Migne Patrologia Latina Tomus 96
De itinere deserti (Hildefonsus Toletanus), J. P. Migne
CAPUT PRIMUM. De exordio hominis ad reparationem per Christum.
(0171C) Ab exordio conditionis suae per dispositionem ordinis coelestis doctrinae praecedenti opere ostensus est homo pervenisse usque ad gratiam regenerationis divinae. Nunc per subsequentiam operis innuitur qualiter (0171D)post baptismum ad mansionem aeternae vitae, veluti post transitum maris usque ad terram repromissionis, per custodiam divinorum praeceptorum, properat pervenire; quo pateat eventum ejus triformi rerum actione constare.
CAPUT II. De reparatione hominis. Primum quando beatus conditus corruit deceptus. Secundo quando Mediatoris morte exstitit reparatus. Tertio quando in redemptionis munere erit perenniter gloriosus. Primo certe post exordium boni vitiata natura per deceptionem inimici venit usque ad interitum mali. Sequenter reparata natura per sanguinem Mediatoris inducitur ad gloriam regni. Sic destructum est diaboli regnum, quod valuit usque (0172C)ad Redemptoris adventum. Sic factum est regnum Christi in electis ejus, et permanet in aeternum: quod erit tertium, et ultimum in gloria sine fine mansurum. Et primo quidem conditus beatus homo: item secundo renatus beatior homo: media ejus pessima, tam omni infelicitate sordentia, quam et (0172D)justa ultione damnata.
CAPUT III. De morte Salvatoris et regeneratione vitali. Initio igitur beata ejus conditio fuit: sequens ex deceptione serpentis casus male longeque perstitit: deinde per Salvatoris mortem reparatio grata succurrit. Quia ergo beatum exordium, succedente deceptione, non substitit, satis miseranter regeneratio vitalis accessit, ut vitiata nativitas ad interitum haberet unde renasceretur ad lucrum.
CAPUT IV. De Ecclesia in Christo sociata. Sed ut esset uterus quo homo in mortem natus ad vitam posset esse renatus, Verbum Dei incarnatum est. Atque ideo per vetustae legis praeconium olim (0173A)praescitam ex gentibus advocavit Ecclesiam, quam pro ea moriens lavacro aquae mundavit, sibique sponsam aeterno foedere consecravit. Cui in Evangelii exhibitione per redemptionis sacramentum participium sui corporis et sanguinis praebens, hanc sibi conjugem fecit, et communionis unitate conjunxit.
CAPUT V. De adoptione filiorum Dei. Ex hac per verbum fidei, et fecunditatem Spiritus sancti innumeros quotidie renatos creat, quos in adoptionem gratiae filios amplectens cohaeredes sibi in beatitudine aeternitatis asciscit, in hujus mortalitatis aerumna docens eos de lege sua, et praecepto lucido illuminans oculos animae (Psalm. XVIII, 9), ut eruditos corde inducat in haereditatem justitiae. Quod viae (0173B)rectae iter, per quod liberati ad possessionem regni deductione salutari ducuntur, nosse in promptu est, et loci exhibitione probabile patet.
CAPUT VI. De liberatione post baptismum. Itaque post liberationem Aegyptiae servitutis, post egressionem Aegyptiae mansionis, post insecutionem Aegyptii exercitus, post transitum saevientis maris, post interitum Pharaonis, post excidium Aegyptiae multitudinis, post gratulationem salvationis Israelitarum, post canticum gloriae Dei; id est, postquam reliquimus mundum, postquam conversi sumus ad Deum, post insecutionem daemonum, post mersionem baptismatis, post privationem diabolicae potestatis, (0173C)post dimersionem peccatorum, post exsultationem indultae salutis, post gloriam et divinae laudationis hymnum, considerandum est quo ducimur, et per qua ducimur, reminiscentes nos attrahi et vocari per solam gratiam Conditoris ad terram repromissionis, scilicet terram viventium regionis, in qua erimus cohaeredes Christi et filii regni.
CAPUT VII. De baptizatis instruendis in sana doctrina. Videamus certe jam nunc quomodo illa sapientia summi Dei susceptos ex aqua filios paternis doctrinis imbuat, et maternis miserationibus foveat, ut alios nescios instruat, alios teneros amplectatur.
CAPUT VIII. Quod est aqua amara et dulcis. (0173D)Jam post transitum maris venitur ad aquas Mara (Exod. XV, 23). Qui locus ex amaritudine aquarum nomen accepit. Sic denique post baptismum venimus ad cognitionem legis. Et quia nisi prius cognitio habeatur historiae, non potest spiritus intelligentia nosse, ideo ante venitur ad scientiam praecepti. Sed cum praegustatur superficies ejus, quia littera occidit, amara taedet. Unde nec cursus praeceptorum ejus aliquid in refectione saporat, quia ad perfectionem nihil adduxit (Hebr. VII, 19). Ordinate igitur litteram occidentem addiscimus. Sed accepta fide intelligentiae spiritalis, et ligno crucis passionis immisto, vertitur in dulcedinem fidei, et quidquid illa favente amarum fuit, pie intelligendo dulcescit.
CAPUT IX. De duodecim apostolis et septuaginta discipulis. (0174A) Inde venitur ad duodecim fontes aquarum dulcium, et septuaginta palmarum (Ibid., 27), quae nobis ostendunt duodecim apostolos, et septuaginta discipulos ordinis secundi, de quibus Dominus binos ante faciem suam legitur praemisisse (Luc. X, 1). Ex quibus fontibus et palmis doctrinam potamus, et dulces fructus victoriae sumimus. Unde et Elim, quod est nomen mansionis ejus, vertitur in arietes fortes. Ipsi namque sunt gregum robusti principes et duces ovium, id est, doctores gentium. Debite itaque venitur ad gratiam Evangelii, quae nobis per Christi discipulos et suavitatem regni coelestis attribuit, et victoriam de nequitiis spiritalibus concedit.
CAPUT X. Quod celeri compendio per iter Evangelii veniatur ad regnum. (0174B) Omnis dehinc quae sequitur diversitas mansionum singillatim digeretur ostensione mysteriorum. Sed quia jam a sanctis Patribus digesta tenetur, evangelicae gratiae nobis est advocatio exsequenda, in qua invenimus praestantiorem viam celeriori salutis compendio praeparatam: quae non nobis quadraginta annorum spatio inter pericula hostiumque discrimina haereditatis assumendae requiem differat; sed in eo qui ait: Venite ad me omnes qui laboratis, et ego vos reficiam: tollite jugum meum super vos, et discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris (Matth. XI, 28-30), velox et (0174C)facile remedium Salvatoris accommodet.
CAPUT XI. De attendenda actione liberationis humanae. Attendamus jam actionem liberationis nostrae. Et ita demum consideremus viam itineris tendentem ad beatitudinem mansionis. Dicit ipsa Veritas: Si vos Filius liberaverit, tunc vere liberi eritis (Joan. VIII, 36). Ecce jam vera libertas, quia vocati ad gratiam Redemptoris, quasi Aegypto et Pharaone relicto, Zabuli et peccatorum admisimus servitutem. Transivimus more baptismatis; in cujus sacramento cuncta commoda nostrae salutis cum nobilitate libertatis accepimus. Venimus ad discursum vitae praesentis, et proficiente aetate percipiendae scientiae operam damus: sic per cognitionem legis amaritudinem occidentis (0174D)litterae attentamus. Cujus legis idem, qui et Evangeliorum, unus auctor est Deus.
