Migne Patrologia Latina Tomus 96
Diplomata (Pippinus Francorum; Carolus Magnus; Auctores varii), J. P. Migne
I. CAROLOMANNI PRINCIPIS CAPITULARE AN. 742.(Pertz, Monumenta Germaniae, etc.) (1501A)
1.C. bibl. Vaticanae Palatinus n. 577, saec. VIII exeuntis vel noni ineuntis; unde et Holstenius pridem Codices quorum ope constitutionem hanc recognovimus, hi sunt: (1501C)Codices isti antiquissimi cum unanimi inter se consensu ab editionibus discrepent, has adhibito Benedicti textu corruptas fuisse existimaverim. Capitum ediderat.
- 2. C. bibl. regiae Monacensis olim Moguntinus, a cl. Würdtwein in edendis sancti Bonifacii epistolis adhibitus, saeculi IX, cujus loca aliquot a V. cl. Pföringer iterum collata sunt.
- 3. C. bibl. imperialis Vindobonensis inter Theologicos n. 259 insignitus, saeculi IX, quo et Serrarius in editione sua usus est.
- 4. C. bibl. aulice Carlsruhanae membr. saeculi X, a. V. cl. F. Molter bibliothecae illius praefecto collatus.
- 5. C. bibl. regiae Monacensis olim Frisingensis, signatus C. F. 25, saeculi X, a Boehmero nostro cum editis collatus.
- 6. C. divi Marci Venetiis, chartaceus, saec. XV, quem aeque ac codices 1 et 3, ipsemet cum editis contuli.
(1501D) distinctionem, codicibus incognitam, qualem Baluzius a Sirmondo acceperat, retinendam duxi. In nomine domini nostri Iesu Christi. Ego Carlmannus, dux et princeps Francorum, anno ab incarnatione Christi septimgentissimo 42º, II Kalendas Maias, cum consilio servorum Dei et optimatum meorum, episcopos qui in regno meo sunt cum presbiteris, et concilium et synodum pro timore Christi congregavi, id est Bonifatium archiepiscopum, et Burghardum, et Regenfridum, et Hwitanum, et Vuillabaldum, et Dodanum, et Eddanum, cum presbiteris eorum, ut mihi consilium dedissent, quomodo (1502A)lex Dei et aecclesiastica relegio recuperetur, quae in diebus praeteritorum principum dissipata corruit, et qualiter populus christianus ad salutem animae pervenire possit, et per falsos sacerdotes deceptus non pereat; et per consilium sacerdotum et optimatum meorum ordinavimus per civitates episcopos, et constituimus super eos archiepiscopum Bonifatium, qui est missus sancti Petri. Statuimus per (1502C)annos singulos synodum congregare, ut nobis praesentibus canonum decreta et aecclesiae iura restaurentur, et relegio christiana emendetur. Et fraudatas pecunias ecclesiarum ecclesiis restituimus et reddidimus. Falsos presbiteros et adulteros vel fornicatores diaconos et clericos de pecuniis ecclesiarum abstulimus et degradavimus, et ad poenitentiam coegimus.
2. Servi Dei per omnia omnibus armaturam portare vel pugnare, aut in excercitum et in hostem pergere, omnino prohibuimus, nisi illi tantummodo qui propter divinum mysterium, missarum scilicet solemnia adinplenda, et sanctorum patrocinia portanda, ad hoc electi sunt. Id est, unum vel duos episcopos cum capellanis praesbiteris princeps secum (1502D)habeat, et unusquisque praefectus unum presbiterum, qui hominibus peccata confitentibus iudicare et indicare poenitentiam possint. Necnon et illas venationes et silvaticas vagationes cum canibus omnibus servis Dei interdiximus. Similiter ut acceptores et walcones non habeant.
3. Decrevimus quoque juxta sanctorum canones, ut unusquisque presbiter in barrochia habitans episcopo subiectus sit illi in cujus barrochia habitet; et semper in quadragissima rationem et ordinem ministerii sui, sive de babtismo, sive de fide catholica, sive de precibus et ordine missarum, episcopo reddat (1503A)et ostendat. Et quandocumque jure canonico episcopus circumeat parrochiam populos ad confirmandos, presbiter semper paratus sit ad suscipiendum episcopum, cum collectione et adiutorio populi qui ibi confirmari debet. Et in cena Domini semper novum crisma ab episcopo quaerat, ut episcopum testis adsistat castitatis, et vitae et fidei et doctrinae illius.
4. Statuimus ut secundum canonicam cautellam, omnes undecumque supervenientes ignotos episcopos vel presbiteros, ante probationem synodalem in ecclesiasticum ministerium non admitteremus.
5. Decrevimus ut secundum canones unusquisque episcopus in sua parrochia sollicitudinem adhibeat, adiuvante gravione qui defensor ecclesiae est, ut populus (1503B)Dei paganias non faciat, sed ut omnes spurcitias gentilitatis abiciat et respuat; sive sacrificia mortuorum, sive sortilegos vel divinos, sive filacteria et auguria, sive incantationes, sive hostias immolatitias, quas stulti homines juxta ecclesias ritu pagano faciunt, sub nomine sanctorum martyrum vel confessorum, Deum et suos sanctos ad iracundiam provocantes; sive illos sacrilegos ignes, quos nied fyr vocant, sive omnes, quaecumque sint, paganorum observationes diligenter prohibeant.
6. Statuimus similiter, ut post hanc synodum, quae fuit II Kalendas Maias, ut quisquis servorum Dei vel ancillarum Christi in crimen fornicationis lapsus fuerit, quod in carcere poenitentiam faciat in pane et aqua. Et si ordinatus presbiter fuisset, (1503C)duos annos in carcere permaneat, et antea flagellatus et scorticatus videatur, et post episcopus adaugeat. Si autem clericus vel monachus in hoc peccatum ceciderit, post tertiam ververationem in carcerem missus, vertentem annum ibi paenitentiam agat. Similiter et nonnae velatae eadem penitententia conteneantur, et radantur omnes capilli capitis eius.
7. Decrevimus quoque, ut presbiteri vel diaconi non sagis, laicorum more, sed casulis utantur, ritu servorum Dei. Et nullus in sua domu mulierem habitare permittat. Et ut monachi et ancillae Dei monasteriales iuxta regulam sancti Benedicti ordinare et vivere, vitam propriam gubernare studeant.
II. CAROLOMANNI PRINCIPIS CAPITULARE LIFTINENSE AN. 743. (1503D) Capitulare hoc in codicibus 1. Palatino, n. 577, fol 5; 2. Moguntino jam Monacensi; 3. Vindobonensi; 4. Carlsruhano, et 6. divi Marci Veneto post Capitulare anni 742 proxime sequitur. Inscribitur in codd. 1, 3, 4: De alio synodali conventu. Goldastus textum auxilio codicis Moguntini emendatum dederat. Capitum distinctionem Baluzianam servavi.
1. Modo autem in hoc synodali conventu, qui congregatus est ad Kalendas Martias in loco qui dicitur Liftinas, omnes venerabiles sacerdotes Dei et comites et praefecti prioris synodus decreta consentientes (1504A)firmaverunt, se inplere velle et observare promiserunt. Et omnis aecclesiastici ordinis clerus, episcopi et presbyteri et diaconi cum clericis, suscipientes antiquorum patrum canones, promiserunt se velle ecclesiastica jura moribus et doctrinis et ministerio recuperare. Abbates et monachi receperunt regulam sancti Patris Benedicti ad restaurandam normam regularis vitae. Fornicatores et adulteros clericos, qui sancta loca vel monasteria ante tenentes coinquinaverunt, praecipimus inde tollere et ad poenitentiam redigere. Et si post hanc definitionem in crimen fornicationis vel adulterii ceciderunt, prioris synodus judicium sustineant. Similiter et monachi et nonnae.
2. Statuimus quoque cum consilio servorum Dei (1504B)et populi christiani, propter inminentia bella et persecutiones ceterarum gentium quae in circuitu nostro sunt, ut sub precario et censu aliquam partem ecclesialis pecuniae in adiutorium exercitus nostri cum indulgentia Dei aliquanto tempore retineamus, ea conditione, ut annis singulis de unaquaque casata solidus, id est duodecim denarii, ad ecclesiam vel ad monasterium reddatur; eo modo, ut si moriatur ille cui pecunia commodata fuit, ecclesia cum propria pecunia revestita sit. Et iterum, si necessitas cogat ut princeps iubeat, precarium renovetur et rescribatur novum. Et omnino observetur, ut aecclesia vel monasteria penuriam et paupertatem non patiantur, quorum pecunia in precario praestita sit. Sed si paupertas cogat, aecclesiae et domui Dei reddatur integra (1504C)possessio. 3. Similiter praecypimus, ut juxta decreta canonum, adulteria et incesta matrimonia, quae non sint legitima, prohibeantur et emendentur episcoporum judicio; et ut mancipia christiana paganis non tradantur. 4. Decrevimus quoque, quod et pater meus ante praecipiebat, ut qui paganas observationes in aliqua re fecerit, multetur et damnetur quindecim solidis. III. PIPPINI PRINCIPIS CAPITULARE SUESSIONENSE AN. 744. Constitutionem hanc pridem a Sirmondo ope codicum Bellovacensis, Flandrici et Metensis editam, et a Baluzio auctoritate Metensis correctam, auxilio codicum, (1504D)1. Vaticani n. 3827, olim sancti Petri Bellovacensis, saec. XI; 2. regii Parisiensis inter Suppl. Latina n. 75, saec. X, cui Metensem consentisse patet, recognovimus.
In Dei nomine Trinitatis. Anno septingentesimo quadragesimo quarto ab incarnatione Christi sub dic 5 Nonas Martii et luna 14, in anno secundo Childerici regis Francorum, ego Pippinus, dux et princeps Francorum. Dum plures non habetur incognitum, qualiter nos in Dei nomine, una cum consensu episcoporum, sive sacerdotum vel servorum Dei concilio, seu comitibus et obtimatibus Francorum, conloqui apud Suessionis civitas synodum vel concilio (1505A)facere decrevimus: quod ita in Dei nomine et fecimus.
In primitus constituimus fide catholica, quam constituerunt 318 episcopi in Nicaeno concilio, ut denuntiaretur per universa regione nostra, et judicias canonicas aliorum sanctorum, quae constituerunt in synodis suis; quomodo lex Dei et ecclesiastica regula recuperetur, quae in diebus priorum principum dissipatu corruit.
2. Propterea nos una cum consensu episcoporum, sive sacerdotum seu servorum Dei et optimatum meorum consilio decrevimus, ut annis singulis synodo renovare debeamus, ut qualiter populus christianus ad salutem animarum pervenire possit, et ut haeresis amplius in populo non resurgat, sicut invenimus (1505B)in Adlaberto haeresim, quem publiciter una voce condemnaverunt 23 episcopi; et alii multi sacerdotis, cum consensu principis et populi, ita condemnaverunt ipsum Adlabertum, ut amplius populus per falsus sacerdotes deceptus non pereat. 3. Idcirco constituimus per consilio sacerdotum et optimatum meorum, et ordinavimus per civitates legitimos episcopos; idcirco constituemus super eos archiepiscopus Abel et Ardobertum, ut ad ipsius vel judicia eorum de omne necessitate ecclesiastica recurrant tam episcopi quam alius populus. Ut ordo monachorum vel ancillarum Dei secundum regula sancta stabiles permaneant; et de rebus ecclesiasticis subtraditis monachi vel ancillas Dei consolentur, usque ad illorum necessitati satisfaciant; et quod (1505C)superaverit, census levetur. Et abbati legitimi ostem non faciant, nisi tantum hominis eorum transmittant. Et omnes clerici fornicationem non faciant, et abitu laicorum non portent, nec apud canis venationes non faciant, nec acceptores non portant. 4. Similiter decrevimus, ut laici homines legitimi vivant, et diversis fornicationis non faciant, et perjurias in ecclesia non consentiant, et falsi testimoniis non dicant, et ecclesiam Dei in omni necessitate conservent. Et unusquisque presbyter qui in parrochia est, episcopo obediens et subiectus sit, et semper in coena Domini rationem et ordinem ministerii sui episcopo reddat, et crisma et oleo petat. Et quando iure canonico episcopus circumeat parrochia ad confirmandum populum episcopi sive abbati sive presbyteri (1505D)parata sint ad suscipiendum episcopo in adiutorium necessitatis. 5. Et statuemus, ut supervenientes episcopus vel presbyteris de aliis regionibus non suscipiantur in ministerio ecclesiae, nisi prius fuerint probati ab episcopo cuius parrochia est. 6. Et omnino decrevimus, ut unusquisque episcopus in sua parrochia sollicitudinem habeat, ut populus christianus paganus non fiant. Et per omnes civitatis legitimus forus et mensuras faciat, secundum habundantia temporis. 7. Similiter constituemus, ut illas cruciculas quas (1506A)Adlabertus per parrochia plantaverat, omnes igne consumantur. 8. Similiter diximus, ut neque clericus mulierem habeat in domo sua, qui cum illo habitet, nisi matrem, aut sororem, vel nepta sua. 9. Similiter constituemus, ut nullus laicus homo Deo sacrata femina ad mulierem non habeat, nec suam parentem; nec marito viventem sua mulier alius non accipiat, nec mulier vivente suo viro alium accipiat; quia maritus muliere sua non debet dimittere, excepto causa fornicationis deprehensa. 10. Si quis contra hanc decretam, quam 23 episcopi cum aliis sacerdotibus vel servis Dei, una cum consensu principem Pippino vel obtimatibus Francorum consilio constituerunt, transgredire vel legem (1506B)irrumpere voluerint, vel dispexerint, iudicatus sit ab ipso principe, vel episcopis seu comitibus, componat secundum quod in lege scriptum est, unusquisque iuxta ordine suo. Et si haec omnia observavimus, quod superius scriptum est, Christi misericordia invenire aptemus in secula seculorum. Amen. + Signum inluster vir Pippino, maiorum domus.
+ Signum Radobodo.
+ Signum Ariberto.
+ Signum Helmigaudo.
IV. PIPPINI REGIS CAPITULARE VERMERIENSE AN. 753. (1506C)Textum constitutionis a Sirmondo et Baluzio ex codice sancti Vincentii Metensis editae, atque a Sirmondo secundum Reginonem conventui Vermeriensi vindicatae, auxilio codicis I regii Parisiensis inter Supplementa Latina n. 75 insignis, saeculi X, recognovimus. Exstat V. cl. Pforinger indicante et 2 in codice Ansegisi regio Monacensi olim Augustano. Conventum Vermeriensem anno 753, nec ut Sirmondus et Baluzius scripserunt anteriori, quo Suessionibus Pippinum regem factum esse constat, celebratum fuisse, chartis Pippini an. 753 mense Martio Vermeriae datis probari videtur.
1. In tertio genuclum separantur, et post poenitentiam actam, si ita voluerint, licentiam habent aliis se coniungere. In quarta autem coniunctione si inventi fuerint, eos non separamus, sed poenitentiam eis indicamus. Attamen si factum non fuerit, nullam facultatem coniungendi in quarta generatione (1506D)damus. 2. Si aliquis cum filiastra sua manet, nec matrem nec filiam ipsius potest habere, nec ille nec illa aliis se poterunt coniungere ullo unquam tempore. Attamen uxor eius, si ita voluerit, si se continere non potest, si postea quam cognovit quod cum filia sua vir eius fuit in adulterio, carnale commercium cum eo non habet, nisi voluntate se abstinet, potest alio nubere. 3. Si quis presbyter neptam suam uxorem habuerit, ipsam dimittat, et gradum perdat. Si alius eam acceperit, et ipsam a se reiciat. Si se continere non (1507A)potest, aliam accipiat; quia reprehensibile est, ut relictam sacerdotis alius homo habeat. 4. Ut quolibet modo femina velum acceperit, in hoc permaneat, nisi se invitam aut reclamantem velaverit aliquis. Tamen praedicandum est, ut cum velo suo permaneat, si voluerit. Quod si presbyter eam invitam reclamantemque velaverit, gradum suum pro hac causa perdat. Quod si contigerit, ut mulier sine convenientia viri sui se velare praesumat, in potestate viri eius erit, aut in hoc permaneat, aut non. 5. Si qua mulier mortem viri sui cum aliis hominibus consiliavit, et ipse vir ipsius hominem se defendendo occiderit, et hoc probare potest, ille vir potest ipsam uxorem dimittere, et si voluerit, aliam (1507B)accipiat. [Ipsa autem insidiatrix, poenitentia subacta, absque spe coniugii maneat.] 6. Si quis ingenuus homo ancillam uxorem acceperit pro ingenua, si ipsa femina postea fuerit inservita, [si eam a servitute redimere potest, faciat]; si redimi non potest, si ita voluerit, liceat ei aliam accipere. Similiter et mulier ingenua, si servum accipiat pro ingenuo, et postea pro qualicumque causa inservitus fuerit, nisi pro inopia fame cogente se vendiderit, et ipsa hoc consenserit, et de praecio viri sui a fame liberata fuerit, si voluerit potest eum dimittere, et si se continere non potest, alium ducere. Similiter et de muliere, si se vendiderit, et vir eius ita consenserit, taliter potest stare, si se separaverint. (1507C)Poenitentia tamen amborum necessaria est. Nam qui de pretio paris sui de tali necessitate liberatus fuerit, in tali coniugio debent permanere, et non separari. 7. Si servus suam ancillam concubinam habuerit, si ita placet, potest illa dimissa comparem suam, ancillam domini sui, accipere; sed melius est suam ancillam tenere. 8. Si quis servus, libertate a domino suo accepta, postea cum ancilla eius adulterium perpetraverit, si dominus eius vult, velit nolit ipsam ad uxorem habebit. Quod si ipsam dimiserit et aliam duxerit, cogatur omnino, ut posteriorem dimittat, et ipsam cum qua prius adulterium fecit, recipiat, aut illa vivente nullam aliam habeat.(1507D) 9.Si quis necessitate inevitabili cogente in alium ducatum seu provinciam fugerit, aut seniorem suum, cui fidem mentiri non poterit, secutus fuerit; et uxor eius, cum valet et potest, amore parentum aut rebus suis, eum sequi noluerit, ipsa omni tempore, quamdiu vir eius, quem secuta non fuit, vivet, semper innupta permaneat. Nam ille vir eius, qui necessitate cogente in alium locum fugit, [si nunquam in suam patriam se reversurum sperat], si se abstinere non (1508A)potest, aliam uxorem cum poenitentia potest accipere. 10. Si filius cum noverca sua, uxore patris sui, dormierit, nec ille nec illa possunt ad coniugium pervenire. Sed ille vir, si vult, potest aliam uxorem habere; sed melius est abstinere. 11. Si quis cum filiastra sua dormierit, simili sententia stare potest; et cum sorore uxoris suae simili modo stare potest. 12. Qui dormierit cum duobus sororibus, et una ex illis antea uxor fuerit, nullam ex illis habeat; nec illa adultera soror, nec ille vir qui cum illa adulteravit, alios umquam accipiant. 13. Qui scit uxorem suam ancillam esse, et accepit eam voluntarie, semper postea permaneat (1508B)cum ea. 14. Ut ab episcopis ambulantibus per patrias ordinatio presbiterorum non fiat. Si autem boni sunt illi presbiteri, iterum consecrentur. 15. Presbiter degradatus, certa necessitate cogente, pro periculo mortis, si alius non adest, potest infirmum baptizare. 16. Ut arma clerici non portent. 17. Si qua mulier se reclamaverit, quod vir suus numquam cum ea mansisset, exeant inde ad crucem; et si verum fuerit, separentur, et illa faciat quod vult. 18. Qui cum consobrina uxoris suae manet, sua careat, et nullam aliam habeat. Illa mulier quam habuit, faciat quod vult. Hoc aecclesia non recipit.(1508C) 19.Si servus aut ancilla per venditionis causam separati fuerint, praedicandi sunt ut sic maneant, si eos reiungere non possumus. 20. Ut ille cartellarius qui cum ancilla manserit, cum eam, iuxta legem libertate a domino suo accepta, dimiserit aliam accipiens, posteriorem dimittat. 21. Qui uxorem suam dimiserit velare, aliam non accipiat. V. PIPPINI REGIS CAPITULARE VERNENSE DUPLEX AN. 755. Constitutiones Vernensis conventus auxilio codicum, 1. Bibl. Vaticanae Palatini n. 577, saec. VIII exeuntis vel IX ineuntis, fol. 71 sqq.; 2. Vaticani n. 3827, saec. XI, olim sancti Petri Bellovacensis, fol. (1508D)1, 2; 3. Regii Parisiensis inter Supplementa Latina n. 75, saec. X, recognovimus, cum Sirmondus eas ope codicis ejusdem Bellovacensis et sancti Vincentii Metensis edidisset. Editio optimo quidem jure praecipue codici Palatino innisa, eo praecipue ab anterioribus discedit, quod et textum restitutum exhibeat, et capitulare anterius capitibus duodecim absolvat; posterius in capp. codicis Bellovacensis 13-25 et in Parisiensi (quocum Metensis congruit) asservatur.
INCIPIT SYNODUS VERNO PALATIO FACTA.
Sufficerant quidem priscorum patrum regulae sanctae (1509A)aecclesiae catholicae rectissimae normae ad mortalium correctionem prolatae, si earum sanctissima iura perseverassent inlaesa. Sed quia emergentibus causis quibusdam non congruis, temporaque inquieta supervenientes, contigit nonnulla ex hac re neglegentia faciente fuisse intermissa, ideoque gloriosissimus atque relegiosus inluster vir, Francorum rex Pippinus, universos paene Galliarum episcopos adgregari fecit ad concilium Vernus palatio publico, recuperare aliquantisper cupiens instituta canonica. Et quia facultas modo non subpetit ad integrum, tamen aliqua ex parte vult esse correctum quod aecclesiae Dei valde cognoscit esse contrarium. Et si tempora serena spatiaque tranquilla divinitus fuerint ei conlata, cupit ad plenum secundum sanctorum (1509B)canones, plenius opitulante divina gratia, melius, perfectius, integraeque inantea conservare. Et cum ita factum fuerit, cessent, haec quae necessitate cogente ex sacris canonibus remissius sunt excerpta, maneantque praefata iura canonica firmissima integra atque intemerata. Tamen interim quod melius possumus, haec inconvulsa atque inviolata esse cupimus. Ipsarum enim rerum, quae pro nostra aemendatione communae sunt prolata, per distincta capitula subter tenuntur inserta. Dat. 2º. Idus Iulii, anno quarto regnante domno nostro Pippino gloriosissimo rege.
1. Capitulo. Ut episcopi debeant per singulas civitates esse. 2. Episcopos quos in vicem metropolitanorum constituimus, (1509C)ut ceteri episcopi ipsis in omnibus oboediant secundum canonicam institutionem, interim quod secundum canonicam constitutionem hoc plenius emendamus. 3. Ut unusquisque episcoporum potestatem habeat in sua parrochia tam de clero quam de regularibus vel saecularibus, ad corrigendum et emendandum secundum ordinem canonicam spiritale, ut sic vivant, qualiter Deo placere possint. 4. Ut bis in anno synodus fiat. Prima synodus mense primo, quod est Martias Kalendas, ubi domno rex iusserit, eius praesentia. Secunda synodus Kalendas Octubris, aut ad Sessionis vel aliubi ubi ad Martias Kalendas inter ipsos episcopos convenit. Et illi episcopi ibidem conveniant, quos modo vicem metropolitanorum (1509D)constituimus. Et alii episcopi vel abbates seu presbiteri, quos ipsi metropolitani aput se venire iusserint, ibidem in ipsa secunda synodo convenire faciant. 5. Ut monasteria, tam virorum quam puellarum, saecundum ordinem regulariter vivant. Et si hoc facere contempserint, episcopus in cuius parrochia esse videntur hoc emendare debeat. Quod si non potuerit, hoc quem metropolitanum constituimus innotescat, et ipse hoc emendare faciat. Quod si hoc nec ipse emendare potuerit, ad synodum publicum exinde veniant, et ibidem canonicam sententiam accipiat. Et si publicum synodum contempserit, aut honorem suum perdat, aut excommunecetur ab omnibus episcopis, (1510A)et talis in eius locum in ipso synodo constituatur, pro verbo et voluntate domno rege vel consenso servorum Dei, qui secundum ordinem sanctam ipsam gregem regat. 6. Constituimus ut nulla abbatissa dua monasteria non praesumat habere, nec extra monasterium licentiam exire, nisi hostilitate cogente. Sed domnus rex dicit, quod vellit ut quando aliquas de ipsa abbatissas ipse domnus rex ad se iusserit venire, semel in anno et per consenso episcopi in cuius parrochia est, ut tunc ad eum aliquas veniant, et sua iussione, si necessitas fuerit, et aliubi omnino non debeat nec per villas [nec per alia] loca demorare, nisi tantum cum celerius potuerit ad ambulandum et ad revertendum. Et ante non movetur de suo monasterio (1510B)antequam suum missum ad domnum regem transmittat. Et si iusserit rex venire, veniat. Sin autem, in monasterio permaneat, interim quod hoc plenius secundum canones emendamus. Similiter nec illas monachas extra monasterium exire non debeant. Quod si aliqua in aliquo lapsu ceciderit, infra monasterio per consilium episcopi penitentiam agat. Et si necesse est de eorum necessitate ad domnum regem vel ad synodum aliquid suggerere, eorum propositi vel missi hoc debeant facere. Et quale munera ad palatium dare voluerint, per missos suos hoc dirigant. Et si aliqua monasteria sunt qui eorum ordine propter paupertatem adimplere non potuerint, hoc ille episcopus de veritate praevideat, et hoc domno rege innotescat, ut in sua aelymosina hoc emendare (1510C)faciat. Et si tales foeminae velatae ad praesens ibidem congregatae inveniuntur qui regulariter vivere non vellent, nec ad hoc dignae sunt ut cum illas alias habitent, episcopus vel abbatissa praevideant locum aptum, ubi separatim cum custodia in pulsaturio habitare debeant, vel operare manibus quod ipsa abbatissa eis iusserit, interim quod probatas, si dignae sunt, in congregatione recipiantur. 7. Ut publicum baptisterium in ulla parroechia esse non debeat, nisi ibi ubi episcopus constituerit cuius parrochia est. Nisi tantum si necessitas evenerit pro infirmitate, aut pro necessitate, illi presbyteri, quos episcopus in ipsa parrochia constituerit, in qualecumque loco evenerit, licentiam habeant baptizandi, ut omnino sine baptismo non moriantur.(1510D) 8.De presbyteris. Ut omnes presbyteri qui in parrochia sunt, sub potestate episcopi esse debeant de eorum ordine, et nullo presbiter non praesumat in illa parrochia nec baptizare, nec missas caelebrare sine iussione episcopi in cuius parrochia est. Et omnes presbiteri ad concilium episcopi conveniant. Et si hoc quod superius conpraehensum est facere contempserint, secundum canonicam institutionem iudicentur, tam ipsi quam defensores eorum. 9. De modis excommonicationis, tam de clericis quam laicis. Si quis presbyter ab episcopo suo degradatus fuerit, et ipse per contemptum postea aliquid de suo officio sine commeatu facere praesumpserit, et postea ab episcopo correptus et excommunicatus (1511A)fuerit, qui cum ipso communicaverit scienter, sciat se esse excommunicatum. Similiter quicumque clericus vel laicus aut femina, incestum comiserit, et ab episcopo suo correptus se emendare noluerit, et ab ipso excommunicatus fuerit, qui cum ipso communicat similiter excommunicetur. Et ut sciatis, qualis sit modus istius excommunicationis, in aecclesia non debet intrare, nec cum nullo christiano cybum vel potum sumere; nec eius munera accipere debet, vel osculum porrigere, nec in oratione iungere, nec salutare, antequam ab episcopo suo sit reconciliatus. Quod si aliquis se reclamaverit quod iniuste sit excommunicatus, licentiam habeat ad metropolitanum episcopum venire, et ibidem secundum canonicam institutionem deiudicetur; et interim suam excommunicationem (1511B)custodiat. Quod si aliquis ista omnia contempserit, et episcopus hoc minime emendare potuerit, regis iudicio exilio condamnetur. 10. Ut monachi qui veraciter regulariter vivunt, ad Romam vel aliubi vagandi non permittantur, nisi oboedientiam abbatis sui exerceant. Et si talis causa evenerit, quod absit, quod ille abbas remissus vel neglegens inveniatur aut in manus laicorum ipsum monasterium veniat, et hoc episcopus emendare non poterit, et aliqui tales monachi ibidem fuerint qui propter Deum de ipso monasterium in alterum migrare vellent propter eorum animas salvandas, hoc per consensum episcopi sui licentiam habeant, qualiter eorum animas possint salvare. 11. De illis hominibus qui se dicunt propter Deum (1511C)quod se tunsorassint, et modo res eorum vel pecunia habent, et nec sub manu episcopi sunt, nec in monasterium regulare vivunt, placuit ut in monasterio sint sub ordine regulari, aut sub manu episcopi sub ordine canonica. Et si aliter fecerint, et correcti ab episcopo suo se emendare noluerint, excommunicentur. Et de ancillis Dei velatis eadem forma servetur. 12. In canone Calcidonense capitulo 20. De non suscipiendis alterius aecclesiae clericos et de susceptoribus eorum absque litteris commendaticiis. Clericos in aecclesia militantes, sicut iam constitutum est, non licere in alterius civitatis ecclesia vel in potestate laicorum militari, sed ibidem permanere in qua principium ministrare meruit; extra eos qui, (1511D)amissa patria, ad aliam ecclesiam pro necessitate venerunt. Qui vero episcoporum aut laicorum post hoc alteri ecclesiae clericum susciperit, nisi ad excusandum rationabiliter, placuit a communione suspendi, et eum qui suscipit, et qui susceptus est, quousque clericum qui translatus est, fecerit, ad suam reverti aecclesiam. Codd. 2 et 3 ita prosequuntur:
13. De episcopis vacantibus, qui parrochias non habent, nec scimus ordinationem eorum qualiter fuit, placuit iuxta instituta sanctorum patrum, ut in alterius parrochia ministrare nec ulla ordinatione facere debeant non sine iussione episcopi cuius parrochia est. Et si hoc facere praesumpserit, ab officio (1512A)suspendatur interim quod ad synodo exinde venerit, et ibidem secundum canonicam institutionem accipiat sententiam; nisi tantum pro itineris causa. Et si ullus clericus aut laicus talem episcopum defensaverit vel presbyterum sine commeatu episcopi cuius parrochia est, excommunicetur usque ad emendationem. 14. De die dominico quia persuasum est populis, de die dominico agi cum caballis sicut bobus et veiculis itinera non debere, neque ullam rem ad victum praeparare, vel ad nitorem domus vel hominis pertinentem ullatenus exercere, quae res ad iudaicam superstitionem magis quam ad christianam observationem pertinere probatur, id statuimus, ut die dominico quod antea fieri licuit, liceat. De opera tamen (1512B)rurale, arata, aut vinea sectionem, excussionem, exartum, vel sepe censuimus abstinenda, quo facilius ad ecclesiam venientes orationis gratia vacent. Quod si inventus fuerit quis in operibus suprascriptis quae interdicta sunt exercere, qualiter emendare debeat, non in laicorum districtione sed in sacerdotibus castigatione consistat. 15. Ut omnes homines laici publicas nuptias faciant, tam nobiles quam ignobiles. 16. Ex canone Calcidonense cap. 3. ut clerici conductores non sint, hoc est, ut non habeant actionis secularis, nisi pro causas ecclesiarum orphanorum vel viduarum, ordinante episcopo suo [vel abbate]. 17. Ex canone Calcidonense cap. 25. ut post mortem episcopi non liceat episcopatum esse sine pastore (1512C)super menses tres; nisi talis necessitas grandis evenerit, ut hoc nullo modo fieri non possit. Praecipue proximum synodum, cum evenerit, episcopus ordinetur. 18. Ut nullus clericus ad iudicia laicorum publica non conveniat sine iussione episcopi sui vel abbatis, iuxta canonis Cartaginensis, capitulo 8. ut ibi scriptum est: « Qui relicto ecclesiastico iudicio publicis iudiciis se purgare voluerit, etiamsi pro illo prolata fuerit sententia, locum suum amittat. Hoc in criminali iudicio. In civili vero perdat quod evicit, si locum suum obtinere voluerit. Cui enim ad eligendos iudices undique ecclesiae patet auctoritas, ipse se indignum fraterno consortio iudicat qui de universa (1512D)ecclesia male sentiendo, de seculari iudicio poscit auxilium, cum privatorum christianorum causas apostolus ad ecclesiam differre atque ibidem terminare praecipiat. » Et maxime, ne in talibus causis inquietudine domno rege faciat. 19. De inmunitatibus, ut omnes inmunitates per universas ecclesias conservatae sint. 20. In alio synodo nobis perdonastis, ut illa monasteria ubi regulariter monachi aut monachas vixerant, ut hoc quod eis de illas res demittebatis unde vivere potuissent, ut exinde, si regalis erat, ad domnum regem fecisset rationis abbas vel abbatissas: et si episcopalis, ad illum episcopum. Similiter et de illos vicos. 21. Ut illos presbyteratus qui ad illum episcopatum (1513A)legibus obtingunt, ut illi episcopi ipsos deberent habere, sicut antea in alio synodo dixistis. 22. De peregrinis qui propter Deum vadunt, ut ipsis teloneos non tollant; et de alios teloneos sicut vos perdonastis, ita fiat, ut ubi legitimo donati non fuerint, transeant. 23. Ut comites vel iudices ad eorum placitus primitus viduarum, orphanorum, vel ecclesiarum causas audiant vel definiant in eleemosyna domno rege, et postea alias causas per iustitia rationabiliter iudicentur. 24. Ut per pecunias nullus ad gradum ecclesiasticum vel ad honorem accedere non debeat, quia haeresis simoniaca esse videtur. 25. Ut nullus episcopus nec abbas, nec laicus, (1513B)propter iustitias faciendum sportolo contradicto non accipiat; quia ubi ipsa dona intercurrunt, iustitia evacuatur. VI. PIPPINI REGIS CAPITULARE COMPENDIENSE AN. 757. Capitula haec in codice, 1. regio Parisiensi inter Suppl. Latina n. 75 signato proxime post capitula Vermeriensia habentur, unde et capita ejus aliquot a Reginone inter Vermeriensia recensentur. Exstant et, 2. in codice regio Monacensi olim Augustano. Annum Sirmondus, primus ex codice Metensi editor, ex Einhardi Annalibus assignavit.
