Migne Patrologia Latina Tomus 123
Chronicon
Chronicon (Ado Viennensis), J. P. Migne 123.0138B
AETAS PRIMA AB ORIGINE MUNDI USQUE AD DILUVIUM.
123.0023A| Breves temporum per generationes et regna, primus ex nostris Julius Africanus sub imperatore Marco Aurelio Antonino simplicis historiae stylo elicuit. Deinde Eusebius Caesariensis, atque sanctae memoriae Hieronymus presbyter, chronicorum Canonum multiplicum ediderunt historiam, regnis simul ac temporibus digestam. Post hos alii atque alii, inter quos praecipue Victor, Turonensis Ecclesiae episcopus, recensitis praedictorum historiis, gesta sequentium aetatum usque ad consulatum Justini junioris explevit. Horum nos temporum summam, ab exordio mundi usque ad imperatoris Lotharii ac Ludovici fratris ejus, ac Ludovici et Caroli regum principatum, quanta potuimus brevitate notavimus, adjicentes e latere descendentem lineam temporum, 123.0023B| cujus indicio summa praeteriti saeculi cognoscatur. Quaedam etiam ex divinis libris ad eruditionem legentium, ubi opportunum duximus, subnotantes, ut ex brevi lector plura colligere possit.
Sex diebus rerum creaturam Deus formavit. Primo die condidit lucem. Secundo, firmamentum coeli medio libravit aquarum, ipsis aquis ac terra cum coelo superiore ac virtutibus, quae in ea Conditorem laudarent, ante horum sex dierum exordium creatis. Tertio, congregatis in suum locum aquis, quae cuncta contexerant, aridam jussit apparere. Quarto, sidera in firmamento coeli posuit, qui nunc quantum conjunctura aequinoctii colligitur, XII Kalendarum Aprilium vocatur. Quinto, natatilia et volatilia animantia creavit. Sexto, animalia terrestria, 123.0023C| et ipsum hominem Adam formavit: de cujus latere 123.0024A| dormientis matrem omnium viventium Evam produxit: qui nunc, quantum credibile videtur, decimus Kalendarum Aprilium dies appellatur. Unde merito creditur, si non verior sententia vicerit, eodem decimo Kalendarum Aprilium die, Dominum fuisse crucifixum. Dicebat enim una eademque non solum hebdomadis, sed et mensis die, secundum Adam pro generis humani salute vivifica morte sopitum, de productis e latere suo coelestibus sacramentis sponsam sibi Ecclesiam sanctificare: quo videlicet die primum Adam humani generis patrem ipse creaverat; eique de latere costam tollens, mulierem aedificaverat, cujus adjutorio genus humanum propagaret.
[A. M. 130] Adam annorum centum triginta 123.0024B| genuit Seth, cui supervixit annis octingentis. Verum Septuaginta Interpretes ante natum Seth posuerunt annos ducentos et triginta; postea, septingentos. Seth interpretatur resurrectio, quia in eo resuscitatum est semen justum, quod est stirpis filiorum Dei, et quia significavit resurrectionem Christi a mortuis: cujus mortem illatam a Judaeis significavit Abel, qui dicitur luctus, a fratre Cain occisus.
[235] Seth annorum centum quinque genuit Enos; cui supervixit annis octingentis septem. Porro Septuaginta ante natum Enos annos ducentos quinque posuere, postea, septingentos septem. Enos interpretatur homo, de quo benedicitur. Iste coepit invocare nomen Domini, quia hominum est proprium ut, suae conditionis memores, invocent Conditoris auxilium, 123.0024C| ut filii resurrectionis esse laetentur.
123.0025A| [325] Enos anno nonagesimo genuit Cainam, cui supervixit annos octingentos quindecim. Septuaginta ante natum Cainam centum nonaginta annos, postea septingentos quinque, posuere. Cujus nomen interpretatur natura Dei.
[395] Cainam annorum septuaginta genuit Malaleel; post cujus ortum vixit annos octingentos quadraginta. Septuaginta ante natum Malaleel, centum septuaginta; postea dixere septingentos quadraginta. Qui interpretatur, Quis est Dominus Deus, vel ex vita Deus.
[460] Malaleel anno sexagesimo quinto genuit Jared, cui supervixit annos octingentos triginta. Septuaginta ante natum Jared annos centum sexaginta quinque, postea posuere sexcentos triginta. 123.0025B| Interpretatur autem descendens sive roborans.
[622] Jared annorum centum sexaginta duorum genuit Enoc, cui supervixit annos octingentos. In hac generatione nusquam utrique codices discrepant. Enoch translatus est a Deo: quique etiam nonnulla scripsisse, Juda apostolo idipsum attestante, fertur. Sed ob antiquitatem suspectae fidei, a Patribus refutata sunt, ut sunt illa quae sub ejus nomine proferuntur de gigantibus fabulae, quod non habuerint homines patres.
[684.] Enoch annorum sexaginta quinque genuit Mathusalem, post cujus ortum ambulavit cum Deo trecentis annis. Septuaginta ante natum Mathusalem posuere centum quinquaginta quinque annos, postea ducentos Enoch, qui interpretatur dedicatio, septima 123.0025C| generatione translatus, civitatem electorum insinuat, quae in sexta hujus saeculi aetate pro Deo laborans, in septima sabbati futuri gloriam dedicationis exspectat. At quia reprobi sola praesenti sunt fidelitate contenti, Cain civitatem quam statuit non in septima generatione, sed in primogenito Enoch filio consecrat.
[874] Mathusalem annorum centum octoginta septem genuit Lamech, cui supervixit annos septingentos octoginta duos, id est usque ad diluvium. Septuaginta ante natum Lamech, centum sexaginta septem annos ponunt postea, octingentos duos, qui numerus, ut lector facillime videbit, juxta Hebraicam veritatem viginti annis, juxta vero Septuaginta 123.0025D| auctoritatem, quatuordecim annis tempora diluvii transiit. Et quomodo verum est quod octo tantum animae in arca salvae factae sunt? Sed in Hebraeorum et in Samaritanorum libris ita scriptum reperitur: Et vixit Mathusala centum octoginta septem annis, et genuit Lamech; et vixit Mathusala, postquam genuit Lamech, septingentis octoginta duos annos, et genuit filios et filias. Et fuerunt omnes dies Mathusalae anni nongenti sexaginta novem, et mortuus est. Et vixit Lamech centum octoginta duos annos, et genuit Noe. A die ergo nativitatis Mathusalae usque ad diem ortus Noe, sunt anni trecenti sexaginta novem. His adde sexcentos annos Noe, quia in sexcentesimo vitae ejus anno diluvium 123.0026A| factum est, atque ita fit ut nongentesimo sexagesimo nono vitae suae anno Mathusala mortuus sit, eo anno quo coepit esse diluvium. Mathusala annorum centum octoginta septem genuit Lamech: hac generatione gigantes nati sunt, hacque aetate Jubal ex genere Cain artem musicam reperit, cujus etiam frater Tubal Cain aeris ferrique inventor fuit.
[1056] Lamech annorum centum octoginta duorum genuit Noe, cui supervixit annos septingentos quinque. Septuaginta ponunt annos ante natum Noe, centum octoginta novem. Et postea, quingentos sexaginta quinque. In hac sola generatione summa universitatis discrepat, quia triginta quatuor annis plus vixisse Lamech in Hebraeis quam in Septuaginta translatorum codicibus invenitur: et quia hoc 123.0026B| potuit accidere errore scriptoris, potius ei linguae creditur unde est in aliam per interpretes facta translatio.
[1556] Noe, divino oraculo jubente, anno aetatis suae quingentesimo, arcam aedificare coepit. His temporibus, ut refert Josephus (Antiq. lib. I), scientes illi homines quod aut aquis aut igne perire poterant, in duabus columnis, ex latere et lapide factis, studia sua conscripserunt, ne delerentur memoria quae sapienter invenerant. Quarum lapidea columna fertur in diluvio durasse, et hactenus in Syria permanere. Noe anno sexcentesimo venit diluvium, mense secundo, decima septima die mensis. Cujus arcam Josephus sedisse refert in montibus Armeniae, qui vocantur Ararat. Haec prima aetas saeculi, secundum 123.0026C| Hebraicam translationem, continet annos mille sexcentos quinquaginta sex. Secundum Septuaginta editionem, bis mille ducentos quadraginta duos.
(OROS. l. I, c. 3.) In hac prima aetate, sacrae litterae continent, praeter veritatem historicam et omnis creaturae conditionem, quod virtute Spiritus sancti creatura, per inobedientiam peccati labe foedata, sanctificatis aquis esset ad perpetuam gratiam abluenda; sicque lux pietatis a nocte impietatis, misericordi justaque divisione, esset dirimenda. Et in formatione Adam, et, de costa lateris ejus, mulieris Evae, sacramentum Christi et Ecclesiae. Et in contempto mandato omnibus transgressoribus praeceptorum Dei perpetuam mortem justo judicio inferri. 123.0026D| Et in serpentem diabolum prolatam sententiam in eis manere qui ejus fecerint voluntatem; et in maledicto mulieris, originale peccatum sequi; et transgressorum filios sub peccato nasci; et praedictam poenam peccati in labore sudoris et doloris, quam radix humani generis Adam per propagationem in ramos ex radice damnata venientes infudit.
In Cain et Abel duorum populorum figuram, Judaeorum et Christianorum, ubi sacrificium majoris respuitur, et minoris placitum assumitur; electorum multitudinem, ad veram et aeternam dedicationem transferendam, et homicidae filios, viae suae ordinem corrumpentes, et justo et manifesto judicio omnipotentis Dei intercipiendos.
AETAS SECUNDA A DILUVIO AD ABRAHAMI NATIVITATEM. 123.0027| 123.0027A| [1657] Secunda saeculi aetate, prima hujus diei, quae est vicesima septima mensis secundi, egressus est Noe de arca, in qua pauci, id est octo animae, salvae factae sunt per aquam. Quod commemorans in Epistola sua beatus Petrus apostolus statim exponere curavit: Quod et vos nunc similis formae salvos fecit baptisma, non carnis depositio sordium, sed conscientiae bonae interrogatio per Deum: per resurrectionem Jesu Christi, qui est in dextera Dei, in aqua diluvii baptismum: in arca et his quae continebat Ecclesiam et fideles ejus; in octonario animarum numero, mysterium Dominicae resurrectionis, in cujus fide baptizamur, docens esse figurata.
Fuerunt autem Noe filii tres, Sem, Cham et Japhet, ex quibus septuaginta duae linguae sunt, id est 123.0027B| de Sem viginti octo; de Cham, triginta; de Japhet, quindecim.
[1658] Sem centesimo anno genuit Arphaxad, biennio post diluvium, a quo Chaldaei. Supervixit autem Sem nato Arphaxad quingentis annis, id est usque ad quinquagesimum annum nativitatis Jacob.
[1694] Arphaxad anno centesimo trigesimo quinto genuit Sale. Hic Septuaginta interpretes unam generationem plus quam Hebraica veritas posuerunt, dicentes quod Arphaxad, cum esset annis centum triginta quinque genuit Cainam, qui cum centum triginta annorum fuerit, ipse genuit Sale. Quorum translationem evangelista Lucas hoc loco videtur esse secutus. Vixit autem Arphaxad post natum Sale quadringentis tribus annis, cui tamen Septuaginta 123.0027C| post natum Cainam ascribunt annos quadringentos triginta, et Cainam post natum Sale, trecentos triginta octo. Ab Arphaxad Samaritae vel Indi.
[1724] Sale annorum triginta genuit Heber, cui supervixit annis quadringentis tribus. Ante natum Heber, Septuaginta posuerunt annos centum triginta, postea, trecentos triginta. Ab hoc Heber Hebraeorum nomen et genus oritur.
[1785] Heber annis triginta quatuor genuit Phalec, cui supervixit quadringentis triginta annis. Septuaginta ante natum Phalec posuere ann. centum triginta quatuor, postea, ducentos septuaginta. Phalec interpretatur divisio; cui propterea tale nomen parentes imposuerunt, quia tempore nativitatis ipsius terra per linguarum confusionem divisa est. Cujus divisionis 123.0027D| Arnobius rhetor ita meminit (ARNOBIUS in Psal. CIV): Sem, primogenito Noe, pars facta est a Persida et Bactris usque in Indiam longe, et usque Rhinocoruras: quae spatia terrarum habent linguas, sermone barbarico, viginti septem. In quibus linguis gentes sunt patriarum quadringinta sex, non diversarum linguarum, sed diversarum patriarum: 123.0028A| sicuti cum una lingua sit Latina, sub una lingua diversae sunt patriae, Brutiorum, Lucanorum, Apulorum, Calabrorum, Picentum, Tuscorum, et si dicamus his atque hujusmodi similia. Cham vero, secundus filius Noe, a Rhinocoruris usque Gaddila, habens linguas sermone Punico a parte Garamantum; Latino, a parte boreae; barbarico; a parte meridiani, Aethiopum, Aegyptiorum, et barbaris interioribus, vario sermone, viginti duabus linguis, in patriis trecentis nonaginta quatuor. Japhet autem, tertius, a Media usque ad Gaddila ad boream. Habet autem Japhet flumen Tigridem, quod dividit Mediam et Babyloniam, in patriis ducentis, sermone vario in linguis viginti quatuor. Fiunt ergo omnes simul linguae septuaginta duae; patriae autem generationum 123.0028B| mille, quae in tripartito orbe, Asia, Africa, Europa sitae sunt: habetque, ut diximus, Japhet flumen Tigridem, quod dividit Mediam et Babyloniam; Sem autem Euphratem; Cham vero Geon, qui vocatur Nilus.
Phalec annorum triginta genuit Ragau, cui supervixit annis ducentis novem. Septuaginta ante natum Ragau centum triginta annos ponunt, postea, ducentos octo. Tempore Phalec turris aedificata est factaque linguarum divisio. Hujus turris altitudo quinquies mille centum septuaginta quatuor dicitur tenere passuum, paulatim altioribus in angustias coarctatis, ut pondus imminens facilius sustentaret. Describunt ibi templa marmorea, lapidibus pretiosis auroque distincta, et multa alia quae videntur incredibilia. 123.0028C| Auctor hujus turris Nemrod gigas exstitit. Qui post confusionem linguarum migravit inde ad Persas, eosque ignem colere docuit. Abhinc errores gentium creverunt, templa constructa, et quidam gentium principes tanquam dii sunt adorati.
[1820] Ragau annorum triginta duo genuit Seruth, cui supervixit annis ducentis septem. Septuaginta ante natum Seruth, centum triginta duos annos ponunt, postea ducentos octo. Scytharum regnum exortum est, ubi primus regnavit Tanaus.
[1858] Seruth annorum triginta genuit Nachor, cui supervixit annos ducentos. Septuaginta ante natum Nachor ponunt annos centum triginta, postea, ducentos. Aegyptiorum regnum sumit principium, ubi primus regnavit Zoes.
123.0028D| [1878] Nachor annorum viginti octo genuit Thare, cui supervixit annos centum et novemdecim. Septuaginta ante natum Thare ponunt septuaginta novem, postea, centum triginta novem. Assyriorum regnum et Sicyoniorum nascitur; sed primus in Assyriis regnavit Belus, quem quidam Saturnum existimant: in Sicyonia Aegialeus, a quo Aegyalea nuncupata 123.0029A| est, quae hactenus Peloponnesus vacatur Ninus, rex Assyriorum primus, propagandae dominationis libidine, arma foras extulit, cruentamque vitam magnis per totam Asiam bellis egit.
[1948] Thare annorum septuaginta genuit Abraham, cui supervixit annos centum triginta quinque. Sub quo Zoroastres, magicae inventor, a Nino rege occiditur: qui Ninus ipse, dum deficientem a se oppugnat urbem, sagitta ictus interiit, murique Babyloniae a Semiramide regina Assyriorum aedificantur (BEROS. l. V). Hactenus secunda saeculi aetas protenditur, fiuntque anni a diluvio usque ad Abraham, mille septuaginta duo, secundum vulgatam editionem, id est Septuaginta interpretum: secundum vero Hebraeorum codices, longe pauciores inveniuntur, 123.0029B| id est ducentis nonaginta duobus.
In hac secunda aetate sacrae litterae continent, praeter veritatem historicam, fidem et sacramentis plenam Patrum obedientiam. In hac Noe mysticae jussioni et fabricae obediens, arcam figuratis numeris et mensuris fabricans, eamque mundis immundisque animalibus, ut ei praeceptum fuerat implens, Ecclesiam sanctam nobis composuit, mirificis sacramentis redundantem, lignum passionis et crucis ferentem, morte Christi baptismi gratiam exhibentem, pretium nostrum tanquam per ostium lateris manantem: per quod columba eadem ipsa Ecclesia tanto munere dotata processit: et corvus haereticus exiens, tantis sacramentis indignus, ab illa quae texerat, nigredine peccati illectus, transvolans humani cadaveris 123.0029C| cupiditate naufragus, reverti contemnit. Arca construitur a Noe de lignis non putrescentibus, Ecclesia construitur a Christo ex hominibus in sempiternum victuris, quae nunc in fluctibus hujus mundi natat.
Quod autem de quadratis lignis fieri jubetur, stabilem vitam sanctorum significat, undique ad omne opus bonum paratam: quocunque enim verteris quadratum, firmiter stabit.
Quod bitumine glutinantur arcae ligna intrinsecus et extrinsecus, ut in compage unitatis significetur tolerantia charitatis, ne scandalis Ecclesiam tentantibus, sive ab his qui intus sunt, sive ab illis qui foris sunt, cedat fraterna junctura, et solvat vinculum pacis: est enim bitumen ferventissimum et violentissimum gluten, significans dilectionis ardorem, 123.0029D| magna fortitudine ad tenendam societatem spiritalem omnia tolerantem.
Quod trecentis cubitis arca longa est, ut sexies quinquaginta compleantur: sicut sex aetatibus omne hujus saeculi tempus extenditur, in quibus omnibus Christus nunquam destitit praedicari, sed in trecentis cubitis signum ligni passionis ostenditur: ipsius enim litterae numerus crucis demonstrat signum, quo, socii Christi passionis effecti per baptismum, longitudinem vitae aeternae adipiscimur. Quod vero cubitis quinquaginta latitudo ejus expanditur, insinuat quod corda credentium Spiritus sancti dono charitate dilatantur: unde quinquagesimo die post resurrectionem suam Christus Spiritum sanctum 123.0030A| credentibus misit. Quod autem ejus altitudo triginta cubitis surgit, quem numerum decies habet in trecentis cubitis longitudo, quia Christus est altitudo nostra, qui triginta annorum aetatem gerens, doctrinam evangelicam consecravit, contestans legem non se venisse solvere, sed adimplere. Quod sexies longa ad latitudinem suam, et decies ad altitudinem suam, humani corporis instar ostendit, in quo Christus apparuit: corporis enim longitudo a vertice usque ad vestigium, sexies tantum habet, quantum latitudo, quae est ab uno latere ad alterum latus, a dextera in sinistram, vel a sinistra in dexteram: et decies quam altus a terra. Unde facta est arca trecentorum in longitudine cubitorum, et quinquaginta in latitudine, et triginta in altitudine.
123.0030B| Eadem arca collecta in unum cubitum, desuper consummatur: sic Ecclesia, corpus Christi, in unitate collecta sublimatur et perficitur. Quod autem aditus ei sit a latere, nemo quippe intrat in Ecclesiam, nisi per sacramentum redemptionis peccatorum, quod ex Christi latere aperto manavit.
Quod inferiora arcae bicamerata et tricamerata construuntur, sic ex omnibus gentibus vel bipertitam multitudinem congregat Ecclesia, propter circumcisionem et praeputium, vel tripertitam, propter tres filios Noe, quorum progenie repletus est orbis. Ideo arcae inferiora dicta sunt, quia in hac terrena vita est diversitas gentium. In summa autem omnes in unum consummamur: et non est ibi varietas, 123.0030C| quia omnia et in omnibus Christus.
Quod cuncta animalium includuntur genere in arca, quia ex omnibus gentibus et nationibus congregatio sit in Ecclesia: quod etiam Petro demonstratus discus ille significat, quod munda et immunda ibi sint animalia (Act. II); sicut in Ecclesiae sacramentis, et boni et mali versantur.
Quod septena sunt munda, et bina immunda, ideo quia boni servant unitatem spiritus in vinculo pacis, sanctum autem Spiritum in divina Scriptura in septiformi operatione commendat, mali autem in binario numero schismata faciles et quodammodo divisibiles ostenduntur.
Quod ipse Noe cum suis octavus numeratur, quia in Christo spes resurrectionis nostrae apparuit, qui 123.0030D| octava die, id est post Sabbati septimam, a mortuis resurrexit.
Quod post septem dies ex quo ingressus est Noe in arcam factum est diluvium, quia in spem futurae quietis, quae septimo die significata est, baptizamur.
Quod praeter arcam omnis caro quam terra sustentabat, diluvio consumpta est, quia praeter Ecclesiae societatem, aqua baptismi quamvis eadem sit, non solum non valet et salutem, sed potius valet ad perniciem.
Quod quadraginta diebus et quadraginta noctibus pluit, quia omnis reatus peccatorum in decem praeceptis legis admittitur per universum orbem terrarum: qui quatuor partibus continetur, sive ille reatus, qui ad dies pertinet, ex rerum prosperitate; 123.0031A| sive qui ad noctes, ex rerum adversitate contractus sit, sacramento baptismi abluitur.
Quod Noe quingentorum erat annorum, cum ei locutus est Dominus ut arcam sibi faceret, et sexcentos agebat annos cum in eam fuisset ingressus, significatur sexta aetate in manifestatione evangelica, Ecclesiam construendam, quod et secundus mensis anni sexcentesimi, quo intrat Noe in arcam significat, duo enim menses senario numero concluduntur a senario enim numero, et sexaginta cognominantur, et sexcenti et sex millia, et sexaginta millia, et sexcenta millia, et quidquid deinceps in majoribus summis per eumdem articulum numeri in infinitum consurgit. Et quod vigesimus septimus dies mensis commemoratur, ad ejusdem quadraturae 123.0031B| significationem pertinet, quae jam in quadratis lignis exposita est: sed hic evidentius quia nos ad omne opus bonum paratos, id est quodammodo conquadratos, Trinitas perficit, in memoria qua Deum recolimus, in intelligentia qua cognoscimus, in voluntate qua diligimus: tria enim ter, et hoc ter, fiunt viginti septem, qui est numeri ternarii quadratus.
Quod septimo mense arca sedit, hoc est requievit, ad illam septimam requiem significatio recurrit, qua perfecti requiescunt: ibi quoque illius quadraturae numerus iteratur, nam vicesima septima die secundi mensis, commendatum est hoc sacramentum: et rursus vicesima septima die mensis septimi, eadem commendatio confirmata est cum arca requievit; quod enim promittitur in spe, hoc exhibetur in re.
123.0031C| Porro quia ipsa septima requies cum octava resurrectione conjungitur, hoc in sacramento regenerationis nostrae, id est in baptismo, altum prozundumque mysterium est, quod quindecim cubitis supercrescit aqua, excedens altitudinem montium. Octo itaque et septem quindecim faciunt: sed octo significant resurrectionem, septem quietem. Hoc sacramentum resurrectionis et quietis transcendit omnem sapientiam superborum, ita ut nullo modo possint indagare scientia sua altitudinem resurrectionis et quietis: et quia septuaginta et septem, et octoginta ab octo dinumerantur, conjuncto utroque numero, centum quinquaginta dies, quibus exaltata est aqua, eamdem commendant nobis atque confirmant altitudinem baptismi in consecrando 123.0031D| novo homine ad tenendam quietis et consecrationis fidem.
Quod post dies quadraginta emissus corvus, non est reversus, aut aquis utique interceptus, aut aliquo supernatante cadavere illectus, significat homines immunditia cupiditatis teterrimos, et ob hoc ad ea quae foris sunt in hoc mundo ire: aut rebaptizari, quasi aut praeter arcam, id est praeter Ecclesiam, baptismus prosit, ut occidant et seducant, docere et tenere.
Quod columba emissa, non inventa requie, reversa est, ostendit per Novum Testamentum requiem sanctis in hoc mundo non esse promissam: post quadraginta enim dies emissa est; qui numerus 123.0032A| vitam, quae in hoc mundo agitur significat. Denique post septem dies dimissa propter illam septenariam operationem spiritalem, olivae fructuosum surculum retulit: quo significaret nonnullos etiam extra Ecclesiam baptizatos, si in eis pinguedo non defuerit charitatis, posteriore tempore in ore columbae tanquam in osculo pacis, ad unitatem societatis posse perduci. Quod post alios septem dies eadem dimissa, non est reversa, significat finem saeculi, quando erit sanctorum requies, non adhuc in sacramento spei, quo in hoc tempore consociatur, quandiu bibitur quod de latere Christi manavit: sed jam in ipsa perfectione salutis aeternae, cum tradetur regnum Deo et Patri, ut perspicua contemplatione incommutabilis veritatis, nullis ministeriis corporalibus egeamus.
123.0032B| Quod sexcentesimo et primo anno vitae Noe, aperitur arcae tectum, quia finita sexta aetate saeculi revelabitur absconditum sacramentum atque promissum.
Quod vicesimo septimo die secundi mensis, dicitur sicca fuisse terra, tanquam finita est baptizandi jam necessitas in numero dierum quinquagesimo et septimo: ipse enim est dies secundi mensis, vicesimus septimus, qui numerus ex illa conjunctione spiritus et corporis septies octones habet, uno addito propter unitatis vinculum.
Quod de arca conjuncti exeunt, qui disjuncti ante intraverant, quia in hoc tempore caro concupiscit 123.0032C| adversus spiritum, et spiritus adversus carnem (Gal. V); postmodum autem, id est in fine saeculi, in resurrectione scilicet sanctorum, omnimoda et perfecta pace spiritus corpori adhaerebit, nulla mortalitatis indigentia, vel concupiscentia resistente.
Dantur eis cuncta animalia in escam, ex quibus sanguis prohibetur manducari, ne vita pristina, quasi suffocata, teneatur in conscientia, sed habeat tanquam effusionem per confessionem.
Quod vero testamentum posuit Deus inter se et homines, atque omnem animam vivam, ne perderet eam diluvio, arcum scilicet qui apparet in nubibus, qui nunquam nisi de sole resplendet, quia illi non pereunt diluvio, qui in prophetis et omnibus divinis 123.0032D| Scripturis, tanquam in Dei nubibus agnoscunt Christum.
In hac aetate secunda post diluvium plantavit vineam Noe et inebriatus atque nudatus est in domo sua, portans Christi figuram, qui inebriatus est dum passus est, nudatus est dum crucifixus est in domo sua, in gente sua et in domesticis sanguinis sui. Hanc nuditatem, id est passionem Christi, videns Cham derisit: et Judaei Christi mortem videntes, subsannavere. Sem vero et Japhet, tanquam duo populi, ex circumcisione et praeputio, credentes, quodammodo passionem Christi velamento texerunt, id est sacramento honoraverunt: vestimentum enim significat sacramentum, quod dorso imposuerunt, 123.0033A| quasi memoriam praeteritorum; quia passionem Christi transactam celebrat Ecclesia, non adhuc spectat futuram. Medius autem frater Cham, id est impius populus Judaeorum, qui nec primatum apostolicae tenuit, nec ultimus in gentibus credidit, vidit nuditatem patris, quia consensit in necem Domini Salvatoris: nuntiat fratribus foras, quia per eum manifestatum est quod erat in prophetis secretum; ideoque fit servus fratrum suorum, facta ipsa gens quodammodo scriniaria Christianorum, bajulans legem et prophetas ad testimonium assertionis Ecclesiae, ut honoremus per sacramentum quod numerant illi per litteram. Peccante Cham posteritas ejus damnatur, quia plebs Judaica quae Dominum crucifixit, 123.0034A| etiam in filios poenam damnationis suae transmisit. Sed et reprobi qui hic delinquunt, in posterum, id est futurum, sententiam damnationis excipiunt.
Nemrod filius Chus, primus novam imperii cupiditate tyrannidem arripuit, comparatus diabolo, qui superbe intumescens super sidera se exaltare voluit: quique venator et deceptor hominum ad mortem in Babel, id est in confusione, regnare non immerito dicitur; ubi confunduntur linguae turrim impietatis superbae aedificantium, omnium videlicet qui ab unitate fidei et integritate confessionis quasi per dissonantiam linguae ad invicem fecerunt.
AETAS TERTIA AB ABRAHAM AD DAVID USQUE. 123.0033| 123.0033B| [2185] Tertia mundi aetas a nativitate coepit Abraham patriarchae, qui septuaginta quinque annorum cum esset, relicta gente et patria, ad imperium Dei venit in terram Chanaan, accipiens promissionem nascituri de suo semine Salvatoris, in quo benedicerentur omnes gentes, simul et seipsum in gentem magnam esse futurum (Gen. XII): quarum una spiritalis, alter est promissio carnalis (Rom. IV; Gal. III, IV). His temporibus adhuc Ninus et Semiramis in Assyriis regnant.
[2271] Abraham annorum octoginta sex genuit Ismael, a quo Ismaelitae, qui postea Agareni, ad ultimum Saraceni sunt dicti. Vixit autem Ismael annos centum triginta septem: interpretatur autem Ismael auditio Dei, populum Judaeorum significans, 123.0033C| eo quod in fine mundi crediturus a Domino exaudiatur. Porro Agar interpretatur advena vel conversa, Synagogae gerens personam.
[2285] Abraham annorum centum genuit Isaac: qui primus et solus intra Testamenti Veteris seriem, legitur octava die circumcisus. Quod non sine magno mysterio privilegium est filio promissionis donatum. Interpretatur autem Abram pater excelsus, propter priorem scilicet populum Judaeorum: Abraham vero pater multarum, id est gentium, sicut est illud in Apostolo: Qui contra spem in spem credidit, ut fieret pater multarum gentium (Rom. IV, 18). Vixit autem centum septuaginta quinque annis.
[2350] Isaac annorum septuaginta genuit Esau et 123.0033D| Jacob, patriarchas Idumaeae et Israeliticae gentis, post quorum ortum vixit annis centum et viginti: factique sunt omnes anni illius centum octoginta. His temporibus primus apud Argos regnavit Inachus, annis quinquaginta: cujus filius fuit Phoroneus, qui primus in Graecia leges judiciaque conscripsit, qui et Io, quem Aegyptii mutato nomine Isidem coluerunt. Interpretatur autem Isaac risus, 123.0034B| qui in typo Salvatoris a patre in sacrificio oblatus est.
[2440] Jacob annorum nonaginta genuit Joseph. His temporibus Serapis et Jovis filius, ut quidam ferunt, Aegyptiorum rex moriens, falso errore in deos transfertur; et Memphis civitas in Aegypto conditur ab Ape Argivorum rege: Sparta quoque a Sparto Phoronei filio Argivorum regis.
[2480] Jacob annorum centum triginta descendit in Aegyptum, in animabus septuaginta. Vixit autem annis decem et septem in Aegypto: factique sunt omnes dies vitae illius, centum quadraginta septem anni. Interpretatur autem Jacob supplantator, qui et Israel videns Deum: vel melius princeps cum Deo, omnium sanctorum praeferens imaginem, qui per 123.0034C| fidem atque munditiam cordis semper videns Deum. Joseph annorum centum decem mortuus: cujus ossa tulit Moyses et filii Israel pariterque ossa fratrum ipsius filiorum Jacob, et portaverunt in terram Chanaan. Hoc tempore Graecia Argo regnante habere segetes coepit, delatis aliunde seminibus.
[2546] Hebraeorum servitus in Aegypto annorum centum quadraginta quatuor. Ut scriptura autem testatur Exodi, habitatio filiorum Israel qui manserunt in Aegypto fuit quadringentorum triginta annorum: quibus expletis, eadem die egressus est omnis exercitus Domini de terra Aegypti, quorum tamen summam annorum, chronographi a septuagesimo anno et quinto nativitatis Abraham, quando terram 123.0034D| repromissionis intravit, computant, sequentes editionem Septuaginta interpretum, quae dicit: Habitatio autem filiorum Israel, qua habitaverunt in Aegypto et in terra Chanaan, ipsi et patres eorum, anni trecenti triginta. Quam necessario sequendam et ipsa Hebraica veritas ostendit, quae narrat Caat, filium Levi, quem natum esse constat in terra Chanaan, vixisse annis centum triginta tribus, et filium 123.0035A| Amram patrem Moysis annis centum triginta septem, et ipsum Moysem octoginta fuisse annorum, tempore egressionis de Aegypto. Quia nimirum horum summam annorum constat quadringentos et triginta implere non posse. Annuit autem horum translationi et Apostolus cum ait: Abrahae dictae sunt promissiones, et semini ejus non dicit: Et seminibus, quasi in multis, sed quasi in uno, et semini tuo, qui est Christus: hoc autem dico: Testamentum confirmatum a Deo, quae post quadringentos et triginta annos facta est lex, non irritum facit ad evacuandam promissionem (Gal. IV, 16, 17). His temporibus, scilicet servitutis Israel in Aegypto, Prometheus fuisse scribitur, quem figunt fabulae de luto formasse homines. Tunc etiam fratres ejus Atlas magnus est astrologus habitus: 123.0035B| Mercuriusque nepos Atlantis multarum artium peritus, et ob hoc post mortem vano errore in deos translatus.
[2645] Hac etiam aetate primus Procidus quadrigam junxit: eodemque tempore Cecrops Athenas condidit, et ex nomine Minervae Atticos Athenienses vocavit. Iste etiam bovem immolans, primus in sacrificio Jovem adorari praecepit. Tunc primi chorites Corybantes modulatam in armis saltationem et consonam invenerunt. Tunc etiam scribitur in Thessalia sub Deucalione factum diluvium, et Phaetonis fabulosum incendium.
[2649] Moyses, annis quadraginta eductum ex Aegypto populum Israel, et de servitute Aegypti liberatum, rexit in deserto, quorum primo anno tabernaculum 123.0035C| Domino construit, et septem mensibus opus perficiens, mense primo anni secundi, prima die mensis erexit. Per eumdem Moysem Judaei simul cum lege et litteras habere coeperunt. Quinque libri Moysis, secundum Septuaginta seniorum interpretationem, continent gesta annorum trium millium septingentorum triginta. Quot vero annos hujus temporis Hebraica veritas contineat, Joseph in primo contra Apionem Grammaticum libro ita commemorat: Neque igitur innumera apud nos habentur volumina inter se invicem discordantia, sed duo tantum et viginti sunt libri, qui omnium temporum seriem continent, qui et juste creduntur divinitus inspirati. Ex quibus quinque sunt Moysis, continentes leges vitae et successionis humanae prosapiam, 123.0035D| usque ad ipsius Moysis terminum pertendentes, qui paulo minus a tribus millibus annorum continentiam gerunt. Moysis temporibus templum Delphis construitur: Lacedaemon conditur. Moyses centum viginti annorum moritur. Vitis in Graecia invenitur. His temporibus adeo ingens et gravis aestus incanduit, ut sol per devia transcendens universum orbem non calore affecisse, sed igne torruisse dicatur. Inde ridicula Phaetonis texitur fabula.
Josue annis viginti sex rexit populum Israel, ut Josephus docet; nam Scriptura sancta quot fuerint anni ducatus illius tacet. Eusebius in Chronicis viginti septem posuit. Primo autem sui ducatus anno Josue, primo mense, decima die mensis, populum patefacto 123.0036A| Jordanis alveo, in terram repromissionis induxit. Quo videlicet anno, ut in Chronicis Eusebii reperimus, principium erat quinquagesimi primi jubilaei secundum Hebraeos, facile inveniri valet, id est anni bis mille quingenti ab initio mundi erant completi: singulis Jubilaeorum ordinibus per quinquagenos annos deputatis. Sed nostra inquisitio comperit minorem temporis hujus esse summam: constat enim quia mille sexcenti quinquaginta sex ad diluvium usque fuere anni: inde ad Abraham, ducenti nonaginta duo qui septuaginta erat annorum quando promissionem Dei accepit. Promissionis anni quadringenti triginta; ducatus Mosis, anni sexaginta qui profecto numerus non bis mille quingentos, sed septem minus, id est bis mille quadringentos nonaginta 123.0036B| tres annos implent. His temporibus Josue, primus Erychthonius Atheniensium princeps in Graecia quadrigam junxit. Josue centum et decem annorum moritur.
[2757] Othoniel annis quadraginta de tribu Juda primus Israel, Deo jubente, judex constituitur, illum praefigurans qui in tertio tempore mundi tribu Juda cum gratia ad salvandos populos venit. Hujus temporibus primo filii Israel servierunt Chusan Rasataim regi Mesopotamiae, octo annis Cadmus regnat Thebis, qui primus Graecas litteras adinvenit. Per idem tempus, primi Linus et Amphion apud Graecos in musica arte claruerunt, Idaeique Dactyli ferrum invenerunt eo tempore.
[2797] Ahoth, anno octogesimo, filius Jera, filii 123.0036C| Gemini, qui utraque manu utebatur pro dextera. Cujus principiis servivit Israel Eglon regi Moab annos decem et octo, donec percusso Eglon liberavit Israel. Hoc tempore Cyrene civitas condita est in Libya. His temporibus fabulae fictae sunt de Triptolemo, quod, jubente Cerere, serpentium pennis gestatus, indigentibus frumenta volando distribuit; de Hippocentauris, quod equorum hominumque fuerint natura permisti; de Cerbero tricipiti inferorum cane; de Phrixo et Helle sorore sua, quod ariete vecti per aerem volaverint; de Gorgone meretrice, quae crinita serpentibus fuerit, et aspicientes convertebat in lapides; de Bellerophonte, quod equo pennis volanti sit vectus, de Amphione, quod citharae cantu lapides et saxa commoverit.
123.0036D| [2877] Debora, prophetissa ex tribu Ephraim cum Barac de tribu Nepthalim, annis quadraginta. Cujus initio ducatus oppressit filios Israel Jabin, rex Chanaan, qui regnabat in Asor annis viginti, sed occiso ab Israel, et a Jael uxore Abercinei. Sisara principe militiae ejus, humiliatus tandem ac deletus est. Hoc tempore Miletus condita. Per idem tempus Apollo medicinae artem invenit. Fabula quoque tunc ficta est de fabro Daedalo, et ejus filio Icaro, quod coaptatis sibi pennis volaverit. Haec aetate primus regnat Latinis Picus, qui fertur Saturni filius fuisse.
[2918] Gedeon annis quadraginta ex tribu Manasse. Sub quo servit Israel Madianitis et Amalechitis 123.0037A| septem annis; sed Gedeon pugnante liberatur. Urbs Tyrus condita, ante templum Hierosolymorum, annis ducentis et quadraginta. Orpheus Thracius Linusque magister Herculis, artis musicae inventores, clari habentur. Argonautarum navigatio scribitur.
[2955.] Abimelech, annis tribus regnavit in Sichem. Iste septuaginta fratres suos filios Gedeonis interfecit. Hercules Ilium vastat.
[2958.] Thola, annis viginti quatuor filius Foa, patrui Abimelech, vir de Issachar, qui habitabat in Sanir montis Ephraim. Priamus in Troja post Laomedontem, regnavit annos tredecim. Fabula ficta de Minotauro, bestia labyrintho inclusa. Bellum Lapitharum et Centaurorum, quos scribit Palaephatus 123.0037B| primo de Incredibilibus libro, nobiles fuisse equites Thessalorum,
[2981] Jair, annis duobus et triginta ex tribu Manasse. Per haec tempora Hercules agonem Olympiacum constituit, atque in Libya Antaeum occidit, a quo usque ad primam Olympiadem supputantur anni quadringenti triginta.
[3004] Jeptes Galadites, annis sex. Philistini et Amanitae deprimunt Israel; ex quibus Amanitae debellantur a Jepte; qui in libro Judicum ab aetate Moysis usque ad semetipsum, ait supputari annos trecentos, vel, ut quidam codices habent, annos trecentos quinque et viginti. Cujus tempore Hercules quinquagesimum secundum annum agens, ob morbi dolorem sese flammis injecit. Per idem tempus Alexander 123.0037C| Helenam rapuit, Trojanumque bellum decennale surrexit.
[3010] Abesa de Bethlehem, annis septem. Agamemnon imperat Mycenis quinque et viginti. Cujus anno quindecimo Troja capitur. Amazones arma sumpserunt.
[3017] Ajalon Zabulonites, annis decem. Hic cum annis suis decem in Septuaginta Interpretibus non habetur, quorum damno supplendo, Josue filio Nun, Eusebius Samueli et Sauli, quorum annos Scriptura non dicit, plures annos quam in Josepho legerat, annotavit, quatenus ab egressu Israel ex Aegypto usque ad aedificationem templi quadringentorum octoginta annorum summam, quam Scriptura praedicat haberet.
123.0037D| [3025] Abdon sive Labdon de tribu Ephraim, annis octo. Cujus anno tertio Troja capta est; et Aeneas ad Italiam venit. Completis a primo anno Cecropis, qui primus apud Atticam regnavit, annos trecentos triginta quinque. A quadragesimo autem et tertio anno regni Nini Assyriorum regis, computantur anni octingenti viginti quinque. A mortuo Labdon servivit Israel Philistaeis quadraginta annis. Hac aetate Carmentis nympha Latinas litteras reperit.
[2025] Samson de tribu Dan, annis viginti. Ascanius Aeneae filius Albam condidit. Ulyssis quoque fabula ficta. Hactenus Judicum liber tempora signat, habens annos ducentos nonaginta novem, Judices autem duodecim; post quos sacerdotes constituti 123.0038A| sunt Latini, qui postea Romani nuncupati sunt, post tertium annum captivitatis Trojae, sive annis tribus. Postquam octavum regnavit Aeneas, ut quidam scribunt, Ascanius annis triginta octo. Ante Aeneam, Janus, Saturnus, Picus, Faunus, Latinis in Italia regnaverunt per annos circiter centum quinquaginta.
[3046] Heli sacerdos annis quadraginta. In Hebraeorum libris, anni quadraginta: in Septuaginta, anni viginti inveniuntur. Arca Testamenti ab Allophylis capitur. Regnum Sicyoniorum finitur, qui ab Aegialeo usque ad Zeuzippum regnaverunt, per annos nongentos sexaginta duos. Hectoris filii Ilium receperunt, expulsis Antenoris posteris, Heleno illis subsidium ferente. Latinorum tertius Silvius Aeneae filius, regnat annis viginti novem qui quod post mortem 123.0038B| patris editus, ruri fuerat educatus, et Sylvi, et Posthumi nomen accepit, a quo omnes Albanorum reges Sylvii vocati sunt.
[3085] Samuel et Saul, annis quadraginta. In Scriptura sacra, ducatus Samuelis quot annis fuerit minime patet; docet tamen Josephus tredecim annis principatum illius emicuisse. Chronici vero, Samuel et Saul simul annis quadraginta praefuisse signant. In Actibus apostolorum apostolus Paulus ita concionatus ad populum est: Deus plebis Israel elegit patres nostros, et plebem exaltavit, cum essent incolae in terra Aegypti, et in brachio excelso eduxit eos ex ea, et per quadraginta annorum tempus, mores eorum sustinuit in deserto; et destruens gentes septem in terra Chanaan, sorte distribuit eis terram eorum, 123.0038C| quasi post quadringentos et quinquaginta annos; et post hac dedit judices, usque ad Samuel prophetam; et exinde postulaverunt regem; et dedit illis Deus Saul, filium Cis, virum de tribu Benjamin, annis quadraginta. Ab hoc tempora prophetarum incipiunt. Lacedaemoniorum regnum exoritur; atque Homerus fuisse putatur.
In hac tertia aetate mundi, salva veritate historica, praefigurat in vocatione Abrahae, terram viventium Christi populo futuram, nec incolatus nostri longos exitus formidandos, et in Christo Domino semper sperandum, per cujus gratiam vivendo sempiterna potiemur haereditate; et in semine ejusdem Abrahae, ut stellas coeli multiplicari populum Christianum; et in oblatione et sacerdotio ejus regale Ecclesiae sacerdotium, 123.0038D| et in proprietate nominis ipsius, quod esset in Christo pater multarum gentium per fidem, cum unius tantum gentis pater fuerit per generationem: et in circumcisione carnis, quod corde circumcidendus esset Christianus.
Et in Isaac nato, qui risus dicitur, quod gentium populus qui in Christum de illa serie in carne venientem irrisum a Judaeis crederent, et agnoscerent illius contumeliosam passionem, suam veram esse liberationem.
Et in Sodoma et Gomorra, impiarum civitatum subversione, futuri judicii diem, nec posse evadere statuta supplicia, noxia curiositate propositum sanctae conversationis contemnentes, retroque male vivendo 123.0039A| respicientes; solosque liberari, quos gratia Christi liberaverit.
Et in immolatione arietis pro Isaac, Christi passionem expressam; et injuratione Dei quod semen Abrahae in Christo supra numerum extenderetur, et non tantum ex semine carnis, sed fide vocari ad infinitum numerum filios Abraham.
Et ex femore Abraham, carnem Christi venturam, quando idem Abraham servo jubet: Pone manum tuam sub femore meo, et jura mihi per Deum coeli; ostenditque Christum qui est Deus coeli, per Virginem Mariam ex femore suo in carne futurum.
Et in geminis Rebeccae duos populos, Christianos et Judaeos, quorum minor Jacob lenis, in ipsa jam pueritia per cocturam rubram lenticulae, majorem 123.0039B| fratrem Esau hispidum supplantans, lenem mitemque signat populum Christianum, qui per cocturam rubram, Passionem scilicet Christi, sanguine rubratam, edaci ac saevienti Judaeo populo, cujus curam gestabat Esau, primatus dignitatem illo vendente suscepit; ille quod nascendo habuit per concupiscentiam perdidit; Christianus per gratiam quod in natura non habuit, acquisivit. Cui pelles haedorum super brachia, et cervicem nudam mater aptavit, vesteque primogeniti sui induit, tanquam jam nobis illum figuratum ostendens Christum, qui accepit, non carnem peccati, sed similitudinem carnis peccati, legemque Veteris Testamenti tanquam vestem primogeniti excipiens, non solverit, sed impleverit. Post cujus odorem benedictae concurrunt omnes gentes, quae 123.0039C| per gratiam Judaeis et primatum, et benedictionem abstulerunt. Jacob quoque, filius Isaac, nepos Abrahae fugiens fratris insidias, in sacramento lapidem quem ad caput habuit dormiens eminus erigens eumque liniens oleo, Christum nobis lapidem angularem consecravit. Et idem Jacob, claudus effectus in latitudine femoris populum Hebraeorum significat claudicaturum. Judas filius Jacob, cum nuru sua concubuit Thamar, qua intelligitur plebs Judaea, cui de tribu Juda reges tanquam mariti adhibebantur; unde nomen ejus amaritudo interpretatur, quia ipsa Domino fellis poculum dedit.
In duobus filiis Judae duo genera principum qui non recte operabantur in plebe, unum eorum qui oberrat, alterum qui nihil proderat: nec enim sunt 123.0039D| amplius quam duo genera hominum inutilia generi humano: unum nocentium, alterum praestare nolentium, et, si quid boni habent, in hac terrena vita perdentium, tanquam in terram fundentium; unde major Her interpretatur pellicitus, qualibus tunicis induti sunt primi homines, in poenam damnationis suae, dimissi ex paradiso. Sequens Onan interpretatur moestus eorum, id est, quibus nihil prodesse cum habeat unde prodesse possit. In tertio filio Judae, Sela qui interpretatur dimissio ejus, significatur tempus ex quo reges plebi Judaeorum coeperunt de tribu Juda non fieri; quia erat eadem tribus Judae, sed etiam in populo Judae nemo regnabat; propterea Thamar filium Judae maritum non 123.0040A| accipiebat. Isto tempore omne magisterium Judaeorum, et mystica, unde Christi vocabantur, unctio ipsa defecerat. Neque ad mysticam unctionem Herodes pertinet alienigena, qui deficiente ex tribu Juda principe regio, a Romanis in Judaea regnum acceperat; sub cujus tempore natus est Christus, unctus Sanctus sanctorum oleo exsultationis prae participibus suis, qui veniens ad oves quae perierant domus Israel, testimonio Joannis, in aqua usus est; cujus figuram gessit ipse Judas, cum iret ad tondendas oves in Tamna, quod interpretatur deficiens; jam enim defecerat princeps ex Juda, atque unctio mystica Judaeorum. Venit autem cum suo pastore Odollamite, cui nomen erat Iras; interpretatur autem Odollamites testimonium in aqua, habens quidem 123.0040B| Dominus testimonium majus Joanne, propter infirmas tamen oves, hoc testimonio usus est in aqua, nam et ipse Iras, quod nomen illius pastoris fuit, interpretatur fratris mei visio. Vidit omnino fratrem suum Jesum secundum semen Abrahae, secundum cognationem Mariae et Elizabeth matris suae; eumdemque Dominum et Deum suum, quem jam salutaverat ex utero, agnovit perfectius ex columba; et ideo tanquam Odollamites, vere testimonium perhibet in aqua. Venit autem Dominus ad oves tondendas, hoc est exonerandas sarcinas peccatorum. Inde Thamar habitum mutat; nam et commutans interpretatur; mutat et nomen, et de Synagoga fit Ecclesia, sed in ea prorsus nomen amaritudinis permanet, non illius in qua Domino 123.0040C| fel ministravit, sed illius in qua Petrus flevit amare, nam et Juda confessio est, confessioni ergo amaritudo misceatur, ut vera poenitentia praesignetur. Haec poenitentia fecundatur Ecclesia in omnibus gentibus; nam et ipse habitus meretricis, confessio peccatorum est; typum quippe Ecclesiae gerit Thamar ex gentibus evocatae, sedens cum hoc habitu ad portam Enahim, quod interpretatur fontes, currit enim velut cervus ad fontes aquarum pervenire ad semen Abrahae: illic enim a non cognoscente fetatur, quia de illa praedictum est: Populus quem non cognovi, servivit mihi. Accipit in occulto annulum, monile, et virgam; vocatione signatur, justificatione decora, glorificatione exaltatur, sed haec adhuc in occulto, ubi fit conceptio sanctae ubertatis. Mittitur 123.0040D| meretrici promissus haedus exprobratio scilicet peccati per eumdem Odollamitem, tanquam increpantem et dicentem: Generatio viperarum; sed non eam invenit peccati exprobratio, quam mutavit confessionis amaritudo. Post vero publicis signis annuli, monilis, et virgae arguit temere judicantes Judaeos, quorum jam personam Judas ipse gestabat, prolatis certissimis documentis suae vocationis, justificationis et glorificationis. Ostendit virgam signum passionis, et monile legitimae legis, et annulum pignus immortalitatis, quando accusatur a Judaeis quasi adulteratrix legis.
In actionibus quoque Joseph et Benjamin, Christus et Ecclesia ipsius figuratur. Quorum unus Joseph a 123.0041A| patre missus, signat Christum a Patre missum ad oves visitandas, cum fratres in passione, tunica exspoliatum miserunt in lacum; ac vestem ejus in sanguine haedi tinctam, sub falsa testatione, patri miserunt; venditumque gentibus Salvatorem transmiserunt, cui in coelo sol, stella ac luna, et in manipulis terra, inferna quoque carceris subderentur, ut ei omne genu flectatur coelestium, terrestrium, et infernorum. Cum eodem Joseph, ad sacramentum Dominicae passionis, duo Pharaonis spadones in carcerem detrusi sunt, ut trium crucifixorum numerus suppleretur; e quibus verus Joseph Christus, revelando mysteria unum puniret per debitum supplicium, alterum per indebitam gratiam liberaret. Idem Joseph post duos annos dierum tertio incipiente, de 123.0041B| carcere educitur; et Christus die tertia a mortuis resurgit. Praesentatur Pharaoni; mundo resurrectio declaratur. Data est Joseph potestas in Aegypto; data est Christo omnis potestas in coelo et in terra. Collegit Joseph per suos frumentum multum; collegit Christus credentium numerum sine numero. Constituit Joseph horrea per totam Aegyptum; consecravit Christus per totum mundum Ecclesias. Aperuit Joseph horrea tempore famis, et ministravit frumenta populis; aperuit Christus ex horreis suis diuturnam sui corporis praebiturus annonam esurientibus et sitientibus justitiam. Acquisivit Joseph totam Aegyptum Pharaoni; acquisivit Christus mundum pastum et reconciliatum Patri. Venerunt fratres Joseph, qui eum vendiderant, fame compulsi, ad 123.0041C| eum; venerunt et ad Christum Judaei, qui eum crucifixerant, ut ejus refecti cibariis, a fame animae liberarentur. Adorant illi, adorant et isti: sicque miris sacramentis, in actione fratrum, actio nobis apostolica praemonstratur.
In Benjamin quoque extremo Joseph fratre et doctor et magister gentium in fide et veritate, Paulus praefiguratur: cui figurate scyphus argenteus in sacco legis celatur, et trecenti argentei cum quinque stolis optimis dantur.
Et in descensione Jacob in Aegyptum, Christi descensio in mundum; et in multiplicatione seminis ejus in Aegypto, in Christo per fidem gentes in toto mundo multiplicandae.
In Moyse figura exprimitur Mediatoris, qui mundo 123.0041D| pacem intulit, ut Moyses Aegyptum sabulo abscondit, Christus ex obsessis virtutem diaboli expellendo cohibuit. Quod idem Moyses uxorem filiam sacerdotis Madian accepit, mediatorem ex alienigenis sumere conjugem significat et Ecclesiam. Quod idem pastor ovium, mediatorem signavit pastorem bonum ovium in carne futurum: qui ex hoc mundo quasi ex Aegypto oves suas colligendo, in unum ovile Ecclesiae congregaret. Superantur magorum praestigia, 123.0042A| serpensque Moysi voravit serpentes eorum magorum: virga Christi, doctrina, qua omnium paganorum haereticorumque dogmata consumuntur.
