Migne Patrologia Latina Tomus 101
De incarnatione Christi (Alcuinus), J. P. Migne
De incarnatione Christi
I. (0271A)Dum Spiritu sancto gubernante orationis nostrae navigium de fragosis disputationum locis ad portum liberae locutionis perveniret [ Cod. Paris., pervenit]; et rosea coelesti lumine aurora oculis refulget nostris, et florigeris riparum collibus diversi coloris nobis prata apparent; eamus per pulcherrimas sanctorum Patrum possessiones flores colligere, ad componendam capiti nostro, id est Christo Jesu, ecclesiasticae veritatis coronam. Et primo omnium per amoenissimas Jordanici ruris ripas humili corde, aure intenta, cervice inclinata, sanctissima Salvatoris nostri osculantes vestigia, pedetentim procedamus audire paternae vocis testimonium de Domino nostro Jesu Christo, qui purissimi alvei undulis a beato praecursore Joanne baptizatus est.
(0271B) II. Refert siquidem Lucas, unus de bis binis animalibus olim praeordinatis Redemptoris nostri scribere miracula, quod omni populo baptizato, et ipso Jesu baptizato, ascendenteque de aqua et orante, Spiritus sanctus in specie columbae descendit super eum, et vox aeterni Patris ad eum de coelo facta: Tu es Filius meus dilectus, in te complacuit mihi (Luc. III, 22). Et ne forte dubium esset inter tantos, qui ibi tunc temporis fuerunt praesentes, super quem haec vox facta fuisset, dicat ipse beatissimus Baptista quid vidisset, quid audisset, qui vidit Jesum venientem ad se, et ait: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi: hic est quem dixi vobis, post me venit vir (Joan. I, 29, 30). Agnum dixit, virum dixit, et de eo testimonium perhibuit: Quia vidi Spiritum Dei (0271C)descendentem super eum. Addidit quoque, unde sciret, quis esset, de quo testimonium perhibuit: Et ego nesciebam eum, sed qui 896 misit me baptizare in aqua, ille mihi dixit, super quem videris Spiritum descendentem, et manentem super eum, hic est qui baptizat in Spiritu sancto: et ego vidi, et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei (Ibid. vers. 31-34). Ecce testimonium Patris de eo qui baptizatus est: Tu es Filius meus dilectus, in te mihi complacuit. Ecce testimonium beati Joannis: Et ego vidi, et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei. Quem Agnum Dei, quem virum nominavit, hunc ex inspiratione mittentis se ad baptizandum sine dubio Filium Dei praedicavit.
III. His in collibus Jordanici fluminis auditis, sequamur, (0271D)licet a longe, vestigia beatorum apostolorum, qui cum Christo sanctissimi cacumina montis (0272A)ascenderunt, et spectemus quid revertentes renuntient nobis, quid viderint, vel quid audierint. Sed illis descendentibus data sunt eis praecepta, celare visa et audita, donec filius hominis a mortuis resurgeret (Matth. XVII). Tanta fuit gloria visionis et majestas vocis paternae, ut non liceret mundo haec praedicare, donec gloria resurrectionis peracta esset. Ecce modo Christus omni dispensatione salutis nostrae peracta sedet a dextris Dei: dicant apostoli libera voce et publica praedicatione quid audierint vel quid viderint: Vidimus, sanctus inquit Joannes unus de filiis tonitrui, gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre, plenum gratia et veritate (Joan. I, 14); unam siquidem significans personam, in qua est omnis plenitudo veritatis et gratiae, super quam haec vox paternae (0272B)testificationis allata est. Consideremus quoque quid idem beatus evangelista recubus pectoris Christi, in Epistola sua de eadem sentiret voce, qui, post alia multa veritatis testimonia quae de Christo protulit: Si testimonium, inquit, hominum accepimus, testimonium Dei majus est, quoniam hoc est testimonium Dei quod majus est, quia testificatus est de Filio suo, qui credit in Filio Dei, habet testimonium Dei in se (I Joan. V, 9, 10). Magnum est testimonium Praecursoris, qui missus est ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes crederent per illum. Ait enim viso Spiritu sancto descendente in baptizatum Jesum, et audita voce paternae majestatis: Et ego vidi, et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei (Joan. I, 34). Sed multo majus est Dei testimonium, quod testificatus (0272C)est de Filio suo, cum de coelo illum alloquens ait: Tu es Filius meus dilectus, in te complacuit mihi. Audiamus etiam quomodo idem evangelista terruit non credentes veritatem in Filio Dei, qui hujusmodi subinfert verba formidinis: Qui non credit in Filio Dei, mendacem facit Deum, quoniam non credit in testimonio quod testificatus est Deus de Filio suo (I Joan. V, 10). Quid impius, quid scelestius, quid omni malitia pejus, quam non credere testimonio Dei; renuens verum Dei Filium esse, de quo paterna vox ait: Tu es Filius meus dilectus? Quod beatus evangelista iterum iterumque inculcans replicat: Scimus, inquiens, quoniam Filius Dei venit, et dedit nobis sensum, ut cognoscamus verum Deum, et simus in vero Filio ejus Jesu Christo (Ibid., vers. 20). Quid (0272D)enim apertius his verbis, quid dulcius, quid adversus omnes haereses fortius potuit dici? Christus est (0273A)verus Filius Dei, et omnis veritas in eo est; sicut ipse in Evangelio ait: Ego sum veritas et vita (Joan. XIV, 6). De veritate Christi Dei nostri saepius qui supra testatur; ait enim in praefata Epistola quodam loco: Et Spiritus est, qui testificatur, quoniam Christus est veritas (I Joan. V, 6). Item: Quicunque confessus fuerit quoniam Jesus est Filius Dei, Deus in eo manet, et ipse in Deo (I Joan. IV, 5). Quem ergo Spiritus sanctus veritatem praedicat, Baptista Filium Dei verum agnovit, evangelista multoties veritatem appellat; ut credamus firmiterque teneamus omnem veritatem esse in Christo Jesu. Taceant blasphemi, qui hunc verum Deum vel verum Dei Filium denegant; pereatque memoria eorum de terra, qui scribentes scripserunt iniquitatem, ut subvertant a via (0273B)veritatis corda innocentium: non metuentes terribile Dei judicium, quod futurum est super eos qui veritati resistunt, credunt autem mendacio.
IV. Audivimus modo quid praecipuus evangelista, filius siquidem tonitrui, intellexerit de hac paternae testificationis voce: interrogemus quoque beatum Petrum coapostolum ejus, cui naturae haec vox Patris maxime conveniat? Dixit itaque in Epistola sanctissima, post multa quae de salutis nostrae dispensatione et Salvatoris gloria conscripserat: Non enim doctas, inquiens, fabulas 897 secuti notam fecimus vobis Domini nostri Jesu Christi virtutem, sed speculatores facti illius magnitudinis. Accipiens enim a Deo Patre honorem et gloriam, voce delapsa ad eum hujusmodi a magnifica gloria: Hic est Filius meus dilectus, in (0273C)quo mihi bene complacui: et hanc vocem nos audivimus de coelo allatam, cum essemus cum ipso in monte sancto, et habemus firmiorem propheticum sermonem (II Petr. I, 16 seq.). Quis est ergo, o fratres, ille propheticus sermo, qui ex hoc testimonio Dei sanctae auctoritatis firmamentum accepit, nisi illud quod in psalmo legitur, ut sancti tractatores intellexerunt: Filius meus es tu, ego hodie genui te (Psal. II, 7)? Quod etiam testimonium propheticum Paulus apostolica auctoritate Judaeis praedicans, de Christi humanitate prophetatum esse testatus est: Et nos vobis, ait, annuntiamus eam, quae ad Patres nostros repromissio facta est; quoniam hanc Deus adimplevit filiis nostris, resuscitans Jesum, sicut et in psalmo II scriptum (0273D)est: Filius meus es tu, ego hodie genui te (Act. XIII, 32, 33). In ea enim natura resuscitatus est Salvator noster, quae de Virgine assumpta est. Et ut certius sciamus de qua natura vox paterna insonuisset: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui, praemisit ante beatus Petrus apostolus: Accipiens enim a Deo Patre honorem et gloriam. Absque dubio humana natura accepit honorem et gloriam quam habuit aeternaliter divinitas Filii Dei cum Deo Patre et Spiritu sancto.
V. Multis testimoniis de sanctarum auctoritate Scripturarum probari poterit Jesum Christum verum Dei esse Filium, qui ex beata virgine Maria factus est homo. Sed cui haec testimonia altissimi Dei Patris non sufficiunt, nescio quid ei sufficere valeat. (0274A)Super eam siquidem naturam, quae ante oculos apostolorum transfigurata est, haec vox facta est, ut scirent audientes quae distinctio esset inter illum, et Moysen Eliamque, qui cum eo apparuerunt in monte; vel quem credere mundoque praedicare debuissent. Nulla igitur imaginatio nec in Filii nomine, nec in salutis nostrae dispensatione in Christo fuit; sed tota veritas et divinae potestatis plenitudo, tota nostrae salutis perfectio atque consummatio. Imaginatio quaedam in filiis solet esse adoptivis, non veritatis integritas; quod impium est in Christo credere. Sed omnis veritas in eo et veritatis plenitudo credenda est. Quae est persona Filii Dei, et quid significandum, dum dicimus tertiam in Trinitate personam Filii Dei, nisi unigenitum, unicum, proprium et verum (0274B)Filium Dei demonstramus? In hujus excellentiam proprietatemque personae assumpta est natura humanitatis nostrae ex beata Virgine, ut esset cum Deo Dei Filio in propria persona unigeniti, unici, proprii et veri Filii Dei; et cum assumente in eo qui assumptus est, essent haec omnia. Si quidquam horum deest in humanitate Christi, non est integra Filii Dei persona in eo qui unigenitus est, verus, et proprius, et perfectus Filius Dei in sua persona. In hujus vero personae proprietatem exaltata est, ut diximus, humana natura, ut esset unus, unigenitus, idem, proprius et verus Filius Dei, nihil adoptionis habens vel divisionis in personae dignitate. Ea natura, cui dictum est: Terra es, et in terram ibis (Gen. III, (0274C)19); et quae in una concordia pro peccatis protoplasti cum diabolo facta est, in unam personam cum Dei Filio conjuncta est proprio, non adoptivo: et quae diabolo propter peccatum subjecta est, super angelos propter triumphum Christi exaltata est, et audivit a Deo Patre: Sede a dextris meis (Psal. CIX, 1). Quidquid enim in illa mirabili et ineffabili conjunctione divinitatis humanitatisque in Salvatore nostro gestum est, cuncta solida et perfecta veritate peracta sunt; ut liberatio nostra vera sit, sicut ipse in Evangelio ait: Si veritas liberaverit vos, vere liberi eritis (Joan. VIII, 36).
