De scriptoribus ecclesiasticis

by Gennadius Massiliensis

Gennadius Massiliensis

De scriptoribus ecclesiasticis

Saeculo V

editio: Migne
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 21

GenMas.DeScEc 58 Gennadius Massiliensis-c.492 Parisiis J. P. Migne 1847 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin

De scriptoribus ecclesiasticis

HIERONYMUS noster litteris Graecis ac Latinis Romae apprime eruditus, presbyter quoque ibidem ordinatus est. Porro ad Bethleem oppidum juvenis advenit: ubi prudens animal ad praesepe Domini sese obtulit permansurum. Inter caetera operum suorum opuscula, usque ad Theodosii XIV imperii annum a beato Petro sumens exordium, usque in semetipsum de Viris illustribus scripsit. Innumeris praeterea libris apostolorum prophetarumque constructionibus editis, immobilem catholicae turrim Ecclesiae contra perfidorum jacula consummavit. Litteris quoque Hebraicis atque Chaldaicis ita edoctus, ut omnes Testamenti Veteris libros, ex Hebraeorum scilicet codicibus, verteret in Latinum. Danielem quoque prophetam Chaldaico stylo locutum, et Job justum Arabico, in Romanam linguam utrumque auctorem perfecta interpretatione mutaverit. Matthaei nihilominus Evangelium ex Hebraeo fecit esse Romanum. Namque mentis corporisque virginitatem et delictorum poenitentiam praedicans atque custodiens, solus omnium Romanorum omnes 16 prophetarum commentatus est libros. In sanctis praeterea librorum suorum prologis, ita se luculentissimum interpretem, et immensis epistolarum suarum voluminibus nervosum catholicis exhibet lectoribus, ut nec perfidis quandoque pepercisse, nec invidis cessisse videatur. Nonagenarius ferme, ut perhibent, postea in Domino requievit. Quem Stridon oppidum genuit, Roma inclyta erudivit, Bethleem alma tenet, spiritum aula coelestis suscepit. Claruit maxime sub Theodosio principe et filiis ejus Arcadio et Honorio.

CAPUT PRIMUM.

JACOBUS, cognomento Sapiens, Nisibenae nobilis Persarum modo civitatis episcopus, unus ex numero sub Maximino persecutore confessorum, et eorum qui in Nicaena synodo Arianam perversitatem, homousii oppositione damnarunt. Hunc virum beatus Hieronymus in libro Chronicon velut magnarum virtutum hominem nominans in Catalogo cur non posuerit, facile excusabitur, si consideremus quod ipsos tres vel quatuor Syros, quos posuit, et interpretatos in Graecum se legisse testetur. Unde constat eum illo tempore ignorasse. Syram linguam vel litteras, et ideo hunc, qui necdum versus est in aliam linguam, nescisse scriptorem. Comprehendit autem omne opus suum in viginti sex libris, id est, de fide; contra omnes haereses; de charitate generali; de jejunio; de oratione; de dilectione erga proximum speciali; de resurrectione; de vita post mortem; de humilitate; de patientia; de poenitentia; de satisfactione; de virginitate; de sensu animae; de circumcisione; de acino benedicto, pro quo in Isaia (LXV, 8) legitur, Non est exterminandus botrus; de Christo, quod Filius Dei sit, et consubstantialis Patri; de castitate; adversus gentes; de constructione tabernaculi; de gentium conversatione; de regno Persarum; de persecutione Christianorum. Composuit et chronicon minoris quidem Graecorum curiositatis, sed majoris fiduciae, quia divinarum Scripturarum tantum auctoritate constructum comprimit ora eorum qui praesumptuosa suspicione de adventu Antichristi, vel Domini nostri, inaniter philosophantur. Moritur hic vir Constantii temporibus, et juxta praeceptum patris ejus Constantini juxta muros Nisibe sepelitur, ob custodiam videlicet civitatis. Quod secundum fidem Constantini evenit. Nam post multos annos ingressus Julianus Nisiben, et vel gloriae sepulti invidens, vel fidei Constantini, cujus ob id domum persequebatur, jussit efferri de civitate sacri corporis reliquias. Et post paucos menses consulendae licet causa reipublicae. Jovianus imperator, qui Juliano successerat, tradidit barbaris civitatem, quae usque hodie Persarum ditioni cum suis subjecta servit.

CAPUT II.

JULIUS, urbis Romanae episcopus, scripsit ad Dionysium quemdam de incarnatione Domini epistolam unam, quae illo quidem tempore utilis visa est adversum eos qui ita duas per incarnationem asserebant in Christo personas, sicut et naturas; nunc autem perniciosa probatur. Fomentum enim est Eutychianae et Timotheanae impietatis.

CAPUT III.

PAULINUS presbyter, discipulus B. Ephraem diaconi, homo acris valde ingenii, et in divinis doctus Scripturis, sed vivente magistro clarus in doctoribus ecclesiasticis fuit, et maxime ex tempore declamator. Post illius autem obitum, amore primatus et nominis, separans se ab Ecclesia, scripsit contraria fidei multa. Huic obiturus B. Ephraem astanti sibi dixisse fertur: Vide, Pauline, ne te submittas cogitationibus tuis, et eleveris. Sed cum te ad purum comprehendisse putaveris Deum, crede nec intellexisse. Praesenserat enim illum ex studiis vel sermonibus nova investigare, et in immensum intellectum tendere. Unde eum frequenter Bardesanem novellum vocabat.

CAPUT IV.

• Vitellius Afer

VITELLIUS Afer, Donatianorum schisma defendens, scripsit De eo quod odio sint mundo servi Dei. In quo si tacuisset de nostro velut persecutorum nomine, egregiam doctrinam ediderat. Scripsit et adversum gentes et adversum nos velut traditores, in persecutione, divinarum Scripturarum; et ad regulam ecclesiasticam pertinentia multa disseruit. Claruit sub Constante, filio Constantini principis.

CAPUT V.

MACROLIUS presbyter et ipse, ut ex scriptis Optati cognovimus, Donatista et suorum postea in urbe Roma occultus episcopus fuit. Scripsit, cum adhuc in Ecclesia Dei presbyter fuisset, ad confessores et ad virgines librum unum, moralis quidem, sed valde necessariae doctrinae, et praecipue ad custodiendam castitatem aptissimis valde sententiis communitum. Claruit inter nostros primum Africae, et inter suos, id est, Donatianos sive Montenses, postea Romae.

CAPUT VI.

• Scriptor:Heliodorus presbyter

HELIODORUS presbyter scripsit librum de Naturis rerum exordialium, in quo ostendit unum esse principium, nec quidquam coaevum Deo; nec mali conditorem Deum, sed ita bonorum omnium creatorem, ut materia quae ad malum versa est post inventam malitiam, a Deo sit facta, nec quidquam materialium absque Deo credatur conditum, aut fuisse alium rerum creatorem praeter Deum, qui praescientia sua cum praevideret morti dari naturam, praemonuit de poena.

CAPUT VII.

PACHOMIUS monachus, vir tam in docendo quam in signa faciendo, apostolicae gratiae et fundator Aegypti coenobiorum, scripsit Regulam utrique generi monachorum aptam, quam angelo dictante perceperat. Scripsit et ad collegas praepositurae suae epistolas, in quibus alphabetum mysticis tectum sacramentis, velut humanae consuetudinis excedens intelligentiam, clausit, solis, credo, eorum gratiae vel meritis manifestatum; unam ad abbatem Syrum, unam ad abbatem Cornelium: interim ad omnium monasteriorum praepositos, ut in unum antiquins monasterium, quod lingua Aegyptiaca Baum vocatur, congregati Paschae diem velut aeterna lege celebrent, epistolam unam. Similiter et ad diem Remissionis, quae mense Augusto agitur, ut in unum praepositi congregarentur, epistolam unam, et ad fratres qui foras monasterium missi fuerant operari, epistolam unam.

CAPUT VIII.

THEODORUS presbyter, successor gratiae et praepositurae supradicti abbatis Pachomii, scripsit ad alia monasteria epistolas, sanctarum Scripturarum sermone digestas. In quibus tamen frequenter meminit magistri et institutoris sui Pachomii, et doctrinae ejus ac vitae proponit exempla, quae ille ut doceret, angelo administrante didicerat; simul et hortatur permanendum in proposito cordis et studii, et redire in concordiam et unitatem eos qui post abbatis obitum, discessione facta, a coetu semetipsos diviserant unitatis. Sunt autem hujus exhortationis epistolae tres.

