Migne Patrologia Latina Tomus 135
De triumphis Christi sanctorumque Palestinae
De triumphis Christi sanctorumque Palestinae (Flodoardus Remensis), J. P. Migne 135.0548D
INCIPIT LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. De locis corporali Christi praesentia insignitis .
135.0491B| Bethlem regiparens, Davidis origine clara,
Regum regis ovans rutilo sed clarior ortu,
135.0492B| Quae Christi cunas meruisti visere primas,
Prima Deum cernens humano corpore tectum,
135.0493A| Angelico doctis monitu pastoribus. In te
Coelicus ostensus panis quo vivere gaudent
Agmina celsa poli, gaudet quo vivere mundus,
Primitiis nostris, in te salvatio nostra
Visa, docente astro, donataque munere digno.
Hisque fides toto ut maneat devotior aevo,
Virginis ex haustu sacrati haec ipsa Mariae
Stella nitens putei signatur fonte tueri,
Omnibus haud passim, mundis modo corde, retecta.
Quae tenebrosa diu, quae perfida corda gerebas,
Coeli lumen humi latitans Aegypte reservas.
Nazara, magnifico felix splendescis alumno
Qui terrena fovens, coelestia luce serenat,
Humanasque animas supero fulgore decorans,
De propria virtute sui bona cuncta ministrat.
135.0493B| Quae pridem tenebris errans, Galilaea, latebas,
Suspice progressum lumen de lumine verum.
Tu quoque, digna Cana, grato laetare decore
Quo validum vini concepit lympha saporem.
Fimbria contactos medicantis Gennesareos
Morborum aegrotos, pulso dat turbine laetos.
Villa Capharnaum, virtutum munere pinguis,
Ditescens harum late respergis odorem,
Quo variis properant gentes regionibus uti
Et flamen vitae sensu captare fideli
Sidonis Tyriique viri, Syriaeque coloni,
Plebes Judaeaeque Samaritumque catervae.
Bethaniae tellus, gemina virtute refulges:
Aret qua sterilis, surgit de morte fidelis.
O Solymae nomen, quonam te carmine pangam!
135.0494A| O Jerusalem, pacis quae visio dicta
Pacificum regem spernis! Quid munia pacis
Amittis, proprii contraria nominis, audens
Auctorem pacis, qui conciliare supernis
Res petit humanas, pessumdare. Perdita quaerens
Terribili spectas morientem pessima vultu,
Quod pavefacta metu fugiunt elementa videre!
Terra tremit, radios condit sol luce fugata,
Saxa crepant, monumenta patent, sunt carbasa scissa;
Durior et saxis nescis fera scindere corda!
Funditus eversam, quo te prodente reatu
Novimus, et dignas solvisse piamine poenas.
At nunc in melius reparata nitens, pretiosae
Ligna crucis servas, et celsa tropaea resignans,
135.0494B| Dum jam Christiferum placamus honore sepulcrum,
Unde inferna petens portas confregit Averni
Agnus, et exsurgens tumulo spolia ampla reduxit.
Inclyta qua niveo tellus radiata decore,
Corporis ac summi tactus oppleta vigore,
Hausta replet variae mundum splendore nitelae:
Morbida membra levans, atque atra venena repellens.
Quare nunc magis es toto venerabilis orbe
Quam quondam unius curans solemnia gentis,
Mons uber, mons exsultans, mons pinguis olivae,
Immarcescibili retinens vestigia feno
Felix, quae Domini, Patris solium subeuntis,
Impressere pedes, coeli convexa petentes.
CAPUT II. De ecclesia beatae Mariae .
135.0493|
135.0493C| Felix o vallis Josaphat, quae membra beatae
Virginis atque Dei genitricis habere locata
Digna reperta quidem, sed non abscondere mundi
Digna diu stellam, divini luminis aulam,
Luce coruscantem, quam splendida lilia vallant,
Humano generi, rutilans quae janua lucis
Effulsit, coelique palatia celsa reclusit.
Constantino aulam cujus fabricante parandam,
Traditur huc vastas illum applicuisse columnas
Aptandas operi, tum nisibus ordine plures
Artifices trivisse dies, nulla arte juvante.
Cassato tandem ingenii conamine cuncto,
Virgo benigna docet qua sint virtute locandae:
135.0493D| Admonet aedicolam, post irrita coepta soporum,
135.0494C| Arti quid jungat, divinis terrea cedant:
A ferulis pueros tres evocet, hacque juvetur
Innocua annitente manu; superetque laborem.
Mature surgens monitus ille edere certat
Pusiolosque schola tres acciet, utque probetur
Simplicitate Deum gaudere, patratur in hora
His quod multa virum manus arte moraque nequi vit.
Alma quidem puero quae praebuit ubera Christo,
Sola Dei genitrix, et virgo puerpera sola,
Quae coeli fovit regis puerilia membra,
Parvorum rectrix et simplicitatis amatrix
Enitet, exemplisque probat se noscere parvos.
CAPUT III. De puero ab igne liberato .
135.0493|
135.0493D| Sic puerum truciore rogo Babylonis adactum,
Quem pater, aspidibusque ferisque ferocior ira,
Ignibus injectum, superaddens robora flammis,
Pane poli pastum clausit, flagrante camino,
Contutum patriis vetuit fornacibus uri:
Qui dum, matre gemente, omni concurritur urbe,
135.0494D| Mollibus ut plumis, roseis discumbere prunis
Cernitur, et raptus populi stipante corona,
Quaeritur ut superet tam vasta incendia salvus?
Illa, infit, mulier cathedra quae sedet in aula
Qua sumpsi panem, puerum sinuamine gestans,
Palliolo me contexit ne tangeret ignis.
CAPUT IV. De beneficiis quibusdam praestitis per beatam Mariam .
135.0495|
135.0495A| Colligit haec parvos hac simplicitate nitentes,
Quos ubicunque tegens, mundo solatur in omni.
E quibus in Solyma plures tutatur; egentes
Confovet ac vitae suffragia praestat alumnis:
135.0496A| Et stipis indiguis victus solamina confert:
Horrea vel subitae replens cumulamine frugis,
Sacra vel aureolis onerans altaria massis.
CAPUT V. De quodam pignora Dei Genitricis ferente .
135.0495|
135.0495A| Ipsius hinc quidam sumens pia pignora, morbo
Leprae exutus aquis Christi baptismate sacri
(Saepe quibus tali plures a labe levantur),
Dum repetit patriam, deserti interna latrones
Perscrutans patitur, gerulus nudatur amictu,
Munera capsa tegens rapitur, fulvumque putata
Occultare dolum, spem fracta intercipit auri;
Moxque pyra accensa flammis inventa retrudunt,
135.0496A| Prosubiguntque flagris captum, plexumque relinquunt,
Vix ille exsurgens, cinerum ut recidiva recepta
Respicit, incensis astrata immunia prunis,
Nescia fervoris, pretiosa jacere talenta,
Ipsaque despecto renitentia tegmina fumo;
Non sensisse ignes, omnem sprevisse vaporem.
Immemor hinc poenae gaudens data praemia tollit,
135.0496B| Laetus iter carpit, coepto in sua tramite ducit.
CAPUT VI. De fluentis Jordanicis .
135.0495|
135.0495B| Vulnera praedictis qua plura lavantur in undis
Corporis atque animae, mulier quas moenibus olim
Hiericunteis nimiis addicta piaclis,
Solemni de more petens, permista piorum
Agminibus, fluctus dum nititur amnis inire,
Aversi fugiunt, liquido renuente fluento,
Tam diri infando sceleris contamine tangi.
Improba cedentes sequitur per limpida lymphas
135.0496B| Marmora, sacratas contingere nec valet undas,
Ulteriora petens amnis, linquensque meatum.
Mirari praestat populos, edisserat actus
Conscia flagitii rogitant, serit illa patrata
Expositae narrans partus edente reatu
Admissa octonae sibi parricidia prolis.
Cujus dum plebes scelera expurgarier orat,
Affusa haec precibus, facinus ne duplicet efflat.
CAPUT VII. De sancto Joanne Baptist
135.0495|
135.0496C| Vates quo nemo in muliebria pignora major,
Hic undis primus docuit peccata lavari;
Ablutorem orbis dignus quoque tingere lymphis,
Insuper assertis gaudens se impendere veri,
Relliquias qui almi spargit dum corporis orbi,
Panditur egregiis mundum lustrare tropaeis.
Urbs ab Alexandro ducens clarissima nomen,
135.0496C| Et caput Aegypti, spectabilis aequore magno,
Clarior ejus adest membris, ubi praedita fulget:
Ossa Palaestinae cujus collecta Sebastae,
Ignibus erepta, et Solymis perlata Philippo,
Patris Athanasii sunt hoc legata fidei.
At caput herois positum Phoenicide messe
Festivi cultus claro celebratur honore.
CAPUT VIII. De apostolis Petro et Paulo.
135.0495|
135.0495C| Roma, caput praestans orbis, praeclara triumphis,
Jam mage celsa fide Christi praeclarior esse
Coepisti, fidei patronis fulta beatae,
Coeli clavigero pastorum principe Petro
Doctrinaeque typo, doctorum praeduce Paulo.
135.0495D| Hebraeis quorum praeceptor deditur alter,
Absolvens verboque ligans se judice mentes,
Arbiter Ecclesiae, dictat ceu Spiritus illi
Discretis poenas meritis, vel praemia reddens.
Muneris hinc proprii fur labitur, uxor et haerens,
Simon fraude perit, Thabitas de funere surgit,
Surgit et Aeneas, et non numeranda caterva.
Alter arat verboque replet gentilia corda
135.0496C| Quem vertens coelo alloquitur divina potestas,
Proripiensque poli cupidum ad fastigia tollit:
Et docet in coelis, terrenas unde doceret,
Pasceret ac mentes, sacri qui semina verbi
Orbe serit toto, sanat quoque corpore multos,
135.0496D| Et juvenem de morte levat, sed plurima corda.
Hi te sublimis coeli super astra ferentes,
Instrumenta ferunt de te per climata mundi
Militibus pacis, per quae victoria surgit.
Quorum, Petre, crucem, gladium, pie Paule, Neronis
Passi, praecelsas meruistis in aethere sedes.
CAPUT IX. De Jacobo fratre Domini.
135.0497|
135.0497A| Aelia nunc, Jerusalem, quae versa vocaris
Jam renovata, crucisque gerens miranda tropaea
Christi, servorumque ejus venerare sepulcra,
Quorum post Dominum Jacobus tibi regmina primus
Continuat fidei, legitur qui frater lesu
Sacratui ( sic ) servans, Justus cognomine dictus,
135.0498A| Editus a sociis te primus episcopus ornans,
Arentis plebis qui pectora sicca rigando,
Luminis e radiis terebrans nigrantia corda,
Dum docet excelsa super astra sedere magistrum,
Parjetibus templi dejectus et hostia factus,
Excipitur coelo, populo quoque teste beatus.
CAPUT X. De sancto Joanne apostolo.
135.0497|
135.0497A| Sic Ephesum Christo dilecti membra Joannis
Extollunt, cujus superat facundia mundum.
Qui casto zelo praeclari velleris Agnum,
Zebedeo patre dimisso, cum fratre secutus,
Ipsi prae reliquis speciali jungitur unus
135.0497B| Affectu, capiens aeterno dogmata vitae
135.0498A| Fonte, supra pectus dignus recubare Magistri.
In cruce confixus matri, quem mandat adesse
Virgo sacer sacrae custos ut virginis exstet;
Quique fide fortis violentos passus agones.
Exsilio trusus didicit mysteria coeli,
135.0498B| Ore tonans, animam regnis, dat membra quieti.
CAPUT XI. De Jacobo fratre sancti Joannis.
135.0497|
135.0497B| At fratris Jacobi, Gallaecia, corpore fulges,
Qua capit extremum locuples Hispania finem.
Praecipui pastoris erat qui fidus alumnus,
Nam vidit Dominum qualem per saecla videbit:
Excellens adeo meritis, ut tertius esse
Ipse mereretur testis, cum gloria Christi
135.0498B| Clarificum propriae lucis monstrare nitorem
Discipulis vellet, quibus haec spectare dedisset,
Pollicitus mortem non his prius esse videndam,
Quam daret his lumen venturi cernere regni.
Hunc gladio Solymis, Herodes saeve, necasti,
Sed metas orbis, te damnato, ille decorat.
CAPUT XII. De sancto Andrea
135.0497|
135.0497C| Andreas, pollens opere et sermone virilis,
Splendoremque calens divinae visere lucis,
Inter discipulos renitebat mente Joannis.
Audiit at Christum ut peccamina tollere mundi
Hunc mox est pedibus modo non, quin corde secutus,
Repperit et veram lucem, flammante lucerna,
135.0498C| Ad quam germanum deducit amore colendam.
Hic Scythiae populis ubi dulcia verba salutis
Tradidit, exemplum sequitur quoque morte Magistri,
Dum crucis amplexus votis est cordis adeptus.
Ossa beata Patris retinebat Achaica cujus,
Constantinopolis quae nunc veneranter honorat.
CAPUT XIII. De sancto Matthaeo.
135.0497|
135.0497C| Justitia donate Dei, Matthaee, refulges,
Quem de publicola sanctum, de divite largum,
De exactore pium Dominus dedit esse datorem,
Et de jure fori juri tulit aetheris alti.
Christi Evangelium primus sermone paterno
135.0497D| Scribis, ut excelsus serviles induit artus.
Quocirca facies coelestis gloria currus
135.0498C| Te monstrans hominis, celsum super aethera transfert.
Qui postquam, lucem tenebris inferre parando,
Aethiopum gentem, peccato et corpore nigram,
Candorem nitidum docuisti sumere Christi.
135.0498D| Martyrii palmam, coelique mereris honorem.
CAPUT XIV. De sancto Philippo.
135.0497|
135.0497D| Excellens tumulo Hierapolis aucta Philippi,
Qui Verbi Patrem, vero de lumine quaerens,
Discere promeruit Genitum Genitoris habere
Fulgorem, parili lucem de luce micando,
Virtutemque Patris Nati virtute nitere,
Atque Patrem in Nato, Natumque in Patre manere,
Et viso Nato, Patrem quoque rite videri.
135.0498D| Hancque fidem Scythiae populis spargens pius implet
Barbaricas largo doctrinae semine terras.
Hinc post ecclesias structas, quas ordine sacro
Disponit, vastis Asiae pia dogmata vitae
Prodigus ore serit, coelique in sede locatur.
CAPUT XV. De sancto Thoma.
135.0499|
135.0499A| Thomas, qui Didymus, latus inscrutatur apertum
In cruce confixi mucrone satellitis Agni:
Quo dubitante, fides nobis firmatur herilis,
Lege necis Christum vitae remeasse soluta;
Dumque cicatrices digiti moderamine tractat,
Maxima sanantur dubitantis vulnera cordis,
135.0500A| Omnis et in nostra curatur mente cicatrix,
Dum patuit Christum vera cum carne redisse.
Hunc ubi jam Parthis ac Medis semina verbi
Respergit, pro rege suo videt India passum,
Unde probae studio translatum plebis Edessem,
Fertur corpus humo, coelo mens inditur alto.
CAPUT XVI. De sancto Bartholomaeo.
135.0499|
135.0499A| Suspendentis aquas natum quem gratia fecit,
Bartholomaee sacer, verae tu vitis haberis
Fructificus palmes, huic indiscissus adhaerens
Fecundosque ferens apto pro tempore botros,
Unde merum fidei longe lateque propinans,
Hoc sobriis large tribuis; quod et India sumpsit,
135.0500A| In qua glorificum pro Christi nomine cursum
Consummans gladio, coeli secreta petisti.
Insula, quam Liparim dictam Siculi maris undae
Dant, tua suscepit terra Gangetide membra,
Insignes valida referentia morte triumphos,
Quae Beneventanam tutantur tegmine plebem.
CAPUT XVII. De sanctis Simone et Juda.
135.0499|
135.0499B| Simon Zelotes, Chananaeus idemque vocate,
Scilicet hoc vico ducens cognomen, aquarum
In quo materies, in vini versa vigorem,
Ostendit Christum rerum Dominum esse potentem.
Aegyptus, veterum sacris maculata deorum,
Tetra dente capit vim Verbi jure perennis.
At Juda Jacobi, Tadeus quoque qui vocitaris
(Longe ab eo distans Dominum qui prodidit orbis),
Lebbaeum sed enim memorante corde vocatum,
Corculus in nostra latum quod voce sonabit,
Luminis aspersisti inter duo flumina semen
De medio patriae fluviorum nomen habenti.
135.0500B| A pastore bono vereque potente magistro
Ambo doctrinae capientes munera sacrae,
Sal terrae facti, stolidas condire parati
Mentes, lux dicti, tenebras depellere docti.
Quas ubi diversis regionibus ore fugastis,
Persidis ingressi penetratis regna minacis,
Sicut oves prompti in medio properare luporum,
Astu serpentis cum simplicitate columbae
Callentes, qui plura Deo dum lucra parastis,
Innumero Christi populo pia sub juga ducto,
Martyrii demum digno certamine cursum
Explentes, animas coelo datis, ossa sepulcris.
CAPUT XVIII. De sancto Matthia.
135.0499|
135.0499C| Matthia numero splendes electe replendo,
Anteferens justo, Domini quem gratia sanxit,
Sorte ministerii dignum, quo gaudia pacis
Proferres mundo, duodenae sedis adeptus
In coelis apicem, cecidit qua proditor atrox
Auctoris, propriae quoque perditionis amator.
135.0500C| Spiritus irradiat sanctus te pignore donans
Muneris excelsi et supero charismate firmans,
Ut testis Domini factus de morte triumpho,
Visa feras oculis passim miracula Christi,
Utque vocas coelis Judaeae gentis alumnos,
Coelestis solii provectus honore quiescis.
CAPUT XIX. De caeteris Christi testibus.
135.0499|
135.0499C| Culmen apostolici transegimus ordinis altum,
Eximios modica titulos recinente Camena,
Nomina signantes duodeno singula versu.
At nunc militiam coeli fideique tropaea,
Multiplices palmas infinibilesque coronas,
Arte quidem nostra multo majora canamus,
Et quae Maeonium valeant evincere vatem
135.0500C| Materia, quin et nostrum superare Maronem.
Bella tamen quae quis gessit detexere nostri
Non est propositi, cum nec numerare queamus
Vel loca prae stricto sat erit meminisse relatu
Quaedam athletarum Domini celeberrima bustis;
Inter quae reliquis venerabilis Aelia praestat
Mirifico Regis monumento cuncta regentis.
CAPUT XX. De David, Simeone et Anna.
135.0499|
135.0499D| Hic citharista catus mitis, pius atque fidelis,
Rex David, cujus voluit de semine Christus,
Jure pudicitiae sacrans sibi Virginis alvum,
Sumere mortales humani corporis artus.
In mausolaeo legitur locuplete locatus;
135.0500D| Sed Domino Phlegetontaeas referente rapinas
Raptus, et aetherea donatus creditur aula.
Hic etiam plures, quos saecula prisca tulerunt,
Illustres positi reges sanctique prophetae.
Hic Symeon justus, celso qui Flamine clarus,
135.0501A| Responsum capit, haud unquam se morte obiturum
Auctorem donec meruisset cernere vitae:
Quo viso petit absolvi sibi vincula carnis,
Non metuens mortem, dignus quia visere vitam;
Non mortis horrens umbram, quia noscere lucem,
Paceque conspecta, cupiunt requiescere membra.