INCIPIT DECRETUM QUOD FACTUM FUIT AD COMPENDIUM PALATIUM PUBLICUM.
1. Si in quarta progenie reperti fuerint coniuncti, (1513C)non separamus.
2. In tercia vero si reperti fuerint, separentur. 3. Et eos qui unus in quarta, alius in tercia sibi pertinent, et coniuncti inveniuntur, separamus. 4. Si duo in tercio loco sibi pertinent, sive vir, sive femina, aut unus in tercio et alter in quarto; uno mortuo, non licet alterum accipere uxorem eius. Et si inventi fuerint, separentur. Una lex est de viris et de feminis. 5. Mulier si sine commeatu viri sui velum in caput miserit, si viro placuerit, recipiat eam iterum ad coniugium. 6. Et si quis Francam filiastram suam contra voluntatem ipsius et matris et parentum dederit viro (1513D)ingenuo, aut servo vel ecclesiastico, et illa noluerit habere ipsum, et reliquerit eum, potestatem habent parentes ipsius dare ei alium maritum. Et si ipsa alium habet, quem postea accepit, non separentur. 7. Si Francus homo acceperit mulierem, et sperat quod ingenua sit, et postea invenit quod non est ingenua, dimittat eam si vult, et accipiat aliam. Similiter et femina ingenua. 8. Si femina ingenua accepit servum, et sciebat tunc quod servus erat, habeat interim quod vivit. Una lex est de viris et feminis. 9. Homo Francus accepit beneficium de seniore (1514A)suo, et duxit secum suum vassallum, et postea fuit ibi mortuus ipse senior, et dimisit ibi ipsum vassallum; et post hoc accepit alius homo ipsum beneficium, et pro hoc ut melius potuisset habere illum vassallum, dedit ei mulierem de ipso beneficio, et habuit ipsam aliquo tempore; et dimissa illa, reversus est ad parentes senioris sui mortui, et accepit ibi uxorem, et modo habet eam. Diffinitum est, quod illam quam postea accepit, ipsam habeat. 10. Si quis, uxore accepta, invenit eam a fratre suo contaminatam, ipsam dimittens accepit aliam, ipsamque contaminatam invenit, uxor illius legittima est, propterea quia nec ipse virgo fuit illo tempore. Quod si tertiam postea acceperit, revertat ad medianam; et ipsa posterior potestatem habeat alio viro (1514B)se coniungere. 11. Si quis homo habet mulierem legittimam, et frater eius adulteravit cum ea, ille frater vel illa femina qui adulterium perpetraverunt, interim quo vivunt numquam habeant coniugium. Ille cuius uxor fuit, si vult, potestatem habet accipere aliam. 12. Si quis baptizatus est a presbytero non baptizato, et sancta Trinitas in ipso baptismo invocata fuerit, baptizatus est, sicut Sergius papa dixit. Impositione tamen manuum episcopi indiget: [Georgius episcopus Romanus et Iohannes sacellarius sic senserunt.] 13. Si pater sponsam filii sui oppresserit, et postea filius ipsam acceperit, pater eius postea non habeat (1514C)uxorem, et ipsa femina non habeat virum, quia non dixit quod pater eius cum ipsa mansisset; filius vero eius qui nesciens fecit, accipiat mulierem legittimam. 14. In qualicumque modo mulier velum sanctum acceperit sponte, in eo permaneat, nec dimittat. Consenserunt Georgius episcopus Romanus, Iohannes sacellarius. 15. Si quis filiastrum aut filiastram ante episcopum ad confirmationem tenuerit, separetur ab uxore sua, et alteram non accipiat. Similiter et femina alterum non accipiat. [Georgius consensit.] 16. Si quis vir mulierem suam dimiserit, et dederit commeatum pro religionis causa infra monasterium (1514D)Deo servire, aut foras monasterium dederit licentiam velare, sicut diximus, propter Deum, vir illius accipiat mulierem legittimam. Similiter et mulier faciat. Georgius consensit. 17. Si quis cum matre et filia in adulterio mansit, nesciente matre quod cum filia sua mansisset, similiter et filia nescivit quod cum matre sua esset, postea ille vir si acceperit mulierem, dimittat, usque in diem mortis suae non habeat uxorem, et illa mulier quam reliquerit, accipiat virum; et illa mater et filia, cum quibus in adulterio mansit, ambabus nescientibus quod cum matre et filia mansisset, habeant viros. Nam si in notitiam illarum venerit hoc scelus, dimittant (1515A)maritos, et agant poenitentiam, et illorum mariti posteriores accipiant mulieres. 18. Similiter et de duabus sororibus, qui cum una in adulterio mansit, et alteram in publico accepit, non habeat mulierem usque in diem mortis. Et illae duae sorores, si nescierunt, habeant maritos. Et si in notitiam eis venit, superiorem formam servent. 19. Si vir leprosus mulierem habeat sanam, si vult ei donare commeatum ut accipiat virum, ipsa femina, si vult, accipiat. Similiter et vir. 20. Si quis vir accepit mulierem, et habuit ipsam aliquo tempore, et ipsa femina dicit quod non mansisset cum ea, et ille vir dicit quod sic fecit, in veritate viri consistat, quia caput est mulieris. De muliere (1515B)quae dicit, quod vir suus ei commercium maritale non reddidit, Georgius consensit. 21. Si qui propter faidam fugiunt in aliam patriam, et dimittunt uxores suas, nec illi viri nec illae feminae accipiant coniugium. [Georgius consensit.] 22. De incestis. Si homo incestum commiserit de matre sua, aut cum matrina sua de fonte et confirmatione sua, aut cum matre et filia, aut cum duabus sororibus, aut cum fratris vel sororis filia, aut nepta, aut cum consobrina vel subrina, aut cum amita vel matertera, de his criminibus pecuniam suam perdat, si habet. Et si se emendare noluerit, nullus cum recipiat, nec cibum ei donet. Et si fecerit, 60 solidos domno regi componat, usque dum se ipse (1515C)homo correxerit. Et si pecuniam non habet, si liber est, mittatur in carcerem usque ad satisfactionem. Si servus aut libertus est, vapuletur plagis multis. Et si dominus suus permiserit amplius in tale scelus cadere, ipse dominus regi 60 solidos componat. 23. De ecclesiasticis vero, si bona persona fuerit, perdat honorem suum. Minores vero vapulentur, et in carcerem mittantur. 24. De presbyteris et clericis sic ordinamus, ut archidiaconus episcopi eos ad sinodum commoneat una cum comite. Et si quis contempserit, comes eum distringere faciat, et ipse presbyter aut defensor suus 40 solidos componat, et ad sinodum veniat. Et episcopus ipsum presbyterum aut clericum iuxta canonicam (1515D)auctoritatem diiudicari faciat; solidos vero 40 componat. Et si aliquis per violentiam presbyterum, aut clericum, aut incestuosum contradixerit, tunc comes ipsam personam per fideiussores positum ante regem venire faciat una cum misso episcopi; et et domnus rex distringat, ut ceteri emendentur. VII. CONVENTUS ATTINIACENSIS AN. 765. In codice bibl. Vaticanae Palatino, n. 577 saec. VIII exeuntis, fol. 6, nomina tantum episcoporum abbatumque exstant, qui conventui magno a Pippino Attiniaci (1516A)habito interfuerant. Eddiderat ea ex schedis Holstenii Labbeus Concil. t. VI, p. 1702; nos ex codice unico iterum descripta sistimus.
Nomina episcoporum seu abbatum qui aput villam publicam Attiniacum pro causa relegionis ac salute animarum congregati, synodali conventu inter cetera salubriter sapienterque definita, hoc quoque commoni cunctorum decreto statuerunt, ut unusquisque illorum quorum nomina in hoc indiculo subter scripta reperiuntur, quando quislibet de hoc saeculo migraverit, centum psalteria et presbiteri eius speciales misas centum cantent. Ipse autem episcopus per se 30 misas impleat; nisi infirmitate aut aliquo inpedimento prohibeatur. Tunc roget alterum episcopum pro se cantare; abbates vero qui non sunt (1516B)episcopi, rogent episcopos ut vice illorum ipsas 30 misas expleant, et presbiteri eorum centum misas et monachi centum psalteria psallere meminerunt. Hrodegangus episcopus civitas Mettis. Eddo episcopus civitas Stradburgo. Lullo episcopus civitas Maguntiaci. Lupus episcopus civitas Senonis. Baldeberhtus episcopus civitas Baselae. Uulframnus episcopus civitas Meldis. Remedius vocatus episcopus civitas Rodoma. Maurinus episcopus civitas Eboracas. Genbaudus episcopus civitas Laudumo. Hildigangus episcopus civitas Suaseonis. Athalfridus episcopus civitas Novionis. Megingozus episcopus civitas Wirziaburgo. Williharius episcopus de monasterio sancti Maurici. Folcricus episcopus civitas Tungris. Theodulfus episcopus de monasterio Laubicis. (1516C)Hiddo episcopus civitas Agustoduno. Yppolitus episcopus de monasterio Eogendi. Iacob episcopus de monasterio Gamundias. Gaucilenus episcopus civitas Celmanis. Iohannes episcopus civitas Constantia. Willibaldus episcopus de monasterio Achistadi. Madalfeus episcopus civitas Wirdunis. Harifeus episcopus civitas Bisentionis. Leodeningus episcopus civitas Baiogas. Eusebius episcopus civitas Toronis. Tello episcopus civitas Goeradiddo. Mauriolus episcopus civitas Andecavis. + Fulradus abbas de monasterio sancti Dionisio. Lantfridus abbas de sancto Germano. Iohannis abbas de sancto Flodoaldo. Druhtgangus abbas de Gemedico. Withlecus abbas de Funtanellas. Witmarus abbas de Centula. Leodharius abbas de Corbeia. Manase abbas (1516D)de Flaviniaco. Asinarius abbas de Novalicio. Waldo abbas de sancto Iohanne. Fabigaudus abbas de Busbrunno. Godobertus abbas de Rasbacis. Athalbertus abbas de Fabarias. Widradus abbas de sancta Columba. Ebarsindus abbas de Aldaha. Geraus abbas de Niviella. Ragingarius abbas de Utico.
VIII. PIPPINI REGIS CAPITULARE INCERTI ANNI. Capitula haec a Petro Pithoeo ex codice sancti Vincentii Metensis, ut videtur, primum vulgata, indeque (1517A)a Goldasto, Lindenbrogio, Sirmondo et Baluzio repetita, ope codicis, 1. regii Parisiensis inter Supplementa Latina n. 75, saec. X, recognovimus. 2. Capitibus 4-7 lectiones ejusdem codicis in capitulis synodo Vernensi perperam adjectis subjecimus. Tempus et locus constitutionis promulgatae cum lateant, Goldastus et Baluzius, loco quo codex Pithoeanus inventus est et Annalium Metensium ad an. 756 sententia quadam ducti, Metensem urbem et annum, alter 755, alter 756, assignaverunt; Sirmondus anno 753 ascripsit. Sed cum ne de conventu quidem aliquo Metis habito constet, res plane in incerto manet. Fortasse in conventu Attiniacensi capitula edita fuerunt.
INCIPIUNT CAPITULA DE ALIA SINODO SUB IPSO DOMNO REGE PIPPINO FACTA.
Capitulo primo. De incestis. Si homo incestum commiserit de istis causis, de Deo sacrata, aut commatre (1517B)sua, aut cum matrina spiritali de fonte et confirmatione episcopi, aut cum matre et filia, aut duabus sororibus, aut cum fratris filia, aut sororis filia, aut nepta, aut cum consobrina aut subrina, aut cum amita vel matertera, de his criminibus pecuniam suam perdat, si habet; et si emendare se noluerit, nullus eum recipiat, nec cibum ei donet. Et si [hoc] fecerit, 60 solidos domno regi componat, usque dum se ipse homo correxerit. Et si pecuniam non habet, si liber est, mittatur in carcerem usque ad satisfactionem. Si servus aut libertus est, vapuletur plagis multis. Et si dominus suus permiserit eum [amplius] in tale scelus cadere, [ipsos] 60 solidos domno regi componat.
2. De ecclesiasticis vero qui supradicta facinora (1517C)commiserint, si bona persona fuerit, perdat honorem suum; minores vero vapulentur, aut in carcerem recludantur. 3. De presbyteris et clericis sic ordinamus, ut archidiaconus episcopi eos ad synodum commoneat una cum comite. Et si quis contempserit, comes eum distringere faciat, ut ipse presbyter aut defensor suus 60 solidos componat, et ad synodum eat. Et episcopus ipsum presbyterum vel clericum iuxta canonicam auctoritatem diiudicari faciat. Solidi [vero] 60 de ipsa causa in sacellum regis veniant. Et si aliquis per violentiam presbyterum aut clericum aut incestuosum contradixerit, tunc comes ipsam personam per fideiussores positam ante regem faciat una cum misso episcopi venire; et domnus (1517D)rex distringat, ut ceteri emendentur. 4. De theloneis vero sic ordinamus, ut nullus de victualia aut carralia, quod absque negotio est, theloneum praehendat. De saumis similiter, ubicumque vadunt, et peregrinos similiter constituimus qui propter Deum ad Romam vel alicubi vadunt, (1518A)ut ipsos per nullam occasionem ad pontes et ad exclusas aut navigio non teneatis, nec propter schirpam suam nullo peregrino calumpniam faciatis, nec ullum theloneum eis tollatis. Et si aliquis hoc fecerit, qualiscumque homo hoc comprobaverit, de 60 solidis triginta illi concedimus, et illi alii in sacellum regis veniant. 5. De moneta constituimus, ut amplius non habeat in libra pensante nisi 22 solidos, et de ipsis 22 solidis monetarius accipiat solidum 1, et illos alios domino cuius sunt reddat. 6. Ut emunitates conservatae sint. 7. De iusticia facienda, ut omnes iusticiam faciant, tam publici quam ecclesiastici. Et si aliquis homo ad palacium venerit pro causa sua, et antea (1518B)ad illum comitem non innotuerit in mallo ante rachemburgis, aut si causa sua ante comitem in mallo fuit ante rachemburgis, et hoc sustinere noluerit quod ipsi ei legitime iudicaverint; si pro ipsis causis ad palacium venerit, vapuletur. Et si maior persona fuerit, in regis arbitrio erit. Et si reclamaverit quod legem ei non iudicassent, tunc licenciam habeat ad palacium venire pro ipsa causa. Et si ipsis convincere potuerit quod legem ei non iudicassent, secundum legem contra ipsum emendare faciat. Et si comes vel rachemburgii eum convincere potuerint quod legem ei iudicassent, et ipse hoc recipere noluerit, hoc contra ipsos emendare faciat. Similiter de ecclesiasticis, si ad palacium venerint de eorum causa se reclamare super eorum seniore, vapulentur, (1518C)nisi senior suus pro sua causa transmiserit. ENCYCLICA DE LETANIIS FACIENDIS. Litteras ex codice bibl. Vindobonensis catal. Theologiae n. 259 membr. saec. IX inter epistolas sancti Bonifacii publici juris factas, Goldastus anno 764 ascripsit, Baluzius servavit, et licet nullum evidens in eis ejus anni indicium exstet, circa id tempus tamen promulgatas esse facile credas, cum anni 764 hiems durissima et Waifarii irruptiones in regnum Francorum praecipue an. 761 recte tribulationes dici potuerint. Hieme peracta famem secutam esse, ex annalibus Moissiacensibus qui eam an. 762 assignant, discimus; igitur constitutionem ad annum fortasse sequentem referendam esse conjicere liceat. Textum ad fidem codicis Vindobonensis restituimus.
Pippinus gratia Dei rex Francorum vir inluster, domino sancto patri Lullo episcopo. Cognitum (1518D)scimus sanctitati vestrae, qualem pietatem et misericordiam Deus fecit praesenti anno in terra ista. Dedit tribulationem pro delictis nostris, post tribulationem autem magnam atque mirabilem consolationem sive habundantiam fructus terrae, quae modo habemus. Et ab hoc atque pro alias causas nostras (1519A)opus est nobis illi gratias agere, quia dignatus est servis suis consolare per eius misericordiam. Sic nobis videtur, ut absque ieiunio indicto unusquisque episcopus in sua parrochia letanias faciat, non cum ieiunio, nisi tantum in laude Dei, qui talem nobis habundantiam dedit; et faciat unusquisque homo sua aelimosina, et pauperes pascat. Et sic praevidere faciatis et ordinare de verbo nostro, ut unusquisque homo, aut vellet aut nollet, suam decimam donet. Valete in Christo.
IX. PIPPINI REGIS CAPITULARE AQUITANICUM AN. 768. Prodit hic prima vice ex codice Vossiano saec. IX, fol. 128. Ascribendum illud duxi ultimo Pippini anno. Ratione enim habita capitum 1, 3, 9, 10, 12, (1519B)quae ad Aquitaniam praecipue spectare videntur, et capitularis Caroli Magni, unde capita Pippini 1-7, 9, 12, apud Aquitanos vim legis obtinuisse constat, constitutionem istam nonnisi Waifario interfecto, cum Aquitania penitus subacta videretur, promulgatam fuisse, persuasum habeo.
INCIPIUNT CAPITULA QUAS BONE MEMORIAE GENITOR PIPINUS SINODALITER, ET NOS AB HOMINIBUS CONSERVARE VOLUMUS.
1. Ut illas eclesias Dei qui deserti sunt, restaurentur tam episcopi quam abates, vel illi laici homines qui exinde benefitium habent. 2. Ut illi episcopi, abbates, abbatissas, sub ordine sancto vivant. 3. Ut quicquid episcopi, abbates vel abbatissas, vel reliqui sacerdotes, de rebus ecclesiarum ad eorum (1519C)opus habent, quieto ordine possideant, sicut in nostra sinodo jam constitutum fuit; et si quis exinde postea aliquid abtraxit, sub integritate reddat. 4. Ut ad illos pauperes homines magis non tollant, nisi quantum legitime reddere debent. 5. Quicumque nostrum beneficium habet, bene ibi labore condirgat; et qui hoc facere non vult, dimittat ipsum beneficium, et teneant suas res proprias. 6. Quicumque in itinere pergit, aut hostiliter vel ad placitum, nulla super suum pare praendat, nisi emere aut praecare potuerit, excepto herba aqua et ligna; si vero talis tempus fuerit, mansionem nullus vetet. 7. Quicumque homo super suum parem dum ad (1519D)nos fuerit aliquid abstraxerit aut exfortiaverit, secundum suam legem tripliciter conponat. 8. Si aliquis homo ante nos se reclamaverit, licenciam habeat ad nos venire, et nullus eum per fortia deteneat. 9. De illis beneficiis unde intentio est, volumus ut ipsi eos habeant, quibus antea dedimus. 10. Ut omnes homines eorum legis habeant, tam Romani quam et Salici, et si de alia provincia advenerit, secundum legem ipsius patriae vivat. 11. Ut omnes laici et seculares qui res ecclesiae tenent, precarias inde accipiant.(1520A) 12.Ut quicquid missi nostri cum illis senioribus patriae ad nostrum profectum vel sanctae ecclesiae melius consenserint, nullus contendere hoc praesumat. Explicit capitula Pipini condam [quondam ].
X. Pippini regis placitum, quo Abaciacum villa pagi Cenomanici et Sibriaci portio in Matriacensi Dionysianis monachis vindicatur (anno 752).(Apud Mabill., de Re diplom., pag. 491.) Pippinus rex Francorum vir inluster. Cum nos in Dei nomine Vermeria in palatio nostro una cum proceribus nostris vel fidelibus ad universorum causas audiendas vel recto judicio terminandas resideremus; ibi veniens venerabilis vir Fulradus abbas de basilica peculiaris patroni nostri domni Dionysii, (1520B)ubi ipse pretiosus domnus in corpore requiescit, hominem aliquem, nomine Gislemarum, interpellabat, repetens ab eo quamdam villam sancti Dionysii, quae dicitur Abaciacus, in pago Cenomanico, seu et Oximensi, etiam et illam porcionem in Sibriaco in Matriacensi, quam femina aliqua, nomine Joba, genitrix ipsius Gislemari, per suum testamentum ad casam praefatam sancti Dionysii de ipsa villa ante Chilpericum regem auctrix affuerat, ipsas res ipse Gislemarus malo ordine retinebat et injuste. Ipse vero Gislemarus in praesenti adstabat, unde nullatenus potuit denegare: sed in praesenti recognovit quod genitrix sua Joba ipsam villam superius nominatam Abaciacum cum omni integritate in pago Matriacensi ad casam sancti Dionysii manu potestativa (1520C)condonasset: unde et de praesente ipsum Fulradum in causa sancti Dionysii per suum wadium de ipsis villis supra nominatis Abaciaco et Sibriaco visus fuit revestisse, de omnibus scilicet, quaecumque jam dicta Joba genitrix sua ad casam sancti Dionysii condonaverat, vel in ipsis villis tenuerat; postea per suam festucam se exinde in omnibus contra ipsum abbatem Fulradum in causa sancti Dionysii dixit esse exitum. Proinde nos una cum proceribus vel fidelibus nostris, id est Milone, Rotgario, Helmengando, Chrothardo, Charichardo, Autgario, et Wicberto comite palatii nostro, vel reliquis quamplurimis visi fuimus judicasse; ut quia ipse Gislemarus in praesenti astabat, et nullam potuit reddere rationem; propterea jubemus ut, quia haec (1520D)causa sic acta vel perpetrata fuit, ipse Fulradus abba vel successores sui ipsas villas superius nominatas, Abaciacum cum omni integritate et cum omnibus adjacentiis suis vel appendiciis, totum et ad integrum, rem inexquisitam; seu et Sibriacum in pago Matriacensi, id est una cum terris, domibus superpositis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus; vinetis vel subvinetis, farinaris, gregibus cum pastoribus utriusque generis et sexus, et quaecumque Joba per suum testamentum ad casam sancti Dionysii condonavit, vel jam ante Chilpericum regem (1521A)antecessorem nostrum, et Hugonem antecessorem ipsius Fulradi abbati auctrix affuit, inspectis ipsis testamentis contra ipsum Gislemarum habeat evindicatas atque elidigatas: et sit inter eos in postmodum ex hac re omni tempore sopita causatio.
Dat. Kal. Martias anno primo regni nostri, Vermeria feliciter.
XI. Praeceptum Pippini regis impetratum a Sigobaldo abbate Anisolensis coenobii (anno 752).(Apud Martenium, tom. I ampliss. Collect.) Domnis sanctis et apostolicis ac venerabilibus in Christo Patribus omnibus episcopis et abbatibus, comitibus, domesticis, vicariis, centenariis, vel omnibus (1521B)agentis nostris, tam praesentis quam futuris, inluster vir Pippinus rex Francorum bene cupiens vester.