CAPUT XII. Quod non immoratur in lege, si spiritaliter intelligitur. Quam tamen legem spiritaliter intelligendo, non immoratur in amaritudine ejus, sed cito properamus ad doctrinae aquas et victoriae palmas, ubi per apostolos ubertate doctrinarum coelestium satiamur, et spiritalis gloriae triumphis attollimur.
CAPUT XIII. De illucescente Evangelii lumine. Illucescat nobis sedentibus in tenebris et umbra mortis (Luc. I, 79) lumen evangelicum, quod illuminat (0175A)omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan. I, 9); quod jam non nobis occidat inter occursus tentationum, sed luceat semper collatione miserationum illapsum.
CAPUT XIV. De praeparativa Incarnationis, quae perducit nos usque ad incommutabilem veritatem Deitatis. Efficitur nobis via per susceptionem carnis, qui consistit vita per vigorem aeternitatis, perducens nos usque ad dulcedinem perennis et incommutabilis veritatis.
CAPUT XV. Quod in eremo sanctae vitae delectatio non invenitur voluptatis immundae. Contemplemur jam hoc prosperabile iter quod a (0175B)sanctis agitur in deserto, et cum illis pari eorum imitatione ducamur. De his dicitur qui, post transitum maris Rubri per deserta pergentes, secundum veram promissionem Dei se venire confidebant ad repromissionis terram. Cumque omnis populus ex sanctorum multitudine et sceleratorum unitate concretus pariter protectione Dei incederet, Scriptura tamen sacra ex meliori parte sanctorum, de quibus dicitur: Oculi Domini super justos (Psalm. XXXIII, 16), tacitis iniquis, solam narrat actionem beatitudinis. Ingrediamur ergo et nos cum his justis, de quibus dicitur: Iter fecerunt per deserta, quae non habitabantur (Sap. XI, 2), illa certe quae habitationes non habeant voluptatum, ubi non sint mansiones corruptionum, ubi non terrena felicitas ad interitum (0175C)mulcens, ubi nullae oblectationes quae ad terram viventium properantes praepediunt viatores: qui in locis secretis fecerunt casas (Ibid.), quia mentis requiem in contemplationis abdito posuerunt, non incauta obstinatione sese hostibus objectantes, sed salutari provisione expedibilium se consiliorum secreto tutantes; ubi non eos vana gloria ad perniciem ostentaret, sed unde vera humilitas ad interitum superborum educeret: qui steterunt contra hostes (Ibid. 3), quia inflexibilem vigorem animi contra tentationum impetus erexerunt, nulla praesentis vitae mollitia delibuti, in acie spiritalis belli nunquam deflexi ab statu sanctae intentionis ante impetum aeriae potestatis: atque ideo de inimicis se vindicaverunt (Ibid.), quia per arma justitiae muniti a dextris (0175D)et sinistris, non sunt gloria prosperitatis elati, non adversitatis pondere pressi. Inde vindicaverunt se, quoniam expugnationem inimicorum, sui salvationem obtinuerunt; et unde adversitas vitiorum depulsa interiit, inde convulsa salus sanctorum militum stetit. Qui sitierunt, et invocaverunt Deum (Ibid., 4), quia igne charitatis ardentes sitienter invocabant quem veraciter amabant. Magna in illos sitis amoris efferbuit, quam invocatio Dei remuneratione refectionis infusit. Quanto enim fervens amor in Dei dilectione exstitit, tanto calor gratiae solatium in refrigerio occurrit. Unde et data est illis de petra altissima aqua (Ibid.); quia quod in se ardore dilectionis erexerunt, tota ad fluenta altissimae petrae, id (0176A)est spiritalis gratiae pervenerunt, et omnem bonorum desideriorum sitim perventa felicitate potarunt. Quibus et fuit requies de lapide duro (Ibid.), id est forti, quia quidquid fluidum fuit ignis charitatis exurit, quidquid fragile amoris incendium roboravit, quidquid bene desiderabile beata his aeternitas solidavit.
CAPUT XVI. De congressione eremi sanctae vitae. Ita denique aggredimur desertum sanctae vitae, in quo, desiccatis omnium carnalium voluptatum humoribus, nihil inveniemus quod sit per contrarium pulchrum oculis aspectuque delectabile, in quo cum arbitrii manus extenderimus, cogitationumque fuerit palato gustatum, in antiquam perniciem retrahat ad (0176B)aeternam munditiem jam renatos. Non erit illic in quo oculorum visio aspectu lascivo vagetur, cum indesinenter dixerimus: Oculi nostri ad Dominum Deum nostrum, donec misereatur nostri (Psalm. CXXII, 2). Non erunt aures lethalibus susurris avium immundarum illectae, quae cordis quietem aut male inquietando perturbent, aut male demulcendo in torporem oblectent, cum meditatum fuerit: Ergo dormiam, et cor meum vigilet (Cant. V, 2). Non erit odoratus spiramentis fluxae delectationis infectus, cum amore sponsi ardentes dixerimus ad eum: In odorem unguentorum tuorum curremus (Cant. I, 3). Non erit gustus antiquae putredinis acore corruptus, cum guttur gratiae saporatum eruperit: Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, super mel ori meo! (Psalm. (0176C)CXVIII, 103). Non lingua scurrile mendum detrahendumque conjiciet, cum refectionem gratiae sentiens dixerit: Repletum est gaudio os meum, et lingua mea exsultatione (Psalm. CXXV, 2). Non cor fluxu cogitationis elanguet, cum fuerit omni custodia conservatum. Non tactus sordentis operationis immunditiem attrectabit, cum vere depromptum fuerit: Lavabo inter innocentes manus meas, et circumdabo altare tuum, Domine (Psalm. XXV, 1). Non gressus animi luti gurgite cohaerebunt, cum intentio solida dixerit: Statuit supra petram pedes meos, et direxit gressus meos (Psalm. XXXIX, 3). Non corpus aeris blanditiis licenter appetet refoveri, dum constanter astruxerit: Dominus regit me, et nihil mihi deerit (Psalm. XXII, 1). (0176D)Non incommoditatis licentiosa remedia quaerentur, cum attente dictum fuerit: Dominus illuminatio mea, et salus mea (Psalm. XXVI, 1). Non indigentiae refectio appetitu lautiori vitiosa quaeret, cum vera confidentia acclamarit: Non occidit Deus fame animam justi (Prov. X, 3). Non moestitia beatitudinem exstinguens animam dejiciet, cum hilaritas mentis eruperit in jubilo exsultationis: Cor meum et caro mea exsultaverunt in Deum vivum (Psalm. LXXXIII, 3). Non prosperitatis attentabitur oblectatio mulcens, cum sola delectatio in Deum fuerit tota voluntate dicentis: Dominus pars haereditatis meae (Psalm. XV, 5). Postremum nihil de mundi solatiis affectabit qui cum Paulo dixerit: Mihi absit gloriari nisi in cruce Domini mei Jesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus (0177A)est, et ego mundo (Galat. VI, 14). Omnis quoque interioris hominis voluptuosus humor, et arvina putridae operationis, tumorque turgidae mentis uno et salutari purgabuntur ac desiccabuntur antidoto, cum dicentis Domini fuerit praeceptum impletum: Si quis vult post me venire, abneget semetipsum sibi, et tollat crucem suam, et sequatur me (Luc. IX, 23).
