Migne Patrologia Latina Tomus 96
Chronicon episcoporum Metensium (Auctor incertus), J. P. Migne
Chronicon episcoporum Metensium
(1465) (1465D)Viro huic praeclaro successit domnus Angerannus [ Al., Angilramne], in ordine trigesimus octavus. Hic archicapellanus palatii exstitit Caroli Magni. Hujus (1466D)tempore facta est imperatorum translatio Graecorum ad reges Francorum, hoc ut fertur modo: Leonem papam III Romani zelo furoris completi corripientes, (1467A)oculis privare voluerunt, sed lumen ejus penitus exstinguere non potuerunt. Qui ad Carolum confugiens, honorifice ab eo susceptus est, et cum potentia exercitus Romam reductus, suae sedi est restitutus. Unde ab eodem papa Carolus Magnus in ecclesia beati Petri die natalis Domini unctus est in imperatorem, anno ab Incarnatione Domini 801.
Praefatus Angerannus, inter caetera bene gesta, Novae Cellae monasterium construxit, in quo et quiescit. Rexit praesulatum annis 33 sub apostolicis Adriano, Leone praescripto, et Stephano III. Obiit octavo Kal. Decembris.
Sublimatur post hunc Gundulfus trigesimus nonus Metensis episcopus, conversatione ac fide venerandus. Sedit 6 annis tempore Ludovici Pii, sub (1467B)apostolicis Paschale et Eugenio. Obiit VII Idus Septembris.
Post hunc quadragesimus ascendit ad apicem sacerdotii Metensis ecclesiae Drogo, filius Caroli Magni imperatoris. Sedit annis 32 sub apostolicis Valentino, Gregorio IV, Sergio. Hic archiepiscopatus honore sublimatus est, et sacri palatii moderator exstitit. Hic levavit corpus sanctae Glodesindis virginis ab humo. Plurima egit magnifica, sicut qui vicem apostolicam gerebat cis Alpes per totam Galliam. Obiit in Burgundia VI Idus Novembris. Corpus ejus inde relatum, sepelitur in ecclesia sancti Joannis evangelistae Metensi, ubi et Ludovicus Pius imperator, frater ejus, quiescit feliciter, cum matre sua Hildegarda regina.
(1467C)Successit eidem in praesulatu Adventius quadragesimus primus ex Metensibus liberiori genere natus. In ornamentis et thesauris ecclesiam beati Stephani ampliavit. Hujus temporibus Hincmarus Rhemorum archiepiscopus fuit, qui cum eodem Adventio Meti Carolum coronaverunt, fratre ipsius Lothario divino judicio interempto. Hic Adventius sedit annis 17 sub apostolicis Leone VI, Benedicto, Nicolao, qui Thiegaudum Trevirensem et Guntherum Coloniensem archiepiscopos damnavit, fautores adulterii regis Lotharii, conciliumque quod Metis tenuerant cassavit. Praefatus Adventius Meti in capella sancti Galli sepultus est, et II Kal. Octobris obiit in villa Salto dicta, sub Adriano papa secundo.
Post hunc Walo quadragesimus secundus praesul (1467D)est electus. Sedit annis 6, diebus 15 sub apostolico Joanne VII, a quo et pallium obtinuit. Hic Walo, dum cum suis contra Normannos, qui tunc Gallias incursabant, impari manu pugnat, obtruncatur III Non. Aprilis, Metimque relatus, in Ecclesia Salvatoris, quam ipse construxerat, sepelitur.
(1468A)Domnus Robertus reformator coenobiorum et murorum urbis, quadragesimus tertius huic successit. Sedit annis 34 sub apostolicis Joanne XI et Leone V, temporibus regum juniorum Carlomanni, et Lodoici, et Caroli. Hic Robertus genere fuit insigni Alamannorum; pallium a papa Romano promeruit; ornamenta coenobiorum multa vel mutavit, vel renovavit, cum muris senio collapsis. Obiit IV Non. Jan. Sepultus est in ecclesia sancti Galli.
Wigericus quadragesimus quartus successit Roberto. Sedit annis 10, diebus 30. Obiit Metis XI Kal. Martii. His temporibus Hungari secundo Gallias vastantes, multas urbes ac ecclesias in cineres redegerunt, et plurium sanctorum reliquiae de loco ad locum translatae sunt. Tum regnabat Arnulphus.
(1468B)Quadragesimus quintus dignae memoriae domnus Adelbero successit Wigerico. Inter multa, Gorziense coenobium pene collapsum fundis et aedificiis restruxit, muro circumdedit; simili modo et sancti Arnulphi ecclesiae in Metim multa commoda providit. Sedit annis 30, mensibus 9, diebus 25. Obiit VI Kal. Maii. Gorziae sustinet resurrectionis diem.
Successit ejus infulae pontificatus Theodericus quadragesimus sextus qui monasterium sancti Vincentii martyris in suburbio Metensi aedificavit honorabiliter, multisque pignoribus sanctorum insignivit ab Italia secum devictis. Hujus gesta habentur. Floruit sub imperatore primo Ottone, filio Henrici regis Lotharingorum. Praefato Ottone imperante, famosum bellum factum est in Calabria, inter ipsum (1468C)et Saracenos, in quo innumerabilis multitudo Christianorum obeundo vicit XVII Kal. Augusti. Revelata est siquidem beato de Bajoaria Odelrico praesuli talis divinitus visio.
