Migne Patrologia Latina Tomus 89
Concilia (Concilia varia), J. P. Migne
I. CONCILIUM BAGOARIENSE ANNO CHRISTI 740 HABITUM. (0805A)
Synodum hoc anno 740 a sancto Bonifacio in Bavaria celebratam asserunt Baronius Historiae ecclesiasticae parens, et Spondanus, ad hunc annum; Mabillonius, saeculo III Actor. ordinis sancti Benedicti, parte II, in notis ad c. 10 Vitae sancti Willibaldi; Eckartus, l. XXII Hist. Franc., n. 11; Marcus (0805B)Hansizius, tom. I Germ. sacrae, pag. 124. Editor Meichelbeckii, in praefatione Chronici Benedicto-Burani, n. 31 et seq.
Contrariam opinionem clarissimorum virorum Pagi, in Critica, ad an. 742, et Mansi, in supplemento Conciliorum, tom. I, primam sancti Bonifacii synodum differentium ad annum 742, speciali digressione post hoc saeculum examinabimus.
Locus concilii hujus incertus est: hoc certum videtur, quod in Bajoaria celebratum sit, vel Augustae, ut pontifex suaserat, vel juxta ripam Danubii. Eckartus Frisingiae, Editor Meichelbeckii, Ratisbonae habitum putat. Nec personae quae intervenerint concilio sat certo constant. Eckarto videntur, praeter clericos et coepiscopos, sancti Bonifacii ordinarios comites, Lullum, Eobanum, Sturmium, et caeteros; interfuisse Viggo Augustanus, Luido Spirensis, Rudoltus Constantiensis, Adda, vel Hetto, vel Philippus Argentoratensis Ecclesiarum episcopi, quia Gregorius (0805C)III, litteris anno 739 datis, inter Serarianas 129, eosdem invitat, ut festinent ad celebranda concilia indicanda a sancto Bonifacio.
Ad hunc annum novam ponunt sedem episcopalem Neoburgi ad Danubium a sancto Bonifacio erectam et cum Augustana dioecesi C. ann. 801 unitam. Legatur die Abhandlung von dem ehemaligen Bissthume zu Neuburg an der Donau, quae auctorem habet Michaelem Stein canonicum et bibliothecarium Rebdorffensem. Exstat in den neuen historischen Abhandlungen der Baierischen Academie der Wissenschaften, ersten Band 1779, p. 383-424.[WURDT.]
II. CONCILIUM SALTZBURGI AD SALAM FRANCONIAM. HABITUM A. D. 741.
(0805D)Annus adhuc 741 decurrebat cum sanctus Bonifacius synodum secundam Saltzburgi ad Salam Franconicam convocaret. Qui episcopi in ea praesentes fuerint, nemo nos instruxit. Crederes interim ibi inter alios adfuisse Eddam, sive Ettonem, Argentoratensem, et Regenfridum Coloniensem, qui sequenti anno alteri etiam synodo sive concilio interfuerunt. An Bajoariae quoque episcopi eidem interfuerint, non affirmarim; nam illi Francos nondum pro dominis agnoscebant. Episcopatus vero in nova Francia, seu Franconia, quae nuper a Thuringia decerpta erat, et in Hassia nunc fundandi erant. Omnem igitur provinciam Bonifacius in tres discrevit parochias et Wirceburgum sancti Kiliani martyrio celebre, Buriburgum in Hassia, et Eichsstadium in finibus Bajoariorum, sedes episcopales esse constituit (0806A)(Eckart, Rer. Francic. lib. XXIII, qui haec subministrat, pro Erfordia ponit Eichstadium). Consecrati sunt primo episcopi duo, Burchardus Wirceburgensis, cujus etiam curae, Willibaldo teste, ecclesiae in confiniis Francorum, Saxonum et Slavorum commendatae sunt, et Witta (Wizo, Wettanus) vel, ut eum Lupus Servatus Latino ore appellat, Albuinus Buriburgensis, nam Willibaldus Eichstadio praeponendus nondum advenerat. Burchardum in intimis Orientalium Francorum partibus, in loco qui (0806B)vocatur Wirzaburg, a Bonifacio episcopum promotum Willibaldus in Vita Bonifacii, cap. 10, refert, et primus est qui regionem hactenus Thuringiam dictam Franciae Orientali computavit. Wittae consecrationis nemo meminit; sed eam nunc contigisse, ea quae mox audiemus et Zachariae pontificis litterae ostendunt. Willibaldus a Bonifacio advocatus etiam mox adveniebat. Notabilia sunt sanctimonialis Heidenheimensis de sancto Willibaldo, c. 20, verba, ex quibus tempus et locum synodi celebratae discimus. Cum enim retulisset Willibaldum a Bonifacio in presbyterum consecratum (quod anno 740 factum), pergit: Et postquam unius anni transibat circulus (id est, an. 741) sanctus Bonifacius praecepit illi ut in Thuringiam ad se veniret; statimque venerandus ille vir Dei sanctus Willibaldus secundum jussionem sancti Bonifacii in Thuringiam veniebat. Narrat porro Willibaldum in itinere invisisse Heidenheimii fratrem Wunebaldum, et pergit: Illud fuit autumnale tempus, quando sanctus Willibaldus (0806C)veniebat in Thuringiam, statimque posteaquam illuc veniebat sanctus Bonifacius archiepiscopus atque sanctus Burchardus et Wizo sacrae episcopatus auctoritati illum ordinando consecraverunt. Paulo post addit: Sanctus Willibaldus quando in episcopum consecratus erat, habebat quadraginta annos et unum; et tunc erat autumnate tempus: circa illam fere horam tribus hebdomadibus ante natale sancti Martini in episcopum consecratus est, in loco qui dicitur Sallpurg. Anonymus, in Vita Willibaldi, hunc locum urbem Salzburg appellat, cum castrum dicere debuisset. Pertinebant ad castrum hocce pagus Salagewe vel Salzgau, silvaque Salzforst, dicta regum Francorum propter autumnalem venationem, delicium et oblectamentum. Qui Salzburgum hoc in Salzburgo ad Thuringicum Salam sub oppido Hoff sito aut alibi quaerunt, multis parasangis a vero aberrant. Ea enim regio temporibus Caroli ducis a Slavis Sorabis inhabitabatur, qui sub Saxonicis demum imperatoribus (0806D)domiti, et regno Germaniae firmiter et constanter submissi sunt. Nunc antea, licet aliquoties subacti semper frena mordebant, et qualibet occasione excutiebant. Eginhardus, in Vita Caroli M., inquit Francos Germaniae dominatos esse a Rheno ad Salam, qui Toringos et Sorabos dividit. Qui autem Bonifacius ibi, ubi pagani et Francis malelidi vicini degebant, synodum congregare potuisset? Hae in urbibus et villis regiis palatiisque, ex quibus Salzburgum erat, habebantur, ut quicunque convenerant, tuti et ab omnibus insultibus securi essent. Cum vero regio, in qua Salzburgum jacet, sive pagus Salageuve, adhuc Thuringiae accenseretur, inde elucet pristinum hoc nomen tunc nondum in desuetudinem venisse, sed hactenus communiter usitatum fuisse. Eckart., l. c. [WURDT.]
III. CONCILIUM GERMANICUM I, Auctoritate sancti Bonifacii celebratum XI Kalendas Maii, anno Domini 742, sub Carolomanno Majore Domus regiae. (0807A)
In nomine Domini Jesu Christi. Ego Carolomannus dux et princeps Francorum, anno ab Incarnatione Domini 742, XI videlicet Kalendas Maii, cum consilio servorum Dei, et optimatum meorum, episcopos qui in regno meo sunt cum presbyteris ad concilium et synodum pro timore Christi congregavi, id est, Bonifacium archiepiscopum, et Burchardum, et Regenfridum, Wintanum, et Witbaldum, et Dadanum, et Eddanum, ac reliquos episcopos, cum presbyteris eorum, ut mihi consilium dedissent, quomodo (0807B)lex Dei, et ecclesiastica religio recuperetur, quae in diebus praeteritorum principum dissipata corruit, et qualiter populus Christianus ad salutem animae pervenire possit, et per falsos sacerdotes deceptus non pereat.
Itaque per consilium sacerdotum, religiosorum, et optimatum meorum, ordinavimus per civitates episcopos, et constituimus super eos archiepiscopum Bonifacium, qui est missus sancti Petri, statuimusque per annos singulos synodum congregari, ut nobis praesentibus canonum decreta et ecclesiae jura restaurentur, et religio Christiana emendetur; et fraudatas pecunias ecclesiarum ecclesiis restituimus; falsos vero presbyteros, vel fornicatores diaconos (0807C)et clericos, de pecuniis ecclesiarum abstulimus, et degradavimus, et ad poenitentiam coegimus.
