Migne Patrologia Latina Tomus 100
Enchiridion (Alcuinus), J. P. Migne
1 PRAEFATIO.
Sanctissimo Patri et summo pontifici Arnoni episcopo (0571A)humilis levita Alcuinus [ Al., Archoinus, mendose ] salutem.
Dum vestram, venerande Pater, sanctissimam voluntatem catholicae fidei fervore fulgentem, et sanctae charitatis a Deo donis abundantem agnovi, ita, ut me, minimum divinae Scripturae vernaculum, de multis ecclesiasticae dignitatis consuetudinibus quasi Patrem consulere voluistis; ne fortasse aliquid vestrae prudentiae incognitum remaneret, quid, a quibus Patribus, de 343 qualibet re sancitum esset. Proinde subito sermo inter nos habitus de poenitentiae psalmis, qui essent, vel qualiter intelligendi, vel usitandi fuissent, inquirebat; quos septem esse ex venerabilium Patrum discretione mox inventum est: Nec non unde psalmus centesimus decimus octavus tam (0571B)celebri laude; vel, cur tam perpetua consuetudine canonicis horis decantari solitus sit: aut unde psalmi graduum dicerentur, quorum quindecim esse nemini, librum lectitanti Psalmorum, dubium esse reor. De quibus vestrae sagacissimae sanctitati breves expositiunculas quasi quoddam Enchiridion, id est manualem librum, fieri flagitastis [ Al. flagitatis]. Cui petitioni [ Al., qua petitione] almitatis vestrae libens annui, arreptisque sanctorum Patrum tractatibus, qui copiose de singulis in Psalmorum libro versibus scrutati sunt; quatenus de his quoque, quid dicerent, adnotarem, floresque colligerem dulcissimos ad vestrae voluntatis satisfaciendum desiderio.
Sed primo omnium numerorum eruendas rationes ratum putavi, id est, cur etiam psalmi poenitentiae (0571C)septenario numero consecrati essent? aut quare centesimus decimus octavus viginti duabus periodis divideretur, quorum singuli octo haberent versus? Aut quid rationis sit, quindecim esse psalmos, qui cantico graduum titulo praesignarentur? Notissimum quippe est, in sancta Scriptura magnam habere perfectionem septenarium in significatione ubique numerum, vel ex eo maxime, quod sancti Spiritus dona, prophetali definitione, in Christo esse, ab Isaia summo prophetarum dictum [ Ms., praedictum] est, ubi idem secretorum Domini conscius ait: Egredietur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet: et requiescet super eum spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum spiritus timoris Domini (0571D)(Isai. XI, 2). Ipse quoque Dominus septem nos petitionibus informare voluit (Matth. VI, 9); et in Apocalypsi Joannis (I, 4, 13, 16) septem candelabra vidisse; septemque stellas, ac septem se scripsisse Ecclesiis testatur, et multa alia sparsim in divinis reperiuntur libris, quae septenarii numeri perfectionem (0572A)ostendunt. Unde est et illud Salomonis: Sapientia aedificavit sibi domum, excidit columnas septem (Prov. IX, 1), quae longiorem poscunt sermonem; si tamen est nostri temporis quis idoneus, universa ejusdem numeri explanare mysteria: qui etiam in principio creaturarum ipsius Creatoris requie consecratus est, et nunc ordo saeculorum per eumdem numerum decurrere constat; qui etiam, si in duo dividitur membra majoris portionis habitudinis suae, id est in tres et quatuor, mirabile universitatis habet arcanum. Nam in tribus sancta Trinitas creatrix omnium quae sunt, designatur; et in quatuor scilicet, universitas demonstratur creaturarum; seu ob quatuor mundi plagas; sive propter quatuor elementorum originem; aut etiam temporum distributionem, (0572B)quae quadrifarie currere noscuntur: quocirca propter perfectam remissionem peccatorum, quam in baptismo accepimus, vel etiam lacrymis confessionis, et poenitentiae, psalmi poenitentiales septenario numero consecrantur. Sic etiam et psalmi novissimi in Psalterio, in laudem Domini Dei aeterni, eadem perfectionis regula septenario numero dedicantur. Psalmus siquidem centesimus atque octavus decimus, cui ad probationem [ Ms., purgationem] animae, inhaerendo sacris orationibus Deo, nullus aequiparari posse putatur, juxta alphabetum Hebraicae linguae compositus est, qui secundum numerum litterarum ejusdem linguae viginti duobus periodis constare videtur: quorum quisque octo versus habet, semper secundum ordinem alphabeti ab eadem incipientes littera, fortassis (0572C)propter evangelicas octo beatitudines, in quibus legalium constat esse perfectio praeceptorum: sive propter octavam circumcisionis diem, quae in novo homine exspoliationem carnalium designat voluptatum: cujus psalmi versus sunt simul aggregati bis LXXXVIII, quasi per decem legalia praecepta ad octo evangelicae perfectionis beatitudines ascensus patesceret. Unde mihi modo locus esset idoneus disputandi de mirabili numerorum congruentia cum salutis nostrae mysteriis, si alibi oratio non intenderet.
344 Similiter vero et de psalmis graduum quindecim pulcherrimus ascensionis ordo designatur usque ad coenaculum, in quo Spiritus sanctus in igneis linguis cum flammatu [ Ms., flatu] vehementi (0572D)super nomina virorum centum viginti venerat. Ergo si computare incipies singulos numeros ab uno usque ad quindecim, et omnem summam eorum in unum congregabis cumulum, centum viginti reperies, id est, de ter quinis ter quadragenos nasci; numerum videlicet, in quo Moyses jejunando legem meruit (0573A)recipere, vel Elias prophetali spiritu exaltatus est; vel etiam ipse Dominus noster Jesus Christus post jejunium quadraginta dierum tentatorem gloriose vicit malignum.
His omnibus consideratis, quanta sit numerorum excellentia in divinis Scripturis, et quam necessarium sit eas legentibus illorum nosse scientiam, perspicue patet: per quos etiam saeculorum ordo decurrit, et nostrae vitae ratio constat. Unde in sancta Scriptura legitur, Dominum Creatorem omnia in numero, pondere, et mensura fecisse (Sap. XI, 21). Quocirca fas esse videtur, sanctam auctoritatem vestram juvenes exhortari ingeniosos, in talibus se exercere studiis discant ferventia aetatis ingenio [ Ms., ferventi aetatis ingenio], ut habeant maturo annorum (0573B)tempore quid doceant discipulos suos; quatenus vestra sanctitate diligenter praedicante plurimi erudiantur in lege Domini. Sacerdotis quippe est ex alto culminis fastigio praedicare [ Ms., praevidere] quid cui conveniat personae, quibus pascuis nutriat gregem sibi commissum, ne forte qualibet ex grege ovicula errans, pastoris negligentia lupinis pateat morsibus. Unusquisque equidem doctor rationem acceptae pecuniae redditurus est domino suo, nec parvum sibi quislibet pastor fingat in animo imminere periculum, multa millia animarum in rationem animae suscepisse suae: laboret studiose in domo Dei doctor bonus, ut mereatur gloriose coronari in regno Dei: tempus itaque laboris transiet cito, beatae vero retributionis nunquam finietur. Si enim feliciter vivere (0573C)quaeramus, illuc animo tendamus ubi vera est felicitas, ad quam non nisi charitate suffultus nemo pervenire poterit, quae nos de terrenis tollat ad coelestia. Nihil saepius in hac vita nostrae peregrinationis animo meditemur, nisi qualiter Redemptori et Judici nostro placeamus, scientes quod hic semper non erimus, sed in alia quadam vita semper erimus. Quam miser est, qui de hujus mortalitatis labore, in majorem mortalitatis [ Ms., immortalitatis] perveniet laborem; et quam felix est, qui de hoc labore transiet in requiem, cujus nullus erit unquam finis. Proinde non transitorias amemus divitias, sed semper manentes. Dominus Jesus non nobis promisit honores transeuntes, sed perpetuos; non gloriam terrenam, (0573D)sed coelestem; non hic longaevitatem vitae, ubi peccato nascimur, labore vivimus, dolore morimur; sed in beatitudine perpetua [ Al., perfecta] aeternam nobis promisit vitam; et non perituras spopondit divitias, sed semper manentes: hujus vero saeculi divitiae bonis malisque communes esse videntur, quibus boni bene utuntur ad augmentum salutis sibi sempiternae, mali vero male utuntur eis ad perditionem sui. Illud vero promisit Dominus Deus charitate ferventibus, quo nihil beatius esse poterit, id est, perpetuam suae beatitudinis visionem, ad quam mundato corde festinandum est, sicut ipsa Veritas ait: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. IX, 8).
(0574A)Mundi sunt videlicet corde, quos nulla cujuslibet malitiae macula conturbat, qui casta mente Deum laudare coelestibus hymnis assuescunt. Hi angelicam in terris agunt vitam, qui in Dei laudibus laetantur, et psalmodiae puro corde delectantur. Nullus mortalium virtutem psalmorum pleniter explicare poterit. In his confessiones peccatorum, in his poenitentiales lacrymae excitantur, in his compunctio cordis renovatur, nam totus Psalmorum liber coelestibus redolet mysteriis, spiritalibus abundat praeceptis, divinis repletus est laudibus. Quicunque psalmos intenta mente decantare, et scrutari didicit, inveniet in eis omnem salutis nostrae dispensationem praedictam, miras coelestium jucunditates gaudiorum.
345 Proinde, sanctissime Pater, hortare fratres (0574B)sanctos, eorum diligenter discutere [ Ms., discere] sensus; ut sciant et intelligant corde quid ore et lingua resonent, apostolico imbuti exemplo, qui de seipso dixisse legitur: Psallam spiritu, psallam et mente: orabo spiritu, orabo et mente (I Cor. XIV, 15). Verba siquidem cantantis mens meditetur intelligentis [ Edit., intelligentes], quia Domino patescunt cogitationes singulorum, qui cor contritum et humiliatum in prece ad se clamantium non spernit. Siquidem [ Ms., sicut] quidam sapientium ait [humiliati preces coelum ascendunt]. Humilitate et misericordia Christi salvati sumus, qui ait: Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris (Matth. XI, 29). Qui misericordiam facit, miserebitur illius Deus, ipso Domino dicente: Estote (0574C)misericordes, sicut et Pater vester coelestis misericors est (Luc. VI, 36). Imago Dei, ad quam reformamur in mente, in misericordiae maxime stat operibus, pro quibus sanctis et justis regnum promittitur aeternum, dum discernentur agni ab haedis, ad audiendam vocem desiderabilem summi Regis et Judicis in sede paternae majestatis sedentis: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi (Matth. XXV, 34). Haec lege sancte Pater [ felix] feliciter, atque Sis memor Albini per tempora longa magistri, Dum sacris Domini supplex altaribus adstas [ Ms., adsis], Ut pius omnipotens solita pietate relaxet (0574D)Vincula criminibus, cujus condigna nefandis, Ut valeat tecum gaudens laudare tonantem, Post hujus Domino vitae miserante labores. Angelus almipotens coeli directus ab arce, Per terras, silvas, colles comitetur euntem. Per castella, vicos, per fortia flumina terrae, Semper ubique, precor, ducat simul atque reducat Gaudentem, sanctae cum prosperitate salutis, Te [ Al., Tu] Pater alme! Deo Christo donante, per aevum. Tu valeas, vigeas semper, charissime praesul! Cumque tuis cunctis ovibus, per pascua vitae Quae currant, sanctos virtutum carpere flores; (0575A)Te ducente, Pater, pastor, patriarcha, sacerdos.
346 PSALMUS VI. VERS. 1.--Titulus psalmi est: In finem David in carminibus pro octava: quo in finem, id est, Christum, David respiciens hymnos et carmina cantabat: pro octava; id est, pro desiderio futurae resurrectionis. Peccatricem vero animam hortatur hic suo exemplo David, ut non statim desperet, etiamsi graviter peccarit: sed abluto lacrymis poenitentiae conscientiae suae lecto, ad medicum Deum recurrat, qui ulcera peccatorum suorum sanet.
VERS. 2.-- Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias me. Ira est longa indignatio: furor vero repentina mentis accensio; sed ira aeternam impiorum significat poenam, furor ignem (0575B)purgatorium: et de utraque [ Ms., de qua utraque] vir poenitens liberari se a Deo postulat.
VERS. 3.-- Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum: sana me, Domine, quoniam conturbata sunt ossa mea. Valida est misericordiae precatio, peccati confessio. Ille misericordiam Dei inveniet qui se miserum confitetur. Quoniam infirmus sum, sana me, inquit, Domine: ac si dicat, infirmus sum per peccatum, sana me per misericordiam: Quoniam conturbata sunt ossa mea, omnes, inquam, virtutes, quae propter sui soliditatem ossa appellantur.
VERS. 4.-- Et anima mea turbata est valde: sed tu, Domine, usquequo? In primo quidem homine transgressa anima mea virtutes omnes perdidit, et (0575C)inde turbata est per poenitentiam, ut emundetur. Et tu, Domine, usquequo? Subaudi: [usquequo] animam meam, quae vehementer conturbata est, non eripis, non corrigis, non emendas
VERS. 5.-- Convertere, Domine, et eripe animam meam, salvum me fac propter misericordiam tuam. Nisi enim animam nostram ante converterit, nemo eam eruet [ Ms., converteret . . . erueret] de periculo. Vel: convertere, Domine, et dirige nos per misericordiam tuam, atque aspice [ Ms., dignare . . . aspicere], qui propter peccata nostra faciem tuam avertisti a nobis: et eripe animam meam, ab imminenti scilicet supplicio, et salvum me fac non meis meritis, sed tua misericordia.
VERS. 6.-- Quoniam non est in morte qui memor (0575D)sit tui. Non enim mortui laudabunt te, Domine, sed nos, qui vivimus [ Ms., viventes sumus]: quia non est mortuorum Deus, sed vivorum.
In inferno autem quis confitebitur tibi. [Non pro (0576A)impossibili, sed pro raro posuit] et subaudiendum est ad veniam: quia in hoc mundo proprie confessio dicitur, ubi et venia reperitur.
VERS. 7.-- Laboravi in gemitu meo. Hic poenitentiae suae modum exponit. Lavabo per singulas noctes lectum meum. Lectum, delectationem corporis intelligamus. Lacrymis stratum meum rigabo. Rigare uberius aliquid significat quam lavare. Stratum autem significat cumulum peccatorum.
VERS. 8.-- Turbatus est prae ira oculus meus. Propter iram Domini oculum [cordis sui profitetur] esse turbatum. O Deus per quem mihi supplicia [timeo] praeparata, turbata est mens mea, et totum principale cordis mei contremuit. Inveteravi inter omnes inimicos meos. Inveteravi [id est] in veteris (0576B)hominis Adae iniquitate permansi, inter omnes inimicos meos, sive inter spiritus diabolicos, sive inter nostra peccata.
VERS. 9.-- Discedite a me omnes qui operamini iniquitatem. Postquam [ipse] misericordiam consecutus est, et caeteros docet vel cohortatur, uti [a se abeant: non enim] vult [ Edit., uti se habeant, quos non vult] iniquorum habere consortium. [Simul autem et illud notandum est, quod jam superius diximus, quod non eos qui operati sunt iniquitatem, sed qui operantur, a se jubeat recedere.]
347 VERS. 10.--Discedite ergo, inquit, a me maligni, quoniam exaudivit Dominus vocem fletus mei. Exaudivit Dominus deprecationem meam, Dominus orationem meam suscepit. Unam eamdemque rem (0576C)multipliciter repetit, quod solent facere gaudentes et laetantes.
VERS. 11.-- Convertantur et erubescant inimici mei, convertantur et erubescant valde velociter. Non contra inimicos, sed pro inimicis orat, ut convertantur a peccatis suis, et erubescant non leviter, sed vehementer; nec crastino, sed cito ac praesenti tempore. Amen.
PSALMUS XXXI. Titulus psalmi est, intellectus David: quia scilicet intellexit David, et nos suo jubet intelligere exemplo, nullum esse tam grave peccatum, quod non gratuito nobis Deus remittat, si parati simus illud confiteri et a pravis viis abstinere.
VERS. 1.-- Beati quorum remissae sunt iniquitates, (0576D)et quorum tecta sunt peccata. Illorum scilicet remittuntur iniquitates, quorum peccata per confessionem a Domino Deo diluuntur; et quorum tecta sunt per charitatem peccata, juxta illud: Charitas operit (0577A)multitudinem peccatorum (I Petr. IV, 8). Vel quorum tecta sunt peccata, ut hic per poenitentiam velentur, ne in judicio revelentur. Iniquitates quidam appellant, quae ante baptismum fiunt; peccata, quae postea perpetrantur.
VERS. 2.-- Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum, nec est in ore [Ms., in spiritu] ejus dolus. Quod tegitur non videbitur, quod non imputatur, nec punietur. Nec est in ore ejus dolus, hoc est, in illius ore, qui se confitetur esse peccatorem: sicut Publicanus, qui dixit, Domine, propitius esto mihi peccatori (Luc. XVIII, 13). Quia qui sibi displicet, ipse Deo placet; nec est in ore ejus dolus, sed in veritate credens Deo, quod in corde habebat, ore confitebatur.
VERS. 3.-- Quoniam tacui inveteraverunt ossa mea, (0577B)dum clamarem tota die. Non [protuli (Edit., praetuli)] confessionem ad salutem, ideo omnis fortitudo mea in carnis infirmitate consenuit. Dum clamarem [id est] clamant multi, si quid boni habent, ac per vanitatem demonstrant. Tacent siquidem impii et clamant. Tacent quod loqui fas est; loquuntur quod tacere debent. Tacent, dum sua abscondunt peccata; clamant, dum sua praedicant merita. Tacent peccatorum confessione, clamant meritorum praesumptione. Quid autem est, dum clamarem tota die, nisi dum in clamando perseverarem?
VERS. 4.-- Quoniam die ac nocte gravata est super me manus tua: Conversus sum in aerumna mea, dum configitur mihi spina. Peccatori gravis est manus quae flagellat, et ponderose vindicat [ Ms., et ponderosa, (0577C)quae vindicat]. Die ac nocte, continuum tempus significat. Aliter autem feliciter humiliatus non esset, nisi eum manus divinitatis comprimeret. Conversus sum in aerumna mea, id est, intellexi peccatum meum, postquam aerumnosum me fecisti sub tuae potentiae aggravatione. In aerumna, id est in miseria. Quid est autem spina quae configitur, nisi stimulus conscientiae peccatricis?
VERS. 5.-- Delictum meum cognitum tibi feci, et injustitias meas [Ms., injustitiam meam] non operui. Idem est cognitum facere et non operire, hoc est, confiteri. Quia si homo peccatum non agnoscit, Deus non ignoscit [ Ms., si homo agnoscit, Deus ignoscit]. Delictum vero quidam putaverunt leve peccatum: (0577D)injustitiam autem immane aliquod [saevumque] commissum. Dixi pronuntiabo adversus me injustitias meas Domino, et tu remisisti impietatem peccati mei. Pronuntiabo dixit, hoc est, publice confitebor, ut alios scilicet ad imitationem trahat. Impietas autem cordis fuerat, qua [ Ms., quia] tacere decreverat.
348 Adversum me, inquit, pronuntiabo, id est, me ipsum accusabo. Et tu remisisti impietatem peccati mei, quando quae prius gesseram misericorditer indulsisti.
VERS. 6.-- Pro hac [impietate] orabit ad te omnis sanctus in tempore opportuno. Tempus opportunum (0578A)ad orandum pro peccatis haec vita est, in qua ideo sancti orant, quia non est a peccatis immunis aliquis. Verumtamen in diluvio aquarum multarum ad eum non approximabunt. Multi fluctus diluviorum in judicio impios volvent, qui sanctis nocituri non erunt; neque ad eum approximabunt tormenta, qui pro suis hic peccatis orare non cessat.
VERS. 7.-- Tu es refugium a tribulatione quae circumdedit me, exsultatio mea erue me a circumdantibus me. Mihi in isto diluvio non est refugium, nisi tu. Exsultatio mea, inquit, redime me. Sed jam exsultas, quid vis redimi? Exsultatio mea redime me. Gaudes, et gemis? Ita, inquit, gaudeo et gemo. Gaudeo in spe, gemo adhuc in re. Ideo subdit, redime me a circumdantibus me, sive vitiis carnalibus, sive (0578B)spiritibus immundis, qui nos perdere praecipiti velocitate festinant.
VERS. 8.-- Intellectum tibi dabo et instruam te in via hac qua gradieris, firmabo super te oculos meos. Vox Domini, vox intellectum dantis. Ipse est enim intellectus, quem psalmi titulus vere [ Ms., tituli veritas] indicavit, quem poenitentibus potestas Domini clementer infudit [ Ms., infundit]. Addidit autem, et instruam te, id est, nescientem docebo salutarem viam. Via est enim quam ingressus fuerat, servire Deo prioris actionis pravitate damnata. Sequitur: Firmabo super te oculos meos. Id est, dirigam in te lumen intelligentiae meae.
VERS. 9.-- Nolite fieri sicut equus et mulus, in quibus non est intellectus. Qui non Dei voluntate, sed (0578C)proprio se motu regere volunt, effrenes in luxuriam decidunt. Hos Propheta coercet verbis terribilibus dicens: In chamo et freno maxillas eorum constringe, qui non approximant ad te. Freno et chamo moderationis suae Deus coercet impiorum superbiam, qui jactant merita sua, et tacent peccata sua. Qui, inquit, non approximant ad te, a quo per superbiam elongantur [ Ms., sed superbia elongantur].
VERS. 10.-- Multa flagella peccatorum [quia poenitentiam agere noluerunt], sperantes autem in Domino misericordia circumdabit. [Illa misericordia, ut vitam mereantur sempiternam. Qui rectam spem et fidem in Deo habent, ipsos misericordia Dei circumdat], ut non sit relictus locus, unde possit ad (0578D)eos diaboli hostilitas introire.
VERS. 11.-- Laetamini in Domino et exsultate justi, et gloriamini omnes recti corde. Propheta hortatur Ecclesiam laetari de spe vitae aeternae et regenerationis. Tamen laetatur et hic in tribulatione. Gloriamini omnes recti corde, ut ait Paulus: Qui gloriatur, in Domino glorietur (I Cor. I, 31). Recti corde dicuntur, quibus omnia Dei judicia placent, et se accusant de suis peccatis, et Deum sive in adversis sive in prosperis semper laudant.
PSALMUS XXXVII. VERS. 1.--Titulus Psalmi: In finem psalmus David (0579A)in rememorationem diei sabbati. Sabbatum requies interpretatur, quia requiescunt [ Ms., hoc est quando requiescunt] sancti, id est sancta Ecclesia [de illa requie paradisi quam perdidit in Adam]. Admonet autem nos psalmus, ut si cuiquam accidat infirmitas corporisque fragilitas, non desistat coelestem requirere medicinam, in qua requiescat. In hoc vero psalmo corporis sui causam Christus agit, non quod ipse peccatum haberet, sed quod pro nobis peccatum factus est, ut nos a peccato liberaret: qui aliquando ex persona solius capitis loquitur, quod est ipse Salvator natus ex Maria virgine; aliquando ex persona corporis sui, quod est sancta Ecclesia, diffusa toto orbe terrarum: idcirco quod corpus loquitur hoc idem et caput. Erunt igitur duo in carne una [hoc (0579B)est] Christus et Ecclesia.
VERS. 2.-- 349 Domine ne in ira tua arguas me, neque in furore tuo corripias me. [Totus psalmus ex persona poenitentis est, sed ad Christum referri potest, sicut et sexagesimus octavus.] Domine, ne in ira tua. Ira, ut jam diximus, commotio est animi; furor vero vindicta irrationabilis cum fellis amaritudine. Ideo iste, qui se peccatorem scit, non in ira, sed per misericordiam, nec in furore, sed per patientiam argui se postulat. Sunt tamen qui iram aeternam intelligant gehennam, et furorem purgatorium ignem, a quibus [ Ms., de quo utroque] liberari vir sanctus poscit.
VERS. 3.-- Quoniam sagittae tuae infixae sunt mihi, et confirmasti super me manum tuam. Sagittae verba (0579C)doctrinae tuae sunt, quae ut jaculum transverberaverunt cor meum, ut agerem poenitentiam. Et confirmasti super me manum tuam, ut tanquam bonus magister, castigationis verberibus afflictum, redderes emendatum.
VERS. 4.-- Non est sanitas in carne mea a facie irae tuae, non est pax ossibus meis a facie peccatorum meorum. Vidi faciem irae tuae et non ipsam iram, hoc est, intellexi per Scripturas sanctas, quanta minabaris peccantibus, et extabui petens ne ipsa super me ira descenderet. Quia non est pax ossibus meis a facie peccatorum meorum. Nullam quietem indulsi vel ossibus meis vel membris meis, donec ea [poenitendo] purgarem.
VERS. 5.-- Quoniam iniquitates meae supergressae (0579D)sunt caput meum. Invaluerunt enim mihi, ut sequitur; sicut onus gravatae sunt super me. Non est enim mihi leve peccatum meum, sed recognosco quia grave pondus judicii imposuit, et super verticem capitis mei excrevit. Sicut pondus grande, sic peccata mea super me.
VERS. 6.-- Computruerunt et corruptae sunt cicatrices meae a facie insipientiae meae. Nam mihi fetent et computrescunt vulnera peccatorum, desideranterque exspecto medicum. Et cur, inquis [ Ms., inquit], putruerunt a facie insipientiae meae? Quia nolebam agere poenitentiam.
VERS. 7.-- Miser factus sum et turbatus usque in finem, usque dum confitendo purgarer: quia sine (0580A)confessione et moestitia non dimittuntur peccata. Tota die contristatus ingrediebar, indignum me esse judicans qui vel oculos ad coelum levare auderem; sed percutiens pectus meum aiebam: Deus, propitius esto mihi peccatori. Tota die autem, continuationem doloris significat [ Ms. ostendit].
VERS. 8.-- Quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus et non est sanitas in carne mea. Illis illusionibus se profitetur esse repletum atque infirmatum, quibus diabolus humanum genus illicit ut delinquat.
VERS. 9.-- Afflictus sum et humiliatus sum nimis usquequaque: rugiebam a gemitu cordis mei. Possumus [autem] corpore curvari, et animo non humiliari. Ideo hic utrumque conjunctum est. Quia multiplex calamitas liberum nil relinquit, hic etiam (0580B)aliquid majus adjecit dicens, usquequaque, id est, ex omni parte, ut eum copiosa calamitas undique probaretur ambisse. Rugiebam a gemitu cordis mei: ut virtutem patientiae magnae monstraret, in gemitum se asserit, non in verba prorupisse.