Videbatur sibi videre justum Dominum judicem in schemate Jesu Christi sublimi solio residere, omnemque coeli ordinem circumstare. Examinatio staterae parata est, quaestio ventilata, cui cederet victoria, Ethnico, an Christum professis. Iniquitas et peccatum Christianorum excreverat eo usque, quo judicarentur subjici gladio Saracenorum. Sanctus evigilans sacerdos, visionem manifestat exercitui. Orationibus igitur et jejuniis simul instant, spem suae salutis in pura confessione ponentes. Interea multitudo vulgi fame ac inopia profligati, sese exercitui (1468D)substrahentes, cum Saracenis disponunt confligere, malentes gladio quam fame perire. Pietas itaque divina semper consulens animarum saluti, permisit eos in praesentiarum interimi, quibus providit dari gloriam aeternae requiei.
Hac lacrymabili caede peracta, vulgi militia, ignorante (1469A)regali, denuo beatus praesul Odelricus in visum rapitur, et rursum (sicut primitus) cernit in throno Redemptorem nostrum et judicem, cui gloriosa ipsius genitrix Maria, cum omnium coelestium ordine supplicabat ne confitentium sibi offensas plecti pateretur triumpho gentili. Statera secundo statuitur, et aequalitas utrorumque fidelium ac infidelium consideratur. Poenitentia fidelium procedens ex gemitu mentis, praeponderat naturalis justitiae legis. Ecce adest et martyr Laurentius, cujus imminebat dies festivus. Hic repraesentans crudelitatem tormentorum in se consummatorum, et compassionem sui fidelium populorum, victoriam impetrat cum coelesti coetu populo fideli. Sacerdos itaque festinus mittit nuntium imperatori, hostique ut congrediatur (1469B)imperat. Facta congressione sub invocatione Christi, et ejus martyris Laurentii, hostes terga vertunt, fidelitas confortatur, impietas enervatur; et ex illa tempestate festum sancti Laurentii celebrius habetur.
Successit et huic consanguineus ejus Adelbero, Metensium praesul quadragesimus septimus de quo multa leguntur honeste descripta. Hic renovavit coenobium sancti martyris Symphoriani; praecipue tamen et alia a suis praedecessoribus inchoata tantum monasteria, ipse ad summum deduxit. Ejus gesta qui vult dignoscere, dignetur quae de eo scripta sunt legere. Sedit annis 28. Obiit XVIII Kal. Januarii. Sepultus est in ecclesia sancti Symphoriani, ubi et sancti Aepletius, Pappolus, Goericus, (1469C)Godo, Aptatus et Felix pontifices meritis insignes quiescunt.
Quadragesimus octavus post hunc ascendit ad episcopatum Theodericus secundus, qui monasterium urbis principale sancto Stephano protomartyri construxit, adepto ipsius brachio a Bysontica civitate. Inter ipsum autem et Henricum imperatorem dissentione non modica orta, praedia multa ecclesiastica pro auxilio distribuit per decennium, sicut refert successio modernorum. Rexit cum potentia cathedram annis 30. Obiit II Kal. Maii, sepultus in ecclesia sancti Stephani. Et hujus tempore Guarinus abbas sancto construxit basilicam Arnulpho, quam sanctus Leo nonus dedicavit, privilegioque suo sublimavit.
(1469D)Huic sanctitate ac religione venerabilis Adalbero quadragesimus nonus successit, pacis amator et coenobiorum reparator. Hujus sub temporibus Ecclesiae praefuerunt Romanae sanctus Leo nonus, primo Leucorum episcopus; Stephanus, qui et Fridericus filius Gothelonis ducis; et Alexander, cui successit Hildebrandus, qui septimus dicitur Gregorius. Hic Adelbero praediis suis ecclesiam sancti Salvatoris infra urbem ampliavit, in qua quiescit. Obiit Idus Novem., regnante Henrico secundo post Conradum.
Hinc ab Ecclesia Leodiensi ascitus domnus Herimannus, (1470A)ordinatus est Metensium praesul quinquagesimus. Hoc tempore maximum schisma exortum est inter regnum et sacerdotium. Imponebatur itaque rex super regem, papa super papam; et hoc diutius perseveravit, ex quo disciplina discubuit a sua vivacitate.
Hic Herimannus praesul admonitus visione, sanctum levavit ab humo Clementem, primum doctorem Metensium, et tertio die obiit: qui beatus Clemens ad matrem delatus ecclesiam, maximis laetificavit populos miraculis per triduum. Defuncto episcopo, nihil signorum ostendit per biduum, unde admirati cives, redduntur tristes: sed mox redditur laetitia, et aperitur causa. Revelatum est cuidam namque religioso nomine Lubrico, fundatori (1470B)ecclesiae sancti Petri de Monte Brianci, quod intra dilationem illam signorum, beatus Clemens ante tribunal Christi pro anima praedicti praesulis cum diabolo acerrime decertavit. Objiciebatur enim ei ab inimico quod metu mortis inconstanter egisset inter dissensionem regni et sacerdotii, malens fuga persecutiones et suae pervasiones ecclesiae, violato sacramento (quod exigitur more imperiali) praevenire. At beatus Clemens pastor, sui suscipiens causam vicarii, pro singulis judici piissimo preces fundebat genu flexo. Quid plura? divina sui flexa sacerdotis supplicatione censura, veniam indulsit, et maledicto silentium accusatori imperavit. Quamvis vero divinae nulla sit mora efficaciae, tamen quia Trinitatis essentia in humanitatis Christi persona (1470C)judicat omnia, ex dispositionis ordine, dicuntur fieri morae.