In Aegypto decem plagis mundus feritur: in occisione agni, Christi immolatio: et in figura Paschae, Christi transitus ad Patrem. In mari Rubro baptismus Christi sanguine rubratus. In manna, panis coelestis. Christus expressus in extensione manuum Moysi, signo crucis expugnari inimicos. Datae leges in monte, Christi mandata servari in spiritali altitudine, in tabernaculo, Christi Ecclesiam.
In Aaron sacerdotio, novum in Christo sacerdotium: In sacrificiis omnibus, Christum figuratum. In varietate leprarum, haereseon vel errorum varietates, in escis mundis et immundis, eleemosynis munda 123.0042B| omnia fieri. In Aegypti escis desideratis, Christum manna fastidisse, et voluptatibus illicitis concupiscentias praestitisse. In virga Aaron germinante confirmationem Sacerdotii Christi. In aeneo serpente, Christi morte ubique in ore fidelium sonante, virulentiam virorum perimendam, et a percussione diaboli, fide mortem Christi aspicientes sanandos. Et in bis per ussa petra sacramenta passionis Christi mirabili opere distincta. Et in vacca rufa, cujus cinis in aquas lustrationis projicitur, mysterium nostrae redemptionis et salutis plenissime expressum.
In sepultura Moysi occultata, litteram legis; et carnales observationes occulendas.
In Jesu Nave principatu sequente, Dominum Christum in Novo Testamento verum ducem et principem 123.0042C| futurum, et civitates mundi destructurum, ac aereas potestates debellaturum, ac omnem idololatriam penitus abluturum, et omnis generis vitia expugnaturum.
Debora in typo Ecclesiae hostem superavit. Gedeon gratiam Christi abundantem commendavit, et quod fide, trinitatis hostes essent superandi, ac martyria appetenda actis suis insinuat. In Abimelech concubinae filio, haeretici. In Jephte filia virgine, carnis Christi immolatio virginis et in resurrectione totius corruptionis absorptio. In Samson Nazareo, Christus Dominus fortis in capite; in ligatione ipsius a meretrice muliere, Christus Dominus, quod Judaeorum vincula omnia potentialiter dirumperet. In Ruth, Ecclesia ex gentibus, Judaeis illudens. 123.0042D| In Samuele, Christus Dominus dux, sacerdos et propheta, sacerdotes arguens, et Synagogam veterem novo sacerdotio Christi in gratia Novi Testamenti permutans.
Clauditur haec tertia aetas Patriarcharum actis, et legis sacramentis, ac judicium figuris, venerabiliter insignis, in repulsione et abjectione Saulis, continens annos nongentos quadraginta.
AETAS QUARTA A DAVIDIS REGNO AD TRANSMIGRATIONEM HEBRAEORUM BABYLONIAM. 123.0043| 123.0043A| [3125] Quarta aetas mundi. David primus ex tribu Juda rex, annis quadraginta. Latinorum quintus, Silvius, annis quinquaginta. Codrus sponte se hostibus offerens, interimitur. Ephesus condita ab Andronico. Carthago condita est a Didone filia Carchedonis Tyrii, anno centesimo quadragesimo tertio post Trojanum excidium; prophetantibus in Judaea Gath, Nathan et Asaph.
[3165] Salomon, filius David, annis quadraginta. Qui quarto regni sui anno, mense secundo, templum Domino aedificare coepit in Jerusalem, collectis ab egressu Israel ex Aegypto annis quadragentis octoginta: quod in figuram universi temporis quo in hoc saeculo Christi aedificatur Ecclesia, quae in futuro perficitur septem annis, et septimo mense anni octavi dedicavit. Latinorum sextus, Alba Silvius, 123.0043B| Aeneae filius, regnat annis octoginta octo. Regina Sabba venit audire sapientiam Salomonis.
[3205] Roboam, filius Salomonis, annis sexdecim. Sub quo Jeroboam de tribu Ephraim separavit decem tribus a domo David, et a Domino, in figuram haereticorum qui suos sequaces a Christo et Ecclesia segregant. Hujus quinto anno Sesac rex Aegypti, veniens Hierosolymam, templum spoliavit. Latinorum septimus Aegyptas Silvius, Albae superioris regis filius, regnavit annis viginti tribus. Samus condita, et Smyrna in urbis modum ampliata. Sybilla Erithraea illustris habetur.
[3882] Abia, filius Roboam, annis tribus. Hic pugnantem contra se Jeroboam superavit, occisis de exercitu ejus millibus quingentis, eo quod sperasset 123.0043C| in Domino. Sub quo Hebraeae gentis pontifex maximus Abimelech insignis est habitus.
[3885] Asa, filius Abia, annis quadraginta et uno. Ab hoc conductus Benadab rex Syriae Damasci contra Israel, percussit omnem terram Nephtalim. Prophetabant in Judaea Achias, Eliu, Amos, Joel, et Azarias. Latinorum octavus Capys Silvius Aegypti, superioris regis filius, regnat annis viginti septem. Asa idola destruit, templum mundat. Egredientem contra se Zaraa Aethiopem cum suo sternit exercitu. Amri Rex Israel emit montem Samariae, a Somer, duobus talentis argenti, et aedificavit eam. Achiel de Bethel, Jericho instaurat.
[3926] Josaphat annis viginti quinque. Elias, et 123.0043D| Elisaeus, et Abdias, Azarias, et Micheas prophetabant. Elias Thesbites, tres semis annos pluviam continuit, propter peccata Achab, et populi Israel, et inter caetera magnalia Elisaeum filium Saphat, qui erat de Abel Maula, pro se unxit prophetam. Latinorum nonus Carpentus Silvius, superioris regis Capys filius, regnavit annis tredecim. Post quem filius ejus Tiberius decimus, annis octo. Josaphat fecit rectum coram Domino.
123.0044A| [3951] Joram, filius Josaphat, annis octo. Elias curru igneo rapitur, quasi usque in coelum; et Elisaeus, haeres prophetiae derelictus, primo miraculo aquas Jericho sanat. In diebus Joram recessit Edom. ne esset sub Juda, et constituit sibi regem. Ambulavit autem Joram in viis domus Achab; filia quippe Achab erat uxor ejus.
[3959] Ochozias sive Azarias anno uno. Jonadab filius Rechab clarus habetur. Azariam cum filio suo Joas, et nepote Amasia, ob enormitatem scelerum, et quia nec patrem filiumve quispiam eorum bonum habebat evangelista Matthaeus a Domini Salvatoris genealogia secludit.
[3960] Athalia, mater Azariae, annis septem. Quae videns interfectum ab Jehu rege Israel filium suum 123.0044B| Azariam, interfecit omnem stirpem regiam domus Joram, praeter solum Joas filium Azariae, quem Jozabeth uxor Joiadae pontificis furata est de medio filiorum regis, cum interficerentur. Joiada pontifex, qui solus post Moysen vixisse annos centum triginta perhibetur.
[3967] Joas, filius Azariae, annis quadraginta. Iste bono principio et fine usus pessimo, in principiis suis templum innovavit. In extremis inter caetera facinora, Zachariam quoque filium Joiadae tutoris quondam ac regnificatoris sui, inter templum et altare lapidare praecepit; quem ob meritorum gratiam Dominus in Evangelio filium Zachariae, id est benedicti Domini, cognominat. Lycurgus legislator Apollinis oraculo insignis habetur. Latinorum duodecimus 123.0044C| Aremulus Silvius. Agrippae superioris regis filius, regnavit annis decem et octo, qui praesidium Albanorum inter montes, ubi nunc Roma est, posuit. Cujus filius fuit Julius proavus Julii Proculi, qui cum suo populo Romam commigrans, fundavit Juliam gentem.
Amasias, filius Joas, annis viginti novem. Elisaeus propheta defunctus sepelitur in Samaria. Azahel rex Syrorum afflixit Israel.
[4047] Latinorum decimus tertius, Aventinus Silvius Aremuli superioris regis major filius, regnavit annis triginta septem; atque in eodem monte qui nunc pars Urbis est, mortuus ac sepultus, aeternum loco vocabulum dedit. Vienna urbs condita a Venerio 123.0044D| Africae exsule, inde nominata, ut Livius in Annalibus scribit, quod biennio perfecta fuerit, primum Bienna, postmodum b subtracta, addita v, Vienna nuncupata. Quam postea Romani, Senatu composito qui Gallias disponeret, Senatoriam appellare voluerunt. Inde post aliquot tempora, quinque legionibus in ea compositis, quinque castris in circuitu eam insignem fecere; ac publica horrea et cellaria totius militiae ibi constituerunt. Ex nominibus autem tribunorum 123.0045A| Julii Caesaris, nomina castris imposuerunt Crappum, Eumedium, Sospolum, Quiriacum, Pompetiacum.
[4076] Azarias, qui et Ozias, filius Amasiae, annis quinquaginta et uno. Assyriorum tricesimus sextus, Tonosconleros, qui vocatur Graece Sardanapalus, qui Tharsum atque Anchialem condidit, et in praelio victus ab Arbace Medo, semet incendio concremavit. Usque ad id tempus fuisse reges Assyriorum historiae referunt; et fiunt simul anni a primo anno Nini Regis Assyriorum, mille centum et sexaginta quatuor. Arbaces Medus, Assyriorum imperio destructo, regnum in Medos transtulit. Deinde multis praeliis undique scatescentibus, per varios eventus ad Scythas Chaldaeosque, et rursum ad Medos parili via rediit. Latinorum decimus quartus, 123.0045B| Procas Silvius, Aventini superioris regis filius regnavit. Post quem Amulius Silvius. Hesiodus poeta claruit, atque Phidon Argius mensuras et pondera reperit. Per idem tempus olympias prima constituitur. Macedonum regnum inchoat, primum habens regem Cananum. Lacaedemoniorum reges deficiunt; Lydorum incipiunt. Osee, Amos, Isaias, et Jonas in Judaea prophetant.
Joathan, filius Oziae, annis sexdecim. Olympias prima ab Eliensibus constituitur. Remus et Romulus generantur, matre et Ilia. Joathan, inter caetera virtutum bonarum opera, portam domus Domini sublimissimam aedificavit, quae in Actibus Apostolorum Speciosa vocatur.
123.0045C| [4103] Achaz, filius Joathan, annis sexdecim. Ab hoc conductus Theglatphalasar rex Assyriorum, Rasin regem, Syriae interfecit, et habitatores Damasci transtulit Cyrenem.
Roma condita in monte Latino, undecimo Kal. Maii a geminis Remo et Romulo filiis Rheae Sylviae, quae erat filia Numitoris fratris regis Amulii, virgo vestalis, sed constuprata. Consualibus ludis Sabinae raptae, anno ab Urbe condita tertio. Remus a Fabio Romuli duce occisus.
[4119] Ezechias, filius Achaz, annis viginti octo. Hujus anno sexto Salmanasar rex Assyriorum, capta Samaria, transtulit Israel in Assyrios, atque in Judaea Samaritas accolas misit. Cujus regnum a primo Jeroboam steterat annis trecentis sexaginta. 123.0045D| Hoc tempore Romulus primus milites ex populo sumpsit, centumque a populo nobilissimos viros elegit qui ob aetatem, senatores, ob curam et sollicitudinem reipublicae, patres vocati sunt. Mortuo Romulo, qui triginta septem annos regnavit, per quinos dies Senatores rempublicam rexerunt; atque unus expletus est annus.
Post quos Numa Pompilius, annis quadraginta et uno; qui Capitolium a fundamentis aedificavit.
[4147] Manasses, annis quinquaginta sex. Hic ob scelera sua catenatus et compenditus, in Babyloniam ducitur; sed ob poenitentiam et preces, restituitur in regnum. Numa Pompilius, primus Vestales virgines instituit, duosque menses, Januarium et Februarium 123.0046A| decem mensibus anni adjecit. Sibylla Samia claruit.
Romanorum tertius, Tullus Hostilius, regnavit annos triginta duos, qui primus regum Romanorum purpura et fascibus usus est; adjecto monte Coelio et urbem ampliavit.
[4203] Amon, filius Manasse, annis duobus, in Hebraica veritate; in Septuaginta legitur regnasse duodecim. Histrus civitas in Ponto condita. Amon a servis suis interficitur.
[4205] Josias, filius Amon, annos triginta unum. Hic mundata Judaea et Hierusalem templo etiam innovato, post abjectas idololatriae sordes, pascha Domino celeberrimum facit decimo octavo anno regni sui; et cum Nechao Aegyptiorum rege congressus, 123.0046B| occiditur in campo Mageddo, quae nunc Maximianopolis vocatur. Thales Milesius, primus physicus clarus habetur. Prophetabant in Judaea, Jeremias, Oldas, et Sophonias. Romanorum quartus Ancus Martius, Numae ex filia nepos, regnavit annis viginti tribus, qui Aventinum montem et Janiculum Urbi addidit, et supra mare, decimoquinto ab Urbe miliario Hostiam condidit. Post quem Tarquinius Priscus, annis triginta septem; qui circum Romae aedificavit, numerum senatorum auxit; Romanos ludos instituit, muros et cloacas aedificavit. Capitolium exstruxit. In Hebraeo, viginti et uno annis regnasse Josias: in Septuaginta Interpretibus, triginta tribus legitur. Sed et Eusebius inter regnum ejus et Joachim, alium de suo adjecit annum, propter menses 123.0046C| bis terrenos quibus Joachaz vel Joachim regnaverunt. Verum quid veritas habeat Jeremias pandit, qui se a decimo tertio anno Josiae usque ad annum quartum Joachim, viginti tribus annis prophetasse perhibet; et Nabuchodonosor quarto anno Joachim regnare coepisse; decimo nono autem anno regni ejus, Hierusalem fuisse destructam.
[4259] Joachim, filius Josiae, annis undecim. Post Josiam regnavit Joachaz mensibus tribus; quem Nechao vinctum ducens in Aegyptum, Joachim constituit regem. Hujus anno tertio Nabuchodonosor, capta Jerusalem, et plurimis captivatis, in quibus erant Daniel, Ananias, Azarias, Misael, partem vasorum templi Babyloniam transfert. A quarto Joachim anno Scriptura regnum Nabuchodonosor computat: 123.0046D| quia ex eo non solum Chaldaeis, et Judaeis, sed et Assyriis, Aegyptiis, Moabitis, aliisque innumeris gentibus incipit regnare.
Joachim, qui et Jechonias, filius Joachim, mensibus tribus ac diebus decem. Hic circumdata a Chaldaeis Jerusalem, exiit ad regem Babylonis, et mater ejus, et ductus est in Babylonem cum populo suo anno octavo regni Nabuchodonosor.
[4347] Sedechias, annis undecim, qui et Mathan, filius Josiae. Hujus anno undecimo, regis Babylonis novenario. Judaea captivata in Babyloniam, et templum Dei incensum, aedificationis suae anno quadringintesimo tricesimo. Qui autem reliqui fuerant Judaei, transfugerunt in Aegyptum qua post annos 123.0047A| quinque percussa a Chaldaeis, in Babyloniam sunt et ipsi transmigrati. Secundum Septuaginta interpretes anni computantur ab aedificatione templi, quadringenti quinquaginta quatuor. Per idem tempus Sapho mulier in diverso poemate claruit; Solon leges Atheniensibus dedit.
In hac quarta aetate, in David manu forti, parvo in fratribus uncto, regis nostri Christi Sacramenta figurantur. Qui pastor ovium, unctus a Deo Patre, de ore leonis diaboli, et Petrum negantem, et latronem eripuit confitentem. Cujus citharam, si respicias resonantem, quam ligno crucis carnis membrorumque suorum chordis aptatam plectro dum tangit sancti Spiritus, omne animal replet benedictione, et diabolum de cordibus fugat iniquorum, pro quibus 123.0047B| in cruce oravit. Qui adversus magnum hostem verum Goliath pugnaturus, sapientiam hujus mundi, tanquam illa arma Saul rejiciens in quinque lapidibus, stulta mundi elegit, ut confundat fortia. Ex quinque enim libris legis Moysis, unus lapis praedictis fundibulo carnis locatus, manu forti expressus, totam diaboli superbiam elisit, suoque peremit gladio, dum mortem ex morte occidit. Ex cujus victoria inimici Judaei invidiam conceperunt, et pro dilectione odium retribuerunt.
Quod idem David per latebras montium, per speluncas ac deserta inimico persequente discurrit, membrorum suorum ac martyrum persecutiones expressit.
Quod inimico suo pepercit, pinnam chlamydis ejus 123.0047C| abscindens, figuras quod hostibus suis dum abscidit vitium magnum superbiae parcit, ne dentur aeternae occisioni.
Quod declinans persecutoris insidias, fugit in Geth; sic Christus saevientibus Judaeis subtrahens se gentibus dedit.
Arreptitium idem se simulans, dum salivae illius in barbam decurrunt, Christi firmitatem sapientia conditam, et sacratissimum corpus ipsius in sanctificato pane gestatum manibus suis presbyteri mysterio nobis insinuat.
Idem David dolet occisum inimicum Saul: quia et Christus suos plurimum dilexit inimicos.
Ad David unctum totus colligitur Israel; ad Christum ut promissum est totus colligitur mundus.
123.0047D| In David Christus ille desiderabilis omnibus gentibus quasi in solatium deambulans, quia in sole posuit tabernaculum suum, adamavit Ecclesiam super tectum se lavantem, id est, emundantem se a sordibus saeculi, et domum luteam spiritali contemplatione transcendentem atque calcantem: et inchoata cum illa primae conventionis notitia, postea ab ea penitus separatum diabolum occidit, eamque sibi perpetuo connubio copulavit.
David senili aetate confecto Abisac virgo, quae eum calefaceret, applicatur: senio urgente mundo, verus David Christus sibi virginem calentem fide applicat Ecclesiam.
In Salomone pax nostra, qui est Christus expressus, 123.0048A| in quo sapientia Christus, veniens mittere gladium in terram, haereticorum fraudem removens verae matri Catholicae uti parvulum non divisum, vivum reddit statum; nec vult propter jurgium haereticorum scindere et dimidiare filium qui ex vivis lapidibus domum construens, unum ex omnibus fidelibus templum fecit: ad quem visendum sapientiamque ejus audiendam, regina Saba, id est Ecclesia, a finibus terrae venit. Universa itaque quae de Salomone, vel ab eo prophetice gesta sunt recte Christo Domino consignantur. Ne quis autem putaret in Salomone cuncta impleta quae prophetice de Christo dicebantur, in senectute depravatus, sapientiam divino judicio amisit, ut in Christo Domino omnia illa quae signata fuerant, servarentur. Caeterum 123.0048B| fornicatus mente et corpore, Domino se deserente, male obiisse videtur: metuendum exemplum posteris relinquens, ne felicitate hujus vitae turbati, Christum deserant; quod est suorum aeterna felicitas.
In divisione regni, ac totius populi pene Israelitici a domo David, haereticorum et schismaticorum ostenditur figura.
In Elia Christus; qui per figuram vespere saeculi ut vitulus immolatus, sacerdotes omnes idololatriae cum ipso errore simul exstinxit, replens terram gratiae pluvia, qua fames fidelis animae repellatur.
Quod eidem Eliae in eremo constituto corvi panem mane et carnes vespere ministrant, figura totius corporis 123.0048C| Domini monstratur: quia primum in praeceptis panem, postea carnem Dominicae passionis ex ligno crucis decoctam Judaei tetri colore gentibus ministrarunt.
Tribus temporibus etiam et dimidio temporis in tribus annis et sex mensibus coelestis pluvia Dei alto judicio negatur eis, qui carnem ejus non comedentes neque ejus sanguinem bibentes, redempti ab ejus corpore inveniuntur alieni.
Elias pastus a vidua, Christus misericordiae opera suscipiens, et recompensans in Ecclesia, quae adhuc vidua in agro sacrarum Scripturarum per duo ligna crucis, duo praecepta colligit, ut sibi filiisque in tempore famis consulat.
In Elisaeo etiam duplex spiritus Eliae discipulorum 123.0048D| chorus Christi, Spiritum sanctum duplo munere accipiens.
In mortuo suscitato, genus humanum per Christum afflatu gratiae suscitatum, quem lex nullo modo suscitare valuit.
Jordanem Elisaeus eodem spiritu operante transit; quo noster Dominus Jesus eumdem fluvium suo in Baptismo consecravit.
Insultant pueri Elisaeo, et a bestiis sunt lacerati: insultant Judaei Christo, et a Romanis vel malignis spiritibus sunt pervasi. Naaman Elisaeus septies lavari, ut purgaretur a lepra, in Jordane jubet: septiformis gratiae spiritu mundari a vitiis animam, quibus interior exteriorque homo polluitur, signat: 123.0049A| quod etiam aqua psa demonstrat qua tinguntur consecrati, in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti.
Giezi puer prophetae munera Naaman accipiens, et per hoc maculis leprae respersus, haereticos ostendit, qui venditantes velut expiationes peccatorum, qui quoque maculis, quibus ipsi fuerant aspersi supplentur.
In Ezechiae regis signo Christi descensus, qui est Sol justitiae; et etiam inferna misericorditer penetrantis figura praesignatur: qui etiam docet nos in bono nunquam prosperitatis efferri.
123.0050A| In Josiae actibus, Christus verum pascha nobis factus aperte expressus, Ecclesiam suam mundans et expurgans, pro qua mortuus est. Cujus filii ob meritum culpae in captivitatem ducti, qui gratiam Christi in vacuum ducunt, designant: et praecepta Christi velut Jeremiae parvipendentes, diabolo velut Nabuchodonosor, captivi vitiis traduntur. Concluditur autem haec aetas quarta mundi a David usque ad transmigrationem in Babyloniam, continens annos quadringintos septuaginta.
AETAS QUINTA AB EADEM TRANSMIGRATIONE AD CHRISTUM SALVATOREM NOSTRUM. 123.0049| 123.0049B| [4271] Quinta mundi aetas coepit ab extremo excidio regni Judaici, quod juxta prophetiam Jeremiae septuaginta annis permansit, anno decimo quarto, postquam percussa est civitas, qui est vicesimus quintus annus transmigrationis regis Joachim, cum quo Ezechiel captivatus est: ipse Ezechiel in visionibus Dei adductus in terram Israel vidit renovationem civitatis ac templi, caeremoniarumque ejus. Vastata Judaea Chaldaei non ut Assyrii in Samariam alios miserere colonos, sed desertam reliquere terram, donec post annos septuaginta in eam Judaei redirent. A sacerdotibus ignis ab altari holocaustomatis sublatus et absconditus in puteo post septuagesimum regressionis annum assumitur, inventus vivus. Romanorum sextus Servius regnavit annos quadraginta 123.0049C| quatuor, qui tres montes Urbi addidit: Quirinalem, Esquilinum, Viminalem; fossas circum muros duxit. Post Nabuchodonosor, qui, teste Scriptura sacra, viginti quinque post eversam Jerusalem vixit annis, Evilmerodach filius ejus regnavit annis decem et octo; post quem Egesar filius ejus, annis quadraginta. Cui successit frater ejus Laborsodach, mensibus novem. Hoc defuncto ad Balthasar qui Naboan nuncupatur, transiit imperium. Qui cum jam septemdecim regnaret annos, capta est a Cyro Persarum et Dario Medorum rege Babylonia, discedente Arbace praefecto in Medos, a quo primum Babylonia dehonorata fuerat. Partem regni penes se retinuere Chaldaei, qui Babyloniam sibi adversum Medos vindicaverunt, unde factum est ut Nabuchodonosor, 123.0049D| caeterique post eum usque ad Cyrum, reges, quamvis Chaldaeorum viribus potentes, et Babyloniae nomine clari legantur, in numero tamen et cardine regum non habentur illustrium. Darius autem Astyagis filius, qui Babyloniam destruxit, cum Cyro cognato suo agebat annum sexagesimum secundum, quando Babylonia fuit invasa. Quique Danielem prophetam sumens, ad se in Mediam duxit, et omni eum honore celebravit. Hujus Darii Daniel ipse ita meminit, dicens: In anno primo Darii filii Assueri de semine Medorum, qui imperavit super regnum Chaldaeorum. 123.0050B| Ego Daniel intellexi in libris numerum annorum, de quo factus est sermo Domini ad Jeremiam prophetam, ut complerentur desolationis Jerusalem septuaginta annis. Eusebius in Temporum libris triginta annos ab eversione Jerusalem usque ad initium Cyri regis Persarum; Julius autem Africanus septuaginta computat. Porro Hieronymus in Expositione prophetae Danielis ita dicit: Tradunt Hebraei hujusmodi fabulam usque ad septuagesimum annum, quo Jeremias captivitatem Judaeorum dixerat esse solvendam, de quo et Zacharias in principio voluminis sui loquitur, irritam putans Dei pollicitationem Balthasar, falsumque promissum versus in gaudium, fecit grande convivium, insultans quodammodo spei Judaeorum, et vasis templi; sed statim 123.0050C| ultio consecuta est. Danielis omnis prophetia mysteriis licet sit plena, quaedam tamen pars ejus ita claritate elucet, ut etiam tempus signet quando venturus esset ipse Salvator et Dominus. Septuaginta hebdomadas breviatas esse, Gabriel angelus in populo ejus eidem Danieli revelavit, ut adduceretur justitia sempiterna, et impleretur prophetia, et ungeretur Sanctus sanctorum. Beatus Hieronymus labore ingenioque magno per supputationes annorum regum Babyloniae, septuaginta hebdomadas usque ad nostri Redemptoris nativitatem, annis quadringentis nonaginta perduxit, sejungens septem in restaurationem templi hebdomadas quinquaginta septem usque ad Domini nativitatem et passionem ipsius, et unam vastationis quae facta est a Vespasiano duce cum Tito 123.0050D| filio ejus. Duodecim sane sunt propheticae visiones ejusdem Danielis, sed in Hebraeo decem tantum reperiuntur. Pythagoras per idem tempus, philosophus et Arithmeticae inventor clarus habetur.
[4292] Persarum primus Cyrus regnavit annos triginta. Hic, ut compleretur verbum Domini ex ore Jeremiae, primo sui regni anno, laxata Hebraeorum captivitate, quinquaginta ferme hominum millia regredi fecit in Judaeam restituens eis vasa templi Domini aurea et argentea quinque millia quadringenta. Qui congregati in Jerusalem, mense septimo aedificaverunt altare, et 123.0051A| a primo die mensis ejusdem coeperunt offerre holocaustum Domino. Anno autem secundo adventus sui, mense secundo, templi fundamenta jecerunt; anno incensionis ejus, juxta Africanum, septuagesimo secundo; juxta autem Chronica Eusebii, trigesimo secundo; sed impedientibus Samaritanis, intermissum est opus usque ad annum Darii secundum, qui etiam in regno Assueri et Artaxerxis scripserunt accusationem adversum Judaeos; et rescripsit Artaxerxes me aedificaretur Hierusalem. Romanorum septimus Tarquinus regnavit annis triginta quinque; qui causa Tarquinii junioris sui filii qui Lucretiam corruperat, regno expulsus est.
[4322] Cambyses, Cyri filius, annis octo. Hic devicta Aegypto cunctam ejus religionem abominatus, 123.0051B| caeremonias ejus et templa deposuit; Babylonem in Aegypto aedificavit. Hunc aiunt Hebraei secundum Nabuchodonosor vocari, sub quo Judith historia scribitur.
Fratres magi, mensibus septem. Jesus sacerdos magnus et princeps gentis: Zorobabel, et Aggaeus, Zacharias, et Malachias prophetae clari habentur.
[4330] Darius annos triginti sex. Inter Darium et Cambysem regnasse duos fratres magos in libris Chronicorum reperimus; verum B. Hieronymus in expositione Danielis scribit, post Cambysem, Smerdem magum regnasse, qui Pantaptem filiam Cambysis duxit uxorem. Qui cum a septem magis fuisset occisus, et in loco ejus Darius suscepisset imperium, eadem Pantapte nupsit Dario, et ex eo Xerxem 123.0051C| filium genuit. Secundo anno Darii, septuagesimus captivitatis Hierusalem annus impletur, ut vult Eusebius, testem adhibens Zachariam prophetam, apud quem secundo Darii anno loquitur angelus: Domine exercituum, usquequo tu non misereberis Hierusalem, et urbium Juda quibus iratus es? Iste septuagesimus annus est (Zach. I, 12). Sexto Darii anno templi aedificatio completur, die tertia mensis Adar, qui est quadragesimus sextus annus ex quo ejus sub Cyro templi fundamenta sunt jacta; unde in Evangelio dicunt Judaei: Quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc (Joan. II, 20). Coeperunt autem aedificare anno secundo Darii, mense sexto, die vigesima quarta; et anno sexto, ut dictum est, et mense duodecimo, tertia die compleverunt. Ex quo apparet 123.0051D| opus templi et antea non parva ex parte peractum; annos autem septuaginta a destructione illius usque ad perfectam restaurandi licentiam esse computandos.
Pulsis urbe regibus, qui imperaverant annis ducentis quadraginta quatuor, vix usque ad duodecimum lapidem Roma tenebat imperium. Romae post exactos reges primum consules a Bruto esse coeperunt; deinde tribuni plebis ac dictatores, et rursum consules semper obtinuerunt, per annos ferme quadringentos sexaginta quatuor usque ad Julium Caesarem, qui primus singulare arripuit imperium, Olympiade centesima octogesima quarta.
[4360] Xerxes, filius Darii, annis viginti. Hic Aegyptum, quae a Dario discesserat, capit, et adversus 123.0052A| Graeciam pugnaturus, septingenta millia armatorum, et trecenta de auxiliis, rostratas autem naves mille ducentas; onerarias autem tria millia numero habuisse narratur; et tamen victus, ad patriam refugit. Pindarus, Sophocles et Euripides tragoediarum scriptores, celebrantur insignes. Inter eruditos quoque historiarum scriptores, Herodotus, et Zeusis pictor agnoscitur. Arrabanus, mensibus septem, Socrates nascitur.
Artaxerxes, qui et Longimanus annis quadraginta. Hujus anno septimo, prima die mensis primi, Esdras sacerdos et scriba legis Dei ascendit de Babylone cum epistola regis, et in prima mensis quinti venit in Hierusalem cum viris mille septingentis. Et inter alia strenue gesta castigavit filios transmigrationis 123.0052B| ab uxoribus alienigenis. Ejusdem anno vicesimo, Neemias pincerna de Susis castro adveniens, murum Jerusalem quinquaginta duobus diebus restituit, et ducatum genti duodecim annis praebuit.
Hucusque divina Scriptura temporum seriem continet. Quae vero posthaec apud Judaeos sunt gesta, de libris Machabaeorum, et Josephi, atque Africani scriptis exhibentur, qui deinceps universam historiam usque ad Romana tempora persecuti sunt. Et quidem Africanus in quinto Temporum volumine, hujus temporis ita meminit; mansit itaque imperfectum opus usque ad Neemiam, et vigesimum quintum annum regis Artaxerxis. Quo tempore regni Persarum, centum et quindecim, anni fuerant evoluti. Captivitatis autem Jerusalem centesimus quinquagesimus 123.0052C| et quintus annus erat; et tunc primum Artaxerxes jussit muros extrui Jerusalem; operi praefuit Neemias, et aedificata est platea, et muri circumdati; et ex illo tempore si numerare velis, septuaginta annorum hebdomadas usque ad Christum poteris invenire. Xerxes menses duos, postquam Sogdianus menses septem. Hippocrates medicus clarus habetur, et Democritus agnoscitur. Quo tempore Galli Senones et Viennenses, Martis et Victoriae templum ad orientem urbis Viennae constituunt.
[4428] Darius cognomento Nothus, annis viginti et octo. Aegyptus recessit a Persis. Reversis de captivitate Judaeis, non reges, sed pontifices praefuerunt usque ad Aristobulum, qui cum dignitate pontificis 123.0052D| etiam regale sibi coepit usurpare vocabulum. Plato nascitur.
[4446] Artaxerxes qui cognominatus est Mnemon, Darii et Parisatis filius annis quadraginta. Sub hoc rege videtur historia Esther completa; ipse quippe est qui ab Hebraeis Assuerus, a Septuaginta interpretibus Artaxerxes vocatur. Athenienses quatuor et viginti litteras habere coeperunt; ante enim tantum sexdecim habebant. Galli Senones, duce Brenno, exercitu copioso Romam invadunt, et incensam sex mensibus vastaverunt. Universam juventutem, quam constat vix mille hominum tunc fuisse, in arce Capitolini montis, latitantem obsidione concludunt; ibique infelices reliquias fame, peste, desperatione, 123.0053A| formidine terrent, subigunt, vendunt. Nam mille libras auri discessionis pretium paciscuntur; tribuni militares pro consulibus esse coeperunt. Carthaginensium bellum formidolosissimum inchoatum, Livio consule. Navale praelium cum Annibale seniore commissum. Triginta et una naves Annibalis captae, viginti mersae, tria millia hominum occisa, septem millia capta. Annibal scapha subductus aufugit. Caio Aquilino Floro, Lucio Cornelio Scipione consulibus, Hannone in locum Annibalis imperatore subrogato, navali praelio victus, exercitu amisso, ipse Hanno confertissimis hostibus se immiscuit, ibique occisus est. Annibal senior a Carthaginensibus iterum imperator, infeliciter cum Romanis navali praelio congressus, et victus, seditione suorum lapidibus coopertus 123.0053B| interiit. Carpeno imperatore, et Hannone classi praefecto, iterum Carthaginenses conserto praelio cum Romanis, sexaginta et quatuor naves perdiderunt. Trecenta et eo amplius castella populata. Manlio consule, septem et viginti millia captivorum eum ingentibus spoliis ex Africa Romam missi. Serpens mirae magnitudinis centum viginti pedum, haud procul a flumine Bagada, in Africa a Regulo consule occiditur. Asdrubale et Amilcare imperatoribus, Regulo consule, atrocissimum bellum gestum in quo caesa sunt Carthaginensium decem et septem millia, capta quinque millia. Elephanti decem octo abducti. Oppida octoginta et duo in deditionem cessere. Carthaginenses Hispanorum, Gallorum, sed et Graecorum auxilio comparato, Xanthippo Lacedaemonio 123.0053C| cum auxiliis accito pugnam cum Romanis conserunt. Triginta millia Romanorum militum prostrata; Regulus, ille dux nobilis cum quingentis viris captus, in catenas conjectus est. Decimo anno Punici belli Xanthippus tam audacis facti conscius, rerum instabilium mutationem timens, ex Africa migravit in Graeciam. Aemilio Pacilio Fulvio coss. Romani cum classe trecentorum navium cum Carthaginensibus pari classe convenerunt. Centum et quatuor naves Carthaginensium demersae. Triginta cum pugnatoribus captae, triginta et quinque millia militum caesa, novem navibus Romanorum depressis, mille centum militibus perditis. Hannone duce imperatore Poenorum, commisso praelio, Aemilio iterum consule, novem millia militum perdiderunt. Romana classis ad Italiam 123.0053D| praedis onusta remeans, infando naufragio eversa. Nam de trecentis navibus ducentae viginti perierunt. Octoginta vix abjectis oneribus liberatae. Hamilcar, rex Poenorum, Numidiam mille argenti talentis, et viginti millibus boum reliquos condemnavit. Principes omnium populorum patibulo suffixit. Servilius et Sempronius, ducentis et sexaginta navibus in Africam transgressi maritima circa Syrtes depopulati sunt. Inde cum ad Italiam redirent, illisi scopulis, centum quinquaginta naves onerarias perdiderunt. Asdrubal imperator cum elephantis centum viginti, et equitum peditumque amplius triginta millibus cum Metello pugnam conseruit. Viginti millia Carthaginensium eo praelio caesa sunt. Elephanti 123.0054A| quoque sex et viginti interfecti, centum et quatuor capti, Asdrubal cum paucis Lilybaeum profugit. Regulus, qui per quinquennium captivus detinebatur, ad pacem petendam Romam missus, non impetrata pace reversus, resectis palbebris, in machina religatus, vigilando a Carthaginensibus necatur. Attilus Regulus et Manlius coss. victi ab Annibale Amilcaris filio, perdita exercitus parte, vix aegre evaserunt. Claudius consul a classe Poenorum superatus, cum triginta navibus Lilybaeum in castra confugit; octo millia militum caesa, triginta capta referuntur. Luctatius consul cum Hannone navibus decertans quatuor et sexaginta Punicas naves coepit, centum et triginta demersit; triginta duo millia hominum capta, caesa quatuor millia fuere. Hanno navem antevertens 123.0054B| aufugit, Luctatius ad Erycinam civitatem duo millia Carthaginensium conserta pugna interfecit. Carthaginenses ea conditione paciscuntur, ut Sicilia Sardiniaque decederent, et puri argenti tria millia talentorum aequis pensionibus per annos viginti penderent. Post annos tres et viginti bellum Punicum primum ex quo inchoatum fuerat, finitum. Aristoteles octavum decimum aetatis annum gerens, Platonis auditor est.
Artaxerxes, qui et Ochus annis sex et viginti qui discedere ab armis, et quiescere in pace universam Graeciam per legatos praecepit, denuntians contradictorem pacis bello impetendum. Bellum civile et plusquam civile apud Persas gestum, cum Artaxerxes et Cyrus, filii Darii, de regno ambigerent; in quo 123.0054C| conflictu, cum e diverso concurrentes sibi ambo fratres, mutuo casu subjecti fuissent, prior Artaxerxes vulneratus a fratre, equi velocitate morti exemptus evasit; Cyrus autem mox a cohorte regia oppressus, finem certamini dedit. Sic Artaxerxes potestatem regni fratricidio firmavit. Lacedaemones toti orienti bellum moventes, Hircilidem ducem in hanc militiam legunt. Qui cum sibi adversus duos potentissimos Persarum regis praefectos, Farnabuzum et Tisipharnem, pugnandum videret, proviso ad tempus consilio, ut pondus geminae congressionis eluderet, unum denuntiato bello appetit, alterum pacta pace suspendit. Farnabuzus Tisipharnem apud Artaxerxem ut proditorem defert: in cujus locum Conon Atheniensis exsul navali praelio constituitur. Qui classem 123.0054D| Lacedaemoniorum invadit, hostiles agros, turres, castella, caeteraque praesidia expugnat: et veluti effusa tempestas, quacunque incubuit, cuncta prosternit. Thebani auxilio Atheniensium multa animati fiducia propter virtutem atque industriam Epaminondae ducis sui, terrestre praelium committunt. Lysander, Lacedaemoniensis dux clarus occiditur. Pausanias dux alter insimulatus proditionis, in exsilium ducitur. Agesilaus, rex Lacedaemoniorum, Thebanos successu duplicis victoriae laetiores aggreditur, et superat. Ipse tamen Agesilaus graviter vulneratur. Conon Atheniensis dux Persici exercitus, Athenas reaedificat. Lacedaemones furtim castellum Arcadum repentina irruptione perfringunt. Arcades 123.0055A| juncto sibi Thebanorum auxilio, amissa furto bello repetunt. Archedamus dux Lacedaemoniorum, ibi vulneratur. Thebani dato parcendi signo, finem dedere certamini. Thebani, Lacedaemoniis ad alia bella conversis, tacito intempesta nocte Lacedaemonem veniunt; praecognito adventu hostium, armati senes, aevo confecti, adversus quindecim millia militum, vix centum homines in ipsis se portarum angustiis objecere. Superveniente juventute Lacedaemoniorum, aperto praelio Epaminondas dux Thebanorum, incautius dimicans, vulneratur. Cum de victoria suorum comperisset, scutum exosculatus remota manu qua vulnus occluserat, egressum sanguinis, ac mortis patefecit introitum. Iterum terribilis Gallorum inundatio juxta Anienem fluvium, et 123.0055B| quartum ab urbe lapidem consedit. Ubi atrocissimam pugnam Manlius Torquatus singulariter inchoavit. Titus Quintus dictator cruentissima congressione confecit. Iterum in bellum ruentes Galli a Caio Sulpitio dictatore superati sunt. Iterum se Galli per maritima loca diffuderunt, et a Marco Valerio Corvino occiso provocatore Gallo graviter trucidati sunt. Artaxerxes, qui et Ochus, post transactum in Aegypto maximum diuturnumque bellum, plurimos Judaeos in transmigrationem egit, atque in Hyrcania ad Caspium mare habitare praecepit. Cujus etiam belli tempestate transcurrens, et Sillodam opulentissimam Phoenices provinciae urbem delevit, et Aegyptum quamvis prius victus, tunc tamen subactam comminutamque ferro, Persarum 123.0055C| subjecit imperio. Demosthenes orator agnoscitur. Aristoteles philosophus praedicatur. Plato moritur.
[4512] Arses, Ochi filius, annos tres. Judaeorum pontifex maximus Jaddus clarus habetur, cujus frater Manasses templum in monte Garizim constituit. Speusippus moritur, cui succedit Xenocrates. In his diebus Alexander magnus, atrocissimus turbo totius orientis, nascitur. Anno ab Urbe condita quadringentesimo secundo, Alexander rex Epirotarum, Alexandri magni avunculus, trajectis in Italiam copiis maximo bello in Lucania victus atque occisus est. Anno ab urbe condita quadringentesimo, Philippus Amynthae filius, Alexandri pater, regnum Macedonum adeptus, viginti quinque annis tenuit: quibus hos omnes acerbitatum acervos, cunctasque 123.0055D| malorum moles struxit. Hic obses primum Thebanis datus a patre, per triennium apud Epaminondam imperatorem et philosophum, eruditus est. Hic rex sanctus cum Athenis bellum, gessit et vicit; Larissam urbem nobilissimam cepit; Thessaliam ambitione habendorum equitum invasit, et exercitu suo admiscuit. Cum Aruba Molossorum rege pactus, sororem ejus Olympiadem uxorem duxit. Qui Aruba dum imperium suum Macedonum affinitate se dilataturum putat, per hoc deceptus amisit; privatusque in exsilio consenuit. Philippus apud Matonam urbem ictu sagittae oculum perdidit, et prope totam Graeciam consiliis praeventam, viribus domuit; Cappadociam, capto per dolum rege, imperio Macedoniae 123.0056A| subdidit. Philippus fratres suos patri ex noverca genitos interficere aggressus, Olinthum urbem florentissimam, sanguine repleta, opibus hominibusque vacuavit, et abstractos inde fratres supplicio et neci dedit. Auraria loco in Thessalia, et argenti metalla in Thracia invasit. Philippus angustias Thermopylarum instructis copiis ingreditur, easque praesidiis emunit, Athenienses, Phocenses, atque Thessalos perdomuit. Byzantium a Pausania rege Spartanorum conditam, obsidione cinxit. Scythicum bellum totis viribus aggreditur. Viginti millia puerorum ac foeminarum Scythicae gentis capta. Pecorum magna copia abducta, auri argentique nihil repertum. Viginti millia nobilium equorum sufficiendo generi Macedoniam missa. Bello Triballico ita Philippus in 123.0056B| femore vulneratus est, ut per corpus ejus equus interficeretur. Hic postmodum die nuptiarum Cleopatrae filiae suae, cum inter duos Alexandros, filium generumque, contenderet, a Pausania nobili Macedonum adolescente in angustiis sine custodibus circumventus occiditur. Romani bellum Latinis rebellantibus intulerunt, Manlio Torquato et Decio Mure coss. in quo bello Decius occubuit; Manlius filium suum juvenem victorem occidit. Minutia virgo Vestalis ob admissum incestum, viva obruta in campo qui nunc Sceleratus vocatur. Trecentae septuaginta matronae damnatae, quae propinasse venena viris suis et sceleris consciae repertae sunt.
[4525] Darius, Arsami filius, annis sex; Alexander Philippi et Olympiadis filius, viginti aetatis annos 123.0056C| gerens, Macedonibus regnare coepit. Fabio magistro equitum Romanorum pugnam conserente, viginti millia Samnitum ceciderunt. Veturio et Posthumio consulibus, apud Caudinas furculas, Samnites victoria potiti, universum exercitum Romanorum turpiter captum, armis etiam vestimentisque nudatum sub jugum miserunt, sexcentis equitibus Romanis in obsidatum receptis. Papirio consule, Samnites victi sunt. Hunc Papirium inter caeteros duces tunc in Republica sua optimos, Romani delegerunt, qui Alexandri impetum sustineret. Demosthenes orator auro Persarum corruptus, ut Graeci ab imperio Macedonum deficerent, auctor exstitit. Alexander Athenienses metu mulctae solvit; Thebanos cum diruta civitate delevit; reliquos 123.0056D| sub corona vendidit; caeteras urbes Achaiae et Thessaliae vectigales fecit; Illyrios et Thracas bello domuit. Profecturus ad Persicum bellum, omnes cognatos ac proximos suos interfecit. In exercitu ejus fuerunt peditum triginta duo millia, equitum quatuor millia, naves centum et octoginta. Tam parva manu universum terrarum orbem aggredi ausus est. Primo ejus cum Dario rege congressu, sexcenta millia Persarum in acie fuere. Secundo Darii adventu timens Alexander angustias locorum, Taurum montem mira celeritate transcendit, et quingentis stadiis sub una die cursu transmissis, Tarsum venit. Ibique cum sudans in Cidnum praefrigidum amnem, descendisset, obriguit: contractuque nervorum 123.0057A| proximus morti fuit: Darius cum trecentis millibus peditum, et centum millibus equitum, in aciem procedit. Ingentibus utrinque animis pugna committitur; in qua ambo reges, et Alexander et Darius, vulnerantur. Persarum ibi tunc militum octoginta millia, equitum decem millia caesa, capta autem quadraginta millia fuere. Ex Macedonibus cecidere pedites centum et triginta, equites centum et quadraginta. In castris Persarum multum auri caeterarumque opum repertum. Inter captivos castrorum, mater et uxor eadem, soror et filiae duae Darii fuere. Quarum redemptionem Darius oblata etiam regni dimidia parte, non impetravit. Darius spe pacis amissa quadraginta quatuor millia peditum, et centum millia equitum, Alexandro apud Tarsum bello opponit. In 123.0057B| ferrum ruunt Macedones, raroque ullo praelio tantum sanguinis fusum est. Darius victus, persuasu suorum fugere compulsus, totusque Oriens in potestatem Macedonii cessit imperii. Alexander quatuor et triginta continuis diebus, castrorum praedam percensuit. Persipolim caput Persici regni confertissimam opibus totius orbis invasit. Darium cum propinquis suis vinctum compedibus aureis teneri comperisset, cum sex millibus equitum persequi statuit inventumque in itinere multis confossum vulneribus, ac mortuum, sepeliri in sepultura majorum praecepit. Tribus praeliis totidemque annis quinquies decies centena millia peditum equitumque consumpta, Alexander etiam Judaeam ingressus, favorabiliterque exceptus, Deo victimas immolat et pontificem templi 123.0057C| Jaddum honoribus plurimis prosequitur, Andromacho locorum custode dimisso. Sub Persarum regibus pontifices summi fuerunt, Josue, Joachim, Eliasiph, Joiada, Jonathan, Jaddus. Mansit autem Persarum regnum, quod interfecto Dario destructum est, annos ducentos triginta unum. Alexander post mortem Darii, annis quinque regnavit. Indiam ingressus, Nisam urbem adiit. Callisthenem philosophum sibique apud Aristotelem condiscipulum, cum plurimis aliis principibus, quod eum deposito salutandi more ut Deum non adoraret, occidit. Cum Poro Indorum rege cruentissimum bellum gessit. Porus multis vulneribus confossus, et captus, ob memoriam virtutis, in regnum restitutus est, multae gentes subactae periculosissimis praeliis. Indum flumen ingressus, Babylonem 123.0057D| celeriter rediit, ubi eum exterritarum totius orbis provinciarum legatio operiebatur: Carthaginensium, totius Africae civitatum, Hispanorum, Gallorum, Siciliae, Sardiniae: plurimae praeterea partes Italiae; ibique tricesimo secundo vitae, regni autem sui duodecimo anno, ministri insidiis veneni haustu periit. Post quem translato in multos imperio, Aegyptum Ptolomaeus, Lagi filius, tenuit; Macedonas Philippus, qui et Artheus frater Alexandri; Syriam et Babylonem, et omnia regna Orientis Seleucus Nicanor; Asiae regnavit Antigonus. Qui apud Danielem per quatuor hirci qui arietem conterit cornua designantur.
[4537] Ptolomaeus, Lagi filius, annis quadraginta 123.0058A| Graeci aestimantes, ne exsules recepta libertate, ut Alexander per epistolam jusserat, ultione meditarentur, a regno Macedonum defecerunt: bellumque Antipatro, cui Graecia sorte venerat, ingerunt. Bellum inter Antigonum et Perdiccam, cui Media minor sorte obvenerat, gravissimum oritur. Ptolomaeus Aegypti viribus Perdiccam acerbissimo bello aggressus, interfecit. Olympias mater Alexandri capta a Cassandro Cariae duce occiditur; Ptolomaeus et Cassander inita cum Lysimacho et Seleuco societate, bellum terra marique contra Antigonum, qui spe dominandi Herculem Alexandri filium, liberare simulabat, instruunt. Eo bello Antigonus cum filio Demetrio vincitur. Cassander Ptolomaeo in victoria particeps Herculem Alexandri filium, quatuordecim jam annorum, 123.0058B| cum matre occidendum curat. Ptolomaeus cum Demetrio navali praelio conflixit victusque in Aegyptum refugit. Hac victoria Antigonus elatus, regem secum Demetrio filio appellari jubet.
Quod exemplum omnes secuti, regum sibi nomen dignitatemque sumpserunt. Ptolomaeus et Cassander, caeterique alterius factionis duces, Seleucus quoque ex Asia majore epistolis se invicem confirmantes bellum adversus Antigonum communibus viribus struunt.
Eo bello Antigonus occisus est. Victores cum de praeda non convenirent, in duas factiones diducuntur, Seleucus Demetrio, Ptolomaeus Lysimacho et Cassandro jungitur.
Cassandro defuncto, Philippus filius succedit. Antipater 123.0058C| Thessalonicem matrem suam, Cassandri uxorem, manu sua transverberat. Alexander frater ejus, ob ultionem matris, bellum adversus fratrem instruit, et a Demetrio, cujus auxilium petierat, circumventus occiditur. Ptolomaeus et Seleucus et Lysimachus, iterum societate pacta, bellum adversus Demetrium transferunt. His comitem et belli socium se Pyrrhus rex Epiri jungit, Demetrioque Macedonia pulso, regnum Macedoniae Pyrrhus invasit. Lysimachus generum suum Antipatrum insidiantem sibi interfecit, filiumque suum Agathoclem perosus occidit. Seleucus decimo tertio Ptolomaei anno Syriae regnare coepit: Babyloniam expugnavit: Bactrianos novis motibus assurgentes perdomuit: transitum in Indiam fecit quae post mortem Alexandri excusso cervicibus 123.0058D| jugo praefectos ejus occiderat. Cum Andragatho duce multa et gravia praelia gessit, firmatisque conditionibus pacta pace discessit: a quo tempore Machabaeorum Hebraea historia Graecorum supputat regnum. A quo et Edisseni sua tempora computant. Antiochiam, Laodiceam, Seleuciam, Apamiam, Edessam, Beroeam, et Pellam urbes condidit: in easque urbes quas exstruxerat, Judaeos transfert, jus eis civium et municipalem ordinem, cum Graecis aequali honore concedens. Exstinctis jam triginta quatuor Alexandri ducibus, Lysimachus annos natus septuaginta quatuor, et Seleucus septuaginta septem bellum inter se conferunt. Ultimum hoc bellum Alexandri commilitonum fuit. Lysimachus 123.0059A| vel amissis vel interfectis ante quindecim liberis postremus occisus est. Seleucus postmodum, insistente Ptolomaeo, cujus sororem Lysimachus habuerat, insidiis circumventus, occisus est. Ptolomaeus Hierosolymis et Judaea in ditionem suam dolo redactis, plurimos captivorum in Aegyptum transtulit.
Judaeorum pontifex maximus Onias Jaddi filius, clarus habetur. Post quem religiosissimus ac piissimus pontifex Simon Oniae filius.
Post quem Eleazarus, frater ejus, filio ejus Onia parvo admodum derelicto. Hoc tempore Zeno Stoicus, et Menander comicus, et Theophrastus philosophus claruerunt. Pyrrhus rex Epirotarum et Macedoniae Tarentinis junctus, qui classem Romanam 123.0059B| praetereuntem invaserant, cum exercitu Romano et Levino consule pugnam iniit. Qui viginti elephantos usque ad id tempus Romanis invisos, in Italiam primus invexit.
