν εἶναι.
Σαλουιανὸς ἀπὸ Ζυφάλης εἶπεν·
Τοὺς αἱρετικοὺς μηδὲν ἒχειν συνέστηκε, καὶ διὰ τοῦτο πρὸς ἡμᾶς ἒρχονται, ἵνα λάβωσιν ὃ μὴ ἒχουσιν.
Ὁνωράτος ἀπὸ Λούγκης εἶπεν·
Ὁπότε ὁ Χριστὸς ἀληθής ἐστι, μᾶλλον τῇ ἀληθείᾳ, ἢ τῆ συνηθείᾳ ἕπεσθαι ὀφείλομεν, ἵνα τοὺς αἱρετικοὺς, διὰ τοῦτο πρὸς ἡμᾶς ἐρχομένους, ὅτι ἔξω μηδὲν λαβεῖν ἠδυνήθησαν, τῷ τῆς Ἐκκλησίας βαπτίσματι ἁγίασωμεν.
Οὐίκτωρ ἀπὸ Ὀκτύβου εἶπεν·
Τοῦτο καὶ αὐτὸς φρονῶ, ἵνα οἱ ἀπὸ αἱρέσεως ἐρχόμενοι, ἀδιστάκτως βαπτισθῶσι.
Κλάριος ἀπὸ Μασκούλης εἶπεν·
Πρόδηλός ἐστιν ἡ τοῦ Κύρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀπόφασις ἀποστέλλοντος τοὺς ἑαυτοῦ ἀποςτόλους, καὶ αὐτοῖς μόνοις τὴν ἐξουσίαν ἐπιτρέποντος, οἷς ἡμεῖς ἐξακολουθοῦμεν, τῇ αὐτῶν ἐξουσίᾳ τὴν Ἐκκλησίαν Θεοῦ κυβερνῶντες, καὶ τοὺς πιστεύοντας βαπτίζοντες· καὶ διὰ τοῦτο οἱ αἱρετικοὶ οἱ μήτε τὴν ἐξουσίαν ἔχοντες, μήτε τὴν Ἐκκλησίαν, οὐδὲ βαπτίζειν τῷ τῆς Ἐκκλησίας βαπτίσματι δύνανται.
Σεκονδιανὸς ἀπὸ Θάμβης εἶπεν·
Οὐδαμῶς ὀφείλομεν τοὺς αἱρετικοὺς τῇ ἡμετέρᾳ φιλονεικίᾳ ἐνεδρεύειν, ἵνα οἱ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μὴ βαπτισθέντες, ὁπόταν ἡ ἡμέρα τῆς κρίσεως ἔλθῃ, ἡμᾶς αἰτιάσωνται, ὅτι δί ἡμᾶς οὐκ ἐβαπτίσθησαν, οὐδὲ τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν ἒλαβον· διόπερ, μιᾶς οὔσης τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ βαπτίσματος, ὅταν πρὸς ἡμᾶς ἒλθωσι, μετὰ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ βαπτίσματος τυχεῖν ὀφείλουσιν.
Αὐρήλιος ἀπὸ Χολλαβῆς εἶπεν·
Ἰωάννης ὁ ἀπόστολος ἐν ἐπιστολῇ αὐτοῦ ἔφη· Εἴ τις ἔρχεται πρὸς ὑμᾶς, καὶ τὴν διαδοχὴν τοῦ Θεοῦ οὐ φέρει, μὴ λαμβάνετε αὐτὸν εἰς οἰκίαν, καὶ χαίρειν αὐτῷ μὴ λέγετε· ὁ λέγων αὐτῷ χαίρειν, κοινωνεῖ τοῖς λόγοις αὐτοῦ, καὶ τοῖς ἔργοις πονηροῖς· πῶς οὖν τοι εἰσδεχθῆναι εἰς οἰκίαν τοῦ Θεοῦ δύνανται, ἢ πῶς αὐτοῖς χωρὶς τοῦ τῆς Ἐκκλησίας βαπτίσματος κοινωνῆσαι δύναμεθα, εἰ μὴ τοῖς πονηροῖς αὐτῶν ἔργοις κοινωνοῦμεν;
Βίκτωρ ἀπὸ Γεμέλλων εἶπεν·
Τυφλὸς τυφλὸν ἐὰν ὁδηγῇ, ἀμφότεροι εἰς βόθυνον πεσοῦνται· ἐπεὶ οὖν σαφές ἐστι, μὴ δύνασθαι αἱρετικόν τινα φωτίσαι, ἅτε δὴ τυφλῶν αὐτῶν ὄντων, τῶν τοιούτων τὸ βάπτισμα οὐδέν ἐστι.
Ματόλιος ἀπὸ Οἴας εἶπεν·
Κᾀγὼ παρὼν καὶ Πόμπηϊος ἀπὸ Σαβράτων, καὶ Διογὰς ἀπὸ Λεπτιμάγνης, οἵπερ ἐνετείλαντό μοι, σώματι μὲν ἀπόντες, τῷ δὲ πνεύματι παρόντες κρίνομεν, ὅπερ καὶ πολλοὶ συνεπίσκοποι ἡμῶν, τοὺς αἱρετικοὺς κοινωνεῖν ἡμῖν μὴ δύνασθαι, ἐὰν μὴ παρ' ἡμῶν βαπτισθῶσιν.