VI. Cum omnis veritas sit in Christo, quomodo non est verus Deus, aut verus Filius Dei? Nonne omnis sancta Dei Ecclesia in symbolo catholico decantare (0274D)solet, unigenitum Dei Filium passum, et sepultum, et tertia die resurrexisse, dum haec in forma servi facta sunt, non in aeternae divinitatis gloria, quae impassibilis est et immortalis per omnia? Sed tanta est unitas personae, ut Dominus gloriae crucifixus dicatur, et unigenitus datus ad passionem, sicut praefatus evangelista ait: Sic enim dilexit Deus mundum, ut Filium suum unigenitum 898 daret (Joan. III, 16). Quem enim Joannes unigenitum dicit, hunc beatus Paulus apostolus proprium Filium nominavit, ubi ait: Qui proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum (Rom. VIII, 32). Quem datum ad passionem dixit evangelista, hunc Apostolus traditum esse pro nobis ostendit. Sed unus est Filius Dei Jesus Christus, uniusque absque dubitatione (0275A)personae. Et sciendum est quod unitas in partes dividi non potest: si dividitur, unitas non erit. Nequaquam enim unus dividi potest, nullaque unquam rationis possibilitate personalis unio recepit sectionem. Ergo si Filius Dei proprius est in divinitate, et adoptivus in humanitate, duo sunt: siquidem et unitatis in eo inseparabile mysterium dividitur duali numero, quod omnino fieri non potest: quia sic contemperata est divinitas humanitati, et humanitas divinitati conjuncta, quatenus nec naturarum confusio, nec naturarum separatio in persona unius Filii Dei fieret; sed salva proprietate utriusque substantiae, divinae scilicet atque humanae, in una Dei hominisque persona, nec Deus unquam sine homine, nec homo credatur esse sine Deo. Et haec mirabilis atque (0275B)inaestimabilis conjunctio in Dei Filio mox in ipso conceptu virginalis uteri, Spiritu sancto operante, facta est; atque de thalamo coelestis puerperii giganteo cursu magnificus processit, velut sol oriens, Filius Dei, de quo plura dici possunt, si tamen ab humano ore de tanta majestate aliquid dignum effari poterit. Superat enim omnem sensum pax Christi (Philip. IV, 7), in qua coelestia terrestriaque pacificata sunt, et in unam revocata concordiam. Tanta excellentia humanae facta est naturae in Christo, ut in unam perpetuae divinitatis personam elevata sit: et totum quidquid in illo magnae pietatis sacramento gestum est, procul dubio hoc unus idemque Deus Dei Filius fecit. Quamvis ipse quibusdam verbis divinam ostendit excellentiam, quibusdam vero humanam (0275C)demonstret fragilitatem, unus est tamen qui loquitur, et unus est qui utrumque certissimis in se signis declarat, divinitatis scilicet potentiam humanitatisque infirmitatem: sicut, exempli gratia, unus est homo qui oculis inter album nigrumque discernit colorem, et qui animo justitiam separat ab iniquitate: una est tamen persona, et unus homo, in quo est spiritalis intelligentia et carnalis consideratio. Nonne in uno corpore quinquepartitos habemus sensus, quorum singuli suos proprios habent actus? Oculus namque videt, auris audit; nec oculus audit, nec auris videt; tamen in uno corpore sunt auditus et visus, et unus est homo, in quo haec temporibus et locis aguntur opportunis. Ita siquidem Deus et (0275D)homo una est persona, unus est Christus, et unus Filius Dei, in quo divinitas miraculis claruit, et caro injuriis succubuit: verus atque unigenitus, imo et unicus in utroque Dei Filius.
VII. Qui etiam per omnem ubique sancti Evangelii textum sibi Deum Patrem speciali nomine appellare consuevit; quod saepius invenitur, quam exemplis opus sit demonstrari. Nec unquam communi nomine nobiscum Patrem sibi appellavit, quia omnimodis aliter sibi Deum Patrem esse sciebat, aliter nobis: veluti in familiari sermone et toto mysteriis plenissimo legitur, quem habuit ea nocte qua traditus est, secreta allocutione ad discipulos suos: in quo etiam sibi Patrem privato pronomine, id est, meum, saepius appellavit. Quamvis in quodam loco dixisset, Pater (0276A)major me est, nihilominus specialiter posuit, Pater meus, non discernens in nomine Filii inter eam naturam quam aeternaliter ex Patre habuit, et eam quam temporaliter ex Matre virgine sumpsit: seque ipsum ea unitatis regula uniformiter Filium nominavit, ut in sacra oratione quam elevatis manibus Deo Patri direxit dicens: Pater, clarifica Filium tuum, ut Filius tuus clarificet te (Joan. XVII, 1). Meus et tuus pronomina sunt ex utraque parte singularia, quibus multoties inter sacratissima verba uti voluit, ut ostenderet propriam familiaritatem inter Patrem et Filium, ne nuda tantummodo nuncupatione Patrem sibi designaret, vel se adoptiva communione nobis aequalem demonstraret. Ideo Mariae Magdalenae post resurrectionem apparens, mandatum dedit dicens: (0276B)Noli me tangere, nondum ascendi ad Patrem meum; sed vade, dic fratribus meis, Ascendo ad Patrem meum et ad Patrem vestrum (Joan. XX, 17). Si aequaliter voluit nobis intelligi et sibi Patrem Deum, quare non dixit, Ascendo ad Patrem 899 nostrum, sed speciali pronomine de se dixit, Patrem meum; et generali ad discipulos, Patrem vestrum? quae alia discretio ibi potest esse, nisi ut sibi sit Pater per naturam, nobis per gratiam?
VIII. Sed his ita praelibatis, consideremus propheticas apostolicasque sententias, quid de Jesu Christo Deo vero et Dei Filio vero sentiant. Quamvis superfluum juste videri valeat super paternae veritatis testimonia, quae paulo ante posuimus, vel ipsius Dei Filii verba, quae modo dicebamus, alios accitare (0276C)testes: tamen ut os impium et cor incredulum propheticis apostolicisque, nec non et venerabilium Patrum obturetur testimoniis, qui per diversas mundi partes in catholicae fidei floruerunt praedicatione, ut tandem aliquando lingua iniquitatis discat prudenter tacere, quae nunquam didicit sapienter loqui.
IX. Primo omnium adducatur Isaias in medium, cujus labia seraphim coelestis calculo altaris permundavit. Quid itaque mundatis labiis, quid ore propemodum plus evangelico quam prophetico, de humana Christi nativitate nostris insonet auribus, audiamus: Quiescite, inquit, ab homine, cujus spiritus in naribus, quia ipse excelsus reputabitur. Admonet (0276D)populum, quiescat a sanguine Christi, tametsi ut homo spiret, excelsus tamen reputabitur. Unde excelsus, nisi quia magnus, et Filius Altissimi vocabitur? sicut archangelus beatae Virgini praenuntiavit (Luc. I, 32). Et ut certius intelligeretur, de qua dixisset natura: Filius Altissimi vocabitur, subsecutus angelus, Et quod, inquit, ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei (Ibid. 35). Neutrali nomine dixit sanctum, id est, sanctum corpus, quod ex te nascetur, vocabitur Filius Dei. Cujus nativitatis excellentiam ante nominatus propheta ostendit, ubi ait: Ecce Virgo, inquit, concipiet et pariet Filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel (Isai. VII, 14); quo nomine evangelista Matthaeus dignam apposuit interpretationem dicens: quod interpretatur, Nobiscum (0277A)Deus (Matth. I, 23). Cui rursum idem Propheta sub senarii numeri perfectione plura addidit nomina, ubi ait: Parvulus natus est nobis, et Filius datus est nobis (Isaiae IX, 6). Et ne dubium cuilibet foret de quo dixisset, adjunxit: et factus est principatus super humerum ejus, utique Salvatorem significans nostrum, qui properans ad passionis locum, sanctae Crucis vexillum suo portare humero dignatus est. Cui parvulo mox distinctim haec proprietatis nomina imposuit: Et vocabitur, inquit, nomen ejus admirabilis, consiliarius, Deus, fortis, princeps pacis, pater futuri saeculi; nil adoptionis vel nuncupapationis his addens nominibus; sed plane quem parvulum natum et Filium nobis datum praedixit, hunc eumdem Deum, non solum Deum, sed et fortem (0277B)Deum appellavit. Item post plurima divinae laudis insignia, eumdem, quem Redemptorem sciebat venturum, Dominum exercituum et Deum omnis terrae vocari praedixit; ubi huic, quae quondam in viduitatis moerore sedebat, plurima consolationis verba proferebat, subjungens: Quia, inquit, dominabitur tui, qui fecit te, Dominus exercituum nomen ejus: et Redemptor tuus sanctus Israel, Deus omnis terrae vocabitur (Isai. LIV, 5).
X. Quibus etiam nominibus consona Psalmista concinuit voce: Quis est iste, decantans, rex gloriae? Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio. Et adhuc addidit, sicut ante praediximus: Dominus virtutum ipse est rex gloriae (Psal. XXIII, 8-10). Et alibi: Gloria et honore coronasti eum, et constituisti (0277C)eum super opera manuum tuarum. Omnia subjecisti sub pedibus ejus. (Psal. VIII, 6 seq.) Quo exemplo dum Apostolus uti voluit, adjecit: In eo enim, quod dixit, omnia subjecisti sub pedibus ejus, nihil dimisit non ei subjectum (Hebr. II, 8). Nunquid alicui adoptivo filio, vel nuncupativo Deo omnia subjecta esse credendum est, et non magis illi soli, qui unigenitus est, et proprius Dei Filius in duarum conjunctione naturarum? De quo praefatus Psalmista laudabili peracto salutis nostrae triumpho ait: Ascendit Deus in jubilatione, et Dominus in voce tubae (Psal. XLVI, 6). Deus ascendit, dixit, et Dominus veniet. Quo versiculo paria ascendente Christo angelica vox apostolicis insonuit auribus, dicens: Viri Galilaei, quid hic statis aspicientes in coelum? hic Jesus, qui (0277D)assumptus est a vobis, sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in coelum (Act. I, 11). Cujus adventus manifestationem terroremque Psalmigraphus ostendit: Deus manifestus, dicens, veniet, Deus noster non silebit (Psal. XLIX, 3). Deus est ergo ipse, qui et filius hominis, ante cujus majestatis thronum congregabuntur 900 omnes gentes, et discernet eas sicut pastor gregem, statuens oves a dextris, haedos autem a sinistris. Et ut eum magis illa die regem timeamus, quam servum despiciamus, ait ipse: Tunc dicet rex his qui a dextris ejus sunt, et caetera quae sequuntur in discretione duorum agminum, justorum scilicet atque impiorum (Matth. XXV, 34). Cujus judicii ultimam discretionem hac (0278A)ipse terminavit sententia, dicens: Tunc ibunt hi, id est, impii, in supplicium aeternum: justi autem in vitam aeternam (Ibid. 46). De quo etiam judicio et ipse doctor gentium dixit: Omnes oportet nos stare ante tribunal Christi (II Cor. V, 10). Quod tribunal Christi in alio loco nominavit tribunal Dei, ostendens Christum esse Deum etiam et magnum Deum, ubi ait: Exspectantes beatam spem et adventum magni Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi (Tit. II, 13). De quo et Joannes evangelista ait: Hic verus est Deus, et vita aeterna (I Joan. V, 20). Nec nuda ibi nuncupatio locum invenit, ubi est veritas virtutis divinae, quam veritatem divinae virtutis in filio hominis esse, in sanitate paralytici ipse Christus ostendit, ubi Judaeis cogitantibus inter se: (0278B)Quis potest peccata dimittere, nisi solus Deus? respondit: Ut sciatis quia Filius hominis potestatem habet in terra dimittendi peccata, tunc ait paralytico: Surge, tolle lectum tuum, et vade in domum tuam (Matth. IX, 6). Et vocem jubentis mox sanitas paralytici consecuta est.