Comperiat charitas seu industria vestra, quia Sigobaldus abbas de monasterio Anisola, qui est in honore sancti Carilefi confessoris constructus in pago Cenomanico, in condita Labrocinse, ad nos venit, et de sua propria potestate semetipsum, et illam congregationem sanctam, quam in regimen habet, et omnes res eorum in manu nostra plenius commendavit; et nos gratanti animo ipsum et congregationem ejus in nostro mundeburdo suscepimus et retinemus: et hoc petiit, quod humanum est, ut quando ipse abbas de hac luce discesserit, vel successores ejus qui post eum honus abbatiae recipiunt, (1521C)ut alius abba in ipsa casa sancti Carilefi non ingrediatur, nisi quod ipsa sancta congregatio de semetipsis eligunt, ipsum habeant abbatem. Propterea litteras nostras manu nostra firmatas eidem dedimus, per quem [quas] omnino vobis rogamus atque praecipimus ut neque vos, neque juniores aut successores vestri abbatibus Ipsius loci, nec mitio potestatis illorum, nec hominibus qui per ipsos legibus sperare videntur, inquietare vel condemnare, nec de rebus suis abstrahere nec minuere praesumatis, nisi, ut diximus, liceat eis sub nostro mundeburde vel defensione plenius quieto ordine vivere vel residere, et pro nobis Domini misericordiam attentius jugiter deprecare: et si tales causae adversus abbates ipsius monasterii ab hoste fuerint, aut de homines suos (1521D)surrexerint, quas in pago absque suo dipendio recte et rationabiliter definitas non fuerint, eas usque ante nos omnimodis sint suspensas vel reseratas; et postea ante nos per legem et justitiam accipiant sententiam; et ut certius credatis, manu propria subterfirmavimus, et de anulo nostro sigillavimus.
Signum Pippini regis Francorum.
Chrodingus jussus recognovit.
Data mens. April. die 25 in anno primo regnante Pippino rege. Actum ad Arestalio palatio publico.
XII. Regale praeceptum Pippini sub Bonifacio de rebus ecclesiae sancti Martini (anno 753).(Apud D. Bouquet, ex Haeda.) (1522A) Pippinus rex Francorum. Notum sit omnibus agentibus nostris tam praesentibus, quam et futuris: Principali quidem clementiae cunctos decet accommodare aurem benignam, praecipue quando per compendium animarum a praecedentibus regibus et principibus parentibus nostris ad loca ecclesiarum probamus esse indulta, devota debemus mente perpendere, et congrua beneficia, ut mereamur ad mercedem esse participes, non negare, sed robustissimo jure nostris oraculis confirmare. Igitur apostolicus vir et in Christo Pater Bonifacius urbis Trajectensis (1522B)episcopus regiae nostrae clementiae suggessit, eo, quod antecessores nostri, vel parentes, Clotharius quondam rex, et Theodebertus quondam per authoritates eorum manu subscriptas, de villis ecclesiae sancti Martini quas ad praesens possidebat, vel de eo quod a Deo timentibus hominibus ibidem inantea delegaretur, integra et imminuta concessissent, ut nullux judex publicus ad causas audiendum, vel freda exigendum, nec mansiones vel paratas faciendum, nec fidejussores tollendum, nec homines ipsius ecclesiae de qualibet causa distringendum, nec ulla redhibitione requirendum, ingredi ibidem non debeant; unde et ipsas praeceptiones jam dictorum principum, seu et confirmationes illorum regum, eorum manibus roboratas, antedictus pontifex (1522C)Bonifacius nobis ostendit relegendas, et ipsum beneficium circa eandem ecclesiam sancti Martini, sicut a supradictis principibus fuit indultum moderno tempore asserit esse conservatum. Sed pro firmitatis studio petiit celsitudinem nostram ut hoc denuo circa eandem supra memoratam sancti Martini ecclesiam nostra debuerit authoritas generaliter confirmare. Cujus petitionem pro reverentia ipsius sancti loci, ut mereamur ad mercedem sociari, plenissimam voluntatem visi sumus praestitisse, vel in omnibus confirmare, cognoscite. Praecipientes ergo jubemus, ut sicut constat ab antedictis principibus de villis praefatae ecclesiae D. Martini integram immunitatem absque introitu judicum fuisse concessum; ita ut inantea auxiliante Domino, inspectae priorum (1522D)principum auctoritates omnimodo conserventur, et neque vos, neque juniores successoresque vestri, vel ullus quilibet de judiciaria potestate in villas antedictae ecclesiae, quas moderno tempore ubicunque in regno nostro noscuntur possidere vel inantea a Deum timentibus hominibus ibidem fuerint collatae aut collaturae, tam de ingenuis quam de servientibus, vel de qualibet natione hominum in praedictis ipsius ecclesiae villis commanentibus, quod legitime ad ipsum episcopatum vel ipsam ecclesiam sancti Martini legitimo redibit initio, nec ad causas audiendum, nec freda exigendum, nec fidejussores tollendum, (1523A)nec mansiones aut paratas faciendum, nec homines ipsius ecclesiae de qualibet causa distringendum, nec ulla redhibitione requirendum ingredi non praesumatis, sed sicut ipsa beneficia ab jam dictis principibus ad supra nominatam ecclesiam fuerunt indulta, et usque nunc conservata, ita et deinceps conserventur, et qualiscunque superflua super hanc nostram authoritatem, generali confirmatione in Dei nomine perenniter maneant inconvulsa, et quicquid exinde fiscus noster poterat sperare in luminaribus ecclesiae in perpetuum proficiat in augmentis, et ut haec authoritas tam praesentibus quam et futuris temporibus, Deo adjutore, possit constare, subter eam manu propria decrevimus roborare.
(1523B)Signum gloriosi Pipini regis Francorum.
Wineramus recognovi.
XIII. Praeceptum Pippini regis pro Morbacensi monasterio (anno 753).(Apud D. Bouquet, Recueil des Hist. de France. ) Pippinus rex Francorum vir illustris. Principali quidem clementiae cunctorum decet accommodare aurem benignam, praecipueque pro compendio animarum a praecedentibus regibus antecessoribus nostris ad loca ecclesiarum probamus esse indultum, devota debemus mente perpendere, et cuncta beneficia, ut mereamur ad mercedem esse participes, non negare; sed robustissimo jure pro nostris oraculis confirmare. Igitur Baldebertus vir venerabilis (1523C)dono Dei abbas de monasterio Vivario-Peregrinorum, qui ponitur in pago Alsasense super fluvium Morbac, qui est constructus in honore sancti Leodegarii et sancti Petri apostoli et sanctae Mariae caeterorumque sanctorum, ubi ipse cum turba plurima monachorum deservire noscitur, clementiae regni nostri suggessit eo quod nostri antecessores quondam per eorum authoritates illorum manibus subscriptas de villis ipsius sanctae ecclesiae, quod [quas] ad praesens possidebat, tam ex muneribus principum, seu Eberhardi qui ipsum monasterium in sua elemosina fundavit, quam ex pagensium largitate, vel quod inantea a Deum timentibus hominibus ibidem delegatum fuit, integra emunitate concessissent, ut nullus judex publicus in villis vel rebus ipsius ecclesiae suae, (1523D)nec ad causas audiendas, nec freda exigenda, nec mansiones aut paratas faciendas, nec fidejussores tollendum, nec homines ipsius ecclesiae de quibuslibet causis distringendum, nec ullam retributionem requirendum, ibidem ingredere non audeat. Unde ipsam praeceptionem antecessoribus nostris jam dictis [antecessorum . . . . dictorum], seu et eorum confirmationem antedictus abba Baldebertus rector de ipso monasterio nobis ostendit ad relegendum, et ipsum beneficium circa eamdem memoratam ecclesiam ipsius usque nunc asserit esse conservatum. Sed pro firmitatis studio petiit celsitudinem nostram (1524A)ut hoc denuo circa ipsum monasterium vel ipsos monachos nostra deberet authoritas generaliter confirmare. Cujus petitionem pro reverentia ipsius loci, ut mereamur ad mercedem sociari, plenissima voluntate visi fuimus praestitisse; vel in omnibus confirmasse cognoscite. Praecipientes ergo jubemus ut nullus judex publicus in res vel facultates ipsius ecclesiae, nec ad causas audiendas, et freda exigenda, nec mansiones aut paratas faciendas, nec fidejussores tollendum, nec homines ipsius Ecclesiae tam ingenuos quam servos, qui super eorum terras vel initio commanere videntur, qui ibidem aspiciunt, de [ejus] quibuslibet causis distringendum, nec ullas retributiones requirendum, ibidem ingredere non debeat. Sed sicut ipsius beneficium a jam dictis antecessoribus (1524B)nostris indultum, priorum principum authoritate ad jam dictam ecclesiam usque nunc fuit conservatum, ita et deinceps per nostram auctoritatem generaliter maneat inconvulsum. Et quidquid exinde fiscus noster poterat sperare, in ipsius domini Leodegarii et sancti Petri luminaribus vel sanctae Mariae, pro stabilitate regni nostri proficiat in augmentum. Et ut haec authoritas tam praesentibus quam et futuris temporibus possit constare, manu nostra subter roboravimus, et annulo nostro sigillare jussimus.
XIV. Diploma Pippini regis pro nundinis sancti Dionysii (anno 753).(Apud Felibianum, in Probat. Hist. abb. sancti Dionysii, pag. 24, ex D. Bouquet.) Pippinus rex Francorum vir illuster. Omnibus ducibus, (1524C)comitibus, graffionibus, domesticis, vicariis, centenariis, vel omnes agentes tam praesentibus quam et futuris, seu et omnes missus nostros de palacio ubique discurentes. Igitur cognoscat utilitas seu magnitudo vestra, quod venerabilis vir Foleradus abba de basilica peculiaris patroni nostri sancti Dionysii, ubi ipse pretiosus domnus cum sociis suis corpore requiescere videtur, vel ipse abba una cum turma plurima monachorum in ipso coenubio degere videntur, vel domino militare noscuntur, missa petitione nobis suggesserunt eo quod a longo tempore anteriores reges domnus Dagobertus et Chlodovius, seu et postea Hildericus et Theudericus, et Clotarius quondam reges, etiam et Hiltbertus, et avunculus noster Grimoaldus majorim domus, ipsique quondam (1524D)omnes telloneos infra pago Parisiaco de omnes necuciantes tam Saxones, quam Frisiones, vel alias naciones promiscuas de quasque pagos vel provincias ad festivitate sancti Dionysii martyris, tam in ipso marcado quam et in ipsa civitate Parisius de ipsa vice, seu et per villabus, vel per agros tam ibidem quam et aliubi ad necuciandum, vel necocia plurima exercendum, et vina comparandum in portus, et per diversa flumina qui ad ipsa festivitate advenerint, ut ipso telloneus in integritate de ipsa vice ad casa sancti Dionysii concessissent, vel confirmassent: unde et ipsas praeceptiones vel confirmaciones (1525A)anteriorum regum nobis in praesente obtulerunt relegendas. Relectas et percursas ipsas praeceptiones, seu et confirmaciones, vel illo judicio evindicato domno Hiltberto rege et avunculo nostro Grimoaldo majorim domo, quem agentes sancti Dionysii super inlustri viro Grimoaldo majorim domo evindicaverunt, ipsum nobis obtulerunt ad relegendum. Et postea suggerebat ipse Folradus abba, vel monachi sancti Dionysii, et hoc dicebant ut ille telloneus de illo marcado in villabus vel agros eorum totus absque judicis introitum ad casa sancti Dionysii adesse debebat, et hoc dicebant quod ante nos annos quando Carlus fuit ejectus per Soanachilde cupiditate, et Gairefredo Parisius comite insidiante, per eorum consensu ad illos necuciantes vel marcadantes (1525B)per deprecationem unumquemque hominem ingenuum dinarius quatuor dare fecissent, et hoc eis malo ordine tulerunt. Et postea Gairehardus comis Parisii, vel agentes sui ipsam deprecationem quomodo ibidem invenerunt per consuetudinem ad ipsos homines hoc exactabant, et ad unoquemque homine ingenuo de quacumque natione, qui ad illo marcado adveniebant, dinarius quatuor de eorum capite exactabant, si ingenuus esset; et si servus erat, tunc conjurare debebat quod servus fuisset, et ipsi homines, quando ipso sacramento jurabant, quinque dinarius pro hoc donabant. Et hoc agentes sancti Dionysii, vel Folradus abba, seu illi monachi dicebant quod per talem consuetudinem ille marcadus fuisset eminutus vel abstractus, et illi necuciantes (1525C)vel omnes naciones qui ad ipso marcado advenire solebant, pro hac causa ipso marcado defugiebant, et ille telloneus de ipsa casa Dei erat minutus vel abstractus. Et ipse Gairehardus hoc dicebat quod alia consuetudine in ipso marcado non misisset, nisi qualiter antea per permissione Soanachilde vel jam dicto Gairefredo missa fuisset, et ibidem invenisset, et aliter exinde agere non volebat nisi quomodo domno rege placebat, vel quomodo a longo tempus tempora regum ibidem fuit consuetudo, vel ad ipsa Dei in integritate ipse telloneus fuit concessus vel confirmatus. Et dum hac causa sic acta vel perpetrata invenimus, peranteriorum regum tales praeceptiones vel confirmaciones nobis obtulerunt relegendas, una cum plures nostris (1525D)fidelibus: id sunt, Milone, Helmegando, Hildegario, Chrothardo, Drogone, Baugulfo, Gislehario, Leuthfredo, Raulcone, Theuderico, Maganario, Nithado, Walthario, Vulfario, et Wicberto comite Palatii nostro, visi fuimus judicasse, vel decrevisse, seu confirmasse, et de novo iterum concessisse, ut ab hac die nullus ex judiciaria potestate, nec in ipso marcado, (1526A)nec per eorum agros, nec portus, nec de homines eorum, nec eorum necuciantes, nec de omnes naciones quascunque qui ad jam dicto marcado adveniunt, nec per villas eorum, nec de navigia, nec de portus, nec de carra, nec de saumas, nullo telloneo, nec foratico, nec rotatico, nec pontatico, nec portatico, nec salutatico, nec cispitatico, nec mutatico, nec ulla exacta, nec consuetudines, nec illos dinarios quatur, de omnes naciones qui ibidem ad ipso marcado adveniunt, quem Soanachildis et Gairefredus, ut supra memoravimus consuetudine miserunt ad ipsos necuciantes, nec infra ipso pago Parisiago, nec in ipsa civitate, de ipsa vice nec aliubi qui ad ipsa sancta festivitate adveniunt, nulla exacta nec contrarietate, neque vos, neque juniores seu successores vestri (1526B)exigere nec exactare non praesumatis, nisi, ut diximus, quicquid exinde fiscus noster forsitan ad parte nostra, seu et ad omnes agentes nostros potuerat sperare, omnia et ex omnibus ipse telloneus ad ipsa casa Dei in integrum sit concessus, adque indultus, vel evindicatus, ita ut futuris temporibus per nostra auctoritate, vel anteriorum regum habeant confirmatum, vel evindicatum. Quia nos propter Deum et reverentia praefati sancti Dionysii martyris, seu pro animae nostrae remedium, vel stabilitate regni Francorum, et filiis nostris, vel posteritate eorum hoc in luminaribus ad ipsa casa sancti Dionysii, vel ad ipsos monachos, seu pauperes et peregrinos in nostra eleemosyna hoc in omnibus concessimus, vel confirmavimus, ut eis melius delectet pro stabilitate (1526C)regni nostri, vel pro cunctis leudis nostris, Domini misericordia adtencius deprecare, et ut aevis et perennis temporibus ad ipsa casa Dei proficiat in augmentum. Et ut haec confirmacio nostra, inspecto ipso judicio domno Hildeberto rege vel aliorum regum, sed et avunculo nostro Grimoaldo majorim domo, firmior habeatur, et circa ipsa sancta casa Dei perenniter conservetur, manu nostra subter eam decrevimus adsignare, et de anolo nostro subter sigillare.
Signum domno nostro Pippino gloriosissimo rege.
Ejus jussus recognovi et subscripsi.
Datum quod fecit mensis Julius die X octo, anno secundo regni nostri, in Dei nomine feliciter.
XV. Pippini regis praeceptum pro Taberniaci in pago Parisiaco villae confirmatione (anno 754).(Apud Mabill., de Re diplom., pag. 493.) (1526D) Pippinus rex Francorum vir inluster. Credimus nobis ad aeternum Judicem in mercede sociari, si hoc cognoscimus quod ad loca sanctorum fuisse delegatum, et per praeceptionem nostram anteriorum regum manu subscripta inibi confirmatione, per nostrum (1527A)oraculum pro amore Dei et retributione sanctorum affirmamus. Ideoque venerabilis vir Fulradus abba de basilica peculiaris patroni nostri sancti Dionysii, ubi ipse pretiosus martyr cum sociis suis in corpore quiescere videtur, vel ipse abba cum turma plurima monachorum degere videtur, vel Domino militare noscuntur; missa petitione nobis suggesserunt eo quod ante hos annos inluster vir Guntaldus quamdam villam suam nuncupatam Taberniacum, sitam in pago Parisiaco, pro animae suae remedio cum omni integritate sua ad ipsam basilicam domni Dionysii delegasset vel firmasset: et postea Joannes ad petitiones inlustris viri Ebroini majoris domus ipsam curtem per precariam tenuit. Similiter Frodoinus et Geruntus per precariam sancti Dionysii tenuerunt, et ad (1527B)ipsam delegationem vel confirmationem seu ipsas precarias anterioris regis domni Childeberti, et precariam avunculi nostri Grimoaldi majoris domus nobis obtulerunt ad relegendum. Et quoniam per iniquam cupiditatem a malignis hominibus ipsa villa Taberniacus de ipsa casa sancti Dionysii fuit abstracta vel imminuta: petiit ipse abba vel ipsa congregatio a celsitudine regni nostri, ut per nostram confirmationem vel deliberationem munire deberemus praeceptum, quicquid casindus noster Teudbertus per nostrum beneficium ipsam villam Taberniacum superius denominatam tenuit, hoc est una cum terris, domibus, aedificiis, praesidiis, mancipiis, colonis, inquilinis, accolabus, libertis, servis tam ibidem oriundis, quam et aliunde translatis, rusticis et urbanis, (1527C)saltibus atque subvinetis, terris cultis et incultis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquarumve decursibus, pecoribus, peculiis, mobile et immobile, omneque genus pecudum, et universum meritum cum appendiciis, adjacentiis tam infra terminos, quam extra terminos, omnesque res adquisitas, quicquid dici aut nominari potest seu et illas colonias in Acebrelido et Walion, et illam Warinnam fiscalem per quam illa mea consuetudo est trahere, quam ad ipsam villam Teutbertus tenuit, et quicquid a longo tempore ad ipsam villam abantea fuit adspectum vel possessum; per nostram auctoritatem vel confirmationem et pro stabilitate regni nostri in Dei nomine ad ipsa casa sancti Dionysii saepe dicta villa (1527D)Taberniacus cum omni integritate vel soliditate sua concessa vel confirmata: et quicquid exinde ipse rector vel ipsa congregatio sancti Dionysii facere voluerint, liberam et firmissimam in omnibus habeant potestatem faciendi: et per hujus nostrae auctoritatis teneat vigorem nuncupatus Fulradus abba confirmatam in jure et dominatione sua cum Dei et nostra gratia ad partem sancti Dionysii. Et ut aevis ac futuris temporibus maneat inconvulsum, manu nostra subter eam decrevimus affirmare et anulo nostro sigillare.
Signum inlustris viri domni et gloriosissimi Pippini regis.
Widmarus jussus recognovit.
Data anno tertio regni nostri, Vermeria in palatio.
XVI. Praeceptum Pippini regis donantis monasterio sancti Dionysii castellum ad montem sancti Michaelis in pago Virdunensi (anno 755).(Apud Felibianum, in Probat. Hist. sancti Dionysii, pag. 25; ex D. Bouquet.) (1528A) Pippinus rex Francorum vir inluster. Summa cura et maxema sulicitudo debet esse princepum, ut ea quae a sacerdotebus Christi pro opportunitate ecclesiarum Dei fuerint expostulata sollerter perspecere, et congrua vel oportuna beneficia eis non deniare, sed ea quae pro Dei intuetu sunt ad effectum in Dei nomene mancepare. Igitur cognuscat omnium fidelium Dei et nostrorum, tam praesentium, quam et (1528B)futurorum sagacitas, quia nos pro Dei amore et sancto Dionesie specialis patroni nostri, ubi Folleradus abbas et custos praeesse dinuscitur, loco aleco in pago Vereduninse, quae appellatur ad Muntem Sancto Micaelo arcangelo, super fluvio Marsupia (Marsoupe), quem Fulfoaldus quondam pro sua vita nobis dedit, pro eo quod illo castello ibidem volebat aedificare ad nostros inimicos recipiendum, sicut comprobatum est, et ad Francorum judicium propter hoc missus fuit ad caulas: sed Folleradus abbas vel ipsa congregacio sancto Dioninsio nobis deprecati sunt pro eo, et suam vitam illi perdonavemus in Dei amore, et domni Dioninsiae. Propterea in nostra mercede et remedio animae domni genitoris nostri Karoli donamus ipso loco et castello ad monisterium beati (1528C)domni Dioninsiae ubi enotriti sumus, cum omnebus rebus ad se pertenentibus vel respecientebus, cum mancipia utriusque sexus, et tam terris, domebus, aedificiis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, movilibus et immovilibus, vel quicquid dici aut nomenari potest, et cum ipsos clerico qui deservire videntur. Ideo per praesentem praeceptionem nostram ordinamus et constetuimus, ut sicut constat quod nos per justitia et lege Francorum ipso loco et castello adquesivimus in palatio nostro, ita nostris et futuris temporibus ipse abbas Folleradus atque successores sui, vel ipsa congregacio sancta memoratum locum habeant, teneant atque possedeant ad ipsa sancta baselica in perpetuo: et ut eis melius semper delectet pro nos vel filios (1528D)nostros, seu pro stabilitate regni nostri atque Francorum, die noctuque incessanter orare, vel Domini misericordiam deprecare; et sicut nobis promiserunt, per singulos dies nomen nostrum tam in missas quam et peculiares eorum orationibus ad sepolchrum ipsius S. Dionisiae debeant recitare: et si ad hoc aut inantea eorum in alico loco oportunitatem invenire potuerimus, eis libenti animo concedere volumus. Et ut haec auctoretas vel praeceptio nostra, quod nobis postulaverunt circa ipsa sancta casa Dei proficiat, et evis et futuris temporibus inconvulsa vel firma habeat permanere, manu propria subter firmavimus, et de anulo nostro impressione signari jussimus.
(1529A)Signum gloriosissimo domno Pippino rege. Ejus jussus recognovit et suscripsit.
Datum quarto Kal. Augusti, anno quarto regni nostri, Compendio in Dei nomine feliciter. Amen.
XVII. Diploma Pippini regis pro monasterio Nantuacensi (anno 757).(Apud Guichenonem in Probat. Historiae Sebusianae, pag. 213, ex D. Bouquet.) Pippinus rex Francorum, omnibus episcopis, comitibus, ducibus, abbatibus, domesticis, centenariis, vicariis, atque judicibus nostris, vel omnibus missis nostris discurrentibus.
Cognoscatis quod maximum regni nostri augere credimus munimen, si beneficia. . . . opportuna locis (1529B)ecclesiarum vel sanctorum benevola deliberatione concedamus, ac Domino protegente stabiliter durare contribuamus. Igitur noverit solertia vestra, nos ad petitionem venerabilis viri Siagrii abbatis monasterii Nantoaci, quod est constructum in honore beatae Dei genitricis Mariae, et sancti Petri apostoli, vel caeterorum sanctorum, tale pro aeterna retributione beneficium censuimus indulsisse, ut villas monasterii ipsius, quas moderno tempore aut nostro vel cujuslibet munere habere videtur, vel quas deinceps in jure ipsius monasterii sancti loci voluerit divina pietas amplificare, nullus judex publicus ad causas audiendas undique, aut freda exigenda, quoquomodo praesumat ingredi: sed hoc ipse abbas aut monachi successoresque eorum propter nomen Domini agant sub dominatione (1529C)nostra. Studentes ergo ut neque vos, neque minores aut successores nostri, neque ulla publica judiciaria potestas quoquo honore in villas ubicumque in regno nostro, Deo propitio, ad ipsius monasterii. . . . . vere autem regia sive privatorum largitate collata, vel inantea collatura, ad audiendas altercaciones ingredi, aut freda de qualibet causa exigere, nec mansiones aut fidejussores tollere non praesumatis, nec ipsos pro hoc inquietare nec condemnare; quia ibidem ex legitima vocatione deserviunt; aut de aliis deservientibus qui ad ipsum monasterium cum legitimo ordine servire videntur, infra agros vel terminationes, aut fines seu super terras praedicti monasterii, quae ibidem legitimo ordine pertinent, fiscus non defreda, aut undecumque (1529D)poterat sperare, ex nostra indulgentia, pro futura salute, in luminariis ipsius monasterii ad ipsa loca sanctorum per manus nostra authoritate in perpetuum perficiat [proficiat]; eaque nos propter nomen Domini, et nostrae animae salutem, seu nostrae subsequentis progeniei, plena donatione indulsimus. Nec (1530A)regalis sublimitas, nec judicum saeva cupiditas refragare conetur. Ut autem praesens authoritas tam praesentibus quam futuris (temporibus) inviolata Deo propitio permanere valeat, manus nostrae subscriptionibus infra roborari decrevimus.
Signum Pipini gloriosissimi regis
In Dei nomine scripsit Badillo mense Augusto decima die in anno sexto regni. Actum Attiniaco palatio publice.
XVIII. Pippini placitum de teloneis omnibus in mercato sancti Dionysii ad ipsum monasterium evindicatis, adversus Gerardum comitem Parisiensem (anno 758).(Apud Mabill., de Re diplomatica.) Pippinus rex Francorum vir inluster. Venientes (1530B)agentes sancti Dionisio et Follerado abbate Aderulfus et Rodegarius Compendio palacio sub die decimo Kalendas Novembris, anno octavo regni nostri, ubi nos ad universorum causas audiendas, et recta judicia determinandum resederemus, ubi visi sunt interpellasse Gerardum comitem, eo quod malo ordine recontendebat et retinebat teloneo infra Parisiis ex navibus, et pontis volutaticos ac rotaticos, quem ab ipsa die missa sancto Dionisio semper ab antiquo accipiebant agentes sancti domni Dionisio. Unde praedictus Gerardus comes dedit in responsis, quod ipsum teloneum aliter non contendebat, nisi quomodo antecessores illius, qui comites fuerant ante illum, id ipsum ad suam partem retinebat. Supradicti autem agentes sancti Dionysii ita contra eum intendebant (1530C)et ostendebant praeceptum Dagoberti regis, qualiter ipsum mercatum stabilisset in ipso pago, et postea ipsum cum omnes teloneos ad partem sancti Dionisii delegasset ac firmasset. Et ipso domnus rex Pippinus adfirmabat, quod semper a sua infantia ipsos teloneos partibus sancti Dionisii habere et colligere vidisset. Sed Gerardus comes hoc nullo modo consentiebat, et tunc talem placitum statuerunt, ut iterum simul ad noctes legitimas concurrerent in eodem palatio, et ante jam dictum domnum Pippinum ipsam intentionem deffinire debuissent, sicut lex edicebat. Denique venientes jam dicti missi et advocati sancti Dionisii, Adrulfus et Rotgarius, ad condictum placitum quarto Kalendas Novembris, tales testes (1530D)ibi praesentaverunt, qui ipsos teloneos in Parisius acceperunt cum omni eorum integritate ad partem sancti Dionisii. Tunc illis judicatum fuit a Widone, Raulcone, Milone, Helmengaudo, Rothardo, Gislehario vel reliquis quamplures, seu et Wicberto comite palatii nostro, ut pars sancti Dionisii, vel supradicti (1531A)advocati hoc comprobare debuissent: quod et de praesente visi sunt fecisse. Praedictus namque Gerardus comes ita dedit in responsis, quod aliter non volebat facere, nisi quomodo lex erat et domno rege placebat ac suis fidelibus qui ibi residebant. Unde et ipse Gerardus ex praedictos teloneos se exitum dixit coram eis. Quapropter tunc illis oportunum fuit et necessarium, talem notitiam ex hoc facto accipere debuissent, ut ab hodierno tempore et die pars sancti Dionisii vel agentes ipsius de ipsos teloneos securi et quieti residere valerent, ut sit inter ipsos in postmodum omni tempore quieta et subita causatio.
