 XVI |
XVIII  |
INCIPIUNT DECRETA ALEXANDRI PRIMI PAPAE.
De sacerdotibus non vexandis, nec scriptis ab eis per metum aut aliquam fraudem exigendis: et de passione Domini in consecratione corporis ejus miscenda; et de aqua cum sale populis benedicenda; et de fide sanctae Trinitatis. (Anno Domini, 119, sub Bello Adriano imperatore.)
ALEXANDER episcopus omnibus orthodoxis per diversas provincias Christo Domino famulantibus.
Cogitantibus nobis metum divini judicii, fratres charissimi, et post vitam hanc unumquemque prout gesserit recepturum, quid veniat in querelam, tacere non licuit, sed nobis vobis loqui necessitas imperavit, dicente propheta: « Exalta ut tuba vocem tuam (Isa. LVIII, 1), » et cui omnium Ecclesiarum commissa est cura, si dissimulem, audiam, Domino dicente, rejecistis mandatum Dei, ut statuatis traditiones vestras. Quid enim aliud est rejicere mandatum Dei, quam privato consilio, judicio humano novis rebus constituendis liberius delectari? Unde et alibi scriptum est: « Ne transgrediaris terminos antiquos quos posuerunt patres tui (Prov. XXII, 28). » Terminos indubitanter transgreditur qui statuta patrum postponit atque confundit. Pervenit namque ad conscientiam apostolicae Sedis, quod nonnulli sunt tam stolidi qui Dominica praecepta et apostolorum eorumque successorum statuta minime observant, et eos de quibus Dominus ait: « Qui vos tangit, tangit pupillam oculi mei (Zach. II, 8), » non solum tangere minime dubitant, sed etiam persequi non formidant. Et licet nos persequantur, quia nec nos sine illis, nec illos sine nobis persequi possunt, quoniam illius sumus discipuli qui animas pro fratribus praecepit ponere, tamen eis pericula et perditiones eorum non sumus ausi celare, ne prophetica (quod absit) damnemur sententia, quae ait: « Si annuntiaveris iniquo iniquitatem suam (Ezech. III, 19), » animam tuam liberasti. Si autem non annuntiaveris ei, sanguinem ejus de manu tua requiram. Est etiam et hoc ad hanc sanctam Sedem perlatum (quod pudet dicere) et non solum sacerdotali, sed etiam omni Christiano nomini est inimicum, id est, quod nonnullos episcopos vel sacerdotes aut metu compellunt, aut vi extorquent, aut fraude decipiunt, aliquas confessionis suae in alteram partem quam debeant, aut pro suarum non requisitione rerum, aut, quod deterius est, pro alieni erroris secta scripturas facere et propriis manibus roborare, et coram populis recitare atque confiteri. Aliquos dicunt carceribus et ergastulis recludi, ut saltem his territi insidiis, devient Domini sacerdotes, et suis faveant voluntatibus. Relatum insuper est ad hujus sanctae et apostolicae sedis apicem, cui summarum dispositiones causarum et omnium negotia Ecclesiarum ab ipso Domino tradita sunt, quasi ad caput, ipsodicente principi apostolorum Petro: « Tu es Petrus, et super hanc petram Ecclesiam meam aedificabo (Matth. XVI, 18). » Quod quidam aemuli Christi, ejusque sanctae Ecclesiae insidiatores, sacerdotes Dei ad judices publicos accusare praesumant, cum magis apostolus Christianorum causas ad Ecclesias deferri et ibidem terminari praecipiat. Taliter praevaricantes praevaricati sunt in Dominum suum, et non obediunt praeceptis ejus, de quibus Dominus per prophetam Osee loquitur, dicens: « Quasi vaccae lascivientes declinaverunt (Osee IV, 16), » et dilexerunt afferre ignominiam protectoribus suis. Et idem: « Vae eis quoniam recesserunt a me, vastabuntur quia praevaricati sunt in me, et ego redemi eos, et ipsi locuti sunt contra me mendacia, et non clamaverunt ad me in corde suo, sed ululabant in cubilibus suis, super triticum et vinum ruminabant, et recesserunt a me. Ego erudivi et confortavi brachia eorum, et in me cogitaverunt malitiam. Reversi sunt ut essent absque jugo, facti sunt quasi arcus dolosus (Osee VII, 13). » « Abjiciet eos Dominus (ait idem propheta), quia non audierunt eum, et erunt vagi in nationibus (Osee IX, 17). » De his enim clericis