Hic Herimannus episcopus ex ecclesia Leodiensi assumptus, in ecclesia sancti Petri Metis est sepultus, praesidente universali Ecclesiae Gregorio VII, vacillante imperio. Obiit IV Non. Maii, et cessavit episcopatus multis annis.
Cum itaque mare saeculi velut Africo et Aquilone fluctuaret, catholici Metenses terrorem postponentes imperialem, ex Ecclesia Treverensi domnum Popponem personam nobilem catholicis consentientem elegerunt pontificem, celebrata consecratione ipsius a legato apostolicae sedis. Potestas imperialis alium (scilicet Adalberonem) subinducere nitens, Metenses fide firma restituerunt. Et sicut pridem duos (1470D)Brunonem ac Gualonem intrusos expulerunt, sic et tertium Adelberonem, non sine multo labore ac periculo suarum rerum excommunicatum deposuerunt. Huic certamini velut signifer imperterritus, et in omni conflictu intrepidus domnus Adelbero, post Treverensium archiepiscopus gloriosus, de gradu in gradum promotus, ab ipsa (ut ita dicam) pueritia pro fide catholica in castris Ecclesiae militavit, donec ex schismate trophaeum pacis invexit Ecclesiae.
Defuncto autem domno Poppone, qui provisor pius exstitit clericis pro tempore, magnificum et (1471A)nobilem virum, ex Viennensi archiepiscopatu assumptum domnum Stephanum apostolica consecratum benedictione in urbe Romana, palliique dignitate honoratum suae vitae curriculo (ecclesiae Treverensis salvo privilegio) in episcopum suscipiunt. Qui quoniam adhuc vita floret, et aetate viget, tentatio sileat elationis orta ex peste adulationis, et preces fundantur Deo pro continuo ipsius studio.
APPENDIX PRIMA, Ab anno 1120 ad 1200 circiter. Domno Popponi tam Burgundiorum quam Lothoringorum excellenti genere clarus, sed virtute et animi nobilitate clarior domnus Stephanus, anno (1471B)Domini 1120, videlicet anno Callisti papae secundo successit. Hic Callisti ex sorore nepos, cum regaliam nondum ab Henrico quinto qui tunc temporis arcem tenebat imperii, recepisset, schismate inter regnum et sacerdotium adhuc durante, in urbe Romana ab eodem pontifice summo consecratus est, et tam pallii dignitate quam cardinalis titulo honoratus. Hic a civitate Metensi biennio et eo amplius (quia praememorati principis gratiam necdum habebat) exclusus, primos ordines in loco qui sancti Quintini mons dicitur, celebravit; et omnes curtes episcopatus a tyrannis, solo Rumuliaco excepto, occupatas, fratris sui comitis Barrensis aliorumque cognatorum et amicorum suorum fretus auxilio, celeritate mira recuperavit.
(1471C)Idem in ipsa promotionis suae recentia castrum Terli, quod viatoribus per illas transeuntibus partes valde erat perniciosum; castrumque Ducis apud Vicum; et munitionem inter Vicum et Marsallam in loco pallustri sitam; simulque castrum comitis de Hoemborc, quod Marsallo adhaerens, toti villae onerosum damnosumque diu exstiterat, in manu valida destruxit et complanavit.
Processu temporis gratia imperiali sibi conciliata, de virtute in virtutem sine intermissione conscendens, castrum quod Ramberti-Villare dicitur, firmavit; castrumque nobile Lucelborc, quod ad ipsum jure haereditario descenderat, beato contulit Stephano; et castrum Hoemborc [ Hombourg ] jure ab ipso feodali descendens, post decessum comitis Hugonis (1471D)a duce Lothoringiae occupatum, domini Friderici patris auxilio sibi et posteris suis acquisivit, libere omni aevo tenendum; acquisivit etiam sibi, et suae perpetuo ecclesiae castrum Viviers, et partem Ducis de Lemburc in castro Rucey, cum universis appendiciis. Castrum quoque Mirabel, et Falconis-Montem; rebelliones Danubrii et Asperimontis, firmatis ante ipsa castra munitionibus, viriliter perdomuit. Apud Spinal turrim quae Moronis dicitur, a duce occupatam, virtute recepit potenti; et multo post tempore castrum superius propter insolentiam, et immoderatos excessus advocati, juvante ipsum duce Matthaeo, obsidione clausit et cepit. Et tunc dux in recompensationem (1472A)servitii hujus, jure feodi ab eo advocatiam recepit Spinalensem. Et ipse dux versa vice, alodium, quod apud Vicum habebat, beato Stephano Metensi contulit libere et quiete, et omni aevo tenendum.