Servis Dei per omnia armaturam portare, vel pugnare, aut in exercitum et in hostem pergere, omnino prohibuimus, nisi illis tantum qui propter divinum mysterium [ W.: Ms., ministerium], missarum scilicet solemnia adimplenda, et sanctorum patrocinia portanda, ad hoc electi sunt, id est, unum vel duos episcopos, cum capellanis et presbyteris eorum princeps secum habeat; et unusquisque praefectus unum presbyterum, qui hominibus peccata confitentibus judicare, et indicare poenitentiam, possit; nec non et illas venationes, et silvaticas vagationes cum canibus, omnibus servis Dei interdiximus, et ut accipitres et falcones non habeant.
(0807D)Decrevimus quoque, juxta sanctorum canones, ut unusquisque presbyter in parochia habitans subjectus sit illi episcopo in cujus parochia habitat, et semper in Quadragesima rationem et ordinem ministerii sui, (0808A)sive de baptismo, sive de fide catholica, sive de precibus et ordine missarum ipsi episcopo reddat et ostendat. Et quandocunque jure canonico episcopus circumierit parochiam ad confirmandos populos, presbyter semper paratus sit ad suscipiendum episcopum cum collectione et adjutorio populi qui ibi confirmari debet, et in coena Domini semper novum chrisma accipiat ab episcopo, et ut episcopus testis sit castitatis, et vitae, et fidei, et doctrinae illius.
Statuimus etiam ut secundum canonicam cautelam, omnes undecunque venientes ignotos episcopos, vel presbyteros, ante probationem synodalem in ecclesiasticum ministerium non admitteremus.
Decrevimus quoque ut secundum canones unusquisque episcopus in sua parochia sollicitudinem (0808B)gerat, adjuvante gravione, qui defensor ecclesiae ejus est, ut populus Dei paganias non faciat, sed omnes spurcitias abjiciat et respuat; sive profana sacrificia mortuorum, sive sortilegos vel divinos, sive phylacteria et auguria, sive incantationes, sive hostias immolatitias, quas stulti homines juxta ecclesias ritu pagano faciunt, sub nomine sanctorum martyrum vel confessorum, Deum et sanctos suos ad iracundiam provocantes; sive illos sacrilegos ignes, quos Ned fratres [ W.: Ms., Niedseor] vocant; sive omnes, quaecunque sunt, paganorum observationes diligenter prohibeant.
Statuimus similiter ut post hanc synodum, quae fuit XI Kalendas Maii, quisquis servorum Dei, vel (0808C)ancillarum Christi, in crimen fornicationis lapsus fuerit, in carcere poenitentiam faciat in pane et aqua; et si ordinatus presbyter sit, duos annos in carcere permaneat; et antea flagellatus et sauciatus [ Mansi, scorticatus] videatur, et post episcopus adaugeat. Si autem clericus vel monachus in hoc peccatum inciderit, post tertiam verberationem in carcerem missus, vertente anno, ibi poenitentiam agat. Similiter et nonnae velatae eadem poenitentia contineantur, et radantur omnes capilli capitis ejus.
Decrevimus quoque ut presbyteri vel diaconi non sagis, laicorum more, sed casulis utantur, ritu servorum Dei, et nullus in sua domo mulieres habitare permittat. Et ut monachi, et ancillae Dei monasteriales, juxta regulam sancti Benedicti, coenobia vel (0808D)xenodochia sua ordinare, gubernare, vivere studeant, et vitam propriam degere secundum praedicti Patris ordinationem non negligant.
IV. CONCILIUM LIPTINENSE, In quo approbantur superioris synodi Germanicae decreta, novaque sanciuntur, sub Carlomanno majore domus regiae celebratum, Kalendis Martiis anni 743. (0809A) Modo autem in hoc synodali conventu, qui congregatus est ad Kalendas Martias, in loco qui dicitur Liptinas, omnes venerabiles sacerdotes Dei, et comites, et praefecti, prioris synodi decreta consentientes firmaverunt, seque ea implere velle et observare promiserunt. Et omnis ecclesiastici ordinis clerus, episcopi, et presbyteri, et diaconi, cum reliquis clericis, suscipientes antiquorum Patrum canones, promiserunt se velle ecclesiastica jura moribus, et (0809B)doctrinis, et ministerio recuperare. Abbates vero et monachi receperunt regulam sancti Patris Benedicti, ad restaurandam normam regularis vitae. Fornicatores autem et adulteros clericos, qui sancta loca vel monasteria ante tenentes coinquinaverunt, praecepimus inde tollere, et ad poenitentiam redigere. Et si post hanc definitionem in crimen fornicationis vel adulterii ceciderint, prioris synodi judicium sustineant. Similiter et monachi et nonnae.
Statuimus quoque, cum consilio servorum Dei, et populi Christiani, propter imminentia bella, et persecutiones caeterarum gentium, quae in circuitu nostro sunt, ut sub precario et censu aliquam partem ecclesialis pecuniae in adjutorium exercitus nostri, (0809C)cum indulgentia Dei, aliquanto tempore retineamus: ea conditione, ut annis singulis de unaquaque casada solidus, id est, duodecim denarii, ad ecclesiam vel monasterium reddantur; eo modo, ut si moriatur (0810A)ille cui pecunia commodata fuit, ecclesia cum propria pecunia revestita sit, et iterum, si necessitas coget, aut princeps jubeat, precarium renovetur, et rescribatur novum, et omnino observetur, ut ecclesiae vel monasteria penuriam paupertatemque non patiantur, quorum pecunia in precario praestita sit; sed si paupertas cogat, ecclesiae vel domui Dei integra reddatur possessio.
Similiter praecipimus ut, juxta canonum decreta, adulteria et incesta matrimonia, quae non sunt legitima, prohibeantur et emendentur episcoporum judicio, et ut mancipia Christiana paganis non tradantur.
Decrevimus quoque, quod et pater meus ante praecipiebat, ut qui paganas observationes in aliqua (0810B)re fecerit, multetur et damnetur XV solidis.
Abrenuntiatio diaboli operumque ejus et superstitionum.
Forsachistu diobolae? Et Respons. Ec forsacho diobolae. End allum diobol gelde? Resp. End ec forsacho allum diobol galde. End allum dioboles wercum? Resp. End ec forsacho allum dioboles wercum, und wordum thuna eren de woden ende saxtonte, ende albem them unholdum, the hira genotas sint. Gelobistu in Got almehtigan fadaer. Resp. Ec gelobo in got almechtigan fadaer. Gelobistu in Crist godes suno? Resp. Ec gelobo in Crist gotes suno. Gelobistu in Halogan gast? Resp. Ec gelobo in Halogan gast.
Indiculus superstitionum et paganiarum. (0810C)
De sacrilegio ad sepulcra mortuorum.
De sacrilegio super defunctos, i. e., Dadsisas.
De spurcalibus in Februario.
(0811A)
De casulis, id est, fanis.
De sacrilegiis per ecclesias.
De sacris silvarum, quae Nimidas vocant.
De his quae faciunt super petras.
(0812A)
De sacris Mercurii vel Jovis.
De sacrificio quod fit alicui sanctorum.
De phylacteriis et ligaturis.
(0813A)
De fontibus sacrificiorum.
De incantationibus.
De auguriis, vel avium, vel equorum, vel boum stercoribus, vel sternutationibus.
De divinis et sortilegis.
De igne fricato, de ligno, id est, Nodfyr.
(0814A)
De cerebro animalium.
De observatione pagana in foco, vel in inchoatione rei alicujus.
De incertis locis quae colunt pro sanctis.
De petendo quod boni vocant sanctae Mariae.
(0815A)
De feriis quae faciunt Jovi vel Mercurio.
De lunae defectione, quod dicunt vinceluna.
De tempestatibus, et cornibus et cochleis.
(0816A)
De sulcis circa villas.
De pagano cursu, quem Yrias nominant, scissis pannis vel calceis.
(0817A)De eo quod credunt quia feminae lunam
De eo quod sibi sanctos fingunt quoslibet mortuos.
De simulacro de consparsa farina.
De simulacris de pannis factis.
De simulacro quod per campos portant.
De ligneis pedibus et manibus pagano ritu.
(0818A)
commendant, quod possint corda hominum tollere, juxta paganos.
Allocutio sacerdotum de conjugiis illicitis ad plebem.
Fili hominis, speculatorem posui te in populo meo; audiens ergo ex ore meo sermonem annuntiabis eis ex me, non exite. Si me dicente ad impium: Impie, morte morieris, non fueris locutus ut se custodiat impius a via sua, ipse impius in iniquitate sua morietur, (0819A)sanguinem autem ejus de manu tua requiram. Si autem annuntiaveris impio, et ille non fuerit conversus ab impietate sua et via sua impia, ipse quidem in iniquitate sua morietur, tu autem animam tuam lucri fecisti. Sed et si conversus justus a justitia sua fecerit iniquitatem, ponam offendiculum coram eo, ipse morietur; quia non annuntiasti ei, in peccato suo morietur; et non erunt in memoria justitiae ejus quas fecit, sanguinem vero ejus de manu tua requiram. Si autem tu annuntiaveris justo, ut non peccet justus, et ille non peccaverit, vivens vivet, quia annuntiasti ei, et tu animam tuam liberasti.