vel laicis qui episcopos vel reliquos sacerdotes prius tam ad primates eorum quam ad reliquos accusant judices, quam auribus eorum a quibus se laesos aestimant, inculcent, ut ab eis aut jus suum aut justam recipiant apologiam. Item per eumdem ait Dominus prophetam: « Audi, domus Israel, et domus regis, ausculta; et attendite, sacerdotes, quia vobiscum judicium est, quoniam laqueus facti estis speculationi et rete expansum super Thabor, victimasque declinastis in profundum (Osee V, 1). » Et ego eruditor omnium vestrum. Et alibi: « Omnes calefacti estis quasi clibanus, quia devoratis judices vestros (Osee VII, 7). » Ipsi autem declinant victimas Domini in profundum, qui eos devorant vel injuste lacerant, quia oculi Domini dicuntur. Nam si modo quisquam principis saecularis oculos laceraret aut amoveret, esset reus majestatis an non? Profecto aut morti traderetur aut perpetua notaretur infamia. Si pro saeculi potestatibus talia ab hominibus fiunt, quid pro his fieri putatis, de quibus Dominus ait: « Qui vos tangit, tangit pupillam oculi mei (Zach. II, 8). » Proculdubio hi qui eos persequuntur et amovere nituntur injuste contra apostolicam auctoritatem si a morte prohibentur, dicente Domino: « Nolo mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat (Ezech. XXXIII, 11); » perpetua tamen notantur infamia, et exsilio digni judicantur finitimo, de quibus a temporibus apostolorum et infra ista tenemus atque decreta habemus quibus eorum accusandi episcopos vel testificandi in eos vocem obstruimus, quos non humanis, sed divinis actibus mortuos esse scimus; de quibus Dominus loquitur per eumdem prophetam: « Calumniam patiens Ephraim fractus est judicio, quoniam coepit abire post sordem, et ego quasi tinea Ephraim, et quasi putredo domui Juda. Et vidit Ephraim languorem suum et Juda vinculum suum, et abiit Ephraim ad Assur, et misit ad regem ultorem, et ipse non poterit sanare vos nec solvere poterit a vobis vinculum (Osee V, 11). » Qui enim sacrilega persequuntur persuasione et lacerare nituntur episcopos, vel eos qui Domino recte sacrificant, indubitanter eum persequuntur et dilaniant cujus vice funguntur, unde ait Dominus per Joel prophetam: « Nunquid ultionem reddidistis mihi? Et si ulciscimini vos contra me, cito, velociter reddam vicissitudinem vobis super caput vestrum (Joel III, 4). » Et per Oseam prophetam Dominus inquit: « Quis sapiens, et intelliget ista, intelligens et sciet ea? Quia rectae viae Domini, et justi ambulabunt in eis (Osee XIV, 10), » praevaricatores vero corruent in eis. Et ipsa per se Veritas ait: « Qui vos audit me audit, et qui vos spernit me spernit (Luc. X, 16). » His et aliis fulti quamplurimis Dominicis praeceptis, vitantes hominum perditiones, cum omnibus hujus sanctae Sedis, quam Dominus caput totius Ecclesiae constituit, membris, talia fieri prohibemus, ne confundatur populus Domini in aeternum. Nam et a praedecessoribus nostris inhibitum legimus, ut nemo contristet doctores, neque accusationem adversus eos suscipiat. Ipse namque apostolorum princeps in ordinatione beati Clementis populum instruens, ait: Quicunque contristaverit doctorem veritatis peccat in Christum, et Patrem omnium exacerbat Deum, propter quod vita carebit; et doctor gentium inquit: « Si praeoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos qui spirituales estis, sustentate illum in spiritu lenitatis, considerans teipsum, ne et tu tenteris, alter alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi (Gal. VI, 1). »