Idem pontifex venerandus castrum, quod Petra pertusata dicitur, cum anno integro et eo amplius, tribus munitionibus (quarum usque hodie vestigia apparent) in circuitu firmatis obsidione clausisset, tandem compulit ad deditionem. Cum per castrum Deulewart graves ei injuriae illatae saepius fuissent, tandem expugnavit illud, et in favillam cineremque redegit. Nihilominus etiam turrim apud Thiecurt [ Thiecourt ou Thiaucourt ] firmatam; et castrum in loco qui Walteri mons [ Vatimont ] dicitur situm, quae (1472B)episcopatum graviter infestabant, diruit ac subvertit. Nec est inter eximia gesta ejus reticendum, quod ipse tempore, quodam duce ei verram [ La guerre, Verra ou Werra] inferente, castrum ipsius Prigney magnanimiter obsedit, illudque muris jam perforatis indubitanter cepisset, nisi victoriam jam paratam, jamque imminentem, impedisset frater suus comes Barrensis. Cujus gesta inclyta et annalibus digna enumerare, et litteris explicare si vellem, ante quidem membrana deficeret quam materia.
Cum annis 14 sub apostolicis Callisto, Honorio, Innocentio, Coelestino, Lucio, Eugenio, Anastasio, Adriano, sub principibus Romanis Henrico V, Lothario, Conrado, Frederico sedisset, IV Kalendas Januarii, annis et meritis plenus, et in schismate Alexandri (1472C)et Victoris, quod inchoatum jam fuerat, catholicus jam migravit ad Dominum, et juxta chori [Stephani] introitum in dextera ipsius parte meruit sepeliri.
Huic an. Domini 1164 successit dominus Thedericus, fratris sui comitis Barrensis [Reginaldi] filius, vere ei tam moribus quam sanguine propinquus. Illi sollicitudo summa et cura specialis haec fuit, ut sub ipso metu justitiae tam praedonum quam latronum coerceretur audacia, tutaque esset inter improbos innocentia; et ubi malitia dominari consueverat, refrenaretur malignandi facultas. Hic paci et tranquillitati ecclesiarum, omniumque sibi creditorum commoditatibus ea providit diligentia, ut eum miles, clerus et populus, vererentur ut dominum et ut patrem (1472D)diligerent. Hic malis et nocumentis quae per castrum Habundanges, si alius quis homo potens adeptus illud fuisset, episcopatui quotidie possent inferri, provide et solerter occurrens, sibi ac suis ipsum acquisivit successoribus, domumque ibi aedificavit egregiam.
Acquisivit nihilominus sibi et posteris suis Wersmnesperc et Radonis-villam [Forte, Raville ]. Castrum Conflans [Conflans en Jarnisy] de firmo reddidit firmius, ipsumque palatio nobili decoravit. Idem cardinalibus Octaviani haeresiarchae civitatem Metensem cum nuntio imperatoris satis pomposo ingressis, et clerum universum ad sacramentum obedientiae idolo suo praestandum cogere volentibus, viriliter in (1473A)facie restitit, ipsosque infecto prorsus propter quod venerant negotio, cum pudore et confusione omnimoda fecit recedere. Ex quo ejus facto quamplures imperii civitates aemulandae virtutis, eosque similiter contemnendi, et exemplum sumpserunt et audaciam.
Sedit annis 9 et 7 mensibus sub pontifice summo Alexandro III, imperante Friderico; et propter pericula quae ex schismate adhuc durante imminebant, ad sacerdotii gradum et consecrationem pontificalem conscendere veritus, electus tantum et levita, tertio Idus Augusti, inter tot illius magni schismatis turbines et procellas scuto armatus fidei, catholicus decessit. Cujus sarcophagum a domni Stephani praedecessoris sui et patrui sepultura chori tantum dividit introitus, ut quos amor et sanguis in vita conjunxerat, (1473B)modica et in morte separet locorum distantia.
Hic communi clericorum electione, et tam militum quam civium applausu, successorem habuit nobilem virum et perpetua dignum memoria, domnum Fridericum de Plujosa. Hic beato Stephano Anerey acquisivit: cui tam aetate decrepita quam incurabili aegritudine laboranti, sed nunquam virilem animum, nunquam liberalitatem, nunquam curialitatem, cui a cunabulis deservierat, deponenti, optime divina in hoc providit miseratio, quod ipse suas et ecclesiarum sibi commissarum potestates ita conservavit indemnes, ut nullam sub regimine ejus diminutionem nullumque prorsus detrimentum sentirent. Hic cum sub praememorato pontifice summo Alexandro, Friderico imperante, electus tantum et levita propter praefata (1473C)schismatis pericula, duobus annis et totidem mensibus sedisset, V Kal. Octobris catholicus migravit ad Dominum. Sepultus est autem in oratorio quod sancti Galli dicitur, ante altare (sicut ipse in extremis agens expetierat) beati Joannis evangelistae.
Successit huic filius ducis Lothoringiae Theodericus quinquagesimus quintus, cujus pater dux Matthaeus, statim post filii inthronizationem, castrum suum Surkes, quod jure allodii tenebat, beato Stephano Metensi facta solemniter super altare donatione contulit, et Spinalensem advocatiam, quam ei dominus Stephanus contulerat, in ejusdem filii manum deposuit, et penitus werpivit. Hic turrim in medio castri Luzemburc [ Luzebourg, entre Phalzbourg et Saverne ] sitam, quam tunc temporis comes de Salverna (1473D)[ Sarverden ] tenebat, sibi suisque successoribus, ipso comite capto recuperavit. Sedit annis 6 et paulo amplius sub papa Alexandro, et Friderico imperante avunculo suo. Qui et alia armis digna gessisset, nisi ejusdem Alexandri III manum sensisset validam, sua ob hoc electione cassata ab illo, quia infra ordines fuerat celebrata.
