Auctor incertus (Cyprianus Carthaginensis?)
Migne Patrologia Latina Tomus IV
AuInCyC.CoDePa 4 Auctor incertus (Cyprianus Carthaginensis?) Parisiis J. P. Migne 1844 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
MONITIO AD LECTOREM. JOHANNES WALLIS S. T. P. GEOMETRIAE PROFESSOR OXONII. S.
Cum reverendus admodum Johannes Fell, episcopus Oxoniensis, nuper a me petierit ut tractatum hic sequentem (qui Cypriani perhibetur esse, estque cum reliquis Cypriani jam edendus) perlegerem, et saltem numeros (quos depravatos esse suspicatus est) examinarem: quid hac in re fecerim, paucis exponendum. Repertus olim est tractatus hic in bibliotheca Cottoniana manuscriptus, sed mendosus. Hunc reverendissimus Jacobus Usserius, nuper archiepiscopus Armachanus, exscribi curaverat; suoque apographo suas de emendatione conjecturas calamo inseruit: indeque quem jam tractamus apographum nacti sumus. Hunc demum quem habemus apographum reverendus vir Thomas Gale, sacrae theologiae professor, cum Cottoniano illo codice contulit, et sicubi deviatum erat restituit; suis item adjectis stricturis aliquot, quibus vel emendationes insinuabat, vel phrases aliquot inibi quae cum Cypriani dictis alibi consentiunt, unde de auctore conjectura fieret. His ita ad me delatis, rem in eum fere quem vides ordinem conjeci. Putaram aliquando illas, sive Usserii, sive Galei, sive meas etiam de emendatione conjecturas, textui inserere, sed uncis inclusas; ipsiusque textus voculas, quae videbantur mutandae, alio charactere scribere, quo et manuscriptum fideliter exhiberem, et emendatio lectoris oculo foret obvia. Verum, mutato consilio, reverendo episcopo sic monente, qui totius operis editionem curat, quo pars haec caeteris sit conformis, textum emendatum, sive ex eorum sive ex nostris conjecturis id fieret, integrum apposui; conjectis ad calcem paginae, quae vel in manuscripto menda fuerant, vel censebantur, vel aliae erant de emendatione conjecturae quam quae in textu comparent. Numeris utitur hic codex solis Romanis (non item Indicis, Barbaricis vulgo dictis), habetque inter illos, litteram I superne notatam pro mille, et IIII, VIIII, XXXX, LXXXX, pro quatuor, novem, quadraginta, nonaginta ( pro quibus nunc fere scribi solent M, IV, IX, XL, XC): sicubi aliter factum est, id exscriptoris esse sentio, non autographi. Occurrunt quidem aliquoties in apographo nostro numeri Indici, 2, 3, 4, etc.: sed, inquisitione scrupulosius facta, id exscriptoris esse intelligo, et in autographo non inveniri; ut qui ea aetate qua scriptus censetur Cottonianus codex (sub finem noni a Christo saeculi), nondum apud Europaeos nostros in usu fuerant (sed saeculo saltem undecimo, aut serius); sed nec parentheseos notae ibidem comparent; nescio an interstinctionum puncta: quae itaque ex judicio nostro supplevi. Numeros qui passim erant mendosi et depravati, ex calculo restitui, et consultis S. Scripturae locis quo respiciebant. Alia menda graphica quamplurima, sive ut syntaxeos ratio postulabat, sive alias, ex conjectura supplevi; indicata tamen codicis ms. lectione, ut, si quis inde rectius conjecerit, id ipsi liberum foret. Atque haec sunt quae jam ante aliquot menses monenda duxi.
Postquam haec ita absolveramus, ipsique typothetae suos composuerant typos, mox prelo subjiciendos, spes facta est ex Remensi codice apographum hunc delatum iri. Monuit itaque reverendus episcopus prelum sufflaminandum, atque exspectandum donec apportaretur ille apographus: quod post aliquot septimanas factum est, favore reverendi doctissimique viri P. Mabillon, ordinis Benedictini, cum hoc titulo: Caecilii Cypriani de Pascha computus inchoat.; et hoc praemisso lemmate, Ex ms. C. Bibliothecae S. Remigii Rem. olim LXXI notato, nunc vero 133. Hunc nacti apographum, cum nostro contuli; reperique sic a nostro variantem ut in notis monemus; nec minus mendosum. Id saltem bene contigit ut non semper eodem loci mendosus fuerit uterque codex, sed nunc ex illo noster, nunc ille ex nostro corrigendus. Atque id porro quod plurimis in locis, quae ex conjecturis sive Usserii, sive Galei, sive nostris, emendaveram, codex hic confirmat. Quo casu, omissis conjecturis illis, autoritatem hujus codicis inter variantes lectiones cito; nec conjecturas interpono, nisi cum uterque codex videtur vitiosus. Numerique, in hoc comparent soli Romani, quales in altero (sed pro mille), non Indici, nec parentheseos notae: atque interstinctionum nescio an ulla habita est in autographo ratio. Pro Calendis habetur Kl., quippe in veteri scriptione K pro Ca scribi solebat, ut krus pro carus, etc. In apographo altero habetur quidem Kal., sed ab exscriptore credo substitutum, qui non erat de singulis litterarum apicibus sollicitus, ipsa verba exhibere contentus; quod in utroque apographo contigisse suspicor. Litteris autem U, G, W, notas et conjecturas designo Usserii, Galei et nostras: litterisque C, R, codices Cottonianum et Rhemensem, saltem nostros inde descriptos apographos. Quae adhuc supersunt menda (supersunt enim) tuo, lector, arbitratui permitto, ipsumque sive de conjecturis nostris, sive de ipso opere, ejusve auctore, judicium. Vale. Vicesimo secundo die julii, anno aerae Dionysianae, 1682.
