EPUB   MOBI   PDF   RTF   TXT
COLLOQUIA ROSSICO-LATINA
1826—1831
editio: incognita
fons: librum vide



COLLOQUIA ROSSICO-LATINA,


in vita communi usitatissima, divisa in lectiones, vocabulis minus vulgaribus concomitatas, quibus sub finem addita sunt et iam aliquot proverbia ...
in gratiam Rossicae juventutis edita a S<ymeon> I<waschkowski>.

РОССИЙСКО-ЛАТИНСКИЕ РАЗГОВОРЫ,


самые употребительные в общежитии, разделенные на уроки с словами, менее обыкновенными для каждого, к которым в конце прибавлено несколько пословиц Л. языка ...
в пользу Российского юношества, изданные С<еменом> И<вашковским>.

Virorum Latini sermonis doctorum comprobationem mereri et tironibus prodesse, en propositum, quod in edendo hoc libello auctor secutus est.


УРОК 1.

LECTIO I.

О приветствовании и спрашивании о здоровье

Formulae salutandi et quaerendi de valetudine.

Доброго дня! Доброго вечера! Salve seu salvus sis!
Доброй ночи! Vale vel bonam noctem tibi precor.
Я желаю вам доброго дня. Salvum te volo vel bene sit tibi.
Каковы вы? Ut vales?
Здоровы ль вы? Valesne? vel rectene vales?
Я здоров. Belle me habeo.
Я очень здоров. Optime me habeo.
К вашим услугам. Praesto sum ad officia vel tibi promptus paratusque sum.
Я не здоров. Male me habeo.
Очень не здоров. Graviter me habeo.
Не так, чтоб был здоров. Minus belle me habeo.
Посредственно. Mediocri, tolerabili utor valetudine.
А вы каковы в вашем здоровьи? Et tu quomodo vales?
Здоровы ли ваши родители? Rectene valent tui parentes?
Слава Богу, здоровы. Recte, quae est Dei benignitas vel Dei beneficio.
Salve, здравствуй, от глаг. salvēre; иногда salve употребляется в виде наречия: satin’ salve? здоровы ль вы? хорошо ли идут ваши дела?
Vale, прощай, от гл. valeo.
Nox, ctis, f. ночь.
Precari, желать.
Salvus, a, um, здоровый.
Ut vel quomodo, как.
Recte valere и belle se habere, быть здорову.
Praesto esse, быть готову.
Officium, ii, услуга. 
Promtus, a, um, готовый. 
Male se habere, не быть здорову.
Mediocris, tolerabilis, e, nocpeдственный.
Valetudo, inis, f. здоровье (слово, к которому придается и bona и mala.) 
Graviter se habere, быть очень нездорову. 
Parentes, um, родители. 
Benignitas и beneficium, милость, благодеяние

Продолжeние

Pars altera.

Откуда идете? Unde te agis vel unde tu?
Я иду из церкви. Venio e templo.
Я иду из дому. Venio domo.
Я иду с рынку. Venio e foro.
Я иду от Г-на N. Venio a domino N.
Куда вы идете? Quo tendis? vel quo nunc iter est?
Я иду в церковь. Eo in sacram aedem.
Я иду домой. Confero me domum.
Я иду на рынок. Confero me in forum.
Засвидетельствуйте мое почтение вашим. Salutem tuis a me nuntia et eos salvere jube.
Покорно благодарю. Gratias tibi ago.
Я не премину сего исполнить. Non negligam hoc facere.
Прощайте. Vale.
Желаю вам всякого благополучия. Cura, ut quam rectissime valeas.
И я вам того же. Equidem jubeo te bene valere.
До свидания. Usque adeo donec te revisam.
Unde, откуда.
Venire (veni, ntum), идти.
Sacra aedes или templum, храм.
Domus, us, f. дом.
Forum, i, рынок.
Tendere (tetendi, nsura и ntum), направлять
Iter, itineris, n. путь.
Se conferre (contuli, collatum), идти.
Salutem nuntiare ab aliquo, кланяться кому, свидетельствовать почтение от кого.
Equidem, я с моей стороны.
Negligere, lexi, ctum, пренебрегаю, оставляю.
Jubere (ssi, ssum), (при прощании) желать.
Usque adeo, даже до.
Donec, пока.
Revisere (visi, sum), опять увидеться.

Пpодолжение

Pars tertia

Откуда идете? Unde venis?
Позволите ль спросить, откуда вы идете? Licetne quaerere, unde venias?
Я иду от брата, Redeo a fratre meo,
—— от сестры, —— a sorore mea,
—— от двоюродного брата, —— a patrueli meo,
—— из дворца —— ex aula,
—— из замка, —— e palatio,
—— из саду, —— e horto,
—— с гулянья, —— ex ambulacro,
—— из театра. —— e theatro.
Куда идет ваш братец? Quo proficiscitur frater tuus?
Он идет прогуливаться. It deambulatum,
Он идет в манеж, It in hippodromum,
—— в Фехтовальное училище. —— ad ludum gladiatorium.
Куда ты шел недавно? Quo tu nuper ibas?
Я шел домой, Ibam domum,
—— к одному приятелю, —— ad necessarium,
—— к купцу. —— ad mercatorem.
Когда вы нас посетите? Quando nos invises?
Ваше посещение для нас будет приятно. Gratus, optatus nobis veneris.
Я приду к вам завтра. Cras vos invisam.
Пожалуйста придите. Fac venias.
Не премину. Non cessabo venire.
Сдержите ваше слово. Datam mihi fidem serva.
Прощайте. Vale.
Licet, можно.
Quaerere (sivi, situm), спрашивать.
Redire (ii, ivi. itum), идти назад, возвращаться.
Paеruelis, is, двоюродный брат по отцу.
Aula, ae, дворец.
Palatium, ii, замок.
Hortus, i, m. сад. 
Ambulacrum, i, гулянье, гульбище.
Theatrum, i, театр. 
Proficisci (ctus sum), идти, ехать.
Deambulare, прогуливаться. 
Hippodromus, i, m, манеж. 
Ludus gladiatorius, Фехтовальное училище.
Nuper, недавно.
Necessarius, ''как сущ.,'' знакомый.
Mercator, ris, купец. 
Invisere, посещать.
Cras, завтра.

Пpодолжение.

Pars quarta

Я радуюсь, что вас вижу. Gaudeo, quod te video.
И я также. Et ego vicissim.
Все ли вы в добром здоровье? Rectene vales?
Здоровы ль вы были? Ut valuisti usque?
Все ли были здоровы? Usquene valuisti?
Здоровы ль вы были с того времени, как я вас видел? Semperne hactenus bona valetudine es usus?
Здоров. Semper bona,
Очень здоров. Semper optima valetudine usus sum.
Как обыкновенно. Ut soleo.
Я этому рад. Laetus id audio.
Я всегда вам этого желаю. Ut item quam diutissime valeas, opto.
А вы в каком? Et tu, domine, quomodo vales?
Здоров, слава Богу. Recte valeo, Dei gratia.
К вашим услугам. Et quidvis a me exspecta.
Все ли в добром здоровье ваша сестрица? Et soror tua, valetne?
Она здорова. Recte valet.
Я думаю, что она здорова. Credo, eam recte valere.
Она была здорова, как я ее в последний раз видел. Belle se habebat, cum postremum eam vidi.
А ваша двоюродная сестрица? Et tua consobrina, valetne?
Она не так здорова. Minus belle se habet.
Что eй сделалось? Quid ei est vel accidit?
Не больна ли? Nonne aegrotat?
У нее сильный насморк? Vehementi gravedine tenetur.
Я об этом сожалею. Rem mihi acerbam narras.
Это мне крайне прискорбно. Hoc mihi molestissimum est.
Надеюсь, что это скоро пройдет. Spero, fore, ut hoc brevi desinat, cesset.
Можно надеяться, что это ничем худым не кончится. Est spes, ex hoc nihil mali futurum esse.
Gaudere (gavisus sum), радоваться.
Vicissim, с своей стороны, также.
Usque, все до сих пор.
Hactenus, до сих пор.
Uti (usus sum) bona valetudine, быть здорову.
Soleo (solitus sum), иметь обыкновение; solet, обыкновенно.
Laetus, a, uni, веселый, с радостию.
Item, также.
Quam diutissime, как можно долее.
Postremum, в последний раз.
Consobrina, ae, двоюродная cecтpa.
Accidit, случается, делается что с кем.
Nonne, не — ли?
Aegrotare, быть больну.
Gravedo, inis, (f.) vehemens, ntis, сильный насморк.
Teneri, быть одержиму чем, иметь что.
Res acerba f. неприятность, неприятное.
Narrare, сказывать.
Molestus, тягостный, что нам в тягость.
Cessare, desinere (sii, situm), перестать.

Пpoдoлжeние.

Pars quinta.

Мне приказали вам пoклониться. Mihi injunctum est, ut te salvere jubeam.
От кого? Cujus nomine?
От нашей тетушки. Nomine tuae amitae.
Все ли она в добром здоровье? Rectene valet?
Она здорова. Belle se habet.
Когда вы ее видели? Quando eam vidisti?
Я видел ее вчера в вечеру. Vidi eam heri vesperi.
Не очень давно. Non ita pridem.
За несколько дней. Abhinc paucos dies.
За неделю перед сим. Abhinc hebdomadem.
Вь добром ли здоровье моя двоюродная сестрица, ее дочь? Rectene valet consobrina mea, ejus filia?
Я думаю, что она здорова. Puto, eam belle se habere.
Я ее не видал. Ego eam non vidi.
Я не имел удовольствія ее видеть. Carui voluptate eam videndi vel carui voluptate, ut viderem.
Где она теперь? Ubi nam nunc versatur?
В Петербурге. Petropoli.
Что она там делает? Quid ibi agit?
Она расположилась там жить. Animum induxit ibi habitare.
Она взята ко двору во Фрейлины. Adscita est in aulam.
Не пойдет ли она замуж? Nonne est nuptura?
Не знаю. Nescio.
Я того не знал. Hujus rei sum nescius.
Я об этом ничего не могу сказать. Nihil de haс re dicere possum, vel quod de hac re dicam, non habeo.
Я думаю, что пойдет. Opinor, eam nupturam.
Так говорят. Sic ferunt.
Говорили ль вы с нею? Contulistine cum ea sermonem?
Много раз. Multoties.
Когда вы были у N? Quando fuisti apud N?
На прошлой неделе. Hebdomade superiori.
Injungere (nxi, nctum), препоручить.
Amita, ae, тетка.
Quando, когда.
Vesperi, ввечеру.
Hebdomas, adis, f. неделя. 
Proxime exactus, a, um, прошлый.
Carere (rui), не иметь. 
Voluptas, atis, f. удовольствие.
Versari, обращаться, находиться где.
Agere (egi, actum), делать. 
Animum inducere (xi, ctum), расположиться.
Habitare, жить, иметь жилище.
Adscitum esse, быть приняту.
Nubere (psi, ptum) выдти замуж.
Opinari, думать.
Esse nescium или nescire, не знать.
Superior, oris, прошедший.
Conferre sermonem, говорнть с кем.
Multoties, много раз.
Пpодолжение. Pars sexta.
Я рад, что здесь вас встретил. Gaudeo, te mihi hic occurrisse.
Где вы живете? Ubinam habitas?
Вас очень редко видеть можно. Perraro os tuum nobis ostendis vel in conspectum (sodalium) prodis.
Кажется, будто целый век я вас не видал. Toto seculo te non vidisse videor.
Это по тому, что я был в отлучке. Ob meam absentiam vel hoc absentiae meae tribuas.
Я ездил к моему брату. Iter feci ad fratrem.
Где он теперь? Ubinam nunc versatur?
Он был в деревне, но теперь возвратился уже сюда. Fuit ruri, sed nunc jam huc rediit.
Он весьма обрадуется, увидевши вас. Magnam capiet voluptatem et laetitiam, cum te viderit.
Я постараюсь с ним увидеться. Curabo eum visendum.
Это удовольствие буду я иметь при первом случае. Ejusmodi voluptatem et laetitiam percipiam, prima occasione data.
А батюшка ваш где? Et pater tuus ubinam est?
Дома ли он? Estne domi?
Его нет дома. Domi non est vel abest domo.
Он вышел. Domo egressus est vel prodiit.
Он в городе. Foris est.
Были ль вы в церкви? Fuistine in aede sacra?
Были ль на рынке? — — in foro?
Я оттуда иду. Inde redeo.
Я был там вчeра, третьего дня. Heri, nudius tertius ibi fui.
Хотите ли идти со мною? Visne mecum ire?
Сие совсем не возможно. Id facere minime possum.
У меня есть нужные дела. Habeo negotia necessaria.
Мне надобно возвратиться домой. Necesse est, ut domum redeam vel opus est, ut domum redeam.
Occurrere (rri, rsum), встретиться.
Os suum ostendere, prodire in conspectum, показываться. 
Perraro, очень редко. 
Seculum, i век.
Ob, для.
Absentia, ae, отсутствие.
Rus, ruris, n, деревня.
Laetitia, радость.
Percipere (cepi, ptum) voluptatem, чувствовать удовольствие.
Prima occasio, onis, первый случай.
Egredi (gressus sum), выходить.
Foris, вне.

УРОК 2

LECTIO ΙΙ

Как спрашивать.

Formulae rogandi vel percontandi.

Послушай, поди сюда. Ηeus, veni huc.
Я здесь. Adsum.
Что прикажете? Quid quaeris?
Чего изволите? Quid tibi velis?
Что вам угодно? Quid tibi placet?
Не угодно ли вам чего? Num quid vis?
Подай мне. Attine mihi (cultrum).
Поди принеси это. Adfer hanc rem.
Поди его сыщи. Ibis eum accitum.
Что он делает? Quid ille agit?
Что ты делаешь? Quid tu agis?
Чем вы хорошим занимаетесь? Quid rerum agis vel cuinam rei navas operam?
Безделкою. Ago rem levem.
Я ничего не делаю. Nihil ago.
Я ничего не делал. Nihil egi.
Готов ли ты? Esne paratus?
Сделал ли ты? Fecistine?
Сделал ли он? Fecitne ille?
Я того не знаю. Nescio.
Почему мне знать? Qui hoc sciam?
Положим, что я это знаю. Ponamus, me hoc scire.
Adesse, присутствовать. 
Adferre, принести.
Navare operam, стараться o чем, заниматься чем. 
Res levis, безделка.
Paratus, готовый.
Qui вм. quomodo, как. 
Ponere, положить, предположить.

Продолжение.

Pars altera.

Что он говорит? Quid ille dicit?
Что он вам сказал? Quid ille tibi dixit?
Что вы говорите? Quid ais? vel quid loqueris?
Как вы говорите? Quid narras?
Что вы хотите сказать? Quid sibi vult istud?
Что вы на это скажете? Quid dе hac re ais?
Что вы сказали? Quid dixisti?
Я говорю так. Affirmo.
Я говорю нет. Nego.
Так сказывают. Ita ajunt, ferunt.
Так сказали. Ita perhibuerunt.
Я слышал, как говорили. Interfui sermonibus de hac re.
Все так сказывают. Omnes ita perhibent.
Гос. N. мне это сказывал. Hoc a dom. N. accepi.
С какой стати он это сказал? At quonam consilio hoc dixit? vel quonam haec pertinent.
Отвечайте мне. Dic mihi, quaeso.
Для чего вы мне не отвечаете? Cur vel quid mihi non respondes?
Вы мне говорите? Mihine dicis?
С кем вы говорите? Quocum loqueris?
Говорите с ним. Loquere cum illo.
Я хочу с вами говорить. Volo tecum loqui.
Я бы желал с вами договорить. Velim tecum colloqui.
Чего вы от меня хотите? Quid a me vis fieri?
Чего вы требуете? Quid expetis? vel quid cupis?
О чем идет дело? Quid agitur? vel quid rerum agitur?
Разве это дело надобно к спеху? An haec res moram non patitur?
Ajo говорю.
Affirmare, утверждать; negare, отрицать, говорить, что не.
Perhibere (bui, itum), сказывать.
Interesse sermonibus, быть при разговоре.
Accipere (сeрі, ptum) услышать, узнать.
Consilium, намерение.
Respondere (di, nsum), отвечаю.
Expetere (tivi, itum), желать.
Pati (passus sum) moram, быть не к спеху.

Продолжение.

Pars tertia.

Не спрашивали ли меня? Nonne voluit me quidam?
Никто меня не спрашивал? Nemo me quaesivit?
Не угодно ли вам войти? Placetne tibi intrare?
О чем вы думаете? Quid cogitas?
Чем вы занимаетесь? Quanam in re occuparis?
В чем вы проводите время? Ad quasnam res tempus ponis?
Что вам надобно? Quanam re eges?
Что это значит? Quid sibi vult istud?
К чему это клонится? Quo spectat, ista oratio?
Чего это стоит? Quanti hoc aestimas?
Понимаете ль вы меня? Num recte me inteiligis?
Понимаете ль меня? Num dicta percipis?
Как это называется по-латыни? Quomodo ista res nominatur Latine?
Который вам год? Quot annos natus es?
Вы старее меня. Tu me aetate anteis.
Женаты ль вы? Esne matrimonio junctus?
В который раз? Quoties?
Батюшка и матушка ваши живы ль? Pater et mater suntne in vita? vel num fruuntur adhuc vita?
Откуда ты? Unde tu?
Откуда он? Unde ille?
Что это за человек? Quisnam homo est?
Что сделалось с вашим братцем? Quid factum est de fratre tuo?
Что сделалось с моими часами? Quorsum recidit meum horologium?
Что сделалось с моими книгами? Quemnam in locum reducti sunt mei libri?
Intrare, входить.
Cogitare, думать.
Occupari, быть заняту. 
Tempus ponere, употреблять, проводить время. 
Egere, иметь в чем нужду. 
Percipere, понимать. 
Nominare, называть.
Spectare, клониться.
Oratio, onis, f. речь. 
Aestimare, ценить. 
Intelligerе (xi, ctum), понимать.
Esse in vita, бьіть в живых u vita frui, то же.
Nasci (natus sum), родиться. 
Anteire aetate, быть старее. 
Matrimonio junctus, женатый. 
Quoties, сколько раз.
Quorsum recidit, что сделалось.
Horologium, часы.
In locum reductum esse, быть приведену в положение. 

Продолжение.

Pars quarta.

Откуда вы идете? Unde tu?
Чего вы ищете? Quid quaeris?
Кого вы спрашиваете? Quem vis?
Кого вам надобно? Quem quaeris?
Куда вы теперь идете? Quo tu nunc abis vel quonam te confers?
Я иду на рынок. Eo in forum.
Мне надо неотменно идти на рынок. Necesse est eam in forum.
Когда? Quando?
Теперь, Nunc,
Сейчас, In praesenti,
Тотчас, Statim,
Сию минуту. Mox.
Пойдемте со мною. Veni mecum.
Хотите ль идти со мною? Libetne mecum ire?
Мне нет времени. Mihi non vacat.
Мне надобно возвратиться домой. Opus est, ut me domum recipiam.
Когда вы придете к нам? Quando nos invises vel invisurus es?
Сегодня, Hodie,
Завтра, Cras,
Послезавтра. Perendie invisam.
Я был вчера, третьего дня. Heri, nudius tertius te invisi.
Не мешает! мы будем очень рады, когда вас у себя видим. Nihil refert vel nil ad rem! gratissimum nobis facies, si nos inviseris.
Придите же пожалуйте. Venias, quaeso.
Доставьте мне это удовольствие. Adfer mihi hanc voluptatem, ut venias.
Я приду, если будет можно. Veniam, siquidem licuerit.
Не даю верного слова. Promittere certum nequeo vel affirmare istud tibi nequeo.
Nеcеsse est, необходимо.
In praesenti, ceйчас.
Statim, тотчас.
Moх, сию минуту.
Non vacat, недосуг.
Opus, нужно.
Se recipere domum, возвратиться домой.
Perendie, послезавтра.
Nudius tertius, третьего дня.
Nihil refert, не мешает.
Promittere (misi, missum), обещать.

УPOK 3.

LECTIO III.

Разные вопросы с ответами.

Variae quaestiones et responsiones.

Откуда вы идете? Unde tu?
Я иду из саду. Venio e horto.
Что вы там делали? Quid ibi fecisti?
Я ходил рвать яблоки. Conferebam me eo, ut poma decerperem.
Поспели ль они? Num sunt matura?
Еще не совсем. Nondum.
Где вы были вчера? Ubinam heri fuisti?
Я был у моего друга. Fui apud amicum meum.
Был ли он в N.? Fuitne is in N.?
Был. Fuit.
Что нового? Ouid novi?
Я ничего не знаю. Nihil novi scio.
Читали ль вы ведомости? Legistine ephemerides publicas?
Не читали ль вы ведомостей? Nonne legisti ephemerides publicas?
Нет, я их не читал. Non legi.
Какие вы читаете ведомости? Quasnam ephemerides publicas legis?
Я читаю Французские. Lego Francogallicas.
И я также. Et ego quoque easdem logo.
Знаете ли вы Г-на N.? Nostine dominum N.?
Я его коротко знаю. Magna mihi est cum eo familiaritas vel multum eo utor.
Мы старые знакомцы. Inter nos vetus usus intercedit.
Он удостоил меня своего покровительства. Dignatus est me in fidem suam recipere.
Где вы с ним познакомились? Ubinam familiaritatem cum eo junxisti?
Я с ним познакомился у N. Junxi familiaritatem cum eo apud N.
Я его знаю по виду (понаслышке). Novi eum de facie (de fama).
Я его не узнал бы, если б его увидел. Non agnovissem eum, si vidissem.
Помните ли, что я вам говорил? Meministine, quae dixi tibi?
Я не помню. Non memini.
Я запамятовал. Oblitus sum.
Напомните мне о том. Revoca me ad memoriam istius rei.
Вы забывчивы. Tu obliviosus es vel proclivis es ad obliviscendum.
Poma, orum, плоды, яблоки.
Decerpere (psi, ptum), срывать.
Maturus, зрелый.
Nondum, еще не.
Novus, a, um, новый.
Ephemerides publicae, ведомости.
Familiaritas, atis, f. короткое знакомство.
Usus, us, m. обращение.
Intercedere (cessi, ssum), быть между.
Fides, ei, f. покровительство.
Recipere (cepi, ptum), принять.
Dignari, удостоивать.
Jungere familiaritatem, noзнакомиться.
Facies, ei, f. вид, лицо.
Fama, ae, молва, слух.
Agnoscere, узнать.
Oblivisci (litus sum), позабыть.
Revocare ad memoriam, вспомнить.

УPOK 4.

LECTIO IV.

Прикaзaние.

Formulae imperandi
(cui quid).

Поди сюда. Adesdum.
Послушай. Heus.
Остановись. Siste.
Взойдите. Ascende.
Сойдите. Descende.
Войдите. Intro abi.
Войдите в комнату. Introito in conclave.
Подойдите. Accede.
Стойте. Noli te loco movere.
Не уходите. In loco te contine.
Стойте прямо. Rectus assiste.
Не шевелитесь. Quiesce.
Чтоб вас не слышно было. Mussa.
Остановитесь там. Manedum.
Приближьтесь ко мне. Appropinqua vel proxime mihi accede.
Отворите дверь. Aperi januam vel ostium.
Затворите окно. Claude fenestram.
Отступите немного. Refer aliquantum pedem vel abscede hinc paululum.
Посторонитесь. Secede.
Вон. Abi vel facesse.
С дороги. Aufer te hinc.
Прочь. Apage.
С глаз моих. Abi ex aspectu meo.
Отойдите от света. Recede e luce.
Прочь с этим. Aufer vel tolle hoc.
Оставьте это. Omitte hoc.
Не трогайте этого. Ne hoc attinge.
Не трогайте меня. Omitte me.
Оставьте меня в покое. Sine, ut quiescam.
Поди сюда, туда. Ades huc, illuc.
Подите здесь, там. Ades hac, illac.
Подождите меня. Exspecta me.
Подождите немного. Exspecta paulisper vel parumper.
Не идите так скоро. Noli tam celeriter ire.
Вы очень скоро идете. Nimis celeriter is.
Sistere, останавливаться.
Ascendere (di, nsum), восходить.
Descendere, сходить.
Conclave, is, n. покой.
Accedo (ssi, ssum), подходить.
Se movere, двигаться.
Se continere, останавливаться.
Rectus, прямой.
Quiescere (vi, tum), быть в покое.
Mussare, молчать, не сметь сказать.
Appropinquare, приближаться.
Proxime accedere, близко подойти.
Aperire, открыть.
Ianua или ostium, дверь.
Claudere (usi,sum), запереть.
Fenestra, ае, окно.
Referre pedem, отступить, и abscedere, то же.
Secedere (ssi, ssum), посторониться.
Apage, прочь.
Omitto (si, ssum), оставить.
Sinere (vi, situm), допускать. 
Celeriter, скоро.

УPOK 5.

LECTIO V.

О саде (большом, регулярном).

De hortis.

He угодно ли вам co мною погулять в саду? Visne vel libetne mecum deambulare in hortis?
Пойдем гулять в сад. Eamus ambulatum in hortos.
Охотно. Libenter.
С превеликою охотою. Libentissime.
Не поздо ли? Jam advesperascit.
Нет, еще не поздо. Satis diei superest.
Еще очень не поздо. Multum diei superest.
Сад у вас превеселый. Hortos habes amoenissimos.
Обширный. Spatiosos,
Чистый. Nitidos.
Отделанный. Bene cultos.
У вас лучший цветник. Optima habes floralia.
Вот прекрасные цветы, которые отменно приятны для глаз! Ecce pulcherrimi flores, qui mirifice venustate sua delectent vel pascant oculos!
Сорвите, которые вам нравятся. Decerpe eos, qui tibi probantur vel placent.
Не жалейте. Noli parcere.
Вот отменная оранжерея! Ecce insigne plantarum receptaculum vel phytodocheum!
Она наполнена редкими и драгоценными растениями. Refertum est raris ac pretiosis plantis.
Вот хорошие на взгляд лимонные и померанцевые деревья! Vide bellas ad aspectum citros et malos aureas!
Этим деревьям много лет. Hae arbores sunt plurium annorum.
Более ста лет. Sunt amplius centum annorum.
Пойдем в эту крытую аллею. Subeamus hoc umbraculum vel casam frondeam.
Пойдем под сие развесистое, тенистое дерево. Subeamus hanc patulam, umbrosam arborem.
Походим по этой аллее. Spatiamur per boc ambulacrum.
Пройдем раза два или три. Conficiamus duas ternasve ambulationes.
Как хорошо посажены эти деревья! Quo ordine arbores plantatae!
Они так густы, так ветвисты, что лучи солнца не могут сквозь них проходить. Tam spissae ramis sunt, tam densae, tam frondosae, ut eas solis radii permeare vel penetrare nequeant.
Какой отменный водопад! Quam eximia cataracta!
Как чудесно стремится вода! Quam mirificus praeceps aquae lapsus!
С какою быстротою, с каким шумом низвергается она вниз? Qua celeritate, quo fragore desuper fertur!
Какую приятную разливает она прохладу под сими деревьями! Quam tenue frigus diffunditur hisce sub arboribus?
Вот прекрасные фруктовые сады! Ecce optima pomaria vel viridaria!
В них очень много различных плодов, как то: Quae abundant variis vel varii generis fructibus, ut:
Яблок, Pomis,
Груш. Piris,
Слив. Prunis,
Вишен. Cerasis,
Далее видим персиковые и абрикосовые деревья. Porro occurrunt (visui) persicae et armeniacae mali.
Сойдем в огород. Descendamus in hortum olitorium.
Скажите мне, что на этих грядах посеяно? Dic mihi, quaenam in hisce areolis vel pulvinis sint sata?
Дыни и огурцы, Pepones et cucumeres,
Редька, Raphanus,
Репа, Rapa,
Пастернак, Pastinaca,
Петрушка, Apium petroselinum,
Свекла. Beta.
Libenter, охотно, срав. tius, прев. tissime.
Amoenus, a, um, веселый, приятный для глаз. 
Spatiosus, обширный. 
Nitidus, чистый.
Bene cultus, отделанный. 
Floralia, n. цветник. 
Pulcher (chrior, pulcherrimus), красивый.
Flos, oris, m. цвет.
Mirifice, отменно.
Venustas, atis, (от Venus, eris) прелесть, красота.
Delectare, увеселять.
Pasco (vi, stum), питать. 
Decerpere, psi, ptum, срывать.
Probari, нравиться.
Parcere (peperci, parsum), щадить, жалеть.
Insignis, e, отменный. 
Plantarum receptaculum, phytodocheum, оранжерея. 
Subeo, ii, itum, ire, иду подо что.
Arcuatus, сделанный сводами.
Arcuatum ambulacrum, крытая алея.
Casa frondea, то же. 
Spatiari, походить, погулять.
Umbraculum, і, беседка. 
Refertus, um, наполненный.
Ambulacrum, і, аллея. 
Ambulatio, onis, прогулка.
Conficere (feci, fectum), сделать, совершить.
Ordo, inis, m. порядок. 
Plantatus, насаженный. 
Spissus, густой.
Ramus, i, m. ветвь.
Densus, частый.
Frondosus, ветвистый. 
Radius, ii, m. луч.
Sol, is, m. солнце. 
Permeare, проходить. 
Penetrare, проницать. 
Nequeo, не могу.
Amplius, более.
Centum, сто.
Patulus, развесистый. 
Umbrosus, тенистый. 
Eximius, отменный. 
Cataracta, водопад. 
Mirificus, чудесный. 
Praeceps, itis, стремительный.
Lapsus, us, m. падение. 
Celeritas, atis, f. быстрота.
Desuper, сверху.
Fragor, oris, m. шум. 
Tenuis, e, тонкий.
Frigus, oris, n. холод, прохлада.
Diffundere (fudi, sum), paзливать.
Pomarium, viridarium, фруктовый сад.
Abundare, изобиловать. 
Varius, различный, разнообразный.
Poma, orum, яблоки, плоды. 
Pirum, груша.
Prunum, слива.
Cerasum, вишня.
Porro, далее.
Occurrero, rri, rum, представляться.
Persica malus, персиковое дерево.
Armeniaсa malus, абрикосовое дерево.
Descendere (di, sum), спускаться, сходить.
Hortus olitorius, огород.
Semen, inis, n. семя. 
Pulvinus, i, m. areola, гряда. 
Serere (sevi, satum), сеять. 
Pepo, onis, m. дыня. 
Cucumis и cucumer, eris, m. огурец.
Raphanus, i, m. редька. 
Rapa, ac, f. репа. 
Pastinaca, ae, пастернак. 
Apium petroselinum, i. петрушка.
Beta, ae, свекла.

УPOK 6.

LECTIO VI.

O npoгулке.

De ambulatione.