CAPUT IX.

ORESIESIS monachus, amborum, id est Pachomii et Theodori, collega, vir in sanctis Scripturis ad perfectum instructus, composuit librum divino conditum sale, totiusque monasticae disciplinae instrumentis constructum, et ut simpliciter dicam, in quo totum pene Vetus et Novum Testamentum compendiosis dissertationibus, juxta monachorum duntaxat necessitatem, invenitur expositum: quem tamen vice testamenti prope diem obitus sui patribus obtulit.

CAPUT X.

MACARIUS monachus ille Aegyptius, signis et virtutibus clarus, unam tantum ad juniores professionis suae scripsit epistolam: in qua docet illum perfecte posse servire Deo, qui conditionem creationis suae cognoscens, ad omnes semetipsum inclinaverit labores, et luctando atque Dei auxilium adversum omne quod in hac vita suave est implorando, ad naturalem quoque perveniens puritatem, continentiam, velut naturae debitum munus obtinueri.

CAPUT XI.

EVAGRIUS monachus, supradicti Macarii familiaris discipulus, divina atque humana litteratura insignis (cujus etiam liber qui attitulatur Vitae Patrum, velut continentissimi et eruditissimi viri mentionem facit) scripsit multa monachis necessaria, ex quibus ista sunt: Adversus octo principalium vitiorum suggestiones, quas aut primus advertit, aut inter primos didicit, octo ex sacrarum Scripturarum testimoniis composuit libros; ad similitudinem videlicet Domini, qui tentatori suo semper Scripturarum testimoniis obviavit, ita ut unaquaeque species vel diaboli, vel vitiatae naturae suggestionum, contra se haberet testimonium. Quod tamen opus eadem simplicitate, qua in Graeco inveni, jussus in Latinum transtuli. Composuit et anachoretis simpliciter viventibus Librum centum sententiarum, per capitula digestum; et eruditis ac studiosis quinquaginta sententiarum, quem ego Latinum primus feci. Nam superiorem olim translatum, quia vitiatum et per tempus confusum vidi, partim reinterpretando, partim emendando, auctoris veritati restitui. Composuit et coenobitis et synoditis Doctrinam aptam vitae communis; et ad virgines Deo sacratas libellum competentem religioni et sexui. Edidit et paucas sententiolas valde obscuras, et, ut ipse in his ait, solis monachorum cordibus cognoscibiles: quas similiter ego Latinas edidi. Vixit longa aetate, signis et virtutibus pollens.

CAPUT XII.

THEODORUS Antiochenae Ecclesiae presbyter, vir scientia cautus, et lingua disertus scripsit Adversum Apollinaristas et Eunomianos de Incarnatione Domini libros quindecim, ad quindecim millia versuum continentes. In quibus ratione purissima et testimoniis Scripturarum ostendit Dominum Jesum sicut plenitudinem deitatis, ita plenitudinem humanitatis habuisse. Docet et hominem duabus tantum substantiis constare, id est, anima et corpore; sensumque et spiritum non alteram substantiam, sed officia esse animae ingenita, quibus spirat, quibus rationalis est, quibus sensibile facit corpus. Quartum decimum autem hujus operis librum proprie de increata et sola incorporea, dominaque omnium sanctae Trinitatis natura, et de creaturarum ratione disserens, pro sensu cum auctoritate sanctarum Scripturarum explicuit. Quinto decimo vero volumine totum operis sui corpus, citatis etiam Patrum traditionibus, confirmavit et communivit.

CAPUT XIII.

PRUDENTIUS vir saeculari litteratura eruditus composuit διττοχαῖον de toto Veteri et Novo Testamento personis exceptis. Commentatus est autem in morem Graecorum Hexaemeron de mundi fabrica usque ad conditionem primi hominis et praevaricationem ejus. Composuit et libellos, quos Graeca appellatione attitulavit Apotheosis, Psychomacliia, Hamartigenia, id est, de Divinitate, de compugnantia animae, de origine peccatorum. Fecit et in laudem martyrum, sub aliorum nominibus, invitatorium ad martyrium librum unum, et hymnorum alterum: speciali tamen intentione adversus Symmachum idololatriam defendentem: ex quorum lectione agnoscitur Palatinus miles fuisse.

CAPUT XIV.

AUDENTIUS, episcopus Hispanus, scripsit adversus Manichaeos, Sabelliano: et Arianos, maxime quoque speciali intentione contra Photinianos, qui nunc vocantur Bonosiaci, librum, quem praetitulavit de Fide adversum haereticos: in quo ostendit antiquitatem Filii Dei coaeternalem Patri fuisse, nec initium deitatis tunc a Deo Patre accepisse, cum de Maria Virgine homo, Deo fabricante, conceptus et natus est.

CAPUT XV.

• Scriptor:Commodianus

COMMODIANUS, dum inter saeculares litteras etiam nostras legit, occasionem accepit fidei. Factus itaque Christianus, et volens aliquid studiorum suorum muneris offerre Christo, suae salutis auctori, scripsit mediocri sermone, quasi versu, librum adversum Paganos. Et quia parum nostrarum attigerat litterarum, magis illorum destruere potuit dogmata quam nostra firmare. Unde et de divinis repromissionibus adversum illos vili satis et crasso, ut ita dixerim, sensu disseruit, illis stuporem et nobis desperationem incutiens, Tertullianum, et Lactantium et Papiam auctores secutus. Moralem sane doctrinam et maxime voluntariae paupertatis amorem optime prosecutus, studentibus inculcavit.

CAPUT XVI.

FAUSTINUS presbyter scripsit ad personam Flaccillae Reginae adversum Arianos et Macedonianos libros septem. His eos maxime sanctarum Scripturarum testimoniis arguens et convincens, quibus illi pravo sensu abutuntur ad blasphemiam. Scripsit et librum, quem Valentiniano et Arcadio Imperatoribus, pro defensione suorum, cum Marcellino quodam presbytero obtulit. Ex quo ostenditur Luciferiano schismati consensisse; quia Hilarium Pictaviensem et Damasum urbis Romae episcopos in eodem libro culpat, quasi male consuluerint Ecclesiae, quod praevaricatores episcopos in communionem et sacerdotium, pacis recuperandae gratia, recepissent. Quod Luciferianis ita displicuit, recipere episcopos qui in Ariminensi concilio Arianis communicaverant, quo modo Novatianis apostatas poenitentes.

CAPUT XVII.

RUFFINUS, Aquileiensis presbyter, non minima pars fuit doctorum Ecclesiae et in transferendo de Graeco in Latinum elegans ingenium habuit. Denique maximam partem Graecorum bibliothecae Latinis exhibuit; Basilii scilicet Caesariensis Cappadociae episcopi, Gregorii Nazianzeni, eloquentissimi hominis; Clementis Romani Recognitionum libros, Eusebii Caesariensis Palaestinae ecclesiasticam Historiam, Xysti Sententias, Evagrii Sententias. Interpretatus est etiam Sententias Pamphili martyris adversum mathematicos. Horum omnium quaecumque, praemissis prologis, a Latinis leguntur, a Ruffino interpretata sunt; quae autem sine prologo, ab alio translata sunt, qui prologum facere noluit. Origenis autem non omnia (quia et Hieronymus aliquanta) transtulit, quae sub prologo discernuntur. Proprio autem labore, imo gratia Dei et dono, exposuit idem Ruffinus symbolum, ut in ejus comparatione alii nec exposuisse credantur. Disseruit et benedictionem Jacob super Patriarchas triplici, id est, historico, morali et mystico sensu. Scripsit et epistolas ad timorem Dei hortatorias multas, inter quas praeeminent illae quas ad Probam dedit. Historiae etiam ecclesiasticae, quam ab Eusebio scriptam et ab ipso interpretatam diximus, addidit decimum et undecimum librum. Sed et obtrectatori opusculorum suorum respondit duobus voluminibus, arguens et convincens se Dei intuitu et ecclesiae utilitate, auxiliante Domino, ingenium agitasse; illum vero aemulationis stimulo incitatum ad obloquendum stylum vertisse.

CAPUT XVIII.