Hic Phanuel proles, viduis quoque forma salutis
Anna prophetissa, tribui quae nascitur Aser:
135.0502A| Sedula quae templo degens, jejunia ducens
Crebra, Deumque rogans, servit cui nocte dieque
Dona prophetiae coeli charismata sumpsit:
Emmanuel natum non solum digna tueri
Vaticinans, in eo meruit quin famina ferre,
Hunc multis positum praedicens esse ruinae,
Continuans quod et advenis surrectio multis.
CAPUT XXI. De sancto Stephano.
135.0501|
135.0501A| Isthic praecipuis quoque consummantur agones
Militibus, quorum Stephanus certamine primo
Post Christum lethi liventia tela triumphans,
Nominis hinc proprii scitur cepisse coronam
Tempore quo Dominus dirum cruce vicerat hostem.
Nam dum levitas sacris assistere mensis
Coetus apostolicus, septem quos Spiritus almus
Exornat, statuit, divino numine lectus
His lucis locuples praeponitur archidiacon.
Mox imbrem sermonis agens, virtute coruscat,
Prodigiisque novis populo nova fulgura monstrat.
Quem contra Synagoga crepans Satanae blateratu,
Bellabat rabido, libertinique remissi,
Atque nothi Cyrenenses fervore perusti,
135.0501B| Turba et Alexandrinorum Cilicesque procaces,
Aut Asiae reliqui. Sed non superare sophiam
Flaminis aut sancti potuerunt sistere rivos.
Captum concilio statuunt et magna queruntur,
Mutandas legis Moysi quod traditiones
Dixerit ab Jesu, templi accelerante ruinam.
In quorum medio velut angelus ore coruscus
Voce tonans patria, sic lumine fulgidus infit:
« Patres atque viri fratres, mea sumite verba.
Majestate Deus radians apparuit olim
Abrahae nostro, placito sibi carne parenti,
Praecipiens olli: Terra discede paterna
Approperans aliis, tibi quae monstravero, regnis.
Chaldaea egrediens habitavit denuo Charran;
Post obitumque patris haec hunc deduxit in arva,
135.0501C| Nec dedit hinc ipsi quantum pedis abdere passus
Quit; tamen haec ejus soboli tradenda spopondit,
Cum senior fessus carnali prole careret.
Sed tua progenies alienis accola (dixit)
Ruribus existet, graviter tractata per annos
Ferme quadringentos, famulatu pessime pressa,
Exiet atque loco mihi postmodo serviet isto,
Judicio gentem cui servierit quoque subdam.
Post testamentorum circumcisio sumpta,
Procreat inde senex Isaac, quo natus Iacob
Bis sex progenerat praeclaro sanguine patres,
Invidiae Joseph quos vendere livor adegit.
Hic Pharon ingreditur, Domino comitante superno,
Omnibus eripuit salvans qui pestibus illum;
Per quem mox sapiens Pharaoni et gratus habetur;
135.0501D| Hunc qui praeficiens regno praeponit et aulae.
Aegyptum inde onerosa fames Canaanque premebat;
Excitat haec primum patres angustia nostros;
135.0502A| Vendi ibi comperto frumenta videre Canopum.
Hanc quoque dum repetunt, Joseph patet agnitus illis
Quae postquam Phario regi perlata feruntur,
Patrem cum generis turba sibi poscit Ioseph
Ad quem cum decies septenis quinque jugatis
Descendit propriae stirpis animabus Iacob.
Qui postquam vita defungitur ipse, patresque
Bis seni Sichem lati positique sepulcro
Abraham pretio quod sumpserat Emor in empto.
Tempore promissi properante quod ipse professu
Abrahae fuerat Dominus, plebs crevit et ingens
Efficitur populus, donec rex nescius horum
Eminet Aegypto, circumveniensque colonos
135.0502B| Addicit, diro proprios exponere letho
Compellens genitos. Moyses tunc natus et aede
Mensibus est patria latitans tribus abditus hosti.
Gratus at Altithrono fluvii dum traditur ulvae,
Regigena raptus, fotus, vice prolis amatus,
Artibus excellet Phariis, virtutis et actu
Lustra gerens octo, meditatur visere fratres;
Pelleumque virum Hebraeo vim tendere cernens
Percutit, atque suos retur sensisse propinquos,
His per eum Dominus vellet quia ferre salutem.
Quos imprudentes odio rixaque furentes
Corripiens, audit, Princeps, aut arbiter ut sis
Quis dedit, et nostras valeas finire querelas?
Mene ut heri Pharium jugulo plectere colonum?
Territus his Moyses disponitur advena terrae,
135.0502C| Aufugiens Madian, bino est qua pignore mactus.
Quadraginta annis illi hac tellure peractis,
Angelus his flagrante rubi monstratur in igne,
Quo mirante facem scrutari remque parante
Vox facta est: « Ego sum patrum Deus ipse tuorum. »
Attonitus Moyses non audet cernere contra.
Cui Dominus: « Pedibus tibi calceamenta resolve,
Nam locus in quo stas constat quia terra sacrata est.
Verbera dura mei populi, Pelusia regna
Quem retinent, vidi, gemitum quin auribus hausi
Descendique tegendo illos quo missus abibis. »
Hic Moyses, sibi praelatum quem ferre negarunt,
Principis atque Redemptoris vice mittitur illis,
Coelicola simul ostenso, comitante per ignem.
His signis educit eos per rura Syenes,
135.0502D| Inque mari Rubro rutilans et in invia sicca
Lustris octo prophetavit quoque, quo Deus (aiens)
Tempus erit, vestris de fratribus excitet unum,
135.0503A| Tanquam me vatem, vos observabitis ipsum.
Nempe erat Ecclesiae princeps deserta tenentis
Angelico super alta Sina solamine fultus.
Sumpsit enim vitae nobis dare verba, sed ejus
Nolebant jussis nostri se subdere patres,
Cordibus aversi duris, Aaronque jubentes:
« Fac nobis quos nos volumus praecedere divos,
Dux noster Moyses ubi sit nescire fatemur. »
Tum bove conflato sacra libant more profano,
In factis manuum laetati corde suarum;
Militiasque dedit Deus hos servire polorum,
Ut Scriptura prophetarum sic patribus infit:
Dum deserta terebatis loca, victima nunquid
A vobis oblata mihi? Domus arsit Iacob
Sumpsistisque Moloch tentoria, sidera Rempha,
135.0503B| Quas vos constat adorandas sculpsisse figuras.
Quocirca ejiciam vos moenia trans Babylonis.
Aulaeum fuerat patribus per devia nostris
Quod Deus ostenso docuit paradigmate Moysem.
Hoc quoque cum Jesum nostri induxere parentes
In terram, gentes, quam possedere, superno
Expulsae nutu, mansitque in tempora David,
Qui gratus Domino petiit reperiret ut aedem
Ipse Deo Jacob, Salomon struxit cui templum,
Sed non excelsum manibus lita delubra claudunt
Os vatis velut ipse sui testatur adimplens:
Sedes est coelum, basis est mihi terra pedalis
Quamque domum mihi condetis, loca quaeve manendi?
Non mea celsa manus plasmans haec omnia fecit?
135.0503C| Spiritui quoque vos almo contraire studetis
Auribus incircumcisis, cervice procaci,
Ut vestri ante patres jugulando saepe prophetas,
Infesti cunctis; praenuntia verba locutis
Adventus justi quem proditione necastis;
Angelico legem quos percepisse relatu
Constat, eam vere nec custodisse probatur.
Martyris his verbis ingratis auribus haustis
Viscera dissiliunt, rumpuntur corda furore,
Stridula pressorum resonant crepitacula dentum.
At martyr sanctus, praecelso Flamine plenus,
Suspiciens coelos, divinum cernit honorem
Et stantem a dextris aeterni Patris Iesum,
Sicque ait: « En video coeli mihi culmen apertum
Atque hominis Natum Virtutis dextra tenentem. »
135.0503D| Auribus obstructis illi aera vocibus implent,
Unanimesque petunt Stephanum simul impete torvo
Urbeque propellunt lapidantque rei venerandum,
Dira manus mitem, trux blandum, saeva benignum.
Saxoso martyr venerabilis imbre petitus
Invocat: « Hanc animam, Jesu Domine, accipe, » clamans.
Et positis genibus magna cum voce precatur:
« Ne statuas illis, Deus, hoc sibi crimen inuri. »
Quo dicto somnum pacis petit in nece fortem
Invictumque tenens animum, quo concio victa est,
Hoc vincens lapides, quoque pro lapidantibus orans.
Nec potuere preces casso cecidisse profatu
Martyris, ad solium sed conscendisse sciuntur
135.0504A| Omnipotentis heri, dum Saulum mente furentem
In nece tam sancta qui consentaneus esse
Non timuit, versum videamus nomine, corde:
De Saulo Paulum, patientem de cruce factum.
Exsequias Stephani properant celebrare fideles,
Atque timorati, lacrymasque dedere profusas;
Gamalielque suo princeps qui rure locavit
Ossa pii testis, cujus servantur agello,
Donec Christicolas fervens tribulatio pressat.
Postmodo septeno regnabat Honorius anno
Et baptisterii Lucianus in aede cubabat;
Mentis in excessu facto cui cernitur ecce
Procerus placidusque senex, vultuque decorus,
Barba promissa, candenti tectus amictu,
Cujus in extremo radiabant margine pulchrae
135.0504B| Contextaeque cruces, auro pro limite limbi,
Quique pedes caligis decoris munitus honesti
Atque caducaeo praesignis ductilis auri,
Leniter attingens hunc, quo se Gamalielem
Prodidit, egregius fuerat cui Paulus alumnus;
Addens, post aliquas coepit quas ferre loquelas:
« Cautela tumulos summa tu perfode nostros,
Et patefac humili squalentia rure sepulcra. »
Hoc quaerente simul quorum tumulata jacerent
Corpora: « Domnus, ait, Stephanus hic primus habetur
Pro Christo Solymi lapidum quem caede necarunt,
Quique sacerdotum jussu dimissus edendus
Est canibus dirisque feris qua Cedar abitur.
Quod vetuit cui morte fidem servasse patebat
135.0504C| Ast ego sanctorum coetum turbamque fidelem
Asciscens, suasi nostro ferretur agello,
Quoque patrum sueto positus sepelitur honore.
Quem simul attiguum invenies retinere locellum
Nicodemus meus ille nepos est, Christus Iesus
Flamine quem sancto docuit, lymphaque renasci,
Quodque sibi Petro, mox atque Joanne peractum,
Unde sacerdotum proceres, indigna frementes,
Irati hunc removent primatu, tradere morti
Connisi; texit sed cum reverentia nostri.
Urbe tamen pulsi rapitur convulsa supellex,
Quem quoque semianimem linquunt cruciatibus actum.
Hunc ego suscipiens adhiberi mando medelam:
Qui tunc curatus paulo inde superstes habetur
135.0504D| Defunctumque pedes ad primi martyris addo.
Tertius ille mihi retinens commune sepulcrum
Filius est Abibas meus, almo fonte renatus.
Mecum vicenum vitae dum provehit annum,
Praedictis Christi famulis sacra dantibus illi,
Doctus hic assidue cum Paulo sacra vacabat
In templo meditans, ac lumine legis abundans.
Liber eo solitum vitio cui subdere sese
Est genus humanum, tectus virtute superna,
Coelibis et vitae locuples in pace quievit.
Cum primogenito conjux mea credere Christo
Vitantes, alio positi tumulantur in arvo.
Sarcophagos horum quare spectabis inanes
Nobiscum meriti quia non requiescere visi. »
135.0505A| Hoc rogitante loci nomen quo quaereret illos,
Infit: « Agro in nostro quem nunc sermone Syrorum
More beatorum fertur possessio trito. »
Visio cui similis iterumque iterumque videtur
Presbytero, tandem Solymorum pergit ad urbem,
Pontifici monitus referens haec cuncta Joanni,
Qui fusis Dominum lacrymis benedicit ovanter,
Advocat et patres vicinis urbibus almos,
Quis dum monstrato foderetur in aggere coram,
Terra tremore crepat, spiransque fragrantia surgit
Cui similem qui forte aderant sensisse negarent,
Se paradysiaco gaudentes nectare pasci.
Cujus odoris opem variis sumpsisse levati
E morbis decies septeni tresque resultant.
Huic habiti testes operi, cum Patre notato,
135.0505B| Praesul Eleutherius Hierico, Eustominusque Sebaste,
135.0506A| Condigna socia cleri comitante caterva.
Qui pia muneribus pretiosis ossa prementes,
Obstructo loculo, propriis rediere cathedris.
Ossa beata Sion Stephani non tempore multo
Post revocata nitet, primus qua ad sacra minister.
Arida tum squallebat humus, sitientibus arvis,
Vi, sine temperie lymphae, durata caloris;
Ecce repente poli facies latet, aere nubes
Densescunt, subitusque polo demittitur imber
Ac rigat eximii meritis et honore parato
Martyris arentes largo solamine campos.
Hujus per varias clarescunt pignora terras,
Prodita quae signis passim decorantur opimis,
Quorum multa quidem, sancte Augustine, fateris,
Plurima quae fiunt vel facta fuere tacentur.
CAPUT XXII. De sancto Simeone et reliquis Aeliae praesulibus.
135.0505|
135.0505B| Post Jacobum Simeon Solymorum ad sacra levatur,
Auditor Domini dictus quoque, carne propinquus,
Filius ut Cleophae, sancti qui frater Ioseph,
Virginis aeternae sponsi et sine compare matris.
Hic Symeon fessus senio, quo tempore princeps
Trajanus gladio Christi vexabat ovile,
Verberibus multis Christi sub nomine tritus,
Centum et viginti postquam transegerat annos,
Martyrio rutilat moriens, crucis hostia factus
Judice cum reliquis animum mirante vigore
Tam valido firmum, senior grandaevus ut hujus
Supplicii prompto cruciatum pectore ferret.
Pontifices Solymis clarent hi denique prisci:
Mox post hunc Justus, Zachaeus hinc, inde Tobias,
135.0505C| Benjamin sextus, tum septimus esse Joannes
Fertur, Matthias post hunc, sequiturque Philippus.
Succedit Seneca Justus, post denuo Levi:
Hinc Ephrem, Joseph, finis horum quoque Judas,
135.0506B| Judaea memorantur ibi, qui plebe probati
Praeponi Christique fidem tenuisse benigni:
Quorum Matthias, stabili certamine pugnans,
Multaque pro Christi passus pietate quievit,
Cujus plena fide narrantur plurima gesta.
At, Jerusalem, postquam renovata renides
Judaeis patria pulsis, sibi et urbe negata,
Ut jam non illis licitum tua visere rura,
Telluremque procul vel prospectare paternam
Gentibus admissis, pacem servantibus in te,
Aelia, Romulei cognomine dicta tyranni,
Pacificis Christi famulis habitatio facta.
Post praelibatos te Marcus episcopus ornat
Gentibus e nostris primus te praesul adeptus,
135.0506C| Martyrii palma claro qui dignus agone.
Succedit Marco Casianus, Publius olli:
Maximus hinc sequitur, Julianus, Gaius, et alter
Julianus, Capitoque, Valens et Dolicianus.
CAPUT XXIII. De sanctis Narcisso et Alexandro.
135.0505|
135.0505C| Post quos Narcissus, redolens flos atque decorus,
Ecclesiae laetum Solymae respersit odorem,
Cujus mira satis et plurima gesta renident:
Naturam laticis pingui qui vertit olivo.
Namque olei quondam dum deficiente liquore,
Lampadis exhaustus cum lumine linqueret ignis:
Ecclesiae famulis fomenta nec ipsa subessent,
Laetitiaeque dies jamjam paschalis adesset,
Maximus hinc populo moeror, turbatio clero
Incutitur; fidei Narcissus at integer altae,
Imperat e puteis laticem sibi ferre ministris,
Quam sumens orat, benedicit datque lucernis.
Pro mira subito stupidus virtute videres
Pabula, ne sibimet fugerent contraria flammae,
135.0505D| Materiem lymphae laeto densescere pingui
Pallorem et latices viridi mutasse colore,
Praestantemque sibi superum sumpsisse vigorem,
135.0506C| Adversosque facis flammarum alimenta dedisse
Quis solet exstingui; lichno gaudente foveri.
Luminis hic splendor solito tum clarior arsit,
Largius educto Christi bonitate nitore;
Obque fidem fratres decernunt muneris hujus
Pignora firmandam tanti servare liquoris.
F..
Denique Narcissi dum mens immobilis instat,
Ac justi rectique tenax et tuta resistit,
Quidam falsiloqui vitiatae mentis homulli,
Judice justifico dignas perferre timentes
Criminibus poenas, praesumunt fingere foedum
Concinnantque viro saevi scelus addere sancto.
Hinc auditores adeunt testesque subornant,
135.0506D| Fraudis participes et juramenta pacisci
Non metuunt: unus sic se non ignis adurat,
Conficiatque sequens morbus ne regius ipsum,
135.0507A| Luminibus jurat, fiat ne tertius absens.
His adversus eum se vera tulisse ligantes,
Crederet assertis quamvis tunc nemo fidelis,
Quod vitam atque pudicitiam quam duxerat annis
Narcissus primis constaret noscere, pluris
Ipse tamen non ferre valens tam dicta probrosa
Tamque profana vacare, legens deserta petivit,
Et secreta colens latuit compluribus annis,
Semotam sophicamque gerens sine turbine vitam.
At non ille oculus complectens omnia visu
Adversus poenas in tempora longa moratur:
Imo per haec quae sancierant mox digna rependit,
Qui sanctum flagrante doli pepulere veneno,
Arbitrio dum quis proprio sibi lecta capessit,
Primus enim, tacitae scintilla tempore noctis
135.0507B| Succendente domum, ustos simul arsit in ignes;
Ast alium morbus pedibus pervadit ab imis
Ad summum, scanditque caput decretus eodem.
His ita consumptis, cernens at tertius altum
Haud latuisse dolos Dominum, se vulgus aperte
Projicit in medium, retegens ex ordine probrum,
Sic facinus nitens lacrymis immane piare,
Fletibus affictam fusis ulciscitur artem,
Dum ducta luctu residet caligine caecus.
Narcisso interea latebrae secreta fovente
Allegitur sacris praesul cognomine Dius,
Quem raptum sequitur Germano, Gordius illum.
Hinc velut horrida post gelidae spiramina brumae
Affectus, zephiro terris afflante solutis,
Purpureus viridi surgens flos gramine vernat,
135.0507C| Haud aliter subiens, divo ut redivivus honore
Redditur Ecclesiae Narcissus, itemque rogatur
Praesideat populo divinaque munia tractet.
Ast aegro fessus senio, dum commoda plebis
Omnia ferre nequit, coelesti numine ducto
135.0508A| Sedis Alexandro secum sacra culmina confert,
Cappadocum gentis moderans qui jura sacerdos,
Spectandi loca sancta avidus, hanc ut petit urbem,
Esse revelatur plebique senique tenendus.
Excita sicque die plebs quo cognoverat illum
Adfore venturum, properans se moenibus offert
Obvia danda viro; vox intonat ecce repente
Coelitus attacta, cunctis capientibus aure:
« Sumite pontificem vestris quem destinat aris
Omnipotens. » Ubi summa patet manifesta voluntas
Contiguis patribus sancto et seniore, repente
Communi voto populi concorditer actum
Suscipiunt, cogunt, retinent, venerantur, honorant.