Погода благоприятна. Tempestas arridet vel blanditur.
Небо светло. Coelum est serenum.
Погода прекрасная. Coelum est sudum.
Вызывает прогуливаться. Invitat ad ambulationem.
Итак пойдем прогуливаться. Eamus igitur ambulatum.
Если вам угодно, с охотою. Si tibi placet, libenter.
Выдем на свободный воздух. Eamus foras in aerem recentem vel captemus liberiorem aerem vel fruamur liberiore coelo.
Я согласен. Per me licet, fiat.
Я пойду с вами. Comitem me habebis.
Куда хотите идти со много прогуляться? Quo vis mecum ambulare?
Пойдем за город. Prodeamus extra urbem.
Пойдем на поле. Abeamus in campum.
Пойдем на луг. Abeamus in pratum.
Пойдем в виноградный сад. Abeamus in vineam.
Не ехать ли нам в коляске? Num excurramus vehiculo?
Как вам угодно. Ut tibi placet.
Пойдем лучше пешком. Eamus potius pedites vel pedibus.
Прогулка возбудит в нас аппетит. Ambulatio acuet stomachum.
Где ж мы пойдем? Qua igitur ibimus?
Походим вдоль берега. Deambulemus per ripam.
Походим по набережной. Deambulemus per crepidinem, vel per ripariam.
Эта река извивиста. Hic fluvius est flexuosus vel tortuosus.
В этой реке много рыбы. Hic fluvius est pisculentus.
Пойдем по каменному мосту. Eamus per pontem lapideum vel saxeum.
Этот мост с арками. Ille pons est arcuatus.
Арки у него прекрасные. Hujus arcus sunt ad aspectum praeclari.
Но он без перил. Sed caret loricis.
Спустимся в долину. Descendamus in vallem.
Перескочим этот ров. Transiliamus hanc fossam.
Смотрите, чтоб не попасть в это болото. Cave, ne mergaris ista limosa lacuna.
Оно грязно. Coenosa est.
Подайте мне руку. Porrige mihi manum.
Ступайте на этот камень. Ascendas hunc lapidem.
Держитесь крепко. Haereas firmiter.
Не робейте! смелее! Sis fortis! ne timeas! fidenter!
Чуть было я не упал. Parum abfuit, quin ceciderim vel lapsus sim.
Tempestas, atis, погода. 
Blandiri, arridere, (si, sum), быть благоприятну.
Coelum, i, погода.
Serenus, ясный, светлый.
Sudus, прекрасный.
Invitare, вызывать.
Liber, a, um, свободный.
Licet, позволительно.
Fieri y делаться.
Comes, itis, спутник; сomitem habere, иметь спутником.
Quo, куда.
Prodire (dii, itum) extra urbem, выходить за город.
Campus, і, m. поле.
Pratum, i, луг.
Vinea, виноградный сад.
Excurrere vehiculo, ехать в коляске.
Incedo, ssi, ssum, ere, идти.
Potius, лучше.
Pedes, itis, пеший.
Cibus, i, m. пища.
Stomachum acuere, возбудить аппетит.
Qua (via), где.
Per, вдоль.
Ripa, ae, речной берег.
Crepido, inis, f., riparia (т. e. ora), набережная.
Fluvius, i, m. река.
Tortuosus, flexuosus, извивистый.
Pisculentus, рыбный.
Pons lapideus, saxeus, каменный мост.
Arcuatus, с арками, сделанный сводами.
Carere, не иметь.
Lorica, ае, f. перилы.
Vallis, is, f. долина.
Transilire (livi, lii, и lui, sultum), перескочить.
Fossa (от fodio), ров.
Саѵere (ui, utum) ne, остерегаться, чтоб c сосл.
Mergi (mersus sum), погружаться.
Limosa lacuna, болото.
Coenosus, грязный.
Porrigo, exi, ctum, ere, подавать.
Ascendo, di, sum, ere, восходить.
Haerere (haesi, sum), вязнуть.
Firmiter, крепко.
Fortis, e, смелый.
Fidenter, смело.
Parum abest, quin, с сослаг. наклон., чуть не.
Cadere, cecidi, casum, падать.
Labi (вр. sus sum), падать.

Продолжение.

Pars altera.

Вот прекрасная равнина! En pulcherrima planities campi!
Это гладкое и ровное поле хорошо обработано. Hic planus et aequus ager est bene cultus,
Засеяно овсом. Satus avena.
— — ячменем, — — hordeo,
— — рожью, — — secali,
— — пшеницею, —— tritico.
— — Турецкою пшеницею. — — sezama vel sezamo.
А на другом растет горох, In altero vero crescit pisum.
— — гречиха. —— panicum.
Вот поле каменистое и песчаноe! En ager lapidosus et arena plenus!
Посев хорош. Sementis est bona.
Хлеб идет в трубки, Frumentum in culmos se induit,
Колосится, Spicatur,
Цветет, Florem ostendit,
Наливает, In semen exit,
Обещает хорошую жатву, Egregiam de se facit spem vel laetam promittit segetem,
Приятную для жнецов, Messoribus jucundam.
Колосья очень длинны, Aristae sunt praelongae,
Обременены зернами, Granis onustae.
Хлеб поспевает. Frumentum maturitatem assequitur,
Хлеб желтеет. Frumentum flavescit.
Все близко к жатве, Omnia maturitati sunt proxima vel vicina.
Недалеко от жатвы. Non multum a maturitate absunt.
Все спеет. Omnia ad maturitatem veniunt vel perveniunt.
Пойдем на луг. Abeamus in pratum.
Этот луг испещрен разными цветами. Hoc pratum variis distinctum est floribus.
К ак они спорят между собою о красоте! Ut illi certant inter se de colorum pulchritudine!
Взойдем на этот невысокий холм. Conscendamus istum collem, paulum e planitie editum vel leniter assurgentem.
Попробуем лучше взойти на другой, который гораздо повыше. Nitamur potius in alium, longe editiorem.
Вот высокая каменная гора! Ecce alta rupes!
Вот утес! Ecce abscissa petra!
Вот превысокая гора, вся покрытая снегом! Ecce altissimus mons, obsitus vel obtectus nive!
Думаю, что в ней есть рудокопни, Existimo, ei inesse fodinas,
Золотые, Aurarias,
Серебряные, Argentarias,
Железные. Ferrarias.
И оттуда достают железо, Et inde depromi ferrum,
Олово, Stannum,
Серебро, Argentum,
Золото, Aurum,
Медь. Cuprum.
Planities (ei) campi, равнина. 
Planus, гладкий.
Aequus, ровный.
Avena, ae, f. овёс. 
Hordeum, i. n. ячмень. 
Secale, is, n. рожь. 
Triticum, i. пшеница. 
Sezama, ae, или sezamum, турецкая пшеница. 
Crescere (vi, cretum), расти. 
Pisum, горох.
Panicum, гречиха.
Lapidosus, каменистый. 
Plenus arena, песчаный. 
Sementis, is, f. посев. 
Frumentnm, i. хлеб.
In culmos se induere, идти в трубки.
Spicari, колоситься.
Florem ostendere, цвести. 
In semen exire, наливать. 
Egregiam spem de se facere, promittere (si, ssum) laetam segetem, подавать хорошую надежду.
Messor, oris, m. жнец.
Jucundus, приятный.
Arista, ae, колос.
Praelongus, очень длинный. 
Onustus, обремененный. 
Maturitas, atis, f. зрелость. 
Assequor, cutus sum, assequi, достигать.
Flavescere, желтеть.
Proximus, ближайший.
Vicinus, близкий.
Abire, отойти. 
Abesse, отсутствовать.
Distinctus, испещренный. 
Certare, спорить.
Color, oris, m. краска, цвет.
Pulchritudo, inis, f. красота. 
Collis, is, m. холм. 
Paulum, несколько.
Editus, высокий.
Leniter assurgens, не так крутой.
Nitor, (sus или xus sum ) силиться.
Longe, гораздо.
Alta rupes, высокая каменная гора.
Abscissa petra, утес.
Mons, tis, m. гора.
Obsitus, obtectus nive (nix, nivis), покрытый весь снегом.
Existimare, думать.
Inesse, находиться где. 
Fodina, рудокопня.
Aurarius, золотой.
Argentarius, серебряный. 
Ferrarius, железный. 
Inde, оттуда.
Depromere (psi, ptum), вынимать.
Ferrum, i, n. железо.
Stannum, i, n. олово. 
Argentum, i, n. серебро. 
Aurum, i, n. золото. 
Cuprum, i, n. медь.

Продолжение.

Pars tertia.

Не идите так скоро. Noli tam cito vel сeleriter (ire).
Куда вы спешите? Quid festinas? vel cur is tam celeriter?
Куда так торопитесь? Cur adeo properas?
Я не могу за вами идти. Nequeo te comitari.
Я отстаю. Remaneo.
Я не могу поравняться с вами. Nequeo te assequi.
Вы медленно идете. Tu tardis is passibus.
Вы плохой ходок. Pedibus minus vales.
Пойдем потише. Procedamus lente vel lentis gradibus.
Отдохнем несколько. Paulum vel paulisper interquiescamus.
Не устали ль вы? Nonne es lassus (de via) vel fessus?
Очень. Valde.
Итак ляжем под тень, Recumbamus igitur sub umbra,
На траве. Super herbam.
Берегитесь, чтоб не простудиться. Cave, ne inde gravedinem contrahas vel ne gravedine adficiaris.
Это вредно для здоровья. Hoc sanitati nocet.
Трава сыра и мокра. Herba est humida et madida.
Итак сядем под тень этого дерева. Considamus igitur sub umbra hujus arboris.
Или позади этого куста. Vel pone hunc fruticem.
Пойдем лучше в этот лес, Eamus potius in hanc silvam.
В эту рощу. In hoc nemus.
Какая здесь приятная прохлада! Quam dulce frigus!
Слышите ли вы шум водопада? Audin’ cataractae sonitum?
Пойдем к реке. Accedamus ad fluvium.
Hе угодно ли вам покататься в лодке? Libetne vehi scapha?
Где лодка? Ubi est scapha?
Где гребцы? Ubi sunt remiges?
Сядьте в лодку, Ascende in scapham.
Еще нам надобен гребец. Opus est nobis etiamnum remige.
Мы только переедем реку. Nihil aliud, quam transibimus flumen.
Река течет очень тихо, Flumen labitur admodum lente,
Не волнуется, Stat placidum,
Начинает волноваться. Incipit agitavi, fluctuari.
Где хотите вы пристать к берегу? Ubi vis in terram evadere?
Мы уже близко от берега. Sumus jam prope ripam,
Мы недалеко от берега, Sumus non longe a ripa.
Причаль. Appelle,
Останови. Siste.
Nolle, не хотеть. 
Properare, спешить.
Adeo, столько.
Comitari, вместе идти. 
Assequi, поспеть.
Defessus, утомленный. 
Lassus, усталый.
Recumbere (cubui, itum), ложиться.
Herba, ae, f. трава. 
Gravedinem contrahere, простудиться.
Nocere (cui, citum), вредить.
Humidus, сырой.
Madidus, мокрый.
Pone, позади. 
Frutex, ticis, m. куст.
Silva, ae, f. лес.
Nemus, oris, n. роща.
Non valere pedibus, быть плохим ходоком.
Lente, медленно.
Paulum, несколько. 
Interquiescere (evi, etum), отдыхать временем. 
Sonitus, us, m. звук. 
Accedere (ssi, ssum) идти куда.
Navigare (navem agere), ехать по реке.
Scapha, ae, f. ладья, лодка. 
Remex, igis, m, гребец. 
Opus, нужно.
Nihil aliud quam, vel tantum quod, только что.
Transire, перейти, переправиться.
Stare placidum, не волноваться.
Agitari, fluctuari, волноваться.
In terram evadere (si, sum) выдти на берег.
Prope, близко.
Longe, далеко.
Appellere (puli, pulsum), причалить.
Sistere (stiti, statum), останавливать.

УPOK 7.

LECTIO VII.

O завтpаке.

De jentaculo.

Завтракали ль вы? Num jentaculum sumsisti? vel num jentasti?
Завтракал. Sumsi vel jentavi.
Что вы кушали? Quid edisti?
Я ел белый хлеб. Edi panem candidum.
Крендель. Spiram.
Масляный крендель. Spiram butyratam.
Кусок пирога. Placentae aliquid.
Я вчера ел хлеб с маслом. Heri edi panem, butyro illitum.
Не угодно ли вам выпить со мной чашку кофе? Libetne mecum bibere potum scutellae caldariae?
Покорнейше вас благодарю. Gratia est vel recte, commode.
Я уже пил чай, и для меня довольно. Bibi jam theam, et id mihi sufficit vel satis est.
Я люблю кофе больше чаю. Coffeae potum antepono theae.
А я люблю больше чай, нежели кофе. Equidem potum theae praefero coffeae.
Я до того и другого охотник. Ego utraque re delector.
Ваш кофе очень крепок. Tua coffea est admodum valida.
Этому недостатку легко помочь можно. Huic vitio facile occurri potest.
Кофе теперь лучше. Nunc coffea melius sapit.
Он бесподобен. Est exquisitissima.
У всякого свой вкус. Alios alia delectant.
Вот прекрасный фарфор! Ecce praeclara visu opera porcellana!
У вас великолепный чайный прибор. Habes splendidissima vasa thearia.
Это фарфор китайский. Haec porcellana est Sinensis,
Саксонский. Saxonica,
Русский. Rossica.
Вот прекрасный поднос! Vide bellum hypodiscum!
Живопись на нем очень искусная. Picturam exhibet elegantem.
Лак на нем хорошо держится. Vernix huic hypodisco tenaciter haeret.
Он четвероугольный. Est quadratus.
Я бы желал лучше иметь овальный. Mallem vel praeoptarem ovatum habere.
У меня есть один серебряный, Habeo unum argenteum.
Круглый. Figura rotunda.
Jentaculum, завтрак. 
Sumere jentaculum, завтракать.
Sumo, si, ptum, ere, брать. 
Jentare, завтракать.
Edere (di, sum), есть. 
Panis candidus, белый хлеб. 
Spira, ae, f. крендель.
Butyratus, масляный.
Thea, ae, f. чай.
Coffea, кофе.
Antepono, ere (sui, situm), предпочитать.
Admodum validus, очень крепкий.
Vitium, i, n. недостаток, порок.
Occurrere, помочь.
Exquisitissimus, бесподобный.
Opus porcellanum, фарфор. 
Vasa thearia, чайный прибор.
Aliquid placentae, кусок пирога.
Heri, вчера.
Panis butyro illitus, хлеб, намазанный маслом. 
Gratia est, recte, commode, покорно благодарю (когда отговариваются).
Sinensis, е, китайский. 
Saxonicus, саксонский. 
Rossicus, россиийский. 
Hypodiscus, i, m. поднос. 
Pictura elegans, живопись, сделанная co вкусом. 
Exhibere (buі, itum), представлять.
Vernix, icis, f. лак.
Tenaciter, крепко.
Quadratus, четвероугольный.
Ovatus, овальный. 
Argenteus, серебряный. 
Rotundus, круглый.

Продолжениe.

Pars altera.

He время ли завтракать? Nonne tempus est jentaculum sumere vel ut jentaculum sumamus?
Как вам угодно. Ut tibi placet.
Мне бы хотелось съесть чего-нибудь. Vellem aliquid comedere.
Не угодно ли масла с хлебом? Libetne sumere frustum panis et butyrum?
Кроме масла и хлеба ничем не могу служить вам. Praeter butyrum et panem nihil tibi offerre vel ministrare possum.
Ежели у вас есть хорошее свежее масло, я бы охотно съел ломтик. Si habes recens butyrum, libenter frustum comedam.
Не угодно ли вам чашку чаю? Libetne libere scutulam theae?
Я бы выпил одну, когда это вам угодно. Biberem unam, si tibi placeat.
Тотчас будет готов. Mox erit praesto.
Вода кипит в самоваре. Aqua bullit іn authepsa.
Чaй очень слаб. Infusum theae est admodum tenue.
Вы не даете ему настояться. Non sinis eam bene infundi.
Дайте ему вскипеть. Fac, ut referveat.
Что вы скажете теперь? Quid nunc dices?
Он очень хорош. Est perbonum.
Это зеленый чай. Haec thea est viridis.
— — черный чай. — — est bohea.
Как вы его кушаете? Quomodo ea uteris?
Со сливками, или без сливок? Utrum flore lactis perfusa, an sola?
Положите в него сахару. Adde saccharum.
Вы не кладете в него сахару. Tu perparce addis saccharum.
Вы в него много кладете сахару. Plus aequo vel plus satis saccharum addis.
Чай очень сладок. Infusum theae est admodum dulce.
Я не люблю сладкого. Non sum dulcium amans.
Он весьма горяч. Fervet.
Он уже не горяч. Deferbuit.
Он совсем простыл, холоден. Refrixit.
Offerre (obtuli, oblatum), предложить.
Recens, tis, свежий.
Scutula theae, чашка чаю. 
Perfusus, налитый, насыпанный.
Bullio, ire, кипеть. 
Authepsa, ae, f. самовар. 
Admodum tenuis, очень жидкий.
Sino, sivi, situm, ere, допускать.
Inundi, настояться.
Fervere, быть горячу.
Defervescere, простыть.
Refervescere, вскипеть.
Viridis, e, зеленый.
Boheus, черный.
Flos lactis, сливки.
Addere, положить. 
Saccharum, i, n. сахар. 
Plus justo, более, нежели сколько должно.
Dulcis, сладкий.
Refrigeo, простываю.

Продолжение.

Pars tertia.

Я проголодался. Esurio vel esuriem sentio.
Я голоден. Ego cibi cupidus sum vel cibum appeto.
Вы рано захотели кушать. Fames te maturius stimulat.
Вы еще ничего не кушали? Num es adhuc jejunus?
Я сегодня еще ничего не ел. Hodie nihildum edi.
Мне кажется, как будто бы я три дни не ел. Videor, me quasi tres dies nihil edisse.
Я вчера не ужинал. Heri non coenavi.
Я вчера без ужина лег спать. Heri incoenatus vel incoenis ad lectum me contuli.
(А я всегда немного ужинаю). (Ego autem semper subcoeno).
Для чего ж? Cur?
Это для меня удивительно. Haec res mihi admirationem movet.
Вы совсем ничего не кушали? Nihil prorsus vel plane edisti?
Hичего, кроме хлеба и сыра. Nihil, praeter panem et caseum.
Я это не называю ужином. Haec nulla est coena.
Когда я не ужинаю, то мне не спится. Quando non coeno, careo somno.
Я во всю ночь нездоров. Per totam noctem male me habeo.
У меня пуст желудок. Stomachum habeo inanem.
Судите ж, как я привык хорошо ужинать! Vide igitur, ut adsueverim large coenare!
Ужин моя лучшая еда. Soleo inter coenandum largiori uti cibo.
Я обыкновенно ем четыре раза в день. Soleo die quater cibum sumere.
От того-то вы и нездоровы. Hac de causa male te habes.
Я не ужинаю, и от того здоров. Equidem non coeno, unde bene me habeo.
Всё зависит от привычки. Consuetudo etiam in hac re vim suam exserit.
Пусть так, станем завтракать, когда тебе угодно. Esto, sumamus jentaculum, si tibi placet.
Esurio, ivi, itum, ire, я проголодался.
Cibum appeto, я голоден.
Fames, is, f. голод.
Maturius, ранее обыкновенного.
Stimulare, подстрекать.
Admirationem movere (movi, motum), возбуждать yдивление.
Omnino, совсем.
Caseus, i, m. сыр.
Inanis, e, пустой.
Adsuescere (vi, etum), привыкать.
Large coenare, много ужинать.
Quater, четырежды.
Unde, по ceй причине.
Consuetudo, inis f. привычка.
Vim exserere, показывать силу.

Продолжение.

Pars quarta.

Прикажите слуге постлать салфетку на стол, вынуть и дать нам тарелок, вилок и ножей, Diс puero, ut mensam struat, proferat et apponat orbes, fuscinas et cultros;
Чтоб он подал нам чего-нибудь кушать. Ut praebeat nobis aliquid comedendum.
Вот сосиски! Ecce lucanicae!
Маленькие пирожки, Minuta artocreata,
Свежие яйца, Recentia ova,
В смятку свареные яйца, Sorbilia ova,
Вот яичница с ветчиной. Ecce laganum, lardo permixtum!
Хотите ли, чтоб принесли окорок? Visne etiam pernam salitam adferri?
Хорошо. Bene.
Мы от него отрежем кусок. Secabimus et ejus frustum.
Кушайте сосиски, пока они горячи. Comede lucanicas, dum calcant.
Вот лимон! Ecce malum citreum.
Надавите соку на ваши сосиски. Exprime super lucanicas succum citreum.
Каковы вам кажутся эти пирожки? Quomodo sapiunt haec artocreata?
Очень хороши. Optime.
Мне кажется, они несколько перепечены. Ultra quam satis est vel plus aequo cocta esse videntur.
Каков для вас этот окорок? Et haec perna salita quomodo sapit?
Хорош, довольно мягок. Bene, satis mitis est.
Это Майнцский. Est Moguntiaca.
Вестфальский. Vestphalica.
Вы не кушаете? Tu nullum sumis cibum?
Я столько ел, что за обедом более есть не захочу. Ego tantum edi, ut inter coenam nihil amplius esurus sim.
Вы шутите и ничего не кушаете. Jocaris tantummodo nec quidquam edis.
Выпейте еще рюмку вина. Bibe iterum scyphum vini.
Я пил довольно. Sat bibi.
Я не могу больше пить. Nequeo amplius bibere.
У меня жажда прошла. Ego sitim meam explevi vel sedavi.
Orbis, is, m. тарелка. 
Fuscina, ae, f. вилка.
Culter, tri, m. нож.
Fac, прикажи.
Praebere, ui, itum, подавать.
Lucanicae, сосиски. 
Artocreata, пирожки. 
Recentia ova, свежие яйца.
Ova sorbilia, яйца в смятку. 
Laganum, i, n. яичница. 
Lardum, i, n. ветчина.
Perna salita, ae, окорок. 
Apportare, принести.
Secare, ni, ctum, резать.
Frustum, кусок.
Dum, пока.
Calere, ui, быть теплу, горячу.
Super, на.
Exprimo, pressi, ssum, exprimere, выжимать.
Succus, i, m. сок.
Videor, sus sum, казаться.
Perbonus, очень хороший.
Coquere, xi, ctum, варить, печь.
Μitis, e, мягкий.
Prandere, di, sum, обедать.
Jocari, шутить.
Scyphus vini, рюмка вина.
Explere, vi, tum, наполнить.

УРОК 8.

LECTIO VIII.

О накрывании стола.

De instruenda mensa.

Hакрывай на стол. Instrue vel sterne mensam.
Готовят кушанье. Cibus paratur.
Где скатерть? Ubi est stragulum linteum mensae vel mappa?
Где белые салфетки? Ubi sunt pura vel munda mantilia?
Умеешь ли сложить салфетки? Scin’ complicare mappulas?
Принеси ложки, ножи и вилки. Adfer cochlearia, cultros et fuscinas.
Они еще в кухне. Adsunt in culina.
Надо их чистить. Tergantur oportet.
Налей в эту масляную бутылку масла. Huic urceo oleario infunde oleum.
А в уксусницу уксусу, Et acetabulo acetum,
Розового уксусу. Acetum rosaceum.
Посмотри, есть ли соль в солонке. Vide, sal sitne in salino?
Насыпь, если нет. Inde, si nullus est.
И перец в перечнице? Et piper tritus in vasculo aromatario?
Сахар в сахарнице? Saccharum in saccharotheca?
Выполосканы ли стаканы? Num cyathi sunt bene eloti?
Выполощи и эту бутылку. Elue hanc quoque lagenam.
Принеси свежей воды. Quaere vel adfer aquam recentem.
Поди в погреб. Pete cellam vinariam.
Нацеди для питья белого вина, Deprome ad bibendum vinum candidum.
— — красного вина. — — rubrum.
Принеси белого хлеба, Adfer panem candidum,
— — черного. — — cibarium,
— — мягкого. — — recentem,
— — черствого. — — hesternum vel duriorem.
Оскобли этот хлеб. Decute summas panis crusta.
Он подожжен. Adustus est ab imo.
Корка у него вся сожжена. Crusta plane adusta est.
Хлеб заплесневел. Panis est mucidus vel mucuit.
Принеси еще стакан. Adfer etiam alterum poculum.
— — оловянное блюдо. — — patinam stanneam.
— — чашу поливанную или фарфоровую, — — catinum faventinum vel porcellanum,
Серебряный сервиз. Convivalia ex argento vasa.
Поставь стулья около стола. Colloca ordine, dispone sellas circum mensam.
Здесь недостает двух приборов. Hic desunt duo orbes mantili tecti.
Instruere, xi, ctum, mensam, накрыть стол. 
Apparare, готовить. 
Stragulum linteum mensae, mappa, скатерть. 
Mundus, purus, чистый, белый.
Complicare mantile, сложить салфетку.
Adportare, приносить. 
Cochlear, ris, n. ложка. 
Culina, ae, f. кухня. 
Terere, trivi, tritum, тру. 
Oportet, должно.
Urceus olearius, масляная бутылка.
Acetabulum, i, n. уксусница.
Acetum, i, уксус. 
Rosaceus, розовый.
Salinum, i, n. солонка.
Piper tritus, толченый перец.
Indo, ere, насыпать.
Vasculum aromatarium, neречница.
Saccharotheca. ae, f. caxapница.
Cyathus, i, m. кубок, стакан.
Elotus, выполосканный.
Lagena, ae, f. бутылка.
Recens aqua, свежая вода.
Petere (ivi, itum), сходить куда.
Vinaria cella, виннный пoгреб.
Depromere, psi, ptum, цедить.
Vinum candidum, rubrum, белое, красное вино.
Panis candidus, белый хлеб.
Cibarius, простой.
Recens, мягкий.
Hesternus, durior, черствый. 
Decutere (cussi, ssum), стряхнуть.
Crusta panis, корка.
Adurere (ssi, stum), прижигаю.
Ab imo, снизу.
Plane, совсем.
Mucidus, заплесневелый. 
Mucere, заплесневеть.
Etiam, еще.
Poculum, i, n. стакан.

УPOK 9.

LECTIO IX.

O обеде.

De prandio.

Откуда идете? Unde venis?
Я иду от своего дяди. Venio a patruo, ab avunculo.
Что вы там делали? Quid ibi fecisti?
Я ходил его посетить. Adii eum visendi causa.
Он меня удержал обедать. Retinuit me ad prandendum.
Что у вас было за обедом? Quaenam constituere prandium?
Щи. Jusculum e brassica,
Суп с вином. Jusculum vineum,
Суп молочный. Jusculum lacteum,
Суп из травы. Jusculum herbis conditum,
Говядина с хреном Bubula raphano rustico.
— — с горчицею. — — sinapi concomitata;
Маленькие огурчики с уксусом. Abortivi cucumeres, aceto conditi.
У нас было пшено сарачинское, вареное в молоке, Aderat quoque oryza, in lacte cocta,
С сахаром и корицею; Cum saccharo et cinnamomo;
Свежая солонина, Suilla recens salsa,
Телячьи потроха, Thymus vitulinus,
Баранина, Agnina,
Телячья голова, Caput vitulinum,
Баранья лопатка, Femur vervecinum,
Телятина. Vitulina,
Гусь с каштанами, Anser castancis refertus,
Жареная утка, Anas fricta,
Молодые голуби с хорошею начинкою, Pulli columbini cum sapido farcimine parati,
Фрикасе из цыплят, Fricti pulli gallinacei,
Блюдо рыбы, Patina piscium,
Большая форель, разрезанная на четыре доли, Erat trutta ingens, quae divisa fuerat in partes quatuor,
Пребольшая также щука, разрезанная на четыре же части. Praegrandis item lucius, ad eundem modum quadripartitus.
Сколько блюд наготовлено! Quantum epularum apparatum dinumerasti!
Prandium, ii, n. обед.
Adire, приходить.
Retinere, tinni, tentum, удерживать.
Constituere, tui, tutum, составлять.
Jusculum vineum, суп с вином.
Jusculum lacteum, herbis conditum, молочный, травяной суп.
Bubula (caro), говядина.
Raphanus rusticus, хрен.
Sinapi, горчица.
Abortivi cucumeres, маленькие огурчики.
Aceto conditus, приправленный в уксусе.
Cinnamomum, i, n. корица.
Jusculum e brassica, щи.
Thymus vitulinus, телячьи потроха.
Agnina (caro), баранина.
Femur (oris) vervecinum, баранья лопатка.
Anser, ris, гусь.
Refertus (от refercio), начиненный.
Castanea (nux), каштан.
Anas, atis, f. утка.
Columbini.pulli, молодые голуби.
Sapidum farcimen, вкусная начинка.
Fricti pulli gallinacei, фрикассе из цыплят.
Apparatus, приготовление.
Epulae, arum, кушанье, блюдо.

Пpодолжение.

Pars alterа.

Нe уходите же. Noli abire.
Вы отобедаете у нас. Hic apud nos prandebis.
Hе отказываюсь. Non recuso.
Я еще никому не дал слова. Nemini etiam nunc fidem dedi.
У нaс обыкновенный стол. Offeram tibi consuetum familiae victum vel quotidiana.
У нас ничего не будет лишнего. Nullum habebis luxum.
Друзья обходятся без чинов. Amici se libere uti volunt.
Большая учтивость друзьям не идет. Affectata urbanitas amicis est aliena.
И употреблять такую учтивость было бы несправедливо. Et ejusmodi urbanitate uti esset iniquum.
Накрыли ль стол? Num mensa est instructa?
Пусть кушанье ставят на стол. Apponatur cibus patinis.
Оно еще не готово. Nondum est paratus.
Жаркое еще на вертеле. Caro assanda inest adhuc veru fixa.
Оно еще не изжарилось. Nondum satis assata est.
Оно еще в половину сыро. Est semicruda.
Оно совсем сыро. Tota est cruda.
Кушанье уже поставлено. Cibus jam patinis appositus est.
Вот суп, который хорош на взгляд. Ecce jusculum, quod bonam speciem prae se fert.
Если он так хорош, то мы с удовольствием поедим его. Si ejusmodi speciem prae se fert, utamur eo cum voluptate vel comedamus id jucunde.
Он очень горяч. Jusculum fervet vel fervens est.
Отрежьте мне кусок этой говядины. Abscindas mihi, quaeso, de hac bubula.
Чего вы хотите, жиру или любовины? Utrum mavis opimam, an macram?
Понемногу того и другого. Utriusque paululum.
Не угодно ли вам кости? Libetne os sumere?
Разбейте кость, если вы любите мозг. Frange os, si amas medullam.
Каков вам кажется копченый язык? Quomodo tibi sapit bovina lingua infumata?
Это крошево? Hoc minutale?
Эти жирные молодые гуси? Hi anserculi fartiles?
С вашего позволения, я положу вам пирожок. Ego offeram, pace tua, minutum artocreas.
Покорно благодарю. Gratia est.
Надо оставить место и для жаркого. Etiam asso locus dandus est.
Покушайте рябчика. Comede de perdice.
Пожалуйте хоть еще кусочек. Vel paululum tibi sumito.
Довольно. Satur sum.
Очень много ел. Satis superque comedi.
Вы худой едок. Homo es non multi cibi.
Я столько ел, что более есть не могу. Usque ad satietatem comedi.
Abire, уходить.
Nemini fidem dare, не дать никому слова.
Consuetus familiae victus, обыкновенный стол. 
Libere uti, вольно обходиться.
Affectata urbanitas, большая учтивость.
Alienus, чужой, далекий от чего.
Iniquus, несправедливый. 
Apponere cibum in mensa, поставить кушанье на стол.
Caro assanda, мясо, которое должно жарить. 
Inesse, находиться где.
Figere, хі, cum, воткнуть. 
Veru, u, n. вертел.
Semicrudus, полусырой.
Totus crudus, совершенно сырой.
Jusculum, quod bonam speciem prae se fert, суп, xoроший видом.
Cum voluptate, с удовольствием.
Jusculum fervet vel fervens est, суп очень горяч.
Abscindere (scidi, scissum), отрезывать.
Opima pars, жирная часть.
Macra pars, любовина.
Os, ossis, n. кость.
Frangere (fregi, fractum), разбить.
Medulla, ae, f. мозг в костях.
Воѵіnа lingua infumata, копченый язык.
Minutale, is, n. крошево.
Pace tua, c  позволения вашего.
Locum dare, оставить место.
Perdix, сis, f. рябчик.
Fartilis, e, откормленный.
Satur, сытый.
Satis supеrque, чрезвычайно. 
Homo non multi cibi, худой едок.
Satietas, atis, f. сытость, пресыщение.