VERS. 10.-- Domine, ante te omne desiderium meum. Tale fuit desiderium ejus, ut ante Deum esse mereretur. Nam qui peccatis veniam petit, ante Deum ponit desiderium suum. Jam quod ante ipsum est, consuevit audiri. Et gemitus meus a te non est absconditus, id est, quidquid habet homo, Deus scit. Quidquid deliqui, quidquid male gessi, omnia tibi cum gemitu reseravi: sciens quia tibi non occultantur occulta.
VERS. 11.-- Cor meum conturbatum est, et dereliquit (0580C)me virtus mea, et lumen oculorum meorum et ipsum non est mecum. Propter iram quam superius memoravi, et [quam] incurrere expavesco. Lumen oculorum meorum non est mecum, quia postposito veritatis lumine in tenebras decideram peccatorum. A principio psalmi Christus egerat causam sui corporis, nunc vero suam propriam incipit perorare passionem.
VERS. 12.-- Amici mei et proximi mei adversum me appropinquaverunt ac steterunt. Amici dicti Judaei propter Abraham. Proximi, eo quod ab eorum generatione carnem Christus sumpserit [ Ms., assumpserit], qui appropinquaverunt ei, ut comprehenderetur. 350 Quod vero ait, amici mei et noti mei contra me steterunt, potest et de discipulis accipi, qui in passione (0580D)metu territi longe recesserunt, in tantum, ut etiam Petrus denegaret; vel steterunt causantes contra eum. Et qui juxta me erant, de longe steterunt. Apostoli scilicet et reliqui discipuli, de quibus ait Evangelista: Cum apprehendissent eum, stabant omnes noti ejus a longe (Luc. XXIII, 49).
VERS. 13.-- Et vim faciebant, qui quaerebant animam meam. Vim faciebant non noti, sed Judaei; vel Petro, cum dicerent: Nonne et tu Galilaeus es? vel Joanni [ Ms., Jacobo], qui cum [traheretur] relicta sindone nudus profugit ab eis; vel ipsi etiam Christo. [Et vim faciebant, qui quaerebant animam meam, hoc est, Judaei, quasi illorum fortitudo esset, et a Deo ipsam potestatem non accepissent]. Et qui inquirebant (0581A)mala mihi, locuti sunt vanitates, et dolos tota die meditabantur. Multos quidem dolos meditati sunt, cum interrogarent, si deberent censum dare Caesari (Matth. XXII, 17); aut si mulier deprehensa in adulterio lapidaretur (Joan. VIII, 4). Sed tunc aperte dolos ingerunt, cum falsos testes adducunt (Matth. XXVI, 60). Locuti sunt autem vanitates, quando dixerunt: In Beelzebub ejicit daemonia (Luc. XI, 15).
VERS. 14.-- Ego autem tanquam surdus non audiebam, et sicut mutus non aperiens os suum. Semper, inquit, exprobrantes sustinui et jugiter silui. Hoc et Pilatus manifestat, cum dicit: Mihi non respondes? an nescis quia potestatem habeo dimittere te (Joan. XIX, 10)? Ego autem tanquam mutus non aperiens os suum. (0581B)Certe et apud Pilatum non est Deus noster locutus; et de eodem loquitur Isaias atque ait: Tanquam agnus ad victimam ductus, non aperiens os suum.
VERS. 15.-- Et factus sum sicut homo non audiens, et non habens in ore suo redargutiones. Nam cum me sputis linirent, arundine verberarent, illuderentque genu flexo, nihil motus iis omnibus, factus sum non habens in ore increpationes. Sic tacui accusatus, quasi non habens quod pro me responderem. Et in omnibus iis exemplum Christus dedit, ut homo flagella correptionis patienter portet [ Ms., portare debeat].
VERS. 16.-- Quoniam in te Domine speravi, tu exaudies me, Domine Deus meus. Ut me resuscites. Vel: [ Tu exaudies me ], hoc est, vide illorum superbiam (0581C)et meam humilitatem.
VERS. 17.-- Quia dixi: Nequando supergaudeant mihi inimici mei, et dum commoventur pedes mei, super me magna locuti sunt. Pedes Christi sancti apostoli dici possunt, qui firmi in passione, tanquam pedes corpus, sustinere eum debebant, sed commoti sunt de fide ad infidelitatem. Vel de Christo ait: commoveri possunt pedes mei a stabilitate sua, et inimici mihi insultare, si hac in crucis morte humiliatus non resurrexero. In me autem magna locuti sunt dicentes: Si Filius Dei es, descende de cruce.
VERS. 18.-- Quoniam ego in flagella paratus sum, et dolor meus in conspectu meo semper. Praeparo me, inquit, ad sustinendam crucem, lanceam, fel, acetum, ut per hanc mortem [meo sanguine] redimam (0581D)populum pereuntem. Christus enim ad hoc venit, ut passionem sustineret. Dolor meus ante me est semper, donec etiam victoriam in judicio consequar [ Ms., donec ejiciam victoriam in judicio].
VERS. 19.-- Quoniam iniquitatem meam annuntiabo et cogitabo pro peccato meo. Sicut enim maledictioni subjacuit, ut nos a maledicto legis erueret, ita et peccatorem se profitetur, [qui] peccata nostra portaret et [pio] cogitatu ac [misericordi] consilio nos ab eis eriperet. Et cogitabo pro peccato meo. Peccatum Christi, humani delicta sunt generis, propter quae et Patri nunc dicitur esse subjectus.
VERS. 20.-- Inimici autem mei vivunt, et confirmati sunt super me, et multiplicati sunt, qui oderunt (0582A)me inique. [Quia non sunt statim ultione divina puniti. Et confirmasti super me manum tuam. Confirmati sunt in legis litteram, in qua spiritaliter nuntiatum non intellexerunt. Et multiplicati sunt qui oderunt me inique. ] Certe inique et non rationabiliter faciunt, qui ex hac littera semen suum, ut astra coeli, multiplicari credebant.
VERS. 21.-- Qui retribuunt mala pro bonis, detrahebant mihi, quoniam sequebar bonitatem. Nam me, dulcedinem aeternae vitae offerentem, aceto ac felle potabant, et detrahebant mihi dicentes: Alios salvos fecit, seipsum salvum facere non potest (Matth. XXVII, 34; Marc. XV, 31). 351 Detrahebant autem mihi, quoniam subsecutus sum justitiam, ut implens voluntatem Patris pro vita populi susciperem (0582B)mortem.
VERS. 22, 23.-- Ne derelinquas me, Domine Deus meus, ne discesseris a me: intende in adjutorium meum, Domine Deus salutis meae. Manifestum est, Domine Jesu, quia Pater suscitans te a mortuis die tertia, collocavit ad dexteram suam in coelestibus super omnem principatum et potestatem, dans tibi nomen quod est super omne nomen. Ergo quia graves sunt pugnae carnis, tu, Domine, intende in adjutorium nostrum, et esto nobis salus in tempore tribulationis.
Titulus psalmi [est, quem explanare nitimur]: In finem psalmus David, cum venit ad eum Nathan (0582C)propheta, dum intravit ad Bethsabee. Notissima est peccati David gravitas ex Regum historia [ Ms., magnifici regis historia]: nota etiam humillima pro peccato deprecatio [ Ms., supplicatio] quae in hoc psalmo continetur. Est autem psalmus iste in ordine psalmorum quinquagesimus, quia quinquagesimus numerus in jubileo anno usque ad veram sancti Spiritus super apostolos missionem consecratus est, sine cujus gratia remissionem [ Ms., atque in adventu sancti Spiritus super apostolos remissione consecratus est, quia nemo sine gratia sancti Spiritus remissionem . . . ] accipere nemo poterit. Habemus autem exempla in sancta Scriptura de peccatis sanctorum, et de poenitentia eorum et de remissione peccatorum (0582D)illis a Deo data. Nemo igitur dubitet de Dei misericordia, quamvis maximis involutus [esset] sceleribus; nemo peccatum confiteri erubescat, cum David propheta, multarum rex gentium, promissionibus de Christo gloriosus [peccans] peccatum suum non erubuit publice confiteri, et ad Domini poenitendo confugere clementiam. Petrus trinam negationem amarissimis abluit Iacrymis; publicanus poenitendo justificatus recessit a templo; peccatrix femina sanctos Domini pedes lacrymis [poenitendo] abluit, et audire meruit, quia multum dilexit, multa illi dimittuntur peccata (Luc. VII, 38). Talibus roboratus exemplis nemo de Dei misericordia desperet, nemo sua quamvis sint ingentia, erubescat confiteri scelera, nemo tardus sit lacrymis iniquitatem suam (0583A)abluere, et quia omnes peccatores sumus, unusquisque nostrum dicat cum Propheta:
VERS. 3.-- Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam. Miserere, quia miser sum; miserere, quia magna est misericordia tua. Nullus nostrum cum Adam ad noxias confugiat excusationes, sed aperte proferat quod inique se gessisse agnoscit. Refugium faciat ad clementissimum Judicem, praeveniat faciem ejus in confessione, ne experiatur in futuro judicio iratum, si modo contempserit eum misericordem. Misericordiae tempus est omni homini modo poenitenti: in futuro vero judicio tempus erit justitiae, ubi unicuique reddetur secundum opera sua. Quis effari poterit quanta sit misericordia [Dei] in homines, quae mundi Creatorem (0583B)mortali induit carne, ut semper vivens in suo, pro nostris peccatis mori posset ex nostro.
Secundum multitudinem miserationum tuarum dele iniquitatem meam. O Domine! quamvis magna sit iniquitas mea, tamen major est multitudo miserationis tuae, in qua ut deleas, deprecor, iniquitates meas, quas contra me scriptas [esse] horresco: ut te miserante merear scribi in libro vitae tuae: quia nemo ibi scribitur, nisi cujus hic omnes iniquitates delentur.
VERS. 4.-- Amplius lava me ab injustitia mea et a delicto meo munda me. Munere misericordiae tuae lava me, Domine, ab injustitiae meae maculis: nec solum lava, sed etiam munda [ Ms., emunda], ne quid sordidum remaneat in vita mea. Sordidare me potui, (0583C)sed emundare nequeo, nisi tu Domine Jesu sancti sanguinis tui aspersione mundum me facias.
VERS. 5.-- Quoniam iniquitatem meam ego cognosco, et delictum meum contra me est semper. Nostrum est peccata nostra cognoscere [ Ms., agnoscere], et humiliter confiteri. Dei est non imputare nobis, sed misericorditer ignoscere. Plurimi scire sua peccata possunt, sed soli illi bene ea agnoscere probantur, qui illa videntur propria exsecratione damnare. Perfecta enim poenitentia est futura cavere pecata et lugere praeterita. 352 Addit autem David: Et delictum meum contra me est semper. Delictum nostrum contra nos ponimus, vel coram nobis semper habemus, quando in memoria illud jugiter tenemus ad supplicandum pro eo, donec vincatur a (0583D)nobis mortique detur sempiternae; ne iterum nos debellare valeat, sicut pridem fecit. Nam toties peccata respicimus, quoties commissa deploramus.
VERS. 6.-- Tibi soli peccavi et malum coram te feci. [Soli Deo se] peccasse confitetur, quia Rex potens alium non metuit ultorem peccati sui. Et ut majus iniquitatis scelus ostenderet, adjunxit: malum coram te feci. Dum enim ubique te praesentem sciebam, [cur] in praesentia tanti Judicis non metuebam peccare? (0584A)In quo dementiam suam arguit, qui non expavit tanto Judice praesente peccare. Sequitur: Ut justificeris in sermonibus tuis et vincas cum judicaris. Sermones Domini merito justificari dicuntur, quoniam sine dubio semper ejus dicta complentur: in cujus conspectu non justificabitur omnis vivens. Idcirco omni homini dicendum est: Non intres in judicium cum servo tuo (Psal. CXLII, 2). Dominus bellator noster atrocissimum hostem humani generis judicatus vicit, et mundum damnatus absolvit. Praevidens ergo [in spiritu propheta ( Edit., in spiritus prophetia)] non nisi in sanguine Christi peccata redimi posse, laudat justitiam ejus, qua diabolum damnavit; et misericordiam, qua mundum redemit. Proinde non solum praesens sui ipsius peccatum, sed parentum (0584B)suorum, in quibus ipse conceptus est et natus, confitetur dicens:
VERS. 7.-- Ecce in iniquitatibus conceptus sum et in delictis concepit [Ms., peccatis peperit] me mater mea. Quis me potest ex immundo semine conceptum mundum facere, nisi tu Deus solus, qui sine peccato es? Quid mirum est autem, si fecerim, in quibus me peccatorem confiteor, qui jam ex originali peccato in iniquitatibus scio me esse conceptum? qui ante peccata contraxi, quam vitae principia haberem? O Domine Jesu, quibus misericordiam tuam laudibus efferimus, quas tibi gratiarum actiones dignas exsolvere possumus, qui nos de hujus chirographi debito in sanguine tuo liberasti, delens in cruce nostras peccatorum cautiones, quae contra (0584C)nos a primis parentibus conscriptae sunt nostris?
VERS. 8.-- Ecce enim veritatem dilexisti, incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. Sicut superiori versu per commune delictum probavit quod nemo peccatis redderetur exemptus [ Ms., exceptus]; sic iterum in confitendo peccata veritatem dixit, quam plus Dominus Deus, ac super omnia sacrificia requirit. Non enim Deus delectatur poenis nostris, sed confessionem quaerit erroris. Incerta ergo et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi; nimirum ea quae Deus [illi] in Filii sui manifestatione revelavit. Primum ut agnoscerem habere eum filium; deinde, ut ipsum nossem ex meo semine in carnis assumptione venturum, eumque praedicarem, et resurrectionis (0584D)gloriam nuntiarem. Sequitur:
VERS. 9.-- Asperges me hyssopo et mundabor; lavabis me, et super nivem dealbabor. Sicut enim hyssopus [ Ms., hyssopum terrenum . . . . . aptum] terrena curandis pulmonibus apta est, ut avertat inflationem: ita coelesti quis respersus hyssopo, id est humilitate cordis, ab omni superbiae malignitate purgatur. Lavabis ergo me et super nivem dealbabor, cumque peccata mea phoenicio sint similia, quasi nix dealbabuntur. Super nivem autem album de (0585A)corporibus nihil potest inveniri. Sed ideo super nivem dixit, quia spiritalis anima longe supra corpora mundata resplendet. Humilitas Christi solvit [ Ms., salvavit] peccata nostra, humillimae herbae hyssopo bene comparata: quae, sicut et haec a corporibus, ab animis nostris inflationem tollit superbiae.
VERS. 10.-- Auditui meo dabis gaudium et laetitiam, et exsultabunt ossa humiliata. Auditui datum est gaudium, quando dixit ei Nathan, dimissum est peccatum tuum (II Reg. XII, 13). Gaudium pertinet ad absolutionem, laetitia ad perpetua praemia possidenda. 353 Et exsultabunt, inquit, ossa humiliata, virtutes, quae prius fuerant peccato humiliatae. Vel: aeternitatis spes [ Ms., aeternitas spei meae], quae me peccante humiliata fuerat, te indulgente exsultat.
(0585B)VERS. 11.-- Averte faciem tuam a peccatis meis, et omnes iniquitates meas dele. Ne mea peccata sic accipias [ Ms., aspicias], ut revertantur ad memoriam tuam. Averte faciem tuam; ac si dicat, ne videas, ne recorderis illa. Et omnes iniquitates meas dele, praeteritas, praesentes et futuras.
VERS. 12.-- Cor mundum crea in me, Deus, et spiritum rectum innova in visceribus meis. Petit Propheta mundum cor sibi creari, id est restaurari, [ut Deum videat]: ita et unusquisque debet facere. [ Cor mundum crea in me Deus, propterea rogabat, ut mundus fieret a peccato.] Et spiritum rectum innova in visceribus meis, quo [te] recte confitear; vel spiritum rectum ad videndum et discernendum, sicut antea rectus fuit in me, innova, quia vetus factus est pro (0585C)peccato. Innovari postulat per gratiam, et addit, in visceribus meis, unde noverat adulterii detestabile crimen exiisse. Utrisque enim partibus remedium petebat, quoniam de utroque peccaverat.
VERS. 13.-- Ne projicias me a facie tua, et Spiritum sanctum tuum ne auferas a me. Ne projicias me, ne sicut Cain exsul a te efficiar. Projicitur a facie, qui a patre contemnitur. Sciebat enim ab illius facie sanitatem mentis, et lumen venire sapientiae, et credebat se inimico tradi, si a vultu Domini judicaretur expelli. Deinde vero spiritum prophetiae petit sibi non auferri, quem pretiosum supra cuncta rex habuit.
VERS. 14.-- Redde mihi laetitiam salutaris tui, illam scilicet Christi tui exsultationem, quam in eo habui priusquam peccaverim. Salutare Dei Patris Christus (0585D)est, ac si dicat, sicut ante praevidebam per Spiritum sanctum eum in carne venisse, et modo sic faciam. Et spiritu principali confirma me, ut ipsa in me vitia non principentur [ Ms., Ut ipse in me, non vitia principentur]. Confirma me [dixit] ne iterum peccem, ne a te animae mutabilitate discedam. Hic sancta Trinitas intelligenda est: in spiritu principali Pater; [in spiritu] Spiritus sanctus; in spiritu recto Filius.
VERS. 15.-- Docebo iniquos vias tuas, et impii ad te convertentur. Docebo, inquam, illos, ut declinantes a viis pravis et poenitentiam agentes misericordiam consequantur, sicut ego a te misericordiam consecutus sum: hoc est, proponam me ipsum, ut meum exemplum alii imitentur.
(0586A)VERS. 16.-- Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae, et exaltabit lingua mea justitiam tuam. Liberari se petit Propheta de sanguinibus, id est, carnalibus delictis, ut jam desineret in ista fragilitate peccare. Sanguis enim pro corpore humano ponitur, quia inter caeteros humores ejus ipse potior videtur existere. Quod vero ait, Deus salutis meae, significat Dominum Salvatorem, per quem salus pie credentibus datur. Addidit etiam, exaltabit lingua mea justitiam tuam, id est, si me liberaveris de sanguinibus, quod intelligitur de peccatis, laudem tuam lingua mea juste loquetur, vel praedicabit lingua mea mandata tua.
VERS. 17.-- Domine, labia mea aperies, et os meum annuntiabit laudem tuam. Labia Prophetae, quae clausa (0586B)fuerant conditione peccati, beneficio absolutionis aperienda pronuntiantur. Os autem dicitur et cordis arcanum, unde efficitur laus divina. Merito ergo, post absolutionem peccati, et labia sua aperienda esse pronuntiat, et os suum dicit annuntiare posse praeconia et laudem ejus qua recreatus est.
VERS. 18.-- Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique; holocaustis non delectaberis. Significat hic Propheta ritus sacrorum per immolationes pecudum, qui erant in adventu Domini respuendi. Unde constat Prophetam sic ad Deum tota mente translatum, ut non se sacrificiis quae illo tempore gerebantur, crederet expiandum, sed illa magis oblatione, qua dicit consequenter [ Ms., inferius]:
VERS. 19.-- Sacrificium Deo spiritus contribulatus: (0586C)cor contritum et humiliatum Deus non despicies. Quasi dicat, o homo, si peccaveris, noli extrinsecus pecus quod mactes inquirere: habes intus quod occidas. Postquam enim dixit quae sacrificia Deus respuit, nunc dicit illa quae poscit. Istud enim damus sacrificium Deo, spiritum scilicet superbiae, confessionis humilitate mactatum, 354 unde non sanguis egreditur, sed lacrymarum fluenta decurrunt. [Sequitur: Cor contritum et humiliatum Deus non spernit]. Cor contritum vocat poenitentiae laboribus vehementer afflictum. Humiliatum, Deo scilicet, ut quod ante fuerat elatione superbum, foret pia confessione devotum. [ Non spernit ]: constat enim tales oblationes Deum non spernere, sicut illa cognoscitur priora sacrificia respuisse.
(0586D)VERS. 20.-- Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion, ut aedificentur muri Jerusalem. Sion specula interpretatur, significatque Ecclesiam, quam sanctus Propheta toto orbe terrarum aedificari postulat. Jerusalem visio pacis interpretatur. Aedificentur ergo muri Jerusalem, id est, monumenta construantur immortalitatis nostrae in fide [et spe] et charitate.
VERS. 21.-- Tunc acceptabis sacrificium justitiae, oblationes et holocausta, tunc imponent super altare tuum vitulos. Patri dicitur: Tunc acceptabis sacrificium justitiae, id est, Filii gloriosissimam passionem, qui se sacrificium pro omnibus obtulit, ut salutem mundus, quam suis operibus non merebatur, acciperet. (0587A)Quod vero ait, oblationes et holocausta, ad fideles etiam pertinet Christianos, qui erant post adventum Domini credituri, significatque immolanda corda hominum viventium, non membra pecudum mortuarum. Tunc imponent super altare tuum vitulos, sacerdotes scilicet, quando Ecclesia catholica fuerit Domini passione constructa. Vitulos quippe posuit pro innocentibus adultis, quorum aetas prima est, et a jugo peccati cervix probatur aliena. Aut illos praedicatores Evangelii promittit, quorum imaginem in vituli figura Lucas [evangelista] suscepit: nisi forte magis illos [ Ms., sive illos magis] vitulos debemus intelligere, qui animas suas in hostiam suavitatis sacris altaribus obtulerunt.
Nos quoque famuli tui, Domine Jesu, supplices deprecamur, (0587B)ut pietatis consilio magnis facinoribus nostris immensam misericordiam largiaris, nosque per cordis contritionem humiliatos in mactando vitia, jugulando delicta, dignum et acceptabile praepares holocaustum. Amen.
PSALMUS CI. VERS. 1.--Psalmi [hujus] titulus: Oratio pauperis eum afflixerit, et coram Domino effuderit precem suam. Vox est affligentis et gementis pauperis in hoc psalmo, et miserias suas piissimo judici cum magna humilitate offerentis, sicut in titulo Psalmi praescribitur, quo ab oratione, quae ad Deum [clamore valido] dirigitur, incipit pauper iste, ita dicens:
VERS. 2.-- Domine, exaudi orationem meam et clamor meus ad te veniat [Ms., perveniat ]. Haec enim (0587C)vox est poenitentis, Deique clementiam pro peccatis suis deprecantis, ac primo omnium ut exaudiatur postulantis: quod magnae spei est in orationibus credere, se posse a Deo exaudiri. Ideo omnis penitus humiliet seipsum, et humiliato contritoque corde clamet ad Dominum: quia, sicut in alio dicitur psalmo, cor contritum Deus non spernit. Oratio est suavis animi, cum compunctione cordis [deprecatio; clamor est vocis prolata, cum intentione cordis] confessio. Primo autem posuit orationem, nunc adjecit clamorem, ut studia supplicationis crevisse cognosceres, cujus orationem in clamorem maximum prorupisse intelligeres. Hunc vero modum sanctae orationis servandum devotissimus Christianus intelligat, ut [idipsum] cogitatione prosequatur [quod verbis effudit (0587D)( Edit., ut ipsum cogitatione prosequatur; et cum verba effundit)]: Ipsum respiciat mente, cui supplicat; omnes superfluas cogitationes excludat, quae ab inimico ingeruntur, ut efficax oratio ex cordis claritate perveniat ad Deum, sicut Apostolus ait: Orabo spiritu, orabo et mente; psallam spiritu, psallam et mente (I Cor. XIV, 15). Tunc enim a Deo accepta est oratio canentis, si pura mens idem gerit, quod explicat ore.
VERS. 3.-- Ne avertas factem tuam a me, in quacunque die tribulor. Facies Domini pro misericordia Dei dicitur, quam iste pauper, gemens et poenitens a se non averti deprecatur. In quacunque die tribulor. Quaelibet se tentatio [ Ms., tribulatio] apprehendat, (0588A)postulat auxilium in omni angustia divinum. Ideo subsequenter ait: Inclina 355 ad me aurem tuam, id est, benignum praebe auditum. In quacunque die invocavero te, id est, in die tribulationis meae. Dies tribulationis et tentationis haec vita est, in qua velociter se iste poenitens exaudiri deprecatur, ne morte praeveniente indignus sit exaudiri. Quia in hac vita tempus est misericordiae, in futura vero judicii, dum reddet Deus unicuique secundum opera sua.
VERS. 4.-- Quia defecerunt sicut fumus dies mei. Sicut fumus veniente vento in auras dispergitur, ita [omnis] superbia hujus vitae morte praeveniente [ Ms., veniente] evanescit. Qui hodie extollitur, cras non erit: quod iste poenitens agnoscens, miseriarum suarum (0588B)dies plangit, fumo esse similes.
VERS. 5.-- Percussus sum ut fenum, et aruit cor meum. Venit iste poenitens ad flebilem narrationem miseriarum humanae fragilitatis (quae ut fenum cito decidit, ubi aliquo casu arefacta fuerit) ut festinanter divinae remedium misericordiae acciperet, dum miseriam suam pio medico non taceret. Qui in mandatis Domini proficit, feno [viridi et florenti aequabitur, peccator vero arescenti feno] comparabitur. Quia oblitus sum comedere [Ms., manducare] panem meum. Panis enim nobis vitae est praeceptorum Domini observatio, quem peccator obliviscitur edere, dum iniquitatibus vel peccatis se suis obligaverit. Hic enim exprimitur natura peccantium, quia [ Ms., qua] dum delictum appetitur, contemplatio Domini (0588C)non habetur.
VERS. 6.-- A voce gemitus mei adhaeserunt ossa mea carni meae. Dignum est gemere eum qui perdit justitiam, ut lucrum acquirat, vel peccato cuilibet se subjiciat. Adhaeserunt, inquit, ossa mea carni meae, id est, fortitudo mea carnalibus desideriis, quae militant adversus animam [meam], in qua fortitudo debet esse regendi et comprimendi illicitos carnis motus.
VERS. 7, 8.-- Similis factus sum pelicano in solitudine, sicut nycticorax in domicilio. Vigilavi et factus sum sicut passer solitarius in tecto. Tria genera avium posuit, et tria loca habitationis illarum, per quae diversa nobis poenitentium genera demonstrantur. Pelicanus est avis Aegyptiaca, naturali macie (0588D)semper affecta, solitudinibus se delectans; sicut in crebris jejuniis poenitentes esse convenit. Per hoc ergo avium genus pulcherrime significantur eremitae, qui hominum consortio derelicto, [timore Domini commoti] se multa afflictione discruciant. Nycticorax Latino vocabulo noctis corvus dici potest, amans tenebras, non lucem; quem sibi escas noctibus quaerere constat: ita poenitens debet nocturno tempore escas animae sollicita curiositate perquirere, licet communi conversatione in domicilio multorum habitare videatur. Vigilavi et factus sum sicut passer solitarius in tecto. Passer avis est acutissima, quae in tectis hahitare solet, humana gaudens vicinitate: huic merito comparatur, qui diabolicae calliditatis (0589A)fraudes fugiens, vigiliis et orationibus, et poenitentiae lacrymis intra sancta Ecclesiae septa se munire festinat.