[4570] Ptolomaeus Philadelphus, annis triginta octo. Sostratus pharum in Alexandria construxit. Ptolomaeus Judaeos qui in Aegypto erant, liberos esse permisit, et Eleazaro pontifici vasa sancta restituens, multa donaria in templum Hierosolymis transmisit. Septuaginta interpretes petiit, qui Scripturam sanctam in Graecum eloquium verterent. Tantae autem potentiae fuit, ut Ptolomaeum patrem vinceret. Habuit enim peditum infinita millia, equitum viginti millia, curruum duo millia, elephantos quos primus adduxit ex Aethiopia quadringentos. Judaeorum 123.0059C| pontificatum post Eleazarum avunculus ejus Manasses accepit. Aratus astrologus agnoscitur: atque argentei nummi primum Romae constituuntur. Amilcar, dux Carthaginensium, ab Hispanis in bello occisus est. Illyricum bellum atrocissimum cum Romanis gestum. Cisalpina Gallia a Romanis defecit. Commissoque praelio apud Aretium Atilius consul occisus est. Eodem anno diro miseram Urbem terruere prodigia. Namque in Piceno fluvio sanguis effluxit, et apud Thuscos coelum ardere visum, et Arimini nocte multam lucem claram obfulsisse ac tres lunas distantibus coeli regionibus exortas apparuisse. Flaminius consul, contemptis auguriis, cum Gallis et conflixit et vicit. Annibal Poenorum imperator patri Amilcari, cum esset novem annis natus, juravit se Romanis 123.0059D| nunquam amicum futurum. Pyrenaeos montes transgressus inter ferocissimas Gallorum gentes ferro viam aperuit: et nono demum die a Pyrenaeo ad Alpes pervenit, atque invias rupes igni ferroque rescidit, quintoque die cum maximo labore ad plana pervenit: cum Scipione consule praelium commisit. Ipse Scipio ibi graviter vulneratus, per Scipionem filium admodum praetextatum, qui post Africanus dictus est, ab ipsa morte liberatus evasit. Sempronius consul similiter cum eo congressus, pene solus evasit. Annibal violentia frigoris, vigiliarum ac laboris, oculum amisit. Ad Thrasymenum lacum, Flaminio consule occiso, Romanus exercitus funditus trucidatus est. Apud Cannas Appuliae vicum Lucius 123.0060A| Aemilius Paulus, et P. Terentius Varro consules, contra Annibalem missi, omnes pene Romanae spei vires perdiderunt: quadraginta et quatuor millia Romanorum interfecta. Consul Aemilius Paulus occisus; Varro consul cum quinquaginta equitibus fugit; consulares et praetorii viri viginti interfecti; senatores capti vel occisi triginta; nobiles viri trecenti, pedestrium militum quadraginta millia, equitum ter mille quingenti. Usque adeo ultima desperatio Reipublicae apud residuos Romanos fuit, ut senatores derelinquendam Urbem putarent, nisi Cornelius Scipio tribunus tunc militum, idem qui postea Africanus, districto gladio deterruisset, ac potius pro patriae defensione in sua verba jurare coegisset, Claudius Marcellus Annibalis exercitum 123.0060B| praelio fudit. Centenius Penula centurio ab Annibale cum octo millibus millium caesus. Cneius Fulvius praetor victus. Annibal ad Anienem fluvium tribus millibus ab Urbe, cum Cn. Fulvio et Sulpitio consulibus pugnam commissurus, subito imbre et grandine mistae nubibus effuso, territus in castra refugit. Tuncque dixisse fertur: potiundae sibi Romae modo voluntatem non dari, modo potestatem. Scipiones duo fratres in Hispania Asdrubalem Poenorum imperatorem gravissimo bello oppresserunt. Idem Scipiones ambo e fratre Asdrubalis in Hispania interfecti sunt; a Qu. Fulvio Capua capta est. Scipio annos natus viginti quatuor, imperium in Hispania proconsulare sortitus est, pro patre et patruo ibi occisis. Magonem fratrem Annibalis captum cum 123.0060C| caeteris Romam misit. Scipio Poenorum ducem Asdrubalem vicit, et castris exuit. Universam Hispaniam a Pyrenaeo usque ad Oceanum in provinciam redegit. Consul cum Licinio Crasso creatus, in Africam transiit.
Annonem Amilcaris filium ducem Poenorum interfecit. Asdrubal imperator Carthaginem profugus venit. Annibal in Italia Fluvium proconsulem cum undecim tribunis interfecit. Marcellus consul cum Annibale triduo continuo dimicavit. Primo die, pari pugna discessum est; sequenti, victus consul; tertio, victor Annibalem fugere in castra compulit. Fabius Maximus consul, Tarentum quae a Romanis desciverat, cepit: ibique ingentes copias Annibalis, cum ipso duce ejus Carthalone delevit; Claudius 123.0060D| Marcellus consul ab Annibale cum exercitu occisus est. Annibal utrumque consulem Marcellum et Crispum insidiis circumventos interfecit; Asdrubal frater Annibalis a Marco Livio et Claudio Nerone consulibus praeventus, cum omni exercitu suo in Italia interfectus est. Annibali caput fratris sui Asdrubalis ante castra ipsius projectum. Sempronius consul cum Annibale congressus, et victus, Romam refugit. Annibal post tredecim annos redire in Africam, jussus obsessis Carthaginensibus subvenire, flens reliquit Italiam, omnibus Italici generis militibus qui sequi nollent interfectis, Carthaginem venit, colloquium Scipionis petit: ubi cum se diu attoniti admiratione mutua suspexissent, infecto pacis negotio, 123.0061A| praelium consertum est. Inde Annibal cum paucis inter tumultum clapsus, Adrumentum confugit. Carthaginensibus pax per Scipionem concessa, naves plusquam quingentae incensae. Scipio triumphans Urbem ingressus, quam, Terentius comicus ex nobilibus Carthaginensium captivis pileatus, quod insigne indultae sibi libertatis fuit triumphantem post currum secutus est. Punicum bellum secundum finitum, quod gestum est annis sexdecim.
[4588] Ptolomaeus Evergetes frater superioris regis annis viginti sex, qui inde Evergetes ab Aegyptiis est vocatus, quia capta Syria a Cilicia, et propemodum universa Asia, inter innumera argenti pondera ac vasa pretiosa, etiam deos eorum quos Cambyses, capta Aegypto, in Persas portaverat, retulit 123.0061B| Judaeorum pontifex Onias, Simonis justi filius, clarus habetur. Cujus item filius Simon non minori gloria fulget. Sub quo Jesus filius Sirach Sapientiae librum componens, quem Panaretum vocat: etiam Simonis in eo fecit mentionem. Flaminius proconsul, Philippum regem et cum eo Thracas, Macedones, Illyrios, multasque praeterea gentes, quae in auxilium ejus venerant, bello subegit. Antiochus rex Syriae bellum contra populum Romanum instruens, in Europam transivit ex Asia. Annibal exhiberi Romam a senatu jussus, clam ex Africa profectus, ad Antiochum migravit: quem cum apud Ephesum invenisset cunctantem, mox in bellum impulit. Scipio Africanus inter caeteros legatos ad Antiochum missus, etiam cum Annibale colloquium 123.0061C| familiare habuit: sed infecto pacis negotio, ab Antiocho discessit. Commissoque bello, a consule Glabrione superatus Antiochus vix cum paucis fugit e praelio. Iterum Scipio Africanus habens in auxilio Eumenem Attali filium, adversus Annibalem, qui tunc Antiochi classi praeerat, bellum navale gessit. Antiochus, victo Annibale atque in fugam acto, simulque omni exercitu amisso, pacem rogavit, filiumque Africani (incertum quando ceperit) ultro remisit. Annibal apud Prusiam Bythyniae regem cum a Romanis reposceretur, veneno sese necavit.
Philippus rex, qui legatos populi Romani interfecerat, propter Demetrii filii sui, quem legatum miserat, verecundissimas preces, veniam meruit: eumdem Demetrium continuo velut Romanis amicum, 123.0061D| fratremque ipsius, veneno necavit. Scipio Africanus ab ingrata sibi Urbe diu exsulans, apud Amiternum oppidum morbo periit. Lepido et Mucio consulibus, Basternarum gens ferocissima, auctore Perseo Philippi filio praedarum spe sollicitata, et transeundi Histri fluminis facultate, sine ulla pugna vel aliquo hoste deleta est. Nam tunc forte Danubius, qui et Hister, crassa glacie superatus, pedestrem facile transitum patiebatur, enormitate igitur ponderis et concussione gladientium concrepante gelu, se glacialis crusta dissolvit, universumque in mediis gurgitibus victa et comminuta destituit. Vulcani insula, quae ante non fuerat, repente in mari orta est. 123.0062A| Gracchus Tiberius Sempronius, apud Viennam urbem Galliae, in Hispaniam ulteriorem transiens, Platomam miro opere construxit, et pontem super Rhodanum ab utroque littore castris miro opere fundatis superduxit. P. Licinio Crasso, C. Cassio Longino coss. Macedonicum bellum gestum: in auxilio Romanorum tota primum Italia, deinde Ptolomaeus rex Aegyti, et Ararathes Cappadociae, Eumenes Asiae, Massinissa Numidiae fuerunt: Perseum Demetrii Philippi filium, et Macedones secuti sunt: Thraces cum rege Chesi et universi Illyrii cum rege Gentio commisso praelio victi fugere Romani. Sequente pugna, pene pari clade in hiberna discessum est. Deinde Perseus multis praeliis exercitu Romano profligato, in Illyricum transiit. Praesidium Romanorum 123.0062B| expugnavit: ubi magnam multitudinem Romanorum partim occidit, partim sub corona vendidit, partim secum in Macedoniam duxit. Sed postea a L. Aemilio Paulo victus et captus, in triumpho cum filiis ante currum actus, apud Albam in custodia defecit. Filius ejus junior fabricam aerariam ob tolerandam inopiam Romae didicit: ibique consumptus est.
[4614] Ptolomaeus Philopator, filius Evergetis, annis decem et septem. Hic praelio victis Judaeis numero sexaginta armatorum millium, bellum adversus Antiochum regem Syriae sumit: et victo Philopatore Judaeam sibi sociavit. Judaeorum pontifex Onias, filius Simonis, insignis habetur, ad quem Lacedaemoniorum rex Arrius legatos mittit: Claudius Marcellus 123.0062C| Syracusas florentissimam urbem Siciliae cepit. Scipio alter Africanus ultro se militatarum in Hispania obtulit: profectusque magnas strages gentium dedit. Tertium Punicum bellum exortum. Proconsules profecti in Africam, cum jam senatus Carthaginem delendam censuisset, Carthaginenses jussi, arma et naves tradiderunt. Postmodum procul a mari residentes, dolorem ad desperationem contulerunt, duosque duces Asdrubales creaverunt: et propter inopiam ferri, arma aggressi facere, auri argentique metallis suppleverunt. Carthaginis situs fuisse hujusmodi dicitur: Viginti duo millia passuum muro amplexa, tota pene mari cingebatur, absque faucibus quae tribus millibus aperiebantur. Is locus murum viginti pedes latum habuit saxo quadrato in altitudinem 123.0062D| cubitorum quadraginta. Arci urbis Byrsae nomen erat: paulo amplius quam duo millia passuum tenebat. Ex una parte murus communis est urbis et Byrsae, imminens mari. Primum ab hac consules repulsi: deinde ab Scipione intra muros hostes repulsi. Asdrubal imperator, Massinissae regis Numidiae nepos subselliorum fragmentis in curia a suis propter suspicionem proditionis occisus est. Scipio suprema sorte Carthaginem delere molitus: dum continuis sex diebus noctibusque pugnatur, ultima Carthaginenses desperationem traxit, rex Asdrubal alter se ultro dedit. Transfugae qui Aesculapii templum occupaverant, voluntario praecipitio dati, igni consumpti 123.0063A| sunt. Uxor Asdrubalis se duosque filios secum in medium jecit incendium: eumdem nunc mortis exitum faciens novissima regina Carthaginis, quem prima fecerat. Ipsa civitas septemdecim continuis diebus arsit, omni murali lapide in pulverem comminuto, septingentesimo post anno quam condita est.
[4631] Ptolomaeus Epiphanes, filius Philopatoris, annos viginti quatuor. Hujus tempore gesta sunt quae secundi libri Machabaeorum continet historia. Onias sacerdos assumptis Judaeorum plurimis, fugit in Aegyptum, et a Ptolomaeo honorifice susceptus, accepta ea regione quae Heliopoleos vocabatur, et concedente rege, templum exstruxit in Aegypto simile templo Judaeorum, quod permansit usque ad imperium 123.0063B| Vespasiani, annis ducentis et quinquaginta. Sub occasione igitur Oniae pontificis, infinita Judaeorum examina in Aegyptum confugerunt. Quo tempore et Cyrene eorum multitudine repleta est, pugnantibus contra se magno Antiocho et ducibus Ptolomaei, posita in medio Judaea in contraria studia scindebatur, aliis Antiocho, aliis Ptolomaeo faventibus. Haec autem vel Oniae vel caeteris fuit causa Aegyptum petendi. Consule Mummio, Corinthus urbs opulentissima, quippe quae velut officina omnium artificum et artificiorum, et emporium commune Asiae atque Europae fuerit, expugnata et subversa est. Plurima itaque parte populi ferro flammisque consumpta, reliqua sub corona vendita est urbs incensa, muri funditus diruti: muralis lapis in pulverem 123.0063C| redactus, praeda ingens erepta est. Sane cum propter multitudinem et varietatem statuarum simulacrorumque in illo civitatis incendio, permista in unum auri, argenti, atque aeris omniaque simul metalla fluxissent, novum genus metalli factum est. Unde usque hodie sive ex ipso, sive ex imitatione; ipsius aes Corinthium et Corinthia vasa dicuntur. Viriatus in Hispania, genere Lusitanus, homo pastoralis et latro, primum infestando vias, vastando provincias, maximo terrori Romanis fuit: Ventidium praetorem cum omni exercitu fugavit: Caium similiter multis praeliis fractum; Claudium cum magna instructura belli pepulit: trabeas, fasces, caeteraque insignia Romana in montibus suis tropaea suspendit. Sic per quatuordecim annos, cum Romanos 123.0063D| duces atque exercitus prostravisset, insidiis suorum interfectus est. Androgynus Romae visus, jussu aruspicum in mare mersus est. Pestilentia tanta exorta, ut ministri faciendorum funerum primum non sufficerent, deinde non essent, magnae domus, vacuae vivis plenae mortuis remanserunt: largissimae introrsum haeretitates, et nulli penitus haeredes. Puer Romae ex ancilla natus quadrupes, quadrimanus, oculis quatuor, auribus totidem, natura viri duplex. Scipione Africano consule, Numantia in citeriore Hispania, Numantini quoque cuncti pariter ferro veneno atque igne consumpti sunt. Scipio Thiresum quemdam Celticum principem consuluit. Qua ope Numantia, aut prius invicta claruisset, aut post 123.0064A| fuisset eversa. Thiresus respondit, concordia invicta, discordia exitio fuit. Ptolomaeus sororem suam stupro cognitam, ac deinde in matrimonium receptam, novissime turpius quam duxit abjecit. Privignam suam, hoc est filiam sororis et conjugis, conjugem ascivit. Filium suum quem ex sorore susceperat, necnon et filium fratris occidit. Quamobrem tantis incestis parricidiisque exsecrabilis, ab Alexandrinis regno pulsus est. Antiochus non contentus Babylonia atque Ecbatana, totoque Mediae imperio, adversus Phraartem Parthorum regem congressus et victus est. Habuit enim in exercitu suo centum millia armatorum, ducenta millia et amplius calonum atque lixarum, immista scortis et histrionibus. Parthorum igitur viribus oppressus interiit.
123.0064B| [4655] Ptolomaeus Philometor, annis triginta quinque. Aristobulus natione Judaeus peripateticus philosophus cognoscitur. Qui etiam Philometori Ptolomaeo explanationum in Moysem commentarios scripsit. Attalus, Eumeni filius, moriens testamento populum Romanum imperio Asiae succedere haeredem jussit. Licinius Crassus consul adversus Aristonicum Attali fratrem, qui traditam per testamentum Romanis Asiam pervaserat, cum instructissimo missus exercitu: praeterea a magnis regibus, hoc est, Nicomede Bithyniae, Mithridate Ponti et Armeniae, Ariarathe Cappadociae, Philemene Paphlagoniae, eorumque maximis copiis adjutus, conserto bello victus est: et circumventus ab hostibus pene captus esset, nisi virgam qua erat usus ad equum, in oculum 123.0064C| Thracis impegisset. Barbarus cum ira et dolore exarsisset, propterea latus Crassi gladio transverberavit: ita excogitato genere mortis, effugit et decus et servitutem. Perpenna consul Aristonicum recenti victoria feriatum, improviso bello in fugam vertit, et urbem ad quam confugerat obsidione cinctam ad deditionem coegit. Aristonicus Romae jussu senatus strangulatus est. Seleucus cognomento Philometor, undecim annis regnavit in Syria. Seleuci temporibus Heliodorus missus a rege ad exspoliandum aerarium templi, divinitus flagellatus repellitur. Cui succedit Antiochus, qui appellatus est Soter: deinde Antiochus, qui appellatus est Theos, id est Deus: deinde Antiochus Epiphanes. Hic ingressus est Aegyptum, et constituit bellum adversum Ptolomaeum 123.0064D| regem Aegypti. Hic Judaeorum legem impugnat omniaque sordibus idolorum complens, in templo Dei Jovis Olympii simulacrum ponit. Sed et in Samaria super verticem montis Garizia, Jovis Peregrini delubrum aedificat, ipsis Samaritanis, ut id faceret, precantibus. Verum Mathathias sacerdos leges patrias vindicat, adversus Antiochi duces arma corripiens; unde ortum martyrium sanctorum Machabaeorum septem fratrum nimis venerabile, in quorum honore Viennensis Ecclesia fundata est.
Onias summus pontifex habetur, cujus frater Jason, praeripiens summum sacerdotium, permittente Antiocho, legitima civium jura destituens; sub ipsa arce gymnasium constituit, et Ephoebiam 123.0065A| Hierosolymis. Quo post triennii tempus in Ammanitem regionem expulso, Menelaus frater Simonis de tribu Benjamin principatum sacerdotii obtinuit. Cujus impia factione, pius Onias pontifex per Andronicum peremptus est. Quem propterea rex Antiochus purpura exutum eodem loco, quo in Oniam impietatem commiserat, jussit vita privari. Menelaum vero Antiochus Eupator, postmodum Antiochi filius de turri quinquaginta cubitorum dejici jussit: talique morte justissime damnatus est. Mathathia sacerdote defuncto, Judas Machabaeus ducatum Judaeorum suscepit, anno centesimo et quadragesimo sexto regni Graecorum. Qui mox Antiochi duces de Judaea expellens, et templum ab idolorum imaginibus emundans, patrias leges post triennium 123.0065B| suis civibus reddidit. Antiochus Persipolin nobilissimam et copiosissimam civitatem spoliare cupiens, multitudine ad arma concurrente, in fugam versus est: et coelesti eum judicio perurgente, dum acceleraret iter, ut Hierosolymam congeriem sepulcri Judaeorum faceret, insanabili plaga percussus, homicida et blasphemus miserabili obitu vita functus est. Cui successit Antiochus Eupator ejus filius: et post duos annos, id est anno centesimo et quinquagesimo uno regni Graecorum, regnavit Demetrius Seleuci filius. Hic constituit Alchimum impium in sacerdotio, Juda Machabaeo in bello pro legibus patriis et populo Dei pugnante occiso: et anno centesimo et quinquagesimo quarto Alchimo miserabiliter mortuo, omnium favore, Jonathae principatus 123.0065C| et sacerdotium decernitur.
[4690] Ptolomaeus Evergetes annis octo et viginti. Jonathas, Judaeorum dux et pontifex, cum Romanis et Spartiatis amicitias facit. Hic summa industria sacerdotio administrato octodecim annis, Triphone occiditur, fraterque ejus Simon in sacerdotium assumitur, anno regno Evergetis septimo. Scipio Africanus exanimis in cubiculo suo repertus, uxoris suae Semproniae Gracchorum sororis dolo necatus. Cujus vigor et modestia in urbe Romana sic valuit, ut eo vivo neque sociale neque civile bellum posse existere crederetur. L. Caecili Metello, et Qu. Titio Flaminio consulibus, Carthago in Africa restitui jussa, duodecimo demum anno quam fuerat eversa, et deductis civium Romanorum familiis quae eam incolerent, 123.0065D| restituta et repleta est, Fabio consule. Bitoito regi Arvernorum Galliae civitatis bellum maximo instructu comparanti, paucitas Romanorum occurrit, ut vix ad escam canibus quos in agmine habebat, sufficere posse Bitoitus jactaret. Qui cum sibi ad transferendas copias unum pontem Rhodani parum esse intelligeret, alium compactis lintribus catenisque connexum super stratis confixisque tabulis instruxit. Conserta pugna, victi Galli, conversi in fugam, coacervatis inconsulte hominibus, praepropero transitu pontis vincula ruperunt, ac mox cum ipsis lintribus mersi sunt. Qu. Martius consul, Gallorum gentem sub radice Alpium sitam bello aggressus est. Qui cum se Romanis copiis circumseptos 123.0066A| viderent, occisis conjugibus ac liberis, in flammas sese projecerunt. Qui vero praeoccupantibus Romanis, peragendae mortis suae copiam non habuerunt, alii ferro, alii suspendio, alii abnegato cibo sese consumpserunt: nullusque omnino vel parvulus superfuit, qui servitutis conditionem tolerarit. Jugurtha, Micipsae Numidarum regis adoptivus filius haeresque inter naturales ejus filios factus, cohaeredes suos Hiemsalem occidit, Adherbalem bello victum Africa expulit. Calpurnium consulem adversum se missum pecunia corrupit, et ad turpes conditiones pacis adduxit. Romam idem veniens, omnibus pecunia aut corruptis, aut attentatis, seditiones dissensionesque permiscuit. Quam cum ingrederetur, infami satis notavit elogio, dicens: Urbem venalem et 123.0066B| mature perituram, si emptorem invenerit. Idem tandem cruentis bellis a Romanis superatus, Boccho Maurorum regi se sociavit: commissaque pugna una cum Romanis Mario consule Bocchus, et Jugurtha fugerunt; inde nonaginta millia armatorum vincentibus Romanis usque ad internecionem caesa. Bocchus in pretium pacis Jugurtham dolo captum, catenisque obstrictum, per Syllam legatum misit ad Marium: qui in triumpho ante currum cum duobus filiis suis actus, et mox in carcere strangulatus est. Mithridates rex Parthorum, sextus ab Arsace, victo Demetrii praefecto, Babyloniam urbem finesque ejus universos victor invasit. Omnes praeterea gentes, quae inter Hydaspem fluvium et Indum jacent, subegit: ad Indiam quoque cruentum 123.0066C| extendit imperium. Demetrium ipsum secundo sibi bello occurrentem vicit et cepit. Quo capto, Deodatus quidam cum Alexandro filio regnum ejus et regium nomen usurpavit. Qui postea ipsum Alexandrum filium, quem participem periculi in pervadendo regno habuerat, ne in obtinendo consortem haberet, occidit. Lucius consul in Gallia Tiburtos usque Oceanum persecutus, insidiis circumventus occiditur. A Scipione consule capta urbe Gallorum Tolosa centum millia pondo auri et argenti centum decem millia e templo Apollinis suscepit. Quae cum ad Massiliam amicam populo Romano urbem misisset cum praesidiis, interfectis clam custodibus cuncta per scelus furata fuisse narrantur. Manlius et Q. Caepio coss. adversus Cimbros et Teutonas 123.0066D| et Teugurinos et Ambranos Galliarum Germaniarumque gentes missi, provincias sibi Rhodano fluvio medio diviserunt. Ubi inter se gravissima invidia et contentione decertantes cum magna ignominia et periculo Romani nominis victi sunt. Ita ut ex omni penitus exercitu decem tantum homines, qui miserum nuntium reportarent, superfuisse referantur. Hostes ingenti praeda potiti, nova quadam atque insolita exsecratione, cuncta quae ceperant pessumdederunt. Mario quarto consule cum in provincia Viennensi juxta Isariae Rhodanique flumina, ubi in sese confluunt, castra posuisset, Teutones, Cimbrii, Teugurini cum tribus agminibus Italiam petere destinassent, periculosissimo praelio a Romanis victi sunt. 123.0067A| Romae P. Malleolus annitentibus servis matrem suam interfecit. Damnatus parricidii insutusque in culeum, et in mare projectus est: in tantoque facinore Romani supplicium singulare sanxerunt. Sexto consulatu C. Marii status Romani imperii ita labefactatus est, ut pene usque ad extremum intestina clade conciderit. Metellus Numidicus, vir primarius, factione Marii a Glaucia praetore et Saturnino tribuno innocens damnatus, in exsilium cum totius urbis dolore discessit. Postmodum Saturninus et Saufeius et Labienus, cum jam praelium in foro commisissent, cogente Mario in curiam confugerunt, ibique per equites Romanos, effractis foribus, occisi sunt. Glaucia et Dolabella Saturnini frater interfecti. Rutilius quoque vir integerrimus, 123.0067B| qui adeo fidei atque innocentiae constantia usus est, ut die sibi ab accusatoribus dicta, usque ad cognitionem neque capillum barbamque deposuerit, neque sordida veste humilive habitu suffragatores conciliarit, inimicos permulserit, judices temperarit, cum evidenti oppugnaretur calumnia, perjurio judicum condemnatus, Smyrnam commigrans litterarum studiis intentus consenuit. Sexto Julio Caesare et Lucio Martio consulibus, intestinis causis, Sociale bellum totam commovit Italiam. Post Simonem fratrem Jonathae, Joannes filius ejus in summum sacerdotium constituitur. Hic adversum Hircanos bellum gerens, Hircani nomen accepit, et a Romanis jus amicitiae postulans, decreto senatus inter amicos relatus est. Samariam, quae nostro tempore 123.0067C| Sebaste vocatur, ad quam Ptolomaeus qui patrem ejus dolo peremerat, et matrem ejus vinculis constrinxerat, confugium fecerat, obsidione captam solo coaequavit: quam postea Herodes instaurans, Sebasten in honorem Augusti appellari voluit.
Ptolomaeus Phiscon, qui et Soter, annos septemdecim. Cicero Arpini nascitur, matre Helvina, patre equestris ordinis ex regio Wolscorum genere. Prodigia dira apparendo Romanam urbem moestam Sociali bello terruerunt. Nam sub ortu solis globus ignis a regione septentrionis cum maximo coeli fragore emicuit. Apud Attatinos cum panes frangerentur, cruor e mediis panibus, quasi e vulneribus, fluxit. Per septem dies continuos grando lapidum, 123.0067D| immistis etiam testarum fragmentis, terram latissime verberavit. Hiatu terrae flamma prorupit, quae usque ad coelum extendi visa est. Cneius Pompeius praetor cum Picentibus jussu senatus, bellum gessit, et victus est. Similiter Julius Caesar Samnitum pugna victus, caeso fugit exercitu. Postea contractis undique copiis, multa hostium millia Samnitum et Lucanorum interfecit. Cumque ab exercitu imperator appellatus est, senatus saga, hoc est vestem moeroris quam exorto Sociali bello sumpserat, ac spe arridente deposuit, atque antiquum togae decorem recuperavit. Cn. Pompeius Piscentes gravi praelio fudit, qua victoria senatus laticlavia et caetera dignitatis insignia recepit. Sociali bello necdum 123.0068A| finito, Romae primo bellum civile commotum est. Eodemque anno ab Urbe condita sexcentesimo sexagesimo secundo, Mithridaticum bellum coeptum est, quod triginta annis, vel, sicut aliqui scribunt, quadraginta gestum est. Mithridates igitur rex Ponti atque Armeniae multis praeliis a Romanis superatus, novissime cum Castor ejus praefectus, qui Fanagorio praeerat, interfectis amicis regis, arcem occupasset, quartuorque filios ejus ad praesidia Romana transmisisset, accensus ira, in scelera tandem exarsit, ut in plures amicos suos, et Exipodram filium suum, aliumque Macarem interficeret. Pharnaces, exemplo fratrum territus, exercitum ad persequendum se missum sibi conciliavit, et mox adversus patrem duxit. Mithridates diu ex altissimo muro filium frustra 123.0068B| precatus, ubi inexorabilem vidit, moriturus exclamasse fertur: Quoniam Pharnaces, inquit, mori jubet, vos, si estis, dii patrii, precor ut quandoque et ipse hanc vocem a liberis suis audiat. Statimque descendens ad uxores, pellices ac filias suas, venenum omnibus dedit. Quod cum ipse novissimus hausisset, nec tamen propter remedia, quibus vitalia sua adversus noxios succos saepe obstruxerat, veneno confici posset, frustraque spatiaretur, si quo tandem modo infuso pestis per venas agitatione corporis acta discurreret, Gallum, quemdam militem, jam fracto muro discurrentem, invitavit, eique jugulum praebuit: annosque natus duo et septuaginta hunc exitum vitae habuit. Tullio Cicerone et Caio Antonio consulibus, Pompeius, occisi Mithridatis 123.0068C| nuntio accepto, Syriamcoelem, et Felicem bello aggressus, Itureos Arabasque perdomuit, urbemque eorum, quam Petram nominant, cepit. Hinc ad Judaeos atque ad Hierosolymam urbem eorum Gabinium cum exercitu mittit. Quibus tunc Aristobolus expulso fratre Hircano primus ex sacerdote anno uno rex praeerat. Post quadringentesimo octogesimo tertio anno Babyloniae captivitatis, postquam regnavit Janeus cognomento Alexander, septem et triginta annis, qui pontificatum quoque administrans, crudelissime civibus praefuit. Ipse quoque Pompeius continuo post Gabinium subsecutus, et a patribus urbe susceptus, sed a plebe muro templi repulsus, in expugnationem ejus intendit: id non solum natura loci, verum etiam ingentibus muris fossaque 123.0068D| maxima munitum, cum alias aliis legionibus dies noctesque succedere sine requie cogeret, vix tertio mense expugnavit. Tredecim millia ibi Judaeorum caesa narrantur. Caetera multitudo in fidem venit. Pompeius muros civitatis everti, aequarique solo imperavit, aliquantos principes Judaeorum securi percussit: Hircano sacerdotium restituit. Aristobulum captivum Romam duxit. Mansitque in pontificatu Hircanus post mortem Alexandrae matris, quae post Alexandrum conjugem regnaverat in Judaeis, annis circiter triginta et quatuor. Hircano etenim in pontificatu successit Aristobolus anno uno, post quem Janeus, cognomento Alexander. Mortuo Alexandro, regnavit Alexandra uxor ejus. Post cujus 123.0069A| mortem Aristobulus et Hircanus filii ejus inter se de imperio dimicantes, occasionem praebuere Romanis ut Judaeam invaderent. Ut diximus, Pompeius, Hierosolyma capta urbe et templo reserato, usque ad Sancta sanctorum accedit, victumque Aristobulum secum abducit, pontificatum Hircano confirmat: quem tenuit, ut diximus, triginta et quatuor annis. Pompeius Antipatrum Herodis Ascalonitae filium procuratorem Palestinae facit. Pompeius bellum Orientis, cum viginti et duobus regibus se gessisse pro concione narravit. His diebus conjuratio Catilinae adversus patriam in urbe habita, ac prodita: quam historiam agente Cicerone Sallustius describit. Virgilius Maro in pago qui Andes dicitur, haud procul a Mantua, nascitur. Poeta quoque Lucretius 123.0069B| nascitur qui postea sese furore amatorio interfecit.
[4735] Ptolomaeus, qui et Alexander, annis decem. Hujus anno septimo Syria in Romanam ditionem cessit, capto Philippo a Gabinio.
[4745] Expulsus regno Ptolomaeus Phiscon per matrem Cleopatram, in Cyprum secedit. Regressus de fuga regnum obtinuit annis novem, quia Alexandrum, qui ante eum fuerat, ob interfectionem matris cives pepulerant.
[4745] Ptolomaeus Dionysius, annis triginta. Apollodorus, praeceptor postmodum Augusti, clarus habetur. Lege Vatinia Caesari Julio tres provinciae cum legionibus septem in quinquennium datae sunt, Gallia Transalpina, et Cisalpina, et Illyricus. Galliam 123.0069C| Comatam postea senatus adjecit. Helvetiorum animos, fortissimae Gallorum omnium gentis, ea vel maxime causa quod perpetuo pene cum Germanis bello altercabantur, a quibus Rheno tantum flumine dirimuntur, Orgeta rex, princeps gentis, spe totas invadendi Gallias, in arma accenderat. Quo caeteri optimates correpto et ad mortem coacto, conjuratione facta exustis vicis ac domibus suis, nec quod desiderium ex spe revertendi foret, profecti sunt. Horum fuit, cum primum progressa est omnis multitudo Helvetiorum, Tulingiorum, Latobagum, Raucarum et Bogiorum utriusque sexus, ad centum quinquaginta septem millia hominum. Quos cum apud Rhodanum fluvium obvios Caesar habuisset, magno difficilique bello bis vicit. Ex iis quadraginta et septem 123.0069D| millia in bello ceciderunt, caeteros ad deditionem coegit. Iterum Caesar incredibiles Germanorum copias, quibus praeerat Ariovistus rex, apud Sequanicos vicit. Fuerunt autem in exercitu Ariovisti Arudes, Marcumunes, Tributii, Vangiones, Nemetes, Seduces et Suevi. Iterum Belgarum gens, quae tertia pars Galliarum est, adversus Caesarem exarsit. Quarum distributim copia fuit. Bellovaci, qui caeteris numero et virtute praestare viderentur, habuere lectissima sexaginta millia armatorum. Suessiones ex duodecim oppidis quinquaginta millia; Nervii, quorum adeo indomita feritas erat, ut nunquam in id temporis mercatores ad se permiserint vina caeteraque venialia deferre, quibus inducta jucunditas torporem 123.0070A| virtutis afferret, similiter habuerunt quinquaginta millia. Atrebates et Ambiani, decem millia; Morini viginti quinque millia; Menapii, novem millia; Caleti decem millia; Velocasses et Veromandi, aeque decem millia; Aduatuci, decem et octo millia; Condursci, Eberones, Cerosi, Cemani, qui uno nomine Germani vocantur, quadraginta millia. Ita referuntur fuisse ducenta septuaginta duo millia armatorum lectissima. His repente silva erumpentibus exercitus Caesaris aggressus, hortatu ducis ita restitit, victosque ad internecionem pene delevit. Caesar Galba cum legione duodecima ad Beragros Sedunosque misit, qui cum hiemandi causa in vico Beragrorum, cui nomen erat Octodorus, consedisset, circumseptus a Gallis est. Qui ex montibus effusi, castra imperfecta saxisque telisque 123.0070B| onerant. Sed Romanis portis erumpentibus amplius quam triginta millia barbarorum ceciderunt. Veneti caeterique confines Sevios sibi ad bellum asciscunt, Osismos, Lixovias, Namnetes, Ambibaritos, Morinos, Diablintes et Menapios auxilia quoque a Britannia arcessunt. Contra hos Caesar naves longas aedificari in Ligere fluvio jubet, per quem in Oceanum deducitur. Navali praelio conserto, incensae naves hostium, interfectis iis qui pugnaverant Gallis, reliqui omnes sese dediderunt. Sed Caesar maxime ob injuriam legatorum suorum, cunctis principibus per tormenta interfectis, reliquos sub corona vendidit. Titus etiam Sabinius Aulercos, Eburonices, Luxoviosque, qui primates suos, quod auctores belli suscitandi esse nollent, interfecerant, eruptione facta 123.0070C| incredibili caede delevit. Oppidum Sauciatum in Aquitania expugnatum. Ex Aquitaniis et Cantabris, quinquaginta millia caesa. Germani, qui Rhenum cum immensis copiis transmiserant, usque ad internecionem deleti. Quorum numerus fuit ad quadringenta et quadraginta millia. Inde Caesar in Germaniam facto ponte transgreditur. Sicambros et Ubios obsidione liberat. Suevos, maximam et ferocissimam gentem, quorum esse centum pagos et populos multi prodidere, totamque Germaniam adventu suo terret. Mox in Galliam reciso ponte concedit. Inde ad Morinos venit, unde in Britanniam proximus et brevissimus transitus est. Navibus circiter onerariis atque actuariis octoginta praeparatis, in Britanniam transvehitur, ubi acerba pugna fatigatur. Inde adversa 123.0070D| tempestate correptus, plurimam classis amisit partem. Regressus in Galliam, sexcentenas naves utriusque commodi fieri imperavit, quibus iterum in Britanniam primo vere transvectus est. Tridentum, firmissimam civitatem, datis quadraginta obsidibus et Cassobellum, oppidum inter duas paludes situm, tandem gravi pugna cepit. In deditionem Britannos accipiens, in Galliam revertitur. Treveri, Eburonati, Aduatici et Nervii multitudo in arma conspiraverunt, quae ex hoc colligi plurima fuisse potest, quia cum instrumenta ruralia non haberent, gladiis concidendo terram, et sagulis exportando, vix tribus horis vallum pedum decem et fossam pedum quindecim per millia passuum, quindecim in 123.0071A| circuitu perfecerunt; praeterea centum viginti turres mirae altitudinis exstruxerunt. Hos Caesar vastissima caede confecit. Labienus, qui legionibus praeerat, omnes Treverorum copias interfecit, et continuo ipsam civitatem capit. Caesar Eburones postquam in Arduennam silvam refugisse comperit, quae silva totius Galliae maxima est, atque a ripis Rheni finibusque Treverorum ad Nervios usque pertingit, et in longitudine plusquam quinquaginta millibus passuum patet, omnem Galliam per nuntios invitat, ut quique secundum placitum suum reconditas in Arduenna silva praedas quaerant diripiantque. Quo facto Gallis utrinque morientibus, maximas Romanorum injurias, sine cujusdam Romani discrimine, vindicavit. Caesar multis praeliis Gallias perdomuit. Romanum 123.0071B| imperium, cum Lucullus Asiam, Pompeius Hispaniam, Caesar Galliam perdomuit, usque ad extremos propemodum terrae terminos propagatum est. Caesari victori ex Galliis revertenti, decretum a senatu est ut in Urbem non nisi dimisso exercitu veniret; sed Caesar Ravennam se contulit. Pompeius atque omnes senatores, crescentibus Caesaris viribus trepidi, tanquam Italia pulsi, in Graeciam transvecti, Dyrrachium gerendi belli sedem delegerunt. Caesar Romam venit, negatamque sibi ex aerario pecuniam fratris foribus invasit, protulitque ex eo pondo quatuor millia centum triginta quinque [auri], argenti pondo prope octoginta millia. Mox cum legionibus Alpes transvectus, Massiliam venit. Hanc obsidione domitam libertate concessa, 123.0071C| caeteris rebus abrasit. Apud Dyrrachium multi Orientis reges ad Pompeium cum auxiliis convenerant. Pugna commissa, milites Caesaris fugerunt, caesis quatuor millibus ex ejus exercitu. Inde Caesar citato agmine per Epirum in Thessaliam perrexit. Pompeius eum magnis copiis subsecutus est. Fuerunt autem Pompeio octoginta cohortes triplici ordine locatae, peditum quadraginta millia, equites in sinistro cornu sexcenti, in dextro quingenti; praeterea reges multi. Caesari similiter cohortes octoginta, triplici ordine dispositae, minus quam triginta millia peditum, equites mille. Commissa pugna, cum diu utrinque dubia sorte caederentur, tandem universus Pompeii fugit exercitus, castraque dispersa sunt. Pompeius fugiens, onerariam navem nactus, in Asiam 123.0071D| transiit. Inde per Cyprum in Aegyptum venit, ibique mox ut littus attigit, jussu Ptolomaei adolescentis, in gratiam Caesaris victoris, occisus est. Pompeii uxor filiique fugerunt, classisque Pompeiana direpta. Caesar, compositis apud Thessalianos rebus, Alexandriam venit, perlatoque ad se et viso Pompeii capite annuloque, flevit. [4755] Achillas, dux regius, imbutus semel Pompeii sanguine, Caesaris quoque necem meditabatur. Nam jussus exercitum dimittere, cui praeerat, viginti millium armatorum, non modo sprevit imperium, verum et aciem direxit. In ipso praelio regia classis forte subducta jubetur incendi. Ea flamma cum partem quoque urbis invasisset, quadraginta millia librorum, proximis forte aedibus 123.0072A| condita, exussit. Iterum commisso praelio cum Achilla, Caesar vi insistentium hostium pressus, scapham ascendit. Qua mox pondere subsequentium gravata ac mersa, per ducentos passus ad navem una manu elevata, qua chartas tenebat, nando pervenit. Mox navali praelio ipse classem regiam aut depressit aut cepit. Alexandrinis petentibus regem, Ptolomaeum infantem reddidit, qui illico ut liber fuit, bellum intulit, sed continuo ipse cum toto exercitu suo deletus est. Nam viginti millia hominum in eo bello caesa sunt, duodecim millia cum septuaginta longis navibus dedita. Rex ipse adolescens scapha exceptus ut fugeret, multis insilientibus mersus necatusque est.
« [4784] Caesar regnum Aegypti Cleopatrae Ptolomaei sorori dedit, quod tenuit annis viginti duobus. Caesar, 123.0072B| Syriam pervagatus, Pharnacem in Ponto vicit. Romae dictator et consul creatus, in Africam transiit. Apud Tapsum cum Juba et Scipione pugnavit et vicit. Cato sese apud Uticam occidit. Juba percussori jugulum pretio dato praebuit. Petreius eodem se gladio perfodit. Scipio in navim qua ad Hispanias fugeret, conscendens, vento coactus in Africam redierat, semetipsum jugulavit. In eadem navi etiam Titus Torquatus occisus est. Caesar Pompeii magni nepotes et filiam ejus Pompeiam jussit occidi. Ultimum bellum apud Mundam flumen gestum est adversus Pompeios duos et Labienum atque Actium Varum. Caesar Romam rediens, ubi dum Reipublicae statum contra exempla malorum clementer instaurat, auctoribus Bruto et Cassio, etiam plurimo senatu, in curia 123.0072C| tribus et viginti vulneribus confossus, interiit. In qua conjuratione fuisse amplius quadraginta conscios ferunt. Corpus ejus raptum populus, dolore instimulatus, in foro fragmentis tribunalium ac subselliorum cremavit post annos tres et menses sex quam regnare coeperant. Nam quatuor annis post mortem magni Cn. Pompeii bellum civile toto orbe indesinenter tonuit. Regnante apud Alexandrinos Cleopatra, quarto ejus anno finito, Caesar Julius primus Romanorum singularem obtinuit principatum, A quo etiam Caesares appellati sunt. Cassius interim, Judaea capta, templum spoliat. Abhinc imperatorum nomen.
Octavianus Caesar Augustus Romanorum secundus, regnavit annos quinquaginta sex et menses sex: a quo Augusti appellati reges Romanorum. 123.0072D| Quorum quindecim, vivente Cleopatra, quadraginta et unum postea vixit. Augusti undecimo anno, deficiente in Judaea pontificum principatu, complentur hebdomadae septuaginta in Daniele scriptae. Anno ab Urbe condita septingentesimo decimo, interfecto Julio Caesare, Octavianus, qui testamento Julii Caesaris avunculi et haereditatem et nomen assumpserat, ut Romam adolescens admodum venit indolem suam bellis civilibus vicit. Ut enim breviter explicem bella civilia quae ipse gessit, Mutinense, Philippense, Perusium, Siculum, Actiacum. E quibus duo, hoc est primum ac novissimum, adversus Marcum Antonium; secundum, adversus Brutum et Cassium; tertium, adversus Lucium Antonium; quartum, adversus 123.0073A| Sextum Pompeium, Cneii Pompeii filium, quem confecit. Caesar ad fidem conciliatae gratiae qua Antonium receperat, filiam ejus matrimomo sortitus est. Herodes, cessante regno ac sacerdotio Judaeorum, nihil ad eam gentem pertinens, utpote Antipatri Ascalonitae et matris Cypridis Arabicae filius, a Romanis Judaeorum suscepit principatum, quem tenuit annos triginta sex. Qui ne ignobilis forte et a Judaeorum semine argueretur extraneus, combussit libros omnes quibus nobilitas gentis Judaeae in templo servabatur ascripta, ut deficientibus probamentis, et ipse ad hanc pertinere putaretur: insuper etiam ut suam sobolem regio illorum generi commisceret, projecta Dosside femina Hierosolymitana, quam privatus acceperat uxorem, et nato ex 123.0073B| ea filio Antipatro sociavit sibi Mariannem filiam Alexandri, neptem Aristobuli fratris Hircani, qui ante eum rexerat Judaeorum gentem. Haec quinque filios ei genuit, quorum duos, Alexandrum et Aristobulum, ipse peremit in Samaria. Nec mora, post etiam illorum matrem, qua nil charius noverat, simili scelere peremit. E quibus Aristobulus Herodem ex Berenice susceperat filium, quem in Actibus apostolorum ab angelo percussum legimus. Antonius Artabanem, Armeniae regem, proditione et dolo cepit. Quem argentea catena vinctum, ad confessionem thesaurorum regiorum coegit: expugnatoque oppido in quo conditos esse prodiderat, magnam vim auri argentique abstulit. Qua elatus pecunia denuntiavit bellum Caesari, atque Octaviae 123.0073C| sororis Caesaris, uxoris suae, repudium indixit; et Cleopatram sibi ex Alexandria occurrere imperavit, atque uxorem duxit. Ipse Actium, ubi classem constituerat, profectus, cum prope tertiam partem remigum fame absumptam offendisset, nihil motus: Remi, inquit, modo salvi sunt: nam remiges non deerunt quoad Graecia homines habuerit. Ducentae et triginta rostratae fuere Caesaris naves, et triginta sine rostris. Triremes velocitate Liburnicis pares, octo legiones classi superpositae, absque cohortibus quinque praetoriis. Classis Antonii, centum septuaginta navium fuit, quantum numero cedens, tantum magnitudine praecellens; nam decem pedum altitudine a mari aberant. Bellum ab hora quinta usque in horam septimam incerta vincendi spe protractum, gravissimae 123.0073D| utrinque caedes actae: reliquum diei cum subsequente nocte in victoriam Caesaris declinavit. Prior regina Cleopatra cum sexaginta velocissimis navibus fugit. Antonius mox fugientem uxorem subsecutus est. Ex victis duodecim millia cecidisse referuntur, sex millia vulnerata sunt, e quibus mille inter curandum defecerunt. Caesar sexto imperator appellatus, et quarto ipse cum Marco Licinio Crasso consul Brundusium venit. Ibi orbis terrarum praesidia, divisis legionibus composuit. Novissime cum navali praelio Antonius decertare pararet, subito universae naves Antonianae partis ad Caesarem transierunt. Trepidus Antonius cum paucis se in regiam recepit. Deinde imminente Caesare, turbata civitate, 123.0074A| idem Antonius sese ferro transverberavit. Cleopatra postquam se reservari ad triumphum intellexit, voluntariam mortem petens, serpentis, ut putatur, morsu, in sinistro tacta brachio, exanimis inventa est, frustra Caesare etiam Psyllos admovente, qui venena serpentum e vulneribus hominum haustu revocare atque exsugere solent.
Caesar Alexandria urbe, omnium longe opulentissima et maxima, victor potitus est. Hactenus qui vocabantur Lagidae ab Ptolomaeo primo, Lagi filio, in Aegypto regnaverunt annis ducentis nonaginta quinque. Caesar victor ab Oriente veniens, octavo Idus Januarias Urbem triplici triumpho ingressus est. Hoc die primum Augustus consalutatus est, atque ex eadem die summa rerum ac potestas penes unum esse coepit et mansit, quod Graeci monarchiam 123.0074B| vocant. Porro autem hunc esse eumdem diem, hoc est octavum Idus Januarii, quo nos Epiphaniam, hoc est apparitionem sive manifestationem Dominici sacramenti observamus, nemo credentium sive etiam fidei contradicentium, nescit.
Per omnia igitur venturi Christi gratia praeparatum Caesaris imperium comprobatur: nam cum primum Caio Caesare avunculo suo interfecto ex Apollonia rediens Urbem ingrederetur, hora circiter tertia, repente liquido ac puto sereno circulus ad speciem coelestis arcus orbem solis ambiit, quasi eum unum ac potissimum in hoc mundo solumque clarissimum in orbe monstraret: cujus tempore venturus esset qui ipsum solem, mundumque totum 123.0074C| et fecisset et regeret. Deinde cum secundo in Sicilia receptis a Pompeio et Lepido legionibus, triginta millia servorum dominis restituisset, et sex millia, quorum domini non exstabant in crucem egisset, ingentique animo viginti millia militum exauctoravisset, atque quadraginta quatuor legiones solus imperio suo ad tutamen orbis terrae distribuisset, ovansque Urbem ingressus, omnia superiora populi Romani debita donanda, litterarum etiam monumentis abolitis censuisset, in diebus ipsis fons olei largissimus de taberna meritoria, per totum diem fluxit; quo signo quid evidentius quam sub principatu Caesaris Romanoque imperio per totum diem, hoc est per omne Romani tempus imperii, Christum, atque ex eo Christianos, id est unctum 123.0074D| atque ex eo unctos, de meritoria taberna, hoc est de hospita largaque Ecclesia, affluenter atque incessabiliter processuros, restituendosque per Caesarem omnes servos, qui tamen cognoscerent dominum suum, caeterosque qui sine domino invenirentur, morti supplicioque dedendos, remittendaque sub Caesare debita peccatorum in ea urbe in qua spontaneum fluxisset oleum? Tertio autem cum Urbem triumphans quinto consul ingressus est, octavo scilicet Idus Januarias, cum et Janum post ducentos annos primum ipse clausit, et clarissimum illud Augusti nomen assumpsit. Quid fidelius ac verius credi potest, quam occulto gestorum ordine ad obsequium praeparationis ejus praedestinatum fuisse qui eodem 123.0075A| die quo ille manifestandus multo post paululum erat, et pacis signum praeferret, et potestatis nomen assumeret (ita anno ab Urbe condita septingentesimo sexagesimo tertio, clausis Jani portis, cum Caesar Augustus finito Cantabrico bello, pacatisque omnibus gentibus, ab oriente in occidentem, a septentrione ad meridiem, ac per totum Oceani circulum Urbem ingressus, cum spectante eo ludos, pronuntiatum 123.0076A| esset in mimo: O dominum aequum et bonum; universique quasi de ipso dictum esset, approbavissent, et statim quidem manu vultuque indecoras adulationes repressit, et in sequenti die gravissimo corripuit edicto, dominumque se posthac appellari, ne a liberis quidem aut a nepotibus suis, vel serio vel joco passus est.
AETAS SEXTA A CHRISTO AD MUNDI FINEM. 123.0075| 123.0075B| [4832] Igitur eo tempore, anno scilicet Caesaris Augusti quadragesimo secundo, a morte vero Cleopatrae et Antonii, quando et Aegyptus in provinciam versa est, anno vigesimo septimo, olympiadis centesimae tertiae anno tertio, ab Urbe condita septingentesimo quinquagesimo secundo, id est eo anno quo compressis cunctarum orbis terrae gentium motibus firmissimam verissimamque pacem ordinatione Dei Caesar composuit, Jesus Christus Filius Dei, sextam mundi aetatem suo consecravit adventu. Anno imperii Augusti quadragesimo octavo, Herodes patrator scelerum, et interfector pro Christo innocentium parvulorum, morbo intercutis aquae et scatentibus toto corpore vermibus, miserabiliter digne moritur. Pro quo substitutus ab Augusto filius ejus Archelaus, 123.0075C| regnavit annos novem, id est usque ad ipsius Augusti finem; tunc enim non ferentibus ultra, sed accusantibus ferocitatem ejus apud Augustum Judaeis, in Viennam urbem Galliae nobilissimam relegatur, et ad minuendam Judaici regni potentiam insolentiamque domandam, quatuor fratres ejus pro eo sunt tetrarchae creati, Herodes, Antipater, Lysias et Philippus; quorum Philippus et Herodes, qui Antipas prius nuncupabatur, etiam vivente Archelao, tetrarchae fuerant ordinati. Natus igitur Christus verus Dominus totius generis humani, inter homines Romano censui statim ascriptus est, illa prima clarissimaque professione qua Caesar se omnium principem, Romanosque rerum dominos singillatim cunctorum hominum edita ascriptione signavit. (Oros., 123.0075D| l. VII). Natus est autem octavo Kal. Januarii Christus, cum primum incrementa omnia anni virentis incipiunt. Caesar Caium nepotem suum ad ordinandas Aegpti Syriae provincias misit. Qui praeteriens ab Aegypto, fines Palaestinae apud Hierosolymam, in templo Dei tunc sancto et celebri adorare contempsit, sicut Suetonius Tranquillus refert. Quod Augustus ubi comperit, pravo usus judicio, prudenter fecisse laudavit.
[17] Tiberius privignus Augusti, hoc est Liviae uxoris ejus filius, regnavit annos triginta et duo. Hic per semetipsum nulla bella gessit. Sane quarto imperii ejus anno, Germani Drusi filius, Caligulae pater de Germanis, ad quos ab Augusto sene missus 123.0076B| fuerat, triumphavit; ipse autem Tiberius plurima imperii parte, cum magna et gravi modestia reipublicae praefuit: adeo ut quibusdam praesidibus augenda provinciis tributa suadentibus scripserit, boni pastoris esse tondere pecus, non deglabrare. Hujus anno duodecimo Pilatus Judaeae procurator ab eodem dirigitur. Herodes tetrarcha, qui Judaeorum principatum tenuit annis viginti et quatuor, in honorem Tiberii et matris ejus Liviae, Tiberiadem condidit et Liviadem. Anno decimo quinto imperii Tiberii, Dominus post baptismum, quod praedicavit Joannes, mundo regnum coelorum annuntiat, peractis a mundi principio secundum Hebraeos, annis, ut etiam Eusebius in Chronicis suis signat, quatuor millibus, annotando quod decimo sexto anno Tiberii principium fuerit octuagesimi primi 123.0076C| Jubilaei secundum Hebraeos: nostra autem supputatio undeviginti minus ponendos esse existimat. Juxta vero Chronica eadem quae ipse Eusebius de utraque editione, ut sibi videbatur, composuit, anni supputantur quinque millia ducenti et viginti octo. Joannes Baptista ab Herode in carcere positus pro veritate capite truncatur. Anno decimo octavo imperii Tiberii, Dominus sua passione mundum redimit, et praedicaturi per Judaeae regiones apostoli, Jacobum fratrem Domini Hierosolymis ordinant episcopum; ordinant et septem diaconos, quorum uno lapidato à Judaeis Stephano, Ecclesia per regiones Judaeae et Samariae dispergitur. Praelatus praeses Palaestinae provinciae ad Tiberium imperatorem, atque ad senatum retulit de passione ac resurrectione 123.0076D| Christi, consequentibus virtutibus quae per ipsum palam factae fuerant, vel per discipulos ipsius in nomine ejus fiebant, et de eo quod certatim crescente plurimorum fide Deus crederetur. Tiberius cum suffragio magni favoris retulit ad senatum, ut Christus Deus haberetur. Senatus indignatione motus, cur non sibi secundum morem delatum esset, ut de suscipiendo cultu prius ipse decerneret, consecrationem Christi recusavit, edictoque constituit exterminandos esse Urbe Christianos, praecipue cum et Sejanus praefectus Tiberii suscipiendae religioni obstinatissime contradiceret Tiberius; tamen edicto accusatoribus Christianorum mortem comminatus est. Itaque paulatim immutata est illa Tiberii Caesaris 123.0077A| laudatissima modestia, in poenam contradictoris senatus. Nam plurimos senatorum proscripsit, et ad mortem coegit. Viginti sibi patricios viros consilii causa selegerat; horum vix duos incolumes reliquit, caeteros diversis causis necavit; Sejanum praefectum suum res novas molientem interfecit; filios suos Drusum et Germanicum, quorum Drusus naturalis, Germanicus adoptivus erat, manifestis veneni signis perdidit, filios Germanici filii sui interfecit.