Продолжение

Pars tertia.

Я прошу вас сегодня c нами отобедать. Rogo, ut hodie apud nos prandeas.
Я не хочу быть вам в тягость. Nolo tibi esse oneri.
Вы не можете обязать нас больше. Facere nihil potes, quod mihi sit jucundius vel id nobis pergratum perque jucundum erit.
Обяжите, прошу вас, этим. Illud nobis, quaeso, gratificare.
Вы тем много нас обяжете; вы нам сделаете большое удовольствие. Gratissimum nobis feceris vel hac re plurimum nos tibi devincies.
Как для нас пріятно иметь такого гостя! Quam volupe est nobis ejusmodi convivam habere!
Без чинов. Mitte vel missam fac omnem compellationem blandam.
Я вас прошу остаться. Rogo, ut maneas.
Я только для того приглашаю вас к обеду, чтобы тем долее наслаждаться вашею беседою. Invito te ad prandium, ut eo diutius tuo fruar commercio.
Вы слишком учтивы. Tu es urbanus, quam par est.
К чему такая учтивость? Quorsum (attinet) tanta urbanitas?
У нас обед простой. Solitum habebis prandium.
Стол накрыт. Mensa est instructa.
Скоро поставят кушанье. Mox cibus apponetur.
Сядем. Considamus.
С позволения вашего, я положу вам этой говядины. Bona tua venia, offeram tibi de carne elixa.
Я до нее не охотник. Non sum ejus amans.
Я лучше люблю жаркое. Praefero carnem assam.
Покушайте же этого соусу, Comedas igitur, quaeso, de hoc embammate.
— — этого рагу, — — de hoc tuceto.
— — артишоков. — — cinaras.
— — цветной капусты . —— caulifloram.
Каков вам кажется этот пирог с голубями? Quomodo tibi sapit hic clibanites, pullis columbinis refertus?
Он хорош. Bene.
Очень хорошо приготовлен. Optime conditus.
Вы ничего не едите, ни пьете. Nihil edis, neque bibis.
Прошу меня извинить. Pace tua dicam,
Я ел довольно. Sat edi.
Я ел много и за двоих. Multum et pro duobus edi.
Вы видите, что я и ем и пью довольио. Vides, amice, me sat et edere et bibere.
Слуга пусть нальет нам вина. Puer infundat nobis vinum.
Какого вам угодно, красного или белого? Utrum vis rubrum an candidum?
Что? Это вино вам нравится? Quid? hoc vinum tibi placet?
Для меня по крайней мере очень нравится. Mihi certe perplacet,
Мне довольно нравится. Me satis delectat.
Я вас поблагодарю. Respondebo tibi propinanti.
Я пью за здоровье ваше! Bibo in salutem tuam vel bene tibi!
За ваше знакомство, Propino tuae necessitudini.
За все, что делает вам удовольствие. Propino omnibus (rebus), quae tibi voluptatem afferunt.
Вы очень учтивы. Admodum es urbanus.
He устали ль вы долго сидя? Nonne fessus es tam diu sedendo?
Встанем. Surgamus.
Прикажите собирать со стола. Cura mensam tollendam.
Esse oneri (onus, ens) alicui, быть кому в тягость.
Pergratus, очень приятный.
Plurimum devincire, доставить много удовольствия.
Mitte compellationem blandam, без чинов.
Manere, si, sum, остаться.
Diutius, долее.
Commercium, i, n. беседа.
Solitum prandium, простой обед.
Consido, ere (edi, essum), садиться.
Caro elixa, вареная говядина.
Volupe est, приятно.
Conviva, ac, гость, собеседник.
Praefero (tuli, latum), предпочитать.
Embamma, tis, n. соус.
Tucetum, i. n. pary.
Cinarae, arum, f. артишоки.
Brassica cauliflora, цветная капуста.
Clibanites pullis columbinis refertus, пирог с годубями.
Dare veniam, извинить.
Respondere propinanti, поблагодарить.
Urbanus, учтивый.
Tollere mensam, собирать, убирать co стола.

Прoдoлжeниe.

Pars quarta.

Вы кстати пришли. Commodum venistis.
Мы хотели было без вас обедать. Prope erat vel factum, ut sine vobis pranderemus.
Так сядем за стол. Considamus igitur (ad cibum capiendum).
Садитесь без чинов (без церемонии). Accumbatis, remota omni inepta ceremonia.
Я никому не назначаю места. Nemini designo locum.
Садитесь, где кому угодно. Sumat sibi quisque, quem volet, locum.
Подай стул Г. N. Praebe sellam d. N.
Кушайте друзья, что вы найдете по своему вкусу. Comedatis, quaeso, amici, quae cuique vestrum placeant.
Угодно ли вам соусу? Libetne sumere de hoc intinctu?
Это превкусный соус. Scitissimi saporis est embamma.
Угодно ли вам фрикассе из цыплят? Placetne vobis sumere de frictis pullis gallinaceis?
— — рыбы вареной, жаркой? — — de pisce elixo, asso?
— — рябчика, каплуна, цыплят, куликов? — — de perdice, capone, pullis gallinaceis, rusticis perdicibus?
Все, что вам угодно. Omne, quidquid vobis libuerit.
Каково вам кажется это пиво? Quomodo sapit haec cerevisia?
Оно кажется мне очень хорошо. Jucundissime sapit.
Я хочу его попробовать. Volo eam degustare.
Мне кажется оно весьма горько. Peramara esse videtur.
Так пивовар меня обманул. Cerevisiarius igitur me decepit vel fefellit.
Я не люблю крепкого пива. Cerevisiam acrem non probo.
Ваше полпиво хорошо ли? Tua vero cerevisia placetne?
Оно не из лучших. Non est saporis primi.
Я вижу, что у вас нет хлеба. Video, tibi panem deesse.
Возьмите белого хлеба. Sume panem candidum.
Этот хлеб очень вкусен. Panis est admodum sapidus.
Commodum venire, придти кстати, в пору.
Sumere locum, занять место.
Elixus, вареный.
Capus, i, capo, onis, m. каплун.
Rustica perdix, кулик. 
Cerevisia, ae, f. полпиво. 
Degustare, отведать.
Amarus, горький. 
Cerevisiarius, пивовар. 
Decipio, cepi, ptum, обманываю.
Acris, e, крепкий.
Fallere (fefelli, falsum), oбманывать.
Sapidus, вкусный. 
Intinctus, us, m. соус.

Продолжение

Pars quinta.

Чего ж, друзья? станем кушать. Amici, cur cessamus vel cunctamur? agitedum сomedamus.
Кушанье стынет. Cibus tepet vel corrumpitus.
Каково для вас это кушанье? Quomodo sapit vel num placet vobis hic cibus?
Это кушанье вкусно, хорошо, отменно приготовлено. Hic cibus palatum acuit, est bene apparatus, opipare condītus.
Я ж это кушанье похвалю, наевшись. Ad me quod attinet, laudabo eum saturatus.
Вы ничего не кушаете. Tu nihil edis, amice.
С позволения вашего, я положу вам этого фазана. Permissu tuo, offeram tibi de phasiano.
Кушайте все, что вам угодно. Comedatis omne, quodcunque vobis placeat.
Хорош ли он? Num bene sapit?
Он весьма нежен и хорошо изжарен. Bene, est valde tener et bene assatus.
Любите ли вы крепкую приправу? Num delectaris cibo acri et acuto?
Я люблю; я не охотник до сладких соусов. Etiam; non sum amans dulcium jusculorum.
Позволите ли положить вам индейки? Sit venia, si tibi offeram de assa gallina Indica?
— — крыло рябчика? — — perdicis alam?
— — ножку курицы? — — gallinae coxam?
— — позвонок зайца? — — leporis lumbum?
— — головы кабаньей? — — capitis aprini?
— — дичины? — — ferinae frustum?
Я вам положу. Ego ministrabo tibi.
Я знаю, до чего вы охотники. Scio, quarumnam rerum sis amans.
Я знаю ваш вкус. Palatum tuum mihi notum est.
Это возбуждает аппетит. Hoc facit cibi cupiditatem.
Аппетит приходит во время еды. Cibi cupiditas venit inter comedendum vel esus ipse appetentiam invītat.
Голод есть лучший повар. Optimum condimentum fames.
Я очень много ел. Multum superque comedi.
Age, ну.
Bene apparatus, хорошо приготовленный.
Opipare, отменно.
Laudare, хвалить.
Saturare, насыщать. 
Phasianus, і, m, фазан. 
Tener, нежный, мягкий.
Cibus acris acutusque, крепкая приправа.
Dulce jusculum, сладкий соус.
Gallina Indica, индейка.  
Ala, крыло.
Ferina caro, личина. 
Aprinus, кабаний.
Porrigere, rexi, ctum, подать. 
Palatum, i, n. вкус.
Cibi cupiditas, аппетит. 
Condimentum, i, приправа. 
Fames, is, f. голод.

Прoдoлжeниe.

Pars sexta.

Подавите соку из лимона на кусок жаркого, чтоб возбудить аппетит. Exprime, quaeso, succum citreum super assum, ut edendi cupiditatem facias.
Пожалуйте мне лимон. Da mihi, quaeso, malum citreum.
Вы всех потчиваете, а самих себя забываете. Omnes, praeter te ipsum, invitas ad comedendum.
Я ел много. Ego multum comedi.
Я наелся. Ego exsaturatus sum.
Возьмите еще кусочек кулика, хотя только отведать. Sume, quaeso, etiam rusticae perdicis aliquantulum rei degustandi causa.
Каков он для вас? Quomodo tibi sapit?
Он очень вкусен. Caro ejus valde delicata est.
А вы проводите время только в разговорах. Tu vero nihil aliud, quam sermocinaris vel fabularis.
И ничего не пьете. Neque quidquam bibis.
Полно есть! надо чего нибудь-выпить. Satis comesum! Nunc bilbendum est.
Смотрите рюмки готовы. Cyathi ad manum sunt.
Наливайте полную. Infundo plenum a summo.
Смотрите, чтоб не переполнить. Cave, ne nimis impleas.
Друзья! я пью за ваше здоровье, Amici! ego propino vobis,
За здоровье вашего братца, Propino fratri tuo,
За здоровье вашей сестрицы. Propino sorori tuae.
Отвечайте мне тем же. Respondeatis, quaeso, mihi propinanti.
У меня нет жажды. Ego non sitio.
Я лишь теперь пил. Ego modo bibi.
Я утолил жажду. Ego sitim explevi vel sedavi.
Жажда моя утолена. Sitis mea est expleta.
Я вина одного не пью. Merum non bibo.
Я всегда вино с водою мешаю. Soleo diluere vinum aqua.
Я охотнее пью пиво. Praefero vino cerevisiam.
Я охотнее пью воду, нежели вино. Sum amans potius aquae, quam vini.
Exprimo (pressi, ssum, exprimere), давить.
Succus citreus, лимонный сок.
Malum citreum, i. n, лимон. 
Exsaturari, наедаться. 
Delicatus, вкусный. 
Sermocinari, разговаривать.
Plenus a summo, полный до краев.
Nimis implere, переполнить. 
Modo, только что.
Sedare sitim, утолить жажду.
Merum, i, n. чистое, одно вино.
Diluere, разводить.

Продолжение.

Pars septima.

Вы извольте разрезывать, сударь. Domine, sis carptor, sector, scindendi obsonii magister.
Разрежь эту индейку. Seca in frusta vel discerpe hanc gallinam Indicam.
Разрежь этого каплуна. Concido hunc caponem vel lacera hunc gallum.
Режь вдоль, Seca in longum,
— — поперек. — — transverse,
— — по средине. — — per medium.
Прошу вас, изрежьте пирог этот. Disseca, quaeso, hoc artocreas in frusta.
Потчивайте наперед этих дам. Offer primo istis dominabus.
Велите обносить это блюдо. Hoc ferculum circumferendum cura.
Вы ничего не кушаете, милый. Nihil comedis, amice.
Прошу меня извинить, я ел довольно. Bona tua venia dicam, me jam sat comesse.
Скажите, что вам угодно. Dicas quaeso, quae tibi cordi sint.
Спросите, что вам надобно. Posce, quod tibi opus est.
Потчивайте себя сами. Ministra tibi ipse.
Этого кушанья не раскладывали. Est cibus, qui convivarum arbitrio exponitur.
Не заставляйте себя просить. Noli committere, ut rogeris.
Кому угодно сделать салат? Quis vult acetaria condire?
Изготовьте его хорошенько. Condi ea, ut par est.
Положите в него много масла и мало уксусу. Adde plus olei et parum aceti.
Он скрыпит, как мне кажется. Acetaria crepitant, ut mihi videtur.
Он недовольно вымыт. Non satis lota sunt.
Эта дичина отменно вкусна. Haec venatio optime sapit.
Я рад, что она по вашему вкусу. Gaudeo, quod tui est stomachi.
Но вы еще не пили. Verum tu nondum bibisti.
Я эту раскупорю бутылку. Relinam hanc lagenam.
Где штопор? Ubi est terebra?
Изволите кушать, я вас потчиваю. Bibas, quaeso immanissime.
Знаток ли вы в вине? Num es gnarus vel intelligens vini?
Что вы скажете об этом вине? Quid dices super hoc vino?
Нравится ли оно вам? Probasne?
Нравится, оно хорошо, Probo, est bonum.
Оно не дурно. Non est contemnendum.
Оно мне кажется несколько молодо. Videtur esse subacerbum.
Carptor, ris, scissor, ris, scindendi obsonii magister, разрезыватель.
In longum, вдоль.
Transverse, поперек.
Per medium, посередине.
Ferculum circumferre, обносить блюдо.
Pace tua dicam, прошу меня извинить.
Committere (si, ssum), допускать.
Acetaria, orum, n. салат.
Ut par est, как должно, хорошенько.
Crepitare, скрыпеть.
Satis lotus, довольно вымытый.
Optime sapere, иметь очень хороший вкус.
Verum, но.
Relino, ere (livi, litum), откупорить.
Terebra, ae, f. штопор. 
Esse intelligentem alicujus rei, быть в чем знатоку. 
Non contemnendus, не дурной.
Esse sapore subacerbo,  о вине: быть несколько молоду.

УPOK 10.

LECTIO X.

Об обеде питомцa.

De prandio alumni.

Время ли обедать? (обеденное ли время). Num est tempus prandendi?
Конечно, пора обедать. Certe, est tempus.
Уже близко двенадцать часов. Haud longe duodecima hora adest.
Уже час било! Jam prima hoга pomeridiana sonuit.
Сегодня обедаем мы позже обыкновенного. Hodie prandemus solito tardius.
В котором часу вы обыкновенно обедаете? Quota hora vel ad quam horam soletis prandere?
Ровно в полдень. Prima ipsa pomeridiana.
Уже звонили. Jam campanula sonuit.
Сядем за стол. Considamus.
Садитесь. Considatis.
Закройтесь своею салфеткою. Praeliga mantile.
Где ваш ножик? Ubinam est culter tuus?
—— ваша вилка? — — fuscina tua?
— — ваша ложка? —— et cochlear tuum?
Молитесь Богу. Offer preces Deo.
Возьмите хлеба. Sume panem.
Кушайте суп. Comede embamma.
Хотите ли мяса? Visne sumere carnem?
Хорошо ли это мясо? Num haec caro est bona?
Оно очень хорошо. Est perbona.
Оно весьма сочно. Est valde succosa vel succulenta.
Оно довольно варено. — — satis elixa,
Оно совсем еще сыро. — — est tota cruda,
Оно вовсе холодно. — — penitus frigida.
Поставь его на канфорку, чтоб оно разогрелось. Pone eam super foculum, ut recaleat.
Хотите ли баранины? Libetne de vervecina,
— — телятины? — — vitulina?
— — капусты? — — brassica?
Скажите, до чего вы охотники? Dic, quo cibo delecteris?
Подайте ему блюдо. Offer ei ferculum.
Положите себе с этого блюда. Sume aliquid de ista patina.
После вас. Ego sumam postea.
Alumnus, i, m. питомец. 
Sonare, ui, itum, звук; hora pomeridiana sonuit, бил первый час.
Solito tardius, позже обыкновенного.
Campanula, колокольчик. 
Praeligare, завязывать спереди.
Preces offerre, молиться.
Succosus vel succulentus, сочный.
Penitus, совершенно. 
Foculum, i, n, канфорка. 
Recalceo, calui, recalere, разогреваться.
Vervecina, баранина. 
Vitulina, телятина.
Brassica, ae, f. капуста. 
Post, после, за.

Прoдoлжeниe.

Pars altera.

Пожалуйте кушайте суп. Comede, quaeso, jusculum.
Возьмите супу на свою тарелку. Sume jusculum in orbem.
Он очень горяч. Est fervens.
Вы обожжетесь. Potes te adurere.
Подуйте на него. Refrigera flando.
Погодите, пока простынет. Exspecta, donec refrixerit.
Не кушайте так скоро. Noli tam cito comedere.
Сидите прямо на стуле. Sede rectus in sella.
Не кладите локтей на стол. Noli inferre cubitos ad mensam.
Не нагибайтесь к тарелке. Ne inclina te versus orbem.
Возьмите соли ножиком. Sume sal acumine cultri.
Пожалуйте мне кусок хлеба. Da mihi, quaeso, frustum panis.
Кусок жаркого. Assi frustum.
Hе облизывайте пальцев. Ne lambe digitos.
Оботрите их своею салфеткою. Deterge eos mantili tuo.
Hе кладите пальцев в рот. Ne insere manus ori.
Режьте мясо, a не рвите его. Seca, non discerpe carnem.
Вы глотаете мясо. Tu devoras carnem.
Вы не жуете его. Tu non conficis eam dentibus.
Вы весьма жадны. Voracissimus еs?
Жуйте мясо. Confice dentibus carnem.
У меня тупы зубы. Dentes hebetatos habeo.
Мне попался кусочек мяса между зубов. Caruncula haeret inter dentes.
Возьмите его зубочисткою. Tolle eam dentiscalpio.
Употребите на это зубочистку. Utere dentiscalpio.
Aduri, обжечься.
Refrigerare flando, дуть на что, чтоб простудить.
Sedere rectum, сидеть прямо.
Inferre cubitos ad mensam, класть руки на стол.
Se inclinare, наклоняться.
Versus, к.
Acumen, inis, n. острие, конец.
Lambere, bi, bitum, лизать.
Digitus, i, m. палец.
Detergere, si, tum, обтирать.
Insero, rui, sertum, inserere, сую.
Os, oris, n. рот. 
Discerpere, psi, ptum, рвать. 
Devorare, глотать. 
Conficere dentibus, жевать. 
Vorax, cis, жадный. 
Dentes hebetati, глупые зубы. 
Insегeге inter dentes, завязнуть меж зубов. 
Tollo, eге (sustuli, sublatum), беру прочь, вынимаю. 
Dentiscalpium, i, n. зубочистка.

Продолжение.

Pars tertia.

Вы не едите и не пьете. Tu nec edis, nec bibis.
Для чего вы не едите? Cur non edis?
Для чего не пьете? Cur non bibis?
Хотите ли пить? Visne bibere?
Я больше хочу есть, нежели пить. Ego magis esurio, quam sitio.
Я имею великую жажду. Valde sitio.
Меня томит жажда, Siti consūmor,
Спросите пить. Roga potum.
Подайте мне пить. Da mihi bibere.
Подайте мне рюмку вина. Cedo mihi scyphum vini.
Охотники ли вы до вина? Num es amans vini?
Я его люблю. Sum amans vini.
Я не люблю его. Non amo vinum.
Что вы обыкновенно пьете? Quid soles bibere?
Я пью то воду, то пиво. Bibo modo aquam, modo cerevisiam.
Но по большей части чистую воду. Sed plerumque puram aquam.
Пили ль вы? Bibistine?
Я пил. Bibi.
Хотите ли еще кушать? Visne amplius comedere?
Покорно благодарю, я сыт. Gratia est, satur sum.
Мне более есть не хочется. Non amplius esurio.
Siti consumi, f. быть томиму жаждою.
Cedo, подай сюда.
Modo, modo, то, то, иногда, иногда.
Plerumque, по большей части.
Amplius, более, еще.

УРОК 11.

LECTIO XI.

О десерте.

De mensa secunda.

Десерт поставлен. Mensa secundaria apposita est.
Вот прекрасный десерт. Ecce praeclara visu bellaria!
Лучшие яблоки, в сахару или меду приготовленные. Optima mala, saccharo aut melle condita.
Сухие, вареные конфекты. Mala desiccata, mala liquida saccharo condita.
Прикажете ли их? Libetne ea sumere?
Я возьму лучше бисквит. Sumam potius panem saccharitem.
Пожалуйте мне несколько миндалю. Da mihi, quaeso, aliquot a mygdala.
Я лучше люблю плоды. Praefero iis poma.
Вы собрали отборнейшие плоды, какие только бывают в это время года: Congessisti exquisitissimos fructus, qui hoc anni tempore proveniant:
— — землянику, — — fraga.
— — малину, — — baccas idaei rubi,
— — чернику, —— myrtillos,
— — зрелые яблоки, — — mitia poma,
— — груши, — — pyra,
— — сливы, — — pruna,
— — вишни, — — cerasa,
— — виноград. — — uvas.
— — орехов грецких. — — juglandes,
— — простых орехов. — — nuces avellanas,
— — апельсинов. — — mala aurea,
— — лимонов. — — mala citrea.
Вот хорошие персики и абрикосы! Ecce pulchra mala persica et armeniaca.
Этот ананас очень спел. Haec bromelia vel nux pinea Indica est valde matura.
Mensa secundaria, десерт. 
Bellaria, orum, n. закуски. 
Desiccatus, сухой.
Liquidus, жидкий.
Panis saccharites, бисквит. 
Amygdalum, i, n. миндаль. 
Congerere (ssi, stum), снести, собрать.
Fragum, i, n* земляника. 
Cerasum, i, n. вишня.
Bacca rubi idaei, малина.
Myrtilli, orum, m. черника. 
Pirum, i, n. груша.
Pruna, ae, слива.
Uva, виноград.
Juglans, dis, f. грецкий орех. 
Nux avellana, простой орех. 
Mala persica, персики.
Mala armeniaca, абрикосы. 
Bromelia vel nux pinea Indica, ананас.

УPOK 12.

LECTIO XII.

Учтивые выраженья стола.

Elocutiones plenae humanitati, quae spectant ad coenam.

Для чего вы не садитесь? Cur non accumbis mensae?
Садитесь в первом месте. Tene, quaeso, priorem locum.
Займите ваше место. Sume tuum locum.
Я не допущу, чтоб вы сели внизу. Non patiar, a te inferiorem locum teneri.
Вы сядьте впереди. Conside priore loco.
Вы сделаете мне удовольствие, уволив меня от этого. Plurimum adferаs mihi voluptatis, data hac venia.
Прошу вас покорно о том не спорить. Mittamus, quaeso, super hac re concertationem.
К чему столько просьбы? Quorsum tam blandae compellationes?
Между друзьями должна быть вольность. Amici libere se uti volunt.
Вы видите, какое у нас кушанье! Vides, quam exilis cibus in mensa apponatur!
Это наше обыкновенное. Ejusmodi cibo quotidie uti solemus.
У нас нет лакомства. Cupedia nobis desunt.
А для меня нет нужды в лакомстве. Equidem nihil moror cupedia.
Жалею, что мне нечего лучшего вам поставить. Doleo, quod meliora apponere non possum.
Когда бы я знал, что вы будете у меня кушать, то приготовил бы что-нибудь лучшее. Si scissem, te coenae interfuturum esse, lautiorem adparassem coenam.
Прошу не взыскать. Exilitatem meam boni consule, quaeso.
Elocutio plena humanitatis, учтивое выражение. 
Spectare, клониться.
Prior locus, первое место; inferior, последнее. 
Occupare, tenere, занять. 
Concertatio, onis, f. спор.
Cupedia, orum, n. лакомство. 
Dolendum est, жаль. 
Interesse coenae, быть за столом, обедать. 
Lautior cibus, кушанье, которое получше.

УPOK 13.

LECTIO XIII.

O повapне.

De culina.

Кухня отперта ли? Num culina est reclusa?
Отопри ее. Reclude eam.
У меня нет ключа. Clavis mihi deest.
Он висит на крюке. Est suspensa ex unco ferreo.
Разведи огню. Suscita ignem.
Где огниво? Ubi est ignitabulum?
Нет труту здесь. Deest hic flammae illicium.
— — кремня, — — pyrites.
— — серных спиц, Desunt assulae sulphuratae,
— — серной нитки. Deest filum sulphuratum.
Засвети огню. Accende ignem.
Раздуй огонь. Excita flando ignem.
Положи дров. Pone ligna secta,
— — лучинки, — — assulas,
— — стружек, — — ramenta,
— — щеп, — — segmenta,
— — сухих дров, — — sicca ligna secta,
— — мелких дров, — — minora ligna secta,
— — толстых дров, — — maiora ligna secta,
— — полено. — — unum lignum sectum.
Наколол ли слуга дров? Num puer fidit ligna?
Поправь огонь. Irrita ignem (eonto uncato).
Поставь котел на огонь. Adpone ad focum lebetem.
Он не вычищен. Non est elutus.
Возьми горшок. Sume ollam.
Влей в него воды и положи мяса. Infunde aquam et pone carnem.
Вскипяти воду в котле. Fervefac aquam in cacabo.
Повесь его на крюк. Suspende eum ex lamina denticulata.
Вода уже тепла. Aqua jam calida est.
Она закипает. Fervescit.
Она скоро вскипит. Mox fervebit.
На очаге много сажи. Focus est lice plenus.
Culina, ae, f. кухня. 
Recludere (si, sum), отпираю.
Clavis, is, f. ключ. 
Suspendere (di, sum), повесить.
Uncus ferreus, крюк.
Suscitare ignem, развести огонь.
Ignitabulum, i, n, огниво.
Flammae illicium, трут.
Pyrites, ae, m. кремень. 
Assulae sulphuratae, спички.
Filum sulphuratum, серная нитка.
Excitare flando, раздуть.
Ligna secta, дрова.
Ramenta, orum, n. стружки.
Segmenta, orum, n. щепы.
Sicca ligna secta, сухие дрова.
Lignum sectum, полено.
Findo (fidi, fissum), наколоть.
Irritare ignem, поправить огонь.
Adpono (sui, situm) ad focum lebetem, поставить на очаг котел.
Elutus, вычищенный.
Olla, ae, f. горшок. 
Fervefacio, feci, factum, вскипеть.
Cacabus, i, m. котел. 
Lamina denticulata, крюк. 
Ferveo, еге, кипеть. 
Focus, і m. очаг.
Lix, icis, f. сажа.

Продолжение.

Pars altera.

Поставь сковороду на огонь. Superpone igni sartaginem.
Положи в нее масла, Inde butyrum,
— — свежего масла, — — butyrum recens,
— — топленого. — — butyrum coctum.
Дай ему растопиться. Sine id liquefieri.
Берегись, чтоб оно не вспыхнуло. Сave, ne flammam concipiat.
Положи в него ложку муки, Inde in illud ligulam farinae.
— — крупичатой муки. — — pollinis.
Где солонка? Ubi est salinum?
В ней нет соли. Non est in eo sal.
Положи в нее соли. Inde salem.
Подай мне ящик с пряными кореньями. Praebe mihi pyxidem aromatariam.
Положи перцу, Inde piper,
— — корицы, — — cinnamomum,
— — гвоздики, — — caryophyllum aromaticum.
— — имбирю. — — zingiber.
— — лавровых листьев, — — folia laurea.
— — померанцевой и цитронной корки. — — corticem mali aurei et citrei.
Истолки эти коренья в иготи. Haec aromata pilo contunde in mortario.
Поди за молоком. Pete lac.
Сделай суп молочный. Para jusculum lacteum.
Положи в него сахару. Inde saccharum.
Уже в нем есть. Jam ei inest.
В нем его мало. Parum ei inest.
— — уже слишком. Plus satis inest.
Суп пересолен. Jusculum nimio sale conditum est.
Sartago, inis, сковорода.
Butyrum recens, свежее масло; coctum, топленое.
Liquefacio, feci, factum, pacтопляю.
Flammam concipere, вспыхнуть.
Pollen, inis, n, крупичатая мука.
Ligula, ae, f. ложка.
Indere (indidi, inditum), положить, насыпать.
Pyxis aromataria, ящик с пряными кореньями.
Piper, eris, n. перец.
Caryophyllum aromaticum, гвоздика.
Zingiber, eris, п. имбирь. 
Folium laureum, лавровый лист.
Cortex, icis, m. f. корка, кора. 
Contundere (tudi, tusum), столочь.
Pilum, n. пест.
Mortarium, иготь.
Plus satis, более надлежащего.
Nimio sale condire, nepecoлить.

Продoлжениe.

Pаrs altera.