CAPUT XVII. De signis et ducatu deserti. O quam beatus populus tale gradiens per desertum, in quo Redemptorem suum habens ducem, hunc solum sequitur, hunc attendit, tollens crucem vel Domini sui, vel suam; quae tunc erit Domini sui, cum in ejus fide omnem aeriae potestatis expugnaverit triumphando; tunc autem sua, cum ad imitamentum (0177B)passionis Domini sui carnem suam cum vitiis affixerit clavis timoris! Ita imperterritus vastitatem eremi pertransibit, quia lux illi praeveniens gratia miserantis, dux ejus ipse Redemptor, signum victoriae gloria crucis, protectio jugis subsequens misericordia redimentis.
CAPUT XVIII. Quod sol justitiae, qui lumen infundit, ipse humorem voluptatis exhaurit. Ecce sol justitiae, qui illuxit nobis, ut in lumine suo recto itinere gradiamur, ipse in calore suo omnem fluxum humoremque sauciae voluptatis exhausit; ut qui jam quo recto gradiamur agnovimus, nullo corruptionis fluidae tactu tardemur. Sic itaque austeritatem diligant deserti, qui amoenitatem desiderant (0177C)vitae. Sic delectentur in afflictione carnis, quorum anima Dominum magnificat, et in Deo salutari suo spiritus exsultat (Luc. I, 47). Sic tota eremus vitae praesentis mundi destituta solatiis, spe futurae consolationis amabitur, quoniam ad patriam beatorum non melius, non celerius itur quam per angustias passionum, dicente Paulo: Non sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis (Rom. VIII, 18).
CAPUT XIX. Quod per solam gratiam Dei possit homo salvari. Jam quia salutaris eremus justitiae illustrata lumine, et acta calore patuit, nunc in labore viatoribus, sed in refectione aeternis civibus iter praebens; (0177D)videamus delicias quas illis in ea dux eorum per collatum sancti Spiritus pignus in solatium administrat; ut omnis homo suae impossibilitatis consideratione commonitus, destitutum se propriis meritis agnoscens, in Deo solo spem ponat, qui et velle praeparat, et posse donat; qui non merentibus gratuito dat merita, quibus restituat dona; qui primo misericordiam tribuens dat substantiam bonorum operum, et post largitur munera praemiorum; qui facit in sua servitute unde placeat sibi serviens, quem postea muneretur ad regnum vocans.
CAPUT XX. De attendendo refrigerio aeternitatis propter donum consolationis praesentis. Tunc proinde acutissima quisque, in quantum (0178A)valet, mentis acie admiranter spectet, quod illic refrigerium aeternitatis dabit, quando tam multum hic temporis solatium tribuit: quid illic exsultationis erit in munere si tantum hic consolationis datur in pignore: quae nobis gloria de perventione, si tanta exsultatio in spe: quae nobis jucunditas aeternae amabilitatis amplexu habere et aspicere Redemptorem, si tanta salus est habuisse redemptionem.
CAPUT XXI. De affectibus quibus beatitudo desideratur aeterna. O Domine! da illum ignem, quem misisti veniens in terra, et quem vis ut ardeat (Luc. XII, 49). Da ardere charitatis igne, da lucere obedientiae splendore, da fervere dilectionis amore, da inter pericula interitum non habere, da de periculis feliciter exire, da (0178B)ad tuam dulcedinem festinare, da ad tuam visionem tranquille venire, da tuae visionis manifestatione perenniter satiari, da te in saeculorum aeternitate sine fine laudare. Sollicitis certe mentibus jam illud est considerare, quod istud est promereri: illud exspectare, quod istud habere: illud evidentissime percipere, quod istud veraciter percepisse.
CAPUT XXII. De descriptione voluptatum, quarum humor non invenitur in sancto deserto. Exstinguendorum jam spiritalium morborum virus, quod nullo voluptatum madente humore in hoc deserto vel oboriri poterit, vel fluere, bene singulis speciebus quodammodo insipienti aegroto, cujus aegritudo quanto ignota inde deterior, sapiens ille (0178C)apostolicus sermo describit: Manifesta sunt opera carnis, quae sunt fornicatio, immunditia, luxuria, idolorum servitus, veneficia, inimicitiae, contentiones, aemulationes, irae, rixae, dissensiones, haereses, invidiae, homicidia, ebrietates, comessationes, et his similia, quae praedico vobis, sicut et praedixi, quoniam qui talia agunt regnum Dei non consequentur (Galat. V, 19-21).
CAPUT XXIII. De dapibus spiritalibus mentis stomacho praeparatis. Rejectis exhinc nauseis talium humorum, et ventre mentis sordenti putredine liberato, tranquillo et apto jam in appetitum salutis stomacho praeparato, idem apostolicus sermo opulentam virtutum dapem apparatu piae administrationis apponit consequenter, et dicit: Fructus spiritus est charitas, gaudium, pax, (0178D)longanimitas, bonitas, benignitas, fides, patientia, mansuetudo, modestia, continentia, castitas: adversus hujusmodi non est lex. Qui autem sunt Christi carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis. Si vivimus spiritu, spiritu et ambulemus. Non efficiamur inanis gloriae cupidi, invicem provocantes, invicem invidentes (Ibid., 22-26).
CAPUT XXIV. Quod multis charismatum donis nos in hac peregrinatione reficiat Christus. Sunt quoque et praecedentia charismatum dona, quibus pariter cum his sanctus Spiritus in hac peregrinatione nos reficit, quem dedit nobis Christus in pignore pietatis, ut deficientes non habeat in via, quos reficiendos deducat in patriam.
CAPUT XXV. De sacramento luminis. (0179A) Lumen scilicet cognitionis suae, de quo dicimus ad Patrem, et in lumine tuo videbimus lumen (Psalm. XXXV, 10), quoniam in cognitione Christi, qui lumen est, videbimus lumen, Patrem, luminis genitorem. Et ita vere est, quia qui habet Filium habet et Patrem, et quia nemo novit Patrem nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare (Matth. XI, 27). Vel quia etiam dedit nobis sanctae intelligentiae lumen, in quo possimus mandata illius perscrutari, et fructum perscrutationis ejus adjutorio invenire.
CAPUT XXVI. De sacramento olei. Oleum sanctificationis, quo unctionem accipimus laetitiae spiritalis, de quo dicente propheta: Computrescet (0179B)jugum a facie olei (Isai. X, 27), cum infusionem ejus accepimus, jugum peccati, quod animae collum pressit, putrefactum evanuit.
CAPUT XXVII. De sacramento panis. Panem coelestis mannae, quem in sui corporis veritate signavit dicens: Hic est panis, qui de coelo descendit, et vitam dat mundo (Joan. VI, 33).
CAPUT XXVIII. De sacramento aquae. Aquam vitae, quae ex percussura virgae fluxit e petra, praebens significantiam, quod duorum lignorum crucis formae corpus Christi suspensum vitale nobis poculum emanaret, quod et in aqua lavationem (0179C)baptismatis ostenderet, et in sanguine remissionem peccatorum efficeret. Inest quoque illic viror ramorum, quae consideratione sui umbram anxius ferunt, doctrinae foliis scientiam parant, pomis refectionem intelligentiae administrant, viriditatis aspectu aeternitatem commendant.