Has considerantes pietates, et pericula vitantes animarum, una cum omnibus Domini sacerdotibus qui nobiscum in hanc sacram convenerunt urbem, et cum omnibus hujus capitis membris, sicut a beatis apostolis, et a reliquis sanctis Patribus, et a successoribus eorum accepimus, statuentes decernimus omnes qui sanctos Patres persequuntur, aut amovere, vel dilacerare manifeste nituntur, infames esse et alienos a liminibus Ecclesiae usque ad satisfactionem fieri, quia sic odit Deus eos qui adversus patres armantur ut patrum invasores vel destructores. Qui ideo infames efficiuntur, quia patres persequuntur. Quod si nec loqui eis licet, quibus doctores summi (quos episcopos vocamus) propter eorum scelera adversantur, quanto magis eis qui eos infestant, nec consentiendum est, nec loquendum, ne participes eorum inveniantur sceleribus; quia non solum qui faciunt, sed qui consentiunt facientibus rei sunt. Unde et beatus princeps apostolorum Petrus, in ordinatione sancti praedecessoris nostri Clementis, instruens clerum et populum ait: Si inimicus fuerit Clemens alicui pro actibus suis, vos nolite exspectare ut ipse vobis dicat: Cum illo nolite amici esse, sed prudenter observare debetis, et voluntati ejus absque communicatione obsecundare, et avertere vos ab eo cui ipsum sentitis adversum, sed nec loqui his quibus ipse non loquitur, ut unusquisque qui in culpa est, dum omnium vestrum cupit amicitias ferre, festinet citius reconciliari ei qui omnibus praeest, ut per hoc redeat ad salutem, cum obedire coeperit monitis praesidentis. Si vero quis amicus fuerit his quibus amicus non est, et locutus fuerit his quibus ipse non loquitur, unus est et ipse ex illis qui exterminare Ecclesiam Dei volunt; et cum corpore vobiscum esse videatur, mente et animo contra vos est, et est multo nequior hostis hic, quam illi qui foris sunt, et evidenter inimici sunt. Hic enim per amicitiarum speciem quae inimica sunt gerit, et Ecclesiam dispergit ac vastat. Similiter si hujusmodi personis quaedam scripturae quoquomodo per metum, aut fraudem, aut per vim extortae fuerint, vel ut se liberare possint, quocunque modo ab eis conscriptae vel roboratae fuerint ingenio, ad nullum eis praejudicium aut nocumentum pervenire censemus, neque ullam ejus infamiam vel calumniam, aut a suis sequestrationem bonis unquam, auctore Domino, et sanctis apostolis eorumque successoribus sustinere permittimus. Confessio vero in talibus non compulsa, sed spontanea fieri debet, ipso attestante, qui ait: « Ex corde enim procedunt homicidia, adulteria, fornicationes, blasphemiae (Matth. XV, 19) » et caetera quae sunt ad haec pertinentia. Nec tantum attendenda sunt quae fiunt quantum quo animo fiant, quorum exempla, si omnia scribere coeperimus, ante dies quam exempla deficient. Unde et illud est quod Dominus ad munera Abel respexit et non ad Cain, quia magis intendit ad offerentis animum quam ad ea quae offeruntur. Inde et Dominus per Prophetam inquit: « Dominus scit cogitationes hominum (Psal. XCIII, 11). » Et per Osee ait: « In gutture tuo sit tuba quasi aquila super domum Domini (Osee VIII, 1), » et reliqua. Et Dominus inquit in Evangelio: « Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum, et clauso ostio ora Patrem tuum (Matth. VI, 6). » Omnis enim confessio quae fit ex necessitate fides non est. Et Apostolus ait: « Corde enim creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X, 10). » Amplius autem respicit Deus ad cogitationes et spontaneas voluntates, quam ad actus qui per simplicitatem aut per necessitatem fiunt. Confessio enim non extorqueri debet in talibus, sed potius sponte profiteri, pessimum est enim de suspicione aut extorta confessione quemquam judicare, cum magis inspector cordis 21 sit Dominus quam operis, et potius requirit Dominus cogitationes puras et voluntates bonas, quam labia mendacia. Unde et Dominus per prophetam loquens ait: « Populus iste labiis me honorat, cor eorum autem longe est a me (Isai. XXIX, 13). » Pejus malum fore non aestimo, quam Christianos suis invidere sacerdotibus. Novit enim Dominus qui sunt ejus. Non potest autem humano condemnari examine, quem Deus suo reservavit judicio. Si omnia namque in hoc saeculo vindicata essent, locum divina non haberent judicia. Quod autem ad alios judices prius non debeant, quam ad sacerdotes vel auditores