Посади жаркое на вертел. Fige carnem veru.
Пособи мне жаворонков посадить на вертел. Adjuva me in transfigendis veru alaudis.
Верти. Circumage.
Повысь вертел. Adtolle veru.
Где сковорода? Ubi est sartago?
Поставь ее под жарким. Suppone eam carni, quae assatur.
Поливай его маслом. Perfunde eam butyro.
Поставь решетку на уголья. Pone cratem ferream super candentes carbones.
Жарь сосиски, Frige vel inassa lucanicas,
— — ребрышки. — — porcinas costas,
— — телячью, баранью голову. — — caput vitulinum, vervecinum.
Помажь маслом. Line butyro.
Онa уже доволыю жарилась. Satis frictum est.
Между тем пусть эта похлебка варится на небольшом огне. Interea haec pulticula coquatur modico igne,
— — на горячей золе. — — supra favillam.
Ощипли этих цыпленков, этих голубят. Detrahe plumas his pullis gallinaceis et columbinis.
Сложи их, как должно. Adorna, ut par est.
Нашпикуй зайца. Trajice lardo leporem.
Где шпиковальная игла? Ubi est acus lardaria?
Подай мне кусок ветчинного сала. Porrige mihi lardi aliquid.
Это сало прогоркло. Hoc lardum est rancidum.
Возьми корытце и сечку, и изруби мясо. Sume alveolum et cultrum incisorium atque seca minutim carnem.
Ошелуши этот горох и бобы. Exue siliqua pisum et fabas.
Облупи репу. Deme cutem rapae.
Изрежь вдоль. Seca in longum.
— — кружками. — — in orbes.
Есть ли у тебя виноградный сок? Habesne omphacium?
Где положил ты терку? Ubinam posuisti radulam?
Я положил на место. Posui eam suo loco.
Figo, figere (fixi, fictum), воткнуть.
Adiuvare quem, помогать кому.
Alauda, ae, f. жаворонок.
Circumagere (egi, actum), оборачивать.
Attollere, поднимать.
Perfundo (di, sum), поливать.
Crates ferrea, решетка. 
Candentes carbones, горящие уголья.
Frigere (xi, ctum), жарить.
Сostae porcinae, котлеты. 
Lino, ere, (livi, litum), мажу. 
Pulticula, ae, f. похлёбка. 
Favilla, ae, f. горячая зола.
Detraho (xi, ctum) plumas, ощипать.
Adornare, сложить.
Trajicio (jeci, jectum) lardo, нашпиковать.
Acus lardaria, шпиковальная игла.
Rancidus, прогорклый.
Alveolus, i, m. корытце.
Culter incisorius, сечка.
Secare minutim, изрубить.
Exuere siliqua, ошелушить.
Faba, ae, f. боб.
Demere (si, mtum) cutem, облупить.
Secare in orbes, резать кружками.
Omphacium, i, n. виноградный сок.
Radula, ae, f. терка.

УРОК 14

LECTIO XIV.

Что бывает прежде oтхождения и после отхождения ко сну.

Quae praecedunt discessum ad cubitum et quae eum sequuntur.

Уже смеркается. Jam vesperascit.
Наступает ночь. Nox appetit.
Уже поздно. Jam procedit in silentium noctis.
Я дремлю. Dormio leniter.
Мне спать хочется. Dormiturio.
Мне сильно спать хочется. Somno vincor.
Глаза жмурятся. Somno connivent oculi.
Я уже не могу открыть. глаз. Non amplius possum aperire oculos.
Пойдем ложиться спать. Conferamus nos ad lectum.
Я иду спать. Equidem peto lectum.
Я иду лечь в постелю. Volo me lecto committere.
Вы рано ложитесь спать. Tu maturius discedis cubitum.
Вы сонливы. Somniculosus es.
А вы поздно ложитесь. Tu vero serus petis lectum.
Я люблю сидеть до поздой ночи. Amo vigilare ad multam noctem.
Сидите, сколько вам yгодно. Vigila, quantum vis.
Я желаю вам покойной ночи. Opto tibi placidam noctem.
Почивайте спокойно. Dormi placide.
(слуге)
(puero)
Подай мне сальную свечу, Cedo mihi candelam sebaceam,
— — восковую свечу. — — candelam ceream.
Засвети свечу. Accende lumen vel candelam.
Поставь ее в подсвечник. Insere eam candelabro.
Где щипцы? Ubi sunt forficulae?
Сними со свечи. Deme fungum.
Посвети мне. Lumen admove vel (alio sensu) lumen praefer.
Adpetere (tivi, titum), наступать.
Procedere (ssi, ssum), идти далее.
Dormio leniter, дремлю; somno vinci, сильно xoтеть спать.
Dormiturio, хочу спать.
Connivere (ivi vel ixi), жмуриться.
Aperire oculos, открыть глаза.
Conferre se in lectum, ложиться спать.
Discedere cubitum, идти спать.
Maturius, ранее обыкновенного.
Petere lectum, раcположиться спать.
Somniculosus, сонливый.
Vigilare ad multam noctem, не спать до поздой ночи.
Optare placidam noctem, желать покойной ночи.
Candela sebacea, сальная свеча; cerea, восковая.
Accendere (di, sum) lumen vel lucernam, зажечь свечу.
Inserere (serui, sertum) candelabro, поставить в подсвечник.
Forficulae, arum, f. щипцы.
Demo, ere (emsi, emtum) fungum, снять co свечи.
Lumen praeferre, lumen admovere, посветить кому. 

Продолжение.

Pars altera.

Я хочу раздеваться. Vоlo exui veste.
Раздевай меня. Exuo mihi vestem.
Подай мой шлафрок и мои туфли. Porrige mihi vestem е lecto et sandalia vel crepidas.
Разуй меня, сними с меня чулки. Excalcea me vel deme mihi tibialia.
Где мой колпак? Ubi est cucullus meus nocturnus?
Вот он. Tene ipsum.
Где моя фуфайка? Ubi est tunica mea vel subucula?
Вот она. En adest.
Положи все мое платье въ порядке, чтоб завтра поутру все найти было можно. Pone omnem vestem ordine, ut cras mane facilius reperiri possit.
Перестлал ли ты мою постель? Stravistine lectum eum?
Перестлана ли моя постель? Num lectus meus stratus est?
Еще не перестлана. Nondum.
Перестели же ее как можно скорее. Sterne igitur eum quam celerrime.
Постеля худо постлана. Lectus male stratus est.
Перестели снова. Denuo sterne lectum.
Перестели хорошенько перину, тюфяк. Concute, ut est par, culcitram.
Задерни занавес. Obduc velum ductile.
Постеля холодна. Lectus est frigidus.
Вели ее нагреть. Cura eum tepefaciendum.
Где жаровня? Ubi est batillus cubicularius?
Возьми прочь свечу. Aufer vel tolle candelam.
Я люблю читать в постели. Juvat me legere jacentem in lecto.
Погаси свечу. Extingue lucernam.
Разбуди меня завтра рано. Cras me excita e somno vel suscita mane.
Не забудьте; мне надо встать на рассвете. Noli deesse; cras me oportet surgere diluculo primo vel cum prima luce vel sub lucis ortum.
Дай мне спать. Sine me dormire.
Ты мешаешь мне спать. Obstas, quominus dormiar.
Он спит крепко. Arcte graviterque dormit.
Exuere (ui, utum) vestem, скидать платье.
Vestis e lecto, шлафрок.
Sandalia, orum, n. vel crepidae, arum, туфли.
Excalceare, разуть.
Demere tibialia, снять чулки.
Cucullus nocturnus, колпак.
Tunica, f. subucula, фуфайка.
Ordine ponere, положить в порядке.
Sterno, stravi, stratum, nere, стелю.
Quam celerrime, как можно скорее.
Denuo sternere, перестлать.
Concutere (cussi, cussum), перестлать всю постель, т. е. подушки, тюфяк, одеяло.
Obducere (xi, ctum), вздернуть.
Velum ductile, занавес.
Auferre (abstuli, ablatum) candelam, унести свечу.
Jacere (jacui, jactum), лежать.
Extinguere lucernam, погасить свечу.
Excitare mane, разбудить рано.
Surgere (rexi, rectum) diluculo primo, cum prima luce, sub lucis orum, встать на рассвете.
Obsto, stiti, stitum, stare, мешать.
Quominus, чтоб не.
Arcte graviterque dormire, спать крепко.

УPOК 15.

LECTIO XV.

О вставании с постели и одевании.

De egressu e lecto et indutu.

Вы еще в постели? Adhuc in lecto jaces?
Вы еще спите? Adhuc dormis?
Пробудитесь. Expergiscere.
Вставайте. Surge.
Уже рассветает. Jam lucescit.
Который час? Quota est hora?
Еще очень рано. Adhuc est multo mane.
Не поздно. Non multum lucis processit.
Семь часов било. Septima hora sonuit.
Неужли так поздно? Num tantum diei processit?
Я не думал, чтоб так поздно было. Non putabam, tanlum diei processisse.
Я спал сном крепким. Arcte graviterque dormivi.
Пора мне встать. Tempus est, ut surgam.
(слуге)
(puero)
Засвети свечу. Accende lumen.
Разведи огню. Fac ignem.
Затопи печь. Cura fornacem calefaciendam.
Подай мне нижнее платье. Praebe mihi femoralia.
Подать ли вам шлафрок? Quaeris amiculum cubiciularium?
Не только шлафрок, но и чулки, носки. Non tantum quaero amiculum cubicularium, sed etiam tibialia, soccos.
Мои чулки в дырах. Tibialia mea sunt pertusa.
Петля спустнлась. Macula defluxit.
Подними ее. Restitue eam.
Подай мне подвязки. Praebe mihi periscelides.
Вот ваши башмаки. Tene vel habe calceos tuos.
Вычисти мои башмаки. Deterge vel purga calceos.
Натри их ваксою. Indue cera calcearia.
Подай мне воды умыться. Cedo aquam lavandis manibus et faciei.
Мне надо умыть лицо и руки. Opus est, ut faciem et manus lavem.
Где круглое мыло? Ubi est globus saponaceus?
Где рукомойник? Ubi est malluvium?
Где утиральник? Ubi est mantile?
Где гребни? Ubi sunt pectines?
Где футляр для гребня? Ubi est pectinis theca?
Где редкий гребень? Ubi est pecten rarioribus radiis?
Где частый гребень? Ubi est pecten densioribus radiis?
Вычисти гребень. Expurga pectinem.
Положи на столик. Pone in mensula.
Expergisci (experrectus sum), пробуждаться.
Lucescit, рассветает.
Multo mane, очень рано.
Procedere (ssi, ssum), подвинуться вдаль, вперед.
Arсte graviterque dormire, спать крепко.
Fornacem (ax) calefacere, затопить печь.
Femoralia, ium, n. нижнее платье.
Amiculus cubicularius, шлафрок.
Tibialia, um, n. чулки.
Socci, orum, m, носки.
Esse pertusum (от pertundo, tudi, sum), быть в дырах.
Macula, ae, f. петля.
Defluere (xi, xtim), спуститься.
Destituere (lui, tutum), поднять, ''соб.'' восстановить, привести в прежнее положение.
Periscelides, dum, подвязки.
Detergere (si, sum), вычистить.
Iuduere cera calcearia, натереть ваксою.
Globus saponaceus, круглое мыло.
Malluvium, ii, n. рукомойник.
Mantile, is, n. утиральник.
Pectуn, inis, m. гребень. 
Pectinis theca, футляр для гребня.
Pecten rarioribus radiis, редкий гребень.
Pecten densioribus radiis, частый гребень.
Expurgare, вычистить. 
Mensula, ae, f. столик.

Продолжение.

Pars altera.

Подай мне чистое белье, Praebe mihi lintea munda vel pura.
— — чистую pyбашку. — — indusium purum.
Эта рубашка не чиста. Hoc indusium est immundum.
Все белье черно. Omnia lintea sunt sordida.
Оно у прачки. Sunt apud lotricem.
Сходи за ним. Pete ea.
Вот она сама несет. En ipsa apportat.
Хорошо ли оно вымыто? Num bene lota sunt?
Так бело, как снег. Tam bene, ut nivis albedinem aequent.
Где мои манжеты? Ubi sunt limbi crispati?
Какие вам угодно? Quosnam quaeris?
Простые (шитые, филейные, кружевные). Quaero simplices (acu pictos, reticulatos).
Вот они. En hi illi sunt vel en adsunt.
Готовы. Sunt in promtu.
Вели их пришить к рубашке. Cura eos indusio assuendos.
Она не не нагрета. Indusium nondum est calefactum.
Я ее нагрею, если вам угодно. Calefaciam, si tibi placet.
Нет, нет, я надену ее так, как есть. Immo induam, ut est.
Подай мне галстух. Cedo mihi collare.
Сложи его в складки. Complica id.
Не изомни его. Ne corruga.
Где мой камзол? Ubi est subucula mea?
Подай мне платье. Cedo mihi vestem exteriorem.
Какое платье вы наденете? Quam vestem quaeris?
To, которое нa мне было вчера. Eam, quam heri indui.
Новое платье, Novam vestem,
Которое сшито по последней моде. Quae novum in modum est confecta.
Которое спрятано в платяном шкапу. Quae in arca vestiaria deposita est vel servatur.
Подай мне платок. Cedo mihi sudarium vel muccinium.
Подай тот, который в кармане у кафтана. Cedo, quod est in crumena vestis exterioris.
Подай перчатки. Cedo digitalia.
— — шляпу. — — pileum.
Вычисти мою шляпу. Verre pileum meum.
Где щетка? Ubi est scopula vestiaria?
Не забудь взять с собою моего плаща. Cave obliviscaris sumere tecum pallium meum.
Приготовь плащ. Adorna pallium.
Lintea. orum, n. белье.
Mundus, purus, чистый. 
Immundus, нечистый. 
Indusium, ii, n, рубашка. 
Lotrix, icis, f. прачка. 
Apportare, нести.
Bene lotus, a, um, чисто вымытый.
Albedo, inis, f. белизна. 
Aequare, равняться.
Liinbi crispati, манжеты. 
Acu pictus, шитый.
Reticulatus, кружевный. 
Assuere, пришивать.
Collare, is, n. галстух. 
Corrugare, измять. 
Subucula, ae, камзол.
Vestis exterior, oris, платье, кафтан.
Novum in modum confectus, сшитый по последней моде.
Arca vestiaria, платяной шкап.
Deponere, servare, положить, спрятать.
Sudarium, muccinium, платок носовой.
Crumena, ae, f. карман.
Digitalia, ium, n. перчатки.
Verrere, вычистить.
Scopula vestiaria, щетка.
Pallium adornare, приготовить плащ.

УPOK 16.

LECTIO XVI.

O погoде.

De tempestate vel coeli affectione.

Какова погода? Quaenam est coeli facies? vel quinam est coeli status?
Солнце светит ли? Num sol lucet?
Погода на дворе светлая. Coelum est serenum.
Погода прекрасная. Coelum est sudum.
Погода сухая. Аёг est siccus.
Погода умеренная. Coelum est moderatum.
Погода пасмурная. Coelum est triste vel tempestas est tristis.
Погода сырая. Tempestas est uvida.
Погода дурная. Tempestas est spurca.
— — самая дурная. — — spurcissima.
Время у нас дождевое. Dies habemus pluviales.
Погода непостоянная. Coelum est varium.
Погода переменяется. Tempestas mutatur.
Погода мрачная. Coelum est caliginosum,
— — oблачная. — — nubilum.
— — несколько пасмурная. — — subnubilum
— — туманная. — — nebulosum,
— — дождливая. — — pluvium.
— — бурная. — — procellosum.
— — ветреная. — — ventosum.
Облака собираются прегустые. Nubes coguntur densissimae,
—— дождевые. — — pluviae, aquosae.
Hебо склонно к дождю. Coelum pluviam minatur.
Расположилось к дождю. Coeli status pluvius est.
Идет ли дождь? Num pluit?
Идет и притом большой. Pluit et quidem est imber.
Премного идет дождя. Magna vis aquae dejicitur coelo.
Это только проливной дождь. Est non nisi pluvia subito cadens.
Скоро пройдет. Momento abibit.
Боюсь, что дождь пойдет. Timeo, ne pluat.
Не бойся, это только облако, которое пройдет тотчас. Noli timere, nihil aliud est, quam nubes, quae illico praeteribit.
Дождь висит. Pluvia imminet vel instat.
Дождь пошел, Pluvia venit vel cooritur,
— — шумит. — — strepitum edit.
Был большой дождь. Multum pluit.
Быстро стремятся дождевые потоки, Torrentes feruntur praecipites.
Увлекают все, что им ни попадется на пути. Rapiunt, auferunt omnia iis obvia.
Пойдем под кровлю укрыться от дождя. Subeamus tectum, ut nos adversus pluviam muniamus.
Останься здесь, пока пройдет дождь. Mane hic, donec pluvia abierit (desierit).
Сильный идет дождь. Largi cadunt imbres.
Вас промочило до костей. Sumus penitus madefacti.
Думаете ли, что дождь продолжится? Num putas, pluviam esse duraturam?
Я не думаю, чтоб он сегодни перестал. Non puto, eam hodie finem habituram esse.
Tristis, e, пасмурный.
Uvidus, сырой.
Spurcus, дурной.
Pluvialis, e, дождевой. 
Caliginosus, мрачный.
Nubilus, облачный. 
Subnubilus, несколько пасмурный.
Nebulosus, туманный. 
Procellosus, бурный. 
Ventosus, ветреный.
Cogi, собираться.
Minari, грозить.
Imber, bris, m. сильный дождь. 
Pluvia cooritur, дождь пошел.
Strepitus, lis, m. шум.
Torrens, ntis, m. дождевой поток.
Obvius, встречный.
Munire se, укрыться. 
Penitus madefactus, промокший до кости.
Durare, продолжаться.

Продолжение.

Pars altera.

Нa дворе тепло. Tempestas est calida.
— — не холодно. — — tepida,
— — очень жарко, — — torrida,
— — знойно. — — ignea vel aestuosa,
Печет. Sol urit vel pungit, ferit.
Молния сверкает. Fulgurat vel fulminat.
Сильная буря. Cooritur saevus venti impetus.
Большой вихрь. Ingens cooritur turbo.
Вот дерево, в которое гром ударил. Ecce arbor, quam fulmen tetigit vel percussit.
Град идет. Grandinat.
Град падает быстро. Grando cadit praecipitans.
Дождем прибило пыль. Pluvia sedavit pulverem.
Грязно на улицах. Viae vel plateae sunt lutosae.
Непогода утихла. Tempestas consedit.
Hепогода миновалась. Tempestas desiit.
Разгуливается. Dies clarescit vel disserenascit.
Облака расходятся. Nebulae discutiuntur, dispelluntur.
Солнце начинает показываться. Sol relucescit.
Я вижу радугу. Video iridem.
Это знак хорошей погоды. Hoc serenitatem praenuntiat.
Уже вечер. Dies inclinat vel declinat in vesperam.
Солнце садится. Sol occidit vel descendit.
Вечерняя роса падает. Vespertinus ros cadit.
Уже ночь. Nox appetit vel imminet.
Луна уже восходит. Luna jam oritur.
Месяц светит. Luna lucet.
На дворе прекрасное месячное время. Luna nitet vel exhibet splendorem nitidum.
Тихая лунная ночь. Luna silet.
Светит во всю ночь. Luna est pernox ѵel lucet noctem perpetem.
Около луны венец, круг. Luna obducta est area vel circulo.
Уже полночь. Nox est media, intempesta.
Большая часть ночи прошла. Plurimum noctis abiit.
Рассветает. Dilucescit.
Утренняя роса пала. Ros matutinus cecidit.
Звезды исчезли. Stellae ex oculis se subduxerunt vel e conspectu recesserunt.
Torridus, очень жаркий.
Aestuosus, знойный.
Urere (ussi, stum), жечь, палить.
Saevus venti impetus, буря.
Turbo, inis, m. вихрь.
Sedare, прибить.
Pulvis, eris, m. пыль
Consido, edi, ssum, утихнуть.
Disserenascit, разгуливается. 
Discutere (ssi, ssum), разгонять.
Relucescere, опять показываться.
Praenuntiare, предвозвещать.
Nitere, светить.
Luna pernox (ctis), луна, которая светит всю ночь.
Lucere noctem perpetem, светить целую ночь.
Area, f. круг около луны. 
Dilucescere, рассветать.
Se subducere ex oculis, исчезать, скрыться из глаз.

Продолжение.

Pars tertia.

На дворе не холодно ли? Num coelum est frigidum?
Да, очень холодно. Etiam, tempestas est perfrigida.
Жестокий холод. Frigus est asperum.
Холод несносный. Frigus est intolerandum.
Никогда еще так холодно не было. Nunquam antehac tam asperum habuimus frigus.
Я думаю, что не очень морозит. Puto, non valde gelare.
Замерзло. Gelavit.
Река стала. Fluvius est glacie obductus vel obriguit.
Дети могут теперь кататься на коньках. Datur occasio pueris utendi calopodiis.
Я озяб. Algeo.
У меня ноги озябли. Pedes frigent vel pedibus frigeo.
У меня пальцы от стужи оцепенели. Manus prae frigore torpent vel sopitae sunt.
Снег идет. Ningit.
Погода снежная. Tempestas est nivalis.
Снег падает большими снежинами. Maximi nivis flocci cadunt.
Ветер поднимается. Ventus cooritur.
Сильный дует ветер. Ventus flat vehemens.
Ветр свирепствует. Ventus saevit.
Ветр дует тихо. Ventus flat leniter.
Ветер дует холодный. Ventus flat gelidus.
Ветер переменился (с другой стороны). Ventus vertit.
Ветром лицо режет. Ventus urit faciem vel aspere stringit.
Холод самый резкий. Gelu acutissimum est.
Я не люблю выходить в ветреную погоду. Non amo coelo ventoso egredi domo.
Погода нездоровая. Coelum est grave, insalubre.
Густой туман. Coelum est nebulosum.
В десяти шагах нельзя различить вещей. Res duorum passuum spatio internosci nequeunt.
Такой густой туман, что ничего не видно. Nebula adeo densa est, ut lucis usum eripiat.
Туман продолжается до полудня. Nebula multum diei durat.
Туман поднимается, поднялся. Nebula surgit, elevata est.
Туман ложится. Nebula petit ima.
Его разбивает солнце. Nebula sole dispellitur.
Это смрадный туман. Haec est nebula putida.
Сегодни будет хорошая погода. Hodie serenum erit.
Perfrigidus, очень холодный.
Intolerandus, несносный.
Gelat, морозит.
Glacie obduci, замерзнуть.
Obrigescere, замерзнуть.
Uti calopodiis, кататься на коньках.
Algere (alsi, alsum), озябнуть.
Prae frigore torpere vel sopitum esse, оцепенеть от стужи.
Flocci nivis, снежины.
Saevire, свирепствовать.
Ventus vertit, ветр переменился (с другой стороны).
Ventus aspere stringit (nxi, ctum) faciem, ветром лицо режет.
Acutissimus, самый резкий.
Insalubris, e, нездоровый.
Internosce re, распознать.
Eripere lucis usum, отнимать свет.
Putidus, смрадный.

УPOK 17.

LECTIO XVII.

O весне.

De vere.

Весна приближается. Ver appetit vel appropinquat.
Погода становится мягче. Coelum mitescit.
Холод приметно уменьшается. Frigus insigniter remittit.
Теперь не так холодно, как было перед тем за неделю, Non amplius est tantum frigus, quantum priore septimana habuimus,
— — как было недели за две. — — quantum prioribus duabus septimanis habuimus.
Дни прибавляются, становятся длиннее. Dies crescunt, fiunt longiores.
Теперь у нас равноденствие. Habemus aequinoctіum.
Трава показывается. Gramen exstat vel se exserit.
Деревья зеленеют. Arbores revirescunt.
Деревья уже распускаются. Arbores frondescunt.
Пускают почки. — — gemmant.
На них уже есть листья. Jam folia emiserunt.
Они уже в цвету. Jam florent vel floribus se induunt.
Посев взошел. Sementis germinat.
Все, кажется, оживляется. Omnia videntur renasci.
Пойдем в сад. Eamus in hortum.
Вот прекрасный цветок! Vide pulcherrimum flosculum!
Что это за цветок? Quinam iste flosculus?
Гиацинт. Est hyacinthus.
А эти, которые у нас перед глазами? Et hi, qui visui nostro occurrunt?
Фиалки? Sunt violae.
— — ключики. — — primulae veris.
— — медвежьи ушки. — — ursi auriculae.
Вот прекрасные цветы! En pulcherrimi flores!
Cкоро разцветут тюльпаны. Mox tulipae florescent,
— — также и нарциссы. — — narcissi quoque.
Вот хорошие розы! En pulchrae rosae!
Нынешний год нет у нас весны. Hoc anno nullum ver habemus.
Весна походит на зиму. Ver refert hiemem.
У всех еще топятся комнаты. Omnes adhuc calefaciunt conclavia.
Попеременно бывает то дождь, то снег. Modo pluit, modo ningit.
Времена года перемешались. Anni tempora inversa sunt vel incerto motu discurrunt.
Ничего не произрастает. Omnia male proveniunt.
Хорошей погоды давно мы не видали. Serenitas diu desideratur.
Долго ждать ясной погоды. Diu serenum desiderabitur.
Mitescere, становиться мягче.
Insigniter, приметно.
Aequinoctium, ii, равноденствие.
Exstare, показываться, se exserere, то же.
Frondescere, распускаться.
Gemmare, пускать почки. 
Sementis germinat; хлеб взошел.
Referre, походить. 
Desiderari, не видать чего, не иметь.

УPOК 18.

LEСТIО XVIII.

О лете.

De aestate.

Становится тепло. Aer calescit.
Погода теплая. Aer calet vel tempestas est calida.
Приходит лето. Aestas appropinquat.
Какой жар! Quantus calor!
Какон зной! Ouantus aestus!
Солнце печет. Sol urit.
Солнечный жар усиливается. Calor solis ingravescit.
Сильный зной душит. Aestus premit vel angit.
Прежарко. Aestus est ingens.
Погода знойная. Tempestas est fervida.
Не жарко ли вам? Num cales?
Мне жарко. Caleo.
Жар солнца усилился. Ardor solis invaluit.
Я чрезвычайно потею. Maximopere sudo.
Я весь мокор. Totus madeo.
Сегодня жарче вчерашнего. Hodiernus (ardor) calor superior est hesterno.
Жар убавляется. Calor (ardor) remittit vel frangit.
У нас нынче будет жаркое лето. Hanc aestatem habebimus calidissimam.
—— сухое лето. Hanc aestatem habebimus siccam.
Надо бы немного дождя. Opus est modica pluvia.
Дни прибавляются, а ночи убывают. Dios crescunt et noctes fiunt breviores.
У нас теперь каникулы. Habemus dies caniculares.
Трава уже очень велика. Herba jam insigniter accrevit.
Ее скоро будут косить. Mox desecabitur vel subsecabitur falcibus.
Уже косят. Jam secantur vel caeduntur prata.
Уже сенокос. Est foenisecium.
Косцы проворны. Foeniseces sunt strenui vel impigri.
Ворочают сено. Furcillis versatur foenum.
Ставят копны. Ponuntur foeni metae.
Вот большой воз сена! Ecce magna vehes foeni!
Наступает жатвенный месяц. Mensis messorius appetit.
Жатва наступила. Messis adest.
Когда начнут жать? Quando fruges vel frumenta demetentur?
Уже начали жать. Jam messis peragitur.
Начался жатвенный праздник. Festum messorium celebratur.
Хлеб прибило дождем. Segetes procubuere imbribus.
От хорошей погоды он встанет. Sudum coelum restituet vel relevabit eas.
Жатва ныне будет преобильная. Hoc anno maximus frumenti numerus erit.
Хлеб уже жнут. Segetes jam demetuntur.
Надо нанять жнецов. Conducendi sunt messores.
Мы завтра будем жать свой. Cras fruges nostras demetemus.
Надо хлеб свозить с поля. Frumentum est convehendum.
Сколько сжато снопов? Quot collecti sunt manipuli?
Мы сжали более тысячи. Collegimus amplius mille.
Нынешний год будет обилен также и древесными плодами. Hic annus pomis quoque exuberabit.
Ingravescere, усиливаться.
Angere (xi), мучить. 
Invalescere, усилиться. 
Desecare falce, косить. 
Strenuus, impiger, gra, grum, проворный.
Furcillis versare, ворочать. 
Metae foeni, копны сена. 
Vehes, vehis, f. воз. 
Festum messorium, жатвенный праздник.
Procumbere (bui, bitum), упасть.
Demetere (ssui, ssum), пожинать.
Conducere (xi, ctum), нанимать.
Manipulus, i, m. сноп. 
Colligere manipulos, собрать снопы.

УРОК 19.

LECTIO XIX.

Об осени.

De autumno.

Небо пасмурно. Coelum est triste.
Воздух прохладен. Coelum est frigidiusculum.
Воздух густой. Coelum est crassum vel concretum.
Лето проходит, в исходе. Aestas abit, in exitu est.
Лето прошло. Aestas elapsa est.
Осень заступила его место. Autumnus ei subiit.
Листья падают с деревьев. Folia ex arboribus decidunt.
Хотите ли идти в виноградник? Libetne ire in vineam?
С большим удовольствием. Perlibenter.
Кушайте виноград, Comede, quaeso, uvas,
— — белый. — — albas,
— — черный. — — atras,
— — мушкатный. — — apianas.
Он уже совсем зрел. Sunt solibus coctae vel maturae.
Виноград еще кисел. Uvae sunt acerbae,
Он еще зелен. Peracerbae sunt.
Скоро будут собирать виноград. Brevi uvae legentur vel mox vindemia fiet vel vindemia convehetur.
Вина нынешний год будут хороши. Horna vina erunt bona.
Ныне вннограду был урожай. Hoc anno magnus vini numerus fuit.
Вино будет дешево. Vinum parvi pretii erit.
Мы завтра свой виноград употребим в дело. Cras uvas nostras prelo prememus.
Выпейте, прошу вас, сладкого вина. Bibas, quaeso, mustum.
Хотите ли вы персиков или слив? Utrum vis persica mala, an pruna sumere?
Я лучше люблю воложские и простые орехи. Praefero iis juglandes et nuces avellanas.
Завтра станем собирать яблоки, Cras legemus poma,
Также груши. Pira quoque.
Сено косят в другой раз. Prata siciliuntur.
Пашут землю. Terra aratur.
Мы засеяли свои поля. Sementem in agris nostris fecimus.
Мы скоро в своем пруде будем ловить рыбу, удить рыбу. Brevi in stagno nostro pisces captabimus vel hamo piscabimur.
В нем много рыбы. Stagnum est piscosum vel pisculentum.
В нем также есть раки. Cancri quoque in eo sunt.
Crassus, concretus, густой. 
Uvae, arum, f. виноград, грозды; vinum, тоже. 
Acerbus, кислый.
Vindemia, собирание винограда.
Hornus, нынешнего году.
Prelo premere uvas, давить виноград.
Acerbus, кислый.
Mustum, молодое, сладкое вино.
Prata siciliuntur, луга косятся в другой раз.

УPOK 20.

LEСТIО XX.

O зиме.

De hieme.