VERS. 9.-- Tota die exprobrabant mihi inimici mei, et qui laudabant me, adversum me jurabant. Ore laudabant, et corde insidias praeparabant. Laudabant, ut deciperent; praedicabant, ut subverterent: et hoc a diabolo, qui si publicis peccatis servum Christi subvertere non poterit, opprobriis et reprehensionibus circumhabitantium a via veritatis eum deterrere nititur. Sunt plurimi bona facere erubescentes, ne dissimiles sint multitudini mala [ Ms., male] facientium. Hoc quoque peccatum poenitens iste commisisse fatetur [ Ms., profitetur].
VERS. 10.-- Quia cinerem tanquam panem manducabam, (0589B)et potum meum cum fletu miscebam. Poenitentis, hujusque saeculi despicientis convivia lugens iste exprimit: quia per hujusmodi convivium pervenire se sperant ad mensam Domini. Quapropter, o peccator, noli desperare de indulgentia peccatorum, In quacunque die fuerit conversus peccator, vita vivet, et non morietur. Sed noli tardare converti ad Dominum. Indulgentia tibi convertenti a peccatis certa est, sed crastinus dies tibi incertus est. Hodie convertere, ne forte cras moriaris. Si male vixisti heri, bene vive jam hodie, memor illius de quo Veritas ait: Stulte hac nocte morieris (Luc. XII, 20). Corrige te, ut in corpore Christi hanc vocem habere valeas: Quoniam cinerem tanquam panem manducabam, etc.
356 VERS. 11.-- A facie irae indignationis tuae, (0589C)quia elevans allisisti me. Exponit isthic gemendo, cur se tanta afflictione in poenitentia fatiget: quia scilicet cum ira et indignatione Dei nascimur, quae peccatis supervenientibus gravior efficitur, ideo addit: Quia elevans allisisti me. Elevatus est homo honore imaginis Dei et libero arbitrio nobilitatus: sed hoc male usus allisus est et dejectus in hanc convallem lacrymarum.
VERS. 12.-- Dies mei sicut umbra declinaverunt: et ego sicut fenum arui. Quia homo a Deo declinavit, declinavit ab eo dies felicitatis ejus: qui fuit lux in Domino, umbra factus est in peccato; et flos vitae illius sicut fenum aruit: nec unquam reviresceret, nisi sanguine Christi irrigaretur.
VERS. 13.-- Tu autem, Domine, in aeternum permanes, (0589D)et memoriale tuum in generatione et generationem. Qui se usque ad cinerem poenitendo dejecit pro peccatis suis, Deum laudando in beneficiis suis se erexit dicens: me arescente tu permanes in aeternum; quapropter optime ab adventu Domini salutis suae, et laudis divinae fecit initium, per quem mundum noverat esse salvandum. Memoriale autem hic dictum est salutare promissum de Domini incarnatione venturi [ Ms., venturum], quod nulla oblivione delebitur.
VERS. 14.-- Tu autem, Domine, exsurgens misereberis Sion, quia tempus miserendi ejus, quia venit tempus. Quasi diceret: Quid tardas de salute Sion? Sion vero mons est, ubi templum Domini est [significans Ecclesiam (0590A)optantium adventum Domini. Subjunxit] quia venit tempus miserendi ejus: hoc est, tempus de quo Apostolus ait: postquam venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum (Gal. IV, 4). Sciendum est vero, quod poenitens iste non sui solius tantum causam agit, verum etiam totius humani generis optat salutem, quae nisi adveniente Filio Dei fieri non potuit.
VERS. 15.-- Quoniam placuerunt servis tuis lapides ejus, et terrae ejus miserebuntur. Videndum est, quam proprie verba rebus aptentur. Lapides dixit beneplacitos, qui sunt apostoli et martyres, praecipuique veritatis praedicatores in Sion, id est, in Ecclesia. Terra autem peccatores significat, quibus in sanguine salutaris [ Ms., Salvatoris] nostri misertus est Deus. Lapides Domino miserante [dicuntur, qui] solidi (0590B)sunt in aedificatione Domini et firmitate sua securi. Terra autem per misericordiam munda erit, ut digna sit in aedificatione Domini poni.
VERS. 16.-- Et timebunt gentes nomen tuum, Domine, et omnes reges terrae gloriam tuam. Quos superiore versu terram nominavit, eosdem hic gentes appellat terrenis actibus invigilantes. Reges sunt, quicunque seipsos bene regunt, aliisque praeesse bonis exemplis, vel verbis praedicationis norunt: qui magnum nomen Christi Dei, servis suis, quos superius lapides appellavit, praedicantibus gloriam ejus, timent.
VERS. 17.-- Quoniam aedificavit Dominus Sion, et videbitur in gloria sua. Ideo timebunt Dominum omnes gentes, et reges spiritales gloriam ejus formidabunt, (0590C)quia aedificata est a Domino Sion, mater scilicet Ecclesia, de vivis lapidibus constructa, in qua salus [ Ms., laus] sine fine permanet. Qui vero nunc visus est in humilitate, ipse videbitur, confirmata et constructa civitate sua [ Ms., consummata structura civitatis suae], in gloria sua; cum venerit in majestate Patris et sanctorum angelorum, discernere inter agnos et haedos.
VERS. 18.-- Respexit in orationem pauperum et non sprevit precem eorum. Veniente Salvatore nostro in mundum, tunc exauditae sunt preces hujus pauperis, quae saepius [ante] recitatae sunt in conspectu divinae pietatis. Iste pauper unus est, et multi sunt; unus in charitate, multi in latitudine totius orbis, quibus est una fides, unum baptisma, unus Deus.
(0590D)VERS. 19.-- Scribantur haec in generatione altera, et populus qui creabitur, laudabit Dominum. Scripta sunt haec prophetarum dicta, quae modo leguntur in generatione altera. Illa fuit prima generatio, in qua haec Scriptura edita est, quam nunc legit in ista generatione sequenti populus, quia creabitur a Domino de multitudine gentium, laudans [Dominum] in veritate lucis, non in figuris umbrarum.
357 VERS. 20.-- Quoniam prospexit de excelso sancto suo, Dominus de coelo in terram aspexit. De coelo Dominus per unicum Filium suum prospexit in terram miseriae nostrae (Vers. 21). Ut audiret [sicut sequens versus ostendit] gemitus compeditorum, humani scilicet generis, quod diaboli vinculis in primo parente (0591A)ligatum est, mortique perpetuae perditionis addictum: hoc de coelo prospiciens Dominus venit solvere vinctos et vivificare interemptos.
VERS. 22.-- Ut annuntietur in Sion nomen Domini, et laus ejus in Jerusalem. Quia de Sion, ut ait propheta, exibit lex et verbum Domini de Jerusalem (Isai. II, 3). Ibi quippe primum praedicatum est per apostolos nomen Domini; sic ( Ms., sicut) legitur in Actibus apostolorum, multitudinem credentium ibi esse; et ipsum Dominum praecepisse in Evangelio constat, praedicare apostolos poenitentiam et remissionem omnium peccatorum in omnes gentes, incipientes primo ab Jerusalem (Luc. XXIV, 47, 53). De quibus paulo post ait Evangelista: Et erant semper in templo laudantes et benedicentes Dominum.
(0591B)VERS. 23.-- In conveniendo populos in unum, et regna ut serviant Domino. Ad hoc enim gemitus pauperum exauditus est, scilicet ut conveniens populus in unum laudes Domini personaret. In eo, quod ait, populos in unum, virtus catholicae unitatis signatur, quia omnes unum sumus in Christo: veluti ipse Dominus Patri pro suis supplicans ait, ut sint unum in nobis. Et regna ut serviant Domino. Ista servitus Domini vera libertas est hominis, per quod servitium Dei in tantam [gloriam] exaltata est Ecclesia, ut etiam regna serviant illi, quae etiam ante persequebantur eam.
VERS. 24.-- Respondit ei in via virtutis suae. Quis? Cui respondit? Populus Christianus Deo suo, Ecclesia Christo capiti suo. Quid respondit? ut faciat quae (0591C)jubet qui se redemit. Ubi respondit? in via scilicet virtutis suae. Quae est via virtutis suae, nisi Christus qui ait: Ego sum via et veritas et vita, sine quo nihil possumus in bonis operibus respondisse praeceptis Domini? Paucitatem dierum meorum nuntia mihi. Vox [est] Ecclesiae de fine mundi per apostolos Dominum deprecantis [ Ms., interrogantis] qui dixerunt: Dic nobis quando haec erunt, et quod signum adventus tui et consummationis saeculi (Matth. XXIV, 3)? Qui respondit: Primum praedicabitur hoc Evangelium in toto mundo; et caetera quae ibi leguntur de signis consummationis saeculi. Quod tempus paucitatem nominat dierum iste poenitens, qui [ Ms., quia] ab initio mundi usque in finem totum tempus in comparationem aeternitatis, quasi unum et parvissimum computat (0591D)[ Ms., computatur] momentum. Optat iste poenitens [cito] pervenire ad aeternae beatitudinis felicitatem; sicut evangelicus semper servus jubetur esse paratus.
VERS. 25.-- Ne revoces me in dimidio dierum meorum; in saeculum saeculi anni tui. Aeternitatem iste pauper desiderans non vult revocari ad medios vitae suae dies, id est, ad juventutis annos, in quibus maxime fervore carnis peccare solent homines. Ad hos dies non cupit regredi, ut ad aeternos Domini annos, qui mutabiles non sunt, pervenire mereatur, ubi varietas temporum non erit, sed stabilis quaedam semperque eadem [quae est] vita permanet mutationi non obnoxia. [In quo haec sunt, hujus saeculi] saeculum est, (0592A)[vel] generatio hujus generationis, quae in Evangelio designatur, ubi Dominus ait: In regeneratione, cum sederit Filius [hominis] in sede majestatis suae (Matth. XIX, 28).
VERS. 26.-- In initio tu, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt coeli. Hoc est, quod in capite sanctarum Scripturarum legitur: In principio creavit Deus coelum et terram. Hoc ideo ait iste laudator Domini, ut intelligeretur nos eumdem habere Redemptorem [quem creatorem]. Qui vero initio coelum et terram creavit, sine initio esse manifestum est. Opera manuum tuarum sunt coeli, id est, virtute Dei et sapientia facta sunt omnia [ Ms., id est, virtutes tuae, quia per verbum Dei, id est, virtutem Dei, sapientiam Dei facta sunt omnia].
(0592B)VERS. 27.-- Ipsi peribunt, id est, coelum et terra, sicut in Evangelio legitur, [ transibunt], verba autem mea non transibunt. Tu autem permanes; et omnes sicut vestimentum veterascent. Solum Dominum [ Ms., Deum] immutabilem esse declarat, dum omnia sicut vestimenta veterascent. Carnis vero humanae fragilitatem hic videtur ostendere. Ipsum enim veterascit, quod more vestis [morte] consumitur. 358 Sicut opertorium [Ms., coopertorium] mutabis eos, et mutabuntur. Fortassis coelum intelligitur coopertorium terrae esse, quod in melius mutandum esse alia Scriptura designat, ubi dicitur: Et erit coelum novum et terra nova (Isai. LXV, 17)?
VERS. 28.-- Tu autem idem ipse es et anni tui non deficient. Omnia esse mutabilia praeter solum (0592C)creatorem designat, qui semper idem est quod est, et anni aeternitatis illius nunquam deficient. Non quod in Deo anni intelligendi sint, ut unus veniat et alter transeat, sed aeternitas illius, quae semper eadem est, annorum nomine designatur.
VERS. 29.-- Filii servorum tuorum inhabitabunt ibi, id est, habitabunt annos aeternitatis [sancti] sanctorum patrum filii, prophetarum scilicet et apostolorum vel doctorum Ecclesiae. Nec aestimandum est ibi non esse patres, ubi filii futuri sunt: quod si filii ibi, quanto magis et patres? Si discipulus bonus [quanto magis] et magister, melior discipulo? Et semen eorum in saeculum saeculi dirigetur. Quorum semen, nisi doctorum sanctorum [ Edit., suorum], qui in aeterna dirigentur beatitudine? Qui rectam (0592D)hic tenuerunt viam, beatitudinis [ Ms., rectitudinis] praemia ibi possidebunt. Ideo non tardet quisque peccator poenitentiam agere, quatenus ad hujus praemii gloriam pervenire mereatur. Recordetur jugiter primam Dominicae praedicationis vocem, qua dictum est: Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum (Matth. III, 2). Amen.
PSALMUS CXXIX. Psalmus iste inter canticos Graduum undecimus est, qui numerus quamdam diminutionem perfectionis demonstrat; sed sextus est in ordine poenitentiae, quem numerum, id est sex, suis partibus constat esse perfectum: in quo ipse creator condidit omnia, ut ostenderet omnia esse perfecta quae (0593A)creavit. Iste vero poenitens per poenitentiae lacrymas ad perfectionem indulgentiae pervenire nititur, dicens:
VERS. 1.-- De profundis clamavi ad te, Domine. De profundis, id est, nimietate peccatorum, de quibus non est alia salus illi, nisi ad Dominum clamare et in ejus sperare clementiam. Ideo postulat suum exaudiri clamorem, quam de profundo peccatorum eructavit dicens:
VERS. 2.-- Domine, exaudi vocem meam. Ipsi enim sunt Altissimo viciniores, qui de sanctae humilitatis visceribus eruperunt, se confitentes esse peccatores, et de profundo clamasse iniquitatis dicentes: Fiant aures tuae intendentes in orationem servi tui. Quis est qui clamat? peccator scilicet. Unde clamat? etiam de (0593B)profundo. Quo jam profundo, nisi peccatorum? Qua spe clamat? [Quia] qui venit solvere peccata, dedit spem etiam in profundo posito peccatori clamandi, veniamque sperandi. Quid vero iste clamet peccator, audiamus.
VERS. 3.-- Si iniquitatem [Ms., iniquitates] observaveris, Domine, Domine, quis sustinebit? Ecce apparuit [ Ms., aperuit], de quo profundo clamaret. Clamat sub fluctibus, quasi in profundo demersus iniquitatum suarum, accusans seipsum in cogitationibus, verbis et factis: intelligens totam vitam humanam tentationibus subjacere. Sequitur in qua spe clamaret, dicens:
VERS. 4, 5.-- Quia apud te propitiatio est. Quae est ista propitiatio, nisi sanguis Christi, sanguis innocens, (0593C)qui effusus est in propitiationem peccatorum nostrorum? Ergo, o Domine, apud te est propitiatio quae me excitat ad te clamare: quia si judex tantum, et non propitiator fieri voluisses, observares iniquitates nostras, et nemo sustineret. Et propter legem tuam sustinui te, Domine. Exspectavi te, Domine, qui mihi in lege promissus fuisti: quae me lex reum fecit, et compulit me ad te clamare, qui es legislator et Redemptor sub lege factus Filius hominis. Sustinuit anima mea verbum tuum. Quod verbum? quod erat in principio apud Deum. Hoc verbum exspectavi ut caro fieret et liberaret animam meam, in quo suscepimus remissionem peccatorum et promissionem regni coelorum. In quo verbo speraverunt (0593D)prophetae: quod verbum apostoli tractaverunt et viderunt: in quo verbo beati sunt etiam credentes, quamvis ipsum carnaliter non vidissent. In hoc verbo [ Ms., verbum] omnes animae sanctorum sperant.
359 VERS. 6.-- A custodia matutina usque ad noctem speret Israel in Domino. Custodia matutina est manifestata resurrectio Domini Salvatoris, quando [ Edit., quoniam] sepulcrum custodientibus Judaeis, resumpti corporis veritate, resurrexit. Usque ad noctem, id est, usque ad terminum hujus saeculi in hac spe nobis vivendum est, ut modo resurgamus in anima, et in novissimo die resurgamus in corpore. Qui vero a morte animae modo resurgit per verbum, Filii [ Ms. filium] Dei, tunc feliciter resurget in carne (0594A)per Verbum Dei Filium hominis. In hac enim [ Ms., vero] promissione speret Israel in Domino. Spe enim salvi facti sumus. Quod nunc spei dulcedine habemus, tunc rei veritate tenebimus. Noli tu, Israel, id est, vir videns Deum, dubitare de hac promissionis felicitate.
VERS. 7.-- Quia apud Dominum misericordia et copiosa apud eum redemptio. [Quia] quamvis peccator peccatorum mole prematur, adest misericordia Dei in Christo, qui sine peccato venit, ut peccata solveret. Apud quem copiosa est redemptio, quia ubi abundavit peccatum, superabundavit gratia.
VERS. 8.-- Ipse est qui redemit Israel ab omnibus iniquitatibus suis [Ms., ejus ]. Ideo tu peccator noli cessare: clama [ Ms., clamare] de profundo, expelle (0594B)a te omnem desperationem; dic, dic: si iniquitatem observaveris, Domine, Domine, quis sustinebit? Observa illum, exspecta illum propter legem ipsius, quam legem tibi dedit in oratione, qua deprecaris pro peccatis tuis dicens: Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Spera te resurrecturum, et te futurum omni modo sine peccato, quoniam ille surrexit, qui primus fuit sine peccato. Noli dicere: Non sum dignus misericordia illius propter peccata; cogita apud eum multam esse redemptionem, qui seipsum tradidit, ut te redimeret. Liberatus per poenitentiam, noli iterum ligari per peccatum. Servi Domino quasi filius, non quasi servus: quia omnis qui facit peccatum, servus est peccati. Servus autem non manet in domo, filius (0594C)autem manet apud Patrem suum in aeterna beatitudine. Amen.
PSALMUS CXLII. Titulus psalmi: Psalmus ipsi David, quando eum filius suus persequebatur. In Libris Regum hanc historiam legimus, quomodo Absalon patrem suum David expulit de regno. Sed alius est David vere manu fortis: in bello fortis, qui percussit hostem superbissimum, Dominus noster Jesus Christus. Agnoscendus est itaque David iste, quem persequebatur filius suus Judas tradens eum in mortem; habebat enim filios, de quibus dicebat: Non possunt filii sponsi lugere, quandiu sponsus est cum eis, veniet autem dies quando sponsus auferetur ab eis, tunc lugebunt (0594D)(Matth. IX, 15). Lugendum est animis peccantium, si sponsus auferatur ab eis propter peccata: et primo omnium poscendum, ut exaudiatur oratio eorum; deinde ne inducantur in judicium; postremo ut eripiantur ab inimicis suis, quorum potestati a semetipsis traditi sunt propter peccata sua.
VERS. 1.-- Domine, exaudi orationem meam, auribus percipe obsecrationem meam. Hoc est exaudi, quod et percipe auribus. Repetitio magna est deprecantis intentio: humilitas lacrymarum, absolutio [ Ms., ablutio] est peccatorum. In veritate tua exaudi me in tua justitia. Commendatio gratiae est, ne unusquisque nostrum justitiam suam esse putet, qua liberatur: sed justitia Dei est, quam ut habeat, Deus dedit. In tua enim, dicimus [ Ms., dicamus] justitia, (0595A)exaudi me. Ad me enim unum cum respicio, nihil aliud in me nisi peccatum invenio. Tota liberatio mea, tua est justitia. Unde sequitur:
VERS. 2.-- Et non intres in judicium cum servo tuo. Noli ergo mecum intrare in judicium, Domine, quantumlibet mihi rectus videar. Producis tu de thesauris tuis [ Ms., thesauro tuo] regulam aequitatis: judicas me secundum meam justitiam, et pravus invenior. Quare? Quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens. Omne genus humanum significat originali peccato obnoxium. Ideo nullus, nisi gratia liberatus tua, justificari poterit. Quod si nullus justificabitur, de radice vitiata natus, quanto magis ego [proprio] peccatorum meorum pondere oppressus?
(0595B)360 VERS. 3.-- Quia persecutus est inimicus animam meam. Judas animam Christi, diabolus animam meam peccatorum persuasione persecutus est, atque humiliavit in terram vitam meam, dum terrenis contagiis aspersit animam meam, et vitiorum pulvere sordidavit eam. Collocavit me in obscuris sicut mortuos saeculi. [Collocavit me inimicus in tenebris peccatorum, sicut mortuos saeculi. Mortui sunt saeculi] qui in peccatis suis moriuntur, retributionem [ Ms., mercedem] recipientes iniquitatis suae, ideo.
VERS. 4.-- Et anxiatus est in me spiritus meus, in me turbatum est cor meum. Anxiatus est in me per poenitentiam spiritus meus, et totum cor meum pro scelerum enormitate meorum conturbatum est, timens, (0595C)ne cum saeculi mortuis damnet me judex justus.
VERS. 5.-- Memor fui dierum antiquorum. Dies antiqui sunt, in quibus secundum veterem hominem vivebam in peccatis, quorum memoria me torquet. Meditatus sum in omnibus operibus tuis, in factis manuum tuarum meditabar. Vidi, inspexi omnia opera tua, quia nihil boni in nobis esse potest, nisi tua operante gratia fiat, qui nos fecisti. Haec intentius considerans quid feci? scilicet
VERS. 6.-- Expandi manus meas ad te, anima mea sicut terra sine aqua tibi. Expandi manus meas in orationibus: et in sanctae crucis solatio, in qua Salvatoris mei manus expansae sunt, orabo. Sequitur comparatio, in qua dicit poenitens, sic animam suam (0595D)desiderare Deum, quemadmodum terra sitiens pluvias exspectat, ut fructus germinet desiderabiles. Sine aqua tibi. O Deus! tibi sit anima mea irrigata, et a te irrigata, ut tibi faciat fructum.
VERS. 7.-- Velociter exaudi me, Domine, quia defecit spiritus meus. Velociter deficiet spiritus animalis, et revertetur caro in terram suam, et non agnoscet amplius locum ejus. Quia semel nascitur homo, et semel renascitur; semel moritur, et semel resuscitabitur; ideo, Domine, miserere dum est tempus miserendi, et tempus acceptabile et dies salutis. Scio citissime venire diem, in qua judicabor secundum opera mea. Miserere nunc, Domine Jesu, ut miserearis tunc in judicio. Non avertas faciem tuam a me; (0596A)quia si averteris faciem misericordiae tuae a me; ero similis descendentibus in lacum. Lacum vero inferiorem locum inferni designat, ubi impii perpetua torquentur angustia, de quo [nemo] liberabitur, nisi gratia Dei praeveniente tempus judicii. Potest quoque lacus intelligi profunditas peccatorum, ad quam si peccator venerit, contemnet salutem desperando animae suae; a qua liberari se, sicut ab infernali, iste poenitens deprecatur, et subjungit:
VERS. 8.-- Auditam fac mihi mane misericordiam tuam, Domine, quia in te speravi. Ecce in nocte sum, sed in te sperabo, donec nocturna transeat iniquitas, et mane miserationes tuae quasi aurora lucis veniant mihi. Notam fac mihi viam in qua ambulem. Id est notam fac mihi viam praeceptorum tuorum, ut ambulem (0596B)in ea; illuminatus ab eo, qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Quia in te speravi, Domine. Certa confitentis est consolatio, spes in bonitate salvantis Domini.
VERS. 9.-- Eripe me de inimicis meis, Domine, ad te confugi. Qui [sunt] inimici, nisi daemones, nisi saeculi ambitiones, nisi carnalia desideria? quibus relictis ad te confugi, non a te, sicut Adam ad umbras post meridiem felicitatis. Non habeo, ad quem faciam confugium, nisi ad te Domine Deus meus.
VERS. 10.-- Doce me facere voluntatem tuam. Quia voluntas tua mea est salus, qui vis omnes homines salvos fieri et neminem perire. Quia tu es Deus meus. Quia tu es totum bonum meum, tota salus mea. Dominum quaeram propter redemptionem; patronum (0596C)quaero propter libertatem [ Ms., liberationem]. Tu es Deus meus, tu creasti me; per alium recreari nequeo, nisi per te, per quem creatus sum. Creasti me per Verbum Deum, manens [ Ms., manentem] apud te: recreas me per Verbum carnem factum propter nos. Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam. Quia spiritus meus malus deduxit me in terram perversam, spiritus tuus bonus deducat me in terram rectam. Spiritus tuus bonus semper est, meus vero semper malus, nisi per tuum efficiatur bonus.
361 VERS. 11.-- Propter nomen tuum, Domine, vivificabis me in aequitate tua. Sic [ Ms., Hic] clementissima Dei gratia commendatur, cujus miseratione in nomine Salvatoris, non nostris meritis vivificati (0596D)sumus. Educes de tribulatione animam meam. Educentur de tribulatione, tanquam de carceribus, animae sanctae, quando a tentationibus inimici liberabuntur, et ad requiem pervenient, ubi nulla erit ultra tribulatio tentantis inimici. Ita finis vitae praesentis, terminus est laboris sanctorum.
VERS. 12.-- Quoniam disperdet Deus inimicos eorum, et perdet omnes qui tribulant animas servorum suorum. Hic enim tribulantur justi, ibi vero in requie beatitudinis gloriabuntur et consolabuntur [omnes] persecutionem pro Christi nomine patientes, dicente ipsa Veritate: Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth. V, 10), in saecula saeculorum. Amen.
MAGISTRI ALBINI FLACCI ALCUINI EXPOSITIO IN PSALMUM CXVIII. (0597) PRAEFATIO. (0597A) Centesimus decimus octavus psalmus magnum in se mysterium continet: sed quoniam continentur in eo lex, mandata, justificationes, testimonia, judicia, qua utique inter se distent, discernere necesse est. Lex ergo est, quae per Moysen data est. In Christo spiritaliter debet intelligi, quia Apostolus, cum illam sanctam vocet, umbram tamen eam futurorum esse describit. Mandata sunt, in quibus praeceptorum Dominicorum custodia deputatur, juxta illud: Non occides, non moechaberis, et reliqua. Justificationes sunt, quibus Deus per suam dilectionem et proximi, zizania odii ab hominum corde jubet evelli. Testimonia sunt, in quorum praesentia nobis observationum sanctarum ordo committitur: sicut Moyses (0597B)coelum et terram invocat testes, et Paulus ad Timotheum, Testificor tibi, inquit, in conspectu Dei viventis et in conspectu electorum angelorum ejus, et reliqua. (I Tim. V, 21.) Judicia autem sunt, cum aut justus splendidis honorabitur meritis, aut aeternis damnabuntur [ Ms., justos honorabit . . . damnabit] suppliciis transgressores. Viae [enim] sunt apostoli ac prophetae, per quos venitur ad veram vitam [ Ms., viam], quae est Christus. Totus hic psalmus est scriptus secundum ordinem litterarum, ita ut ab una littera octo versus incipiant, et rursum a sequenti octo alii compleantur, et hoc similiter ad finem usque texitur.