XI. Ac ne forte quis dubitare queat an ille qui passus est divinitatis habeat gloriam, legat in Daniele illius excellentissimae sacramentum visionis, ubi vidit filium hominis ad antiquum perductum esse dierum: Aspiciebam, inquit, in visione noctis, et ecce cum nubibus coeli quasi filius hominis veniebat, et usque ad antiquum dierum pervenit, et in conspectu ejus obtulerunt eum, et dedit ei potestatem, et honorem, et regnum; et omnes populi, tribus et linguae (0278C)ipsi servient. Potestas ejus, potestas aeterna, quae non auferetur; et regnum ejus, quod non corrumpetur (Dan. VII, 13-14). Cui beatus Joannes evangelista in revelationibus suis valde aequalia se vidisse de Christo, qui occisus est, testatur: Et vidi, inquit, et ecce in medio throni quatuor animalia, et in medio seniorum agnum stantem tanquam occisum, habentem cornua septem, et oculos septem, qui sunt septem spiritus Dei missi in omnem terram (Apoc. V, 6). Et post pauca, quatuor animalia et viginti quatuor seniores cantare memorat: Dignus es, Domine Deus, accipere librum et solvere signacula ejus, quoniam occisus es, et redemisti nos Deo in sanguine tuo (Ibid. 8, 9). Cui victoriae omnis coelorum exercitus attestatur, dicens: Dignus est agnus qui occisus est, accipere gloriam, et (0278D)honorem, et divinitatem, et fortitudinem, et potestatem (Ibid. 12). Ecce agnus occisus, habens cornua septem, id est, totius mundi regna; habens oculos septem, id est, dona septiformis Spiritus, quae Isaias nominatim super florem, qui de virga radicis Jesse ascendit, requiescere praedixit. Ecce Dominus Deus occisus dicitur, qui nos redemit sanguine suo, et fecit sibi regnum et sacerdotes in aeternum. Haec omnia secundum humanitatis naturam Dei filium, qui occisus est, omnes angelicae potestates accepisse testantur. Nonne ille ipse, id est, Christus, affirmabat post resurrectionis gloriam, hanc hujus propheticae vel apostolicae visionis veritatem, dum suis dicebat discipulis: Data est mihi omnis potestas in (0279A)coelo et in terra (Matth. XXVIII, 18)? Heu! proh dolor! infelix anima, quae his omnibus incredula est testibus, et non seipsam corrigit, ut credat tam praeclarae auctoritatis testimoniis!
XII. At vos, viri fratres, expergiscimini tandem aliquando, et lacrymis poenitentiae lavate de cordibus vestris litteras, quas nigro infidelitatis felle scripsistis in eis si vobis placeat mansionem habere in domo Patris illius, cui data est omnis potestas coelestium, terrestrium et infernorum. Hucusque in longinquam regionem, recedentes a domo paternae pietatis, porcos pavistis sub spiritu, qui alligavit vos in alis suis: sed surgite, surgite de pristinae infidelitatis stercore, recordantes benignissimam pii Patris clementiam, ad quem revertentes humili (0279B)voce dicite: Pater, peccavimus in coelo et coram te (Luc. XV, 21): ut digni habeamini catholicae fidei stolam indui. In malevolam animam, dicit Scriptura, sapientia Dei non intrabit (Sap. I, 4). Nolite contentiosi esse, vestram amantes sententiam. Habete humilitatem discendi et desiderium ecclesiasticae veritatis, certissime scientes, quod sine hujus communione Ecclesiae, quae in terra peregrinatur, illa quae eum Christo regnat in coelis, nunquam vos recipiet in pacem perpetuae beatitudinis. 901
XIII. Quia ille saepe nominatus Pater, vir dignitate venerabilis Elipantus, utinam et fide catholica honorabilis, testes quoque alios flagitabat, quaeramus succincto sermone testimonia de sanctorum (0279C)opusculis Patrum, pauca ex plurimis, quorum ille nomina in suis litterulis posuit, asserens se ex eorum dictis nostro credidisse [crediturum] errori; et mirum quare quolibet [cuilibet] errori se credidisse velit dicere. Tamen ex illorum sacratissimis litteris probabo me non errasse, illumque corrigere me velle ostendam. Beati Athanasii, Hilarii, Ambrosii, Augustini, Isidori testimonia poposcit. Addam quoque et alios ad supplementum veritatis testes idoneos. Hieronymum siquidem castissimae fidei, Hebraicarum, Graecarum, nec non et Latinarum doctissimum magistrum litterarum. Gregorium quoque apostolicae sedis pontificem per omnia purissimae fidei virum; nec non et Cyrillum fortissimum Nestorianae sectae destructorem; etiam et Fulgentianum (0279D)[Fulgentium] luculentissimi sermonis et probatae fidei doctorem; uti eorum omnium sacratissimis victus dogmatibus se olim agnoscat errare.
XIV. Hilarius namque non parvae in Ecclesia Christi auctoritatis doctor, Arianaeque perfidiae fortissimus debellator, in libris quos pro causa apostolicae fidei catholico stylo exaravit, valde probabilia de Christo protulit testimonia, de quibus pauca praelibare ratum censeo. In libro VIII catholicae fidei inter caetera sic ait: « Sic non potest aliud quid (0280A)diversum esse Christus, quam Deus est; Deus igitur Christus est, » Et rursum: « Si per naturam Dei Christus tibi Dominus est, habebis Spiritum sanctum: si vero per adoptivum nomen hic Dominus est, Spiritu sancto carens spiritu erroris animaris. » Item ex libro nono: « Homo itaque Christus Jesus, unigenitus Deus, per carnem et verbum, ut hominis filius, ita et Dei Filius. » Hominem Christum Jesum iste probatissimus doctor unigenitum Deum denuntiat; sicut hominis est filius, ait, ita est et Dei Filius. Si proprius est hominis filius Salvator noster, proprius est siquidem et Dei Filius secundum hujus sanctissimi Patris fidem. Item in libro X: « Apostolica siquidem fides non patitur Jesum Christum, ut Jesus non ipse sit Christus, nec filium hominis (0280B)discernit a Dei Filio. » Nunquid non filium hominis discernit a Filio Dei ille, qui filium hominis adoptivum praedicat, et Filium Dei, vere filium? In libro XII: « In se enim eum Deus glorificavit, id est, in ea natura, qua Deus est, ut sit Deus omnia in omnibus. De humana dicit natura, quae glorificata est, ita ut sit Deus omnia in omnibus. »
XV. Item fortissimus contra haereticas pravitates bellator beatus Ambrosius Mediolanensis episcopus, perspicue Christum secundum id, quod homo est, proprium Dei Filium affirmat esse, sicut legitur in expositione, quam fecit in Evangelium Lucae, [illum, inquit, id est, Christum veraciter proprium Dei Filium confitetur, et eum esse, quem secundum humanitatem vox paterna intonuit (etiam de eo versu, (0280C)qui in Psalmo secundo legitur: Filius meus es tu, ego hodie genui te [Psal. II, 7] ). Nec ideo [in eo] quidem, inquit, datur tibi facultas refellendi more tuo, quasi secundum divinam tantummodo ante saecula generationem hoc dictum fuisset; licet posset et de illa non inconvenienter intimatum videri. Verumtamen ex praecedentibus et subsequentibus circumstantiis de secunda, quam temporaliter pro nobis suscipere non abhorruit, nativitate praedictum hoc rectius intelligi non inhibetur. Nam: Ego autem constitutus sum rex ab eo super Sion montem sanctum ejus (Ibid. 6), et, postula a me, et dabo tibi gentes, ad magnum pietatis sacramentum, quod per dispensationem carnis apparuit in mundo, perspicue advertitur procul dubio pertinere]. « Quis est, inquit Ambrosius, (0280D)ille proprius Dei Filius, nisi cui voce paterna dictum est: Filius meus es tu, ego hodie genui te? » In libro autem de Incarnatione Christi VI, quia Christus 902 verus Dei Filius sit, sic ait: « Adversus, inquit, omnes haereses generalis ista fides est; quia Christus est Dei Filius, et sempiternus ex Patre, et hodiernus ex Virgine [ Ambr., et natus ex Maria virgine]. » Et paulo post: « Cum Dominus [ Ambr., Deus] semper esset aeternus, incarnationis sacramenta suscepit, non divisus, sed (0281A)unus; quia utrumque unus, et unus in utroque, hoc est, vel divinitate vel corpore. »
XVI. Habemus quoque Athanasii testimonium, non tale quale infidelitas quaerit vestra, sed quale catholicae convenit fidei: sicut in epistola quam ad Epictetum ecclesiastica penna depinxit, exaratum legimus. Post plurima quae de incarnatione Christi elegantissime expressit, hoc quoque subinfert: « Non quidem per adoptionem, inquit, haec facta sunt, absit, sicut quidam existimaverunt: sed sicut est veritas, homine facto Salvatore, totius hominis salus facta est. Si enim adoptione erat in corpore Verbum secundum illos, (quod autem adoptione dicitur, phantasia est) reperitur et putative salus. » Quid melius, quid verius potuit dici quam illud quod (0281B)iste nobilissimus doctor dixit, non per adoptionem haec esse facta, quae de Christi leguntur dispensatione, sed in veritate omnia haec peracta? Ista siquidem verba illius ad humanitatem pertinere demonstrantur dicta. Per id quod ait, facta sunt, non quidem divinitas facta est, sed humanitas, quam non per adoptionem iste pius Pater factam esse affirmat. Idem ipse in Libello fidei suae, quem dialogistico sermone contra haereticas pravitates exarandum esse optimum censuit, post multa sacrae doctrinae eloquia haec loco opportuno subinfert: « Incarnatus est, inquit, unigenitus secreto illo mysterio, quod ipse novit. Nostrum namque est credere, illius nosse. Ac sic ipse Deus Verbum totum suscipiens, quod est hominis, homo fit [ Athanas., (0281C)homo sit]; et assumptus homo totum accipiendo, quod Dei est, aliud quam Deus esse non potuit [ Idem., non possit]. » Si ergo homo totum suscepit, quod Dei est, hoc siquidem suscepit, ut Deus esset verus, et Filius Dei verus, unigenitus, unicus, et proprius: hoc totum in Dei Filio fuit ante omnia saecula; hoc filio hominis, quem plenitudine temporis ex virginali utero assumpsit, in ipso conceptionis initio proprium fuit, ut unicus, unigenitus, verus et proprius Filius Dei esset.