Дни приметно убавились. Dies insigniter decreverunt.
Пo утрам холодно. Matutinum tempus est frigidus.
Зима подходит. Hiems subest.
Зима. Hiems adest.
Вечера длинны. Vespertinum tempus diu tenet.
Огонь в большом употреблении. Usus ignis fit frequentior.
Теперь хорошо у огня. Nunc sedere ad ignem juvat.
В пятом часу уже темно. Quarta audita ingruunt vel oboriuntur tenebrae.
Темно. Sunt tenebrae.
Смеркается в четыре часа. Crepusculum incipit vel oboritur quarta audita.
Не знаешь, в чем провождать время. Nescis, quibus in rebus tempus absumas.
Нынешняя зима холодна. Haec hiems est gravis, acris, aspera.
Сколько люди запомнят, не было такой жестокой зимы. Post hominum memoriam haec hiems est asperrima vel gravissima.
Надо запастись зимним платьем. Comparanda est vestis frigori propulsando.
Я совершенно озяб. Totus frigeo.
У меня руки весьма озябли. Mihi praerigent manus.
— — окоченели. — — frigore obriguerunt.
Видишь, как улицы занесло снегом! Vides, ut plateae nivibus oppletae sunt!
Какие кучи снегу! Quam ingentes nivis acervi!
В комнате занесло окна. Tesserae vitreae concreta nive oppletae sunt.
В комнате становится темно. Conclave obscuratur.
К комнате стало холодно. Conclave refrigeratum est.
Скажи слуге, чтоб он затопил печь. Dic puero, ut fornacem calefaciat.
Погрейтесь. Asside ad focum.
Приближтесь к камину. Adsta propius camino.
Наденьте свое зимнее платье. Indue vestem hibernam.
— — свой тулуп. — — cubicularem pelliceam vestem.
— — свою шубу. Utere pellicea veste.
Возьмите свою муфту. Utere villosa manica.
— — свою шапку. — — pellito pileo.
Наденьте теплые сапоги. Indue ocreas pellitas.
Diu tenere, быть длинну.
Comparare vestem, запастись платьем.
Praerigere, очень озябнуть.
Oppletus nivibus, занесенный снегом.
Ingentes nivis acervi, большие кучи снегу.
Tesserae vitreae, окна, стекла. 
Cubicularis pellicea vestis, тулуп.
Villosa manica, муфта. 
Pellitus pileus, шапка. 
Ocreae pellitae, теплые сапоги.

Пpодолжение.

Pars altera.

Скажи слуге, чтоб он развел огонь. Dic puero, ut lignis exstruat focum.
Чтоб положил еще несколько, одно или два хорошие полена. Ut ponat insuper aliquot, unum et alterum lignum sectum.
Ставьте к огню. Applica te ad ignem.
Мороз. Gelat.
Иней. Pruina texit terram.
Стала гололедица. Est glacies lubrica.
На дворе очень скользко. Foris est tam lubrica via, ut facile labaris.
Слышите ли, как дрова трещат? Audin’, ut ligna secta crepitent?
Это знак, что морозит. Est indicium, gelascere.
Мы топим турфом. Nos humo turfa calefacimus conclavia.
Я предпочитаю им дрова. Ego praefero ei ligna secta.
Огонь дров для меня гораздо приятнее. Ignis, lignis sectis ргоѵеniens, est mihi longe acceptior.
Слышите ль, какой ветер! Audin’, qui flet ventus!
С севера дует ужасный ветер. A septentrione flat ventus violentus.
Ветер усиливается. Ventus increbrescit.
От ветру трескаются губы. Labia vento finduntur.
Hа дворе сделалась опасность. Gelu (se) remittit.
Лед уже тает. Glacies liquescit vel tabescit.
Зима идет к концу. Hiems praecipitat.
Скоро весна обрадует всю природу. Mox ver laetificabit vel exhilarabit totam naturam.
Дни прибавляются. Dies fiunt longiores.
Почти не было у нас зимы. Nullam fere habuimus hiemem.
Exstruere focum, развести огонь.
Liquescere, tabescere, чахнуть, таять.
Glacies lubrica, гололедица.
Praecipitare, идти к концу.
Pruina, ae, f. иней.
Laetificare, exhilarare, развеселить.
Crepitare, трещать.

УРOK 21.

LECTIO XXI.

Как утверждать, отрицать, соглашаться и проч.

Formulae affirmandi, negandi, consensum praebendi, etc.

Это правда. Hoc est verum.
Правда ли это? Num hoc verum est?
И очень правда. Quin etiam verissimum.
Я вас уверяю. Assero, assevero, pro certo affirmo.
Я смею вас в том уверить. Audeo pro certo affirmare.
Я говорю вам не шутя. Dico serio, extra jocum.
Точно, поистине. Ita, profecto, sane, certo.
Пo совести. Bona fide.
Клянусь вам в этом. Firmo jurejurando hanc rem.
Клянусь так, как не можно более клясться. Juro verissimum jusjurandum.
Поверь мне, как человеку, который клянется. Jurato mihi crede.
Ручаюсь, что это будет. Do fidem, ita futurum esse.
Клянусь моею честию. Fidem meam sacramento obstringo.
Клянусь как человек благородный, честный. Juro, ut decet virum nobilem, probum.
Поверь мне. Crede mihi.
Это известное дело. Certa fides facti est.
Это одне выдумки. Haec sola sunt commenta.
Это сказки. Hae sunt fabulae aniles.
Это не возможно. Hoc fieri nequit.
Это ложно. Hoc est falsum.
Это не правда. Haec est auditio ficta.
Вам налгали. Verba tibi dederunt.
Я бьюсь об заклад, что это так. Sponsionem facio, hoc ita esse.
Я спорю, бьюсь об заклад. Pignore certo.
Бьюсь о стах рублях. Centum rubellorum sponsionem facio vel lacesso sponsione.
Я бьюсь об заклад, о чем вам угодно. Contendo quovis pignore.
Прозакладываю голову и имение. De capite et fortunis sponsionem facio.
Не всему должно веришь, что слышим. Non omnibus, quae audias, crede.
Или может быть ты шутишь? An forsan jocaris?
Сказать вам правду. Ut vere dicam; ne mentiar; ut dicam ex animo, quae sentio.
Вы угадали. Rem acu tetigisti.
Вы попали. Rem ipsam putasti.
Не ложна догадка. Conjectura non aberrasti.
Я это сделал шутя. Hoc feci per jocum.
Asserere, asseverare, уверять.
Pro certo affirmare, уверять за достоверное.
Serio, не шутя.
Firmare jurejurando quid, божиться в чем. 
Fidem sacramento obstringere (nxi, ctum), клясться честию.
Commentum, вымысл. 
Fabulae aniles, сказки. 
Verba (alicui) dare, налгать, обмануть.
Sponsionem facere, биться об заклад. 
Pignore certo, бьюсь об заклад.
Acu rem tangere (tetigi, tactum}, угадать.
Aberrare, не попасть. 
Conjectura, f. догадка.

УРОК 22.

LECTIO XXII.

Как советоваться.

Formulae consulendi alios.

Что нужно делать? Quid opus est factu vel quid faciendum est?
Как здесь поступить? Quae via est ineunda?
Как вы о том думаете? Ea de re quid censes, quid sentis?
Что нам делать? Quid faciamus?
Скажите, как вы думаете. Dic, ostende, quis tuus sit sensus?
Какой дадите мне совет? Quid dabis mihi consilii?
Что присоветуете мне делать? Quamnam rem mihi suadebis?
Что нам предпринять? Quid moliamur vel quid conemur?
Если бы я был на вашем месте, то..... Ego si tuo loco essem, ....
Hе лучше ли так, чтоб.... Nonne satius esset, si ….
Мне бы казалось лучше, чтоб.... Mallem, praeoptarem vel hoc mihi potius esset, ut ….
Вы лучше сделаете, если.... Melius facies, si ….
Если бы мы так сделали. Si tali modo faciamus….
Сделаем одно дело. Faciamus unam rem.
Позвольте, я сделаю. Sine me facere.
Я того очень желаю. Sit ita sane; volo; per me licet; esto.
Я не прочь. Non abnuo.
Я с вами согласен. Tibi assentior.
Вот рука моя. Rem adsensu meo comprobo.
Я не противлюсь. Non adversor vel non repugno.
Я того же мнения. Constat mihi hoc tecum.
Я уступаю вашим причинам. Tuis rationibus locum do.
Ваша правда. Vere dicis vel recte loqueris.
Итак в добрый час! Sit ita sane! Deus fortunet!
Все едино. Res eodem recidit, redit, spectat.
Все равно. Est unum idemque.
Я не хочу. Per me non licet.
Я против этого спорю. Ego in controversiam voco.
Я не могу на это согласиться. De hac re consentire nequeo.
Inire viam, поступать. 
Censere (sui, sum), думать. 
Suadere (si, sum), советовать.
Moliri, предпринимать; conari, тож.
Abnuere, отказываться. 
Assentior (assensus sum), согласиться.
Adversari, repugnare, npoтивиться.
Locum dare, уступать.
Deus fortunet! в добрый час.
In controversiam vocare, спорить.

УРОК 23.

LECTIO XXIII.

Способ изъясняться учтиво.

Ratio cogitata officiose exprimendi.

Я радуюсь, очень рад, что вижу вас в добром здоровье. Gaudeo, vehementer laetor, capio non mediocrem voluptatem, quod te salvum video.
Мне очень приятно, что имею честь видеть вас в добром здоровье. Volupe est mihi, te bene et recte valere, te integra esse valetudine.
Войдите пожалуйте . Intra, quaeso.
Hе угодно ли вам войти? Libetne tibi intrare?
Подите вперед, я за вами. I prae, sequar.
Покорнейше прошу. Humanissime.
Без комплиментов. Mittamus blandam compellationem vel abstineamus blandis compellationibus.
Вы поэтому хотите, чтоб я оказал неучтивость? Vis igitur, me illiberalem vel inurbanum esse?
Hет, я никогда до того не забываюсь. Nunquam eo inurbanitatis procedo vel nunquam officio meo desum vel nunquam officium meum desero.
Я очень знаю, чем вам обязан. Quid tibi debeam, probe calleo.
Потому что вы непременно того хотите, я это сделаю. Quoniam tu utique vis, ego sic faciam.
Для того, чтоб вам угодить или оказать услугу. Ut voluntati tuae obsequar vel ut officia mea tibi praestem.
Дабы не терять времени, я пойду вперед. Ne perdam tempus, tibi praeibo.
Садитесь пожалуйте. Considas, quaeso.
Как! вы уже хотите идти! Quid! abire jam cogitas?
Вы очень торопитесь. Praefestinas.
Останьтесь на время, прошу покорнейше. Mane paululum, humanissime.
Право, я не могу. Profecto non possum amplius morari.
Я только пришел узнать, все ли вы в добром здоровье. Adii solummodo comperturus, quomodo valeas.
Так сделайте мне честь, посещайте меня часто. Habe igitur honorem saepius me invisendo.
Не премину. Non deero.
Вы окажете мне честь и большое удовольствие. Habebis mihi honorem et magnam facies voluptatem.
Humanissime, покорно прошу.
Illiberalis, е, неучтивый.
Inurbanus, то же. 
Deserere officium, забыться относительно услуги. 
Calleo, знак.
Voluntati obsequi (cutus sum), делать что в угождение.
Cogitare, помышлять.
Praefestinare, очень торопиться.
Morari, медлить

Продолжение.

Pars altera.

Прошу меня ссудить этим. Commoda mihi hoc, quaeso.
Сделайте милость, дайте мне это. Da mihi hoc, amabo te.
Не сделаете ли милость? Nonne possum a tua humanitate hanc rem impetrare?
Я вас прошу. Rogo te.
Покорно вас о том прошу. Rogo te etiam atque etiam.
Я вас прошу неотступно. Oro atque obsecro.
Всепокорно прошу. Omnibus precibus peto.
Окажите мне милость. Amabo te, esto ita comis.
Одолжите меня на сей случай. Precibus meis exorari velis vel da locum meis precibus.
Одолжите меня в этом. Illud quaeso gratificare vel quaeso, ut illud gratificeris.
Вы меня до бесконечности обяжете. Illud mihi pergratum perque jucundum erit.
Вы чувствительно меня одолжите. Facere nihil potes, quod mihi sit jucundius.
Со всею охотою. Libentissime.
От всего усердия. Animo libenti.
От всего моего сердца. Toto animo vel pectore.
Все, что вам угодно. Quidquid tibi placeat.
Не угодно ли, чтоб я еще сделал что-нибудь? Num praeterea quid vis?
Прикажите, Praescribas, edicas rem,
Извольте только приказать. Praecipias tantum velim.
Я ожидаю только ваших повелений. Exspecto solummodo mandata tua.
Располагайте мною, как вам угодно. Utere me, ut tuo vel fingas me ad tuum nutum.
Удостойте меня ваших приказaний. Habeas mihi honorem tuis mandatis.
Поручите мне это. Injungas mihi aliquam rem.
Я вас благодарю. Ago tibi gratias.
Я вами одолжен. Ago cumulate gratias.
Я вам много обязан. Plurimam tibi vel maximam gratiam habeo.
Я надеюсь вам отслужить. Spero, fore, ut tibi par pari rependam, referam.
Без чинов, я вас прошу. Mitte, quaeso, verborum lenocinia vel abstine verborum blanditiis.
Вы меня пристыжаете своими учтивостями. Mihi pudori est honor, quo me afficis vel pudorem affert honor, quem mihi tribuis.
Я не люблю чинов. Non amo affectatam urbanitatem.
Я обхожусь с вами без чинов. Libere ac familiariter tecum ago.
Оставим это. Linquamus haec.
Довольно мы уже об этом говорили. Satis est verborum de hac re.
Труда не стоит о том говорить. Non est operae pretium, ut de hac re loquamur.
Я боюсь во зло употребить вашу благосклонность. Timeo, ne tua comitate abutar.
Hикак; вы мне сделаете самое большое удовольствие. Minime; tam gratum mihi erit, quam quod gratissimum.
Я совсем к вашим услугам. Totus tibi deditus sum.
Humanitas, atis, f. учтивость.
Etiam atque etiam, покорно.
Esse comem (oт comis), оказать милость.
Gratificari, одолжить.
Praescribere (psi, ptum), предписывать.
Edicere rem, то же.
Mandatum, i, n. приказание.
Rependere par pari, отплатить, отслужить.
Affectata urbanitas, atis, чины.
Linquere (qui, ctгm), оставить, отложить.
Operae pretium est, ut, cтoит того, чтоб.
Comitas, atis, f. благосклонность.
Abuti (usus sum), употреблять во зло.

Продолжение.

Pars tertia.

Ссудите меня, пожалуйте, этою книгою. Commoda mihi, quaeso, hunc librum.
Сделайте мне это удовольствие. Fac mihi hanc voluptatem.
Сдедайте мне эту милocть. Hoc mihi, quaeso, gratificare.
Вы меня одолжите. Pergratum mihi feceris.
Я вам за то буду обязан. Gratissimum mihi feceris.
Я вам отдам ее через две недели. Reddam tibi eum quatuordecim diebus elapsis.
Или ближе, если вы нмеете в ней нужду. Aut prius, ubi tibi opus erit.
Со всею охотою. Perlubenter, cum summa alacritate.
Держите ее у себя, сколько вам угодно. Retine, quamdiu tibi libuerit.
Читайте ее, когда вам вздумается. Lege, quando tibi erit commodum, vel per commodum licebit.
Она к вашим услугам. Utere eo, ut tuo.
Не только ее, но и все, что у меня есть. Non solum libro, sed omnibus, quae mea sunt.
Я несказанно рад, что нашел случай оказать вам услугу. Miro gaudio affectus sum, me nactum esse occasionem tibi operam meam praestandi.
В этом прошу вас обходиться со мною вольно. Rogo, ut mecum in hac re libere agas.
Я опасаюсь, чтоб вас не утрудить. Timeo, ne tibi molestiam creem; ne tibi sim oneri vel tibi sim molestus.
Никак. Minime.
Я не почитаю за труд служить вам. Nullum laborem duco in praestanda tibi opera mea.
Я во всякое время почту за удовольствие служить вам. Admodum mihi volupe est tibi quovis tempore gratificari.
Commodare, ссудишь.
Elabi, протечь, пройти.
Perlubenter, со всею охотою.
Retinere (nui, nturn), удержать, оставить у себя.
Cura per commodum licebit, когда вздумается.
Gaudio affici, чувствовать радость.
Nanciscor (nactus, sum], получать.
Praestare operam, оказать услугу.
Libere agere, обходиться вольно.
Molestiam creare, наскучить.
Nullum laborem duco (xi, ctum), не почитаю за труд.

УPOК 24.

LECTIO XXIV.

О встрече на улице.

Formulae loquendi occurrentibus in platea.

Куда вы идете? Quo tendis vel quonam te confers?
Куда вы так спешите? Quo tu tam celeri gradu tendis?
Я иду домой. Eo domum.
Для чего вы так спешите? Cur ita properas?
У меня много дел. Multa habeo negotia.
Вы совсем запыхались. Tu anhelitum ducis.
Я весь ослабел. Vires mihi vel me deficiunt.
Hадо вам немного отдохнуть. Opus est te paululum requiescere.
Зайдем на час к г-ну N. Invisamus ad breve tempus dominum N. vel devertamus ad breve tempus ad dom. N.
Мне некогда. Mihi non vacat.
Мне никак нельзя мешкать. Nulla est milii copia commorandi.
Хорошо, я провожу вас домой. Esto; deducam te domum.
Как? вы и в ходьбе наблюдаете чины? Quid? etiam in gressu uteris verborum lenociniis?
Пожалуйте, поидемте так, как мы встретились. Amabo te, eamus sic, ut nos alter in alterum incidimus.
Я знаю свою должность. Quae sint mea oflicia, pulchre calleo.
В другой раз прошу вас оставить эти чины. Iterum rogo, ut ejusmodi ineptas ceremonias omittas.
Пойдем здесь. Eamus hac (via).
Лучше пойдем там. Eamus potius illa.
Здесь ближе, там далее. Hoc iter est expeditius vel compendiosius, illud est longius.
Перейдем эту улицу. Permeemus hanc plateam vel viam.
Перейдем через этот двор. Permeemus hanc aream.
Вы прескоро идете. Praepropere incedis.
Пойдем лучше тише. Eamus potius modico gradu vel pedetentim.
Пойдем вместе. Feramus pariter gradus.
Вы меня забрызгали грязью. Tu aspersisti me luto.
Нога у меня поскользнулась. Ego pede lapsus sum.
Celer, скорый.
Gradus, us, m. шаг.
Anhelitum ducere, запыхаться.
Deficere, недоставать.
Devertere (ti, sum), завернуть, зайти.
Deducere, проводить. 
Gressus, us, ходьба.
Iterum, в другой раз. 
Expeditus, compendiosus (o пути), короткий.
Area, ae, f. двор.
Praepropere, очень скоро. 
Pedetentirn, нога за ногу. 
Pariter ferre gradus, вместе.
Adspergere (si, sum), забрызгать.
Lutum, i, n. грязь.
Pede labi, поскользнуться.

Пpодолжение.

Pars altera.

Подождите меня здесь на минуту. Exspecta me hic ad tempus.
Однако ж не оставайтесь там долго. Ne morere tamen diu.
Я тотчас возвращусь. Mox redibo.
Не сказал ли я вам, что скоро буду назад? Nonne praedixi, me statim rediturum esse?
По этому господина N. нет дома? Non est igitur domi N.?
Он только что вышел из дому. Jam jam, non ita pridem excessit domo.
Он поехал в деревню. Rus profectus est.
Когда он возвратится? Quando redibit?
Я не знаю, ничего не могу об этом сказать. Nescio, nihil possum de hac re dicere.
Я думаю, мы заблудились. Puto, nos de via declinasse vel via aberrasse.
Я сегодни поутру заблудился. Hoc mane itinere deerravi.
Мне попался один приятель, который показал мне дорогу. Offendi familiarem, qui me errantem in viam reduxit.
Я много проходил понапрасну. Multum temporis frustra eundo consumsi.
Друг мой! покажи мне дорогу, которая ведет к замку. Monstra mihi, amice, viam, quae fert vel ducit ad palatium.
Подите прежде прямо. I primo recta,
Потом поворотите направо, а после влево. Deinde verte vel flecte iter ad dextram vel dextrorsum, postea ad sinistram vel sinistrorsum.
Далеко ли отсюда до биржи? Quam procul abest hinc forum argentarium?
Отсюда очень далеко. Hinc abest longissime.
Ах! да мы уже пришли! Ah! tandem pervenimus.
Войдем. Eamus intro.
Может быть вы ожидаете гостей? Fortasse convivas exspectas?
Они все пришли, и для того-то я спешил. Omnes jam adsunt, et hanc ob causam properavi.
Но вы знаете, что вам всегда рады. Sed scis, te semper optato advenire vel adventum tuum nobis esse suavissimum et exspectatissimum.
Покорно прошу войти. Abi intro, quaeso.
Declinare de via, заблудиться, сбиться с дороги. 
Itinere deerrare, то же. 
Recta, прямо.
Flectere iter, поворотить.
Dextrorsum, направо. 
Sinistrorsum, налево.
Forum argentarium, биржа. 
Conviva, ae, гость.

УРОК 25.

LECTIO XXV.

O часе и часах.

De hora et horologio.

Который час? Quota est hora?
Сделайте милость, скажите мне, который час? Dic mihi, quaeso, quota sit hora?
Знаете ли, который час? Scin’, quota sit hora?
Первый час. Adest prima post meridiem vel a meridie.
Половина второго часа. Secunda hora cum dimidia.
Скоро пробьет три часа. Mох tertia hora sonabit.
Пробило два, три чаca. Secunda, tertia hora audita vel praeterlapsa est.
Стрелка стоит на четвертом часу. Stilus horarius indicat quartam.
Еще, думаю, не било пяти часов. Nondum quinta sonuit, credo
Hе далеко, близко до пяти часов. Haud longe sexta abest.
На часах пятый с несколькими минутами. In horologio digitus indicat horam paulo plus quintam.
Стрелка скоро укажет на седьмой. Instat hora septima.
— — на осьмой. Versamur in octava.
Уже давно било восемь. Jam dudum octava praeterita est.
Половина девятого часу. Adest nona cum semihora.
Три четверти десятого часу. Adest decima cum dodrante.
Часы пробили. Horologium sonuit vel integrum horarum numerum nuntiavit.
Сколько теперь бьет часов? Quota hora nunc sonuit?
Десять. Decima.
Пробило ли уже одиннадцать? Jamne sonuit undecima?
Только что било. Modo sonuit.
Возможно ли, чтоб было так поздно? Quid ais, tantum diei processisse?
Позже, нежели как я думал. Plus diei processit, quam putaram.
Уже полдень. Dies ad umbilicum est deductus.
Скоро будет половина первого часа по полудни. Instat prima cum dimidia post meridiem.
Скоро будет половина первого часа по полуночи. Versamur in prima cum dimidia post mediam noctem.
Praeterlabor (lapsus sum), пройти.
Stilus horarius, стрелка часовая.
Sοnare, звучать, иэдавать звук.
Instat hora septima, скоро будет шесть.
Versamur in octava hora, скоро будет бить семь.
Dimidia hora, полчаса.
Quid ais, возможно ли!
Ad umbilicum deductum esse, дойти до самой сepeдины.

Пpодолжение.

Pars altera.

Посмотрите, который час на ваших часах? Inspice vel contemplare, quota sit hora in tuo (manuali) horologio?
Их нет со мною. Non est apud me.
Я их оставил дома. Domi reliqui.
Я их послал к часовщику. Misi horologiario.
А на ваших который теперь час? In tuo vero quota est hora?
Который думаешь ты час? Quam horam nunc censes esse?
Скоро будет на монх первый час. In meo instat prima pomeridiana.
Хорошо ли идут ваши часы? Num horologium tuum recte movetur vel habet justum motum?
Они довольно верно ходят. Satis justum habet motum.
Мои часы верны. Horologium meum monstrat verum tempus.
(Мои часы не верны,) (Horologium meum mentitur.)
Часы уходят. Horologium incitat se.
Часы бегут. Horologium accelerat motum.
Часы впереди пятью минутами. Horologium praecedit vel antecedit quinque momentis.
Часы отстают. Horologium tardat.
Отстают четвертью. Remoratur quadrante.
Часы иногда останавливаются. Horologium interdum constitit vel silet.
Часы ходят неверно. Horologium male cedit.
Часы расстроились. Horologium habet motum inordinatum vel incomptum.
Часы не исправны. Horologium inaequali motu discurrit.
Часы надо завести. Opus est, ut intendatur.
Часам надо прибавить ходу. Horologium incitandum est.
Нужно отдать их в починку часовщику. Opus est, ut horologiario detur reficiendum.
Покажите мне их, пожалуйте. Ostende mihi, quaeso.
Вот они. Tene, habe.
Не нспортите мне их. Ne deprava.
Берегитесь, чтоб их не уронить. Cave, ne de manibus tuis demittas, vel ne delabatur de manibus tuis.
Manuale horologium, карманные часы. 
Horologiarius, ii, m. часовщик.
Recte moveri, хорошо идти. 
Habere justum motum, то же.
Mentiri (titus sum], идти неверно, лгать.
Incitare se, уходить. 
Accelerare motum, бежать. 
Praecedere (ssi, ssum), быть впереди.
Tardare, отставать.
Remorari, то ж.
Consisiere или sistere, останавливаться.
Habere motum inordinatum, расстроиться.
Inaequali motu discurrere, быть неисправну. 
Intendere, завести. 
Incitare, прибавить ходу. 
Depravare, испортить. 
Demittere, (si, ssum) manibus, выпустить на рук, уронить.

Продолжение.

Pars tertia.

Какие это часы? Quodnam hoс est horologium?
Английские. Est anglicanum.
Что вы за них заплатили? Quanti emisti?
Я дал за них 500 рублей. Solvi proco trecentos rubellos.
Это дешево. Vili vel parvo emisti; vile pretium pro rei bonitate.
(Это весьма дорого). (Male emisti).
О скольких они коробочках? Quot habet capsulas vel fundas?
На них две золотые. Duas aureas.
Две серебряные. Duas argenteas.
Одня томпаковая. Unam tombaceam.
Один футляр кожаный. Et unam capsam de corio squali.
В котором часу заводите ваши часы? Quota hora horologium tuum intendis?
Я завожу их в полдень. Intendo duodecima audita.
Я их ставлю по моим стенным или солнечным часам. Constituo id ad meum horologium oscillatorium aut solarium.
Не подойдет ли ваш ключик к моим часам? Nonne apta erit clavicula tua ad meum horologium?
Думаю, подойдет. Ni fallor, apta erit.
Он подходит почти ко всяким. Apta est fere ad quodlibet horologium.
Мой ключик слишком велик. Clavicula mea est major pro tuo horologio.
—— слишком мал. — — est minor pro tuo horologio.
Цепочка у моих часов порвалась. Catella horologii mei rupta est.
Capsula, ae, f. часовая коробочка.
Tombaceus, томпаковый. 
Capsa de corio squali, футляр кожаный.
Horologium oscillatorium, стенные часы.
Horologium solarium, солнечные часы.
Clavicula, ae, f. ключик.
Aptum esse, подходить.
Falli (falsus sum), обманываться.
Catella, ae, f. цепочка.

Пpодoлжениe.

Pars quarta.

Что это за старые часы? Quodnam est hoc vetustum horologium?
Oни не красивы, но по своей доброте неоцененны. Non est pulchrum adspectu, sed ob justum motum, quem habet, res nulli pretio aequanda.
Год уже, как я их ношу, и они не уходили, не отставали ни на четверть часа, ни на минуту. Ex illo tempore, quo utor hoc horologio, jam annus est et nihilominus semper tam recte movetur, ut ne uno quadrante horae, ne uno momento quidem aberret vel claudicet.
Плоские часы, как ваши, обыкновенно не так важны. Planum horologium, ut tuum, est plerumque res parvi momenti.
В самом деле редко проходят две недели так, чтоб их не относили в починку. Revera rarum est, ut duabus septimanis elapsis non reficiatur a horologiario.
Но ваш футляр, кажется мне, несколько погнулся. Sed capsula tua, ni fallor, paulum est impressa.
Так; я их уронил, футляр от того несколько потерпел. Profecto, emisi manu, et inde capsula nonnihil damni accepit vel modice laesa est.
Vetustus, a, um, старый. 
Pulcher adspectu, красивый на взгляд.
Nullo pretio aequandus, неоцененный.
Nihilominus, тем не менее, все однако.
Aberrare, claudicare, хромать, отставать.
Planum horologium, плоские часы.
Res parvi momenti, что неважно.
Revera, в самом деле.
Modice или leviter impressum esse, несколько погнуться.
Damnum accipere или laedi, потерпеть.

УPOК 26.

LECTIO XXVI.

Об yчилище.

De schola vel ludo literario.

Для чего вы пришли так поздно? Cur ita tarde venisti?
Надо приходить ранее. Temperius veniendum est.
Надо приходить в свое время. Suo tempore vel in tempore veniendum est.
Я не думал, чтоб было так поздно. Non putaram, tantum diei processisse.
Все ли есть с вами нужное? Habesne omnia,quae tibi opus sunt?
Подай бумагу, чтоб налиневать. Cedo mihi chartam, ut eam lineis signem.
Пишите по графованному листу. Scribe ad folium lineis signatum.
Привыкайте писать без линеек. Adsuesce scribere absque lineis, in charta signatis.
Иначе я напишу криво. Alioquin scripsero oblique.
Вы довольно хорошо пишете, но бумага протекает. Sat belle scribis, sed charta perfluit.
Напишите мне по порядку буквы. Quaeso, ut mihi describas ordine figuras elementorum.
Русские или латинские? Rossicas an Latinas?
Это слово стерлось. Hoc vocabulum est deletura.
Нельзя его прочесть. Non potest legi.
Hе закапайте чернилами. Cave conspergas liquore scriptorio.
Эта бумага несколько сыровата и пропускает чернила. Haec charta est subhumida ac transmittit atramentum.
Есть ли у вас перо, чернила и перочинный ножик? Habesne calamum, atramentum, et scalprum literarium?
Есть, вот они. Habeo, vide.
Эти чернила не годятся; они очень густы. Hoc atramento scribi non potest; est enim crassum vel spissum (non satis fluens).
Эти чернила совсем не годятся. Hoc atramentum nullum est.
Они слишком жидки. Atramentum est dilutius.
Они линючи. Atramentum est decolor.
Помешайте их пером. Misce id penna.
Чините свои перья. Apta vel tempera tibi calamos.
Очините по своей руке. Adtempera ad tuam manum.
У меня нет ножа. Deest mibi scalprum (literarium) vel scalpellum.
Вот вам. En tibi.
О как он туп! Hui quam obtusum!
Перья не хороши. Calami sunt inepti.
Пожалуйте, перечините их. Denuo tempera eos, quaeso.
Каким вы лучше хотите писать, тугим или мягким? Utrum vis scribere cuspide duriuscula, an molliori?
У вас оба пера, если не ошибаюсь, хорошо очинены. Habes pennas duas recte, ni fallor, ad usum tuum accommodatas.
Извольте, попробуйте. Tene, facito periculum vel experire.
Перо очень тонко. Calamus habet cuspidem peracutam.
Вот другое. Habe alium calamum.
Лучше ли оно? Num hicce melius aptatus est?
Конец у него туп. Cuspidem habet obtusam.
Оно недовольно раcщеплено. Non satis est fissus.
В нем волосок. Inest ei pilus tenuis.
Temperius, ранее.
Oblique, косо.
Perluo (хi, xum), протекать.
Deletus (от delere), стершийся.
Liquor scriptorius, чернила.
Scalprum litorarium, перочинный ножик.
Crassus, густой.
Nihili, nullum esse, не roдиться.
Dilutus, разведенный, жидкий.
Decolor, oris, линючий. 
Cuspis duriuscula, тугое перо.
Cuspis mollior, мягкое перо.
Accommodatus ad usum, хороший, годный к употреблению.
Temperare calamum, очинить перо.
Obtusus, тупой.
Ineptus, негодный, нехорошо очиненный.
Facere periculum, пробовать. 
Cuspis peracuta, очень тонкое перо.
Fissus (от findere, fidi, fissum), расщепленный. 
Pilus tenuis, волосок.