Denique Narcissus, cursum certaminis explens,
Post centum bis et octonos quos vixerat annos,
135.0508B| Urbis Alexandro tutandae jure relicto
Ad Dominum pergens, meritorum munere gaudet.
Naviter advigilans successor munia tractat,
Condecorans data, dum Decius fervente procella
Saevit, ovile Dei disperdere turbine tentans.
Nempe ut canitie splendens renitebat amoena,
Caesaream ductus crudelis lege tyranni,
Nomine pro Domini laetatur carcere trudi;
Afflictusque diu sacros consummat agones
Martyriique capit, Christo tribuente, coronam.
Eusebius, fultum, cujus se bibliotheca
Materiam sumpsisse docet praeclara notandi
Ecclesiae Christi titulis quae gesta feruntur.
Presbyter hujus Alexandri venerandus ab ipso
Clemens Ecclesiae transmittitur Antiochenae.
135.0508C| Quem quoque praeceptor virtutum laudibus ornans,
Esse sacerdotem allegat probitate beatum,
Commendans radiante senem pietate probatum;
Cujus apud Solymos praesentia munere Christi
Delegata Dei populum firmaverat auctum.
CAPUT XXIV. De Macario, Maximo et Cyrico, episcopis.
135.0507|
135.0507C| Pontifices post hos Solymae virtute nitentes,
Dogmate praeclari, statuuntur in ordine plures.
Quorum Macarius, pretiosi notio ligni
Dum crucis inventae, populo dubitante, vacillat,
Quaerere comproperat spiramine membra relicta,
Apponitque cruces pariter, quas forte repertas
Constabat: spretis sed eis immota manebant;
Tacta vigor cruce vivifica mox intimus intrat,
Inque repentinos reparata resuscitat actus.
Maximus illorum consors ac miles herilis
Pro pietate fideque Dei, qui poplite laevo
Succiso instabat, dextro quoque lumine dempto,
Hoc magnae fidei gaudens insigne gerebat.
Martyr Cyriacus, quique et cognomine Judas,
135.0507D| Hic poenas quondam varias multasque triumphans,
Post manuum segmenta, ignes et pocula plumbi,
Postque triumphatum, candentiaque aera, grabatum,
Virgarum plagas, adipisque salisque calores
135.0508C| Exstinctos precibus, colubros oleique vapores,
Pectore defixus, contoque interna petitus,
Victricem palmam rutilat constanter adeptus,
Alter Macarius Hermonem in sacra secutus
Nomine fertur, ut hoc dignus virtutibus altus;
Dogmatis egregius nitet hic splendore Cyrillus,
Pro fidei sceptris certamina plurima passus,
Saepe quidem pulsus, sed sede insignius auctus;
Quem mira sequitur fultus probitate Joannes.
Praeterea plures, quorum qui nomina novit
Vel numerum, scit cuncta Deus, hac urbe triumphant
Vel patria sancti. Cunctos quis dicere possit
Quos hic discipuli Christi tinxere lavacro,
135.0508D| Inque fide recta meruere, ac culmine vitae,
Dum legitur sanctus quadam tria millia Petrus
Consecrasse die, quadam post millia quinque,
Millia tum quorum nobis neque cognita summa.
CAPUT XXV. De Hesychio et Philagrio.
135.0509|
135.0509A| Presbyter Hesychius, veteris qui mystica legis
Sacrorumque umbras ad fulgida lumina raptans,
In vinum transfundit aquas, ubi dignius usquam
Ni qua praecipuae viguere remota notaret.
Hic inter populos sophiae splendore nitebat
Philagrius, manuum quaerens alimenta labore;
Atque libenter inops et paupertatis amicus.
Qui quondam invento solidorum dite crumino
Restat et exspectat passus dum damna recurrat.
Aurum restituit flenti, partemque precanti
Sumeret obnisus, nummum de mille nec unum
135.0510A| Attrectat, laudisque simul praeconia fasso
Aufugit, ac strictis coelestia competit alis.
Justinus nitido radians splendore sophiae
Editur, hac oritur Joseph regione parente
Qui sancta valide pro relligione laborans,
Augustis libros, pietatis honore politos,
Haud crucis erubuit tradens, spectante senatu,
Opprobrium, divina ferens, humana refellens:
Judaeos, gentesque, haeresesque, et falsa triumphans
Spectatusque palam Jesum decorare magistrum
Exsultat celebrem Christo fudisse cruorem.
CAPUT XXVI. De Maria Magdalena, Lazaro et Joseph Justo.
135.0509|
135.0509A| Pluribus haec tellus hinc priscae legis alumnis,
Inde novae rutilat, Christi quos gratia salvat.
Hac quoque Magdalene regione Maria renidet,
Daemonibus pulsis, Jesus qua Flaminis almi
135.0509B| Ut ferventer amet patet esse capacem.
Cujus ita Christo placuit dilectio pura,
Ut Stygiis illum redeuntem prima videret;
Et claustris Erebi, violenta lege soluta,
Hic prope Bethaniam tibi, Lazare sancte, sepulcrum,
Unde quater deno postquam te sole retentat,
Mors superis, Domino parens, tremefacta remisit.
135.0510A| Hic domus ecclesia est tua sanctarumque sororum.
Joseph, qui Justus, patria hac consummat agonem,
Quem Christi comites Judae vice sorte legendum
Dignus apostolico censent quia jure nitebat.
135.0510B| Interno tamen arbitrio sors legerit etsi
Matthiam, officium Joseph nihilominus implet
Doctrinae sanctae, supero succensus amore.
Unde furens Judaeorum vesana caterva
Multis hunc agitat probris; ferturque fidei
Potatus titulo nil triste tulisse veneno;
Hicque Deo demum supplet vincente triumphum.
INCIPIT LIBER SECUNDUS.
CAPUT PRIMUM. De vindicta Christi sub Vespasiano.
135.0509|
135.0509B| Plurima praeterea Solymae celebrata tropaea
Diversis nituere modis. Hinc gentibus olim
Depulsis vario sub tempore, et urbe subacta,
Judaeis crebro bellorum turbine tectis,
135.0509C| Justorum meritis praelatis culmine regni
Sacra lege Dei, claris et ab hoste quietis
Contemptu afflictis, captis, et ab hoste necatis
Extrusisque solo, templo librisque perustis:
Correptis peregrinatu, patriaque receptis
Post etiam varia bellorum strage levatis,
Atque reservatis donec divina propago
Emmanuel surgit de lumine, virgine feta
In quem praecipites lapidem offendere ruinae;
Surgere nec properant, veniam dum sumere vitant
Per comites Christi, quibus allegata reatus
Cessio, dilatus fere quadraginta per annos
Vindictae gladius veniae superesset ut actus,
At pietate Dei spreta subit ultio digna.
Praecelerant tamen exordium portenta futurum,
135.0509D| Prodigiisque datis terrentur luce minaci.
Stella quidem, frameae similis, fulsisse per annum
Impendens totum sceleratae traditur urbi,
Pestiferisque truces flammis arsisse cometae.
Dumque sui celebrare parant solemnia Paschae,
135.0510B| Paulo post mediam fanum lux fulgida noctem
Circumdans, in utroque vagans, horrore coruscat.
Quod rebus quidam auspicium replicare secundis:
Ast alii, quorum potuit mens sanior esse,
135.0510C| Infausta memorant turbatam luce quietem.
Pluribus inde motis lethalia signa trahebant
Quis moniti temnunt lacrymis punire patrata,
Et dedignantur scelerum deflere piacla.
His etiam festis vitulam mactare ministris
Applicitis, dum cervici vibrata securis
Defigenda micat, peperit, sacra ponderis hujus
Immutata docens arcanis legibus, agnam
Quem mater renuens balantem agnoscere partum,
Legis dura sacris juga, mitibus aemula monstrat,
Ac trucibus proprio gladiis pellenda sacello.
Interior templi quae respiciebat Eoum
Janua dote gravis, solido cooperta metallo,
Ponderis eximii, bis denis mota ministris
Quae claudebatur vix impellentibus aera,
135.0510D| Conatu summo patefacta, recluditur ultro,
Vectibus atque seris ferri penetrantibus alte
Dum munita foret mediae sub tempore noctis.
Postque diem festum parvo volvente dierum
Curriculo, noctu, necdum cedentibus umbris,
135.0511A| Per coelum currus equitesque volare videntur;
Nubibus armatae sese immiscere cohortes,
Agminibus subitis circumdare in aere muros.
Festo etiam dicto de quinquaginta diebus
More sacerdotes solito caligine noctis
Dum templum introeunt, strepitus sensere sonantes;
Mox etiam subito voces hausere profantes
Terribili crepitu: « Migremus sedibus istis. »
Festo post alio virides habitare tabernas
Cum solitum genus hoc hominum, quidam ecce repente
Rusticus exclamat turbans in pace quietos:
« Solis ab egressu vox, vox a limite solis,
Vox a quadrifido ventorum turbinis ortu!
Vox supra Solymam, vox supra moenia templi;
135.0511B| Vox supra sponsos, sponsasque, superque popellum. »
Ante annum belli quartum qui nocte dieque
Sedulus has omnes peragrat cum voce plateas,
Omnia primates indigne infausta ferentes
Correptum juvenem multa vibice flagellant.
Ille nihil pro se reddens, has edere voces
Non cessat; quem Romani vi numinis actum
Cernentes, subigunt censori: attritus ab ipso
Verbere crudeli, flagris sulcatur ad ossa;
Nec lacrymas fudit precibusque serena rogavit;
Quin voces ipsas per singula verbera promens,
Adjungit: « Vae! vae Solymae! » plangore misello.
Hunc virtute sua mittens curare, furentem
Ilicet insequitur plebes scelerata furendo.
Appliciti sacris capiunt nam famina libris
135.0511C| Ortum gente sua, rex qui imperet orbi;
Quod dum despiciunt concessum credere Christo,
Seque legunt fieri auctores tam regminis alti,
Unde vocabantur veram comprendere vitam,
Inde ruunt dignaeque petunt vestigia mortis.
Ac dominos contra quorum munimine tuti
Esse videbantur furiis coguntur in enses,
Et qui coelestem Dominum impugnasse probantur
Terrigenas dominos simul expugnare laborant.
Unde modis variis, coeloque soloque petuntur,
Sed signis prius ostensis quis saxea possent
Deposito tandem mollescere corda rigore:
Durior at saxis propere tradenda supremis
Incorrecta molis dirorum mens fera mansit.
Christi autem famuli Solymae qui tempus in ipsum
135.0511D| Restiterant moniti, a Domino responsa receptant
Egressi mox urbe rea, Jordanis et undis
Transmissis. castro secedunt Pella vocato.
Eductis saevo mortis discrimine sanctis,
Undique multa premunt sceleratam cladibus urbem
Igne, fame, gladio, latronibus, obsidione:
Omnia jam cujus pariter peritura videntur
Inclyta cum templo quod et exsecratio foeda
Polluerat, sacris olim praedicta prophetis.
Patres cum genitis, uxores cumque maritis
Dispereunt sine fine, mali discretio nulla,
Parvis ac senibus, pueris miseratio nulla,
Nulla senectuti: numerum superaverat orcus.
135.0512A| Romanis siquidem turmis quassantibus urbem
Non magis exterius quam grassatoribus intus
Interimebantur, quibus urbs addicta labescit;
Nec manibus magis exterius quam pressa suorum,
Qui victus usquam si quid residere repertum
Actutum, insidiis properant raptare vel armis.
Si quidquam reliqui locupletes forte videntur,
Crimine transfugii conficto, morte premuntur,
Increscitque malum simul ac temeraria turba
Scrutantesque domos, abscondita farra capessunt,
Custodesque necant, quasi reperire negatur.
Inventos tamen excruciant quasi condita servent,
Indiciumque cibi capiunt quia vivere cernunt,
Quos, alimenta nisi tegerent, periisse retractant.
Jam marcore famis quos extabescere visunt,
135.0512B| Temnunt hos nitido perituros ense ferire.
Multi secretis sese penetralibus abdunt
Omnis cum proprio superantis pignore victus.
Quidam etiam crudas gaudent absumere fruges:
Ignibus abripiunt alii male tosta vorantes.
Nec tamen haec tuti bello interiore carentes,
Mutua dum modicae sibimet retinacula vitae
Usque adimunt patribus geniti, genitisque parentes;
Arrosus subito rapitur cibus ore paterno,
Morsibus attritae gnatorum dentibus escae.
Sed neque praedones istos edisse latebat
Indicio sumpto, mox ostia clausa videntes,
Praecipitesque ruunt, revocantque a faucibus escas
Verberibusque senes subigunt, matresque prehensas
Passo crine trahunt, haerentes panis ofellae:
135.0512C| Elidunt pueros, nulli miseratio fertur.
Quos vero absumpsisse cibos sentiscere quibant
Hos contra truciore via saevire juvabat:
Namque verecundas obturant obice portas,
Secessusque alvi sudibus terebrantur acutis,
Ut panem miseris promant ciathumque farinae.
Dispereunt cives, superant praedonibus escae;
Esuriensque miser saturo tortore necatus:
Et merito positi summo in discrimine lethi
Latrones tolerant qui delegere latronem.
Ereptant aliqui frutices, herbasque legendo
Occurrunt queis hostiles fugisse catenas
Contigerat; fomenta manu collecta revellunt,
Nil adjurati reddunt pro munere summo:
Id reputant miseros impune ut pergere mittant.
135.0512D| Inque fuga ne forte locus queat esse salutis,
Inveniunt hostes nummos sub tegmine quosdam
Deportare, aliquot aurum glutisse prehendunt
Obtruncant igitur progressos moenibus omnes
Parcitur haud ulli, loculus dum creditur auri.
Ast ubi perfugis restat spes nulla salutis,
Intra septa fames excrescens cuncta tenebat,
Omnem devastans urbem, viventia sternens.
Fusa jacent imis penetralibus abdita claustris
Feminei sexus simul et puerilia membra,
In mediisque fame seniorum absumpta plateis:
At juvenes omnisque virum robustior aetas
Ut simulacra viis pallentes omnibus errant:
135.0513A| Et quocunque loci gressum sibi pestis ademit
Clade ruunt, quorum sepelire cadavera morbus
Ac numerus prohibent. Quidam super antra sepulcri
Emittunt animas, alios sepelire parantes.
Exspirant alii fantis [ f., fantes] dum funera ducunt,
Nec tumulis alios dant, nec tumulantur ab ullo.
Nec de morte sonat planctus, nam vindicat omne
Jus sibi pernicies: oculis quoque dempsit humorem.
Subdiderant urbem jam vasta silentia totam,
Atque loci faciem mortis contexerat umbra;
Sola viget gravior poenis manus omnibus istis
Praedonum, post cuncta etiam spoliare sepulcra
Qui licitum ducunt, gladiisque cadavera truncant;
Spirantes perimunt, solosque ferire recusant.
Semineces tensis periniquos poscere dextris,
135.0513B| Optantesque vident supremo fenore ferrum.
Fetorem cum jam nequeunt tolerare nigrorum,
Communi mandant terrae dare corpora sumptu
Vincere mox surgit morientum copia sumptum.
Corpora praecipitant muris, valli antra replentur.
Circumiens Titus, cernensque cadavere ductum
Circuitu appleri fossum, tabeque rigari
Humano terram, gemitus cum voce tetendit
Ad coelum palmas, testem vocat astra regentem:
Non opus esse suum, multa non crimine in istis.
Omnia feralis rabies suadebat in escam:
Haec etiam quorum multis animalibus esum
Vescendi removens libitum natura negavit,
Mandere eos, mores superans, fortuna coegit;
Nec loris tandem, cinglis, vel calceamentis
Abstinuere; fores equidem velamine nudant;
Dentibus hi subigunt feni stramenta vetusti;
Ore terunt quidam vacui molimine ventris;
135.0513C| Sordida quisquiliis etiam spurgamina vendunt.
Insuper, horrendum dictu! reprobabile cunctis,
Admissum facinus caedis, colubrisque ferisque,
135.0514A| Infamis mulier partus ut membra vorarit,
Viscera visceribus propriis et propria condens
His attrita malis tandem capitur scelerata
Urbs, flammisque datur poenis ultricibus acta.
Quique salutarem Dominum violare cruenta
Praesumpsere manu, Paschae dum festa teruntur,
Carcere ceu quodam ultrici virtute coacti,
Regno omni, pereunt Paschae dum festa coluntur.
Tricies illorum perhibent centena fuisse
Millia, quorum absumpta fame gladioque furente
Undecies centum miserorum millia tradunt.
Hinc grassatores alterna caede necantur.
Electi juvenes currum stipare triumphi
Ducuntur patris et geniti, qui vindice coelo
Temptores Patris et Geniti stravere profanos.
Nec reperitur ad id tempus decus usque triumphi
135.0514B| Nobile, tum pater et gnatus simul urbe recepti
Sunt unoque triumphantis gestamine currus,
Christi ut vindictae decus hoc ornetur honore.
Judaei, variis tum conditionibus acti,
Subduntur: reliqui multi servire metallis
Addicti, rictus alii saturare ferarum,
Nonnulli gladiatorum mucrone perire:
Venduntur plures, pueri imberbesque, vel omnes
Octavus decimus quos non exceperat annus.
Diversisque relegati regionibus orbis
Omnibus ostendunt populis quam magna piacli
Pondera patrarint pariter meruisset ut omnis
Exstingui populus, gens et tam magna perire;
Reliquiae vendi, mundi per climata spargi.
Angelico denique carens tutamine templum
Polluitur, quatitur, vastatur et igne crematur.
Sermo Dei super hoc dictus completur et omnis
Divino Dominus Jesus quem famine prompsit,
135.0514C| Dum sceleris merito perituram plangeret urbem:
Ecclesia Christi clare rutilante, tenebrae
Tolluntur templique vetus depellitur umbra.
CAPUT II. De restauratione templi cassata.
135.0513|
135.0513C| Defuga quod Christi Julianus apostata priscam
Restitui indigenis longo post tempore mandat
In speciem, solito Judaeis more colendum.
Approperant illi cunctis regionibus acti,
Ceu ductarentur divo praecone vocati,
Conveniunt, temploque locum coepere parando.
Sumptus eis vires privatus, publicus ausum,
Accumulat, geritur properandi instantia coepit.
Insultare igitur nostros, ceu tempora regni
Reddita sustulerint; vultu terrere minaci,
Promere saevitiam, tumidum ostentare furorem,
Cunctaque cum fastu in nostros agitare superbo.
Jam fundaminibus patefactis terra subibat,
Sponte replens fossas, et erant tamen omnia praesto,
135.0513D| Saxa, bases, gypsum, calces, caementa, columnae;
Nil deerat, jacerent nova fundamenta, vetustis
Quin deturbatis, opus ut lux nata referret,
Praesule tunc Solymae licet obnitente Cyrillo.
135.0514C| Qui Danielis, homo ut prudens, oracula rimans,
Verborumque memor Domini, non id potis esse
Testatur lapidi ut lapis hic aptetur ab ipsis.
Utque probaretur res, exspectatio facta,
Nox operis spatium captandi sola trahebat,
En subito exoritur motae concussio terrae.
Jactantur procul hinc lapides, fundamina late
Sparguntur rapidoque ruunt sita moenia lapsu:
Dissiliunt caementa, volantque per aera calces.
Porticibus patulis recubabat multa fabrorum
Turba profanorum, sua condere fana parantum,
Parjetibus lapsis quos attrivere ruinae.
At reliqui mortem qui se effugisse putabant,
Quaesitum properant, orta jam luce, peremptos.
135.0514D| Interius latitans secreta domuncula quaedam
Instrumenta operi servabat commoda sumpto.