XVII. Quaeramus etiam quid acutissimus et in catholica fide veracissimus doctor beatus Augustinus dicat, quatenus si antedictorum credere vobis non placeat doctorum testimoniis, vel illius credite, quem vos singularius vestrae opitulari sectae falso opinatis. (0281D)Si eruditus quislibet, et recte intelligens lector, multiplices litterarum suarum codices perlustret, verissime eum inveniet nobis consentanea scribere, credere, et praedicare de Christo, non vobis. Sed de plurimis exempli gratia pauca perstringamus ex illius dictis testimonia, ne magna multitudo verborum fastidiosi lectoris animum magis oneret quam aedificet. Et non tangamus illud, quod paulo ante de Enchiridion posuimus, sed ad alia ingenii sui munimenta (0282A)transeamus. Nam in primo et secundo Praedestinationum libro (Cap. 15, num. 30), de proprietate quae in Christo est, aperto sermone profatur: « Nonne faciente, inquit, ac suscipiente Verbo, ipse homo ex quo esse coepit, Filius Dei unicus esse coepit? Nonne Filium Dei unicum femina illa gratia plena concepit? Nonne de Spiritu sancto et virgine Maria Dei Filius unicus natus est? » Item in secundo ejusdem Operis libro: « Fidelis, inquam, qui in eo veram naturam credit et confitetur humanam, id est, nostram, quamvis singulariter suscipiente Domino [ Aug., Deo] Verbo, in unicum Dei Filium sublimata [ Cod. Paris., sublimata est], ita ut qui suscipit et quod suscepit una esset in Trinitate persona. » Beatus Augustinus veridicus, probabilisque veritatis testis (0282B)unicum dicit Dei Filium, 903 qui unigenitus de utero quasi sponsus de thalamo processit in regionem nostram. Unicus namque vel unigenitus proprietatis nomen est, non communionis cum adoptivis. In tractatu videlicet nonagesimi noni psalmi habes ita (Num. 15): « Scitote quoniam Dominus ipse est Deus (Psal. XCIX, 3). Quis nescit, inquit, quoniam Dominus ipse est Deus? Dominus ille non vobis vilescat: crucifixistis, flagellastis, sputis illinistis, spinis coronastis, etc., custodes ad sepulcrum posuistis: ipse est Deus. Scitote quoniam Dominus ipse est Deus. » Igitur et in psalmo CIX humanam naturam in Redemptore nostro, quae longa parentum linea de semine David orta est, eamdem esse et Dominum David, et filium David manifeste probat ex eo versiculo, quem ipse Salvator (0282C)Judaeis proposuit in quaestionem, quomodo potuisset filius David esse, et dominus David, dicens: Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis (Psal. CIX, 1). Si filius, quomodo Dominus? Quod beatus Augustinus in expositione ejusdem psalmi ita disseruit (Num. 7): « Novimus, inquit, Christum sedere ad dexteram Patris post resurrectionem a mortuis, et in coelis ascensionem. Factum est jam, nec vidimus, sed credimus; in libris legimus, praedicatum audivimus, fide retinemus. Unde et eo ipso, quod erat filius David Christus, factus est Dominus David. Illud enim quod natum est ex semine David, ita honoratum est, ut esset et Dominus David. » Quod iterum iterumque replicat, ne forte cui dubitatio foret, de qua dictum sit natura: Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris (0282D)meis. Adjunxit ergo et haec verba: « Eo ipso, inquit, quod carnem accepit Christus, quod in carne [ Aug., in eadem carne] mortuus est, quod in eadem carne resurrexit, quod in eadem ascendit in coelum, et sedet ad dexteram Patris; et in eadem ipsa carne sic honorata, sic clarificata, sic in coelestem habitum commutata, et filius est David, et Dominus est David. » Quem sensum apostolica etiam auctoritate curavit dilucidare. « Secundum hanc, inquit, dispensationem (0283A)transitus Christi, etiam et illud ab Apostolo dicitur: Propter quod eum exaltavit a mortuis, et donavit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium et infernorum (Philip. II, 10). Donavit, inquit, ei nomen, id est, super omne nomen, Christo utique secundum hominem, Christo secundum carnem mortuo, resurgenti, ascendenti donavit nomen, quod est super omne nomen; ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium et infernorum. Ubi erit David, ut non ei sit Dominus? In coelo sit, in terra sit, in inferno sit: Dominus ejus erit, qui est Dominus coelestium, terrestrium et infernorum. Gaudeat ergo nobiscum David, filii sui nativitate honoratus, dominatu liberatus: et gaudens dicat, ut a (0283B)gaudentibus audiatur: Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis. » Unde est frivolosa nuncupatio divinitatis, ubi tam alta est dominatio potestatis? Unde est aequalis nobiscum adoptio in filio David, ubi est tam excellens supra omnes coelestes virtutes dominatus? Haec dico, quia memini me scriptum legisse inter alias hujus novae sectae ineptias, Christum in divina tantummodo natura Dominum esse David, non ex humana, qua de semine David sumpsit originem; ac ideo longiori textu sermones in hoc loco posui sancti Augustini. Ita idem in psalmo LII (num. 3): « Cum in forma servi appareret in terra, dixerunt, qui eum crucifixerunt: Non est Deus. Quia Filius Dei erat, utique Deus erat, proprius Filius Dei et verus; sed illi corrupti sunt, et abominabiles facti sunt, qui (0283C)dixerunt [ Aug., quid dixerunt?]: Non est Deus, occidamus eum. » Ecce proprium et verum Dei Filium, qui crucifixus est a Judaeis, fatetur, sicut semper fateri dignoscitur. Item de unitate potestatis in Dei Filio beatus Leo papa expressius in quadam homilia Theophaniae die legenda protulit (Serm. 31, cap. 2), « scienter, inquiens, divinam humanamque naturam in unitate venerantes, quia quod erat in substantiis proprium, non erat in potestate diversum. »
XVIII. Sed transeamus modo ad praefati Patris pulcherrimum opus, Homiliarum siquidem [in] Evangelium beati Joannis evangelistae, perspicientes, quid in eis 904 sentiat de Christo. Dicit de testimonio Joannis Baptistae inter alia (Tract. VII, (0283D)num. 4): « Nullo modo autem possunt dicere se habere charitatem, qui dividunt Trinitatem [ Aug., qui dividunt unitatem]. Haec dicta sunt, sequentia videamus. Perhibuit Joannes testimonium, quia vidit. Quale testimonium perhibuit? Quia ipse est Filius Dei. Oportebat ergo ut ille baptizaret, qui est Filius Dei unicus, non adoptatus. Adoptati filii ministri sunt unici. Unicus habet potestatem, adoptati ministerium. » His verbis ostendit perspicue Christum unicum esse filium, nos vero adoptatos. Quam vero unitatem filii qui dividere volunt, nequaquam charitatem habere videntur, sicut iste praefatus magister testatur; sed in eo quod Christum dividit in proprium et adoptivum filium, seipsum dividit ab unitate catholicae pacis. Item ubi Joannes de Christo (0284A)ait: Oportet et illum crescere, me autem minui, dixit: Qui accipit testimonium ejus, signavit quia Deus verax est. Subsecutus ait: Non enim ad mensuram dat Deus Spiritum (Joan. III, 30, 33, 34). De quo idem qui supra in eodem Sermone (Tract. XIV, num. 10): « Audi, inquit, Apostolum dicentem: Secundum mensuram donationis Christi (Ephes. IV, 7). Hominibus ad mensuram dat; unico Filio non dat ad mensuram. » Et de eo quod hic ait: Signavit quia Deus verax est: item et de eo quod alio in loco ipsa Veritas ait: Hunc enim Pater signavit Deus (Joan. VI, 27), talem coaptavit interpretationem dicens (Tract. XXV, num. 11): « Iste, inquit, filius hominis et Filius Dei est, iste homo etiam Deus est. » Et paulo post: « Ideo hunc enim Deus Pater (0284B)signavit. Signare quid est, nisi proprium aliquid [ponere? Hoc est enim signare, imponere aliquid], quo non confundatur cum caeteris. Signare est signum rei ponere. Cuicunque rei ponis signum, ideo ponis signum, ne confusa cum aliis, a te non possit agnosci. Pater ergo eum signavit. Quid est, signavit? Proprium quiddam illi dedit, ne caeteris compararetur hominibus. Ideo [de illo] dictum est: Unxit te Deus, Deus tuus oleo laetitiae prae participibus tuis » (Psal. XLIV, 8). Excellentius aliquid beatus quidem Augustinus cum Propheta intellexit in unctione Christi, quam isti novi divinarum scrutatores rerum obscuro infidelitatis corde intelligere queunt; ut pote eodem inspiratus spiritu in veritatis testificatione, quo Christus unctus est in utero virginali. Prae participibus (0284C)quippe unctus est Salvator noster, quia omnes nos prius peccatores homines existimus, et postmodum per unctionem sancti Spiritus sanctificamur; ipse autem existens Deus ante saecula, per sanctum Spiritum in utero Virginis homo conceptus est in fine saeculorum. Ibi ab eodem Spiritu unctus est, ubi conceptus; nec ante conceptus, et postmodum unctus est. Sed hoc ipsum de Spiritu sancto, et carne Virginis concipi a Spiritu sancto, ungi fuit Abundantius enim eum omnibus sanctis unctum esse oleo laetitiae, id est, Spiritu sancto, intellexit quoque Apostolus. Unctus est Moyses, sicut caeteri sancti in adoptivum filium: unctus est Christus in utero virginali in proprium Filium Dei. His verbis et beatus Petrus consentit (0284D)princeps apostolorum dicens: Unxit eum Deus Spiritu sancto et virtute. Item ibi in eodem, Deus Patrum nostrorum glorificavit Filium suum Jesum, quem vos quidem tradidistis, et negastis ante faciem Pilati judicante illo dimitti (Act. X, 38). Filium suum dicit non adoptivum, sed familiari pronomine, suum, id est proprium, qui traditus est a Judaeis. Quid vero de eo dicit beatus Augustinus, cui in cruce pendenti a Judaeis insultatum est? Consideremus an eumdem verum Dei Filium credat, cui illi dixerunt: Filius Dei es, descendas nunc de cruce (Matth. XXVII, 40). « Quare ergo, inquit, non ostendit insultantibus, quia ipse erat Filius Dei, ut si se permiserit in cruce levari, saltem cum illi dixerunt: Si Filius Dei est, descendat de cruce, tunc descenderet, (0285A)et ostenderet eis verum se esse Filium Dei, quem illi ansi sunt irridere? Noluit. Quare noluit? Nunquid quia non potuit? Potuit plane. Quid est enim amplius de cruce descendere, an de sepulcro resurgere? »
XIX. His omnibus supradictis Patribus beatus Isidorus, lumen Hispaniae, in unitate personae et proprietate naturarum Redemptoris nostri consentire agnoscitur: « Homo, inquit, Christus Jesus, quamvis aliud sit ex Patre, aliud 905 ex Virgine; non tamen alius ex Patre, alius ex Virgine: sed ipse aeternus ex Patre, ipse temporalis ex matre. » Et paulo post: « Manens unus de utroque, et in utraque natura, nec naturarum copulatione confusus, nec naturarum distinctione geminatus. » Quare vos contra optimi doctoris vestri confessionem geminatis (0285B)Christum in verum et non verum Filium Dei? Sicut de vero Filio non potest dici adoptivus, ita et de adoptivo non potest dici verus filius. Et ex hac reciprocatione necessario intelligi datur, duas esse personas, proprium et adoptivum filium.