TICHONIUS natione Afer, in divinis litteris eruditus, juxta historiam sufficienter, et in saecularibus non ignarus fuit; in ecclesiasticis quoque negotiis studiosus. Scripsit de Bello intestino libros tres et Expositiones diversarum causarum, in quibus ob suorum defensionem, antiquarum meminit synodorum. E quibus omnibus agnoscitur Donatianae partis fuisse. Composuit et Regulas ad investigandam et inveniendam intelligentiam Scripturarum, septem, quas in uno volumine conclusit. Exposuit et Apocalypsin Joannis ex integro, nihil in ea carnale, sed totum intelligens spiritale. In qua expositione dixit, angelicam stationem corpus esse. Mille quoque annorum regni in terra justorum post resurrectionem futuri suspicionem dulit; neque tuas in carne mortuorum resurrectiones futuras, unam justorum, et aliam injustorum, sed unam et semel omnium, in qua resurgent etiam abortivi deformati, ne quid humani generis animatae substantiae intereat, ostendit. Distinctionem sane duarum resurrectionum ita facit: Primam, quam justorum, Apocalypsis dicit, credimus modo in Ecclesiae incremento agi, ubi justificati per fidem a morticinis peccatorum suorum per baptismum ad vitae aeternae stipendium suscitantur, secundam vero generaliter omnis hominum carnis. Floruit hic vir aetate qua jam memoratus Ruffinus, Theodosio et filio ejus regnantibus.

CAPUT XIX.

SEVERUS presbyter, cognomento Sulpitius, Aquitanicae provinciae, vir genere et litteris nobilis, et paupertatis atque humilitatis amore conspicuus, clarus etiam sanctorum virorum Martini Turonensis episcopi, et Paulini Nolensis notitia, scripsit non contemnenda opuscula. Nam epistolas, ad amorem Dei et contemptum mundi hortatorias, scripsit sorori suae multas, quae notae sunt. Scripsit ad Paulinum praedictum duas, et ad alios alias. Sed quia in aliquibus etiam familiaris necessitas inserta est, non digeruntur. Composuit et Chronica. Scripsit et ad multorum profectum vitam B. Martini monachi et episcopi, signis et prodigiis ac virtutibus illustris viri: et collationem Postumiani et Galli, se mediante et judice, de conversatione monachorum Orientalium et ipsius Martini habitam, in Dialogi speciem, tribus incisionibus comprehendit. In quarum priore refert, suo tempore apud Alexandriam in synodo episcoporum decretum Origenem cautius a sapientibus pro bonis legendum, et a minus capacibus pro malis refutandum. Hic in senectute sua a Pelagianis deceptus, et agnoscens loquacitatis culpam, silentium usque ad mortem tenuit, ut peccatum quod loquendo contraxerat, tacendo poenitens emendaret.

CAPUT XX.

ANTIOCHUS episcopus scripsit Adversus Avaritiam unum et longum volumen. Et in curatione caeci qui a Salvatore illuminatus est, homiliam composuit, compunctione timoris Dei et humilitatis plenam. Moritur Arcadii imperatoris tempore.

CAPUT XXI.

• Severianus Gabalensis

SEVERIANUS, Gabalensis Ecclesiae episcopus, in divinis Scripturis eruditus, et in homiliis declamator admirabilis fuit. Unde et frequenter ab episcopo Joanne et imperatore Arcadio, ad faciendum sermonem Constantinopolim vocabatur. Legi ejus expositionem in Epistolam ad Galatas et de baptismo, et Epiphaniae solemnitate libellum gratissimum. Moritur minore Theodosio imperante.

CAPUT XXII.

NICEAS Romacianae civitatis episcopus, composuit simplici et nitido sermone competentibus ad baptismum Instructionis libellos sex. In quibus continet primus qualiter se debeant habere competentes qui ad baptisimi gratiam cupiunt pervenire. Secundus est de Gentilitatis erroribus: in quo dicit suo pene tempore Melodium quemdam patrea familias ob liberalitatem, et Gadarium rusticum ob fortitudinem ab ethnicis esse inter deos translatos. Tertius liber de Fide unicae majestatis; quartus adversus genethlologiam, quintus de Symbolo, sextus de Agni paschalis victima. Edidit et ad Lapsam Virginem libellum, pene omnibus labentibus emendationis incentivum

CAPUT XXIII.

OLYMPIUS, natione Hispanus, episcopus, scripsit librum fidei adversus eos qui naturam et non arbitrium in culpam vocant, ostendens non creatione, sed inobedientia insertum naturae malum.

CAPUT XXIV.

BACHIARIUS vir Christianae philosophiae, nudus et expeditus vacare Deo disponens, etiam peregrinationem propter conservandam vitae integritatem elegit. Edidisse dicitur grata opuscula; sed ego ex illis unum tantum de Fide libellum legi, in quo satisfacit pontifici urbis, adversus querulos et infamatores peregrinationis suae, et indicat se non timore hominum. sed Dei. peregrinationem suscepisse, ut exiens de terra sua cohaeres fieret Abrahae patriarchae.

CAPUT XXV.

SABBATIUS, Gallicanae Ecclesiae episcopus, rogatus a quadam casta et Christo dedicata virgine, Secunda nomine, composuit librum de Fide adversus Marcionem et Valentinum ejus auctorem, et adversus Eunomium et ejus magistrum Aetium, ostendens eis ratione et Scripturarum testimoniis, unum esse Deitatis principium, unum esse Deum aeternitatis auctorem, et mundi ex nihilo conditorem; simulque et de Christo, quod non in phantasia homo apparuerit, sed veram habuerit carnem, per quam manducando, bibendo, lassando, plorando, moriendo, resurgendo verus probatus est homo. His enim Marcion et Valentinus contrarii exstiterunt, asserentes duo Deitatis esse principia, et Christum venisse in phantasia. Actio vero et Eunomio discipulo ejus ostendit, Patrem et Filium non duarum esse naturarum et divinitate parilium, sed unius essentiae ( ὁμοιουσίων), et alterum ex altero, id est, ex Patre Filium, et alterum alteri coaeternum: cui credulitati Aetius et Eunomius contradicunt.

CAPUT XXVI.

ISAAC scripsit de sanctae Trinitatis tribus personis et incarnatione Domini librum obscurissimae disputationis et involuti sermonis, confirmans ita in una Deitate tres esse personas, ut sit aliquid in singulis proprium, quod non habeat alia. Patrem scilicet hoc habere proprium, quod ipse sit sine origine origo aliorum: filium hoc habere proprium, quod genitus genitore non sit posterior: Spiritum sanctum hoc habere proprium, quod nec factus sit nec genitus, et tamen sit ex altero. De incarnatione vero ita scribit, ut manentibus in ea duabus naturis una credatur Filii Dei persona.

CAPUT XXVII.

URSINUS monachus scripsit adversus eos qui rebaptizandos haereticos decernunt, docens nec legitimum esse, nec Deo dignum, rebaptizari illos qui in nomine Christi, vel in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, quamvis pravo sensu, baptizentur; sed post Trinitatis et Christi simplicem confessionem sufficere ad salutem manus impositionem catholici sacerdotis.

CAPUT XXVIII.

MACARIUS, alius monachus, scripsit in urbe Roma adversus mathematicos librum, in quo labore, orientalium quaesivit solatia Scripturarum.

CAPUT XXIX.

HELIODORUS alius, Antiochiae presbyter, edidit de virginitate egregium et sacris Scripturis instructum volumen.

CAPUT XXX.

JOANNES, Hierosolymorum episcopus, scripsit adversus obtrectatores studii sui librum, in quo ostendit Origenis se ingenium, non fidem secutum.

CAPUT XXXI.

PAULUS episcopus scripsit de poenitentia libellum, in quo dat legem poenitentibus, ita debere dolere de peccatis, ne supra mensuram tristitiae, immensitate desperationis mergantur.

CAPUT XXXII.

• Scriptor:Helvidius

HELVIDIUS Auxentii discipulus, Symmachi imitator, scripsit quidem religionis studio, sed non secundum scientiam, librum, neque sermone, neque vera ratione nitidum: in cujus opere ita sanctarum Scripturarum sensum ad suam perversitatem flectere conatus est, ut earum testimoniis asserere voluerit S. Mariam post nativitatem Domini, quae virgo peperit, Joseph sponso suo junctam, et ex ejus consortio filios suscepisse, qui fratres Domini appellati sunt. Cujus pravitatem Hieronymus arguens libellum documentis Scripturarum sufficienter factum adversum eum edidit.

CAPUT XXXIII.