Ab exordio suo magnus psalmus iste, charissimi, exhortatur nos ad beatitudinem, quam nemo est qui (0597C)non expetat [ Edit., exspectat]. Quis enim unquam vel potest, vel potuit, vel poterit inveniri, qui nolit esse beatus? Quid igitur exhortatione opus est ad eam rem, quam sua sponte appetit animus humanus? Nam profecto qui exhortatur, id agit ut excitetur voluntas ejus cum quo agit [ad illud] propter quod exhortationis adhibetur alloquium. Ut quid ergo nobiscum agitur ut velimus quod nolle non possumus, nisi quia omnes quidem beatitudinem concupiscunt, sed quonam modo ad eam perveniatur nesciunt? Ideoque haec [ Ms., hoc] docet iste, qui dicit:
ALEPH, ID EST DOCTRINA. VERS. 1.-- Beati immaculati in via, qui ambulant (0597D)in lege Domini. Beati esse non possunt nisi immaculati; immaculati autem non sunt, nisi qui in via ambulant: via vero non est, nisi lex Domini. Quaerens ergo beatitudinem, immaculatus in via sit, et in lege Domini, quae beatorum via est, ambulet: non sit otiosus, sit sine macula, hoc est, sine mortali crimine. Sed tamen discretionem facit inter maculam et maculam. Quia si sine minutis esse non possumus, vel in majora incidere non debemus [ Ms., debeamus]. Beati ergo immaculati in via, qui ambulant 362 in lege Domini: in via [in Christo ( Edit., in via Christi)] ut ipse ait: Ego sum via et (0598A)veritas. Qui ambulant in lege Domini, hoc est, in mandatis ejus.
VERS. 2.-- Beati qui scrutantur testimonia ejus, in toto corde exquirunt eum. Ut intelligant cum peccaverint, se coram testibus deliquisse: [ait autem, qui] in toto corde exquirunt eum, et non leviter, neque segniter.
VERS. 3.-- Non enim qui operantur iniquitatem, in viis ejus ambulaverunt. Viae enim apostoli sunt et prophetae, per quos venitur ad illam vitam [ Ms., viam], qui dixit: Ego sum via et veritas et vita (Joan. XIV, 6), sicut jam diximus. In hac enim via non incedunt impii, quia Satanae viam sequuntur.
VERS. 4.-- Tu mandasti mandata tua custodiri nimis. Non tepido corde, neque dissoluto animo, sed (0598B)fortiter et attente nos sua mandata edocet custodire. Nimis posuit pro valde. Valde itaque praecepit hoc Deus, et valde oportet Dei custodire mandata.
VERS. 5.-- Utinam dirigantur viae meae, ad custodiendas justificationes tuas. Nisi enim ab ipso Domino dirigantur viae nostrae, ad ejus custodiendas justificationes infirmi erimus, propter fragilitatem carnis. Dedisti, inquit, mandatum et custodire illud praecepisti; sed utinam praebeas auxilium, ut possim facere, te jubente, quod faciendum didici te docente.
VERS. 6.-- Tunc non confundar cum perspexero in omnibus mandatis tuis. Cum, inquit, directae fuerint viae meae per gratiam tuam, tunc inspectione mandatorum tuorum non confundar, dum respicio in (0598C)omnia mandata tua. Non enim alia praetermittere et alia observare, sed omnia aequaliter custodire oportet, ne in futuro judicio confundamur.
VERS. 7.-- Confitebor tibi, Domine, in directione cordis, in eo quod didici judicia justitiae tuae. Confitebor si directum fuerit iter meum et cor meum: te praedicabo, Domine, te laudabo, et tui esse operis hoc confitebor.
VERS. 8.-- Justificationes tuas custodiam, non me derelinquas usquequaque. Hoc est, faciam quod jubes, si me adjuveris usquequaque. Ac si aperte diceret, a bono opere errare me non sinas, ne dum amitto ordinem bene vivendi, rectitudinem perdam loquendi. Hoc petit ne penitus deseratur, sed ita potius, ut ab eo nunquam et nusquam divinum abscedat (0598D)auxilium.
VERS. 9.-- In quo corrigit junior viam suam? in custodiendo sermones tuos. Interrogatio est, in quo junior viam suam corrigat; et respondetur, quod correctio haec sit, ut Dei verba custodiat. Juvenem enim dixit omnem hominem qui, vetusto peccati homine deposito, fit novus [ Ms., qui de veteris peccati homine fiat novus] in Christo.
VERS. 10.-- In toto corde meo exquisivi te, ne repellas me a mandatis tuis. Fecisti, inquit, ut toto corde meo exquirerem te; fac ut in mandatis tuis maneam: quae ut mihi possibilia sint adjuva me, et noli me (0599A)ab eis repellere, id est, noli mihi auxilium tuum subtrahere.
VERS. 11.-- In corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. Continuo divinum quaesivit auxilium, ne in corde ejus Dei eloquia sine fructu absconderentur, nisi opera justitiae sequerentur. Cum enim hoc dixisset, adjunxit:
VERS. 12.-- Benedictus es, Domine, doce me justificationes tuas. Ut quid enim dicit, doce me justificationes tuas, nisi quia eas vult faciendo discere, non loquendo, vel memoria retinendo tantummodo?
VERS. 13.-- In labiis meis pronuntiavi omnia judicia oris tui. Nihil, inquit, judiciorum tuorum tacui, sed omnia prorsus in labiis meis enuntiavi, ea scilicet, quae mihi ore tuo, id est, eloquiorum tuorum (0599B)praedicatione dixisti.
VERS. 14.-- In via testimoniorum tuorum delectatus sum, sicut in omnibus divitiis. Via testimoniorum Dei Christus est, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi. In hac ergo via quasi in omnibus divitiis delectatur, qui vadit per illam. Multa erga nos sunt testimonia divinae dilectionis impleta, non dubium quin exspectentur implenda [ Ms., non dubitat, quae exspectantur, implenda].
VERS. 15.-- In mandatis tuis [Ms., add. me] exercebor, et considerabo vias tuas. Exercitatio assiduitas operis est: et iste nisi exercitatus in mandatis Dei fuisset, non poterat considerare vias ejus, id est apostolicas propheticasque doctrinas.
(0599C)363 VERS. 16.-- In justificationibus tuis meditabor: non obliviscar sermones tuos. Ea meditor, in his exerceor, ut illa oblivioni non tradens, possim ea integre perfecteque complere.
GIMEL VOX. VERS. 17.-- Retribue servo tuo, vivifica me: et custodiam sermones tuos. Quatuor enim sunt retributiones: aut mala pro malis retribuuntur, sicut Deus ignem aeternum retributurus est impiis. Aut bona pro bonis, sicut regnum aeternum retributurus est justis. Aut bona pro malis, sicut Christus per gratiam justificat impium. Aut mala pro bonis, sicut Judaei per malitiam persecuti sunt Christum. Harum quatuor retributionum duae priores pertinent ad (0599D)justitiam, ut retribuantur mala pro malis, bona pro bonis. Tertia pertinet ad misericordiam, ut retribuantur bona pro malis. Quartam autem Deus nescit [ Ms., Quarta vero non pertinet ad Christum], nulli enim malum pro bono retribuit. Haec autem, quam tertio loco posui, primitus necessaria est: nisi enim Deus retribueret bona pro malis, nullo modo essent, quibus retribueret bona pro bonis. Sciens ergo verba Dei non posse custodiri per obedientiam, nisi videantur per intelligentiam, hoc quoque orationi addit et dicit:
VERS. 18.-- Revela oculos meos et considerabo mirabilia de lege tua. Da, inquit, mihi intellectum, quo possim mirabilia tuae legis inspicere, et virtutem praeceptorum tuorum videre.
(0600A)VERS. 19.-- Incola ego sum in terra: non abscondas a me mandata tua. Ibi quisque est peregrinus, ubi absens a patria sua. Iste ergo, qui supernae Hierusalem civis ascriptus est, peregrinum se confitetur [ Ms., profitetur] in terra, quia certus est de haereditate promissa. Sed quia tentatio est vita humana super terram, petit ne in tempore tribulationis et incolatus sui abscondantur ab eo mandata Dei.
VERS. 20.-- Concupivit anima mea desiderare justificationes tuas in omni tempore. Ut sive manducem, sive bibam, sive aliud quid faciam, ea semper desiderem, mediter, apprehendam. Tu enim me justificas, tua me facit gratia justum, et bonum mihi est semper hoc desiderare, et in hoc tuo praesidio delectari. Alioquin justus non ero, si defuerit mihi gratia (0600B)tua, aut inflaverit me superbia.
VERS. 21.-- Increpasti superbos, maledicti qui declinant a mandatis tuis. Increpatio haec intelligenda est, quam primi hominum genitores sua transgressione meruerunt, declinantes a mandato Dei per superbiam, qua concupierunt, non quod Deus diligendum praecepit, sed quod diabolus invidendo persuasit. Omnis itaque superbus huic increpationi subjectus est, sive haereditario merito, sive voluntatis arbitrio. Superbi enim declinant a mandatis Dei. Aliud est quippe mandata ejus per infirmitatem vel ignorantiam non implere, aliud ab eis per superbiam declinare. Tunc omnes impii plenam accipient maledictionem, cum audierint: Ite, maledicti, in ignem aeternum.
(0600C)VERS. 22.-- Aufer a me opprobrium et contemptum, quia testimonia tua exquisivi. Non otiose nec somnolenter, sed strenue vigilanterque sancti testimonia divina exquisierunt, ut talia paterentur; ut est praeceptum Domini: Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, etc. (Matth. V, 10). Sed haec oratio pro persecutoribus funditur non irrogando ultionem poenae, sed ut, dum conversi fuerint ad Dominum, martyribus tollatur opprobrium, quando et illi ipsam religionem coluerint.
VERS. 23.-- Etenim sederunt principes et adversum me loquebantur, servus autem tuus exercebatur in justificationibus tuis. Quod in hoc versiculo Propheta in se loquitur, futurum in apostolis reliquisque martyribus videt, qui multa coram regibus et (0600D)praesidibus, Domino hoc etiam pronuntiante, perpessi sunt, qui licet sint diversis poenis affecti usque ad sectionem cervicum, tamen semper se in Dei exercuerunt justificationibus.
VERS. 24.-- Nam et testimonia tua meditatio mea est, et consilium meum justificationes tuae sunt. Sic ergo exercebatur servus Christi, ut contra persequentes [delectatio testimoniorum] decertaret. Consilium persequentium principum fuit inventos martyres perdere; consilium patientium martyrum fuit, inimicos perditos invenire. Reddebant illi mala pro bonis, isti bona pro malis. Quid ergo mirum, si isti occidendo defecerunt, illi moriendo [vicerunt ( Edit., vivificaverunt).]
DALETH. (0601A) 364 VERS. 25.-- Adhaesit pavimento anima mea, vivifica me secundum verbum tuum. Corpori mortali animam conjunctam intelligo; ideo ne delictum invalescat, a te peto vivificari, sciens quoniam concupiscentia carnis mortem operatur.
VERS. 26.-- Vias meas enuntiavi et exaudisti me, doce me justificationes tuas. Vias vocat actus humanos: Sine dubio actui ipso viae nomen imponit. Vias peccati mei confessus sum et remisisti; nunc doctrinam indulge, qua me justificationes tuas edoceas [ Ms., qua in justificationibus edocear].
VERS. 27.-- Viam justificationum tuarum instrue me, et exercebor in mirabilibus tuis. Merito cohors sancta justificationum viam intelligere quaerebat, (0601B)quae vias suas, id est peccata, prodiderat: quia nisi illas damnemus, ad istam pervenire non possumus. Instrue me ad intellectum, id est pertinentem ad beatam vitam: et exercebor in mirabilibus tuis; utique sensu et prudentia, ut Vetus Testamentum ad spiritalem trahat intellectum. Mirabilia vocat ipsas, quas superius vocat, justificationes.
VERS. 28.-- Dormitavit anima mea prae taedio: confirma me in verbis tuis. In hujus habitaculi mortalis statione prae taedio imbecillitatis corporeae confirma me in verbis tuis, ut ablato peccati somno instanter in his vigilem.
VERS. 29.-- Viam iniquitatis amove a me et in lege tua miserere mei. Ad illam contemplationem veritatis evectus petit, quod in isto saeculo necessarium (0601C)fuit, ut via iniquitatis, hoc est diaboli [ Ms., diabolus] ab ejus infestationibus tolleretur. Et in lege tua miserere mei; apud te enim lex haec instituta est, ut semper miserearis.
VERS. 30.-- Viam veritatis elegi, judicia tua non sum oblitus. Viam veritatis elegi, ubi currerem; judicia tua non sum oblitus, ut currerem. Viam veritatis elegi Christum Filium Dei, quem praevidens venturum in mundum audio dicentem: Ego sum via, veritas et vita. Judicia tua non sum oblitus; illa judicia quae in Evangeliis proferens ait: Hoc est judicium, ut omnis qui credit in Filium hominis, habeat vitam aeternam.
VERS. 31.-- Adhaesi testimoniis tuis, Domine, noli me confundere. Et quia his adhaerens anteriorum (0601D)facinorum indulgentiam merui, quaeso ne me patiaris de te ratione peccati confundi.
VERS. 32.-- Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. Cordis dilatatio veritatis est dilectio, quod Dei munere fit, ut ei non timore poenae, sed amore justitiae serviatur, cum charitas Dei diffunditur in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis. Ideo ergo [iste ( Edit., istam)] viam mandatorum Dei cucurrit, quia cor ejus Dominus dilatavit.
VERS. 33.-- Legem pone mihi, Domine, viam justificationum tuarum, et exquiram eam semper. Hic iterum plebs procedit beata, in qua sibi legem petit (0602A)constitui acquisitam. Prius jam dixit: Et in lege tua miserere mei, hoc est, in Veteri Testamento. Nunc autem novam legem [cupit] sibi poni, veniente scilicet Domino Christo in carne, ut Christianorum fides firmaretur. Jugiter se [eam] dixit exquirere; illud enim exquiritur, quod magnis precibus postulatur indesinenter.
VERS. 34.-- Da mihi intellectum et scrutabor legem tuam et custodiam illam in toto corde meo. Ecclesia rogat ut intelligat discretionem inter bonum et malum, inter vitam et mortem, inter litteram et sensum. Ut intelligam, et praedicem, et opere impleam, et custodiam illam in toto corde meo, id est, ex tota dilectione. Quam pulchro ordine dixit? Prius petit, ut lex ei poneretur, hoc est, Novum Testamentum; (0602B)deinde, ut legis ipsius intentionem cognoscere meruisset, quatenus eam tota integritate cordis servaret.
VERS. 35.-- Deduc me in semita mandatorum tuorum, quia ipsam volui. Semita minor est quam via, hoc est arcta et angusta via, hoc est altiora mandata, quae ducunt ad vitam. Mandata ista Novi Testamenti debemus accipere, ubi se perduci magnopere precabatur. Ipsam volui, hoc est Novi Testamenti gratiam divinam, per quam se ad coelorum regna noverat pervenire.
365 VERS. 36.-- Inclina cor meum in testimonia tua, et non in avaritiam, dicit Ecclesia, id est in humilitate, ut illud: Discite a me quia mitis sum et humilis corde (0602C)(Matth. XI, 29). Testimoniis quippe suis agit nobiscum Deus, ut eum gratis colamus, quod impedit avaritia, radix omnium malorum. Ergo non habeamus inclinatum cor in avaritiam: non colamus Dominum, nisi propter Dominum, ut sui cultus ipse sit merces.
VERS. 37.-- Averte oculos meos, ne videant vanitatem, in via tua vivifica me. Averte oculos meos, id est sensus meos, ne videant vanitatem, id est defectionem. Ac si dicat, in ista vanitate, quod est defectio, non habeam oculos meos, id est sensus meos, defixos, sed, inquit, in via tua vivifica me, hoc est in temetipso [ Edit. temetipsum] vel in tuis mandatis vivifica me in anima.
VERS. 38.-- Statue servo tuo eloquium tuum in timore (0602D)tuo. Stabile fit eloquium Domini in corde nostro, cum fit quod eodem jubetur eloquio; et avellitur, cum contrarium opus agitur. Petit ergo servus Dei, ut in eo confirmetur obedientia perseverans, qua [ Ms., quae] de statu suo || nullo malae actionis moveatur impulsu: Quod per spiritum et timorem fit castum, quo cavetur ne offendatur charitas, non quo metuitur [ Ms., metuatur] ne damnetur impietas.
VERS. 39.-- Amputa opprobrium meum quod suspicatus sum, quia judicia tua jucunda. In sententia ista maximum [vitium ( Edit., exemplum)] humanitatis exponitur. Multi enim in opprobrium cadunt aliter quam habeat veritas suspicando: quam culpam rogat a se (0603A)amputari. Suspicio enim saepissime probatur incerta, quae viro non convenit Christiano. Haec ergo suspicio ducit ad opprobrium, quod ex peccato nascitur. Merito sibi jucundum Domini dicebat esse decretum, per quod se et requiem reperisse noverat, et coronam perpetuam.
VERS. 40.-- Ecce concupivi mandata tua, in aequitate tua vivifica me. Fecisti me, inquit, cupidum mandatorum tuorum, fac et efficacem. Adjuva ut faciam quod commendas, dona ipse quod mandas. Unum est, Domine, tuae miserationis donum, ut eloquia sancta custodientes in tua aequitate vivificemur, hoc est, ut aequalem te Patri et Spiritui sancto fateamur [ Ms., cum aequalem. . . . .fatemur.]
VERS. 41.-- Et veniat super me misericordia tua, (0603B)Domine, salutare tuum secundum eloquium tuum. Ad sextam litteram conversatio sancta pervenit, in qua sibi postulat salutarem Dominum debere concedi, qui est misericordia peccatorum, et vita fidelium, per quem salus gentibus venit. Secundum eloquium tuum, dixit, id est [secundum] promissionem tuam, quam per prophetas promisisti.
VERS. 42.-- Et respondebo exprobrantibus mihi verbum, quia speravi in sermonibus tuis. Haec nobis indicat absolute sententia, respondendum esse viriliter adversantibus, ne [sibi] malignantium praesumptio superior esse videatur. Exprobrant enim verbum [ Ms., verbo] qui Filium dicunt esse minorem Patre. Quia speravi, constanter his respondebo, qui vanam dicunt spem meam quam in te habeo, quia (0603C)illorum spes inanis est.
VERS. 43.-- Et ne auferas de ore meo verbum veritatis usquequaque, quia in judiciis tuis supersperavi. Rogat ut confessionem veritatis de ejus ore nullae poenae, nullus terror, extorqueant. Cum dicit, usquequaque, significat verbum veritatis ad tempus aliquibus fuisse sublatum: Ut Petro contigit, qui ante galli cantum ter Dominum negavit: Et ipse tamen illud peccatum fletibus delevit, et sanguinis effusione mundavit. Quia in judiciis tuis supersperavi. Judicia enim Domini erant, quod turbae martyrum diversis cruciatibus agebantur [ Ms., cruciationibus angebantur] ad regna coelorum.
VERS. 44.-- Et custodiam legem tuam semper in saeculum et in saeculum saeculi. Iste et alii versus (0603D)usque ad finem litterae non habent deprecationem, sed narrationem. Superius petit ut acciperet, hic de perceptis gratias agit. Semper omne tempus vitae praesentis ostendit: in saeculo vero futurum saeculum monstrat. [Lex ( Edit., Haec)] autem, quam perpetuo custodire desiderat, charitas accipienda est, quia ipsa est plenitudo legis: et cessantibus caeteris mandatis sola permanet in aeternum.
366 VERS. 45.-- Et ambulabam in latitudine, quia mandata tua exquisivi. Dilatatus enim sum in custodia legis tuae, quia mandata tua exquisivi. Diligenter ea perscrutans ad hoc exquisivi, ut crederem et intelligerem.
(0604A)VERS. 46.-- Et loquebar de testimoniis tuis in conspectu regum, et non confundebar. Loquebatur [ Edit., loquebar] de testimoniis Domini, quoniam [ Ms., quomodo] petiverat et acceperat, ut responderet exprobrantibus sibi verbum; qua firmitate roboratus ante reges saeculi dicit se non esse confusum, sed veritatem intrepidis sermonibus exercebat.
VERS. 47.-- Et meditabor in mandatis tuis, quae dilexi. Hic ostendit frequentatae meditationis ardorem. Meditari enim mandata non poterit, nisi qui ea assidua lectione percurrerit. Quae dilexi, inquit; negligere enim nunquam potest homo quae diligit. Addit, nimis, supra quam nulla potest dilectio reperiri.
VERS. 48.-- Et levabo [Ms., levavi] manus meas ad mandata tua, quae dilexi, et exercebor in justificationibus (0604B)tuis. Superiori versu dixit, meditabor in mandatis tuis, quod ad virtutem respicit inspectivam; modo autem dixit, levabo manus meas, quod ad partem pertinet actualem. Levare enim manus [ non quasi a recordatione exciderit, admonet: et] significat bonis operibus occupari. Qui in malis actionibus detinetur, non levat manus suas. Et exercebor in justificationibus tuis. Ibi meditabatur, ubi mentis fuit intentio [ Edit., Ubi meditabar, ubi enim mentis est intentio]; hic exercebatur, ubi quaerebat operis frequentatione proficere.
VERS. 49.-- Memento verbi tui servo tuo, in quo mihi spem dedisti. Memento. Quod [ Ms., cum] dicitur Deo memento, orantis desiderium, quo promissum accelerari poscit, ostenditur; [non Deus, quasi a recordatione (0604C)exciderit, admonetur.] Memento ergo, inquit, verbi tui servo tuo: Hoc est, imple promissum tuum, in quo mihi spem dedisti, hoc est, in quo verbo sperare me fecisti.
VERS. 50.-- Haec me consolata est in humilitate mea, quia eloquium tuum vivificavit me. Consolationem inter aerumnas saeculi dedit spes [ Ms. Consolatum inter aerumnas saeculi se dicit spe. . .] futurae vitae. In humilitate, quia sancta probatur humilitas, omnia sustinere patienter. Quia eloquium tuum vivificavit me. Causam reddit quare humilitas ejus fuerit consolata, quia spes consolationis vivificat eum afflictum.
VERS. 51.-- Superbi inique agebant usquequaque, a lege autem tua non declinavi. Superbi inique. Superbos (0604D)intelligi vult persecutores humilium, hoc est, impios persecutores piorum, et ideo subjecit: A lege autem tua non declinavi, quia hoc eum facere eorum persecutio compellebat.
VERS. 52.-- Memor fui judiciorum tuorum a saeculo, Domine, et consolatus sum. Memor fui, ex quo genus humanum sumpsit exordium. Memor fui judiciorum tuorum: Et quia probavi quod omnes viae tuae misericordia et veritas, consolationem accepi; auxilio gratiae tuae consolatus sum. Intellexi per spiritum sanctum quod tu venturus eras in carne.
VERS. 53.-- Defectio animae [Ms., animi] tenuit me pro peccatoribus derelinquentibus legem tuam. (0605A)Vox Ecclesiae affectum miserationis ostendit, ut doleat super praevaricationes iniquorum. Necesse est ut sanctum virum alterius culpa contristet, dum animus pius salvos fieri universos desiderat.
VERS. 54.-- Cantabiles mihi erant justificationes tuae, in loco peregrinationis meae. Cum dicitur, Cantabiles, significat psalmodiam cum magna delectatione peragendam. Cantus enim superelevat labores et aufert animo taedium. In loco incolatus mei, significat hunc mundum, ubi peregrinatur omnis qui in Domino Christo devotus est: Expulso quidem Adam de paradiso, in hac terra incolatum gerimus.
VERS. 55.-- Memor fui nocte nominis tui, Domine, et custodivi legem tuam. Oportet enim fragilitatem humanam, cum semper, tum impensius in (0605B)nocturno tempore, memoriam facere Dominici nominis, cum aut recordatione divitiarum premitur, aut concupiscentiae igne torquetur: et praecipue hoc exorare, ut si legem Dei custodire coepit, ne ab eadem in aliquo divellatur.
VERS. 56.-- Haec mihi facta est, quia justificationes tuas exquisivi. Facta est mihi haec lex consolatio et [non] scandalum, ut diligentius justificationes tuas scrutari valerem.
VERS. 57.-- Portio mea, Domine, dixi custodire legem tuam. Portio a parte dicta est: Illius enim partis sumus, cujus voluntatibus obedimus; unde merito portio piorum 367 Deus dicitur, quia regni ejus sunt pii et sancti. Dixi custodire legem tuam. Dixi, id est, statui atque decrevi. Felix qui portionem (0605C)non habet aliam, nisi Dominum: qui honores, divitias, cupiditates non amat, sed tantummodo Deum.
VERS. 58.-- Deprecatus sum faciem tuam in toto corde meo, miserere mei secundum eloquium tuum. Bene Propheta [in toto corde] deprecatur faciem Dei, qui mundum cor se novit habere. Beati enim mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Miserere mei secundum eloquium tuum, per quod promisisti ut peccatorem in mortem non obrueres, sed misericorditer consolareris.
VERS. 59.-- Quia cogitavi vias meas, et converti [Ms., averti] pedes meos in testimonia tua. Ordinem humanae conversationis exponit: prius est enim ut nosmetipsos arguamus, et sic ad mandata Domini (0605D)migremus. [Cogitavit] vias suas [ Edit., meas], id est, actus humanos, sed ei omnino displicebant; [ideoque] pedes suos convertit ad testimonia Domini gradienda, in quibus si quis ambulat, firma habet vestigia.
VERS. 60.-- Paratus sum et non sum turbatus, ut custodiam mandata tua. Paratus sum ad praedicandum, non sum turbatus ad tribulationem sustinendam propter Christum, ut custodiam mandata tua. Non me conturbaverunt iniqua exprobrantium jacula.
VERS. 61.-- Funes peccatorum circumplexi sunt me, et legem tuam non sum oblitus. Cum dicit, funes, ostendit tot esse laqueos, quot peccata committimus. (0606A)Funes peccatorum, non ab eo quod sunt peccata declinatum est, sed ab eo quod sunt peccatores. Funes itaque peccatorum impedimenta suntinimicorum, sive spiritalium, sive carnalium. [Sed ( Edit., quae)] si implicant corpus, non implicent animam. Ob quae impedimenta iste legis Dei non est oblitus [ Ms., In quo iste legis Dei non est oblitus. . .], quia sermo Dei non est alligatus.