Пpoдолжение.

Pars altera.

Знаете ли наизусть, что вам задано? Tenesne memoria, quae tibi erant ediscenda?
Нет еще. Nondum.
Но я его скоро буду знать. Sed brevi tenebo.
Когда? Quando?
В минуту. Momento temporis.
В четверть часа. Intra quadrantem horae.
В полтора часа. Intra sesquihoram.
Как это называется? Quomodo haec res vocatur?
Я прошу вас сказать мне это слово. Revoca mihi, quaeso, hoc vocabulum in memoriam.
Помните же его. Retine igitur firmiter memoria.
Я постараюсь упомнить. Curabo retinendum.
Будьте внимательны. Esto attentus.
Вы не примечаете. Tu non attendis.
Здесь нужно внимание. Hac in re requiritur attentio.
Я вам уже это третий раз повторяю. Ecce ter tibi eandem rem repeto.
Скажите свои уроки. Recita memoriter, quao discenda erant.
Знаю ли я его? Num bene teneo ediscenda?
Вы его знаете. Bene tenes.
А вы знаете ли свои? Et tu, tenesne memoria tibi ediscenda?
Я его хорошо знал сегодня поутру. Hoc mane bene ea tenui.
Я знал его вчера в вечеру, Heri vesperi tenebam,
Но я забыл. Verum oblitus sum.
Ддя чего вы забыли? Cur oblitus es?
Очень труден, притом же довольно велик. Sunt perdifficilia et quidem satis prolixa.
Тем больше надо стараться. Eo major ponenda est opera.
Без труда ничего не приобретается. Nil fit sine labore.
Вы не довольно стараетесь. Tu non satis das operae.
Вы не прилежны. Non es gnavus.
Вы леннтесь. Es piger.
Где ваша книга? Ubi est liber tuus?
Прочти свою задачу. Perlege vel percurre ediscenda.
Ediscenda, урок, собст. что должно выучить. 
Recitare memoriter, сказать наизустъ.
Perdifficilis, очень трудный.
Prolixus, длинный.
Gnavus, прилежный. 
Perlegere, percurrere, прочитать, пройти.

УРОК 27.

LECTIO XXVII.

О французском языке.

Dе lingua Franco-gallica.

Говорите ли вы по-французски? Loquerisne Franco-gallice vel lingua Franco-gallica?
Я говорю немного. Parum loquor.
Я еще не говорю. Nondum loquor.
Сколько уже тому времени, как вы учитесь? Quam pridem discis hanc linguam vel diu est, quod vel quantum temporis est, quod etc.
C месяц. Jam est mensis.
Почти три месяца. Jam fere tertius est mensis.
Полгода. Jam sextus est mensis.
Один год. Jam annus est.
Есть ли у вас учитель этого языка? Habesne praceptorem, qui te hanc linguam doceat?
Есть. Habeo.
Как его зовут? Ouomodo vocatur?
Его зовут N. Vocatur N.
Я не упомню, как его зовут. Nequeo recordari, quomodo vocetur.
Я знал, но позабыл. Sciebam, quomodo vocetur, sed oblitus sum.
Не могу вспомнить. Non facile mihi succurrit.
Recordor, ari, вспомнить. 
Non facile succurrit mihi nomen, я не могу вспомнить имени.

Продолжение.

Pars altera.

В котором часу приходит к вам учитель? Quota hora venit praeceptor tuus?
В семь часов по утру. Mane septima audita.
Это хорошее время. Hoc tempus est bonum discendo.
Это самое лучшее время. Hoc tempus est optimum discendo.
Всякий ли день он учит? Num quolibet te die docet?
Он приходит только три раза в неделю. Ter solummodo per septimanam.
В которые дни он учит? Quibusnam diebus septimanae docet?
В понедельник, среду и пятницу. Die Lunae, die Mercurii et die Veneris.
А иногда во вторник, в четверг и субботу. Interdum die Martis, die Jovis et die sabbati.
Сколько вы ему платите? Quantum ei solvis?
Я плачу ему за час по три рубля. Solvo pro schola semel habita tres rubellos.
Пo часам, или помесячно вы платите? Utrum singulis diebus, an singulis mensibus solvis?
Знающи ль вы во французском языке? Esne gnarus linguae Francogallicae?
Не очень; почти ничего не знаю. Non ita gnarus sum; sum propemodum rudis.
Давно ли вы учитесь? Quantum temporis est, quod hanc linguam discis?
Уже около шести месяцев. Jam fere sextus peragitur mensis.
Вы довольно хорошо говорите по-французски. Sat bene loqueris Francogallice.
Вы мне льстите. Nimiopere me laudas.
Совсем нет. Minime.
Не думайте, что я вам льщу. Ne me putes haec auribus tuis dare.
Я говорю правду. Dico, quod res est.
Не шутя вы уже довольно хорошо научились. Serio hoc dico, te satis jam didicisse.
Я имею великую охоту учиться. Magno discendi studio teneor.
Вы непременно в нем успеете. Sine dubio vel certo magnos in ea profectus facies.
Мало-помалу птица свивает себе гнездо. Sensim sensimque avicula construit sibi nidum.
Schola habita, урок.
Esse gnarum, быть знающу.
Rudis, e, незнающий. 
Propemodum, почти.
Nimiopere laudare, льстить. 
Dare auribus, льстить, roворить в угождение. 
Avicula, ae, f. птичка.

Продолжение.

Pars tertia.

Какая этo y вас книга? Quemnam habes librum?
Это французская. Habeo Franco-gallicum.
Разве вы учитесь по-фpaнцузски? An discis linguam Franco-gallicam?
Так, я учусь. Sane, disco.
С которого времени? Quantum temporis est, quod eam discis?
Не так давно. Non ita pridem.
Почти уже с месяц. Jam fere mensis est.
Знаете ли вы что-нибудь? Scin’ aliquid?
Весьма немного. Scio perpaululum vel paululum admodum.
Вы скромничаете. Multum tibi derogas.
Прошу извинить. Deprecor, ut hoc mihi condones.
В месяц немного можно успеть. Intra mensem non nisi parvi profectus fieri possunt.
Что ж вы знаeте? Quid igitur scis?
Я знаю немного читать, склонять и спрягать. Scio nonnihil legere, declinare et conjugare.
Понимаете ль вы, что читаете? Intelligisne, quae legis?
Несколько понимаю. Quaedam intelligo.
Я разумею больше, нежели говорю. Plus intelligo, quam loquor.
Учите ли вы что наизусть? Discisne aliquid memoriter?
Я выучиваю по нескольку слов из французской хрестоматии. Edisco aliquot vocabula e Chrestomathia Gallica.
Такая книга обыкновенно назначается для начинающих. Ejusmodi liber plerumque destinatur tironibus.
Скажите мне, как это называется? Dic mihi, quomodo haec res nominetur?
Я думаю, что называется ... Puto, eam nominari ...
Очень хорошо, а эта? Optime, sed alia?
Вы со временем много успеете. Multum progressu temporis proficies.
Благодарю, что вы меня ободряете. Gratias tibi ago, quod animum addis vel me exstimulas.
Хорошо ли я выговариваю по-французски? Num bene proloquor vel pronuntio Franco-gallice?
Хорош ли мой выговор? Num pronuntiatio mea est bona?
Довольно хорош. Est satis bona.
Приятен. Est dulcis.
Вам нужно только несколько поупражняться. Opus est, ut non nihil te exerceas.
Без труда ничего не приобретается. Nihil fit absque labore.
Упорный труд все преодолевает. Improbus labor vincit omnia.
Я уверен в этой истине. De hac re mihi persuasum est.
Sane, конечно.
Derogare, убавлять.
Deprecor, ari, просить, отклонять.
Intra, в продолжении.
Profectus, us, m. успех.
Non nihil, несколько.
Memoriter, наизусть.
Ediscere (didici), выучивать.
Plerumque, обыкновенно.
Destinare, назначать.
Tiro, onis, m, кто начинает учиться, начинающий.
Animum addere, ободрять.
Exstimulare, то же.
Proloqui, выговаривать, произносить.
Pronuntiare, то же.
Exercere (cui, citum), упражнять.
Improbus labor, упорный труд.
Persuadeo (si, sum), уверяю.

Продолжение.

Pars quarta

Вы учитесь по-французски? Tu discis linguam Franco-gallicam?
Учусь. Disco.
Вы делаете очень хорошо. Optime est vel bene habet vel recte.
Этот язык в большом употреблении. Haec lingua in maximam consuetudinem venit.
Ныне язык этот общий. Nunc facta est universalis.
Все говорят по-французски. Omnes Franco-gallice loquuntur.
Все знатные люди говорят по-французски. Omnes primarii utuntur lingua Franco-gallica.
Этим языком говорят при всех европейских дворах. In omnibus principum Europaeorum aulis ea lingua loquuntur.
Я согласен, по язык этот очень труден. Concedo, sed haec lingua est perdifficilis.
Я нахожу много трудности ему учиться. Multas in ea discenda diflicultates deprehendo.
Я боюсь, что ему никогда не выучусь. Timeo, ut eam unquam perdiscam.
Почему? Quare?
У меня голова тупа. ' Meum ingenium est hebes.
Я не имею памяти. Tarde percipio et non valeo memoria.
Я нехорошо выговариваю. Perperam eloquor vel pronuntio.
Думать о хорошем и приятном выговоре уже поздно, когда затвердели органы. Vera et delicata pronuntiatio frustra tentatur, postquam jam organa obduruerunt.
Я весьма робок. Sum admodum timidus.
Я не весьма смел. Non sum satis audax vel non sum ea audacia, ut loquar.
Какую вы книгу переводите на русский язык? Quem librum reddis vel convertis Rossice vel in Rossicum sermonem?
Похождение Телемака. Casus vel eventa Telemachi.
Кроме прочего прекрасного из нее можно научиться премногим разным выражениям. Praeter alias pulcherrimas res, plurimae inde varii generis elocutiones disci possunt.
Я одних с вами мыслей. Idem tecum sentio.
Какой вы употребляете лексикон? Quonam uteris Lexico?
Изданный Парижскою Академиею. Edito ab Academia Parisina.
Где вы его купили? Ubi emisti?
Я его выписал из Лейпцига. Arcessivi vel curavi transmittendum Lipsia.
Bene habet или recte, xoрошо.
Consuetudo, inis, f. привычка, употребление. 
Universalis, e, общий. 
Primarius, знатный. 
Concedere (ssi, ssum), быть согласну, уступать. 
Deprehendere (di, nsum), находить.
Difficultas, atis, f. трудность. 
Perdiscere (didici), выучиться.
Ingenium hebes, etis, тупая голова.
Tarde percipere, худо понимать.
Non valere memoria, иметь худую, слабую память.
Perperam, худо.
Delicata pronuntiatio, onis, f. приятный выговор. 
Obdurescere (rui), отвердеть.
Timidus, робкий.
Audax, acis, смелый. 
Reddere (didi, ditum), переводить.
Convertere (ti, sum), то же. 
Casus, us, m. похождение. 
Eventum, i, n. происшеcтвиe, приключение. 
Editio, f. издание.
Curare transmittendum, выписать, arcessere, то же.
Lipsia, Лейпциг.

УРОК 28.

LECTIO XXVIII.

О языке немецкoм.

De lingua Germanica.

Мне сказывали, что вы в немецком языке очень сведущи. Audivi vel accepi, te linguae Germanicae esse peritissimum.
Я желал бы, чтоб это была правда. Vellem, hoc ita esset.
Я знал бы то, чего теперь не знаю. Tunc scirem, quae nunc nescio.
Это зависит от вашей воли. Hoc pendet a tua voluntate.
Как? Quid?
Легчайший способ научиться какому-нибудь языку — часто на нем изъясняться. Uti frequenter lingua est facillima ejus perdiscendae ratio.
Ищите таких, которые бы были знающи в этом языке, и которые говорят чисто, очень хорошо. Anquire ejusmodi homines, qui hujus linguae sint gnari, et qui pure, perbene loquantur.
Но чтоб говорить, надо что-нибудь знать. Sed ut loquaris, opus est scire te aliquot vocabula et dictiones.
Для этого, как я вижу, вы уже довольно знаете. Hucusque, ut ipse video, scis.
Я знаю только сотню слов и несколько речений, которые выучил наизусть. Scio nonnisi centena vocabula et paucas elocutiones, quas memoria retinui.
Этого довольно, чтоб начать говорить. Haec, ut incipias loqui, sufficiunt.
Если б это так было, то я в короткое время сделался бы знающим. Si ita res se haberet, brevi evaderem gnarus.
В этом не сомневайтесь. Ne id dubites.
Неужели вы не разумеете того, что я с вами говорю? An non intelligis, quae tibi dico?
Я это хорошо понимаю. Probe intelligo.
Нo мне очень трудно говорить. Sed mihi loqui perdifficile est.
Я знаю немного говорить. Scio quaedam loqui.
Со временем вы будете говорить хорошо. Tuo tempore bene loqueris.
Hе страшитесь трудностей. Noli absterreri difficultatibus.
Продолжайте. Noli desistere.
Крепитесь, упорствуйте. Obfirma te vel persta.
Я несколько нетерпелив. Sum paululum morae impatiens.
У меня мало терпения. Sum parum patiens.
Давно ли вы учитесь? Quantum temporis est, quod discis?
Только четыре месяца. Non amplius quatuor menses.
Это очень малое время. Non est longum temporis spatium vel non ita pridem discis.
Учитель ваш не говорил ли вам, чтоб вы говорили по-немецки? Nonne praeceptor dixit, ut saepius loquereris lingua Germanica?
Да, он говорил мне, и много раз. Dixit et quidem multoties.
Для чего ж вы не следуете его совету? Cur igitur consilium ejus non sequeris?
Для чего не говорите? Cur non loqueris?
С кем мне говорить? Quocum loquar?
Со всяким, кто с вами будет говорить. Cum omnibus, qui tecum hac lingua loquentur.
Я бы хотел говорить, но не смею. Vellem, optarem loqui, sed non sum ea audacia.
Не говорите ничего на своем языке. Nihil vernaculum effer.
Поверьте мне, будьте смеды, и говорите, не рассуждая, хорошо ли вы говорите или худо. Crede mihi, noli esse timidus aude, nulla ratione habita, utrum bene an male loquaris.
Ежели так стану говорить, то все надо мною будут смеяться. Ita loquentem omnes me derisui habebunt.
Не опасайтесь. Ne timeas.
Разве вы не знаете, что для того, чтоб научиться хорошо говорить, начинают говорить худо? An nescis, ut bene loquaris, primum male esse loquendum?
Так я последую вашему совету. Obtemperabo igitur monito tuo.
Вы сделаете хорошо. Recte facies.
Pendere (pependi, pensum), зависеть.
Voluntas, tis, f. воля, желание.
Facillirna ratio (onis) легчайший способ.
Vernaculus, свой, природный.
Rationem habere, иметь вниманиe, думать.
Absterreri, пугаться.
Obfirmare se или perstare, крепиться.
Motae impatiens, ntis, нетерпеливый.
Derisui habere aliquem, смеяться над кем. 
Obtemperare monito, последовать совету.

УPOК 29.

LECTIO XXIX.

О латинском языке.

De lingua Latina.

Говорите ли вы по-латыни? Num loqueris Latine?
Говорю, но не так легко и проворно. Loquor quidem, sed non tam facile et expedite.
Больше разумею, нежели говорю. Plus intelligo, quam loquor.
Я бы желал и знать очень хорошо этот язык, и свободно на нем говорить. Vellem et hujus linguae peritissimum esse, et ea faсillime uti.
Употребление как здесь, так и в другом есть лучший учитель. Usus sicuti in aliis rebus, ita hic est optimus magister.
Чтоб ему хорошо научиться, премного требуется времени и отменного рачения. Ut eam probe calleas, plurimum requiritur temporis maximaque industria.
Этот язык немногие разумеют. Hanc linguam pauci sciunt.
Очень немногие хорошо знают его. Perpauci eam callent.
Теперь употребляется он большею частию в семинариях, в академиях и в университетах. Nunc ea locum habet plerumque in scholis ecclesiasticis, in Academiis et in literarum Universitatibus.
При надлежащем старании можно ему научиться. Justa adhibita diligentia potest ea disci.
Хотя народ, который этим языком говорил, давно уже не существует, однако между учеными мужами он в большом употреблении. Licet gens, quae hac lingua usa est, jamdudum interierit, lingua tamen inter viros eruditos maxime aestimatur.
Но какой народ прежде им говорил? Sed quaenam gens ea olim usa est?
Вся Италия, а главнейшее его место был Рим. Cuncta Italia, propria vero ejus sedes erat Roma.
Стоит ли он того, чтоб ему учиться? Estne tanti, ut ea discatur?
Стоит? не только стоит, но и очень. Tanti? immo maximi.
Этот язык, равно как и греческий, называются учеными. Haec lingua, aeque ac Graeca, nomen literatae gerit.
Труд, употребленный на изучение его, очень награждается. Opera, ei discendae data, insigniter compensatur.
Сколько на нем прекрасных авторов! Quot praestantissimos vel classicos in omni genere habet scriptores?
Из историков довольно назвать Ливия и Тацита. Ex historicis sat est citare Livium et Tacitum.
Из ораторов Цицерон самый лучший. Oratorum Cicero optimus est.
Из поэтов отличнейшие Гораций, Виргилій и Овидий. Poetarum excellentissimi sunt Horatius, Virgilius et Ovidius.
Из комиков очень хорошие Плавт и Теренций. Ex comicis eximii sunt Plautus et Terentius.
Сочинения латинские стоят того, чтоб в них упражняться беспрестанно. Scripta Latinorum digna sunt, quibus legendis continuo vacemus.
Кроме того и по себе приятно знать великих людей. Accedit, quod et per se ѵоlupe est, nosse magnos viros.
Мы можем обращаться с бывшими превосходными мужами как бы с живыми, читая их сочинения. Cum excellentibus antiquitatis viris conversari possumus, tanquam cum vivis, legentes eorum scripta.
Facile и expedite, проворно. 
Optimus magister (stri), лучший учитель. 
Scholae ecclesiasticae, семинарии.
Interire, не существовать более.
Gens, ntis, f. народ, нация.
Esse tanti, стоить многого.
Gerere (ssi, stum) nomen, именоваться.
Lingua literata, ученый язык.
Compensare, вознаградить.
Esse optimum, быть caмым лучшим.
Eximius, отменный.
Scripta Latinorum, сочинения латинские.
Accedit, quod, кроме того.

УРОК 30.

LECTIO XXX.

О руccкoм языке.

De lingua Rossica vel Ruthenica.

Знать хорошо чужие языки, а не знать своего, стыдно. Peregrinas linguas callere et patriae vel vernaculae rudem esse, turpe est.
Несправедливо обращать внимание на чужое, а свое оставлять. Iniquum est alienorum rationem habere, sua vero negligere.
Российкий язык приметно более и более обработывается. Lingua Ruthenica insigniter magis magisque expolitur.
Многие иностранцы начали уже чувствовать его цену. Multi exteri magni jam eam facere coeperunt.
На pоссийском языке можно очень свободно выразить все мысли и чувствования. Ruthenica lingua omnia cogitata et omnes animi sensus facile possunt exprimi.
Он в богатстве выражений, в красоте и тонкости почти не уступает ни одному европейскому. Ea in copia dictionum, in ornatu, elegantia dicendique subtilitate nulli fere Europaearum cedit.
Доказательством тому служат многие отличные российские стихотворцы и прозаики. Argumento sunt permulti eximii tam solutae, quam ligatae orationis scriptores.
Лирики Ломоносов, Петров и Державин составляют славу и украшение своего Отечества. Lomonosow, Petrow et Dershavin lyrici decori atque ornamento sunt patriae suae.
Они бессмертными своими творениями оставили вечную по себе память. Hi immortalibus scriptis nomina sua posteritati commendarunt.
Есть очень хорошие баснотворцы: Хемницер, Дмитриев и Крылов. Optimi fabularum scriptores sunt: Chemnitzer, Dmitriew, Kriloff.
Есть также хорошие трагики: Сумароков, Княжнин и Озеров, который гораздо их превосходнее. Sunt etiam boni tragici, Sumarocow, Kniashnin et Oserow, qui horum utrumque multo praestat.
Нет недостатка в прекрасных ораторах у особенно духовных. Non desunt excellentes quoque Oratores, praecipue vero ecclesiastici.
Прекрасное зрелище видеть своих великих и ученых мужей! Jucundissimum spectaculum populares videre esse viros magnos et eruditos!
Можно твердо надеяться, что российский язык достигнет высшей степени совершенства. Certa spes est, fore, ut lingua Ruthenica tandem summum perfectionis gradum perveniat.
Peregrina lingua, чужой язык.
Patria lingua, свой, oтечественный язык.
Rudem esse, быть несведущу.
Turpis, is, постыдный. 
Rationem habere alicujus rei, обращать на что внимание.
Magis magisque expoliri, более и более обработываться.
Exterus, гі, m. иноземец. 
Cogitata, orum, мысли. 
Exprimere, выразить.
Copia dictionum, богатство выражений.
Ornatus (us), elegantia dicendi, красота речи.
Subtilitas dicendi, тонкость речи.
Argumento esse, служить доказательством.
Scriptor solutae orationis, прозаик.
Scriptor ligatae orationis, стихотворец.
Decus, oris, n. украшение.
Commendare nomen suum posteritati, оставить no себе бессмертную память.
Multo praestare quem или cui, многим превосходить, быть превосходнее.
Popularis, m. земляк.
Jucundissimum spectaculum, прекрасное зрелище.

УРОК 31.

LECTIO XXXI.

O покупке книг.

De libris emendis.

Скажи мне, сколько cтoит эта книга? Dic mihi, quanti sit hic liber?
Она стоит десять рублей. Est decem rubellorum vel constat decem rubellis.
Это много. Magnum est pretium.
Это очень дорого. Ingens est pretium.
Это положенная цена. Hoc pretium est certum vel constitutum.
Нельзя ли сбавить? Nonne potes de pretio detrahere vel pretium submittere?
Скажи последнюю цену, чего меньше не отдать. Fac pretium, quo minimo daturus sis.
Твой товар, тебе и надо сказать цену. Tua merx est, tua sit indicatio.
Уговоримся о цене. Conveniamus de pretio.
Думаю, что мы согласимся. Conventurum inter nos arbitror.
Я вам даю восемь рублей. Defero tibi octo rubellos.
Она мне самому дороже стоит. Mihi ipsi pluris constat.
Этому я едва верю. Hoc vix crediderim.
Я вас уверяю, что она мне столько стоит и без переплета. Adfirmo tibi, librum mihi tantum constare etiam non compactum.
Вы верно не захотите, чтоб я продал ее с убытком. Certo noles, ut eam detrimento vendam.
Никак, я хочу, чтоб от того был вам барыш. Minime, immo volo, ut inde lucreris.
А так мне надо заплатить вам десять рублей. Oportet igitur me solvere tibi decem rubellos.
Вот они; я не хочу долго торговаться. Accipe, nolo enim de pretio tecum diu contendere.
Не хочу гоняться за безделицею. Nolo mihi tantillam rem exprimere vel extorquere.
Hе имеете ли нужды в других книгах? Nonne tibi est opus etiam aliis libris?
Не теперь; мне нужно писчей бумаги. Est, at non in praesenti; mihi opus est charta scriptoria.
Это найдете в другой лавке, в которой торгуют бумагою. Invenies in alia taberna apud mercatorem, qui eam vendit.
Indicare, объявить, сказать. 
Pretium, n. цена.
Esse или constare, стоить. 
Cortus, constitutus, положенный.
Detraho, xi, ctum, ere, убавить.
Submittere (si, ssum), тоже.
Convenire, условиться. 
Arbritrari, думать.
Deferre, давать, подавать.
Vix credere, едва поверить.
Compactus (compingere), переплетеный.
Detrirnento aliquid vendere, продавать что в убыток, в наклад.
Immo, напротив того. 
Lucrari, получить барыш. 
Solvo (vi, lutum), заплатить. 
Contendere de pretio, торговаться.
Tantilla res, безделица.
Extorquere (rsi, rtum), выторговать.
Charta scriptoria, писчая 6yмага.
Taberna, ae, f. лавка.

УPOК 32.

LECTIO XXXII.

О Гимназии.

De Gymnasio.

В эту гимназию ходят очень многие учиться. Hoc Gymnasium a plurimis discendi causa frequentatur.
Сколько в ней учеников? Quot habet discipulos?
Более трехсот. Plus trecentos.
Многие записываются в эту гимназию. Multi huic ludo vel Gymnasio traduntur.
Сколько в ней учителей? Quot sunt ibi praeceptores?
Больше двенадцати. Plus duodecim.
Как зовут директора? Quomodo vocatur Director?
Его зовут N. Vocatur N.
Он учен, Est vir doctus,
— — честен, — — probus,
— — благосклонен. — — benignus,
— — учтив. — — humanus,
— — ласков. — — facilis.
Он снискал своего ласкою всех любовь. Omnium amorem facilitate sua sibi conciliavit.
Все его хвалят. Omnes eum comprobant.
Какое прекрасное здание! Quam pulchrum aedilicium!
Спереди с колоннами. A fronte columnatum est.
Можно ли видеть училище? Licetne videre interiora scholae?
Для чего ж? Cur non?
Комнаты для классов просторны. Conclavia habendis scholis sunt ampla.
Хорошо расположены. Bene disposita.
Опрятны. Munda.
Этот молодой человек кажется очень прилежен, Hic juvenis admodum sedulus esse videtur,
Скромен, Modestus,
Добронравен. Bona indole praeditus.
Сидит в классе между первыми. Inter primores classis sedet.
Он уже во втором классе. Jam secundam Gymnasii classem frequentat.
Скоро будет ходить в первый. Bгеѵі frequentabit primam vel superiorem.
При первом экзамене. Proximo examine instituto.
Hадеюсь, что он на все предложенные ему задачи даст хороший ответ. Spero, omnibus eum propositis quaestionibus bene responsurum.
Хорошо переводит (с латинского, греческого) на российский. Bene vertit (e Latino, Graeco) in Rossicum sermonem.
Хорошо изъясняет своего автора. Bene explanat suum autorem.
Хорошо сочиняет или пишет по-российски. Bene componit vel scribit Rossice.
Он хорошо сделал свою задачу. Bene dictata interpretatus est.
Ходит в высшие классы. Frequentat superiores classes.
Говорил прекрасную речь. Habuit praeclaram orationem.
Hапротив того этот не имеет охоты к учению. Ille contra nullo discendi studio tenetur.
Часто не бывает в классе. Frequenter scholam non obit.
Отгуливает. Alium locum praefert scholae.
Не внимателен. Non attendit animo ad dictata praeceptoris.
Он весьма неприлежен. Est admodum negligens.
Ходит еще в пятый класс, Frequentat adhuc quintam classem,
— — в нижние классы. — — inferiores classes.
Два года сидит в этом классе. Duos annos in hac classe versatur.
Frequentare, ходить куда, посещать.
Benignus, благосклонный. 
Humanus, учтивый.
Facilis, е, ласковый. 
Facilitas, atis, f. ласковость. 
Comprobare, хвалить.  
Aedificium, іі, n. здание.
A fronte, спереди. 
Columnatum esse, иметь колонны.
Interiora scholae, покои училища.
Amplus, просторный. 
Dispositus, расположенный.
Mundus, опрятный. 
Modestus, скромный. 
Primores, rurn, первые. 
Examen, inis, n. испытание. 
Instituo (ui, utum), сделать.
Confidere, confisus sum, надеяться.
Explanare, изъяснять. 
Dictata, orum, задача. 
Interpretari, истолковать. 
Obire scholam, ходить в класс.
Negligens, ntis, ленивый. 
Versari, быть, оставаться.

УРОК 33.

LECTIO XXXIII.

Об Университете.

De litterarum Universitate.

Сколько в этом Университете студентов? Quot sunt studiosi in hac litterarum Universitate?
Более тысячи. Plus mille.
Это славный Университет. Haec literarum Universitas magnam comparavit gloriam vel in claritudinem pervenit.
В нем есть знающие профессоры. Sunt ibi suarum rerum peritissimi Professores.
Этот молодой человек учится, чтоб быть доктором. Hic adolescens literarum studio vacat, ut evadat Doctor.
Какого факультета? Cujus nam facultatis?
Доктором богословия. Doctor Theologiae,
— — прав. — — Juris.
— — медицины. — — Medicinae.
Магистром свободных наук. Magister Artium liberalium.
Он скоро будет иметь диспут. Brеvі disputabit.
Друзья его будут ему возражать. Ejus amici objicient vel opponent.
Он отдал в печать свою диссертацию. Jam dissertationem suam typis fingendam curavit.
У всякого профессора есть особливая аудитория. Suum cuique Professori auditorium est.
Студенты очень прилежны. Studiosi sunt valde diligentes.
Они рачительно наблюдают учебное время. Constanter intersunt scholis.
Стараются друг друга превзойти в рачительности и успехах. Certant alii alios industria et profectibus superare.
Прилежат к наукам. Incumbunt ad litteras.
Они имеют очень важную причину рачительно заниматься. Magnopere eorum interest, ad studia animum sedulo applicare.
Им даны большие привилегии. Magna ipsis privilegia data sunt.
Они ведут себя хорошо. Bene se gerunt.
Однакож одного из них позвали к ректору. Unus tamem eorum vocatus est in jus ad Rectorem.
Ему велели заплатить штраф. Multam subire jussus est.
Его выключат. Excludetur.
Его будут судить в первую конференцию. Proximo Professorum conventa judicium de eo agetur.
Кто ж будет первенствовать? Quis praeerit judicio?
Ректор. Rector.
In claritudinem (claritudo) pervenire, сделаться славным, известным.
Disputare, иметь прение. 
Objicere (jeci, ctum), делать возражение.
Oppono (sui, situm), то же.
Typis effingere, выпечатать.
Interesse scholis, быть на лекциях.
Magnopere interest, есть очень важная причина.
Animum ad studia applicare, заниматься науками.
Privilegia, orum, преимущество.
Incumbere, прилежать.
Bene se gегeге, вести себя хорошо.
Multa, ae, f. штраф.
Judicium agere, произвести суд.
Praesse, председательствовать.

УРОК 34.

LECTIO XXXIV.

О том, что касается дo письма.

De rebus ad epistolas scribendas spectantibus.