Signum + gloriosissimo domno Pippino rege.
Ejus jussus recognovit et subscripsit.
Datum tertio Kalendas Novembris, anno suprascripto (1531B)in Dei nomine feliciter.
XIX. Diploma Pippini regis Francorum, quo monasterii Honaugiensis possessiones confirmat. Datum die 15 Decembris 759.(Apud Grandidier, Histoire de l' Eglise de Strasbourg. ) Pippinus rex Francorum, vir inluster. Omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, domesticis, vicariis, centenariis, omnibus missis nostris discurrentibus tam praesentibus quam et futuris. Cognoscatis quod maximum regni nostri augere credimus munimentum, si beneficia oportuna locis ecclesiarum benivola deliberatione concedimus, ac Domino protegente stabiliter perdurare confidimus. Igitur noverit (1531C)solercia vestra, quod nos ad petitionem venerabilis viri Dubani episcopi tale pro eterna retributione beneficium visi sumus indulsisse, ut in villas vel res ecclesie sancte Michahelis archangeli de monasterio quod est constructum in insula Rheni que vocatur Hohenaugia, quas presenti tempore, aut nostro, aut cujuslibet munere habere videtur, vel quas deinceps in jure ipsius sancti loci voluerit divina pietas ampliare, nullus judex publicus ad causas audiendum, vel freda undique exigendum quoque tempore non presumat ingredi: sed predictus Dubanus, vel successores sui propter nomen Domini vel sancti Michaelis sub integre emunitatis nomine ipsas res valeat dominare. Precipientes ergo jubemus, ut neque vos, neque juniores, aut successores vestri, nec ulla (1531D)publica judiciaria potestas quocumque tempore in villas ubicumque in regno nostro, ipsi ecclesie aut regia, aut privatorum vel bonorum hominum largitate collatas, vel que inantea per Deum timentes fuerint collate, ad audiendas altercationes ingredi, aut freda de qualibet causa exigere, nec mansiones, aut paratas, vel fidejussores tollere presumatis; sed quidquid exinde deservientibus, qui sunt infra agros vel vineas, seu super terras predicte ecclesie sancti Michaelis (1532A)commanentes, vel qui alicubi commanent; et ibidem legitimo ordine aspicere videntur, fiscus noster aut de freda, aut undicumque poterit sperare ex nostra indulgentia pro futura salute in luminaribus ipsius ecclesie per manum agentium eorum ad ipsam ecclesiam proficiat in perpetuum; et quod nos propter nomen Domini et anime nostre remedium, seu nostram subsequentem progeniem plena devotione indulsimus, nec regalis sublimitas, nec quorumlibet judicum sera cupiditas refragare temptet. Et ut praesens auctoritas tam praesentibus quam futuris temporibus, Deo adjutore, permaneat, manu nostra subter eam decrevimus affirmare, vel de annulo nostro sigillare.
Signum + Pipini gloriosissimi regis.
(1532B)In Dei nomine Baddilo, recognovit et scripsit.
Datum mense Septembri die decima quinta, anno septimo regnante Pippino rege. Actum Duria, in Dei nomine feliciter. Amen.
XX. Pipini regis diploma quo bona et jura Murbacensis abbatiae confirmat (anno 760).(Apud Schoepflinum, Alsatia diplomat.) Pipinus rex Francorum illustris. Principale quidem clemenciae cunctorum decet decomodare aurem benignam, praecipueque pro compendio animarum a precedentibus regibus antecessoribus nostris ad loca ecclesiarum probamus esse indultum, devota debemus mente perpendere et congrua beneficia ut mereamur ad mercedem esse participes non negare, (1532C)sed robostissimo jure pro nostris oraculis confirmare. Igitur venerabilis vir Baldobertus dono Dei abba de monasterio Vivario Peregrinorum, qui ponitur in pago Alsecense super fluvium Morbach qui est constructus in honore sancti Leodegari et Petri apostoli et sanctae Mariae caeterorumque sanctorum, et ipse cum turba plurima monachorum deservire noscitur, clemenciae regni nostri suggesserit, eo quod antecessores nostri quondam per eorum auctoritates illorum manibus subscriptis de villis ipsius ecclesiae, quod ad praesens possidebat, tam ex muneribus principum vel Eberhardi qui ipsum monasterium in sua elimosina fundavit, quam ex largitate pagensium, vel quod inantea Deum timentibus hominibus ebidem delegatum fuerit integra emunitate (1532D)concessissent, ut nullus judex publicus in villis vel res ipsius ecclesiae suae nec ad causas audiendias nec freda exigenda nec mansiones aut paratus faciendas nec fidejussores tollendum, nec homines ipsius ecclesiae de quibuslibet causis distringendum, nec ullam redibucionem requirendum ibidem ingredere non debeant, unde et ipsum praeceptionem jam dictis antecessoribus nostris seu et confirmacione (1533A)eorum antedictus abba Baldobertus rector de ipso monasterio nobis ostendit ad religendam ad ipsum beneficium circa eumdem vel memoratam ecclesiam ipsius usque nunc asserit esse conservatum. Sed pro affirmantis studio petiit celsitudinem nostram ut hoc denuo circa ipsum monasterium vel ipsos monachos nostra deberet auctoritas generaliter confirmare. Cujus peticionem pro reverentia ipsius loci, ut mereamur ad mercedem sociari, plenissima voluntate visi fuimus prestititisse vel in omnibus confirmasse congnoscite. Precipientes ergo jubemus ut nullus judex publicus in res vel facultates ipsius ecclesiae, nec ad causas audiendas, nec freda exigenda, nec mansiones aut paratas faciendas, nec fidejussores tollendum, nec homines ipsius tam ingenuos (1533B)quam servos qui super eorum terras vel micio commanere videntur, qui ibidem aspiciunt de quibuslibet causis distringendum nec ulla redibucione requirendum ibidem ingredere non debeant, sed sicut beneficiosa a jam dictis antecessoribus nostris inspecta priorum principum auctoritate ad jam dictam ecclesiam usque nunc fuit conversatum, ita et deinceps per nostram auctoritatem generaliter manet inconvulsum, et quamquam exinde fiscus noster poterat imperare in luminaribus ipsius domini Leodegarii et sancti Petri et sanctae Marie pro stabilitate regni nostri proficiat in perpetuum. Et ut haec auctoritas tam presentibus quam et futuris temporibus possit constare, manu nostra subter roboravimus et annulo nostro sigillare jussimus.
XXI. Diploma Pippini regis Francorum pro monasterio Honaugiensi, datum versus 760.(Apud Grandidier, Historiae de l' Eglise de Strasbourg. ) (1533C) Pippinus rex Francorum vir inluster, dominis sanctis et apostolicis ac venerabilibus in Christo Patribus, omnibus episcopis, abbatibus, seu illustribus ac magnificis viris, ducibus, comitibus, domesticis, vicariis, centenariis, atque omnibus agentibus. Rectum esse censemus, ut petitionibus sacerdotum, que ad profectum pertinent pro locis sanctorum, ad effectum, Christo presule, perducamus. Igitur in Christo Pater Dubanus episcopus vel abbas de monasterio Hohenaugia in pago Alsacense super fluvium Renum, quod est constructum in honore sancti Michaelis (1533D)et sancti Petri et sancti Pauli, vel caeterorum sanctorum gloriose regni nostri majestatem petiit, ut dum ipsum monasterium de collatione antecessorum nostrorum, vel de hominum Deum timentium adjutorio videtur esse constructum, nos omne corpus facultatum ejus, tam quod antecessores abbates ibidem laboraverunt, quam quod ipse Dubanus de rebus (1534A)monasterii, quae ibidem fuisse dinoscuntur, visus est augmentasse, aut comparasse, et quod ab ipso sancto loco moderno tempore possidetur, per nostrum deberemus generaliter confirmare preceptum, quod nos pro divino respectu vel mercedis nostre augmento prestitisse vestra non dubitet magnitudo; etiam et privilegium ipsius monasterii, quod juxta institutionem priscorum Patrum et reliquorum episcoporum visi sunt meruisse, et quod per auctoritatem nostram, seu reliquorum de successoribus legibus antecessorum nostrorum adumbratum fuisse dinoscitur, juxta quod antequam per priorem preceptionem nostram erga se prohibendi esset munitum, pro perenni stabilitate decrevimus roborare. Precipientes ergo precipimus, ut omnes facultates ipsius (1534B)monasterii, quicquid aut regia collatione, aut privatorum munere vel antecessoribus abbatibus, vel Dubano episcopo vel abbati ibidem est legaliter acquisitum aut comparatum, imo quod de quibuscumque rebus rite attractum, quodcumque dominatio ipsius sancti monasterii Hohenaugiensis undecumque moderno tempore de villabus, domibus, mancipiis, vineis, sylvis, pratis, pascuis, aut de quibuslibet beneficiis cernitur cum equitatis ordine possidere, per hanc auctoritatem suffultum absque cujuslibet inlicitis controversiis inibi, tam presenti quam futuro tempore Christo praesule proficiat in augmentum. Et undecumque ipsum monasterium usque nunc habuit concessum et usque hactenus conservatum, vel per antecessores nostros reges circa se firmatum, ita et (1534C)inantea resecatis quibuscumque superfluis inquietudinibus sua ea ordine valeant in nostro sermone, auxiliante Domino, per tempore permanere, et vos et successores vestri, ubi necessitas fuerit in conditionibus ipsius monasterii, justum faciatis auxilium impertiri; ut melius delectet ipsam congregationem ipsius monasterii pro salute nostra vel stabilitate regni nostri Domini misericordiam jugiter exorare. Et ut hec preceptio firma stabilitate subsistat, propria manu infra decrevimus roborare, et de annulo nostro sigillare.
Signum + gloriosissimi domni Pippini regis.
Wulmarus jussus recognovit et scripsit.
XXII. Pipinus rex Wiomado archiepiscopo et ecclesiae Trevirensi confirmat ecclesias SS. Maximini, Paulini, Eucharii, Oreum, S. Martini, ac quidquid ecclesia Trevirensis habet et habebit citra Rhenum et Ligerim, et quod sit libera a talliis et teloneis ( anno 761).(Ex Hontheim, Historia Trevirensis.) (1534D) In nomine Domini Dei eterni et Salvatoris Domini nostri Jesu Christi. Pipinus divina ordinante providentia (1535A)rex Francorum. Si liberalitatis nostre munere locis Deo dicatis quiddam conferimus beneficii, et necessitates ecclesiasticas ad petitiones sacerdotum nostrorum relevamus juvamine, atque regali tueamur munimine, id nobis et ad mortalem vitam temporalem transigendam, et ad eternam felicitatem obtinendam, profuturum liquido credimus. Proinde noverit omnium fidelium nostrorum tam presentium, quam futurorum sagacitas, quia vir venerabilis Wiomadus sancte Trevirensis ecclesie archiepiscopus obtulit obtutibus nostris preceptum anteriorum regum Francorum, in quo erat insertum quod predecessores nostri, videlicet Francorum, omnes res, quascunque boni et sancti viri pro divine contemplationis intuitu ad partem sancti Petri Trevirensis (1535B)ecclesie relegaverunt, suorum auctoritatibus confirmaverunt, quatenus eorum regnum superno auxilio tueretur, et postmodum cum Christo rege regum regnarent in celis. Pro rei firmitate vero idem prefatus presul Wiomadus postulavit celsitudinem nostram, ut paternum, seu predecessorum regum, morem sequentes, hujuscemodi nostre authoritatis preceptum ob amorem Dei et reverentiam sancti Petri de eisdem rebus fieri juberemus; cujus petitioni libenter consensum prebuimus, et hoc nostre authoritatis preceptum erga ipsam ecclesiam pro divini cultus amore, et anime nostre remedio, fieri decrevimus, per quod precipimus atque jubemus, ut omnes facultates vel res ad ecclesiam sancti Petri Treverice urbis pertinentes, scilicet cellam (1535C)sancti Maximini, que in territorio sancti Petri principis apostolorum constructa, et ecclesias sancti Paulini et sancti Eucharii, et monasterium sancte Marie, quod dominus Modoaltus pontifex eidem ecclesie in territorio sancti Petri a fundamento construxit, quod vocatur Orca, et ecclesiam sancti Martini in pago Ambitivo constructam, et ceteras basilicas, castella, vicos, villas, vineas, sylvas, homines, et quidquid Deo donante ad eandem ecclesiam deinceps augmenti citra Rhenum et Ligerum fluvium, in regno nostro sistentia, omnia, sub jure et potestate sancti Petri Trevirensis ecclesie ejusque pontificis perpetualiter mancipata permaneant. Preterea pari modo statuimus, ut nullus ex publicis judicibus, vel aliquis ex judiciaria potestate (1536A)in monasteria, ecclesias, castella, vicos vel agros loca, seu reliquas possessiones predicte ecclesie tam ultra quam juxta Rhenum vel Ligerum fluvium, in pagis vel territoriis, infra potestatem regni nostri, memorata possidet ecclesia, vel que deinceps in jure ipsius sancti loci voluerit divina pietas augeri, ad causas audiendas, vel freda aut tributa, aut conjectos aliquos exigendos, aut mansiones vel parratas faciendas, aut fidejussores tollendos, aut homines ipsius ecclesie distringendos, neque injustas exactiones requirendas, vel theloneum exigendum, nostris et futuris temporibus ingredi audeat, vel ea, quae supra memorata sunt, penitus exigere nequaquam presumant; sed liceat memorato presuli suisque successoribus omnia prefata monasteria, villas, (1536B)vicos et castella cum suis adjacentibus, integrum perpetuo tempore, pro remedio anime nostre seu parentum nostrorum, quieto ordine possidere, et nostro fideliter parere mandato, atque pro incolumitate nostra et conjugis, ac prolis, seu etiam totius regni, a Deo nobis collati, et ejus clementissima miseratione per immensum conservandi, una cum clero et populo sibi subjecto, immensam clementiam jugiter exorare. Et quidquid de prefate rebus ecclesie jus fisci exigere poterat, integrum eidem concessimus ecclesie, scilicet ut perpetuo tempore ei ad peragendum Dei servitium, augmentum et supplementum fiat. Hanc itaque authoritatem nostri precepti, ut pleniorem in Dei nomine obtineat vigorem, et a fidelibus sancte Dei ecclesie, et nostris videlicet (1536C)presentibus et futuris temporibus verius credatur, et diligentius a successoribus nostris conservetur, ea manu propria subter firmavimus, et annuli nostri impressione signari jussimus.
Signum Pipini percellentissimi regis. Ego Joseph subdiaconus ad vicem Wulfart recognovi. Data XV kalendas Julii, indictione 13, anno nono regnante inclyto rege.
Actum Tulpiacko in Dei nomine feliciter, amen.
XXIII. Diploma Pippini regis, quo villam Tinningen Fuldensi ecclesiae donat (anno 762).(Apud D. Bouquet, tom. V, ex Schannato.) Pippinus rex Francorum vir inluster. Nihil, ut ait Apostolus, in hunc mundum intulimus nec dubium (1537A)quin nihil ex eo quicquam nobiscum auferre poterimus, nisi quod ob animae salutis devota mente locis sanctorum, Deo inspirante, inpertire videmur: ergo cognoscat magnitudo seu industria vestra, quod nos propter nomen Domini vel aeterna retributione donamus a die praesente ad monastirio noncupante Fulda qui est constructus in honore sancti Salvatoris quem sanctus Bonifacius novo construxit opere, ubi ipse praeciosus martyr corpore requiescit, quin potius promptissima devotione tradimus villa, qui dicitur Thininga, sitam in pago Rezi super fluvio qui vocatur Agira cum omni integritate, quicquid ad ipsa villa aspicere vel pertenere videtur, id est tam terris, mansis cum hominibus conmanentes, mancipys, silvis, marcas vel fines, campis, pratis, (1537B)pascois, aquis aquarumve decursibus, mobilibus et immobilibus praesidys quibuslibet adjaecentys totum et ad integrum, ut diximus, a die praesente ad ipso monasterio sancti Salvatoris ubi ipse praeciosus martyr sanctus Bonifacius corpore requiescit, super fluvio Fulda, per hanc seriem traditionis pro mercedis nostrae augmentum donamus perpetualiter ad possedendum, ita ut ab ac die rectores ipsius monastery, ipsa villa qui dicitur Tininga cum omnibus adjacentys vel appendicys suis ad profectum ipsius Ecclesiae eam teneant et possedeant, et usque in perpetuum eis proficiat in augmentum; et ut haec auctoritas firmior habeatur, vel per multa tempora melius conservetur, subter eam firmavimus vel de anulo nostro sigillavimus.
(1537C)Signum + Pippino gloriosissimo rege.
Hitherius in vice Baddilone, data in mense Junio, anno nono regni nostri. Actum Atiniago palacio publico.
XXIV. Testamentum sancti Salvatoris, quod Pipinus rex fieri jussit abbatiae Prumiensi (anno 762).(Apud Hontheim, Hist. Trevir.) Pipinus rex Francorum vir illustris. Quia divina nos providentia in solium regni venisse manifestum est, oportet ea in Dei nomine exerceri, in quibus potius gratiam, atque voluntatem Altissimi consequi valeamus. Meminimus enim ipsius Evangelii, in quo ait: qui facit voluntatem Patris mei, qui in coelis est, ipse introibit in regnum coelorum. Et quia reges ex (1537D)Deo regnant, nobisque gentes et regna pro sua misericordia ad gubernandum commisit, providendum, ut et sublimes rectores simus inopibus, et pauperes pro amore Christi regnare atque educare non negligamus. Deus etenim Moysi legislatori tabernaculum (1538A)propitiatorii ordinare praecepit; Salamonem quodque regem templum in nomine ipsius aedificatum, scimus auro lapidibusque exornasse. Nos enim, quamvis non ita magna eisdem exaequare valeamus, tamen, quod facilius possumus, ex propriis facultatibus quas habemus, Domino cooperante, eidem offerre desideramus, quia nihil, ut ait Apostolus, in hunc mundum intulimus, nec, quia ex eo quidquam efferre poterimus, sed illud ad animae salutem credimus proficere, quidquid devota mente de rebus transitoriis Domino videmur distribuere. Igitur dum notum est omnibus tam propinquis, quam exteris nationibus, nos et conjugem nostram Bertradam in amore sancti Salvatoris, nec non et sanctae Dei genitricis Mariae, atque beatorum principum apostolorum (1538B)Petri et Pauli, vel sancti Joannis Baptistae, seu martyrum sancti Stephani, Dionysii et Mauritii, et confessorum Martini, Vedasti, atque Germani, monasterium in re proprietatis nostrae aedificare, quod est positum infra terminos Bidense atque Ardennae, ubi rivulus qui dicitur Berdenbach, ingreditur in Prumiam, in ipsius vero monasterii ecclesia de sandaliis Domini nostri Jesu Christi, nec non ipsius genitricis Mariae caeterorumque sanctorum, quorum jam supra fecimus mentionem, visi fuimus recondere reliquias, atque ibidem constituimus monachos, qui sub sanctae conversationis norma, vel secundum praecedentium Patrum . . . debeant omnino exerceri, quatenus, ut qui monachi solitarii nuncupantur, de perfecta quiete valeant duce Domino per tempora exultare, (1538C)et sub sancta regula viventes et beatorum Patrum vitam sectantes pro statu Ecclesiae et longaevitate regni nostri, nec non ut uxore et filiis nostris populoque catholico, Christo praesule debeant plenius Domini misericordiam exorare. Providendum est tamen, ut dum a nobis pro amore Christi ipsum monasterium a novo opere constat esse fundatum, qualiter pertractemus, qualiter deinceps sacerdotes atque monachi, qui ibidem aderunt, vivere vel consolationem atque tranquillitatem habere debeant, et nequaquam dispersis ovibus pastor inveniat, qui gregem suum providendum commisit nobis, sed adjuncti simul possint Deo omnipotenti diu noctuque laudes referre. Idcirco inspirante nobis superna gratia donamus pariter et ego et conjux mea Bertrada (1538D)ad ipsum sacratissimum locum, quem in honore sancti Salvatoris vel sanctae Mariae construximus, res proprietatis nostrae in pago Charos, villa quae dicitur Rumeresheim, tam illam portionem quae de genitore meo Carolo mihi advenit, quam et illam (1539A)portionem ipsius Bertradae, quam genitor suus Herebertus ei in dote dereliquit, cum appendiciis, vel omni integritate sua, praeter aliqua mancipia his nominibus: Wucdramno, Arnulpho, Crodoaldo, Wanulfo, Ghiorino, Chrodramno, Wulfrido, Tancrado, Adalberto, Beringhiso, Offredo, Matalfredo, Walafredo, Madalfredo, Airoino, Arefredo, Adalivo, Umnelin de Bertelinde, Gunberto, Harelinde, Wnilde seu Charde, Sigfrido, Ratleo, Dulodulfo et Lufo, Mulfo, Ratgar de Gerolinde, Hildoarance, Wineade, Aznarane, Alpelinde, Magnelinde, Zebelinde. Haec igitur mancipia ad nostrum opus retinuimus, in reliquo vero ipsam villam cum omni integritate sua ad ipsum sanctum locum tradimus atque transfundimus, in cujus termino ipsum monasterium sancti (1539B)Salvatoris est fundatum, et illam mansionem super Prumiam, ubi rivulus qui dicitur Escutmisbach, confluit in Prumiam, qui est constructus super terminum praedictae villae. Similiter donamus ad jam dictum monasterium in pago Muslinse, super fluvium Mosellae, villas nostras his nominibus Meringum ( Mering ), Scoacum ( Schweich ), una cum merito et terminis vel appendiciis suis. Donamus et villam nostram in pago Bidense, quae dicitur Marciaco ( Mertich ), una cum meritis et appendiciis suis. Similiter donamus ad ipsum monasterium villam nostram in pago Effinse Sarabodis ( Sarensdorph ) villa una cum soliditate, terminis atque appendiciis suis, sicut a Garaberto possessa fuit. Tradimus alia duo loca in Carasco ad idem monasterium Wathit-Lendorp et (1539C)Birgisburias cum omnibus adjacentiis suis et appendiciis. Similiter donamus in pago Riboariensi illam portionem in Reginbach ( Reinbach ), quam vasallus noster Aglibertus per beneficium habuit et genitor meus Carolus mihi reliquit in allodem, et illam aliam portionem in ipsa villa, quam Heribertus uxori meae Bertradae in allodem dimisit. Confirmamus etiam ibidem et illas res, quae antea ad ipsam ecclesiam per instrumenta chartarum ibidem delegatae fuerunt, cum omni integritate earum. Tradimus igitur ad ipsum sacratissimum locum superius comprehensum cellam jure proprietatis nostrae in pago Spirensi, quae est constructa in honore sancti Medardi, cum villis et appendiciis suis, quem Herlibandus et Weolentio, nec non Bagulfus mihi tradiderunt, totum (1539D)et ad integrum, tam ecclesiae ministeria, quam et alias res ibidem pertinentes. Donamus etiam ad ipsum monasterium cellam aliam, quae dicitur Casleoca, quae est posita infra terminos Senciaco, et est in honore sancti Petri constructa, cum omnibus adjacentiis vel appendiciis suis. Confirmamus igitur et tertiam cellam ad ipsum sanctum locum, quae dicitur (1540A)Ruivinio in pago Lomense super fluvium Mosae, quae constructa est in honore Sanctae Mariae, cum omni merito et appendiciis suis. Ea videlicet conditione suprascriptas res, tam villas, quam et cellas, cum omni integritate eorum ad ipsum monasterium confirmamus, id est, una cum terris, domibus, aedificiis, accolabus, mancipiis, vineis, sylvis, campis, pratis, pascuis, aquis, aquarum decursibus, mobilibus et immobilibus, pecuniis, peculiis utriusque sexus, greges cum pastoribus, omnia et ex omnibus, a die praesenti, et deinceps, absque ullius impedimento, omni tempore supradictae res ad ipsum monasterium jam saepedictum sancti Salvatoris proficiant in augmentis. Ita tamen volumus, ut ipsum monasterium sancti Salvatoris, seu res quae ad ipsum monasterium (1540B)pertinent, tam quae ex auctoritate nostra sunt confirmatae, quam quae a Deum timentibus inantea fuerint collaturae, in nostra sint potestate vel defensione seu haeredum nostrorum, et ipsa congregatio, quam in ipsum monasterium intromisimus, seu et abbas nomine Assuerus aut successores ejusdem, dum sub sancta regula ibidem Deo auxiliante militare voluerit. Nos de alia congregatione abbatem, nec monachum contra nostrum ordinem non intromittimus, nec haeredes nostri. Et quia ipsum monasterium ab omni secularium cura securum esse volumus, oportet ut nostrae clementiae provisio de futura quiete fratrum ibidem manentium salubri disponat ordinatione, quatenus in Dei servitio gratia ejus suffragante perseverent. Nos etiam ex autoritate nostra (1540C)vobis concedimus, ut de congregatione domini Romani et Wolfranni episcoporum, quos in hoc coenobio sancti Salvatoris congregavimus, quando abbas de hac vita migraverit, una cum consensu nostro et vestro abbatem de ipsa congregatione vobis regulariter eligere debeatis. Et ut vos pro remedio animae nostrae et conjugis prolisque nostrae et successorum nostrorum, et pro stabilitate totius imperii a Deo nobis concessi et ejus gratuita misericordia in aeternum conservanda perenniter Domini Salvatoris nostri Jesu Christi misericordiam implorare delectet, atque in ipsius laudibus die nocteque perseverare, et remotis temporalium meditationibus, supernorum gaudiorum contemplationi mente libera intendere, (1540D)praecipimus, ut nulla praejudicia atque gravamina a nullo episcoporum seu saecularium inferantur, et haeredes nostri per nullas artes dum ipsi monachi regulariter et fideliter a parte nostra vel haeredum nostrorum, ibidem conversare videntur, haeredes nostri ipsos in coenobio nostro protegant, sicut visi sunt. Deo auctore ipsum locum constituimus, sic usque in aeternum inconvulsus permaneat, pro augmento (1541A)animae nostrae, vel haeredum nostrorum. Et ut haec autoritas nostra firmior habeatur, vel in perpetuum melius conservetur, manu propria decrevimus roborare. Ego Pipinus et conjux mea Bertrada. Signum + Caroli filii mei consentientis. Sig. + Carolimanni filii sui consent. Signum + Genebaudi episcopi. Signum + Gaurleni episcopi. Signum + Fulcarii episcopi. Signum + Adalfredi episcopi. Signum + Wulfranni ep. Signum + Megingaudi episc. Signum + Bertelini episcopi. Signum + Basini epis. Signum + Wiemadi epis. Signum Droconi comit. Signum Theodardi comit. Signum Warini comit. Signum Welanti comit. Signum Bangulfi comit. Signum Gerhardi comit. Signum Troanie comit. Signum Waltarii comit. Signum Herloini comit. Signum Warini comit. Signum (1541B)+ Gumberti comitis. In Dei nomine Bradilo [Baddilo] recognovit et subscripsit. Acta mense Augusti die 13, anno 11 regnante Pipino glorioso rege. Actum Trisgodros villa publica in Dei nomine feliciter, amen.