Ἰούνιος ἀπὸ Νεαπόλεως εἶπεν·
Ἀπ' ἐκείνου οὗ ἅπαξ ἐκρίναμεν, οὐ χωρίζομαι· ἵνα τοὺς αἱρετικοὺς τοὺς ἐρχομένους εἰς τὴν Ἐκκλησίαν βαπτίζωμεν.
Κυπριανὸς ἀπὸ Καρχηδόνος εἶπεν·
Τὴν ἐμὴν ἀπόφασιν ὁλόκληρος δείκνυσιν ἐπιστολὴ πρὸς Ἰοβιανὸν συνεπίσκοπον ἡμῶν γραφεῖσα, τοὺς αἱρετικοὺς κατὰ τὴν εὐαγγελικὴν καὶ ἀποστολικὴν μαρτυρίαν ἐναντίους τοῦ Χριστοῦ καὶ Ἀντιχρίστους ὀνομασθέντας, ὁπόταν τῇ Ἐκκλησίᾳ προσέλθωσι, τῷ ἑνὶ τῆς Ἐκκλησίας βαπτίσματι, βαπτίζεσθαι δεῖν, ἵνα δυνηθῶσι γένεσθαι ἄντι ἐχθρῶν φίλοι, καὶ ἐξ Ἀντιχρίστων χριστιανοί.
ΖΩΝΑΡΑΣ. Αὗται μὲν οὖν αἱ γνῶμαι τῶν ἐν τῇ συνόδῳ ταύτῃ συνελθόντων πατέρων τῷ μεγάλῳ Κυπριανῷ· ἀλλ' οὔτε ἐπὶ τοῖς αἱρετικοῖς ἐκράτησαν πᾶσιν, οὔτε ἐπὶ τοῖς σχισματικοῖς· ἡ γὰρ δευτέρα οἰκουμενικὴ σύνοδος, ὡς ἤδη εἴρηται, ὑπεξεῖλέ τινας τῶν αἱρετικῶν, καὶ ἄνευ βαπτίσματος δέχεσθαι τούτους θεσπίσασα, χριομένους μόνον τῷ θείῳ μύρῳ, καὶ ἀναθεματίζοντας τὴν οἰκείαν αἵρεσιν ἕκαστον, καὶ πάσας ἁπλῶς· καὶ διὰ τοῦτο οὐδὲ ἐξηγήθησαν αἱ γνῶμαι αὗται, ὡς μὴ ἀναγκαῖαι, οἷα μηδὲ ἐνεργοῦσαι, ἀλλά καὶ κατὰ σύνοψιν ἐγράφησαν.
CONCILIUM VIII HABITUM CIRCA ANNUM CCLVII. Quamvis persuasum omnino habeam S. Hieronymum lapsum fuisse quum scripsit eosdem episcopos Africanos qui rebaptizationem cum S. Cypriano sanciverant, rursum convenientes, novum emisisse decretum, ac sententiam de Baptismo suam mutasse, putavi tamen dandum esse in hac vestra collectione locum huic episcoporum conventui, quemadmodum nonnulla concilia referuntur in vulgatis editionibus conciliorum, quae tamen constat habita non fuisse, tantum ne quid istius argumenti praetermittatur, sive verum illud, sive falsum sit. Ait ergo Hieronymus in Dialogo advers. Lucifer., illos ipsos episcopos qui cum beato Cypriano statuerant haereticos esse rebaptizandos, ad antiquam consuetudinem revolutos, novum emisisse decretum, quo videlicet damnabatur superioris concilii doctrina de baptismo haereticorum.
Huic Hieronymi opinioni multa repugnare videntur. Primum enim, constat auctoritate concilii Arelatensis, viguisse per multa tempora post Cyprianum doctrinam de rebaptizatione apud Afros. Deinde, istud ipsum probatur etiam ex concilio Carthagine habito apud Gratum episcopum; quod licet constiterit ex episcopis quorum animus abhorrens erat a rebaptizatione, evincit tamen eam doctrinam nondum abolitam fuisse apud Afros, tametsi plerique contra sentirent. Praeterea, concilium Cypriani adhuc aevo Vincentii Lirinensis in auctoritate fuisse constat, probat exemplum Donatistarum, qui, ut ait idem Vincentius, et constat ex gestis collationis Carthaginensis et ex pluribus Augustini locis, illius auctoritate concilii rebaptizare se jactitabant. Denique, nullum novi istius decreti testimonium alibi exstat in tota antiquitate. Quod tamen si fuisset, haud dubie eo usi frequenter essent adversarii Donatistarum. Contra, Augustinus in Epistola XLVIII annotat non inveniri Cyprianum sententiam de rebaptizandis haereticis suam correxisse; quod etiam colligi abunde potest ex cap. VIII, lib. II, contra Gaudentium. Itaque fieri potest ut Hieronymus, cum videret rebaptizationem a Catholicis Afris rejici, fortassis odio adversus Donatistas, putaverit Afros ad antiquam consuetudinem revolutos esse statim post concilium habitum sub Cypriano, quemadmodum Augustinus in lib. III de Baptismo, cap. 2, ait illos ad pristinam consuetudinem rediisse post Agrippinum. [STEPH. BALUZIUS.] ( Nova Collectio. )