Пожалуйте мне лист бумаги, перо и несколько чернил? Da mihi, quaeso, schedulam, calamum et aliquantum atramenti?
Что вы хотите делать? Quid vis facere?
Я хочу писать. Volo scribere.
Мне нужно написать письмо. Opus est, ut epistolam scribam.
Кому? Cui?
Моему дяде. Patrueli meo.
— — другу. — — amico.
Подите в мой кабинет, там найдете на столе все для вас нужное. Intra musaeum meum, ibi reperies in mensa, quaecunque tibi opus sunt.
Я не нашел тут почтовой бумаги. Nullam hic video chartam epistolarem.
Извольте, вот большая и малая. Tene, ecce charta magna et minuta.
С золотым обрезом и без позолоты. Inaurata in exteriori caesura et sine auratura.
Какой вам угодно? Utram vis?
Все равно. Nil ad rem vel nil refert.
И перьев также нет. Nec ullos video calamos.
Здесь есть в чернильнице. Sunt in atramentario.
Они не годятся. Inepti sunt.
Вот другие. Habe tibi alios.
Эти перья еще не очинены. Hi calami nondum sunt acuti.
Где ваш перочинный ножичек? Ubinam est scalpellum tuum?
Умеете ли вы чинить перья? Scin’ acuere calamos?
Я чиню их по-своему. Acuo eos meo more.
Это перо не дурно. Hic calamus haud male аcutus est.
Оно довольно хорошо. Satis bonus est.
Не твердо ли оно несколько? Nonne duriusculus est?
Нет, оно очень хорошо по моей руке. Non, ad meam manum temperatus est.
У вас по этому несколько рука тяжела. Ducis, ut video, durius literas.
Вы слишком пригнетаете перо. Nimiopere premis calamum.
У вас весьма хорош перочинный ножик. Scalpellum tuum mihi valde probatur vel approbatur.
Где вы его купили? Ubi emisti?
Мне его здесь сделали на заказ. Curavi mihi hic faciendum.
Что он вам стоит? Quanti constat?
Два рубля. Duobus rubellis.
Я не помню. Hoc mihi memoria excessit, delapsum est.
Schedula, ae, f. лист бумаги.
Musaeum, n. кабинет.
Charta epistolaris, почтовая бумага.
Inauratus in exteriori caesura, с золотым обрезом.
Auratura, позолота.
Acutus (от acuere), очиненый.
Durius ducere literas, иметь тяжелую руку.
Delabi memoria, выйти из памяти.
Продолжение. Pars altera.
Между тем пока я это письмо окончу, сделайте одолжение сверните другие в пакеты. Dum litteras absolvam, complica, amabo te, alias.
С удовольствием. Libenter.
Какою печатью хотите их запечатать? Quodnam sigillum vis me epistolae imprimere?
Запечатайте их моею гepбовою или вензеловою печатью. Obsigna eam sive insignibus sive implicitis litterarum notis.
Какой на них положить сургуч? Quanam cera vel lacca signatoria utar?
Положите красного (черногo). Utere rubra (atra).
He запечатать ли их облатами? Nonne praestat uti oblatis vel crustulis?
Bce равно. Nil ad rem.
Поставили ль вы число? Apposuistine diem vel adscripsistine diem?
Я думаю, что поставил, но имени нe подписал. Ni fallor, apposui, sed nondum nomen meum epistolae subscripsi.
Которое y нас число? Quotus hodie est mensis dies?
Я не могу вам сказать. Nescio.
Нет ли y вас календаря? Num habes calendarium?
Карманного календаря или календаря обыкновенного? Calendarium pugillare, an vulgare?
Извольте, есть один. Tene, habeo unum.
Сегодня десятое, пятоенадесять, двадцатое и др. Hodie est mensis dies decimus, decimus quintus, vicesimus etc.
Сложите это письмо. Complica hanc epistolam.
Сдедайте надпись. Fac inscriptionem.
Положите в обвертку и запечатайте eгo. Involve et obsigna.
Где песок? Ubi est pulvis scriptorius?
Есть в песочнице. Est in theca arenaria.
Ваша бумага не из лучших. Charta tua non est optima.
Много ли их у вас? Quantum habes?
У меня только две или три дести. Duos aut tres tantum scapos.
У меня еще целая стопа. Habeo etiam totum scapum majorem.
Я обыкновенно употребляю Голландскую бумагу, она очень хороша. Soleo uti charta Hollandica, est enim perbona.
Как вы пересылаете свои письма? Quomodo mittis tuas epistolas?
Пишите ли вы по почте? Tradisne eas cursui publico?
Нет, я пишу, когда выйдет случай. Non trado cursui publico, sed mitto oblata occasione.
Sigillum imprimere (pressi, pressum), запечатать. 
Аbsolvere (lvi, lutum], кончить.
Insignia, ium, n. гербовая печать.
Implicitae literarum notae, вензеловая печать.
Cera или lacca signatoria, сургуч.
Oblata, облат.
Crustulae, arum, то же. 
Apponere, adscribere diem, поставить число. 
Subscribere nomen, подписать имя.
Calendarium, ii, календарь.
Calendarium pugillare, карманный календарь.
Calendarium vulgare, обыкновенный календарь.
Inscriptio, onis, f. надпись.
Involvere (vi, lutum), положить в обвертку.
Obsignare, запечатать.
Pulvis scriptorius, песок.
Theca arenaria, песочница.
Scapus, i, m. десть бумаги.
Scapus major, стопа.
Tradere (didi, ditum) cursui publico, писать по почте.

УРОК 35.

LECTIO XXXV.

O городе и eго частях.

De urbe ejusque partibus.

Это столичный город. Haec est urbs princeps vel caput regni.
Это резиденция. Est sedes Principis.
Что вы скажете об этом городе? Quid dices vel ais de hac urbe?
Этот город очень пространен. Est urbs amplissima.
Славен cвоею древностью. Vetustate inclyta.
Виден по своему положению. Situ nobilis.
Стоит на самом ровном месте. Planissimo loco sita.
Возле реки. Flumini apposita.
Положение по себе имеет безопасное. Situ naturali vel natura loci munita.
Благоустроенный, многолюдный. Bene morata, copiosa.
Предместья его в хорошем состоянии. Suburbia ejus sunt perbono loco.
Замок окружают рвы, наполненные водою. Arcem circumdant fossae, aqua repletae.
По ней лебеди с удовольствием плавают. In ea commode natant cygni.
Через них проходят по неподвижному мосту, Per eas transitur ponte immobili vel inexemtili,
И подъемному мосту. Et ponte arrectario.
Вот самые крепкие стены! Ecce moenia firmissima!
Хорошие укрепления! Munimenta bona!
Прекрасные на взгляд! Pulchra adspectu!
Они обсажены деревьями. Consita sunt arboribus.
Бастионы везде уставлены пушками. Propugnacula tormentis bene instructa,
И мортирами. Et mortariis bellicis.
Куртины закрыты полумесяцами. Frontes aggeris propugnaculo exteriori contectae.
Покрытый путь огорожен палисадом. Occultata via vallo bene munita.
Этот замок хорошо выстроен. Hoc castellum est probe exstructum,
Хорошая архитектура. Architectura visu pulchra.
В городе есть прекрасные дворы, Urbs habet palatia splendidissima,
Превеселые сады, где есть водопады прекрасные. Amoenissimos hortos, ubi sunt eximiae cataractae.
Вот величественный храм! Ecce magnificum templum.
Это соборная церковь. Haec est ecclesia cathedralis.
При ней хорошая колокольня. Quae bonam habet turrim campanariam.
Башня ее очень высока. Obeliscus ejus est praealtus.
Она выше всех зданий. Supereminet omnia aedificia.
Были ль вы на рынке? Fuistine in foro?
Был ли на хлебном, рыбном, травяном, на конной? Fuistine in foro frumentario, piscario, olitorio et equario?
Urbs princeps (ipis), caput regni, столица.
Vetustas, atis, f. древность. 
Inclytus, славный.
Situs, us, m. положение. 
Nobilis, e, видный. 
Explicare (cui, citum), развернуть.
Appositum esse, быть возле чего.
Natura loci, положение по себе.
Suburbium, ii, n. предместье города.
Palatium, tii, двор. 
Magnificus, великолепный. 
Repletus, наполненный, полный.
Commode, с удовольствием.
Pons immobilis, inexemptilis, неподвижный мост.
P. arrectarius, подъемный.
Propugnaculum, i, n. бастион.
Tormentum, орудие.
Mortarium bellicum, мортира.
Occultata via, покрытый путь.
Castellum, замок.
Ecclesia cathedralis, собор.
Turris campanarіа, колокольня.
Praealtus, очень высокий.
Supereminere, быть выше, выдаваться.
Forum, i, n. рынок.
Piscarius, рыбный.
Olitorius, травяной.
Equarius, конный.

Продолжение.

Pars altera.

Видели ль вы библиотеку? Vidistine bibliothecam?
Видели ль вы монетный двор? Vidistine monetarum officinam?
— — камеру редкостей? — — rarorum et singularium cameram?
Хотите ли видеть арсенал? Num placet videre armamentarium?
— — почтовый двор? — — veredorum stationem?
— — казначейство? — — portorium?
— — ратушу? — — curiam?
— — соляный двор? — — officinam salariam?
— — мясные ряды? — — tabernas carnarias?
— — лоскутный ряд? — — forum scrutarium?
— — казармы? — — castra urbana?
Не это ли аптека? Haec domus nonne pharmacopolium est?
Что это за большое строение? Quodnam est hoc amplissimum aedificium?
Это гостиный двор. Est aedificium mercibus deponendis.
Вот театр! En theatrum!
Это пекарня, Haec est pistrina,
— — харчевня. — — caupona.
Как называется эта улица? Quomodo haec platea nominatur?
Улица Св. Петра. Platea S. Petri.
А это что за улица? Et illa quaenam est via?
Это перекресток, Est compitum vel trivium,
— — переулок. — — angiportus,
— — глухой переулок. — — angiportus non pervius.
Вот мельница! Ecce moletrina!
—— мельница ветреная! — — mola trusitilis vel versatilis!
— — плотина! — — agger vel moles!
— — рабочий дом! — — ergastulum!
— — дом сумасшедших. —— hospitium insanorum.
Окрестностн города самые прелестные. Circumjecta urbi loca sunt amoenissima.
Они значительною своею веселостью так действуют на зрение, что не можешь насмотреться. Hаeс multa amoenitate sua tam jucunde afficiunt oculos, ut videndo satiari nequeas.
Monetarum officina, монетный двор.
Camera rarorum et singularium, камера редкостей.
Armamentarium, арсенал.
Veredorum statio, onis, f. почтовый двор. 
Portorium, казначейство.
Curia, ратуша.
Salaria officina, соляной двор.
Tabernae carnariae, мясные ряды.
Scrutatorius, лоскутный.
Castra urbana, казармы.
Aedificium mercibus deponendis, гостиный двор.
Pistrina, пекарня.
Caupona, харчевня.
Compitum, перекресток.
Trivium, ii, n. то же.
Angiportus, i, m. переулок.
Pervius, проходной.
Moletrina, мельница.
Trusitilis, versatilis, ветреный.
Agger, ris, m. плотина.
Ergastulum, i, n. рабочий дом.
Insanus, нездоровый, не в уме.
Circumjecta urbi loca, окрестности города.
Satio, насыщаю.
Amoenitas, atis, f. веселость (o местах).
Jucunde afficere oculos, npиятно действовать на зрение.

УРОК 36.

LECTIO XXXVI.

Расспрашивать о ком.

Formulae percontandi.

Кто таков этот господин? Quisnam est hic dominus?
Он Российский дворянин. Est nobilis Russus.
Я его почел за француза. Habui eum pro Gallo.
Вы ошиблись. Errasti igitur vel falsus es.
Где он живет? Ubi habitat vel ubi habet domicilium?
Он живет в улице N. Ad plateam N.
Свой ли у него дом? Num proprio utitur habitaculo?
Нет, он живет в нанятых покоях. Non, habitat conducto.
У кого он живет? Apud quem habitat?
Он живет у N. Apud N.
Сколько ему лет? Quot annos natus est?
Я думаю, что ему лет двадцать. Puto, eum viginti annos esse natum.
(Едва вступил в двадцатый год). (Annum vix vicesimum ingressus est.)
Мне показался он молод. Visus mihi est non multorum annorum.
— — моложе. — — minor.
Моложе быть ему нельзя. Fieri non potest, minor ut sit.
Женат ли он? Num est matrimonio junctus?
Нет, он холост. Non, est coelebs.
Живы ли у него родители? Num parentes ejus sunt in vivis?
Мать у него жива, а отец года два как умер. Mater vivit, pater vero abhinc duos annos vel duobus abhinc annis mortuus est.
Есть ли у него братья, сестры? Habetne fratres, sorores?
У него двое братьев и одна сестра. Habet duos fratres et unam sororem.
Сестра его замужем ли? Num soror ejus est nupta?
Так. Nupta.
За кем? Cui?
За графом N. Comiti N.
Поэтому богатая была свадьба? Nuptiae igitur fuerunt insignes?
За нее в приданое дано 1000 душ крестьян и 50 тысяч рублей деньгами. Ea mille rusticis et quinquaginta milibus rubellorum dotata est.
Errare, ошибатьcя.
Falli, также.
Domicilium, ii, n. жилище. 
Habitaculum, i, n. жилище. 
Habitare conducto, нанимать покои.
Сoelebs, bis, холостой.
Dotata, которая несет приданое.
Comes, itis, m. граф.

Продолжение.

Pars altera.

Давно ли вы его знаете? Num diu est, quod eum nosti?
Года с три. Tertius fere annus est.
Где вы с ним познакомились? Ubi consuetudinem ѵеl familiaritatem cum eo junxisti?
В Риме. Romae.
Он собою сановит. Est amplissima statura vel ad aspectum praeclarus est.
Он ни велик, Nec longus est,
— — ни мал. — — nec humilis.
У него вольная, непринужденная осанка. Staturam habet commodam.
Можно сказать, что это прекрасный мужчина. Fateor, adolescentem esse eximia pulchritudine praeditum.
Он весьма хорошо одевается. Optime vestitur vel vestitui elegantiori indulget.
У него хороший вид и благородная поступь. Habitus corporis est plenus dignitatis vel magna dignitate praeditus.
В его поступках нет ничего неприятного. Excultus est ad humanitatem.
Он со всеми учтив, вежлив, ласков. Est omni urbanitate limatus, in omnes officiosus.
Он очень умен, судит остро и весел в обращении. Ingenii acumine est praeditus, est acri judicio ac amoenissimi sermonis.
Он весьма хорошо танцует, бьется на шпагах и ездит верхом. Eleganter vel commode saltat, scite rudibus pugnat et equo insidet belle.
Он играет на флейте, на скрыпке и на разных других инструментах. Canit tibia, fidibus vel fides movet, aliis quoque utitur musicis instrumentis.
Словом, это совершенный дворянин. Quid quaeris? est lectissimus et ornatissimus nobilis.
Вы мне его столь хорошо описали, что возбуждаете во мне желание с ним познакомиться. Hujusmodi decriptio excitat mihi studium familiaritatem cum eo jungendi.
Я вам к этому сыщу случай. Huic rei occasionem tibi dabo.
Вы меня тем премного одолжите. Cumulate gratias tibi agam.
Когда вы хотите со мною его посетить? Quando vis meсum eum visere?
Когда вам угодно. Ubi tibi lubitum erit.
Какое время можно иметь к нему доступ? Quanam hora potest adiri?
Я к нему доступ имею во всякое время, потому что он мне искренний друг. Omni tempore adiri potest; est enim intimus meus amicus.
Так поедем к нему завтра поутру. Cras igitur adeamus.
Я согласен, со всею охотою. Esto, perlibenter.
Statura, ae, f. рост.
Ad aspectum praeclarus, coбою видный. 
Humilis, e, низкий ростом. 
Commodus, непринужденный.
Vestiri, одеваться.
Vestitui elegantioti indulgere, весьма xopoшo одеваться.
Habitus, us, corporis, вид, расположение тела.
 Dignitas, atis, f. благородство.
Excultus, обделанный. 
Urbanitate limatus, преучтивый.
Officiosus, услужливый.
Ingenii acumine praeditus, остроумный.
Homo amoenissimi sermonis, превеселый в обращении.
Scite, искусно.
Rudibus pugnare, биться ua шпагах.
Canere tibia, играть на флейте.
Lectissimus, отборнейший.
Descriptio, onis, f. описание.
Cumulate gratias agere, премного быть обязану.
Intimus, короткий, от неупотреб. interus.

УРОК 37.

LECTIO XXXVII.

О красоте младенца.

De pulchritudine infantis.

Вот прекрасное дитя. Ecce eximia forma infans!
У него вид ангельский. Est mira et insigni forma.
Прекрасный лицом. Est ipsi gratissima facies.
Который ему год? Quot annos est natus?
Ему два года. Duos natus est.
Он довольно велик по своим летам. Pro aetate sua sat est grandis.
Сосет ли он еще грудь? Num adhuc sugit?
Нет, он груди больше не сосет. Non, jam desiit sugere.
Его от груди отняли. Est a lacte remotus vel nutrice depulsus, a mamma depulsus.
Ходит ли он? Potestne incedere?
Он стоит на ногах. Jam nititur pedibus vel haeret suo in vestigio.
Он учится ходить на помочах. Ad fasciam discit incedere.
Он сам ходит. Solus incedit.
У него хорошие волосы. Pulchram habet comam.
Мальчик ли это или девочка? Utrum est puer an puella?
У нее хороший румянец в щеках. Est ei roseus genarum color.
Походит на цветущую розу. Rosam refert florentem.
У нее тело бело, как снег, Corporis candor certat eum nivis albedine,
— — прекрасный ротик, Osculo est suavissimo,
— — черные и сверкающие глаза, — — nigris et micantibus oculis,
— — полные щеки, — — eminentibus genis,
— — полные ручки, — — pleniorius maniculis.
— — приятная улыбка. Dulce subridet.
Говорит ли уже она? Num fatur?
Она начинает лепетать. Balbutit.
Как ее зовут? Quomodo vocatur?
Софиею. Sophia.
Grandis, e, большой.
Sugere (xi, ctum), сосать.
A lacte remotum esse, a nutrice depulsum, не сосать более груди.
Mamma, ae, грудь.
Depello, ere (uli, ulsum), отогнать.
Incedere (ssi, ssum), ходить.
Niti pedibus, стоять на ногах.
Haerere suo in vestigio, то же.
Fascia, ae, f. помочь.
Roseus, розовый.
Color, oris, m. цвет. 
Candor,  oris, m. белизна. 
Osculum, i, n. ротик. 
Micans, antis, сверкающий. 
Dulce subridere, иметь npиятную улыбку.
Eminens, ntis, полный. 
Gena, ae, f. щека.
Manicula, ae, f. ручка. 
Balbutio, ire, начинать rоворить, лепетать.

УРОК 38.

LECTIO ХХХVIII.

O Кpeщeнии.

De baptismate.

Куда вы так торопитесь? Quo ita properas?
Домой. Domum.
Что у вас за дела? Quid tibi negotii est?
У нас сегодня будут крестины. Hodie apud nos administrabitur baptismus.
Не родила ль ваша матушка? Num mater tua peperit?
Родила дочь. Sic, ea peperit filiam.
Бог дал вашему батюшке сына. Pater tuus auctus est filio.
Матушка лучше желала бы иметь дочь. Mater praeoptaret filiam parere.
Я вас с тем усердно поздравляю. De hac re tibi toto animo vel pectore gratulor.
Здорова ли роженица и новорожденный? Num bene se habet puerpera et recens natus?
Здоровы, слава Богу! Bene se habent, Dei gratia.
Где будут крестить? Ubi administrabitur baptismus?
В нашем доме. Domi nostrae.
Кто будет отец и мать крестные? Quinam erit patrinus et matrina vel susceptor et susceptrix?
Кум и кума пришли ли? Num patrinus et matrina рrаesto sunt?
Кормилица, бабушка и нянька там ли? Nutrix, obstetrix et curatrix adsunt?
Да; теперь ждут священника, чтоб окрестить младенца. Adsunt, nunc exspectatur sacerdos, qui infantem baptizet.
Hе будете ли вы крестным отцом? Nonne eris sponsor baptismalis?
Этот младенец не вашим ли будет крестником? Nonne hic infans erit tuus filius baptismalis?
Administrare baptismum, coвершать крещение.
Pario, peperi, partum, pождать.
Praeoptare, более желать. 
Gratulari, поздравлять. 
Puerpera, ae, f. роженица.
Patrinus, крестный отец.
Matrina, крестная мать.
Susceptor, oris, m. крестный отец; susceptrix, icis, f. крестная мать. 
Obstetrix, icis, f. повивальная бабка.
Curatrix, icis, f, нянька. 
Baptizare, крестить.
Filius baptismalis, крестник.

УРОK 39.

LECTIO XXXIX.

O женитьбе.

De connubio.

Этот господин женат ли? Num hic dominus est matrimonio junctus?
Нет, однако он хочет жениться. Nondum, vult tamen uxorem ducere.
Он сватается за одну девицу. Puellae connubium vel virginis conjugium petit.
Он скоро женится. Brevi adjunget sibi uxorem.
Сегодня будет помолвка. Hodie sponsalia celebrabuntur vel fient.
Будет пир по случаю помолвки. Erit convivium sponsale vel coena sponsalis.
Он уже сговорен. Est jam sponsus.
С неделю уже тому назад, как он помолвлен. Ex quo sibi puellam despondit, exacti sunt septem dies.
На ком он помолвлен? Quamnam virginem sibi despondit?
На девице N. Virginem N.
Друг друга стоящая чета. Sponsus sponsae est par.
На ком он женится? Quam ducit in matrimonium?
Невеста предобродетельная, достойная любви особа! Sponsa virtute est eximia, et amore dignissima!
И жених молодец очень хороший. Et sponsus quoque juvenis est optimus.
Сколько за нею приданого? Num bene dotata est?
Hесет за собою 20 000 рублей. Dotata est viginti millibus rubellorum.
Когда их будут венчать? Quisnam dies nuptiis destinatus vel constitutus est?
Их будут венчать во вторник. Dies Martis.
В которой церкви? Quonam in templo soiemnia celebrabuntur?
В церкви С. Петра. In aede sacra S-ti Petri.
Меня не звали на свадьбу. Ego non sum ad nuptias invitatus.
Много будет гостей на свадьбе. Plurimi convivae coenabunt in nuptiis.
Знаете ль жениха? Nostine sponsum?
Знаю и жениха и невесту. Novi et sponsum et sponsam.
Он уже женится в другой раз. Sponsus init secundum matrimonium.
Есть ли у него дети? Habetne liberos?
Нет. Nullos.
Petere connubium puellae, свататься.
Adjungere (sibi) uxorem, жениться.
Sponsus, i, m. помолвленный, жених. 
Despondere sibi puellam, помолвить.
Solemnia celebrare, венчать. 
Inire secundum matrimonium, жениться в другой раз.

УРОК 40.

LECTIO XL.

О погребении.

De sepultura.

Отчего дядюшка ваш так печален? Quid est, quod patruelis tuus adeo tristis sit?
У него мать умерла. Mater ejus decessit vel fato functa est.
Когда она умерла? Quando decessit?
Вчера поутру. Heri mane.
Итак отец его теперь вдовец? Pater ejus igitur est viduus?
Боюсь, чтоб он не женился еще. Timeo, ne iterum matrimonium ineat.
Hе замешкает вновь жениться. Haud cunctabitur novum inire matrimonium.
Кто будет исправлять похороны? Quis curabit funus?
Мой брат. Frater meus.
Где ее будут погребать? Ubi humabitur?
В церкви Св. Иакова. Ad aedem sacram S. Iacobi.
Богаты ли будут похороны? Num exequiae erunt amplae?
Верно. Sine dubio.
Билеты разосланы. Schedulae defunctoriae suat dimissae.
Будет ли говорена речь надгробная? Num habebitur oratio funebris?
Будет. Habebitur.
Уже похороны идут. Jam funebris pompa procedit.
Много провожатых. Plurimi exequias prosequuntur.
Гроб дубовый. Loculus est querceus vel quernus.
Гроб обит плисом. Loculus panno villoso est munitus.
— — розового цвета бархатом. — — rosei coloris holoserico instructus.
Украшен разными фигурами. Variis ornatus figuris.
Decedere (ssi, ssum), умеpеть.
Fato fungi (functus sum), умереть.
Viduus, вдовый и вдовец.
Cunctari, медлить.
Curare funus (eris), исправлять похороны, распоряжать при похоронах. 
Humare, предать земле.
Exequiae, arum, f. похороны. 
Amplus, богатый, видный.
Schedulae defunctoriae, билеты.
Prosequi, преследовать; провожать.
Loculus, і, m. гроб.
Querceus, дубовый. 
Holosericum, і, n. бархат. 
Pannus villosus, плис.

УPOК 41.

LECTIO XLI.

О возрасте человеческом.

De aetate hominis.

Сколько возрастов человека? Quot sunt aetates hominis?
Четыре: детство (отрочество), юность, возмужалость и старость. Quatuor: infantia (pueritia), juventus, virilitas et senectus.
Сколько тебе лет? Quot annos natus es? vel quot habes annos?
Двенадцать. Duodecim.
А мне, как ты думаешь, который год? Et quid tibi aetatis esse videor?
Мне только что одиннадцатый. Aetatem vix undecimam ingressus sum.
Минуло 10 лет. Complevi decem annos, vel spatium decem annorum.
Сколько лет твоей сестре? Quot annos soror tua nata est?
Девятнадцать. Undeviginti.
Не замужем ли она? Num est matrimonio juncta?
Точно, назад тому четыре года. Ita, abhinc quatuor annis.
Она родила уже мальчика. Peperit jam puerulum.
По которому он году? Quem is annum agit?
Еще грудной. Est lacteus.
Ему только восемь дней. Nonnisi octo dies natus est?
Этот у нее первый ребенок? Num hic infans primus ei natus est?
Нет, у нее прежде были двойни. Non primus, jam antea рeperit geminos.
Oни еще очень молоды. Sunt adhuc tenelluli.
Они еще в колыбели. Versantur adhuc in cunis.
Им только полтора года. Non nisi decimum et octavum mensem inierunt.
Чьи это двое милых деток? Hi duo suavissimi pueruli cujus sunt?
Моего двоюродного брата. Patruelis mei.
Который им год? Quotum annum agunt?
Старшему седьмой, а младшему пятый. Major natu agit septimum et minor natu quintum.
Я думаю, вы старее меня. Puto, te aetate mihi praestare.
Мы оба почти одних лет. Nostra amborum aetas non multum discrepat.
Мы одних лет. Sumus aetate aequales vel pares.
Мы одних с вами лет. Sum ejusdem tecum aetatis.
Вы одних лет с моим братом. Tu es aetate par fratri meo.
Он, также как и ты, в цветущих летах. Frater meus, aeque ac tu, est in flore aetatis.
Что до меня, я уже стареюсь. Quod me adtinet, jam senesco.
Дедушка мой очень стар, дряхл. Avus meus est aetate provectissimus, caducus.
Ему исполнилось сто восемь лет. Centum et octo annos complevit.
Aetate praestare (stiti, stitum), быть старее.
Non multum, немного.
Discrepare, разниться, быть несходну.
Aetate aequalis, раr, одних лет.
Aeque ac, равно как.
Flos aeiatis, цветущие лета. 
Senescere (senui), стариться. 
Avus, i, m. дед.
Aetate provectissimus, очень старый.
Caducus, дряхлый. 
Соmрleге, исполнить.

УРОК 42.

LECTIO XLII.

О родстве.

De propinquitate, cognatione, consanguinitate.

Изъясните мне, пожалуйте, степени родства. Explica mihi, quaeso, cognationis gradus.
Я вас сейчас же удовлетворю. Statim tuum noscendi studium explebo.
Дед мой отец отцу моему или моей матери. Avus est patris matrisve pater.
Бабушка моя мать отцу моему или моей матери. Avia patris matrisve mater.
Знаете ли вы, что такое муж и жена? Nosti ne, quid sit maritus et uxor vel quid sint conjuges?
— — брат и сестра? —— quid sit frater et soror?
— — сведеный бpат со стороны отца или матери? —— quid sit frater non germanus, paternus sive maternus?
Зять нам тот, который женат на вашей дочери. Gener est filiae maritus.
Невеста нам та, которая замужем за нашим сыном. Nurus filii uxor est.
Муж сестры моей мне зять. Maritus sororis meae gener meus est.
Братнина жена мне невестка. Fratria mea est, quae nupta est fratri meo.
Внук, который родился от нашего сына или от нашей дочери. Nepos — ex filio filiave nostra natus.
Внучка, которая родилась от нашего сына или от нашей дочери. Neptis — ex filio filiave nostra nata.
Деверь, брат мужнин и женин. Levir est mariti et uxoris frater.
Племянник, от брата или сестры. Natus ex fratre sororeve fratris sororisve filius est.
А дочь их племянница. Nata ex iis — fratris sororisve filia est.
Дядя мой — брат отцу моему или моей матери. Avunculus est frater patris sive matris.
А сестра их — моя тетка. Amita dicitur eorum soror.
Сын моего дяди или моей тетки мне двоюродный брат. Filius avunculi vel amitae frater germanus est.
Дочь их — двоюродная сестра. Eorum filia — soror germana.
Тесть мой, отец моей жене. Socer meus est pater uxor meae.
Теща моя, мать моей жене. Socrus mea est mater uxoris meae.
Вотчим, второй муж моей матери. Vitricus alter matris meae maritus est.
Мачиха, вторая жена моего отца. Noverca est uxor patris mei altera.
Пасынок — сын мужа от первой жены или женин от первого мужа. Privignus est filius mariti ex uxore aut uxoris ex marito priore.
Propinquitas, atis, cognatio, onis, f. consanguinitas, atis, f. родство, свойство. 
Studium noscendi, любопытство.
Avia, ae, f. бабка.
Frater non germanus, сведенный брат.
Nurus, i, f. невестка.
Gener, eri, зять.
Fratria, ae, f. братнина жена.
Nepos, otis, общ. внук. 
Neptis, is, f. внучка.
Levir, viri, деверь.
Amita, ae, f. тетка.
Frater germanus, родной брат.
Socer, eri, m. тесть. 
Socrus, us, f. теща.
Vitricus, i, m. вотчим.
Noverca, ae f. мачеха. 
Privignus, i, m. пасынок.

УРOK 43.

LECTIO XLIII.

Об игре в карты.

De lusu chartarum vel scidarum.