INCIPIT EXPOSITIO BISSEXTI. ALITER, CAECILII CYPRIANI DE PASCHA COMPUTUS INCHOAT. MULTO quidem non modico tempore anxii fuimus et aestuantes, non in secularibus, sed in sanctis et divinis Scripturis quaerentes invenire, quisnam sit primus dies novi mensis, in quo mense praeceptum est Judaeis in Aegypto XIV luna immolare Pascha. Annuit itaque sanctissimus qui id vidit, et invenimus. Invenimus autem, per ipsius omnipotentis Dei Patris immensam bonitatem et justitiam, et Christi filii ejus Domini et Dei nostri incomparabilem misericordiam, qui propter peccata nostra obediens suo Patri, exposuit animam suam; cum qua resurgens a mortuis die tertia, pollicitus est discipulis suis vitam aeternam, et dedit pignus Spiritus sancti gratiam credentibus in passione et resurrectione sua. In quo Spiritus ipse Dominus volentibus, id est totis fidei viribus quaerentibus, servis suis revelat alta mysteria, et manifestat obscura sacramenta. Ac propterea credentes, et pro certo scientes quia nihil denegat Deus, sed unicuique volenti et desideranti praestat sicuti et vult, commisimus nos in rem tam laboriosam; in qua re non derelicti, sed potius ab ipso Deo inspirati, volumus amantibus et appetentibus studia divina, ostendere numquam posse Christianos a via veritatis errare, et tamquam ignorantes quae sit dies Paschae, post Judaeos caecos et hebetes ambulare. Cumque a Deo nos evidenter incipiamus, non tantum primum diem, in quo in Aegypto agnus occisus est ostendere, sed praeteriti et futuri temporis dies Paschae Judaeorum et Christianorum demonstrare.
Incipiamus itaque, dilectissimi fratres, ab Exodi lectione: in qua lectione recognoscimus ipsum Deum et Dominum ad Moysen et Aaron fratrem ejus in terra Aegypti dixisse: « Mensis hic initium mensium primus erit vobis in mensibus anni. Fare ad omnem synagogam filiorum Israel, dicens: Decimo die mensis hujus accipiant sibi singuli per domos tribuum ovem per domum; et si exigui erunt in domo ut non sint sufficientes ad ovem, assumet secum vicinum proximum suum, per numerum animarum suarum, singuli quod sufficiet sibi, computabunt in ovem immaculatum, anniculum, perfectum, masculum, ab agnis ab haedis accipietis. Et erit vobis observatum usque ad quartum decimum diem mensis hujus, et occident eum omne vulgus Synagogae filiorum Israel ad vesperam; et accipient de sanguine, et ponent super duos postes et super limen in domibus, in quibus eum edent in ipsis: et edent carnes istas nocte assatas igni, azyma cum pigridis edent. Non edetis de eis crudum, neque coctum aqua, nisi assatum, caput cum pedibus et interaneis, nihil derelinquetis ex eis in mane, et os non confringetis ab eo; quae autem relicta fuerint de eo usque in mane, igni cremabuntur, ex intestinis ejus vorabitis, post suam occisionem. Sic autem comedetis eum: lumbi vestri praecincti, et caligae vestrae in pedibus vestris, et bacula vestra in manibus vestris, et edetis illud festinanter; Pascha est enim Domini. »
Praecepit igitur Deus per Moysen universae synagogae filiorum Israel in mense novo, qui est initium mensium, primus in mensibus anni, in quo habitu ederent Pascha quartadecima luna, ad hoc utique, ut et suam divinitatem credentibus nobis in Christo manifestaret, et eorum latrocinium jam tunc ab initio saeculi demonstraret: et qui in Aegypto ad vesperam, id est in novissima saeculi tempora praecincti et calceati adversus Dei Agnum immaculatum, prima die Azymorum ad vesperam cum gladiis et fustibus exierunt; et universa quae ab omnibus Prophetis Dei praedicta fuerant, in eum commiserunt. Et ideo qui jam non secundum imaginem, sicut illi, sed secundum veritatem, in commemorationem Passionis Filii Dei, Pascha celebramus; nihil aliud in primis nisi mensem novum, quis sit, et unde incipiat, et ubi finiat, totis viribus fidei nostrae, diligenter requirere debemus. Et tunc inveniemus, nec ante, nec post XIV lunam inventam posse, ab ipsis Judaeis Pascha observari.
Quod ipsum quidem evidenter incipiat nobis ostendere sancta et divina Geneseos Scriptura, dicens: « In principio fecit Deus coelum et terram. Terra autem erat invisibilis et incomposita, et tenebrae erant super abyssum, et Spiritus Dei superferebatur super aquas. Et dixit Deus: Fiat lux; et facta est lux, et vidit Deus lucem quia bona est. Et divisit Deus inter lucem et inter tenebras. Et vocavit Deus lucem diem, et tenebras vocavit noctem. Et facta est vespera et factum est mane dies unus. »
Referendo igitur et insinuando nobis sancta Scriptura ipsum Dominum divisisse inter lucem et inter tenebras, id est inter diem et noctem, evidenter ostendit hunc esse primum diem et sequentem ejus noctem; inter quos omnium artifex aequaliter, hoc est irreprehensibiliter divisit.
Qui nunc comprehenditur esse VIII kl. apr. a quo die computantes aliqui ex nobis qui priores voluerunt hunc mensem novum ostendere, et ipso XIV luna inventa dies Paschae secundum Judaeos demonstrare; dixerunt eumdem mensem ab id. martii incipere et in diem id. apr. consummare; et sic impegerunt. Ac propterea ipsos dies XXX quamvis recte diviserint in XI et XIX: undecim scilicet in communi anno retrorsum computantes, et ad idus martii pervenientes, decem et novem in priorem illum annum quo embolismus incurrit immittentes, et usque ad idus april. devenientes. In hoc erraverunt, ut dixi, cum vere primum diem novi mensis comprehendere non potuerunt. Quae res sic modo vere ostensa demonstrabitur, cum in ipso Pinace a nobis composito, nullus annus fallere invenietur.