Agrippa cognomento Herodes, filios Aristobuli filii Herodis regis, accusator Herodis tetrarchae, Romam profectus, à Tiberio in vincula conjicitur, ubi primos sibi adscivit ad amicitiam, et maxime Germanici filium Caium.
[40] Caius cognomento Caligula, regnavit annos 123.0077B| tres, menses decem, dies octo: homo omnium ante se flagitiosissimus, et qui vere dignus Romanis blasphemantibus, et Judaeis persecutoribus punitor adhibitus videretur.
Hic exclamasse fertur: Utinam populus Romanus unam cervicem haberet! Judaei apud Alexandriam seditione excitata profligati sede atque urbe pulsi, expromendarum querelarum causa, Philonem quemdam, virum sane imprimis eruditum, legatum ad Caesarem mittunt; sed Caligula Judaeis infestissimus, spreta legatione Philonis, omnes Judaeorum sacras aedes, atque antiquum illud Hierosolymis sacrarium profanari sacrificiis gentilium, ac repleri statuis simulacrisque imperavit. Et statua Jovis posita, se ibi ut deum coli praecipit. Hic Herodem Agrippam 123.0077C| amicum suum vinculis liberatum, regem Judaeae fecit; qui mansit in regno annos septem, id est, usque ad quartum Claudii annum. Quo ab Angelo percusso successit in regnum filius ejus Agrippa, qui usque ad exterminium Judaeorum, viginti et quatuor annis perseveravit. Herodes tetrarcha et ipse Caii amicitiam petens, cogente Herodiade, Romam venit, sed accusatus ab Agrippa, etiam tetrarchiam perdidit; relegatusque exsilio, apud Viennam Galliarum urbem post mortem Caii, inde in Hispaniam cum Herodiade fugiens, moerore periit. Pilatus, qui sententiam damnationis in Christum dixerat, et ipse perpetuo exsilio Viennae recluditur; tantisque ibi irrogante Caio langoribus coarctatus est, ut sua se transverberans manu malorum compendium mortis celeritate quaesierit. 123.0077D| Matthaeus Evangelium in Judaea praedicans, Hebraicis litteris scripsit; Caius Caligula a suis protectoribus occisus est. Duo libelli in secretis ejus reperti, quorum alteri pugio, alteri gladius pro signo nominis adscriptus erat, lectissimorum virorum nomina et notas morti destinatorum continentes; inventaque ibi est arca ingens, variorum venenorum, quibus mox Claudio Caesare jubente demersis infecta maria traduntur, non sine magno piscium exitio.
[45] Claudius regnavit annis quatuordecim. Exordio regni ejus Petrus ad superandum Simonem magnum, cum prius Antiochenam fundasset Ecclesiam, Romam venit, et salutarem cunctis credentibus fidem fideli verbo docuit; potentissimisque virtutibus 123.0078A| approbavit, ibique viginti et quinque annis cathedram tenuit episcopalem, id est, usque ad ultimum Neronis annum. Marcus evangelista Evangelium, quod Romae scripserat, Petro mittente, primum Aquileiae praedicavit. Ibique ordinato Hermagora discipulo suo, ad Aegyptum pervenit; constitutisque atque confirmatis Ecclesiis per Libyam, Marmaricam, Ammoniacam, Pentapolim, Alexandriam, atque Aegyptum universam, ad ultimum tempus a paganis Alexandriae martyrium suum complevit. Furius Camillus Scribonianus Dalmatiae legatus, bellum civile molitus, legiones multas fortissimasque ad sacramenti mutationem pellexerat. Itaque die dato ut in unum undique ad novum imperatorem conveniretur, neque aquilae ordinari, neque convelli quoquo modo 123.0078B| signa moverive potuerunt exercitus; tanti et minus usitati miraculi fide motus, et conversus in poenitentiam, Scribonianum quinta statim die destitutum interfecit, seseque in sacramento prioris militiae continuit. Quod sine dubio propter adventum apostoli Petri et tenera Christianorum germina, hoc civile bellum divinitus est compressum. Tiberius Claudius Britanniam adiens, quae excitata in tumultum esse videbatur, quam neque ante Julium Caesarem, neque post eum quisquam attingere ausus fuerat, sine ullo praelio ac sanguine intra paucissimos dies plurimam insulae partem in deditionem recepit. Orcadas etiam insulas Romano adjecit imperio, ac sexto quam profectus erat mense, Romam rediit. Eo anno quarto videlicet imperii 123.0078C| ejus, fames gravissima per Syriam, cujus Lucas etiam meminit, facta est. Sed Christianorum necessitatibus, apud Hierosolymam convectis ab Aegypto frumentis, Helena Agabenorum regina conversa ad fidem Christi, largissime ministravit. Quinto ejus imperii anno inter Theram et Therasiam, insula de profundo emicuit triginta stadiorum spatio extenta. Septimo imperii ejus anno sub procuratore Judaeae Cumano, in Hierosolymis tanta seditio in diebus azymorum exorta est, ut in portarum exitu populo coarctato, triginta millia Judaeorum caede prostrata, et compressione suffocata referantur. Claudius nono anno imperii sui, Judaeos tumultuantes Roma expulit. Suetonius hoc modo inde refert: Claudius Judaeos impulsore Christo, assidue tumultuantes, Roma 123.0078D| expulit. De eadem expulsione Lucas in Actibus apostolorum refert. Verumtamen sequenti anno tanta fames Romae fuit, ut medio foro imperator correptus a populo, conviciis et fragminibus panis turpissime infestatus, aegre per Pseudotyrum in palatium refugerit. Claudius manifestis venenis est mortuus.
[59] Nero annos tredecim, menses septem, dies viginti octo, Caii Caligulae avunculi sui erga omnia vitia ac scelera sectator, imo transgressor. Hic primus post omnia attentata facinora Romae Christianos suppliciis et mortibus affecit, ac per omnes provincias pari persecutione excruciari imperavit. Hujus secundo anno, Festus Judaeae procurator successit 123.0079A| Felici. A quo Paulus Romam vinctus mittitur, et biennium in libera manens custodia, post haec ad praedicandum dimittitur, necdum Nerone in tantam persecutionem Christianorum erumpente, quantam de eo narrant historiae. Quo tempore creditur Paulus ad Hispanias pervenisse, et Arelatae Trophymum, Viennae Crescentem discipulos suos ad praedicandum reliquisse. Jacobus frater Domini, cum triginta annis Hierosolymorum rexisset Ecclesiam, septimo Neronis anno perimitur a Judaeis, vindicantibus in illo quod Paulum interficere nequiverant. Festo in magistratu Judaeorum succedit Albinus, Albino Florus; cujus luxuriam et avaritiam caeteraque flagitia non ferentes Judaei, contra Romanos rebellaverunt, adversum quos Vespasianus magister 123.0079B| militiae transmissus, plurimas Judaeae urbes cepit, Titum filium suum majorem inter legatos habens. Nero in re militari nihil omnino ausus, Britanniam pene amisit, ipsumque nomen Christianum extirpare conatus, beatissimos Christi apostolos Petrum cruce, Paulum gladio occidit. Mox acervatim miseram ejus vitam obortae undique oppressere clades. Hac tempestate Persius poeta oritur; Lucanus quoque ac Seneca praecepto Neronis interficiuntur. Nero postquam Galbam in Hispania imperatorem creatum ab exercitu cognovit, totus animo ac spe concidit; postmodum cum incredibilia mala subruenti reipublicae moliretur, hostis a senatu pronuntiatus, ignominiosissime fugiens ad quartum ab Urbe lapidem, sese ipse interfecit, atque in eo Caesarum omnis familia 123.0079C| consumpta est.
Mortuo Nerone, Galba Romam venit, Pisonemque sibi nobilem industriumque juvenem in filium atque in regnum adoptavit, septimoque mense imperii sui ab Othone jugulatus est.
Otho mox ut creatum imperatorem in Gallias per Germanicas legiones Vitellium comperit, bellum civile molitus, tribus primum levibus praeliis, hoc est uno apud Alpes, altero circa Placentiam, tertio circa locum quem Castores vocant contra Vitellianos duces congressus, victor exstitit; quarto autem apud Vetriacum praelio animadvertens suos vinci, mense tertio quam imperator coeperat, sese interfecit.
Vitellius victor Romam venit, ubi cum multa crudeliter ac nequiter ageret, postquam de Vespasiano 123.0079D| comperit, primum deponere molitus imperium, post a quibusdam animatus Sabino Vespasiani fratre occiso succensoque templo, et mista simul flamma ruinaque, omnes in unum pariter interitum ac tumulum dedit. Post deficiente in Vespasiani nomen exercitu suo, cum jam destitutus trepidus se in quamdam proximam palatio cellulam contrusisset, turpissime inde protractus, in forum deductus, octavo quam regnum praesumpserat mense, apud Gemmonias scalas minutissimorum ictuum crebris compunctionibus excarnificatus, atque inde unico tractu in Tiberim mersus etiam communi caruit sepultura.
Vespasianus itaque cum Judaeos multis eorum oppidis captis, in urbe Hierosolymorum praecipue ob 123.0080A| diem festum congregatos, obsidionis clausisset, cognita Neronis morte, hortatu plurimorum regum et ducum imperium adeptus, relicto in castris ad procurationem obsidionis Hierosolymorum Tito filio, cognita etiam interfectione Vitellii, paulisper Alexandriae substitit. Titus vero magna ac diuturna obsidione Judaeos premens, machinis cunctisque bellicis molitus non sine multo suorum sanguine, tandem muros civitatis irrupit. Sed ad expugnandam interiorem templi munitionem quam reclusa multitudo sacerdotum ac principum tuebatur, majore et vi et mora opus fuit. Itaque Titus imperator ab exercitu pronuntiatus, templum Hierosolymis incendit ac diruit; quod a die conditionis primae usque ad diem eversionis ultimae manserat annos 123.0080B| mille octoginta novem, vel sicut a pluribus colligitur mille centum et duo. Muros urbis universos solo adaequavit. Sexcena millia Judaeorum eo bello interfecta Cornelius et Suetonius referunt. Josephus vero Judaeus qui ei tunc bello praefuit, et apud Vespasianum propter praedictum imperium veniam gratiamque meruerat, scribit undecies centena millia gladio et fame periisse; sed et praeter hos centum millia publice venundata, totoque orbe dispersa.
Consummatum est hoc bellum annis quatuor: duobus quidem, Nerone vivente, et duobus aliis postea. Vespasianus inter alia magnorum operum in privata adhuc vita, in Germaniam, ac deinde in Britanniam a Claudio missus, tricies et bis cum hoste conflixit. Duas validissimas gentes, viginti oppida, insulam 123.0080C| Vectam Britanniae proximam, Romano adjecit imperio. Colossus erigitur Romae, habens altitudinis pedes centum et novem, Vespasianus in villa propria circa Sabinos, nono anno principatus sui, profluvio ventris est mortuus.
[82] Titus annos undecim, menses undecim. Vir omnium virtutum genere mirabilis, adeo ut amor et deliciae humani generis diceretur. Hic amphitheatrum Romae aedificat, et in dedicatione ejus quinque millia ferarum occidit. Iste tantum facundus exstitit, ut causas Latino ageret poemate, et tragoedias Graece componeret. Tantum autem bellicosus, ut in expugnatione Hierosolymorum sub patre militans, quadraginta unum propugnatores duodecim sagittarum confoderit ictibus. Porro in imperio tantae 123.0080D| bonitatis fuit, ut nullum omnino puniret, sed convictos adversum se conjurationis dimitteret, atque in eadem familiaritate qua ante habuerat, retineret. Hujus etiam inter omnia fuit illud celebre dictum: Perdidisse diem, in qua nihil boni fecerit. Hic cum ingenti omnium luctu in eadem villa qua pater ejus, morbo assumptus est.
[84] Domitianus, frater Titi junior, annos quindecim, menses quinque. Is in tantam superbiam prolapsus est, ut deum sese ac dominum vocari, scribi, colique jusserit; secundusque post Neronem Christianos persequitur. Confirmatissimam toto orbe Ecclesiam Christi, datis crudelissimae persecutionis edictis, convellere conatur; sub quo apostolus 123.0081A| Joannes in Pathmum insulam relegatus est, et Flavia Domitilla, Flavii Clementis consulis ex sorore ejus neptis, in insulam Pontianam ob fidei testimonium exsulat. Fertur autem idem ipse beatum Joannem in ferventis olei dolium misisse. Ex quo tam immunis exiit a poenis, quam a corruptione carnis manserat semper immunis. Domitianus Judaeos quoque acerbitate tormentorum genusque David interfici praecepit, quasi adhuc futurus esset ex semine qui regnum posset adipisci. Hic crudeliter in palatio a suis interfectus est; cujus cadaver populari sandapila per vespiliones exportatum, atque ignominiose sepultum est.
[99] Nerva admodum senex a Petronio praefecto et Parthenio spadone Domitiani interfectore imperator 123.0081B| creatus, annum unum, menses quatuor, dies octo; qui Trajanum in regnum adoptavit. Hic primo edicto suo, cunctos exsules revocavit, quos Domitianus relegaverat; unde et Joannes apostolus hac generali indulgentia liberatus, Ephesum rediit; et quia concussam se absente per haereticos vidit Ecclesiae fidem, confestim hanc descripta Evangelio suo verbi Dei aeternitate stabilivit. Nerva emenso plus minus anno imperii sui confectus morbo diem obiit.
[101] Trajanus genere Hispanus, regni gubernacula Nerva tradente suscepit, annos novemdecim, menses sex, dies quindecim. Hic apud Agrippinam Galliae urbem insignia suscepit imperii. Mox Germaniam trans Rhenum in pristinum statum reduxit; 123.0081C| trans Danubium multas gentes subegit, regiones trans Euphratem et Tigrim sitas, provincias fecit; Seleuciam et Ctesiphontem ac Babyloniam occupavit, atque usque Indiae fines post Alexandrum accessit. Hujus quarto anno Clemens discipulus Petri apostoli, Romanae Ecclesiae episcopus, martyrio coronatur, et Flavia Domitilla pro Christo cum aliis plurimis in insulam Pontiam exsilio deportata. Joannes apostolus, sexagesimo octavo anno post passionem Christi, aetatis autem suae nonogesimo octavo, Ephesi placida morte quievit. Trajano adversum Christianos persecutionem movente, Simeon qui et Simon, filius Cleophae, Hierosolymorum episcopus crucifigitur, et Ignatius Antiochiae episcopus Romam perductus, bestiis traditur. Alexander quoque Romanae Ecclesiae 123.0081D| episcopus, martyrio coronatur, et septimo ab Urbe milliario, via Numentana, ubi decollatus est, sepelitur. Sub quo etiam imperatore gloriosissimus senex Zacharias, Viennensis Ecclesiae episcopus, martyrio coronatur. Nam primus Crescens discipulus apostolum Viennae aliquot annos resedit; quo ad Galatiam reverso, tertius Martinus episcopus et discipulus apostolorum Viennae resedit; sed postmodum Plinii secundi oratoris et historici, qui inter caeteros judices persecutor dictus erat, relatu admonitus eos homines praeter confessionem Christi, honesta conventicula, nihil contrarium Romanis legibus facere, fiducia sane innocentis confessionis nemini mortem gravem ac formidolosam videri, rescriptis 123.0082A| illico lenioribus temperavit edictum. Romae aurea domus a Nerone condita repentino conflagravit incendio; Pantheum Romae, quod Domitianus fecerat, fulmine concrematum est. Terraemotis Antiochiam civitatem pene totam subruit, et alias per orbis partes civitates, incredibile dictu. Sub uno tempore Judaei quasi rabie efferati per diversas terrarum partes exarserunt, bellaque atrocissima gesserunt, donec digna caede jussu Imperatoris sternerentur. Trajanus, ut quidam ferunt, apud Seleuciam Isauriae urbem, profluvio ventris exstinctus est. Verus Viennensis episcopus, qui unus fuit de discipulis et auditoribus apostolorum, Trajani temporibus, doctrina et confessione fidei floruit. Illis temporibus apud Pontum Synopis civitatis episcopus 123.0082B| Phocas gloriosissime martyrium duxit; cujus sacratissimae reliquiae translatae sunt in Galliam, in civitatem Viennam, ibique in ecclesia sanctorum apostolorum repositae.
[120] Adrianus consobrinae Trajani filius, unum et viginti annos imperavit. Hic per Quadratum discipulum apostolorum et Aristidem Atheniensem virum, fide sapientiaque plenum, et per Serenum Gravium legatum, libris de Christiana religione compositis instructus atque eruditus, praecepit per epistolam ad Minutium Fundanium proconsulem Asiae datam, ut nemini liceret Christianos sine objectu criminis aut probatione damnare. Adrianus justissimis legibus rempublicam ordinavit; idemque pater patriae in senatu ultra morem majorum appellatus 123.0082C| est, et uxor ejus Augusta. Idem eruditissimus in utraque lingua bibliothecam Athenis miri operis exstruxit. Judaeos rebellantes et Palaestinam provinciam quondam suam depopulantes, ultima caede perdomuit, ultusque est Christianos quos illi, Cocheba duce, quod sibi adversum Romanos non assentarentur, excruciabant. Praecepitque ne cui Judaeorum introeundi Hierosolymam esset licentia, Christianis tantum civitate permissa; quam ipse in optimum statum murorum exstructione reparavit, et Aeliam vocari de praenomine suo praecipit. Primus ex gentibus Hierosolymae Marcus episcopus constituitur, cessantibus his qui fuerant ex Judaeis numero quindecim, et praefuerant a passione Domini per annos fere centum et septem. Per idem tempus Aquila, ponticus 123.0082D| interpres secundus, post Septuaginta oritur, et Basilides haeresiarcha agnoscitur. Hoc itidem tempore et Justus Viennensis Ecclesiae episcopus, illustrissimus in confessione exstitit. Quadratus quoque, cujus supra meminimus, Publio Athenarum episcopo apostolorum discipulo, ob Christum martyrio coronato, in locum ejus substituitur, et Ecclesiam grandi terrore dispersam, fide et industria sua congregat.
[141] Antoninus, cognomento Pius, imperator creatus, annis viginti et non plenis tribus rempublicam gubernavit cum filiis suis Aurelio et Lucio, menses tres, qui in omni regno Romano cautionibus incensis cunctorum debita relaxavit, adeoque tranquille 123.0083A| vixit ut merito Pius et Pater patriae sit appellatus. Justinus philosophus librum de Religione Christiana compositum Antonino tradidit, benignumque eum erga Christianos homines fecit; qui non longe post suscitata persecutione, prodente Crescente cynico, pro Christo sanguinem fudit. Valentinianus et Marcion haeresiarchae produntur, atque Galenus medicus Pergamo genitus, Romae clarus habetur. Pius episcopus Romae habetur, sub quo Hermes librum scripsit, qui Pastoris dicitur, in quo praeceptum continet angeli, ut Pascha semper die Dominico celebretur. Polycarpus auditor beati Joannis Romam veniens multos ab haeretica labe castigavit, qui Valentini et Cerdonis fuerant nuper doctrina corrupti. Viennensium episcopus Justus 123.0083B| adhuc clarus habetur; Lugdunensium Photinus. Antonius ad duodecimum ab Urbe lapidem morbo correptus interiit. Anicetus Romae episcopus.
[161] Marcus Antoninus Verus cum fratre Lucio Aurelio Commodo Antonino, annis decem et novem mense uno imperium tenuit. Ii primi rempublicam aequo jure tutati sunt, cum usque ad hoc tempus singuli Augusti fuerint. Bellum deinde contra Parthos admirabili virtute et felicitate gesserunt. In diebus Parthici belli persecutiones Christianorum quarta jam post Neronem vice, in Asia et in Gallia graves exstiterunt. Polycarpus et Pionius fecere martyrium in Asia; in Galliis quoque plurimi gloriose pro Christo sanguinem fuderunt. Justus Viennensis episcopus, longo tempore exsilio maceratus, 123.0083C| martyr gloriosus efficitur. Tunc Photinus venerabilis senex, tempore interposito cum quadraginta et octo ex Lugdunensi et Viennensi urbe martyrium suum implevit. Nec multo post, vindex scelerum lues multas late provincias, Italiam maxime, Romamque vastavit. Severinus, Exuperius et Felicianus parvo tempore ante apud Viennam martyrio coronati. Commodus dum cum fratre in vehiculo sedet, casu morbi quem apoplexiam Graeci vocant, suffocatus interiit. Eo defuncto, Marcus Antoninus solus aliquantulum reipublicae praefuit; post Commodum filium suum assumpsit in regnum. Antonino imperatore, Melito Asianus Sardicensis episcopus, apologeticum pro Christianis tradidit. Lucius Britannorum rex, missa ad Eleutherium Romae episcopum 123.0083D| epistola, ut Christianus efficeretur petiit. Apollinaris Appianus Hieropoli, et Dionysius Corinthi, clari habentur episcopi. Montanus Aprorum, et Tatianus, a quo Encratitae haeresiarchae exorti sunt. Antoninus praeteriti temporis per omnes provincias tributa donavit; omniaque simul fiscalium negotiorum calumniosa munimenta congesta, in Foro jussit incendi, severioresque leges novis constitutionibus temperavit. Post Marcomanicum bellum in quo gentes barbarae, Wandali, Sarmatae omnisque pene Germania exercitum Romanum circumcinxerat, quando ad invocationem nominis Christi, quam subito magna fidei constantia quidam milites effusi in preces, tantam vim pluviae impetraverunt, ut Romanos 123.0084A| largissime ac sine injuria refecerit, barbaros autem crebris fulminum ictibus perterritos, in fugam coegerit, sicut idem Antoninus imperator in litteris suis fatetur, ob invocationem nominis Christiani per milites Christianos, et sitim quae ex penuria aquarum in castris Romanorum erat depulsam, et collatam sibi fuisse victoriam. Antoninus in Pannonia constitutus, repentino morbo diem obiit. Theophilus sextus Antiochenae Ecclesiae floruit, et Pinitus Cretensis Gnosiae urbis episcopus. Tatianus haeresiarcha Encratitarum, qui quandiu a Justini martyris latere non discessit, floruit in Ecclesia. Hujus errorem Severianus auxit, a quo Severiniani.
[181] Lucius Antoninus Commodus post mortem patris regnavit annos tredecim. Hic adversum Germanos 123.0084B| bellum feliciter gessit; caeterum per omnia luxuriae et obscenitatis dedecore depravatus, gladiatoriis armis saepissime in ludo depugnavit, et in amphitheatro feris sese frequenter objecit; interfecit etiam plurimos senatores, maxime quos advertit nobilitate industriaque excellere. Capitolium urbis fulmine ictum, ex quo facta inflammatio, bibliothecam majorum cura studioque compositam, aedesque alias juxta sitas rapaci turbine concremavit. Irenaeus episcopus Lugdunensis habetur, Dionysius quoque, discipulorum Christi auditor, Viennensem tunc Ecclesiam regebat. Theodosion Ephesius interpres tertius, apparuit. Commodus imperator colossi capite sublato, suae imaginis caput ei jussit imponi. Cunctis itaque incommodus in Vestalia domo strangulatus, 123.0084C| interiisse fertur.
[194] Aelius Pertinax senex, imperator a senatu creatus, sex mensibus regnavit. Hic Juliani jurisperiti scelere in palatio occisus est, mense sexto postquam imperare coeperat; quem Severus etiam apud Pontem Milvium bello civili victum interfecit. Victor decimus tertius Romae episcopus, datis late libellis constituit Pascha die Dominico celebrari. Sicut et condecessor ejus Eleuther, a decima quarta luna primi mensis usque in vicesimam primam: cujus decretis favens Theophilus Caesareae Palestinae episcopus, scripsit adversum eos qui decima quarta luna cum Judaeis Pascha celebrabant, cum caeteris qui in eodem concilio resederant episcopis, synodicam et valde utilem epistolam. Aelius Pertinax 123.0084D| supplicanti senatui ut uxorem augustam et filiam Caesarem faceret, renuens ait: Sufficere sibi debere quod ipse imperaret invitus. Hujus Aelii atque Juliani Severi quoque imperatorum temporibus, Dionysius, sicut diximus, Viennensis episcopus eruditissimus floruit. Apollonius disertissimus vir scribit adversus Montanum Priscam et Maximillam, et disserit Montanum et insanas vates ejus periisse suspendio. Serapion Antiochiae episcopus floruit, et Apollonius senator martyr efficitur.
[195] Severus Pertinax genere Afer Tripolitanus ab oppido Lepti, qui se ex nomine imperatoris quem occisum ultus fuerat, Pertinacem appellari voluit; regnavit annis decem et septem. Hic natura saevus, 123.0085A| multis saepe bellis lacessitus, fortissime quidem rempublicam, sed laboriosissime rexit. Piscennium Nigrum, qui in Aegypto et Syria ad tyrannidem aspiraverat, apud Cyzicum vicit, et interfecit. Judaeos et Samaritas rebellare conantes ferro coercuit; Parthos, Arabas Adiabenosque superavit. Quinta hortante a Nerone persecutione Christianos excruciavit; plurimique sanctorum per diversas provincias martyrio coronati; inter quos et Leonites, pater Origenis, et Clemens Alexandrinae Ecclesiae, coronati sunt. Tunc temporis et Irenaeus Lugdumensis cum maxima multitudine martyrium suum perfecit. Et Paracodes Viennensis episcopus, clarus in fidei doctrina, clarus in confessione persistens, mansit in episcopatu usque ad Maximini tempora; cujus 123.0085B| tempore Zacharias Lugdunensis episcopus floruit. Claudio Albino qui se in Galliis Caesarem fecerat, Lugduni interfecto, Severus in Britannias bellum transfert ubi magnis gravibusque praeliis saepe gestis receptam partem insulae a caeteris indomitis gentibus vallo distinguendam putavit. Itaque magnam fossam firmissimumque vallum crebris insuper turribus communitum per centum triginta et duo millia passuum a mari ad mare duxit. Ibique apud Eboracum oppidum morbo obiit. Reliquit duos filios, Basilianum et Getam, quorum Geta hostis publicus interiit; Basilianus Antonini cognomine assumpto regno potitus est. Perpetua et Felicitas apud Carthaginem Africae in castris bestiis deputatae pro Christo Nonis Martiis. Symmachus interpres 123.0085C| quartus agnoscitur. Origenes Alexandriis studiis eruditur; Victor annis tredecim Romanam Ecclesiam rexit. Panthenus Stoicae sectae philosophus, qui primum in Indiam a Demetrio Alexandriae episcopo ad docendum missus fuerat, viva voce et exemplo Ecclesiam Christi instruit.
[212] Aurelius Antoninus Bassianus idemque Caracalla principatum adeptus mansit in eo annis non plene septem, patre Severo asperior, omnibus autem hominibus libidine intemperantior, qui etiam novercam suam Juliam uxorem duxit. Hierico quinta editio divinarum Scripturarum inventa est cujus auctor non apparet. Alexander episcopus Cappadociae cum desiderio sanctorum locorum Hierosolymam 123.0085D| veniret, vivente adhuc Narcisso episcopo persenilis aetatis Domino per revelationem idipsum monente, in loco Narcissi episcopus constituitur. Tertullianus Afer Centurionis proconsularis filius, omnium Ecclesiarum sermone celebratur. Aurelius Antoninus contra Parthos bellum moliens, inter Edessam et Carras ab hostibus circumventus occiditur.
[219] Macrinus praefectus praetorii cum filio Diadumeno invasit imperium; emensoque anno apud Archelaidem militari tumultu occisus est. Tertullianus cujus supra meminimus, presbyter, usque ad mediam aetatem Ecclesiae invidia postea et contumeliis clericorum Romanae Ecclesiae ad Montani 123.0086A| dogma delabitur, atque adversus Ecclesiam texit volumina.
[220] Marcus Aurelius Antoninus imperium adeptus, tenuit annis quatuor. Hic sacerdos Heliogabali templi, nullam sui nisi stuprorum, flagitiorum totiusque obscenitatis infamem satis memoriam reliquit. Tumultu militari exorto, Romae cum matre interfectus est. In Palaestina Nicopolis, quae prius Emaus vocabatur, urbs condita est. Haec est Emaus quam Dominus post resurrectionem suam suo ingressu sanctificare dignatus est, legationis industriam pro ea suscipiente Julio Africano scriptore temporum. Sexta editio inventa est Nicopoli. Sabellius haeresiarches oritur. Hippolytus episcopus, multorum conditor opusculorum, temporum canonem conscripsit, et 123.0086B| hucusque perduxit.
[224] Aurelius Alexander, senatus ac militum voluntate imperator creatus, tredecim annis digno aequitatis praeconio praefuit. Cujus mater Mammaea Christiana Origenem presbyterum audire curavit, eumque Antiochia accitum summo honore habuit. Hic expeditione in Persas facta, Xerxem regem eorum victo roppressit. Sed militari tumultu apud Moguntiacum interfectus est. Urbanus, Romae episcopus, multos nobilium ad fidem Christi et martyrium perduxit. Tunc temporis Caecilia virgo, et Valerianus, et Tiburtius, atque Maximus, martyrium compleverunt.
[234] Maximinus, nulla senatus voluntate, imperator ab exercitu, postquam bellum in Germania 123.0086C| prospere gesserat, creatus, tres annos habuit. Hic adversum Ecclesiarum sacerdotes et clericos persecutionem exercet, maxime propter Christianam Alexandri, cui successerat, et Mammaeae matris ejus familiam. Hunc Pupienus Aquileiae interfecit. Pontianus et Anteros, Romanae urbis episcopi, martyrio coronati, ac in coemeterio Calixti sepulti.
[241] Gordianus imperator creatus, mansit in eo annis septem. Nam Pupienus, interfector Maximini, et frater ejus Albinus, qui usurpaverant imperium, mox in palatio sunt interfecti. Julius Africanus inter scriptores ecclesiasticos nobilis habetur. Qui in Chronicis suis refert se Alexandriam venisse, Heracleae opinione celeberrima provocatum, quem et in divinis et in philosophicis studiis, atque omni Graecorum 123.0086D| doctrina instructissimum fama loqueretur. Origenes in Caesarea Palaestinae Theodorum, cognomento Gregorium, et Athenodorum adolescentulos fratres, Ponti postea nobilissimos episcopos, divina philosophia imbuit. Fabianus, testimonio Spiritus sancti in specie columbae super caput ejus descendentis, Romae episcopus ordinatur, licet quidam hoc verius de Zepherino affirment. Florentinus quoque, episcopus Viennensis, vita et doctrina emicuit; mansit ad Galieni et Volusiani imperium, exsiliatusque martyrium complevit. Gordianus, admodum puer in Orientem ad bellum Parthicum profectus, suorum fraude, haud longe a Circeso super Euphratem, interfectus est.
123.0087A| [248] Philippus Philippum filium suum consortem regni faciens, mansit in eo annis septem. Hic primus imperatorum omnium Christianus fuit. Ac post tertium imperii ejus annum millesimus a conditione Romae annus expletus est. Itaque magnificis ludis augustissimus omnium praeteritorum hic natalis annus a Christiano celebratus est imperatore. Origenes adversus quemdam Celsum Epicureum philosophum, qui contra nos libros scripserat, octo voluminibus respondit. Ut breviter quid dicam, tantum scribendi sedulus fuit, ut Hieronymus quodam loco quinque millia librorum ejus se legisse meminerit. Philippus pater et filius, quamvis diversis locis, ambo tamen tumultu militari et Decii fraude, interfecti sunt.
123.0087B| [254] Decius, civilis belli incentor, anno uno, mensibus tribus. Hic cum Philippos patrem et filium interfecisset, ob eorum odium ad persequendos interficiendosque Christianos feralia dispersit edicta. Idemque filium suum Caesarem legit, cum quo simul continuo in medio barbarorum sinu interfectus est. Persecutione Decii Fabianus in urbe Roma martyrio coronatus est, sedemque sui episcopatus Cornelio dereliquit; ipsoque martyrio coronato, Lucius pontificatum tenuit. Huic Stephanus successit; quo per martyrium transeunte, Xystus locum ejus implevit, idemque per confessionem fidei, martyrii palmam sumpsit. Cyprianus, clarissimum lumen doctorum, episcopus Carthaginis, clarus habetur. Tunc temporis et Laurentius archidiaconus et alii plures martyrii 123.0087C| gloriam exornaverunt.
[255] Gallus Hostilianus cum filio Volusiano duos annos et quatuor menses regnum obtinuit. Quo tempore pestilentia ingens per omnes pene provincias Romani imperii extenditur ob ultionem sine dubio violati nominis Christiani. Novatianus, Cypriani episcopi presbyter, Romam veniens novam haeresin condidit. Origenes septuagesimo aetatis anno non ad integrum impleto, defunctus, in urbe Tyri sepultus est, Cornelius, episcopus Romae, a quadam matrona Lucina rogatus, corpora sanctorum apostolorum de Catacumbis levavit noctu, et posuit: Pauli quidem in via Ostiensi, ubi decollatus est; Petri autem, non longe a loco ubi crucifixus est inter corpora sanctorum episcoporum in templo olim Apollinis, in monte 123.0087D| Aureo, in Vaticano palatio Neroniano. Gallus et Volusianus dum contra Aemilianum, novis rebus studentem, bellum civile moliuntur, occisi sunt. Aemilianus tamen tertio mense invasae tyrannidis exstinctus est. Ammonius eruditus in philosophia, qui evangelicos canones scribit, Alexandriae clarus habetur.
[257] Valerianus cum fido Galieno, annos quindecim. Hic Valerianus in Graecia ab exercitu Augustus appellatus est; Romae autem a senatu Galienus Caesar creatus est. Valerianus in Christianos persecutione commota, statim a Sapore Persarum rege captus, luminibusque orbatus, ignominiosissima apud Persas servitute consenuit; donce vixit, hanc continuam 123.0088A| damnationem sortitus, ut ipse acclivis humi, regem semper ascensurum in equum, non manu sua, sed dorso attolleret. Et Galienus, quidem tam claro Dei judicio territus, tanquam miseri collegae permotus exemplo, pacem Ecclesiis trepida satisfactione restituit. Hac procellosa tempestate Cyprianus Carthaginensis episcopus coronatur martyrio: cujus Vitae et passionis volumen egregium reliquit Pontius, diaconus ejus, qui usque ad diem passionis ejus cum ipso exsilium sustinuit. Germani Alpibus, Rhetia totaque Italia penetrata, Ravennam usque perveniunt; Alamanni Gallias pervagantes, etiam in Italiam transeunt. Graecia, Macedonia, Pontus, Asia Gothorum inundantia deletur. Publius Ingenuus, qui purpuram imperii sumpserat, apud Myrsam occiditur. 123.0088B| Posthumus in Gallia invasit tyrannidem, ac per decem annos ingenti virtute ac moderatione usus, dominantes hostes expulit; qui tamen seditione militum interfectus est. Victorinus a Gallis ultro creatus imperator, post paululum apud Viennam occisus est. Theodorus, Gregorius cognomento, Neocaesariae Ponti episcopus, magna virtutum claret. E quibus unum est quod ut Ecclesiae faciendae locus sufficeret, montem precibus movit. Tunc temporis Lupicinus, Viennensis Ecclesiae episcopus, clare floruit. Galienus cum rempublicam deseruisset, ac Mediolani libidinibus inservisset, occisus est. Cornelio, qui duobus annis rexit Ecclesiam Romanam, ob Christi martyrium coronato, successit Lucius. Passus est autem beatus Cyprianus persecutione octava 123.0088C| eodem die, sed non eodem anno, quo Romae Cornelius.
[272] Claudius, voluntate senatus sumpto imperio, annis duobus. Hic Gothos jam per annos quindecim Illyricum Macedoniamque vastantes bello adortus, incredibili strage delevit. Cui a senatu clypeus aureus in curia et in Capitolio statua aeque aurea decreta est. Sed continuo apud Sirmium morbo correptus interiit.
[273] Mox frater ejus Quintilius, vir bonae moderationis, ab exercitu imperator electus, decimo septimo die imperii sui interfectus est. Malchion, disertissimus Antiochenae Ecclesiae presbyter, qui in eadem urbe rhetoricam docuerat, adversus Paulum Samosetanum, qui episcopus Antiochiae dogmatizabat, 123.0088D| Christum communis naturae hominem tantum fuisse, notariis excipientibus, disputavit.
[274] Aurelianus imperium adeptus, quinque annis et sex mensibus tenuit, vir industria militari excellentissimus, expeditione ad Danubium suscepta, Gothos magnis praeliis profligavit.
Hic urbem Romam muris firmioribus cinxit. Novissime cum persecutionem adversus Christianos agi decerneret, fulmen ante eum, magno pavore circumstantium, ruit, ac non multo post in itinere occisus est. Eutychianus, Romae episcopus, martyrio coronatus in coemeterio Calixti sepelitur; qui et ipse trecentos tredecim martyres manu sua sepelivit.
Tacitus menses sex. Quo apud Pontum occiso, obtinuit 123.0089A| Florianus imperium diebus octoginta novem. Quique apud Tarsum interfectus est. Anatolius natione Alexandrinus, Laodiciae Syriae episcopus, philosophorum discipulus eruditus, plurimo sermone celebratur. Cujus ingenii magnitudo de libro quod super Pascha composuit, et de decem libris arithmeticae Institutionis, potest apertissime cognosci. Tunc temporis insania Manichaeorum haeresis oritur. Quo tempore Viennensis episcopus Simplides mirae sanctitatis floruit. Permansit autem usque ad imperatoris Cari tempora.
[279] Probus imperator annos sex, menses quatuor. Hic Gallias jamdudum a barbaris occupatas, per multa gravia praelia deletis tandem hostibus, ad perfectum liberavit. Bella deinde civilia, et quidem 123.0089B| plurimo sanguine, duo gessit: unum in Oriente, quo Saturninum tyrannum subactum et oppressit et cepit; aliud quo Proculum et Bonosum apud Agrippinam magnis praeliis superatos interfecit; ipse autem apud Sirmium turre ferrata militari tumultu interfectus est. Secundo hujus anno, ut in Chronicis Eusebii legimus, juxta Antiochenos, trecentesimus vicesimus sextus annus fuit; juxta Tyrios, quadringentesimus tertius; juxta Lacedaemonios, trecentesimus vicesimus quartus; juxta Edessenos, quingentesimus octogesimus octavus; juxta Ascalonitas, trecentesimus octogesimus; secundum Hebraeos, initium octogesimi septimi jubilaei, quo continentur anni quatuor mille ducenti quinquaginta. Archelaus, Mesopotamiae episcopus, librum disputationis 123.0089C| suae quam habuit adversus Manichaeum exeuntem de Perside, Syro sermone composuit, qui translatus a multis Graecis habetur.
Carus, cum filio Carino et Numeriano, annos tres. Carus in bello Parthico postquam duas nobilissimas Parthorum urbes, Caelen et Ctesiphontem, cepit et de Persis triumphavit, super Tigriden in castris fulmine ictus interiit.
[285] Caius Romanae Ecclesiae fulget episcopus, qui postmodum sub Diocletiano martyrium passus est. Phierius, presbyter Alexandriae, sub Theona episcopo florentissime populos docuit, et sermones diversorumque tractatuum libros composuit. Invenitque elegantiam compositionis, ita ut Origenes minor vocaretur: vir mirae parcimoniae, et voluntariae 123.0089D| paupertatis, post persecutionem omni tempore vitae suae Romae versatus est. Numerianus, qui cum patre Caro Parthico bello interfuerat, rediens fraude Apri soceri sui interfectus est.
[288] Diocletianus, ab Urbe condita millesimo quadragesimo uno ab exercitu imperator lectus, annos triginta; qui statim ut potestatis copiam habuit, Aprum, interfectorem Numeriani, manu sua interfecit.
Deinde Carinum, quem Carus Caesarem in Dalmatia reliquerat, difficillimo bello et maximo labore superavit. Dehinc cum in Galliam Anolus et Helianus collecta rusticanorum manu, quos Baccadas vocabant, perniciosos tumultus excitavissent. 123.0090A| Maximianum, cognomento Herculianum, Caesarem fecit, misitque in Gallias; qui facile agrestium hominum et confusam manum militari virtute composuit. Igitur per omnes Romani imperii fines subitarum turbationum fragore concrepuerunt: Carausio in Britanniis rebellante, qui primum ad observanda Oceani littora, quae tunc Franci et Saxones infestabant, positus, cum plus in perniciem, quam in profectum reipublicae ageret, a Maximiano jussus occidi, purpuram sumpserat; Achillaeo in Aegypto, cum et Africam Quingentiani infestarent; Narseus etiam, rex Persarum, Orientem bello premeret. Hoc periculo Diocletianus permotus, Maximianum Herculium ex Caesare fecit Augustum; Constantium vero, et Maximinum, et Maximianum 123.0090B| Valerium, Caesares legit. Constantius Herculi Maximiani privignam Theodoram accepit uxorem, ex qua sex filios fratres Constantini sustulit. Carausius, per sex annos sibi Britannia fortissime vindicata, tandem fraude allecti socii sui interfectus est; qui postea insulam per triennum tenuit, quem Asclepiodotus, praefectus praetorio, oppressit, Britanniamque post decem annos recepit. Constantius vero Caesar, in Gallia primo praelio ab Alamannis profligato exercitu suo, vix ipse subreptus est; secundo autem secuta est satis secunda victoria, ita ut paucis horis quadraginta millia Alamannorum caesa fuerint. At Maximianus Augustus Quingentianos in Africa perdomuit. Porro autem Diocletianus Achilleum obsessum per octo menses, apud Alexandriam cepit et 123.0090C| interfecit. Praeterea Valerius Maximianus cum duobus jam praeliis adversum Narseum conflixisset, tertio inter Gallinicum et Carras congressus et victus, amissis copiis ad Diocletianum refugit. A quo arrogantissime exceptus est, ita ut per aliquot millia passuum purpuratus ante vehiculum ejus praecederet. Hic Diocletianus primus gemmas vestibus calceamentisque inseri jussit, dum sola purpura retro principes uterentur. Decimo octavo anno Diocletiani, ipse in Oriente, Maximianus Herculius in Occidente vastari Ecclesias, affligi interficique Christianos praecipiunt, adustis divinis libris. Hac tempestate martyrium sanctorum Thebaeorum, Mauricii sociorumque ejus sexies mille sexcentorum sexaginta sex impletur. Passio quoque Victoris et Ursi apud Castrum 123.0090D| Solodorum, passio quoque beatae Fidis et sociorum ejus apud urbem Agennum, quae postea Conchis translata est. Martyrium etiam Gereonis sociorumque ejus trecentorum viginti octo apud Agrippinam Coloniam. Haec persecutio ita crudelis et crebra flagrabat, ut intra unum mensem decies et octies millia martyrum pro Christo passi inveniantur. Nam et Oceani limbum transgressa, Albanum Aaron, et Julium Britanniae cum aliis pluribus viris ac feminis felici cruore damnavit. Tunc temporis passus est et Pamphilus presbyter, cujus vitam Eusebius Caesariensis episcopus tribus libris comprehendit. Secundo autem persecutionis anno, Diocletianus Nicomediae, Maximianus Herculius Mediolani 123.0091A| purpuram deposuerunt. Attamen coepta semel persecutio usque ad septimum Constantini imperatoris annum fervere non cessavit. Constantinus decimo sexto imperii anno, vir summae mansuetudinis et civilitatis, Eboraci in Britannia diem obiit. Tertio anno persecutionis, quo et Constantius obiit, Maximinus et Severus a Valerio Maximiano Caesares facti sunt. E quibus Maximianus maleficia et stupra sua Christianorum persecutionibus accumulat. Passus est ea tempestate Petrus, Alexandriae episcopus, a quo Arius presbyter primo damnatus est. Passi sunt cum eo plures Aegypti episcopi.
Lucianus quoque, vir moribus et continentia et eruditione praecipuus, Antiochenae Ecclesiae presbyter, passus est, et Romae Timotheus, decimo 123.0091B| Kalend. Julii. Floruit tunc temporis Melciades Romanae Ecclesiae pontifex. Floruit et tunc temporis vir disertissimus Paschasius, Viennensis Ecclesiae episcopus. Phileas de urbe Aegypti, quae vocatur Thebais, nobilis genere episcopus, elegantissimum librum de martyrum laude componit, et pro Christo capite truncatur. Arnobius apud Africam florentissime rhetoricam docuit, et adversum gentes volumina composuit quae vulgo exstant.
[306] Constantinus Constantii ex concubina Helena filius, in Britannia imperator creatus, regnavit annos triginta, menses decem, ab anno persecutionis quarto. Maxentius Herculii Maximiani filius Romae Augustus appellatur. Licinius Constantiae sororis Constantini, Carnuti imperator creatur. Constantinus imperator 123.0091C| de persecutore Christianus factus, licentiam dedit Christianis libere congregari, et in honorem Christi ubique ecclesias construi; ac pene per totum imperium Romanum privilegia singulis civitatibus dedit, ut populus Christianus sub jure et ordinatione episcoporum libere viveret, ac Dei templis libere honoris structuram componeret. Hujus temporibus haeresis Ariana exoritur: Nicaenumque concilium ad damnationem Arii, et confirmationem integrae fidei ex orbe terrarum congregatur, anno post incarnationem Domini trecentesimo vicesimo secundo, die mensis secundum Graecos Desei, vicesimo nono, quod est, decimo Kalendarum Juliarum, consulatu Paulini et Juliani. Uno eodemque tempore et illud sacratissimum Concilium apud Arelaten sexcentorum 123.0091D| episcoporum colligitur, Martino tunc episcopo ejusdem civitatis existente; apud Viennam Claudio in catholico dogmate clarissimo episcopo. Eodem tempore Donatistarum in Africa schisma oritur. Namque Donatus per Africam et maxime Numidiam, afferens a nostris Scripturas in persecutione inimicis traditas, multos sua persuasione decepit. Per idem etiam tempus ab Helena Constantini matre Hierosolymis crux Domini inventa est. Constantinus in fide eruditus a B. Silvestro papa, fecit miro opere baptisterium Romae, ubi baptisatus est juxta basilicam B. Joannis Baptistae, quae appellatur Constantiniana. Item basilicam B. Petro in templo Apollinis, necnon et B. Paulo, corpus utriusque aere Cyprio circumdans 123.0092A| quinque pedes crasso. Item basilicam in palatio Sorano, quae cognominatur Hierusalem, ubi partem ligni crucis Domini deposuit. Item basilicam B. martyris Agnae, ex rogatu Constantiae filiae suae. Item baptisterium in eodem loco, ubi et baptizata est soror ejus Constantia cum filia Augusta. Item basilicam B. Laurentio martyri, via Tiburtina in agro Verano, ubi idem martyr gloriosus sepultus est. Item basilicam via Lavicana, inter duas lauros beato Petro et Marcellino martyribus, et mausoleum, ubi matrem suam posuit in sarcophago purpureo.
Item basilicam in civitate Hostiae juxta portum urbis Romae beatorum apostolorum Petri et Pauli, et beati Joannis Baptistae. Item basilicam in civitate Albanensi sancti Joannis Baptistae. Item basilicam 123.0092B| in urbe Neapoli miro opere exornavit, in honorem apostolorum et martyrum. Idem imperator Depranam civitatem Bithyniae in honorem martyris Luciani ibi conditi instaurans, ex vocabulo matris suae, Helenopolim nuncupavit. Idem urbem nominis sui statuens in Thracia, sedem Romani imperii et caput totius orientis esse voluit. Caput vero totius imperii ante Romam beatis apostolis Petro et Paulo sub testamento tradidit, nobiliores Romanorum, consulares quoque viros, ac pene totum senatorum ordinem cum uxoribus et liberis, in secundam vel novam Romam Constantinopolim translatum habitare constituens. Idem ipse statuit citra ullam hominum caedem, paganorum, templa claudi, arasque deorum confringi. Retius Augustodunensis episcopus, celeberrimae 123.0092C| famae habetur, et Juvencus presbyter Hispanus, qui hexametris versibus quatuor libros Evangelii composuit, Firmianus, qui et Lactantius Arnobii discipulus, Nicomediae rhetoricam docuit, ac penuria discipulorum, ob Graecam scilicet civitatem, ascribendum se contulit. Hic in extrema senectute magister Caesaris Crispi filii Constantini in Gallia fuit, qui postea a patre interfectus est.
Jacobus Nizibenae episcopus, unus ex numero sub Maximini persecutore confessorum et eorum qui in Nicaena synodo Arianam perversitatem homoousii oppositionem damnarunt, multorum opusculorum scriptor moritur.
[337] Constantius cum Constantino et Constante fratribus, regnat annos decem et octo, menses quinque, 123.0092D| dies quatuordecim. Jacobus Nizibenus episcopus agnoscitur; ad cujus preces saepe urbs discrimine liberatur. Impietas Ariana Constantii imperatoris fulta praesidio, exsiliis, carceribus, et variis afflictionum modis, primum Athanasium Alexandrinae urbis episcopum, deinde omnes non suae partis episcopos persecuta. Maximinus Treverorum urbis episcopus, clarus habetur; a quo Athanasius cum a Constantio quaereretur ad poenam, honorifice susceptus est. Florebat et tunc temporis Nectarius Viennensis episcopus, in doctrina fidei eximius, qui in Vasensi illa synodo venerabili primus interfuit, et Patris, et Filii, et Spiritus sancti unam esse naturam et potestatem, et deitatem, et virtutem, in 123.0093A| Ecclesia publice praedicavit, et docuit. Antonius monachus centesimo quinto aetatis anno in eremo moritur. Reliquiae Timothaei apostoli Constantinopolim invectae. Constantii favore Arius presbyter fretus, dum in Constantinopolim ad ecclesiam pergeret, cui tunc Alexander senex episcopus praesidebat adversus nostros de fide dimicaturus, divertens post forum Constantini ad causam necessariam, viscera ejus repente simul cum vita effusa sunt. Constantio Romam ingresso ossa B. Andreae apostoli et Lucae evangelistae a Constantinopolitanis miro favore suscepta sunt. Hilarius Pictaviensis episcopus, qui pulsus ab Arianis, in Phrygiam exsulaverat, cum apud Constantinopolim librum pro se Constantio porrexisset, ad Gallias rediit. Haeresis Anthropomorphitarum 123.0093B| in Syria et in Macedonia, in Constantinopoli quoque nascitur. Donatus artis grammaticae scriptor, ac praeceptor Hieronymi, Romae illustris habetur. Eusebius Caesareae Palestinae, in Scripturis divinis studiosissimus, ac bibliothecae divinae cum Pamphilo martyre diligentissimus pervestigator, moritur; qui primum in Arianam haeresim lapsus, ad catholicum dogma correptus rediit. Eustasius primum Coelesyriae, dein Antiochiae episcopus, adversum Arianum dogma multa componens, in exsilium pulsus, apud Trajanopolim Trachiarum urbem conditus est. Marcellus Ancyranus episcopus, contra Arianos scribens arguitur Sabellianae haereseos; sed et beatus Hilarius in septimo adversum Arianos libro, nominis ejus quasi haeretici 123.0093C| meminit. Porro ille defendit se non esse dogmatis cujus accusatur communione Julii et Athanasii Romanae et Alexandrinae urbis pontificum. Basilius Ancyranus episcopus Macedonianae partis cum Eustathio Sebasteno princeps fuit; fuit autem artis medicinae peritus.
[361] Julianus, annos duos, menses octo. Hic ex clerico imperator factus in idolorum culturam convertitur, martyriaque infert Christianis, eosque callidis circumventionibus odiisque persequitur. Quo tempore inter alios qui in toto orbe pro Christo passi sunt, Joannes et Paulus Romae martyrium illustre duxerunt. Pagani quoque apud Sebasten Palaestinae urbem sepulcrum beati Joannis Baptistae invadunt, ossaque dispergunt, eadem rursus collecta concremantes, 123.0093D| latius per agros spargunt. Sed Dei providentia adfuere quidam ex Hierosolymis monachi, qui colligentibus misti, quaecunque poterant ablata, ad patrem suum Philippum pertulere; ille confestim haec (supra se enim dicebat tantum thesaurum propriis servare vigiliis) ad pontificem Athanasium; tunc maximum, per Julianum diaconum suum misit; quae ille suscepta, paucis arbitris, sub cavato sacrarii pariete, inclusa profutura generationi posterae conservavit: cujus praesagium sub Theodosio imperatore per Theophilum ejusdem urbis episcopum completur. Qui destructo Serapis templo, sancti Joannis ibidem consecravit ecclesiam. Julianus odio Christi templum in Hierosolymis Judaeis reparare 123.0094A| permittit. Qui cum ex omnibus provinciis collecti, nova templi fundamenta jacerent, subito nocte oborto, terraemotu saxa ab imo fundamentorum excussa, longe lateque sparsa sunt; igneus quoque globus ab interiore aede templi egressus, plurimos eorum suo prostravit incendio. Quo terrore reliqui pavefacti, Christum confitebantur inviti. Et ne hoc casu crederent factum, sequenti nocte in vestimentis cunctorum crucis apparuit signum. Julianus efferri ossa venerabilis Jacobi Nizibeni episcopi foras civitatem jubet, invidens ipsius miraculis; quae non longe post ditioni Persarum subjicitur. Julianus, incertum a quo, cum exercitus acies contra Persas ordinaret, perimitur, ac intestina sua in aera projiciens, insano ore Christum Dominum blasphemans, Vicisti, 123.0094B| Galilaee, vicisti, vitam cum regno perdidit: cujus interitum per revelationem illico per universam Ecclesiam plurimi agnoscunt. Lucifer Calaritanus episcopus a Constantio cum Nicaenam fidem damnare nollet, in Palaestinam relegatus ab exsilio revertitur, a quo postea Luciferianum schisma. Eusebius natione Sardus, Versellensis episcopus similiter a Constantio pro confessione fidei, Scythopolim et inde Cappadociam relegatus, ab exsilio reversus, factione Arianorum interficitur. Fornacius Aquilegensis Ecclesiae episcopus, in hoc maxime detestabilis quod Liberium Romanae urbis episcopum pro fide ad exsilium pergentem primus sollicitavit, et fregit, et ad suscriptionem haereseos compulit. Acacius Luscus Caesareae episcopus, in tantum sub Constantio claruit, 123.0094C| ut felicem Romae pro Liberio episcopum consecraret.