XX. Eia, Elipante vir senectute gravis, moribus (0286A)nobilis, dignitate sublimis, imple quod promisisti, fac ut dixisti. Decet plane tuam annosam prudentiam veridicam esse. Recole te ipsum tuis constrictum esse verbis; si horum tibi, quos nominavimus, Patrum testimonia proferrem de veritate in Christo, in nostri, non ut dicis erroris sectam, sed ut nocertissime scimus, et verissime probamus, catholicae fidei veritatem te transire velle. Quos tu elegisti testes, horum tibi proposui abundanter, ut reor, consentaneas in fide catholica sententias. Noli ab eorum recedere unitate, in quorum tibi placuit auctoritate. Proferamus et tibi, quamvis, ut timeo, ingrato auditori, adhuc et aliorum magni nominis doctorum acceptabilem universali Ecclesiae in sancta fide confessionem: quatenus vel erubescens, (0286B)te solum his omnibus esse contrarium, tuam corrigas sententiam; vel, quod absit, si permaneas in incredulitate, ab his omnibus apostolico feriaris mucrone. Sed hoc ab alterius sermonis exordio incipiendum esse ratum arbitror.
LIBER SECUNDUS, QUI ET QUARTUS ADVERSUS ELIPANDUM. (0285)
I. (0285B)Quamvis diverso modo viri injusti, qui ab ecclesiastica (0285C)recesserunt pace, errasse noscantur, tamen ex uno superbae elationis fonte pene diversarum origo sectarum ebullivit; dum quisque illorum propriae magis voluit esse defensor sententiae, quam veritatis sectator; et unde suo nomini satagebat gloriam acquirere, inde reprehensibilis justeque omnibus odiosus effectus est. Cardo enim pessimus et origo malorum, quae ex sese cunctarum impietatum occasiones peperit, haec est, dum coelestium doctorum sapientia, vitio male intelligentium, procacitate temerata, non secundum sui sensus proprietatem perpenditur, sed in alienos sensus pro arbitrie et voluntate legentis, secus quam veritatis ratio habet, derivatur. Et hoc ex omnium haereticorum commentis cuique, sanctas bene intelligenti (0285D)Scripturas, deprehendere perfacile est, quod non solum impiorum perversitas, spiritalium doctorum catholicas in Scripturis sanctis interpretationes male intellexerunt, verum etiam impia temeritate vel prava caecitate divinorum librorum sanctissima verba ad sui erroris similitudinem trahere non formidaverunt, et adhuc infelicissime de eo maxime erraverunt, id est, de Domino nostro Jesu Christo, in quo solo singulorum salus et vita consistit, sicut beatus Petrus princeps Apostolorum testatur, dicens: Nec aliud nomen datum est sub coelo, in quo oporteat nos salvos fieri. (Act. IV, 12).
II. Quid miserabilius est, quam id quod ad salutem omnibus datum est, ad perniciem perpetuae perditionis sua voluntate quemlibet sibi ipsi convertere? (0286B)Quod genus impietatis et miseriae si provida mente (0286C)vel humili indagatione, o Pater Elipante, considerare curares, nunquam in hujus erroris foveam ab unitate catholicae pacis recedens corruisses. Ubi latuit, ubi dormivit hoc nomen adoptionis vel nuncupationis de Christo, cum in Nicaea civitate fides confirmata est catholica per trecentos decem et octo episcopos, omnes impias sectas excludens, Spiritu sancto in cordibus illorum loquente? Forte tuis temporibus haec gloria 906 novae doctrinae servata est, ut aliquid novi invenires, quo tuum nomen exaltares in orbe. Ecce factum est, celebris est valde nominis tui notitia, sed non cum charitatis [ Forte, claritatis] laude, sed cum exsecrationis despectu; nec cum ea benedictione qua Salomon ait: Nomen justorum benedicetur (Prov. X, 7). Cave quod sequitur, (0286D)ne magis tuo nomini aptari possit: Nomen autem, inquit, impiorum putrescit. Fuerunt etiam et multae post hujus Nicaeni auctoritatem concilii synodales congregationes, per diversas mundi partes imperialibus christianorum principum edictis convocatae, prout causa vel defensio catholicae fidei contra haereticas impietates flagitabat: in quibus etiam nihil tale unquam auditum est, vel litteris de Christo mandatum invenitur, quale vestra nuper sagacitas, vel magis procacitas repente auribus intulit Christianis. Quae est insolita et omni ratione extranea elatio mentis tuae, ut tibi soli cum tuis paucis mussitatoribus, non doctoribus, universalis Ecclesiae fides non placeat; et omnibus ubique una voce clamantibus Christum Deum verum et verum (0287A)Dei Filium, tu solus cum Judaeis reclamans dicis: Dignus est mori, quia Filium Dei se fecit (Matth. XXVI, 64, 66): meque servulum illius maledictionibus prosequeris, dum ego omnium sanctarum doctus auctoritate Scripturarum, et apostolica roboratus praedicatione, omnem in Christo confiteor et testificor veritatem, sicut apostolica doctrina toti tradidit mundo, et ubique sancta credit Ecclesia et praedicat? Tu vero solus his omnibus contrarius, solus tibi singulare magisterii nomen usurpasti; dum solus sanctum et generale perdidisti catholicae fidei symbolum. Fertur in saecularis litteraturae historiis profanum quemdam juvenem Dianae incendisse templum, quae magni nominis apud Ephesios habebatur; interrogatusque quid hoc facere voluisset, (0287B)respondit: Dum per bonum propter excellentia facta vivorum notus esse non potui, vel per quodlibet malitiae genus nomen meum innotescere volui. Sic etiam, sic te egisse cognovimus, frater Elipante, dum non haberes nec decorem eloquentiae, nec fulgorem sapientiae, vel insolita qualibet secta nomen tuum divulgare curasti; nec tibi alia salutis restat via, nisi prompta manu deleas chirographum iniquitatis, quod in secreta tui cordis scripsisti paginula; et novis catholicae fidei syllabis pristinae infidelitatis apices obrumbrare incipias. Legitur in litteris eorum, qui de lapidum natura scripserunt, adamantini lapidis duritiam nullo malleorum ictu frangi, nullo ignium ardore dissolvi: sed haec durissima naturae illius virtus sanguine tantummodo hircino cedit. Si (0287C)nullo testimoniorum pondere duritia cordis tui conteri valeat, mollescat et dissolvatur sanguine veri Dei Domini nostri Jesu Christi, qui effusus est pro salute tua. Deus est vere, qui te suo sanguine redemit, et Dei Filius vere, qui de sepulcro resurrexit. Caede [ Cod. Paris., Cade] super lapidem, qui reprobatus est ab aedificantibus, ut confringatur obstinatio cordis tui (Matth. XXI, 44). Noli spectare, quando de coelo corruat super te, et contra te [ Cod. Paris., conterat]. Horribile est enim incidere in manus omnipotentis Dei (Hebr. X, 31).
III. Ideo tam prolixi sermonis praefationem feci, quia segnitiem tuam suscitare voluissem, ut cognosceres nostrae voluntatis de tua salute affectum. Sed tempus est, ut nostrae memor promissionis alios tibi (0287D)advocare testes incipiam. Gregorius scilicet Romanae sedis episcopus, nobilis eloquentiae vir, et purissimus in catholica fide doctor, multis in locis litterarum suarum unigenitum verumque Dei Filium Redemptorem nostrum esse testatur. Dicit enim in primo Moralium libro de Filio Dei ita (Cap. 23): « Quia etsi adoptivus quisque filius ad percipiendam divinitatem proficiat [ Greg., proficit], nequaquam tamen ut Deus naturaliter esset, accipit. » Item in eodem libro, quod Christus Jesus non sit per adoptionem filius, inter alia sic ait (Cap. 28): « Omnes, inquiens, qui in fide Deo nascuntur, superat, quia (0288A)non ut caeteros adoptio, sed natura illum divinitatis exaltat. » Hic denique absque dubio vir sanctus Deoque plenus hominem Christum de Virgine natum, non ut caeteros Dei filios indulta adoptione, sed per naturam illum divinitatis in Dei Filium praemonet exaltatum. Idem in libro XXVI (Lib. XXVII, cap. 2): « Redemptor siquidem noster homo sine peccato est, filius sine adoptione. » Sicut potestatis divinae est, ut homo ex virginali utero sine peccato nasceretur, ita divinae est 907 virtutis, ut homo ille, qui sine peccato nasci potuit, singulariter sine adoptione Dei esset Filius. Quod in libro XVIII idem sanctissimus Pater ostendit dicens (Cap. 52): « Aliud est enim natos homines gratiam adoptionis accipere, aliud unum singulariter per divinitatis potentiam (0288B)Deum ex ipso conceptu prodisse. Nec aequari potest gloria unigeniti habita [ Greg., gloriae habitae] per naturam, aliis [ Idem, alia] accepta per gratiam. » Intellige, de qua natura dixisset: In ipso conceptu Deum prodisse. Item de eo, quod adversarii maxime sibi opitulari aestimant, quod Christus advocatus sit pro nobis apud Patrem, clarissimo praeconio iste Pater sanctus patefecit, quomodo sit advocatus, dicens in vicesimo secundo libro (Cap. 17): « Unigenito enim Dei Filio pro homine interpellare, est apud coaeternum Patrem ipsum esse hominem [ Greg. seipsum hominem] demonstrare: eique pro humana natura rogasse, est eamdem naturam in divinitatis suae celsitudine suscepisse. » Cognosce quod nullatenus unigenitus dici potest, nisi verus sit Filius. De nullo adoptivo (0288C)potest dici unigenitus, quia plures sunt quam unus; nec quisquam ex adoptivis in unitatem personae cum Dei Filio assumptus est, nec ad divinitatis gloriam exaltatus: etiam nec unicus proprie dici potest, sicut probatissimis paulo ante beati Augustini testimoniis Christum dictum esse declaravimus; et sanctis quoque missarum ac orationum precibus beatum Gregorium posuisse superius ostendimus.