Ex hac progrediens globus igneus, atque plateam
Percurrens, quaesitores absorbet adustos
135.0515A| Judaeos quos esse palam sors ultima fecit.
Hoc iterum repetens, iterumque hoc, atque frequenter
Per totam globus ille diem ferventius urget,
Audacis populi temeraria coepta coercens.
Ingenti demum perhibent, formidine vecti,
Inviti Christum verum, Dominumque, Deumque.
Et ne forte dato tractent haec edita casu,
Stemma crucis coelo radians rutilante renidet.
135.0516A| Exuviis infidorum quoque nocte sequenti
Crux expressa patet, miro inculcata nigello,
Perfidus enisu probet ut non posse repelli.
Tandem horum fultrixque manus sic territa cedit,
Dignius ipsa tuens antiquis ritibus isti
Signa crucis, Christique novum rutilare triumphum
Urbe salutifera, lumen quae gentibus offert,
Inde nitore jugi mundi per regna coruscans.
CAPUT III. De abductione et relatione sanctae crucis.
135.0515|
135.0515B| Quamvis huc quondam, sceleris cogente reatu
Persarum ductor, dum circumquaque jacentes
Proterit ense plagas, crudele induxerit agmen,
Templa solo sternens, loca caedibus alma profanans:
Ornamenta ferens cum quis vexilla beatae
Praedatus crucis, abducit, rutiloque metalli
Luce throno sociat. Mentitus jura Tonantis
Sceptra indigna parat, modico deus aethere visus.
Strenuus at princeps Romani militis, usus
Vi belli, fultusque Dei tutamine veri,
Agmina semiviri frangit, penetralia rumpit,
Inclusum aere deum mortalem caede recludit.
Addictos subigit cuneos ac diva reducit
135.0516B| Signa, dato cujus gaudet virtute tropaeo,
Et Solymam revehit. Coelis divina patrantur.
Prisca novis reparata nitent miracula votis
Mortuus ad vitam vitae per ligna recurrit.
Quattuor assiliunt, longo languore soluti,
Purgati numero leprosi corpora pleno
Munda notant, ter quinque vident magnalia caeci:
Daemones expulsi numerosa habitacula linquunt
Pluribus et plures morbi fugere relictis,
Romulidum exsultat ductor largasque profundit
Pronus opes, fabricis reparans sacraria dignis,
Exhortansque patres, decernit agenda quotannis
Festa crucis, celebresque dein veneramur honores.
CAPUT IV. De tabella imaginis Christi.
135.0515|
135.0515C| Gens inimica tamen caecis garrire susurris
Haudquaquam in devictorem superata quiescit.
Quos delictum oris sternitque superbia cordis,
Quomodo dum nequeunt Christo, sibi spicula figunt,
Ac vetus ostentant odium aeternumque furorem:
Quis licet indiciis atri saevire veneni
Aemulus inviso semper novus hostis honore
Flammatur, quaerit quanam furere arte sinatur.
Tabescit decore Ecclesiae livetque nitore,
Sic horum quidam tabulam effigiata gerentem
Ora Redemptoris, digna splendere nitela
Moenibus aspiciens aulae, diro uritur igne,
Nigra venena coquens, properansque furore silenti
Clam nocte armatus petit illita schemata telo:
135.0516C| Parjete deverrens titulum, quem vestis opertum
Tegmine ferre domum praesumit et urere tractat.
Lumine at applicito, madidum se sanguine cernens,
Stigmate diffuso, prae quo terebrata tabella
Furta pavens abicit, vitat latebrisque recondit;
Territus ostento fugitat, tractare nec audet.
Mane Dei populus subiens penetralia cernit
Aedis abesse decus, vestigiaque acta cruore
Deprendens sequitur, furisque mapalia nactus
Intima sollicite tugurii scrutatur opaci:
Cella monile refert, caute discussa negantis.
Grassatore fero saxorum nube petito
Redditur ecclesiae celebris titulatio famae.
CAPUT V. De parvulis ab Herode necatis.
135.0515|
135.0515D| Ephrata carpophoros, tellus uberrima, salve,
Salve, fertilitas cujus Deus, inclyta Bethlem,
Laude tua dignare rudem, praeconibus impar
Non modo qui magnis, puero quin cernor iniquus.
Sophronio nec adhuc pollenti strage Serapis,
In te rege poli nato, terrestria regna
Terrentur, celebri coelestia luce coruscant,
Coelicolae gaudent, hostilia regna pavescunt.
Coeli pace piis missa, fera corda tremiscunt,
Et pacem turbare parant non pacis amici.
Herodes illum succedere posse veretur,
Qui cunctis prior est populis et regibus orbis,
Omnia perpetuo disponens culmina nutu.
Compertoque tibi magno qui rex siet arto,
135.0516D| Perdere sceptra timens, coeli ardet perdere regem;
Aequaevosque necat, ratus hunc simul arte necandum,
In te jam nullo cunis infante relicto.
Attamen ante venit nisus sapientia summa
Hostemque afficiens, alter dum volvitur annus,
Ulcere pestifero, meritis cruciamine digno
Exstinguit, sumptaeque patrat mysteria carnis
Ante statum mundi quae praefiniverat olim.
Istorum sed quis numerum censere valebit,
Quorum tunc maduit Bethlemitica terra cruore,
Funere nascentis complent qui munia regis,
Libantes Christo tenerae primordia vitae.
Ipsius haud verbis facti sed sanguine testes,
135.0517A| Quos amiserunt lugentia pectora matrum
Ac susceperunt laetantia regna polorum
135.0518A| Et qui non norant animas cui morte dicarent,
Hunc modo perpetui cernunt Agnumque sequuntur.
CAPUT VI. De sancto Georgio monacho.
135.0517|
135.0517A| Asseritur monachus hac urbe Georgius ortus,
Tramite se mire cohibens abstemius arcto,
Corduba quem Solymis egressum ad dogmata sumpsit;
135.0518A| Nobilibusque auctum sociis terrena prementem
Atque diu optatum vidit captare triumphum.
CAPUT VII. De sancto Hieronymo.
135.0517|
135.0517A| Hac tellure pios constat splendescere plures
Sanctorum, voluit terras quas sanctus adire,
135.0517B| Huc se Hieronymus mansurum contulit almus.
Eusebio patre, Stridonis qui moenibus ortus,
Dalmaticaeque et Pannoniae qua finis utrique,
Romulea Christi vestem suscepit in urbe:
Grammatibus doctus Graecis hic atque Latinis.
Inde sequens monachi cultum normamque probati
Presbyter effectus, laudatur praesule dignus.
Mox illi insidiae quo pro livore parantur
Maxime multorum solitus quod pingere culpas
Scribendo, scelerum ac vitiorum pandere furta.
At vitans in se furias incendere, cedit;
Sicque domum linquens, cognatos atque parentes,
Egressus Roma, Solymam dum pergit ad urbem,
Luce carere nequit cultae sale bibliothecae,
Rhetorico vigil hanc nimioque ardore volutans,
135.0517C| Tullius hinc placet, assidua quem mente retractat.
Illecebris mensae captus dum luditur hujus
Peste salutifera febriumque invaditur aestu.
Concutitur torpente gelu, rabido uritur igne,
Cum subito raptus, perducitur ante tribunal
Judicis, immenso radians ubi lumine fulgor
Astantumque nitor prostrati dempserat ausum,
Vimque oculis aciem superae sustollere sedi,
Christicolam memorat, rogitatus conditionem.
Mentiris, quaesitor ait: « Ciceronis alumnus,
Non Christi es, cor ubi tuus et thesaurus habetur. »
Deficit his memorique magis consumitur actu
Quam rigido caedi fuerat quo verbera jussus.
Inter flagra tamen, « Domine, miserere, serebat. »
Haec ubi vox tristi tantum plangore crepabat,
135.0517D| Tandem assistentes genibus se advolvere summi
Censoris, veniam orantes juvenilibus annis,
Digna pati edentes post si pagana requiret.
Concessum jurat, jurareque summa paratus
Mittitur atque sub hac sibi conditione reversus.
Perfusos lacrymis oculos, mirante tumultu,
Evigilans aperit, somnum si dicere fas est.
Verbere quo tritus duros sensisse dolores
Testatur, passus, scapulis quoque livor inustis.
Hinc tanto divina legit pietatis amore,
Quanto non studio mortalia legerat ante.
His refici fervens, subiit Byzantia tecta
Gregorii Nazanzeni, tunc dogmate clara,
Cui se ceu docilis supplex summittit alumnus:
Scripturaeque sacrae dapibus satiatus ab ipso,
135.0518A| Hinc Syriam laetus desertaque rura petivit,
Simplicis evectus pennis ad celsa columbae
135.0518B| Mollibus, elongans sequitur loca sole perusta,
Ni summis solum monachis, frustrata colonis.
Quattuor hac annis vasta regione peractis,
Ut prudens animal, Christi ad praesepe cucurrit,
Et se mansurum Domini ad cunabula legit.
Hic orans, meditans, precibus studiisque vacabat,
Jejunansque diem noctis ducebat ad ortum.
Ilicet hac multi fama ductantur ad ipsum
Indolis egregiae juvenes, sanctique sodales;
Jamque adventantum comitumque frequentia cellam
Hospitibusque locum capiendis edere cogit.
Discipuli casti nam relligionis amore
Hunc adeunt Patrem, jussis servire parati;
Cujus dilectam sibimet sapientia sedem
Struxerat in laribus, ceu Bibliotheca revelat
135.0518C| Quam summo excoluit studio magnoque labore:
Expediet quis enim quonam molimine linguam
Hebraicam didicit, Chaldaeaque verba prehendit;
Nisibus haec quantis vel quo sudore pararit:
Quantaque sustinuit quoties desperat et audet,
Postquam cessarat, reducem renovare palaestram:
Corporis ut domuit motus, incendia fugit;
Ut levis aetatis juveniles vicerit aestus,
Armatusque fide, fidensque juvamine Christi,
Hebraeae canonem Scripturae vertere nostrum
Nisus in eloquium, quo vina recentia prelo
Mox educta suo, proprium servare saporem
Jam sine labe queant, perpurae tradita testae.
Luce prophetali Romana volumina lustrat
Commentatus et haec dictis, fere cuncta resolvit.
135.0518D| Praeterea multis procudit opuscula multa,
Exhortans sotansque pios reprobansque malignos;
Abdita discutiens, sanctorum gesta retexens:
Historiae Chronicon scriptorum nomina pandens:
Catholicos armans, debellans falsa sequentes.
Sex datus his studiis et quinquaginta per annos,
Consevit rationis humo sacra semina verbi.
Jamque fatigato marcent dum corpore vires,
Spiritus invictae diffundit robora menti;
Utque monasterii valeat disponere jura,
Funiculo trabe suspenso diffessa suescit
Sollicitus senior stratis attollere membra.
Tandem accepta Deo linquens retinacula carnis
Septembri octavo, post nonaginta, cupitam
Obtinuit requiem, finem fructumque laboris.
135.0519A| Inde petens coelos, petiit qua lux mera terras;
Quaque pius Dominus humilis descendit ad ima,
135.0520A| Inde bonus servus celsus conscendit ad alta.
CAPUT VIII. De sancta Paula .
135.0519|
135.0519A| Hieronymi certus Paulae Eustochiove tenetur
Scriptorum haudquaquam numerus, nam plurima constan
Istius. Hic Paulae vitam depromit et actus.
Nobilis haec genere, sed nobilior probitate;
Divite clara penu, sed egens praeclarior ultro.
Posthabuit Romam Bethlem, laquearia gemmis
Fulgida dejecti mutavit cespite tecti.
Quam genuere pater sumens Agamemnone magno
135.0519B| Progeniem, stravit longo qui Pergama bello,
Stemmata Scipiadum ducens ab origine mater:
Toxotio conjuncta viro, qui sanguis Iuli,
Foedere connubii quino quem pignore compsit.
Hunc ita defunctum dolet, ut prope facta sequatur
Libera, sed pacto vinclisque exempta jugalis,
Hic se servitio Christi devinxit, ut ipsa
Funera carnalis reputes optasse mariti.
Dumque expendit opes, adimens patrimonia gnatis,
Quos tamen attollit, locupletans munere divo,
Pauperibus tota succurrere dum studet urbe,
Pontifices celsos meruit spectare ministrans,
Urbis ab Antiochi Paulinum nomine dictae,
Sanctum et Epiphanium Salaminae, hoc hospite digna,
135.0519C| Jussio quos Romam tunc imperialis adegit.
Quorum accensa piis animum virtutibus ardens,
Visere vult eremum, meditatur linquere Romam.
Jam genitos, famulos possessaque mente revellens,
Cogitat omnimodis mundi se absolvere vinclis.
Frigora post tandem, dum fit mare navibus aptum,
Praesulibus proprias sedes repetentibus, almo
Prosequitur voto, charis cum fratre propinquis
Insuper ad portum gnatis comitantibus ipsam,
Qui pietate piam certantes vincere matrem,
Quos superat pietate Dei famulamque probando
Se Christi, nescit carnalia fenora ventris.
Carbasa complerant venti puppimque ferebat
Impetus alarum, pernicis rectio lintris,
135.0519D| Parvus Toxotius, palmas in littore tendens,
Fletibus et Rufina madens retinere laborant
Viscera temnentem terrena, superna petentem
135.0520A| Culmina, lege Dei naturae jura negantem.
His sed opes linquens oneris jam libera pergit
Eustochio contenta sua, quae conscia tanti
Et comes incoepti, votis haerentia coelo,
Exspoliata solo permulcet pectora matris.
Interea cursu celeri ratis aequora findens
Appulit exsilium Domitilla ubi Flavia passa
Cujus martyrii cellas venerata legebat.
Laeta salum segnis properantia cuncta videntur,
135.0520B| Adriacisque undis, inter Scyllam atque Charybdim,
Se credens subit ut per mitia stagna Methonem.
Hic refovens pelago tabentia membra relicto;
Moxque inter Maleam volitans interque Cytheram
Cycladas et crebris sulcat freta consita terris.
Postque Rhodum et Lyciam Cypri divertit in oras.
Sanctus Epiphanius genibus se forte petentem
Hanc cernens, Christi ut membrum sublime receptat;
Lustratisque monasteriis solatia praestans,
Illa brevi spatio spectatur ab urbe Seleuci.
Antiochi scandens et ab hac ita moenia visit.
Hic quoque Paulini modicum dilectio sancta
Detinet hanc: hyemis, fidei fervore calente,
Sed medio non mittit iter, quin pergit asello,
135.0520C| Dura sedens, lenis quam olim lectica vehebat.
Transgreditur Syriae Coeles, Phoenicis et arva
Tum Beritho, veterique means Sidone relicta,
Eliae turrim, quae littore parva Sareptae
Permanet, ingreditur, Dominum virtutis adorans
Hospitis hic viduae, per quem de morte levatur
Coelicolae vatis precibus dudum unica proles.
Perque Tyri gradiens Pauli doctoris arenas
Defixis sacras genibus, perducitur Acho [Acco],
Nomine mutato quam nunc Ptolemaida dicunt.
Sanguine Josiae sic permadefacta Mageddo
Rura, Palaestinos gaudens pertransit in agros,
Urbis Dor quondam celebris mirata ruinas,
Quae post Stratonis renitet cognomine turris.
135.0520D| Hanc prior Herodes Augusti Caesaris auget
Culmine, Caesaream Romano a principe dictam.
CAPUT IX. De sancto Cornelio centurione.
135.0519|
135.0519D| In qua sollicite scrutans loca Paula sacrata
Repperit ecclesiam Christi, Cornelius olim
Aedem quam coluit privato jure manendi,
Luce Dei dignus necdum baptismate lotus,
Coelite teste, preces cujus referuntur ad aures
Ascendisse Dei, miseratio grata subisse
Ante thronum Domini, sublectae praestita plebi.
At patet acceptor judex non esse supernus
Personarum inter nihil atque salute direptum
135.0520D| Hebraicam nostramve fidem pietate nitentem,
Gentibus et cunctis reserari limina coeli,
Vimque pati donoque Dei violenter adiri.
Nulla dabantur huic miracula, semina vitae
Nulla serebantur terrenae aspergine linguae;
Aspirante tamen Christo, cui corda beare
Jus manet, orat ait dignus habeatur ut astris;
Accersit monitus doctorem, dogmata quaerit,
Sacro fonte carens, jam purificatus haberi
135.0521A| Panditur, accipiens superi charismata doni;
Spiritus hunc implens nam dignum munere monstrat.
Cui sumptum ire parum vitae se munera solum;
At vocat affines, charos invitat amicos
Participesque sui plures studet addere doni,
Officii praebens praesagia clara futuri
Atque vicem, nec adhuc doctus, doctoris adoptans.
Sicque capit Petro sanctum tribuente lavacrum,
Ordine mutato, post pignora Flaminis almi;
135.0522A| Dumque piis plebem monitis hortansque docensque
Multiplicare parat, de centurione sacerdos
Efficitur, renitetque datus hac praesul in urbe,
Qua perplura sagax animarum augmenta gerendo
Praenituit, mactusque lucris ita fine quievit,
Fenora commissae referens non parva catervae;
Unde sui sumens quoque praemia digna laboris
Coelestem proceres inter sortitur honorem.
CAPUT X. De sancto Philippo diacono.
135.0521|
135.0521A| Aediculas isthic perlustrat Paula Philippi
Levitae, ex septem qui munia clara sacrorum
Cum Stephano coepere, aris, qua lege minister
Editus, aeterni non cessat semina verbi
135.0521B| Spargere per populos, et oves ad ovile vocare:
Plurima signa gerens, virtutum luce coruscans,
Daemonas expellens, paralytica corpora curans,
Restituens gressum claudis ac lumina caecis.
Ille Samaritum fidei fundamina firmans
Instruxit, monuit, Simonisque venena fugavit.
Angelico ductu properans, hinc pergit ad austrum,
Aethiopemque tuens eunuchum sacra legentem,
Divino monitu carpento jungitur, atque
Sollicito studio sociatur apertio legis.
Dum veteres sitiuntur aquae, fons panditur ortus
135.0522A| Esse novus poto quo pectora sicca rigantur;
Mutavitque atram, tinctus baptismate, pellem
Hic niger eunuchus, gentilia corda figurans.
Bethsoros est vicus Solymis qua pergitur Hebron,
135.0522B| In quo fons cujus sacrantibus elutus undis
Candida praeclarae meruit consortia vitae.
Spiritus abripiens alias transferre Philippum
Destinat, Azotiis reliquisque, ubi verba salutis
Disserit allegans urbem dum transit ad istam
Aedificans in qua mentes requievit, et ejus
Tres juxta genitae, cum virginitatis honore
Sortitae tumulos; Ephesina quarta renidet:
Spiritus ipse prophetiae quas munere sanctus
Implens, illecebris diri servavit ab anguis
Aethereisque choris coeli super astra jugavit.
CAPUT XI. De sancto Procopio.
135.0521|
135.0521B| Urbem hanc Procopius legitur decorasse triumpho,
Scythopoli prius ornata verbo atque vigore;
Nocte dieque Dei qui stat dum cultibus almis,
Viscera conficiens raro recreata paratu,
Corda saginabat dapibus replendo supernis.
Insuper internos interna externaque bella
135.0522B| Adverso vibrans hostes superabat abactos.
Huc quoque directus prima ad responsa fidelis,
Fortis, et inventus sapiens, constansque probatus:
Iratoque probis Fabiano judice dictis,
Mucronem excipiens certamina fine venustat.