THEOPHILUS, Alexandrinae civitatis episcopus, scripsit adversum Origenem unum et grande volumen, quo omnia pene ejus dicta et ipsum pariter damnat, simul docens, non a se primum eum, sed ab antiquis Patribus, et maxime Heracla, fuisse et a presbyterio ejectum, et de ecclesia pulsum, et de civitate fugatum. Sed et anthropomorphitas haereticos, qui dicunt Deum humana figura et membris constare, disputatione longissima confutans, et divinarum Scripturarum testimoniis arguens et convincens eos, ostendit Deum incorruptibilem et incorporeum juxta fidem Patrum, credendum, neque ullis omnino membrorum lineamentis compositum, et ob id nihil ei in creaturis simile per substantiam, neque cuiquam incorruptibilitatem suae dedisse naturae, sed esse omnes intellectuales naturas corporeas, omnes corruptibiles, omnes mutabiles, ut ille solus corruptibilitati et mutabilitati non subjaceat, qui solus habet immortalitatem (I Tim. VI, 16). Paschalem etiam recursum, quem magna apud Nicaeam synodus post nonaginta et quinque annos agi in tempore et die et luna secundum suum statum invenerat, additis quibusdam ipsius festivitatis rationibus et expositionibus, Theodosio obtulit. Legi et tres de Fide libros sub nomine ejus titulatos; sed quia lingua inconsonans est, non valde credidi.

CAPUT XXXIV.

EUSEBIUS scripsit de crucis Domini Mysterio et apostolorum, praecipueque Petri constantia, virtute crucis indepta.

CAPUT XXXV.

VIGILANTIUS presbyter, natione Gallus, Hispaniae Barcilonensis parochiae ecclesiam tenuit. Scripsit et ipse zelo quidem religionis aliqua; sed seductus humana laude, et praesumens supra vires suas, homo lingua politus, non sensu Scripturarum exercitatus, exposuit pravo ingenio secundam visionem Danielis, et alia locutus est frivola, quae in catalogo haereticorum necessario ponuntur. Huic et B. Hieronymus presbyter respondit.

CAPUT XXXVI.

SIMPLICIANUS, episcopus Mediolanensis, multis epistolis hortatus est Augustinum adhuc presbyterum, agitare ingenium, et expositionibus Scripturarum vacare, ut etiam novus quidam Ambrosius, Origenis ἑργοδιώκτης, videretur. Unde et multas ad ejus personam absolvit Scripturarum quaestiones. Est et ejus epistola propositionum, in qua interrogando quasi disciturus docet docturum.

CAPUT XXXVII.

VIGILIUS episcopus scripsit ad quemdam Simplicianum in laudem martyrum libellum et epistolam continentem gesta sui temporis apud barbaros martyrum.

CAPUT XXXVIII.

AUGUSTINUS Afer, Hipponensis oppidi episcopus, vir eruditione divina et humana orbi clarus, fide integer et vita purus, scripsit quanta nec inveniri possunt. Quis enim glorietur se omnia illius habere? Aut quis tanto studio legat, quanto ille scripsit? Unde et multa loquenti accidit, quod dixit per Salomonem Spiritus sanctus: In multiloquio non effugies peccatum (Prov. X, 19). Edidit tamen senex quos juvenis coeperat, de Trinitate libros 15; in quibus, ut Scriptura ait, introductus in cubiculum Regis (Esth. II, 16), et decoratus veste multifaria sapientiae Dei, exhibuit Ecclesiam non habentem maculam aut rugam (Ephes. V, 27) vel aliquid hujusmodi. De Incarnatione quoque Dei idoneam edidit pietatem. De Resurrectione etiam mortuorum simili cucurrit sinceritate; licet minus capacibus dubitationem de abortivis fecerit. Error tamen illius sermone multo, ut dixi, contractus, lucta hostium exaggeratus, necdum haeresis quaestionem dedit?.

CAPUT XXXIX.

OROSIUS presbyter, Hispanus genere, vir eloquens et historiarum cognitor, scripsit adversum querulos et infamatores Christiani nominis qui dicunt defectum Romanae reipublicae Christi doctrina invectum, libros septem; in quibus pene totius mundi temporis calamitates et miserias, ac bellorum inquietudines replicans, ostendit magis Christianae observationis esse, quod contra meritum suum res Romana adhuc duraret, et pace culturae Dei pacatum retineret imperium. Sane in primo libro describit positionem orbis, Oceani interfusione, et Tanais limitibus intercisam, situm locorum, nomina, numerum, moresque gentium, qualitates regionum, initia bellorum, et tyrannidis exordia finitimorum sanguine dedicata. Hic est Orosius, qui ab Augustino, pro discenda animae ratione, ad Hieronymum missus, rediens reliquias. B. Stephani primi martyris, tunc nuper inventas, primus intulit Occidenti. Claruit extremo pene Honorii imperatoris tempore.

CAPUT XL.

MAXIMUS, Taurinensis Ecclesiae episcopus, vir in divinis Scripturis satis intentus, et ad docendum ex tempore plebem sufficiens, composuit in laudem Apostolorum tractatus, et in Joannis Baptistae nativitatem, et generalem omnium martyrum homiliam. Sed et de Capitulis Evangeliorum, et de Actibus Apostolorum multa sapienter exposuit. Fecit et duos de S. Eusebii Vercellensis episcopi et confessoris Vita tractatus; et de SS. Cypriani et Laurentii martyrio; et de spiritali Baptismi Gratia librum edidit. De avaritia, de hospitalitate, de defectu lunae, de eleemosynis, de eo quod scriptum est in Esaia (I, 22): Caupones tui miscuerunt vinum aqua; De passione Domini, de jejunio servorum Dei generali, de jejunio speciali Quadragesimae, et quod non sit in eo jocandum; de Juda traditore, de cruce Domini, de sepulcro Domini, de resurrectione ipsius, de accusato et judicato apud Pilatum Domino, de calendis Januarii. Homilias de Natali Domini, homilias de Epiphania, de Pascha et Pentecoste multas; de hostibus carnalibus non timendis, de gratiis post cibum Deo agendis, de poenitentia Ninivitarum, et multas alias ejus homilias, de diversis habitas legi, quas nec retineo. Moritur Honorio et Theodosio juniore regnantibus.

CAPUT XLI.

PETRONIUS, Bononiensis Ecclesiae episcopus, vir sanctae vitae et monachorum studiis ab adolescentia exercitatus, scripsisse putatur Vitas Patrum monachorum Aegypti, quas velut speculum ac normam professionis suae monachi amplectuntur. Legi sub nomine ejus de Ordinatione episcopi, ratione et humilitate plenum tractatum: quem lingua elegantior ostendit non esse ipsius, sed, ut quidam, patris ejus, Petronii eloquentissimi viri et eruditissimi in saecularibus litteris. Nam et praefectum praetorii fuisse se, in ipso tractatu designat. Moritur Theodosio, Arcadii Filio, et Valentiniano regnantibus.

CAPUT XLII.

PELAGIUS haeresiarcha, antequam proderetur haereticus, scripsit studiosis viris, necessarios tres de Fide Trinitatis libros: et pro actuali conversatione Eulogiarum ex Divinis Scripturis librum unum, capitulorum indiciis, in modum S. Cypriani martyris praesignatum. Post haereticus publicatus scripsit haeresi suae faventia.

CAPUT XLIII.

INNOCENTIUS, urbis Romae episcopus, scripsit decretum Occidentalium Ecclesiarum et Orientalium adversus Pelagianos datum, quod postea successor ejus papa Zosimus latius promulgavit.

CAPUT XLIV.

COELESTIUS antequam Pelagianum dogma incurreret imo adhuc adolescens, scripsit ad parentes suos de Monasterio epistolas, in modum libellorum, tres, in omnibus Deum desiderantibus necessarias. Moralis siquidem in eis dictio nil vitii postmodum proditi, sed totum ad virtutis incitamentum tenuit.

CAPUT XLV.

JULIANUS, episcopus Capuanus, vir acris ingenii, in divinis Scripturis doctus, Graeca et Latina lingua scholasticus, priusquam impietatem Pelagii in se aperiret, clarus in doctoribus Ecclesiae fuit. Postea vero haeresim Pelagii defendere nisus, scripsit adversus Augustinum impugnatorem illius libros quatuor et iterum libros septem. Est etiam liber altercationis amborum partes suas defendentium. Hic Julianus eleemosynis tempore famis et angustiae indigentibus omnibus suis erogatis, multos miserationis specie, nobilium praecipue et religiosorum, illiciens haeresi suae sociavit. Moritur Valentiniano et Constantino, filio ejus, imperante.