IV. Ergo et beatus Hieronymus in ejus versiculi interpretatione consentit, ubi Propheta ait: Respice in me, et miserere mei: quoniam unicus et pauper sum ego (Psal. XXIV, 16). « Bene se unicum dicit, quia unigenitus est Patris in carne natus. » Qui vero negat unigenitum Dei Filium pro mundi salute crucifixum esse, sub Pontio Pilato passum et sepultum, (0288D)et tertia die resurrexisse, omnino contrarius est catholico universalis Ecclesiae symbolo, in quo verissime decantatur haec omnia in unigenito Dei Filio facta esse, sicut beatus Fulgentius luculentus catholicae fidei scriptor in epistola quam ad Petrum Diaconem direxerat, ostendit esse verum Dei Filium eumdem, qui passus est, mortuus atque resurrexit. Qui post plurima catholicae fidei documenta hujusmodi de Christo protulit sententiam: « Natus est enim, inquit, de Patre, Deus Verbum; natus est de matre, Verbum caro factum. Unus igitur atque idem Deus Dei Filius natus ante saecula, et natus in saeculo, (0289A)et utraque nativitas unius est, Filius Dei; verum etiam de eodem matris utero idem Deus homo [exivit, et in sepulcro idem Deus homo factus jacuit, et ab inferis idem Deus homo] factus die tertia resurrexit. » Item in eadem epistola: « Quibus, inquit, verbis explicabitur carnis illius excellentia singularis, cujus divina est ex ipsa sui conceptione persona? » Attende quid dicit: « Cujus est divina ex ipsa sui conceptione persona. An aliquis audet dicere adoptionem esse in divina persona Filii Dei? Totam itaque proprietatem suam, quam habuit ante saecula, divina servavit persona in se ipsa, licet humanitas conjungeretur divinae personae Filii Dei. » Et paulo post: « Deus unigenitus, qui dum conciperetur, veritatem carnis accepit ex Virgine. Ista causa est, (0289B)qua Deus factus est filius virginis Mariae, et Maria virgo mater facta est unigeniti Dei. » Unum siquidem et illum unigenitum beata Virgo genuit Deum; non duos, unum verum Deum, et alterum nuncupativum, sicut vestra solet affirmare perversitas. Item in eadem: « Quando in Jordane secundum carnem baptizatus est unigenitus Deus » Ecce beatus Fulgentius illum, qui in Jordane secundum carnem baptizatus est, super quem paterna intonuit vox, et Spiritus sanctus in specie columbae descendit, unigenitum Deum confitetur. Item qui supra in libro tertio, qui nuncupatur de Sacramento Dominicae passionis; quia Redemptor noster, inquit, auctor vitae, ideo a Petro apostolo perdocetur, quoniam Deus verus incunctanter, non autem 908 nuncupativus (0289C)credendus sit, ita post plurima subinfert: « Ex quo igitur Deus vitae auctor hominem in unitatem personae suscepit, ex quo [ Al., ex eo] ille homo nomen vitae auctoris obtinuit. » Quis potest vitae esse auctor, nisi verus Deus? Quod beatus Petrus perspicue testatur in sermone, quem habuit ad Judaeos; post alia excellenter prolata, hoc quoque subnexuit: Vos vero, inquit, sanctum et justum negastis ante faciem Pilati, judicante illo dimitti, et petistis virum homicidam donari vobis. Auctorem vero vitae interemistis, suspendentes in ligno (Act. III, 14). Quod olim Moyses divino dignus eloquio prophetico praedixit spiritu futurum, ubi ait: Videbis vitam tuam pendentem ante te, et [non] credes vitae tuae (Deut. XXVIII, 66).
V. Hoc velim certissime vos cognoscere, o viri (0289D)fratres hujus adoptionis in Christo assertores, quod quidquid beatus Cyrillus Alexandrinae Ecclesiae pontifex synodali auctoritate impio respondit Nestorio, vobis responsum esse absque dubio sciatis: quia ejusdem erroris impietas ejusdem veritatis responsionibus destrui debet. Nihil prorsus restat [ Forte, distat] vestrae perfidiae secta ab infidelitate Nestorii, nisi quod ille in matre Virgine erravit, vos in Filio Christo. Ille asseruit beatam Virginem Dei genitricem non esse, vos vero affirmatis, nec Deum verum, nec Dei vere Filium esse, qui natus est ex virginali (0290A)utero. Ille hominis tantum matrem sanctam Mariam putabat fieri, alterum agnoscens qui ante omnia tempora ex Patre natus est; alterum namque eum, qui in plenitudine temporum carnaliter ex Virgine homo factus est. Vos equidem non minori impietate decepti verum Dei Filium vultis esse, qui ante saecula natus est ex Patre; illum vero, qui ex Virgine natus est, adoptivum filium Dei: addentes et adhuc huic incredulitati vestrae aliud impietatis genus, dicentes Deum esse verum qui ex Deo natus est, et Deum nuncupativum, hominem illum qui de Virgine factus est: atque super haec dualitatis nomina, id est, veritatis et nuncupationis, proprietatis [et] adoptionis; nimia caecitate obscuratum habentes cor, dicitis unum Deum esse et unum Filium, quem (0290B)vos verum Deum et nuncupativum, proprium filium et adoptivum multa sermonum varietate saepius in duos deos et in duos filios dividatis [dividitis]: nomen dualitatis tantummodo in personis exsecrantes, sed in fide propria firmiter rem dualitatis ostendentes. Sed legite diligentius synodales libellos beati Cyrilli antistitis, ut cognoscatis vestri erroris originem ex venenosa Nestorii ebullire voragine, ac vosmetipsos ex illius sanctissimi Patris, beati siquidem Cyrilli, litteris corrigite; sequentes charissimi vestri quondam Felicis, nunc autem nostri exemplum: qui viam veritatis cognoscens, non erubuit erroris sui confiteri ignorantiam, et per fidem catholicam unitati Ecclesiae Christi seipsum compaginari. Ponamus tamen pauca ex illius ante nominati Patris libello (0290C)testimonia, quatenus ex illorum lectione intelligatis, quid per hominem, serie [ Cod. Paris., quid per omnem seriem] litterarum suarum, astrui velit.
VI. Dicit itaque in ea epistola, quam ad ipsum direxit Nestorium inter caetera sic: « Ita, inquiens, Christum unum et Dominum confitemur, non tanquam hominem cum Verbo adorantes, ne divisionis quaedam species inducatur; sed unum Filium eumdemque adorantes. » Item in synodo celeberrimae auctoritatis, quae congregata est in Ephesina civitate contra ipsum Nestorium, sic de Christo ipse Cyrillus testatur (Epist. 1 ad monachos Aegypti): « Non hominem, ait, et Verbum duos Christos, alterum sublimem, et alterum subditum; sed Deum et hominem unum eumdemque confitemur Christum. » (0290D)Nunquid non duos Christos confitetur, unum sublimem, et alterum subjectum, qui dicit unum Christum verum Deum, et alterum nuncupativum; vel unum Dominum, et alterum servum? Et paulo post: « Nuncupamur etenim nos ipsi per gratiam Dei, verumtamen non ita Deus Filius, sed natura magis et veritate, licet caro sit factus. » Et in sequentibus infit: « Nos quidem et sancto uncti sumus 909 Spiritu, adoptionis siquidem ditamur gratia, vocamurque etiam dii; nostrae vero naturae mensuram non ignoremus. Sumus enim ex terra, et (0291A)habitamus inter servos. Et ille est, non in quibus nos, sed natura vere Filius, et omnium Dominus. » Attende diligentius quomodo discrevit inter nostrae adoptionis dignitatem, et naturalem in Christo Filio Dei, qui ex Virgine natus est, veritatem: quod adhuc perspicacius in sequentibus mox ostendere curavit: « Quocirca, inquiens, ex duabus quidem rebus indubitanter, divinitate et humanitate, Emmanuel est. Verumtamen unus Dominus Jesus Christus, unusque et vere Filius, Deus simul et homo; et non homo Deus factus, sub aequalitate horum, qui per gratiam; sed Deus potius verus. » Vide, lector, et intellige quam fiducialiter Christum in duabus naturis affirmat, quod sit unus et Filius etiam et vere Deus, non secundum gratiam sicut nos. Attende, (0291B)subsecutus ait: « Palam ergo est, quia unitatis res assumpta necessario quidem proprium Filium declaravit Dei, qui ex sancta Virgine est. » Item, ut adversarii destrueret dicta, contrario posuit argumentum: « Sed si est Christus, inquit, neque Filius vere, neque naturaliter Deus, sed homo purus secundum nos, et divinitatis organum; salvati quidem sumus non in Deo quodammodo, sed in uno magis secundum nos, moriente pro nobis, et virtutibus alienis resuscitato. » Et in fine eorumdem sermonum: « Colimus autem non purum hominem, absit! sed Deum potius naturaliter, non ignorantes ejus gloriam, licet factus sit. »
VII. Quid opus est plura excipere ejusdem libelli (0291C)testimonia, dum in Ephesina civitate ad hoc ipsum conventus sacerdotum Christi ex diversis mundi partibus adunatus est, ut destrueret hanc ipsam iniquitatis sectam, in qua vos cum Nestorio irretitos esse, nulla est dubitatio: quod certissime ejusdem synodi litteras legentes agnoscere potestis, si aliqua in vobis rationalis creaturae particula remanserit. Hoc solum vobis restat remedii, ut tota mentis alacritate relinquatis infidelitatem illius Nestorii atque vestram, quae procul dubio ex unius radicis impietate processit. Aut si hoc non placuerit pertinaciae vestrae, scitote certissime ecclesiasticae auctoritatis censura vos cum illo etiam aeternaliter damnandos esse, qui serenitatem catholicae fidei per multas orientales mundi partes suae perfidiae nebulis obumbravit, atque (0291D)ideo justo judicio ab eadem universali Ecclesia Satanae traditus in perpetuam perditionem.
VIII. Sed ut sciatis nos neque cum Nestorio, neque cum vestra infidelitate Christum in duas dividere personas; neque cum Eutyche Christum in unam confundere naturam; sed vere duas naturas proprias et perfectas, et unam personam ore et corde catholico confitemur. In illo unus, id est [ Forte, idem], Deus et homo est Christus. Duas namque naturas, quae sunt in eo, duas formas nominavit Apostolus, ubi ait: Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum (0292A)exinanivit formam servi suscipiens (Philip. II, 6). Item ut unam ostenderet in Christo personam, alio loco ait: Et ego si quid donavi, in personam Christi donavi (II Cor. II, 10). « Egit enim utraque forma cum alterius communione, ut beatus Leo ait, quod proprium est Verbi, Verbo scilicet operante, quod Verbi est, carne exsequente, quod carnis est. Unum horum coruscat miraculis, aliud succumbit injuriis. Et sicut Verbum ab aequalitate paternae gloriae non recedit, ita [caro] et naturam nostri generis non reliquit. Unus enim idemque est, quod saepe dicendum est, vere Dei Filius, et vere hominis filius. » Videtisne quod beatus Leo praecipuus catholicae fidei Doctor verum Dei Filium Christum confitetur, et verum hominis filium? Ubi invenistis (0292B)in humana eum esse natura adoptivum filium, et non verum, nisi ex Nestoriana, vel vestrae impietatis temeritate? Item ipse Leo in eadem epistola ad Flavianum episcopum directa, de qua superiores ejus sermones traximus: « Qui enim verus est, inquiens, Deus, idem verus est homo, et nullum est in hac unitate mendacium, dum 910 invicem sunt et humilitas hominis et altitudo Deitatis. » Item quoque in eadem homilia de Natale Domini ait (Cap. 8): « Quidam vero, inquiens, tanta perfidia involuti, ut Christum Deum majorem, et Deum minorem putaverint credendum esse. » Nonne haec vestra infidelitas nova duos deos fingit, unum majorem, et alium minorem, dum Christum asserit secundum divinitatem verum esse Deum, id est majorem; et secundum (0292C)humanitatem nuncupativum Deum, id est minorem Deum? Nec ibi vera unitas esse poterit personae, ubi tam divisa est potestatis inaequalitas.