VERS. 62.-- Media nocte surgebam ad confitendum tibi super judicia justificationis tuae. Media nox profunda tribulatio est, quia non sic affligebatur [ Edit., effugabatur], ut surgere non valeret. Surgebat autem ut confiteretur Deo, justo judicio ejus datam peccatoribus potestatem, qua sanctos persequerentur, quos adjuvat gratia Dei, ut hujusmodi exercitia (0606B)facerent clariores.
VERS. 63.-- Particeps ego sum omnium timentium te, et custodientium mandata tua. Modo ecclesia particeps est ad illos qui Deum timent timore sancto, et sua mandata implent: particeps est cum illis in spe, fide et charitate.
VERS. 64.-- Misericordia tua, Domine, plena est terra, justificationes tuas doce me. Misericordiam fecit, quando venit nos redimere; inde est plena terra, inde est sancta Ecclesia. Justificationes tuas doce me; Hoc est tua mandata, ut illa intelligam et praedicem, et opere impleam.
VERS. 65.-- Bonitatem fecisti cum servo tuo, Domine, secundum verbum tuum. Vox Prophetae in persona Ecclesiae. Bonitatem fecisti, quando in (0606C)carne venisti, et nos redemisti. Cum servo tuo, populo Christiano. Secundum verbum tuum; Verbum Patris Filius est. Secundum verbum tuum, ut peccantes [ Ms., peccantem me] non in ira punires, sed misericordia consolareris.
VERS. 66.-- Bonitatem, et disciplinam, et scientiam doce me, quia mandatis tuis credidi. Docet ergo Deus bonitatem, inspirando charitatis dulcedinem; docet disciplinam, cum in tribulationibus patientiam dedit: docet scientiam, cum salutarium mandatorum ipse cognoscitur tributor [ Ms., adtributor], quia in mandatis tuis credidi me vitam habere aeternam.
VERS. 67.-- Priusquam humiliarer, ego deliqui, propterea eloquium tuum custodivi. [Propter primum, inquit, delictum humiliatus sum, et ne rursum humilier, (0606D)eloquium tuum custodivi.] Ita per gratiam tuam profuit experiri poenam, ut acquirerem obedientiam.
VERS. 68.-- Bonus es tu, Domine, et in bonitate tua doce me justificationes tuas. Quia nemo bonus, nisi Deus solus. Vere vult autem facere justificationes Dei, quando eas sine ejus suavitate non vult discere.
VERS. 69.-- Multiplicata est super me iniquitas superborum, ego autem in toto corde meo scrutabor mandata tua. Multiplicatam super se dicit persequentium iniquitatem, et 368 ideo petit, ne macularetur ab eis. Ego autem in toto corde meo scrutabor mandata tua, ut quantum illi contendebant seducere (0607A)[ Edit., reducere], tantum iste videretur mandatis Dominicis adhaerere.
VERS. 70.-- Coagulatum est sicut lac cor eorum, ego vero legem tuam meditatus sum. Coagulatum in bono et in malo ponitur; hic autem in malo ponitur, hoc est superbia malorum: de qua superius dixit, quae more lactis in crassiorem substantiam constricta est; sed istum non potuerunt a lege Domini segregare, quia ipse pia sapientia [ Ms., patientia] superavit eos.
VERS. 71.-- Bonum mihi quod humiliasti me, ut discam justificationes tuas. Bonum mihi, quod poenam convertisti mihi ad disciplinam, et humiliationem ad eruditionem: quia justificationes tuas ita cupio noscere [ Ms., nosse], ut faciam. Non enim est (0607B)vera scientia in bonum [ Ms., boni], nisi ad hoc cognoscatur [ut agatur].
VERS. 72.-- Bonum mihi lex oris tui super millia auri et argenti. Lex oris Dei Christus est, qui non venit legem solvere, sed adimplere; quem praevidens propheta super omnes thesauros concupiscit, qui [ Ms., quia] non solum amicos diligi, sed etiam inimicis praecepit ignosci.
JOD, ID EST PRINCIPIUM. VERS. 73.-- Manus tuae fecerunt me et plasmaverunt me, da mihi intellectum, ut discam mandata tua. Magnum est enim, ut se homo intelligat manu Dei factum plasmatumque, et ad ejus imaginem esse compositum; quod si agnoverit, scientiam poscere debet, ut mandata ejus intelligat et custodiat. Manus (0607C)Domini virtus et sapientia intelligendae sunt. Fecerunt ad animam, plasmaverunt ad corpus pertinet. Et quia anima prestiosior est corpore, ideo prius posuit fecerunt.
VERS. 74.-- Qui timent te, videbunt me et laetabuntur, quia in verba tua supersperavi. Vox Ecclesiae haec [ Ms., hoc] est, ut illi qui Dominum timent, videant suum intellectum et laetitiam habeant; quia Ecclesia, quando videt alios mandata Dei observare, magnam laetitiam habet: postea in invicem sic laetabuntur, et hic et in futurum. Quia in verbo [tuo] spero, id est, in Christo habeo spem.
VERS. 75.-- Cognovi, Domine, quia aequitas judicia tua, et in veritate tua humiliasti me. Quod dicit, (0607D)cognovisse se judicia Domini, illud significat, [ut] hominem animi tumore peccantem humiliatum corrigat, et supplicantem sibi divina misericordia recipiat. Quis enim dubitet summae aequitatis esse judicium, ut qui per superbiam deliquit, devota humilitate purgetur.
VERS. 76.-- Fiat nunc misericordia tua, ut consoletur me, secundum eloquium tuum servo tuo. Fiat ergo misericordia tua secundum promissionem tuam, ut praesentibus muneribus accipiat mortalis vita solatium, et futura aeternitatis bona patienter exspectet.
VERS. 77.-- Veniant mihi miserationes tuae, et vivam, quia lex tua meditatio mea est. Sufficienter expressum est, quod per misericordiam consequamur (0608A)vitam aeternam; illa autem meditatio beatos facit, qui operibus sanctis coelorum regna conquirunt.
VERS. 78.-- Confundantur superbi quia injuste iniquitatem fecerunt in me, ego autem exercebor in mandatis tuis. Confundantur. Quamvis saeviant superbi, et iniquitatem operantur in sanctos, charitas tamen piorum non refrigescit, et mandatorum Dei exercitatio non desinit.
VERS. 79.-- Convertantur mihi timentes te, et qui noverunt testimonia tua. Hoc est, ut me docente cognoscentes ea ad te conversi fiant. Et qui noverunt testimonia tua, quos lectio quidem divina imbuit, sed necdum opus salutis instruxit.
VERS. 80.-- Fiat cor meum immaculatum. Hic (0608B)cor pro anima ponitur, ac si dicat, fiat anima mea sine peccato mortali. In tuis justificationibus, ut non confundar. Hoc est ut non habeam confusionem aeternam.
VERS. 81.-- Defecit in salutare [Ms., salutari tuo] tuum anima mea, et in verbum tuum supersperavi. Iste defectus, non fide se defecisse, significat, sed in tanta desiderii magnitudine se fatigatum monstrat, ut ad defectum felicissimum perveniret. In salutare, quod Hebraice dicitur Jesus: et in Verbum tuum, id est, in Unigenitum, qui est virtus Dei.
369 VERS. 82.-- Defecerunt oculi mei in eloquium tuum, dicentes, quando consolaberis me. Ecce rursus in oculis, sed utique interioribus, laudabilis et felix (0608C)ille defectus, non veniens ex infirmitate animi, sed ex fortitudine desiderii in promissum Dei; hoc enim ait in eloquium tuum: tandiu enim dicit se defectum pertulisse, donec exspectata incarnatio Domini cordis aspectibus appareret. Quando consolaberis me, id est, quando veniet, quod promisisti?
VERS. 83.-- Quia factus sum sicut uter in pruina, justificationes tuas non sum oblitus. Superius petiverat consolari, nunc causam reddit subveniendi. Uter enim corpus mortale significat, pruina beneficium conversionis [ Edit., conversationis] ostendit. Sicut autem uter frigore glaciali contrahitur, sic carnis nostrae incentiva vitiorum afflictione poenitentiae tenuantur, ut justificationum Domini non obliviscantur.
(0608D)VERS. 84.-- Quot sunt dies servi tui, quando facies de persequentibus me judicium? Sciens sanctorum coetus usque in finem saeculi tentationibus diabolicis membra Domini subjacere, interrogat, quando mundus iste finiretur, ut de persecutoribus, id est diabolo, cum ministris praeparata ultio compleatur: et celeritatem futuri judicii optabat, in quo jam beatis erit requies, et gaudium sine fine mansurum.
VERS. 85.-- Narraverunt mihi iniqui fabulationes, sed non ut lex tua, Domine. Narraverunt. Fabulas vanarum opinionum, delectabilis eloquii arte compositas ab iniquis, dicit esse narratas; sed nihil se in eis utile reperisse, sicut in lege Domini, in qua eum veritas, non verba delectant.
(0609A)VERS. 86.-- Omnia mandata tua veritas; iniqui persecuti sunt me, adjuva me. Contra haereticorum fabulationes dicit omnia mandata Domini esse veritatem. Iniqui persecuti sunt me, scilicet docendo perversa, suadendo falsa; ergo adjuva me, ut certem pro veritate tua usque ad mortem.
VERS. 87.-- Paulo minus consummaverunt me in terra, ego autem non dereliqui mandata tua. Valde me corporalia vitia in terram humiliassent, nisi custodissem mandata divina.
VERS. 88.-- Secundum misericordiam tuam, Domine, vivifica me: in aeternam vitam, quia jam non mihi vivo, vivit vero in me Christus. Ut custodiam testimonia oris tui. Vel ea quae in lege mandasti, vel illa quae in Evangeliis protulisti.
(0609B)VERS. 89.-- In aeternum, Domine, verbum tuum permanet in coelo. Dicit verbum Domini permanere in coelo, id est in sanctis, quos de morte facit vivere, et de tribulatione gaudere; sive in coelestibus virtutibus, quae ejus semper insistunt ministerio.
VERS. 90.-- In saeculum saeculi veritas tua, fundasti terram et permanet. Saeculum legem et prophetas; saeculi significat Evangelia et apostolos, in quibus est veritas, quae est Christus Dominus: terram autem, hoc est humanam naturam, ex parte totum significans, in sanctis fundavit, ut in sua credulitate permaneant: quia nisi ipse fundasset, non crederent, nec permanerent: fundasti terram et permanet.
VERS. 91.-- Ordinatione tua perseverat dies, quoniam (0609C)omnia serviunt tibi. Quoties singulari numero dies ponitur, venturus ille sempiternus, qui sine nocte est, significatur; tunc illi omnia subjecta serviunt: serviunt et adversarii, licet non sponte, dum damnati poenas perennes suo jussu merito sustinebunt.
VERS. 92.-- Nisi quod lex tua meditatio mea est, tunc forte periissem in humilitate mea. Beata plebs martyrum in tanta tormentorum humiliatione afflicta asserit, se posse perire, nisi legis meditatio subveniret consolando, quae dixit: Beati qui persecutionem patiuntur. Lex ista fides est, quae per dilectionem operatur: in cujus meditatione permanens, per auxilium gratiae tuae promeretur, ut in tribulationum humilitate non pereat in aeternum.
(0609D)VERS. 93.-- In aeternum non obliviscar justificationes tuas, quia in ipsis vivificasti me. Justificationes dicit legales observationes sub umbra, quae veritatis indicio [ Ms., indicia] venturae perfectionis beneficium praestabant. Has ergo justificationes non debemus oblivisci, quae nobis fidei et vitae primordia praestiterunt.
VERS. 94.-- Tuus sum ego, salvum me fac, quoniam justificationes tuas exquisivi. Ego tuus famulus, et tu Deus meus, a te posco salvari: quia vanitas non est mihi [ Ms., quia venter non est mihi Deus], nec sum inani gloriae deditus, sed justificationibus tuis.
370 VERS. 95.-- Me exspectaverunt peccatores, (0610A)ut perderent me, testimonia tua intellexi. Longo me certamine adversae potestates impugnant, sed ego intelligens testimonia tua consolationem recepi ex eis.
VERS. 96.-- Omnis consummationis vidi finem, latum mandatum tuum nimis. Consummationem dicit omnium virtutum completivam perfectionem, cujus finis est Christus, quem credendo praevidit venturum, cujus et mandati latitudinem miratur. In quo nimirum charitatem significat, quae sua latitudine omnia mandata in se complectitur. Nam cum omnia mandata finientur, ipsa sola in aeternum manebit.
VERS. 97.-- Quomodo dilexi legem tuam, Domine? tota die meditatio mea est. Quomodo dilexi legem tuam? Sic, inquit, dilexi legem fidei, quae per (0610B)dilectionem operatur, ut tota die, id est toto tempore, meditatio mea sit.
VERS. 98.-- Super inimicos meos prudentem me fecisti mandato tuo, quia in aeternum mihi est. Inimici prophetae Judaei sunt, qui spiritualiter non intelligunt: quibus prudentiorem Propheta se dicit, quia in his mandatis quae in aeternum servat, venturum Dominum praevidet.
VERS. 99.-- Super omnes docentes me intellexi, quia testimonia tua meditatio mea est. Quos superiori versu inimicos dixit, hic doctores appellat, magistros scilicet Pharisaeos designans, qui se ad litteram tenentes spiritalem intelligentiam negligebant. Talibus ergo doctoribus cohors evangelica melius intelligit, quia, pravitatibus eorum repudiatis, sinceram (0610C)doctrinam Domini per meditationem testimoniorum ejus secundum veritatem intellectam [ Ms., intellectus] accepit.
VERS. 100.-- Super seniores intellexi, quia mandata tua quaesivi. Melius utique populus novus intellexit, qui suscepit Christum ejus mandata perquirendo, quam Judaicus, qui eum mortificando occidit [ Ms., mortificandum credidit].
VERS. 101.-- Ab omni via mala prohibui pedes meos, ut custodiam verba tua. Ab omni via mala; membrorum est haec vox, non capitis. Non enim ipse Salvator corporis ullis concupiscentiis pulsabatur, ut ei necesse esset pedes suos custodire. Sic enim verba Dei possumus custodire, si post malas (0610D)nostras concupiscentias non eamus.
VERS. 102.-- A judiciis tuis non declinavi, quia tu legem posuisti mihi. Tu legem Evangelii posuisti mihi: illa enim Mosaica lex paedagogus fuit; ista totius [ Edit., Lex Evangelii libertas totius] plenitudinis donavit effectum. Merito ergo sanctus populus de hac lege gaudebat, quam credendo susceperat.
VERS. 103.-- Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, Domine, super mel et favum ori meo. Fauces enim cordis arcana significant, ubi eloquia Domini spiritaliter intelliguntur et diliguntur. Mel est aperta doctrina, favus secreta.
VERS. 104.-- A mandatis tuis intellexi [quia homo ad occultorum sapientiam per obedientiam pervenit (0611A)mandatorum] Propterea [inquit] odio habui omnem viam iniquitatis. Necesse est enim ut oderit iniquitatem amore justitiae.
VERS. 105.-- Lucerna pedibus meis verbum tuum, Domine, et lumen semitis meis. Si in hujus saeculi noctibus in nobis verbi Dei luceat lumen, non incident [ Ms., incedunt] pedes nostri in laqueos funium ac praecipitia fovearum, quae manus artis diabolicae in nostris offendiculis praeparavit. Et lumen semitis meis, ut hoc lumine praeeunte, dum vitae istius semitas gradimur, ad illam quae vera via est, perducamur.
VERS. 106.-- Juravi et statui custodire judicia justitiae tuae. Juravi autem appellavit juramentum quod statuit per sacramentum, quia ita debet esse (0611B)mens fixa in custodiendis judiciis justitiae Dei, ut sit omnino pro juratione quod statuit.
VERS. 107.-- Humiliatus sum usquequaque, Domine, vivifica me secundum verbum tuum. Didicit humilitatem, quam Christus docuit, qui mitis est et humilis corde. Ideo nunc deprecatur, ut sicut ille post humilitatem formae servilis exaltatus est in gloriam Dei Patris, ita et iste ab hac humilitate corporea in vitam transferatur aeternam.
VERS. 108.-- Voluntaria oris mei beneplacita fac, Domine, et judicia tua doce me. Vox Ecclesiae; ac si dicat, vota mea, quae tibi offero, beneplacita [tibi] sint, id est, acceptabilia et delectabilia. Et judicia tua doce me, hoc est, tua mandata, ut intelligam et (0611C)impleam.
371 VERS. 109.-- Anima mea in manibus meis [Ms., tuis] semper, et legem tuam non sum oblitus. Justorum enim animae in manu Dei sunt, in cujus manu sumus [ Ms., sunt] et nos et sermones nostri. Et legem tuam, inquit, non sum oblitus. Tanquam ad non obliviscendam Dei legem in manibus ipsius adjuvetur ejus memoria.
VERS. 110.-- Posuerunt peccatores laqueos mihi. Quos laqueos? secus viam positos et [ Ms., quod laqueus secus viam ponitur et . . . ] si egressus fueris de via, cadis in laqueos. Quid sunt isti laquei, nisi retiacula [ Ms., tendicula] diaboli, vel suggestiones daemonis? Vitia etiam et peccata possunt intelligi. (0611D)Et in mandatis tuis non erravi. Vox Ecclesiae. Non erravi a mandatis tuis, sed consisto in operatione.
VERS. 111.-- Haereditate acquisivi testimonia tua in aeternum, quoniam exsultatio cordis mei sunt. Tua testimonia et tua praecepta, hoc est, mea haereditas in aeternum, et hic et in futuro. Quia exsultatio cordis mei sunt tua testimonia, hoc est, mea exsultatio, quia Ecclesia in mandatis Dei delectatur et exsultat.
VERS. 112.-- Inclinavi cor meum. Non fui superbus, sed humilis: et ideo inclinavi cor meum, ut te intelligerem; quia superbi non inclinant cor in humilitatem. Ad quid inclinavi cor meum? Dicit Ecclesia: ad faciendas justificationes tuas, hoc est, mandata. (0612A)In aeternum propter retributionem vitae aeternae, ut illam merear percipere.
VERS. 113.-- Iniquos odio habui et legem tuam dilexi. Cum dixisset, iniquos odio habui, posuit et quare, addendo, et legem tuam dilexi, ut demonstraret non se in hominibus iniquis odisse naturam, quia homines sunt; sed iniquitatem, quia legis, quam diligit, inimici sunt.
VERS. 114.-- Adjutor et susceptor meus es tu, et in verbum tuum supersperavi. Adjutor in praesenti, susceptor in futuro. Et in Verbo tuo sperabo, hoc est, in Christo, quia Verbum Patris Filius est.
VERS. 115.-- Declinate, a me maligni, et scrutabor mandata Dei mei. Maligni hic sunt daemones, vitia et peccata, vel adversariae potestates: Quia dum ipsi (0612B)tibi tendiculas praeparant, et suggestiones pessimas, non potes scrutari mandata Dei tui, ut illa bene intelligas. Sed si volueris poenitentiam agere, segregare te habes ab illorum consortio.
VERS. 116.-- Suscipe me, secundum eloquium tuum et vivam, et non confundas me ab exspectatione mea. Vox Ecclesiae optantis ut veniat sponsus et suscipiat eam sponsam sibi, sicut promisit in eloquio prophetarum. Et vivam in justitia, quia modo mortuus sum in peccatis. Et non confundas me, si ille quem exspecto et promisisti, veniat mihi.
VERS. 117.-- Adjuva me. Auxilium rogat; et salvus ero in anima, si veneris et me adjuves, et meditabor in tuis justificationibus semper, sine fine.
VERS. 118.-- Sprevisti omnes discedentes a justitiis (0612C)tuis, quia injusta cogitatio eorum. Declaratum est cur assumebatur justificationum Domini frequens meditatio, quoniam spernuntur a Domino, qui ab ejus justificatione discedunt. Justificatio est peccatorum pura confessio Domino: Qui tali se remedio salvari [ Ms., sanare] despiciunt, injusta cogitatio eorum est.
VERS. 119.-- Praevaricatores reputavi omnes peccatores terrae, ideo dilexi omnia testimonia tua. Haec enim dicit Propheta in persona Ecclesiae, quia ante adventum Christi praevaricantes erant, quia sub debito tenebantur, propter praevaricationem primi hominis Adae. Non omnes peccatores praevaricatores, sed omnes praevaricatores peccatores. Ideo dilexi (0612D)testimonia tua, ne in his praevaricator appaream.
VERS. 120.-- Infige timore tuo carnes meas, a judiciis enim tuis timui. Metuo futurum judicium, ideo cruci tuae configens omnes concupiscentias carnis, tibi convivere, tibi [commori, tibi consepeliri paratus sum, ut in futuro tibi] vivere merear.
VERS. 121.-- Feci judicium et justitiam, ne tradas me persequentibus [Ms., calumniantibus] me. Facit autem judicium, quisquis contra se judicat, et pravitates suas ante examen Domini justa exsecratione condemnat: et justitiam facimus quando per justitiam nos judicamus, quando delictorum [nostrorum] judices [ Ms., vindices] sumus. Petit vero ne tradatur peccatoribus, qui peccata damnavit. Persequentes autem sunt diabolus 372 cum ministris suis, qui (0613A)nos indefessa malitia persequuntur. Hinc etiam quotidie rogamus admoniti dicentes: Ne inducas nos in tentationem.
VERS. 122.-- Suscipe [Ms., elige] servum tuum in bonum, non calumnientur me superbi. Suscipe me, id est, ne illi impellant ut cadam in malum, tu suscipe in bonum [ Ms., in bono]. Illi calumniantur [ Ms., calumnientur] in superbia, tu in humilitate defende, ut non mihi noceant calumniae superborum.
VERS. 123.-- Oculi mei defecerunt in salutare tuum, et in eloquium justitiae tuae. [Oculi mei ] in eloquium justitiae Dei, hoc est, in promissionem Christi. Defecisse dixit oculos cordis sui: non quia intentio desiderantis animi victa succubuerit, sed quia in exspectationem gratiae Dei toto mentis ardore transierit. (0613B)Justitia autem [Dei] quam dixit, Christus est, qui justos facit.
VERS. 124.-- Fac cum servo tuo secundum misericordiam tuam, ut ipse vota mea perficiat: Et justificationes tuas doce me, ut eorum humilitatem, sicut saepius optavi, possim advertere.
VERS. 125.-- Servus tuus sum ego, da mihi intellectum, ut sciam testimonia tua. A te ea discam et non ab haereticis vel Judaeis. Quia nullum mihi tempus est ab exercitatione [ Edit., exspectatione] tuae servitutis otiosum.
VERS. 126.-- Tempus bene faciendi, Domine, dissipaverunt legem tuam. Judaei utique, qui eam spiritaliter non intellexerunt. Sed veniet tempus, quando occulta illius Dominus faciet praedicatione (0613C)evangelica reserari.
VERS. 127.-- Ideo dilexi mandata tua super aurum et topazion. Sicut enim aurum cunctorum metallorum praecellit pretium, ita topazius, omnium gemmarum in se continens pulchritudinem, omnium vincit honores. Ideo Propheta super haec omnia Dei mandata diligit, quia in his adventum Domini, qui mundum redempturus est, praenuntiatum intelligit.
VERS. 128.-- Propterea ad omnia mandata tua dirigebar, omnem viam iniquam odio habui. Qui super aurum et gemmas legem Domini diligebat, necesse fuit ut ad omnia mandata ejus rectissimus appareret, et odisset perversam viam, quia meruit amare rectissimam. Iniqua siquidem via est, quae nos perducit ad vitia; recta autem virtutum, quae nobis indulgentiam (0613D)et salutem tribuit.
VERS. 129.-- Mirabilia testimonia tua, Domine, ideo scrutata est ea anima mea. Vide in his aliud agi, aliud figurari. Ideoque, quod mihi mirum est, diligentius perscrutor, ut cuncta te declarante cognoscam.
VERS. 130.-- Declaratio sermonum tuorum illuminat me, et intellectum dat parvulis. Sancta plebs dicit se illuminatam declaratione sermonum Domini, utique prophetarum Domini, qui diu absconditi sunt: Ut est: Ecce virgo concipiet, etc. (Isa., VII, 14.) Et: Videbit omnis caro salutare Dei, etc. (Luc. III, 6). Nunc per adventum Domini, illis sermonibus actis et completis, illuminata cernit omnia, Verbum carnem (0614A)factum, Virginem peperisse, mutos locutos esse: haec autem omnia parvulis, id est humilibus praestant purum intellectum.
VERS. 131.-- Os meum aperui et attraxi spiritum, quia mandata tua desiderabam. Os meum aperui confitendo, sine te nil me posse; et attraxi in me spiritum gratiae, per quem confido [ Edit., considero] implere me posse quae desiderabam, id est mandata tua.
VERS. 132.-- Aspice in me et miserere mei, secundum judicium diligentium nomen tuum. Id est, secundum judicium quod in eos fecisti qui diligunt nomen tuum. Quoniam ut diligeremus [ Ms., diligerent. . .] te, prius dilexisti nos [ Ms., eos]. Judicium quippe est Domini, ut nomen suum palam faciat, et misericordiam (0614B)largiatur.
VERS. 133.-- Gressus meos dirige secundum eloquium tuum, et non dominetur mei omnis injustitia. Gressus quid, nisi [ut] Dei praecepta, quae [imponit] jubendo, impleri faciat adjuvando? Gressus significat motus animae: hos sancta cohors secundum eloquium Domini postulat dirigi, qui rectum iter monstrant et mandant ingredi. Et non dominetur mei [Edit., ut . . . in eis] injustitia; scivit enim quod in hac vita penitus excludi non poterat, cujus videlicet dominum [ Ms., dominium] sibimet subdere precatur.
VERS. 134.-- Redime me a calumniis hominum, ut custodiam mandata tua. Tu age [ Edit., tange] infuso spiritu tuo, ne me calumniae hominum terroribus vincant, et a tuis mandatis 373 ad sua mala (0614C)facienda [ Ms., facta] traducant. Si enim hoc mecum egeris, inter ipsas calumnias custodiam mandata tua.
VERS. 135.-- Faciem, inquit, tuam illumina super servum tuum, id est, tuam manifesta, subveniendo et opitulando, praesentiam. Et doce me justificationes tuas; doce, utique ut faciam.
VERS. 136.-- Exitus aquarum deduxerunt oculi mei, quia non custodierunt legem tuam. Veram semper agit poenitentiam hic sanctus, et non cessat fluentis lacrymarum antiqua delicta diluere, ut tu intelligas, nisi veram poenitentiam egeris, tibi facile non dimitti quae gesseris. Vera est enim poenitentia jugiter fletibus commissa diluere, et abluta non iterare.
VERS. 137, 138.-- Justus es, Domine, et rectum (0614D)judicium tuum. Mandasti justitiam testimonia tua, et veritatem tuam nimis. Magna est enim in utroque justitia Dei, rectumque judicium, quo et peccatori poena decernitur, et poenitenti justificatio non denegatur. Nimis ad utrumque pertinet, sive ad justitiam, sive ad veritatem.