Volentes igitur hunc mensem vero ostendere, unde incipiat et ubi finiat, revertamur ad Genesim, quae retulit nobis ipsum Deum divisisse inter primum diem et primam noctem. Unde recognoscimus, et inter secundum et inter tertium diem et noctem, neminem alium nisi ipsum Deum divisisse, et sic a quarta die hoc officium soli et lunae injunxisse. Ipsa sunt enim duo luminaria majora, de quibus ait Deus: « Fiant luminaria in firmamento coeli sicut appareant super terram, et dividant inter diem et noctem; et sint in signis, in temporibus, et in diebus, et in annis; et sint in splendore in firmamento coeli, ita ut luceant super terram. Et sic est factum. Et fecit Deus duo luminaria majora, luminare majus, initium diei; et luminare minus, initium noctis, » etc. Haec sunt autem duo luminaria, quae non tantum hoc officium acceperunt, ut dividant inter diem et noctem; sed et ut sint in signis et in temporibus et in diebus et in annis.
Propter hoc ergo Hebraei tunc qui digni fuerunt, Spiritu Dei edocti, singulos quoque annos secundum lunae cursum computaverunt. Et, ut ad cursum solis occurrerent inter sexdecim annos, mensis primi dies XXX, in duas partes, non aequaliter sed secundum rationem diviserunt; sicut superius diximus nostros antecessores quidem, secundum Hebraeos, recte divisisse in XI et XIX; diem autem primum mensis primi non comprehendisse et ideo errasse. Qui dies primus novi mensis secundum cursum lunae duodecies decrescentis recognoscitur XVI kl. april. In quo talis, eadem hora, inventa est luna, qualis ante annum fuit V kl. april. facta. Cujus anni dies Hebraei numerant CCCLIV usque in XVII kl. aprilis. Qui autem secundum cursum solis computant, post undecim dies et quartam diei, VI kl. april. suppletis diebus CCCLXV et quarta diei, annum consummasse inveniunt, et sic primum diem novi mensis venturi V kl. april. ostendunt. Ac propterea quatuor quadrantes quadriennii in unum diem redigentes, quinto quoque anno, non V kl. apr., sed V kl. mart. immittunt, ne primo diei mensis novi superventuri integrum diem immittant, et hunc totum ordinem quem Hebraei priores, et ante ipsam Romam conditam, certa ratione assecuti sunt, subvertant. Annus igitur Hebraeorum, in XII menses divisus facit mensem XXIX S.; similiter et Romanorum in duodecim quoque partibus, facit mensem XXX S. Ergo inter XXIX S. et XXX S. interest quae intelliguntur esse horae XI et quarta horae. In quibus XI horis et quarta horae prior ambulavit sol quando factus est initium diei. Sic autem et luna initium noctis fieri repromissa, non oportuit eam post occasum solis fieri, et sic in coelo videri, quoniam debebat a prima die videri et prosequi, cum quo tam magnum officium fuerat adepta. Hoc est igitur quod per singulos menses, reparata quintadecima luna, proceditur a sole. Et ideo per annum plus ambulare invenitur sol XI dies et quartam partem diei. Et sic luna quae quarta feria V kl. apr. quintadecima fuerat facta, inventa est suppleto primo anno XXVI qu. V kl. apr. Item secundo anno, adjectis XI diebus et qu. inventa est VII S., V kl. apr. Tertio anno XVIII dod. V kl. April. Quarto anno XXX, V kl. apr. Quinto anno XI qu. Sexto anno XXII S. Septimo anno III dod. Octavo autem anno inventa est XV, V kal. apr., qualis in principio fuerat facta.
Hac itaque ratione non sua sed Dei sapientia instructi, Hebraei circa cursum lunarem, juxta regulam primam Graecorum, more Aegyptiorum, et non secundum epactas lunares, non potuerunt errare. Et ideo, quando primum in Aegypto, pridie iduum apriliarum, secunda feria, XIV luna, immolaverunt Pascha; suppleto primo anno, iterum non potuerunt II id. apr. celebrare Pascha, quoniam non XIVa, sed XXVa ab eis inventa est luna. Itaque quaerentes XIV, necesse habebant immissis XVIII diebus II kl. maii invenire XIV lunam. Sed, ne secundo mense inciperent agere Pascha, et non primo mense, qui est a XVI kl. april. usque in XVII kl. maias, de XXV diebus lunae retrorsum computantes, id est XI dies ipsius lunae deducentes, invenerunt, XIV luna et sexta feria, kl. apr., qui fuit annus communis et primus. Secundo anno item communi, XII kal. apr. III feria. Tertio autem anno non retrorsum computantes, ne excederent XVI kal. apr., qui est dies primus mensis primi, et in mensem XII praeteriti anni inciderent, aliter computaverunt. Hic enim fuit annus, in quo non XIX, sed deducto uno, XVIII dies eos immittere oportebat. Quis autem hic unus de XIX qui deducitur dies, dicemus per Dei gratiam. Primo enim tempore, quando in Aegypto observata est Pascha, fuit ipso anno debitum, quadrans: primo anno sequente, factum est semis: secundo anno adjecto, factum est dodrans: tertio autem anno factum est as: tertius igitur annus in Pinace, in quo modo bissextus et embolismus invenitur. In quo anno Pascha, XIV luna, VI id. apr. et II feria fuisse ostenditur. Quarto anno, communi, V kal. april. feria VI. Item quinto anno communi, XIV luna, XVI kal. april. feria III. Sexto anno, embolismus, non. april. feria II. Septimo anno, bissext. IX kal. apr. feria VI. Octavo anno embolismus, pridie idus april. feria V. Ecce itaque, quomodo superius computavimus quod post annos octo, V kal. apr. iterum inventa est XV a luna. Sic post annos octo, pridie idus apr. inventa est XIV luna et feria non secunda quomodo ante, sed quinta est inventa. Et ideo XIV lunam, eodem pinace, non per octo annos, sed per annos sedecim, ad diem suum primum redire ostendimus; et in eo bissexti annos secundum cursum solis sine errore ignorantium notavimus. Qui et ipse XVI annis suppletis licet ad certum diem suum immisso embolismo, tum XIV luna occurrit tamen ad secundam feriam non occurrit, sed ad primam. Sic aeque secunda sedecennitas suppleta occurrit ad septimam feriam. Tertia vero, feria sexta. Quarta autem, feria quinta. Quinta sedecennitas, feria quarta. Sexta sedecennitas, feria quarta. Septima autem, cum suppleverit annos CXII, revertitur ad II id. apr. et invenitur luna XIV, et feria II.