IX. Huic quoque sanctissimo papae Leoni Vigilius paria de duabus in Christo naturis et unitate personae sentit in suis Opusculis, quae contra Nestorii impietatem vel Eutychis veridico stylo exaravit; ubi plurima namque de proprietate naturarum in Christo, et singularitate unius personae mirabiliter exposuit. Cujus catholicae fidei litteras si pia mente legere dignemini, forte miserante Deo in viam ecclesiasticae pacis pervenietis. Dicit enim inter caetera, quae lucide de Christo exsecutus est: « Sed Verbum, inquit, propter carnem suam homo sit, et caro propter Verbum Deus sit; et quidquid est proprium (0292D)Verbi, sit commune [cum carne; et quidquid est proprium carnis, commune sit] cum Verbo: quoniam Verbum et caro unus est Christus et una persona. » Et multa alia legentes, et pie intelligentes de veritate, quae in Christo est, seu de duarum naturarum proprietatibus, seu de singularitate unius personae, in ejusdem Patris litteris inveniri poterunt. Nec non his praefatis Patribus praecipuus rhetor Victorinus valde similia suis innexuit disputationibus, qui de Tulliana schola ad bella processit ecclesiastica, tam fortis fidei defensor factus, quam clarus inter rhetores habebatur. Scripsit enim in libro catholicae fidei primo de Christo (0293A)ita: « Nos, inquit, dicimus esse nobis Patrem Deum, et maxime. Qua de causa et juxta quid Deus [ Vict. quae causa et juxta quid? quoniam Deus] charitate praedestinavit nos in adoptionem per Christum. Nunquid et Christum per adoptionem Filium Deus habet? Nullus ausus est dicere. » Et in sequentibus: « Dei igitur Filius Christus, filii et nos; sed nos per adoptionem, nos per Jesum Christum, nos [ Vict. vos] ut filii dispersi. Num et Christus sic Filius? Natura igitur Jesus Filius, nos per adoptionem filii. Quod natura sit filius, ipse dicit saepe: Pater, gratias tibi ago, quod me audisti (Joan. XI, 41), et, Pater, salva me ex ista hora » (Joan. XII, 27).
X. Horum, inquam, omnium, quos enumeravimus, auctoritate testium confidentes estote, viri fratres, (0293B)et vosmetipsos ex sacratissimis illorum paginis corrigite, atque adunate in confessione catholicae fidei universali Ecclesiae Christi, recolentes quid eximius praedicator gentium Hebraico scribens populo, enumerata magna sanctorum multitudine testium, adjunxit: Habentes autem tantam nubem testium, deponentes omne pondus et circumstans nos peccatum, per patientiam curramus ad propositum nobis certamen (Hebr. XII, 1). Deponite, fratres, deponite hoc pessimae infidelitatis pondus, et perversae doctrinae sarcinulas, et circumstans cordis vestri ostiola incredulitatis peccatum. Revertentes revertimini in lucem serenae veritatis, et unitatem catholicae pacis. Iterum iterumque rememorate, quos posuerim vobis testes, et illorum magis probatissimis credite testimoniis, (0293C)quam inanissimis vestrae temeritatis ratiunculis. Quae major potest esse blasphemia, quam Dei Patris testimonio non credere de Filio suo, quem semel et secundo coelesti voce suum esse, etiam et dilectum, testatur? Qualis impietas est, evangelicae non credere auctoritati, Veteris Novique Testamenti divina spernere dicta? Qualis perversitas est propheticis atque apostolicis contradicere paginis? Quam nefanda et impia temeritas esse dignoscitur, totius mundi doctorum resistere praedicationi? Vel quam misera infelicitas est, qualibet perversitate unitatem sanctae Dei Ecclesiae scindere, et quemlibet hominum a compagine charitatis seipsum separare, sine cujus societate nil Deo placere Apostolus testatur. (0293D)911 XI. Ergo plurima de sanctorum Patrum opusculis collegi testimonia, et multo plura potuissem, si non nimis longum esset: sciens quoque haec sufficere, vel magis superabundare illi, cui Deus cor aperit ad credendum. Illi vero, qui obturato corde in sua confidit pertinacia, nil sufficit, quia filius gehennae futurus est. Novit Dominus, qui sunt ejus, et vias illorum agnoscit. Scientes scitote quod ignorantia vestra vos excusare non poterit, quia qui ignorat, ignorabitur (I Cor. XIV, 38). Multo magis discite ab eo, qui ait: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI, 29): qui etiam sanandis solebat dicere: Fides tua te salvum fecit (Marc. X, 52). Impossibile (0294A)est enim sine fide placere [Deo: credendo vero oportet nos accedere] ad Deum [ Cod. Paris, ad Dominum]. Omnia vestra honesta, dicit Apostolus, cum ordine facite (I Cor. XIV, 40). Et in alio loco sanctae Scripturae dicitur: Ordinate in me charitatem (Cant. II, 4). Ordinata charitas est, primum credere de Deo quae in divinis leguntur libris, et post fidem, intelligentiae devotionem adhibere. Sed vos, ut patefactum est, ordine praepostero accedere vultis ad Deum, praeponentes humanae conjecturae fribulosas [ Forte, frivolas] ratiunculas catholicae fidei soliditati, volentes prius intelligere, et secundo loco credere. Quod propheta prohibuit, ubi ait: Nisi credideritis, non intelligetis [Isai. VII, 9, secundum LXX]; significans miraculis divinis primo fidem esse (0294B)praestandam, et postea intelligentiae dona a Deo precanda. Ideo frustra vestra laborat scientia, volentes prius intelligere, et postea credere; dum prius est credere, et postea intelligere. Quod beatus princeps apostolorum sciens, dum interrogati apostoli fuerunt ab ipso Deo Christo, quid de seipso sentirent, vel si abire voluissent, sicut caeteri, qui eum reliquerunt, respondit Petrus unus pro omnibus, vel magis omnes in uno: Domine, ad quem ibimus? inquit; verba vitae aeternae habes. Et nos credidimus, et cognovimus, quia tu es Christus Filius Dei (Joan. VI, 69, 70). Quae verba apostolicae confessionis ita sanctus Augustinus exponens ait: « Domine, ad quem ibimus? Repellis nos a te, da nobis alterum te. Ad quem ibimus? [Si a te recedimus, ad quem ibimus?] Verba (0294C)vitae aeternae habes. Videte quemadmodum Petrus, dante Deo, recreante Spiritu sancto, intellexit; unde, nisi quia credidit verba vitae aeternae [ Aug., Unde, nisi quia credidit? Verba vitae aeternae habes ]? Vitam enim aeternam habes in ministratione corporis et sanguinis tui, et nos credidimus et cognoscimus. Non cognovimus et credimus, sed credidimus et cognoscimus [ Aug., cognovimus]. Credidimus enim, ut cognosceremus. Nam si prius cognoscere, et deinde credere velimus, nec cognoscere nec credere valeremus. Quid credidimus, et quid cognovimus? Quia tu es Christus Filius Dei, id est, quia ipsa vita aeterna tu es. » Hac cognita apostolicae auctoritatis confessione, hanc regulam sequimini, hunc confessionis (0294D)ordinem tenete, ut possitis ad agnitionem veritatis pervenire. Abstinete vos a colloquio nugacitatis, nolite scrutari scrutinia, ne deficiatis in efficacia vestra, putantes vos sapientes esse, cum insipientes inveniamini fieri. Nolite alta sapere, sed humilibus consentientes estote (Rom. XII, 16). Qui mel multum manducat, non est ei bonum, et qui scrutator est majestatis, opprimetur a gloria (Prov. XXV, 27). Incrassatus vero animus, et carnali consuetudine involutus, nisi Spiritu Dei illuminante, purum veritatis lumen aspicere nullatenus valet. Nihil igitur magis vestrae obsistit intelligentiae veram cognoscere fidem de Christo Domino Deo nostro, quam carnalis consuetudo; (0295A)quia quod in hominum filiis, [qui] carnali conjunctione [generantur], fieri non posse intelligitis, hoc in Dei Filio nequaquam fieri posse aestimatis. Procul dubio omnis carnalis cogitatio a cordibus vestris funditus repellenda est, si veritatem divinae humanaeque generationis in Christo Dei Filio cognoscere vultis. Et habete fidem sanctarum paginis Scripturarum, et nolite transgredi terminos, quos statuerunt Patres ecclesiasticae dignitatis. Ipsi sunt ad quos dulcissima promissio Dei Christi in coelum ascendentis dicta est: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVII, 20). Ipsis [ Cod Paris., in ipsis] idem quotidie loquitur Spiritus, qui olim locutus est in prophetis, qui venturum mundo Christum praedicaverunt. Ista omnia (0295B)impleta esse, quae prophetae praedixerunt in Christo quotidie praedicant, in eis manet vera pax et charitas per Spiritum sanctum, sicut ipsa Veritas testatur, dicens: Pacem meam do vobis, pacem meam relinquo vobis (Joan. XIV, 27), id est, in pace relinquo vos, in pace inveniam vos. De his alio 912 loco dictum est: Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur (Matth. V, 9). Illi etiam sunt electi filii Dei, qui in pace et unitate ecclesiasticae concordiae permanent, et Christum Dominum nostrum verum Deum, verumque Dei Filium corde credunt et ore praedicant; quia corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit in salutem (Rom. X, 10).
XII. Sciendum est certissime, « quod multum excedit, ut beatus Leo papa dicit, atque supereminet (0295C)humani eloquii facultatem, divini operis magnitudo. Et inde oritur difficultas fandi, unde et est ratio non tacendi: quia Jesu Christo Filio Dei non ad divinam essentiam, sed etiam ad humanam spectat naturam, quod dictum est per Prophetam: Generationem ejus quis enarrabit (Isai. LIII, 8)? Utramque enim substantiam in unam convenire personam nisi [fides] credat, sermo non explicat: et ideo nunquam materia deficit laudis, quia nunquam sufficit copia laudatoris. » Et ut facilius unitas personae in Christo, duarumque proprietas naturarum a simplicioribus intelligi valeat fratribus, ponamus aliquid exempli gratia, more sanctorum solito doctorum ex visibilibus, ad intelligenda invisibilia: quamvis nihil tantae excellentiae, et tam ineffabili conjunctioni, quae in (0295D)Christo facta est, digne comparari queat. Quod si calix ex auro argentoque fabricatur in ministerium altaris sancti, in quo sacramenta salutis nostrae spirituali benedictione conficiuntur; ita tamen ut aurum in suae naturae permaneat fulgore, et argentum proprio candore locis opportunis circumfingat [ Cod. Paris., circumcingat] auri fulgorem. Nonne siquidem unus est calix, quamvis ex duobus conficiatur metallis: imo et ad unius ministerii artificiali manu compositus officium? Quis juste dicere potest propter auri incomparabilem pulchritudinem verum esse calicem? Solummodo aurum tibi fulget, et nuncupativum (0296A)ea parte, ubi argentum circumcingit aurum; imo etiam unus est idemque calix ad unius ministerii dignitatem electus. Hoc exemplum accipiatur dictum propter unitatem personae et unius dispensationis ministerium, quod in Christo completum est; non, ut quis divinitatis substantiam, quam auro designavi, creatam esse arbitretur prorsus. Sicut in vitreo vasculo lux intus absconditur, et foras per vitrum refulget: ita per carnem purissimam divinitatis gloria, foras aspicientibus et credentibus, miraculis resplenduit, sicut voluit et placuit ei qui intus latebat.