CAPUT XII. De Prisco, Malcho et Alexandro.
135.0521|
135.0521B| Praeterea celebres hic consummasse triumphos
Athletae fortes pretiosa morte leguntur.
Quorum tres valida juvenes virtute nitentes,
Priscus, Malchus, Alexander, simul urbe sub ista
Degentes quodam vitae ruralis agello,
Intenti studiis, dum tempore Valeriani
Isti comperiunt fidei crebrescere pugnas,
Divinae accensi pariter virtutis amore,
Turpis segnitiae sese coepere notare:
Quod cum coelestes caperentur in Urbe coronae,
135.0521D| Ipsi non caperent, irent, peterent, reperentque,
135.0522B| Ignavam sed humi gererent torpore quietem:
Regna Deus mandet cum vi rapienda superna.
Arma quibus nacti verbis, gradiuntur in Urbem
Approperant bellis, et adorto judice crudum
Incusant rigide quod sanguine saeviat almo.
Actutum monitis quam digna profata rependens:
« Subjicitote feris, inquit; quibus haud placet istud
Profluat ut nostro sanguis mucrone piorum; »
Rictibus horrificis mox allegantur edendi
Abrahaeque sinu correpti ex ore ferarum
135.0522D| Perpetuas prompta lucrantur morte corona
CAPUT XIII. De sancto Marino.
135.0521|
135.0521D| Quidam erat hic opibus pollens et honore, Marinus
Nomine, militiae splendens insignibus, atque
Promeritis clarus, Solymorum e civibus unus
Militiae dum luce gradus hunc debitus ordo
Quondam adit, invidiae stimulus petit ecce sodalem
Exclamatque gradum hunc non posse subire Marinum
135.0522D| Invisa Christi qui relligione prematur.
Quaesitus verumne sit a quaestore Marinus
Illico Christicolam viva se voce fatetur,
Christi se vere famulari legibus edens.
Conceduntur ei tres quîs deliberet horae:
Dis libare velit, perimine vocamine Christi.
135.0523A| Protinus egressum Teotignus episcopus armans,
Ducit in ecclesiam, fidei sermonibus auget,
Tandemque attollens, altaris ad intima transfert:
Quo praecinctus erat gladium proponit, et offert
Inde Evangelium, rogitans quid mallet eorum.
Cumque manum prompte divina ad jura tulisset,
Praesul ait: « Quod coepisti jam perfice, fili:
Vitam contemnens fragilem, sperato manentem;
Pergito confidens, oblatam prende coronam,
135.0524A| Qua redimire pium Dominus caput eligit altus »
Regrediens saevum repetit praecone tribunal
Invitante, dato sibi tempore, adesse, recurrens
Nec patitur scitante moras ut praeside reddat;
Verba sed expromens certo se robore fixum,
Non rogitatus, ait confirmatum esse paterna
Lege, Dei potius hominis quam jussa timenda.
Sic plecti jugulo tali pro famine jussus,
Majoris super astra gradum mox sumit honoris.
CAPUT XIV. De sancto Asterio.
135.0523|
135.0523A| Asterius quidam praesens erat, urbis alumnus
Romae, patricius natu, splendore senator,
Ornatus meritis, opibus feliciter utens,
135.0523B| Nobilitate vigens, regali stemmate pollens,
At super haec fidei Christi praecelsus amore.
Is praetaxati dum martyris astat agoni,
Excipit et caesum gladio, attollitque verenter
Subjectis humeris, substrata et veste, cadaver
Testis et exsequiis quem dat, mox captat honorem.
Traditur hic multis aliis quoque fulgidus actis,
E quibus id per eum tradunt memorabile gestum.
Paneadam quam Phoenices antiquitus urbem
Dicunt, Caesaream nostri dixere Philippi;
Panius hanc prope mons, cujus radicibus ortus
Jordanis gemino asseritur procedere fonte:
Moris erat mactaretur quo victima certo
Solemnique die fatuis a gentibus illic
Daemonicae, fuco quae fraudis adempta dolosae,
Vanescens, oculis nusquam parere solebat,
Famaque suadebat praesentibus, hostia celsi
135.0524A| Quod mirabiliter peteret penetralia coeli
Contigit Asterium, quondam deceptio talis
135.0524B| Dum geritur, casu praesentem astare profanis
Praestringique videns stupidas phantasmate mentes,
Erroresque dolens hominum, miseratus et orans
Ingemit, atque oculos coelis palmasque repandens,
Invocat interno Dominum clamore potentem,
Integraque fide poscit, lacrymisque profusis
Flagitat, antiqui fallaces arguat artes
Serpentis, miseris removens mortalibus hujus
Praestigii nebulas, arcanaque monstra revelans.
Haec rogitante piis precibus cum fletibus almo,
Ecce superferri subito depromitur anguis,
Victima divinis sublata putata rapinis
Reddita, cunctorum fluvii conspectibus imo.
Sic fidei prece Christicolae resoluta fatiscit
Aetatum falsi tantarum machina ludi,
Ut non hisce locis reparari quiverit error
Amplius, hic clari patefacto lumine veri.
CAPUT XV. De statua Salvatoris
135.0523|
135.0523C| Paneadae civis mulier deprenditur hujus,
Fimbria quam Domini contacta cruore levavit.
Aedis pro foribus, cujus basis aerea, fixa
Constiterat muliebris habens figmenta figurae
Femina, ceu palmas tendens genibusque voluta.
Altera salvificis statuam basis aere gerebat
Compta stola, dextram quasi pergeret ( pro porrigeret) auxiliando.
Hanc secus erumpens humi innascier herba
135.0524C| Crescere ad erasae consueta lacinia vestis,
Quae mox frondentis tetigisset vertice coni,
Pellendos robur morbos capiebat ad omnes,
Nil virtutis habens sacra nisi tacta lacerna.
Perfidus hanc cornu taurus qui obsistere ruptis
Irruerat domino loris, petit, impete vertit,
Figmentique furens proprii simulacra reponit,
Coelitus affulso teritur quod fulmine truncum
Atque notat jugulo divini vindicis ictum.
CAPUT XVI. De sancto Pamphilo.
135.0523|
135.0523D| Floruit hic clarus venerando Pamphilus actu
Martyr, presbyterum dignum quem laude sacravit
Agapius praesul, hujus largissimus urbis
Erga inopes, et eis devinctus amore paterno;
Inque gubernando Ecclesiam solertia cujus
Pervigil experta est, multoque labore probata.
Hic in episcopii Theotignum jura secutus
Fulsit, id officii quam laudabiliter explens.
Pamphilus excalpsit quae sacra volumina martyr
Hieronymo Croesi gazis potiora feruntur
135.0524D| Signa manus recolens, vestigia sanguinis edens
Articulis sanctus propriis quae martyr ararat,
Qui plenus fidei, divini plenus amoris
Regna triumphavit feralia Maximiani.
Eusebius fastos cujus edere libris
Quis quantus fuerit studuit, simul unde oriundus
A puero veram doctrinam, praelia, palmas,
Quantaque pertulerit, quos desudarit agones,
Ut quoque percepit hoc dignus honore coronae.
CAPUT XVII. De Eusebio scriptore.
135.0525|
135.0525A| Martyr hic adjutor sacrorum in luce librorum
Huic nitet Eusebio, Scripturae quem vocat ipse
Hieronymus clavem, testamentique perennis
Custodem, memorans quamplurima quaeque revolvat
135.0526A| Ex infinitis fere, sed praeclara feruntur
Historia Ecclesiae, Canones Evangeliorum,
Omnimodis Chronicon, gestis clarissima, cujus
Doctrina atque fides operum probitate renidet.
CAPUT XVIII. De Theophilo, Acacio et Gelasio.--Reliqua itineris Paulae.
135.0525|
135.0525A| Theophilus praesul hic lumine claruit almo,
Dogmate purificans errantes Pascha colendi.
Hac etiam renitens antistes Acacius urbe,
Expositis fidei Salomonis dogmata lustrat:
Praeterea multa Ecclesiam quoque luce venustat.
Qui pro Liberio Felicem sede coronat
Gelasius, post Euzonium sale fertur honesto
135.0525B| Hic viguisse sacer parca sed condere dextra.
Postquam Caesareae lustrasse sacraria gaudet
Paula, per Antipatri dictum de nomine castrum
Semirutum gradiens, Lyddam, Diospolis ore
Quae fertur Graio, non segnis ire sategit.
Dorcadis Aeneaeque salus hanc fulgida comit.
Haud procul hinc Arimathiam vicum intrat Ioseph,
Coelorum Dominum digni condere sepulcro.
Inde sacerdotum Niobem [Nobem] succedit in urbem
Post occisorum tumulum tristi omine dictam.
Hinc Joppem portum penetrat fugientis Ionae;
Unde viam repetens celeris divertit in Emmaus.
Quae nunc Nicopolis, Dominus qua fragmine panis
Agnitus est illis quorum dilectio vera
Factis enituit, quorum irradiata probantur
135.0525C| Lumina, dum gestis coelestia jussa decorant
Et noscunt opera quod non agnoscere possunt
Auditu, reteguntque simul non esse beandos
Quoslibet ore modo, si non bona facta sequantur.
Hic quo fonte pedes visus lavisse Redemptor
Apparens cum discipulis, numeroque luuntur
Morborum hoc pestes variorum animalia linquunt,
Inclytus hinc Cleophas, cujus sacrata nitescit
Hospite digna domus Domino, jugulatur in ipsa,
Judaeos Christi passus pro laude furentes;
Quaque etiam cultus celebri pietate sepultus
Quem terris Dominum propria susceperat aede,
Clara poli super astra colit sibi domata dantem.
Nicopoli egrediens Bethoron conscendit utramque
Paula, urbes regis Salomonis honore locatas,
135.0525D| Sed dudum vario bellorum turbine versas:
A dextris Gabaona tuens, qua figere solem
Cum socia valuit fretus cognomine Jesus.
Substitit in Gabaa, meminitque libidine caesos
Sexcentosque reservatos in origine Pauli.
Hinc urbem misto trinoque vocamine dictam
Ingreditur Jerusalem, sub parte sinistra
Mausoleum Helenae dominae mirata celebre
Adiabenorum, Solymos quo tempore pavit,
Insistente famis frumento, rure Canopi.
Hospitio Paulae praetoria celsa feruntur,
135.0526A| Parva sed admittit vitantem culmina cella.
Tunc loca cuncta piis Christi signata triumphis
Circumiens, magno fidei veneratur amore.
Prostrata ante crucem Dominum ut tueatur adorat
Pendentem, mundi quoque crimina morte piantem;
Osculaque affigit lapidi, complexa sepulcrum,
Angelus amoto reserat quo gaudia vitae,
135.0526B| Allambitque locum, lacrymarum flumine fuso,
De Domini membris monumenti jure sacratum
Hinc tandem egrediens Sion ascendit in arcem
Montibus in sanctis, cujus fundamina pollent
Portae et castra Deo charae super omnia Jacob.
Non illae flammis quales uruntur ab hostis,
At quibus intratur regni coelestis in aulam.
Non siccis spectans oculis aspergine Christi
Sanguinis infectam vincti caesique columnam,
Quae certe assiduae moderamina larga salutis
Fert fidis valida applicitis dans robora vinclis
Pellere diversas medico solamine pestes,
Porticus ecclesiae qua sustentata levatur;
Panditur inde locus Paulae, quo Spiritus almus
Centum bis denosque super descenderat agnos
135.0526C| Hic quoque pauperibus Christi pia dona ministrans
Competit optatam longo spiramine Bethlem;
Atque specum ingrediens divinum Virginis alvus
Qua posuit partum, praesepe, animalia Christi
Quo Domini agnovere sui, se cernere visu
Testatur fidei stratis puerilia pannis
Membra jacere Dei, stabulo deposta sub arcto:
Sedulus intactae matri nutritius aptum
Praebet ut obsequium; venientes tempore noctis
Pastores, stellamque, Magos pia munera dantes;
Lactentes caesos, Herodem caede furentem;
Ut petit Aegyptum Joseph comitante Maria.
Sicque domum panis lacrymis venerata profusis
Fonte pio Regis cunabula sacra salutat.
Haud procul inde petit turrim gregis omine claro
135.0526D| Quae Jacob paverat oves, sibi vocis honorem
Angelicae hauserunt pastores, Gloria, summo
Qua cantata Deo mortalibus atque benignis
Pax legata, choro laudes reboante superno.
Quem prope dum pascuntur oves, en velleris agnus
Detegitur puri, coelesti et rore repleti,
Sanguine qui dignus dissolvere crimina mundi
Et vastatorem propria depellere plebe.
Inde via veteri Gazam petit impigra Paula,
Persica thesaurum quam promere lingua resignat
In qua Silvanus rabiem Diocletiani
135.0527A| Hujus cum sociis evicit episcopus urbis,
Quando in Fanensi [Fennensi] capitis caesura metallo
Quadraginta simul coelorum ad gaudia misit.
Mox hinc ad dextram Bethsur transitur, et Eschol,
Unde botrum portant geruli praesagia Christi
Gestantem, ligno appensus qui dulcia fudit
Vina suis, terramque dedit dulcore fluentem.
Hinc Sarae cellam petit et vestigia quercus
Abrahae, spectare diem per lumina cordis
Qua meruit Christi, Domino laetatus in ipso.
Scandit ab hinc surgens Hebron quae Chariatarbe
Quattuor a tumulis magnorum dicta virorum:
Abrahae, atque Isaac, Jacob, primique parentis,
Jungitur his Caleb, quartusque putatus in illis.
135.0527B| Dimittit Chariatsepher, cui littera nomen
Praestitit, admirans superas atque inferiores
Undas, Othoniel ruris quas arida temnens
Accepit, quibus irriguos ditaret agellos.
Inde Caphar Baruchae teritur benedictio villae,
Sidereo Abraham Domino comes usquequo venit.
Miratur campos Sodomae Paula atque Gomorrhae
Coelesti, meritis agitantibus, igne perustos.
Aspicit Engaddi vineta, opobalsama sudant
Quis virgulta locis, aliis indebita terris.
Contemplansque Segor, Zoaram quam voce Syrorum
Dicunt, speluncae meminit Lot sicque sodales,
In lacrymas conversa, monet quam vina cavenda
Sint, dominata viro nequeunt quem vincere cives.
135.0527C| Hincque notho a calido rediens ubi sponsa cubantem
Invenit sponsum, Thecuam pertransit, ovantem
Suspiciens montem de quo Salvator ad altum
Conscendit Patris solium quo saecla gubernat.
Hoc dudum ruffam mos monte flagrare juvencam
Exstiterat, cujus populi cinis atra piabat,
In quem migrantes cherubim, fastigia templi
Linquunt, ecclesiae fundamina firma locantes,
Qua Jacobi memorant sacrata recondita membra,
Ipse quod ediderat templo veneranda piorum
Zachariae condens Symeonis et ossa sub ipso.
Hinc quoque Pelagiam quondam contamine mersam,
Pondere deposito carnis, coeli alta petisse
Fama canit, cujus memoratu et laudibus actus
Condigni felix imitatu finis habetur.
135.0527D| Perspicit hospitium Marthae Paula atque Mariae
Betphagemque sacerdotum ditione retentam,
Atque locum Domini petulans quo frena recepit
Gentilis pullus, celebri qui comptus honore
Vestis apostolicae dat mollia terga sedenti.
Tramite sic recto Jericho descendit et ejus
Ex Evangelio meminit, quem saeva latronum
Spicula seminecem dederant, temptumque severa
Mente sacerdotum, jumenti terga coaptans,
Ecclesiae stabulo clemens dat Samaritanus.
Arboris et Zachei, vitae qui noxia calcans,
Praecelsum celsa Dominum videt arce meantem.
Caecorum jam Paula tuens loca, lumina quorum
135.0528A| A Domino reparata docent erroris utramque
De tenebris Christi pellendam numine plebem.
Ingreditur Jericho turrimque Achiel speculata,
Quam primogeniti letho fundavit Abiram,
Inque Segub generis portas in limine ponit.
Galgala castrorum spectat praeputia, liquit
Quae vetus Israel repetitae mystica rimans
Carnis casurae, ac recolens purgamina mentis.
Bis sex hinc lapides translatos fluminis imo
Juris apostolici qui fundamenta locarunt;
Fontem etiam veteris nonnunquam legis amarum
Et steritem, quem in dulcorem sapientia magni
Convertit vatis, reddens scaturigine ditem.
Vix nox transierat, redeuntis lampade lucis,
Jordanemque petit, meditans vestigia quondam
135.0528B| Sicca sacerdotum steterint cedentis ut amnis
In medio; post Eliae virtutis et ejus
Compotis ut siccum jussis iter unda pararit:
Ut baptisma novum sacrans animabus, in ipso
Abluerit vellus macula sine candidus Agnus,
Nostra piacla lavans, polluta et strage fluenta
Humani generis proprio baptismate mundans
Achor turbarum vallem videt atque tumultus,
Qua furtum est et avaritiae damnata cupido;
Inde domum Domini Bethel, qua pauper laceb
In nuda dormivit humo, lapidi capite acto,
Zacharias oculos septem quem cernit habentem,
Angulus utriusque datur quo parjetis unus.
Et videt scalam coeli in fastigia ductam
Desuper innixus rector qua porrigit altus
135.0528C| Ipse manum digno scandentibus astra meatu;
Praecipitans vanos et opaca fraude malignos.
Jesu mox et Eleazar venerata sepulcra
Miratur censor quod legerit aspera montis
Ipse, situ reliquis plana atque uberrima tradens.
Quid referam Silo, qui diruta panditur ara
Sacrorum veterum, qua Benjamitica scitur
Praecessisse tribus raptas sine more Sabinas?
Transgrediens Sichem, quae Neapolis nova fertur,
Intrat in ecclesiam Garizim, latus edita montis,
Quae secus aspectat puteum quem fodit Iacob,
Quem super assidens Dominus fert pocula poscens,
Et lympha fidei satiatur Samaritanae,
Librorum quae quinque viros Mosaycorum
Erroremque meat Dosithei linquere sextum,
135.0528D| Messiam verum Salvatoremque receptat.
Hinc digressa Patrum duodena sepulcra tuetur,
Samariamque videt, dictam sub honore Sebastem
Augusti, tenuere pii qua busta prophetae
Abdias, Eliseus, magnus Baptista Joannes;
Valdeque contremuit miracula plura videndo:
Audit enim strepere variis nigra agmina pennis
Sanctorum ad tumbas, homines ululare luporum
More, latrare canum, fremituque rugire leonum.
Tauri hinc mugitus reboat, flat sibilus anguis,
Post tergumque rotare caput, hos vertice terram
Percutere; atque alios prospectat in aere pensos
In faciem versis pedibus, nec vergere vestes.
135.0529A| Pro quibus effundens lacrymas Christumque precata,
Fessa licet, montem pedibus conscendere gaudet,
In cujus geminis centum sub tempore pestis
Abdiam specubus constat pavisse prophetas.
Inde pio petitur Domini nutricula gressu
Nazara, tumque Cana Capharnaumque, capaces
Signorum Christi, stagnum quoque Tiberiadis
Navigio sectum, divo sectuque sacratum.
Vastus ab inde locus, satians ubi millia quinque
Panibus ex quinis, bis sex sacra vascula replens
Relliquiis Dominus superantia dona reponit
Discipulis, vulgus quae condere ventre nequibat.
Scandit deinde Thabor, superam quo prodere formam
Complacuit Domino coelesti luce micantem.