Hic, cum episcopatus per annum fere post ipsum vacasset, anno Domini 1180 habuit successorem dominum Bertrannum de Saxoniae partibus oriundum, clarum quidem genere, et vitae ac morum honestate (1474A)omnimodis commendabilem, et tam divinae quam humanae legis peritum egregie. Senserat et ipse, cum Bremensis esset electus, Alexandri III severitatem, ejus quoque electione sub causae hujus praetextu cassata ab illo, quia fuerat infra ordines celebrata. Quod magis in odium Friderici imperatoris, cui ipse charus admodum et familiaris erat, quam amore justitiae factum publice fama praedicabat. Sed felix in ruina quae reparatur in melius. Cecidit ibi ut fortior resurgeret. Divina nimirum huc eum voluit transferri ordinatio, ut hic amplius proficeret et fructum haberet uberiorem.
Ejus itaque apud nos rudimenta et opera prima haec fuerunt. Vineas suas fere omnes creditoribus a suo praedecessore expositas, citius quidem et facilius (1474B)quam credi aut sperari posset, ad manum et mensam suam revocavit, et curtim Archansiacum [ Argansy, ou Algancy ] pro 700 libris ab eodem praedecessore suo comiti de Dasburc oppigneratam, per justitiam imperialem et principum sententiam prudenter ac viriliter recuperavit. Consequenter apud Vicum [ La ville de Vic ] nobilem aedificavit domum, et castrum Bascurt [ Bassecourt ] sibi et posteris suis acquisivit. Nec est silentio praetereundum quod ipse processu temporis, castrum quoddam a Waltrano homine comitis de Bascurt non procul a Saleburc [ Sarbourg ] firmatum, episcopatui in partibus illis valde nocivum, in manu potenti et valida destruxit.
His ita se habentibus, et ipso quae pacis, quae religionis, et quae justitiae sunt, studiosa tractante diligentia, (1474C)ecce tanquam in fornace probari eum Dominus volens, et inter saeculi hujus turbines et procellas virtutem ejus clarescere, insperata ipsum persecutione ad tempus flagellari permisit. Cum enim dominum Folmarum Trevirensem electum, a summo pontifice Urbano III contra voluntatem Friderici imperatoris consecratum, de ipsius summi praesulis mandato, cui nec debuit, nec ausus fuit contraire, recepisset, et quae Caesaris Caesari, et quae Dei sunt Deo reddere cupiens, debitam exhibuisse reverentiam, ad iram et indignationem princeps incitatus, bona ejus universa confiscari fecit, totumque episcopatum Metensem per ministeriales suos in facti hujus vindictam sasiri, quasi enorme et detestandum esset piaculum (1474D)summo obedire pontifici, et plus Deum vereri quam hominem. His ille auditis, personae suae saluti praesidio fugae, ut alter Athanasius, consulens, migravit Coloniam, et in ecclesia sancti Gereonis, ubi prius canonicus exstiterat, spei suae anchoram figens, ibi asylum, ibi pro exsilio patriam invenit. Ubi non solum a fratribus, et con-canonicis suis, verum etiam ab universo Coloniensi clero, et praecipue a metropolitano illustri Philippo, tanta personae et meritis ejus praestita veneratio, tantae dejectioni ejus exhibitae compassiones, totque necessitatibus suis a liberalitate eorum collata subsidia, ut eum fere patriae et (1475A)reditus in exsilio facerent oblivisci. Cui cum exacto biennio, gratiae imperialis serenitas opitulatione divina, multisque tam principum quam aliorum supplicationibus reddita fuisset, rediit tandem ad ecclesiam suam, diu desideratus Job noster, sed minime ad duplicia restitutus. Qui enim vinum in cellariis, frumentum in horreis, aliaque abundanter bona discedens reliquerat, ita in reditu suo evacuata omnia et penitus exhausta invenit, ut rursus eum recidivis vacare curis et laboribus oporteret, et ad omnium quae humanis necessaria sunt usibus, acquisitionem quasi de novo accingi. Cujus annis et meritis felix divina miseratio incrementum praestare dignetur, nec desit qui in loco et tempore sequentia ejus gesta tradat annalibus, et ad cognitionem transire faciat posterorum.
APPENDIX SECUNDA. Ad annum 1260 deducta. (1475B) Post dominum Bertrannum felicis memoriae, sublimatus est in episcopum Metensem domnus Conradus, vir quidem strenuus, ex Teutonicorum progenie ortum ducens, clarus sanguine, sed nobilior moribus et virtute, et inter principes imperii venustate personali et corporis elegantia decoratus. Hic etiam Spirensis episcopus, et imperialis aulae cancellarius, negotia imperii tanquam prudens et fidelis dispensator, animi discretione fidelitatem ipsius comitante, adeo procuravit, quod in talento sibi credito pigre non (1475C)dormiens, sed sollicite vigilans, domino suo plenam de eo potuit reddere rationem, in requiem Domini sui cum gaudio ingressurus.