Hi ergo sunt anni CXII in quibus gyrantes, et a primo die Paschae observato in Aegypto annos computantes, usque ad Christum pervenimus, et diem passionis et resurrectionis ejus ostendimus.
Prius est tamen ut reliquos annos octo pinacis, demonstremus, usque in octavum enim computavimus. Nono itaque anno communi, XIV luna, et II feria occurrit kal. apr. Item, decimo anno communi, XII kal. apr. sexta feria. Undecimo anno, bissextus et embolismus, VI id. apr. quinta feria. Duodecimo anno communi, V kal. Apr. secunda feria. Tertiodecimo anno item communi XVI kal. apr. sexta feria. Quartodecimo anno, embolismus non. apr. quinta feria. Quintodecimo anno bissext. communi, XIV kal. apr. secunda feria. Sextodecimo anno, facto embolismo, inventa est iterum ad caput, id est in primo versu, luna XIV, et prima feria, pridie id. April. in quo die diximus Judaeos in Aegypto primum observasse Pascha.
Unde usque ad Jesum filium Nave, annis XLI suppletis, immolaverunt filii Israel Pascha kal. Apr. sabbato. Ezechias autem ab exitu ex Aegypto usque in primum annum regni sui, post annos DCCCLXVII, celebravit Pascha VI id. apr. IV feria. Item Josias duodevicesimo anno regni sui, post annos DCCCCLXX immolavit Pascha XII kal. aprilis, feria II. Esdras autem eo tempore quo suppletae sunt septem hebdomadae, a templo restituto et perfecto et restituta civitate Hierusalem, post annos I CXIV, sacrificavit Pascha XII kal. apr. sabbato. Sed et ipse Jesus Dominus et Salvator noster, post annos I DLXXIII cum discipulis suis manducavit Pascha VI id. april. V feria: et passus est altera die, V id. april. VI feria.
Hic est Christus Jesus qui, secundum carnem, Abrahae fuit filius; in cujus mysterio, centenario patri natus Isaac super humeros suos portavit lignum: ut ex eo demonstraretur, et adversarios expugnari, et credentes salutem consequi per lignum, id est per crucis signum. Ipse est Abraham, cui dixit Deus: « In semine tuo benedicentur omnes nationes terrae. » Numquid ergo aliquis in Isaac misericordiam consequitur? Non; sed omnis homo credens Deo in Christo benedicetur. Et ideo Abraham, quia a Deo Domino dictus est propheta, cum manifeste sciret, in sacramento Christi, centenario sibi natum filium, qui post diem tertium mortem evacuavit, et illum fortem et inimicum nostrum vinxit: deinde numeravit universos vernaculos suos CCCXVIII, id est pro centenaria generatione triplicavit C, et fecit τ signum crucis, quibus adjunxit ιη nomen Jesu, et adversarios expugnavit, et filium fratris sui Loth de captivitate eorum liberavit. Et merito ipse Dominus et magister noster dicebat Judaeis: « Si filii Abrahae essetis, facta Abrahae faceretis. » At illi itaque qui haec a Christo audierunt non Abrahae sed diaboli facta iniqua facere elegerunt. Ac propterea, Gentes, facti estis filii Abrahae, facta patris sui Abrahae facientes, cum signo crucis et nomine Jesu, quotidianis diebus adversus angelos apostatas pugnantes, sermone Dei armati, qui de captivitate Satanae liberat homines. Ipse est Abraham qui LXXV annorum credidit vocatus; et quamvis multos, id est tamquam stellas coeli, filios habere ab ipso Deo sit praedictus; tamen per unicum filium ejus, cujus imaginem portabat ille agnus immaculatus in Aegypto occisus, et ipse protoplastus Adam et omnis homo credens misericordiam a Deo est consecutus.
Denique revertamur ad Exodum, id est ad diem Paschae primum, et exinde per ordinem dinumeremus annos usque ad Christum. In quibus annis inveniemus nobis magna et admiranda sacramenta demonstrari. Dinumerantes itaque, ut dixi, per ordinem, a die quo exierunt ex Aegypto usque ad diem quo oportebat eos exire de eremo, anni XL: exeuntes autem de eremo et introeuntes ut possiderent a Deo sibi repromissam terram, a Jesu filio Nave usque ad Samuelem, judicem et Dei sacerdotem, secundum Pauli B. Apostoli sermonem, qui, spiritu Dei edoctus, retulit eos implevisse annos CCCCL. Ipse est Samuel, qui ex praecepto Dei unxit Saul in regem qui prior regnavit in populo Judaeorum annis XL. Post quem regnavit David annis XL et VI mensibus. Salomon, filius ejus, annis XL. Roboam annis XVII. Abia annis III. Asa annis XLI. Josaphat annis XXV. Joram annis VIII. Ochosias anno I. Athalias annis VIII. Joas annis XL. Amasias annis XXIX. Ozias annis LII. Joathas annis XVI. Achas annis XVI. Ezechias annis XXIX. Manasses annis LV. Amos annis II. Josias annis XXXI. Joachaz mensibus III. Joacim annis XI. Item Joacim, filius ejus, qui et Jechonias dictus est, diebus centum. Fiunt