Играете ли вы в карты? Ludisne chartis vel scidis?
Играю иногда для забавы, для препровождения времени. Ludo interdum (nonnunquam) animi causa, temporis fallendi gratia.
Мне кажется, что эта игра есть забава довольно опасная. Hic lusus mihi videtur esse temporis oblectamentum satis periculosum.
Правда, когда играют в большую игру; или если кто привязан к картам. Certe, si magni luditur, vel si quis scidis lusoriis maxime tenetur.
Я всегда играю в небольшую игру, и притом осторожно. Ego vero ludo semper parvo et quidem caute, circumspecte.
Поэтому ни проигрыш, ни выигрыш не так важны. Proinde neque damnum, neque quaestus sunt admodum magni.
Это игра честная. Hic lusus ingenuus vel legitimus est.
Это игра, основанная на обмане. Hic lusus fraudulentus est.
Не угодно ли вам сделать партию? Visne mecum certamen ludicrum agere?
Как вы изволите. Ut tibi placet.
В какую игру мы станем играть? Quemnam deligemus lusum?
Во что будем играть? Quodnam lusus genus placet?
Станем играть в вист. Ludamus lusum Wist?
Я лучше люблю пикет. Praefero lusum Picket.
Эта игра вошла в моду. Hic lusus nunc usu et consuetudine receptus est.
— — теперь в моде. — — nunc est in honore.
Дайте нам две игры карт и марок. Da nobis duarum lusionum scidas et calculos.
По чему будем играть? Quanti ludemus? vel quanti certabimus?
Я играю на деньги. Ego pecunia posita ludo.
Я играю по немногу. Ego ludo parvo.
Я не играю по многу. Non ludo magno.
Я играю нехорошо. Perperam ludo.
Я несчастлив в карточной игрe. Chartulae lusoriae non favent mihi.
Я проигрываю все, что ни выигрываю. Ego semper mala utor fortuna in ludendo.
Неприятно, когда проигрываешь. Molestum est amittere pecuniam lusu, (alio sensu) in lusu vinci, superari.
Сыграем по рублю? Ludi concertationem faciet rubellus.
Как вы изволите. Esto sane, vel per me licet.
Полная ли эта игра карт? Num scapus est totus?
Нет, одной недостает карты. Non, una desideratur scida.
Отбери меньшие карты. Sepone minores scidas?
Посмотрим, кому сдавать. Videamus, quis distribuat scidas.
Скинем. Dividamus.
Я в руке; вам сдавать. Habeo locum priorem tibi distribuendae sunt.
Тасуйте карты. Misce vel permisce scidas.
Фигуры все вместе. Omnes figurae sunt una vel conjunctim.
Сдавайте. Divide.
У меня одной нет карты. Mihi deest una scida.
Одна лишняя в колоде. Una est supervacanea.
Передайте. Denuo distribue.
Снимите. Aperi folia lusoria.
Все ли у вас карты? Qmnesne habes scidas?
Думаю, что все. Omnes me habere existimo.
Снесли ль вы? Deposuistine?
Сколько вы прикупаете? Quot adsumis scidas?
Все. Omnes.
Одну оставляю. Unam derelinquo.
У меня дурна игра. Lusus meus est malo loco.
Хуже игры быть не может, как у меня. — — pessimo est loco.
У вас однако ж должно быть хорошей игре, потому что у меня дурна. Imo tuus meliore loco sit oportet, quia meus malo est loco.
Я с своею игрою не знаю, что делать. Lusus mihi negotium facessit vel me perturbat.
Обвиняйте свою игру. Accusa lusum tuum.
Сочтите ваш набор. Numera missus tuos.
Я выиграл лезу. Habeo septem puncta.
Я проиграл. Еgо victus sum.
Вы выиграли. Tu vicisti.
Вы мне должны рубль. Debes mihi rubellum.
Итак мы квиты. Sumus igitur soluti vel pares.
Сыграем еще игру. Iteremus lusum.
Со всею охотою. Libentissime.
Lusus (us) chartarum, scidarum, игра в карты. 
Animi causa, для удовольствия, temporis fallendi gratia, дла препровождения времени.
Temporis oblectamentum, забава.
Periculosus, опасный.
Teneri scidis lusoriis, быть привязану к картам. 
Ludere (si, sum) parvo, играть в небольшую игру. 
Usu et consuetudine receptum esse, быть в моде; in honore esse, то же. 
Concertatio, onis, f. спор. 
Ingenuus, legitimus, честный; fraudulentus, основанный на обмане.
Ludere parvo, magno, играть по немногу, по многу.
Amittere pecuniam lusu, иrрать неудачно, проигрывать.
Scapus, i, m. игра карт.
Seponere (sui, situm), отобрать.
Minores scidae, меньшие карты.
Facessere (ssi, situm), причинять беспокойство.
Perturbare, то же.
Missus, us, m. взятка.
Victum esse, проиграть.
Solutum esse, быть квиту.
Iterare lusum, повторить, сыграть еще.

УРОК 44.

LECTIO ΧLΙV.

O шахматной и шашечной игре.

De lusu regio et calculorum.

Что нам делать после обеда? Quid faciamus post prandium?
Начнем играть. Ad lusum nos conferamus.
Станем играть в шахматы. Praelia latronum ludamus.
Сыграем игру в шахматы. Ludamus semel latrunculis.
Я согласен. Esto sane, volo.
Но ты гораздо лучше меня играешь. Verum tu longe superas me lusu.
Никак нет. Minime.
Вы всегда у меня выигрывали. Tu semper me vicisti.
Я не буду с вами больше играть, если вы не дадите мне какой-нибудь выгоды. Sine conditione aequa vel meliori non ludam tecum.
Вы мне должны уступить слона и выступку. Opus est, ut mihi elephantem et primum motum concedas.
Пoистине не могу; вы не хуже меня играете. Certe facere nequeo; ludis enim aeque bene atque ego.
Попробуй, не можешь ли так сыграть. Est periculum, nonne possis te sine conditione mecum aequare.
Хорошо, я еще одиажды сыграю. Esto! volo etiam semel ludere.
Почем станем играть? Quanti ludamus?
Я никогда в большую игру не играю. Soleo ludere parvo.
Станем играть по полтине партию. Lusus concertatio sint quinquaginta copeicae.
Я выступил. Promoveo.
Играйте же. Ludas igitur.
Я беру эту пешку. Peditem tollo.
Я этому очень рад, но я возьму слона и дам вам шах. Vehementer hac re laetor, auferam enim elephantem et denuntiabo regi periculum.
Я ставлю ладью на место шаха. Turri regu locum occupo.
Вы этим ничего не играете. Nihil hac re agis, nihil promoves, operam perdis.
Вот ваша ладья, которую я беру своим конем. Turris tua superabitur meo equite.
Нo как вы спасете свою ферсь? Sed quomodo reginam servabis?
Давши вам шах и мат слоном и ладьею. Ad incitas eam redigendo ope elephantis et turris.
Я проиграл игру,мне некуда ступить царем. Victus sum, nequeo amplius promovere regem.
Итак вы мне должны 50 коп. Debes igitur mihi quinquaginta copeicas.
Извольте вот они. Accipe.
Возьми прочь шахматницу со всеми шашками. Cura tollendam tabulam latrunculariam.
Дай нам шашечницу. Cede nobis alveolum.
Сыграем игру в шашки. Ludamus semel calculis.
Я вам даю выступку. Promove.
Я беру у вас фук. Tollo peditem.
Накроите эту шашку. Duplica calculos.
Сколько у вас доведей? Quot habes duplicatos calculos?
У меня две. Duos.
И у меня столько. Et ego totidem habeo.
Никто не выиграл. Neuter vicit.
Ludus regius, шахматная игра.
Lusus calculorum, игра в шашки.
Ludere semel, сыграть одну игру.
Superare quem lusu, играть кого лучше..
Aequa vel melioк conditio, onis, f. лучшее условие.
Concedere (ssi, ssum) primum motum, уступить выступку.
Elephas, ntis, слон.
Aequare quocum, поравнятьса с кем.
Promovere (movi, motum), выступать.
Pedes, itis, m. пешка. 
Tollere peditem, бpaть пешку.
Denuntiare regi periculum, дать шаху мат.
Turris, is, f. ладья. 
Nihil promovere, ничего не сделать лучше.
Eques, itis, m. конь.
Regina, ae, ферсь.
Ad incitas redigere, дать шах и мат; отт. в перен. значении: загнать кого в тупик.
Tabula latruncularia, шахматница.
Alveolus, i, m. шашечница.
Dulpicare calculos, накрыть шашку, для показания, что это доведь.
Neuter, tra, trum, никоторый из двух.

УРОК 45.

LECTIO XLV.

Об игре на биллиарде.

De lusu globorum eburneorum vel de lusu tudiculari.

Сыграем партию на биллиарде. Ludamus semel globis eburneas.
Как изволите. Ut tibi placet.
Выставляйте. Initium fac.
До скольких партий? Quot lusus conficiamus?
До двенадцати. Duodecim.
Бильярд не ровен. Tabula tudicularia non est aequa vel plana.
Борты у нет очень высоки. Loricae ѵеl margines nimis prominent.
Лузы весьма велики. Cava sunt nimis magna.
А шары очень малы. Globuli eburnei nimis parvi.
Я стою коле; мне нельзя играть мазом. Globulus agglutinatus est margini, nequeo ludere clava.
Играйте кием. Lude incurva clava.
Вы дали два промаха, и шар ваш я сделал три раза. Tu bis aberrasti, et ego ictu tergemino globulum in cavum trusi.
А я сделал четыре билии. Ego vero ictu bis gemino globulum trusi.
Итак у нас по осьми. Uterque igitur nostrum octies globulum in cavum detrusit.
Вы дали промах. Tu peccasti.
Шар ваш сделан возвратным ударом. Ecce pilam oblique in parietem impegisti.
Посмотрим, вышибу ли я этот шар. Videamus, si haec pila transiliat loricam.
Партия. Vici.
Lusus globorum eburneorum, игра нa бильярде.
Lusus tudicularis, то же.
Initium facere, выставлять
Tabula tudicularia, бильярд.
Lorica, ae, f. борты.
Margo, inis, f. то же.
Nimis prominere, слишком выдаваться.
Cavum, i, n. луза.
Agglutinatum esse, пристать.
Clava, ae, f. маз.
Incurvata clava, кий. 
Aberrare, дать промах.
Trudere globulum in cavum, сделать шар, попасть в лузу.
Ictu bis gemino globulum ruere, сделать четыре билии.
Pilam oblique in parietem impingere (pegi, paсtum), сделать шар возвратным ударом.

УРОК 46.

LECTIO XLVI.

O забавах в сельской местности, особливо o звериной и рыбной ловле.

De ruris oblectationibus, praesertim de venatu et captura piscium.

Я очень рад, что вас вижу. Vehementer, valde laetor, quod te video.
Как я теперь рад, что вас вижу! Ut ego nunc conspicio te lubens!
Где вы были столь долгое время? Ubi tam diu commoratus es?
Где вы теперь живете? Ubi nunc commoraris ?
Месяца с два мы уже живем в деревне. Jam duos abhinc menses fere ruri habitamus, ruri sumus.
Совсем ли приехали в город? Num prorsus rus reliquisti?
Нет, я завтра же назад поеду. Non, cras eo revertar.
Чем вы забавляетесь в деревне? Quibus rebus delectaris, oblectaris ruri?
В чем проводите время? Ad quas res tempus ponis?
Часть времени употребляю на науки. Temporis partem in studiis absumo.
Но чем вы занимаетесь после ваших важных упражнений? At quanam re post seria occuparis?
Я езжу иногда на охоту. Interdum venatum eo.
Я часто бываю на охоте. Multus sum in venationibus.
Я люблю охоту. Sum venandi studiosus.
Даже один снаряд охотничий очень занимает, веселит меня. Etiam solus venationi apparatus valde occupat, delenit me.
Дрожу от радости. Hic apparatus me laetitia effert.
Чем вы охотитесь? Quid venatis?
Мы гоняем то оленей, то зайцев. Nunc sectamur cervos, nunc lepores.
Есть ли у вас хорошие собаки? Habesne bonos canes?
У нас есть свора собак гончих, два кобеля, две суки борзых, четыре суслика и три собаки легавых. Habemus canum venaticorum, turbam (gregem), duos vertagos, duas vertagos feminas, quatuor vestigatores et tres aucupes.
Не охотитесь ли иногда птицами? Num vacas interdum aucupio? vel num interdum aucuparis?
В этом меня простите. Hac in re mihi veniam dabis.
Но обыкновенно мы их ловим на дудку. Verum aves pipulo illectas solemus captare.
Стреляете ли вы иногда ружьем? Num venans adhibes interdum sclopetum?
Стреляю. Ita.
Что вы стреляете? Quid petis telo ignivomo?
Всякого рода дичину, как то: рябчиков, фазанов, куликов, куропаток, дроздов, и проч. Variam venationem, ut perdices, phasianos, rusticas perdices, attagines, turdos etc.
Равно ли на ходу и на лету стреляете? Num transfigis volantes aeque ac currentes?
Я всячески стреляю. Utrumque facio.
Ruris oblectationes, сельские забавы.
Venatus, us, m. охота.
Multum esse in venationibus, часто бывать на oxoте.
Venationis apparatus, охотничий снаряд.
Captura piscium, рыбная ловля.
Hoc mihi est magnae laetitiae, я рад.
Commorari, жить, оставаться где.
Revertor, rti, назад ехать.
Delecatari aliqua re, забавляться чем.
In studiis absumere, провoдить в науках.
Seria, orum, n. важное.
Ѵenari, ездить нa охоту.
Sectari, гонять.
Cervus, i, m. олень.
Lepus, oris, m. заяц.
Canis venaticus, гончая coбака.
C. vertagus, i, кобель.
C. vestigator, ris, cуслик. 
Canis auceps, upis, легавая cобакa.
Exercere aucupium, охотиться за птицами.
Pipulo illectas aves captare, ловишь птиц на дудку. 
Petere telo ignivomo, стрелять.
Attagen, inis, m. куропатка. 
Turdus, i, m. дрозд. 
Transfigere, убивать.
Volans, ntis, летающий. 
Currens, ntis, бегущий.

Продoлжение.

Pars altera.

Охотники ли вы дo рыбной ловли? Num es piscatus amans?
Пребольшой. Summo piscatus amore teneor.
Часто ли вы ловите неводом? Frequenterne piscaris reti?
Весьма редко. Admodum raro.
Для чeго? Quid est causae?
Мы живем от реки весьма далеко. Habitamus nimis longe a flumine.
Нo у нас есть пруд, в котором мы ловим удою. Verum nobis est piscina, stagnum, ubi hamo capimus pisces.
В пруде вашем много ли рыбы? Estne stagnum vestrum piscosum?
Весьма много. Valde piscosum.
Какого роду в нем рыба? Quinam sunt pisces?
Мы в нем держим сазанов, щук, судаков, линей и карасей. Aluntur ibi cyprini, lucii, percae, tineae, cyprini carassii.
Что вы делаете, когда дурная погода вам препятствует ехать на Et si tempus incommodum impedit, quominus eas venatum vel pisces captum,
охоту или на рыбную ловлю? quid tum agis?
Я играю или в мяч, или на бильярде, или в волан. Ludo aut pila palmaria, aut globulis eburneis, aut tubulo pennato.
Сколько я вижу, вы не имеете времени скучать деревнею. Noli es, quantum video, ruri tam otiosus, ut tibi taedium sui faciat.
Так вам кажется, однако в самом деле ничего. Sic tibi videtur, verum longe alia res est.
Я начинаю скучать по городе. Urbis desiderium me subit.
Очень справедливо, что все может наскучить. Verissimum est, omnia fieri posse taedio.
Piscatus, us, m. ловля рыбы. 
Frequenter, часто. 
Rete, is, n. сеть.
Piscina, ae, рыбный пруд. 
Alere, держать.
Cyprinus, i, m. сазан. 
Perca, судак.
Tinea, ae, линь.
Cyprinus carassius, карась.
Impedire, мешать, не допускать.
Pila palmaria, мячь.
Tubulus pennatus, волан.
Taedium facere, причинить скуку.
Desiderium me subit, я нaчинаю жалеть.

УРОК 47.

LECTIO XLVII.

O плaвaнии.

De natatu.

Чрезвычайно жарко. Sol urit vel tempestas est fervida.
Нечему дивиться, у нас ныне каникулы. Non mirum; dies sunt caniculares.
Пойдем купаться. Eamus nos lavatum.
Вода холодновата. Aqua est frigidiuscula.
Станем купаться. Lavemur.
Поплывем. Natemus.
Я не люблю валяться в тине. Non amo in luto volutari.
Я лучше люблю смотреть, как другие плавают. Juvat me potius alios natantes adspicere, quam ipsum natare.
Это удовольствие тотчас можем мы вам доставить. Ejusmodi voluptatem statim tibi adferemus, adhibebimus.
Хорошо ли он плавает? Num bene natat vel num peritus est natandi?
Он плавает, как рыба. Natat, ut piscis.
Он плавает на спине и под водою. Natat supinus et subter aquam.
Я учусь плавать на тростнике. Disco natare ope junci.
Нo я плаваю на пробках. Equidem nato ope suberis.
Опасно плавать на пузырях. Periculosum est adhibitis vesicis natare.
Потому что они могут лопнуть. Possunt enim disrumpi.
Это со мною случилось вчера. Hoc mihi heri accidit.
Я едва не утонул. Parum abfuit, quin aquis suffocarer.
Страх объемлет меня, как скоро я о том вспомню. Contremisco etiam nunc, simul ac de ea re cogito.
Я теперь еще не опомнюсь. Vix etiamnum animum colligo vel me recipio.
Вы очень боязливы. Admodum es formidulosus, timidus.
Вы боитесь своей тени. Metuis umbram tuam.
При таких свойствах, вы никогда не научитесь плавать. Ejusmodi animi habitu vel statu, nunquam natabis.
Довольно для меня мыться на берегу. Satis habeo ad ripam lavari.
Natatus, us, m. плавание.
Natare, плавать. 
Lavari, lavare se, мыться, купаться.
In luto volutari, валяться в тине.
Natatus, us, m. плавание.
Natare, плавать. 
Lavari, lavare se, мыться, купаться.
In luto volutari, валяться в тине.
Natare supinum, плавать нaвзничь.
Subter aquam, под водою. 
Juncus, i, m. тростник. 
Suber, ris, n. корка, пробка. 
Vesica, ac, f. пузырь. 
Disrumpere (rupi, ruptum), разорвать.
Suffocari aquis, захлебнуться, тонуть.
Contremisco (ui, scere), дрожу.
Animum colligere, аnimum recipere, собраться с духом, опомниться.
Formidulosus, боязливый.
Satis hаbео, довольно для меня.

УРОК 48.

LECTIO XLVIII.

O комедии.

De comoedia.

Я слышал, что сегодня на театре будут представлять новую пиэсу. Accepi, hodie novam fabulam actum iri.
Что она? драма, комедия, трагедия или опера? Estne drama, comoedia, tragoedia an opera?
Комедия. Est comoedia.
И как она называется? Quomodo inscribitur vel quemnam titulum ierit?
Недоросль. Puer indulgentius habitus.
Кто сочинитель этой пиэсы? Quis est auctor hujus comoediae?
Фон-Визин. Van-Vizin.
В первый ли раз будут ее играть? Num primum agetur?
Ее будут играть в третий, шестой и седьмой. Agetur tertium, sextum, septimum.
Какое действие имела она в 3-й и 4-й раз? Quem habuit effectum vel quam habuit vim tertium et quartum acta?
Она заслужила всеобщее рукоплескание. Omnium plausum movit vel omnium plausu comprobata, excepta est.
Эта комедия останется всегда достойною похвалы ученейших мужей. Haec comoedia omni tempore doctissimorum virorum laudem merebitur.
Пойдем в театр? Eamus ad scenam.
Охотно. Libenter.
Я прикажу заложить карету, и мы не мешкав поедем. Imperabo, ut auriga equos adjungat currui vel ad currum, et tum sine ulla mora vehemur.
Надо поспешить, чтоб занять место. Properandum est, ut locum occupemus.
Не пойдем ли мы в ложу? Nonne libet in podio spectare?
Я повинуюсь вашей воле, но мне бы лучше хотелось пойти в партер? Morem tibi gero, sed praeoptarem sedere in orchestra.
Для чего? Cur?
Для того чтo могли бы провести время в разговорах с нашими приятелями до открытия театра. Possemus enim fallere tempus sermocinando vel fabulando cum amicis, priusquam tollatur velum.
Fabulam agere, представлять пиэсу.
Inscribi, titulum gerere, иметь заглавие.
Puer indulgentius habitus, недоросль.
Primum, secundum, в первый, во второй раз. 
Exitus, us, m. конец. 
Plausum mоѵeге, возбудить pyкоплескание.
Plausu comprobari, excipi, заслужить одобрение.
Ire ad scaenam, идти в театр.
Auriga, ae, mi кучер. 
Equos adjungere currui, впречь в коляску лошадей.
Libet, угодно.
Podium, ii, n. ложа. 
Morem alicui gerere, повинoваться чьей воле.

Пpoдолжение.

Pars altera.

Что вы скажете об этой симфонии? Quid dices de hac symphonia?
Какова эта для вас музыка? Placetne tibi musice?
Для меня она весьма прекрасна. Mihi videtur esse optima.
Не слышите ли вы гобоев, флейт и фаготов? Nonne sentis majorum et minorum tibiarum et lituorum sonum?
Они производят отменное действие между скрыпками и клавикордами. Insignem exserunt vim tetrachordas et polychordium pinnatum.
Галереи уже полны. Porticus spectatoribus.
Вы видите, что мы и в партере стеснены. Coarctamur, ut vides, etiam in domo ima.
И в ложах столько барынь, сколько может поместиться. Et in podiis tanta est matronarum multitudo, ut capere amplius nequeant.
Никогда еще не видал я, в театре такого множества народу. Nunquam antea vidi tot spectatores.
Точно людей теперь гораздо более обыкновенного. Revera solito major est multitudo.
Я почти столько же люблю смотреть комедию, как и на сих прекрасных жен; они составляют укpашение лож. Mihi fore non minus volupe est spectare comoediam, quare has matronas; hae podiorum ornamentum faciunt.
Это вид весьма прекрасный. Ecce spectaculum jucundissimum.
Они все хорошо одеты. Omnes sunt eleganter vestitae.
Однако ж поднимают занавес; послушаем. Tollitur tamen velum, audiamus attentis animis.
Этот актер совершенно хорошо декламирует. Hic scaenicus vel actor pulchre declamat.
Oн хорошо играет свою ролю. Partes suas scite agit.
Ударим в ладоши. Applaudamus.
Ныне нельзя бояться, чтоб освистали. Nunc non est timendum, ne actor sibilo excipiatur.
Пиэca кончилась. Fabula peracta est.
Занавес опускают. Velum demittitur.
Дождемся ли мы балета? Visne exspectare eboream vel saltationem scenicam?
Я не могу; мне нeобходимо нужно возвратиться скоро домой. Nequeo; necesse est domum mox revertar.
Symphonia, (собств. согласие) симфония.
Major tibia, гобой; minor tibia, флейта; lituus, ui, m. фaгот.
Polychordium, i, n. скрыпка. 
Polychordium pinnatum, клавикорды.
Porticus, us, f. галерея. 
Spectator, oris, m, зритель. 
Domus ima, партер. 
Eleganter vestitus, co вкусом одетый.
Tollere velum, поднять занавес.
Coarctare, стеснять.
Scenicus, actor, актер.
Partes agere, играть роль.
Applaudere (si, sum), аплодировать.
Sibilo excipere, освистать.
Peragere fabulam, кончить пиэсу.
Chorea ''vel'' scenica saltatio, onis, балет.

УРОК 49.

LECTIO XLIX.

О нoвoстях.

De novis vel rebus novis.

Что слышно xopoшегo? Quid novi auditur?
Что принесли c собою нового? Quid adfers novi?
Что скажете нового? Ecquid novarum rerum adportas?
Не слышно ли чего нового? Numquid novi fertur?
Какие хорошие вести вы нам скажете? Quas res novas nuntiabis?
Я ничего не слыхал нового. Nil novi audivi.
Ничего нового. Nil novi.
Я совсем ничего не слыхал нового. Novarum rerum nihil prorsus accepi.
О чем говорят в городе? Quaenam dicuntur per urbem?
Ни о чем не говорят. Nihil dicitur.
Hового хотя и довольно, но ничего достоверного. Novarum quidem rerum satis sed nihil comperti.
Много нового, но ничего справедливого. Novi quidem permultum, sed nihil veri.
Hичего важного, достойного примечания. Nihil magnum, nihil memorabile, nihil notatu dignum.
Я слышал от многих, что ... A pluribus audivi …
Это весьма хорошая весть. Optatissimum mihi nuntim apportas.
Это худая новость. Acerbum nuntium mihi defers.
Не слыхали ль вы чего о войне? Nonne audisti de bello?
Я ничего об этом даже совсем не слыхал. Nihil ea de re, ne tenuissimam quidem auditionem accepi.
Молва носится об осаде. Fama obsidionem loquitur.
Сказывают, что Кадикс в осаде, Gades obsidione teneri ferunt,
Что город заперт, Urbem esse clausam,
Подвоз к нему сьестных припасов пресечен, Omni commeatu interclusam,
Что в то место кидают бомбы. Bombas eo conjici.
Это место самое крепкое во всей Европе. Hic locus est munitissimus totius Europae.
Войска в нем поставлено премного. Permagnum ibi praesidium collocatum est.
Осажденные сделали высадку. Obsessi fecere eruptionem.
Они разорили укрепления осаждавших и заколотили их пушки. Obsidentium opera disjecere eorumque tormenta clavis fіхeге.
Неприятели сделали новую батарею. Hostes denuo tormenta (bellica) collocarunt.
Они пытались меcто взять приступом. Tentarunt urbem impetu capere.
Думают, что наконец войско в крепости сдастся. Creditur, praesidium tandem venturum in deditionem.
Напротив, говорят, свежее войско идет к тому месту, Imo ferunt, recentes copias seu recentem exercitum huic loco auxilio venire,
И что неприятели оставили осаду. Atque hostes obsidione urbem solvisse, liberasse.
Но эта новость требует еще подтверждения. At hic nuntius indicet etiam confirmatione.
От кого вы слышали? Unde hoc accepisti?
Я это слышал от верного человека. Audivi ex certis auctoribus.
Я это узнал от N. Audivi de N.
Res novae или nova, orum, новости.
Apportare, auferre, принести.
Pгоrsus, совсем.
Permultum, очень много. 
Compertus, достоверный. 
Memorabilis, e, достопамятный.
Notatu dignus, достойный замечания.
Optatus, желанный.
Acerbus, неприятный. 
Bellum, i, n. война.  
Tenuis, e, тонкий, малый. 
Auditio, onis, f. слух. 
Fama, ае, молва.
Obsidio, onis, f. оcада. 
Gades, um, f. Кадикс. 
Claudi, быть в осаде. 
Intercludere (si, sum), преграждать.
Commeatus, us, m. съестные припасы.
Bomba, ae, f. бомба. 
Conjicere, бросать.
Munitus, укрепленный. 
Praesidium, n. гарнизон. 
Obsessus, осажденный. 
Opera, um, n. укрепление. 
Disjicere, разбросать. 
Tormenta clavis figere, заколотить пушки.
Tentare, покушаться. 
Impetu capere, взять приступом.
Venire in deditionem, сдаться.
Recens, ntis, свежий.
Copiae, arum, f. войско. 
Auxilio venire alicui, придти на помощь.
Obsidione solvere, liberare, снять осаду.
Indigere (gui), требую. 
Confirmatio, onis, f. подтверждение.

Прoдолжeние.

Pars altera.

Говорят также, что началось сражение. Ajunt etiam, praelium commissum esse.
Я это слышал, но неверно. Equidem accepi, sed non certo.
Сказывают, что с обеих сторон много погибло. Feruntur utrinque plurimi caesi.
Однако это не было всеобщее сражение. Attamen non fuit omnium.
Это была только стычка. Fuit nihil aliud, quam velitatio vel levis pugna.
Пехота много потерпела. Pedites multum damni ceperunt vel acceperunt.
Конница обратилась в бегство. Equites fugam capessiverunt.
Неприятели в расстройстве показали тыл. Hostes inconditi terga praebuerunt fugae.
У них отняли артиллерию. Tormenta iis ablata sunt.
Разные полки, батальоны и эскадроны достались в руки союзников. Diversae chiliades militum, cohortes et thunnae in manus hostium devenerunt.
Они более 2,000 человек взяли в плен. Plus duo millia capti sunt.
Это был бы большой выигрыш для союзников. Ejusmodi praestantia esset maximo sociis quaestui.
Говорят, что и на море было сражение. Navale quoque proelium commissum esse fertur.
Неприятельский флот разбит, истреблен. Classem hostium eversam, deletam dicunt.
У них взято шесть военных кораблей, а сверх того четыре потонули в море. Sex navigia bellica capta, et quatuor aquis submersa depressa sunt.
Эти все ли были линейные корабли? Num hae omnes naves fuerunt primae magnitudinis primi ordinis?
Большая часть; в числе сих было только три фрегата и один брандер. Pleraeque; harum numero fuerunt tres speculatoriae et una iucundiaria.
Говорят о секретном походе. Dicitur de secreta expeditione.
Думают, что англичане вступят во Францию. Anglorum exercitus in Galliam proditurus esse putatur.
Вероятно, что нынешнею зимою будет заключен мир. Verisimile est, ut hac hieme pax fiat.
Я того сердечно желаю. Opto eam quam maxime.
Война причиняет торговле большой вред. Bellum peccat plurimum in commoda mercaturae.
Ргoelium, ii, n. битва, сражение.
Рrаеter omnium, генеральное сражение. 
Utrimque, с обеих сторон.
Caedere, убить.
Altamen, однако.
Velitatio, onis, или levis pugna, стычка.
Damnum capere, accipere, пострадать.
Inconditus, нестройный. 
Terga praebere fugae, показать тыл.
Chiliades militum, полки.
Cohors, tis, баталион. 
Thurma, ae, f. эскадрон. 
Devenire in manus, достаться в руки.
Praestantia, верх, превосходcтво.
Navale praelium, морское сpaжение.
Committere (si, ssum), дать.
Evertere (ti, sum), разбить.
Delere, истребить.
Navigium bellicum, военный корабль.
Submergere (si, sum), потопить.
Deprimere (pressi, pressum) aquis, то же.
Navis primae magnitudinis, primi ordinis, линейный корабль.
Navis speculatoria, фрегат.
Navis incendiaria, брандер.
Expeditio, onis, поход.
Irrumpere, ворваться.

Прoдолжeние.

Pars tertia.

Чтo говорят при дворе? Quaenam dicuntur in aula?
Говорят o снаряжении столов из 80 галер, но Classis octoginta navigiolum actuariorum minorum
не знают, куда они назначены. ornari dicitur, nec novit, quо destinata sit.
Говорят также о путешествии. Dicitur etiam de itinere.
Никто не знает, не слышно, куда Его Величество путь назначает. Quonam Princeps iter habiturus sit, clam omnibus est.
Иные говорят в Москву, а другие в Херсон. Alii dicunt Mosquam, alii Chersonesum.
Говорят также, что король Прусский сюда прибудет. Ferunt quoque, regem Borussiae huc adventurum.
Это сделает при Дворе знатное великолепие. Hoc aulae splendorem plurimum augebit.
Герцог и герцогиня (князь и княгиня, граф и графиня) отправятся ли в путь? Dux et ducissa (princeps et princepissa, comes et ejus uxor) num ingredientur viam?
Отправятся. Etiam.
A в ведомостях что пишут? Et ephemerides quid loquuntur?
Я их не читал. Non legi eas.
Ornare classem, снарядить флот.
Navigium actuarium minus, гaлера.
Destinari, быть назначаему. 
Clam, тайно.
Augere splendorem, прибавить блеска.
Dux, cis, герцог.
Ducissa, ae, герцогиня. 
Comes, itis, общ. граф и графиня.
Ingredi viam, отправляться в путь.