135.0529B| Hermon Hermoniimque videns lata et Galilaeae
Rura tuens, Sysarae Barach vincente phalanges
Qua stratae, rivumque Cison loca plana secantem;
Tum peremensa Naim, viduae nova gaudia tractans,
Destinat Aegyptum legere, pauloque resistit
Ad fontem qui maxillae de dente molari
Profluus Arcadiae torrentia viscera mulcet;
Morashimque videt Michae studiosa sepulcrum,
Jam nunc ecclesiam, sic fertur in arva Canopi
Visere diffusos eremi lateque patentes
Virtutum campos mirorum semine fetos.
Quinque urbes Pharias, Chanaatide voce loquentes.
Gessen Tapsneosque Dei Nilotica rura
Quae summi jussis Moyses splendore triumphat,
Percurrit celeris celsas amplexa columnas
135.0529C| Ecclesiae Christi, pedibusque advolvitur horum
Qui, mundo profugi, superant sublimia mundi.
Obviat Isidorus primas sanctusque sacerdos
In Nitriae partes, clarus confessor; eidem
Macharii properant, Arsetes, Serapiones.
Hos cernens, Dominum vere se cernere credit,
Quodque impendit eis, gaudet dependere Christo.
Hac quoque legisset regione quietis honorem
Ni desiderii votum loca sancta tenerent;
Ad quae ceu pennis pernix remeavit avinis.
Inque sacram remeat Bethlem mansura perenne:
135.0530A| Hospitio nimis angusto tres degit in annos
A tollat donec cellisque monasteriisque
Sollicite fabricas diversis usibus aptas,
Diversisque peregrinis habitacula condat
Ampla viam juxta, veniens qua coelica Virgo
Hospitium Joseph comitans non repperit olim
Nam xenodochium statuit studiosa virorum,
Virgineosque choros certat disponere turmis,
Atque monasteriis famulans quos ultima rexit,
Ut servire magis hanc quam praeesse videres.
Cum mare defuncto nullo edit ab inde marito,
Quamvis hoc sancto virtutis in arce probaret:
Nec post balnea linis fracta vapore levatur:
Mollia non habuit lecti, nisi febribus aegra,
Strata cilicio; somnos dabat aspera tellus:
135.0530B| Noctibusque et requiem, requies si rite vocatur
Qua conjungebat precibus noctesque diesque,
Infundens lacrymis cunas pietate profusis.
Crebra piis ducens pariter jejunia votis
Omnia pauperibus tribuens, fit rebus egena
Terrenis, superi locuples sed culmine doni.
Nam docilis memori Scripturas mente gerebat
Divinas meditans, in eis aenigmata lucis
Instrumenta novi, veteris quoque dogmatis ipso
Hausit. Hieronymo celebri tradente magistro
Hebraicam didicit linguam, sermone canebat
Hebraico psalmos, genuina hos voce resultans:
Eloquium Latio gramen sine more sonabat,
Virtutum rutila variarum luce nitebat,
Eustochium gnatam, solo quo munere ditem
135.0530C| Liquit et optatam ad patriam jocunda recessit.
Cumque rogaretur moriens utrumne dolores
Sentiret, retulit nil se sentire molestum:
Cuncta quieta sibi, jam cuncta serena videri;
Sicque crucem labiis digiti moderamine pingit
Emittitque animam, coeli secreta petentem.
Pontificum manibus feretrum translata ferentum,
Ponitur in media speluncae consita Christi
Ecclesia. Quimus cum Hieronymo ergo beatam
Martyrioque coronatam vere edere longo.
INCIPIT LIBER TERTIUS.
CAPUT PRIMUM. De sanctis Eusebio, Peleo et Nilo, martyribus
135.0529|
135.0529D| Praeterea multis ista tellure triumphis
Enituisse liquet sanctos formidine victa.
Eusebius quidam, fidei devotus alumnus,
A custode Palaestinae pro nomine Christi
Tentus, tormento primum cruciatur equino
Post jugulo plexus, capitis sub fenore dite
135.0530D| Martyrii sumpsit coelorum praemia poena,
Augusti quinto decimo quod sole dicatur
Hac patria torquente pios Diocletiano
Pontifices Christi Peleusque Nilusque feruntur
Agmine cum cleri coelum petiisse per ignes
Et Domino se pro populis holocausta dedisse.
CAPUT II. De Asclepio episcopo, Eusebio quoque, Nectario Zenoneque martyribus.
135.0529|
135.0529D| Gazenus fidei impugnans Asclepius hostes
Pellitur invidia, Romanaque regimina fidens
Justitiae fulgore, petit, quae Julius aequa
135.0530D| Lance librans, sedique ministerioque reformat,
Actores culpans, monitisque minisque coercens,
Eusebius hic, Nectarius Zenonque triumphant,
135.0531A| Gazenses, quos verberibus vinclisque fatigant
Impia quod studiis horum sint strata sacella;
Fustibus intersunt, laceros saxisque gravatos
Ac cerebro demptos, membrorum caetera flammis
Dant jumentorumque serunt mista ossibus ossa,
Quae supero mulier monitu quaerensque legensque
Delegat manifestato per visa sobrino.
At Zeno accipiens charorum pignora fratrum
Tecta domi servat, dum praesul in urbe dicatus
Basilica structa sociari his Nestora certat,
135.0532A| Qui belli comes egregius consorsque coronae
Corporis ad speciem dum spirans ultima missus
Zenone sollicite curam praestante favetur,
Emicat emeritus coelique capessit honorem.
Antistes Zenon quoque centenarius almis
Officiis indeficiens, sollemnis et astans,
Nec minor aspicitur, requiem nec ritibus affert.
Jure maritali ternotus jungitur eis,
Huic trinae genitor sobolis, hic laude sophistae
Excellens, actisque animam virtutibus ornans.
CAPUT III. De sancto Hilarione .
135.0531|
135.0531A| Patre Palaestinam claram Hilarione feramus,
Hieronymumque ducem vitae in sermone sequamur.
Scribit hic exortus primum ut vico prope Gazam,
Millibus et quinis distanti moenibus urbis,
135.0531B| Nomine Thavata, partes qui respicit austri.
Evolvens reliquos vitae ac virtutis agones
Hic velut e spinis redolens rosa surgit acutis,
Sculptilium cultu saevis genitoribus ortus,
Erudiendus Alexandri transmittitur urbi
Grammaticamque catis didicit doctoribus artem:
Omnibus et charus studium moresque calebat,
Egregio ritu Christi se cultibus indens,
Affectuque pio meditans in relligionis amore.
Antonii nomen celebri rumore capessit
Visere quem fervens, eremum petit, utque positus
Effectu, solita mutatur veste duobus
Mensibus, hic juxta recubans atque ardua signans
Castorum seriem morum normaeque tenorem,
Quam foret orando assiduus, summissus alumnos
135.0531C| Excipiens, acerque monens, alacerque cohortans;
Asperitas qualis huic propositique cibique.
Ad patriam post haec monachis collega quibusdam
Defunctis rediens patre jamque et matre, decenti
Dispensat dimissa sibi patrimonia jure,
Fratribus et partem, partem largitur egenis,
Nil sibimet servans. Ter quinos nudus et annos
Dum regit, arma gerens Christi, deserta subivit,
Hirto ruralis coopertus tegmine sagi
Vestem pelliceamque ferens, Antonius illi
Quam dedit instructo juga ferre suavia Christi.
Carica jam noctu fessum ter quina cibabat.
Quattuor huic annis aestus pluviasque removet.
Angulus angusti tugurii casulaeque pusillae,
Quas molli junco cum carice texit acuta.
135.0531D| Cellula post struitur, pedibus quae quattuor ampla
Culmine quinque pedum scandens, summissior ejus
Statura, veniens humilis caperetur ut hospes
Corpore dum recubat, paulo quae longior esset
Quam non esse domum, tumulum sed forte putares.
Paschali ille die modo tondebatur in anno,
Non mutans tunicam nisi cum penitus prior esset
In pannis resoluta pioque absumpta labore.
Stratus humum nudam sternebat junceus illi
135.0532A| Usque diem mortis, nec ei pretiosior unquam
Quo semel indutus fuerat, non saccus in undis
Post lotus, lacrymis cordis nisi fonte profusis.
Scripturas sanctas mentis retinebat in arca,
135.0532B| Postque preces psalmos Domino ut praesente canebat.
Cui natus ubi praeteriit vicesimus annus
Nil epulum praeter lentis tribus edit in annis,
Frigida quam paulo domitans madefecerat unda;
Hinc tribus est aliis sale, pane refectus et unda;
Quattuor est post hanc herbis agrestibus usus
Quorumdam junctis fruticum radicibus esu;
Quinque dehinc panem mediae dant hordea librae
Atque olus absque oleo modicum conctumque jugatur.
Lumina deinde videns sibi caligare labore
Pumiceque cutem retrahi scabiedine quadam.
Praefato fomenta cibo conjungit olivi;
Hocque tenore cibi dum sexagesimus illi
Tertius et vitae completur pascitur annus,
Praeterea victus sibi nil cujuslibet augens.
135.0532C| Sic indefessus, cum jam sibi adesse palaestrae
Colligeret metam, panis contemnit ofellam,
Contemnensque dies octogenarius implet,
Immenso fervore calens, quasi tiro duellum
Inciperet, soliti quo tempore ponere multi.
Namque farina, herbis quoque sorbitiuncula tritis
Editur huncque cibans potat vix uncia quina.
Sicque implens seriem vitae, nullatenus ante
Quam sol occiduus radios immergeret undis
Nec festis graviterve cubans jejunia solvit.
Multae parvum acies, certamina multa lacessunt,
Extra externa crepant, intus civilia mussant:
Flamine sed doctus supero pius intima pressat,
Componensque animi sudo moderamine turbas
Conficit edomitans lascivum pondere asellum,
135.0532D| Frangit et extenuat bellorumque usibus aptat.
Suetus in internis, ad barbara fortior exit.
Bella trahens hostis variis hunc provocat armis,
Mille petit furtis, impugnat mille duellis
Pusio quod vagit, vel quod muliercula plangit,
Quod mugit bos, balat ovis, quod bellua gannit,
Admonet, atque pavendorum portenta sonorum,
Et strepitus exercituum. Quem voce movere
Dum nequit, horrificis tentat consternere visis:
135.0533A| Instruit aurigas, redigit sub frena jugales
Molitur rhedas, instaurat fraude veredos,
Cassis at hunc Christi tegit ac lorica fidei
Ferventesque feras sese pervadere cernens,
Dum Jesum inclamat, terrae sorbetur hiatu
Pompa nocens: claros Christi canit ille triumphos,
Fert laudes, gaudet celeri superasse tropaeo.
Plurima bella dein conamina fraudis adorta
Multa virum, pandit muliebria membra cubanti
Serpens nuda vafer, dat ditia fercula victus
Indiguo, invictoque feras ferus applicat ipse:
Se ingerit oranti, exprobrat, vel caede fatigat.
Omnibus his victis miles persistit agoni.
Insidias hostis cumulans atque arma reformans,
Vel potiora parans, latrones mittit egeno
135.0533B| Qui circum tota cursantes nocte, cubile
Haud reperire queunt: coram tuteque cubantem
Securum orta luce vident, rogitantque quod ipse
Pervasus noctu faceret. « Latronibus, inquit,
Non timet invadi nudus.--Quit caedier, illi.--
Quit, puer; haud ideo vereor, sum occumbere promptus. »
Robore quo stupidi, fassique volumina noctis
Tegminaque umbrarum, spondent moderamina morum.
Tabescit coluber: quot belli suffit agones,
Tot bellatori cernens renitere triumphos.
Crebra tropaea dein et plurima signa geruntur.
Prima diu sterilis perrumpere claustra cubilis
Ausa petit mulier, votisque levata recedit,
Postque annum grates sumpto pro pignore pendit.
135.0533C| Adjecit Dominus miris attollere servum.
Alterius ternam matris discrimine lethi
Dum sobolem, pariter vitae suprema trahentem,
Momento incolumem reddit, rapit emithritaeo.
Gazensis currus agitare auriga paratus,
Artis dum studio insistit stupefacta fatiscit
Membra recunctatus, nervi riguere per artus:
Non manus aptatur flagris, non stringit habenas,
Jam cervix immota manet, rectore quadrigae
Agmine frustratae licito, nulla arte feruntur.
Praeceptor tandem temone relapsus inepto
Tollitur ac supplex capit adjumenta grabati.
Sicque humilem prono medicum molimine adortus,
Accipit haud aliter sumpta gaudere medela
Ni subdat medicatori data pectora vero;
135.0533D| Devotus maneat sontique renuntiet arti.
Corda vovet, recipit monitus, sanatur utrinque,
Carne, anima duplici exsultans moderamine fotus.
Post Hyerosolymita potens virtute superba
Corporis atque asinos vectanda in pondera vincens,
Perflatus diro truculenti daemonis astu,
Ducitur innexus multisque oneratus ahenis:
Saepe quidem chalybis solitus perfringere nodos,
Expugnare seras, crurum rescindere vincla;
Mordiens his aures, nasum deciderat illis:
Horum crura pedesque, gulam detriverat horum.
Terrentur fratres visu tam turbinis atri.
At Pater immotus velli vincimina mandat.
135.0534A| Exutus laqueis tremit aspectumque retorquet
Vertice dejectus, metuens vel cernere contra,
Depositoque furore pedes allambere Patris
Sede nec amoti gestit, tandemque coactus
Juratusque ferus ductor possessa remittit.
Qui memorabo virum dira legione tumentem?
Fascibus excellens hic, opum fulcimine pollens,
Praeminet ut multis, multo pervaditur hoste.
Ductus et ad medicum ferro omnia membra gravatus,
Excutitur vinctis, numeroso et milite fretus,
Simplicis athletae praesumit inire palaestram,
Impavidumque rapit, sustollit in aera tutum
Ridentemque virum, sociis ad facta relisis.
Roborat ille suos, humeris capitique reflectens
135.0534B| Securus virtute manum, prensisque capillis
Ante pedes subigit, stringitque manusque pedesque,
Calcat utrinque pedes: Torquere, nigella caterva,
Ingeminans. Miser ejululat plangore furoris
Diverso jam mille micant uno ore tumultus,
Pectore ab unius populorum bella resultant.
Nec patitur pius hisce diu miserum retineri
Captivum victor, Jesum sed ut invocat, omnes
Turbarum pellit strepitus, torvaque phalange
Depulsa, sensus revocata mente reformat.
Plurima curatus curae quasi dona reportat;
Curator solers quae cuncta omnino refutans,
Sed neque pauperibus suasus tribuenda, retractat:
Excussat servare manus dum munere praestat.
Haud procul a cella saxis quidam effodiendis
135.0534C| Dum sudore madet, morbo dissolvitur artus:
Intentus scopulis, similis fit corpore saxis.
Nullus jam motus membris, jam saxeus omnis;
Corde oculisque vigens, ac caetera mortuus, almi
Visibus offertur, per quem virtute resumpta
Membra resentiscit, venas vigor intrat abactus;
Frigore concretae regelantur in ossa medullae:
Sicque recompositus, priscis mox redditur actis,
Incoeptoque valens operi gaudensque recurrit.
Pluribus hinc crebro aggreditur multisque medetur
Quid referam aurigam saeculi sub rebus agentem
Chrismate quem lotum gentilis fraude premebat
Aemulus? Iste nihil contra magis utile ducens,
Auxilium Christi precibus petit Hilarionis.
135.0534D| Abnuit ille preces vanis expendere nugis.
Fratribus impulsus tandem ne vulgus ineptum
Rideat Ecclesiam, tantillo hunc munere donat
Fictilis atque scyphi, quo quondam haurire suetus:
Praestat opem lympha plenum dum suscipit ille.
Certus abit palmae stabulum aspergitque jugales,
Carceris antra fovet claustrique repagula tingit;
Spargit et aurigas hostis ridere, paratum
Divulgare sacrum, sed corda fidelia fidunt
Exsultantque futurorum spe laudis honorum,
Ut data signa, volant hi, praepediuntur at illi;
Istorum axe rotae fervent, vix terga meantum
Eminus hi cernunt. Attollitur aethera clamor:
135.0535A| Sed neque pars aversa silet, virtus quia Marnas
Subjaceat Christo; fideique occasio multis
Hoc jam tam propero praefulsit parta triumpho.
Anguis hic antiqui vires vacuabat et artem,
Nec coram posito figmenti monstra valebant.
Sacratae juvenis flagrabat virginis igne,
Ludicra praetulerat, sed frangere vota nequibat.
Haud grave ducit iter Memphitem tendere in urbem,
Armaturque dolis Christi ut superare monile
Praevaleat. Totum vanis ita deterit annum;
Inde vafri rediens instructus fraude colubri,
Praesumptumque gerens animi grassamine crimen,
Aes, limen subter, quaedam ad portenta notatum
Defodit, adjiciens magici fera murmura vincli.
Ilicet insanire, caput, velamine vulso,
135.0535B| Virgo rotans, diffusa comas et stridula dente
Ardore incendi, puerum clamore vocare.
Traditur acta seni, retegit cui larva piaclum
Ejululans et furta fatens, Memphyte vocatum,
Vi ductum, tormenta pati, crucis ignibus uri.
Cogis, ait, me exire tenet quem limen adactum.
Magna (senex) virtus quem lamina licia nectunt!
Cur non hunc potius qui te immittebat inisti?
Utquid, ait, collega meus, quem daemon amoris
Illaquearat, ego impeterem? Sed virgo sigillum
Ne tereret rapui. Fecisti invitus, at exi
Perdere, non servare solens, pellitque ferocem
Nec juvenem exspectat, fraudis vestigia vitans;
Increpat ereptam non se cavisse puellam.
Non modo vicinas urbes pia fama replerat,
135.0535C| Quin longinqui etiam gentes exciverat orbis.
Ut nostris procul e terris Orientis in axem,
Quaerere salvificum delegerit ille medentem
Francorum illustris quem jussibus induperator
Prosequitur chartis, comitatu et honoribus auctum.
Qui furvo a puero possessus daemone, noctu
Dentibus infremere, et gemere, atque ululare suetus,
Diraque flagra ferens, requiem in tormenta trahebat.
Cujus in obsequium plures ob patris amorem
Procedunt, videt ut turbam benedicit, abire
Praecipiens senior, juvenemque suosque manere,
Nam causam adventus ex ipso intelligit ore.
Mox rogitatus homo, rapitur vix tangere terram
Ut pedibus valeat, loquitur sermone Syrorum
Tunc primum audito, servans idiomata linguae,
135.0535D| Nec minus et Graeco citatus [scitatus] famine pollet.
Praeteriens varias quibus hic sit praeditus artes,
Nomine et imperio Christi curatus, ut atra
Peste viget liber, librarum pondera profert
Simplicitate putans auri debere talenta;
Hordea ab hoc sed pane capit, simul insuper audit:
Aurum quod caenum reputent qui talia sumant.
Non homines modo reddebat, quin bruta saluti.
Ut Bactra quondam ductum regione camelum,
Quem terdena virum sibi pectora funibus actum
Praesentem dederant: rabidum qui linquere jussi,
Diffugiunt omnes, sociisque manere nec ausis
Obrius ille meat: Non mole, diabole, vasta
135.0536A| Me terres, idem in magno, qui in vulpe, camelo,
Proclamans, pergensque [ pro porrigens] manum, cui turbida dire
Atque immane fremens dum proxima bellua fertur,
Labitur, atque caput premit exaequabile terris.