in se anni Regum DV. Ab Exodo autem DCCCCLXXXXV. Et capta est Judaea a rege Nabuchodonosor, qui, transmigrato Jechonia in Babyloniam, constituit in Hierusalem Sedeciam regem Juda, quem post XI annos expugnavit, et filios ejus ante oculos ipsius interfecit; et sic ipsum Sedeciam orbavit, et vinctum eum in Babyloniam duci jussit, et in molendino constituit, ubi et mortuus est. Et tunc adimpletum est de eo quod dictum est a Domino per Ezechielem Prophetam: « Extendam retiam meam super eum, et comprehendetur in conclusione, et adducam eum in Babylonem in terra Chaldaeorum et istam terram non videbit, et illic morietur. » Similiter et Hieremias propheta de eo et universo populo ejus prophetavit, dicens: « Haec dicit Dominus: Sic tradam regem Juda, et principes ejus, et residuos in Hierusalem, qui derelicti sunt in terram istam, et eos qui habitant in Aegypto; et dabo eos in dispersionem in omnia regna terrae, et in opprobrium, et in parabolam, et in odium, et in execrationem, in omni loco quo eos expulero; et immittam in eos famem, et mortem, et gladium, donec deficiant a terra quam dedi eis. »
Undecimo itaque anno Sedeciae suppleti sunt ab Exodo anni mille et sex. Et tunc populus Judaeorum, qui legem non observaverat, sed potius contra voluntatem Dei filios suos idolis immolaverat, et ipse captivus agitur; et civitas eorum quae synagogae portaverat typum succensa ab adversariis eradicatur; et templum illud quod in mysterio Adae fuerat fabricatum, et ipsum a fundamentis subvertitur, et ad planum redigitur. Et sic nobis qui in novissimis diebus credere praevidebamur, magnum, ut dixi, sacramentum demonstrabatur. Etenim, si meruerat ipse populus et civitas exterminari, quid templum Dei admiserat ut hoc pateretur? nisi quia vere constat id factum, ut dixi, in mysterio ejus qui prior legem Dei transgressus est, et fuit pater omnium peccatorum: et ideo non solum Adae oportebat subveniri, sed et omnibus peccatoribus qui filii fidei Abrahae futuri praevidebantur, merito et ipsi civitati et templo priusquam subverteretur, post annos LXX restituto, repromittebatur. Et hoc erat quod jam tunc ab initio saeculi in Abraham patrem fidei demonstrabatur: qui cum supplesset a die nativitatis suae annos LXX, non potuit de terra sua exire, nisi in signo Pentateuchi, cujus universa mandata populus Israel non erat observaturus, adjicerentur et anni V, et sic credens Deo, reputaretur ei justitiam. Hic est itaque Abraham de quo superius diximus, quod LXXV annorum crediderit vocatus. Ad quos LXXV annos adjicitur unus annus, et fiunt LXXVI. Quis autem hic qui adjicitur annus? Ille scilicet qui de semine ejus agnus anniculus immaculatus est dictus. Igitur, de mille et sex deducamus LXXVI, et remanent anni DCCCCXXX; quibus suppletis, Adam functus est vita.
Post haec autem demonstremus captivitatis tempus, annorum LXX. Suppletis enim ab Exodo usque ad Jechoniam annis DCCCCLXXXXV, adjiciamus XI Sedeciae, qui anni undecim in corpore LXX annorum computantur. Quo autem modo videamus. Ex quo capta est Hierusalem, ipse Sedecias, ut diximus, annis XI. Post quem Nabuchodonosor, qui eum in terra Chaldaeorum vinctum duxit, annis XXV. Ulemaradan, annis XII. Balthasar annis IV. Et Darius Cyri filius, annis XVIII. Fiunt in se anni LXX. Et sic Cyrus suscepit regnum Medorum et Persarum.
Ipse est Cyrus cujus in principio regni, cum thesauris domus Dei, reversus est populus Judaeorum in terra sua. Ex quo tempore oportet nos hebdomadas computare. De quibus Angelum Dei meminimus Danieli dixisse: « LXX hebdomades breviatae sunt super populum tuum et super civitatem illam sanctam, ut consummetur peccatum, et ut signentur peccata et deleatur injustitia, et expientur injustitiae, et ut reducatur justitia aeterna, et ut signetur visio et prophetia, et ut ungueatur Sanctum sanctorum. Et cognosces et intelliges ab exitu sermonis, ut respondeatur et ut aedificetur Hierusalem usque ad Christum ducem, hebdomades VII et hebdomades LXII; et convertetur et aedificabitur platea et murus, et exinanientur tempora: et post hebdomadas has LXII, disperibit unctio, et judicium non est in eo: et civitatem et illum sanctum corrumpet cum illo duce qui veniet, et excidentur in cataclysmo, et usque ad finem belli breviati exterminii. Et confirmabit testamentum multis hebdomas una: et in dimidio hebdomadis auferetur meum sacrificium et libatio, et super illum sanctum execratio vastationum, et usque ad consummationem temporis consummatio dabitur super hanc vastationem.