Ipse equidem decorem domus Domini et locum ejus habitationis diligens, Metensem ecclesiam exquisitis ornamentis decoravit. In villa de Vico, quod tunc firmata munimine aliquo minime claudebatur, castrum nobile murorum et turrium altitudine firmavit. Et licet ad negotia imperii sibi commissa pro maxima parte temporis traheretur, nec posset in Metensi dioecesi, nisi raro et modice suam praesentiam exhibere, tamen in ejus absentia, fama probitatis, providentiae et virtutis ejus militante, terram episcopatus Metensis contra fortes et nobiles et potentes viriliter protexit, et defendit tanquam praesens, (1475D)et rebellium violentiam cum armis, tum prudentia sagaciter refrenavit. Anno igitur pontificatus sui 13 vitam feliciter finivit, et in choro Spirensis ecclesiae sepelitur.
Huic successit frater domini Asperimontis dominus Joannes, quem clari sanguinis generositas decorabat exterius, et morum gravitas interius illustrabat. Qui cum esset in flore juventutis suae constitutus, citra annos, qui in electionibus episcoporum requiruntur, immaculata ejus vita defectum aetatis in eo plenius supplente, cleri concordia, et laetitia populi pariter accedente, assumptus est in episcopum Virdunensem; ubi de die in diem, de bono in bonum proficiens, sic continuavit et auxit suae famam bonitatis, quod ex merito suae bonitatis atque actionis, in Metensem (1476A)episcopum unanimiter est translatus. O virum ineffabilem! qui lorica justitiae indutus, clypeo continentiae munitus, galea patientiae protectus, et armis virtutum circumdatus, vultus sui gratia pascebat se videntes, mellita verborum suorum modestia recreabat audientes, humilibus aderat simplicitate columbina, majoribus astutia serpentina assistebat, et tyrannis feritate leonina resistebat! Cum autem in negotiis Metensis ecclesiae assidue vigilaret, illustris comes de Dauborc [ Dagsbourg ] viam universae carnis est ingressus. Cujus filia, quae haeres unica in haereditate paterna successerat, ab ipso episcopo instanter postulavit, ut feodum sibi redderet, quod pater suus de Metensi episcopo tenuerat; quod episcopus ipsi reddidit, non sine multorum nobilium supplicatione (1476B)et rogatu: ea tamen conditione adjecta, quod si ipsam sine haerede proprii corporis, mori contingeret, feodum ipsum ad Metensem ecclesiam pleno jure rediret, conditione eadem sigillis authenticis communita, et fide testium pariter roborata. Sed cum eadem comitissa sine haerede proprii corporis, occulto quodam Dei judicio decessisset, domnus Walterus dux de Lemborc, comes Lucelburgensis [ Luxembourg ], et multi alii nobiles et potentiores de imperio, consanguinei ejus, ac fautores, castra quae erant de feodo praedicto, cum eorum pertinentiis nequiter sasierunt, ea suae ditioni usurpare, et retinere in perpetuum contra debitum conditionis praedictae molientes: quibus episcopus, qui virilem et fortem gerebat animum, qui nec extollebatur in prosperis, nec deprimebatur (1476C)in adversis, prudentia suam concomitante potentiam, potenter resistens et patenter, in longo guerrarum discrimine, in armorum strepitu, labyrintho expensarum tandiu indefesse insudavit, quod divina providentia, quae in sui dispositione non fallitur, rei exitum prosperavit. Nam idem episcopus comitatum Metensem, et quatuor castra nobilia, Saraborc videlicet, Albam [ Sar-albe ], Turquestein, et Arestein, quae erant de feodo praedicto, cum suis appendiciis acquisivit, et Metensi ecclesiae perpetuo contulit possidenda. In quorum acquisitione (ut de castrorum fortitudine et amoenitate locorum taceatur), proventus episcopatus sui duplicavit; et insuper advocatiam de Marsal, in qua multo plus habebat (1476D)advocatus quam dominus, pro quibusdam vineis, quae erant modici valoris in respectu, permutavit; in quo etiam conditionem ecclesiae suae fecit admodum meliorem.
Cum vero haec sibi prospere successissent, et jam locus esset tranquillitatis et pacis, inimicus homo seminavit zizaniam, ac inter ipsum et cives suos Metenses pestem discordiae suscitavit: cives quidem praedicti, de quorum adipe processit iniquitas, elevati superbia, villam episcopi, quae Chates [ Châtel devant Metz, à l' occident, près Saint-Germain ] dicitur, ante Metim combusserunt, clericum unum excaecaverunt, et multas alias irrogarunt injurias, quas longum esset litterarum memoriae commendare. Quod cum episcopus dissimulare non posset, competenti (1477A)minitione praemissa, cives excommunicavit, et manum in eos aggravando, civitatem ecclesiastico supposuit interdicto; et demum civitatem exiens, in monte castri dicti Saint-Germain, quod ante Metim firmaverat, se recepit; sed et post ipsum laudabilis et robusta de Porta-Salis [ Le paraige de Porte-Seille ] parentela expulsa fuit a civitate, propter civile odium quod latebat inter cives, et maxime quia ipsa parentela ipsi episcopo in jure suo fideliter aderat, et ei laudabiliter adhaerebat: ita quod in civitate nec unus quidem de parentela illa et sibi adhaerentibus remansit, sed omnes inde exierunt, et se in dicto castro receperunt, domibus eorum funditus dirutis, et bonis omnibus suis quae in civitate reliquerant, confiscatis.