VERS. 139.-- Tabescere me fecit zelus domus tuae, quia obliti sunt verba tua inimici mei. Zelus iste amoris est, non laboris: sancta enim aemulatione inimicos suos vult esse correctos; dolens et tabescens, quod obliti sint verborum Dei.
VERS. 140.-- Ignitum eloquium tuum vehementer, et servus tuus dilexit illud. Quia sicut peccatum consumit, ita peccantem, si convertatur, illuminat. Iste (0615A)ignis sermo Christi est, de quo dicit: Ignem veni mittere in terram; quid autem volo, nisi ut ardeat (Luc. XII, 49)? Hunc ignem dicit se dilexisse, quia vitam confert, et honorem remediumque generi humano.
VERS. 141.-- Adolescentior sum ego et contemptus, justificationes tuas non sum oblitus. Bene hic duorum populorum intelligitur significatio: quia junior populus contemptus est a majore, qui tamen, Dei gratia donante, mandata ejus non est oblitus.
VERS. 142.-- Justitia tua justitia in aeternum, et lex tua veritas. Justitia Domini manet in aeternum, et qui custodit ejus veritatem, aeterna felicitate gaudebit. Hanc populus Christianus intellexit, et ideo veritate completus est, quae est Christus Dominus, qui dixit: Ego sum via, veritas et vita.
(0615B)VERS. 143.-- Tribulatio et angustia invenerunt me, mandata tua meditatio mea est. Saevitia inimicorum infert huic juniori tribulationem, sed non amittit charitatem. Meditatio enim ipsius mandata sunt Dei: ex quibus his, qui eum oderunt, dilectionem rependet.
VERS. 144.-- Aequitas testimonia tua in aeternum, intellectum da mihi, et vivam. Pulchre post [ Ms., contra] tribulationes et angustias, quae temporalia sunt, posita est aequitas in aeternum esse mandatorum [ Edit., mandatum] Dei, ut tali spe unusquisque contemneret, quae temporalia esse sentiret. Da mihi intellectum, utique, ut mundi istius pericula transitura et temporanea intelligam. Vivifica me, spe scilicet futurae retributionis.
(0615C)VERS. 145.-- Clamavi in toto corde meo, exaudi me, Domine, justificationes tuas requiram. Hunc clamorem non corporeae vocis, sed mentis spiritalis esse saepe memoravimus, per quem justi a Deo exaudiuntur: qui praecipue eorum [ Ms., vel ille precibus eorum] pium pandit affectum. Justificationes autem dicit, non saeculi divitias se exquirere; neque ad noscendas tantum, sed ad implendas eas.
VERS. 146.-- Clamavi ad te, salvum me fac, ut custodiam mandata tua. Nunc demonstrat clamorem superius ad Deum effusum, hoc est, ut animam salva fidei ratione roboraret, et corpori praestaret sanitatem, revera utique, ut Domini mandata custodire possit.
VERS. 147.-- Praeveni in maturitate, et clamavi, (0615D)in verba tua supersperavi. Immaturitas itaque nocturnum tempus est, quod non est maturum, id est opportunum, ut agant aliquid vigilando, quod etiam vulgo dici solet, hora importuna. Vetera vitia pudicitia juvenili praevenit, qui per maturitatem vivacis animi nunquam spem suam a verbis Dei removet.
VERS. 148.-- Praevenerunt oculi mei ad te diluculo, ut meditarer eloquia tua. Non eum lux soporatum reperit, sed vigilantem strenue, et circa divina eloquia, oculorum spiritalium intentione, meditantem.
374 VERS. 149.-- Vocem meam exaudi, Domine, secundum misericordiam tuam, et secundum judicium tuum vivifica me. Definit in nullo homine esse praesumendum, nisi in sola Dei pietate, quae ex miseris (0616A)beatos facit, ex captivis liberos, ex mortuis vivos. Secundum judicium tuum, quo supplicantibus parcis: vivificari enim non potest, nisi qui in se propriam non habet vitam.
VERS. 150.-- Appropinquaverunt persequentes me iniquitati [Ms., iniquitate], a lege autem tua longe facti sunt. Tunc appropinquant [persequentes], quando usque ad carnem cruciandam perimendamve perveniunt: sed quanto viciniores sunt persequentes isti, tanto longiores sunt a lege justitiae.
VERS. 151.-- Prope es tu, Domine, et omnes viae tuae veritas. Contra illam proximitatem persecutionis, vicinitatem Domini sibi dicit remedium, unde salutis auxilium noverat venturum, non [per] itineris locum, sed per veritatem mandatorum Dei cordibus sanctorum (0616B)illapsam.
VERS. 152.-- Initio cognovi de testimoniis tuis, quia in aeternum fundasti ea. Quae sunt ista testimonia, nisi quibus testatus est Deus, daturum se [regem] regnumque filiis [suis] sempiternum? Et ideo ipsa testimonia in aeternum fundata: quoniam id quod promisit, aeternum est; quoniam fundamentum promissionis est Christus, in quo hujus spei testimonia vera sunt, quae hic ab initio cognovisse se dicit, quia verbis Ecclesiae loquitur, quae ab initio generis humani exorta nullis generationibus defuit.
VERS. 153.-- Vide humilitatem meam, et eripe me, quia legem tuam non sum oblitus. Quod hic vide, ait, ad martyres pertinet [ Ms., quod hic videtur ad martyres pertinere], quorum corpus affligitur ut vilitas (0616C)pecudum. Sequitur: Et eripe me, unde scilicet, nisi de poenarum urgentium necessitate et de periculo mortis? Legem vero hic illam sententiam dicit, quae ait: Omnis qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat, exaltabitur (Luc. XIV, 11). Hanc se dicit non oblitum usque in finem vitae.
VERS. 154.-- Judica judicium meum, et redime me, propter eloquium tuum vivifica me. Judicavi ego nihil me scire nisi [Jesum] Christum, qui ad redemptionem mundi venire promissus est: juxta hoc ergo judicium ego a te vivificer in eloquiis tuis. Redime me, quem redimere non poteras, nisi credentem. Propter eloquium tuum vivifica me. Illud scilicet eloquium, ubi promittit: Qui credit in me, non morietur in aeternum.
(0616D)VERS. 155.-- Longe est a peccatoribus salus, quia justificationes tuas non exquisierunt. Hoc specialiter intelligendum aestimo de Judaeis, qui salutem, id est, Dominum Salvatorem, a se longius effecerunt non credendo ei; qui testimoniis non crediderunt, in quibus praefiguratus est adventus Domini Salvatoris. Ideo a salute longe facti sunt, qui respuerunt auctorem salutis.
VERS. 156.-- Misericordiae tuae multae, Domine, secundum judicium tuum vivifica me. [Miserationes sunt Domini, per quas afflictis et sauciatis diversis modis subvenire dignatus est.] Secundum judicium tuum vivifica me. Judicium utique est, quod petere debemus, quando humilitatis satisfactione nos prosternimus, (0617A)et peccata nostra confitemur: tunc enim judicium Domini est, talibus misereri in confessione.
VERS. 157.-- Multi qui persequuntur me et tribulant me, a testimoniis tuis non declinavi. Vox ista est Ecclesiae in martyribus suis, qui inter tormenta et multiplicata supplicia persequentibus non cesserunt: inde et numerosa multitudo martyrum palmam invenit; quia a testimoniis Domini se nullatenus declinare testati sunt inter tormenta varia.
VERS. 158.-- Vidi non servantes pactum, et tabescebam, quia testimonia [Ms., eloquia] tua non custodierunt. Qui sunt qui pactum non servaverunt, nisi qui tribulationes multorum persequentium non ferentes, a Dei testimoniis declinaverunt? Haec ergo, (0617B)inquit, cum viderem, tabescebam, dolens eos a tanta gloria decidisse.
VERS. 159.-- Vide, quia mandata tua dilexi, Domine, in misericordia tua vivifica me. Ipsa est fructuosa tolerantia, quae saevitiam persequentium dilectione suscipit mandatorum.
VERS. 160.-- Principium verborum tuorum veritas, et in aeternum omnia judicia justitiae tuae. A veritate tua, inquit, verba procedunt, et ideo vera [ Ms., veracia] sunt, et neminem fallunt; quibus pronuntiatur [ Ms., praenuntiatur] vita justo, poena impio.
VERS. 161.-- 375 Principes persecuti sunt me gratis, et a verbis tuis formidavit cor meum. Terreni reges Ecclesiam Christi [gratis] persecuti sunt, nullam causam persecutionis habentes, cum eos Christiani (0617C)in nullo laederent. [Cum autem ( Edit., et ipsi)] Christianis negationem veritatis extorquere non possent, habuerunt verba minantia, intulerunt saeva supplicia: sed ipsi martyres verbi Domini meminerant: Nolite timere eos, qui occidunt corpus (Matth. X, 28).
VERS. 162.-- Laetabor ego super eloquia tua, sicut qui invenit spolia multa. Martyres, quamvis humili sorte morerentur, inveniebant spolia multa, quando praemia divina recipiebant; ipsos quoque persecutores conversos ad Dominum gaudebant, ut ipsi magis fieren spolia, qui vitas adimerent [ Edit., adjuverat] innocentium. Et ideo laetari se dicit in eloquiis Domini, id est, in admonitionibus sacris, sicut victor praedam accipiens.
(0617D)VERS. 163.-- Iniquitatem odio habui et abominatus sum, legem autem tuam dilexi. Mente contuendum [ Ms., condendum] est, quod [amorem bonarum, malarum rerum odio comprobavit, quoniam ( Edit., amor est bonarum malarumve rerum, ideo comprobavit, quomodo)] animus noster, si iniquitatem reciperet, nequaquam se legi dominicae sub integritate cunjungeret. Non dicit hominem iniquum, sed iniquitatem se dicit odisse, et (quod fas est) eam abominatum fuisse, quod a lege sit aliena; seque legem Domini perfecta voluntate diligere. Qui sunt qui diligunt Dominum [ Ms., Deum], nisi qui oderunt iniquitates?
VERS. 164.-- Septies in die laudem dixi tibi super judicia justitiae tuae. Si ad litteram hunc numerum (0618A)velimus advertere, septem illas significat vices [ Edit., voces], quibus se monachorum pia devotio consolatur, id est, Matutinum, Tertia, Sexta, Nona, Lucernaria, Completorium, Nocturnum [Matutinos Completorios, Nocturnos]. Si vero spiritaliter intendas, continuationem magis dictam sapienter advertis, ut est illud: Benedicam Dominum in omni tempore. Septies Deum per diem laudat, quia mens ejus in pleno splendore perdurans, ad illum septimum diem, id est, sabbatorum sabbatum, qui est requies aeterna, festinat.
VERS. 165.-- Pax multa diligentibus legem tuam, Domine, et non est illis scandalum. Pax multa mentis puritas et fidei copia declaratur, quae contra vitia decenter opponimus: nam Deum falso amore diligit, (0618B)qui scandalizatur in fratrem [ Ms., fratre].
VERS. 166.-- Exspectabam salutare tuum, Domine, et mandata tua dilexi. Jesum Dominum omnium salutare exspectamus [ Ms., Salvatorem exspectavi], et ea, quae in lege et prophetis mandata fuerunt, feci. Spes praemii dilectionem generat mandati.
VERS. 167.-- Custodivit anima mea testimonia tua, et dilexit ea vehementer. Custodivit ad tolerantiam martyris pertinet; dilexit vero ad charitatem tormentis omnibus fortiorem: et ipsa dilectio vehementer augenda est, quia totius amicitiae ibi explicatur charitas [ Ms., agenda est, quia totius animi nisibus explicatur].
VERS. 168.-- Servavi mandata tua et testimonia tua, quia omnes viae meae in conspectu tuo Domine. (0618C)Servat autem praecepta et testimonia, qui vias Dei incedit, nec quidquam in actu vel cogitatu agit, quod divina contemplatione habeatur indignum.
VERS. 169.-- Appropinquet oratio [Ms., Adpropiet deprecatio] mea in conspectu tuo, Domine, juxta eloquium tuum da mihi intellectum. Proximam tibi fieri orationem meam deprecor, Domine, ut a te intellectum capiens, nil aliud nisi quod oportet, exorem.
VERS. 170.-- Intret oratio mea in conspectu tuo, Domine, secundum eloquium tuum eripe me. Gradatim ascendit sancta petitio nostra: qui ante dixit: Appropinquet [Ms., Adpropiet ], nunc dicit intret. Prius fuerat, ut appropinquaret, deinde ut in conspectum Domini intrare posset. Et superius dixit, secundum eloquium tuum [da mihi intellectum, hic dicit, secundum (0618D)eloquium tuum] eripe me, ut et ibi superna videat, quae desiderat, et hic [ab] aeternae concupiscentiae labe purgetur.
VERS. 171.-- Eructabunt labia mea hymnum, cum docueris me justificationes tuas. Si per puram conscientiam reserata fuerint a te labia mea, tunc dignum laudationis proferent hymnum: et illum scilicet hymnum, quem a tuis justificationibus imbutus edocear.
VERS. 172.-- 376 Pronuntiabit lingua mea eloquium tuum, quia omnia mandata tua aequitas. Nihil est enim aliud in eloquiis tuis, Domine, nisi pax, nisi aequitas, nisi vita: hoc corde credam, hoc labiis eloquar, hoc lingua pronuntiabo [ Ms., pronuntiem].
(0619A)VERS. 173.-- Fiat manus tua, ut salvet me, quoniam mandata tua elegi. Cum dicit: Fiat manus tua, designat Dominum Salvatorem, qui factus ex semine David secundum carnem, per quem facta sunt universa, et reguntur. Manum enim hic dexteram debemus accipere. Postulat autem venire Salvatorem, per quem se noverat salvandum. Quod autem dicit: Elegi mandata tua, omnia se pericula amori Domini postposuisse testatur.
VERS. 174.-- Concupivi salutare tuum, Domine, et lex tua meditatio mea est. Ipsum videre concupiveram, quem de utero virginali illis adhuc temporibus credebam esse venturum; et ut sibi hanc scientiam de Scripturis divinis pervenisse demonstraret, sequitur: Et lex tua meditatio mea est. In prophetis (0619B)enim concupiverat Christum Dominum nasciturum, de quo lex et prophetae loquebantur.
VERS. 175.-- Vivet anima mea, et laudabit te, et (0620A)judicia tua adjuvabunt me. Ad ipsum loquitur, quem desiderat intueri, promittens animam suam in aeternum vivere, quam salubriter noverat credidisse. Laudabit te, cantico scilicet novo per fidem puram. Judicia autem dicit, quae famulis suis Dominus dicturum se promittit, ut est: Venite, benedicti.
VERS. 176.-- Erravi sicut ovis, quae periit; quaere servum tuum, Domine, quia mandata tua non sum oblitus. Una ovis, est congregatio sanctorum et fidelium; et unus est pastor Dominus Christus eorum. Et respice quam infimae rei comparati sunt homines, quando Christi gratiam deserunt: ovi videlicet erranti, quae pericula patitur [ Ms., periculis patet] luporum; et bene dictum est, quae perierat, ut cognosceres misericordia Domini fuisse repertam. [Ipsi] (0620B)gloria cum aeterno Patre et Spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen.
MAGISTRI ALBINI FLACCI ALCUINI EXPOSITIO IN PSALMOS GRADUALES, QUI ET CANTICUM GRADUUM DICUNTUR. (0619) (0619B)Gradus sunt ascendentium vel descendentium: sed hi gradus XV ascendentium sunt, quem numerum, id est [quintum decimum], si a primo usque ad ultimum computes, fiunt [ Edit., sunt] centum viginti. Super quem numerum Spiritus sanctus in coenaculo, id est, loco ascensionis venit, ut nobis (0619C)monstraret, per hos XV gradus ad summae perfectionis altitudinem ascendendum esse. Ideo Deus [ Ms. Dominus] de coelo descendit ad nos in terram, ut nos de terra ascendamus in coelum. Ideo ille descendit in vallem lacrymarum nostrarum, ut nos ascendamus in beatitudinem laetitiae illius. Sed audiamus unde iste, qui hos psalmos nobis ad salutem decantavit, initium ascendendi inchoarit, vel quomodo nos ascendere voluerit. Siquidem primus gradus ascensionis nostrae est humilitas, ut intelligamus nos peccatores, et ad Dei gratiam nobis convolandum esse, ideo ait:
PSALMUS CXIX. VERS. 1.-- Ad Dominum, cum tribularer, clamavi, et exaudivit me. Tribulatio est haec vita, ex qua, (0619D)qui humiliter ad Deum clamant, sicut Publicanus qui ait: Deus propitius esto mihi peccatori (Luc. XVIII, 13), exaudiuntur. Sed videamus quid iste poenitens clamet.
VERS. 2.-- Domine, libera [animam meam] a labiis iniquis, et a lingua dolosa. Labia iniqua sunt, quae nos suggerendo ad iniquitatem sollicitare nituntur; lingua dolosa est, quae nos avertere vult de via justitiae. Illa nos ad peccandum suggerunt; ista nos a benefaciendo retrahit. Sed consideremus, quid nobis ad has preces respondeat Dominus.
VERS. 3.-- 377 Quid detur tibi, aut quid apponatur tibi ad linguam dolosam? Ecce quid tibi dabitur ad respondendum linguae dolosae, quae solet, non consulendo tibi, sed subvertendo te, dicere: Non potes (0620B)saeculum dimittere, non potes tam arctam [viam] et tam angustam portam ingredi.
VERS. 4.-- Sagittae potentis acutae cum carbonibus desolatoriis. Id est, quod in Evangelio dicitur: Apud homines hoc impossibile est, apud Deum omnia possibilia sunt (Matth. XIX, 26). Sagittae potentis verba (0620C)Dei sunt, quae transfigunt corda nostra ad contemnendum saeculum, et ad amandum Deum: ex quibus sagittis amor excitatur, non interitus comparatur. Cum carbonibus desolatoriis, id est vastatoriis. Sed si parum est verbis sagittare, sufficiat exemplis demonstrare. Qui fuerant [ Ms., fuerint] peccatis nigri et frigidi, iterum charitate Dei accensi vastaverunt et destruxerunt opera diaboli in cordibus suis, ut praepararent habitationem Deo in semetipsis, et post multa peccata multum dilexerunt Deum: ideo multum dimittetur [ Ms. multa dimittuntur] eis. Sequitur vero:
VERS. 5, 6.-- Heu me! quia incolatus meus prolongatus est, habitavi cum habitantibus Cedar, multum incola fuit anima mea. Ecce iste a lingua dolosa liberatus, verbo Dei sagittatus, exemplis multorum (0620D)roboratus, quid proficiat, quove ascendere quaerat, videamus. Heu me! inquit, quod incolatus meus prolongatus est! Vox dolentis et miseriam [suam] plangentis, quod diu [in] peregrinatione hujus mortalitatis incolatus ejus prolongetur. Incola vero est qui terram alienam colit. Unde iste se plangit, et ad patriam suspirans redire, addidit: Habitavi cum habitantibus Cedar. Cedar tenebrae interpretantur. Significat autem peccatores, inter quos in hoc saeculo justi peregrinantur, necdum extremo judicii ventilabro area, id est Ecclesia, purgata et segregata: unde iste desiderans ascendere ait: Multum incola fuit anima mea. Corpus locis, et anima affectibus peregrinatur. Unde iste sagitta charitatis vulneratus toto desiderio ad coelestem anhelat patriam. Sequitur:
(0621A)VERS. 7.-- Cum his qui oderunt pacem, eram pacificus, cum loquebar illis, impugnabant me gratis. Qui sunt qui oderunt pacem, nisi qui scindunt unitatem Ecclesiae, volentes doctores veritatis videri, cum sint magistri erroris? Dum loquebar illis, impugnabant me gratis. Qui impugnare contendunt doctores ecclesiasticae fidei, et hoc gratis: quia illos corrigere quaerunt, et unitati [ Edit., unitatem] sanctae Ecclesiae conjungere.
PSALMUS CXX. Primus gradus ascensionis nostrae [est] humilitatis nostrae contribulatio, secundus est fides. Et sciendum est quod nihil aliud sunt hi gradus ascensionis nostrae, nisi salutis nostrae profectus; ideo in his canticis docemur ascendere, sed ascendere in corde, in affectu (0621B)bono, in fide et spe et charitate, et in desiderio perpetuitatis et vitae aeternae. Unde in hoc sequente psalmo dixit:
VERS. 1. Levavi oculos meos in montes, unde veniet auxilium mihi. Montes isti, sancti sunt in altitudine positi, claritate illuminati, sed ab illo qui est lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Unde consequenter per fidem intellexit iste ascensor ab hoc monte [ Edit., ad hunc montem], qui est super verticem montium elevatus, auxilium sibi esse petendum, sperandum accipiendumque; ideo ait:
VERS. 2.-- Auxilium meum a Domino, qui fecit coelum et terram. Et subsecutus adjunxit, loquens ad (0621C)illum montem a quo sibi unicum speravit auxilium:
VERS. 3.-- Non des in commotionem pedem meum, neque dormitet qui custodit te. Fac firmum stare pedem [ Ms., me firmo stare pede] meum in ascensione salutis meae, in humilitatis vel rectae fidei gradu. Ad proficiendum charitas pedem movet [ad cadendum superbia movet]. Recte ergo iste audiens, ut ascendat et non cadat, ut incola in valle [ Ms., ut a convalle] plorationis proficiat, non in tumore superbiae deficiat, ait Domino: Ne des in commotionem [Ms. ad movendum] pedem meum. Et Deus ait illi: Neque dormitet qui custodit. te: crede in eum qui nunquam dormitat [ Ms., dormiet] [et ille custodiet te]. Quis est ille 378 qui nunquam dormitat, nisi (0621D)ille de quo Apostolus ait: Mors illi ultra non dominabitur (Rom. VI, 9)? Ideo consequenter addidit:
VERS. 4.-- Ecce non dormitabit, neque dormiet, qui custodit Israel. Esto Israel, id est vir videns Deum, in fide et charitate, et nunquam illius dormiet gratia a custodia tua: et quasi iste interrogaret se [ Ms., interrogasset], quis est qui non dormitat? Dictum est ei:
VERS. 5.-- Dominus custodit te. Et quomodo custodiet te? Dominus protectio tua super manum dexterae tuae. Manus potestatem, dextera aeternam felicitatem significat. Dominus [est] protectio tua super manum dexterae tuae, id est, si credideris in eum, proteget te, ut potestatem habeas in dextera parte (0622A)stare aeterni Judicis, et audire desiderabilem sententiam: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum, et reliqua. Adhuc quasi quaerenti respondetur, in quo custodiet eum Dominus?
VERS. 6.-- Per diem sol non uret te, neque luna per noctem. [Dominus] custodiet te, id est, in fide recta servabit te, sive in aeternis, sive in temporalibus; sive in fide sanctae Trinitatis, quae hic solis nomine designatur; sive in fide sanctae Ecclesiae, quae hic lunae nomine demonstratur: ut non erret vel scandalizetur fides tua. Nam motio [ F., ustio] scandalum significat. [Item duo sunt praecepta charitatis, id est Dei et proximi.] Quisquis igitur errat in ipsa substantia veritatis, a sole uritur; et per diem uritur, quia in ipsa sapientia errat. Quisquis in Ecclesia (0622B)et carne Christi, qui est caput Ecclesiae, non scandalizatur, a luna non uritur. Per diem sol non uret te, neque luna per noctem. Quare? Quia
VERS. 7.-- Dominus custodit te ab omni malo, custodiat animam tuam Dominus. A scandalis in sole, et a scandalis in luna. Ab omni malo te custodit, id est, animam tuam ab omni infidelitate, ut ipsa non cedat infidelibus, non frangatur tribulationibus.
VERS. 8.-- Dominus custodiat introitum tuum et exitum tuum, ex hoc nunc et usque in saeculum. Quando tentamur, intramus; quando vincimus [tentationem], eximus [ Edit., a tentatione eximus]: custodiat ergo nos intrantes ad fidem, custodiat nos exeuntes ad praemia, et hoc in saeculum ubi sancti regnaturi (0622C)sunt cum Christo.
PSALMUS CXXI. Pervenit itaque vir iste ad tertium ascensionis gradum, id est in desiderium coelestis Hierusalem, ad quam [in] spe ascendere se gaudebat, licet adhuc hic in terrenis laboraret; ideo ait:
VERS. 1.-- Laetatus sum in his quae dicta sunt mihi, in domum Domini ibimus. Laetatus sum in prophetis, laetatus sum in apostolis, imo et in omnibus sanctis, qui mihi dicunt: In domum Domini ibimus; qui dicunt, currite, festinate in domum Domini, id est, in coelestem Hierusalem properate.
VERS. 2.-- Stantes erant pedes nostri in atriis tuis, Hierusalem. Stantes, id est permanentes; pedes nostri, id est, praemia bonorum operum: in atriis (0622D)tuis, Hierusalem, id est, in coelestibus habitationibus. Atria dicit plurali numero, ipsa Veritate dicente: In domo Patris mei multae sunt mansiones (Joan. XIV, 2). Quasi iste amator quaerat, quae sit ista Hierusalem, dictum est ei:
VERS. 3.-- Hierusalem quae aedificatur ut civitas, cujus participatio ejus in idipsum. Hierusalem, quae ex vivis lapidibus construitur; quae aedificatur ut civitas, non terreni regis, sed coelestis; non temporalis, sed aeterna Hierusalem. Cujus participatio ejus in idipsum. Quod semper idem est, idipsum est. Quis est, qui semper idem est [ Edit. Quid est quod semper est], nisi Deus, qui dixit: Ego sum qui sum; qui descendit, ut ascenderemus; qui participavit nostrae mortalitati [ Ms., nostra mortalitate] (nam Verbum (0623A)caro factum est, et habitavit in nobis ) ut participare possemus suae aeternitati [ Ms., sua aeternitate]? Nam de plenitudine ejus omnes accepimus. Qui sunt autem qui ascensuri sunt in istam civitatem, ad istam participationem, consequenter exposuit, dicens:
VERS. 4.-- Illuc enim ascenderunt tribus, tribus Domini, testimonium Israel ad confitendum nomini Domini. Non tribus terrae, de quibus dicitur: Et plangent eum omnes tribus terrae, sed tribus Domini, quas duodecim apostoli judicaturi erunt, 379 secernentes eos ab illis, quae sunt tribus diaboli: harum enim testimonium in Israel, id est, in illis qui vident Deum. Ad quid ascendunt? Ad confitendum nomini tuo, Domine: sicut dictum est: Confessio et (0623B)pulchritudo in conspectu ejus (Psal. XCV, 6).