CAPUT XXIX. De significantia virgae. Ibi virga carnis Christi, quae post siccitatem mortis floruit: quia postquam de radice Jesse in passione succisa est, vivacius mortificata reviruit, habens eadem caro in virga super omnia regnandi potentiam, et in flore pulchritudinis resurrectionis, et redemptorum universitatis gloriam demonstratam.
CAPUT XXX. De significantia floris et lilii. (0179D) Ibi flos campi, et lilium convallium (Cant. II, 1), quia idem Christus de surculo virginalis corporis exortus mundi decus enituit, et humilitatis virginum gratia praefulsit.
CAPUT XXXI. De significantia vitis. Illic vitis illa evangelica proprio Veritatis testimonio ostensa (Joan. XV, 1), quae toto mundo patens se vitam in se credentibus praebet, et in se credentes ad aeternitatem vitae in se palmites habet; cujus uvae (0180A)sanguis pretium mundi est, redemptio fidelium, abolitio delicti et praemium regni.
CAPUT XXXII. De significantia malogranati. Ibi malogranatum illud nobilitatis Ecclesiae, quod in granis fidelium astricta unitate diversum est: quod meritorum mansione divisum, et fidei est unitate compactum: quod Christi sanguis titulo rubet, et durabilis beata aeternitate subsistit.
CAPUT XXXIII. De significantia ficus. Necnon et ficus legisque primitivos grossos Judaeorum abjiciens, ad dulcedinem Evangelii tempore gratiae credentes subsequenter adduxit.
CAPUT XXXIV. Quod gentilitas, vel infructuosa anima desertum dicantur. (0180B) In hoc deserto et verbis et mysteriis propheticis commendata inveniuntur stagna et rivi aquarum, quae sive ad gentilitatem, sive ad infecundam animam referatur, illa est quae per inutilitatem sine fructu fatiscens in pulvere consistit, ac postea sanctae praedicationis fluenta et doctrinarum rivos erumpit. Cui etiam solitudini adhuc danda ex magno munere promittuntur.
CAPUT XXXV. De significantia cedri. Cedrus illa magni odoris, quae in sanctis virtutes et signa in operatione exhibens cum Paulo dicit: Christo bonus odor sumus Deo (II Cor. II, 15), tanto ad aeternitatis memoriam laudabilior, (0180C)quanto et a putredine corruptionis gratior invenitur et purior.
CAPUT XXXVI. De significantia spinae. Spina doctrinae spiritalis, quae dum de peccatis ac virtutibus disputat, atque modo aeterna supplicia minatur, modo coeleste gaudium promittit, ita cor audientium pungit, ut dolore compunctionis perforata mentem per oculos quasi quemdam animae sanguinem lacrymas elicere cogat.
CAPUT XXXVII. De significantia myrti. Myrtus temperantiae virtutem habens, ita ut dissoluta membra restringat. Haec dum afflictis proximis (0180D)compassione miserationis vel opem defert, vel consolationis eloquium impendit, ad spem salutis reparat, quod pressuris illisum dissolute atteri potuerat.
CAPUT XXXVIII. De significantia olivae. Oliva miserationis, quia et Graece ἔλεος misericordia dicitur, cujus liquor ante conspectum Dei acceptabiliter satis fructu miserationis elucet.
CAPUT XXXIX. De significantia abietis. Abies contemplationis, quae intra sanctam Ecclesiam (0181A)in terrenis corporibus posita jam coelestia contemplatur: et licet sit ortus ejus ex terra, jam tamen contemplando verticem montis tollit in aethera.
CAPUT XL. De significantia ulmi Ulmus potentiae saecularis, quae terrenis curis inserviens, licet nullum fructum inferat virtutis spiritalis, sanctos tamen viros donis spiritalibus plenos sua largitate sustentans, quasi vitem cum fructibus condigna portat.
CAPUT XLI. De significantia buxi. Buxus viriditatis perennis, quae cum nec altitudinem habeat, nec fructum ex aetatis infirmitate afferat, parentum tamen fidelium credulitatem sequens, fidei (0181B)semper viriditate perpetua hilarescit.
CAPUT XLII. De significantia pini. Pinus, quae in altum sancta intentione sustollitur per acumen foliorum, doctrinae verbis mentes excitans auditorum, nullius temporis adversitate aeterni desiderii viriditate nudatur, pomum intelligentiae in abditis servans, quod nisi magna discentis intentio quodam bonorum studiorum malleo penetraverit, otiosis facile non patescit. Cum autem in sumptum intelligentiae fuerit exemptum, et fauces in eloquio saporat, et stomachum mentis in virtutis intellectu confirmat, proferens resinam in sudore tolerantiae de corporis passione, quae proximorum injecta vulneribus, (0181C)et ulcus in salute curat, et olfactu in opinione bona conflagrat.
CAPUT XLIII. De significantia cedri et cupressi. Cedrus pariter et cupressus, de quibus dicitur: Tecta domorum nostrarum cedrina, laquearia nostra capressina (Cant. I, 16), haec innuunt, geminam videlicet dilectionem Dei et proximi, quae in sanctis, qui sunt habitaculum Dei, per sanctum Spiritum desuper concessa monstratur, ut in Ecclesiae sublimitate aliud dilectio Dei constet in protectionis virtute, aliud dilectio proximi haereat in decore.
CAPUT XLIV. De significantia calami. Ibi calamus doctrinae spiritalis aqua nutritus, usque (0181D)adeo gratiam obtinens dignitatis, ut in verbo Dei proficiens et ipse scriptor, velut doctor aut praedicator fiat.
CAPUT XLV. De significantia junci. Ibi juncus eadem doctrinae gratia educatus, qui licet ad hoc provehi non valeat, ut calamus scribens, id est doctor praedicans, fiat, quia tamen obedientiae virtutem servat, et juri discendo proficit, et viriditatem usque ad remunerationem servat.
CAPUT XLVI. De significantia lilii, rosae et violae. Est quoque candidum lilium flos virginum, rosae purpurantis sanguinis martyrum, violae gratia continentium.
CAPUT XLVII. De significantia hyssopi. (0182A) Hyssopus verborum Dei vim purgatoriam habens, quae aspersa tumori mentis omne quod in illa turget, praecepti austeritate arescere facit.
CAPUT XLVIII. De significantia sinapis. Ibi sinapis illa regno coelorum similis (Matth XIII, 31), semine, vi culmoque sublimis, cujus in seminibus adeo diminutio spectabilis, quia incrementorum spe cum proceritate superet olera, quaedam transgreditur et arbusta. Satio ejus humilis, maturitas excelsa. Forma seminis indesecabilis. Integrum tantum nihil redolet, attritum odore saporeque intolerabile. Culmo procera adeo ut sit avibus coeli habitatio fida. Innuit (0182B)fidem, quae coelorum est regnum, quod despicabiliter seritur in humilitate docentis. Quae cum sola attenditur, contemptibilis vilisque putatur. Jam si consideretur attente, primo non recipit sectionem, quia non habet haeresum scissuram. Secundo lene palpatu, quia jugum Christi suave et onus est leve. Tertio intentione tractatuque spiritus confricata ingens odore, ingensque sapore perflagrat, ita ut cogitans de illa recte dicat: Quaesivi sapientiam, et ipsa longe recessit (Eccles. VII, 24); quia cum sollicite de illa tractatur, impenetrabilium secretorum vigor aspicitur. Succrescit quoque robore sui, attingens praemia futurorum, quae adipiscuntur animae fidelium, quasi coeli aves in ramis virtutum ejus habitationis soliditatem habentes.