« Et confirmabit, inquit, testamentum multis hebdomas una. » Haec est ergo hebdomas una quam segregavit Angelus de LXX, et posuit in novissima saeculi tempora. Quam hebdomadam recognoscimus habere annos septem: in quibus oportet primo Enoch et Eliam venire, et per suam prophetiam magnae multitudini Evangelium, id est novum testamentum, confirmare. Sic etenim audivimus Angelum Danieli dixisse: « Confirmabit testamentum multis hebdomas una. Et in dimidio, inquit, hebdomadis auferetur meum sacrificium et libatio. » Dimidium autem hebdomadis, tempus et tempora et dimidium temporis ostendit: quod est triennium et menses sex; qui fiunt dies, secundum Apocalypsin, mille CCLX. In quibus diebus ille Antichristus magnam faciet vastationem: et ideo tunc nemo Christianorum poterit Deo sacrificium offerre, quoniam ipse nequissimus incipiet in templo Dei sedere, et ignorantibus se Deum affirmare: quem oportet Jesum Dominum et Salvatorem nostrum spiritu oris sui interficere, et praesentia adventus sui evacuare, et in ipso mundum consummare, sicut scriptum est. « Et super illud sanctum execratio vastationum, et usque ad consummationem temporis consummatio dabitur super hanc vastationem. »
Post haec revertamur ad VII, et sic ad LXII hebdomadas. Quae septem hebdomadae continent annos XLIX; quibus suppletis, illo in tempore et Hierusalem restituta cognoscebatur, et platea per medium ejus aedificata considerabatur, murus in circuitu civitatis ipsius erectus, illa omnia quae intus erant fortiter tuebatur. In qua civitate templum illud quod in similitudine Adae fuerat destructum; in nomine ejus iterum per XLVI annos est aedificatum, et in sacramento Spiritus sancti oleo est unctum; quomodo ab Angelo fuerat dictum. Ut consummetur visio et prophetia et ungueatur sanctum sanctorum. Ipsum autem fuit sanctum sanctorum in imaginem hominis unctum, quod cum ipsa civitate, pro infidelitate Judaeorum ab ipso Domino nostro iterum temporibus Vespasiani est exterminatum. Sic fuerat enim in eodem capitulo quod exponimus scriptum, « et post LXII hebdomadas disperibit unctio, et judicium non est in eo, et civitatem et illud sanctum corrumpet cum illo duce qui veniet, et excidentur in cataclysmo, et usque ad finem belli breviati exterminii. Excidentur, inquit, in cataclysmo. » De quibus hoc dixit? Utique de ipsis Judaeis, qui, post adventum Christi, in illa obsidione et expugnatione Vespasiani excisi et ejecti sunt de civitate sua, in qua jam non redeunt nec in ipsa fine belli breviati. Quod estautem hoc bellum breviatum? nisi Antichristi regnum quod exsurgere habet contra populum Christianorum. Ipsi sunt dies de quibus ait Dominus in Evangelio: « Et nisi abbreviati essent dies illi, non liberaretur omnis caro. »
Restitutum est ergo templum in nomine protoplasti, qui dictus est Adam, sicut superius diximus, annis XLVI. Sic autem ostenditur in nomine Adam: cum apud Graecos prima littera nominis ejus dicatur alpha μία, secunda autem delta τέσσαρες, iterum alpha μία, quarta my τεσσαράκοντα, et fit numerus sex et quadraginta. Qui numerus annorum sic comprehendetur. Cum a die illo quo reversus est in terra sua Judaeorum populus, regnavit Cyrus Persarum annis XXXI: post quem Cambyses annis IX, et impleti sunt XXXX. Post annos autem XL, regnat Smerdis Magus mensibus septem; qui menses a nobis non computantur; quare? quoniam in septimo mense Cyri fundamenta templi posuerunt, et exinde usque ad annum secundum Darii opus in eo non confecerunt. Tunc prophetant Aggaeus et Zacharias; per quos exhortatus est eos Dominus, et unanimes accesserunt, et in quadriennio residuum opus templi consummaverunt. Quod ipsum quidem in primo libro Esdrae manifeste demonstratur, quod sexto anno Darii templum Dei sit per omnia consummatum. Ad XL adjiciamus Darii VI, et fiunt XL et VI. Quibus annis adjecti sunt tres in mysterio passionis et resurrectionis Christi, et impleta est hebdomada septima. Et tunc platea et templum et murus et ipsa civitas, quadragesimo et nono anno suppleto, per omnia perfecta et munita demonstrabatur. Sed hoc totum opus in sacramento Ecclesiae perficiebatur.
Denique videamus quid ipsi XLIX anni significent. Non sine causa enim Deus voluit in septem hebdomadibus tam magnum, id est propheticum opus consummari. Hoc autem modo propheticum fuisse intelligitur: cum de XLIX annis, in nomine Jesu Christi, decem et octo segregantur, et remanent XXXI: quibus suppletis, Christus Jesus propter credentium salutem passus est et resurrexit, et per semetipsum omnia perfecta ostendit; et templum quod non humanis sed suis sacris manibus, secundum imperium Patris sui, formavit, non oleo sed spiritu Dei unxit; et civitatem, id est Ecclesiam, lapidibus sanctificatis aedificavit, et in ipsa plateam constituit. Platea autem est via recta et plana, in qua ambulantes perveniunt ad vitam aeternam. Huic civitati fortem et inexpugnabilem murum, id est sanctum nomen suum, constituit: per quod nomen omnes adversarios pedibus ejus subjicit. Ecce, Dei gratia, quam praeclara et admirabilia nobis ostensa sunt per annos XLIX. Qui anni e contrario infidelibus, et persecutionem servis Dei facientibus, magnam demonstrant superventuram calamitatem. Qua autem ratione videamus. Hic enim mundus in quo justi et injusti ab initio saeculi conversantur, sex diebus est consummatus; quibus suppletis, benedictus est dies septimus; ille scilicet superventurus sabbati aeterni. In his itaque diebus ab initio, non tantum diabolo et angelis ejus, sed et omnibus peccatoribus a Deo ignis est praeparatus. In cujus flamma uri ille Finaeus dives ab ipso Dei Filio est demonstratus. Hic est gehennae ignis; in cujus similitudine caminus imperio regis septies tantum incensus per XL et IX cubita excrevit, et adversarios Ananiae, Azariae et Misahel consumpsit, et ipsos tres pueros a Dei Filio protectos (in mysterio nostro qui sumus tertium genus hominum), non vexavit, suppletis itaque XLIX annis, post LXX captivitatis, facti sunt anni CXIX. Qui CXIX anni conjunguntur illis qui ab Exodo usque ad Jechoniam computati sunt anni DCCCCXCV, et fiunt in se anni usque ad Hierusalem restitutam, suppleta septima septimana, anni I CXIIII.