XXV. Pippini regis diploma pro constructione et dotatione monasterii Prumiensis (anno 762).(Ex Mabill., ibid. ) Pippinus rex Francorum, vir illustris. Quia divinam nos providentiam in regni solium unxisse manifestum est, oportet ea in Dei nomine exerceri, in quibus potius gratiam atque voluntatem Altissimi consequi valeamus. Meminimus enim ipsius evangelii, in quo ait: Qui facit voluntatem Patris mei, qui est in coelis, ipse introibit in regnum coelorum. Et quia (1541C)reges a Deo regnant, nobis gentes et regna pro sua misericordia ad gubernandum commisit, providendum ut et sublimes rectores simus in opibus, et pauperes pro amore Christi gubernare atque educare non negligamus. Deus etenim Moysi legislatori tabernaculum propitiatorii adornare praecepit; Salomonem quoque regem templum in nomine ipsius aedificatum scimus auro, lapidibusque exornasse. Nos enim, quamvis non ita magna iisdem exaequare (1542A)valeamus, tamen quod facilius possumus, ex propriis facultatibus, quas habemus, Domino cooperante eidem offerre desideramus, quia nihil, ut ait Apostolus, in hunc mundum intulimus, nec dubium, quia ex eo quidquam offerre non poterimus: sed illud tantum ad animae salutem credimus proficere, quidquid devota mente de rebus transitoriis Domino videmur distribuere. Igitur dum notum est omnibus, tam propinquis, quam exteris nationibus, nos et conjugem nostram Bertradam in amore sancti Salvatoris, necnon et sanctae Dei genitricis Mariae, atque beatorum principum apostolorum Petri et Pauli, vel sancti Joannis Baptistae, seu et martyrum sanctorum Stephani, Dionysii et Mauricii, atque confessorum Martini, Vedasti atque Germani, monasterium in re (1542B)proprietatis nostrae aedificare, quod est positum infra terminos Bidense ( Bidburg ), atque Arduennae, ubi rivulus, qui dicitur Berdenbach, ingreditur in Prumiam. In ipsius vero monasterii ecclesia de sandaliis Domini nostri Jesu Christi, necnon ipsius genitricis Mariae, exterorumque sanctorum, quorum jam supra fecimus mentionem, visi fuimus recondere reliquias, atque ibidem monachos constituimus, qui sub sanctae conversationis norma, vel secundum praecedentium patrum debeant omnino exerceri, quatenus ut qui monachi solitarii nuncupantur, de perfecta quiete valeant duce Domino per tempora exsultare, et sub sancta regula viventes, et beatorum Patrum vitam sectantes, pro statu Ecclesiae atque longaevitate regni nostri, necnon et uxore et filiis nostris, populoque (1542C)catholico Christo praesule debeant plenius Domini misericordiam exorare. Providendum est tamen, ut dum a nobis pro amore Christi ipsum monasterium a novo opere constat esse fundatum, qualiter pertractemus, qualiter deinceps sacerdotes atque monachi, qui ibidem aderunt vivere, et consolationem atque tranquillitatem habere debeant, et nequaquam dispersis ovibus pastor inveniat, qui gregem suum providendum commisit nobis, sed adjuncti simul possent (1543A)Deo omnipotenti diu noctuque laudes referre. Idcirco, inspirante nobis superna gratia, donamus pariter, ego et conjux mea Bertrada ad ipsum sacratissimum locum, quem in honore sancti Salvatoris vel sanctae Mariae construximus, res proprietatis nostrae in pago Chorosvilla, quae dicitur Rumeresheim, tam illam portionem, quae de genitore meo Carolo mihi advenit, quam et illam portionem ipsius Bertradae, quam genitor suus Heribertus ei in dote dereliquit, cum appendiciis, omni integritate sua, praeter aliqua mancipia. Haec igitur mancipia ad nostrum opus retinuimus, in reliquo vero ipsam villam cum omni integritate sua ad ipsum sanctum locum tradimus atque transfundimus, in cujus termino ipsum monasterium sancti Salvatoris est fundatum; et illam (1543B)mansionem super Prumiam, ubi rivulus, qui dicitur Escutmisbach, confluit in Prumiam, qui est constructus super terminum praedictae villae. Similiter donamus ad jam dictum monasterium in pago Muslinse super fluvium Mosellae villas nostras his nominibus, Meringum ( Mering ) et Sacocum ( Schivach ), una cum meritis et terminis vel appendiciis suis. Donamus et villam nostram Bedense, quae dicitur Marciaco ( Merthscb ), una cum meritis et appendiciis suis. Similiter donamus ad ipsum monasterium villam nostram in pago Eiflinse Sarabodis villa ( Sarensdorff ), una cum soliditate, terminis atque appendiciis suis, sicut a Garaberto possessa fuit. Tradimus alia duo loca in Carasio ad idem monasterium Wathitlindorff et Birgisburias cum omnibus adjacentiis suis et appendiciis. (1543C)Similiter donamus in pago Biboariensi illam portionem in Reginbach ( Rheimbach ), quam vasallus noster Aglibertus per beneficium habuit, et genitor meus Carolus mihi reliquit in alodem; et illam aliam portionem in ipsa villa, quam Heribertus uxori meae Bertradae in alodem dimisit. Confirmamus etiam ibidem et illas res, quae antea ad ipsam ecclesiam per instrumenta cartarum ibidem delegatae fuerunt, cum omni integritate earum. Tradimus igitur ad ipsum sacratissimum locum superius comprehensum cellam jure proprietatis nostrae in loco, qui dicitur Altrepio, super fluvium Rheni, in pago Spirensi, quae est constructa in honore sancti Medardi, cum villis et appendiciis suis, quem Herlibandus et Wiolentio, necnon Bagulfus mihi tradiderunt, (1543D)totum et ad integrum tam ecclesiae ministeria, quam et alias res ibidem pertinentes. Donamus etiam ad ipsum monasterium cellam aliam, quae dicitur Gasteaco, quae est posita infra terminos Senciaco, et est in honore sancti Petri constructa, cum omnibus adjacentiis vel appendiciis suis. Confirmamus igitur et tertiam cellam ad ipsum sanctum locum, quae dicitur Ruivinio, in pago Lomense super fluvium Mosae, quae constructa est in honore sanctae Mariae, cum omni merito et appendiciis suis. Ea videlicet conditione, supra scriptas res, tam villas quam et cellas, cum omni integritate eorum ad ipsum monasterium confirmamus, id est una cum terris, domibus, aedificiis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis, (1544A)pratis, pascuis, aquis, aquarumque decursibus, movilibus et immovilibus, pecuniis, peculiis utriusque sexus, greges cum pastoribus, omnia et ex omnibus a die praesente et deinceps, absque ullius impedimento, omni tempore supradictae res ad ipsum monasterium jam saepe dictum sancti Salvatoris proficiant in augmentis, ita tamen volumus, ut ipsum monasterium sancti Salvatoris, seu res quae ad ipsum monasterium pertinet, tam quae auctoritate nostra sunt confirmatae, quam a Deum timentibus inantea fuerint collaturae, in nostra sint potestate, vel defensione, seu haeredum nostrorum; et ipsa congregatio, quam in ipsum monasterium intromisimus, seu et abbas nomine Assuerus, et successores ejusdem, dum sub sancta regula ibidem Deo auxiliante (1544B)militare voluerunt, nos de alia congregatione ibidem abbatem, nec monachum contra nostrum ordinem non intermittimus, nec haeredes nostri. Et quia ipsum monasterium ab omni saecularium cura securum esse volumus, oportet ut nostrae clementiae provisio de futura quiete fratrum ibidem manentium salubri disponat ordinatione; quatenus in Dei servitio, gratia ejus suffragante, perseverent. Nos etiam ex auctoritate nostra vobis concedimus, ut de congregatione domini Romani et Wolfranni episcoporum, quos in hoc coenobio sancti Salvatoris congregavimus, quando abbas de hac vita migraverit, una cum consensu nostro et vestro abbatem de ipsa congregatione vobis regulariter eligere debeatis. Et ut vos pro remedio animae nostrae et conjugis prolisque nostrae, et successorum (1544C)nostrorum, et pro stabilitate totius imperii a Deo nobis concessi, et ejus gratuita misericordia in aeternum conservanda perenniter Domini Salvatoris nostri Jesu Christi misericordiam implorare delectet, atque in ipsius laudibus die nocteque per severare; et, remotis temporalium meditationibus, supernorum gaudiorum contemplationi mente libera intendere praecipimus, ut nulla praejudicia atque gravamina a nullo episcoporum seu saecularium inferantur, et haeredes nostri per nullas artes, dum ipsi monachi regulariter et fideliter a parte nostra vel haeredum nostrorum ibidem conversare videntur, haeredes nostri ipsos in hoc coenobio nostro protegant, sicut visi sunt, Deo auctore ipsum locum constituimus, sic usque in sempiternum inconvulsus (1544D)locus permaneat pro augmento animae nostrae vel haeredum nostrorum. Et ut haec auctoritas nostra firmiter habeatur, et in perpetuum melius conservetur, manu propria decrevimus roborare. Ego Pippinus et conjux mea Bertrada. Sig. + Caroli filii consentientis. Sig. + Carolimanni filii sui consentient. Sig. + Genebaudi episcopi. Sig. + Gauloni episcopi. Sig. + Fulcarici episcopi. Sig. + Adalfredi episcopi. Sig. + Vulfranni episcopi. Sig. + Megingaudi episcopi. Sig. + Berthelini episcopi. Sig. + Basini episcopi. Sig. + Wiomadi episcopi. Sig. + Droconi comitis. Sig. + Theodardi comitis. Sig. + Warini comitis. Sig. + Welanti comitis. Sig. + Gangulfi comitis. Sig. + Gerhardi comitis. Sig. + Froamed. comitis. (1545A)Sig. + Waltharii comitis. Sig. + Horloini comitis Sig. + Gumberti comitis. Sig. + Raculfi comitis. Sig. + Warini comitis. In Dei nomine Bradilo recognovit et subscripsit. Acta mense Augusti, die 13, anno 11, regnante Pippino glorioso rege.
Actum Trisgodios villa publica in Dei nomine feliciter. Amen.
XXVI. Diploma quo Pippinus rex confirmat monasterio Honaugiensi omnes suas possessiones (incerto anno ).(Ex Mabill. Ann. ord. S. Bened.) Pippinus rex Francorum, vir illuster, dominis sanctis et apostolicis ac venerabilibus in Christo Patribus, omnibus episcopis, abbatibus, seu illustribus ac magnificis viris, ducibus, comitibus, domesticis, (1545B)vicariis, centenariis atque omnibus agentibus.
Rectum esse censemus, ut petitionibus sacerdotum, quae ad profectum pertinent locorum sanctorum, ad effectum Christo praesule perducamus. Igitur in Christo Pater Dubanus episcopus vel abbas de monasterio Hohenaugia in pago Alsacense super fluvium Rhenum, quod est constructum in honore sancti Michaelis et sancti Petri et sancti Pauli vel caeterorum sanctorum, gloriosi regni nostri majestatem petiit, ut dum ipsum monasterium de collatione antecessorum nostrorum, vel de hominibus Deum timentibus adjutorem videtur esse constructum, nos omne corpus facultatum ejus, tam quod antecessores abbates ibidem laboraverunt, quam quod ipse Dubanus (1545C)de rebus monasterii, quae ibidem fuisse dinoscuntur, visus est augmentasse, aut comparasse, et quod ab ipso sancto loco moderno tempore possidetur, per nostrum deberemus generaliter confirmare praeceptum, quod nobis pro divino respectu vel mercedis nostrae augmento praestitisse vestra non dubitet magnitudo; etiam et privilegium ipsius monasterii, quod juxta institutionem priscorum Patrum et reliquorum episcoporum visi sunt meruisse, et quod per auctoritatem nostram, seu reliquorum de successoribus regibus antecessorum nostrorum adumbratum fuisse dinoscitur, juxta quod antequam per priorem praeceptionem nostram erga se prohibendi esset munitum, pro perenni stabilitate decrevimus roborare. Praecipientes ergo praecipimus, ut omnes facultates (1545D)ipsius monasterii, quidquid aut regia collatio, aut privatorum munere vel antecessoribus abbatibus, vel Dubano episcopo vel abbate ibidem est legaliter acquisitum aut comparatum, imo quod de quibuscunque rebus rite attractum, quodcunque dominatio ipsius sancti monasterii Hohenaug undique moderno tempore de villabus, domibus, mancipiis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aut de quibuslibet beneficiis cernitur cum aequitatis ordine possidere, per hanc auctoritatem suffultum absque cujuslibet illicitis controversiis inibi, tam praesenti quam futuro tempore Christo praesule proficiat in augmentum. Et undecunque ipsum monasterium usque nunc habuit concessum et usque hactenus conservatum, vel per (1546A)antecessores nostros reges circa se firmatum, ita et inantea, resecatis quibuscunque superfluis inquietudinibus, suo ea ordine valeant in nostro sermone auxiliante Domino per tempora permanere, et vos et successores vestri, ubi necessitas fuerit in conditionibus ipsius monasterii, justum faciatis auxilium impertiri; ut melius delectet ipsam congregationem ipsius monasterii pro salute nostra vel stabilitate regni nostri Domini misericordiam jugiter exorare. Et ut haec praeceptio firma stabilitate subsistat, propria manu infra decrevimus roborare et de anulo nostro sigillare.
Signum + gloriosissimi domini Pippini regis.
Wulmarus jussus recognovit et scripsit.
XXVII. Immunitas abbatiae Prumiensi per regem Pipinum concessa (anno 763).(Apud Hontheim, Hist. Trevir.) (1546B) Pippinus rex Francorum, vir illustris, omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, domesticis, vicariis, centenariis, vel omnes missos nostros discurrentibus. Maximum regni nostri augere credimus munimentum, si beneficia opportuna loca sanctorum, vel ecclesiarum benevola deliberatione concedimus, ac Domino protegente, et stabiliter perdurare confidimus.
Igitur noverit solertia vestra, qualiter nos ad monasterium, qui dicitur Prumia, quem nos in honorem sancti Salvatoris a novo construximus opere, ubi Assuerus abba praeesse videtur, tale beneficium pro aeterna retributione visi fuimus ibidem indulsisse, ut (1546C)in villas ipsius loci sancti, quas moderno tempore, aut nostro, aut cujuslibet munere habere videtur, vel quas deinceps in jure ipsius monasterii, ejusque rectoribus voluerit divina pietas ampliare, nullus judex publicus, absque jussione nostra, vel haeredum nostrorum, aut causas audiendo, aut freda undique exigendo, quoquo tempore non praesumat ingredere: sed hoc ad ipsum monasterium ejusque rectoribus concessimus. Et sub emunitatis nomine sub tuitione vel defensione nostra seu haeredum nostrorum debeant quieti in Domino residere.
Statuentes ergo jubemus, ut neque vos, neque juniores, aut successores vestri, neque ulla publica judiciaria potestas, ullo unquam tempore in villas (1546D)ubicunque in regna nostra ipsius monasterii Prumiensis aut regia, aut privatorum largitate collatas, aut qui antea fuerunt Christo propitio collaturas, ad audiendas altercationes ingredere, aut freda de quaslibet causas exigere, nec mansiones aut paratas, vel fidejussores tollere non praesumatis; sed quidquid exinde aut deservientibus vel ecclesiasticis hominibus, qui sunt infra agros, vel fines, vel supra terra praedicti monasterii commanentes, fiscus aut de freda, aut undecunque potuerat sperare, ex nostra indulgentia pro futura salute in luminaribus ipsiusmet suprascripti monasterii per manus agentium eorum proficiat in perpetuum, et quod nos propter nomen Domini, et animae nostrae remedium, seu nostra subsequenti (1547A)progenie, plena devotione ad ipsum monasterium in honore sancti Salvatoris indulsimus, nec regalis sublimitas, nec cujuslibet judicum saeva cupiditas refragare tentet.
Et ut haec auctoritas tam praesenti quam futuris temporibus inviolata, Deo adjutore, permaneat, manus nostrae subscriptionibus infra roborare decrevimus, atque annulo nostro sigillare jussimus.
Signum domini gloriosissimi regis Pipini. In Dei nomine Bernericus in vice Baddilonis recognovit, et subscripsit.
Data sub die tertio Nonas Augusti, anno duodecimo regnante domino nostro Pipino.
Actum Massario palatio publico. In nomine Dei feliciter. Amen.
XXVIII. Testamentum Heddonis episcopi Argentinensis, seu Charta fundationis et donationis monasterii Ettenheimensis, die 13 Martii 763.(Apud Grandidier, Hist. de l' Eglise de Strasbourg. ) (1547B) In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Ego (1548A)in Dei nomine Eddo peccator, vocatus Argentinensis urbis episcopus, dum cognitum michi esset, qualiter antecessor noster dominus Wicgerinus episcopus monasteriolum in Nigra Sylva, in Marcha Etinheim, in loco nuncupante Monachorum Cella super fluviolo Undussa, de novo suo opere aedificavit in honore sanctae Mariae semper virginis, et sancti Joannis Baptistae, sanctique Petri apostoli, et caeterorum sanctorum, et monachos ibidem congregasset et dedisset ad ipsum locum aliquid de rebus sanctae Mariae ; et nos postea invenimus ipsum monasteriolum antecessorum nostrorum negligentia desolutum. Ideo placuit nobis per commeatum Domini nostri Pippini gloriosi regis, ut monachos ibidem congregare deberem, qui secundum regulam sancti Benedicti (1548B)degere deberent: quod et ita feci et constitui ibidem abbatem virum reverentissimum nomine Hildolfum. Dedimus etiam ad ipsum monasterium cum consensu gloriosi regis Pippini, atque fratrum, sive civium nostrorum in episcopatu degentium, in stipendium ipsorum monachorum quidquid de Ernnusto duce conquisivimus loca denominata in pago Brisgavense, (1549A)scilicet praedium quod ipse Ernnust habuit in villa quae dicitur Forcheim, sive in Baldingen, et in Roswilare, atque in Wellengen, et in Riegola, vel quidquid ipse Ernnust in Alamania, vel in Mordunouwa visus fuit possidere. Insuper et de rebus sanctae Mariae eisdem fratribus ibidem Deo servientibus concessimus cum licentia supradicti regis Pippini, et consensu omnium in episcopatu degentium oppidum Endingen, cum omnibus quae ad fiscum nostrum pertinere videntur, et in Burcheim, et in Gruningen, sive in Mordunowa, in villa quae dicitur Chipinheim, et in Schopfheim, sive in Mutherisheim, quidquid ibidem conquisivimus. Ad hoc etiam concessimus eisdem monachis in villa quae vocatur Rustum, super ripam Reni sitam, potestatem (1549B)infra Renum et Helzaha fluvium, prata, piscinas, molendinas faciendas, piscationes agere cum nostris piscatoribus, capturam etiam piscium cum sagena, in omnibus medietatem. Dedimus etiam in ipsa villa servum nostrum nomine Thuhari, cum uxore sua nomine Eberhilde, et liberis suis et cum omnibus rebus suis ad praefatam cellam in perpetuum servitium; et in nostra civitate Strasburga curtim unam, (1550A)cum mancipiis, quas Thengarius ibidem conquisivit, et de nostro beneficio habuit, et foris civitate unum ortum quem Magilindis cum filia sua Ercalinde habuit, et in villa Hugesperga unum mansum ad Hospitale. Basilicas etiam quae ad nostrum jus pertinere videbantur, scilicet; unam in Ethenheim in honore sanctae Mariae, et aliam in Rustum, supradicta villa in honore sancti Petri apostoli, et ex alia parte Reni in villa que dicitur Hepheka in honore beatae Mariae, et in Beneveldim basilicam sanctorum Sixti et Laurentii, cum duabus hubis, et omnem decimationem earum, quae illis subdite videntur, in stipendium ipsorum monachorum concessimus, uti liberam earum pro utilitate eorum in omnibus habeant potestatem. Dedimus etiam in oppido Rubiaco duas hubas cum (1550B)casis suis, vineis, mancipiis infra scriptis, Wolfgero, Gantzfrido, Udalhario cum uxore sua et liberis suis Landulfo, et Fanagulfo, et Blidulfo cum liberis suis, et in Marsalla villa mediam patellam salis ad praedictam cellam in stipendium ipsorum monachorum. In Argouwe etiam regione omnes basilicas et omnes decimas, scilicet in Spietz, et in Scartilinga, seu in Biberussa et in caeteris locis, quae (1551A)nostrae dicioni subjacent, omnesque census, quos hactenus de illa terra in nostra potestate habuimus, eidem monasterio, ipsisque monachis ob honorem Domini nostri Jesu Christi et ejus piissimae genitricis sanctae Mariae perpetuae virginis, et sancti Joannis Baptistae et sanctorum apostolorum Petri et Pauli, omniumque Sanctorum, quorum memoria ibidem cottidie celebratur, pro mercedis aeternae vitae augmento, vel pro pace tocius provinciae dedimus atque consignavimus, ut quidquid pro utilitate exinde monasterii vel ipsorum facere voluerint habendi, tenendi, donandi, faciendi liberam in omnibus atque firmissimam habeant potestatem. Has autem praedictas res et loca supra nominata, quae prefatae cellae consignavimus, et quae adhuc, Deo juvante, eidem (1551B)cellae acquirere potuimus, cum consilio supra dicti gloriosi regis Pippini et consensu omnium amicorum principumque ejus, constituimus atque perpetua lege censuimus satis sufficientes esse ad cottidianum stipendium triginta fratribus et eis cottidie servientibus, ut cenobialem vitam ducentes, atque regulae sancti Benedicti in omnibus obedientes pro salute ac prosperitate regum, nec non pro omni christianitatis stabilitate, et religione semper eorum oratio in conspectu Dei non desinat flagitare. Si quis vero, quod fieri non credo, ut ego ipse aut aliquis de successoribus meis, vel quicunque contra hoc testamentum, quod ego bona voluntate fieri vel conscribere rogavi, venire, aut illud infrangere voluerit, imprimis, si se de hac causa emendare noluerit, iram Dei et offensam (1551C)sanctae Mariae et sancti Petri apostoli, et omnium sanctorum et poenas inferni experire pertimescat, et insuper sociante fisco auri libras decem, argentique ponderis triginta libras ad illud monasterium persolvat, et quod repetit, nichil valeat evindicare. Et ut haec epistola firma, seu hoc testamentum omni tempore (1552A)ratum permaneat, rogo atque humili prece exposco, ut successores mei facta nostra pro aeternae retributionis augmento, quae auctoritate regia sunt confirmata, conservare dignentur incorrupta, si et ipsi velint, ut facta illorum maneant conservata, stipulacione subnixa. Actum est hoc testamentum in civitate Argentinense tercio idus marcii, anno undecimo regnante Domino nostro Pipino glorioso Rege, et venerabili episcopo Eddone. Ego in Dei nomine Eddo peccator per misericordiam Deivocatus episcopus hoc testamentum a me factum relegi et subscripsi. Signum + Chrodardi comitis. In Christi nomine ego Remedius peccator et episcopus facta prioris mei Eddonis episcopi relegi, et consensi, et subscripsi. Ego Einhardus late rogatus scripsi et subscripsi.
XXIX. Egidius vir illuster factus monachus Prumiensi monasterio insignem donationem facit (anno 764)(Apud Hontheim, Hist. Trevir.) (1552B) Dum fragilitas seu casus humani generis pertimescit ultimum vitae terminum subitanea transpositione, oportet, ut non inveniat unumquemque imparatum, sed quicunque vult animarum salutem recipere, hoc oportet et congruit, ut de propriis rebus studeat redimere. Igitur ego in Dei nomine Egidius, pertractans casum humanae fragilitatis, definivi, ut pro retributione aeterna vel remissione peccatorum meorum veniam apud clementissimum Dominum in aeterna beatitudine adipisci merear: dono donatumque (1552C)perpetuo esse volo ad monasterium S. Salvatoris, quod est constructum in finibus Ardinnae super fluvium Prumiae, ubi venerabilis vir Asuerus abba et plurima turba monachorum videtur esse adunata, ubi ego comam capitis mei propter nomen Domini deposui: hoc est villas meas nuncupatas Caveniaco, Novavilla in pago Celmanico cum omnibus appendiciis, (1553A)et quidquid ibidem visum fuit mihi deservire. Similiter autem dono villas meas nuncupantes Nuilliaco, Duciago, Flaviaco, Calviniaco, Juliaco, Caniaco, Cubicio sitis in pago Rodonico, cum omnibus appendiciis, vel quidquid ad ipsas villas aspicit et visum fuit mihi ibidem deservire, dono a die praesente ad ipsa casa S. Salvatoris cum omni integritate. Similiter et alias res, quae S. Salvatori tradidi, dono ad ipsum sanctum locum, quem mei infantes his nominibus Aginaldus, nec non Bertricus, sive Botlenus atque Paulus per vestram precariam excolere debeant, ut qualemcunque sensum [censum] visum vobis fuerit, illis injungatis, quem vobis per singulos annos solvant, et unusquisque ex illis post obitum suum, quicquid per precariam tenuit, cum omnibus (1553B)rebus melioratis ad ipsa casa Dei superius nominata cum omni integritate in ejus dominationem absque ulla marritione vel contentione reverti faciat: hoc est Comnis, Viva-aqua, Caihaco, Fol, Patriniaco, Altiaco sitas in pago Celmanico cum omnibus appendiciis et omni integritate. Similiter dono et alias villas nuncupatas, Calvono, Laviniaco, Averiaco, Aurudo, Serant, Colrido, Bron, quartam partem de Serant, Duniaco sitas in pago Andegavinse cum appendiciis et omni integritate. Similiter dono et alias villas nuncupatas Druvio, Palriciaco, Quevo, Bursinas, Piriallo, Dimisiniago, Cuptiago, balatiago, sitas in pago Rodonico cum eorum appendiciis et omni integritate; et alias res, quae superius hic non commemoravimus, (1553C)aut comparavi, aut mei antecessores mihi dimiserunt, aut quae requirendae sunt et inventae, ad ipsa casa sancti Salvatoris dono, et ipsas a die praesente, vel quidquid de parte genitoris mei Beririgi, et de parte genitricis meae Viventianae mihi obvenit, vel de comparato, vel de qualibet adtractum ad me noscitur pervenisse, dono cum omni integritate, tam terris, domibus, aedificiis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, farinariis, cum pastoribus gregis pecudum utriusque sexus, mobilibus et immobilibus, quicquid dici aut nominari potest, vel quicquid ad ipsa loca superius nominata aspicere vel pertinere videtur de praesente, cum omni re exquisita, totum et integrum ad ipsum sanctum locum (1553D)a die praesente volo esse donatum atque firmatum, ita ut ab hac die habendi, tenendi, vel quicquid exinde elegeritis, faciendi liberam ac firmissimam in omnibus habeatis potestatem. Siquis vero, quod futurum esse non credo; si ego ipse, quod absit ne fiat, aut aliquis de meis haeredibus, aut ulla opposita persona vel quislibet contra hanc epistolam donationis (1554A)meae, quam ego propter nomen Domini et venerationem ipsius sancti loci fieri decrevi, venire decreverit, aut eam infringere conatus fuerit, aut hujus repetitor exstiterit, iram Dei Patris, et Filii, et Spiritus sancti super se recipiat, et a liminibus ecclesiarum, et a consortio sanctorum extraneus appareat, et insuper inferat partibus ipsius monasterii, eum cogente fisco, auri libras V, argenti pondera XX. coactus exsolvat, et quod repetit quisquam vindicare non valeat, sed praesens donatio voluntatis meae omni tempore firma et inviolata permaneat, stipulatione subnixa. Actum Prumiae monasterio publico, sub die XVI Kalendas Martii, anno XIV, regnante domno nostro Pippino gloriosissimo rege.
XXX. Pippini regis privilegium pro monasterio sancti Maximini (anno 765).(Apud Hontheim, ibid.) (1554B) Domino et Salvatore nostro vitam aeternam in Evangelio promittente, plena et integra fide sine dubio credimus, nobis in futuro saeculo recompensari, si stabilitatem et quietem monasteriorum confirmamus, ac res ecclesiasticas, Deo donante, cum protectione augmentamus. Proinde ego Pipinus, gratia Dei rex Francorum, omnibus regibus in aeternum futuris in hoc testamento denuncio, me habere sub potestate regali quoddam monasterium, ubi sanctus Maximinus Dei praesul est corpore sepultus, constructum videlicet in suburbio Treviris, atque dedicatum (1554C)in honore sancti Joannis apostoli et evangelistae, quod monasterium cum thesauro atque tota abbatia sub illius loci abbate semper constare praecipio, quia per antecedentia tempora a regibus ita constitutum esse repertum teneo. Quapropter hunc praesentem abbatem Utilradum, et omnes abbates post eum futuros de eodem loco, simul cum monachis et abbatia sub regum mundiburdio in saecula manere decerno, ut ab omni inquietudine expediti, Deo valeant servire cum gaudio spiritali. Electionem quoque abbatis supradictis monachis regali autoritate concedo, ut habeant potestatem eligendi quemcunque sive quoscunque voluerint, ea ratione, ut regulam cum sibi subjectis custodiat. Si quis autem, quod absit, hanc cartam infringere voluerit, vel ejusdem loci familiae (1554D)ullam molestiam in aliqua re intulerit contra voluntatem abbatis, iram Dei incurrat, ac regiae majestatis reus omni tempore teneatur. Et ut haec descriptio firma sit, annullo sigillari eam jussimus nostro. Adalolfus resignavit. Datum quod fecit mensis Januarius. In publico palatio (id est Ingelhemii non Moguntiae) in ñ m XIIII regni nostri feliciter.