CAPUT XLIX. De significantia montis, quod est Christus. (0182C) Ibi aspicitur mons ille solus supra verticem omnium montium elevatus (Dan. II, 35), qui ex lapide sine manibus abscisso crevit, omnemque orbem terrae replevit: id est, cum Verbum caro factum sine opere conjugali ex veritate humanitatis genitum, replevit orbem, quoniam super omnia regnum ejus excrevit. Omnes quoque montes celsitudine transiit, quia super angelicam excellentiam sublimatus in paterna sede consedit.
CAPUT L. De significantia Sion, quod est Ecclesia. Ibi eminens mons Sion, qui in hujus eremi, peregrinationis (0182D)scilicet vitae praesentis longitudine positus est, ut in eo promissionem speculemur coelestium rerum. Unde et Sion speculatio dicitur.
CAPUT LI. De significantia Libani. Ibi Libanus, non ille cujus succiditur saltus ad interitum superborum, sed de quo dicitur: Odor Libani ad te veniet (Isa. LX, 13), sanctarum videlicet animarum coram te delectabilis operatio redolebit.
CAPUT LII. De significantia lapidum. Ibi lapides vivi Petri ore notati, nulla vitiorum mollitie caesioni subjecti, sed charitatis ardore ad aeternitatis officium solidati, de quibus dicitur: Accedentes ad Dominum lapidem vivum, ab hominibus (0183A)quidem reprobatum, a Deo autem electum et honorificatum, et ipsi tanquam lapides vivi superaedificamini domus spiritalis, sacerdotium sanctum, offerentes spiritales hostias acceptabiles Deo per Jesum Christum (I Petr II, 4, 5).
CAPUT LIII. De avium spiritalium solatio. Quin etiam distincta pulchritudine montium ac nemorum, quae et viriditatis et fructuum consolationem perventuris ad aeternam requiem exhibent in ostensione virtutum, adsunt quoque et bonarum avium considerationes perspicuae, quae viatorem Dei vel dulci melos refovent, vel gratiae aspectu jucundant, manentes in solatium viatori, angoremque itineris protectionis comitatu solantes.
CAPUT LIV. De significantia columbae. (0183B) Columba scilicet in evangelica simplicitate innocentiae pollens, quae cum carnis fel non habeat, irae quoque et indignationis amaritudine caret: in cujus specie supra Christum Spiritus Patris venit (Matth. III, 16), et cui jubet idem suos discipulos similes esse, dum dicit: Estote simplices sicut columbae (Matth. X, 16); servare praecipiens mansuetudinis simplicitatisque virtutem, ira et indignatione simulque malitia discedente.
CAPUT LV. De significantia pelicani. Pelicanus unicae solitudinis, videlicet idem Christus virginalis generationis singulari utero editus, (0183C)qui insolite generatus solus virgineae solitudinis est habitatione retentus.
CAPUT LVI. De significantia nycticoracis. Nycticorax domicilii ruinosi idem Dominus, qui inter ingruentia passionis tenebrosa perfidiae caligine persequentium corda contemnere non apposuit, dum pro eis et inter supplicia Patrem oravit, habitans inter eos usque ad exitum passionis et victoriam mortis.
CAPUT LVII. De significantia passeris. Passer unicus aedificii coelestis ipse utique Christus, qui postquam in ruinosi populi tenebrosis operibus passionem sustulit, in libertate resurrectionis sedem (0183D)coelestis gloriae repetivit.
CAPUT LVIII. De significantia aquilae. Aquila protectionis divinae, quae dicit: Suscepi vos tanquam pullos, tanquam sub alas aquilae, et applicavi vos ad me (Exod. XIX, 3), et expansis manuum alis in cruce credentes suscipiendo protexit, atque post occasum mortis corporeae, ascensionis volatu coelos ascendit: in Joanne quoque coelestis eminentiae avolans ad Patrem pervenit, et quid de Verbo Dei cognoverit mundo denuntiat.
CAPUT LIX. De significantia fulicis. Fulix, cujus domus est petra, quae domus passerum (0184A)dux est. Christus enim petra, qui est requies, quiescendi soliditas fixa, sanctis omnibus dux est ad aeternae introitum vitae.
CAPUT LX. De significantia turturis. Turtur ecclesiastica, quae nidum sibi de lignis crucis construens reponit in eo sub calore fidei credentes quosque parvulos coalendos, donec educati in fidei mansione possint ad hoc pervenire, ut similitudinem passionis valeant tollere crucem Christi, et eumdem Dominum sequi.
CAPUT LXI. De significantia hirundinis. Hirundo illa perspicax, linguaque nitenti sono opportune (0184B)importune praedicans, pigros excitat, quae libertate contemplationis vividae volans nulli rapacissimae daemoniosae avi praeda cognoscitur; industria sancti operis nidum construens mentis, ubi dum cogitationum pullos in proximorum amabili societate, velut in hominum domo fovet, post ad volatum perfectae virtutis opus dirigit actionis.
CAPUT LXII. De significantia gallinae. Gallina evangelica Domini est similitudine et ore prolata: gratum mansuetudine genus, progenie lucrosum, et in fetibus pium, studiose filios fovens, studiosius educans. Non enim in fetu variatur ut perdix, non fovenda relinquit ut phasis; sed suis strenua genitis cum portaverit escam, sedula voce parvulos (0184C)asciscit, quos secum indivise trahens nec frigoris, nec famis sinit aerumna terreri. Per hujus speciem pietatem suam Dominus praeferens infideli plebi loquebatur dicens: Jerusalem, Jerusalem, quoties volui congregare filios tuos, sicut gallina congregat pullos suos sub alis suis, et noluisti. Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta (Matth. XXIII, 37, 38); unde quia non erit sub alis protectionis Dei . . . . .
CAPUT LXIII. De significantia phoenicis. CAPUT LXIV. De significantia serpentis utriusque.. . . . ad Redemptoris visionem erecta constiterit: quoniam cum exaltationem ejus in cruce conspicimus, (0184D)tunc in defensionem nostram super aspidem peccati et basiliscum mortis eum ambulasse (Psalm. XC, 13), leonem quoque diabolum, atque draconem Antichristum conculcasse sentimus. Haec certe cuncta per victoriam passionis ejus superata sunt et exstincta cunctis nobis, qui passionis ejus conformes effecti, nos mundo nobisque mundum agnoscimus crucifixum. CAPUT LXV. Item significantia serpentis. Est quoque et alius connexus eidem suo capiti serpens, qui dum ad vitam in specus foramine fidei caput abscondit, corpus in mortis passione concedit, exuens se tunica conversationis vetustae, ut ambulare possit in novitate vitae.
CAPUT LXVI. De significantia utriusque leonis. (0185A) Saeviat licet leo, qui circuiens quaerit quem devoret (I Petr. V, 8), nobiscum tamen semper ille est ex tribu Juda victor leo (Apoc. V, 5), qui tam libenter nos de illo defendit quam illum ipse potentialiter vicit.
CAPUT LXVII. De significantia lupi et ovis. Ingruat licet lupus, qui mortis faucibus anhelat semper in praedam, adest nobiscum pro nobis contra illum obsistens ei ovis illa non aperiens os suum ad occisionem ducta (Isa. LIII, 7). vestiens ac muniens nos contra impietatis jacula et frigus lanis miserationis, et calore charitatis, et inexpugnatione pugnantis.