XIII. Audi me, obsecro, patienter, scholastica Hispaniae congregatio, tibi loquentem, quae novi semper aliquid audire vel praedicare desideras, non contenta (0296B)apostolicis traditionibus, nec universalis Ecclesiae catholica fide; nisi tu aliquid per te invenires, unde tuum nomen celebrares in mundo. Dic, dic, gens sancta, populus acquisitionis, genus regale (I Petr. II, 9), quid tibi Christus fecit? Quid in te peccavit, ut tantum viluisset in corde tuo? Quare sic minorata est gloria ejus in mente tua? Cur indigneris clarificare eum, quem paterna vox de coelis clarificavit? Cur contemnis adorare eum verum Deum et verum Dei Filium, quem angeli adorant in coelis? Nunquid non ille est, qui nonaginta novem oves reliquit in coelis, ut te perditam requireret in terris (Matth. XVIII, 12)? Nunquid non ille est, qui te sub ficu vidit jacentem, antequam Philippus vocaret te, et descendit, ut liberaret te (Joan. I, 48)? Quare non (0296C)dicis cum Nathanael; Rabbi, tu es Filius Dei, tu es rex Israel (Joan. I, 40): Nonne te semivivum spoliatum, vulneratum a latronibus, cum descendisset ab Jerusalem in Jericho, reperit, et miseratus tui imposuit te jumento suo, et duxit in stabulum, et dedit pro te stabulario duos denarios, praecipiens, ut curam tui haberet (Luc. X, 30 seqq.)? Annon ille est, qui tuae salutis causa, quasi ovis ductus est ad victimam, ligatus, flagellatus, consputus, spinis coronatus, novissime in crucem levatus, mortuus sepultus; sed tertia die resurgens atque triumpho gloriae coelos ascendit, a dextrisque Dei Patris sedens, judex vivorum et mortuorum venturus? Nonne audis eum de coelis clamantem tibi: Popule meus, quid feci tibi (Mich. VI, 3)? Nunquid eduxi te de domo servitutis, (0296D)et liberavi te de manibus inimicorum meorum [ Cod. Paris., tuorum], omnesque animam quaerentes tuam undis salutiferi fontis obrui [ Forte, ablui], et protexi iter tuum rorifera sancti spiritus nube et 913 coelesti pane corporis mei pavi te, et potavi te aqua et sanguine, quae feriente milite de latere meo fluxerunt? Super haec omnia praeparavi tibi mansionem perpetuae beatitudinis in domo Patris mei. Tu his omnibus ingratus beneficiis meis, me ignobilem paternae majestatis filium blasphemare audes, conditionalique tecum servitio me degenerare niteris. Quasi unum ex vobis, et vix adoptione (0297A)dignum in filii persona aestimas. Quid fuisti, antequam te mea respiceret pietas, priusquam tuam naturam in personam proprietatis meae assumerem; te glorificans, non me minuens? Nonne te inveni in sanguine tuo jacentem, in sanguine, inquam, tuo involutum? Umbilicus tuus non est praecisus, membra tua non fuerunt sale salita (Ezech. XVI, 4). Nonne durissimis diabolicae saevitiae vinculis te inveni ligatum, et modo me Deum verum, vel Filium Dei verum confiteri despicis? Regem, Redemptorem, Salvatoremque tuum saltem me nominare reformidas: sed adoptivum, tui per omnia similem, servumque conditionalem, vel captivitatis nomine notatum appellare vel etiam credere non dubitas. Recessit tibi ab animo paternae vocis testificatio: Filius meus es (0297B)tu, ego hodie genui te (Psal. II, 7). Et ne dubitares, de qua dixisset natura, mox subjungit: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam (Ibid., 8). Oblivioni dedisti versus ejusdem prophetae in psalmo XXIII, ubi me quinquies regem gloriae praedicare non formidavit, adjecitque, ut scires de quo diceret: Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio. Etiam et hoc addit: Dominus virtutum ipse est rex gloriae (Psal. XXIII, 8, 10). Itemque in alio psalmo: Deus, judicium tuum regi da, et justitiam tuam filio regis (Psal. LXXI, 1); qui etiam Propheta multoties variis allegationibus me regnare testatur. Insuper ut certissime scires, de qua natura dixisset, ait in quodam loco: Dominus regnavit a ligno (Psal. XCV, 10); ne dubitares eumdem perpetualiter regnasse, (0297C)quem in ligno suspensum esse vidisti.
XIV. Sed et te, Elipande, video te immemorem esse beneficiorum meorum. Nunquid non ego te tuli de domo patris tui, et posui te pascere gregem populi mei? Oleo sancto meo unxi te, ut esses dux in domo Patris mei. Elegi te, ut esses fidelis servus et prudens; et constitui te super familiam meam, ut dares ei in tempore tritici mensuram, et cibaria dispensares ancillis meis. Tu vero sprevisti, et despexisti me, et seminasti clancula manu perfidiae zizaniam in medio purissimae fidei tritico. Projecisti me post tergum tuum, ut tibi fecisses nomen. Despexisti omne consilium meum; quid facies, dum venero requirere pecuniam meam, quam tibi dedi multiplicandam, non [ut] absconderes illam sub pulvere (0297D)terrae? Tu itaque non solum multiplicare illam segnis fuisti, non dans illam nummulariis, ut cum usura recepissem quod meum est: sed adulterino numismate sub meo nomine signasti eam, et argento septempliciter purgato scoriam immiscere tentasti, caupo factus perfidus; non servus prudens et fidelis, sed servus nequam et infidelis: qui me non tantum durum Dominum, sed servum captivum vocare solitus est. Quid ad haec responsurus eris, o praedicator adoptionis, et assertor nuncupationis in Christo Deo Dei Filio, dum haec et alia multo plura tibi in faciem objiciuntur? Quare non primo omnium cogitasti, quae utilitas esset Ecclesiae Christi in hac praedicatione adoptionis, vel in nominis nuncupatione? Si (0298A)necessaria esset haec novitas nominum populo Christiano, quare hoc apostoli non praedicaverunt, nec in suis litteris nobis exaratum reliquerunt? Procul dubio alius spiritus per te praedicat Christum adoptivum filium et nuncupativum Deum: alius vero per apostolos Christum Dei virtutem et Dei sapientiam, Deum verum et proprium Dei Filium; quorum praedicationi nos toto corde consentimus, nil omnino eorum addentes vel minuentes sacratissimae doctrinae, vel universali symbolo, vel ecclesiasticae consuetudini; sed nosmetipsos intra terminos paternae traditionis, et catholicae fidei veritatem firmiter statuentes, quidquid in illorum sanctissimis legitur litteris, sine dubitatione credimus et fiducialiter praedicamus; scientes certissime quod laudanda (0298B)sunt mysteria Dei, non ratione discutienda: quia incomprehensibilia sunt judicia ejus, et ininvestigabiles viae ejus. Quis enim cognovit sensum Domini, aut quis consiliarius ejus fuit (Rom. XI, 33, 34). Tantum divina voluit providentia, ut rescriberetur in evangelicae celsitudinis auctoritatem, sanctorumque Patrum probabilibus 914 litteris, quantum ad nostram sufficere salutem censuit. Illis utamur nominibus de Christo, quae in Veteri Novoque Testamento inveniuntur scripta. Sufficiat nobis apostolicae auctoritatis doctrina, et catholicorum Patrum longo tempore explorata fides. Quidquid illi de Christo dixerunt, dicamus et nos, imo pia credulitate teneamus, quidquid ab aliis nobis sacro dogmate traditum esse inveniatur. Aliter Judaei, qui in umbra (0298C)legis erraverunt, impingentes in lapidem offensionis, de Redemptore mundi censuerunt: aliter nos in luce evangelici splendoris ambulantes intelligere debemus. Illis parvulus natus est, nobis filius datus est. Si illis servus aenigmatico prophetarum sermone promissus est, nobis Dominus et Dei Filius, sicut sol oriens in aeternum ortus est diem. Illi crucifixerunt, in quem non crediderunt; nos glorificemus, in quem credimus. Nos cantemus illi cum omni coelesti militia: Gloria in excelsis Deo (Luc. II, 14), quatenus ejus piissima misericordia nobis donet pacem et bonam voluntatem in terris.
XV. Credamus ergo eum Dei vere filium, et confiteamur eum de Virgine natum, verum Deum et verum hominem, unum Dei Filium, proprium et perfectum, (0298D)verum et viventem in saecula, et laudemus miserationes ejus, et veneremur potentiam ejus; quia ipse est rex gloriae, et rex regum, et Dominus dominantium, et Deus deorum, et Deus magnus, et Deus omnipotens, et verus Dei Filius. Per ipsum universa creata sunt; per ipsum universa restaurata sunt, quae in coelis, et quae in terris sunt. Ipse hominem, cum non esset, creavit; ipse perditum reformavit. Ipse est totius potestatis summa; ipse est thesaurus virtutum, fons vitae, pulchritudo pacis. Ipse est flos paradisi, qui de virga radicis Jesse nostrum ascendit in orbem. Ipse est convivium angelorum, festivitas sanctorum, salus infirmorum. Ipse est amicus verus, consiliarius salutis nostrae, diadema (0299A)regni aeterni. Hic est vita credentium, resurrectio mortuorum, redemptio captivorum, lux indeficiens. Ipse est angelus pacis, minister vitae. Ipse est aeterna beatitudo; ipse est beata aeternitas. Ipse Verbum coaeternum Deo Patri, et consubstantiale, per quem omnia facta sunt. Ipse caro factus, de Virgine natus, praenuntiatus a prophetis; a stella demonstratus, a Magis adoratus, a pastoribus manifestatus, Emmanuel vocatus, et Dei Filius verus declaratus. Factus sub imperio hominum in terris, cum ipse sit imperator angelorum in coelis. Ipse primam stolam reddidit filiis Adae, paradisum aperuit, vitae orbem exhibuit, libertatis januam patefecit. Insuper etiam, quod Adam non habuit, coelorum (0300A)regnum omnibus credentibus ostendit. Quod enim paradisi vel coelestis regni patent januae, victoria est Christi. Credamus ergo omnem veritatem in eo. Nam et ipsa beata virgo Maria credendo concepit Christum, et nos credendo perveniamus ad illum. Credamus illum regnantem in coelis, qui pro nobis natus est in terris; quem solum non violavit nativitas prima, ut nos mundaret secunda. Per illum liberati sumus a servitutis jugo, per illum reconciliati sumus Deo Patri, non meritorum gloria, sed miserationis gratia. Ille nobis est mediator in vitam, qui et remunerator in gloriam, Jesus Christus verus Deus et verus Dei Filius, qui vivit et regnat cum Deo Patre et Spiritu sancto in saecula sempiterna.