Videte, filii charissimi, quale nobis incumbit periculum, si tacemus. Absit, absit, ut nostrum silentium vestrum fiat exitium; si vos amamus, prodere (0819B)debemus quod laedit, ne veniat quod occidit. Ergo diligenter advertite voces Dei nostri, quibus vos vetat a conjugiis criminalibus, ut vivatis aeternis ejus muneribus. Clamat ecce Deus noster, et humanae libidinis illicitam rabiem praevidens contestatur, ne quis polluatur cum matre, non cum noverca, non cum sorore ex patre nata, non cum sorore ex matre nata; sive intus sive foris nata sit. Non cum filia filii filiae, non cum nepte ex filia nata, non cum filia novercae, non cum sorore patris, non cum sorore matris, non cum uxore patrui, non cum nuru, non cum uxore fratris, non cum filia uxoris, non cum filia filii uxoris tuae, non cum filia filiae ejus, non cum sorore uxoris tuae, non cum menstruata muliere, non cum uxore proximi, non cum duabus (0819C)simul mulieribus, sive ancillae sint, sive liberae, seu libera et ancilla; non cum masculo coitu femineo, non cum pecore aliquo, non cum socru tua. Non mulier succumbat jumento; non vir cum filia et matre, non cum uxore avunculi tui. Dicit etiam de sacerdote futuro: non cum repudiata a marito, non cum scorto, non cum vidua, sed virgine. Ecce, charissimi, qualem ad vos legationem perferimus, non cujuscunque qui pretio possit redimi, sed cujus sanguini pro vobis fuso estis obnoxii. Admonemus sanctitatem vestram, vivite cum conjugibus licitis, vivite continenter. Nemo se ulterius illicitis maculet. Nemo talibus sociatus ante poenitentiae dignum servitium ad tanti Domini corpus accedat, ne non remedium, sed vulnus accipiat. Quia quod indigne (0819D)sumitur, poena est, non medela. Charissimi, homines sumus pleni squaloribus, et tamen nolumus ab inquinatis membra nostra contingi, et credimus quod unigenitus Dei Filius nostrorum criminum sordes in suum corpus libenter excipiat? Fratres, ecce Rex noster, qui nos dignos hac legatione credidit, post nos continuo sequitur: paremus ei mundas domus nostras, si eum in ipsis corporibus nostris volumus habitare.
Rogamus vos, charissimi filii, rogamus vos viscera sanctae matris Ecclesiae, ut qui soletis leges saeculi formidare, legem Dei nostri audire patienter dignemini. Ille est qui ad vos per linguae nostrae servitium loquitur, cujus paulo ante paschalia beneficia celebrastis. (0820A)Qui Unigenito suo inter manus persequentium parcere noluit, ut nos in haereditatem ascriberet filiorum. Si agnovistis quantum nobis munus in passione ejus praestitum, celerius ipsius audite praeceptum, ne dum jussionibus ejus inobedientes existimus, ingrati beneficiis judicemur. Non est dubium, filii charissimi, esse quosdam, atque utinam paucos, qui de nostra negligentia conquerantur, quare tardius salutis vestrae remedia praedicamus; quorum tamen justus dolor est, si vel modo voluerint facile percipere medicinam, nam qui nec tardius curari se patitur, de medici tarditate quid queritur? Imo quanto longior praecessit infirmitas, tanto major succedere debet humilitas. Nam quis ferat aegrotum superbum, qui et incurrisse se causatur in aegritudinem, et non vult (0820B)recipere sanitatem? Quam multos invenimus, filii charissimi, qui, cum turpiter vivant, tamen calumniantur, dicentes quare tardius Christus advenerit, quare tot millia hominum ante Incarnationem suam perire perpessus sit. Horum si querelam recipimus, etiam post tanti munus medici necesse est aegrotemus. Quid accusas, homo, Solem justitiae quod tardius ortus sit, qui post ortum quoque ejus in tenebris ambulas? An quia frequenter nubes diutius occupant coelum, non debemus gaudere rediisse tranquillum? Quid fluctuaris, frater, quid fluctuaris inaniter? Ecce jam licet ad serenitatis quietem reverti, quid iterum scopulosa desideras? Nemo te in tempestate periturum retinere voluit, quia tardius portus occurrit.
De Sabbato.
(0820C)Magnificentissimi Patres nostri apud Laodiceam Phrygiae congregati, memores salutis nostrae, multa censuerunt, quae nos observare convenit. Inter caetera, filii charissimi, de Christianis qui sabbatizare, vel juxta quemdam modum judaizare noscuntur. Quia sub anathemate decreverunt qui eos imitari noscuntur. Nam et nos vobis de eo insinuare curamus, qui baptizati et regenerati estis in Christo, ecce facti estis membra Christi. Admonemus vos, timemus vos, non tantum a paganis, non tantum ab haereticis, sed etiam a perfidis Judaeis, qui vos cupiunt judaizare et otiari in Sabbato, ut nomen Christi, quod accepistis, in vobis maculetur. Sed ita agendum est secundum Patrum definitionem, qui nobis jubent (0820D)operari in Sabbato, secundum Domini sententiam, qui in Evangelio ait: Sabbatum propter hominem factum est, non homo propter sabbatum; itaque Dominus est Filius hominis etiam Sabbati. Et cum in synagoga observassent eum Judaei, si in Sabbato curaret, ut accusarent eum, ait homini habenti manum aridam: « Surge in medium, » et dicit eis: Licet sabbatis bene facere an male? Animam salvam facere, an perdere? At illi tacebant. Et circumspiciens eos cum ira, contristatus super caecitatem cordis eorum, dicit homini: Extende manum tuam, et extendit, et restituta est manus illius. Item secundum Lucam evangelistam, erat Jesus docens in synagoga eorum Sabbatis, et curavit ibi mulierem, quae habebat spiritum infirmitatis annis decem et octo. Dum ergo indigne ferrent Judaei, ait eis: (0821A)Hypocritae, unusquisque vestrum Sabbato non solvet bovem suum, aut asinum a praesepio, et ducit adaquare? Hanc autem filiam Abrahae non oportuit solvi a vinculo isto die Sabbati? Etiam pro hoc erubescant Judaei; videtis, charissimi nobis, quia Dominus pro hoc Sabbatis operabatur, quia nos qui Christiani sumus, secundum litteram Sabbatum observare non debemus. Christiani enim Sabbatum observare ita debemus: abstinere nos a rapinis, a fraudibus, a perjuriis, a blasphemiis, ab illicitis rebus, a munere accipiendo super innocentes, a jurgiis. Fornicationes enim sic timeamus, sicut mortem; quae non animam solvit a corpore, sed ubi anima semper ardet cum corpore. Obsecro vos per nomen quod super vos invocatum est; per sacramenta quae accepistis, ut (0821B)eos imitemini quos in populo Dei bene agere videbitis; ut illius sacramentum maneat in vobis, qui de ligno descendere noluit, et de sepulcro resurgere dignatus est. Qui vivit et regnat cum Patre et Spiritu sancto, in saecula saeculorum.
Statuta quaedam sancti Bonifacii archiepiscopi Moguntini et martyris, (ut videtur) in eodem concilio Leptinensi promulgata.
Compellimur quoque statutum canonum in hoc observare:
I. Ut nullus presbyter creditam sibi Ecclesiam sine consensu episcopi derelinquat, et laicorum suasione ad aliam transeat.
II. Ut nullus presbyter sacra mysteria, nisi in locis consecratis, pro contemptu Ecclesiae agere praesumat.
(0821C)
VI.
Ut laici presbyteros non ejiciant de ecclesiis,
III. Ut nullus presbyter in ecclesia consecrata aliud altare erigat, nisi quod ab episcopo sanctificatum est, ut sit discretio inter sacratum et non sacratum.
IV. Ut presbyteri sine sacro chrismate, et oleo benedicto, et salubri Eucharistia, alicubi non proficiscantur. Sed ubicunque vel fortuitu requisiti fuerint, ad officium suum statim inveniantur parati in reddendo debito.
V. Ut presbyteri sub sigillo custodiant chrisma, et nulli sub praetextu medicinae vel cujuslibet rei donare praesumant; genus enim sacramenti est: non ab aliis nisi a sacerdotibus contingi debet; quod si fecerint, honore priventur.
(0821D)
XI.
Ut abbates vel abbatissae sic caste vivant, ut apud subjectos subjectasque illorum vel illarum
nec mittere praesumant, sine consensu episcoporum suorum.