[363] Jovianus, anno uno, vel ut verius, mensibus octo. Qui, dum se ab exercitu imperatorem fieri conspiceret, seque Christianum affirmans, paganis praeesse non posse assereret, Et nos, inquit omnis exercitus, qui per Julianum nomen Christi abjecimus, tecum Christiani esse volumus. Quibus auditis imperii sceptra suscepit. Synodus Antiochiae a Melito suisque facta in qua Macedonianum dogma prave firmatur. Jovianus lapsu Constantii praedecessoris admonitus, honorificis et officiosissimis litteris Athanasium requirit, ab ipso formam fidei ecclesiarumque disponendarum suscepit modum; sed hujus pia laetaque principia mors immatura corripuit.
Hilarius urbis Pictavorum Aquitanicae episcopus, 123.0094D| factione Saturnini Arelatensis episcopi de synodo Biterrensi in Phrygiam relegatur sub Constantio, ubi duodecim libros adversum Arianos confecit, et librum de synodis ad Galliarum episcopos scripsit; et alia reversus ab exsilio catholica et nimis praeclara opera. Serapion Thaneos episcopus, elegantis ingenii, sub Constantio etiam in confessione fidei inclytus moritur.
[364] Valentinianus et Valens frater ejus, annos duodecim. Apollinaris Laodicenus episcopus multimoda nostrae religionis scripta composuit. Sed incautus postea a fide devians, haeresim sui nominis instituit. Photinus quoque et Eunomius eo tempore haeretici agnoscuntur. Gothi apud Histrum bifariae 123.0095A| inter Frigidernum et Ataricum divisi sunt. Sed Frigidernus Ataricum Valentis auxilio superans, hujus beneficii gratia ex catholico Arianus cum ommi gente Gothorum affectus est. Tunc Vulfila eorum episcopus Gothicas litteras reperit, et utrumque Testamentum in linguam propriam transtulit. Damasus Romae episcopus fecit basilicam juxta atrium sancto Laurentio, et aliam in catacumbis, ubi jacuerunt corpora sanctorum apostolorum Petri et Pauli, in quo loco platomam ipsam, ubi jacuerant sancta corpora, versibus adornavit. Valens ab Eudoxio Arianorum episcopo baptizatus nostros persequitur. Gratianus Valentiniani filius tertio ejus anno, Ambiani imperator est factus. Constantinopoli apostolorum martyrium dedicatur. Post Auxentii Mediolanensis 123.0095B| episcopi seram mortem, Mediolani Ambrosio episcopo facto, omnis ad fidem rectam Italia convertitur. Nectarus Viennensis et Hilarius Pictaviensis episcopi moriuntur.
Valens cum Gratiano et Valentiniano Valentiniani fratris sui filiis, annos quatuor. Valens lege data ut monachi militarent, nolentes fustibus jussit occidi. Gens Hunnorum diu inaccessis seclusa montibus, repentina rabie percita, exarsit in Gothos, eosque sparsim conturbatos, ab antiquis sedibus expulit. Gothi transito Danubio fugientes, a Valente sine armorum depositione suscepti per avaritiam Maximi ducis; fame ad rebellandum coacti sunt, victoque Valentis exercitu, per Thraciam sese miscentes, simul omnia caedibus, incendiis, rapinisque 123.0095C| impleverunt. Valentiniani, et Valentis tempore rebellantes Alamannos, Franci inter Danubium et Maeotides paludes juncti Romanis, superaverunt. Francos lingua Attica Valentinianus imperator a feritate et duritia atque audacia appellari primus voluit. Qui post paululum cum tributa Romanis negarent, et Romanorum impetum ferre non possent, egressi a Sicambria, pervenerunt in extremas partes Rheni fluminis in Germanorum oppida, ibique aliquot annos cum principibus suis Marcomiro et Sunnone resederunt. Ubi primum regem Pharamundum sibi postmodum statuunt, legibusque se subdunt, quas priores eorum Wisovastus et Wisogastus, Artogastus, Salegastus invenerunt. Victorinus natione Afer sub Constantino principe rhetoricam docens, in 123.0095D| extrema senectute Christi se tradidit fidei. Titus Bostrenus episcopus, acerrimus contra Manichaeos disputator, moritur. Athanasius Alexandrinus episcopus, multa Arianorum perpessus insidiis, ad Constantem Galliarum principem fugit; unde reversus cum litteris, et rursum post mortem illius fugatus, usque ad Joviani imperium latuit. A quo recepta Ecclesia sub Valente moritur. Ephrem Edessae Ecclesiae diaconus, vir in sua lingua, id est Syra, eruditissimus, moritur. Basilius Caesareae Cappadociae, quae prius Mazacate Gratiano. Gregorius quoque Nazianzenus, vir eloquentissimus, praeceptor Hieronymi, sub Theodosio jam principe moritur.
[379] Gratianus cum fratre Valentiniano, annos 123.0096A| septem. Theodosius vir strenuus a Gratiano imperator creatus, maximas Scythicas gentes, hoc est Alanos, Hunnos, et Gothos, magnis multisque praeliis vicit. Cujus studium fidei non ferentes Ariani, post quadraginta annos ecclesias quas vi tenuerant, reliquerunt. Quo tempore Viennensem Ecclesiam regebat Niceta praeclarissimus in dogmate fidei episcopus. Sed et Lugdunensis episcopus Justus, mirae sanctitatis vir, qui postmodum relicta sede sui episcopatus, inter sanctissimos patres anachoritas mira humilitate latens, moritur in Aegypto; cujus ossa pio amore solliciti Lugdunenses ad urbem suam reportant, ossa quoque Viatoris sanctissimi comministri ipsius. Constat autem hunc venerabilem episcopum Justum sub Paschasio Viennensi episcopo 123.0096B| nutritum, Claudii ejusdem urbis episcopi diaconum, postmodum ad sanctam Lugdunensem Ecclesiam regendam translatum. Synodus centum quinquaginta patrum in urbe regia Constantinopoli congregatur, adversus Macedonium. Damaso Romae episcopo, Ambrosius Mediolanensis Ecclesiae episcopus, in catholicorum dogmate claruit. Theodosius imperator Arcadium filium consortem imperii sui facit. Anno secundo Gratiani imperatoris, ipso sexies et Theodosio consulibus, Theophilus paschalem computum scripsit. Maximus, vir quidem strenuus et probus, atque Augusto dignus, si non contra sacramenta fidei tyrannidem emersisset, in Britannia invitus propemodum ab exercitu imperator creatus, in Galliam transiit, ibique Gratianum Augustum dolis 123.0096C| circunventum apud Lugdunum occidit, fratremque ejus Valentinianum Italia expulsum, Viennae primum latere coegit, justissimam poenam cum matre sua Justina persolventem, quae illum Ariana haeresi polluit: et Ambrosium episcopum eminentissimam catholicae fidei arcem ut perfida obsidione vexavit, nec ante coepta nefanda deseruit, nisi post prolatas beatorum martyrum reliquias Gervasii et Protasii, quas Domino revelante idem beatus episcopus incorruptas reperit. Theodosius Valentinianum Italia expulsum benigne suscipit. Priscilliana haeresis oritur. Idem Priscillianus accusante Itacio, a Maximo tyranno gladio caeditur. Martinus Turonorum episcopus miraculorum insignis effulsit. Post Pharamundum Franci Clodionem ejus filium sibi regem statuunt. 123.0096D| Abhinc Franci in finibus Thoringiorum habitantes, crinitos reges habere coeperunt. Id temporis Romani Gallias tenebant. Citra Ligerim fluvium Gothi Burgundiones quoque doctrina Ariana infecti cis ultraque Rhodanum habitabant. Primus rex Francorum Clodio a castro Thoringiorum Dysporo profectus, Rhenum transiit; superato Romanorum populo, Carbonariam sylvam tenuit, usque ad Camaracum venit, ibique interfectis Romanis, sedem sibi statuit.
[385] Theodosius, Gratiano adhuc vivente, annis sex Orientem tenuit; illo mortuo imperavit annis undecim. Ipse et Valentinianus, quem Italia expulsum benigne susceperat, ac simul Maximum tyrannum 123.0097A| tertio ab Aquileia lapide interficiunt. Maximus Britanniam omni pene armatam juventute, copiisque militaribus exspoliavit, quae eum in Gallias secutae, nunquam ultra ad domum rediere. Videntes transmarinae gentes saevissimae Scotorum a circio, Pictorum ab aquilone, destitutam milite ac defensore insulam, adveniunt, et vastatam direptamque eam per multos annos opprimunt. Hieronymus presbyter in Bethleem toto mundo clarus habetur, qui librum quem de Viris illustribus Ecclesiae scribit, usque ad decimum quartum totius imperii Theodosii annum perducit. Gentium templa per totum orbem, jubente Theodosio subvertuntur, ac pro eis Christi templa ubique micant. Per idem tempus Joannis anachoreta insignis claruit. Qui etiam Theodosio consulenti de Eugenio 123.0097B| tyranno, victoriam illi praedixit. Damasus Romae urbis episcopus, elegans in versibus componendis ingenium habuit, et prope octogenarius moritur. Apollinaris episcopus Laodicenus Syriae, in Scripturis non parum instructus, a quo Apollinaristae feruntur nominati. Patianus in Pyrenaei jugis Barcillone episcopus optima senectute moritur, castigatae eloquentiae, tam vita quam sermone clarus. Photinus de Gallograecia Marcelli discipulus Syrini episcopus a Valentiniano pulsus Ecclesia, Ebionis haeresin instaurare conatur. Dydimus Alexandrinus oculis captus, et ob id elementorum quoque ignarum, tantum miraculum sui omnibus praebuit, ut dialecticam quoque et geometriam quae vel maxime visu indigerent, usque ad perfectum didicerit.
123.0097C| [396] Arcadius filius Theodosii cum fratre Honorio, annis quatuordecim. Sanctorum prophetarum corpora Abacuc et Michaeae divina revelatione manifestantur. Innocentius, Romae episcopus, dedicavit basilicam beatissimorum martyrum Prothasii et Gervasii, ex devotione testamenti cujusdam illustrissimae feminae Vestinae. Mamertus Viennensis episcopus insignissimus habetur, qui inter alia mirifica, ob imminentem cladem ante Ascensionem Domini solemnes instituit litanias. Martinus Turonorum episcopus moritur; Donatus Epiri episcopus virtutibus insignis est habitus. Qui draconem ingentem exspuens in os ejus necavit, quem octo juga boum ad locum incendii, ne aerem putredo ejus corrumperet, vix trahere potuerunt. Clodione 123.0097D| rege defuncto, qui viginti annis Francis regnavit Meroveus successit, a quo Francorum reges Merovingi sunt appellati. Metis a Francis succensa, Treveros destructa; Franci usque Aureliam perveniunt. Post Meroveum Childericus regnum adeptus, regnavit annis viginti quatuor. Cui successit Chlodoveus, qui primus rex Francorum Christianus factus est, a beato Remigio Rhemorum episcopo instructus et baptizatus cum populo suo. Gothi Italiam, Wandali atque Alani Gallias aggrediuntur. Augustinus episcopus Hipponensis scientia atque doctrina insignis habetur. Joannes quoque Constantinopolitanus et Theophilus Alexandrinus illustres episcopi praedicantur. Epiphanius Salaminae episcopus, qui inter alia 123.0098A| opera libros contra omnes haereses scripsit. Eunomius Arianae partis, Cizycenus episcopus, erumpens in blasphemiam, publice quod Ariani texerant, fatetur. Tiberianus Beticus, sectator Priscilliani, post suorum caedem taedio victus exsilii, ut canis reversus ad vomitum suum, filiam devotam Christo virginem matrimonio copulavit.
[410] Honorius cum Theodosio minorem fratris sui filio, annis quindecim. Honorius imperator, videns oppositis tyrannis nil adversus barbaros agi posse, ipsos prius tyrannos deleri jubet. Constantio comiti hujus belli summa commissa est, qui primum in Galliam profectus cum exercitu, Constantinum imperatorem apud Arelaten civitatem clausit, cepit, occidit. Constantem Constantini filium Hierontius 123.0098B| comes suus, ut nequam magis quam probus apud Viennam interfecit, atque in ejus locum Maximum quemdam substituit; ipse vero Hierontius a suis militibus est occisus. Maximus exutus purpura, destitutus a militibus Gallicanis inter barbaros in Hispania egens exsulavit. Jovinus vir Galliarum nobilissimus in tyrannidem mox ut assurrexit, cecidit. Sebastianus frater ejus continuo ut creatus occisus est; Alaricus Attalo imperatore facto, infecto, refecto, ac defecto, citius his omnibus pene quam dictis, ceu mimus risum et ludum exspectavit imperii, cujus ille umbratilis consul. Tertullus ausus est in curia dicere: Loquar vobis, consul et pontifex, quorum alterum jam teneo, alterum spero. Attalus itaque tanquam inane imperii simulacrum cum 123.0098C| Gothis usque ad Hispanias portatus est. Unde descendens navi in mari captus, et ad Constantium comitem deductus, inde Honorio imperatori exhibitus, truncata manu, vitae relictus est.
Heraclianus Africae comes, elatus supercilio, Sabinum domesticum suum, virum ingenio industriaque solertem generum allegit, atque aliquandiu Africana annona extra ordinem detenta, tandem cum immensa satis incredibilique classe navigio Romam contendit. Nam habuisse tria millia septingenta naves dicitur; quem numerum nec Xerxem, nec Alexandrum Magnum, vel quemquam alium regum habuisse historiae referunt. Sed littore egressus occursu Marini comitis territus, arrepta navi solus Carthaginem rediit, ibique continuo militari manu 123.0098D| interfectus est. Sabinus gener ejus, Constantinopolin fugit; unde post aliquantulum tempus retractus, exsilio damnatus est; ac sic, adjuvante Christo, pax et unitas, per universam Africam Ecclesiae catholicae reddita est. Marinus comes apud Carthaginem, inceptum zelo stimulatus, an auro corruptus, Marcellinum tribunum, virum imprimis prudentem et industrium occidit. Qui continuo revocatus ex Africa, factusque privatus, vel ad poenam, vel ad poenitentiam conscientiae suae dimissus est. Alaricus rex Gothorum Romam invasit, partemque ejus cremavit incendio nono Kalend. Septemb., anno conditionis ejus millesimo centesimo, sexagesimo quarto Honorii imperii anno. Sic tertio die quam ingressus 123.0099A| fuerat depraedata urbe egressus est. Inde Gothi in Siciliam transire conati, in conspectu suorum miserabiliter arrepti et demersi sunt. Alarico Atavulfus in regem Gothis succedit, qui Placidiam captivam sororem imperatoris in uxorem assumpsit. Is satis studiose sectator pacis, militare fideliter Honorio imperatori praeoptavit. Placidiae uxoris suae, feminae sane ingenio acerrimae, et religione satis probae, ad omnia bonarum ordinationum opera persuasu et consilio temperatus est. Is apud Barcillonem Hispaniae urbem dolo suorum, ut fertur occisus est. Post hunc Segericus rex a Gothis creatus, cum itidem judicio Dei ad pacem pronus esset, nihilominus a suis interfectus est. Constantius comes apud Arelaten consistens, magnarum rerum gerendarum industria, Gothos 123.0099B| quibus jam Atavulfus praeerat, Placidiae conjux a Narbona expulit, atque abire in Hispaniam coegit. Segerico Vallia successit in regnum Gothorum; ad hoc ordinatus a Gothis, ut pacem infringeret, ad hoc ordinatus a Deo, ut pacem confirmaret, territus maxime judicio Dei; quia cum magna Gothorum manus instructa armis navigiisque transire in Africam moliretur, in duodecim millibus passuum Gaditani freti, tempestate correpta, miserabili exitu perierat. Hic Vallia pacem optimam cum imperatore, datis Honorio lectissimis obsidibus pepigit, ac Placidiam imperatoris sororem honorifice apud se honesteque habitam fratri reddidit. Hac tempestate Pelagius adversus Christi gratiam erroris sui dogmata praedicat; ad cujus condemnationem, concilium 123.0099C| apud Carthaginem ducentorum decem et quatuor episcoporum congregatur. Cyrillus Alexandriae episcopus, insignis est habitus; Lucianus presbyter scripsit revelationem beati protomartyris Stephani, quam ei revelavit Deus septimo Honorii principis anno, ac Gamalielis et Nicodemi qui in Evangelio et in Actibus apostolorum leguntur. Scripsit autem eam Graeco sermone ad personam omnium Ecclesiarum. Quam revelationem Avitus presbyter, homo Hispanus, in Latinum vertit eloquium, et adjecta epistola sua per Orosium presbyterum, qui missus a beato Augustino ad sanctum Hieronymum pro discenda animae ratione, ad loca sancta pervenerat, occidentalibus dedit: quique primus in patriam reversus reliquias beati Stephani intulit occidenti. 123.0099D| Francis post Meroveum, ut diximus, regnavit Childericus. His temporibus Anianus Aurelianensis episcopus clarus habetur; qui orationibus suis ab Hunnorum impetu, Aetio tunc patritio Romanorum Aurelianos liberavit. Britanni Scotorum Pictorumque infestationem non ferentes Romam mittunt, et subjectione sui praemissa, auxilia flagitant. Quibus statim missa legio magnam barbarorum multitudinem stravit; caeteros Britanniae finibus pellunt. Ob arcendos hostes murum trans insulam inter duo maria statuunt; qui absque magistro magis cespite quam lapide factus, nil Britannis operantibus profuit; nam mox ut dicessere Romani, priores hostes advecti navibus, obvia quaeque sibi caedunt, vastant atque 123.0100A| dejiciunt. Iterum petunt Britanni auxilia Romanorum, qui advenientes hostes trans maria fugant, conjunctisque sibi Britannis murum saxeum solidum inter civitates, quae dudum ob metum hostium fuerant factae, a mari usque ad mare perducunt. Sed et littore Meridiani maris, ne inde irruptio hostium fieret, crebras turres per intervalla ad prospectum maris statuunt. Vale dicentes sociis, quasi ultra non redituri, Bonifacius Romae episcopus fecit oratorium in coemeterio sanctae Felicitatis, et ornavit sepulcrum ejus. Fecit et oratorium sancti Joannis apostoli, honesto satis opere. Hieronymus presbyter obiit duodecimo Honorii anno, pridie Kalend. Octobris, anno aetatis suae nonagesimo. Macarius ille Aegyptius monachus signis et virtutibus claruit. 123.0100B| Severus presbyter, cognomento Sulpitius, Aquitanicae provinciae, vir genere et litteris nobilis, et paupertatis amore conspicuus, charus etiam sanctorum episcoporum Martini Turonensis et Paulini Nolani, moritur. Hic in senectute sua a Pelagianis deceptus, et agnoscens loquacitatis culpam, silentium usque ad mortem tenuit, ut peccatum quod loquendo contraxerat tacendo penitus emendaret. Severianus Gabalensis episcopus in divinis Scripturis eruditus, et declamator admirabilis fuit. Unde frequenter ab episcopo Joanne et imperatore Arcadio, ad faciendum sermonem Constantinopolim evocabatur. Hic juniorem Theodosium ex sacro fonte suscepit, cujus et tempore moritur.
[425] Theodosius minor Arcadii filius, anni quatuor 123.0100C| et viginti. Valentinianus junior Constantii filius Ravennae imperator creatur. Placidia mater ejus, Augusta nuncupatur. Per idem tempus Nestorius Constantinopolitanus episcopus suae perfidiae molitur haeresim, adversus quem Ephesina synodus prima congregata, ejus impium dogma condemnat. Hujus etiam tempore diabolus in specie Moysi Judaeis in Creta apparens, dum eos per mare pede sicco ad terram repromissionis promittit perducere, plurimis necatis, reliqui qui salvati sunt confestim ad Christi gratiam convertuntur. Effera gens Wandalorum, Alanorum atque Gothorum, ab Hispanis ad Africam transiens, omnia ferro, flamma, rapinis simul et Ariana impietate foedavit (PAUL. DIAC., lib. XIV). Sed beatus Augustinus Hipponensis episcopus, 123.0100D| et omnium Ecclesiarum doctor eximius, ne civitatis suae videret ruinam, tertio mense obsidionis suae migravit ad Dominum, quinto Kalendarum Septembris, anno aetatis suae septuagesimo sexto. Mansit autem in clericatu vel episcopatu annis quadraginta. Quo tempore Wandali capta Carthagine, Siciliam quoque deleverunt. Cujus captivitatis Paschasinus Lilybitanus antistes, in epistola quam de ratione Paschali Papae Leoni scripsit, meminit.
Francis Chlodoveus adhuc paganus regnat. Cujus temporibus Gondoveus rex Burgundiorum, qui ex genere fertur Alarici, exstitit. Huic fuerunt quatuor filii, Gundobaldus, Godegisilus, Chilpericus et Gothmarus. Gundobaldus Chilpericum fratrem suum interfecit, 123.0101A| uxoremque ejus, ligato saxo ad collum, in flumen demersit, filiasque ejus, unam quae Chrona dicta est, exsilio relegavit; alteram vero Chlotildem secum retinuit, quam postea uxorem rex Chlodoveus accepit; cujusque industria, orationibus ac monitionibus, Deo inspirante, idem Christianus cum populo suo factus est. Scotis in Christum credentibus, ordinatus a Papa Caelestino Palladius primus episcopus mittitur. Anno octavo Theodosii imperatoris, recedente a Britannia Romano exercitu, Scoti et Picti redeunt, et totam ab Aquilone insulam vacuam prope indigenis, murotenus capessunt. Nec mora, caesis captis, fugatisque custodibus, muroque ipso interrupto, etiam intra vallum crudelis praedo grassatur. Mittitur epistola lacrymis aerumnisque 123.0101B| referta ad Romanae potestatis principem, petens auxilium, sed non impetrat. Interea fames dira profugos infestat; quidam coacti, hostibus manus dedere; alii de montium speluncis ac saltibus strenue repugnare, strageque de hostibus dare. Scoti domum versi ac Picti, extremam insulae partem ibi habitaturi detinent. Famem praefatam magna frugum abundantia opulentia, luxuria, et negligentia; negligentiamque lues acerrima, et mox acrior hostium novorum, id est Anglorum plaga secuta est. Quos illi unanimi consilio cum rege suo Vintigerno, quasi defensore patriae ad se imitandos elegerunt. Sed hos mox expugnatores senserunt. Xistus Romae basilicam sanctae Mariae matris Domini, quae ab antiquo Liberi patris delubrum fuerat, miro opere refecit 123.0101C| Eudoxia, uxor Theodosii principis ab Hierosolymis remeavit secum beatissimi Stephani protomartyris reliquias deferens, quae in basilica sancti Laurentii positae pie a fidelibus venerantur. Bledla et Attilia fratres, multarumque gentium reges, Illyricum Thraciamque depopulati sunt. Maximus Taurinensis episcopus, vir in Scripturis divinis satis intentus, clarus habetur. Petronius Bononiensis episcopus Italiae, vir sanctitate vitae et monachorum studiis ab adolescentia exercitatus, cujus pater Petronius praefectus praetorii, vir saecularibus litteris eruditus, moritur. Julianus episcopus et Caelestinus sectatores Pelagii agnoscuntur. Leporius quoque presbyter adhuc laicus, Pelagianum dogma sequitur praesumens, de veritate vitae suae, quam arbitrio tantum et conatu 123.0101D| proprio, non Dei se adjutorio obtinuisse credebat. Sed per beatum Augustinum ab eo emundatus, ad catholicam Ecclesiam rediens, satisfactionis suae librum vera fide composuit. Victor, rhetor Massilensis, qui libros in Genesin ad filii sui Etherii personam commentatur, in divinis Scripturis non plene exercitatus moritur. Cassianus quoque, Scytha natione, Constantinopoli a Joanne diaconus ordinatus, apud Massiliam urbem presbyter moritur, qui inter alia Institutionum librum scripsit; opera illius a catholicis cautissime legenda, maxime de libero arbitrio et gratia; sed et Encratitarum haeresi incautius favit. Errores illius Cassiodorus Ravennatium senator purgare volens, non ad plenum ex omni parte 123.0102A| potuit. Vincentius quoque natione Gallus apud Lirinensem insulam presbyter, satis in divinis Scripturis eruditus moritur.
Marcianus et Valentinianus annos sex. Quorum initio industria beatissimi Leonis Papae Chalcedonense concilium celebratur, ubi Eutyches cum Dioscoro Alexandrino episcopo condemnatur. Horum etiam sexto imperatorum anno Theodericus rex Gothorum, ingenti exercitu Hispaniam ingreditur. Gens Anglorum sive Saxonum, Britanniam tribus longis navibus advehitur, quibus dum iter prosperatum domi fama referret, exercitus fortior est missus, qui hostes quidem abegit; sed in socios arma vertens totam prope insulam ab orientali usque ad occidentalem plagam igni ferroque subegit, conficta occasione, 123.0102B| quod Britones minus stipendia dederint. Egidio patricio in Galliis Franci Agrippam super Rhenum ceperunt, eamque Coloniam, quod ibi coloni inhabitarint appellaverunt. Egidio Syagrius filius successit, qui post mortem Childerici regis Francorum cum Chlodoveo apud Suessionem pugnam committens, vincente Chlodoveo, ad Gothorum regem se contulit. Sed mox a Chlodoveo repetitus, illicoque redditus, occisus est. Sic Romanorum vires intra Gallias ceciderunt. In cujus loco postea Aetius patricius constitutus est; qui maxima praelia cum Wandalis aliisque nationibus gessit. Chlodoveus rex Francorum institutus et Chlotildis neptis Gondobaldi regis Burgundiorum per Aurelianum sponsatur, regique Chlodoveo postmodum per eumdem ipsum Aurelianum adducta 123.0102C| conjungitur. Chlodoveus rex post victoriam Alamannorum quindecimo anno regni sui, credens baptizatur. Inde Burgundiam sibi subegit, et Gundobaldum atque Gundesilum fratrem ejus ad tributa coegit. Hoc tempore beatissimus Mamertus Viennensis episcopus, cladem imminentem lacrymis et precibus suis a Viennensium urbe removit. Siquidem incendia crebra terraemotus assidui, nocturni sonitus quidam totius urbis funeri prodigiosum quiddam ac ferale minitantes, populosis hominum conventibus, domestica silvestrium ferarum species observabatur: lupi, ursi, ac cervi naturaliter pavidi, per angusta portarum usque ad fori lata penetrabant. Quid multis? imminente solemnitate vigiliarum qua celebrari festum dominicae Resurrectionis annua consuetudo 123.0102D| poscebat, aedes publica quam praecelso civitatis Viennensium vertici sublimitas in immensum fastigiata sustulerat, flammis terribilibus conflagrare crepusculo coepit; interpellatur nuntiis discriminis jucunditas sublimitatis, pleno timoribus populo Ecclesia vacuatur. Omnes namque similem facultatibus vel domibus propriis casum de quadam praeimminentis incendii arce metuebant. Perstitit tamen coram festivis altaribus invictus antistes, sanctus Mamertus, et calorem fidei suae accendens, flumine lacrymarum permissam ignibus potestatem incendio abscedente compescuit. Desperatione deposita reditur ad Ecclesiam, in eaque vigiliarum nocte sancti Paschae, concepit animo Rogationes, atque 123.0103A| ibi cum Deo tacitus definivit quidquid hodie psalmis ac precibus mundus inclamat. Joannes Baptista caput suum duobus monachis orientalibus, qui ob orationem venerant Hierosolymam, juxta Herodis quondam habitaculum revelavit; quod deinceps Emessam Phoeniciae urbem perlatum et digno honore cultum est. Haeresis Pelagiana Britannorum turbat fidem; qui a Gallicanis episcopis auxilia quaerentes, Germanum Altisiodorensis Ecclesiae episcopum, et Lupum Tricassinum aeque apostolica gratia antistites, fidei defensores accipiunt. Confirmant antistites fidem verbo veritatis simul et miraculorum signis.
Secundo quoque idem beatus Germanus cum sancto Severo episcopo ad integritatem fidei tuendam 123.0103B| Britannias, precibus Gallicanorum episcoporum permotus, proficiscitur, et divina gratia comitante, renovatores erroris penitus confundunt. Sed et bellum Saxonum Pictorumque adversus Britones junctis viribus susceptum, sancti antistites virtute divina retundunt, cum Germanus ipse dux belli factus, non clangore tubae, sed clamore Alleluia, totius exercitus voce ad sidera levato, hostem immanem in fugam vertit. Qui deinceps Ravennam perveniens, et summa reverentia Valentiniano et Placidia susceptus, migravit ad Christum. Corpus ejus honorifico agmine commitantibus virtutum operibus Altisiodorum deferunt. Eo tempore Severus presbyter, natione Indus, vir miraculis clarissimus, destructo idolorum templo, ubi error gentilis centum deos cultura 123.0103C| insanissima adorabat, ecclesiam beatissimi Stephani protomartyris, ut consecraretur, pro foribus Viennae parabat. Sed cum diu reditum beatissimi Germani sustineret, quia idem pergens ad dedicationem domus se dixerat venturum, contigit ut die ejusdem dedicationis, antequam officia inchoarentur, beatissimum corpus episcopi Germani per Viennam deportatum, in eamdem Ecclesiam ipsam novam repausandi gratia perveheretur; sicque viri Dei promissum impletur. Isicius tunc temporis Viennensem regebat Ecclesiam, sextus a beato Paschasio, cujus diebus praefatus Severus gloriosus presbyter ab India Viennam venit. Qui episcopus floruit usque ad tempora Zenonis imperatoris. Aetius patricius magna occidentalis reipublicae salus, et regis quondam Attilae terror, 123.0103D| a Valentiniano occiditur, cum quo Hesperium pene cecidit regnum. Eucherius Lugdunensis episcopus, satis in divinis Scripturis eruditus, moritur. Hic etiam inter alia opera, Cassiani quaedam opuscula lato tensa eloquio, angusto tramite in unum coegit volumen. Philippus presbyter auditor beati Hieronymi, qui in Job simplici sermone edidit libros, moritur.
Leo major cum Leone minore, regnant annis sexdecim. Alexandria et Aegyptus errore Dioscori haeretici languens immundo impleta spiritu, caninam rabiem latrat. Per idem tempus apparuit haeresis Acephalorum Chalcedonense concilium impugnantium. Ideo Acephali, id est sine capite nominantur, 123.0104A| quia quis prius eam haeresim introduxerit, non invenitur. Cujus haeresis peste plurimi orientalium languent. Leo imperator, pro tomo Chalcedonensis, per universum pene orbem singulis orthodoxorum episcopis singulas consonantes misit epistolas, quid de eodem tomo sentirent rescribi sibi postulans; quorum adeo consonantia de vera Christi incarnatione suscepit, omnium rescripta, ac si uno tempore unoque dictante fuissent universa conscripta.
Theodorus Episcopus civitatis, quae a Cyro rege Persarum condita Cyriae nomen habet, scribit de vera incarnatione Domini Salvatoris adversus Eutychem et Dioscorum Alexandriae episcopum, qui humanam in Christo carnem negant. Scripsit et Ecclesiasticam 123.0104B| historiam a fine librorum Eusebii usque ad suum tempus, id est, usque ad imperium hujus Leonis sub quo et mortuus est. Victorius, jubente papa Hilario, scripsit Paschalem circulum sexcentorum triginta duorum annorum. Chlodoveus rex Francorum, milliario decimo ab urbe Pictavis cum Alarico rege Gothorum pugnam iniit, ibique victor Alaricum occidit. Amalaricus filius Alarici, evadens in Hispanias, aufugit; Chlodoveus Burgundiorum rex Tolosam, Sanctonas, et reliquas civitates omnemque terram Aquitanicam subjugavit, Gothos Arianos inde expellens; Francos ibi catholicos habitare constituens. Salvianus presbyter apud Messiliam humana et divina litteratura instructus, inter alia quae scripsit, ad Claudianum presbyterum Viennensem, 123.0104C| librum unum expositionis extremae partis in Ecclesiasten. Hilarius Arelatensis Ecclesiae episcopus, vir in sanctis Scripturis doctus, paupertatis amator, et erga inopum provisionem non solum mentis pietate, sed et corporis sui labore sollicitus, emicuit. Leo, urbis Romae beatissimus episcopus, in doctrina fidei clarus habetur. Claudianus quoque Viennensis Ecclesiae presbyter, vir ad loquendum artifex, et ad disputandum subtilis, floruit. Sed et Prosper Aquitanicae regionis, notarius beati Leonis, a quo dictatae creduntur esse epistolae adversus Eutychem de vera incarnatione Chisti, et libero arbitrio male sentientem.
[475] Zenon imperator, annis septemdecim. Iste Leonem filium suum interficere quaerens, pro eo 123.0104D| mater ejus alium similem figura obtulit, ipsumque Leonem occulte clericum fecit; quique et in clericatu usque Justiniani tempora vixit. Per idem tempus corpus Barnabae apostoli, et Evangelium Matthaei ejus stylo scriptum ipso revelante reperitur. Odoacer rex Gothorum Romam obtinuit; quam ex eo tempore diutius eorum reges tenuere. Mortuo Theodorico Triarii filio, alius Theodoricus, cognomento Valamer, Gothorum suscepit regnum, qui utramque Macedoniam Thessaliamque depopulatus est. Plurima regiae civitatis loca igne succendens, Italiam quoque infestus occupavit. Honoricus rex Wandalorum Arianus, in Africa exsulatis diffugatisque plusquam trecentis triginta quatuor episcopis catholicis 123.0105A| Ecclesias eorum clausit. Plebem variis affecit suppliciis, innumeram multitudinem catholicam pro fide veritatis peremit, innumeris manus abscindens, et ut catholicae confessionis loquelam auferret, linguas quoque praescindens, pene totam Africam in catholica veritate plene fundatam, unum quodammodo martyrem fecit.
Britones, duce Ambrosio Aureliano, viro modesto, qui solus forte Romanae gentis Saxonum caedi superfuerat, victricem Saxonum gentem provocantes ad praelium, vincunt: et ex eo tempore nunc hi, nunc illi palmam habuere donec Saxones advenae potentiores tota insula per longum potirentur. Chlodoveus rex cum Ragnacario propinquo suo pugnam iniit. Comprehensus Ragnacarius, simul et frater ejus a 123.0105B| tergo vinctis manibus regi praesentati sunt. Chlodoveus rex Ragnacario dicens: Cur humiliasti gentem nostram ut vinciri te permitteres? Bipennem in caput ejus defixit; sicque mortuus est. Fratri quoque ejus ita dixit: Si tu fratri tuo adjutorium praebuisses, vinctus atque ligatus non fuisset; sicque bipennem in caput ejus librans, occidit illum. Traditores eorum cognoscentes aurum quod pro fratribus acceperant vitiatum, regi Chlodoveo retulerunt. Quibus ipse respondit: Merito hujusmodi aurum corruptum accipit, qui dominum suum in mortem tradidit: sufficiat vobis quod vivitis. Illi haec audientes, prae innumera pecunia vitam pretiosius duxerunt.
Timotheus, exstincto ab Alexandrinis Protherio, 123.0105C| aut voluit aut passus est ab uno episcopo in locum occisi episcopi se ordinari: et ne contra legem factus merito objiceretur, ad gratiam plebis quae Protherium exosum habuerat conciliandam, omnes quibus ille communicaverat, Nestorianos pronuntiat. Chalcedonensem synodum repudians, confutatus ab omnibus, haeresiarches in exsilium truditur: ibique sub Zenone moritur.
[492] Anastasius, annis viginti octo. Transemundus, Wandalorum rex, catholicas ecclesias clausit, et ducentos viginti episcopos in Sardiniam exsilio relegavit. Fulgentius, Ruspensis Ecclesiae episcopus, scientia et doctrina claruit.
Avitus quoque Viennensis episcopus eloquentia 123.0105D| et sanctitate praecipuus, cujus frater Apollinaris Valentiae episcopus, miraculis insignis, Isicii senatoris primum viri, postea Viennensis episcopi, duo lumina, clarissimi filii. Hic beatus Avitus adversus haeresin Arianam, quae tunc non solum Africam, sed et Galliam Italiamque magna ex parte occupaverat, magno sudore decertavit, quod clarissima ejus opera testantur. Scribit enim dialogum, haeresin illam oppugnans fidelissimo et doctissimo immortalique ingenio ad Gundebaldum Burgundionum regem, filium Gundovei. Item alios libellos duos contra Nestorium et Eutichem auctores erroris, luculentissimo et castigato satis sermone. Fuerunt et alia illius plura eximia opera in Christi Ecclesia 123.0106A| probatissima. Hic Sigismundum regem in fide pietatis erudivit: qui agente illo postmodum monasterium sanctorum martyrum Agaunensium Mauritii sociorumque ejus construxit. Quem postmodum captum, et a Francis occisum vehementissime doluit. Quantus autem in Ecclesia Christi vixerit, quisquis scire ad plenum vult, post ejus innumera in divinis laboribus opera, epitaphium ipsius legat; ibi quantus fuerit, videre poterit: ubi inter alia sic metrice lusum est veritate pura subnixum: Unus in arce fuit, cui quilibet ordine fandi, Orator nullus similis, nullusque poeta; Clamant quod sparsi per crebra volumina libri. Qui vixit, vivit, perque omnia saecula vivet.
Symmachus papa inter multa Ecclesiarum opera, 123.0106B| quae vel a fundamentis creavit, vel prisca renovavit, ad beatum Petrum, ad beatum Paulum, et beatum Laurentium pauperibus habitacula construxit: et omni anno per Africam et Sardiniam episcopis qui in exsilio erant pecunias et vestes ministravit. Anastasius imperator, quia haeresi favens, catholicos insectatus est, divino fulmine periit.
Hic Anastasius codicillos Chlodoveo regi pro consulatu misit. Ab ea die et consul et augustus est appellatus, sedemque regni Parisiis constituit. Regnavit a Francis triginta annos. Fuerunt autem a transitu sancti Martini, usque ad transitum Chlodovei regis annis centum duodecim. A transitu sancti Martini Viennensis tertii episcopi (nam primus Crescens, sequens Zacharias martyr) usque ad 123.0106C| transitum Martini Turonorum episcopi ducenti nonaginta anni, et usque ad transitum sancti Mamerti Viennensis Ecclesiae episcopi, colliguntur anni trecenti viginti octo. Mortuo Chlodoveo, Chlotildis regina cum quatuor filiis Chlodovei, regnum Francorum tenuit, Theodorico, Chlodomiro, Childeberto et Chlotario. Dani cum multis navibus Cochilaico duce in Gallias transitum faciunt. Cum quibus Theutbertus Theoderici filius pugnavit, eosque cum rege illorum prostravit. Chlodomirus et Childebertus atque Chlotharius fratres contra Sigismundum et Gothmarum exercitum movent. Cumque in aciem simul venissent, fugientibus Burgundionibus, Sigismundus cum ad sanctorum martyrum Agaunensium monasterium fugeret, comprehensus a Chlodomiro 123.0106D| cum uxore et filiis suis necatur: et in puteum projectus occultatur. Sed per revelationem postea inde ab abbate sanctorum martyrum levatus non longe ab ecclesia eorum in monasterio quod ipse construxit, ubi eorum corpora, scilicet Mauritii, sociorumque ejus sex millium sexcentorum sexaginta sex posita sunt honorifice sepultus est: ubi virtutibus postmodum et ipse claruit. Tunc temporis et Avitus presbyter insignis apud Aurelianos habetur. Chlodomirus in provincia Viennensi, in loco qui dicitur Veseroncia, cum Burgundionibus decertans, interfectus est. Franci indigne ferentes, Gothmarum persecuti interimunt. (DIACON., lib, XV; SIGISM., ann. 503). Per idem tempus apud Carthaginem 123.0107A| Olympus quidam Arianus in balneis sanctam Trinitatem blasphemans, ignis jaculo visibiliter est combustus. Barbas quoque quidam Arianus episcopus, dum quemdam contra regulam fidei baptizans dixisset: Baptizat te Barbas, in nomine Patris per Filium in Spiritu sancto, statim aqua quae fuerat ad baptizandum deportata, nusquam comparuit. Quod aspiciens qui baptizandus erat confestim ad catholicam ecclesiam abiit, et juxta morem fidei baptismum Christi accepit. (NICEPH., l. XVI, c. 35.) Faustus ex abbate Lirinensis monasterii apud Regium Galliae episcopus factus, Pelagianum dogma destruere conatus, in errorem labitur: unde qui ejus sensus in hac parte catholicos praedicant, sicuti Gennadius de illustribus viris scribens, omnino errant. 123.0107B| Ita enim liberum arbitrium tam Augustinus quam caeteri catholici in Ecclesia Dei docent, ut illuminatio, virtus et salus illi a Christo, et per Christum, et cum Christo sit; Faustus vero iste ita liberum christianum arbitrium docere conatur, ut illuminatio ejus, virtus et salus, non a Christo, sed natura sit.
Contra hunc scribit lucidissima fide beatissimus Avitus Viennensis episcopus, ejus redarguens errorem. Similiter et Joannes vir eruditus Antiochenus presbyter.
[519] Justinus imperator annis octo. Joannes Romanae Ecclesiae pontifex, Constantinopolim veniens ad portam quae vocatur Aurea, populorum turbis ei occurrentibus, in conspectu omnium, roganti 123.0107C| coeco lumen reddidit. Qui cum rediens Ravennam venisset, Theodericus eum cum comitibus caeteris carceris afflictione peremit, invidia ductus, quia catholicae pietatis defensor Justinus eum honorifice suscepisset. Quo tempore Symmachum atque Boetium consulares viros, pro catholica pietate idem Theodericus occidit: quique anno sequente subita morte periit, succedente in regno Atalarico nepote ejus. Post Transemundum Childericus ex Valentiniani imperatoris captiva filia genitus, in Wandalis regnum suscepit. Qui sacramento a Transemundo obstrictus, ne catholicis in regno suo consuleret antequam regnum susciperet, episcopos ab exsilio reverti jussit, eisque Ecclesias reformare praecepit, post annos septuaginta quatuor haereticae 123.0107D| profanationis. Julianus Viennensis Ecclesiae episcopus floruit. Theodericus, Childebertus, et Chlotarius reges contra Hermenefridum regem Thoringiorum exercitum commovent, et victores Hermenefridum fugant. Quem postea Theodoricus sub fide receptum, de muro urbis cum simul loquerentur, praecipitat, infantesque ejus interficit. Childebertus quoque pro sorore sua Amalrici regis uxore, in Hispania pugnam iniit. Ibique Amalricus interfectus ac thesauri illius direpti, Toletum urbs vastata. Childebertus cum sorore sua reversus est, quae tamen in itinere obiit. Childebertus vero inter reliquum thesaurum, calices pretiosissimos sexaginta detulit, quindecim patenas miro opere caelatas, viginti 123.0108A| capsas Evangeliorum ex auro purissimo cum gemmis: quae cuncta ecclesiis divisit. Childebertus et Chlotharius filios Chlodomiri nepotes suos, quos nutriebat Chlotildis, ne regnarent loco patris, inter ficiunt: unus ex his Chlodoaldus effugit. Hic postea, relicto regno terreno, clericus factus, presbyter deinde ordinatus, bonis operibus praeditus, plenus virtutibus migravit ad Dominum, sepultus Noviome in suburbio Parisiacae civitatis. Eugenius Carthaginensis Africae civitatis episcopus, confessor publicus habetur.
[527] Justinianus imperator regnavit annos triginta novem. Hic Justini ex sorore nepos. Benedictus abbas, virtutum gloria claruit. Vitam ejus B. Gregorius papa in dialogorum libris scripsit. Belisarius 123.0108B| patricius mirabiliter de Persis triumphavit. Qui deinde a Justiniano in Africam missus, Wandalorum gentem delevit. Carthago quoque post annos nonaginta quatuor vastationis suae, recepta est, pulsis devictisque Wandalis, et rege eorum Gelismero capto, atque Constantinopolim misso. Viennensis episcopus Dominus floruit. Hic tam in divinis quam in saecularibus artibus claruit, amator pauperum, redemptor captivorum, vitaque probatissimus. Per idem tempus corpus S. Antonii monachi, divina revelatione repertum, Alexandriam perducitur, et in ecclesia sancti Joannis Baptistae humatur. Dionysius paschales scribit circulos, incipiens ab anno Dominicae Incarnationis ducentesimo trigesimo secundo, qui est annus Diocletiani, ducentesimus quadragesimus 123.0108C| octavus post consulatum Lampadii et Orestis: quo anno codex Justinianus orbi promulgatus est. Victor quoque Capuanus episcopus librum de Pascha scribens, Victorii arguit errores. Theodoricus Francorum rex moritur, cui succedit Theutbertus filius ejus. Childebertus et Chlotarius reges Francorum Hispaniam vastant. Caesar-Augustam circumdantes obsident. Sed cives tunicam B. Vincentii martyris circumferentes misericordiam Domini rogabant, qua de re flexi reges, Childericus et Chlotarius, pace composita, in munere stolam beatissimi Vincentii martyris a Caesar-Augustanis acceperunt. Parisios reversus Childebertus, ecclesia in veneratione B. Vincentii martyris ibi constructa, eamdem ipsam stolam in eadem ipsa ecclesia reposuit. 123.0108D| Theutbertus Italiam ingreditur, Longobardos, superat, atque tributarios sibi subigit. Reversus decimo quarto regni sui anno moritur. Sed et Chlothildis plena bonis operibus, apud urbem Turonum migravit ad Dominum: corpus ejus a filiis sublatum, Parisiis juxta virum suum Chlodoveum in ecclesia sanctae Genofevae sepultum est. Chlotarius rex filium suum Chramnum contra se rebellantem, et publica pugna resistentem, cum prius idem Chramnus captus et ligatus fuisset, cum uxore et filiis jussit igne cremari. Hoc tempore beatus Medardus episcopus, plenus virtutibus, migravit ad Dominum. Quem Chlotarius rex Suessionis civitate gloriose sepelivit, multas facultates et munera se ad sepulturam illius 123.0109A| tradens. Ipse autem rex non multo post defunctus, in eadem ipsa ecclesia beati Medardi a filiis suis sepelitur. Regnavit autem quinquaginta et unum annum.
[564] Justinus minor, annis undecim. Narcissus patricius Totilam Gothorum regem in Italia superavit, et occidit. Hic deinde minis territus Sophiae Augustae Justini uxoris Longobardos a Pannoniis invitavit, eosque in Italiam introduxit. Joannes, Ecclesiae Romanae pontifex, ecclesiam apostolorum Philippi et Jacobi perfecit, et dedicavit. Pantagathus Viennensis Ecclesiae episcopus floruit. Hic consularibus fascibus primum sublimis, sed Christi humilitate primus, postmodum quinque annis episcopalem sedem fidelissime rexit: sub consulatu 123.0109B| Paulini junioris et Basilii vita functus est. Cui successit in episcopatu Isicius, qui et ipse sub Justiniano floruit. Quatuor fratres filii Chlotarii regnum inter se dividunt. Charibertus accepit regnum Childeberti, sedemque constituit Parisiis: Gunthchramnus regnum Clodomiri, constituitque sedem Aurelianis: Chilpericus, regnum Chlotarii patris sui, Suessionisque civitate sedem sibi statuit: Sygibertus accepit regnum Theodorici, sedemque sibi constituit Rhemis. Octavo regni ejus anno in Gallias Hunni cum Sygiberto praelia committunt. Victi amicitias petunt: sicque in terram suam refugiunt. Sygibertus et Chilpericus fratres inter se decertant, et primum Chilpericus civitatem Rhemensem pervasit. Sygibertus iterum Suessiones occupat, capto 123.0109C| Theutberto Chilperici filio. Sed postmodum sacramentis inter se datis, aliquot annis in quadam pace manserunt. Charibertus rex moritur, atque in basilica sancti Romani Blavio castello sepelitur. Sygibertus rex Brunichildem Athanaildi regis filiam uxorem accepit, eamque sub Arianis baptizatam in nomine individuae Trinitatis rebaptizari praecepit. Ejus sororem Chilpericus rex ad patrem in Hispaniam mittens, Chilsuintam expetiit: et cum alias uxores haberet, ipsam superduxit: quam tamen postea consilio usus Fredegundis, per noctem in lecto suo strangulavit.
Jam tunc Chilpericus tres filios habebat de Audovera uxore sua, Theutbertum, et Meroveum, et Chlodoveum. Absente Chilperico Fredegundis Audoveram 123.0109D| reginam tali fraude decepit, ut filiam quam ex Chilperico habebat Audovera ex sacro fonte, ipsa per se non per aliam susciperet: quod et ipsa seducta quidem fecit, ac idcirco postmodum a marito suo Chilperico dimissa, sicque Fredegundis in connubium transiit. Audovera velo velata villas et praedia tantum ad sustentationem sui accepit. Episcopus qui filiam baptizavit, et matri eam tenere non prohibuit, exsilio damnatus est. Leobigildis rex Gothorum quasdam Hispaniae regiones sibi rebelles in potestatem sui regni superando redegit. Hoc tempore Namatus Viennensis Ecclesiae episcopus floruit, nobilis stemmate, sed nobilior vita, et eloquio. Franci qui sub ditione Chilperici erant ad Sygibertum 123.0110A| transeunt: sicque Sygibertus Tornacum, ubi Chilpericus residebat, obsedit. Eo tempore sanctus Germanus Parisiorum episcopus Sygiberto regi mandavit, ut contra fratrem suum nullo modo abiret, neque de interfectione illius cogitaret, quod ille audire contempsit. Sed Francis consentiens, more gentis impositus clypeo, rex constitutus est, ac regnum fratris sui Chilperici adeptus qui non longe fraude Fredegundis a duobus juvenibus interfectus est. Namque illi simulantes secretius aliquid ei suggerere, latus illius perfodiunt, qui a Chilperico fratre, in Lambriaco vico sepultus est. Inde translatus in basilicam sancti Medardi, juxta patrem suum Chlotarium positus est. Regnavit autem tredecim annis. Meroveus filius Chilperici, Brunichildem uxorem 123.0110B| avunculi sui in conjugium accepit. Pro qua re captus a parte et tonsuratus, ac presbyter ordinatus, in pago Cinnomannico in monasterium missus est. Childebertus junior Brunichildis filius: rex in Austria constitutus: qui Italiam ingressus, eam devastavit, et tributariam fecit. Gunthchramnus rex bonae satis memoriae mortuus est, atque in Basilica sancti Marcelli martyris Cabillone sepultus: regnavit autem triginta et uno annis. Leubigildus rex filiam Chilperici et Fredegundis, nomine Rinchildem, duxit uxorem. Fredegundis cum Landerico majore domus adulterans, Chilpericum regem a venatione revertentem dolo per gladiatores interficere fecit: et quasi nescia mali cum exercitu Parisios deportatum in Ecclesia B. Vincentii martyris sepelivit: 123.0110C| sic ipsa cum Landerico et Chlotario parvo filio in regno resedit. Contra quam Childebertus rex Austrasiorum, qui Gunthchramno patrueli in regno Burgundiae successerat, bellum commovit. Sed Fredegundis suis consilium dedit ut nocte cum lampadibus obviam irent, praecedentes ramos in manibus ferrent, appensis tintinnabulis ad colla equorum, ne a vigiliarum custodibus sciri possent. Nam tunc temporis tinnitos equos Austrasii ad pastum emittebant. Illi sic cuncta facientes, Austrasios et Burgundiones tali fraude seduxerunt, dum vigiliae putant juxta silvam equos suos pascere, et tintinnabula equorum suorum resonare. Caesus itaque Childeberti exercitus, reliqui cum ducibus in fugam versi sunt. Fredegundis post aliquantum temporis, 123.0110D| mortua, in ecclesia beati Vincentii Parisiis sepulta est. Theodebertus et Theodoricus, filii Childeberti, cum avia sua Brunichilde in regnum gloriosi regis Gunthchramni in Burgundiam directi: Theodericus cum Chlothario patruele suo pugnam iniit, eumque cum exercitu suo fugavit: inde Theodericus consilio matris suae Brunichildis, cum Theodeberto fratre pugnam miscuit. Frater ejus Coloniam ingressus, doloque ibi occisus est, caputque illius Theodorico fratri, ut ipse jusserat, delatum filii Theodeberti ab ipso interfecti. Filiam ejus in conjugium sumere volens, a matre prohibitus est. Cuique postmodum Brunichildis mater, timens ne eam perimeret, venenum porrexit, talique morte obiit; regnans quadraginta 123.0111A| annis: filios ejus Brunichildis occidit. Namatus episcopus Viennensis septuagesimo anno vitae suae defungitur. Justinus imperator amens factus, diem obiit: Tiberiusque pro eo imperium suscepit. Burgundiones et Austrasii cum reliquis Francis pace facta Chlotharium in tribus totis regnis super se regem levaverunt.