XXXI. Tellonis episcopi Curiensis testamentum (Anno 766.)(Ex Mabill., Annales ord. sancti Benedicti.) (1555A) In nomine sanctae Trinitatis. Cum mysterium optamus recordari, et secreta cordis nostri semper debere reminisci Altissimi beneficia humano generi tributa: cum Dominus Deus noster Jesus Christus dignatus est descendere de sinu Patris ad nos redimendos, qui me etiam indignum et exiguum omnium servorum Dei, non meis meritis, sed sua clementia inter praesules ecclesiae suae dignatus est collocare: et, ut perpendo infelicitatem meam nec minus casu fragilitatis meae, quod non meis meritis ullis, sed sua immensa pietate cupio reminisci: adhuc sicut meis, et humanae fragilitatis obvolutum peccatis proximorum meorum, (1555B)quod per primum parentem nostrum datum est, et incertae vitae hujus exitus, et spem recuperans, ipso Domino clementer promittente peccatoribus, quod eleemosynis possint, qui voluerint, peccata sua redimere. Nam et ego indignus Tello vocatus episcopus, non mea ei tribuo, sed sua, ipso tribuente, reddo: cum ipse per prophetam dicit: Domini est terra et plenitudo ejus. Et, ut possim dicere, cum ipse propheta ait: Dominus pars hereditatis meae. Et dum tres ecclesiae istius sanctae Mariae semper virginis matris Domini nostri Jesu Christi, seu sancti Martini, seu sancti Petri, quas in hoc loco constructas esse scimus, seu ceterorum sanctorum, quorum nomina in hoc loco constructa sunt: quorum norma plurimorum servorum Dei in loco qui dicitur Deserina, (1555C)monasterium regularium constructum esse scimus, qua ego indignus, ac si peccator Tello episcopus possidere videor, et impensis meis plusquam debeo, utor, seu pro peccatis meis multis abluendis vel parentum meorum, dono et ad ipsam ecclesiam sanctae Mariae seu sancti Martini, seu sancti Petri transfundo, hoc est, avi mei Jactati et aviae meae Salviae, et genitoris mei Victoris vel illustris praesidis et genitricis meae Teusindae, seu avunculi mei Vigilii episcopi et germanorum meorum Zacconis, Jactati et Vigilii, et nepotis mei Victoris et germanae meae Salviae, seu neptis meae Teusindae et Oddae. Et adhuc dicente scriptura, quod qui res ecclesiae possedit, seu aliquid proprietatis habuerit, testantur canones cum rebus ecclesiae debet sociari: propterea ego Tello (1555D)peccator ordinatus episcopus, hic superius testimoniis confirmatis, cedo post obitum meum vel decessum ad supradictam sacrosanctam ecclesiam sanctae Mariae et sancti Martini, seu sancti Petri censum, quem in perpetuum esse constituo atque discerno, et de jure meo in jus, et dominationi ejus trado, atque usque in perpetuum transfundo: hoc est terra vel hereditas patris mei Victoris vel illustris Praesidis, (1556A)quaecumque acquisivit per singula strumenta de quocumque ingenio conquisita ac mihi Dominus per suam largitatem dare dignatus est: hoc est curtem meam in Secanio; in primis salam cum solario subter caminata, desuper alias caminatas subter cellarium, coquina, stuta, circa curtem stabulum, tabulata, torbaces, vel alia hospitalia, vel cellaria, et quidquid ad ipsam curtem pertinet, omnia ex integro. Item curtinum cum pomiferis suis. Item ortos et vineas subter curtem ex integro. Item in castro Sala muricia subter cellaria, torbaces in ipso castro, quantum ad me legitime pertinet, omnia ex integro. Item ad Vicum curtem meam cum tabulata, cum bareca, cum omnibus quae ad ipsam curtem pertinent, cum introitu suo ex integro. Item in territoriis agrum (1556B)ad Buliu modiales sexaginta quinque, confiniente ad ipsam curtem, alia parte ad sanctum Columbanum: agrum trans Vicum modiales decem, confiniente ad Gallonicum, alia parte ad Amanti: agrum in Stava modiales octodecim, confiniente ad Victoris, alia parte in via: agrum in Sarrs modiales octoginta, confiniente ad sancti Columbani, alia parte in via: agrum Astiredae modiales quinquaginta, confiniente ad Calausionis, alia parte ad Vigili: agrum in Renio modiales triginta, confiniente ad Lobeceni, alia parte ad Viventi: agrum in Renio modiales quadraginta, confiniente ad Jactati, alia parte ad Urseceni: agrum in ipso loco, confiniente ad Pauli, modiales duodecim: agrum ante Sala modiales duo: agrum subter Sala modiales sex, confiniente in via: agrum Alevenoce (1556C)modiales triginta, confiniente ad sancti Columbani, cum casa, cum duobus tabulatis, cum curte et introitu suo, et cum canicunis suis, confinientem ipsum agrum ad viam: alium agrum, modiales decem, confinientem ad Solemnis ad sancti Martini. Ad summum Levenoce Roncale cum aedificio suo ex integro: item pradum curtinum subter Secanio, et onera sexaginta cum aedificio suo, confiniente ad sancti Columbani, alia parte in via: aliud curtinum subter Vico onera decem, confiniente ad sancti Columbani de ambabus partibus: aliud curtinum, onera octo, confiniente ad curtem. Pradum in Heretis onera sexaginta, confiniente ad sanctae Mariae, alia parte in via. Pradum in Levenoce, onera quindecim, confiniens ad sancti Columbani, alia parte in Vedalionis, (1556D)quantum me in ipso Levenoce habere videtur, ex integro. Item in alpe Agise onera centum. Pradum in Castrices in Roncale, onera viginti, confiniens ad Agusti, alia parte in via. Pradum supra saxa Roncale onera triginta, confiniens in sancti Martini, alia parte in Vederanionis. Et super Falariae gradum onera sex, confiniens in sancti Stephani, alia parte ad Lobonis. Item in Flemme Roncale ex integro. (1557A)Item de colonis de ipsa curte Secanio: Ariscio, Gaudentius, Exoberius, Calanho, Valerius, Anulfus, Crespio, Jactatus: isti omnes cum uxoribus et filiis suis, agri, prata, et quidquid ad ipsas colonias pertinet, cum omni sondro suo ex integro. Item de Spehaticis Froncione Projectum, Evalem, Flechosvum, Lobecinum, Aurelium, Victorem, Saturninum, Massonem, Rusticum, Desiderium, Lobucionem. Isti omnes cum uxoribus et filiis suis, agri, prata, vel quidquid ad ipsos spicios pertinet, cum omni sondro suo ex integro. Amantius persona praeter terram solam sanctae Mariae, Auster cum fratre suo, Aurelianus, Praestantius, Valerius, Viventius, Columba. Hos omnes cum uxoribus et filiis et quidquid ipsi colere videntur, revertantur sicut priores. Item villam meam Iliande, (1557B)salam cum cellario, cum omnibus, quae circa ipsam salam haberi videntur ex integro; torbaces, tabulata, barecae, curtes, ortus, omnia cum introitu suo; quae circa ipsam curtem haberi videntur, quae ad me legitime pertinent ex integro. Agrum subter Lobene modiales sexaginta, confinientem in sancti Martini: agrum ad curtem, modiales quindecim, confinientem in sanctae Mariae: agrum Aflupio, modiales sex, confinientem in Quartini: agrum Roncale modiales sex: agrum ante Vicum modiales sex, confinientem in via. Item pradum in Campaniola, onera decem, confinient. In sanctae Mariae. Pradum in Logorione, onera decem, confinient. in sanctae Mariae. Item super saxa villam meam cum casa, cum tabulata, cum torbacibus, cum orto, et omnibus quae circa ipsam curtem (1557C)adpertinent, ex integro: agrum, modiales sexaginta: pradum, onera centum. Alium locum Maniniocum, agrum modiales viginti: aliud pradum Naulo, onera quadraginta: haec omnia sint data ad supradictam ecclesiam. Item coloni de ipsa curte Iliande, Sporcio, Vidalinus, hos duos cum uxoribus et filiis, agros, prata, et cum omni sondro suo, et integro. Item Despicus, Vidalianus, Maurentius, Martinus, Calvolus, Lidorius: isti omnes cum uxoribus et filiis suis, et cum omni sondro suo, ex integro. Lopus et Ursocius, qui sunt sine terra, et ipsi sint dati ad sanctam ecclesiam. Item curtem meam in Bregelo, quam addo ad ipsum monasterium sanctae Mariae, seu sancti Martini, seu sancti Petri. Item Muriciam salam cum cellario, cum caminatis, cum solario, cum torbace, (1557D)cum stabulo, cum barecis, cum tabulata, orto, curte, et quidquid ad ipsam curtem adpertinet, cum introitu suo, omnia ex integro. Item agrum in Ruane, modialis triginta quinque, confinientem in flumine, altera parte in sanctae Mariae: agrum in ipso Ruane, modiales quatuor, et confinientem ad Juliani, alia parte ad Canis: agrum trans flumen modiales undecim, confinientem ad Projecti, alia parte in flumen: agrum super Castellum, modiales octo, confinientem ad Silvionis, alia parte ad Evalentis: agrum ad ipsam curtem, modiales octo, confinientem ad Juliani: agrum in Vorce, modiales sexaginta, confinientem in Vicaonis, alia parte in via cum aedificio suo, cum curte et introitu suo, omnia ex integro. Item in Selauno (1558A)curtem meam, cum tabulata, cum bareca, cum torbace, cum omni adpertinentia sua, et quidquid ad ipsam curtem pertinet, ex integro. Item agrum ad Feniles, modiales octoginta, confinientem ad ipsam curtem: agrum Ardunae modiales sexdecim, confinientem ad Evalentis, alia parte in Juventi: agrum in Vicinaves, modiales septemdecim confinientem ad Lomelengum, alia parte in sancti Martini: item pradum ad Sorella, onera octo, confinientem ad Lidori: pradum Anives in Curtino, onera duodecim, confinientem ad Abatissae: pradum in Esce, onera viginti, confinientem ad Beravi: pradum in Colimne, onera quinque: pradum ad Renum, onera viginti, confinientem ad Victurucionis, altera parte ad Juliani: pradum in Ruane, onera decem, (1558B)confinientem ad sancti Martini: pradum in Vallecava onera quatuor, confinientem in via: pradum Macene, onera viginti quinque, confinientem in via, alia parte ad Crespionis. Item coloni de ipsa curte de Taurento: Laurentius et Lopus: hos duos cum omni sondro suo, ex integro. De Selaune, Lidorius, Maurus, Befanius, Sicharius: isti omnes cum uxoribus et filiis suis, et cum omni sondro suo, ex integro. Item Specius de Andeste, Amantius, Montanarius, Exoberius, Frictellinus, Johannes: isti omnes cum uxoribus et filiis suis, cum omni sondro suo ex integro. Item de ipsa curte, Maurelius, Dominicus, Donadus: isti omnes cum uxoribus et filiis suis, agrum, pradum, vel quidquid circa ipsas casas adpertinet, omnia ex integro. Leo persona sola. Fescianus cum uxore et filiis (1558C)suis, agri, prada, et cum omni sondro suo, ex integro: isti omnes revertantur post obitum nostrum ad ipsum monasterium sanctae Mariae seu sancti Martini seu sancti Petri. Item in Maile, agri, prada, sola, orti cum pomiferis, quantum ad me legitime pertinet, praeter terram ecclesiis, portionem meam ex integro: et praeter coloniam, quae concessi juniori meo Senatori pro servitio suo in ipso Maile. Item in Canpellos, agros, prada, sola, ortos cum pomiferis suis, et quidquid ad me legitime pertinet, omnia ex integro. Similiter et silva Plana super Maile, quantum ad me legitime pertinet, sit datum et concessum ad ipsum monasterium sanctae Mariae, seu sancti Martini, seu sancti Petri. Item silvas, scales fructiferas, quas damus ad ipsum monasterium, quod superius nominavimus, (1558D)super Iliande, quantum ad me pertinet, ex integro. Item in Rucene curtem meam cum sala, cum cellario, cum caminata, cum solario, cum torbace, cum stabulo, cum bareca, cum tabulata, cum orto, et quidquid circa ipsam curtem adpertinet, cum introitu suo, et exitu, cum aquis, cum pascuis in silvis: item Roboredum subter Rucene, ex integro. Item Alpes, quas damus ad ipsum monasterium, quod superius nominavimus: Naulo media, Mendane cum Secivo suo, ex integro. In Fadohine portionem meam ex integro. In Ceipene portionem meam ex integro. Item definimus de fidelibus nostris, quibus, quantum concessimus nobis viventibus, et post obitum nostrum donamus. In primis Lidorius tenet specium, quem (1559A)colit Vidales: ipse revertatur post obitum nostrum ad ipsum monasterium cum omni adpertinentia sua: similiter et terra quam ipse Lidorius possidet. Donamus ei agros, prada, modiales septuaginta; nam omnia quae super hunc numerum habere videtur, revertantur ad supra dictum monasterium. Item et Alecus tenet in ipso Iliande agrum modiales quadraginta, et ipse revertatur post obitum nostrum ad ipsum monasterium. Item Gaudentius tenet agrum, modiales quindecim, et ipsum revertatur post obitum nostrum ad ipsum monasterium. Item Crescentianus tenet specium in Rucene, et quatuor modiales in Renio, et ipsum revertatur, sicut superius. Item Leontius camerarius tenet modiales quinque de Helanengo: item presbyter Vigilius tenet modiales tres de Helarinengo, (1559B)et ipsum revertatur post obitum nostrum ad ipsum monasterium. Item Goncio tenet in Vorce agrum, modiales octoginta, et ipsum revertatur post obitum nostrum ad ipsum monasterium: item Vadardus tenet agrum modiales quinquaginta, ipsum revertatur post obitum nostrum ad ipsum monasterium: item Januarius tenet in Tauronto duas colonias praeter homines; et ipsae revertantur ad ipsum monasterium post obitum nostrum. Item quam coloniam tenet presbyter Silvanus, agri, prada, sola, orti, aedificia cum omni adpertinentia et cum ipso servo nostro, nomine Viventio, qui in ipsa casa habitat: revertantur haec omnia post obitum nos rum ad ipsum monasterium. Item colonias quas tenet presbyter Lopus in Falarie, una cum homine, alia sine homine, pradum (1559C)quindecim, agrum in Roncalina, modiales viginti: revertantur haec omnia post obitum nostrum tam servi, quam terra ad ipsum monasterium. Item colonia in ipso Falarie, quam colit Jactatus, ipsam donamus juniori nostro Senatori tam nos viventes, quam post obitum nostrum ad possidendum. Item coloniam quam tenet Amicho, ipsa revertatur post obitum nostrum ad ipsam ecclesiam. Item colonia quam tenet Laveso in Fleme, quam colit Orsianus, ipsa revertatur post obitum nostrum ad ipsum monasterium. Item in Valendano Majorinus tenet agrum modiales viginti quinque, ipse revertatur post obitum nostrum ad ipsum monasterium. Similiter et in Amede coloniam, quam ipse possidet, habeat commendatione, (1559D)ipse Majorinus cum ipsa colonia ad ipsum monasterium cum uxore et filiis suis nutrimentum. Quod si semetipsum ab ipso loco abstraxerit, ipsa possessio in ipso monasterio stabilis sit permanere, nec liceat alicui ab hoc abstrahere. Item terram quam tenet Drucio in Castrice, ipsa revertatur post obitum nostrum ad supradictum monasterium, et ipsum Drucionem statuemus ad ipsum locum sacrum esse commendatum. Hoc stabilimentum proponimus, et quidquid immemores fuimus, aut in hac donatione sanctorum non conscripsimus, praeter quartam, quam reliquimus curti nostrae Flumini, de ominibus rebus nostris absolucionem uti conscripta est, permanere. Et dum mihi omnipotens Deus in hoc saeculo vitam concesserit, omnia in mea permaneant (1560A)potestate, et donatio haec post obitum meum firma permaneat tam agris, quam pradis, solis, ortis, aedificiis, farinariis, alpibus, silvis, aquis, pascuis, accessionibus, vineis, pomiferiis, peculiis, majore, minore, aeramentis, ferraturis, loramentis, vasis, utensilibus, mobile et immobile omne, quidquid ad vitam hominis pertinet, sit datum, atque concessum ad ipsum monasterium sanctae Mariae, seu sancti Martini, sive sancti Petri, quod nuncupatur Desertina. Si quis (quod futurum esse non credimus) quod ego (ut absit) aut ullus de heredibus, vel proheredibus meis, tam virilis sexus, quam feminei genere ortus, seu de certis vel incertis, aut praetextatis cognationibus nati, tam propinqui ex genere meo, quam ex longinquo mihi proximi, vel quaelibet extranea persona, (1560B)minima vel maxima, judicia agens, cura, aut regalis potestas, vel aliquis per regalium potestatem concessam, aut dogalium praesentiam commotam, aut per muneris dona, vel potestate propria inepte superba crediderit, aut ausus fuerit ab his ecclesiis abstrahere, et contra hoc factum nostrum, aut genitoris mei, quod ipse praecepit, ut ita fieret, mandatum, ut haec conscriptio proprietatis facultatum nostrarum fieret, tam de compactione, quam de proprietate, de qualicumque tractu, vel conquisito ad nos nosse pervenisse. Hoc stabilimentum redemptionis peccatorum nostrorum statuimus habere, et consortio sanctorum obfirmari, quod ego indignus sana mente et sospite corde, me vivente, patris mei praecepta, mea desideria curavi adimplere, ut pro me, et (1560C)pro omnibus parentum meorum, qui superius conscripti sunt, ab altissimo Judice mereamur veniam de peccatis promereri. Propter hoc mundi Creatorem posui intermedium judicari, ut infestus fiat contra eum, qui contra factum istud ausus fuerit inrumpere, aut temptare, vel quolibet ingenio calumniam contra ipsas ecclesias praesumpserit generare. In primis iram Domini nostri Jesu Christi incurrat, et a sancta Trinitate, id est, Patris, et Filii, et Spiritus sancti, anathema fiat, parique modo in die judicii ad sinistram cum impiis in profundum inferni descendat, sicut Dathan et Abiron, et Core, qui contra Moysen rebelles steterant, sic ille, sicut illi, semetipsum hiato terrae demergat: et sicut Judas traditor Domini, semetipsum in laqueo suspendat, corpus et (1560D)animam poenalium gehenna sine fine obtineat - et quantum de peccatis nostris, et parentum nostrorum, et fidelium nostrorum divina pietas pro his clementer jusserit indulgere, horum omnium peccata tota super ipsum veniant et cum diabolo et ministris ejus damnationem accipiat, et a cunctorum catholicorum fidelium consortio extraneus appareat. Insuper et in resurrectione humani generis septem damnationes mortis in stagno ignis super ipsum incumbant. Prima damnatio, a sanctis separatio. Secunda a facie Domini repulsio. Tertia in inferno demersio. Quarta operis ejus retributio. Quinta sine poenitentia, quia nulla erit remissio. Sexta sine fine cruciatio. Septima, omnium poenarum non erit finitio, et (1561A)ab ipso consortio qui illic diu noctuque deserviunt. Et super haec omnia insuper sit culpabilis ad actores saepe dictis ecclesiis auri libras viginti et argenti pondus quadraginta, et quod repetit, in nullo petitio sua obtineat effectum, sed fiat, ut decet, confusus de omnibus. Et cessio mea quam ego prompta voluntate et devota mente rogavi fieri, inconvulsa omni tempore usque in perpetuum obtineat firmitatem stipulatione subnexa. Anno 15 sub regno domini nostri Pippini regis, quod est XVIII Kal. Januarias, facta charta donationis sanctorum. Acta Curia in civitate publica, sub praesentia virorum bonorum plurimorum testium. + Signum manus Domini Tellonis episcopi largitoris, qui haec fieri jussi, et manu mea propria firmavi. + Signum presbyteri Silvani testis. + Signum manus (1561B)Justiniani judicis testis. + Signum Praesentis curialis testis. + Signum Lobucionis de Amede curialis testis. + Signum Constanti de Senegaune curialis testis. + Signum Lobucionis de Maile militis testis. + Signum Pauli de Tremine militis testis. + Signum Claudii de Curia curialis testis. + Signum Urseceni de Scanavico curialis testis. + Signum Victoris filii Praestantis militis testis. + Signum Justiniani de Vico Meldone militis testis. + Signum Foscionis de Pogio militis testis. Et ego Foscio presbyter jussus a domino meo Tellone episcopo hanc donationem scripsi, et manu mea propria subscripsi.
XXXII. Praeceptum Pippini regis, quo villam Exonam monasterio sancti Dionysii restituit (anno 766).(Ex D. Bouquet, tom. V.) (1561C) Pippinus rex Francorum vir illuster. Credimus nobis apud aeternum judicem in mercede sociare, si hoc cognoscimus, quod ad loca sanctorum fuisse delegatum, et per praeceptionem anteriorum regum manu suscripta inibi confirmatione per nostris oraculis pro amore Dei, et retributionem sanctorum, affirmamus. Ideoque venerabilis vir Folradus abba de basilica peculiaris patroni nostri sancti Dionysii, ubi ipse pretiosus martyr cum sociis suis in corpore quiescere videtur, vel ipse abba una cum turma plurima monachorum degere videntur, vel Domino militare noscuntur, missa petitione nobis suggesserunt eo quod Clotharius rex Francorum per sua praeceptione (1561D)ad ipsa casa domni Dionysii delegasset villa cognominante Exona, sita super fluvio Exone in Pago parisiaco: et postea Chlodovius rex Francorum iterum ad basilica ipsa reconfirmasset per sua praeceptione: unde et ipsas praeceptiones nobis ostendit ad relegendas, ubi invenimus quod per iniqua cupiditate a malignis hominibus postea ipsa villa Exona de ipsa casa S. Dionysii fuit abstracta, vel imminuta. Peciit ipse abba, vel ipsa congregacio celsitudinem regni nostri, ut per confirmationem nostram vel deliberacionem nostram tale emanire deberemus praeceptum, ut sicut a Remehone comite per nostrum beneficium usque modo fuit possessa, cum omnibus terminis vel appendiciis suis, ita cum omni integritate ad ipso monasterio vel monachus ibidem deservientes, (1562A)seu luminaria ipsius ecclesiae procuranda, vel stipendia pauperum, ibidem praedicta villa proficere debeat in augmentum, et ut melius delectet ipsos monachos pro nobis, vel bonae memoriae germano nostro Kallomagno quondam, seu subsequente progenie nostra, die noctuque Domini misericordiam attentius deprecare. Igitur praedicta villa cum omnibus theloneis publicis, et cum terris, domibus, aedificiis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis, pratis, aquis aquarumve decursibus, mobilibus et immobilibus, farinariis, sicut supra diximus, cum omni integritate pars praedicti monasterii ejusque rectores habeant, teneant atque possideant, et ad ipsa casa Dei in nostra eleemosyna vel germano nostro usque in perpetuum absque ullius repeticione debeat (1562B)esse jure integro confirmata. Et ut haec cessio firmior habeatur, nos eam subterfirmavimus, vel de anulo nostro sigillare studuimus.
Signum + Pippini gloriosissimi regis.
In Dei nomine Baddilo recognovit.
Datum in mense Julio, anno decimo quinto regni nostri Aurelianis civitate publice. Itherius scripsit feliciter. Amen.
XXXIII. Donatio Pippini monasterio sancti Antonini (anno 767).( Histoire du Languedoc, tome I, prob., p. 23.) Notitia traditoria atque forbanditoria peracta a domino Pipino rege serenissimo Francorum et Aquitanorum, in presentia atque manu Fedancii abbatis (1562C)ecclesiae sancti Antonini martyris, quae est sita in valle quae dicitur nobilis ubi terminus esse dinoscitur in pago Rutinico.
Ad hanc traditionem affuere viri religiosi testes . . . abbatis Fedancii scilicet Ildebaldus archiepiscopus sedis Remensis, nec non Aimarus Bituricensis sedis archiepiscopus, una cum caterva episcoporum ceterorum numero XII, inter quos adfuit Justinus episcopus morbo regio percussus, qui prostratus coram altare ubi caput sancti Antonini custodiebatur gloriosissimi martyris, subito divina protectione munitus et ejus interventu liberatus est. Hac caterva residente simul aderat turba militum et comitum, inter quos erat Bertalargus comes, Vulfrandus, Botelinus, (1562D)Paletini comites, et alii numero XVI. Qui omnes una voce censere nec non acclamavere cum maxima turba populorum qui ibi aderant, dignum esse augmentari casam Dei ob amorem et reverentiam beati Antonini martyris, qui defensor et protector semper extitit regi et omni exercitui suo. Ad quorum acclamationem Pipinus rex serenissimus adquievit augmentari casam Dei regalibus donationibus. Itaque cum suis consultus magnatibus, monasterium S. Petri apostoli quod dicitur Mormacus, quod est situm in pago catucirno super fluvio Avarionis, in proprium tradidit beati Antonini martyris capiti et altari, in quo Dei honore et benedictione quiescit, et abbati Fedancio venerabili viro et monachis et clericis inibi degentibus presentibus et futuris. Hoc monasterium totum (1563A)predictum et ab integrum cum suis adjacentiis, scilicet cum aliis duabus ecclesiis quarum una Mornagallus et alia capella sancti martyris Felicis, nec non et cum monachis et mancipiis et omnibus possessionibus que ad illud pertinebant, et in futuro, Domino annuente, largienda erunt; cum vineis, ortis, terris cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus, paxeriis, molendinis quod omne ultra fluvium VIIII cubitis, dedit a termino montis Cussonis usque ad mediam aurem et usque ad os antiqui vasis. Quantum infra illos fines concluditur totum et ab integrum, dedit in proprium alodem supra dictae casae Dei. De repetitione vero si quis imperator vel rex aut dux, comes vel vice comes aut abbas, vel persona quaelibet magna vel parva a casa Dei abstrahere haec supradicta (1563B)voluerit; omnium supradictorum episcoporum gladio anathematis feriatur et cum Dathan et Abiron in inferno sepeliatur. Data II Kal. April. anno 16 regni Pipini serenissimi imperatoris. Sigiltredus scripsit. Signum Pipini regis. +
XXXIV. Pippini regis praeceptum quo Fuldensi ecclesiae Autmundistat villam largitur (anno 768).(Apud D. Bouquet, tom. V, ex Schannato.) Pippinus rex Francorum vir inluster, et quia monente Scriptura ita oporteat unumquemque constanter praeparare quatenus veniente in conspectu superni Judicis illam mereatur Domini piam vocem audire, quem omnes justi ex bonis actibus erunt gavisi, quapropter nos salubriter, ut credimus, considerantes (1563C)qualiter ex terrenis rebus quibus divina misericordia nobis affluenter in hoc saeculo largire dignata est saltim vel in pauperibus ex hoc tribuere deberemus, unde misericordiam ejus adaepisci valeamus, idcirco donamus nos pro animae nostrae remedium vel bonae memoriae germano nostro Carolomanno quondam, ad monasterium Fulda ubi domnus Bonefacius corpore requiescit, Villa aliqua noncupante Autmundistast, qui ponitur in pago Moinigangio super Fluvio Riechina cum omnibus terminis vel appendicys suis ut cum omni integritate ad ipso monasterio vel monachis ibidem deservientibus seu Luminaria ipsius Ecclesiae procuranda vel stipendia pauperum, ibidem praedicta villa proficere debeat in augmentum, et ut melius dilectat ipsos monachus (1563D)pro nobis vel germano nostro seu subsequentem progeniae nostra, die noctuque Domini misericordia adtentius deprecare; igitur praedicta villa una cum terris, domibus, aedificys, accolabus, mancipys, salvis, campis, pratis, pascuis, aquis, aquarumve (1564A)decursibus mobilibus et immobilibus sicut supra diximus cum omni integritate quicquid praesenti tempore nostra ibidem videtur esse possessio pars praedicti monastery hujusque rectores habeant, teneant atque possedeant, et ad ipsa casa Dei in nostra elymosina vel germano nostro usque in perpetuum absque ullius repetitione debeat esse jure integro confirmata; et ut haec cessio firmior habeatur nos eam subter firmavimus vel de anolo nostro sigillare studuimus.
Signum + Pippini gloriosissimi regis.
In Dei nomine Baddilo recognovit et subscripsit.
Datum in mense Julio anno quinto decimo regni nostri actum Aurilionis civitate publice in Dei nomine Hitherius scripsit feliciter.