VII. Ut laici omnino non audeant munera exigere a presbyteris, propter commendationem ecclesiae cuique presbytero.
VIII. Ut presbyteri bene vivere studeant, et ita populum doceant.
IX. Ut unusquisque episcopus sua in parochia presbyteros diligenter inquirat unde sint; et si quem fugitivum invenerit, ad suum episcopum redire faciat.
X. Qui, relicto suo episcopo, ad alium convolat, degradetur.
(0822A)
XIV.
De monasteriis puellarum, ut presbyteris
exemplum ostendant sanctae conversationis; quod si non fecerint, ab episcopo corrigantur. Si autem episcopum minime audierint, episcopus imperatori indicare faciat.
XII. Ut diligenter unusquisque episcopus in sua parochia praevideat, et ubi monasterium monachorum fuerit, si regulariter vivant, et monachice; ubi autem canonica vita fuerit, bene et canonice vivant.
XIII. Ut episcopi puellarum monasteria diligentissime perscrutentur, quomodo primum ipsa abbatissa sese contineat, aut caste vivat; deinde seu diligenter discutiantur nonanes, ne adulterium et fornicationes faciant, et hoc a praepositis monasteriorum summopere inquiratur.
(0822B)
XVIII.
Si quis egredietur e corpore, ultimo et
opportuno tempore ad missarum solemnia liceat illic advenire, et iterum ad proprias ecclesias redire.
XV. Ut plus non mittantur in monasterio canonicorum atque monachorum, seu puellarum, quam sufficere possint.
XVI. Ut unusquisque episcopus in sua parochia diligenter discatiat suos presbyteros, et faciat ut illorum signacula et baptisteria bene faciant, et edoceant presbyteros quid in illo baptisterio unumquodque verbum vel sententia per se significet.
XVII. Ut unusquisque presbyter a suo episcopo discutiatur diligenter de sua vita et conversatione, ne omnino feminas secum habeat in domo sua habitantes.
(0822C)
XXIV.
Non licet vigilia Paschae ante horam secundam noctis vigilias perexpedire, quia in ipsa
necessario viatico minime privetur.
XIX. Non licet mortuum super mortuum mitti.
XX. Non licet mortuis Eucharistiam nec osculum tradi, nec de velis vel palliis corpora eorum involvi.
XXI. Non licet in ecclesia choros saecularium vel puellarum cantica exercere, nec convivia in ecclesia praeparare, quia scriptum est: Domus mea domus orationis vocabitur.
XXII. Ut viri cum mulieribus balneum non celebrent.
XXIII. Non licet in illo altario ubi episcopus missam dixerit, ut presbyter postea illa die missam dicat.
(0822D)
XXVII.
Nullus sit presbyter qui in ipsa lingua, qua nati sunt, baptizandos, abrenuntiationes vel confessiones aperte interrogare non studeat, ut intelligant quibus abrenuntiant, vel quae confitentur;
nocte non licet post mediam noctem bibere; nec Natale Domini, nec in reliquis solemnitatibus.
XXV. Annuntient etiam presbyteri omnibus fidelibus sibi subjectis Symbolum et Orationem Dominicam memoriae commendare, ut fide et oratione, sancto Spiritu illustrante, salventur.
XXVI. Annuntient presbyteri ut neque viri neque feminae de sacro fonte filiolos vel filiolas suscipiant, si non memoriter symbolum et Orationem Dominicam tenuerint.
(0823A)
et qui taliter agere dedignatur, secedat de parochia.
XXVIII. Si de aliquibus dubium est utrum sint baptizati, absque ullo scrupulo baptizentur, his tamen verbis praemissis: non, Te baptizo, sed, Si nondum es baptizatus, baptizo te in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti.
XXIX. Omnes presbyteri oleum infirmorum ab episcopo expetant, secumque habeant, et admoneant fideles infirmos illud exquirere, ut, eodem oleo peruncti, a presbyteris sanentur: Quia oratio fidei salvabit infirmos.
XXX. Doceant etiam presbyteri populum quatuor legitima temporum jejunia observare, hoc est, in mense Martio, Junio, Septembrio et Decembrio, quando sacri ordines juxta statuta canonum aguntur.
(0823B)
XXXII.
Qui poenitentiam in infirmitate petit, et casu, dum ad eum sacerdos invitatus venit, oppressus infirmitate obmutuerit, vel in phrenesim versus fuerit, dent testimonium qui eum audierint, et accipiat poenitentiam; et si continuo creditur moriturus, reconcilietur per manus impositionem, et infundatur ori ejus Eucharistia. Si supervixerit,
XXXI. Et quia varia necessitate praepedimur, canonum statuta de conciliandis poenitentibus pleniter observare, propterea omnino non dimittatur. Curet unusquisque presbyter statim post acceptam confessionem poenitentium singulos data oratione reconciliari. Morientibus vero sine cunctamine communio et reconciliatio praebeatur.
(0823C)
XXXV.
Admoneat etiam unusquisque presbyterorum
admoneatur a supradictis testibus petitioni suae satisfactum, et subdatur statutis poenitentiae, quandiu sacerdos, qui poenitentiam dedit, probaverit.
XXXIII. Si quis presbyter aut clericus auguria, vel divinationes, aut somnia, sive sortes, seu phylacteria, id est, scripturas, observaverit, sciat se canonum subjacere vindictis.
XXXIV. Et hoc notum facient presbyteri omni populo, ut Sabbato Pentecostes, sicut Sabbato sancto Paschae, omnes jejunent, et ad ecclesiam hora nona conveniant, quando, sicut vesperascente Sabbato sancto Paschae, celebratur: et ipsum diem Pentecostes similiter celeberrimum habeant, ut sanctum Paschae.
(0823D)
publice plebem ab illicitis connubiis abstinere, et, secundum Domini mandatum, legitimum conjugium nequaquam posse ulla occasione separari, excepta causa fornicationis, nisi cum consensu amborum, et hoc propter servitium Dei.
(0824A)
XXXVI. Annuntient presbyteri diebus Dominicis per annum sabbatizandum.
Primo modo. In Passione sanctorum apostolorum Petri et Pauli,
In Natale Domini, VIII Kalendas Januarias, dies quatuor.
In Circumcisione Domini, Kalendas Januarias, diem unum.
In Epiphania, VIII Idus Januarias, diem unum.
In Purificatione sanctae Mariae, IV Non. Februar., diem unum.
In Pascha Domini, post Dominicam, dies tres.
In Ascensione Domini, diem unum.
In Natale sancti Joannis Baptistae, VIII Kalendas Julias, diem unum.
(0824B)
III Kalendas Julias, diem unum.
In Assumptione sanctae Mariae XVIII Kalendas Septembris, diem unum.
In Nativitate sanctae Mariae, VI Idus Septembris, diem unum.
In passione sancti Andreae apostoli, pridie Kalendas Decembris, diem unum.
VI. CONCILIUM SUESSIONENSE. Sub Pippino majore domus regiae ab episcopis XXIII celebratum VI Nonas Martias, anno Christi 744, Zachariae papae III, Childerici regis II.
TITULI CAPITULORUM.
VI. Ut episcopi provideant, ne populus paganismum
I. De fide Nicaena et canonibus antiquis toto regno (0824C)promulgandis.
II. De synodo singulis annis congreganda, et de Adalberto haeretico in synodo damnato.
III. De episcopis per civitates ordinatis sub archiepiscopis Abele et Ardoberto. De monachis, et ut abbates in hostem ipsi non eant, sed mittant, et clerici a fornicatione, habitu laico et venatione, abstineant.
IV. Ut laici fornicationem omnem, perjuria, falsa testimonia devitent, Ecclesiamque tutentur, et ut presbyteri parochiarum episcopo suo sint subjecti.
V. Ut ignoti episcopi vel presbyteri ad ministerium sine probatione non admittantur.
(0824D)
IX.
Ut sacratam feminam, vel propinquam, nemo
faciat, et ut legitimae per civitates mensurae sint.
VII. Ut Adalberti cruciculae igni tradantur.
VIII. Ut clerici extraneas mulieres domi non habeant.
(0825A)
uxorem ducat, neque uxor viro superstite alterum accipiat.
X. De transgressoribus horum canonum.
PRAEFATIO.
In Dei nomine et Trinitatis. Anno 744 ab Incarnatione Christi, sub die VI Nonas Martii, et Luna 14, in anno secundo Childerici regis Francorum. Ego Pippinus dux et princeps Francorum. Dum pluribus non habetur incognitum qualiter nos in Dei nomine una cum consensu episcoporum, sive sacerdotum, vel servorum Dei, consilio, sive comitum et optimatum Francorum colloquio, apud Suessionis civitatem synodum, vel concilium, facere decrevimus, quod ita in Dei nomine et fecimus.
CANONES.
(0825B)
- I.
In primis constituimus fidem catholicam quam constituerunt CCCXVIII episcopi in Nicaeno concilio, ut denuntiaretur per universam regionem nostram et judicia canonica aliorum sanctorum, quae constituerunt in synodis suis, quo modo lex Dei, et ecclesiastica regula recuperetur, quae in diebus priorum principum dissipata corruit.