Cum vero idem episcopus dictorum civium malitiam (1477B)per spiritualem gladium refrenare non posset, invocavit auxilium brachii saecularis, ducem videlicet Lotharingiae, et comitem Barrensem fideles suos, quos jure fidelitatis, qua sibi tenebantur, in auxilium suum contra cives Metenses confoederationis vinculo et interpositione juramenti, qui funiculus difficile rumpitur, colligavit; sed quoniam nusquam tuta fides, fratrum quoque gratia rara est, dicti nobiles corrupti etiam pecunia, quae ipsos videntes saepius excaecat, non solum episcopum quem fovere debebant, non sine nota proditionis reliquerunt, verum etiam eidem se opponere praesumpserunt, et durante inter eos per triennium guerrarum discrimine, dicti nobiles et commune Metense, cum eis parentelam praedictam in castro praedicto ex improviso obsederunt. (1477C)Quo audito episcopus constante constantior, fide firmus cum Abraham, sapientia Salomonis non intectus, patientiae Job non expers, spe Simeonis suffultus, quem quidam de fidelibus suis clericis et laicis reliquerant, cum idem episcopus fratrem suum secum non haberet, qui in Franciam se transtulerat, ut cum armatorum potentia rediturus fratri suo subveniret, et episcopus Virdunensis, consanguineus suus, qui sibi libenter in manu potenti affuisset, ad ipsum pervenire non posset, cum fortuna in tantum sibi novercante potuisset alius in eclipsim desperationis incidisse, ita ut de resurrectione ipsius nulla spes haberetur: vir idem resumens vires animi, in Teutoniam ad gentes extraneas se convertit, ubi illustrium (1477D)virorum de Eurestein et de Daborc comitum, et aliorum multorum nobilium, qui in habenda militia potentes erant, auxilium imploravit. Qui sibi cum prece, tum pretio unanimiter adhaerentes, collecto magno exercitu, ipsum sunt secuti, et in tantum processerunt, quod se super Mosellae fluvium receperunt.
Quibusdam igitur de suis laudantibus, ut illa nocte fluvium non transirent, nec permitteret episcopus longo itinere fatigatos laborare ulterius transeundo illa nocte, sed procrastinaret transitum, et daret requiem hominibus et jumentis; idem qui plus suo quam aliorum sensu et ingenio regebatur, plus sibimetipsi (1478A)credens quam aliis (licet adversarii sui pro certo tenerent, quod Mosellam de caetero non transiret) Mosellae fluvium, qui tunc plenis erat alveis, cum exercitu copioso in admirationem multorum transvadavit, ita quod ne unus quidem remansit, qui fluvium non transiret. Mira res! Si enim illa nocte non transissent, sic excrevit fluvius nocte ipsa, quod in mane nullo modo transire potuissent. Et sic illi qui in castro obsessi erant, quorum sanguinem concives sui saeviter sitiebant cum plus quam per octo dies succursum exspectare non possent, et mortis periculo subderentur: sed Salvator, qui omnes homines vult salvos fieri, et neminem vult perire, dedit episcopo voluntatem transeundi, et transiit, terrasque dictorum nobilium ingressus, ponens in Domino anchoram (1478B)suae spei, elegit potius se et suos committere Martis discrimini, quam jus ecclesiae suae relinquere indefensum, et amicos suos mortis periculo subjacere.
Et cum in medio terrarum ducis et comitis, quibus etiam commune [ La commune de Metz, la bourgeoisie ] civium Metensium aderat, paratus esset confligere cum eisdem, et cum jam starent hinc inde castrorum acies terribiliter ordinatae, processit in medio venerabilis episcopus Tullensis, genu flexo supplicans, et orans, et suadens Metensi episcopo ut reciperet verba pacis.
Idem igitur episcopus illi parentelae compatiens, tanquam fidelitatis illorum, quam erga dominos suos studio devotionis ab antiquo exercuerant nec immemor, nec ingratus, pietate ipsorum ductus, ut eos (1478C)posset sine periculo corporum et rerum liberare; quibus redemptio seu liberatio alias quam ipso mediante non patebat; et quia dubii sunt eventus bellorum, elegit in eorum liberationem certitudinem compositionis et pacis. Et sic ipse quem suorum movebat pietas, et adversarii sui in quos timor tremorque repente irruerant, pestem guerrae gravissimae pace laeta, et laudabili concordia, mediante Tullensi episcopo, profusis multorum lacrymis, confuso humani generis inimico, terminarunt. Idemque episcopus, et fidelis, robusta et constans de Porta-Salis parentela, cum gaudio ad propria redierunt. Quinto decimo autem episcopatus sui anno, praesidente domino Innocentio papa quarto, ac domino Friderico filio domini Henrici (1478D)imperatoris regnante, vitam feliciter consummavit, et sepultus est in choro majoris ecclesiae Metensis. (An. 1238.) Hujus enim fuerat, quod habent hoc tempore raro, Mitis vita, manus munda, pudica caro.
Post hunc in vinea Domini Metensis ecclesiae concorditer enituit fecunda plantatio, propagatus indigena reverendus pater Jacobus Metensis epsicopus de regali prosapia, frater nobilis viri quondam Maheu ducis Lotharingiae ex patre Ferrico quondam duce Lotharingiae de sorore comitis Barrensis procreatus. Qui episcopus de nobili progenie, praeclarior virtutibus et moribus fulgebat; in quo quidquid virtutes (1479A)desiderant, confluebat, videlicet pacis amicitia, pudicitiae cupiditas, in potentia strenuitas, in strenuitate claritas, benignitas, sapientia, prudentiaque temperata, ac in eodem justitia, forma boni livore carens, elementa conjunxit, virtusque inserta resplenduit, pacis robore discordias suffocando, imperturbatus exstiterat inter prospera et adversa, morum ornamentis undique circumseptus.