[575] Tiberius Constantinus imperator annis septem. Gregorius adhuc apocrisiarius Romanae Ecclesiae in Constantinopoli libros Expositionis in Job condidit, atque Eutychium ejusdem urbis episcopum in fide nostrae resurrectionis errasse, Tiberio praesente, ita convicit, ut imperator librum ipsius, quem de resurrectione scripserat, flammis cremari debere liberaret. Docebat enim idem Eutychius corpus 123.0111B| nostrum in resurrectione impalpabile, ventis ac requie futurum subtilius. Gens Longobardorum comitante fame et mortalitate, omnem invadit Italiam, ipsamque Romanam urbem obsedit: quibus tempore illo rex praeerat Alboinus. Gothi quoque sub Hermenigildo Lewigildi regis filio, bifarie divisi, mutua caede se vastant. Philippus Viennensis episcopus clarus floruit. Cujus tempore monasterium sancti Andreae subterioris Viennae conditum a Remilla Eugenia Ansemundi ducis filia, atque sub testamento matri Ecclesiae traditum. Nam aliud monasterium superius S. Andreae, in colle civitatis situm jam erat. Fundaverat enim ipsum beatissimus Leonianus temporibus sancti Aviti ejusdem urbis episcopi, ubi eadem ipsa Remilia sub regulari disciplina nutrita 123.0111C| fuerat. Post Philippum Evantius vir sanctus, episcopus Viennae levatus est. Hic cum sancto Prisco et Artemio Senonico, et Remigio Biturigensi, et cum aliis sanctis episcopis, viginti capitula ecclesiastica perfecte roboravit. Quibus consedit quoque Syagrius Eduennensis episcopus, vir summae sanctitatis. Suevi a Lewigildo rege obtenti Gothis subjiciuntur.
[583] Mauricius imperator, annis viginti et uno. Ermenigildus Lewigildi Gothorum regis filius, ob fidei catholicae confessionem inexpugnabilem, a patre Ariano regni privatus infulis, insuper in carcerem projectus, ad extremum nocte sancta Dominicae resurrectionis, securi in capite percussus, regnum coeleste pro terreno rex et martyr intravit. Cujus frater Richaredus mox ut regnum post patrem accepit, 123.0111D| omnem gentem Gothorum, cui praeerat instante Leandro Hispalitano episcopo, qui et Ermenigildum docuerat, ad catholicam fidem convertit. Anari adversus Romanos dimicantes auro magis quam ferro pelluntur. Viennensis episcopus Verus claruit. Hujus tempore Desiderius Augustodunensis genere, in ordine diaconi Ecclesiae Viennensi serviebat. Gregorius Romanae Ecclesiae praesul et doctor eximius claruit. Post Verum episcopum sanctus Desiderius succedit. Hic beatissimus Brunichildem reginam ex impietatibus suis arguens a comitibus ejus ipsa jubente in territorio Lugdunensi super fluvium Calaronam perimitur, martyrque gloriosus coeleste regnum ingreditur. Gregorius pontifex synodum episcoporum viginti 123.0112A| quatuor, ad corpus B. Petri apostoli congregans, quae necessaria sunt Ecclesiae decernit. Idem missis in Britanniam Augustino, Mellito, et Joanne, cum aliis pluribus timentibus Deum, ad Christum Anglos convertit. Siquidem Edilbertus rex Cantuariorum, cum gente cui praeerat, ad Christum convertitur, sedesque tam Augustino doctori suo, quam aliis episcopis largitur. Brunichildis regina pro multis sceleribus suis in praesentia Chlotharii regis judicantibus Francis, indomitis equis, religata brachiis et cruribus divaricatis, membratim discinditur, ac igni ossa illius cremata.
Phocas regnavit annis octo. Gregorius Anglorum genti metropolitanos statuit, deditque Lindonae atque Eboraciae episcopis pallium: secundo anno imperii 123.0112B| Phocae, indictione octava, migravit ad Dominum. Phocas, rogante papa Bonifacio, statuit sedem Romanam caput esse omnium Ecclesiarum, quia Constantinopolitana Ecclesia prima se omnium scribebat. Domnolus Viennensis episcopus tunc florebat, vir strenuus, et in redimendis captivis piissimus. Phocas rogante alio Bonifacio Romano pontifice, in veteri fano quod Pantheon vocabatur, ablatis idololatriae sordibus ecclesiam Beatae semper Virginis Mariae et omnium martyrum dedicari jussit, ut ubi quondam non deorum, sed daemoniorum cultus agebatur, ibi deinceps omnium fieret memoria sanctorum. Patasini et Veneti per Orientem et Aegyptum civile bellum faciunt, ac sese mutua caede prosternunt. Persae adversus rempublicam gravissima bella gerentes, 123.0112C| multas Romanorum provincias, et ipsam Hierosolymam capiunt: ac destruentes ecclesias, sancta quoque loca profanantes, etiam vexillum Dominicae crucis auferunt. Heraclius imperator, annis viginti sex. Anastasius Persa monachus, nobile pro Christo martyrium patitur: qui natus in Perside a patre puer magicas artes didicit; sed ubi a captivis Christianis nomen Christi accepit, in eo mox animo conversus, relicta Perside Chalcedoniam Hierapolimque, Christum quaerens, ac deinde Hierosolymam petiit ubi accepit baptismatis gratiam. Quarto ab eadem milliario monasterium abbatis Anastasii introivit, ubi septem annis regulariter vivens, dum Caesaream Palaestinae orationis gratia venisset, captus a Persis, et multa diu verbera inter carceres et vincula Marcebana 123.0112D| judice perpessus, tandem in Persidem mittitur ad regem eorum Chosroam: a quo tertio per intervalla temporis verberatus, ad extremum una suspensus manu per tres horas, sic decollatus cum aliis septuaginta, martyrium complevit. Mox tunica ejus indutus quidam daemoniacus, curatus est. Sisebutus Gothorum rex in Hispania plurimas urbes sibi bellando subjecit et Judaeos suo regno subditos, praeter eos qui fuga lapsi latenter migraverunt ad Francos, ad Christi fidem convertit. Persae Chalcedoniam usque pervenerunt. Aeunni murum longum irrumpentes, et moenia Constantinopolis accedentes, cum Heraclio imperatore mutuo in muro stante colloquuntur, acceptoque ab eo pretio pacis ad tempus 123.0113A| recedunt. Aetherius Viennensis, vir in omnibus eximius, praeclarus habetur. Chlotharius rex Saxonum terram vastavit: in tantum ut non ibi relinqueret hominem viventem, longior, ut fertur, quam spatha ipsius erat. Non longo tempore interjecto quadragesimo quarto regni sui anno moritur: successitque ei Dagobertus filius ejus vir strenuus, et in judiciis severus. Habuit autem duos filios, Sygibertum et Chlodoveum quorum unum, Sygibertum in Austriam cum Pipino duce direxit: Chlodoveum juniorem secum retinuit. Gundolandus major domus moritur, cujus loco Herthenoldus a Dagoberto constituitur. Heraclius imperator cum exercitu superveniens Persis victor, Christianos qui ibi erant captivi reduxit, ac vexillum Dominicae crucis Hierosolymam 123.0113B| triumphans reportavit. Reliquiae quoque beati martyris Anastasii, primo ad monasterium suum, deinde Romam advectae, venerantur in monasterio beati Pauli apostoli, quod dicitur ad Aquas Salvias. Anno Heraclii imperatoris octavo decimo, indictione quinta, Eduinus excellentissimus rex Anglorum, in Britannia Transumbranae gentis ad aquilonem, praedicante Paulino episcopo, quem miserat de Cantia venerabilis archiepiscopus Justus, verbum salutis cum sua gente suscepit anno regni sui undecimo; adventus autem Anglorum in Britanniam plus minus anno centesimo octogesimo. Eique Paulino sedem episcopus Eboraci dedit. Eo tempore apud Scotos in observatione quartae decimae lunae paschalis error maximus exortus est: quorum errorem Honorius papa per 123.0113C| epistolam suam redarguit. Sed et Joannes, qui successori ejus Severino in pontificatu successit, cum adhuc electus in pontificatu, pro eodem errore quartae decimae lunae, simul et pro Pelagiana haeresi, quae apud eos recrudescebat, scripsit.
[639] Heracleonas cum matre sua Martina, annis tribus. Cyrus Alexandriae episcopus, Sergius et Pyrrhus regiae urbis episcopi, Acephalorum haeresim instaurantes, unam operationem in Christo divinitatis et humanitatis, unam quoque voluntatem dogmatizabant. E quibus Pyrrhus sub Theodoro papa Romam veniens ex Africa, ficta, ut post apparuit, poenitentia, obtulit eidem papae, praesente clero et populo, libellum cum sua subscriptione, in qua damnabantur omnia quae a praedecessoribus suis scripta 123.0113D| vel acta sunt adversus catholicam fidem: unde et benigne susceptus est ab eo quasi regiae pontifex civitatis: sed quia reversus, eumdem ipsum errorem repetiit, memoratus papa Theodorus, sacerdotum synodo advocata in basilica beati Petri Apostoli condemnavit ipsum Pyrrhum sub vinculo anathematis.
[642] Constantinus filius Heraclii mensibus sex. Pyrrhi successor Paulus, non tantum pestifera doctrina sicut decessor ejus, sed et aperta persecutione catholicos cruciat: apocrisiarios sanctae Romanae Ecclesiae, qui ad ejus correctionem missi fuerant, partim carceribus, partim exsiliis, partim verberibus afficiens: sed et altare eorum in domo Placidiae sacratum in venerabili oraculo subvertens diripuit, 123.0114A| prohibens eos ibi missas agere: unde et ipse sicut praedecessores ipsius, ab Apostolica sede, justa satis dispositione damnatus est. Dagobertus Francis regnat, Sygibertus filius ejus Austrasiis.
[641] Constantinus filius Constantini, imperator annis viginti octo. Hic Constantinus deceptus a Paulo sicut Heraclius avus ejus a Sergio ejusdem civitatis episcopo exposuit typum adversus catholicam fidem nec unam nec duas voluntates, aut operationes in Christo definiens esse confitendas, quasi nihil velle rei operari credendus sit Christus. Unde Martinus papa, congregata Romae synodo centum et quinque episcoporum, damnavit sub anathemate praefatos Cyrum, Sergium, Pyrrhum, et Paulum haereticos. Post haec missus ab imperatore Constantino 123.0114B| Theodorus hexarchus, tulit Martinum papam de Ecclesia Constantiniana, perduxitque Constantinopolin, ubi cum pro catholica veritate apostolice ageret, relegatus Chersonam, ibidem vitam finivit, multis in eodem loco virtutum signis usque hodie refulgens. Facta est autem synodus praefata anno nono imperii Constantini, mense Octobri indictione octava. Clarentius vir satis eruditus Viennensis episcopus claruit. Vitellianus papa Romae ordinatur: sub quo Constantinus imperator beato Petro apostolo misit Evangelia aurea gemmis albis mira magnitudine in circuitu ornata. Ipse post aliquot annos idem per indictionem sextam Romam veniens, obtulit super altare apostolorum pallium auro textile, toto exercitu cum cereis ecclesiam intrante. Sequenti anno 123.0114C| facta est eclipsis solis, quinque Nonas Maii quasi decima hora diei. Vitellianus papa Theodorum archiepiscopum et Adrianum abbatem, virum sanctum atque doctissimum, in Britanniam mittit: qui plurimas Ecclesias Anglorum doctrina ecclesiastica fecundarunt. Constantinus imperator post plurimas depraedationes in provinciis factas, occisus in balneo periit, indictione duodecima. Sed non longo post tempore Vitellianus papa obiit.
[669] Constantinus, filius Constantini superioris, annis septemdecim. Saraceni Siciliam invadunt, et, praeda nimia secum ablata, mox Alexandriam redeunt. Agatho pontifex Romanae Ecclesiae constituitur: qui ex rogatu Constantini, Tiberii, Heraclii, piissimorum principum, misit in regiam urbem legatos 123.0114D| suos: in quibus erat adhuc Joannes diaconus non longe post episcopus, pro facienda adunatione Dei Ecclesiarum. Qui benignissime suscepti a fidei catholicae defensore Constantino, jussi sunt, remissis disputationibus philosophicis, pacifico colloquio de vera fide perquirere, datis eis de bibliotheca Constantinopolitana catholicorum Patrum, quos petebat, libellis. Affuerunt autem et episcopi centum et quinquaginta, praesidente Gregorio patriarcha regiae urbis, et Macario Antiochiae. Convicti sunt itaque qui unam voluntatem et operationem astruebant in Christo, falsasse catholicorum Patrum perplurima dicta. Finito conflictu, Georgius correctus est. Macarius vero cum suis sequacibus simul et praedecessoribus, 123.0115A| Cyro, Sergio, Honorio, Pyrrho, Paulo, et Petro, anathematizatus est: et in loco ejus Theophanus abbas de Sicilia, episcopus Antiochiae factus. Tantaque gratia legatos catholicae pacis comitata est, ut Joannes Portuensis episcopus, qui erat unus ex ipsis Dominica octavarum Paschae, missas, publice in ecclesia sanctae Sophiae, coram principe et patriarcha Latine celebraret. Haec est sexta Synodus universalis Constantinopoli celebrata, et Graeco sermone conscripta temporibus papae Agathonis, exsequente et residente Constantino piissimo imperatore intra palatium suum, simulque legatis apostolicae sedis, et episcopis centum et quinquaginta residentibus. Prima enim universalis Synodus in Nicaea congregata est contra Arium, trecentorum et octodecim 123.0115B| Patrum, temporibus Julii papae sub Constantino principe. Secunda, Constantinopoli, centum quinquaginta Patrum contra Macedonium et Eudoxium, temporibus Damasi papae, et Gratiani principis, quando Nectarius ejusdem urbis est ordinatus episcopus. Tertia in Epheso, ducentorum Patrum contra Nestorium episcopum Augustae urbis, duas personas in Domino Jesu Christo praedicantem, sub Theodosio magno principe, et papa Coelestino. Quarta, in Chalcedonia, Patrum mille centum et triginta sub Leone papa, temporibus Martiani principis, contra Eutychem nefandissimorum praesulem monachorum. Quinta autem, Constantinopoli, temporibus Vigilii papae, sub Justiniano imperatore, contra Theodorum et omnes haereticos. Sexta haec, 123.0115C| de qua in praesenti loco diximus. Sindulphus Viennensis Ecclesiae episcopus, clarus habetur. Sancta Virgo Christi Hediltruda, filia Annae regis Anglorum, et primo alteri viro, et postea Hecfrido regi conjux data, postquam duodecim annis thorum maritalem incorrupta servavit, sumpto velamine sanctimonialis efficitur: nec mora, etiam virginum mater et nutrix: cujus merita testatur etiam caro mortua, quae post sexdecim annos sepulturae cum veste qua involuta est, incorrupta ut virgo manserat, reperitur. Dagobertus rex ecclesias sanctorum ditavit, eisque multa largitus pacifice et quiete regnum tenuit Francorum. Sindulpho episcopo defuncto, Hecdicus Viennensis Ecclesiae praesulatum suscepit, magnae religionis vir: claruit autem usque ad ultimum 123.0115D| tempus Justiniani imperatoris, cujus et tempore obiit.
[686] Justinianus minor, filius Constantini, imperator factus, annis decem. Hic constituit pacem cum Saracenis terra marique decennio. Sed et provincia Africa quae fuerat tenta a Saracenis, Carthagine capta atque destructa, Romano imperio subjugata est. Dagobertus rex, valida febre aegrotans, mortuus est Spinogilo villa in pago Parisiensi atque in ecclesia beati Dionysii martyris sepultus est: luxeruntque eum Franci diebus multis. Regnavit autem quadraginta quatuor annis. Ejus loco constituerunt Franci Chlodoveum filium ejus regem: cujus uxor Baltildis, de genere Saxonum. Sygibertus rex Austrasiae, Pippino 123.0116A| defuncto, Grimoldum filium ejus majorem domus instituit. Non longe post defuncto Sygiberto rege, Grimoldus filium ejus parvum, Dagobertum nomine, totondit, ac Dodoni Pictaviensi episcopo sub custodia dirigit: Franci plurimum inde indignati, captum Grimoldum Chlodoveo regi tradunt: qui posuit eum Parisiis in custodia: ibique diu excruciatus, vitam finivit: Chlodoveus rex temere agens, brachium beati Dionysii martyris abscidit. Ab eo tempore sicut Franci tenuerunt, regnum ipsorum cadere coepit, variis casibus molestatum. Chlodoveus rex, multis illectus vitiis, tandem ex Baltilde regina tres filios habuit, Chlotharium, Childericum atque Theodoricum. Justinianus, beatae memoriae, Romanae Ecclesiae pontificem Sergium, quia Synodo haereseos quam 123.0116B| Constantinopoli fecerat, patere et subscribere noluit, misso Zacharia protospatario suo, jussit Constantinopolim deportari. Sed praevenit militia Ravennatis urbis, vicinarumque partium, jussa nefanda principis et eumdem Zachariam ab urbe Roma contumeliis et injuriis repulerunt. Chlodoveus rex nimium lubricus decessit, cum regnasset annis sexdecim Franci Chlotharium filium ejus regem constituunt. Herchinoldo majore domus defuncto, Franci in incertum euntes, Ebroinum in hac dignitate ut major esset in aula regia constituunt. Chlotharius quatuor annos regnans obiit, cujus loco Franci Theodoricum fratrem ejus erigunt. Childericum alium fratrem ejus simul cum Ulfeldo duce in Austriam regnare dirigunt. Papa Sergius ordinavit venerabilem virum Wilibrodum 123.0116C| cognomine Clementem, Frisionum genti episcopum. Chaldeoldus episcopus Viennensem Ecclesiam rexit usque ad tempora Theodorici regis. Justinianus imperator ob culpam perfidiae, regni gloria privatus, exsul in Pontum secedit.
[696] Leo imperator annos duos. Papa Sergius in sacrario beati Petri capsam argenteam, quae in angulo obscurissimo diutissime jacuerat, et in ea crucem diversis ac pretiosis lapidibus adornatam, Domino revelante, reperit: de qua tractis quatuor petalis, quibus gemmae inclusae erant mirae magnitudinis, portionem ligni salutiferi Dominicae crucis interius repositam inspexit. Quae ex eo tempore omnibus annis in basilica Salvatoris, quae appellatur Constantiniana, die exaltationis ejus ab omni osculatur 123.0116D| atque adoratur populo. Dodolenus Viennensis episcopus habetur. Franci, Ebroino insidias parantes, Theodericum de regno abjiciunt, Ebroinum Luxovio monasterio tondent: Childericum super se regem levant: majorem domus, Ulfuoldum. Sed non multo post, propter levitatem animi sui idem Childericus a Francis interficitur: Ulfuoldus fuga elabitur. Franci Leodosium Archenoldi filium majorem domus constituunt, Theodericum in regno advocant. Dicitur in hoc consilio fuisse Leodegarius venerabilis episcopus Augustodunensis, et Gerinus frater ejus. Ebroinus itaque magnae impietatis homo, claricaturam abjiciens, a Luxovio coenobio egressus, seductus sine dubio ab spiritu mendacii, qui dixerat ei quod 123.0117A| duodeviginti annis viveret, in Franciam revertitur. Copiis undecunque sibi aggregatis, ad Audoenum episcopum Rothomagensem dirigit. Mox responso inde accepto tyrannice contra hostes debacchatus. Levidesium fide captum occidit. Ac sic principatum vi sub Theoderico rege obtinuit: continuo sanctum Leodegarium diversis poenis affectum gladio percussit. Gerinum quoque fratrem ejus diu excruciatum peremit: multos cogens in exsilium, ablatis facultatibus, de quibus Vulbaldus et Ragnebertus illustres viri, multis pressi injuriis, virtute venerabiles, occumbunt. Ulfuoldo decedente, Martinus et Pippinus junior filius Ansegesili, regibus decedentibus, dominabantur in Austria. Moto praelio contra Theodoricum regem et Ebroinum, Martinus fuga lapsus Lugduno 123.0117B| cloaca se reclusit: Pippinus quoque e latere evasit. Ebroinus, datis sacramentis, Martinum ad regem Theodoricum venire suadet: ille credulus, mox cum suis interfectus est. Ebroinus crudelitate nimia saevus, ab Hermenfrido Franco interfectus est: Hermenfridus in Austriorum regnum ad Pippinum fugiens, evasit. Erat tunc temporis vir oculis orbatus, unus de illis quibus Ebroinus effoderat lumina, in insula Lugdunensis provinciae, quae Barbara dicitur. Qui cum nocturno tempore super ripam Scicannae fluminis orandi gratia resideret, audivit navigantium impetum, et magna vi brachiorum contra impetum fluminis insurgentium. Cumque interrogaret, quo navigium illud tenderet, vox in auribus ejus percrepuit: Ebroinus est, quem 123.0117C| ad Vulcaniam ollam deferimus: ibi enim facti sui poenas luet. Hoc idem vir audivit ad consolationem sui, ut sciret quam poenam persecutores justorum sentirent. Reverentissimus Ecclesiae Lindisfarnensis in Britannia ex Anachorita antistes Cuthbertus, totam ab infantia usque ad finem vitam miraculorum signis inclytam duxit. Cujus venerabile corpus humatum post undecim annos, quasi eadem hora fuisset defunctus, cum veste qua tegebatur incorruptum inventum est. Franci Vuaratonem pro Ebroino, majorem domus faciunt: qui pacem cum Pippino componit. Pippinus cum Gissemaro Vuaratonis filio, contra voluntatem patris agente, civilia bella habuit. Sed Gissemarus a Deo percussus obiit. Pater ejus Vuarato principatum recepit. S. Audoenus episcopus, virtutibus 123.0117D| clarus, migravit ad Dominum.
Post Vuaratonem, Bertharium, majorem domus statura et sapientia pusillum, Franci constituunt. Pippinus cum Theodorico et Berthario bellum iniit, et vicit.
[699] Tiberius Imperator, annis septem. Synodus Aquileiae facta ob imperitiam fidei quintum universale concilium suscipere diffidit, donec salutaribus beatae papae Sergii monitis instructa, et ipsa huic cum caeteris Christi Ecclesiis annuere consentit Joannes pontifex Romanus habetur, qui Sergio successerat. Bobolinus Viennensis Ecclesiae episcopus insignis claruit. Post quem Georgius magnae virtutis episcopus, in eadem urbe constituitur. Gisulphus, dux gentis Longobardorum, Beneventi Campaniam 123.0118A| igne, gladio, et captivitate vastavit: cumque non esset qui ei resisteret, Joannes papa missis donariis plurimis et legatis, universos captivos redemit, atque hostes domum redire fecit. Cui succedit alter Joannes, qui miro opere oratorium sanctae Dei genitricis Mariae in Ecclesia beati Petri construxit. Eritbertus, rex Longobardorum, multas cortes et patrimonia Alpium Cottiarum, quae a Longobardis fuerant ablata, juri Apostolicae sedis restituit, et hanc restitutionem aureis scriptam litteris Romam direxit. Pippinus Austrasiorum dux, Theodericum regem cepit, atque, thesauris acceptis, Nordebertum quemdam de suis majorem domus sub rege eodem constituit. Ipse in Austriam remeavit. Habuit autem ex uxore sua nobili duos filios, Drogum et Grimoldum. Drogus ducatum 123.0118B| in Campania accepit.
[706] Justinianus secundus, cum Tyberio filio, annis septem. Hic auxilio Terbellii regis Bulgarorum regnum recipiens, convictos occidit eos qui se expulerant, patricios et Leonem in loco ejus usurpaverant: necnon et successorem ejus Tyberium qui eum de regno ejectum toto tempore quo ipse regnavit, in eadem civitate tenuerat in custodia. Callinicum vero, patriarcham, erutis oculis, misit Romam, et dedit episcopatum Cyro, qui erat abbas in Ponto, eumque exsulem aluerat: Hic papam Constantinum ad se venire jubens, honorifice suscepit et remisit: ita ut die Dominica cum missas sibi facere juberet, communionem de manu ipsius acceperit. Quem prostratus in terra, pro suis peccatis intercedere rogans, 123.0118C| cuncta Ecclesiae privilegia renovavit, qui cum exercitu mitteret in Pontum ad comprehendendum Philippicum, quem ibi relegaverat, conversus omnis exercitus ad partem Philippici, fecit eum sibi imperatorem: reversusque cum eo Constantinopolim, pugnavit contra Justinianum, duodecimo ab urbe milliario, vicitque atque occidit. Regnavitque Philippicus loco Justiniani. Francis adhuc Theodoricus regnabat. Deodatus Viennensis episcopus, magnae parcimoniae vir florebat.
[712] Philippicus imperator annum unum, menses sex. Hic ejecit Cyrum de pontificatu, eumque redire ad gubernandum monasterium suum praecepit: quique pravi dogmatis litteras Constantino misit pontifici, quas ille cum apostolicae sedis consilio respuit, et hujus rei 123.0118D| causa fecit picturas in porticu sancti Petri, qui acta sex synodorum universalium continent. Nam et hujusmodi picturas cum haberentur in urbe regia, Philippicus jusserat afferri. Statuitque populus Romanus, ne haeretici imperatoris nomen, aut in chartis, aut figulis solidis susciperent: unde nec ejus effigies in ecclesiam introducta est, nec nomen ad missarum solemnia prolatum. Captus igitur Philippicus ab Anastasio oculis privatus est, nec tamen occisus. Theodericus rex Francorum mortuus est, qui regnavit annis novemdecim.
[714] Anastasius imperator, annos tres. Hic litteras Constantino pontifici Romam misit per Scholasticum patricium et exarcham Italiae, in quibus se 123.0119A| fautorem catholicae fidei, et sancti sexti concilii praedicatorem esse docuit.
Chlotharius filius Theoderici, puer Francis regnavit annos tres; cui successit Childebertus frater ejus, vir inclytus. Defuncto Northberto majore domus, Grimoldus Pippini filius effectus est. Pippinus multa bella gessit contra Rittodum gentilem Frisonum ducem, similiter contra Suevos, vel alias quamplures gentes. Blidrannus Viennensis Ecclesiae episcopus. Leutbrandus rex Longobardorum, donationem Alpium patrimonii Cottiarum, quam Erithbertus rex fecerat, sed ille repetierat, admonitione venerabilis papae Gregorii confirmavit. Drogo filius Pippini defungitur hibernali tempore, anno Incarnationis Domini septingentesimo octavo. Anepos episcopus, 123.0119B| saecularis conversationis vir, ducit exercitum Francorum contra Wiliarium in Suevos, ubi gravissima caedes facta est, anno Incarnationis Domini septingentesimo duodecimo. Bonae memoriae Childebertus rex migravit, regnans tredecim annos: et sepultus est Cauciaco monasterio in basilica S. Stephani protomartyris; regnum suscepit Dagobertus adhuc puer, filius ejus: major domus Grimoldus, vir modestus et justus, qui habebat Ratbodi ducis filiam Theusuindam in conjugium: nam ex alia femina Theudoaldum habuerat. Aegrotante itaque Pippino genitore ejus, dum ad visitandum eum venisset, a Rangario Frisone gentili peremptus est, in basilica sancti Landeberti. Pater ejus Theudoaldum in honore defuncti patris instituit. Leodidico, anno 123.0119C| Incarnationis Domini septingentesimo decimo quarto in mense Aprili. Nec multo post Pippinus pater ejus mortuus est, eodem anno, medio decembri. Obtinuit autem principatum sub nominatis regibus annis viginti septem. Hecbertus vir sanctus de gente Anglorum, pro coelesti patria peregrinus sacerdotium Christi exornans, plurimas Scoticae gentis provincias ad canonicam paschalis temporis observantiam, a qua diutius aberraverant, pia praedicatione convertit, anno ab Incarnatione Domini septingentesimo decimo quinto.
[717] Theodosius imperator, anno uno. Hic electus in imperatorem, Anastasium apud Nicaeam civitatem gravi praelio vicit: datoque sibi sacramento, presbyterum fecit ordinari. Ipse vero ut regnum accepit, 123.0119D| cum esset catholicus, imaginem illam venerandam, in qua sanctae sex synodi erant depictae, et a Philippico fuerat dejecta, pristino loco in urbe regia erexit. Tiberis fluvius alveum suum egressus ita excrevit, ut ad unam et semis staturam in via publica extumesceret, multaque excidia Romanae civitatis faceret. A porta denique S. Petri usque ad pontem Milvum aquae descendentes se conjungebant. Mansit autem diebus septem. Cum cives crebras litanias agerent, revertitur octava die. Amore divino inflammati multi Anglorum gentis de Britannia Romam venire his temporibus maxime studuerunt, ibique ob signum religionis tonsuram clericalem suscipere. Tunc etiam reverendus abbas Geolfridus annos natus 123.0120A| septuaginta et octo, cum esset presbyter annis quadraginta octo; abbas autem, annis viginti quinque, ubi Lingonas pervenit, defunctus, atque in ecclesia beatorum Geminorum martyrum sepultus est.
Carolus Pippini filius ex alia uxore, cum captus a Plectrude Pippini quondam uxore teneretur, auxiliante Domino evasit. Saxones terram Matuariorum devastaverunt. Eoldus Viennensis episcopus jam habebatur.
[718] Leo Imperator, annos novem. Saraceni cum immenso exercitu Constantinopolim venientes triennio civitatem obsident, donec civibus multa instantia ad Deum clamantibus, multi eorum fame, frigore ac pestilentia perirent, ac si pertaesi obsidionis abscederent. Qui inde regressi, Bulgarorum gentem quae est super Danubium, bello aggrediuntur: 123.0120B| et ab hac quoque victi refugiunt ac naves suas repetunt. Quibus cum altum peterent, irruente subita tempestate, plurimi etiam, mersis sive confractis per littora navibus, necati sunt. Leutbrandus rex audiens quod Saraceni, depopulata Sardinia, etiam loca illa foedassent, ubi ossa beati Augustini episcopi propter vastationem Barbarorum olim transslata, et honorifice fuerant condita, misit, et dato pretio accepit, et transtulit ea in Ticinum. Ibique in monasterio quod Cella aurea vocatur, quod et ipse construxit, condigno honore recondidit. Tunc sanctus episcopus Eoldus Viennensem Ecclesiam rebus auxit. Erat enim affinis Francorum regibus, quique etiam intra civitatem in honore beatorum martyrum Thebaeorum, Mauritii et sociorum ejus, 123.0120C| domunculam crypatim ( sic ) construxit: ibique non mediocrem partem reliquiarum, sive ex his martyribus, sive ex aliis posuit. Atque ex eo tempore res ecclesiae nomine beati Mauritii attitulantur, quando ex antiquo et major domus in honore septem martyrum Machabeorum, et facultates ejusdem ecclesiae sub nomine eorum a fidelibus offerentur, et consecratae manerent. Dagobertus rex, annis quinque regnans, mortuus est. In illis diebus paulo ante Franci mutua caede se sternunt, ac Theodoaldum Grimoldi justi filium valide persequendo fugant, electo Raganfrido in principatum majoris domus. Franci Danielem quemdam clericum post objectionem tonsurae, in regno stabiliunt, atque Chilpericum nuncupant. Exercitum usque ad fluvium Mosam 123.0120D| contra Carolum commovent. Ex alia parte Ratbodus dux cum Frisonibus contra eumdem ipsum Carolum insurgit: pugna valida commissa cum Frisonibus, Carolus gravi damno afflictus, dilapsus est. Ratbodus usque ad Coloniam cuncta devastans pervenit, mense Julii, anno Incarnationis Domini septingentesimo decimo quinto. Chilpericus simul cum Raganfrido Arduennam silvam ingressus magno exercitu usque Rhenum civitatemque Coloniam pervenerunt, thesaurum multum a Plectrude accipientes, vastantesque terram, reversi sunt ad Amblaviam: sed subito Carolo super eos irruente, maximum a copiis suis dispendium sustinent. Iterum Carolus exercitu commoto adversus Chilpericum, 123.0121A| vel Ragamfridum pergit. Illi contra, hoste parato, bellum accelerant, in loco nuncupato Vicieco, die Dominica, illucescente die infra quadragesimam, decimo tertio Kalendis Aprilis, anno Incarnationis septingentesimo decimo septimo. Chilpericus et Ragamfridus fugati, penes Carolum victoria fuit: Coloniam venit, thesauros patris sui a Prectrude recepit; regem sibi Clotharium statuit. Chilpericus et Ragamfridus Eudonem ducem in adjutorium expetunt: contra quos Carolus intrepidus pergit. Eudo Parisios fugiendo pervenit. Chilpericus, thesauris regalibus sublatis, trans Ligerim in Aquitaniam se eripuit. Chlotharius rex eo anno mortuus est. Post Eoldum episcopum Eobolinus Viennensis episcopus successit. Huic Ostrebertus vir strenuus et nobilis 123.0121B| episcopus succedit. Hic sepultus est in villa quadam proprietatis suae Julidiaco, non longe a Sequana fluvio. Carolus legationem ad Eudonem misit amicitiasque cum eo componit. Cui Eudo Chilpericum regem cum multis muneribus reddidit. sed idem non diu in regno resedit. Siquidem Noviomo civitate mortuus ac sepultus est. Regnavit autem annis plus quinque. Franci Theodericum, Dagoberti junioris filium, regem super se constituunt. Carolus major domus et Austrasiorum princeps, vastans omnia, et Saxonum agros diripiens, ad Wisorem pervenit. Ratbotus Frisonum dux moritur, et Carolus cum Saxonibus bellum iniit: ibi gravissima caedes hominum altrinsecus morientium. Post aliquot annos, in Bajovariam iter arripuit, Bajovariosque cum labore 123.0121C| maximo ad deditionem coegit. Post reluctantibus iterum occurrit: et secunda vice fortitudine exercitus sui superdomuit. Iterum abiit in Saxoniam, deinde ad Suevos contra Lantfridum, quos ab infestatione nimia repressit. Exinde exercitum commovet contra Eudonem Aquitaniorum ducem, fugitque usque in Vasconiam fugato Eudone. Sarraceni multis copiis navibusque plurimis longe lateque plurimas urbes tam Septimaniae quam Viennensis provinciae vastant. Contra quos Carolus expeditionem ducens, graviterque eos fundens, in Hispanias repulit: facta concertatio mense Octobri, gerens et alia diversis in partibus praelia, iterum post aliquot annos perrexit usque in Vasconiam, Aquitaniam depopulatus: mortuo Eudone, contra filios illius 123.0121D| arma corripuit, eosque vehementer afflixit. Sed variante concertatione, cum ex utrisque partibus plurimi caederentur, tandem foedus non diu mansurum ineunt. Sarraceni pene totam Aquitaniam vastantes, et late alias provincias igne ferroque superantes, Burgundiam dirissima infestatione depraedantur, pene omnia flammis exurentes, monasteria quoque ac loca sacra foedantes, innumerum populum abigunt, atque in Hispanias transponunt. Contra quos Carolus iterum expeditionem movit. Quibus forti manu resistens, caesa inde maxima multitudine, reliquos qui superfuerunt fugere compulit: e quibus pauci evasere. Wilicarius Austreberto venerabili episcopo 123.0122A| Viennae succedit. Qui ob cladem Sarracenorum, cum esset domus praeclarissima martyrum citra Rhodanum ab eis jam incensa, ossa beati Ferreoli cum capite Juliani martyris intra urbem transtulit, eisque accelerato opere, non magno pretio ecclesiam construxit: ubi et eorumdem martyrum reliquias reverenter composuit. Idem Wilicarius, cum furioso et insano satis consilio Franci res sacras ecclesiarum ad usus suos retorquerent, videns Viennensem suam indecenter humiliari, relicto episcopatu, in monasterium sanctorum martyrum Agaunensium ingressus, vitam venerabilem duxit. Vastata et dissipata Viennensi et Lugdunensi provincia, aliquot annis sine episcopis utraque Ecclesia fuit, laicis sacrilege et barbare res sacras ecclesiarum 123.0122B| obtinentibus. Anno Incarnationis Domini septingentesimo quinquagesimo primo Carolus Pippini filius Francorum dux defunctus est, principatum illius obtinente Carlomanno et Pippino fratre ejus. Childericus in regno Francorum substituitur.
[727] Constantinus imperator, annos viginti sex. Carlomannus et Pippinus contra Hunaldum ducem Aquitanorum exercitum movent, coeperuntque castrum, quod vocatur Lucas: in ipso itinere positi diviserunt sibi regnum Francorum, in loco qui dicitur Vetus Pictavus. Eodem anno Carlomannus Alamanniam vastavit. Carlomannus et Pippinus ineunt pugnam cum Odilone duce Bajovariorum. Eodem anno Carlomannus cum Saxonibus conflictum habuit: cepitque castrum quod dicitur Hocseoburg, 123.0122C| et Theotecnun Saxonem placitando sibi conquisivit, anno Incarnationis Domini septingentesimo quadragesimo tertio. Iterum Pippinus et Carlomannus expeditionem habuerunt in Saxoniam, anno Incarnationis Domini septingentesimo quadragesimo quarto, captusque est Theodericus Saxo. Sequenti anno nullam fecerunt expeditionem, eo quod Carlomannus dispositum haberet saecularem militiam relinquere, et ipso anno paravit iter suum, paravitque se frater ejus Pippinus honorifice ad obsequium illius, anno Incarnationis Domini septingentesimo quadragesimo sexto. Carlomannus secundum votum suum Romam abit, ibique se totondit, atque monasterium in monte Sareptae in veneratione sancti Silvestri construxit, ibique sub monastico habitu 123.0122D| aliquo tempore vixit. Inde ad sanctum Benedictum in Cassino monte perveniens, monachis sociatus est. Grifo ante faciem Pippini ducis fugit in Saxoniam. Pippinus per Thoringiam iter arripiens, introivit in Saxoniam, pervenitque ad fluvium Missaha in loco qui dicitur Scaamgi. Grifo adjungens secum Saxonum multitudinem, super fluvium Oacrum in loco qui dicitur Horahim, illuc quoque eum est Pippinus insecutus. Sed Grifo arripiens fugam pervenit usque Bajovariam, ducatumque ipsum sibi subjugavit: Tassilonem atque Iltrudem captos subdidit. Swidger ad auxilium ei venit. Hoc audiens Pippinus, iter post eum arripiens, captum Grifonem secum adduxit, 123.0123A| simul cum Lanfrido atque Swidger: Tassilonem vero in ducatum Bajovariorum posuit, eique per beneficium Bajovariam commisit, Grifoni quoque in partibus Austriae duodecim comitatus dedit: inde post Grifo fugiens Waifario Hunoldi filio Aquitanorum duci se conjunxit, ibique ambo contra Pippinum rebellionem parant. Interim dum copiae parantur, misit Pippinus Utgardum Wisburgensem episcopum et Fulradum capellanum suum ad Zachariam tunc temporis pontificem Romanum, ut interrogarent eum, si ita manere deberent reges Francorum cum pene nullius potestatis essent, jam solo regio nomine contenti. Quibus Zacharias pontifex responsum dedit, regem potius illum debere vocari qui rempublicam regeret. Reversis legatis, abjectoque 123.0123B| Childerico qui tunc regium nomen habebat, Franci per consilium legatorum et Zachariae pontificis electum Pippinum regem sibi constituunt: Childericus tonsuratus, et in monasterium missus est. Mox Pippinus, rex Francorum factus, bellum in Saxoniam movit: in quo Childegarius episcopus a Saxonibus occisus est in castro quod dicitur Witbergh. Victor Pippinus pervenit usque ad locum qui Rhime dicitur: inde reversus nuntiatur ei quod Grifo frater ejus dum Italiam intrare vellet, apud Morivennam occisus esset, cujus mortem licet perfidi patriae adeo doluit. Zacharia pontifice defuncto, Stephanus succedit. Tunc temporis sanctus Bonifacius archiepiscopus Moguntiacensem regebat Ecclesiam. Praedicator venerabilis maximam multitudinem Frisonum 123.0123C| ad Christum convertit: Wilicarius, relicta Viennensi sede, Romam primum abiit, ibique papae Stephano notus efficitur: interjecto non multo tempore Agauni monasterium martyrum in curam suscepit. Aistulphus Longobardorum rex, nimis perfide testamenta dono praedecessorum ejus beato Petro collata perrupit, atque facultates Romanae Ecclesiae militibus suis dedit. Hac urgente necessitate, Stephanus, papa in Franciam auxilium petiturus, ad Pippinum venit. Carlomannus quoque frater Pippini regis consilio Aistulphi, ut vulgatur, in eadem voluntate consentiente abbate ejus ut petitionem Stephani pontificis cassaret, et ipse in Franciam venit. Stephanus pontifex, uncto Pippino in regem, duos quoque filios ejus Carolum et Carlomannum pariter unxit. B. Bonifacius 123.0123D| archiepiscopus in Frisia verbum Domini praedicans, martyrium implevit. Pippinus rex post unctionem apostolicam, in Italiam cum exercitu properat, transitumque per civitatem Viennam faciens, Carlomannum fratrem suum monachum ibi misit, simul cum regina Bertruda: ibi Carlomannus aegrotans obiit. Aistulphus audito Pippini regis adventu, clausis prohibitis, cum Longobardis obviam Pippino pervenit. Sed Pippinus rex vi insistens bellando, auxiliante beato Petro, Italiam ingressus est; et remisso pontifice Stephano, per Fulradum aliosque ministros ad sedem suam, ipse Papiam ubi Aistulphus se recluserat, obsedit. At ille, cernens se non posse evadere, 123.0124A| promisit omnia beato Petro et Ecclesiae Romanae restituturum. Obsides igitur quadraginta simul cum juramento dedit. Sicque obsidione liberatus est: rex vero Pippinus in Franciam rediit. Sed Aistulphus ut perfidus omnia mentitus est. Ob quam causam rex Pippinus, Italiam iterum ingressus, Papiam obsedit, Aistulphum intus clausit. Aistulphus, iterum sacramento nimium coactus, firmavit se omnia redditurum: insuper Pippinus rex Ravennam totamque Pentapolin sanctis apostolis Petro et Paulo tradidit. Reverso rege Pippino, Aistulphus dum venarum divino judicio subito percussus interiit. Interjecto tempore, Desiderius in regnum Longobardorum successit. Constantinus imperator, missis donis regi Pippino simul organo musico, pacem 123.0124B| cum Francis statuit. Tenente placitum Pippino Regem Compendio, Tassilo dux Bajovariorum ad illum ibi venit, seque illi in vassallum commisit, atque super corpora sanctorum martyrum Dionysii, Rustici, et Eleutherii, simul et super corpora sanctorum confessorum Martini et Germani juravit ut in omnibus diebus vitae suae regi filiisque ejus integram fidem cum subditione servaret. Acta sunt haec anno Incarnationis Domini septingentesimo quinquagesimo octavo. Omnesque majores Bajovariorum una cum ipso sacramentis jurationum obstricti sunt. Bertericus Viennensem Ecclesiam, homo simplex, suscepit regendam. Post ipsum, Proculus episcopus, similiter innocens et simplicis naturae. Pippinus rex, iterum Saxoniam ingressus, firmitates omnes Saxonum 123.0124C| obtinuit, multaque strage Saxonum populum perdomuit, in tantum ut dona annualia eis imposuerit per singulos annos Francis deferre tria millia equorum. Anno Incarnationis Domini septingentesimo quinquagesimo nono natus est Pippino regi filius, quem idem pater Pippinum vocari praecepit. Qui post nativitatem tertio anno defunctus est. Waifarius dux Aquitanorum, omnes facultates ecclesiarum quae ad jus Francorum pertinebant, in Aquitania invasit. Ob quam causam Pippinus rex egressus, pervenit usque ad locum qui vocatur Todoat. Istic Waifarius per legatos suos omnia promisit se redditurum. Anno Incarnationis Domini septingentesimo sexagesimo, acceptis obsidibus, rex reversus est. At Waifarius promisit, sed minime perfecit. Reversus iterum 123.0124D| Pippinus rex et cum eo filius Carolus plurima catella Aquitanorum cepit, Burbontis, Cantela Clarimontis, quod incendio concremavit. Pervenitque usque ad Lemovicas vastando terram, Waifarium insequendo. Tertio in Aquitaniam pergens, Bituricas civitatem cepit, et castrum Toartis. Quartum in Aquitaniam, pergens, tenuit placitum suum Nevernis. Inde Tassilo dux Bajovariorum, postpositis sacramentis, postposita propinquitate (erat enim nepos ejusdem regis), ab eodem itinere se abduxit, atque in Bojovariam revertitur. Rex Pippinus tamen Aquitaniam perambulavit, usque ad Cadurtium. Anno Incarnationis Domini septingentesimo sexagesimo 123.0125A| quinto quintum iter arripuit in Aquitaniam, tenuitque placitum suum Aurelianis. Construxitque castrum Argentonium, quod Waifarius paulo ante destruxerat, positis ibi ad custodiam Francis. Similiter apud civitatem Bituritas, exercitum ad custodiam disposuit. Facta est tunc temporis synodus, anno Incarnationis Domini septingentesimo sexagesimo septimo, et quaestio ventilata inter Graecos et Romanos de Trinitate, et utrum Spiritus sanctus sicut procedit a Patre, ita procedat a Filio, et de sanctorum imaginibus, utrumne fingendae, an pingendae essent in ecclesiis. Sextum iter faciens in Aquitaniam munitissima loca plurima cepit, et usque Garonnam pervenit: reversus Bituricas, legatos de morte Pauli Romani pontificis accepit. Septimo itineri 123.0125B| in Aquitaniam per Viennam transitum faciens, ubi tunc Viennensem episcopatum post aliquot annos Berterico cuidam ex familia Ecclesiae dedit, usque Sanctonas pervenit. Capta est mater Waifarii et sorores ejus ac neptes. Sic rex usque Garonnam cuncta diripuit: inde iterum interposito tempore simul cum Bertruda regina in Aquitaniam transiens, apud Petragoricas Waifarium ducem interfecit. Inde post victoriam Sanctonas rediit, ubi reginam dimiserat, et aegrotare coepit: inde orationis gratia ad sanctum Martinum venit. Ad sanctum Dionysium quoque perveniens, octava Kalend. Octob. anno Incarnationis Domini septingentesimo sexagesimo octavo obiit: regnavit autem post diem unctionis suae octodecim annis paulo amplius. Gloriosi filii illius Carolus et 123.0125C| Carlomannus in regnum Francorum elevati sunt. Carolus in Novioma civitate, Carlomannus Suessionis. Carolus rex in Aquitaniam contra Hunoldum rebellantem ingressus est. Misitque legatos suos ad Lupum Wasconum ducem, et inde adductus est supradictus Hunoldus, una cum uxore sua Bertha regina, per Bajovariam perrexit in Italiam. Anno Incarnationis Domini septingentesimo septuagesimo primo. Carlomannus defunctus est in villa quae dicitur Salmontiacus, pridie nonas Decembres. Uxor vero illius cum aliquibus Francis ingressa est in Italiam. At nobiliores Franci cum episcopis et comitibus, glorioso regi Carolo se commiserunt. Gloriosus rex Carolus Ardurmensul fanum Saxonum penitus destruxit: ubi cum exercitus gravi siti laboraret, medio 123.0125D| die subito ex quodam torrente largissimae aquae emanaverunt, quae sufficerent cuncto exercitui et jumentis eorum. Anno Incarnationis Domini septingentesimo septuagesimo quarto legatus Romanae Ecclesiae Petrus ab Adriano pontifice ad gloriosum Carolum venit: et quia itinera terrae praeclusa erant a Longobardis, navigio usque ad portum Massiliae venit, postulans auxilium contra Desiderium Longobardorum regem. Pius rex Carolus usque Genuam venit: divisoque ibi exercitu suo, partem misit per Alpes Cottias, et per juga Gibennica, id est per montem quem accolae Cenisium vocant, quae latera aperiunt in agros Taurinorum. Desiderius rex tunc juxta clusas Longobardorum exercitum composuerat: 123.0126A| sed impetum Francorum sustinere non valens, Papiam ipse Desiderius refugit. Et pius rex Carolus post Desiderium per apertas clusas veniens, civitatem ipsam obsedit. Anno Incarnationis Domini septingentesimo septuagesimo quarto pius rex Carolus Romam abiit, indeque reversus Papiam cepit, cum rege Desiderio uxorem ac filiam ejus thesaurumque illius sibi suisque tulit. Omnes Longobardos subegit, captis civitatibus ac direptis universis Italiae. Adalgisus filius ejusdem Desiderii, fuga lapsus, nave Constantinopolim venit. Ordinata Italia, rex Carolus in Franciam revertitur. Interim dum rex in Italia esset, Saxones ad praesidia Francorum cum exercitu exeuntes obsidentesque quoddam castellum Buriaburg, quamdam ecclesiam concremare a foris castello 123.0126B| voluerunt, quam sacraverat beatus Bonifacius martyr. Subito autem apparuerunt duo juvenes mirae claritatis et candoris, videntibus tam Christianis quam paganis qui ipsam ecclesiam defendere videbantur. Horum aspectu terribili perterriti Saxones, in fugam versi sunt, sicque castrum illud ab obsidione liberatum. Rex Carolus, ut pervenit ad locum qui dicitur Ingilinham, quatuor scaras in Saxoniam dirigit, quae Deo auxiliante victrices exstiterunt. Rex gloriosus Carolus castrum Sigiburgum in Saxonia cepit, Eresburgum super Wisaram fluvium, in loco qui dicitur Brunisberg, reaedificat. Sicque Franci utramque ripam, fugatis et partim occisis Saxonibus, obtinent. Gloriosus rex Carolus usque Oboacrum fluvium Saxoniam aliasque gentes peragrans, receptis 123.0126C| obsidibus, in Franciam rediit. Audito quod Rothaugaudus Longobardus in perfidiam versus esset, Italiam iterum repetiit, septingentesimo septuagesimo sexto anno Incarnationis Domini. Occiso Rothaugaudo, Forojulium, Tharavisium, atque alias civitates in ditionem suam recepit, easque Francis ad custodiam permisit. Heresburgum castrum Saxones invadunt et destruunt. Sed cum praepararent machinas et petrarias, atque cletas, ut alterum castrum praeriperent, videntibus adversariis, apparuerunt, in modum scuti, duo globi flammantes super ecclesiam quae in ipso castro erat. Qua visione pavefacti Saxones, relinquentes universam praeparationem suam, ita fuga lapsi sunt, ut mutuose gladiis conciderent. Rex gloriosus Carolus iterum Saxones aggressus, 123.0126D| firmitatesque illorum omnes obtinens, quo Lippia consurgit, omnia peragrans, universam Saxoniam recepit, et reaedificato Heresburgalio castro super Lippiam Saxones cum uxoribus et infantibus baptizatos in fide sibi conjunxit, et placitum generale tam ex Francis quam ex Saxonibus celebravit ad Paterbrunnam. Witichingis cum quibusdam Saxonibus rebellis in Northmanniam transfugit, auxilium ab eis contra Regem gloriosum Carolum postulans, baptizatis Saxonibus et ingenuitate et alodo fidei firmitas roborata si amplius amissa Christianitate in perfidiam relaberentur. Gloriosus rex Carolus pascha celebrato in Aquitania, in villa quae dicitur Canssinogilo septingentesimo 123.0127A| septuagesimo octavo anno Incarnationis Domini Hispanias ingreditur. Nam antea, adhuc in Saxonia positus, receperat legationem Sarracenorum, in qua fuit Ibinalaribi, et filius Devisfexi, qui Latine dicitur Joseph. Destructa igitur Pampilonia, apud Caesaraugustam, exercitum tam ex Burgundia quam ex Bajovaria provincia, Septimania atque Longobardia conjunxit, acceptis obsidibus de Ibinilaram et de Abutauro, aliisque Sarracenis subjugatis Navarris et Wasconibus, in Franciam revertitur. Orandi gratia Romam post aliquot annos ingressus ab Adriano pontifice filius ejus Pippinus ex sacro fonte excipitur, atque duo filii ejus reges initiati sunt. Mediolani ab Thoma episcopo filia ejus Gissa baptizata, et excepta septingentesimo octogesimo tertio anno Incarnationis 123.0127B| Domini. Hildegardis regina pridie Kalend. Maii vigilia Ascensionis Domini in villa quae dicitur Theudone, moritur.