- II.
Propterea nos una cum consensu episcoporum, sive sacerdotum, seu servorum Dei et optimatum, eorum consilio, decrevimus ut annis singulis synodum renovare debeamus, qualiter populus Christianus ad salutem animarum pervenire possit; et ut haeresis amplius in populo non resurgat, sicut invenimus in Adalberto haeresim; quem publicitus una voce condemnaverunt XXIII episcopi, et alii multi (0825C)sacerdotes, cum consensu principis et populi; ita condemnaverunt ipsum Adalbertum, ut amplius populus per falsos sacerdotes deceptus non pereat.
- III.
Idcirco constituimus per consilium sacerdotum et optimatum eorum, et ordinavimus per civitates legitimos episcopos; et idcirco constituimus super eos archiepiscopos Abel et Ardobertum, ut ad judicia eorum de omni necessitate ecclesiastica recurrant tam episcopi quam alius populus; ut ordo monachorum vel ancillarum Dei secundum regulam sanctam stabilis permaneat, et de rebus ecclesiasticis subtractis monachis vel ancillis Dei consolentur, usque ad dum illorum necessitati satisfaciant, et quod superaverit, census levetur, et abbates legitimi hostem non faciant, nisi tantum homines eorum transmittant, (0825D)et omnes clerici fornicationem non faciant, nec habitum laicorum portent, nec habeant canes ut venationes faciant, nec accipitres portent.
- IV.
Similiter decrevimus, ut laici homines legitime vivant, et diversas fornicationes non faciant, et perjuria in ecclesia non consentiant, et falsa testimonia non dicant, et Ecclesiam Dei in omni necessitate conservent, et unusquisque presbyter, qui in parochia est, episcopo obediens et subjectus sit; et semper in coena Domini rationem et ordinem ministerii suo episcopo reddat, et chrisma et oleum petat; et quando jure canonico episcopus circumit parochiam (0826A)ad confirmandum populum, abbates et presbyteri parati sint ad suscipiendum episcopum in adjutorium necessitatis.
- V.
Et statuimus ut supervenientes episcopi vel presbyteri de aliis regionibus non suscipiantur in ministerium Ecclesiae, nisi prius fuerint probati ab episcopo cujus parochia est.
- VI.
Et omnino decrevimus ut unusquisque episcopus, in sua parochia sollicitudinem habeat, ut populus Christianus paganismum non faciat; et per omnes civitates legitimus forus et mensura fiat, secundum obedientiam temporis.
- VII.
Similiter constituimus ut illas cruciculas, quas Adalbertus per parochiam plantaverat, omnes igne consumantur.(0826B)
- VIII.
Similiter diximus ut neque clericus mulierem habeat in domo sua, quae cum illo habitet, nisi matrem, aut sororem, aut neptem suam.
- IX.
Similiter constituimus ut nullus laicus homo Deo sacratam feminam ad mulierem habeat, nec suam parentem, nec marito vivente suam mulierem alius accipiat, nec mulier vivente suo viro alium accipiat, quia maritus mulierem suam non debet dimittere, excepto causa fornicationis deprehensae.
- X.
Si quis contra hoc decretum, quod XXIII episcopi cum aliis sacerdotibus vel servis Dei, una cum consensu principis Pippini, vel optimatum Francorum consilio constituerunt, transgredi, vel legem irrumpere voluerit, vel despexerit, judicandus sit ab ipso principe, vel episcopis, vel comitibus; et (0826C)componat, secundum quod in lege scriptum est, unusquisque juxta ordinem suum. Et si haec omnia observaverimus, quae superius
scripta sunt, Christi misericordiam invenire poterimus in saecula saeculorum. Amen.
Signum illustris viri Pippini majoris domus.
Signum Radbodi.
Signum Ariberti.
Signum Helmigaudi.
VII. CONCILIUM INCERT. [CIRC. A. D. 745.] Capitulare incerti anni datum in synodo cui interfuit Bonifacius apostolicae sedis legatus.
(0826D)[Circa annum Christi 744, Zachariae papae III, Childerici III regis II.]
INCIPIUNT CAPITULA.
I. De exposito infante.
II. De trigesimis mortuorum.
III. De muliere enixa.
IV. De clericis qui comam nutriunt
V. De sacerdotibus qui demigrant.
VI. De loco laicorum in ecclesia.
VII. De servis clericorum.
VIII. De invasoribus rerum ecclesiae.
IX. De regula collectarum.
X. De professione sacerdotum.
(0827A)
XI. De testamento sacerdotum.
XII. De archidiaconis.
XIII. De compositoribus cantionum.
XIV. De modo sacramenti.
XV. De libertis, ut non sint testes.
XVI. De commutatione.
XVII. De fidejussore.
XVIII. De personis judiciorum.
XIX. De agnatis et cognatis.
XX. De falsa moneta.
XXI. De homicidis ad ecclesiam confugientibus.
XXII. De latronibus.
XXIII. De die Dominico.
XXIV. De empto a fure.
XXV. De alieno animali occiso.
(0827B)
XXVI. De compositione incensae domus.
XXVII. De via convicinali.
XXVIII. De rebus commendatis incensis.
INCIPIUNT PRAEDICTA CAPITULA ET EORUM TEXTUS. De exposito infante.
I.
Si expositus ante ecclesiam cujuscunque fuerit miseratione collectus, contestationis ponat collector epistolam. Et si is qui collectus est, intra decem dies quaesitus, agnitusque non fuerit, securus habeat qui collegit. Sane, qui post praedictum tempus ejus calumniator exstiterit, ut homicida damnabitur, sicut Patrum sanxit auctoritas.
De trigesimis mortuorum.
II.
Fideles pro defunctis amicis jejunia et oblationes triginta diebus adimpleri faciant, et mortuum (0827C)super mortuum non ponant, nec ossa defunctorum super terram dimittant. Quod si fecerint, canonicae sententiae subjacebunt.
De muliere enixa.
III.
Cum enixa fuerit mulier, si statim actura gratias intrat ecclesiam, nullo hinc peccati pondere gravatur; voluptas enim carnis, non dolor, in culpa est; in prolis vero prolatione gemitus est. Si itaque enixam mulierem prohibemus intrare ecclesiam, ipsam ei poenam suam in culpam deputamus.
De clericis qui comam nutriunt.
IV.
Sancitum est ut clerici qui comam nutriunt, ab archidiacono, etsi noluerint, inviti tondeantur. Vestimenta vero vel calciamenta eis, nisi religionem (0827D)deceant, habere non liceat.
De sacerdotibus qui demigrant.
V.
De sacerdotibus qui suos titulos absque licentia episcopi dimittunt aut dimiserunt, statutum est ut tam diu a communione habeantur alieni, quousque ad suos titulos revertantur.
De loco laicorum in ecclesia.
VI.
Laici secus altare intra cancellos tam ad vigilias quam ad missas stare penitus non praesumant.
De servis clericorum.
VII.
Ecclesiarum servos, vel episcoporum, vel clericorum a judicibus, vel actoribus publicis in diversis angariis fatigari divina prohibemus auctoritate; si quis vero judicum vel actorum clericum, (0828A)aut servum clericalem ecclesiae in publicis vel privatis negotiis voluerit occupare, ab Ecclesia cui impedimentum facit efficiatur extraneus.
De invasoribus rerum ecclesiae.
VIII.
Qui reiculam ecclesiae petierit a regibus, et, horrendae cupiditatis impulsu, egentium substantiam rapuerit, irrita habeantur, quae obtinent, et ipsi ab ecclesia, quam spoliare cupiunt, excludantur.
De regula collectarum.
IX.
Nullus in precibus nisi ad Patrem dirigat orationem, secundum illud: Si quid petieritis Patrem in nomine meo. Et ut prius eas cum instructionibus tractet.
De professionibus sacerdotum.
X.
Quando presbyteri vel diaconi per parochias (0828B)constituuntur, oportet eos episcopo suo professionem facere.
De testamento sacerdotum.
XI.
Presbyteri post ordinationem suae paupertatis praedia comparantes, testamenta ecclesiis confirment. Sin aliter, ut fraudatores teneantur.
De archidiaconis.
XII.
Praevideant episcopi, ne cupiditas archidiaconorum suorum culpas nutriat, quia multis modis mentitur iniquitas sibi.
De compositoribus cantionum.
XIII.
Qui in blasphemiam alterius cantica composuerit, vel qui ea cantaverit, extra ordinem judicetur. Nam lex hujusmodi praecipit exsiliari.
De modo sacramenti.
(0828C)
XIV.
Omne sacramentum in ecclesia et super reliquias juretur. Sic illum Deus adjuvet, et illi sancti, quorum sunt istae reliquiae!
De libertis, ut non sint testes.
XV.