Mirantur cuncti, tanto terrore furentem
Tam subito, tali factam lenimine mitem.
Nec potis est numero claudi pedibusque ligari
Omni facta die per eum miracula vitae.
Haud minus ore potens turbas explebat euntes
Irradians, ad celsa vocans, et in ardua ductans:
Visere semotos non spernens, semina Verbi
Laetus agens Domini et segetem supero imbre venustans;
Amplificansque pio proscissa novalia rastro,
135.0536B| Auget culta Dei, veteri nova semina glebae
Inculcans. Agarenorum ceu pandit Elusa,
Quam inveniens olim Cythereia festa litantem,
Non prius absistit lacrymis et famine divo,
Ecclesiae quam condendae fundamina metans,
Pontificem sacris ut erat vittatus Adonis
(Daemone nam pulso plures curaverat horum,
Adnotet insigni redimitum stemmate Christi.
Alapiona fero vacuans afflamine menti
Dum redhibet, Christo lucrans, affinibus auctis
Nominis aeterni Bethlehem attollitur auctor;
Sicque monasteriis vicus repletur et aulis.
Sollicitusque ut erat, fratrum praenosse solebat
Multa, futura cavens, vitare nocentia callens.
Ceu quondam sociis vetuli discrimen avari
135.0536C| Praemonuit, turbamque feram turpemque repulsam
Quae passi; hospitium patrem lustrare tenaces
Dum cogunt, cujus multa vertigine fundae
Vinea praevallata minus solito edidit, atque
Id quoque in horrendum mensis descivit acetum.
Dapsilis at fratres hilari qui dote refovit
Vinea, quae centum fuerat factura lagenas
Millibus ut tribus est plebis depasta, trecentas
Reddidit in spatium viginti lecta dierum,
Nam Pater Hilarion laeto hanc benedixerat ore.
Cum propriis sineret gregibus servire fovendis,
Celsa prius doctis alimenta requirere mentis,
Haecce quidem quaerenda juge, haec sectanda monebat,
Non ea quae assidue mundo labente fatiscunt:
135.0536D| Quorum quem curam monachum retinere sciebat,
Hujus avaritiae haud norat tolerare furorem.
Quare a conspectu venerandi amoverat oris
Sollicitum quemdam, custodem pauperis horti,
Atque animo nummos solitum servare pusillo:
Qui tentans lenire senem, cum fasce virentis
Advenit ciceris, coramque nec ausus adire,
Clam dedit Hesychio ponendum ad fercula; sero,
Fetorem appliciti senior haurire recusans,
Clamat avaritiam ciceris putere virore.
Horrida si minus haec, inquit, spiramina sentis,
Saltem adhibe bobus, fugere haec et bruta videbis.
Factum, disruptis fugiunt animalia vinclis.
135.0537A| Pollebat siquidem praestans hac culminis arce
Corporis attigui sensaeve afflamine vestis,
Tangeret aut quam quisque, regi quo nosset odore
Cui larvae, addictus vitio vel oleret adustus.
Flebat at obsessus numerosis undique turbis
Et grege stipatus fratrum curaque fovendi
Affectus pacis, desiderio atque quietis
Arctari obsequiis venientum et honore dolebat:
Carceris haec tabens evadere septa calebat,
Oblatasque animo pompas ac stemmata calcans,
Solum exoptabat eremum; quam pronus inire
Dum jamjam parto properans conatur asello,
Multa subinde ruunt lacrymosi millia vulgi,
Excidium patriae velut intentetur et ignis,
Claudere moliti precibusque astringere nisi.
135.0537B| At manet invictus tractans haec famina secum:
Fallacem haud facio Dominum, nec quibo videre
Proruere ecclesias, fusum squalere cruorem;
Unde probare datum patriae praescita pericla.
Vadere sed prohibent, testatur at ipse ciborum
Sumere nil potusve, nisi mittatur abire.
Sic septem postquam jejunia tracta diebus
Producit, missus, socio multo agmine pergit.
Quorum quamplures, ubi per sua rura, remittit,
Quadraginta legens secum, jejunia fortes
Qui tolerare queant, Pelusia tendit in arva,
Ac Domini patrio servos invisit amore.
Inde petens eremum, coluit quam Antonius alter
(Nempe revelatum sibi quod coeli alta subisset),
Solari fratres, lustrare habitacula certat.
135.0537C| Delectis sibi subparibus vicina duobus,
Vasta eremi penetrat, tantumque abstemius illic
Tamque silens agit, ut primum coepisse professus
Tunc fuerit servire Deo vitae ordine Christo,
Cui tot devoto sacrarat tempora cursu.
Arentes nimio squalebant pulvere glebae,
Effervensque sitis moribunda obduxerat arva,
Et vacuarat aquis clausum sola torrida coelum
Jam tribus ut liquit terras Antonius annis,
Decessum cujus lugere elementa ferebant.
Adfore fama volans ubi prodidit Hilarionem,
Hunc certatim adeunt, ducti passim omnibus agris,
Lurida tabe famis sternentes ora: colonis
Compatitur pressis senior pietate redundans,
Utque polo passas gemino cum lumine palmas
135.0537D| Exerit, os reserans, largos mox exhibet imbres.
Ast ubi concessis satiatur glarea nimbis,
En subito exortis replentur rura chelydris.
Non arva agricolis, pecori non pascua tuta;
Nusquam agris requies, et certa pericula quaquam.
Quid medicinali exhibeant ad funera fotu
Incertum, nisi patronum ad suffragia notum
Certa petant, quo moesta levent, quo noxia pellant.
Ergo Dei famuli contra haec munimina poscunt,
A quo sumentes medicamina fida salutis,
Mox benedicto oleo maledicta venena repellunt.
Afficitur cultu senior, pertaesus honore,
135.0538A| Et pompam fugiens venerantum ruricolonum,
Accelerat mutare locum, non nota requirens
Climata profugii. In Bruchio tanto hospite laetis
Fratribus exceptus, jamjamque instantibus umbris,
Decretam parat ire viam; turbantur amici
Ac retinere parant; nihilominus ille perurget.
Coeptum iter, attestans ne sit mora forte molesta
Se properante fuga; Post, inquit, causa patebit
Me subito a vobis celerique migrasse recessu.
Nec mora post noctem lictores hospita pulsant
Limina, portantes perversi edicta tyranni,
Hunc qui, destructo, quo rexerat agmina, claustro,
Funebribus jussis mandarat ubique requiri.
Frustrati votis, Magus est, ut dicitur, illi;
Vera feruntur eum magicis callere futura.
135.0538B| Ille eremi secreta legens, semotus in annum
Ferme manet, donec, fama vulgante, nitescit;
Jamque carens latebra, terris bene notus Eois.
Appetit aequoreis tandem se claudere arenis.
Discipulus tunc adveniens Adrianus ab oris
Forte Palaestinis, pandit periisse nefandum
Regni sceptrigerum, Christi regnare clientem,
Hortaturque monasterii recidiva reposci.
Abnuit iste decus fugiens, non bella renutans;
Nec reverebatur pavidus, qui regna perosus
Deviaque ingressus, conducto interna camelo,
Per loca vasta Parethonium perducitur urbem.
Ast Adrianus honore calens et culminis aura
Perflatus, vellit furiis et fraude magistrum,
Et male protritis quae illi leganda dicarat
135.0538C| Larga manus, spreto infelix senis ore recessit;
Regius haud longum morti quem morbus adegit,
Zonano senior juncto subit edita classis
Siciliam tendentis, ea scissa Adria puppi
Dum legitur, subito naucleri filius atro
Flamine correptus, clamansque ita prodere fervet:
Hilarion cur, serve Dei, nec in aequoris undis
Esse licet tutus, spatium da tangere terras
Hic imas ne praecipiter depulsus abyssos.
Ille dolens retegi: Remane, Deus en meus, inquit,
Si sinit, hic socius; prohibet, sin ille morari
Invidia quod agis peccatorem atque vacantem?
Sed patre dante fidem reliquis non credere terris,
Expurgat vitio puerum, ingressusque Pachimum (Pachynum)
135.0538D| Quod solum superest, rebus quod restat egeno,
Fert pro naulo, Evangelium quod scrisperat olim
Ipse manu propria, nituit dum prima juventa.
Navigii renuit dominus, nisi codice, veste.
Re cernens inopes. Laetatus egere beatus;
At ne promatur meditullia transit in arva,
Lignaque decidens humeros onerabat alumni;
Quo redeunte die pretio pro pondere sumpto
Panis opem tali sibimet sudore parabant.
Interea Petri quidam intra limina Romae
Daemonico clamat scutarius impete raptus,
135.0539A| Siciliam ante dies paucos esse Hilarionem
Ingressum; quem nemo sapit, putat ipse latere
Secretus; sed abibo et eum per compita prodam.
Moxque petens portum appellit sinuosa Pachimi [Pachyni],
Ac duce possessore casam senis ante recumbit.
Nec mora, liber abit, medicique notamina pangit.
Quem plures extemplo adeunt, morbisque levantur
Corporis ac mentis. Tum de primoribus unus,
Cui gravidam lymphata cutem distenderat unda,
Quo venit sub sole, redit mox pondere liber.
Qui medicatori praestantia praemia promens,
Haec responsa capit: Gratis data dedite gratis.
Inter quae Hesychius, quaerens toto orbe magistrum,
Littora perlustrat, penetrat deserta, levamen
135.0539B| Corde fovens istud, tantum non posse latere
Hunc ubicunque diu. Quam spem tres ducit in annos.
Inde a Judaeo vendenti scruta Metonae
Audit Siciliae mirae virtutis in oris
Christicolis vatem populis nituisse novellum,
Tot signis clarum, tantis virtutibus altum,
Sanctorum ut veterum quidam esse propheta putetur.
Adriaco mox hic pelago Trinacria fertur
In sola, remigio justum ducente secundo
Scitatus, famam senis uno ut ab ore capessit,
Consona cunctorum rutili praeconia lichni:
Qua niteat, quid agat, quam signa stupenda celebret,
Omnibus hinc adeo mentem mirantibus almi,
Quod nec opem a quoquam capiat post talia panis.
Discipulus tandem lacrymis per gaudia fusis
135.0539C| Irrigat inventi hoc plantas sudore magistri;
Vixque erectus eo, et biduo triduove refotus
Famine mellifluo, velle hunc evadere terras
Audit in externas, ignotus nomine et ore
Qua residere queat, Dominoque vacare quietus.
Ducitur ergo Epidauraeos proreptus in agros,
Qua neque celatus longo sub tempore degit
Rure latens modico. Siquidem draco magnus Achivi
Quos, trito sermone, boas vocitare sueti,
Late actus vacuabat agros, armenta gregesque
Pastoresque vorans, lethali flamine tractans ( pro trahens.)
Cui vastam jubet ille pyram funusque parari,
Excitumque data seriem prece scandere mandat.
Obsequitur supera serpens virtute coactus.
135.0539D| Supposito ille cremans immanem fomite pestem
Admiranda dedit pavido spectacula vulgo.
Tempestate sub hac, motae concussio terrae
Aequora limitibus metisque effudit abactis,
Diluvium ut rursum instaret mortalibus; omnes
Antiquum timuere chaos de montibus actas
Excelsis pendere rates, fluctusque frementes
Gurgitum inundantum ferri per littora montes
Cernentes Epidauraei, dum stragibus urbis
Praeteritis trepidant, Patris suffragia quaerunt,
Quem spe praesumpta rapientes littore sistunt.
Mox tria signa crucis sabulo dum pingit arato,
135.0540A| Intenditque manus contra, mirabile dictu!
Creverit ut surgens steteritque in molibus aequor,
Indignansque fremensque diu, velut obice versum,
In semet sensim lapsisque refluxerit undis.
Ut rupes senis ante pedes rigidi in mare montes
Parte fluunt alia, hinc ceu marmorei, inde liquores,
Spargitur id tota regione, per arva, per urbes.
Mirantur cuncti eximii magnalia signi,
Ille dolens prodi, lembo clam nocte recedens
Effugit, et classe ascensa, Malta [Malea] atque Cythera
Occurrunt. Dumque alta legit piratica grassans
Fertur adesse manus, trepidant socii armaque poscunt,
Exercent cunctos, creberrima nuntia currunt
Id recitare seni. Ridens procul ille carinas
Ut videt hostiles: « Quid, ait, trepidatis, alumni?
135.0540B| O modicae fidei! Pharaonis an agmina plura
Cernitis agminibus, divis quae mersa triumphis? »
Saevorum interea spumantia rostra propinquant;
Emissus quantum spatii lapis occupat absunt,
Ille manu contra erecta, venientibus ora
De navi loquitur: « Satis est huc usque measse. »
Mira fides! resilire rates, puppimque petita
Agmine nitentum contra post terga redire
Invitos, stupidos citiore ad littora cursu
Quam ventum fuerat, casso molimine ferri.
Sic grassantum athleta Dei sine sanguine victor,
Laeta tropaea ferens, legit aequora Cycladas inter,
Littoribus variis crebrisque furentia terris,
Tutus uti sulcet placidi vada mitia stagni.
Urbibus ac vicis passim concurrere vulgus
135.0540C| Daemone possessûm ac voces incedere in aures.
Sicque Paphum appulsus, requiescit ab urbe remotus.
Non tamen id longum: viginti forte dierum
Vix volvens spatium, cunctis namque insula clamat
Urbibus ore agitatorum famam Hilarionis,
Advenisse Dei servum, hunc sibi rite petendum.
Occurrunt Lapithae, Salamina, aliaeque resultant:
Approperant cunctis certatim ex urbibus acti,
Atque uno coeunt vexati mente ducenti,
Sexu discreti. Dolet auferri ille quietem,
Praesidiumque petens notum, precis igne fatigat
Colluctatores, alios mox decutit, atque
Post biduum triduumve alios, nullusque resistit,
Hebdomada explicita, qui non laetatus abire.
Exactis geminis postquam devenerat annis,
135.0540D| Cogitat Aegypti profugus loca barbara adire;
Suadet at Hesychius Cypri penetrare recessus,
Abducitque mari, montes procul inter opacos,
Reptando genibus manibusque abrupta subiri
Quae vix praevaleant: pomaria consita amoenum
Reddebant, ductique locum de vertice rivi.
Nec detractus honos ab eo per tempora quinque
Annorum arboribus quibus hic mansisse probatur;
Nullo horum sumpsisse cibum de germine fertur.
Antiqui juxta fani collapsa patebant
Moenia, qua sueti innumeri sub nocte dieque
Daemonici resonare globi, velut agmina belli:
135.0541A| Gaudet in his senior habeat quod acumina pugnae,
Quodque ad eum auderet nullus vel scandere rarus.
Sicque fovens charam, Domino inspectante, quietem,
Quadam forte die paralytica membra jacere
Respicit ante fores; quis sit rogat, ut quid adactus?
Procuratorem, Hesychio narrante, locelli
Accipit, ac villae cui subditur hortulus ipso.
Ilicet illacrymans, inopemque salutis adortus
Sic dextra jubet intensa recubantis in ora:
Surge tibi dico, Christique in nomine perge.
Mira medela! rotabantur dicentis in ore
Verba, nec ediderat perfecte haec omnia, jamque
Membra salus propera ad standum solidata levabat.
Haec ubi sparguntur, multis iter invium inire,
Difficilem superare aditum, spes certa suadet.
135.0541B| Id per circuitum villis servantibus unum,
Secreto fugiens ne lapsu ignota capessat.
Non equidem velut instabilis levitate modernos ( pro novos)
Quaerebat loculos; quin defuga semper honoris,
Ignotus [ f. ignotusque] humilem gestibat ducere vitam.
Tempore dum senii sentit se ad praemia ferri,
Hesychio, qui semper cum pietate colebat,
In testamenti vice fertur epistola parva
Ejus scripta manu ditis qua cuncta supellex
Divitiaeque inopis memori traduntur honore
135.0542A| Haecque Evangelium, tunicae cum tegmine, sacci,
Palliolique decus, simul ac veneranda cuculla.
Jam modico igne tepens in pectore flamma caloris
Restiterat, jam nil hominis, sensus nisi, vivi
Magno corde viget, visuque profatur aperto:
Egredere unde times? anima egredere unde vacillas?
Jam decies septem Christo famularis in annos,
Et lethum aegra times! Haec; et petit halitus aethram
Robore pervalidus, pia per miracula clarus,
Utque virum meritis vix tunc aequabilis ulli.
Terra solo adjicitur mox, ceu praeceperat aeger,
Post obitum parvam ne detineatur in horam
Audit ut Hesychius, Cypri petit illico littus:
Hic se versandum pingens discrimine multo,
135.0542B| Pignus sublegit decimo post funera mense,
Majus namque Palaestinae comitantibus affert
Laetisonis populi turbis monachumque catervis,
Quae, Constantino civilia jura ferente,
Ob densas fidei segetes Constantia dicta,
Inque monasterio prisci moderaminis abdit,
Illaesa tunica, cum palliolo atque cuculla.
Torpore erat toto, quasi viveret, integer; artus
Et multo ut fotus refovebat aromate vulgus,
Quemque pia late mundo virtute refudit,
Carnalem in sensum quoque respergebat odorem
CAPUT IV. De Maria Aegyptiaca et Zozima.
135.0541|
135.0541C| Incoluere Palaestinam virtutibus alti
Egregiique viri, qui tramitis arta secuti
Eximii, petiere poli sublimia celsi.
Quorum alii placuere Deo deserta secuti;
Ast alii pariter fraterna pace gregati,
Inque monasteriis coelesti jure morati.
Quorum olim quoddam Jordanis ripa tenebat,
Quo legem viguisse ferunt, pro tempore, utraque
Nam socialis agon fere certabatur in anno,
Ante diem, donec solito jejunia Paschae
Incipiunt ex more geri tum singula vitae.
Quique eremi dum vasta petunt, certamina sumunt;
At cum jam redeunt paschalia festa, recurrunt,
Ut pacis Dominum valeant benedicere in unum.
Hoc Zozimas supero ingreditur moderamine ductus,
135.0541D| Militia sese reliquos superasse fideli
Dum reputat, Christo cum quîs certarat agonem.
Huc igitur veniens, tandem certaminis hujus,
Discipulus factus, meditatur sumere normam.
Qui deserta loci peragrat dum tempore dicto
Interius penetrare studens inculta locorum,
Rimatur si forte vivum reperire daretur
Hac quoque sub validae studio virtutis agentem,
Hujus militiae sibi qui dependerit usum.
Deditus his, usti medio fervore diei
Quondam, dum perferre preces contendit in altum,
Approperare nigram solis exspectat ab ortu
Humanam veluti formam, loca prona petentem,
135.0542C| Canitie ut lanam crines collotenus albam.
Territus aspectu, crucis ora levamine munit.
Obvius at fieri venienti ut coepit, eamdem,
Maturante fuga, videt ad secreta migrantem;
Quam sequitur rapido nitens contingere cursu.
Dumque propinquus ei fieri jam coepit, in istas
Erumpens voces, lacrymis ita clamat obortis:
Heus! quid, serve Dei, fugiens contemnis inertem
Decrepitumque senem? Exspecta, quicunque videris.
Exspecta per eum cujus sub nomine solus
Incolis has terras; exspecta, attende vieto,
Siste gradum, per spem tanti mercede laboris
Propositam, benedicque senem, sta, respice, verte
Te nobis per eum qui nunquam rejicit ullum.
Talia dum currens replicat, lacrymansque rogansque,
135.0542D| Devenere locum quemdam quo fluminis alvus
Restiterat, sicco torrente, abeunte meatu.