Tractum est igitur bellum Saxonum per spatia annorum, cum in perfidiam saepe relaberentur, fortissimo rege cum Francis pene eos subinde usque ad internecionem obterente (RHEGINO. lib. II. Annal.). Witigingis et Albi cum sociis, qui diu Saxones ad rebellionem permoverant, per obsides recepti, atque eis benignissime a pio rege perfidia indulta, in Attiniaco baptizati maximam pacem regioni contulerunt. Arichisus, dux Beneventanorum, rege Carolo apud Romam posito, cum magnis muneribus Romoldum filium suum misit, postulans ne infra ducatum Beneventanorum introiret. Sed cum esset idem Arichisus 123.0127C| suspectae fidei gloriosus rex Beneventum proficiscitur. Ad cujus adventum dux Arichisus, relicto Benevento, Salerni se reclusit, metuens videre faciem regis, duos filios obsides dedit, Romoldum et Grimoldum, quem adhuc secum retinebat cum maximis muneribus. Sic, obsidibus receptis, pius rex Carolus revertitur, obstrictis juramento Beneventanis, cum pontifice Romano sancto pascha celebrato, Thassilonis duci Bajovariorum insuper missis receptis, cujus perfidia nota passim vulgabatur: interjecto tempore undique exercitibus regiis Thassilo constrictus, ad conventum publicum Francorum, aliarumque gentium subditione eorum jam positarum, in villa quae dicitur Ingilena, aut volens, aut nolens, occurrit; in medio positus cum criminalia ei objicerentur, 123.0127D| et ipse perjuria sua publice fateretur, damnatus ipse cum filio suo Theudone ad mortem est. Sed clementia piissimi regis ei vita concessa, tonsurati in monasterium poenitentiam acturi recluduntur, et aliquot Bajovariarum in exsilium pro perfidia direxit. Graeci cum Longobardis pugnam ineunt, similiter et cum Avaris et Francis qui in Italia commanebant; similiter inter Bajovarios et Tauros: in his omnibus victoria penes Francos fuit. Iterum Avari cum Bajovariis praesidentibus Francis cum pugnare disponerent, strage validissima caesi, maxima pars eorum fluvio Danubio intercepta, ibique necata est. Excellentissimus rex Carolus super Albiam fluvium pontes 123.0128A| constituit, et in capite pontis ex utraque parte aedificavit castra; atque Sclavos, quorum vocabulum est Wlizi, perdomuit. Habebat autem jam Sclavos, quorum vocabula sunt Swrbi, necnon et Abotriti: horum princeps erat Wtizam. Avarorum gens effera, finibus Bajovariorum infestissima, ecclesias oppidaque circa fines suos immanissime depopulans atque devastans, metu pii et gloriosi regis ac timore exercitus illius, dimissis firmitatibus suis et praesidiis, fuga elabitur, ac pristinam possessionem relinquit. Anno Incarnationis Domini septingentesimo nonagesimo secundo. Felix Aurelianus episcopus haereticus deprehensus adoptivum, non proprium Filium Dei Dominum nostrum Jesum Christum dogmatizans, qui ad praesentiam Adriani pontificis Romani 123.0128B| deductus, haeresim verbis solummodo abdicavit. Synodus iterum facta contra supradictam haeresim in Francanofurt, legatis apostolicae sedis praesidentibus, Theophylacto et Stephano episcopis auctoritate sanctorum Patrum, convictus et damnatus est iterum Felix cum errore suo, perpetuoque exsilio apud Lugdunum relegatus est: quem ferunt in eodem ipso suo errore mortuum. Sed pseudosynodus quam Septimam Graeci appellant, pro adorandis imaginibus abdicata penitus. Tudun princeps Avarorum ad pium regem Carolum se contulit, et cum populo suo credens, baptizatus, muneribus regiis donatus, fidelis rediit: sed et Herricus Forojuliensis dux, civili bello inter se et victis et occisis Avaris, misso Wonomiro Clavobringum gentis Avarorum 123.0128C| longe retro temporibus quietum spoliavit, ablatis inde thesauris multo illuc tempore collectis, quos pio regi Carolo postmodum misit. Et ille Deo gratias referens ad memoriam sanctorum apostolorum, partem inde misit, partem officialibus regni et ecclesiis distribuit. Adrianus papa obiit septingentesimo nonagesimo sexto Incarnationis anno. Mox ut Leo in ejus locum successit, missis legatis ad pium regem Carolum, claves confessionis sancti Petri simul et vexillum Romanae urbis direxit. Pippinus rex a patre in Italia constitutus, in Pannonias cum exercitu proficiscitur, ac, victor rediens, partem thesaurorum quae remanserat ad patrem defert.
Barchinona civitas, quae a Francis desciverat, per Zatum Sarracenum restituitur. Nam idem ad pium 123.0128D| regem veniens, una cum civitate Semeth tradidit. Ludovicus filius magni principis Caroli, in Hispaniam mittitur, et cum eo Abdella Sarracenus filius Zathibinmauge regis, quia frater pulsus Mauritania pio regi Carolo se commiserat. Porro Pippinus alius filius ad disponendam Italiam constituitur. Nortluidi, trans Albiam sedentes, legatos regios qui tunc ad justitias faciendas cum eis versabantur, comprehendunt: quosdam ex eis occidunt, quosdam ad redimendum retinent. Deinde contra Trassucconem ducem Abodritorum et Heburisum legatum Francorum, aciem dirigunt. In eo loco caesa sunt ex Nortluidis quatuor millia: caeteri pacem petentes seipsos dediderunt. 123.0129A| Viennensem tunc temporis Ecclesiam, Ursus: Ado Lugdunensem Ecclesiam regebat. Post Adonem nepos ejus Ilduinus paululum Lugdunensem Ecclesiam non episcopus tenuit: et abscedens Lirinis insulae monasterio monachalem conversationem suscepit. Post Ursum, nimiae simplicitatis episcopum, Wlferi quem Wltreiam patrio nomine appellarunt, Bajovarius Viennensem episcopatum suscepit.
[799] Porro Lugdunensem Leidradus vir saeculari dignitati intentissimus, et honori reipublicae utilis, rexit Ecclesiam Viennensem Wlferi annis undecim. Constantinus imperator a suis captus et excaecatus est. Irena mater ejus imperatrix Constantinopoli residens octo annos post imperavit. Haec ad excellentissimum regem Carolum legationem pro pace servanda misit. 123.0129B| Stella quae Martis dicitur, eo anno a mense Julio usque ad alium mensem Julium videri non potuit. Baleares insulae a Mauris et Sarracenis depraedatae sunt. Hadefons rex Galliciae et Austriae, praedata Olisipona ultima civitate Hispaniae, victoriae insignia, multas loricas, mulos, captivosque Mauros, glorioso regi Carolo per legatos misit. Romani anno Incarnationis Domini septingentesimo nonagesimo nono, Leonem pontificem, septimo Kalend. Maii, letania majore, captum excaecaverunt, ut fertur, linguamque ipsius praeciderunt. Positus itaque in custodia, per murum noctu aufugit ad ecclesiam beati Petri, ubi tunc forte legati Francorum aderant: inde primum Spoletum deductus, ac deinde ad gloriosum regem Carolum in Saxoniam in loco 123.0129C| qui dicitur Badrabunne, ibique honorifice susceptus, atque cum eodem honore Romam remissus. Avarorum gens in perfidiam relapsa, Herricum ducem Forojuliensem apud Tharsaticam Liburniae civitatem, insidiis circumventum opprimunt.
Geraldus quoque Bajovariae praefectus, commisso praelio cum Avaris, occiditur. Sed Baleares insulae, quae a Mauris et Sarracenis depraedatae fuerant, accepto a Francis auxilio et ipsi sese dediderunt. Britonum signa et arma ducum nominibus illorum inscripta per Widonem Marchensem, qui totam Britanniam perlustraverat, eamque in deditionem acceperat, glorioso regi Carolo delata sunt, totaque Britannia tunc primum Francis subjugata est. Gloriosus rex Carolus reliquiarum benedictionem 123.0129D| de sepulcro Domini a patriarcha Hierosolymitano suscipiens, maxima dona per Zachariam presbyterum Hierosolymis ad sancta loca remittit. Leutgardis regina Turonis, pridie Nonas Junias defungitur, ibique sepelitur. Post haec eximius rex Carolus Italiam ingreditur, orationis gratia Romam profectus: cui occurrit duodecimo ab Urbe lapide Leo pontifex eumque cum summo honore suscepit decima octava Kalend. Decembr. Per septem itaque dies operam dedit, ut ea quae perperam ibi acta fuerant, nudarentur. Sed et Leo pontifex de objectis sibi criminibus diu agens, cum jam criminatores refellisset, ambonem conscendit, et super sanctum Evangelium in ecclesia beati Petri apostoli praesente populo 123.0130A| manus imponens, jurejurando invocato sanctae Trinitatis nomine videntibus et audientibus omnibus, satisfecit se conscium non esse criminis unde falso culpabatur. Eodem die receptus est Zacharias legatus ab Hierosolymis revertens, simul et cum ipso patriarchae legati, cum clavibus sepulcri Domini, civitatis quoque ac montis Oliveti deferentes etiam vexillum urbis. In die sancto nativitatis Domini ante confessionem Petri apostoli, cum gloriosus rex Carolus ab oratione surrexisset, Leo pontifex capiti ejus coronam imposuit sicque ab universo Romanorum populo acclamatum est: Carolo Augusto a Deo coronato, magno et pacifico imperatori Romanorum, vita et victoria. Perfectis laudibus, a pontifice more principium antiquorum adoratus est, atque ablato 123.0130B| patritii nomine, quod primum in eadem urbe acceperat, Imperator et Augustus appellatur. Ad missas pontifex ingreditur cum clero suo.
[800] Carolus imperator primus ex gente Francorum, annis quadraginta quinque. Hic postquam Romam ingressus imperatoris et augusti nomen sumpsit, jussit eos qui pontificem Leonem tam inhoneste et indecenter deponendo contumeliaverant, sibi exhiberi, et quaestione de eis habita, lege Romana, ut rei majestatis, capite damnati sunt. Pro quorum tamen vita papa et pontifex benignissime intercessit; cujus precibus imperator eis vitam et membra perdonavit: in exsilium tamen pro facinoris magnitudine pulsi sunt. Hujus factionis princeps Paschalis Nomenclator exstitit. Privatis et publicis 123.0130C| rebus dispositis, septimo Kalend. Maias Roma profectus, Spoletum venit. Factus est terraemotus, pridie Kal. Maii hora noctis secunda, qui pene totam Italiam concussit, in tantum ut tectum beati apostoli Pauli, cum suis trabibus magna ex parte decideret, et urbes atque montes in quibusdam partibus ruerent. Hic terraemotus et in Galliis et in Germaniis multa loca etiam concussit. Pestilentia quoque immanis propter mollitiam hyemis facta est. Elephas cum aliis donariis a rege Persarum Aaron Amiralinum imperatori per legatos mittitur. Capitur Barchinona civitas Hispaniae biennio obsessa, ejusque praefectus Zatus cum plurimis aliis Sarracenis. Et in Italia Theare similiter civitas capta et intenta, atque Roselmus praefectus etiam ipsius comprehenditur. 123.0130D| Unaque die Zatus et Roselmus ad praesentiam imperatoris deducti, in exsilium retrusi sunt. Irene imperatrix ad imperatorem Carolum iterum misit pro pace inter Francos et Graecos firmanda.
Hortona civitas in Italia in deditionem accepta; Luceria quoque frequenti obsidione fatigata, et ipsa in deditionem venit. Winusus, qui Spoleti praesidio praeerat, adversa valetudine fatigatus, et obsessus a Grimaldo Beneventanorum duce, capitur. Quem tamen honorifice tenuit, et postmodum imperatori reddidit.
[803] Circa palatium Aquisgrani, anno Incarnationis Domini octingentesimo tertio, terraemotus factus est; inde mortalitas subsecuta. Irene ab imperio 123.0131A| deposita, et Nicephorus imperator Constantinopoli creatus, qui legatos suos una cum legatis imperatoris Caroli remisit. Nam imperator Carolus Jesse episcopum Ambianensem, et Elinigaudium comitem Constantinopolim direxerat. Susceperunt autem legati Nicephori imperatoris epistolam inscriptam, de Foedere pacis, sicque tali pacto Constantinopolim reversi sunt. Godefridus rex Danorum promisit se primum ad colloquium imperatoris venturum: sed consilio suorum territus, per legatos imperatori quod voluit mandavit: imperator omnes Saxones qui trans Albiam et in Wibmhodi habitabant, cum mulieribus et infantibus transtulit in Franciam.
[804] Anno Incarnationis Domini octingentesimo 123.0131B| quarto, Leo pontifex Romanus in Franciam venit, Rhemorum civitate susceptus: imperator in Carisiaco villa nativitatem Domini cum eo celebrem duxit, deinde Aquisgrani, et donatum magnis muneribus per Bajovariam ire volentem deduci fecit usque Ravennam. Causa adventus ejus fuit, quia imperator miserat ad eum pro rei veritate inquirenda, si, quod ferebatur, sanguis Christi in civitatem Mantua fuisset repertus. Accepta igitur pontifex occasione, in Longobardiam quasi pro inquisitione exiit, inde usque ad imperatorem pervenit. Theodorus Capuanus princeps Hunnorum propter infestationem Sclavorum (erat enim idem Christianus) locum sibi dari ad habitandum inter Sabariam et Carnutum ab imperatore postulavit. Quem imperator 123.0131C| benigne suscepit, et precibus ejus annuens, muneribus donatum redire permisit. Imperator inter filios suos regna dividit, ut sciret quisque si superstes esset, quam partem tueri et regere debuisset. Testamentum inde factum et jurejurando ab optimatibus Francorum confirmatum, Leoni papae missum, ut manu sua subscriberet. Anno Incarnationis Domini octingentesimo sexto, classis a Nicephoro imperatore, cui Niceta patricius praeerat, ad recuperandam Dalmatiam mittitur. Eclipsis lunae quarta Nonas Septembris fuit, stante sole in decima sexta parte virginis: luna autem stabat in decima sexta parte piscium. Ipso anno pridie Idus Februarii, luna decima septima stella quae vocatur Jovis visa est transire per eam. Tertio Idus Februarias fuit eclipsis 123.0131D| solis media die, stante utroque sidere in vigesima quinta parte aquarii. Uno eodemque anno ter luna obscurata est, et sol semel, et acies mirae magnitudinis visae. Ratbertus missus imperatoris, qui de Oriente revertebatur, una cum legatis regis Persarum defungitur. Munera autem hujusmodi sunt, quae legati imperatori detulerunt, papilionem et tentoria atrii bissina, vario colore, simul cum funibus pari ordine distintis; pallia serica multa et pretiosa, balsamum et odores atque unguenta ( Regino de Annal. ). Sed et horologium aurichalco arte mechanica mirifice compositum, in quo duodecim horarum cursus ad clepsydram vertebatur, cum totidem aereis pillulis quae ad completionem horarum decidebant, et casu 123.0132A| suo subjectum sibi cymbalum tinnire faciebant: additis in eodem ejusdem numeri equitibus, qui per duodecim fenestras completis horis exibant, et impulsu egressionis suae totidem fenestras quae prius erant apertae, claudebant, necnon et alia multa in ipso horologio erant mira. Tunc temporis delata sunt ossa beati Cypriani a Carthagine, cum reliquiis beatorum Scillitanorum martyrum, Sperati sociorumque ejus, et posita sunt in ecclesia beati Joannis Baptistae in civitate Lugdunensi. Sarraceni, Sardinia pulsi, primum cum Sardis praelium commiserunt, amissis tribus millibus suorum, in Corsicam directo cursu pervenerunt, ibique cum classe cui Burgarius comes praeerat, decertantes, aut victi, aut fugati sunt, amissis tredecim navibus suis, et 123.0132B| plurimis suorum interfectis. Godefridus quoque rex Danorum in Abodritos cum exercitu trajiciens, licet Brasconem ducem Abodritorum loco pepulisset, aliumque ducem dolo captum patibulo suspendisset, magno tamen copiarum suarum detrimento reversus est. Amisit enim ibi filium fratris sui Raginoldum, qui in oppugnatione cujusdam oppidi cum plurimis Danorum primoribus interfectus est. Filius autem imperatoris Carolus in Linones et Smeldincos, qui ad Godefridum defecerant, exercitum cui praeerat, quanta potuit celeritate, transposuit. Populatisque circumquaque eorum agris, transito iterum Albia fluvio, incolumi exercitu in Saxoniam se recipit. Sed Godefridus destructo emporio quod in Oceani littore constitutum lingua Danorum Relic 123.0132C| dicebatur, translatisque inde negotiatoribus, soluta classe ad portum qui Liesthorp dicitur, cum universo exercitu suo venit: ibi per aliquot dies moratus, limitem regni sui qui Saxoniam respicit vallo munire constituit, ut ab orientali maris sinu, quem illi Hostharsaltia dicunt, usque ad occidentalem Oceanum totam Egidore fluminis aquilonalem ripam munimento valli protegeret, una tantum porta dimissa, per quam carra et equites emitti recipique potuissent. Nordanimbrorum rex Eardof regno pulsus Britanniae, Noviomagi ad imperatorem venit; inde Romam proficiscitur, cum legatis postmodum imperatoris et pontificis in regnum suum reducitur. Revertentibus legatis, Adulphus, natione Saxo, diaconus Leonis pontificis a piratis capitur. Caeteri sine periculo 123.0132D| trajiciuntur. Adulphus in Britanniam reductus, a quodam redemptus, Romam reversus est. Trasco dux Abodritorum collecta valida manu, a Saxonibus etiam auxilio accepto, vicinos suos Scavos, qui Wltzi dicuntur, aggressus, ferro et igni vastat: Seneldingorum maximam civitatem expugnat: atque his successibus omnes qui ab eo defecerant, ad suam societatem reverti coegit. [809.] Synodus magna Graniaquis congregatur, anno Incarnationis Domini octingentesimo nono, in qua synodo de processione Spiritus sancti quaestio agitatur, utrum sicut procedit a Patre, ita procedat a Filio. Hanc quaestionem Joannes monachus Hierosolymitanus moverat, cum regula et fides ecclesiastica firmet Spiritum sanctum 123.0133A| a Patre et Filio procedere, non creatum, non genitum, sed Patri et Filio coaeternum et consubstantialem. Nomen autem processionis a Patre et Filio in Apocalypsi ita aperte est positum: « Et ostendit mihi (haud dubium quin angelus) flumen aquae vitae splendidum tanquam crystallum, procedens de sede Dei et Agni. » In eadem etiam synodo quaesitum est et ventilatum de statu Ecclesiarum et ordine singularum, cujusque conversationis etiam clerici esse debent. Trasco, dux Abodritorum, in emporio Relic per dolum a comitibus Godefridi interficitur, et Aureolus qui Nicomarciae Hispaniae atque Galliae trans Pyrenaeum contra Oscam ad Caesaraugustam residebat, moritur: et Amoroz ministerium ejus invadit, et ad castellum ipsius praesidia disponit: qui 123.0133B| ad imperatorem transitum cum suis facere voluit, sed intervenientibus causis, res infecta remansit. Pippinus rex Italiae, perfidia ducum Veneticorum incitatus, Venetiam bello terra marique jussit appetere: subjectaque Venetia, ac ducibus ejus in ditionem acceptis, eamdem classem ad Dalmatiae littora vastanda misit. Sed cum Paulus Cephaleniae praefectus cum Orientali classe ad auxilium Dalmatis ferendum adventaret, regia classis ad propria regreditur. Godefridus rex Danorum a quodam suo satellite interficitur, et Ermingus filius fratris ejus in regno succedit. Et Pippinus rex Italiae octavo idus Julii, anno Incarnationis Dominicae octingentesimo decimo defungitur. Imperator Francorum Carolus, cum Nicephoro Constantinopolitano imperatore pace 123.0133C| facta, Venetiam recipit. Ambulaz Cordubensis Hispaniae rex cum imperatore paciscitur, et Abduramum filium ejus Amaroz Caesaraugusta pellit, et Oscam intrare compellit. Eclipsis solis et lunae bis eo anno fit: solis, septimo Idus Julias, et pridie Kal. Decembris; lunae, duodecimo Kalend. Julias, et decimo septimo Kalend. Januar. Corsica insula a Sarracenis vastata. Pax sequenti anno inter imperatorem et Hermingum Danorum regem componitur. Pharus magna quae ad navigantium cursus constituta, non longe a Bolonia civitate maritima fuerat, restauratur, ibique nocturnus ignis accenditur. Carolus major filius imperatoris, pridie Nonas Decembrias, anno Incarnationis Domini octingentesimo decimo primo defungitur. Nec multo post Hermingus 123.0133D| Danorum rex moritur. In ejus loco Dani sibi Herioldum et Ragamfridum reges constituunt. Imperator Constantinopolitanus Nicephorus post multas et insignes victorias, commisso praelio in Moesia provincia cum Bulgaris, moritur. In ejus locum Michael gener ejus imperator creatur: cujus legati Aquisgrani ad imperatorem Carolum missi, laudes more suo dixerunt, imperatorem et Basilium illum appellantes. Et pacis libello ab imperatore accepto, et denuo a Leone papa Romae, reversi sunt. Grimaldus Beneventanorum dux eo modo paciscitur, ut viginti quinque millia solidorum auri a Beneventanis annuatim Francis solverentur. Anno Incarnationis Domini octingentesimo tertio generali 123.0134A| conventu advocato Aquisgrani, Ludovico filio suo regi Aquitanico imperii coronam imposuit, et imperialis nominis sibi consortem fecit. Bernardum quoque nepotem suum filium Pippini Italiae praefecit et regem appellari jussit. Concilia quoque in quinque partibus regni sui ad corrigenda quae necessaria forent, fieri constituit Moguntiaco, Remis, Turonis, Cabillone, Arelate; quid statutum fuerit, in archivis Ecclesiarum vel palatii invenitur. Imperator Carolus, vir in omni dispositione imperii strenuus, dilatato imperio et pace Francis usquequaque composita, anno Incarnationis Domini octingentesimo sexagesimo tertio Aquisgrani moritur, et sepelitur decimo tertio anno postquam imperator acclamatus est, simul omnes annos quadraginta quinque 123.0134B| et eo amplius regnans. Bernardus Viennensis episcopus erat, et Leidardus Lugdunensis, qui initio imperii Ludovici imperatoris Suessionis monasterii locum petiit, et in loco ejus Agobardus ejusdem Ecclesia chorepiscopus, consentiente imperatore et universa Gallorum episcoporum synodo, episcopus substitutus est. Quod quidam defendere volentes, dixerunt eumdem venerabilem Agobardum a tribus episcopis in sede Lugdunensi, jubente Leidrado, fuisse ordinatum. Sed canonica auctoritas est, in una civitate duos episcopos non esse, nec vivente episcopo successorem sibi debere eligere. Ac idcirco illa quacunque causa regulae Ecclesiae praeteriri in tanto ordine fixae non debent.
[815] Ludovicus imperator, Caroli imperatoris 123.0134C| filius, regnavit annis paulo minus octo et viginti, amator totius pietatis et religionis, omnem ordinem ecclesiasticum pio studio exornans. Hic ingressum imperii secunda et placida quiete habuit: porro finis ejus multis incommoditatibus et adversitatibus fatigatur. Hic inter alia mirifica et nimis honoranda opera sua in omni imperio suo, sive in Gallia, sive in Germania, sive in Italia, legatos dedit, qui pauperum et oppressorum justitias diligenter quaererent, et singulorum necessitates ad plenum audirent. Episcopales etiam synodos propter reintegranda sanctorum Patrum statuta, et Christianarum regularum observationem ubique fieri decrevit. Sed ejus piis studiis malignorum insidiae impedire plerumque moliuntur. Nam longa quies perfidiam, perfidia rebellionem, 123.0134D| rebellio discrimen imperii pariunt. Huic piissimo imperatori ex Hermengarde regina tres filii, quorum primogenitum Chlotharium, primo Caesarem, deinde consortem imperii adscribit: cui et Italiam ad regendum commisit: Pippinum, Aquitaniae regem facit: tertium Ludovicum Bajovariis regem constituit. Cum igitur omnis potestas Francorum sub moderato otio studeret, et regimen vicinis gentibus imponeret, quidam tantam spem boni non ferentes, uxorem nomine Judith dilectam imperatori factione sua abripiunt, eamque ex latere viri in Aquitaniam sub custodia transponunt. Quae licet ad viri thorum redierit, ebulliens tamen quorumdam malitia non quievit. Quae usque adeo crevit ut una cum pontifice 123.0135A| Romano non solum proceres regni, sed etiam natos ejus adversus imperatorem permoverit. Nam ab eo universus populus deficiens, ad filios ejus se transtulit: ipse tentus sub custodia, indecenter recluditur, ac arma ei auferuntur: uxor ipsius in Italia servanda committitur. Sed nutu divino post tot adversa secunda succedunt. Populi versi ad poenitentiam causa facti in melius commutant, et eumdem ipsum imperatorem in honore pristino reponunt, et pristina dignitate revestiunt. Filii quoque ejus pro commisso veniam exposcunt, Chlotario jam imperatori, ut extra Italiam, nisi jubente piissimo patre ejus, nullo pacto procederet inducitur. Sed variantia tempora nunc adversa, nunc prospera minantur. Pippino his diebus denique mortuo, ad componendam 123.0135B| Aquitaniam una cum uxore quam jam receptam habebat, et ex qua inclytum filium Carolum susceperat, cum exercitu ingreditur; quia contra voluntatem ejus, Aquitani filium Pippini, Pippinum nomine regem sibi fecerant. Cum illic esset imperator Ludovicus, ex primo matrimonio, Ludovicus tertius filius ejus jam patri iterum adversus, primos Germaniae perfide sibi jurare compellit. Hoc misso imperator accepto, commisso Aquitaniae regno majoribus Francorum et inclyto Carolo filio suo rege Aquitanis dato, uxoreque sua gratissima ibi dimissa, ocius ipse occursus filio in Germanias exercitus sui copias transponens ingreditur. Ibi pacem regni aliquibus diebus disponens, adversa valetudine fatigatus diem clausit ultimum, anno ab Incarnatione Domini octingentesimo quadragesimo. 123.0135C| Corpus ejus ab episcopo Drogone fratre ejus ex alia femina, simul et a primoribus Francorum Mediomatricum delatum, atque in ecclesia beati Arnulphi confessoris conditum est. Hujus imperatoris tempore, pars corporis beati Sebastiani martyris ad Suessionicam urbem delata: ubi multa mira in laudem Dei omnipotentis varia genera sanitatum infirmis collata. Ossa quoque beatorum martyrum Hippolyti et Tiburtii ab urbe deportata, in ecclesia beati Dionysii martyris in territorio Parisiensi digno honore condita. Bernardus adhuc et Agobardus Viennensem Ecclesiam et Lugdunensem regebant. Qui ambo apud imperatorem delati, desertis ecclesiis in Italiam, ad filium imperatoris Chlotharium se contulerunt, et postmodum piis imperatoribus agentibus, 123.0135D| Agobardus Lugdunensem, Bernardus Viennensem sedem recepit: post pauculos annos Agobardus apud Sanctonas in expeditione regia positus defungitur.
[841] Lotharius imperator, filius piissimi Ludovici imperatoris, annis quindecim. Huic pater imperium post mortem suam decreverat: sed sinistris consiliariis idem usus, animum patris non parum laedens, pro integritate vix partem regni obtineri meruit. Siquidem iterum pius pater memor inflicti vulneris imperium dividens juniori Carolo majorem partem primoribus sacramento firmatis disposuit. Lotharius itaque post humationem gloriosi patris, sequenti anno ab Italia egressus, tum imperium arripere molitur. Ob id adversus fratribus in praelium Fontaneticum 123.0136A| eos concitat. Juncti duo adversus unum, heu! omnibus Christianis lamentabile bellum et sociale ac civile conferunt. Non armis dissimiles, non habitu gentis distincti, solum castris obversi. Francorum innumerus populus acie gladii feritur, et olim gentibus caeteris formidabilis, in vulnere suo bacchatur. Cruenta victoria duobus tamen fratribus inscribitur. Tertius elabitur, atque Aquisgrani in regiam tandem se recepit. Gloriosus deinde rex atque inclytus juvenis Carolus, non longe post, impigre una cum fratre Ludovico rem coeptam accelerat: atque Lotharium fratrem imperatorem ab Aquisgranis terrent. Qui nimia celeritate una cum uxore ac filiis usque Lugdunum ac Viennam progreditur. Ibi receptis copiis, aliquantulum substitit. Et discurrentibus 123.0136B| legatis ad colloquium, tres fratres in insulam quamdam Sequanae veniunt: ibi sub quodam pacto imperium inter se dividere statuunt. Sic Lotharius imperator in superiorem Franciam revertitur. Diviso postmodum imperio, unusquisque eorum ad partem suam regendam et disponendam progreditur. Non multo post Lotharius filium suum Ludovicum, quem in Italia regem fecerat, ut imperatoris nomen sortiretur, per Drogonem patruum Romam misit. Cui Sergius jam tunc pontifex coronam imposuit, acclamante universo populo, imperator et Augustus est salutatus. Lotharius imperator infirmari se conspiciens, regnum inter filios dividit, Carolo minori Provinciam et partem Burgundiae: Lothario medio filio sedem suam: Ludovico imperatori Italiam consignare 123.0136C| jubet. Ipse vero in Prumiae monasterium regno temporis se exuens ingreditur tonsuratus, et monachus effectus, aliquot diebus interpositis defungitur, anno ab Incarnatione Domini octingentesimo sexagesimo quinto, imperii vero vigesimo tertio; atque ibi in basilica sancti Salvatoris a fratribus reverenter humatur. Hujus imperatoris tempore ossa beatissimi Andeoli martyris, ipso revelante, reperta in loco qui antiquitus Gentibus dicitur, in Vivariensi parochia sito. Bernardus Viennensis episcopus sub hujus imperio moritur, et Aglimatus Viennensem suscepit episcopatum. Amulo quoque Lugdunensis episcopus efficitur. Et pontifex Romanus Gregorius moritur atque ejus loco Sergius ordinatur. Illo defuncto, Leo succedit. Quo obeunte, Benedictus in sede 123.0136D| apostolica substituitur, jam tamen defuncto Lothario imperatore. Sub hujus imperatoris tempore, Segari Beneventanorum dux a suis interficitur, et ab interfectoribus Sarraceni a Beneventanis evocati, intra civitatem Beneventum recipiuntur.
Ludovicus imperator in Italia. Hic, post obitum patris, octavo anno, mortuo fratre suo Carolo minore, et LChronicon Chronicon (Ado Viennensis), J. P. Migne 123.0138B AETAS PRIMA AB ORIGINE MUNDI USQUE AD DILUVIUM. 123.0023A| Breves temporum per generationes et regna, primus ex nostris Julius Africanus sub imperatore Marco Aurelio Antonino simplicis historiae stylo elicuit. Deinde Eusebius Caesariensis, atque sanctae memoriae Hieronymus presbyter, chronicorum Canonum multiplicum ediderunt historiam, regnis simul ac temporibus digestam. Post hos alii atque alii, inter quos praecipue Victor, Turonensis Ecclesiae episcopus, recensitis praedictorum historiis, gesta sequentium aetatum usque ad consulatum Justini junioris explevit. Horum nos temporum summam, ab exordio mundi usque ad imperatoris Lotharii ac Ludovici fratris ejus, ac Ludovici et Caroli regum principatum, quanta potuimus brevitate notavimus, adjicentes e latere descendentem lineam temporum, 123.0023B| cujus indicio summa praeteriti saeculi cognoscatur. Quaedam etiam ex divinis libris ad eruditionem legentium, ubi opportunum duximus, subnotantes, ut ex brevi lector plura colligere possit.
Sex diebus rerum creaturam Deus formavit. Primo die condidit lucem. Secundo, firmamentum coeli medio libravit aquarum, ipsis aquis ac terra cum coelo superiore ac virtutibus, quae in ea Conditorem laudarent, ante horum sex dierum exordium creatis. Tertio, congregatis in suum locum aquis, quae cuncta contexerant, aridam jussit apparere. Quarto, sidera in firmamento coeli posuit, qui nunc quantum conjunctura aequinoctii colligitur, XII Kalendarum Aprilium vocatur. Quinto, natatilia et volatilia animantia creavit. Sexto, animalia terrestria, 123.0023C| et ipsum hominem Adam formavit: de cujus latere 123.0024A| dormientis matrem omnium viventium Evam produxit: qui nunc, quantum credibile videtur, decimus Kalendarum Aprilium dies appellatur. Unde merito creditur, si non verior sententia vicerit, eodem decimo Kalendarum Aprilium die, Dominum fuisse crucifixum. Dicebat enim una eademque non solum hebdomadis, sed et mensis die, secundum Adam pro generis humani salute vivifica morte sopitum, de productis e latere suo coelestibus sacramentis sponsam sibi Ecclesiam sanctificare: quo videlicet die primum Adam humani generis patrem ipse creaverat; eique de latere costam tollens, mulierem aedificaverat, cujus adjutorio genus humanum propagaret.
[A. M. 130] Adam annorum centum triginta 123.0024B| genuit Seth, cui supervixit annis octingentis. Verum Septuaginta Interpretes ante natum Seth posuerunt annos ducentos et triginta; postea, septingentos. Seth interpretatur resurrectio, quia in eo resuscitatum est semen justum, quod est stirpis filiorum Dei, et quia significavit resurrectionem Christi a mortuis: cujus mortem illatam a Judaeis significavit Abel, qui dicitur luctus, a fratre Cain occisus.
[235] Seth annorum centum quinque genuit Enos; cui supervixit annis octingentis septem. Porro Septuaginta ante natum Enos annos ducentos quinque posuere, postea, septingentos septem. Enos interpretatur homo, de quo benedicitur. Iste coepit invocare nomen Domini, quia hominum est proprium ut, suae conditionis memores, invocent Conditoris auxilium, 123.0024C| ut filii resurrectionis esse laetentur.
123.0025A| [325] Enos anno nonagesimo genuit Cainam, cui supervixit annos octingentos quindecim. Septuaginta ante natum Cainam centum nonaginta annos, postea septingentos quinque, posuere. Cujus nomen interpretatur natura Dei.
[395] Cainam annorum septuaginta genuit Malaleel; post cujus ortum vixit annos octingentos quadraginta. Septuaginta ante natum Malaleel, centum septuaginta; postea dixere septingentos quadraginta. Qui interpretatur, Quis est Dominus Deus, vel ex vita Deus.
[460] Malaleel anno sexagesimo quinto genuit Jared, cui supervixit annos octingentos triginta. Septuaginta ante natum Jared annos centum sexaginta quinque, postea posuere sexcentos triginta. 123.0025B| Interpretatur autem descendens sive roborans.
[622] Jared annorum centum sexaginta duorum genuit Enoc, cui supervixit annos octingentos. In hac generatione nusquam utrique codices discrepant. Enoch translatus est a Deo: quique etiam nonnulla scripsisse, Juda apostolo idipsum attestante, fertur. Sed ob antiquitatem suspectae fidei, a Patribus refutata sunt, ut sunt illa quae sub ejus nomine proferuntur de gigantibus fabulae, quod non habuerint homines patres.
[684.] Enoch annorum sexaginta quinque genuit Mathusalem, post cujus ortum ambulavit cum Deo trecentis annis. Septuaginta ante natum Mathusalem posuere centum quinquaginta quinque annos, postea ducentos Enoch, qui interpretatur dedicatio, septima 123.0025C| generatione translatus, civitatem electorum insinuat, quae in sexta hujus saeculi aetate pro Deo laborans, in septima sabbati futuri gloriam dedicationis exspectat. At quia reprobi sola praesenti sunt fidelitate contenti, Cain civitatem quam statuit non in septima generatione, sed in primogenito Enoch filio consecrat.
[874] Mathusalem annorum centum octoginta septem genuit Lamech, cui supervixit annos septingentos octoginta duos, id est usque ad diluvium. Septuaginta ante natum Lamech, centum sexaginta septem annos ponunt postea, octingentos duos, qui numerus, ut lector facillime videbit, juxta Hebraicam veritatem viginti annis, juxta vero Septuaginta 123.0025D| auctoritatem, quatuordecim annis tempora diluvii transiit. Et quomodo verum est quod octo tantum animae in arca salvae factae sunt? Sed in Hebraeorum et in Samaritanorum libris ita scriptum reperitur: Et vixit Mathusala centum octoginta septem annis, et genuit Lamech; et vixit Mathusala, postquam genuit Lamech, septingentis octoginta duos annos, et genuit filios et filias. Et fuerunt omnes dies Mathusalae anni nongenti sexaginta novem, et mortuus est. Et vixit Lamech centum octoginta duos annos, et genuit Noe. A die ergo nativitatis Mathusalae usque ad diem ortus Noe, sunt anni trecenti sexaginta novem. His adde sexcentos annos Noe, quia in sexcentesimo vitae ejus anno diluvium 123.0026A| factum est, atque ita fit ut nongentesimo sexagesimo nono vitae suae anno Mathusala mortuus sit, eo anno quo coepit esse diluvium. Mathusala annorum centum octoginta septem genuit Lamech: hac generatione gigantes nati sunt, hacque aetate Jubal ex genere Cain artem musicam reperit, cujus etiam frater Tubal Cain aeris ferrique inventor fuit.
[1056] Lamech annorum centum octoginta duorum genuit Noe, cui supervixit annos septingentos quinque. Septuaginta ponunt annos ante natum Noe, centum octoginta novem. Et postea, quingentos sexaginta quinque. In hac sola generatione summa universitatis discrepat, quia triginta quatuor annis plus vixisse Lamech in Hebraeis quam in Septuaginta translatorum codicibus invenitur: et quia hoc 123.0026B| potuit accidere errore scriptoris, potius ei linguae creditur unde est in aliam per interpretes facta translatio.
[1556] Noe, divino oraculo jubente, anno aetatis suae quingentesimo, arcam aedificare coepit. His temporibus, ut refert Josephus (Antiq. lib. I), scientes illi homines quod aut aquis aut igne perire poterant, in duabus columnis, ex latere et lapide factis, studia sua conscripserunt, ne delerentur memoria quae sapienter invenerant. Quarum lapidea columna fertur in diluvio durasse, et hactenus in Syria permanere. Noe anno sexcentesimo venit diluvium, mense secundo, decima septima die mensis. Cujus arcam Josephus sedisse refert in montibus Armeniae, qui vocantur Ararat. Haec prima aetas saeculi, secundum 123.0026C| Hebraicam translationem, continet annos mille sexcentos quinquaginta sex. Secundum Septuaginta editionem, bis mille ducentos quadraginta duos.
(OROS. l. I, c. 3.) In hac prima aetate, sacrae litterae continent, praeter veritatem historicam et omnis creaturae conditionem, quod virtute Spiritus sancti creatura, per inobedientiam peccati labe foedata, sanctificatis aquis esset ad perpetuam gratiam abluenda; sicque lux pietatis a nocte impietatis, misericordi justaque divisione, esset dirimenda. Et in formatione Adam, et, de costa lateris ejus, mulieris Evae, sacramentum Christi et Ecclesiae. Et in contempto mandato omnibus transgressoribus praeceptorum Dei perpetuam mortem justo judicio inferri. 123.0026D| Et in serpentem diabolum prolatam sententiam in eis manere qui ejus fecerint voluntatem; et in maledicto mulieris, originale peccatum sequi; et transgressorum filios sub peccato nasci; et praedictam poenam peccati in labore sudoris et doloris, quam radix humani generis Adam per propagationem in ramos ex radice damnata venientes infudit.
In Cain et Abel duorum populorum figuram, Judaeorum et Christianorum, ubi sacrificium majoris respuitur, et minoris placitum assumitur; electorum multitudinem, ad veram et aeternam dedicationem transferendam, et homicidae filios, viae suae ordinem corrumpentes, et justo et manifesto judicio omnipotentis Dei intercipiendos.
AETAS SECUNDA A DILUVIO AD ABRAHAMI NATIVITATEM. 123.0027| 123.0027A| [1657] Secunda saeculi aetate, prima hujus diei, quae est vicesima septima mensis secundi, egressus est Noe de arca, in qua pauci, id est octo animae, salvae factae sunt per aquam. Quod commemorans in Epistola sua beatus Petrus apostolus statim exponere curavit: Quod et vos nunc similis formae salvos fecit baptisma, non carnis depositio sordium, sed conscientiae bonae interrogatio per Deum: per resurrectionem Jesu Christi, qui est in dextera Dei, in aqua diluvii baptismum: in arca et his quae continebat Ecclesiam et fideles ejus; in octonario animarum numero, mysterium Dominicae resurrectionis, in cujus fide baptizamur, docens esse figurata.
Fuerunt autem Noe filii tres, Sem, Cham et Japhet, ex quibus septuaginta duae linguae sunt, id est 123.0027B| de Sem viginti octo; de Cham, triginta; de Japhet, quindecim.
[1658] Sem centesimo anno genuit Arphaxad, biennio post diluvium, a quo Chaldaei. Supervixit autem Sem nato Arphaxad quingentis annis, id est usque ad quinquagesimum annum nativitatis Jacob.
[1694] Arphaxad anno centesimo trigesimo quinto genuit Sale. Hic Septuaginta interpretes unam generationem plus quam Hebraica veritas posuerunt, dicentes quod Arphaxad, cum esset annis centum triginta quinque genuit Cainam, qui cum centum triginta annorum fuerit, ipse genuit Sale. Quorum translationem evangelista Lucas hoc loco videtur esse secutus. Vixit autem Arphaxad post natum Sale quadringentis tribus annis, cui tamen Septuaginta 123.0027C| post natum Cainam ascribunt annos quadringentos triginta, et Cainam post natum Sale, trecentos triginta octo. Ab Arphaxad Samaritae vel Indi.
[1724] Sale annorum triginta genuit Heber, cui supervixit annis quadringentis tribus. Ante natum Heber, Septuaginta posuerunt annos centum triginta, postea, trecentos triginta. Ab hoc Heber Hebraeorum nomen et genus oritur.
[1785] Heber annis triginta quatuor genuit Phalec, cui supervixit quadringentis triginta annis. Septuaginta ante natum Phalec posuere ann. centum triginta quatuor, postea, ducentos septuaginta. Phalec interpretatur divisio; cui propterea tale nomen parentes imposuerunt, quia tempore nativitatis ipsius terra per linguarum confusionem divisa est. Cujus divisionis 123.0027D| Arnobius rhetor ita meminit (ARNOBIUS in Psal. CIV): Sem, primogenito Noe, pars facta est a Persida et Bactris usque in Indiam longe, et usque Rhinocoruras: quae spatia terrarum habent linguas, sermone barbarico, viginti septem. In quibus linguis gentes sunt patriarum quadringinta sex, non diversarum linguarum, sed diversarum patriarum: 123.0028A| sicuti cum una lingua sit Latina, sub una lingua diversae sunt patriae, Brutiorum, Lucanorum, Apulorum, Calabrorum, Picentum, Tuscorum, et si dicamus his atque hujusmodi similia. Cham vero, secundus filius Noe, a Rhinocoruris usque Gaddila, habens linguas sermone Punico a parte Garamantum; Latino, a parte boreae; barbarico; a parte meridiani, Aethiopum, Aegyptiorum, et barbaris interioribus, vario sermone, viginti duabus linguis, in patriis trecentis nonaginta quatuor. Japhet autem, tertius, a Media usque ad Gaddila ad boream. Habet autem Japhet flumen Tigridem, quod dividit Mediam et Babyloniam, in patriis ducentis, sermone vario in linguis viginti quatuor. Fiunt ergo omnes simul linguae septuaginta duae; patriae autem generationum 123.0028B| mille, quae in tripartito orbe, Asia, Africa, Europa sitae sunt: habetque, ut diximus, Japhet flumen Tigridem, quod dividit Mediam et Babyloniam; Sem autem Euphratem; Cham vero Geon, qui vocatur Nilus.
Phalec annorum triginta genuit Ragau, cui supervixit annis ducentis novem. Septuaginta ante natum Ragau centum triginta annos ponunt, postea, ducentos octo. Tempore Phalec turris aedificata est factaque linguarum divisio. Hujus turris altitudo quinquies mille centum septuaginta quatuor dicitur tenere passuum, paulatim altioribus in angustias coarctatis, ut pondus imminens facilius sustentaret. Describunt ibi templa marmorea, lapidibus pretiosis auroque distincta, et multa alia quae videntur incredibilia. 123.0028C| Auctor hujus turris Nemrod gigas exstitit. Qui post confusionem linguarum migravit inde ad Persas, eosque ignem colere docuit. Abhinc errores gentium creverunt, templa constructa, et quidam gentium principes tanquam dii sunt adorati.
[1820] Ragau annorum triginta duo genuit Seruth, cui supervixit annis ducentis septem. Septuaginta ante natum Seruth, centum triginta duos annos ponunt, postea ducentos octo. Scytharum regnum exortum est, ubi primus regnavit Tanaus.
[1858] Seruth annorum triginta genuit Nachor, cui supervixit annos ducentos. Septuaginta ante natum Nachor ponunt annos centum triginta, postea, ducentos. Aegyptiorum regnum sumit principium, ubi primus regnavit Zoes.
123.0028D| [1878] Nachor annorum viginti octo genuit Thare, cui supervixit annos centum et novemdecim. Septuaginta ante natum Thare ponunt septuaginta novem, postea, centum triginta novem. Assyriorum regnum et Sicyoniorum nascitur; sed primus in Assyriis regnavit Belus, quem quidam Saturnum existimant: in Sicyonia Aegialeus, a quo Aegyalea nuncupata 123.0029A| est, quae hactenus Peloponnesus vacatur Ninus, rex Assyriorum primus, propagandae dominationis libidine, arma foras extulit, cruentamque vitam magnis per totam Asiam bellis egit.
[1948] Thare annorum septuaginta genuit Abraham, cui supervixit annos centum triginta quinque. Sub quo Zoroastres, magicae inventor, a Nino rege occiditur: qui Ninus ipse, dum deficientem a se oppugnat urbem, sagitta ictus interiit, murique Babyloniae a Semiramide regina Assyriorum aedificantur (BEROS. l. V). Hactenus secunda saeculi aetas protenditur, fiuntque anni a diluvio usque ad Abraham, mille septuaginta duo, secundum vulgatam editionem, id est Septuaginta interpretum: secundum vero Hebraeorum codices, longe pauciores inveniuntur, 123.0029B| id est ducentis nonaginta duobus.
In hac secunda aetate sacrae litterae continent, praeter veritatem historicam, fidem et sacramentis plenam Patrum obedientiam. In hac Noe mysticae jussioni et fabricae obediens, arcam figuratis numeris et mensuris fabricans, eamque mundis immundisque animalibus, ut ei praeceptum fuerat implens, Ecclesiam sanctam nobis composuit, mirificis sacramentis redundantem, lignum passionis et crucis ferentem, morte Christi baptismi gratiam exhibentem, pretium nostrum tanquam per ostium lateris manantem: per quod columba eadem ipsa Ecclesia tanto munere dotata processit: et corvus haereticus exiens, tantis sacramentis indignus, ab illa quae texerat, nigredine peccati illectus, transvolans humani cadaveris 123.0029C| cupiditate naufragus, reverti contemnit. Arca construitur a Noe de lignis non putrescentibus, Ecclesia construitur a Christo ex hominibus in sempiternum victuris, quae nunc in fluctibus hujus mundi natat.
Quod autem de quadratis lignis fieri jubetur, stabilem vitam sanctorum significat, undique ad omne opus bonum paratam: quocunque enim verteris quadratum, firmiter stabit.
Quod bitumine glutinantur arcae ligna intrinsecus et extrinsecus, ut in compage unitatis significetur tolerantia charitatis, ne scandalis Ecclesiam tentantibus, sive ab his qui intus sunt, sive ab illis qui foris sunt, cedat fraterna junctura, et solvat vinculum pacis: est enim bitumen ferventissimum et violentissimum gluten, significans dilectionis ardorem, 123.0029D| magna fortitudine ad tenendam societatem spiritalem omnia tolerantem.
Quod trecentis cubitis arca longa est, ut sexies quinquaginta compleantur: sicut sex aetatibus omne hujus saeculi tempus extenditur, in quibus omnibus Christus nunquam destitit praedicari, sed in trecentis cubitis signum ligni passionis ostenditur: ipsius enim litterae numerus crucis demonstrat signum, quo, socii Christi passionis effecti per baptismum, longitudinem vitae aeternae adipiscimur. Quod vero cubitis quinquaginta latitudo ejus expanditur, insinuat quod corda credentium Spiritus sancti dono charitate dilatantur: unde quinquagesimo die post resurrectionem suam Christus Spiritum sanctum 123.0030A| credentibus misit. Quod autem ejus altitudo triginta cubitis surgit, quem numerum decies habet in trecentis cubitis longitudo, quia Christus est altitudo nostra, qui triginta annorum aetatem gerens, doctrinam evangelicam consecravit, contestans legem non se venisse solvere, sed adimplere. Quod sexies longa ad latitudinem suam, et decies ad altitudinem suam, humani corporis instar ostendit, in quo Christus apparuit: corporis enim longitudo a vertice usque ad vestigium, sexies tantum habet, quantum latitudo, quae est ab uno latere ad alterum latus, a dextera in sinistram, vel a sinistra in dexteram: et decies quam altus a terra. Unde facta est arca trecentorum in longitudine cubitorum, et quinquaginta in latitudine, et triginta in altitudine.
123.0030B| Eadem arca collecta in unum cubitum, desuper consummatur: sic Ecclesia, corpus Christi, in unitate collecta sublimatur et perficitur. Quod autem aditus ei sit a latere, nemo quippe intrat in Ecclesiam, nisi per sacramentum redemptionis peccatorum, quod ex Christi latere aperto manavit.
Quod inferiora arcae bicamerata et tricamerata construuntur, sic ex omnibus gentibus vel bipertitam multitudinem congregat Ecclesia, propter circumcisionem et praeputium, vel tripertitam, propter tres filios Noe, quorum progenie repletus est orbis. Ideo arcae inferiora dicta sunt, quia in hac terrena vita est diversitas gentium. In summa autem omnes in unum consummamur: et non est ibi varietas, 123.0030C| quia omnia et in omnibus Christus.
Quod cuncta animalium includuntur genere in arca, quia ex omnibus gentibus et nationibus congregatio sit in Ecclesia: quod etiam Petro demonstratus discus ille significat, quod munda et immunda ibi sint animalia (Act. II); sicut in Ecclesiae sacramentis, et boni et mali versantur.
Quod septena sunt munda, et bina immunda, ideo quia boni servant unitatem spiritus in vinculo pacis, sanctum autem Spiritum in divina Scriptura in septiformi operatione commendat, mali autem in binario numero schismata faciles et quodammodo divisibiles ostenduntur.
Quod ipse Noe cum suis octavus numeratur, quia in Christo spes resurrectionis nostrae apparuit, qui 123.0030D| octava die, id est post Sabbati septimam, a mortuis resurrexit.
Quod post septem dies ex quo ingressus est Noe in arcam factum est diluvium, quia in spem futurae quietis, quae septimo die significata est, baptizamur.
Quod praeter arcam omnis caro quam terra sustentabat, diluvio consumpta est, quia praeter Ecclesiae societatem, aqua baptismi quamvis eadem sit, non solum non valet et salutem, sed potius valet ad perniciem.
Quod quadraginta diebus et quadraginta noctibus pluit, quia omnis reatus peccatorum in decem praeceptis legis admittitur per universum orbem terrarum: qui quatuor partibus continetur, sive ille reatus, qui ad dies pertinet, ex rerum prosperitate; 123.0031A| sive qui ad noctes, ex rerum adversitate contractus sit, sacramento baptismi abluitur.
Quod Noe quingentorum erat annorum, cum ei locutus est Dominus ut arcam sibi faceret, et sexcentos agebat annos cum in eam fuisset ingressus, significatur sexta aetate in manifestatione evangelica, Ecclesiam construendam, quod et secundus mensis anni sexcentesimi, quo intrat Noe in arcam significat, duo enim menses senario numero concluduntur a senario enim numero, et sexaginta cognominantur, et sexcenti et sex millia, et sexaginta millia, et sexcenta millia, et quidquid deinceps in majoribus summis per eumdem articulum numeri in infinitum consurgit. Et quod vigesimus septimus dies mensis commemoratur, ad ejusdem quadraturae 123.0031B| significationem pertinet, quae jam in quadratis lignis exposita est: sed hic evidentius quia nos ad omne opus bonum paratos, id est quodammodo conquadratos, Trinitas perficit, in memoria qua Deum recolimus, in intelligentia qua cognoscimus, in voluntate qua diligimus: tria enim ter, et hoc ter, fiunt viginti septem, qui est numeri ternarii quadratus.
Quod septimo mense arca sedit, hoc est requievit, ad illam septimam requiem significatio recurrit, qua perfecti requiescunt: ibi quoque illius quadraturae numerus iteratur, nam vicesima septima die secundi mensis, commendatum est hoc sacramentum: et rursus vicesima septima die mensis septimi, eadem commendatio confirmata est cum arca requievit; quod enim promittitur in spe, hoc exhibetur in re.
123.0031C| Porro quia ipsa septima requies cum octava resurrectione conjungitur, hoc in sacramento regenerationis nostrae, id est in baptismo, altum prozundumque mysterium est, quod quindecim cubitis supercrescit aqua, excedens altitudinem montium. Octo itaque et septem quindecim faciunt: sed octo significant resurrectionem, septem quietem. Hoc sacramentum resurrectionis et quietis transcendit omnem sapientiam superborum, ita ut nullo modo possint indagare scientia sua altitudinem resurrectionis et quietis: et quia septuaginta et septem, et octoginta ab octo dinumerantur, conjuncto utroque numero, centum quinquaginta dies, quibus exaltata est aqua, eamdem commendant nobis atque confirmant altitudinem baptismi in consecrando 123.0031D| novo homine ad tenendam quietis et consecrationis fidem.
Quod post dies quadraginta emissus corvus, non est reversus, aut aquis utique interceptus, aut aliquo supernatante cadavere illectus, significat homines immunditia cupiditatis teterrimos, et ob hoc ad ea quae foris sunt in hoc mundo ire: aut rebaptizari, quasi aut praeter arcam, id est praeter Ecclesiam, baptismus prosit, ut occidant et seducant, docere et tenere.
Quod columba emissa, non inventa requie, reversa est, ostendit per Novum Testamentum requiem sanctis in hoc mundo non esse promissam: post quadraginta enim dies emissa est; qui numerus 123.0032A| vitam, quae in hoc mundo agitur significat. Denique post septem dies dimissa propter illam septenariam operationem spiritalem, olivae fructuosum surculum retulit: quo significaret nonnullos etiam extra Ecclesiam baptizatos, si in eis pinguedo non defuerit charitatis, posteriore tempore in ore columbae tanquam in osculo pacis, ad unitatem societatis posse perduci. Quod post alios septem dies eadem dimissa, non est reversa, significat finem saeculi, quando erit sanctorum requies, non adhuc in sacramento spei, quo in hoc tempore consociatur, quandiu bibitur quod de latere Christi manavit: sed jam in ipsa perfectione salutis aeternae, cum tradetur regnum Deo et Patri, ut perspicua contemplatione incommutabilis veritatis, nullis ministeriis corporalibus egeamus.