CAPUT LXVIII. De significantia agni. (0185B) Stat et agnus ipse immaculatus, qui quoniam non habet peccati maculam, inde lupi et leonis hujus molas confringens (Psalm. LVII, 7), non sinit corpus suum attingi morsibus ejus. Effuso namque sanguine suo exstinguens vigorem quo ille devorare animarum vitam, quasi bibere sanguinem, solitus erat, dum innoxius immolatus in mortem occubuit, illius voracitatem pariter et rabiem exstinxit, sanguinis sui effusione sitim occisorum sanguinis non irrigans, sed exstinguens; non humidans, sed necans; non temperans, sed absorbens; ut cum ille noxium animarum sanguinem insatiabiliter hauriret, iste innoxium (0185C)effundens, devorantem et haurientem pariter exhauriret.
CAPUT LXIX. De significantia cervi. Est et cervus viam praeceptorum Dei fidei rectitudine currens, qui non habet vulpis haereticae flexum, de quo dicitur: Rectus cursus cervi, vulpeculae autem flexuosus. Qui asperitate linguae serpentem perimit, quia invectione doctrinae in audientium cordibus peccati vigorem occidit; qui desiderat ad fontes aquarum (Psalm. XLI, 1), ut perveniens ad Deum vivum, visionis ejus aeterno refrigerio animetur.
CAPUT LXX. De significantia hinnulorum capreae. (0185D)Capreae quoque duorum populorum hinnuli (Cant. IV, 5), qui se per humilitatem quidem veraciter peccatores agnoscunt, sed per charitatem currentibus nihil sibi de impedimento temporalitatis obviare persentiunt. Nam contemplationis ardua petentes, libere in sublimibus amoris saltibus conscendunt. Qui cum ad compassionem proximorum dejicere se videntur, nullo praecipitationis lapsu laeduntur, quia piae virtutis cornibus se excipiunt, ne in periculis proximi labantur.
CAPUT LXXI. De significantia equi. Est et equus, non ille qui in sui confidentia superbum suscipit ascensorem, cum quo praecipitatur in mare (Exod. XV, 1); sed ille speciosus in certamine, (0186A)qui contra aerias potestates impigro nos exercitio fert, et in nomine Domini nostri magnificatos a periculis eruit.
CAPUT LXXII. De felicitate sancti deserti. O beatum desertum! in quo non pedibus corporis, sed cordis motibus itur; in quo non rei ambitio, sed consideratio quaeritur; ubi gradiens animus non lassatur, quia nec crurum poplite iter expletur; ubi non desideratur quando refectio mittetur, sed quando refectionis perfectio inveniatur; ubi quodlibet aliud non est, quam quod praemium erit; ubi concordia sensuum ita perseverantiae statu ad laboris finem anhelat, ut nulla hanc actio laboriosa praepediat; ubi nulla fit oblivio futuri, quamvis multa (0186B)sit pressura imminens de praesenti; ubi jam de remuneratione aliquid gustatur, quando in pondere passionis constantia immota tenetur; quam non fecundat voluptatum humor, sed charitatis calor; cujus viriditas non voluptuosis humoribus infusa, sed ferventibus sanctae custodiae studiis est nutrita; cujus durabilitas non otiorum interjectionibus, sed jugi intentione servatur; ubi odor bonae actionis nullo dissipatur flatu violentiae saecularis; ubi gratus aspectus nullo impeditur hebetudinis objectu; ubi sanctus labor non fastidit tolerantiam operis; ubi omnis sancta actio jucunditas, ubi otiositas exsecrabilis et nulla. Non est sic ardua, ut sit et pavenda. Sic autem innoxia libertatem grata nescit inquinamentis admista. Grata pariter est, et arcta: (0186C)grata desideriis praemiorum, arcta prohibitione peccaminum. Quicunque aeterna amat, in hac avidus currit. Quicunque temporalibus haeret, hanc compeditus nec aggredi pertimescat. Ibi certitudo salutis adversa amat, otii vero tranquilla prosperitas enervat. Ibi fortis dilectio ut mors (Cant. VIII, 6); quia quem divinitatis amor afflaverit, actio mundialis mortificatum habet. Omnis illic viator charitate vulneratus currit, et ad praemium vulneris ardenter agitur stimulis charitatis. Terreno constituta sinu, coelesti delectatur adnisu. Mortali vegetata tempore, mortali potitur amore: et inde ad immortalitatis gloriam libere tendit, unde mortificationem corporis veraciter assumit. Pervia illa est sacrorum vestigiis animorum. Omnis illam futurus (0186D)bonae patriae civis sexu congreditur, aetate appetit, tempore intrat, opere agit, intentione urget, amore complectitur. Majores natu cum Mosen et Aaron per instantiam servitutis sanctae nitent internae gloriae claritate. Juvenes per exercitium operis bella tentationum subigunt spiritalibus armis. Mulieres cum Maria in tympano attenuatae carnis divinae gloriae personant hymnis; instructae usibus virtutis, ut per virorum fortium viam sit illis liberum ambulare. Quae ideo non refugiunt tentationum incursus hostilium, quia vigore animi cohaerent societati sanctorum; et inde non separantur duri itineris labore, quia pares sunt intentionis sanctae congressione. Non queruntur de imbecillitate propria, quia per (0187A)mollitiem corporis operationem exerunt virtutis. Delicatum sibi nihil ex mollitie deputant, quando et corpora suscipiendis persecutorum gladiis parant. Nihil tenerum de sexu sentiunt, quando totum ad victoriam gloriae duruit, quod molle oblectabiliter fuit. Non erit de cujuscunque proposito vel honore, sexu vel ordine, persona vel genere, quem non in peregrinatione mortalitatis hujus eremi sanctae istius mansio vel tutandum suscipiens teneat, vel itinere salutari ad mansionem aeternae beatitudinis mittat. Instat enim illic omnium capacitas ordinum, nullius rei a se rejecta conditione; quae in eam rationabiliter vegetatur, sapienter vivit, in Dei dilectione consistit, et ad laudationem aeternitatis divinae pertendit. Nam cum sit in pontificibus exemplum (0187B)beate vivendi et celsitudo gloriae coelestis, in sacerdotibus beatae vitae gravitas honesta, in ministris sancta vita obedientiaque subministrata, in reliquo religionis corpore venustas morum, et ordinum custodia distinctorum: virginibus incorruptionis gloria, continentibus solatiorum exspectatio, poenitentibus indulta remissio, divitibus et in usu divitiarum liberalitas prompta, et in illicitis usibus licentia abscissa, egenis consolatio vitalis, potestatibus et in excellentia honoris humilitas vera, et in excessu pietatis aggravatio cohibenda, conjugibus et in prole honesta libertas, et in libitu dempta voluptas; omnes hic situs ad salutem suscipit, omnes hoc iter ad vitam mittit. Tantum est, ut qui religionis hujus plagam ingressus fuerit, innocentiae (0187C)haereat, charitate ardeat, et ad manifestationem gloriae Dei illa perenniter satiandus anhelet: quoniam omnis ejus viator quanto sapiens fixusque fuerit in ordine proprio, tanto certus erit in praemio exspectando; et quanto ardentior in operando quod bonum est, tanto fidus in percipiendo quod praemium est.