CAPUT XLVI.

LUCIANUS presbyter, vir sanctus cui revelavit Deus, temporibus Honorii et Theodosii Augustorum, locum sepulcri et reliquiarum corporis S. Stephani martyris primi; scripsit ipsam Revelationem, ad omnium Ecclesiarum personas Graeco sermone

CAPUT XLVII.

AVITUS presbyter, homo Hispanus genere, ante relatam Luciani presbyteri scripturam in Latinum transtulit sermonem, et addita epistola sua per Orosium Occidentalibus edidit.

CAPUT XLVIII.

PAULINUS, Nolae Campaniae episcopus, composuit versu brevia, sed multa et ad Celsum quemdam, Epitaphii vice, consolatorium libellum super mortem Christiani et baptizati infantis, spe Christiana munitum et ad Severum plures epistolas, et ad Theodosium imperatorem, ante episcopatum, prosa Panegyricum super victoria tyrannoram: eo maxime quod fide et oratione plus quam armis vicerit. Fecit et Sacramentarium et Hymnarium. Ad sororem quoque epistolas multas de contemptu mundi dedit. Edidit et ex diversis causis diversa disputatione tractatus. Praecipuus tamen omnium ejus opusculorum est liber de Poenitentia et de Laude generali omnium martyrum. Claruit temporibus Honorii et Valentiniani, non solum eruditione et sanctitate vitae, sed et potentia adversum daemones.

CAPUT XLIX.

EUTROPIUS presbyter scripsit ad duas sorores, ancillas Christi, quae ob devotionem pudicitiae, et amorem religionis exhaeredatae sunt a parentibus, epistolas duas, in modum librorum consolatorias, eleganti et aperto sermone non solum ratione, sed etiam testimoniis Scripturarum munitas.

CAPUT L.

EVAGRIUS alter scripsit Altercationem Simonis Judaei, et Theophili Christiani, quae pene omnibus nota est.

CAPUT LI.

VIGILIUS diaconus composuit ex traditione Patrum, Monachorum Regulam, quae in coenobio ad profectum fratrum in conventu legitur, breviato et aperto sermone totius monasticae professionis in se tenentem disciplinam.

CAPUT LII.

ATTICUS, Constantinopolitanus episcopus, scripsit ad reginas, Arcadii imperatoris filias, de Fide et Virginitate librum valde egregium, in quo praeveniens Nestorianum dogma impugnat.

CAPUT LIII.

NESTORIUS, haeresiarches, cum in Antiochena Ecclesia presbyter, in docendo insignis ex tempore declamator haberetur, composuit infinitos tractatus diversarum hypothescon: in quibus etiam tum subtili nequitia infudit postea proditae impietatis venena, quae moralis interdum occultabat suadela. Postquam vero, eloquentia ejus et abstinentia commendante, Constantinopolitanae Ecclesiae pontificatu donatus est, apertum se hostem Ecclesiae, quem diu celarat, ostendens, scripsit librum quasi de Incarnatione Domini, sexaginta et duobus divinae Scripturae testimoniis pravo sensu suo constructum: in quo quid asseveraverit, in catalogo haereticorum monstrabitur.

CAPUT LIV.

COELESTINUS, urbis Romae episcopus, decretum synodi adversum supradictum Nestorium habitum volumine describens o ad Orientis et Occidentis Ecclesias dedit, confirmans, duabus in Christo manentibus perfecte naturis, unam Filii Dei credendam esse personam. Huic enim sententiae supradictus Nestorius ostensus est esse contrarius. Similiter etiam Xystus, successor Coelestini, pro eadem re et ad ipsum Nestorium et ad Orientis episcopos, adversum errorem ejus succidendum sententias direxit.

CAPUT LV.

THEODORUS, Ancyranus Galatiae episcopus, scripsit adversum Nestorium, adhuc Ephesi positus, librum redargutionis et confutationis, dialectica quidem arte ordinatum, sed auctoritate sacrarum Scripturarum detextum. Multis enim assertionibus usus est, antequam Scripturarum testimonia poneret.

CAPUT LVI.

FASTIDIUS, Britannorum episcopus, scripsit ad Fatalem quemdam de Vita Christiana librum unum, et alium de Viduitate servanda, sana et Deo digna doctrina.

CAPUT LVII.

CYRILLUS, Alexandrinae Ecclesiae episcopus, edidit variarum hypotheseon tractatus. Homilias etiam composuit plurimas, quae ad declamandum a Graeciae Episcopis memoriae commendantur. Praeterea libri ejus sunt de Synagogae Defectu; de Fide adversum haereticos; et peculari intentione adversum Nestorium librum composuit qui attitulatur ἔλεγχος, in quo omnia occulta Nestorii panduntur, et prodita confutantur.

CAPUT LVIII.

TIMOTHEUS episcopus composuit librum de Nativitate Domini secundum carnem, quam credit in Epiphania factam.

CAPUT LIX.

LEPORIUS adhuc monachus, postea presbyter, praesumens de puritate vitae, quam arbitrio tantum et conatu proprio, non Dei se adjutorio obtinuisse crediderat, Pelagianum dogma coeperat sequi. Sed a Gallicanis doctoribus admonitus, et in Africa per Augustinum a Deo emendatus, scripsit Emendationis suae Libellum: in quo et satisfacit de errore, et gratias agit de emendatione. Simul et quod male senserat, de incarnatione Christi corrigens catholicam sententiam tulit, dicens manentibus in Christo duabus naturis, unam credi Filii Dei personam.

CAPUT LX.

VICTORINUS rhetor Massiliensis, ad filii sui Etherii personam commentatus est in Genesin, id est, a principio libri usque ad obitum patriarchae Abrahae, tres diversos edidit libros, Christiano quidem et pio sensu, sed ut pote saeculari litteratura occupatus homo et nullius magisterio in divinis Scripturis exercitatus, levioris ponderis sententiam figuravit. Moritur Theodosio et Valentiniano regnantibus.

CAPUT LXI.

CASSIANUS natione Scytha, Constantinopoli a Joanne Magno episcopo diaconus ordinatus, apud Massiliam presbyter condit duo monasteria, id est, virorum et mulierum, quae usque hodie exstant. Scripsit, experientia magistrante, litterato sermone, et ut apertius dicam, sensu verba inveniens, et actione linguam movens, res omnium monachorum professioni necessarias: id est, de Habitu monachi, et de canonico orationum modo, atque psalmorum, qui in monasteriis Aegypti die noctuque tenetur, libros tres; Institutionum librum unum: de Origine et qualitate ac remediis octo principalium vitiorum libros octo, singulos scilicet de singulis vitiis expediens. Digessit etiam Collationes cum Patribus Aegyptiis habitas, hoc est, de destinatione monachi ac fine, de discretione, de tribus ad serviendum Deo vocationibus; de pugna carnis adversus spiritum, et spiritus adversus carnem; de natura omnium vitiorum; de nece sanctorum, de mobilitate animae, de octo principalibus vitiis, de qualitate orationis, de perfectis, de castitate, de protectione Dei, de scientia spiritali, de divinis charismatibus, de amicitia, de definiendo vel non definiendo, de tribus antiquis generibus monachorum, et quarto nuper exorto, de fide coenobitae et eremitae, de satisfactione poenitentiae, de remissione Quinquagesimae, de nocturnis illusionibus; de eo quod dicit Apostolus, Non enim quod volo, facio bonum, sed quod nolo malum, hoc ago (Rom. VII, 19); de mortificatione. Et ad extremum, rogatus a Leone urbis Romae episcopo, scripsit adeersum. Nestorium de Incarnatione Domini libros septem: et in his scribendi apud Massiliam et vivendi finem fecit Theodosio et Valentiniano regnantibus.

CAPUT LXII.

PHILIPPUS presbyter, optimus auditor Hieronymi, commentatus in Job edidit sermone simplici librum. Legi ejus et familiares epistolas, et valde salsas, et maxime ad paupertatis et dolorum tolerantiam exhortatorias. Moritur Marciano et Avito regnantibus.

CAPUT LXIII.