XXXV. Sigfridi dynastae in Alsacia litterae ad filium Altmannum, qua monasterio Gregoriano plurima bona assignat (anno 768).(Apud Schoepflin. Alsatia diplomatica.) (1564B) Dilectissimo et amantissimo filio meo Altmanno. Ego in Dei nomen Sighifridus, cogitans pro Dei amore, ut tibi tradidissem res meas in pago Alsacinse, et ipsas res sunt in villas nuncupantes in fine Sigolt marca, et in Altheim villa, et in alias duabus villas qui dixitur Saxones, et in villa vel in fine Heiderheim marca, et in villa vel in fine Tessinheim marca, et in villa Tuginisheim qui est in marca Heruncheim et in ipso fine Heruncheim marca, de silva, unde potest incrassare (1564C)porcos quinquaginta, et in ipsa marca Heruncheim de prata, unde potest secare de feno carradas centum triginta, excepto particulas illas, qui per casas Dei condonavimus. Iterum trado ipsas res denominatas, quod superius diximus, tam casas quam curtiles edificiis, mancipiis, vineis, terris, campis, pratis, silvis, aquis, aquarumve decursibus, dono atque transfundo. Siquis ego ipse aut de heres ac pro heredibus meis vel quislibet ulla opposita persona qui contra hanc traditionem venire conaverit, aut infrangere voluerit, in primis iram Dei incurrat offensus et ab omni limine sanctorum excommunicatus appareat, et sociante fisco auri uncias III et de argento pondera V coactus exsolvat.
Actum in villa Heruncheim publice. Signum (1564D)Sighifrido qui hanc traditionem fieri rogavit + signum Luitghero + signum Sighimundo + signum Marcoldo + signum Siwalfuino + signum Horsenino + signum Ebornino + signum Raffaldo + signum Bero. Datum quod fecit dei Dominico VIII Kal. Augusti (1565A)anno 18--regnante domino Pippino gloriosissimo rege.
Ego Hurulfus hacsi indignus peccator presbyter hanc tradicionem rogitus scripsi et subscripsi.
XXXVI. Praeceptum Pippini regis, quo silva Aequalina monasterio San-Dionysiano conceditur (anno 768).(Apud D. Bouquet.) Pippinus gratia Dei rex Francorum vir inluster, omnibus agentibus tam praesentibus quam et futuris. Optabilem esse oportet de transitoria promereri aeterna, vel de caduca substantia erogandum lucrare gaudia sempiterna. Igitur nos eadem re considerantes, donamus ad basilicam sancti Dionysii, ubi ipse pretiosus corpore requiescit cum suis sanctis sociis, (1565B)et Fulradus abba rector praeesse videtur, donatumque in perpetuum pro animae nostrae remedium, seu et propter locum sepulturae corporis mei, ad eundem sanctum locum esse volumus, hoc est foreste nostra cognominante Aequalina ( la forêt Iveline ), cum omni merito et soliditate sua, quicquid ad ipsa sylva aspicere vel pertinere videtur, sicut usque nunc a nobis fuit possessa. Propterea per hanc praeceptionem specialius jubemus; atque perpetualiter statutum esse volumus, ut jam dicta sylva Aequalina cum omni integritate sua, quicquid deintus seu aforis ibidem aspicit: id est tam mansis, terris, domibus, aedificiis, accolabus, mancipiis, sylvis, vineis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, mobilibus et immobilibus, pecuniis, peculiis (1565C)utriusque sexus, gregis cum pastoribus, necnon et diversa feraminum genera, seu et forestarios cum ipsorum mansibus in ipsa foreste per diversa loca commanentes: id est Cotonarias ( Couvières ) cum omni integritate, et in Ulfrasiagas mansos duos, et Humlonarias cum integritate; Visiniolo similiter, Ursionevillare similiter; in Putiolis ( Puisieux ) mansos duos, et Adsummumbragium cum omni integritate, praeter mansum dimidium; et in Villarcellum ( Villarceau ) mansum unum; in Brogarias mansum unum, et Actricomonte cum integritate, et in Asbertovicinio similiter, in Villare ( Villiers ) mansos duos; in Popiniagas mansum unum, et in Vallis similiter: omnia et ex omnibus, sicut diximus, totum et ad integrum praeter tantum quod antea exinde ad loca (1565D)sanctorum per strumenta cartarum noscitur fuisse concessum; id sunt ad sanctum Germanum Parisiensem, et ad cellam quae vocatur Fossatis quae sita est in ipso Parisiaco et ad sanctum Benedictum Floriacensis monasterii, et ad Ecclesiam sanctae Mariae Carnotensis urbe, et ad sanctam Mariam Argentogelensis monasterii et ad sanctum Petrum Pectavensis Ecclesiae: in reliquis vero pars praefati monasterii a die praesente perpetualiter recipiat ad possedendum. Confinia vero de ipsa foreste haec sunt: de una parte suprascriptas Cotoniarias, et Watreias, et Sarnetum ( Sernay ), et vetus monasterii; ex alia (1566A)parte Epanevilla, et supra scriptio Putiolis et Rumbelitto ( Rambouillet ); de tertia vero parte Hermolitum ( Hermeray ); de quarta igitur parte Adtanevilla ( Attainville ) et Burdoniaco ( Bourdonné ) et Condato ( Condé ) et Vitriaco; de quinta igitur parte Pincionemonte ( Montfort ) et Villare. Haec omnia superius comprehensa ab hodierno die rectores ipsius sancti loci praefata sylva Aequalina sub aemunitatis nomine habeant, teneant, atque in usu ipsius monasterii possideant et fruantur. Verumtamen volumus atque praecipimus, ut nulla praesumptio judiciariae potestatis pro quibusdam occasionibus, aut aliquid exercitandum venationibus, absque permissuum rectoris ipsius monasterii ullo unquam tempore infra ipsos terminos ibidem ingredi poenitus non praesumat, sed (1566B)sicut in nostra eleemosyna concessimus, ita in perpetuum sit omnimodis conservatum. Quam vero praeceptionem, ut firmior habeatur, subter eam decrevimus adfirmare.
Signum + Pippini gloriosi regis.
Hitherius recognovi et subs.
Data in mense Septembrio, anno decimo Septimo regni nostri. Actum in monasterio sancti Dionysii feliciter.
XXXVII. Praeceptum Pippini regis de immunitate monasterii sancti Dionysii (anno 768).(Apud D. Bouquet, tom. V.) Pippinus rex Francorum vir inluster. Incipientia regni nostri affectu de nostra erectione integre auxiliante (1566C)Domino vigilavi et pro ipsa bona opera auctum cum consilio pontefecum, vel seniorum optimatum nostrorum emunitate, pro nostro confirmandum regnum et mercide, vel adine piscendam vitam aeternam renovare deberimus: quod ita et fecimus. Ergo oportet climentiae principali inter citeras petitiones illud quod pro salute adscribitur, et pro divine nominis postulatur, placabile auditum suscipere, et procul dubium ad effectum perducere, quatenus de caducis rebus praesentis saeculi aeterna conquiritur juxta praeceptum Domini dicentis: Facite vobis amicos de mammona iniquitatis (Luc. XVI, 9). Ergo de mammona iniquitatis, juxta ipsius dictum nos oportet mercare aeterna coelestia; et dum sacerdotum congrua impertimur beneficia, retributorum Domino (1566D)[retributorem Dominum] ex hoc habere mereamur in aeterna tabernacula. Igitur venerabilis vir Fulradus abba de basilica peculiaris patroni nostri domni Dionysii martyris, ubi ipse pretiosus domnus in corpore requiescit, climentiae regni nostri supplicavit eo quod ab antecessoribus regibus a longo tempore omnis emunitatis de villas praefatae sancti Basilici fuit concessum, unde et ipsas praeceptionis se per manibus habere adfirmat, et hoc usque nunc inviolabiliter adserit esse conservatum: unde petiit ut hoc pro nostram auctoritate dinuo pro rei firmitate, circa ipso sancto loco vel hominis qui si eum substantia (1567A)eorum ad ipsa basilica tradunt vel condonant, juxta quod anteriores regis per eorum auctoritates ad ipsa basilica hoc praestiterunt et confirmarunt, hoc iterato circa ipso abbate concedere et confirmare deberemus. Ideo cognuscat magnitudo seu utilitas vestra, quod nos pro reverentia ipsius sancti loci, vel pro quieti in ibidem Deum famulantium promptissimam voluntatem dinuo concessisse, et in omnibus confirmasse, vestra cognoscat solertia. Quapropter per hanc praeceptum quod specialius decernimus, et in perpetuum volumus esse mansurum, jubemus ut neque vos, neque juniores, seu successores vestri, nec quislibet de potestate judiciaria accinctus, in curtes praefatis sancti basilici domni Dionysii, ubi et ubi, in quascumque pagus in regno Deo propitio nostro, (1567B)quod ad die pars ipsius monasterio possidere vel dominare videtur, vel quod a timentibus Deum hominibus per legitima instrumenta fuit ibidum concessum, aut inantea fuerit additum, atque dilegatum, nec ad causas audiendum, aut fidejussores tollendum, nec ad freda exigendum, nec ad mansionis faciendum, nec paratas, nec ullas redibitiones requirendum, ingredere nec exigere quoquo tempore penitus non praesumatur, nisi quicquid exinde potuerit sperare fiscus noster, omnia et ex omnibus, pro mercedis nostri compendium, cum omnibus fredis ad integrum simet concessus, ut dictum est, inspectas ipsas praeceptiones anteriorum regum, vel juxta quod praesens nostra continere videtur auctoritas, quicquid ipse sanctus locus ad die praesente, ut diximus, habere (1567C)videtur, quam quod impostmodum a Deum timentibus hominibus, vel a nobis ibidem fuerit additum vel conlatum, seu quibuscumque juste et rationabiliter cum omne substantia sua ad ipso monasterio se tradederit, et res suas per legitema instrumenta ibidem delegaverit vel firmaverit, sub integra emunitate ad die praesente valeat resedere quietus atque securus: et, ut dictum est, quicquid exinde forsitan fiscus noster sperare potuerat, in luminaribus, vel in stipendiis, seu et in alimoniis pauperum ipsius monasterii, perenniter pro nostris oraculis ad integrum in omnia et ex omnibus sit concessum atque indultum, ut ejus [eos] melius dilectet pro stabilitate regni nostri, vel pro quietim quibuslibet cunctis leudis (1567D)nostris Domini misericordiam adtentius deprecare. Et ut haec auctoritas nostris et futuris temporibus circa ipso sancto loco perenniter firma et inviolata permaneat, vel per tempora inlaesa custodiatur atque conservetur, et ab omnibus judices melius credatur, propria manu annotatione studuimus adumbrare.
Signum + Pippini gloriosissimi regis.
Hitherius recognovi et subscripsi.
Data nono Kal. Octobr. anno 17 regni nostri. Actum in ipso monasterio sancti Dionysii.
XXXVIII. Praeceptum Pippini de confirmatione privilegiorum monasterii sancti Dionysii (anno 768).(Apud D. Bouquet., tom. V.) Pippinus rex Francorum vir illuster. Incipientia (1568A)regni nostri affectu de nostra erectione integre auxilante Domino vigilavi, et pro ipso bono opere actum cum consilio pontificum, vel seniorum optimatum nostrorum pro nostro confirmando regno, et pro mercede, vel adipiscenda vita aeterna, et pro reverentia sancti Dionysii martyris, Rustici et Eleutherii, qui glorioso ac triumphali voto pro Christo amore coronam martyrii consecuti sunt, ad basilicam ipsorum, ubi requiescere videntur, et in miraculis coruscant, ad ipsos monachos, qui ibidem deservire videntur, sub libertate evangelica regulariter viventes, sicut antiqui patres vel anteriores reges confirmaverunt, nos denuo in ipso sancto loco nostro munere privilegium renovare deberemus: quod ita et fecimus. Ergo oportet clementiam principalem inter (1568B)caeteras petitiones illud, quod pro salute adscribitur, vel pro divino nomine postulatur, placabili auditu suscipere et ad effectum perducere, ut fiat in mercedis conjunctionem, dum pro quiete servorum Dei vel congruentia locis venerabilibus impertitur peticio. Ergo dum et omnipotens Pater, qui dixit de tenebris lumen explendescere, per Incarnationis mysterium unigeniti Filii sui Domini nostri Jesu Christi, vel inlustrationem Spiritus sancti illuxit in corda sanctorum christianorum, pro cujus amore et desiderio inter caeteros triumphos gloriosos martyrum, beatus Dionysius, et saepe jam dictus Rusticus et Eleutherius, qui primi post apostolos sub ordinatione beati Clementis, Petri apostoli successoris, in hanc Galliarum provinciam advenerunt, ibique praedicantes (1568C)baptismum poenitentiae in remissionem peccatorum, dum in hunc modum certabant, ibi meruerunt palmam martyrii et coronas percipere gloriosas: ubi per multa tempora et usque nunc in eorum basilica, in qua eorum corpora requiescere videntur, non minima miracula virtutum Christus pro ipsis dignatur operari: in qua etiam domnus Dagobertus quondam rex videtur quiescere, utinam et nos per intercessionem sanctorum ipsorum in coelesti regno cum omnibus sanctis mereamur participari, et vitam aeternam percipere. Igitur vir venerabilis Folradus abba de ipsa basilica peculiaris patroni nostri domni Dionysii clementiae regni nostri credidit suggerendum, quod a longo tempore a pontificibus Parisiorum urbis integrum privilegium ad ipsam basilicam domni Dionysii (1568D)fuisset concessum, et ab interioribus regibus parentibus nostris de eo tempore usque nunc confirmatum: qui et ipsum privilegium seu et ipsas praeceptiones vel confirmationes se prae manibus habere affirmat; sed pro integra firmitate peciit vir ipse Folradus abba a celsitudine nostra ut nos iterato per praeceptionem nostram hoc deberemus affirmare. Quorum tam religiosam petitionem libentissime suscepisse, et in omnibus confirmasse vestra comperiat magnitudo. Sed quia a suprascriptis principibus vel a caeteris priscis regibus etiam et a Deum timentibus hominibus Christianis ipsum templum, vel ipse sanctus locus propter amorem Dei et vitam aeternam rebus videtur esse ditatus, nostra integra devotio est, ut (1569A)superius intimavimus, ut privilegium ad ipsum sanctum locum abbati vel fratribus ibidem consistentibus facere vel confirmare pro quiete futura deberemus, ut facilius ipsi congregationi liceat pro stabilitate regni nostri ad limina vel ad sepulchra ipsorum martyrum jugiter exorare. Nos ergo per hanc seriem auctoritatis nostrae, juxta quod per supradictum privilegium a pontificibus factum est, vel anterioribus regibus confirmatum, pro reverentia ipsorum martyrum confirmamus, ut si qua ad ipsum sanctum locum tam in villabus, mancipiis, vel in quibuscumque rebus atque corporibus a priscis principibus, seu a Deum timentibus hominibus propter amorem Dei fuit ibidem delegatum, aut deinceps fuerit additum, dum et ex munificentia regum, ut diximus, ipse sanctus (1569B)locus videtur esse ditatus vel conditus, ut nullus episcoporum nec praesentes nec qui futuri fuerunt successores, aut eorum ordinatores, vel quaelibet persona, non possit aliquo ordine de loco ipso aliquid auferre, aut aliquam potestatem sibi in ipso monasterio usurpare, vel aliquid quasi commutationis titulo absque voluntate ipsius abbatis, vel ipsius congregationis vel nostro permissu, et neque calices, neque cruces, seu indumenta altarium, vel sacros codices, aut aurum, aut argentum, vel qualemcumque speciem, de quo ibidem collatum fuerit, vel inantea dandum, auferre aut minuere, neque ad civitatem deferre penitus eis liceat, nec facere praesumant: sed liceat ipsi sanctae congregationi vel ipsi sancto loco quod eis per rectam delegationem collatum (1569C)est, perpetim possidere. Illud vero in hoc privilegio nostrae serenitatis placuit inserendum, ut cum abba de ipsa casa Dei de hoc saeculo nutu divino fuerit evocatus, liceat ipsi sanctae congregationi de ipso monasterio ex semetipsis eligere, et quem bonum et condignum invenerint, qui ipsum onus abbatiae secundum ordinem sanctum possit regere vel gubernare, et unanimiter consenserint, data auctoritate a nobis, vel a successoribus nostris, ibidem in ipsa casa Dei instituatur abba, et pro stabilitate regni nostri, vel pro cunctis leudis nostris, seu pro salute patriae, Domini misericordiam jugiter valeant exorare. Quia nos pro Dei amore, vel pro reverentia ipsorum sanctorum martyrum, et adipiscenda vita aeterna, hoc beneficium ad ipsum sanctum (1569D)locum, vel ad ipsum monasterium, per consensum pontificum, optimatum, illustrium virorum, nostrorum procerum, gratissimo animo et integra devotione visi fuimus praestitisse vel concessisse, eo scilicet ordine, ut sicut tempore anteriorum regum ibidem in ipsa sancta basilica psalencius per turmas (1570A)fuit institutus, sicut ordo sanctus edocet, die noctuque perenniter in ipso sancto loco celebretur. Quam auctoritatem, Christo in omnibus nobis suffragante, confidimus quia adjuvat illi consentientes, et despicit illam destruere cupientes. Et ut firmiorem obtineat vigorem, et nostris ac futuris temporibus Deo auxiliante illaesa custodiatur, et per tempora conservetur, propria manu studuimus adumbrare.
Signum + Pippini gloriosissimi regis.
Data nono Kal. Octob. anno 17 regni nostri. Actum in ipso monasterio sancti Dionysii.
XXXIX. s Diploma Pippini regis Francorum, quo Fulrado abbati sancti Dionysii et capellano suo confirmat traditionem illi factam a Widone Alsatiae dynasta in Gemar, sancto Hippolyto, Ensheim, Schaeffersheim, Grusenheim et Rappolsweiler. Datum 23 Septembris 768.(Apud Grandidier, Hist. de l' Eglise de Strasbourg. ) (1570B) Pippinus rex Francorum, vir inluster. Omnibus episcopis, abbatibus, seu comitibus, vel proceribus nostris atque missis a palatio nostro ubique discurrentibus. Et quia per Dei misericordiam regna terrae gubernare videmur, oportet ea in Dei nomine indesinenter perpendere, quatenus illorum nostra propitiatio tueatur, quorum nobis sollicitudo commissa esse videtur, qualiter et illos qui munimine indigent defendamus, atque recto tramite sustentemus. Nam in his praecipue honor noster indesinenter clarescere debet, qui non solum fidem intlaesam erga nos in omnibus (1570C)visi sunt custodire, sed etiam assiduitatem servitii totis viribus junctis non cessant impendere. Et ideo recte esse censemus, ut qui talia exercere noscuntur, et nostris temporibus vitam eorum faciant pacificam ducere, et futuris, jure firmissimo ea, quae a nobis concessa sunt, absque inquietudine liberis potestatibus, Christo praesule, valeant in omnibus dominare. Quapropter dum pluribus noscitur esse compertum, quatenus fideli Deo propitio nostro atque viro venerabili Fulrado capellano nostro sive archipresbytero ante hos dies advenienti causa laboris paericulum pene mortis constat eum fuisse connexum. Et ideo tradens nobis res proprietatis suae, quas homo aliquus nomine Wido eidem delegaverat, ut pro ejus anima ipsas res ad loca sanctorum (1570D)confirmare deberemus. Sed quia, subveniente divina misericordia, in pristinam denuo restitutus est sanitatem, praedictas iterum res ipsius Fulrado visi fuimus tradedisse. Sed verens ipse quasi per quodam temporis spacium pro cupiditatis amore homines aliqui ipsis praedictis rebus requerere, vel pro ipsa causa (1571A)ei calumniam generare deberent; idcirco petiit celsitudinem nostram, ut pro ipsa traditione in idipsum nostram praeceptionem deberemus generaliter confirmare; quod et nos gratante animo ita praestetisse, vel in omnibus confirmasse cognoscite. Praecipientes enim ut praedictus vir venerabilis Fulradus Capellanus noster ipsas res, quas memoratus Wido ei tradidit, id est, Ghosmari, Audaldovilare, Ansulfishaim, Suntor, Grucinhaim, Ratberto Villare, vel quicquid per ipsius Fulrado precaria praedictus Wido possedere videtur, quod nobis Fulradus tradedit, cum omni integritate, tam terris, domibus, aedificiis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, mobilibus et immobilibus, pecuniis, peculiis utriusque sexus (1571B)gregis cum pastoribus, vel omni suppellectile, quantumcumque de paterno, vel de materno, seu undecumque ab ipso Widone legitimo ordine noscitur pervenire, quicquid in Alsacense et in Mordenaugia habere visus est; totum et ad integrum, quod in ipsos pagos sua fuit possessio, et Fulrado tradedit, et ipse nobis, ut supra diximus, in sua infirmitate tradedit, atque nos denuo ipsius Fulrado tradedimus; ab hac die ex nostra munificentia licentiam habeat deinceps ipsas res habendi, tenendi, dandi, vindendi, conmutandi; etiam vel si pro Christi amore et suae animae remedium ipsas res ad loca Sanctorum delegare voluerit, ubicumque ei bene placitum fuerit, ex permisso nostro absque ullius judicis vel fisci inquietudine, sive extra ipsius Widone haeredes refragatione, (1571C)liberam ac firmissimam in omnibus de ipsis rebus habiat potestatem faciendi quicquid voluerit. Quam vero auctoritatem, ut firmior habeatur, vel per tempora melius conservetur, subter eam firmavimus, vel de annulo nostro sigillavimus.
Signum + Pippino gloriosissimo rege. Hiterius recognovit et subscripsit.
Data nono Kalendas Octobris anno 17 regni nostri. Actum in ipso monasterio sancti Dionysii.
XL. Praeceptum Carolomanni regis, fratris Caroli Magni, quo monasterii Dionysiani immunitates et a teloneis exemptionem omnibus ad festivitatem seu mercatum sancti Dionysii concurrentibus confirmat (ann. 769).(Ex Mabill., de Re diplomatica.) (1572A) Carolomannus rex Francorum vir inluster. Omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, domesticis, vecariis, centenariis, vel omnes agentes, tam praesentibus, quam et futuris, seu et omnes missus nostros ubique discurrentes. Igitur cognoscat utilitas seu magnitudo vestra, quia vir venerabilis Fulradus abba de basilica peculiaris patroni nostri sancti Dionisii, ubi ipse pretiosus domnus in corpore requiescere videtur, vel ipse abba una cum turma plurima (1572B)monachorum in ipso coenobio degerere videtur, vel dominum militare noscuntur; missa petitione nobis suggesserunt, eo quod bonae memoriae domnus et genitor Pippinus quondam rex, vel ceteri antecessores, qui ante ipsum vel nos gubernacula regni Francorum tenuerunt, per eorum oraculis eorumque manus roboratas tale beneficium ad casa sancti Dionisii concesserunt infra pago Parisiago, de illa festivitate sancti Dionisii patronis nostri, in id ipso, seu per villabus, vel per agros, tam ibidem, quam et alicubi ad negociandum vel negocia plurima exercendum, vel vina comparandum in portus et per diversa flumina, qui ad ipsa festivitate advenerint: ut ipse telloneos in integra de ipsa vice ad casa sancti Dionisii infra pago Parisiago concessissent vel confirmassent sub integritate. (1572C)Unde et ipsas praeceptiones praedictorum, et judiciaria seu et confirmationes anteriorum regum (sicut superius insertum est) nobis in praesente obtulerunt ad relegendas: relectas et percursas ipsas praeceptiones seu et confirmationes, vel illa judicio evindicato quod bonae memoriae domno et genitore Pippino quondam rege, vel Childeberto, necnon et Grimoaldo majorum domo, quem agentes sancti Dionisii super agentes anteriorum judicum evindicaverunt, ipsos nobis obtulerunt ad relegendum. Et postea (1573A)suggerebat ipse Fulradus, vel monachi sancti Dionisii, et hoc dicebant, ut illi telloneus de illo in villabus vel agros eorum, totus absque judicis introitum ad casa domni Dyonisii adesse debebat, et Fulradus abba seu capellanus noster judicium evindicatum seu et confirmatione domno et genitore nostro Pippino gloriosissimo rege per manibus adserit retulisse, vel quomodo a longo tempore regum ibidem fuit consuetudo, vel ad ipsa casa Dei integritate ipse telloneos fuit concessus vel conservatus. Et dum hac causa sic acta vel perpetrata invenissent per anteriorum regum, tales praeceptiones vel confirmationes nobis obtullerunt relegendas. Et denuo iterum concessimus, ut ab hac die nullus ex judiciaria potestate, nec in ipso marcado, nec per eorum agros, nec portus, (1573B)nec de homines eorum, nec eorum negociantes, nec de omnes naciones quascumque, qui ad jam dicto marcado adveniunt, nec per villas eorum, nec de navigia, nec de portus, nec de carra, nec de saumas nullo telloneo, nec foratico, nec rotatico, nec pontatico, nec portatico, nec salutatico, nec cispitatico, nec mutatico, nec ulla exacta consuetudine, nec nullus dinarius quatuor de omnes nationes quod ibidem ad ipso marcado adveniunt quem Sonachildis et Guaireridus comis (ut supra memoravimus) in consuetudine miserunt, ad ipsa necuciantes, nec infra ipso pago Parisiago, nec ipsa civitate de ipsa vice, nec aliubi qui ad ipsa festivitate adveniunt, nulla exacta, nec contrarietate, neque vos, neque juniores, seu successores vestri exigere, nec exactare non praesumatis: (1573C)nisi (ut diximus) quicquid exinde fiscus noster forsitan ad parte nostra, seu et ad omnes Agentes nostros potuerat sperare, omnia et ex omnibus ipse telloneos ad ipsa casa Dei in integrum sit concessus atque indultus vel evindicatus: ita ut futuris temporibus per nostra auctoritate vel anteriorum regum habeant confirmatum vel evindicatum, quia nos propter Deum et reverentia praefati sancti Dionisii martiris, seu pro animae nostrae remedium vel stabilitatem regni Francorum, vel Proceris nostris et posteritate eorum hoc in luminaribus ad ipsa casa sancti Dionisii vel ad ipso monachus, seu pauperes et peregrinus, in nostra elimosina hoc in omnibus concessimus vel confirmamus: ut eis melius dilectet pro (1573D)stabiletate regni nostri vel pro cunctis leudis nostros Domini misericordia adtencius deprecare, et ut evis et perennis temporibus ad ipsa casa Dei proficiat in augmentum. Et ut haec confirmatio nostra inspectas (1574A)ipsas praeceptionis vel judicius evindicatus ad domno Pippino rege vel aliorum regum firmior habeatur, et circa ipsa casa Dei perenniter conservetur; manu nostra subter eam decrevimus adsignare, et de anulo nostro subter sigillare.
Signum + Carolomanno gloriosissimo rege.
Maginarius recognovi et subscripsi.
Data in mense Januario, anno primo regni nostri. Actum Salmunciago palacio publico in Dei nomine feliciter.
XLI. Carolomanni regis charta pro monasterio sancti Gregorii (ann. 769).(Apud Schoepflin., Alsatia diplomatica.) Carlomannus gratia Dei rex Francorum, vir inluster Garinus comis, illud nobis ad stabilitatem regni (1574B)nostri procul dubium in Dei nomine credimus pertinere, se peticionibus sacerdotum aut ecclesiarum, in quo nostrae fuerint auribus prolatae producimus ad effectum atque ideo cognuscat magnitudo seu utilitas, quia venerabilis vir Restoino abbate monasteriolo inter duas Pachinas pro nostra mercede de fisco nostro juxta Aufoldus ex nostra munificencia plena et integra gracia concessimus talem et praestitimus beneficium, ut quantumcumque de homines fiscalis nostros comparare, aut de quidibet contracto addere aut atraere potuerint, hoc nostra serenitas circa ipso monasteriolo ad ipsius Restoino abbate vil suisque successoribus generaliter confirmare deberemus, precipientes enim ut neque vos neque juniores (1574C)seu successoresque vestri eidem penitus contraria non exsistatis, nisi quod diximus quantumcunque . . . scriptus Restuinus abba ex nostra munificentia quam de comparato, vel de qualebet attracto ad ipso monasteriolo addere aut attrahere . . . erent nullus fiscalis ad parte nostra ei ex hoc non requiratur, nisi liceat ei ad partis ipsius monasterie sub emunitatis titulum tam ipsius abbatis C . . . onaculis qui ad ipso monasteriolo deservire videntur, aut eorum successorebus vivere et resedere cum quiete, ut eis melius delectet pro stabilitatem regni nostri . . . nostraque exorare et ut haec praecepcio pleniorem obtineat vigorem, manus nostrae signaculis superscriptas eam decrevimus roborare.
Maginarius recognovi et subscripsi.