CAPUT LXXIII. Sperandum in solo Deo. Descripto eremi discursu, et attentata illic spiritali refectione, exhaustoque omnium vitiorum humore, tunc plena tranquillitas pergentibus erit, quando tota spes in auctorem omnium bonorum Deum fixa perstiterit.
CAPUT LXXIV. Quod nemo salvari possit nisi et praecedenti et subsequenti misericordia Dei. (0187D) Quamvis mari baptismatis abluti, quamvis libertati contraditi, cantemus canticum gloriae Dei, nequimus per spatia praesentis vitae duci ad possessionem quietis aeternae, nisi, donec mortaliter vivimus, et lumen nos columnae praecedat, et protectio nobis obumbret; quo inter omnium mundi hujus tentationum occursus et lumen gratiae Dei praeveniens provehat ignorantes, et nubes misericordiae subsequentis protegat atque roboret imbecilles.
CAPUT LXXV. De subsequenti narratione conjecta. (0188A) Porro quoniam bonorum operum quaedam sunt potentialia instrumenta, sine quibus omnis homo nec Creatori restitui, nec Redemptori omnimode valeat copulari; brevi sunt orsu notanda, ut vis dictorum suis artibus tenta solidum decorumque operis corpus efficiat enitenti junctura.
CAPUT LXXVI. Repetitio quorumdam praeteritorum. Reparati hominis exordia ex vetustate vitae ad Dei cognitionem venientis in exorcismo verbi, in denuntiatione praecepti, in unctione olei, in acceptione Symboli, in sacramento baptismi, in chrismate Spiritus sancti, in participio corporis et sanguinis (0188B)Christi, patenti et competenti ordine textu praecedentis operis sunt expleta. Quae cuncta ex auditu fidei incipiunt, per fidei exspectationem consistunt, in fidei dilectione complentur.
CAPUT LXXVII. Quid sit fides. Fides id ipsum est quo fieri credimus id quod nondum videre valemus. Nam cum videt quis, non opus est, ut quaerat rei fidem, cui detulit visionem. Si autem videri nondum potest, necesse est deferat fidem, et fieri posse confirmet quod videre minime valet.
CAPUT LXXVIII. Unde dicta fides. (0188C)Ex hoc ergo dicta fides, quod fiat illud quod inter utrosque placitum est, id est, inter Deum et hominem; ut in praesenti credatur in Deum, et in futuro credatur satiari dulcedine Dei, quam repromisit diligentibus se.
CAPUT LXXIX. Quod fides et malarum rerum, et bonarum. Fides porro est non solum in Deum. Nam est et malarum rerum, et bonarum; quia et bona creduntur, et mala: et hoc fide bona, non mala.
CAPUT LXXX. Quod fides et praeteritarum rerum sit, et praesentium, et futurarum. Est etiam fides et praeteritarum rerum, et praesentium, (0188D)et futurarum. Credimus enim mortuum Christum, quod praeteriit; credimus sedere ad dexteram Patris, quod nunc est. Credimus venturum ad judicandum, quod futurum est.
CAPUT LXXXI. Quod fides et suarum rerum sit et alienarum. Item fides et suarum rerum est et alienarum. Nam et se quisque credit aliquando esse coepisse, nec fuisse utique sempiternum, quia coepit; esse autem aeternum, quia non desinit. Nec solum de aliis hominibus multa quae ad religionem pertinent, verum etiam de angelis credimus.
CAPUT LXXXII. Quod fides et opus connexa salvent hominem, discissa non salvent. (0189A) Perfectae fidei accessus operum magna virtutis affinitate connectitur, quoniam si neutro sibi haereant, sunt utroque confusa, dicente apostolo: Vis autem scire, o homo inanis, quoniam fides sine operibus mortua est? Abraham pater noster nonne ex operibus justificatus est offerens Isaac filium suum super altare (Genes. XXII, 9)? V des, quoniam fides cooperabatur operibus illius, et ex operibus fides consummata est, et suppleta est Scriptura dicens: Credidit Abraham Deo, et reputatum est illi ad justitiam, et amicus Dei appellatus est? (Genes. XV, 6; Rom. IV, 3). Vides quoniam ex operibus justificatur homo, et non ex fide tantum? (Jacob. II, 20-24.) (0189B)Quid ergo, quia divisione sui destruuntur utraque, nisi ut connexione sui construantur utraque, quo juxta Abraham fides opera commendet, et juxta apostolum fidem operatio vivificet? Porro revelante nobis Evangelio, haereditatem aeternae vitae nonnisi fides Christi commendat, dicente ipso: Haec est vita aeterna, ut credant te solum verum Deum, et quem misisti Jesum Christum Filium tuum (Joan. XVII, 3). Credentibus deinde assignat idem Dominus fidei opera cohaerere debere, nec extra operum dignitatem fide sola posse salvari, ipso dicente: Non omnis qui dicit mihi: Domine, Domine, intrabit in regnum coelorum; sed qui fecerit voluntatem Patris mei qui in coelis est, ipse intrabit in regnum coelorum (0189C)(Matth. VII, 21). Ad statum ergo salutis fides et opus cohaerentia manebunt, quia ad interitum salvationis male diffidentia comprobantur.
CAPUT LXXXIII. De comparationibus rerum fidei operique conjectis. Sicut enim qualitas alicujus formatae rei non in sola pulchritudine metalli consistit, nisi huic manus operantis dispositionis ordine decorem imprimat venustatis, ita fides nullius operibus compta non solum invenitur indecora, sed etiam mortua: ita certe lucerna fidei, nisi bonorum operum habeat nutrimenta, citatim videtur exstincta. Sic corporalis vita hominis, nisi ciborum competentia vegetetur, in labem morientis inducitur. Ita denique nisi vegetet hoc vitalis spiritus, erit mortuum corpus. (0189D)Sic plantatio nemoris, nisi coalescat rivulis humoris, continuo exstinguitur uredine siccitatis. Consequens ergo est ut praecedentem fidem sequantur opera, quoniam nec aedificium operum sine fidei fundamento, sine instructura operis inanescit. Est ergo homini tunc magna felicitas, quando fides illa, quae per dilectionem operatur, ipsius dilectionis operatione munitur, ut si diligit qui credit, operis exhibitione probetur.
CAPUT LXXXIV. Quod spes non nisi bonarum et futurarum rerum. Spes nonnisi bonarum rerum est, nec nisi futurarum, et ad eum pertinentium qui earum spem gerere (0190A)perhibetur. Unde Apostolus: Spes quae videtur non est spes. Quod enim videt quis, quid sperat? Si autem quod non videmus speramus, per patientiam exspectamus (Rom. VIII, 24).
CAPUT LXXXV. Quod ex fide nascatur spes. Ex illa ergo fidei confessione, quae breviter Symbolo continetur, et carnaliter cogitata lac parvulorum est, spiritaliter autem considerata atque tractata cibus est fortium, nascitur spes bona fidelium, cui sancta charitas comitatur.
CAPUT LXXXVI. Unde dicta spes. Spes inde dicta quod sit properandi pes. Per hanc enim progredimur, et patienter sustinemus (0190B)dilationem promissorum bonorum in hujus saeculi tentationibus constituti, donec in patientia nostra possidentes animas nostras, per adjutorium divinum a malo liberati perveniamus ad beatitudinem repromissam, in qua vivemus in omni bono.