Libertus et liberta in nullis negotiis contra quemquam testimonium dicere permittantur, exceptis illis causis in quibus ingenuitas deesset, sicut praemissum est et de servis, quia indignum nostra pensat clementia ut libertorum testimonia ingenuis damna incutiant. Qui vero ex iisdem fuerint progeniti, ad testimonium a tertia generatione admittuntur.
De commutatione.
XVI.
Commutatio, si non fuerit per vim vel metum (0828D)extorta, talem qualem et emptio habeat firmitatem.
De fidejussore.
XVII.
Si quis contempto fidejussore debitorem suum tenere maluerit, fidejussor et haeres ejus a fidejussionis vinculo liberantur.
De personis judiciorum.
XVIII.
In judiciis quatuor debent esse personae. accusator, defensor, testes, judex. Accusator uti debet intentione ad amplificandam causam, defensor extenuatione ad minuendam, testes veritate, judex aequitate.
De agnatis et cognatis.
XIX.
Agnati sunt qui per virilem sexum descendunt, cognati qui per femineum. Et ideo patrui vel (0829A)patruorum filii et agnati sunt et cognati. Avunculi vero et avunculorum filii cognati sunt, non agnati.
De falsa moneta.
XX.
De falsa moneta jubemus ut qui eam percussisse comprobatus fuerit, manus ei amputetur; et qui hoc consensit, si liber est, sexaginta solidos componat; si servus, sexaginta ictus accipiat.
De homicidis ad ecclesiam confugientibus.
XXI.
Homicidis vel caeteris reis, qui legibus mori debent, si ad ecclesiam confugerint, nullus eis victus detur.
De latronibus.
XXII.
De latronibus praecipimus observandum ut pro prima culpa unum oculum perdat; de alia vero nasus ei truncetur; de tertia culpa, si non emendaverit, (0829B)morietur.
De die Dominico.
XXIII.
Si quis die Dominico opera servilia fecerit, liber homo, si boves junxerit, dextrum bovem perdat. Et si alia quae prohibita sunt fecerit, sacerdotibus illa emendet, sicut de reliquis negligentiis judicibus emendari solet, et poenitentiam insuper accipiat. Similiter de praecipuis festivitatibus.
De empto a fure.
XXIV.
Si quis de fure nesciens aliquid emerit, quaerat, accepto spatio, furem. Quem si non potuerit invenire, probet se sacramento innocentem, et rem restituat, et furem quaerere non omittat. Quod si furem celaverit, et perjurasse postea detectus fuerit, tanquam fur et ipse damnetur.
(0829C)De alieno animali occiso.
XXV.
Si quis casu faciente occiderit alienum animal, et non negaverit, simile dare non tardet, et cadaver mortui accipiat.
De compositione incensae domus.
XXVI.
Si quis incenderit alienam domum, primo omnia aedificia restituat, et quidquid ibi arserit, componat, et insuper LX solidos, et publica poenitentia multetur. Et quotquot homines de ipso incendio evaserint, unicuique secundum legem suam componat, et quidquid perdiderint restituat.
De via convicinali.
XXVII.
Si quis viam convicinalem vel pastoralem clauserit, cum sua lege componat, et ipsam (0829D)viam aperiat.
De rebus commendatis incensis.
XXVIII.
Si cui commendatae res fuerint, vel traditae ad vendendum, et in domo ejus cum rebus suis . . . . .
( Caetera desunt in Ms. )
VIII. CONCILIUM LOCO INCERTO. ANNO 745, IN PROVINCIA FRANCORUM HABITUM. Synodus sexta a sancto Bonifacio celebrata est ann. 745, loco incerto, in provincia Francorum. Moguntiae congregatam opinatur Serarius, sed hanc opinionem fundamento destitutam ait Eckartus, Rer. Francic. lib. XXIII, p. 466. Praesentes in synodo fuisse octo episcopos, Anglos omnes, Bonifacius ipse in epist. ad Herefridum presbyterum, inter Bonifacianas (0830A)num. 10, testatur. Nomina sex episcoporum nobis conservavit epistola 19, quam Ethelbaldo regi Merciorum Bonifacius archiepiscopus, legatus Germanicus Romanae Ecclesiae, et Wevera, et Burchart, et Warbeth, et Abel, et Wilibald, coepiscopi, scripserunt. Weverae nomen corruptum videtur ex illo Wettenae, sive Wittani, Bureburgensis episcopi. Burchardus Wirceburgensi Ecclesiae praeerat. Warbeth unus est cum Hartberto Senonum archiepiscopo, et Abel archiepiscopus Rhemensis, qui, cum in sedibus suis non reciperentur, apud Bonifacium tunc haerebant. Wilibaldum episcopum Eichstetensem esse notum est. Duorum reliquorum episcoporum nomina latent. Condemnati in hac synodo sunt Aldebertus et Clemens, ut ex actis concilii Romani patet. Jam etiam episcopali gradu dejectus est Gewiliebus episcopus Moguntinus, quem recentiores male Gervilionem nominant. Hic enim post commissum anno superiore homicidium nihilominus sacra tractaverat. Unde (0830B)sanctus Bonifacius in synodo jam facinus ejus exposuit, et contestatus est nullum homicidii reatu pollutum episcopali officio fungi debere. Objecit etiam eidem propriis se vidisse oculis ipsum cum avibus canibusque jocantem, quod episcopo nullatenus liceret. Gewiliebus, culpam confessus, synodi judicio se submisit, ut Othlonus, lib. I, cap. 37, refert, justeque se deponi ab ordine episcopali agnovit. Ex litteris tamen Zachariae, n. 138, concludas eum a synodi sententia ad pontificem provocasse. Sanctus Bonifacius Acta synodi Aldebertum et Clementem concernentia Romam per Deneardum presbyterum misit. Ubi notandum duos haereticos an. 742 modo correptos non resipuisse, atque ideo solemnius condemnatos esse. Ex epistolis supra nominatis ulteriora synodi Acta perspicere licet. [W.]
IX. CONCILIUM GERMANICUM III, Auctoritate sancti Bonifacii Romanae sedis legati congregatum anno Domini 745 in quo Aldebertus et Clemens haeretici damnantur, et post Gervilionem Moguntiae episcopum ob crimen homicidii depositum sanctus Bonifacius factus est archiepiscopus Moguntinus. (0830C) Cum ita, Carlomanno jubente, et Bonifacio consulente, synodus haberetur, multi illi non solum clerici quilibet haeretica pravitate infecti extra Ecclesiae communionem pellebantur, sed etiam episcopi capitalium criminum maculis infames deponebantur. Totius autem erroris qui tum in Germania grassabatur praecipui auctores duo fuere haeretici, Clemens et Aldebertus: de quibus postea, cum epistolas ad Zachariam pontificem datas protulerimus, opportunius dicetur. In iis enim illorum haeresis exitialis commemoratur. Depositus est etiam tunc Gervilio Moguntinae sedis antistes, cujus quidem depositionis causa fuit haec.
(0830D)Ea tempestate Saxonibus Thuringiam vastantibus, ejus provinciae homines Carlomanni opem implorabant. Ille mox exercitum mittit, et cum eo Geroldum Moguntinum episcopum Gervilionis patrem. In ipso autem conflictu Geroldus cum plerisque aliis caesus est. Gervilio vero filius ejus, qui tum adhuc laicus in palatio versabatur, in clerum asciscitur leniendi doloris causa quem ex patris morte conceperat, eidemque in Moguntino pontificatu subrogatur. Non diu post Carlomannus rursus colligit militem, proficiscitur contra Saxones, Gervilionem secum ducit. Exercitu utroque ultra citraque ripam fluminis Visurgis (auctor vocat Wisaraham) considente, Gervilio jubet puerum suum ire ad hostium castra diligenter illic inquirere nomen ejus qui patrem ipsius interfecerat. Abit puer, discit ex quodam non longe abesse eum quem quaereret; rogat ut ad domini sui colloquium properare velit. Venit ille, et adventu ejus denuntiato, paratis equis, episcopus Gervilio ei procedit (0831A)obviam, et cum in medio flumine inter se colloquerentur, Gervilio clam ferens gladium, hominem confodit, ita dicens: Accipe jam ferrum, quo patrem vindico charum.
Ille mox ex equo corruens, in flumine exhalat spiritum. Repente autem ejus comperta caede, sublato clamore, utrinque ad arma concurritur. Fit pugna atrox; Saxonibus victis, Carlomannus ad sua se recipit, nemine tum id quod Gervilio fecerat pro homicidio ei imputante. Itaque reversus domum, perrexit solito more episcopi munia obire.