EUCHERIUS, Lugdunensis Ecclesiae presbyter, scripsit ad Valerianum, propinquum suum, de Contemptu mundi et saecularis philosophiae, epistolam unam, scholastico sermone et rationabili. Disseruit etiam ad personam filiorum Salonii et Veranii, post ea episcoporum, obscura quaeque sanctarum capitula Scripturarum. Sed et Cassiani quaedam opuscula, lato tensa sermone, augusto verbi resolvens tramite, in unum coegit volumen, aliaque tam ecclesiasticis quam monasticis studiis necessaria. Moritur sub Valentiniano et Martiano principibus.

CAPUT LXIV.

VINCENTIUS, natione Gallus, apud monasterium Lerinensis insulae presbyter, vir in Scripturis sanctis doctus, et notitia ecclesiasticorum dogmatum sufficienter instructus, composuit, ad evitanda haereticorum collegia, nitido satis et aperto sermone, validissimam disputationem, quam absconso nomine suo titulavit, Peregrini adversus haereticos. Cujus operis, quia secundi libri maximam in schedulis partem a quibusdam furatam perdidit, recapitulato ejus paucis sermonibus sensu pristino compegit, et uno in libro edidit. Moritur Theodosio et Valentiniano regnantibus.

CAPUT LXV.

SYAGRIUS scripsit de Fide adversum praesumptuosa haereticorum vocabula, quae ad destruenda vel ad immutanda S. Trinitatis nomina usurpata sunt, dicentium Patrem non debere Patrem dici, ne in Patris nomine filius consonet, sed ingenitum et infectum ac solitarium nuncupandum, ut quidquid extra illum est persona, extra illum sit natura: ostendens et Patrem, qui ejusdem est naturae, posse dici ingenitum, et Scripturam dixisse,* et ex se genuisse in persona Filium, non fecisse, et ex se protulisse Spiritum sanctum in persona, non genuisse neque fecisset. Sub hujus Syagrii nomine septem de Fide et Regulis fidei libros praetitulatos inveni, sed quia linguam variant, non omnes ejus credidi esse.

CAPUT LXVI.

ISAAC, presbyter Antiochenae Ecclesiae, scripsit Syro sermone, longo tempore et multa; praecipua tamen cura adversum Nestorianos et Eutychianos. Ruinam etiam Antiochiae elegante carmine planxit, eo auditores imbuens sono quo Ephrem diaconus Nicomediae lapsum. Moritur Leone et Martiano imperantibus.

CAPUT LXVII.

SALVIANUS, Massiliensis Ecclesiae presbyter, humana et divina litteratura instructus, et, ut absque invidia loquar, episcoporum magister, scripsit scholastico et aperto sermone multa: ex quibus ista legi, de Virginitatis bono ad Marcellum Presbyterum libros tres; Adversum Avaritiam libros quatuor, de Praesenti Judicio libros quinque, et pro eorum merito satisfactionis ad Salonium episcopum librum unum, et Expositionis extremae partis libri Ecclesiastici ad Claudium episcopum Viennensem librum unum, librum Epistolarum unum. Et in morem Graecorum, a principio Genesis usque ad conditionem hominis, composuit versu hexaemeron librum unum; homilias episcopis factas multas, sacramentorum vero quantas nec recordor. Vivit usque hodie in senectute bona.

CAPUT LXVIII.

PAULINUS composuit tractatus de Initio Quadragesimae, de quibus ego duos legi: de Die Dominico Paschae, de obedientia, de poenitentia, de neophytis.

CAPUT LXIX.

HILARIUS, Arelatensis episcopus, vir in sanctis Scripturis doctus, paupertatis amator, et erga inopum provisionem non solum mentis pietate, sed et corporis sui sollicitus labore fuit. Nam pro reficiendis pauperibus etiam rusticationem contra vires suas homo genere clarus, et longe aliter educatus, exercuit; sed nec in spiritalibus neglexit. Nam et in docendo gratiam habuit, et absque personarum acceptione omnibus castigatum opus praedicationis ingessit. Ingenio vero immortali aliqua et parva edidit, quae eruditae animae et fidelis linguae indicio sunt: in quibus praecipue, et ad multorum utilitatem, necessario opere Vitam sancti Honorati praedecessoris sui composuit. Moritur Valentiniano et Martiano regnantibus.

CAPUT LXX.

Leo, urbis Romae episcopus, scripsit ad Flavianum, Constantinopolitanae Ecclesiae episcopum, adversus Eutychen presbyterum (qui tunc ambitione episcopatus nova in Ecclesiam moliebatur inducere) epistolam, in qua admonet eum, ut si confiteretur errorem, et polliceretur emendationem, reciperet eam; sin autem persisteret in incepto, cum sua haeresi damnaretur. Similiter docet in ipsa epistola, et divinis confirmat testimoniis, Dominum nostrum Jesum Christum, sicut et paternae divinitatis verum Filium, ita verum humanae naturae esse hominem credendum, id est, ex carne Virginis Mariae carnem traxisse, et non de coelo corpus sibi exhibuisse, sicut Eutyches asserebat. Moritur Leone et Majoriano imperatoribus.

CAPUT LXXI.

MOCHIMUS, Mesopotamius presbyter, apud Antiochiam scripsit adversum Eutychen egregium libellum; et alia scribere dicitur quae necdum legi.

CAPUT LXXII.

TIMOTHEUS, exstincto ab Alexandrinis Proterio episcopo, tumultuante adhuc plebe aut voluit, aut passus est se ab uno episcopo in locum occisi episcopum fieri. Et ne contra legem factus merito abjiceretur, ad gratiam plebis, quae Proterium exosum habuerat, omnes quibus ille communicaverat, Nestorianos esse pronuntiat: et maculam conscientiae, temeritate abluendam praesumens, scripsit ad Leonem imperatorem libellum valde suasorium, quem pravo sensu Patrum testimoniis in tantum roborare conatus est, ut ad decipiendum imperatorem, et suam haeresin constituendam, pene Leonem, urbis Romae pontificem et Chalcedonensem synodum, ac totos Occidentales episcopos aliorum adminiculo Nestorianos ostenderet. Sed, favente Deo, a Chalcedonensi concilio hostis Ecclesiae arguitur et confutatur. Vivere adhuc in exsilio jam haeresiarcha dicitur et habetur Hunc ipsum libellum noscendi gratia ego, rogatus a fratribus, in Latinum transtuli, et cavendum praetitulavi.

CAPUT LXXIII

ASCLEPIUS Afer, in Baiensi territorio vici non grandis episcopus, scripsit adversum Arianos, et modo adversum Donatistas scribere dicitur. In docendo autem ex tempore, grandi opinione celebratur.

CAPUT LXXIV.

PETRUS Edessenae Ecclesiae presbyter, declamator insignis, scripsit Variarum Causarum tractatus, et more sancti Ephrem diaconi, psalmos metro composuit.

CAPUT LXXV.

PAULUS presbyter, natione, ut ex dictis ejus cognovi, Pannonius, scripsit de Virginitate servanda et contemptu mundi, ac vitae institutione, vel morum correctione mediocri sermone, sed divino conditos sale libros duos, ad personam cujusdam nobilis et Christo dicatae virginis Constantiae nomine: in quibus meminit Joviniani haeretici et voluptatum ac libidinum praedicatoris, cui in tantum continentis vitae et castae institutio contraria fuit, ut inter luxuriosas epulas animam eructaret.

CAPUT LXXVI.

PASTOR episcopus composuit libellum in modum symboli parvum, totam pene ecclesiasticam credulitatem per sententias continentem. In quo inter caeteras dissensionum pravitates quas praetermissis auctorum vocabulis anathematizat, Priscillianos cum ipso auctoris nomine damnat.

CAPUT LXXVII.

VICTOR Cartennae Mauritaniae civitatis episcopus, scripsit adversus Arianos librum unum longum, quem Genserico regi per suos audiendum obtulit, sicut ex prooemio ipsius libri didici. Et de Poenitentia Publicani librum unum, in quo et regulam vivendi poenitentibus juxta Scripturarum auctoritatem instituit; et ad Basilium quemdam super morte filii, consolatorium librum, spe resurrectionis, perfecta instructione munitum. Homilias etiam composuit multas, quas a fratribus salutis propriae sollicitis in libros digestas servari cognovi.

CAPUT LXXVIII.

VOCONIUS, Castellani Mauritaniae oppidi episcopus, scripsit adversus Ecclesiae inimicos Judaeos et Arianos et alios haereticos. Composuit etiam Sacramentorum egregium volumen.