VERS. 5.-- Quia illic sederunt sedes in judicio, sedes super domum David. Quae sunt hae sedes, nisi sancti apostoli et praedicatores mundi, in quibus sedet ipse Deus ad judicandum orbem? Nam ipse Deus dixit: Coelum mihi sedes est (Act. VII, 49). Et in Psalmo Coeli enarrant gloriam Dei (Psal. XVIII, 1): Qui sunt isti coeli, nisi sancti apostoli, quorum sonus exivit in orbem terrae? Unde dictum est, anima justi sedes est sapientiae, id est, in anima justi sapientia sedet. Haec sapientia Deus est qui dixit: Et habitabo in illis, et illi mihi erunt in populos, et ego ero illis in Deum (II Cor. V, 16). Sedes super domum David, id est, super familiam David [ Ms., Christi]: (0623C)domus David Ecclesia est.
VERS. 6.-- Rogate quae ad pacem sunt Jerusalem, et abundantia diligentibus te. Rogate, duobus modis intelligitur: vel interrogate, vel precamini; id est, interrogate vel precamini, quomodo possitis habere pacem in Jerusalem. Vel ad illas sedes sermo dirigitur, ut illi in judicio interrogent qui sunt qui ad Jerusalem pertineant, de quibus dictum est: Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur (Matth. V, 9). Iterum sermo ad illam dirigitur Jerusalem: Et abundantia diligentibus te, id est, omnium bonorum abundantiam habent, qui coelestem diligunt Jerusalem: hic abundantiam in spe, illic abundantiam in re. Unde consequenter ait:
VERS. 7.-- Fiat pax in virtute tua, et abundantia (0623D)in turribus tuis. Id est, in dilectione tua; virtus enim tua, o Jerusalem, dilectione Dei et proximi constat [ Ms. dilectio est Dei et proximi]: per istam pacem, et per istam virtutem abundantia erit in turribus tuis, id est, in excelsis tuis, qui paulo ante sedes dicebantur. Multi sunt in dextera stantes, sed pauci in judicio sedentes. Sedentes ideo in turribus tuis, o Jerusalem, dixit hujus pacis et hujus civitatis amator:
VERS. 8.-- Propter fratres meos et proximos meos loquebar pacem de te. Non propter me, non propter terrenos honores, non propter divitias saeculi, sed propter fratres meos et proximos meos, scilicet filios tuos [hanc pacem loquor, hanc pacem praedico (0624A)illis quatenus] hanc pacem percipiant, et permaneant in illa.
VERS. 9.-- Propter domum Domini Dei mei quaesivi bona tibi. Id est, ut augeatur numerus filiorum tuorum, ut omnes ad te currant, et dicat unusquisque alteri: eamus in domum Domini [item]: Venite, ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob, et docebit nos vias suas, quia de Sion exibit lex, et verbum Domini de Jerusalem (Isai. II, 3).
PSALMUS CXXII. Videamus, quid iste ascensor in domo Dei stans, et in quartum [ Edit., quantum] fiduciae gradum perveniens dixit:
VERS. 1.-- Ad te levavi oculos meos, qui habitas (0624B)in coelo. Levemus oculos nostros a terrenis ad coelestia, a nobis ad Dominum [ Ms. Deum]; displiceamus nobis, ut placeamus Deo, qui habitat in coelo, hoc est, in unitate sanctorum. Sicut spiritaliter oculos levare, ita spiritaliter coelum intelligere debemus. Ubi habitat Deus, ibi [oculi] cordis nostri in charitate levandi [ Edit., ibi corda nostra levanda] sunt. [Hoc ut firmius intelligatur, exemplo iste amator se roboravit.]
VERS. 2.-- Ecce sicut oculi servorum in manibus dominorum suorum: et sicut oculi ancillae in manibus dominae suae, ita oculi nostri ad Dominum Deum nostrum, donec misereatur nostri. Cum ergo audis Christum, leva oculos tuos ad Dominum Deum tuum: cum audis Dominum, leva oculos tuos ad (0624C)[Dei] sapientiam et Dei virtutem. Leva oculos tuos ad dominam tuam, quia servus et ancilla es: servus, quia populus es; ancilla, quia Ecclesia es. Sed ipsa ancilla sponsa facta est. Unus loquitur, et omnes in uno loquuntur, quia omnes unum sunt in Christo: unus populus, una Ecclesia, unus grex ad unum pastorem pertinens. 380 Donec misereatur nostri, id est, donec ab hujus vitae tribulationibus, et ab hujus viae molestiis liberet nos, et in aeterna patria constituat, quos hic per tentationes varias erudire non desinit. Et quid iste clamet audiamus.
VERS. 3.-- Miserere nostri [Ms., nobis], Domine, miserere nostri, quia multum repleti sumus despectione. (0624D)Miserere nostri, ut fidem rectam teneamus; miserere nostri, ut opera fidei convenientia perficiamus. Quia multum repleti sumus despectione, id est, hujus saeculi tentationibus.
VERS. 4.-- Et [multum] repleta est anima nostra opprobrium abundantibus et despectio superbis. Et qui sunt qui opprobrium [nobis] faciunt, consequenter exponit: opprobrium abundantibus [his qui hujus saeculi felicitatibus gaudent]; et despectio superbis, qui in divitiis suis [superbiunt et] despiciunt pauperes Christi, de quibus dicitur: Beati pauperes, quoniam ipsorum est regnum coelorum.
PSALMUS CXXIII. In quinto Graduum, hoc est, in patientiae soliditate, (0625A)amator iste stans, haec dicendo decantat:
VERS. 1, 2.-- Nisi quia Dominus erat in nobis, dicat nunc Israel, nisi quia Dominus erat in nobis. Vox ista sanctorum sive martyrum, sive tribulationes in hoc saeculo patientium existit; quasi diceret: nisi Dominus nobis esset adjutor, nequaquam has tribulationes, et has passiones, et has persecutiones sustinere potuissemus; sed quia ille in nobis est, facile omnia pertransire valemus, quae in hoc saeculo dura videntur. Hoc dicat Israel, hoc est, vir videns Deum hoc cogitet, quia Deus haec opera [ Ms., hoc opere] in illo complet. Dum insurgerent homines in nos, forte vivos deglutissent nos. Ad devorandum nos, et quasi vivos glutiendum insurgebant. Quis horum tam immanes et tam immites (0625B)persecutiones sustineret, nisi Dominus adjuvisset eos, qui nunquam derelinquit sperantes in se? Igitur in primo psalmo Graduum de dolosa lingua et blanda seductione se liberatum esse testatus est; nunc autem [in] hoc psalmo de aperta persecutione se redemptum esse per Dei et Domini misericordiam enarrat, quatenus et spiritales, et corporales vinceret persecutiones, vel in occulta tentatione, vel in aperta persecutione. Quod vero in antecedentibus psalmis quasi una persona loquitur [ Ms., loquatur], hic vero plurali numero dicit: illud significat propter unitatem corporis Christi: hoc etiam, quia multa sunt membra ad caput illud, quod est Christus, pertinentia.
VERS. 3, 4.-- Dum irasceretur furor eorum in (0625C)nos, forsitan aqua [Ms., velut aquas] absorbuisset nos. Vox martyris est truculentum persecutoris animum ostendentis: forsitan velut aqua [ Ms., aquas] absorbuisset nos. Aqua populum impium significat, qui quaerit [ Ms., aquas hic populos impiorum significat, qui quaerunt] sanctos devorare.
VERS. 5.-- Torrentem pertransivit anima nostra, forsitan pertransisset anima nostra aquam intolerabilem. Immanitatem persecutionis significat torrentis nomine. Aquam intolerabilem, hoc est, incredibilem rabiem iniquorum perpessi sumus; et nisi Dominus esset in nobis, nullatenus evadere potuisset fragilitas nostra has immanissimas persecutiones. Ad laudem [se] liberatoris sui ista victrix adversariorum [cohors convertit ( Edit., concorditer conversa (0625D)est)], dicens:
VERS. 6.-- Benedictus Dominus, qui non dedit nos in captionem dentibus eorum. Benedictus Deus qui vicit mundum; per quem nos vincimus, per quem nos liberati sumus a persecutorum dirissimis [ Edit., a persecutione et dirissimis] dentibus: et hoc, quia Deus erat in nobis.
VERS. 7.-- Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo venantium. Passer iste Christus est: et sicut ille liberatus est ab omni iniquitate, et a persecutione impiorum, et victor gloriosus ad paternam rediit sedem: sic nos per illum liberati sumus, et non sumus dati in laqueos diabolicae fraudis, nec in manus venantium. Nos vitam perdidimus, sed fidem (0626A)servavimus: et melius quod [ Ms., quam] perdidimus, inventi sumus, ipsa dicente Veritate: Qui perdiderit animam suam propter me inveniet eam. Et hujus adhortationis et patientiae, et roboris quis est auctor [ Ms., actor] 381 in nobis, nisi ille qui fecit coelum et terram? Ipse qui fecit, ipse redemit; et ipse qui redemit, ipse remunerat: ipsi dicimus semper: Adjutorium nostrum in nomine Domini, qui fecit coelum et terram (vers. 8).
PSALMUS CXXIV. Modo incipit de stabilitate aeternae Jerusalem dicere, et de illorum fiducia et stabilitate [ Ms., soliditate], qui ad eam toto desiderio festinant, dicentes:
VERS. 1.-- Qui confidunt in Domino sicut mons Sion, non commovebitur in aeternum, qui habitat in (0626B)Jerusalem. Fides quae ad Deum est, stabilem facit vitam; nec ullis tentationibus moveri potest, qui supra firmam petram suam construit domum. Quis est mons Sion nisi Christus, qui est in vertice montium, et elevabitur super colles, et fluent ad eum omnes gentes (Isai. II, 2)? Sion est Ecclesia, in qua speculum vitae et aeternitatis visio, cujus caput est Christus. Ecce quaerit iste ascensor spiritalium graduum, qualis sit ista Jerusalem, in qua sanctorum chorus habitat, et respondetur ei:
VERS. 2.-- Montes in circuitu ejus, et Dominus in circuitu populi sui, ex hoc nunc et usque in saeculum. Isti montes sunt angeli [sunt apostoli], sunt prophetae, et praedicatores sancti, qui muniunt istam Jerusalem. Et ne hoc tibi parvum videretur, quod (0626C)tales montes habet in circuitu, statim subjunxit: Et Dominus in circuitu populi sui. Ecce quales habemus muros, quales munitiones, quales defensores! Maneamus intra septa Jerusalem, et non timeamus insidias diaboli, nec sagittas ejus, tales habentes defensores; et hoc non ad tempus, sed in aeternum, ideo dicit: Ex hoc nunc et usque in saeculum. Sequitur:
VERS. 3.-- Quia non derelinquet Dominus virgam peccatorum super sortem justorum: ut non extendant justi ad iniquitatem manus suas. Sors justorum est stare ad dexteram Dei in die judicii; super sortem vero illorum, id est, super congregationem illorum, non venit virga impiorum, id est, sententia illa terribilis: Ite, maledicti, in ignem aeternum. Ut non extendant justi ad iniquitatem manus suas. Quare hoc, ut (0626D)non extendant justi ad iniquitatem manus suas? Ut ad tempus ferant justi iniquos dominantes, et intelligant non esse sempiternum; sed praeparent se ad possidendam haereditatem sempiternam: tunc enim destruetur omnis potestas iniquitatis, ut sit Dominus omnia in omnibus. Hoc cogitent, qui recto sunt corde, quod non semper dominantur injusti, sed auferetur potestas illorum ab eis, et regnabit Dominus [solus] super sanctos suos.
VERS. 4.-- Et benefaciat bonis et rectis corde. Hic, ut in fide et bono opere permaneant stabiles, et in futuro gloriam accipiant sempiternam.
VERS. 5.-- Declinantes autem in obligationem adducet Dominus cum operantibus iniquitatem, pax super (0627A)Israel. Qui operantur iniquitatem, id est, quorum facta imitati sunt, qui [ Ms., quia] eorum praesentem laetitiam amaverunt, et futura supplicia non crediderunt. Qui ergo recti sunt corde, et non declinant, quid habebunt? Jam veniamus ad ipsam haereditatem. Quae est illa haereditas? Pax super Israel. Quae pax? Illa, quae exsuperat omnem sensum.
PSALMUS CXXV. Psalmus iste Graduum redemptionis nostrae laudem decantat, quomodo liberati sumus de captivitate diabolicae potestatis, et peccatorum nostrorum vinculis: cantat [enim] iste amator libertatis nostrae:
VERS. 1.-- In convertendo Dominus captivitatem Sion, facti sumus sicut consolati, id est, gaudentes. Sion in angelis aeterna, in hominibus captiva est. (0627B)Unde captiva? Quia venundati sub peccato. Unde venundati, nisi consentientes peccato? Liberi facti sumus, sed nosmetipsos vendidimus peccato [propter consensionem peccati in primo parente nostro ( Edit., consortes facti peccato primi parentis nostri)]. Sed in secundo liberati sumus et ideo consolati. Non enim omnes illius civitatis cives captivi sunt, sed qui inde peregrinantur, captivi sunt: consolatio vero miserorum est et gementium; 382 sed modo haec consolatio est in spe, tunc erit in re, dum videbimus facie ad faciem: usque nunc in fide credimus, et in spe amamus.
VERS. 2.-- Tunc repletum est gaudio os nostrum, et lingua nostra exsultatione. In hac consolatione hujus (0627C)redemptionis nostrae repletum est os cordis nostri gaudio, et lingua cordis exsultatione: os cordis et lingua cordis, quo [ Ms., qua], ore carnali clauso, dum oramus, clamamus ad Deum: Tunc dicent inter gentes, magnificavit Dominus facere cum illis. Id est, misericordiam facere cum omnibus gentibus: quia non tantum notus in Judaea Deus, sed a finibus terrae laudes audivimus justorum dicentes [ Ms., justi dicentis]: Exaudi nos, Deus salutaris noster, spes omnium finium terrae, et in mari longe (Psal. LXIV, 6). Dicamus [ Ms., dicunt] itaque omnes:
VERS. 3.-- Magnificavit Dominus facere nobiscum, facti sumus laetantes. Misericordiam fecit nobis, ideo facti sumus laetantes.
VERS. 4.-- Convertet Dominus [Ms., Converte, Domine] (0627D)captivitatem nostram sicut torrens in austro. Torrentes dicuntur flumina hiemalia; magno enim impetu repentinis aquis impleta currunt. Auster vero ventus calidus est, et glacies solvens: significat vero Spiritum sanctum qui duritiam peccatorum nostrorum, quae zelo [ Forte, gelu] infidelitatis constricta est, solvit et siccat, et convertit captivitatem nostram in laetitiam.
VERS. 5.-- Qui seminant in lacrymis, in gaudio metent. Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. Item: Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur (Matth. V, 5, 7). Seminant in lacrymis, qui lugent sua peccata; seminant in valle, qui misericordiae opera faciunt, dicente Apostolo: Qui seminat in benedictione, de benedictione accipiet (II Cor. (0628A)IX, 6): quantum enim quisque seminat, tantum recipiet. Nam ipsa vita, in quam intravimus, misera est, lacrymosa est, laboribusque plena. Ideo homo natus flere novit, ridere non novit, quia ad laborem natus est, non ad laetitiam
VERS. 6.-- Euntes ibant, et flebant, mittentes semina sua. Iste Gradus canticorum ad opera nos misericordiae exhortatur, ut eamus et quaeramus cui bene faciamus et compatientes simus miseriae aliorum; sicut Apostolus dicit: Flere cum flentibus (Rom. XII, 15). Mittamus semina nostra super transeuntes aquas, quia in multo tempore inveniemus illa. Ideo sequitur: Venientes autem venient in exsultatione, portantes manipulos suos. Quo venient, nisi in praesentiam summi Judicis? [Quid] portant? opera misericordiae. (0628B)Esurivi enim, ait Dominus, et dedistis mihi manducare; sitivi, et dedistis mihi bibere. Quid ergo audituri erunt? Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi, etc. (Matth. XXV, 34, 35). Tunc illis hoc dicetur, qui opera misericordiae modo diligenter volunt seminare in pauperes.
PSALMUS CXXVI. Haec cantica, ut saepe diximus, ascendentium sunt. Qualiter ascendentium? Scilicet amando Deum. Qui Deum amat, ascendit; qui saeculum amat, cadit. Sed hujus psalmi titulo additum est: Canticum Graduum Salomonis. Videamus, cur nomen Salomonis in hoc tantummodo [loco] additum sit. Salomon interpretatur (0628C)pacificus. Quis [est] iste pacificus, nisi verus Salomon Dominus noster Jesus Christus, qui coelestia et terrestria pacificavit in sanguine suo, et fecit utraque unum, duos sibi parietes conjungens in seipso, summo angulari lapide. Nam Ecclesia [de] duobus populis, id est, circumcisionis et praeputii copulavit in unum ovile, ut sit unus pastor et unum ovile. De isto vero Salomone in capite hujus psalmi dicitur:
VERS. 1.-- Nisi Dominus aedificaverit domum, in vanum laborant [Ms., laboraverunt], qui aedificant eam. Nisi Dominus aedificet Ecclesiam absque macula et ruga, in vanum laborat omnis praedicator. Qui sunt qui in vanum laborant, nisi haeretici qui laborant Ecclesiam congregare, sed absque Domino; ideo (0628D)vanum est opus illorum. Ex quo populus fidelis aedificatus est, custos est ipsius Dominus noster Jesus Christus, qui aedificat, qui conservat, qui protegit, qui remunerat; ille solus in omnibus et aedificator et custos. Ideo dixit in sequenti versu: Nisi 383 Dominus custodierit civitatem, frustra vigilat qui custodit eam. Ista est civitas, de qua saepius in his Graduum psalmis cantatur, spiritalis utique Jerusalem.
VERS. 2.-- Vanum est vobis [Ms., in vanum est vos] ante lucem surgere. In vanum est enim intus homini absque divina gratia laborare. [Praeveniat gratia, sed subsequatur obedientia, tunc non laborat in vanum]. Surgite postquam sederitis, qui manducatis panem doloris. Si vultis in excelso esse, estote hic humiles, ubi humilis fuit ille, qui pro nobis pauper (0629A)fuit factus, ut ibi excelsi sitis, ubi ille sedet ad dexteram Dei Patris. Surrectio exaltationem significat, sessio humilitatem designat. Aliis locis sessio intelligitur ab honore judicandi, ut illic: Sedebitis vos super sedes duodecim (Matth. XIX, 28). Item sessio humilitatem significat, ut illic: Jesus fatigatus ex itinere sedebat sic super fontem (Joan. IV, 6). Nam et in alio psalmo dicitur: Domine, tu cognovisti sessionem meam, et resurrectionem meam (Psalm. CXXXVIII, 2), id est, humilitatem meam et exaltationem meam. Ut ergo intelligeretur, ad quam pertineret haec sessio formam, addidit statim: Qui manducatis panem doloris. Manducant panem doloris, qui gemunt in hac peregrinatione. Coelestem ergo desiderio anhelemus patriam: hic humiliatio, illic exaltatio; hic peregrinatio, (0629B)illic patria. Humiliemur sub potenti manu Dei, ut nos exaltet in tempore visitationis. Quasi quaereret iste amator, quando esset ista resurrectio, id est, exaltatio, respondetur ei:
VERS. 3.-- Cum dederit dilectis suis somnum, ecce haereditas Domini: filii merces fructus ventris. Somnus hic mortem significat. [Sicut] Christus non est exaltatus nisi post mortem, ita nostra exaltatio non erit [ Edit., est], nisi post mortem: quia illius resurrectio non fuit nisi antea moreretur, nec nostra erit resurrectio nisi antea moriamur. Quasi vero quaereres iterum [et diceres]: Quibus dilectis? Ait: [ Haec est] haereditas Domini, filii merces fructus ventris. Quae est haereditas ista? Illa utique, de qua dicitur: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem (0629C)tuam (Psal. II, 8). Qui sunt filii merces [Ms., mercis ]? Sancti scilicet omnes, quos Christus suo sanguine acquisivit. Fructus ventris, id est [fructus Ecclesiae. Haereditas et filii et fructus unum significant, id est], omnium sanctorum congregationem [ Edit., congregatio], filii merces, fructus ventris. Deinde adjungit:
VERS. 4.-- Sicut sagittae in manu potentis, ita filii excussorum. Sagittae apostoli sunt, quorum sonus exivit in omnem terram, de manu potentis missi, id est, Christi: Ita filii excussorum [illi ipsi apostoli filii sunt excussorum], id est, filii prophetarum, qui secreta et mysteria incarnationis Christi, et sanctae sacramenta Ecclesiae, Dei dono [ Ms., de idoneo], (0629D)coelestis thesauri excusserunt et in lucem produxerunt a saeculis mysteria: horum filii sunt [ Ms., erant] apostoli, quia quod illi in aenigmate pronuntiaverunt, hoc apostoli in Christo quasi historiam praedicaverunt.
VERS. 5.-- Beatus vir qui implevit desiderium suum ex ipsis: non confundetur cum loquetur inimicis suis in porta. Ex ipsis, id est, ex apostolorum praedicationibus, qui totum suum desiderium ex illa [ Ms. illorum] praedicatione implet, et amat coelestia, non terrena; aeterna, non temporalia. Iste non confundetur, cum loquetur inimicis suis in porta. Porta vero Christus est: qui Christum praedicat, qui in Christo loquitur, qui in Christo manet, non confundetur in aeternum: sed praedicat opportune importune, id est, (0630A)volentibus et nolentibus audire verbum Dei, etiam amicis et inimicis. Ille stat [in porta ( Edit., importune)] ut omnes audiant, et omnes aedificentur.
PSALMUS CXXVII. Venit ad canticum beatitudinis istorum ascensor Graduum, et ait, unde sit ista beatitudo [sibique dixit]:
VERS. 1.-- Beati omnes, qui timent Dominum, qui ambulant in viis ejus. Haec vera [ Ms., vero] beatitudo in timore Domini consistit, et in observatione praeceptorum illius. Iste est timor, de quo in alio psalmo dicitur: Timor Domini sanctus permanens in saeculum saeculi (Psal. XVIII, 10). Alius est timor propter poenam, alius est propter amorem: 384 iste est beatus, qui propter charitatem timet Dominum, et (0630B)in charitate ejus praecepta observat. Ut ille ipse ait: Si diligitis me, mandata mea servate (Joan. XIV, 15).
VERS. 2.-- Labores fructuum tuorum manducabis [Ms., fructuum manuum tuarum], beatus es, et bene tibi erit. Non labores manducat quisque, sed quod ex labore nascitur, id est, fructus. Sancti martyres laboraverunt in hoc saeculo, ut fructum vitae aeternae acciperent, ut impleatur in illis, quod dictum est: Vos estis, qui permansistis mecum in tentationibus meis, et ego dispono vobis regnum, sicut disposuit mihi Pater meus [regnum], ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo (Luc. XXII, 28). Beatus es et bene tibi erit. Hic beatus in spe, illic bene tibi erit in re, dum videbis facie ad faciem, quem hic amas in corde.
(0630C)VERS. 3.-- Uxor tua sicut vitis abundans in lateribus domus tuae. Uxor Christi Ecclesia est [Ecclesia, quae] et sponsa, quae abundat fructu boni operis. In lateribus domus tuae. Illa sunt latera in domo Dei, quae adhaerent Christo firmius. Filii tui sicut novellae olivarum in circuitu mensae tuae. Non est alia in Christo uxor, alius filius, sed omnes unum in Christo. Quam ante uxorem nominavit, nunc nominavit et filium [ Ms., filios], quia uxor et filii Ecclesia est Christi. Sicut novellae olivarum. [Oliva] pacem significat. Ideo filii in novitate spiritus non in vetustate litterae in pacem Christi transeunt [ Ms., transeant]: In circuitu mensae tuae. Mensa Christi Scriptura sancta est, unde pascimur, unde intelligimus, quid amemus, (0630D)et quid desideremus, ad quem habeamus oculos levatos.
VERS. 4.-- Ecce sic benedicetur omnis homo, qui timet Dominum. Recurrit ad principium psalmi, ubi ait: Beati omnes, qui timent Dominum. Nunc exponit, quae sit ista beatitudo, quae timenti Deum debetur, vel quomodo benedicendus sit, qui Deum timet. Ait enim:
VERS. 5.-- Benedicat te Dominus ex Sion, et videas, quae bona sunt in Jerusalem omnibus diebus vitae tuae. Ex Sion, dixit, benedicat te Dominus, id est speculatione vitae aeternae. Illa est vera benedictio, quae nos facit vitam desiderare aeternam. Ideo adjunxit: Ut videas bona, quae sunt in Jerusalem omnibus diebus vitae tuae, id est, aeterna bona, non temporalia: (0631A)permansura, non transitoria, quae sunt in Jerusalem coelesti. Omnibus diebus vitae tuae, semper eris gaudens, semper videbis bona, id est, totius bonitatis auctorem Christum.
VERS. 6.-- Et videas filios filiorum tuorum, pacem super Israel. Filii tui sunt opera bona, quae facis; filii filiorum tuorum, fructus bonorum operum, quae videnda et recipienda sunt in futura vita, ubi pax erit super omnes Deum videntes: et haec pax est Christus, quae exsuperat omnem sensum. Illa pax custodiat corda nostra in perpetuum.
PSALMUS CXXVIII. VERS. 1.--Decimus iste psalmus Graduum ita incipit: Saepe expugnaverunt me a juventute mea, dicat nunc Israel. Vox est Ecclesiae sustinentis falsos (0631B)fratres, et in exempla priora respicientis [ Edit., exemplo . . . respiciens], et super ipsa exhortantis exemplis Patrum invincibiliter sustinere: quia olim expugnata [est] Ecclesia, et non noviter, sed semper, ab initio, quo coepit esse. Nam Abel Ecclesia fuit Christi, sed a fratre expugnatus est; similiter Jacob Ecclesia Christi fuit, sed a fratre Esau expugnatus est; etiam et Moses in Ecclesia Christi saepissime expugnatus est a populo, cui praefuit. Occisus fuit Christus a synagoga, sed non superatus [ Edit., separatus]. Ecce enim exemplis docebat nos adversus falsos fratres fortiter sustinere. Dicant omnes qui Deum pleno corde diligunt Deumque videre cupiunt, et dicant iterum:
VERS. 2.-- Saepe expugnaverunt me a juventute (0631C)mea, etenim non potuerunt mihi. Sive in Vetere, sive in Novo Testamento, et nunquam potuerunt praevalere mihi, ut consentirem eis.