Hunc quoque transgrediens, corpus quod fugerat isthic
Substitit, haecque refert lacrymanti, et multa quaerenti;
Abba, ignosce, rogo, Zozima, quia pandere memet
Non possum conversa tibi, sum femina, et ipsa
Corporeo, velut ecce vides, pro tegmine nuda.
Sed jacias vestem, si vis oratio detur,
Huic peccatrici, qua jam circumdata vertat.
Audito Zozimas proprio cognomine, mente
Concutitur, nimioque metu pervaditur haerens;
135.0543A| Advertensque illi supero se dogmate notum,
Palliolum tandem jacit, osque in terga reflectit,
Illa quod accipiens, carnis pudibunda coercet,
Vertitur, implorat tantus quid venerit abba
Sternuntur terrae pariter, benedicier orant:
Illa sacerdotis Zozimae praetendit honorem,
Donorum ille Dei matri sublimia praefert.
Quae precibus multis tandem sic victa profatur:
Sis benedicte Deus columen curans animarum.
Surrexere igitur, rogitatque benigna viantem
Ut status Ecclesiae, sacer ut disponitur ordo.
Ille refert ejus tribui fulcimine pacem,
Et petit obnixe pro cuncto flagitet orbe;
Nec prius absistit mater quam vota profundit,
Quae labiis motis, tacita sed voce precari,
135.0543B| Erectisque oculis manibusque ad culmina coeli,
Dum coepit, tota penitus tellure levatur,
Et cubiti spatio terra sublata videtur.
Jamque tremor membris Zozimae, titubatio menti
Gignitur, atque timet vano ne flamine forsan
Ludatur, pronusque jacet, dum conscia vertit
Se mulier, monachumque levat pellitque timorem;
Arguit errorem; humanam probat ore favillam;
Insuper ostendens sancto baptismate lotam,
Fronte crucis labiis et pectore stigmata figit,
Ac Dominum, hostis ab insidiis se liberet orat.
Ille iterum se prosternens amplectitur hujus
Cum plangore pedes, lacrymarum flumina fundens,
Atque petens, superoque Dei sub numine jurans,
Per Christum Dominum dignatum Virgine nasci,
135.0543C| Ne celet quae sit, quando, cur venerit, unde,
Et tam vasta eremi peragrandi occasio qualis?
At testans et ob id. missum se credere ad ipsam,
Ut manifesta Dei fierent quae gesserat acta,
Cujus judiciis obsistere staret iniquum;
Cui nisi complacitum foret ejus promere vitam,
Non illam sibimet visendam forte tulisset,
Nec tribuisset ei tantum tolerare laborem
Et tantam properasse viam, qui debilis atque
Longaevo fractus senio, ceu cerneret, astet,
His aliisque inflexa piis sermonibus, illum
E tellure levat mulier, sic farier orsa:
Abba, ignosce, pudet vitiorum texere gesta,
Atque operum sordes tibi dinumerare meorum.
Sed quia vidisti memet sine tegmine nudam,
135.0543D| Turpia quae gessi quoque denudabo piacla;
Luxuriae fuerim poteris pernoscere quantae,
Quam magni sceleris squalens et sordida naevo.
Non equidem, ipse velut reris, mihi gloria mente
Quam tibi dedigner fastu memorare nitescat:
Quaeve mihi tam pollutae jactatio restet,
Quae delecta fui zabulo vas perditionis?
At vereor ne forte tibi cum coepero probra
Flagitii nudare mei, fugias velut anguem,
Aure nec admittens quae corpore turpiter egi.
Sed narrabo tamen, scelerum nec facta silebo.
Unde prius supplex imis expostulo votis
Ut ne deficias veniam mihi poscere tandem
Judicii prodesse die miseramine Christi.
135.0544A| Stat madidus lacrymis senior pietate profusis,
Illa suae seriem vitae sic inchoat ore:
Aegyptum fateor patriam Phariosque parentes,
Quorum despiciens affectum jam duodennis,
Urbis Alexandri properans in moenia veni;
At pudet expediam sordes, tractemque reatum
Quo me virginitas stupro petulante reliquit
Ut sordens jacui substrata libidinis armis.
Ejus namque mihi quondam insatiabilis ardor,
Hisque decem et septem duxi, vel eo amplius, annos
Debacchans furiis, et publica facta popello.
Nec quae nonnullis, tulerant mihi dona pudorem,
Nam pretio non quaerebam damnare petulcos,
Ut laqueans gratis possem mihi prodere plures.
Id neque praecipiebat opum me copia ferre;
135.0544B| Mendicans etenim, stuppas vel fila trahendo
Vivebam, summumque bonum illecebrosa putabam,
Ergo modo tali vitam maculante probrosis
Actibus, aspiciens quosdam, quasi tempore messis,
Aegypti Libyaeque viros maris alta petentes,
Audio adoratum crucis hos properare tropaea
Cujus erant Hierosolymae mox festa colenda:
Abjectoque colo manibus fusoque, cucurri;
Quos video validos placitisque mihi usibus aptos
Aggrediens juvenes, in littore forte natantes,
Inque verecundo mediam me schemate dedens,
Accipite, aio, viri, vobiscum memet amicam,
Nam faciam possim quo non ingrata videri.
His aliisque illi verbis ridere jocati:
Navicula me suscipiunt, qua scanditur altum
135.0544C| Navigio coepto, quae sint jam turpiter acta
Quomodo vel meminisse queam? Nam dicere lingua
Quae valeat, captare sonum quae perferat auris
Gestorum tam nigrorum, quibus ipsa magistra
Exstiteram, quae navigioque viaque patravi,
Nolentes cogens stimulosque volentibus addens!
Abba, ignosce stupens quia me non sorbuit aequor,
Ipsaque miror hians quod me non terra vorarit,
In laqueum mortis tantos quae pessima jeci.
Sed puto, qui nullum Dominus vult perdere, cunctos
Esse volens salvos, quod me quoque vertere quaerens
Nec damnare parans, patienti mente ferebat.
Perveniens tandem Solymam, quibus ante diebus
Festum ibi sustinui, nequissima quaeque peregi.
Nec satis esse via juvenes mihi deputo junctos,
135.0544D| Adjiciens civesque loci atque aliunde coactos.
Venit ubi ergo dies sancti exaltatio ligni
Qua colitur, ludens juvenum praecedo tumultus,
Luxibus illiciens animas, venioque beati
Ante fores templi, tentans intrare sacratae
Tecta domus, acta aetherea virtute repellor
Misceor hinc iterum turmis, iterumque repellor.
Terque quaterque aliis nitens penetrantibus asto,
Sola foris nam vi superi prohibebar honoris.
Vixque aliquando probans dignam me ferre repulsam,
Incipio mecum tacitis tractare querelis
Id dira scelerum fieri gravitate meorum.
Dum moerens igitur doleo, dumque atria lustro
Pectus contundens, imis suspiria duco;
135.0545A| Moesta aspecto fores, circumfero lumina tectis:
Arte manus video Christi genitricis imago,
Qua signabatur, picturam parjete ductam;
Visere quam propius speciem festina propinquo,
Indeclinanterque tuens haec murmure pango:
Cerno, Dei genitrix, indignam me veneratu
Esse tuo, tanti pollutam criminis actu,
Quae veneranda nites animaque et corpore munda,
Quae mundi Dominum genuisti carne pudica:
Nosco quidem digne quia squalida abominer a te,
Audio sed Christum nostra ob purganda piacla
Assumpsisse tuo sanctum de corpore corpus;
Unde, precor, fer opem nusquam solamen habenti
Jam ni in te Natoque: tibi peto, praecipe pandi
Limina sacra mihi, sine regia visere sanctae
135.0545B| Signa crucis, coeli domina, qua corpore passus:
Inque tua me sume fide, jam sorde carere
Luxuriae, postquam Christi sacra videro sceptra
Luxibus en saecli positis pompisque relictis,
Egrediar properans quo me, benedicta, vocaris.
His dictis foribus pernix ceu jussa propinquo,
Cordetenus valido fidei succensa calore,
Virginis ac veluti jussorum ducta tenore,
Ingredior veniens intrantibus addita turbis,
Ac nullo prohibente, velut mihi tramite parto,
Suscipior templo, tueor pretiosa beatae
Ligna crucis, tremebunda sacris coelestibus asto.
Sensi ut vult aperire sinum quem poenitet, omni
Crimina nostra pius censor dimittere promptus;
Meque pavimentis sternens, his oscula figo,
135.0545C| Egrediensque ab eo, qua Virginis edita forma,
Stoque genu flexo, veros me cernere vultus
Confidens, supplexque haec verba precaminis addo:
Monstrasti, domina, ecce mihi miseratio quanta
Sit tua, suscipiens indignae famina servae.
Gloria visa mihi quae nobis digna videri
Non fuerat gravido vitiorum pondere pressis,
Gloria summa Deo, per te qui suscipit omnes
Ad vitae quos vera viam conversio ducit.
Sed quid plura loquar? dum jam promissa patrandi
Tempus adest tibi, quo placeat me dirige ductrix
Demonstraque viam, praecede magistra salutis.
Haurio cum dicto vocem haec consulta ferentem:
Transmisso invenies requiem Jordane beatam.
135.0545D| Quam vocem supero reputans mihi numine latam,
Atque petens dominam ne deserat, atria linquo.
Flentem me cernens quidam tria contulit aera;
Ilicet his panes totidem mercata recedo.
Pacta simul Jordanis iter, tum templa Joannis
Baptistae subeo, communico verpere sacris;
Pasta cibo panis, Jordanis lambo fluenta
Lucescente die, quem transeo, vasta sequendo
Deserti, dominum exspectans qui salvat egenos.
Hic Zozima vitae seriem scitante quot essent
Illuc quo mundum linquens devenerat anni,
Quid victus sumpsit, tulerit quos dura labores.
Quadraginta hiemes septemque recogitat ex quo
Deseruit Solymam, postquam deserta colebat.
135.0546A| Panum commemorat victum sibi parva diurnum,
Quos egressa tulit secum, fragmenta dedisse.
Caetera quid quaeris? Vereor nam caetera, dixit,
Ne patiar quae passa diu, si promere coner.
Tempore crede tamen tanto graviora tulisse
Quanto luxuriae jacui submersa cloacae,
Namque decem et septem gravius certamen in annos
Cum desideriis mundi, quae vana voluptas,
Non ignota mihi dudum, conferre solebat;
Namque animum pisces Pharii carnesque subibant;
Vinum concupiens, nec aquam reperire valebam.
Carmina nonnunquam mihi luxuriosa redibant
In mentem, lepide quae decantare sueram.
135.0546B| Mox lacrymans pectusque manu validissime tundens,
Verba reducebam cordi quae Virginis olim
Ad vultus dederam, statuens me mente sub ipsis,
Conque mihi mundum fieri importuna rogabam,
Dum veniens superis lumen circumdaret, atque
Me stabilem, mitem et validam renovaret agoni.
At quali elogio narrabo libidinis aestus?
Ignis enim validus carnem incendebat ab intus
Et totam rapiebat amor nimiumque trahebat,
Ad spurci turpes impellens criminis usus.
Quod patiens, terramque petens, lacrymisque rigando
Infundens, astare mihi jam Virginis ora
Mente videns fidei, meditabar strata tenorem
135.0546C| Hanc compellantem memet, vul uque minaci
Terrentem, aspiciens, poenasque furoris agentem
Vindictae, et gladio monstrantem judicis ira
Ante nec a terra surgebam ni prius illa
Lux infusa mihi superi solaminis omnes
Turbato victrix furias e corde fugaret.
Semper enim dominae poscebam virginis actum,
Ipsa ferebat opem, mecum certabat et ipsa;
Ipsaque me cunctis et nunc moderatur in actis.
Istius inde cibum Zozima vestemque rogante,
Majoris luctae memoratos dixit in annos
Se geminis ac dimidio quos detulit ipsam
Panibus et post hinc herbis vixisse repertis;
Vestibus assumptis, rapuit quas temporis aetas
Vi solis nimium, nimium vi frigoris actam;
135.0546D| Sed virtute Dei se mente et corpore tectam
Nutriri atque tegi Domini munimine verbi,
Cum non vivat homo solum solamine panis
Quin omni verbo Domini quod prodit ab ore,
Nudati et vitiis donentur tegmine petrae.
Auditis sacrae titulis, interrogat heros
Scripturae mulier sapiens an grammata nosset.
Illa negat, vivumque Dei penetralia cordis
Illustrare docet verbum sensusque replere
Tum pro se Zozimam supplex orare precatur,
Et petit obtestans ne se, dum vincula carnis
Deserat, ipse palam faciat; sed vadat, itemque
Tempore se simili venturo visitet anno:
Sacraque dum redeunt solito jejunia more,
135.0547A| Jordanis repetens eremum ne transeat annum,
Praedicens quod nec quoquam si tentet abire,
Sit potis, at maneat coenam benedictio Christi
Quam facit exspectans venerandam, vespere surgat
Corporis atque sibi Domini mysteria portet;
Ad ripam Jordanis eam cum munere Christi
Sustineat, quo mox veniens communicet almis.
Inde monasterii Patrem sub nomine signans
Praecipit hortari, vigilet, sibi credita servet,
Attendatque gregi, resecet quae prava videbit.
Ille monasterium post haec petit, illa recessus.
Abba igitur toto tacuit quae viderat anno;
At cum jam properant jejunia sacra residit,
Febribus invasus, reliquis abeuntibus extra,
135.0547B| Dixerat ut sibi vaticinans anus ore beato.
At redeunt sanctae fratres ubi vespere coenae,
Dulcibus ille parans monitis impendere curam,
Sacramenta vehit divini corporis atque
Sanguinis in calicem secum Jordanis ad oram,
Adventum sanctae opperiens in margine ripae:
Exspectata diu, quae jam sub tempore noctis
Adveniens cruce transgreditur sibi ponte parato
Et solidum liquidas corpus superambulat undas.
Aspiciens stupet ista senex, sub lumine lunae,
Perfectique videt quam sit certaminis impar.
Inde petit mater fidei dicatur ut ordo,
Jungaturque dein locuples oratio Christi.
Postquam perpetuae sumpsit mysteria vitae,
Mox in pace Dei sese dimittier orat.
135.0547C| Ast compulsa viri precibus, tria contulit ori
A sene lenticulae delatae grana canistro.
Hinc petit ut senior venturo rursus in anno
Torrentem repetat quo sunt simul ante locuti,
Se Deus ut jubeat memorans hic esse videndam.
Sic sibi poscentes abeunt solamina ferri
Mutua, devotasque preces utrinque profundi.
Tum super amnis anu fluctus repedante beata,
135.0548A| Septa monasterii repetit laetissimus abba.
Exacto rediens anno loca jussa revisit,
Adveniensque videt jam membra relicta calore,
Compositis manibus, versumque jacere cadaver
Solis ad egressum; lacrymis perfunditur heros,
Dumque preces dicens et psalmos usibus aptos
Exsequias celebrat; sed nominis inscius haeret;
Terram despiciens, apices in pulvere ductos
Cernit, decessusque diem nomenque ferentem.
Conjicit ergo ipsam migrasse in nocte Mariam,
Praeterito sanctis qua participaverat anno,
Adque locum trinae spatio rediisse sub horae,
Ad quem bis denis vix venerat ille diebus.
Angitur ergo senex desunt quia rastra labori
Atque sepulturae per quae deserviat arma;
135.0548B| Exiguumque videns lignum sibi forte jacere
Corripit, enitensque fodit durissima terrae,
Terga terens, nec proficiens, imparque laboris.
At sudore operis madefactus, lassus, anhelus
Respiciens videt ingentem prope stare leonem
Pigneris atque pedes miti prolambere lingua.
Territus ille pavore, crucis se muniit armis,
Motibus et blandum cernens tandem, ista volutat
Forte sibi socium patranda ad munia missum.
Imperat hic fidens vertat quo bellua glebas
Expediatque piis membris festina sepulcrum.
Paret at ipsa senis, sumpto lenimine, jussis;
Et didicit tandem feritas oblita furoris,
Nescia servitii, sancto servire labori:
Libera corda gerens, serviles explicat actus
135.0548C| Funeris officio diverso more peracto,
Diversi remeant comites, diversa petentes.
Hic deserta sequens petit abdita lustra ferarum;
Iste monasterium rediens adit agmina fratrum,
Cernere quae meruit narrat magnalia Christi.
Instituunt fratres festum celebrare beatae,
Grandaevusque senex Zozimas in pace quiescit.
CAPUT V De sancto Fabio martyre.
135.0547|
135.0547C| Multa Palaestinam constat decorasse tropaea,
Ex quo progressi mundum ornavere triumphis
Signiferi insignes Christi, pietate viriles;
Qui mundum et mundi proceres sub sceptra prementes,
Hanc palmis vacuam non abjecere negatis.
In qua victores veterique novaque coruscant
Lege Patres, quorum paucos coluisse relatu
Me fateor stricto, lepida nec luce polito,
Nam licet antiquis pictoribus atque poetis
Quaelibet audendi fuerat quondam aequa potestas,
Pauca magis cupiam strictim, sed vera profatus,
Sirmate quam longo reperiri falsa secutus.
Unde nec admisi ut canerem certamina quorum
135.0547D| Non titulos ulla inveni in regione notatos
Incerta quorumve leguntur ab urbe triumphi.
Propterea Fabium rutilant solemnia, cujus
Extrema cum solis humum face Julius urit
Caesareae expositae non assignavimus urbi,
135.0548C| Caesareae quoniam plures a Caesare dictae,
Et quam sacrarit jugulo non legimus harum.
Traditur at Christi certamine fortiter usus.
Praesidis ipse quidem quia sumere signa recusat,
Truditur in tetro fortis sed carcere miles;
Post aliquotque dies hinc sistitur ante tribunal,
Scitatur semel atque iterum, duratque fidelis.
Mox jugulo plecti furibundo a judice jussus
Percutitur gladio, capitali lege subactus.
Tum ne detur humo servant custode cadaver,
Reticuloque situm salsis maris inditur undis.
Post triduum mersum corpusque caputque deorsum
Reticulo, sed sub Domini virtute revulso
Sacrato capiti redhibentur membra beati
135.0548D| Et scapulis cervix servatis jungitur ictus
Indiciis, totumque simul revocatur arenae
Littoreae, blandis oneri famulantibus undis,
Integroque pii cultus sepelitur honore.
CAPUT VI. De sancta Theodosia.
135.0549|
135.0549A| Huic data non urbi a nobis Theodosia virgo
Constat, Cappadocum legitur quod sidera nacta
Caesareae; tradunt tamen hanc quia plurima gesta
Caesareae esse Palaestinae, memorasse videbor
Hanc vel fine libri. Quae confessoribus ultro
Se socians Christi, sub caede Diocletiani
Octo decemque gerens caelebs feliciter annos,
Tenta et ab Urbano praefecto, verbere caesa,
Equuleo suspensa, truci cruciata rigore,
Carcere in obscuro, ferro vincitur onusta;
135.0550A| Omnia quae virtute Dei disrupta facessunt
Vincula, sed vinclis semet sine compede servat.
Mergitur hinc alto, magna sibi rupe ligata;
Quam mox incolumem siccis mare reddit arenis.
Subrigiturque feris, illaesa sed exit ab ipsis,
Quod mare quodque ferae vitant explere, satelles
Funesto properat gladio, quem laeta recepit:
Ultroneumque hilaris victrix implevit agonem
Ante thronum Sponsi referens festina tropaea.
(no apparatus)