Cujus decorem virtutum sol et luna mirabantur; cui regnanti concordia patriae totius applaudebat, quam in praesenti ipso semoto plaga pestilentiae non reliquit, cum non sit qui sanet vulnera patriae conturbatae, aut qui jacenti concussaeque dexteram porrigat miserantis. Metensis dioecesis quae sub ejus umbra fuerat patriae robus fortitudinis, facta est per (1479B)ejus eclipsim viribus imbecillis ac procellis intumescentibus non modice conquassatur, grexque Dominicus jam fere apparet pastorali regimine destitutus: qui suo tempore flectens habenas circum adjacentium rerum, cuncta sub juris regula limitabat, et conatus cupiditatis infringens, ejus morsus illicitos refrenabat, dum aedificia quaeque suae dioecesis diruta vetustate, sumptu mirabili visus est undique reparare, villas, castra, et castella debilia roborando, novaque construendo; eandemque dioecesim quamplurimis acquisitis de novo possessionibus decorando. Nam in oppido Saleborc [ Sarbourg ], quod tempore praedecessoris sui ardenti desiderio fuerat inchoatum, munitionibus insignibus, turribus et fossatis, et murorum propugnaculis fortissimis consummavit; et de Alba (1479C)[ Sar-albe ], de Herrestein et de Druchetin [ Turkestein ] turres et muros in melius reparavit, novas cisternas profundando; villas quoque de Vico et de Marsallo adeo firmavit, quod ab hostilibus insultibus non valeant expugnari; ac circa villam de Rambervilleir, quae sepibus erat circumdata, clausura murorum fortissimorum, et viginti quatuor altarum turrium decore circumfulsit, castrumque Spinalense et oppidum magnis firmitatibus reparavit, et castrum de Conflans, quod fere corruerat vetustate consumptum, munitionibus turrium et murorum decoravit, fossatisque profundis praemunivit.
Insuper juxta veterem Homborc, speculam totius mundi, castrum de novo construxit in cacumine cujusdam montis deserti, quod Homborc adhuc nominatur, (1479D)opere nimium sumptuoso, et inaestimabilibus expensis, ad totius episcopatus tuitionem, ubi militum, civium, incolarum, et episcopi castra praefulgent ab invicem separata, murorum altitudine, et turrium fortitudine, ac aedificiorum decore insignata, ubi de (1480A)reditibus mensae episcopalis saeculares canonicos instituit cum sufficientibus reditibus, ad cultum divini numinis deputatos, ipsumque stagnorum et molendinorum aedificatione adornavit. Item in abbatiis Belli-Prati [ Beaupré, Ord. Cit. ], et Salli-Vallis [ Salival, Ord. Prem. ], aliisque locis erexit innumerabilia aedificia operibus sumptuosis. Insuper acquisivit feodum de Albo-Monte reddibile cum suis appendiciis omnibus, ab episcopo metensi perpetuo possidendis.
Praeterea cum Ecclesia direxisset aciem contra dominum Conraldum filium Friderici imperatoris, post sententiam depositionis latam in eumdem, idem dominus Jacobus cum manu potenti, et brachio excelso veniens in adjutorium Ecclesiae, per virtutis suae ac militiae fortitudinem et industriam dictum (1480B)Conraldum mirifice fugavit et devicit, impensis innumerabilibus non parcendo. Item feodum de Maurimont cum appendiciis suis reddibile, et de Ruckesvignes reddibile cum appendiciis suis, et feodum de Gabondanges cum appendiciis suis episcopatui reddibile ab illustri viro Th. comite dicto Soiberto, in perpetuum acquisivit. Item ab illustri viro domino Henrico de Salmis feodum de Pierrepersie cum appendiciis suis, et reddibile cum hommagiis acquisivit. Item a domino Th. de Creincort acquisivit domos cum appendiciis suis. Et a Domino Werico dicto Le Vogien, partem suae advocatiae de Valle de Faus. Item a domino Petro filio domini Petri quondam militis de novo castro, advocatiam de Castris ante Metim [ Châtel devant Metz ]. Item acquisivit ab advocato (1480C)advocatiam Metensem. Item cum discordia inter ipsum et F. ducem Lotharingiae nepotem suum super eo quod ipse petebat ab ipso partem suae haereditatis ex parte patris et matris sibi provenientem; tandem perpacem obtinuit, retinuit, et habuit quidquid idem dux habebat apud Marsallum, et apud Vicum, et apud Remereville, et apud Corbesal [ Courbesaul ], et apud Sellacort, et apud Rembervilleir, et apud Sorneville, et apud Villeines, et apud Bissoncourt, sicut in litteris super hoc confectis plenius continetur: quae omnia per praedictam pacem acquisita, idem episcopus contulit episcopatui Metensi, sicut plenius in litteris suis continetur. Qui tam in temporalibus quam in spiritualibus viginti duorum annorum curriculis circumspecte (1480D)gubernans dioecesim, post haec feliciter triumphans in Domino, cum patribus obdormivit.
Actum anno millesimo ducentesimo sexagesimo, mense Septembri, Alexandro papa quarto in summo pontificatu praesidente.