Septima autem septimana suppleta, necesse est nos ad LXII hebdomades converti: quae continent annos CCCCXXXIV. Quibus suppletis oportuit Christum secundum carnem nasci. De quo in continenti Simeon, vir justus, portans eum suis manibus, dixit ad Mariam matrem ejus: « Ecce hic positus est in casum et resurrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradicetur. » Non tantum autem Simeon, sed et ipsi CCCCXXX et IV anni, et signum crucis, et tempus passionis, et tertium diem resurrectionis ejus demonstraverunt. Quo autem modo videamus. Superius enim diximus Abrahae centenario natum filium in mysterio Christi; et demonstravimus neminem in Israel benedictionem consecutum, aut nunc modo posse benedictionem consequi, nisi in semine ipsius Abrahae, qui est Christus. Et ideo in sacramento Christi de CCCCXXXIV annis primo segregantur centum, et remanent CCCXXXIV. Anni CCC scilicet ostenderunt τ crucis signum, et remanserunt XXXIV: de quibus deductis III, propter diem resurrectionis ejus, remanserunt anni XXXI. Quibus suppletis, oportuit propter peccata credentium pati Christum. Ipsos igitur CCCCXXXIV annos adjiciamus ad summam superiorem, et inveniamus annos ab Exodo usque ad nativitatem Christi, mille DXLVIII. Cujus nativitatis tempus cognoscere desiderantes, ipsos annos MDXLVIII ab Exodo, id est a primo pinacis versu, diligenter dinumeremus, et ad diem nativitatis ejus perveniemus. Qui dies sexta sedecennitate in tertio decimo versu invenitur, V kl. april. feria IV.
O quam praeclara et divina Domini providentia! ut in illo die quo factus est sol, in ipso die nasceretur Christus, V kl. apr. feria IV, Et ideo de ipso merito ad plebem dicebat Malachias propheta: « Orietur vobis sol justitiae, et curatio est in pennis ejus. » Hic est sol justitiae cujus in pennis curatio praeostendebatur. De quo et Moyses in cantico recognoscitur dicens: « Et super pullos suos concupivit et expandens alas suas. » Ipse est Dominus in cujus similitudine hic sol annuus per CCCLXV dies et quartam partem diei consummat. Quae ipsa quidem pars quarta diei habet tres horas. Tres autem horae imaginem portant illorum trium dierum qui in principio saeculi sine sole et luna fuerunt. Et ideo, quomodo tres horae in quadriennio quater computatae unum diem duodecim horarum effecerunt, sic et ipsi tres dies, per quatuor tempora ternos menses sibi defendentes, annum post XII menses suppletum demonstraverunt. Et sic, per hanc multiformem trinitatem, et ipse duodecim horae Evangelium unum in quatuor partes divisum ostenderunt, et tres menses per quatuor tempora, id est per quatuor Evangelia, a Christo electos XII Apostolos nobis demonstraverunt.
Hi sunt Apostoli, quorum sermonibus aedificati, recognovimus Dominum nostrum anno sextodecimo imperii Tiberii Caesaris passum, cum esset ipse annorum XXXI. Ad XVI ergo annum et XXXI, adjiciamus XVIII in nomine ipsius Jesu, et fit numerus LXV; quibus desunt trecenti ut impleatur annus secundum cursum solis. CCC autem apud Graecos per unam litteram notantur quae dicitur tau, et manifeste demonstrat omnibus tau crucis signum. Ecce iterum jam vere credamus quod V kl. april. secundum carnem natus sit Christus: in quo die probavimus solem factum.
Debemus ostendere et id ipsum non fuisse vacuum, sed in salutem nostram fuisse praeostensum. In die enim quarto quando factus est sol, ipso die et luna facta est XV, altero autem die fuit XVI, tertio vero XVII: et sic plasmatus est Adam de terra, qui per suam inobedientiam non tantum sibi sed et nobis arcessierat mortem: quam mortem Dominus noster Jesus conculcans, passus est luna XV; et requievit in corde terrae XVI; tertio autem die, luna XVII inventa, reversus est ab inferis, de terrae fundamentis; et sic ipsi Adae et omnibus credentibus in se restituit vitam aeternam. Quomodo ergo per cursum solis signum tau et tempus passionis demonstratum est sic et per cursum lunae tertius dies resurrectionis ejus evidenter ostensus est. A die enim primo in quo facta est luna quintadecima, exinde per dies XV visa est in coelo; sextodecimo autem die, sicut in anno XVI imperii Tiberii Caesaris, velut mortua non est ab hominibus visa; similiter et XVII die non est visa: duodevigesimo autem, in similitudine et in nomine ipsius Jesu, et ipsa post tertiam diem ad vesperam restituta resurrexit, et nostram omnium resurrectionem futuram ad vesperam, id est in novissima saeculi hora demonstravit.
Ecce igitur quanta nobis dies nativitatis Domini ostendit! qui nativitatis dies ab Exodo repertus est, ut diximus, post annos I DXLVIII. Quos annos ab Exodo sic vere a nobis colllectos ostendimus, cum et ipsorum annorum rationem non esse vacuam demonstramus. Dominus enim sanctus et divinus, ut ostenderet nobis quoniam futurorum est praescius, et in ipsis annis manifestavit tempus in quo oportebat a Filio ejus aquam quae abluit peccata, XV anno imperii Tiberii Caesaris, sanctificari. Et ideo, quomodo Abraham quando expugnare voluit eos qui Loth filium fratris ejus captivum duxerunt, numerabat vernaculos suos primum XVIII in nomine Jesu; et alios propter centenariam generationem, in sacramento trium dierum triplicans, numeravit CCC, et fecit τ tau signum crucis: ita et nos de I DXLVIII annis, quindecies centenos deducamus, et remanent XLVIII: ex quibus in nomine Jesu sublatis XVIII, inventi sunt anni XXX: quibus suppletis, Dominus Jesus a nativitate sua baptizatus est a Joanne anno quintodecimo imperii Tiberii Caesaris: cujus anno sextodecimo passus est et resurrexit. Adjiciamus ergo iterum ad summam annos XXXI, et fiunt in se omnes ab Exodo usque ad passionem anni I DLXXIX. A quo tempore, id est a passione, usque ad annum quintum Gordiani, Arriano et Papo consulibus, suppleti sunt anni CCXV. Ab Exodo autem omnes anni I DCCXCIIII.