CAPUT LXXXVII. Quod spei contraria desperatio sit. Spei porro contraria est desperatio. Ad progrediendum et sustinendum pes animi deest. Dum enim quisque iniquus peccatum amat, nec tentationem suffert, nec vitae coronam sperat.
CAPUT LXXXVIII. De sententia Pauli, qua fidem, spem et charitatem decenter contexta demonstrat. Hujus fidei accessum et spei statum ad remunerationem (0190C)beatitudinis pertendentem competentibus et verbis et rebus Paulus commendat, cum dicit: Justificati ex fide pacem habeamus ad Deum per Dominum nostrum Jesum Christum, per quem et accessum habemus in gratia ista, in qua stamus, et gloriamur in spe gloriae filiorum Dei. Non solum autem, sed et gloriamur in tribulationibus, scientes quod tribulatio patientiam operatur, patientia autem probationem, probatio vero spem. Spes autem non confundit, quia charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom. V, 1-5). Totus iste locus ita quodam articulo instruendi compactus est et concretus, ut tota ipsa principaliter tria, quae sunt fides, spes et charitas, initio, statu et complemento sui sint vel texendo completa, vel complendo (0190D)contexta.
CAPUT LXXXIX. Expositio ejusdem sententiae Pauli. Initium itaque salutis humanae ex fide esse proposuit, dicens: Justificati ex fide pacem habeamus ad Deum; et, ac si quaereretur per quid fieri posset ipsius pacis effectus, adjungit, per Dominum nostrum Jesum Christum. Et quid in hoc agit ipse Dominus noster Jesus Christus? sequitur: Per ipsum habeamus accessum in gratia ista, in qua stamus, et gloriamur in spe gloriae filiorum Dei. Ecce praedixit initium fidei, quae cum fuerit in Christo, erit justificatio credenti. Post justificationem erit pax ad Deum, ad quam ordinate (0191A)venitur per gratiam Dei, in qua jam omnis qui credit, stat contra omnia adversa immobilis, et gloriatur in spe filiorum Dei. Et ex hoc inchoant solida esse media, cujus fidelia exstiterant prima. Primo namque per fidem justificatus, quia justus ex fide vivit (Galat. III, 11). Deinde per justificationem Deo pacificatus, quia pacifici filii Dei vocabuntur (Matth. V, 9). Et haec fiunt non per aliam fidem, nisi per eam quae est in Christo Jesu, per quem accessum habemus in gratia ejusdem fidei, in qua stamus et gloriamur, quae praeparatur a Deo in bona voluntate credenti, in qua dictum est: Credens stat solidatus in petra, qui est Christus, et gloriatur sperans promissam sibi haereditatem filiorum Dei. Et hoc medium ejus, in quo sustinet luctamen adversitatis et (0191B)certamina passionis, quoniam cum homo excruciatus vel occultis tentationibus, vel apertae persecutionis objectibus, verae fidei solidatus spe invisibilia exspectat, ea quae nondum videntur ventura confidit, ea quae in futurum retributio adducet, jam in praesenti exspectatione firma complectitur, nec dubitat ut quandoque percipiat, qui ut vere percipiat, jam evidenter sperat. Unde adjungit: Non solum autem, sed et gloriamur in tribulationibus. Quid hoc est, non solum? Ergo est et aliud, in quo gloriatio est? Illud videlicet quod gloriatur in accepta fide, cujus mercedem sperat, retributionem aeternae vitae. Gloriatur autem et in alio lucro, id est in tribulationibus, quas sustinere facit: Scientes quod tribulatio patientiam operatur. Hinc dicitur: Patientia vobis necessaria (0191C)est (Hebr. X, 36); quia nisi patientia tribulationem temperet, dum pressura tribulationis vim patientiae exstinguit, negotium certaminis non ad probationem extendit, sed mox ad reprobationem elidit. Jam patientia, quam tribulatio operata fuerit, extenditur ad probationem, ut hoc quod toleratur, si ad aeternitatis amorem tendit, vere probetur; ne in sinu tolerantiae lateat murmur vocis iniquae, et quod stabat sub fasce pressurae solidum, dilabatur in murmuris fluxum; sicque probitatis dignitate careat quod in reprobatione murmuris venit. Jam probatio fidelis inventa venit ad bonorum spem, quae tanta dulcedine conditoris anhelat, ut cupiat corpore dissolvi et esse cum Christo (Philip. I, 23); tanta sui soliditate robusta, ut confundi non possit. Salus itaque illa, quae per fidem (0191D)coepit, quae justificationem invenit, quae ad pacem Dei pervenit, quae in Christo solidata accessum gratiae reperit, in qua firmissime stans veraciter gloriatur, quam tribulatio exercitavit, quam probatio (0192A)idoneam reddidit, spes deinde sine confusione ad remunerationis aeternitatem inducit, et haec non aliter, nisi quia illa ultima et quae major est horum charitas (I Cor. XIII, 13) Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis (Rom. V, 5). Hoc spei tempore, quod est medium inter fidem et charitatem, nunquam autem a fide et charitate sejunctum, fit exercitium operum bonorum, ut fidem opera commendent, ne mortua sine operibus habeatur; ut spes indesinenter opus exerceat, perducens intentionem usque ad perseverantiae salutem, tolerans quidquid adversum aut ex tentatione aut ex passione concurrerit. Et ita cuncta aequo animo sustinet, ut inter angustias dolorum et praesenti laetitia glorietur, et in futurae gloriae exspectatione laetetur.
CAPUT XC. De charitate et nomine ejus. (0192B) De charitatis bono quantum quisque dicere poterit, cum satis Paulum dixisse sufficiat? qui prosequens virtutes ejus tanta numerositate complexus est, quanta et ubertate fructus ejus opimos esse pensavit. Nomen charitatis Graecum est, quod Latine dilectio dicitur. Haec a duobus incipit, vel ab homine et Deo, vel coram Deo ab homine et proximo. In uno enim experimentum dilectionis minime patet, quia cui se, vel quid sibi quisque connectat, singularitas non habet. Haec primum a Deo ad homines venit, dicente Joanne: Non quia nos dileximus Deum, sed quia Deus prior dilexit nos, dans nobis pignus spiritus, ut diligamus eum in operibus pietatis (II Joan. IV, 10). (0192C)Dehinc ut demonstretur dilectio Dei, ostenditur dilectio proximi. Nam denuntiante apostolo: Si proximum, quem videmus, non diligimus, quomodo Deum, quem non videmus, diligere poterimus (Ibid., 20). Testimonium ergo dilectionis Dei est dilectio proximi. Et tunc vere diligi probabitur Deus, quando in Deum amicus, propter Deum dilectus convincitur inimicus. Haec ubi vera consistit, intercidi nescit; quia interruptionem non habet quod permanebit in aeternitatis haereditate: tantum effectu suae operationis idonea, ut non quaerens quae sua sunt (I Cor. XIII, 5), sese periculis ingerat proximorum, atque quidquid lucrandum asciverit, aut propriae prosperitatis communione refoveat, aut susceptae adversitatis expugnatione defendat: robustis exercitiis invida, dum (0192D)semper avida proximi salutis aut quod lucraverit non amittit, aut quod lucrare nequiverit compassione simplici dolet, nunquam bonitatis vacuata mercede.
Explicit liber de Progressu spiritalis deserti.
(no app