(1574D)Signum + Carlomanno gloriosissimo rege datum sub die 11 Kal. Aprilis, anno primo regnante domno nostro Carolomanno gloriosissimo rege. Hactum Attiniago palacio in Dei nomine feliciter.
XLII. Praeceptum Carlomanni regis de immunitate ecclesiae Argentoili (anno 769).(Apud D. Bouq., Recueil des Hist., ex authentico.) (1575A) Carolomannus gratia Dei rex Francorum, vir inluster. Decet enim regalis clementiae suis fidelibus oportuna beneficia libenti [libenter] praestare, et quod recti postulavit effectum mancipare et fidem. Optenta beneficia quod ab antecessoribus nostris noscuntur habere indulta, pro nostris oracula in eodem volumus firmare, ut eis melius delectet erga regimine nostro fideliter famulare. Igitur in Christo Domino Sagrata Ailina abbatissa de monasterio Argentolaio, climentiae regni nostri direxit, suggerendo (1575B)eo quod antecessoris nostri quondam regis per eorum auctoritatem eorum manus roboratus omni aemunitate in integri de villas ecclesiae suae absque introitu judicum concessissent vel firmassent, ita ut neque judex publicus nec ad agendum, nec ad frida exigendum, nec ad mansiones faciendum, nec ulla retributione requirendum de villas jam dicto monasteriae, quicquid fiscus noster exinde potuerat recipere, ingerere non debeat. Unde et ipsa preceptione antecessorum nostrorum per manibus habere adfirmat, dum et ipsa in praesente obtulit relegenda, et ipsi beneficius ab ipsos reges ei fuit indultum, tempore presente ab eosdem aserere vel conservare. Sed pro integra firmitate petiit celsitudinem nostri ut circa ipsa nostra hoc plenius deberit auctoritas (1575C)confirmari. Sed cognoscat utilitas seo magnitudo vestra, quod nos hunc beneficium pro Dei amore plenissima voluntati dinuo confirmassit vel concessisse. Proinde ergo jubemus ut dum sicut ab ipsos regis antecessores nostros per eorum preceptiones manus suas roboratas memoratae monasteriae, vel jam dictae Ailianae abbatissae de omnes villas suas absque introitum judicum integra aemunitas, ut hoc presenti tempore et futurum hoc beneficium ab eadem conservare videntur, neque vos, neque juniores seo successores vestri, vel quislibet judiciaria potestas in curtis ipsius monasteriae, vel jam dictae Ailinane abbatisse, nec ad agendum, ne ad frida exigendum, nec mansiones faciendum, nec ulla retributione requirendum, quicquid fiscus noster exinde (1575D)potuerat sperare, ingerere nec exigere non presumatur, nisi ex nostra indulgencia perpetualiter maneat inconvulsum. Et huc haec auctoritas firma permaneat, manu nostra signaculum subter decrevimus roborare.
Signum + domno Carolomanno gloriosissimo regi.
Datum in mense Novembri, anno secundo regni (1576A)nostri. Actum Pontione palatio publico, in Dei nomen feliciter.
XLIII. Carolomannus justitiam reddit monasterio Prumiensi de loco Benutfeld (Anno 770.)(Apud Hontheim, Hist. Trevir.) Carolomannus gratia Dei rex Francorum vir inluster. Regalem quidem exoramus clementiam et animos fidelium nostrorum adortamus, si circa eos, qui tam erga genitore nostro, quam et nos illibatam fidem et veram fidelitatem usque nunc exercuerunt, petitionis illorum in quo nostris auribus patefecerunt, et animos illorum, quos nunc in nostrum habemus dominium delectabilem et amabilem, circa nostrum servitium de die in diem hilariores atque promptiores (1576B)esse scimus. Ideoque fidelis, Deo propitio, noster inluster vir Dirodoinus comes palatii nostri clementiam regni Deo adjuvante nostri innotuit, dicendo eo quod antecessores quondam nostri, Deo instituti reges, per strumenta seriem cartarum, ad genealogia sua vel subsequente ipsius progenie, per eorum auctoritates, eorumque manus roboratas, vel confirmationes regum indulsissent, atque in jure eorum potestate confirmassent silva aliqua in loco, qui dicitur Benutfelt, infra centina Belslango, infra vasta Ardenna, et cessionis regum in praesentia nostra de ipsa sylva retulit ad relegendum, et innotuit nobis, ut peractores iniquiter ipsa sylva ex parte invasissent, et genitor meus Pippinus gloriosissimus rex praedicto Dirodoino vel suis gamaladionis de ipsa silva manu vestita (1576C)fecisset, dum de hac causa sic ante nos fuit ratio deducta, et suam vel suis Gamaladionis tam per veragos homines, quamque per confirmationis [confirmationes] regum cognovimus, justitiam ei reddimus de loco, qui dicitur Benezvelt, de illa fontana, quae in ipsa villa est, infra unamquamque partem debeant habere quantum ad nos pertinet, et actoris nostri antea eum vel suis gamaladionis injuste contradixerunt, et infra banno fuit una vena de ipsa fontana in circuitu per loca diversa, quae de nostra parte judicis nostri iniquiter ipsis contradixerunt. Jubemus, ut ab hac die ipsa sylva de jam dictis partibus nostris, quam et futuris temporibus, ut nullus judex publicus de partibus nostris ullo unquam tempore abstrahere, nec minuere, neque contradicere non (1576D)debeat de ipsa sylva infra, ipsa vena de unaquaque parte, tam in sylvis quamque in terris, agris, permisis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, adjunctis, adjacentiis, omnia et ex omnibus sub integritate, sicut jam diximus, debeat habere ipse Dirodoinus vel sui gamaladionis, quamque et posteritas eorum evindicatum, et elidicatum, et quidquid de ipsa sylva facere voluerint, ex nostra auctoritate (1577A)habeant, teneant, atque possideant, et suis posteris ad possidendum relinquant, sicut diximus, quidquid exinde voluerint ex nostra auctoritate liberam et firmissimam in omnibus habeant potestatem faciendi. Et ut haec auctoritas firmior habeatur, vel per tempora melius conservetur, manu nostra propria subter eam decrevimus roborare, et de anulo nostro jussimus sigillare.
Signum + Carolomanni gloriosi regis. Mainarius recognovi.
Data in mense Maio anno secundo regni nostri.
Actum Brocmagad palatio publico in Dei nomine feliciter. Amen.
XLIV. Carolomanni Austrasiae regis charta, qua monasterii Honaugiensis bona confirmat, data mense Martio 770.(Apud Grandidier, Hist. de l' Eglise de Strasbourg. ) (1577B) Carolomannus gratia Dei rex Francorum, vir inluster. Omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, domesticis, vicariis, centenariis, vel omnibus missis nostris discurrentibus, tam presentibus quam et futuris. Cognoscatis quod maximum regni nostri augere credimus munimentum, si beneficia opportuna per loca ecclesiarum benivola deliberatione concedimus, ac Domino protegente stabiliter perdurare confidimus. Igitur noverit sollertia vestra, quod nos ad petitionem venerabilis viri Stephani abbatis tale pro eterna retributione beneficium visi sumus indulsisse, ut, etc. (quae hic sequuntur, prorsus conveniunt cum verbis chartae Pippini regis Francorum (1577C)anni 759, quae exstat col. 1531, praeterquam quod loco Dubanus legitur Stephanus.) Et ut presens auctoritas tam presentibus quamque futuris temporibus inviolata, Deo adjutore, permaneat, manu nostra subter eam decrevimus affirmare, ac de anulo nostro sigillare jussimus.
Signum + Carolomanni gloriosissimi regis. Maginarius recognovi et subscripsi.
Data in mense marcio, anno secundo regni nostri.
Actum Theudonevilla palacio publico, in Dei nomine feliciter.
XLV. Charta Carolomanni Austrasiae regis, qui monasterio Novientensi, seu Ebersheimensi confirmat bona quae Adalricus dux Alsatiae idem monasterio concesserat. Data 6 Maii 770.(Apud Grandidier, ibid.) (1578A) Carolomannus gratia Dei rex Francorum, vir inluster ; et quia Scriptura teste didicimus, quod rex, qui sedet in solio judicii, dissipat omne malum intuitu suo, quapropter illud per nos credimus impleri, qui tanti nominis curam administramus, si venerabilia ecclesiarum Dei loca alicujus doni commodo ditare ac sublimare studuerimus, et id nobis regnique nostri statui profuturum minime dubitamus. (1578B)Igitur noverit omnium fidelium Dei et nostrorum tam presentium quam et futurorum sagacitas, qualiter Isenhardus abbas de monasterio, cujus vocabulum est Noviento, situm in pago Alsaciense super fluvium Illam, quod vir illuster Adalricus sive Athicus dux, et conjux ejus Bersvinda in Christi nomine et in honore sanctorum apostolorum Petri et Pauli et sancti Mauricii Martyris et Sociorum ejus a novo in suo proprio construxerunt fundo, clementiam regni nostri adiit, deprecans, ut privilegia, que pie memorie genitor noster Pipinus ejusque antecessores, reges videlicet Francorum, eidem monasterio, locisque que ad sustentationem fratrum ibidem Deo servientium pertinent contulerunt, renovemus. Precipimus ergo per regie majestatis auctoritatem, (1578C)predecessorum nostrorum constituta firmantes, ut in villas, quas prefatus dux in dotem ecclesie supradicti monasterii cum omnibus pertinenciis suis, ecclesiis scilicet, agris, areis, edificiis, terris videlicet cultis et incultis, accolabus, mancipiis, pratis, pascuis, silvis, venationibus, aquis aquarumve decursibus, piscationibus, molendinis, viis et inviis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis, vel qualitercumque nominatis utilitatibus ad ipsa predia pertinentibus delegavit, hoc est, in Wishuvilare, que sita est in pago Brisigaugensi supra ripam Rheni fluminis cum omnibus appendiciis (1579A)suis. In Sulza cum omnibus ad se pertinentibus; in Burchheim, in Lagelenheim, in Gruzenheim, in Sigoltesheim, in Racenhusen, in Oleswilern, in Scerenwilere, in Sarmeresheim, in Hudenheim, in Northus, cum omni decima ipsorum prediorum. Nullus judex publicus, nulla judiciaria potestas ingredi presumat, nec aliquem hominum ibi constringat, nec causas audiat, nec fredam tollat, nec mansiones, aut paratas ibi faciat, nec quidquam de fisco nostro requirat. Sed predictus abbas Isenhardus, ejusque successores easdem res aucmentando, ac meliorando potestative possideant. Et ut hec auctoritas nostra firma et inviolata permaneat, manus nostre subscriptionibus subter signavimus, et de annulo nostro subter sigillavimus.
(1579B)Signum domini Carolomanni gloriosissimi regis in Christi nomine. Maginarius recognovi et subscripsi.
Datum sub die pridie Nonas maii, anno secundo regni nostri.
Actum Bruocmagad patacio publico, in Dei nomine feliciter. Amen.
XLVII. Carolomanni regis privilegium pro monasterio Grandisvallensi (anno 770).(Apud Schoepflin., Alsatia diplomatica. ) Carolomannus gratia Dei rex Franchorum et Loncobardorum. Notum sit omnibus episcopis, ducibus, abbatibus, comitibus, domesticis, vicariis, centenariis vel omnibus missis nostris discurrentibus. Quotiens (1579C)recta petitio sacerdotum, quod pro opportunitatibus locisque sanctorum proderit, ad aures clementiae nostrae processerit, talis debet etiam ob audita vel effective in Domini nomine mancipata, unde per aeternum retributorem veniam mereamur adipisci, et eos delectet pro stabilitate regni nostri jugiter exorare, vel in omni parte fideliter erga nostrum regnum assistere. Igitur cognoscat magnitudo (1580A)seu utilitas vestra, quod de monasterio Grandevalle, in honorem sanctae Mariae virginis constructo, et Cella Verteme in honorem sancti Pauli, et Cella sancti Ursicini confessoris, sibi subjectis, ubi vir Gundoaldus venerabilis abba praeesse videtur, missa petitione innotuit, eo quod bonae memoriae genitor noster Pipinus rex, vel caeteri antecessorum reges, qui ante ipsum vel nos gubernacula regni Franchorum tenuerunt . . . . eorumque manus roboratas, tale beneficium ad ipsam casam dictam cesserunt, ut de villis eorum integre emunitati ejus merito compellenti secundum eorum perceptiones, quod antecessores nostri de potestate ad ipsam casam concesserunt, plena et integra perceperunt . . . . vel pro ejus quiete dictorum successorum suorum (1580B)visi sumus concessisse. Quapropter per hoc praeceptum nostrum speciale decrevimus, ordinamus, quod perpetuum . . . . Concessurum esse, ut neque vos . . . neque vestri, nec quislibet de judiciaria potestate adcinctus, in curtis vel villis ipsius monasterii aut aedificiis ipsorum illuc adspicientibus quibuslibet pagis, atque territuriis, tam quod praesenti tempore possidere videatur, vel dominare, quam quod adhuc ex munere regum aut reginarum, seu pro collata populi vel de comparata aut de qualibet rerum detractum augmentare vel meliorare seu attrahere poterit, ad caussas audiendum, nec freda exactandum, nec fidei jussores tollendum, nec mancionatas aut paratas faciendum, nec homines distringendum, nec ministeriales suos aut servientes vel accolonos (1580C)ipsius monasterii distringendum, nec ullas reddibitiones publicas requirendum, nec exactandum. Quod ad fiscum nostrum aut comites exinde redibitur penitus egredere, judiciaria potestas nec missi nostri discurentes praesumant nisi omnes villas eorum sub emunitatis nomine; cum omnes fredus concessus, aut publicas redibitiones concessas, omnia sicut superius comprehensum est; tam ipse abbas Gondaldus, (1581A)quam successores sui, hoc in Domini nomine omni tempore valeant possidere, atque dominare. Quod nos ad ipsa monasteria aut monachis; qui ibidem sunt aut praefuerunt, pro mercedis nostrae augmento taliter concessimus, ut nulla refragatio de hoc, quod superius continetur, quod ab nostra clementia eisdem fuit concessum, nec nostris nec futuris temporibus, vel ullo quoque tempore, ut hoc non fiat nisi quod pro hoc nostro praecepto fuit concessum, pro perpetualiter maneat illibatum atque inconvulsum. Et ut haec auctoritas nostra firmior habeatur, in omnibus per tempora melius conservetur, manu nostra subscriptionibus subter signavimus et de annulo nostro subter sigillavimus.
XLVII. Charta Carolomanni regis, qua villas Faberolas et Norontem coenobio Dionysiano confert (anno 771).(Apud D. Bouquet, Recueil des Hist. de France. ) (1581B) Carolomannus gratia Dei rex Francorum vir inluster. Et quia monente Scriptura ita oporteat unumquemque constanter praeparari, quatenus veniente in conspectu superni Judicis illam mereatur domini piam vocem audire, unde omnes justi ex bonis actibus erunt gavisi; quapropter nos salubriter, ut credimus, considerantes qualiter ex terrenis rebus, quibus superna gratia nobis affluenter in hoc saeculo largire dignata est, saltim vel in pauperibus ex hoc tribuere deberemus, unde misericordiam Altissimi adipisci valeamus. Idcirco cedimus atque donamus pro animae nostrae remedium, vel pro genitore nostro (1581C)quondam Pippino, ad monasterium sancti Dionysii martyris, ubi pretiosus domnus cum sociis suis corpore requiescit, donatumque ad praefato sancto loco esse volumus, hoc est villas quod ipse genitor noster per manus nostras ad ipsa casa Dei dudum delegaverat, nuncupantes Faberolas, qui ponitur in pago Madriacense, et Noronte in pago carnotino, cum omni integritate, vel appendiciis earum, ad ipso monasterio, vel monachis ibidem degentibus, seu ad luminaria ipsius ecclesiae procurandum vel stipendia pauperum, ut praedictas villas proficere debeant in (1582A)augmentum, sicut a vasso nostro Audegario possessas fuerunt, et ut melius delectet ipsos monachos pro nobis et genitore nostro die noctuque Domini misericordiam attentius deprecare. Igitur praedictas villas Faberolas et Noronte cedimus atque donamus ad ipso sancto loco, una cum terris, domibus, aedificiis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, mobilibus et immobilibus, farinariis, gregis cum pastoribus, omnia et ex omnibus, sicut diximus, cum omni integritate, quidquid praesenti tempore nostra videtur ibidem esse possessio, pars praedicti monasterii ejusque rectores perenniter nostris et futuris temporibus habeant, teneant atque possedeant, et ad ipsa casa Dei in nostra elemosina usque in perpetuum absque (1582B)ullius repetitione debeat esse jure integro confirmato. Et ut haec auctoritas firma et inconvulsa permaneat, nos eam manu propria subter firmavimus, et de anulo nostro sigillare jussimus.
Signum + Carolo Magno gloriosissimo rege.
Maginarius recognovi et subscripsi.
Data in mense decembri, anno quarto regni nostri.
Actum Salmunciago palatio publico, in Dei nomine feliciter.
XLVIII. Testamentum Remigii episcopi Argentinensis, seu charta donationis monasteriorum Aschoviae et Werthae ad ecclesiam Argentinensem. Die 15 Martii 778.(Apud Grandidier, Hist. de l' Eglise de Strasbourg. ) (1582C)+ In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, sub die Idus Martii, anno decimo regni domni nostri gloriosissimi Caroli regis. Ego itaque Remigius, etsi peccator vilissimus, servus servorum Dei, gratia Dei episcopus Argentinensis urbis sana mente, sanoque consilio hoc feci testamentum quod ego plena devotione et unica voluntate condidi, quod ego ipse dictavi et manibus meis scripsi et subscripsi, adhibitis legitimi numeri testibus, qui a nobis rogati subter subscripserunt, vel signacula manibus suis roboraverunt, quod testamentum volo ut ad (1583A)vicem omnium codicellorum plenissimam obtineat firmitatem; et si causa juris civilis pretorii aliquis tanquam intestatum velit infirmare, et ut id non valeat, dentur testes huic heredi mee sacrosancte ecclesie, ac domne mee Mariae genitrici Dei Domini nostri Jehsu Christi Argentinensi, ubi me peccatorem pietas Dei vel misericordia sancte Mariae honorem pontificatus habere precepit. Propterea dulcissima domna mea sancta Maria te esse constituo heredem meam et in omnibus eligo atque decerno, et fidei tue cuncta que a me decreta sunt sub tua protectione commendo, et que subter in hoc testamento conscripta continentur, tu piissima et dulcissima domna coram Deo celi et terre meam in omnibus voluntatem adimplendam, atque perficiendam summam habeas (1583B)potestatem. Igitur tu, dulcissima domna mea sancta Maria, cum me Deus de hac luce fragilique corpore sua vocatione jusserit emigrare, tu mihi domina heres assistas. Propterea tibi, dulcissima domna mea heres mea sancta Maria, tibi dono donatumque in perpetuum esse volo, in ea ratione, ut dum mihi Deus spacium dederit ad vivendum, et Scolastice nepte mee, vel Rederamno abnepoti meo, quidquid visus sum habere in pago Alsacense, in insula que vocatur Hascgaugia, super fluvium Illa, et est ipsa insula in marcha Blabodsaime, et in marcha Quibilisheime, cum basilica superposita, quam ego a novo edificavi et consecravi, ubi condidi domnam meam sanctam Sophiam, preciosissimoque corpori ejus locum sepulture dedi, quam domnus (1583C)Adrianus papa pontifex summus mihi dedit ad serviendum, et ego ipse ab urbe Roma in hanc regionem super humeros meos cum ministris meis cum magno decore transtuli. Propterea dulcissima domna et heres mea sancta Maria, tibi dono corpus sancte (1584A)Sophie; commendo et ipse ipsam ecclesiam, quam in honore sancti Trophimi dedicavimus, ubi ipsa sancta Sophia preposita in corpore requiescit, cum ipsa insula Ascgaugia, quam Roduna religiosa Dei et Adala abbatissa earum portiones de ipsa insula nobis et sancte Sophie tradiderunt et condonaverunt, seu cartas coram testibus firmaverunt. Propterea tibi, dulcissima, dono, et heres mea sancta Maria, tibi trado ipsam insulam pro anime mee remedio, vel pro eterna retributione, ut apud pium Dominum veniam merear adipisci sempiternam. Et tu piissima domina mea pro me Dominum Jehsum Christum, quem tu in utero meruisti portare, deprecari digneris, ut mihi peccatori veniam sempiternam donet. Ideoque dulcissima domna et heres mea tibi ipsam insulam (1584B)supra nominatam Aschaugiam trado cum omni integritate et soliditate, cum basilicis, cum domibus, aedificiis, curtis, pomiferis, mancipiis, vineis, silvis, pratis, campis, terris perterrariis, faranariis, pascuis, peculiis utriusque tam majoris quam minoris sexus, et mancipiorum, et peculiorum, aquis aquarumque decursibus, vel quicquid dici aut nominari potest, et mea ibidem legitima hodie videtur esse possesio, et quicquid ad ipsum locum sanctum aspicere videtur, et a bonis hominibus per series scripturarum ibidem condonatum fuit, et quicquid ego ibidem conquisivi, aut mihi traditum fuit, vel per comparationis titulum conquisivi. Et ego iterum per donationis titulum ad ipsum locum sanctum delegavi tibi, dulcissima domna mea sancta Maria, in ea ratione, sicut superius (1584C)conscripsimus, tradimus, atque transfundimus, ut tu ipsa pro peccatis meis exorare digneris, ut veniam merear accipere, et molem peccaminum meorum minuere; similiter tibi dono, dulcissima domna et heres mea, in alio pagello Aragougense (1585A)monasteriolum, quod dicitur Werith super fluvium Araris, et est ipsa insula Grechchinbach, quod Rapertus episcopus a novo opere edificavit, et ipse mihi per suum cultellum coram testibus tradidit, et iterum germani ipsius Raperti his nominibus. Ertulfus et Cundbertus ipsum monasteriolum requisierunt, et ego ipsos exinde revestivi. Sed postea gratias Deo et intercedentibus bonis hominibus, et Xenio meo quod ego dedi, vel beneficium meum quod ego illis per precariam beneficiavi, dum ipsi adviverent, et exinde nobis censum solverent, et post eorum obitum in nostram revocaremus dominationem et ipsum beneficium, hoc est, quod Raperti proprietas fuit ex alode, et per hoc ipsius germani Raperti ipsum monasteriolum nobis iterum tradiderunt (1585B)coram testibus, seu et cartulam traditionis nobis fecerunt, et de ipso monasteriolo nobis revestierunt, et per festucam sibi exinde de ipso monasteriolo exiti fecerunt coram testibus, sicut lex (1586A)Alamannorum fuit. Propterea tibi, dulcissima domna et heres mea sancta Maria, dono tibi ipsum monasteriolum quod dicitur Werith, et est in honore sancti Leodegarii martyris, in fine Grechchinbaccense, in insula super fluvium Ararim, tam pro salute anime mee, quam pro remedio anime Raperti episcopi, ut tu ipsa intercedas pro nobis, ut mereamur a Deo adjuvari, ut deleantur delicta nostra et veniam sempiternam apud pium Dominum mereamur accipere. Propterea tibi, dulcissima domna et heres mea sancta Maria, dono ipsum monasteriolum superius denominatum cum omni integritate et soliditate, cum basilicis, cum domibus, edificiis, cum omnibus adjacentibus et appenditiis, cum villis, curtibus, curtiferis, mansionaribus, terris, (1586B)perterrariis, mancipiis, campis, pratis, silvis, vineis, farinariis, pascuis, aquis, aquarumque decursibus, peculiis utriusque sexus tam majoris quam minoris, mobile et inmobile, quidquid dici et nominari (1587A)potest, vel quidquid hodie visus sum possidere, et quod ad ipsum monasterium pertinet et a bonis hominibus per cartulas traditionis et concessionis et venditionis ad ipsum locum sanctum sancto Dei Leodegario delegatum fuit. Tibi, dulcissima et heres mea sancta Maria, hec omnia superius denominata tibi trado, atque transfundo, in ea ratione sicut superius diximus. Quod ego ipse, et Scolastica nepta mea, et Raderamnus abnepos meus, dum advivimus, per tuum beneficium Domna mea et successores mei, qui tunc temporis esse videntur, habere debeamus sub usufructuario, et censum annis singulis ad festivitatem sancte Mariae in dedicatione ipsius altaris, quod modo dedicavimus, solidos XX in argento dare debeamus, et hoc volumus, (1587B)ut ipsos solidos illic clerici nostri canonici in nostra elymosina recipiant, ut ipsos melius delectet die noctuque Deo et sanctae Marie deservire, et pro nobis Deum exorare, et ut nomina nostra scripta sint in libro vite, et ut corpusculum meum in illa cripta, quam novo opere feci, requiescat. Volo ego, et precor, et rogo, successoresque meos contestor, ut per nullam occasionem licentiam habeatis, Scolastice nepte mee, nec Raderamno abnepoti meo de ipso beneficio, quod ego dedi, ejicere foras, hoc est, illa cella sancte Sophie in insula Aschaugia et illo monasteriolo in Aragaugia, quod dicitur Werida. Et si ista contempneritis, aut aliud facere vultis, nisi quod ego superius conscripsi, ante tribunal Christi exinde deducatis rationem, et hoc non valeatis facere. (1587C)Et quando quidem cum ego Remigius, et Scolastica et Raderamnus jam fati munus impleverimus, tu sacrosancta Ecclesia sancta Maria, agentesque tui totum ac integrum, sicut a nobis fuit possessum, in vestram revocetis potestatem atque dominium, et tibi perpetualiter, sancta Maria heres nostra, proficiat in augmentum. Et hoc volumus et supplicamus, ut post nostrorum quoque discessum nullus homo illas cellulas (1588A)Ascgaugiam et Werida, quas ego ad sanctam Mariam dedi, nullo tempore in beneficio habeat. Si quis vero et quecumque persona quolibet tempore, quocumque ingenio contra hoc testamentum, quod ego spontanea voluntate, inspirante divino magisterio feci et ego ipse scripsi, venire aut agere temptaverit, aut contrarius esse voluerit, aut minuere, aut irrumpere conaverit, in primis iram Dei incurrat, et ab antistite, qui tunc temporis est, coram Deo et sancta Maria excommunicatus existat, et illa die tremenda cum districtus examinator advenerit, reus et judicatus discedat, et insuper inferat sanctorum actoribus sacrosancte ecclesie sancte Marie heredi mee una cum sacratissimo fisco auri libras quinque, argenti pondus viginti quinque coactus exsolvat, et (1588B)quod repetit vindicare non valeat, et nihilominus presens pagina testamenti firma stabilitate debeat permanere, cum stipulatione subnixa. Actum Argentina civitate. Notavi diem et annum quem supra.
Ego in Dei nomine Remigius peccator gratia Dei episcopus hoc testamentum a me factum in amore sancte Mariae, quod ego ipse manibus meis scripsi, et superius scribere rogavi, relegi. Et ego Gislebertus ac si peccator episcopus. Ego Willibaldus episcopus subscripsi. Signum Garibaldi. Ego Weomadus episcopus. Ego in Dei nomine Waldericus vocatus episcopus. Ego Walabertus vocatus episcopus. Signum Hullind. Signum Lantfridi. Signum Balldne. Signum Harbaldi. Signum Friderichd. Signum Ralhinfridi, qui et ipse consensit pro parte uxore sua (1588C)Harilandae.
In Dei nomine Remigius peccator episcopus feci hoc testamentum in honore Domini et sancte Marie Argentoratinse de Aschagia, que est in Wibilesheim marcha, seu et in Bladbotesheime marcha pro anime mee remedio una cum ipso corpore sancto sanctae Sophiae, similiter et in alio loco qui dicitur Werida monasteriolo, quod est in marcha Grechchinbach (1589A)pro animae mee remedio, et pro anima Ratberti episcopi. Signum Anteneri. Signum Licenzid. Signum Erineneberti. Signum Raderamind. Signum Waidegirst. Signum Venantie. Signum Scholastice. Signum Erinenegunde. Signum Maurind. Signum Ugindne. Signum Audeberti. Signum Widerici. Signum Udone. Signum Uribid. Signum Anausoni. Signum Berngrid. Signum Alione. Signum Hardrind. Signum (1590A)Rotmundi. Signum Apponi. Signum Ulaholfe. Signum Scaione. Signum Haimone. Signum Wanbaldi. Signum Hildibrandi. Signum Wolfgrinid. Signum Leoloind. Signum Audrild, Signum Erhusto clerico. Signum Hilderici clerici. Signum Gerwigo clerici. Signum Udalmannid. Signum Nandwigo clerico. Signum Hildimund. Signum Hildiberti