Hos autem annos omnes ab Exodo, id est a primo pinacis versu, super septem sedecennitates illos usque numerando, omnes annos supradictos consummemus, et tunc ad tertium versum primae sedecennitatis pervenientes, inveniemus secundum Judaeos Pascha XII kal. apr. feria tertia. Secundum nos autem tertio versu primae sedecennitatis, VII kal. apr. occurrit dominicus. Ipso itaque ordine in priora ambulantes usque in finem saeculi, Judaeorum et Christianorum dies Paschae invenire volentes non erravimus. Ac propterea Deo Patri omnipotenti, qui nos ad gratiam tantam vocavit, et divina sacramenta manifestavit, per Jesum Christum Filium ejus, Dominum et Salvatorem nostrum semper sine cessatione gratias agamus.
W. Ad calcem codicis Rhemensis, habetur haec tabella, sed confusa et depravata, quam, ne quid deesse videatur, hic apponimus. KL. MART. LUNA ET FERIA. Luna II Feria II Luna XIII Feria III Luna XXIII Feria IV Luna VI Feria VI Luna XVII Feria VII Luna XXIIX Feria I Luna VIIII Feria II Luna XXI Feria IIII Luna II Feria V Luna XIII Feria VI Luna XXVI Feria VII Luna VI Feria VI Luna XVII Feria III Luna XXVIII Feria IIII Luna VIIII Feria V Luna XXI Feria VII Feria I Feria IIII Feria V Feria III Feria II Feria VII Feria I Feria IIII Feria V Feria II Feria III Feria I Feria VII Feria V Feria IIII Feria IIII Feria III Feria I Feria VII Feria V Feria VI Feria IIII Feria III Feria I Feria VII Feria V Feria VI Feria IIII Feria III Feria I Feria VII Feria VII Feria V Feria IIII Feria III Feria I Feria II Feria VII Feria VI Feria IIII Feria III Feria I Feria II Feria VII Feria VI Feria VI Feria III Feria VII Feria VI Feria III Feria VII Feria VI Feria III Feria VII Feria VI Feria III XVI kl. mars Domini. III non. apr. dom. VII kl. apr. dom. XIIX kl. apr. dom. III kl. apr. dom. XI kl. apr. dom. III id. apr. dom. XVII kl. mai. dom. XVII id. apr. dom. III id. apr. dom. EXODUS. Embolismus prid. id. apr. fer. II Comm. kl. april. fer. VI Comm. XII kl. april. fer. III Bissext. et embolismus VI Comm. V kl. april. fer. VI Comm. XIII kl. april. fer. III Embolismus non. april. fer. II Bissext. comm. VIII kl. apr. fer. III DCCXVIII Embolismus prid. id. apr. fer. V Comm. kl. april. fer. II Comm. XII kl. april. fer. VI Bissext. et embol. VI id. april. fer. V. Passio. Comm. V kl. april. fer. II Comm. XVI kl. april. fer. VI Embolismus non. april. fer. V Bissext. comm. VIIII kl. apr. fer. II Feria III Feria I Feria II Feria V Feria VI Feria IIII Feria V Feria I Feria III Feria V Feria VI Feria IIII Feria V Feria I Feria II Feria VII Feria VI Feria IIII Feria V Feria I Feria II Feria VII Feria I Feria IIII Feria V Feria I Feria II Feria VII Feria I Feria IIII Feria V Feria III Feria II Feria VII Feria I Feria IIII Feria V Feria III Feria IIII Feria IIII Feria I Feria IIII Feria V Feria III Feria IIII Feria VII III non. apr. dom. XIIII kl. apr. dom. VI id. apr. dom. III kl. apr. dom. XIII kl. mai. dom. Prid. non. apr. dom. VI kl. apr. dom. XVII kl. mai. dom. Prid. kl. apr. dom. X kl. apr. dom. Prid. id. apr. dom. VI kl. apr. dom. XVI kl. mai. dom. VI id. apr. dom. VIIII kl. apr. dom. Prid. id. apr. dom. Prid. non. apr. dom. XIII kl. apr. dom. V id. apr. dom. Prid. kl. apr. dom. XII kl. mai. dom. X kl. apr. dom. V kl. apr. dom. XVI kl. mai. dom. Kl. dom. VIIII kl. apr. dom. Id. apr. dom. V kl. apr. dom. XV kl. mai. dom. V id. apr. dom. VIII kl. apr. dom. Id. apr. dom. Non. apr. dom. XII kl. apr. dom. IIII id. apr. dom. Kl. apr. dom. XVIII kl. apr. dom. VIII id. apr. dom. IIII kl. apr. dom. IIII id. apr. dom. IIII non. apr. dom. VIII kl. apr. dom. VII id. apr. dom. IIII kl. apr. dom. Prid. id. apr. dom. VI kl. apr. dom. XVI kl. apr. dom. V id. apr. dom. VIIII kl. apr. dom. Non. apr. dom. XIIII kl. mai. dom. III non. apr. dom. VII id. apr. dom. XVII kl. mai. dom. III kl. apr. dom. XI kl. apr. dom. III id. apr. dom. VII kl. apr. dom. XVII kl. apr. dom. VII id. apr. dom. X kl. apr. dom. III id. apr. dom. III non. apr. dom. XIIII kl. apr. dom. VI id. apr. dom. III kl. apr. dom. XIII kl. mai. dom. Prid. non. apr. dom. VI kl. apr. dom. XVIII kl. apr. dom. Prid. kl. apr. dom. X kl. apr. dom. IIII id. apr. dom. IIII non. apr. dom. VIII kl. apr. dom. VII id. apr. dom. IIII kl. apr. dom. Prid. id. apr. dom. Prid. non. apr. dom. XIII kl. apr. dom. V id. apr. dom. Prid. kl. apr. dom. XII kl. apr. dom. Non. apr. dom. V kl. apr. dom. XVI kl. apr. dom. Kl. apr. dom. VIIII kl. apr. dom. Id. apr. dom. V kl. apr. dom. XV kl. mai. dom. V id. apr. dom. VIII kl. apr. dom. Id. apr. dom. Non. apr. dom. XII kl. apr. dom. IIII id. apr. dom. Kl. apr. dom. XVIII kl. apr. dom. VIII id. apr. dom. IIII kl. apr. dom.