CAPUT LXXIX.

MUSAEUS, Massiliensis Ecclesiae presbyter, vir in divinis Scripturis doctus, et in earum sensibus subtilissima quadam exercitatione limatus, lingua quoque scholasticus, hortatu S. Venerii episcopi, excerpsit de sanctis Scripturis lectiones totius anni festivis diebus aptas; responsoria etiam Psalmorum capitula temporibus et lectionibus congruentia. Quod opus tam necessarium a lectoribus in Ecclesia probatur, ut expetitum et sollicitudinem tollat et moram, plebique ingerat scientiam, celebritatique decorem. Sed et ad personam sancti Eustachii episcopi, successoris supradicti hominis Dei, composuit Sacramentorum egregium et non parvum volumen, per membra quidem pro opportunitate officiorum et temporum, pro lectionum textu, psalmorumque serie et cantatione, discretum, sed supplicandi Deo et contestandi beneficiorum ejus, soliditate sui consentaneum. Quo opere gravissimi sensus et castigatae eloquentiae agnovimus virum. Homilias etiam dicitur declamasse, quas et haberi a fidelibus viris cognovi, sed ego non legi. Moritur Leone et Majoriano regnantibus.

CAPUT LXXX.

VINCENTIUS presbyter, et ipse natione Gallus, in divinis Scripturis exercitatus, linguam habens usu loquendi et majore lectione politam, commentatus est in Psalmos. Cujus operis legit aliqua homini Dei Cannatae, me audiente, promittens simul, si Dominus vitam et vires daret, se in toto Psalterio eodem studio laboraturum.

CAPUT LXXXI.

CYRUS, natione Alexandrinus, arte medicus, ex philosopho monachus, vir dicendi peritus, scripsit adversus Nestorium prius eleganter et fortiter, modo autem dum in illum invehitur nimius, et syllogismis magis quam Scripturis agit, Timotheanum dogma fovere coepit. Denique ambiguus etiam sui, suspendit animum a consensu Chalcedonensis decreti, nec acquiescendum putat Filium Dei duabus post incarnationem constare naturis.

CAPUT LXXXII.

SAMUEL, Edessenae Ecclesiae presbyter, multa adversus Ecclesiae inimicos Syro sermone construere dicitur, praecipua tamen intentione contra Nestorianos et Eutychianos et Timotheanos novellos, sed sibi diversos haereticos. Unde et frequenter triformem bestiam ecclesiastica simul sententia cum auctoritate sanctarum Scripturarum summatimque ferit, ostendens Nestorianis, Deum in homine, non purum hominem ex virgine natum; Eutychianis, veram humani generis carnem a Deo assumptam, et non de coelo exhibitam, nec crassi aeris substantiam in carne incessisse formatam; Timotheanis, ita Verbum carnem factam, ut manente Verbo in sua substantia, et homine in sua natura, societate, non immixtione, unam Filii Dei reddidisse personam. Vivere adhuc apud Constantinopolim dicitur. Nam initio (an. Christi 465) collati Anthemio imperii et scripta ejus et esse eum in carne cognovi.

CAPUT LXXXIII.

CLAUDIANUS, Viennensis Ecclesiae presbyter, vir ad loquendum artifex et ad disputandum subtilis, composuit tres quasi de Statu, vel de substantia animae libros, in quibus agit intentione tota, quatenus ostendat aliquid esse incorporeum praeter Deum. [ Scripsit et alia nonnulla, inter quae et hymnum de passione Domini, cujus principium est: Pange, lingua, gloriosi. Fuit autem frater Mamerti Viennensis episcopi.]

CAPUT LXXXIV.

Prosper, homo Aquitanicae regionis, sermone scholasticus, et assertionibus nervosus, multa composuisse dicitur: ex quibus ego Chronica illius nomine praetitulata legi, continentia a primi hominis conditione, juxta divinarum Scripturarum fidem, usque ad obitum Valentiniani Augusti, et captivitatem urbis Romae a Genserico Vandalorum rege factum. Legi et librum adversus opuscula sub persona Cassiani, quae Ecclesia Dei salutaria probat, ille infamat nociva. Quae enim vere Cassiani et Prosperi, de gratia et libero arbitrio sententiae fuerunt, in aliquibus sibi contrariae inveniuntur. Epistolae quoque papae Leonis adversus Eutychen, de vera Christi incarnatione, ad diversos datae et ab ipso dictatae dicuntur.

CAPUT LXXXV.

Faustus, ex abbate Lerinensis monasterii apud Regium Galliae episcopus factus, vir in divinis Scripturis satis intentus, ex traditione symboli occasione accepta, composuit librum de Spiritu sancto in quo ostendit eum juxta fidem Patrum et consubstantialem et coaeternalem esse Patri et Filio, ac plenitudinem Trinitatis obtinentem. Edidit quoque opus egregium de Gratia Dei, qua salvamur, et libero humanae mentis arbitrio. In quo opere docet gratiam Dei semper et invitare, et praecedere, et adjuvare voluntatem nostram, et quidquid ipsa libertas arbitrii labore piae mercedis acquisierit non esse proprium meritum, sed gratiae donum. Legi ejus et adversus Arianos et Macedonianos parvum libellum in quo coessentialem praedicat Trinitatem; et alium adversus eos qui dicunt esse in creaturis aliquid incorporeum, in quo et divinis testimoniis et Patrum confirmat sententiis, nihil credendum incorporeum praeter Deum. Est et ejus epistola in modum libelli, ad diaconum quemdam Gratum nomine edita, qui a fide catholica discedens, ad Nestorianam abiit impietatem. In qua epistola admonet eum credere sanctam Mariam Virginem non hominem purum genuisse, qui postea divinitatem susceperit, sed Deum verum in homine vero. Sunt vero et alia ejus scripta, quae, quia necdum legi, nominare nolui. Viva tamen voce egregius doctor et creditur et probatur. Scripsit postea ad Felicem praefectum praetorii, et patriciae dignitatis virum, filium Magni consulis, jam religiosum, epistolam ad timorem Domini hortatoriam, convenientem personis pleno animo poenitentiam agere disponentibus

CAPUT LXXXVI.

CAESARIUS, Arelatensis urbis episcopus, vir sanctitate et virtutibus celeber, scripsit egregia, et grata, et valde monachis necessaria opuscula. De Gratia quoque et Libero Arbitrio edidit testimonia, divinarum Scripturarum et sanctorum Patrum judiciis munita, ubi docet hominem nihil de proprio agere boni posse, nisi eum divina gratia praevenerit. Quod opus etiam papa Felix per suam epistolam roboravit, et in latius promulgavit. Floruit hic eo tempore quo et Faustus, Anastasio rempublicam administrante.

CAPUT LXXXVII.

SERVUSDEI episcopus scripsit adversus eos qui dicunt Christum in hac vita degentem non vidisse carneis suis oculis Patrem, sed post resurrectionem ex mortuis, et ascensionem in coelis, cum translatus est in gloriam Dei Patris, profectum scilicet ei dantis in remunerationem martyrii. In qua Scriptura ostendit, et disputatione sua, ac sanctarum Scripturarum testimoniis, Dominum Jesum ab ipso ejus conceptu per Spiritum sanctum facto, et partu ex Virgine, quod Deus verus in homine vero ipse quoque Homo Deus factus natus est, semper carnis suae oculis et Patrem vidisse, et Spiritum sanctum, per specialem et ei unitam Dei et hominis societatem.

CAPUT LXXXVIII.

VICTORIUS, homo natione Aquitanus, calculator scrupulosus, invitatus a sancto Hilario urbis Romae episcopo, composuit Paschalem Cursum indagatione cautissima; post quatuor priores qui composuerunt, id est Hippolytum, Eusebium, Theophilum et Prosperum; et protendit annorum seriem usque ad annum quingentesimum trigesimum secundum: ita ut quingentesimo trigesimo tertio anno Paschalis reincipiat solemnitas, eodem mense et die, eademque luna qua primum passio et resurrectio Domini facta est.

CAPUT LXXXIX.