VERS. 3.-- Supra dorsum meum fabricaverunt peccatores, prolongaverunt iniquitates suas. Fabricaverunt toleranti mihi supra dorsum; posuerunt mihi tribulationes, sed ego portavi eas, donec corrigantur, et sic desinant persequi me, et vel in 385 fine excutiantur a dorso meo: ego usque in finem tolero, sed usque in finem persequentur. Prolongaverunt iniquitates suas, quia non est tempus in hoc saeculo, quo Ecclesia Christi persecutionem non patiatur a falsis fratribus.
VERS. 4, 5.-- Sed Dominus justus concidet cervices (0631D)peccatorum; confundantur et convertantur retrorsum omnes, qui oderunt Sion. Id est, superbiam illorum conteret. Per cervicem superbiam istorum designat. Confundantur et revereantur omnes, qui oderunt Sion. Confundantur in judicio, revereantur in profundis. Qui oderunt Sion [Sion est Ecclesia]: id est, qui oderunt Ecclesiam, et nolunt obedire verbo Dei. Sunt enim in Ecclesia, sed ficti fratres, et odio habent bene operantes in ea. [Vide ( Edit., Unde) quid] sequitur de his, qui oderunt Ecclesiam:
VERS. 6.-- Fiant tanquam fenum tectorum, quod priusquam evellatur, arescit. [Perit enim omnis gloria superbientium in hoc saeculo;] et sicut fenum tectorum sine radice est, et cito arescit, sic illi cito pereunt: quod priusquam evellatur, arescit, id est, (0632A)priusquam in judicio puniantur, arescunt, non habentes humorem boni operis.
VERS. 7.-- De quo non implebit manum suam qui metet, et sinum suum qui manipulos colliget. Messores sunt angeli, de quorum operibus non implent sinus suos, quia zizania sunt, et non triticum: sed in fasciculos ligantur et igne comburuntur aeterno.
VERS. 8.-- Et non dixerunt, qui praeterierunt: Benedictio Domini super vos, benediximus vobis in nomine Domini. Transeuntes sunt per hujus saeculi viam prophetae, patriarchae et apostoli: quorum benedictio proficit in filiis Ecclesiae, non in falsis fratribus, qui expugnant Ecclesiam: non dant enim benedictionem super perituros, sed super mansuros; et quam benedictionem dant? Benedicunt [inquit] in (0632B)nomine Domini, quia omnis benedictio et omnis sanctificatio per nomen Domini roboratur et confirmatur.
PSALMUS CXXIX. VERS. 1.--Sequitur vero psalmus Graduum, cujus principium est: De profundis clamavi ad te, Domine: Domine, exaudi vocem meam. Ad istum itaque psalmum [ Ms., ab isto . . . psalmo] considerationis gradus est, et cujusdam querelae statio, ut intelligamus ita, in quo profundo sumus, et unde clamare nobis necesse est. [Profundum ( Edit., profunda) enim] est nobis vita ista mortalis. Quisquis se in profundo intellexerit, clamet, gemat, suspiret, donec de profundo eruatur, et veniat ad eum, qui super omnes abyssos sedet, et super Cherubim et super omnia quae creavit, (0632C)non solum temporalia, sed etiam spiritualia: sed inde usque ad profundum hujus vitae pervenit, ut nos liberaret ab hoc profundo miseriae, et nos incitaret ad eum clamare, qui est Salvator verus et dicere: Domine, Domine, exaudi vocem meam.
VERS. 2.-- Fiant aures tuae intendentes in orationem servi tui. Geminatio clamoris, significatio est deprecationis intimae. Sequitur vero:
VERS. 3.-- Si iniquitates observaveris, Domine, Domine, quis sustinebit? Aperit de quo profundo clamaret, id est, de peccatorum suorum abysso, quae inundaverunt super caput ejus: intelligens omnem vitam hanc tentationibus plenam. Ideo dixit: Quis sustinebit? Si justitiam tantummodo judicas nobis, (0632D)et non miserationem praestes, nullus est qui sustinere possit, quia omnes [sunt] filii irae: sed magis nobis spes est de miserationibus tuis, et non de meritis nostris.
VERS. 4.-- Quia apud te propitiatio est, et propter legem tuam sustinui te, Domine. Propitiatio [haec] est sanguis Christi, qui nos liberavit a servitute timoris, quae in lege fuit veteri. Sustinui te, Domine, id est, speravi in te, Domine, sicut in alio psalmo dicit: Exspectans exspectavi Dominum, et respexit me (Psal. XXXIX, 2): exspectavi per spem, et respexit me per misericordiam.
VERS. 5.-- Sustinuit anima mea in verbum tuum, Domine, speravit anima mea in Domino. In quod verbum sustinuit? In Verbum, quod caro factum (0633A)est, speravit anima mea; per quod Verbum mihi omnia dimisisti peccata. Sed adhuc sperat anima mea in Domino. Quid sperat? Remissionem peccatorum recipere. Sed 386 adhuc vitam aeternam non teneo: et quia fecisti quod promisisti, spero te facturum esse quod adhuc restat, ut post resurrectionem omnium vitam aeternam accipiam.
VERS. 6.-- A custodia matutina usque ad noctem speret Israel in Domino, Custodia matutina [Christus resurrexit ( Edit., est Christus, qui resurrexit)], in quo omnes resurrecturi sumus; ideo ex illa resurrectionis suae vigilia usque ad noctem, id est, finem mundi omnes sancti sperent in Domino: et haec spes inde certissima est,
VERS. 7.-- Quia apud Dominum misericordia est, (0633B)et copiosa apud eum redemptio. Per illum itaque redempti sumus, per illum resurrecturi sumus.
VERS. 8.-- Ipse redimet Israel ex omnibus iniquitatibus suis. [Ubi superabundavit peccatum] superabundavit gratia: gratia enim Dei salvati sunt per fidem, ab omnibus iniquitatibus suis. Omnes fideles nomine [ Ms., nomen] Israelis designat, quia omnes per copiosam redemptionem Domini Jesu Christi redempti sunt ab omnibus iniquitatibus suis. Scire debemus quod in aliquibus locis in his psalmis sonant verba quasi de multis, sicut ubi ait: Miserere nostri [Ms., nobis], Domine, miserere nostri, quia multum repleti sumus despectione (Psal. CXXII, 3). In aliquibus sicut de uno, ubi ait: De profundis clamavi ad te, Domine. Et hoc [ideo] quia multi sumus (0633C)in membris, unum autem in Christo: et omnes in uno loquuntur, et unus in omnibus loquitur. Dicit enim iste ascensor:
PSALMUS CXXX. VERS. 1.-- Domine, non est exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei. Sacrificium Deo humilitatis offert in his verbis, sicut in alio psalmo legitur: [ Sacrificium Deo] spiritus contribulatus, id est, humiliatus (Psal. L, 19). Magis itaque audita est humiliantis [ Ms., humiliati] publicani oratio, quam superbientis Pharisaei. Neque elati sunt oculi mei. Oculos cordis elatos non esse dixit, sed humiliatos, quia omnium bonorum custodia est humilitas. Neque ambulavi in magnis, neque in mirabilibus super me. Nec quaesivi, ut magnus essem inter homines, aut mirabilis (0633D)faciendo signa et miracula: quia signa propter infideles data sunt, non propter fideles, ut per signa crederent, qui per praedicationes non crediderunt. Unde subdidit:
VERS. 2.-- Si non humiliter sentiebam, sed exaltavi animam meam: sicut ablactatus est super matre sua, ita retributio in anima mea. Videntur maledictionem sonare hi duo versus, et ad haereticos pertinere, qui non volunt humiliari in pace Ecclesiae, sed exaltari in schisma doctrinae suae. Noluerunt matris Ecclesiae lacte nutriri, ut ad solidum cibum, qui Christus est, pervenirent. Ideo ablactati sunt et a matre repulsi, quia a lacte pietatis nutriri noluerunt: et sunt doctores erroris, cum non sint discipuli (0634A)veritatis; ideo retribuetur eis in animabus [ Edit., manibus] illorum: Quia propter infidelitatem schismatis in anima recesserunt a fide, ideo in anima recepturi erunt, quidquid meruerunt.
VERS. 3.-- Speret Israel in Domino, qui est spes omnium Deum videntium. Ex hoc nunc et usque in sempiternum, id est, usque ad aeternitatem, in qua videbimus, in quem nunc speramus.
PSALMUS CXXXI. Venit hic praevius nostrae [ Ms., noster] ascensionis, et ad gradum mansuetudinis, in qua exemplum nobis sanctissimi David proposuit, quasi ex sua persona dicens:
VERS. 1.-- Memento, Domine, David, et omnis mansuetudinis ejus. David manu fortis interpretatur, (0634B)qui juxta historiam pepercit inimico quaerenti animam suam: significans Christum nostrum bellatorem, qui superbissimum Goliath propriae fortitudinis lapide prostravit, et nobis, cum inimici essemus, mansuetus est factus, ut nos ejus exemplo edocti mansueti simus et mites.
VERS. 2-5.-- Sicut juravit Domino, votum vovit Deo Jacob. Jurare Dei, est promissionis suae votum ostendere [ Ms., promissiones suas ostendere]. Votum vovit Deo Jacob. Quid est votum Christi, nisi ut redimeret humanum genus? Unde ait in Evangelio: Opus 387 consumavi, quod dedisti mihi (Joan. XVII, 4). Votum vovit Deo Jacob. In sequentibus demonstrat quid vovisset Deo, id est, ut inveniret [ Edit., invenerit] tabernaculum Deo Jacob, id est, Ecclesiam (0634C)sanctam, de qua dicitur in alio psalmo: Quam amabilia sunt tabernacula tua, Domine (Psal. LXXXIII, 2). Sed nos, si bene egerimus, tabernaculum erimus Dei, et templum Dei vivi, sicut dixit Apostolus: Templum Dei estis vos. Nulla nos [ Edit., vos] dormitatio, nulla oblectatio carnis, nulla ambitio saeculi deterreat, ut tabernaculum Deo non inveniamus in nobismetipsis.
VERS. 6.-- Ecce audivimus eam in Ephrata, invenimus eam in campis silvae. Ephrata speculum interpretatur; in speculo imagines conspiciuntur; significat prophetas, qui per imaginem locuti sunt de futura domo Dei, quam invenimus in campis silvae, ibi audivimus de domo Dei, id est, in latitudine [ Edit., altitudine] gentium, quae vepribus et spinis (0634D)peccatorum obsitae sunt: sed ibi est modo domus Dei, et Ecclesia Christi, de qua prophetae praedixerunt.
VERS. 7.-- Introibimus in tabernaculum ejus. Cujus? Dei Jacob. Quomodo introibimus. Per fidem. Adorabimus in loco, ubi steterunt pedes ejus. Cujus? Christi Domini nostri, ubi vestigia conspiciuntur ejus, et ibi miracula illius narrantur, et redemptionis nostrae firmitas: quia absque hujus domus charitate salus [ Edit., solus] non inveniretur: ibi adorandus [ Ms., adorandum] est, ubi fides recta esse diceretur.
VERS. 8.-- Exsurge, Domine, in requiem tuam, tu et arca sanctificationis tuae. Christo dicitur, ut exsurgat a mortuis, et intret in requiem suam: id (0635A)est, post laborem passionis in requiem coelestis gloriae. Tu et arca sanctificationis tuae. Arca Christi Ecclesia est Christi. Resurrectio praecessit in capite, quae secutura [ Edit., secuta] erit in membris, ut fiat, quod ipsa Veritas ait: Volo, Pater, ut ubi ego sum, et isti sint mecum.
VERS. 9.-- Sacerdotes tui induantur [Ms., induant] justitiam, et sancti tui laetentur. Sacerdotis est justitiam praedicare, et exemplis ostendere; populi est gaudere in justitia, et sacerdotum praedicatione [ Edit., gaudium . . . . . praedicatio]. Item: induantur sacerdotes fide et spe, sanctique laetentur; quia sicut Christus surrexit in gloria, ita et sancti cum Christo surrecturi sunt in gloria.
VERS. 10.-- Propter David servum tuum non avertas (0635B)faciem Christi tui. Vox est ad Deum Patrem deprecantis [Ecclesiae: non avertat faciem Christi sui, propter victoriam quam fecit de inimicis suis, id est, ut avertit eam a Judaeis]: et post plenitudinem gentium omnis Israel salvus fiet, qui modo [ Ms., quo modo] in apostolis et reliquis salvus est.
VERS. 11.-- Juravit Dominus David veritatem, et non frustrabitur eum. Juratio Domini confirmationem sententiae significat, nec frustra jurat, nec sine fructu erit [ Ms., nec frustrum erit] quod promittit, sed veritatem jurans veritatem implet, quia veritas falli non potest. De fructu ventris tui ponam super sedem tuam [Ms., meam ], id est, de utero virginali nascetur, quem ponam super sedem meam. Exiet virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet (Isai. (0635C)XI, 1). Virga de radice patriarchae exiet, et flos, id est, Christus de ventre virginis ascendet. [Sed] alia habet translatio: Jurabit Dominus, et non poenitebit eum. Non alicujus Deum poenitet, sed aliquid immutare eum significat, dum dicitur, poenitet Deum. Jurabit Dominus, et non poenitebit eum, id est, immutabile vult conservare, quod facit [ Ms., fiat], quod statuit cum David servo suo.
VERS. 12.-- Si custodierint filii tui testamentum meum, et testimonia mea haec, quae docebo eos. Et filii eorum usque in saeculum sedebunt super sedem meam. Utique et filii [tui et filii] filiorum tuorum, si custodierint praecepta mea, sedebunt super sedem beatitudinis tuae: quia omnes fideles filii [sunt] in Christo David et filii Abraham, de quibus ipsa Veritas (0635D)dicit: Potens est Deus de lapidibus istis suscitare filios Abraham (Matth. III, 9).
VERS. 13.-- Quoniam elegit Dominus Sion, praeelegit eam in habitationem sibi. Sion universalis est Ecclesia, in angelis beata, in habitatoribus [ Edit., habitationibus] terrae peregrina, quae et ipsa in parte ventura est [ Ms., pars futura est] beatitudinis angelicae. Et haec est habitatio Dei 388 in aeternum. Quos elegit in Christo Deus, praeelegit, id est, praedestinavit ante constitutionem saeculi juxta apostolum, [dicentem]: Quia quos vocavit, hos et praedestinavit (Rom. VIII, 30).
VERS. 14.-- Haec requies mea in saeculum saeculi, (0636A)hic habitabo, quoniam elegi eam. Ista Dei verba sunt; haec requies mea, hic requiesco. Quantum [ Edit., quoniam] nos amat Deus [fratres], ut quia nos requiescimus, se dicat requiescere. Non enim ipse aliquando turbatur, aut sic requiescit: sed ibi se dicit requiescere, quia nos in illo requiem habemus. Hic inhabitabo, quoniam elegi eam.
VERS. 15.-- Viduam ejus benedicens benedicam, pauperes ejus saturabo panibus. Omnis anima quae se intelligit desertam ab omni auxilio, nisi solius Dei, vidua est secundum saeculum, quia saeculum eam deserit: non tamen exinde vidua est, quae Christum habet virum; idcirco sancta Ecclesia in omnibus membris suis vidua est, a saeculo derelicta atque contempta, a Christo autem electa et sponsata. Et (0636B)pauperes ejus saturabo panibus. Pauperes Christi sunt, qui non amant hoc saeculum, sive habeant divitias, sive non habeant. Aliquibus enim datae sunt divitiae ad dispensandum egenis, non autem datae sunt eis ad possidendum: neque spem in illis debent ponere, nec satietatem in illis habere; sed in nomine Christi confidere, et in justitia, et in charitate Dei et proximi: haec est saturitas sanctorum, non saeculi divitiae.
VERS. 16.-- Sacerdotes ejus induam salutari, et sancti ejus exsultatione exsultabunt. Qui sunt sacerdotes? qui seipsos obtulerunt [ Ms., offerunt] Deo hostiam vivam, Deo placentem. Et induam salutari, id est, Christo Jesu, qui est salus omnium credentium ut Apostolus ait: Quotquot baptizati estis, (0636C)Christum induistis (Gal. III, 27). Et sancti ejus exsultatione exsultabunt. In quo exsultabunt? Ut induantur Christo; ideo subjecit:
VERS. 17.-- Illuc producam cornu David, paravi lucernam Christo meo. Ut de Christo intelligatur, non de solo regno [ Ms., ut de Christo praesumatur, non de saeculo]. Cornu regnum et altitudinem significat; David regem Christum. Paravi lucernam Christo meo. Ipsa Veritas in Evangelio de Joanne dicit: Ille erat lucerna ardens et lucens, ille paratus fuit a Deo Patre, ut praeiret faciem Christi sui, sicut dictum est: Ecce ego mitto angelum meum, qui praeparabit viam tuam ante te.
VERS. 18.-- Inimicos ejus induam confusione, super ipsum autem efflorebit sanctificatio mea. Super (0636D)ipsum, id est, Christum, efflorebit sanctificatio mea. In ipsius vero baptismate remissio peccatorum est, et sanctificatio et Spiritus sancti donum, ipso Joanne attestante [qui ait]: Hic est, qui baptizat in Spiritu sancto, et ego vidi, et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei (Joan. I).
PSALMUS CXXXII. Pervenit jam ad psalmum [quarti decimi ( Edit., quartum decimum) gradus], in quo unitatem sanctorum laudat iste ascensionis amator: gaudet se ad unitatem fraternae charitatis pervenire, ideo ait:
VERS. 1.-- Ecce quam bonum et quam jucundum, (0637A)habitare fratres in unum. Quid pulchrius est, quidve jucundius est, imo quid melius, quam unitas et charitas in Christi membris, quae fratres nominare placuit; et cui rei similis sit haec unitas, in sequenti paradigmate exposuit, dicens:
VERS. 2.-- Sicut unguentum in capite, quod descendit in barbam, barbam Aaron. Quis est iste Aaron? Utique Christus, qui solus intravit in Sancta sanctorum in sanguine, non alieno, sed proprio, intercessurus pro nobis apud Deum Patrem. Sicut unguentum in capite: Unguentum hoc Spiritus sanctus est, quod a capite Christi defluit; nam caput nostrum Christus est. Descendit in barbam, id est, fortes et invincibiles pugnatores pro Christi nomine, apostolos primum et sanctificatores [ Ms., sanctificatos] martyres, (0637B)et sic in omnes fideles pervenit, ideo adjunxit: Quod descendit in oram vestimenti. Hujus vestimentum sacerdotis sancta [est] Ecclesia, quae in finem mundi ejus sanguine consecrata est, et in vestem sibi contexta. Ideo dixit in oram vestimenti, subjungensque ait aliam similitudinem sub eadem significatione:
389 VERS. 3.-- Sicut ros Hermon, qui descendit in montem Sion. Hermon dicitur interpretatum, nomen exaltatum, quod est Christus in cruce exaltatus, et postea in coelum elevatus, cujus gratia, id est, ros illius, descendit in montem Sion, id est, sanctus et perfectus in Ecclesia Christi. Quod enim barba vel ora vestimenti significat, hoc etiam mons Sion significare videtur. Sequitur: Quoniam ibi mandavit Dominus (0637C)benedictionem, et vitam usque in saeculum. Ubi mandavit? In fratribus videlicet qui habitant in unum, ibi praecepit benedictionem, ibi benedicunt Dominum, qui habitant concorditer, ibi etiam et vitam aeternam percipiunt [ Ms., ibi etiam vita aeterna].
Hucusque per gradus canentes ascendebamus ad domum Dei. Videamus quid agendum sit in ea. Quid igitur? nisi Dominum corde, et ore in charitate benedicere, cum Propheta dicentes:
PSALMUS CXXXIII. (0638A) VERS. 1.-- Ecce nunc benedicite Dominum, omnes servi Domini. Ecce nunc, id est, in hoc tempore, in quo congregavit nos Dominus per unigenitum Filium suum in domum dilectionis suae, benedicamus Dominum, non transitoria sed permansoria laude, alterutrum hortantes, nos stare et permanere in laude Dei. Qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri. Id est, qui permanetis in catholica fide, in unitate charitatis, quae atrii nomine in hoc loco designatur. Atrium autem latus est locus, et apertus ad solem: ita mens nostra, latitudine charitatis illuminata, omnibus aperta debet esse ad benefaciendum. Addidit:
VERS. 2.-- In noctibus extollite manus vestras in (0638B)sancta, et benedicite Dominum. Noctes itaque tribulationes significant hujus saeculi, in quibus admonetur manus ad bona opera levare, et Dominum benedicere, non solum verbis, sed et operibus bonis. Facile est Deum in prosperis benedicere, sed multum necessarium est, eum in adversis laudare cum Job, qui omnibus ablatis quae habere potuit, ait: Sit nomen Domini benedictum ex hoc nunc et usque in saeculum (Job. I, 21). Sequitur:
VERS. 3.-- Benedicat te Dominus ex Sion, qui fecit coelum et terram. Sion specula [ Edit., speculum] dicitur, in qua benedicendi sunt sancti, qui ad quintum decimum gradum perveniunt, et in coenaculo sub numero decies duodenario Spiritum sanctum receperunt. Ergo si omnes numeros ab uno usque ad (0638C)quindecim aggregabis, fiunt centum viginti, qui numerus, sancti Spiritus adventu consecratus, significat, veteri testamento novum designari, et novo vetur adimpleri. In primo gradu tribulati clamavimus ad Dominum: in quinto decimo liberati a tribulationibus, Dominum benedicere jubemur, non alium nisi eum, qui fecit coelum et terram: Coelum coeli Domino, terram autem dedit filiis hominum (Psal. CXIII, 16), qui de terrenis ad coelestia ascendere jubentur.
HYMNUS VETUS DE XV PSALMIS GRADUUM. (0637)1 [HYMNUS VETUS DE XV PSALMIS GRADUUM.]
Ad Dominum clamaveram, dum [ Cod. Reich., cum] tribulatus fueram, Et exaudivit Dominus servum suum quantocius. Levavi meos oculos, statim ad montes pristinos, Unde erit altissimo auxilium a Domino. 390 Laetatus sum in omnibus, quae dixit mihi Dominus: Ad domum Dei [ Id., Domini] ibimus, in qua semper manebimus. Ad te meos levavi oculos, o Deus [ Id., Dominator] inter nos, Qui es in coeli culmine, cum angelorum agmine. Nisi quia altissimus erat in nobis Dominus, (0639)Dicat Israel, omnibus infirmiores fuimus. Qui confidunt in Domino, dominatore maximo, Ut mons Sion perpetuo non movetur ab aliquo. In convertendo Dominus captivitatem protinus Sion, satis in omnibus consolati nos fuimus. Nisi Deus [Id., Dominus] aedificaverit, atque nos conservaverit, Vanum est opus omnium, domus aedificantium. Beati filii hominum [ Id., omnium], qui suum timent Dominum, Quique in via angusta, fide ambulant robusta. Saepe me expugnaverunt, nec potuerunt adversarii, Sed cessaverunt continuo, confortante me Domino. De profundis suppliciter ac fideliter clamavi, Ad te Deus [ Id., Dominus] victoriae, Pater perennis gloriae. Non est elatum in me cor meum superbia, Neque interius altus fui sensibus. Memento mei, Domine Deus [ Id., Dominator], coeli de vertice, Cui astant millia millium ministrantium, Ecce quam bonum, sublime, et quam jucundum utique, Fratres in unum vivere, summaque vita sedere. Ecce nunc omnes famuli, stantes in domo Domini, Benedicite Dominum dierum omnium. Patrem precor potentiae, principemque scientiae, Ut per hos ter quinos gradus, coelos possim conscendere. Et per loca aetheria, vehar ad refrigeria, Ut merear praemia possidere eximia.
MONITUM PRAEVIUM. Triplex hoc opusculum scribendi occasionem Alcuino praebuit frequens cum Arnone archiepiscopo Salisburgensi, dilecto suo Aquila collatio de divinis Scripturis. Cum enim de septem psalmis poenitentialibus, de psalmo CXVIII et de quindecim psalmis Gradualibus, quorum semper celebris in ecclesiastico officio usus fuit, colloquerentur, Arno flagitavit ut Alcuinus de iisdem breves expositiunculas, quasi quoddam Enchiridion, id est, manualem librum conficeret, prout ex epistola dedicatoria, statim subjicienda, cognoscitur. Consensit Alcuinus, et hasce Expositiones postea ad Arnonem per Fredegisum direxit, una cum aliis quibusdam libellis qui recensentur in epistola 117 (nunc 153,) ad eumdem Arnonem. Porro Enchiridion istud prima vice, quantum quidem deprehendere potuimus, typorum beneficio prodiit Parisiis anno 1547 in-8o, apud Nicolaum le Riche, seu Divitem. Post annos vero octo, hoc est anno 1555 inter Orthodoxographos Theologos seu sacrosanctos ac sincerioris fidei doctores, Basileae editos, pag. 1085-1122, locum meruit. Rursus in praedicta urbe Parisiensi commentarius in psalmos poenitentiales, si Guil. Croweo, in Elencho Script., pag. 41, fides est, separatim et absque reliquis duobus Commentariis prodiit anno 1568 in-8o. Ant. Possevinus tamen in Apparatu sacro, tom. I, pag. 35, eidem editioni adjungit etiam commentarium in psal. CXVIII atque expositionem illius Cant. Sexaginta reginae, etc., prout narrat auctor Hist. Lit. Galliae, tom. IV, pag. 304. Cl. Quercetanus integrum opusculum ex editione Nicolai Divitis transcripsit. In omnibus his editionibus desideratur praefatio, seu epistola, qua Alcuinus praesens opusculum Arnoni inscripsit, quae primo edita fuit a viro celeberrimo D. Luca d' Acheri anno 1669, Spicil. tom. IX, pag. 111, 116, veteris, seu tom. III, pag. 323, novae editionis. Nos eamdem reperimus in duobus codd. mss., uno bibl. illustrissimi capituli ecclesiae metropoliticae Salisburgensis, altero bibl. S. Emmerami. In quibus simul triplex hic commentarius continetur, quibuscum edita contulimus locisque plurimis emendavimus. In cod. S. Emmerami expositioni gradualium psalmorum annexi sunt versus, seu rhythmi latini ex initiis singulorum praedictorum psalmorum compositi, qui etiam in quodam ms. cod. bibl. monasterii celeberrimi divitis Augiae reperiuntur quos mecum cl. D. P. Bernardus. Liebherr, tunc insigni bibliothecae praefectus communicavit, brevi ante tristem migrationem veterum inquilinorum. Horum rhythmorum sub nomine hymni, meminit Alcuinus in cit. epist. 117 (nunc 153), ad eumdem Arnonem archiepiscopum scripta his verbis: Est in eo (manuali libello ad Arnonem misso) hymnus vetus de XV psalmis graduum. Dum veterem appellat, simul non se, sed alium aliquem illius hymni auctorem esse insinuat. ↑