Ecclesiae accusari, ita a tempore apostolorum et infra observatum et diffinitum invenimus. Si quis erga episcopum vel actores Ecclesiae quamlibet querelam aut actionem juste se habere crediderit, ipse Redemptoris sui (cujus actio nostra est institutio) viarum non immemor, sed sectator egregius, qui cum malediceretur non maledicebat, sed tanquam ovis coram tondente se obmutuit, ac pro suis persecutoribus in crucem pendens apud Patrem intercessit, non prius primates superiores aut alios judices adeat quam ipsos a quibus se laesum aestimat, conveniat familiariter, et non semel, sed saepissime, ut ab eis aut suam justitiam accipiat, aut juste excusationem. Boni nempe et vere Christiani hominis est rem ipsam omnibus amicitiae ac pacis legibus prius tentare quam in judicio (ubi frequenter amarissimus animae rancor innascitur) suum jus pertinaciter experiri. Si quis enim cum Deo, qui pacis est auctor, habitare cupiat, ei necesse est ut pacem inquirat. Si ergo secus egerit, ab ipsis et ab aliis communione privetur tanquam apostolorum Patrumque aliorum contemptor. De quibus ait propheta: « Erunt quasi non sint, et peribunt viri qui contradicunt vobis (Isai. XLI, 11). »
In sacramentorum quoque oblationibus, quae inter missarum solemnia Domino offeruntur, passio Domini miscenda est, ut ejus, cujus corpus et sanguis conficitur, passio celebretur, ita ut, repulsis opinionibus superstitionum panis tantum et vinum aqua permistum in sacrificio offerantur. Non debet enim, ut a Patribus accepimus et ipsa ratio docet, in calice Domini, aut vinum solum, aut aqua sola offerri, sed utrumque permistum, quia utrumque ex latere ejus in passione sua profluxisse legitur; ipsa vero Veritas nos instruit calicem et panem in sacramento offerre, quando ait: « Accepit Jesus panem et benedixit, deditque discipulis suis, dicens: Accipite et manducate, hoc est enim corpus meum, quod pro vobis tradetur. » Similiter postquam coenavit, accepit calicem, deditque discipulis suis, dicens: « Accipite et bibite ex eo omnes, quia hic est calix sanguinis mei, qui pro vobis fundetur in remissionem peccatorum (Matth. XXVI, 26). » Crimina enim atque peccata, oblatis his Domino sacrificiis, delentur, idcirco et passio ejus in his commemoranda est, qua redempti sumus, et saepius recitanda, atque haec Domino offerenda, talibus hostiis delectabitur, et placabitur Dominus, et peccata dimittet ingentia. Nihil enim in sacrificiis majus esse potest quam corpus et sanguis Christi. Nec ulla oblatio hac potior est, sed haec omnes praecellit. Quae pura conscientia Domino offerenda est, et pura mente sumenda, atque ab omnibus veneranda. Et sicut potior est caeteris, ita potius excoli et venerari debet. Aquam enim sale conspersam populis benedicimus, ut ea cuncti aspersi sanctificentur ac purificentur, quod et omnibus sacerdotibus faciendum esse mandamus. Nam si cinis vitulae aspersus sanguine populum sanctificabat atque mundabat, multo magis aqua sale aspersa divinisque precibus sacrata, populum sanctificat atque mundat. Et, si sale asperso per Elisaeum prophetam, sterilitas aquae sanata est, quanto magis divinis precibus sacratus, sterilitatem rerum aufert humanarum, et coinquinatos sanctificat, atque mundat, et expurgat, et caetera bona multiplicat, et insidias diaboli avertit, et a phantasmatis versutiis hominem defendit! Nam si tactu fimbriae vestimenti Salvatoris salvatos infirmos esse non dubitamus, quanto magis virtute sacrorum ejus verborum divinitus sacrantur elementa, quibus sanitatem corporis et animae humana percipit fragilitas! His ergo et aliis instructi documentis, vota singulorum Domini sacerdotes respicite, et in virtute Spiritus sancti divinis precibus, per ministerium vobis divinitus collatum, perficere certate. Elementa quoque, tam ea quae praediximus quam caetera divinis apta usibus et humanis necessaria infirmitatibus sacrate, infirmos curate, et caetera quae ad vos pertinent diligenter perficite, ipse enim Salvator tribuendo nobis exemplum, discipulis suis ait: « In nomine meo daemonia ejicite, infirmos curate, aegros sanate, leprosos mundate, etc. Super infirmos etiam manus imponite, et bene habebunt (Marc. XVI, 17). »