THEODORITUS, Cyri civitatis episcopus (Cyro enim rege Persarum condita servat hodieque apud Syriam nomen auctoris) dicitur scripsisse multa; ad meam tamen notitiam ista sunt, quae venerunt: de Incarnatione Domini adversus Eutychen presbyterum et Dioscorum Alexandriae episcopum, qui humanam in Christo carnem fuisse negant, scripta fortia, per quae confirmat et ratione et testimoniis Scripturarum, ita illum veram maternae substantiae carnem habuisse, quam ex matre Virgine sumpsit, sicut et veram deitatem, quam aeterna nascibilitate a Deo Patre gignente ipse nascendo accepit. Sunt et ejus decem Historiae ecclesiasticae libri quos imitatus Eusebium Caesariensem scripsit, incipiens a fine librorum Eusebii usque ad suum tempus, id est, a Vicennalibus Constantini usque ad imperium Leonis senioris, sub quo et mortuus est.

CAPUT XC.

GENNADIUS, Constantinopolitanae Ecclesiae episcopus, vir lingua nitidus, et ingenio acer, tam dives ex lectione antiquorum fuit, ut Danielem prophetam ex integro ad verbum commentatus exponeret. Homilias etiam multas composuit. Moritur Leone seniore imperium tenente.

CAPUT XCI.

THEODULUS, presbyter in Coelesyria, scripsisse multa dicitur, sed ad me liber ejus pervenit, quem de Consonantia divinae Scripturae composuit, id est, Veteris et Novi Testamenti, adversum antiquos haereticos, qui propter differentiam praeceptorum vel caeremoniarum, alium Veteris Testamenti, Deum dixerunt, alium Novi. In quo ostendit dispensationis fuisse unius ejusdemque Dei, auctoris utriusque Scripturae, ut alia per Moysen antiquis daretur lex, in sacrificiorum caeremoniis et judiciorum animadversionibus; alia nobis per Christi praesentiam in sacris mysteriis et futuris repromissionibus; nec diversa credi debere, sed uno spiritu et uno auctore dictata, cum illa lex, quae, si modo secundum litteram observetur, occiderit, eademque ipsa secundum spiritalem intellectum vivificet. Moritur hic scriptor ante triennium, regnante Zenone

CAPUT XCII.

SIDONIUS, Arvernorum episcopus, scripsit varia et grata opuscula, et sanae doctrinae. Homo siquidem tam divinis quam humanis ad integrum imbutus, acerque ingenio, scripsit ad diversos diverso metro vel prosa compositum epistolarum insigne volumen: in quo quid in litteris posset ostendit. Verum in Christiano vigore pollens, etiam inter barbarae ferocitatis duritiem, quae eo tempore Gallos oppresserat, catholicus pater et doctor habetur insignis. Floruit ea tempestate qua Leo et Zeno Romanis imperabant.

CAPUT XCIII.

JOANNES, Antiochenae parochiae ex grammatico presbyter, scripsit adversum eos qui in una tantum substantia asserunt adorandum Christum, nec acquiescunt duas in Christo confitendas naturas; docens secundum relationem Scripturarum unam in illo Dei et hominis personam esse, non unam carnis et Verbi naturam. Simul et impugnat aliquas Cyrilli Alexandrini episcopi sententias, dicens incaute ab illo adversus Nestorium prolatas, quae fomentum et robur addunt Timotheanis: quod valde inaniter dicit. Vivere adhuc dicitur et ex tempore declamare.

CAPUT XCIV.

GELASIUS, urbis Romae episcopus, scripsit adversus Eutychen et Nestorium grande et praeclarum volumen, et tractatus diversarum scripturarum et sacramentorum, elimato sermone, et adversus Petrum et Acacium scripsit epistolas quae hodie in Ecclesia tenentur catholica. Fecit et hymnos in similitudinem Ambrosii episcopi. Obiit sub Anastasio Augusto.

CAPUT XCV.

HONORATUS, Constantinae Africae civitatis episcopus, scripsit ad Arcadium quemdam, qui pro confessione fidei catholicae in partibus Africae a Genserico rege missus exsulabat, epistolam ad labores pro Christo ferendos hortatoriam, et exemplis praesentibus, et Scripturarum relationibus roboratam, et quod confessionis fidei perseverantia non solum praeterita purget peccata, sed et meritum procuret martyrii.

CAPUT XCVI.

CEREALIS episcopus, natione Afer, interrogatus a Maximino Arianorum episcopo, si paucis posset vel divinae Scripturae testimoniis, absque disputationis duntaxat assertione, fidem catholicam assignare: quam ille in nomine Domini, suffragante sibi veritate, non paucis testimoniis sicut Maximinus irridens petierat, sed copiosis tam Veteris quam Novi Testamenti indiciis approbavit et libello edidit.

CAPUT XCVII.

EUGENIUS, Carthaginis Africae civitatis episcopus et confessor publicus, admonitus ab Hunerico Vandalorum rege, catholicae fidei expositionem, et maxime verbi homousii proprietatem disserere, cum consensu omnium Africae, Mauritaniae et Sardiniae atque Corsicae episcoporum et confessorum qui in catholica permanserunt fide, composuit Librum Fidei, non solum sanctarum Scripturarum sententiis, sed et Patrum testimoniis communitum, et per collegas confessionis suae porrexit. Jam vero asportandus pro fidelis linguae remuneratione in exsilium, epistolas, velut commonitorias fidei, et unius sacri et conservandi baptismatis, ovibus suis quasi pastor sollicitus dereliquit. Altercationes quoque quas cum Arianorum praesulibus per internuntios habuit, conscripsit, et relegendas per majorem domus Hunerico transmisit. Similiter et preces pro quiete Christianorum eidem, velut apologias obtulit. Vivere adhuc ad confirmationem Ecclesiae dicitur.

CAPUT XCVIII.

POMERIUS, natione Maurus, in Gallia presbyter ordinatus, interrogantibus Juliano episcopo et Vero presbytero, dialecticorum more respondens arte dialectica, et sermone ingenioque apto, composuit de Natura animae et qualitate ejus et de Resurrectione, et de specialitate ejus in hac vita fidelium, et generali omnium hominum libros octo. Quorum primus continet quid sit anima, vel qualiter ad imaginem Dei credatur facta; secundus, utrum anima corporea an incorporea debeat credi; tertius, unde sit anima primi hominis facta; quartus, utrum anima, quae nascituro corpori infundenda est, nova fiat et sine peccato, an ex substantia animae primi hominis velut propago de radice producta, etiam peccatum primae animae secum trahat originaliter; quintus, recapitulationem libri quarti, disputationis et distinctionis, et quae sit facultas animae, id est, possibilitas, et quod eam ex una et sincera voluntate obtineat; sextus, unde sit juxta Apostoli dictum adversitas carnis et spiritus; septimus, de differentia vitarum, mortium, resurrectionum carnis et animae; octavus, de his quae sub fine mundi futura praedicta sunt, absolutiones quaestionum quae de resurrectione proponi solent. Memini legisse me olim ejus dictatum ad quemdam nomine Principium, de Contemptu mundi, ac rerum transiturarum, hortatorium, et alium de Vitiis et virtutibus praetitulatum. Scripsisse dicitur et alia, et adhuc scribere, quae ad meam notitiam non venerunt. Vivit usque hodie conversatione Deo digna, apta professione et gradu.

CAPUT XCIX.

HONORATUS, Massiliensis Ecclesiae episcopus, vir eloquens, et absque ullo linguae impedimento ex tempore in ecclesia declamator, et quia a pueritia in timore Dei crescens etiam in negotiis ecclesiasticis exercitatus est, os suum quasi armarium aperit, et in homiliarum modum ad utilitatem legentium multa componit, maximeque ad colendam fidei rationem, et revincendam haereticorum perversitatem. In cujus libera praedicandi constantia non solum vicinarum civitatum sacerdotes et populi delectantur, sed et longe positi, cum ad eos necessario pergit, summam ei docendi in suis ecclesiis rogantes injungunt. Sanctus quoque papa Gelasius, Romanae urbis pontifex, per scripturam agnoscens ejus fidei integritatem, rescripto suo probatam judicavit. Sanctorum quoque Patrum Vitas, ad aedificationem posterorum, coaptat ipse legendas, praecipue nutritoris sui Hilarii, Arelatensis episcopi; litanias ad supplicandam Dei clementiam, cum plebe sibi credita pro viribus agit.

CAPUT C.

Ego GENNADIUS, Massiliae presbyter, scripsi adversus omnes haereses libros octo, et Adversus Nestorium libros sex, Adversus Pelagium libros tres, et tractatus de Mille Annis et de Apocalypsi beati Joannis, et hoc opus, et epistolam de fide mea misi ad beatum Gelasium, urbis Romae episcopum.