At sanctus praesul Bonifacius inter caetera hoc etiam in synodo pronuntiavit: neminem qui hominis caede pollutus sit, sacerdotio fungi posse. Tum etiam objecit ei suis se conspexisse oculis illum cum avibus et canibus ludentem, quod episcopo fas non esset. Gervilio, his auditis, sentiens se nullo pacto contra stimulum vel saecularis potentiae, vel canonicae auctoritatis, quae per sanctum Bonifacium in (0831B)praesentes omnes proferebatur, calcitrare posse, omnium de se calculis subscripsit, et exauctoratus est. Eo autem deposito, sanctus Bonifacius a Carlomanno et Pippino fratre ejus Moguntinae sedi praeficitur. Et ut ejus dignitas esset eminentior, statuerunt iidem principes Ecclesiam Moguntinam, quae tum alteri subjecta erat, in totius Germaniae metropolim provehere; missaque mox legatione a Romano pontifice, id impetrarunt. [WURDT.]
X. ROMANA SYNODUS. DE HAERETICIS A SANCTO BONIFACIO DAMNATIS AD EUMDEM ET ALIOS IN GERMANIAM MISSA. [A. D. 745.] In nomine Domini Jesu Christi, imperante Domino piissimo Augusto Constantino imperatore, anno 26, post consulatum ejus anno 5, mensis Octobris die 25, indictione 14, praesidente sanctissimo ac beatissimo (0831C)Domino Zacharia papa, in patriarchio Lateranensi, in basilica quae appellatur Theodori; considentibus autem cum eo sanctissimis episcopis Epiphanio Silvae Candidae, Benedicto Nomento, Venantio Praeneste, Gregorio Portuensi, Niceta Gabiis, Theodoro Ortensi, Gratioso Villitrias, seu venerabilibus presbyteris, id est, Joanne archipresbytero, Gregorio, Stephano, item Stephano, Dominico, Theodoro, Anastasio, Georgio, Sergio, Jordane, Leone, item Leone, Gregorio, Stephano, Eustochio, Procopio, atque Theophanio; propositis in medio sacrosanctis Evangeliis; astantibus quoque diaconibus, vel cuncto clero; Gregorius notarius regionarius et nomenculator dixit: Deneardus religiosus presbyter, legatus Bonifacii (0831D)sanctissimi archiepiscopi provinciae Germaniae, directus apud vestrum sanctum apostolatum, prae velo est, et petit se ingredi. Quid praecipitis? Dictum est: Ingrediatur.
Cumque ingressus fuisset, Zacharias sanctissimus ac beatissimus papa sanctae Dei catholicae atque apostolicae urbis Romae dixit: Ante hos dies syllabas reverendissimi atque sanctissimi fratris nostri Bonifacii (0832A)archiepiscopi nobis retulisti, per quas nobis quae opportuna eis visa sunt indicavit. Quid ergo denuo nostris secretariis te ingredi postulasti? Deneardus religiosus presbyter dixit: Domine mi, dum, juxta sancti apostolatus vestri praeceptionem, meus dominus Bonifacius episcopus, famulus pietatis vestrae, in provincia Francorum synodum aggregasset, et reperisset illic falsos sacerdotes, haereticos, et schismaticos, id est Aldebertum, et Clementem, sacerdotio privans, una cum principibus Francorum, retrudi fecit in custodiam. Illi autem non in poenitentia degunt, ut judicatum est, sed e contrario adhuc populum seducunt, pro quo et hanc epistolam praefati mei domini, quam manibus gero, vestro sancto apostolatui missus offero, ut eam coram sacrosancto (0832B)concilio relegi faciatis. Dictum est: Suscipiatur epistola, et coram nostra praesentia relegatur; et accipiens Theophanius notarius regionarius, et sacellarius relegit in his sermonibus:
( Epistola quam Theophanius notarius relegit quinquagesima septima est hujus Editionis.)
Cumque relecta esset, Zacharias sanctissimus ac beatissimus papa dixit: Audistis, fratres charissimi, quid in ista epistola relectum sit ex sacrilegis illis qui se ad suam condemnationem apostolos praedicaverunt. Sanctissimi episcopi et venerabiles presbyteri responderunt: Audivimus certe per omnia, non apostolos, sed ministros Satanae, et praecursores Antichisti. Quis enim aliquando apostolorum, aut (0832C)quilibet sanctorum, ex capillis suis, aut ungulis, sanctuaria populis exhibuerunt, ut iste sacrilegus et perniciosus agere conatus est Aldebertus. Sed hoc scelus a vestro sancto apostolatu est resecandum, tam de illo, quam etiam de illo transgressore Clemente, qui sacros canones spernit, atque expositiones sanctorum Patrum, et dicta sanctorum, ut pro transgressionibus suis dignam suscipiant sententiam. Sanctissimus ac beatissimus papa Zacharias dixit: Quia hodie jam tardior hora est, venturo secretario relectis iterum vita eorum et actibus, communi consensu, mediante Deo, quid fieri debeat, pertractandum est.
In nomine Domini Dei, et Salvatoris nostri Jesu Christi, imperante domino piissimo Augusto Constantino, (0832D)magno imperatore, anno 26, post consulatum ejus an. 5, mense Octobri, die 25, indictione 14, praesidente sanctissimo ac beatissimo domino Zacharia papa in patriarchio Lateranensi, in basilica quae appellatur Theodori, considentibus etiam cum eo sanctissimis episcopis, Epiphanio Silvae Candidae, Benedicto Nomento, Venantio Praenestiae, Gregorio Portuense, Niceta Gabiis, Theodoro Ostiense, Gratioso (0833A)Velitris; seu venerabilibus presbyteris, id est, Joanno archipresbytero, Gregorio, Stephano, item Stephano, Dominico, Theodoro, Anastasio, Georgio, Sergio, Jordane, Leone, item Leone, Gregorio, Stephano, Eustachio, Procopio, atque Theophanio, propositis in medio sacrosanctis Evangeliis; astantibus quoque diaconibus, vel cuncto clero, Gregorius notarius regionarius, et nomenculator dixit: Juxta vestri sancti apostolatus praeceptionem, quam in praeterito jussistis, Deneardus religiosus presbyter adest prae velo, quid praecipitis? Dictum est: Ingrediatur. Cumque ingressus esset, Zacharias sanctissimus ac beatissimus papa dixit: Actus illius nefandissinii Aldeberti, sive caetera quae de eo sunt scripta, quae praeterito secretario prae manibus gerebas, coram praesente (0833B)concilio porrige legenda. Et accipiens Theophanius notarius regionarius et sacellarius relegit Vitam illius, cujus initium tale est:
In nomine Domini nostri Jesu Christi. Incipit Vita sancti et beati Dei famuli, et praeclari, atque per totum speciosi, ex electione Dei nati, sancti Aldeberti episcopi.
De simplicibus parentibus fuit procreatus, et de gratia Dei est coronatus; quia dum in utero matris esset, ibi gratiam Dei accepit; et antequam pervenisset beatissima nativitas ejus, vidit genitrix ejus, quasi per visionem, egredientem vitulum de dextero latere suo, qui vitulus designabat gratiam illam quam ab angelo acceperat, antequam exiret de vulva.
(0833C)Cumque hic libellus usque ad finem lectus fuisset, Zacharias sanctissimus ac beatissimus papa dixit: Quid ad haec blasphema respondetis, sanctissimi fratres? Epiphanius, sanctissimus episcopus Silvae Candidae, dixit: Certe, apostolice domine, ex divina inspiratione motum est cor sancti vestri apostolatus, ut praedictum Bonifacium, sanctissimum fratrem nostrum, episcopum, atque Francorum principes, commoneretis, quatenus in partibus illis post longa tempora concilium aggregaretur sacerdotum, ut haec schismata et blasphemiae usquequaque sancto vestro apostolatui minime celarentur. Zacharias, sanctissimus ac beatissimus papa, dixit: Si quid adhuc habet Deneardus religiosus presbyter nobis porrigere relegendum, porrigat. Deneardus religiosus presbyter (0833D)respondit: Ecce, domine, epistolam, qua utebatur, et divulgabat eam esse Jesu, et de coelo cecidisse. Et accipiens Theophanius notarius regionarius et sacellarius relegit, cujus initium tale est:
In Dei nomine incipit epistola Domini nostri Jesu Christi Filii Dei, quae in Hierosolyma cecidit, et per Michael archangelum inventa est ad portam Ephrem: et per manus sacerdotis, nomine Leorae, epistola ista relecta fuit, et exemplata; et transmisit eam ad Hieremiam civitatem, ad alium sacerdotem, nomine Talasium; et ipse Talasius transmisit eamdem ad Arabiam civitatem, ad alium sacerdotem Leobanium; et ipse Leobanius transmisit epistolam istam ad Wetfaviam civitatem; quam recepit Macharius sacerdos Dei, et transmisit in montem sancti Michael archangeli. (0834A)Et ipsa epistola per manus angeli Domini pervenit ad Romanam civitatem, ad locum sepulcri sancti Petri, ubi claves regni coelorum constitutae sunt; et duodecim papati, qui sunt in Romana civitate, triduanas fecerunt vigilias, et in jejuniis et orationibus permanserunt diebus ac noctibus, et caetera usque ad finem perlecta.