Fidem quoque sanctae Trinitatis sic docendam a Patribus accepimus, vobisque tradendam subditis destinamus. Isaias namque propheta ait: « Vidi Dominum Sabaoth sedentem super thronum excelsum, et Seraphin stabant in circuitu ejus, sex alae uni, et sex alae alteri, duabus velabant faciem ejus, duabus volabant, et clamabant ad alterutrum, dicentes: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sabaoth (Isai. VI, 1). » Si Trinitas non est, quare tertio sanctus dixerunt? aut si unitas non est, quare sub trina repetitione unum Deum ac Dominum intimaverunt? Si Trinitas non est, cur in Geneseos libro dicitur: Dixit Deus, fecit Deus et benedixit Deus? Si unitas non est, quare tertio dixit: Deus et deos plurali numero non commendavit? Si Trinitas non est, quare in Exodo dictum est tertio: Domine Domine, miserator et misericors? Si unitas non est, quare dum tertio, o Domine, diceret, postea singulariter miserator dixit, et non miseratores, ut plures ostenderet, intimavit? Si Trinitas non est, cur Abraham ad ilicem Mambre sedens tribusque occurrens, uni, Domine, dixit, et non ut viderat tribus salutationis obsequium reddidit? Si unitas non est, cur cum Moysi Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Jacob, tertio diceret, unitatem ostendens: hoc mihi nomen esse, dixit, et non, haec sunt nostra nomina, designavit? Si Trinitas non est, quare David tertio dixit: « Benedicat nos Deus, Deus noster, benedicat nos Deus (Psal. LXVI, 8)? » Si unitas non est, quare cum tertio Deum nominasset, benedicat dixit, et non benedicant, adjunxit? Si Trinitas non est, cur Isaias denuo dixit: « Dominus Deus Sabaoth, Deus Israel qui sedes super Cherubim (Isai. XXXVII, 18)? » Si unitas non est, cur qui sedes dixit et non qui sedetis astruxit? Si Trinitas non est, cur in libro Regnorum dicitur: « Domine, Deus omnipotens, Deus Israel, sermones tui fideles sunt? » Si unitas non est, cur tui dicitur et non vestri potius intimatur? Si Trinitas non est, cur in psalmo quinquagesimo octavo cantatur, « Domine Deus virtutum, Deus Israel, intende ad visitandas omnes gentes? » Si unitas non est, cur intende posuit et non intendite, ut praedicatus est intimavit? Si Trinitas non est, cur in Apocalypsi tertio dixit: « Sanctus Dominus Deus omnipotens, qui est, et qui erat? » Si unitas non est, quare qui est et non qui sunt pluraliter designatur? Si Trinitas non est, quare in Deuteronomio dictum est: « Dominus Deus tuus misericors est et audiet vocem tuam? » Si unitas non est, quare posuit audiet, et non audient intimavit? Si Trinitas non est, quare in Jesu Nave dicitur libro: « Dominus Deus deorum est? » Si unitas non est, quare est dixit, et non sunt, more locutionis, induxit? Si Trinitas non est, quare Elias loquendo in oratione; « Domine, Domine Deus Israel ostende, quia tu es Deus meus dixit? » Si unitas non est, quare ostende posuit, et non ostendite? Si Trinitas non est, cur Mardochaeus orando: « Domine Domine, Deus omnipotens, omnia in potestate tua sunt dixit? » Si unitas non est, quare in tua posuit, et non in vestra signavit? Si Trinitas non est, cur etiam Judith orando dixit: « Domine, Domine, Deus omnium virtutum, respice in orationem meam? » Si unitas non est, quare respice et non respicite designavit? Si Trinitas non est, quare in Jeremia dicitur: « Dominus Deus vester, Deus verax est? » Si unitas non est, quare verax est dixit, et non veraces potius intimavit? Si Trinitas non est, quare in Apocalypsi scriptum est: « Dominus Deus et spiritus prophetarum, misit angelum suum ostendere servis suis quae oportet fieri cito? » Si unitas non est, cur cum Patrem et Filium et Spiritum sanctum nominasset, misit dixit, et non miserunt sub praetaxato trium personarum et nominum numero introduxit. Si Trinitas non est, quare in Deuteronomio dicit: « Dominus Deus vester hic est. » Si unitas non est, quare hic est dixit, et non hi sunt plurali numero designavit? Si Trinitas non est, quare in eodem dicitur libro: « Dominus Deus tuus, Deus magnus et potens est? » Si unitas non est, quare magnus et potens pluraliter non nominatur? Si Trinitas non est, cur Tobias cum filium suum in Rages civitatem cum Raphael archangelo mitteret, benedicens eos, ita dixisse docetur: « Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Jacob ipse impleat benedictionem suam in vobis? » Si unitas non est, quare ipse impleat dixit, et non ipsi impleant intimavit? Postremo si Trinitas non est, quare Dominus discipulos suos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti universas gentes misit baptizare? Si unitas non est, quare in nomine dixit, et non in nominibus praecipiendo perdocuit. Si Trinitas non est, quare Paulus apostolus ait: « Ex ipso, et per ipsum et in ipso sunt omnia? » Si unitas non est, quare ex ipso posuit et non ex ipsis astruxit? Si enim certo certius volueritis unitatem Trinitatis agnoscere, a saepe dicto doctore gentium Apostolo potestis universa condiscere est sequi catholicam fidem, et horum respuere pravitatem. Gratia Domini nostri Jesu Christi (inquit) et charitas Dei est communicatio sancti Spiritus ipsa et Patris et Filii, et Spiritus sancti gratia, et sic fidem sanctae Trinitatis et intelligere et docere, Domino adjuvante, pleniter potestis.
Idcirco igitur, charissimi, fidei regulas juxta hujus epistolae finem posuimus, ut in ejus confessione fideliter perseveremus, et, Domino auxiliante, bonam fidem habere mereamur. « Quicunque voluerit esse amicus saeculi hujus, inimicus Dei constituitur. An putatis quia inaniter Scriptura dixit: ad invidiam concupiscit spiritus qui habitat in vobis? Majorem autem dat gratiam, propter quod dicitur: Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Subditi igitur estote Deo, resistite autem diabolo et fugiet a vobis. Appropinquate Domino et appropinquabit vobis. Emundate vobis manus, peccatores, et purificate corda, duplices animo. Miseri estote et lugete et plorate, risus vester in luctum convertetur, et gaudium in moerorem, humiliamini in conspectu Domini, et exaltabit vos. Nolite detrahere vobis alterutrum, fratres mei, quia qui detrahit fratri aut qui judicat fratrem suum, detrahit legi et judicat legem. Si autem judicas legem, non es factor legis, sed judex, unus enim est legislator et judex, qui potest perdere et liberare. Tu autem quis es qui judicas proximum tuum (Jac. IV, 4-13). Agite nunc, divites, plorate ululantes in miseriis vestris quae advenient vobis. Divitiae vestrae putrefactae sunt et vestimenta vestra a tineis comesta sunt. Aurum et argentum vestrum aeruginavit, et aerugo eorum in testimonium vobis erit, et manducabit carnes vestras sicut ignis. Thesaurizatis vobis iram in novissimis diebus. Ecce merces operariorum, qui messuerunt regiones vestras, quae fraudata est a vobis, clamat, vindictam poscens retenti laboris, et clamor eorum in aures Domini Sabaoth introivit. Epulati estis super terram, et in luxuriis enutristis corpora vestra. In die occisionis adduxistis, occidistis justum, et non restitit vobis (Jac. V, 1-6). Vae, fratres, his qui tribulant vos, vos vero quanto amplius tribulamini, tanto purgatiores atque beatiores efficiemini, si tamen ipsa tribulatio patienter fuerit supportata. Unde ipsa Veritas per se dixit: Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam (Matth. V, 10), » et alibi: « Beati eritis cum vos oderint homines, et persecuti vos fuerint et ejecerint nomen vestrum tanquam malum. Gaudete in illa die et exsultate, quoniam merces vestra multa est in coelo (Matth. V, 11). » Data IX Kalend. Augusti, Trajano et Heliano cc. consul.