Zacharias sanctissimus ac beatissimus papa dixit: Pro certo, fratres charissimi, iste Aldebertus in insaniam est conversus; et omnes qui hac utuntur scelerata epistola, more parvulorum, absque memoria mentium sunt, et muliebribus sensibus insaniunt. Sed ne leviores adhuc amplius decipiantur, indiscussam et absque sententia causam hanc in eum relinquere minime possumus. Sanctissimi episcopi et venerabiles (0834B)presbyteri responderunt: Ex divina illustratione cognoscimus cor vestri sancti apostolatus illuminatum, et quae a vobis dicta sunt ex administratione sancti Spiritus emanarunt. Et idcirco, ut a vobis praevisum fuerit, in utrosque sententia promulgetur. Zacharias sanctissimus ac beatissimus papa dixit: Non ut a nobis solum praevisum fuerit, sed pariter cum sanctitate vestra est pertractandum: sed si Domino placuerit, in futuro secretario, quod rectum visum fuerit, et dominus suis famulis administraverit, ex omnibus ejus actis promulgabitur sententia.
In nomine Domini Dei nostri Salvatoris Jesu Christi, imperante domino piissimo Augusto Constantino, magno imperatore, anno 26, post consulatum ejus (0834C)anno 5, mense Octobri, die 25, indictione 14, praesidente sanctissimo ac beatissimo domino Zacharia papa in patriarchio Lateranensi, in basilica quae appellatur Theodori; considentibus etiam cum eo sanctissimis episcopis Epiphanio de Silva Candida, Benedicto Nomento, Venantio Praenestiae, Gregorio Portuense, Niceta Gabiis, Theodoro Ostiense, Gratioso Velitris, atque venerabilibus presbyteris, Joanne archipresbytero, Gregorio, Stephano, item Stephano, Dominico, Theodoro, Anastasio, Georgio, Sergio, Jordane, Leone, item Leone, Gregorio, Stephano, Eustachio, Procopio, atque Theophanio; propositis in medio sanctis Evangeliis, astantibus quoque diaconibus, vel cuncto clero; Gregorius notarius (0834D)regionarius et nomenculator dixit: Secundum quod a vestro sancto apostolatu praeceptum est in praeterito secretario, ut Deneardus religiosus presbyter hodie se vestris obtutibus praesentaret, praesto est prae foribus; quid praecipitis? Dictum est: Ingrediatur. Cumque ingressus fuisset, Zacharias sanctissimus ac beatissimus papa dixit: Habes adhuc ex sacrilegorum illorum conscripto quod coram hoc sancto concilio porrigas ad relegendum? Deneardus religiosus presbyter respondit: Etiam, domine mi, habeo orationem quam sibi Aldebertus componere nisus est, et ecce prae manibus eam gero, jubete eam suscipi, Et accipiens eam Theophanius notarius relegit coram omnibus, cujus initium tale est.
Domine Deus omnipotens, Christi Filii Dei Domini (0835A)nostri Jesu Christi Pater, et Α, et Ω, qui sedes super septimum thronum, et super cherubim et seraphim, tu pietas magna, et dulcedinis est tibi satis. Pater sanctorum angelorum, qui fecisti coelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt, te invoco et reclamo, et invito super me miserrimum, quia tu dignatus fuisti dicere: Quodcumque petieritis a Patre in nomine meo, hoc faciam. Ergo ego te peto, quia in te confidit anima mea. Cumque per ordinem legeretur, ventum est ad locum, ubi dicebat: Precor vos, et conjuro vos et supplico me ad vos, angele Uriel, angele Ragull, angele Tubuel, angele Michael, angele Inias, angele Tubuas, angele Sabaoc, angele Simiel.
Dum vero haec oratio sacrilega usque in finem perlecta fuisset, Zacharias sanctissimus ac beatissimus (0835B)papa dixit: Quid ad haec, sanctissimi fratres, respondetis? Sanctissimi episcopi et venerabiles presbyteri responderunt: Quid agendum est, nisi ut omnia quae nobis relecta sunt igni concrementur, auctores vero eorum anathematis vinculo percellantur? Non enim nomina angelorum, praeter nomen Michaelis, sed nomina daemonum sunt, quae in suis orationibus invocavit, ad praestandum auxilium sibi. Nos autem, ut a vestro sancto apostolatu edocemur, et divina tradit auctoritas, non plus, quam trium angelorum nomina cognoscimus, id est, Michael, Gabriel, Raphael, siquidem iste, sub obtentu angelorum, daemonum nomina introduxit. Zacharias autem sanctissimus ac beatissimus papa dixit: Optime provisum est a vestra Sanctitate ut scripta illius omnia igne crementur, (0835C)sed opportunum est ut in scrinio nostro ad reprobationem et ad perpetuam confusionem ejus reserventur. Nunc vero quia omnia perfecta sunt, de utrorumque sententia, quorum superius mentio facta est, pertractandum est, universum concilium dixit: Aldebertus, cujus nobis actus et nefaria commenta relecta sunt, et quia se apostolum censuit nominare, et capillos atque ungulas suas populis pro sanctuario exhibuit, seducens populum diversis erroribus, et quoniam sub obtentu angelorum in suo auxilio daemones invocavit, ab omni officio sacerdotali deponatur, agens poenitentiam pro commissis, et amplius jam populum minime seducat. Sin autem in his erroribus perseveraverit, et populum amplius seduxerit, sit ei anathema, et aeterno Dei judicio condemnetur, (0835D)omnisque qui ei consenserit, vel ejus secutus fuerit doctrinam, aut adjunctus illi fuerit. Similiter autem et Clemens, qui per suam stultitiam sanctorum Patrum scripta respuit, vel omnia synodalia acta, parvi pendit, inferens etiam Christianis Judaismum, dum praedicat, fratris defuncti uxorem posse in matrimonio jungi, insuper et Dominum nostrum Jesum Christum descendentem ad inferos, omnes pios et impios simul inde praedicat abstraxisse; ab omni etiam sacerdotali officio deponatur, et anathematis vinculo obligetur: atque nisi resipuerit, aeterno Dei judicio condemnetur, vel etiam omnes, qui ejus sacrilegis consenserint praedicationibus.
Zacharias, episcopus sanctae Dei catholicae atque (0836A)apostolicae urbis Romae, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Epiphanius, episcopus sanctae Ecclesiae Silvae Candidae his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Benedictus, episcopus sanctae Ecclesiae Nomentanae, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Venantius, episcopus sanctae Ecclesiae Praenestinae, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Gregorius, episcopus sanctae Ecclesiae Portuensis, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Nicetas, episcopus sanctae Ecclesiae Gabinatis, his (0836B)gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Theodorus, episcopus sanctae Ecclesiae Ostiensis, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Gratiosus, episcopus sanctae Ecclesiae Veliternensis, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Joannes, archipresbyter tituli sanctae Susannae, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Gregorius, humilis presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli sancti Clementis, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
(0836C)Stephanus, Dei gratia presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli sancti Marci, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Stephanus, indignus presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tit. sancti Eusebii, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Dominicus, humilis presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli sanctae Priscae, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Theodorus, humilis presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli sancti Laurentii, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Anastasius, indignus presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli sanctae Mariae, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
(0836D)Georgius, humilis presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli sanctorum Joannis et Pauli, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Sergius, humilis presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli sanctae Potentianae, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Jordanes, indignus presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli sanctae Sabinae, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Theophanius, humilis presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli sanctorum quatuor Coronatorum, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Leo, indignus presbyter sanctae Romanae Ecclesiae (0837A)tituli sanctae Anastasiae, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Leo, humilis presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli Damasi, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Gregorius, indignus presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli sanctae Balbinae, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Stephanus, presbyter sanctae Romanae Ecclesiae tituli sancti Chrysogoni, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Eustachius, humilis presbyter sanctae Romanae Ecclesiae, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
Procopius, indignus presbyter sanctae Romanae (0837B)Ecclesiae tituli sancti Cyriaci, his gestis atque sententiae a nobis promulgatis subscripsit.
XI. CONCILIUM MOGUNTINUM STEPHANI II PAPAE 1, PIPINI REGIS 1. [CIRCA A. C. 752.] In eo Lullus ordinatur episcopus a sancto Bonifacio, et caeteri episcopi et abbates olim constituti confirmantur. (0838A)
Novissime . . . praecepto Romani pontificis et consensu venerandi principis Pippini, et synodalis auctoritatis licentia, et omnium episcoporum, et abbatum, nec non canonicorum, et monachorum, omniumque Christianorum ad suam dioecesin pertinentium profectus est. Sed et Lullum ante juramento constrinxit, dicens: Equidem animose proficiscor, quocunque me divina gratia dirigere voluerit; nunc autem da fidem, ubicunque obierim, meum corpus (0838B)ad destinata transferas. Et ille quidem spopondit se omnia pro possibilitate custodire.