123.0032B| Quod sexcentesimo et primo anno vitae Noe, aperitur arcae tectum, quia finita sexta aetate saeculi revelabitur absconditum sacramentum atque promissum.
Quod vicesimo septimo die secundi mensis, dicitur sicca fuisse terra, tanquam finita est baptizandi jam necessitas in numero dierum quinquagesimo et septimo: ipse enim est dies secundi mensis, vicesimus septimus, qui numerus ex illa conjunctione spiritus et corporis septies octones habet, uno addito propter unitatis vinculum.
Quod de arca conjuncti exeunt, qui disjuncti ante intraverant, quia in hoc tempore caro concupiscit 123.0032C| adversus spiritum, et spiritus adversus carnem (Gal. V); postmodum autem, id est in fine saeculi, in resurrectione scilicet sanctorum, omnimoda et perfecta pace spiritus corpori adhaerebit, nulla mortalitatis indigentia, vel concupiscentia resistente.
Dantur eis cuncta animalia in escam, ex quibus sanguis prohibetur manducari, ne vita pristina, quasi suffocata, teneatur in conscientia, sed habeat tanquam effusionem per confessionem.
Quod vero testamentum posuit Deus inter se et homines, atque omnem animam vivam, ne perderet eam diluvio, arcum scilicet qui apparet in nubibus, qui nunquam nisi de sole resplendet, quia illi non pereunt diluvio, qui in prophetis et omnibus divinis 123.0032D| Scripturis, tanquam in Dei nubibus agnoscunt Christum.
In hac aetate secunda post diluvium plantavit vineam Noe et inebriatus atque nudatus est in domo sua, portans Christi figuram, qui inebriatus est dum passus est, nudatus est dum crucifixus est in domo sua, in gente sua et in domesticis sanguinis sui. Hanc nuditatem, id est passionem Christi, videns Cham derisit: et Judaei Christi mortem videntes, subsannavere. Sem vero et Japhet, tanquam duo populi, ex circumcisione et praeputio, credentes, quodammodo passionem Christi velamento texerunt, id est sacramento honoraverunt: vestimentum enim significat sacramentum, quod dorso imposuerunt, 123.0033A| quasi memoriam praeteritorum; quia passionem Christi transactam celebrat Ecclesia, non adhuc spectat futuram. Medius autem frater Cham, id est impius populus Judaeorum, qui nec primatum apostolicae tenuit, nec ultimus in gentibus credidit, vidit nuditatem patris, quia consensit in necem Domini Salvatoris: nuntiat fratribus foras, quia per eum manifestatum est quod erat in prophetis secretum; ideoque fit servus fratrum suorum, facta ipsa gens quodammodo scriniaria Christianorum, bajulans legem et prophetas ad testimonium assertionis Ecclesiae, ut honoremus per sacramentum quod numerant illi per litteram. Peccante Cham posteritas ejus damnatur, quia plebs Judaica quae Dominum crucifixit, 123.0034A| etiam in filios poenam damnationis suae transmisit. Sed et reprobi qui hic delinquunt, in posterum, id est futurum, sententiam damnationis excipiunt.
Nemrod filius Chus, primus novam imperii cupiditate tyrannidem arripuit, comparatus diabolo, qui superbe intumescens super sidera se exaltare voluit: quique venator et deceptor hominum ad mortem in Babel, id est in confusione, regnare non immerito dicitur; ubi confunduntur linguae turrim impietatis superbae aedificantium, omnium videlicet qui ab unitate fidei et integritate confessionis quasi per dissonantiam linguae ad invicem fecerunt.
AETAS TERTIA AB ABRAHAM AD DAVID USQUE. 123.0033| 123.0033B| [2185] Tertia mundi aetas a nativitate coepit Abraham patriarchae, qui septuaginta quinque annorum cum esset, relicta gente et patria, ad imperium Dei venit in terram Chanaan, accipiens promissionem nascituri de suo semine Salvatoris, in quo benedicerentur omnes gentes, simul et seipsum in gentem magnam esse futurum (Gen. XII): quarum una spiritalis, alter est promissio carnalis (Rom. IV; Gal. III, IV). His temporibus adhuc Ninus et Semiramis in Assyriis regnant.
[2271] Abraham annorum octoginta sex genuit Ismael, a quo Ismaelitae, qui postea Agareni, ad ultimum Saraceni sunt dicti. Vixit autem Ismael annos centum triginta septem: interpretatur autem Ismael auditio Dei, populum Judaeorum significans, 123.0033C| eo quod in fine mundi crediturus a Domino exaudiatur. Porro Agar interpretatur advena vel conversa, Synagogae gerens personam.
[2285] Abraham annorum centum genuit Isaac: qui primus et solus intra Testamenti Veteris seriem, legitur octava die circumcisus. Quod non sine magno mysterio privilegium est filio promissionis donatum. Interpretatur autem Abram pater excelsus, propter priorem scilicet populum Judaeorum: Abraham vero pater multarum, id est gentium, sicut est illud in Apostolo: Qui contra spem in spem credidit, ut fieret pater multarum gentium (Rom. IV, 18). Vixit autem centum septuaginta quinque annis.
[2350] Isaac annorum septuaginta genuit Esau et 123.0033D| Jacob, patriarchas Idumaeae et Israeliticae gentis, post quorum ortum vixit annis centum et viginti: factique sunt omnes anni illius centum octoginta. His temporibus primus apud Argos regnavit Inachus, annis quinquaginta: cujus filius fuit Phoroneus, qui primus in Graecia leges judiciaque conscripsit, qui et Io, quem Aegyptii mutato nomine Isidem coluerunt. Interpretatur autem Isaac risus, 123.0034B| qui in typo Salvatoris a patre in sacrificio oblatus est.
[2440] Jacob annorum nonaginta genuit Joseph. His temporibus Serapis et Jovis filius, ut quidam ferunt, Aegyptiorum rex moriens, falso errore in deos transfertur; et Memphis civitas in Aegypto conditur ab Ape Argivorum rege: Sparta quoque a Sparto Phoronei filio Argivorum regis.
[2480] Jacob annorum centum triginta descendit in Aegyptum, in animabus septuaginta. Vixit autem annis decem et septem in Aegypto: factique sunt omnes dies vitae illius, centum quadraginta septem anni. Interpretatur autem Jacob supplantator, qui et Israel videns Deum: vel melius princeps cum Deo, omnium sanctorum praeferens imaginem, qui per 123.0034C| fidem atque munditiam cordis semper videns Deum. Joseph annorum centum decem mortuus: cujus ossa tulit Moyses et filii Israel pariterque ossa fratrum ipsius filiorum Jacob, et portaverunt in terram Chanaan. Hoc tempore Graecia Argo regnante habere segetes coepit, delatis aliunde seminibus.
[2546] Hebraeorum servitus in Aegypto annorum centum quadraginta quatuor. Ut scriptura autem testatur Exodi, habitatio filiorum Israel qui manserunt in Aegypto fuit quadringentorum triginta annorum: quibus expletis, eadem die egressus est omnis exercitus Domini de terra Aegypti, quorum tamen summam annorum, chronographi a septuagesimo anno et quinto nativitatis Abraham, quando terram 123.0034D| repromissionis intravit, computant, sequentes editionem Septuaginta interpretum, quae dicit: Habitatio autem filiorum Israel, qua habitaverunt in Aegypto et in terra Chanaan, ipsi et patres eorum, anni trecenti triginta. Quam necessario sequendam et ipsa Hebraica veritas ostendit, quae narrat Caat, filium Levi, quem natum esse constat in terra Chanaan, vixisse annis centum triginta tribus, et filium 123.0035A| Amram patrem Moysis annis centum triginta septem, et ipsum Moysem octoginta fuisse annorum, tempore egressionis de Aegypto. Quia nimirum horum summam annorum constat quadringentos et triginta implere non posse. Annuit autem horum translationi et Apostolus cum ait: Abrahae dictae sunt promissiones, et semini ejus non dicit: Et seminibus, quasi in multis, sed quasi in uno, et semini tuo, qui est Christus: hoc autem dico: Testamentum confirmatum a Deo, quae post quadringentos et triginta annos facta est lex, non irritum facit ad evacuandam promissionem (Gal. IV, 16, 17). His temporibus, scilicet servitutis Israel in Aegypto, Prometheus fuisse scribitur, quem figunt fabulae de luto formasse homines. Tunc etiam fratres ejus Atlas magnus est astrologus habitus: 123.0035B| Mercuriusque nepos Atlantis multarum artium peritus, et ob hoc post mortem vano errore in deos translatus.
[2645] Hac etiam aetate primus Procidus quadrigam junxit: eodemque tempore Cecrops Athenas condidit, et ex nomine Minervae Atticos Athenienses vocavit. Iste etiam bovem immolans, primus in sacrificio Jovem adorari praecepit. Tunc primi chorites Corybantes modulatam in armis saltationem et consonam invenerunt. Tunc etiam scribitur in Thessalia sub Deucalione factum diluvium, et Phaetonis fabulosum incendium.
[2649] Moyses, annis quadraginta eductum ex Aegypto populum Israel, et de servitute Aegypti liberatum, rexit in deserto, quorum primo anno tabernaculum 123.0035C| Domino construit, et septem mensibus opus perficiens, mense primo anni secundi, prima die mensis erexit. Per eumdem Moysem Judaei simul cum lege et litteras habere coeperunt. Quinque libri Moysis, secundum Septuaginta seniorum interpretationem, continent gesta annorum trium millium septingentorum triginta. Quot vero annos hujus temporis Hebraica veritas contineat, Joseph in primo contra Apionem Grammaticum libro ita commemorat: Neque igitur innumera apud nos habentur volumina inter se invicem discordantia, sed duo tantum et viginti sunt libri, qui omnium temporum seriem continent, qui et juste creduntur divinitus inspirati. Ex quibus quinque sunt Moysis, continentes leges vitae et successionis humanae prosapiam, 123.0035D| usque ad ipsius Moysis terminum pertendentes, qui paulo minus a tribus millibus annorum continentiam gerunt. Moysis temporibus templum Delphis construitur: Lacedaemon conditur. Moyses centum viginti annorum moritur. Vitis in Graecia invenitur. His temporibus adeo ingens et gravis aestus incanduit, ut sol per devia transcendens universum orbem non calore affecisse, sed igne torruisse dicatur. Inde ridicula Phaetonis texitur fabula.
Josue annis viginti sex rexit populum Israel, ut Josephus docet; nam Scriptura sancta quot fuerint anni ducatus illius tacet. Eusebius in Chronicis viginti septem posuit. Primo autem sui ducatus anno Josue, primo mense, decima die mensis, populum patefacto 123.0036A| Jordanis alveo, in terram repromissionis induxit. Quo videlicet anno, ut in Chronicis Eusebii reperimus, principium erat quinquagesimi primi jubilaei secundum Hebraeos, facile inveniri valet, id est anni bis mille quingenti ab initio mundi erant completi: singulis Jubilaeorum ordinibus per quinquagenos annos deputatis. Sed nostra inquisitio comperit minorem temporis hujus esse summam: constat enim quia mille sexcenti quinquaginta sex ad diluvium usque fuere anni: inde ad Abraham, ducenti nonaginta duo qui septuaginta erat annorum quando promissionem Dei accepit. Promissionis anni quadringenti triginta; ducatus Mosis, anni sexaginta qui profecto numerus non bis mille quingentos, sed septem minus, id est bis mille quadringentos nonaginta 123.0036B| tres annos implent. His temporibus Josue, primus Erychthonius Atheniensium princeps in Graecia quadrigam junxit. Josue centum et decem annorum moritur.
[2757] Othoniel annis quadraginta de tribu Juda primus Israel, Deo jubente, judex constituitur, illum praefigurans qui in tertio tempore mundi tribu Juda cum gratia ad salvandos populos venit. Hujus temporibus primo filii Israel servierunt Chusan Rasataim regi Mesopotamiae, octo annis Cadmus regnat Thebis, qui primus Graecas litteras adinvenit. Per idem tempus, primi Linus et Amphion apud Graecos in musica arte claruerunt, Idaeique Dactyli ferrum invenerunt eo tempore.
[2797] Ahoth, anno octogesimo, filius Jera, filii 123.0036C| Gemini, qui utraque manu utebatur pro dextera. Cujus principiis servivit Israel Eglon regi Moab annos decem et octo, donec percusso Eglon liberavit Israel. Hoc tempore Cyrene civitas condita est in Libya. His temporibus fabulae fictae sunt de Triptolemo, quod, jubente Cerere, serpentium pennis gestatus, indigentibus frumenta volando distribuit; de Hippocentauris, quod equorum hominumque fuerint natura permisti; de Cerbero tricipiti inferorum cane; de Phrixo et Helle sorore sua, quod ariete vecti per aerem volaverint; de Gorgone meretrice, quae crinita serpentibus fuerit, et aspicientes convertebat in lapides; de Bellerophonte, quod equo pennis volanti sit vectus, de Amphione, quod citharae cantu lapides et saxa commoverit.
123.0036D| [2877] Debora, prophetissa ex tribu Ephraim cum Barac de tribu Nepthalim, annis quadraginta. Cujus initio ducatus oppressit filios Israel Jabin, rex Chanaan, qui regnabat in Asor annis viginti, sed occiso ab Israel, et a Jael uxore Abercinei. Sisara principe militiae ejus, humiliatus tandem ac deletus est. Hoc tempore Miletus condita. Per idem tempus Apollo medicinae artem invenit. Fabula quoque tunc ficta est de fabro Daedalo, et ejus filio Icaro, quod coaptatis sibi pennis volaverit. Haec aetate primus regnat Latinis Picus, qui fertur Saturni filius fuisse.
[2918] Gedeon annis quadraginta ex tribu Manasse. Sub quo servit Israel Madianitis et Amalechitis 123.0037A| septem annis; sed Gedeon pugnante liberatur. Urbs Tyrus condita, ante templum Hierosolymorum, annis ducentis et quadraginta. Orpheus Thracius Linusque magister Herculis, artis musicae inventores, clari habentur. Argonautarum navigatio scribitur.
[2955.] Abimelech, annis tribus regnavit in Sichem. Iste septuaginta fratres suos filios Gedeonis interfecit. Hercules Ilium vastat.
[2958.] Thola, annis viginti quatuor filius Foa, patrui Abimelech, vir de Issachar, qui habitabat in Sanir montis Ephraim. Priamus in Troja post Laomedontem, regnavit annos tredecim. Fabula ficta de Minotauro, bestia labyrintho inclusa. Bellum Lapitharum et Centaurorum, quos scribit Palaephatus 123.0037B| primo de Incredibilibus libro, nobiles fuisse equites Thessalorum,
[2981] Jair, annis duobus et triginta ex tribu Manasse. Per haec tempora Hercules agonem Olympiacum constituit, atque in Libya Antaeum occidit, a quo usque ad primam Olympiadem supputantur anni quadringenti triginta.
[3004] Jeptes Galadites, annis sex. Philistini et Amanitae deprimunt Israel; ex quibus Amanitae debellantur a Jepte; qui in libro Judicum ab aetate Moysis usque ad semetipsum, ait supputari annos trecentos, vel, ut quidam codices habent, annos trecentos quinque et viginti. Cujus tempore Hercules quinquagesimum secundum annum agens, ob morbi dolorem sese flammis injecit. Per idem tempus Alexander 123.0037C| Helenam rapuit, Trojanumque bellum decennale surrexit.
[3010] Abesa de Bethlehem, annis septem. Agamemnon imperat Mycenis quinque et viginti. Cujus anno quindecimo Troja capitur. Amazones arma sumpserunt.
[3017] Ajalon Zabulonites, annis decem. Hic cum annis suis decem in Septuaginta Interpretibus non habetur, quorum damno supplendo, Josue filio Nun, Eusebius Samueli et Sauli, quorum annos Scriptura non dicit, plures annos quam in Josepho legerat, annotavit, quatenus ab egressu Israel ex Aegypto usque ad aedificationem templi quadringentorum octoginta annorum summam, quam Scriptura praedicat haberet.
123.0037D| [3025] Abdon sive Labdon de tribu Ephraim, annis octo. Cujus anno tertio Troja capta est; et Aeneas ad Italiam venit. Completis a primo anno Cecropis, qui primus apud Atticam regnavit, annos trecentos triginta quinque. A quadragesimo autem et tertio anno regni Nini Assyriorum regis, computantur anni octingenti viginti quinque. A mortuo Labdon servivit Israel Philistaeis quadraginta annis. Hac aetate Carmentis nympha Latinas litteras reperit.
[2025] Samson de tribu Dan, annis viginti. Ascanius Aeneae filius Albam condidit. Ulyssis quoque fabula ficta. Hactenus Judicum liber tempora signat, habens annos ducentos nonaginta novem, Judices autem duodecim; post quos sacerdotes constituti 123.0038A| sunt Latini, qui postea Romani nuncupati sunt, post tertium annum captivitatis Trojae, sive annis tribus. Postquam octavum regnavit Aeneas, ut quidam scribunt, Ascanius annis triginta octo. Ante Aeneam, Janus, Saturnus, Picus, Faunus, Latinis in Italia regnaverunt per annos circiter centum quinquaginta.
[3046] Heli sacerdos annis quadraginta. In Hebraeorum libris, anni quadraginta: in Septuaginta, anni viginti inveniuntur. Arca Testamenti ab Allophylis capitur. Regnum Sicyoniorum finitur, qui ab Aegialeo usque ad Zeuzippum regnaverunt, per annos nongentos sexaginta duos. Hectoris filii Ilium receperunt, expulsis Antenoris posteris, Heleno illis subsidium ferente. Latinorum tertius Silvius Aeneae filius, regnat annis viginti novem qui quod post mortem 123.0038B| patris editus, ruri fuerat educatus, et Sylvi, et Posthumi nomen accepit, a quo omnes Albanorum reges Sylvii vocati sunt.
[3085] Samuel et Saul, annis quadraginta. In Scriptura sacra, ducatus Samuelis quot annis fuerit minime patet; docet tamen Josephus tredecim annis principatum illius emicuisse. Chronici vero, Samuel et Saul simul annis quadraginta praefuisse signant. In Actibus apostolorum apostolus Paulus ita concionatus ad populum est: Deus plebis Israel elegit patres nostros, et plebem exaltavit, cum essent incolae in terra Aegypti, et in brachio excelso eduxit eos ex ea, et per quadraginta annorum tempus, mores eorum sustinuit in deserto; et destruens gentes septem in terra Chanaan, sorte distribuit eis terram eorum, 123.0038C| quasi post quadringentos et quinquaginta annos; et post hac dedit judices, usque ad Samuel prophetam; et exinde postulaverunt regem; et dedit illis Deus Saul, filium Cis, virum de tribu Benjamin, annis quadraginta. Ab hoc tempora prophetarum incipiunt. Lacedaemoniorum regnum exoritur; atque Homerus fuisse putatur.
In hac tertia aetate mundi, salva veritate historica, praefigurat in vocatione Abrahae, terram viventium Christi populo futuram, nec incolatus nostri longos exitus formidandos, et in Christo Domino semper sperandum, per cujus gratiam vivendo sempiterna potiemur haereditate; et in semine ejusdem Abrahae, ut stellas coeli multiplicari populum Christianum; et in oblatione et sacerdotio ejus regale Ecclesiae sacerdotium, 123.0038D| et in proprietate nominis ipsius, quod esset in Christo pater multarum gentium per fidem, cum unius tantum gentis pater fuerit per generationem: et in circumcisione carnis, quod corde circumcidendus esset Christianus.
Et in Isaac nato, qui risus dicitur, quod gentium populus qui in Christum de illa serie in carne venientem irrisum a Judaeis crederent, et agnoscerent illius contumeliosam passionem, suam veram esse liberationem.
Et in Sodoma et Gomorra, impiarum civitatum subversione, futuri judicii diem, nec posse evadere statuta supplicia, noxia curiositate propositum sanctae conversationis contemnentes, retroque male vivendo 123.0039A| respicientes; solosque liberari, quos gratia Christi liberaverit.
Et in immolatione arietis pro Isaac, Christi passionem expressam; et injuratione Dei quod semen Abrahae in Christo supra numerum extenderetur, et non tantum ex semine carnis, sed fide vocari ad infinitum numerum filios Abraham.
Et ex femore Abraham, carnem Christi venturam, quando idem Abraham servo jubet: Pone manum tuam sub femore meo, et jura mihi per Deum coeli; ostenditque Christum qui est Deus coeli, per Virginem Mariam ex femore suo in carne futurum.
Et in geminis Rebeccae duos populos, Christianos et Judaeos, quorum minor Jacob lenis, in ipsa jam pueritia per cocturam rubram lenticulae, majorem 123.0039B| fratrem Esau hispidum supplantans, lenem mitemque signat populum Christianum, qui per cocturam rubram, Passionem scilicet Christi, sanguine rubratam, edaci ac saevienti Judaeo populo, cujus curam gestabat Esau, primatus dignitatem illo vendente suscepit; ille quod nascendo habuit per concupiscentiam perdidit; Christianus per gratiam quod in natura non habuit, acquisivit. Cui pelles haedorum super brachia, et cervicem nudam mater aptavit, vesteque primogeniti sui induit, tanquam jam nobis illum figuratum ostendens Christum, qui accepit, non carnem peccati, sed similitudinem carnis peccati, legemque Veteris Testamenti tanquam vestem primogeniti excipiens, non solverit, sed impleverit. Post cujus odorem benedictae concurrunt omnes gentes, quae 123.0039C| per gratiam Judaeis et primatum, et benedictionem abstulerunt. Jacob quoque, filius Isaac, nepos Abrahae fugiens fratris insidias, in sacramento lapidem quem ad caput habuit dormiens eminus erigens eumque liniens oleo, Christum nobis lapidem angularem consecravit. Et idem Jacob, claudus effectus in latitudine femoris populum Hebraeorum significat claudicaturum. Judas filius Jacob, cum nuru sua concubuit Thamar, qua intelligitur plebs Judaea, cui de tribu Juda reges tanquam mariti adhibebantur; unde nomen ejus amaritudo interpretatur, quia ipsa Domino fellis poculum dedit.
In duobus filiis Judae duo genera principum qui non recte operabantur in plebe, unum eorum qui oberrat, alterum qui nihil proderat: nec enim sunt 123.0039D| amplius quam duo genera hominum inutilia generi humano: unum nocentium, alterum praestare nolentium, et, si quid boni habent, in hac terrena vita perdentium, tanquam in terram fundentium; unde major Her interpretatur pellicitus, qualibus tunicis induti sunt primi homines, in poenam damnationis suae, dimissi ex paradiso. Sequens Onan interpretatur moestus eorum, id est, quibus nihil prodesse cum habeat unde prodesse possit. In tertio filio Judae, Sela qui interpretatur dimissio ejus, significatur tempus ex quo reges plebi Judaeorum coeperunt de tribu Juda non fieri; quia erat eadem tribus Judae, sed etiam in populo Judae nemo regnabat; propterea Thamar filium Judae maritum non 123.0040A| accipiebat. Isto tempore omne magisterium Judaeorum, et mystica, unde Christi vocabantur, unctio ipsa defecerat. Neque ad mysticam unctionem Herodes pertinet alienigena, qui deficiente ex tribu Juda principe regio, a Romanis in Judaea regnum acceperat; sub cujus tempore natus est Christus, unctus Sanctus sanctorum oleo exsultationis prae participibus suis, qui veniens ad oves quae perierant domus Israel, testimonio Joannis, in aqua usus est; cujus figuram gessit ipse Judas, cum iret ad tondendas oves in Tamna, quod interpretatur deficiens; jam enim defecerat princeps ex Juda, atque unctio mystica Judaeorum. Venit autem cum suo pastore Odollamite, cui nomen erat Iras; interpretatur autem Odollamites testimonium in aqua, habens quidem 123.0040B| Dominus testimonium majus Joanne, propter infirmas tamen oves, hoc testimonio usus est in aqua, nam et ipse Iras, quod nomen illius pastoris fuit, interpretatur fratris mei visio. Vidit omnino fratrem suum Jesum secundum semen Abrahae, secundum cognationem Mariae et Elizabeth matris suae; eumdemque Dominum et Deum suum, quem jam salutaverat ex utero, agnovit perfectius ex columba; et ideo tanquam Odollamites, vere testimonium perhibet in aqua. Venit autem Dominus ad oves tondendas, hoc est exonerandas sarcinas peccatorum. Inde Thamar habitum mutat; nam et commutans interpretatur; mutat et nomen, et de Synagoga fit Ecclesia, sed in ea prorsus nomen amaritudinis permanet, non illius in qua Domino 123.0040C| fel ministravit, sed illius in qua Petrus flevit amare, nam et Juda confessio est, confessioni ergo amaritudo misceatur, ut vera poenitentia praesignetur. Haec poenitentia fecundatur Ecclesia in omnibus gentibus; nam et ipse habitus meretricis, confessio peccatorum est; typum quippe Ecclesiae gerit Thamar ex gentibus evocatae, sedens cum hoc habitu ad portam Enahim, quod interpretatur fontes, currit enim velut cervus ad fontes aquarum pervenire ad semen Abrahae: illic enim a non cognoscente fetatur, quia de illa praedictum est: Populus quem non cognovi, servivit mihi. Accipit in occulto annulum, monile, et virgam; vocatione signatur, justificatione decora, glorificatione exaltatur, sed haec adhuc in occulto, ubi fit conceptio sanctae ubertatis. Mittitur 123.0040D| meretrici promissus haedus exprobratio scilicet peccati per eumdem Odollamitem, tanquam increpantem et dicentem: Generatio viperarum; sed non eam invenit peccati exprobratio, quam mutavit confessionis amaritudo. Post vero publicis signis annuli, monilis, et virgae arguit temere judicantes Judaeos, quorum jam personam Judas ipse gestabat, prolatis certissimis documentis suae vocationis, justificationis et glorificationis. Ostendit virgam signum passionis, et monile legitimae legis, et annulum pignus immortalitatis, quando accusatur a Judaeis quasi adulteratrix legis.
In actionibus quoque Joseph et Benjamin, Christus et Ecclesia ipsius figuratur. Quorum unus Joseph a 123.0041A| patre missus, signat Christum a Patre missum ad oves visitandas, cum fratres in passione, tunica exspoliatum miserunt in lacum; ac vestem ejus in sanguine haedi tinctam, sub falsa testatione, patri miserunt; venditumque gentibus Salvatorem transmiserunt, cui in coelo sol, stella ac luna, et in manipulis terra, inferna quoque carceris subderentur, ut ei omne genu flectatur coelestium, terrestrium, et infernorum. Cum eodem Joseph, ad sacramentum Dominicae passionis, duo Pharaonis spadones in carcerem detrusi sunt, ut trium crucifixorum numerus suppleretur; e quibus verus Joseph Christus, revelando mysteria unum puniret per debitum supplicium, alterum per indebitam gratiam liberaret. Idem Joseph post duos annos dierum tertio incipiente, de 123.0041B| carcere educitur; et Christus die tertia a mortuis resurgit. Praesentatur Pharaoni; mundo resurrectio declaratur. Data est Joseph potestas in Aegypto; data est Christo omnis potestas in coelo et in terra. Collegit Joseph per suos frumentum multum; collegit Christus credentium numerum sine numero. Constituit Joseph horrea per totam Aegyptum; consecravit Christus per totum mundum Ecclesias. Aperuit Joseph horrea tempore famis, et ministravit frumenta populis; aperuit Christus ex horreis suis diuturnam sui corporis praebiturus annonam esurientibus et sitientibus justitiam. Acquisivit Joseph totam Aegyptum Pharaoni; acquisivit Christus mundum pastum et reconciliatum Patri. Venerunt fratres Joseph, qui eum vendiderant, fame compulsi, ad 123.0041C| eum; venerunt et ad Christum Judaei, qui eum crucifixerant, ut ejus refecti cibariis, a fame animae liberarentur. Adorant illi, adorant et isti: sicque miris sacramentis, in actione fratrum, actio nobis apostolica praemonstratur.
In Benjamin quoque extremo Joseph fratre et doctor et magister gentium in fide et veritate, Paulus praefiguratur: cui figurate scyphus argenteus in sacco legis celatur, et trecenti argentei cum quinque stolis optimis dantur.
Et in descensione Jacob in Aegyptum, Christi descensio in mundum; et in multiplicatione seminis ejus in Aegypto, in Christo per fidem gentes in toto mundo multiplicandae.
In Moyse figura exprimitur Mediatoris, qui mundo 123.0041D| pacem intulit, ut Moyses Aegyptum sabulo abscondit, Christus ex obsessis virtutem diaboli expellendo cohibuit. Quod idem Moyses uxorem filiam sacerdotis Madian accepit, mediatorem ex alienigenis sumere conjugem significat et Ecclesiam. Quod idem pastor ovium, mediatorem signavit pastorem bonum ovium in carne futurum: qui ex hoc mundo quasi ex Aegypto oves suas colligendo, in unum ovile Ecclesiae congregaret. Superantur magorum praestigia, 123.0042A| serpensque Moysi voravit serpentes eorum magorum: virga Christi, doctrina, qua omnium paganorum haereticorumque dogmata consumuntur.
In Aegypto decem plagis mundus feritur: in occisione agni, Christi immolatio: et in figura Paschae, Christi transitus ad Patrem. In mari Rubro baptismus Christi sanguine rubratus. In manna, panis coelestis. Christus expressus in extensione manuum Moysi, signo crucis expugnari inimicos. Datae leges in monte, Christi mandata servari in spiritali altitudine, in tabernaculo, Christi Ecclesiam.
In Aaron sacerdotio, novum in Christo sacerdotium: In sacrificiis omnibus, Christum figuratum. In varietate leprarum, haereseon vel errorum varietates, in escis mundis et immundis, eleemosynis munda 123.0042B| omnia fieri. In Aegypti escis desideratis, Christum manna fastidisse, et voluptatibus illicitis concupiscentias praestitisse. In virga Aaron germinante confirmationem Sacerdotii Christi. In aeneo serpente, Christi morte ubique in ore fidelium sonante, virulentiam virorum perimendam, et a percussione diaboli, fide mortem Christi aspicientes sanandos. Et in bis per ussa petra sacramenta passionis Christi mirabili opere distincta. Et in vacca rufa, cujus cinis in aquas lustrationis projicitur, mysterium nostrae redemptionis et salutis plenissime expressum.
In sepultura Moysi occultata, litteram legis; et carnales observationes occulendas.
In Jesu Nave principatu sequente, Dominum Christum in Novo Testamento verum ducem et principem 123.0042C| futurum, et civitates mundi destructurum, ac aereas potestates debellaturum, ac omnem idololatriam penitus abluturum, et omnis generis vitia expugnaturum.
Debora in typo Ecclesiae hostem superavit. Gedeon gratiam Christi abundantem commendavit, et quod fide, trinitatis hostes essent superandi, ac martyria appetenda actis suis insinuat. In Abimelech concubinae filio, haeretici. In Jephte filia virgine, carnis Christi immolatio virginis et in resurrectione totius corruptionis absorptio. In Samson Nazareo, Christus Dominus fortis in capite; in ligatione ipsius a meretrice muliere, Christus Dominus, quod Judaeorum vincula omnia potentialiter dirumperet. In Ruth, Ecclesia ex gentibus, Judaeis illudens. 123.0042D| In Samuele, Christus Dominus dux, sacerdos et propheta, sacerdotes arguens, et Synagogam veterem novo sacerdotio Christi in gratia Novi Testamenti permutans.
Clauditur haec tertia aetas Patriarcharum actis, et legis sacramentis, ac judicium figuris, venerabiliter insignis, in repulsione et abjectione Saulis, continens annos nongentos quadraginta.
AETAS QUARTA A DAVIDIS REGNO AD TRANSMIGRATIONEM HEBRAEORUM BABYLONIAM. 123.0043| 123.0043A| [3125] Quarta aetas mundi. David primus ex tribu Juda rex, annis quadraginta. Latinorum quintus, Silvius, annis quinquaginta. Codrus sponte se hostibus offerens, interimitur. Ephesus condita ab Andronico. Carthago condita est a Didone filia Carchedonis Tyrii, anno centesimo quadragesimo tertio post Trojanum excidium; prophetantibus in Judaea Gath, Nathan et Asaph.
[3165] Salomon, filius David, annis quadraginta. Qui quarto regni sui anno, mense secundo, templum Domino aedificare coepit in Jerusalem, collectis ab egressu Israel ex Aegypto annis quadragentis octoginta: quod in figuram universi temporis quo in hoc saeculo Christi aedificatur Ecclesia, quae in futuro perficitur septem annis, et septimo mense anni octavi dedicavit. Latinorum sextus, Alba Silvius, 123.0043B| Aeneae filius, regnat annis octoginta octo. Regina Sabba venit audire sapientiam Salomonis.
[3205] Roboam, filius Salomonis, annis sexdecim. Sub quo Jeroboam de tribu Ephraim separavit decem tribus a domo David, et a Domino, in figuram haereticorum qui suos sequaces a Christo et Ecclesia segregant. Hujus quinto anno Sesac rex Aegypti, veniens Hierosolymam, templum spoliavit. Latinorum septimus Aegyptas Silvius, Albae superioris regis filius, regnavit annis viginti tribus. Samus condita, et Smyrna in urbis modum ampliata. Sybilla Erithraea illustris habetur.
[3882] Abia, filius Roboam, annis tribus. Hic pugnantem contra se Jeroboam superavit, occisis de exercitu ejus millibus quingentis, eo quod sperasset 123.0043C| in Domino. Sub quo Hebraeae gentis pontifex maximus Abimelech insignis est habitus.
[3885] Asa, filius Abia, annis quadraginta et uno. Ab hoc conductus Benadab rex Syriae Damasci contra Israel, percussit omnem terram Nephtalim. Prophetabant in Judaea Achias, Eliu, Amos, Joel, et Azarias. Latinorum octavus Capys Silvius Aegypti, superioris regis filius, regnat annis viginti septem. Asa idola destruit, templum mundat. Egredientem contra se Zaraa Aethiopem cum suo sternit exercitu. Amri Rex Israel emit montem Samariae, a Somer, duobus talentis argenti, et aedificavit eam. Achiel de Bethel, Jericho instaurat.
[3926] Josaphat annis viginti quinque. Elias, et 123.0043D| Elisaeus, et Abdias, Azarias, et Micheas prophetabant. Elias Thesbites, tres semis annos pluviam continuit, propter peccata Achab, et populi Israel, et inter caetera magnalia Elisaeum filium Saphat, qui erat de Abel Maula, pro se unxit prophetam. Latinorum nonus Carpentus Silvius, superioris regis Capys filius, regnavit annis tredecim. Post quem filius ejus Tiberius decimus, annis octo. Josaphat fecit rectum coram Domino.
123.0044A| [3951] Joram, filius Josaphat, annis octo. Elias curru igneo rapitur, quasi usque in coelum; et Elisaeus, haeres prophetiae derelictus, primo miraculo aquas Jericho sanat. In diebus Joram recessit Edom. ne esset sub Juda, et constituit sibi regem. Ambulavit autem Joram in viis domus Achab; filia quippe Achab erat uxor ejus.
[3959] Ochozias sive Azarias anno uno. Jonadab filius Rechab clarus habetur. Azariam cum filio suo Joas, et nepote Amasia, ob enormitatem scelerum, et quia nec patrem filiumve quispiam eorum bonum habebat evangelista Matthaeus a Domini Salvatoris genealogia secludit.
[3960] Athalia, mater Azariae, annis septem. Quae videns interfectum ab Jehu rege Israel filium suum 123.0044B| Azariam, interfecit omnem stirpem regiam domus Joram, praeter solum Joas filium Azariae, quem Jozabeth uxor Joiadae pontificis furata est de medio filiorum regis, cum interficerentur. Joiada pontifex, qui solus post Moysen vixisse annos centum triginta perhibetur.
[3967] Joas, filius Azariae, annis quadraginta. Iste bono principio et fine usus pessimo, in principiis suis templum innovavit. In extremis inter caetera facinora, Zachariam quoque filium Joiadae tutoris quondam ac regnificatoris sui, inter templum et altare lapidare praecepit; quem ob meritorum gratiam Dominus in Evangelio filium Zachariae, id est benedicti Domini, cognominat. Lycurgus legislator Apollinis oraculo insignis habetur. Latinorum duodecimus 123.0044C| Aremulus Silvius. Agrippae superioris regis filius, regnavit annis decem et octo, qui praesidium Albanorum inter montes, ubi nunc Roma est, posuit. Cujus filius fuit Julius proavus Julii Proculi, qui cum suo populo Romam commigrans, fundavit Juliam gentem.
Amasias, filius Joas, annis viginti novem. Elisaeus propheta defunctus sepelitur in Samaria. Azahel rex Syrorum afflixit Israel.
[4047] Latinorum decimus tertius, Aventinus Silvius Aremuli superioris regis major filius, regnavit annis triginta septem; atque in eodem monte qui nunc pars Urbis est, mortuus ac sepultus, aeternum loco vocabulum dedit. Vienna urbs condita a Venerio 123.0044D| Africae exsule, inde nominata, ut Livius in Annalibus scribit, quod biennio perfecta fuerit, primum Bienna, postmodum b subtracta, addita v, Vienna nuncupata. Quam postea Romani, Senatu composito qui Gallias disponeret, Senatoriam appellare voluerunt. Inde post aliquot tempora, quinque legionibus in ea compositis, quinque castris in circuitu eam insignem fecere; ac publica horrea et cellaria totius militiae ibi constituerunt. Ex nominibus autem tribunorum 123.0045A| Julii Caesaris, nomina castris imposuerunt Crappum, Eumedium, Sospolum, Quiriacum, Pompetiacum.
[4076] Azarias, qui et Ozias, filius Amasiae, annis quinquaginta et uno. Assyriorum tricesimus sextus, Tonosconleros, qui vocatur Graece Sardanapalus, qui Tharsum atque Anchialem condidit, et in praelio victus ab Arbace Medo, semet incendio concremavit. Usque ad id tempus fuisse reges Assyriorum historiae referunt; et fiunt simul anni a primo anno Nini Regis Assyriorum, mille centum et sexaginta quatuor. Arbaces Medus, Assyriorum imperio destructo, regnum in Medos transtulit. Deinde multis praeliis undique scatescentibus, per varios eventus ad Scythas Chaldaeosque, et rursum ad Medos parili via rediit. Latinorum decimus quartus, 123.0045B| Procas Silvius, Aventini superioris regis filius regnavit. Post quem Amulius Silvius. Hesiodus poeta claruit, atque Phidon Argius mensuras et pondera reperit. Per idem tempus olympias prima constituitur. Macedonum regnum inchoat, primum habens regem Cananum. Lacaedemoniorum reges deficiunt; Lydorum incipiunt. Osee, Amos, Isaias, et Jonas in Judaea prophetant.
Joathan, filius Oziae, annis sexdecim. Olympias prima ab Eliensibus constituitur. Remus et Romulus generantur, matre et Ilia. Joathan, inter caetera virtutum bonarum opera, portam domus Domini sublimissimam aedificavit, quae in Actibus Apostolorum Speciosa vocatur.
123.0045C| [4103] Achaz, filius Joathan, annis sexdecim. Ab hoc conductus Theglatphalasar rex Assyriorum, Rasin regem, Syriae interfecit, et habitatores Damasci transtulit Cyrenem.
Roma condita in monte Latino, undecimo Kal. Maii a geminis Remo et Romulo filiis Rheae Sylviae, quae erat filia Numitoris fratris regis Amulii, virgo vestalis, sed constuprata. Consualibus ludis Sabinae raptae, anno ab Urbe condita tertio. Remus a Fabio Romuli duce occisus.
[4119] Ezechias, filius Achaz, annis viginti octo. Hujus anno sexto Salmanasar rex Assyriorum, capta Samaria, transtulit Israel in Assyrios, atque in Judaea Samaritas accolas misit. Cujus regnum a primo Jeroboam steterat annis trecentis sexaginta. 123.0045D| Hoc tempore Romulus primus milites ex populo sumpsit, centumque a populo nobilissimos viros elegit qui ob aetatem, senatores, ob curam et sollicitudinem reipublicae, patres vocati sunt. Mortuo Romulo, qui triginta septem annos regnavit, per quinos dies Senatores rempublicam rexerunt; atque unus expletus est annus.
Post quos Numa Pompilius, annis quadraginta et uno; qui Capitolium a fundamentis aedificavit.
[4147] Manasses, annis quinquaginta sex. Hic ob scelera sua catenatus et compenditus, in Babyloniam ducitur; sed ob poenitentiam et preces, restituitur in regnum. Numa Pompilius, primus Vestales virgines instituit, duosque menses, Januarium et Februarium 123.0046A| decem mensibus anni adjecit. Sibylla Samia claruit.
Romanorum tertius, Tullus Hostilius, regnavit annos triginta duos, qui primus regum Romanorum purpura et fascibus usus est; adjecto monte Coelio et urbem ampliavit.
[4203] Amon, filius Manasse, annis duobus, in Hebraica veritate; in Septuaginta legitur regnasse duodecim. Histrus civitas in Ponto condita. Amon a servis suis interficitur.
[4205] Josias, filius Amon, annos triginta unum. Hic mundata Judaea et Hierusalem templo etiam innovato, post abjectas idololatriae sordes, pascha Domino celeberrimum facit decimo octavo anno regni sui; et cum Nechao Aegyptiorum rege congressus, 123.0046B| occiditur in campo Mageddo, quae nunc Maximianopolis vocatur. Thales Milesius, primus physicus clarus habetur. Prophetabant in Judaea, Jeremias, Oldas, et Sophonias. Romanorum quartus Ancus Martius, Numae ex filia nepos, regnavit annis viginti tribus, qui Aventinum montem et Janiculum Urbi addidit, et supra mare, decimoquinto ab Urbe miliario Hostiam condidit. Post quem Tarquinius Priscus, annis triginta septem; qui circum Romae aedificavit, numerum senatorum auxit; Romanos ludos instituit, muros et cloacas aedificavit. Capitolium exstruxit. In Hebraeo, viginti et uno annis regnasse Josias: in Septuaginta Interpretibus, triginta tribus legitur. Sed et Eusebius inter regnum ejus et Joachim, alium de suo adjecit annum, propter menses 123.0046C| bis terrenos quibus Joachaz vel Joachim regnaverunt. Verum quid veritas habeat Jeremias pandit, qui se a decimo tertio anno Josiae usque ad annum quartum Joachim, viginti tribus annis prophetasse perhibet; et Nabuchodonosor quarto anno Joachim regnare coepisse; decimo nono autem anno regni ejus, Hierusalem fuisse destructam.
[4259] Joachim, filius Josiae, annis undecim. Post Josiam regnavit Joachaz mensibus tribus; quem Nechao vinctum ducens in Aegyptum, Joachim constituit regem. Hujus anno tertio Nabuchodonosor, capta Jerusalem, et plurimis captivatis, in quibus erant Daniel, Ananias, Azarias, Misael, partem vasorum templi Babyloniam transfert. A quarto Joachim anno Scriptura regnum Nabuchodonosor computat: 123.0046D| quia ex eo non solum Chaldaeis, et Judaeis, sed et Assyriis, Aegyptiis, Moabitis, aliisque innumeris gentibus incipit regnare.
Joachim, qui et Jechonias, filius Joachim, mensibus tribus ac diebus decem. Hic circumdata a Chaldaeis Jerusalem, exiit ad regem Babylonis, et mater ejus, et ductus est in Babylonem cum populo suo anno octavo regni Nabuchodonosor.
[4347] Sedechias, annis undecim, qui et Mathan, filius Josiae. Hujus anno undecimo, regis Babylonis novenario. Judaea captivata in Babyloniam, et templum Dei incensum, aedificationis suae anno quadringintesimo tricesimo. Qui autem reliqui fuerant Judaei, transfugerunt in Aegyptum qua post annos 123.0047A| quinque percussa a Chaldaeis, in Babyloniam sunt et ipsi transmigrati. Secundum Septuaginta interpretes anni computantur ab aedificatione templi, quadringenti quinquaginta quatuor. Per idem tempus Sapho mulier in diverso poemate claruit; Solon leges Atheniensibus dedit.
In hac quarta aetate, in David manu forti, parvo in fratribus uncto, regis nostri Christi Sacramenta figurantur. Qui pastor ovium, unctus a Deo Patre, de ore leonis diaboli, et Petrum negantem, et latronem eripuit confitentem. Cujus citharam, si respicias resonantem, quam ligno crucis carnis membrorumque suorum chordis aptatam plectro dum tangit sancti Spiritus, omne animal replet benedictione, et diabolum de cordibus fugat iniquorum, pro quibus 123.0047B| in cruce oravit. Qui adversus magnum hostem verum Goliath pugnaturus, sapientiam hujus mundi, tanquam illa arma Saul rejiciens in quinque lapidibus, stulta mundi elegit, ut confundat fortia. Ex quinque enim libris legis Moysis, unus lapis praedictis fundibulo carnis locatus, manu forti expressus, totam diaboli superbiam elisit, suoque peremit gladio, dum mortem ex morte occidit. Ex cujus victoria inimici Judaei invidiam conceperunt, et pro dilectione odium retribuerunt.
Quod idem David per latebras montium, per speluncas ac deserta inimico persequente discurrit, membrorum suorum ac martyrum persecutiones expressit.
Quod inimico suo pepercit, pinnam chlamydis ejus 123.0047C| abscindens, figuras quod hostibus suis dum abscidit vitium magnum superbiae parcit, ne dentur aeternae occisioni.
Quod declinans persecutoris insidias, fugit in Geth; sic Christus saevientibus Judaeis subtrahens se gentibus dedit.
Arreptitium idem se simulans, dum salivae illius in barbam decurrunt, Christi firmitatem sapientia conditam, et sacratissimum corpus ipsius in sanctificato pane gestatum manibus suis presbyteri mysterio nobis insinuat.
Idem David dolet occisum inimicum Saul: quia et Christus suos plurimum dilexit inimicos.
Ad David unctum totus colligitur Israel; ad Christum ut promissum est totus colligitur mundus.
123.0047D| In David Christus ille desiderabilis omnibus gentibus quasi in solatium deambulans, quia in sole posuit tabernaculum suum, adamavit Ecclesiam super tectum se lavantem, id est, emundantem se a sordibus saeculi, et domum luteam spiritali contemplatione transcendentem atque calcantem: et inchoata cum illa primae conventionis notitia, postea ab ea penitus separatum diabolum occidit, eamque sibi perpetuo connubio copulavit.
David senili aetate confecto Abisac virgo, quae eum calefaceret, applicatur: senio urgente mundo, verus David Christus sibi virginem calentem fide applicat Ecclesiam.
In Salomone pax nostra, qui est Christus expressus, 123.0048A| in quo sapientia Christus, veniens mittere gladium in terram, haereticorum fraudem removens verae matri Catholicae uti parvulum non divisum, vivum reddit statum; nec vult propter jurgium haereticorum scindere et dimidiare filium qui ex vivis lapidibus domum construens, unum ex omnibus fidelibus templum fecit: ad quem visendum sapientiamque ejus audiendam, regina Saba, id est Ecclesia, a finibus terrae venit. Universa itaque quae de Salomone, vel ab eo prophetice gesta sunt recte Christo Domino consignantur. Ne quis autem putaret in Salomone cuncta impleta quae prophetice de Christo dicebantur, in senectute depravatus, sapientiam divino judicio amisit, ut in Christo Domino omnia illa quae signata fuerant, servarentur. Caeterum 123.0048B| fornicatus mente et corpore, Domino se deserente, male obiisse videtur: metuendum exemplum posteris relinquens, ne felicitate hujus vitae turbati, Christum deserant; quod est suorum aeterna felicitas.
In divisione regni, ac totius populi pene Israelitici a domo David, haereticorum et schismaticorum ostenditur figura.
In Elia Christus; qui per figuram vespere saeculi ut vitulus immolatus, sacerdotes omnes idololatriae cum ipso errore simul exstinxit, replens terram gratiae pluvia, qua fames fidelis animae repellatur.
Quod eidem Eliae in eremo constituto corvi panem mane et carnes vespere ministrant, figura totius corporis 123.0048C| Domini monstratur: quia primum in praeceptis panem, postea carnem Dominicae passionis ex ligno crucis decoctam Judaei tetri colore gentibus ministrarunt.
Tribus temporibus etiam et dimidio temporis in tribus annis et sex mensibus coelestis pluvia Dei alto judicio negatur eis, qui carnem ejus non comedentes neque ejus sanguinem bibentes, redempti ab ejus corpore inveniuntur alieni.
Elias pastus a vidua, Christus misericordiae opera suscipiens, et recompensans in Ecclesia, quae adhuc vidua in agro sacrarum Scripturarum per duo ligna crucis, duo praecepta colligit, ut sibi filiisque in tempore famis consulat.
In Elisaeo etiam duplex spiritus Eliae discipulorum 123.0048D| chorus Christi, Spiritum sanctum duplo munere accipiens.
In mortuo suscitato, genus humanum per Christum afflatu gratiae suscitatum, quem lex nullo modo suscitare valuit.
Jordanem Elisaeus eodem spiritu operante transit; quo noster Dominus Jesus eumdem fluvium suo in Baptismo consecravit.
Insultant pueri Elisaeo, et a bestiis sunt lacerati: insultant Judaei Christo, et a Romanis vel malignis spiritibus sunt pervasi. Naaman Elisaeus septies lavari, ut purgaretur a lepra, in Jordane jubet: septiformis gratiae spiritu mundari a vitiis animam, quibus interior exteriorque homo polluitur, signat: 123.0049A| quod etiam aqua psa demonstrat qua tinguntur consecrati, in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti.
Giezi puer prophetae munera Naaman accipiens, et per hoc maculis leprae respersus, haereticos ostendit, qui venditantes velut expiationes peccatorum, qui quoque maculis, quibus ipsi fuerant aspersi supplentur.
In Ezechiae regis signo Christi descensus, qui est Sol justitiae; et etiam inferna misericorditer penetrantis figura praesignatur: qui etiam docet nos in bono nunquam prosperitatis efferri.
123.0050A| In Josiae actibus, Christus verum pascha nobis factus aperte expressus, Ecclesiam suam mundans et expurgans, pro qua mortuus est. Cujus filii ob meritum culpae in captivitatem ducti, qui gratiam Christi in vacuum ducunt, designant: et praecepta Christi velut Jeremiae parvipendentes, diabolo velut Nabuchodonosor, captivi vitiis traduntur. Concluditur autem haec aetas quarta mundi a David usque ad transmigrationem in Babyloniam, continens annos quadringintos septuaginta.
AETAS QUINTA AB EADEM TRANSMIGRATIONE AD CHRISTUM SALVATOREM NOSTRUM. 123.0049| 123.0049B| [4271] Quinta mundi aetas coepit ab extremo excidio regni Judaici, quod juxta prophetiam Jeremiae septuaginta annis permansit, anno decimo quarto, postquam percussa est civitas, qui est vicesimus quintus annus transmigrationis regis Joachim, cum quo Ezechiel captivatus est: ipse Ezechiel in visionibus Dei adductus in terram Israel vidit renovationem civitatis ac templi, caeremoniarumque ejus. Vastata Judaea Chaldaei non ut Assyrii in Samariam alios miserere colonos, sed desertam reliquere terram, donec post annos septuaginta in eam Judaei redirent. A sacerdotibus ignis ab altari holocaustomatis sublatus et absconditus in puteo post septuagesimum regressionis annum assumitur, inventus vivus. Romanorum sextus Servius regnavit annos quadraginta 123.0049C| quatuor, qui tres montes Urbi addidit: Quirinalem, Esquilinum, Viminalem; fossas circum muros duxit. Post Nabuchodonosor, qui, teste Scriptura sacra, viginti quinque post eversam Jerusalem vixit annis, Evilmerodach filius ejus regnavit annis decem et octo; post quem Egesar filius ejus, annis quadraginta. Cui successit frater ejus Laborsodach, mensibus novem. Hoc defuncto ad Balthasar qui Naboan nuncupatur, transiit imperium. Qui cum jam septemdecim regnaret annos, capta est a Cyro Persarum et Dario Medorum rege Babylonia, discedente Arbace praefecto in Medos, a quo primum Babylonia dehonorata fuerat. Partem regni penes se retinuere Chaldaei, qui Babyloniam sibi adversum Medos vindicaverunt, unde factum est ut Nabuchodonosor, 123.0049D| caeterique post eum usque ad Cyrum, reges, quamvis Chaldaeorum viribus potentes, et Babyloniae nomine clari legantur, in numero tamen et cardine regum non habentur illustrium. Darius autem Astyagis filius, qui Babyloniam destruxit, cum Cyro cognato suo agebat annum sexagesimum secundum, quando Babylonia fuit invasa. Quique Danielem prophetam sumens, ad se in Mediam duxit, et omni eum honore celebravit. Hujus Darii Daniel ipse ita meminit, dicens: In anno primo Darii filii Assueri de semine Medorum, qui imperavit super regnum Chaldaeorum. 123.0050B| Ego Daniel intellexi in libris numerum annorum, de quo factus est sermo Domini ad Jeremiam prophetam, ut complerentur desolationis Jerusalem septuaginta annis. Eusebius in Temporum libris triginta annos ab eversione Jerusalem usque ad initium Cyri regis Persarum; Julius autem Africanus septuaginta computat. Porro Hieronymus in Expositione prophetae Danielis ita dicit: Tradunt Hebraei hujusmodi fabulam usque ad septuagesimum annum, quo Jeremias captivitatem Judaeorum dixerat esse solvendam, de quo et Zacharias in principio voluminis sui loquitur, irritam putans Dei pollicitationem Balthasar, falsumque promissum versus in gaudium, fecit grande convivium, insultans quodammodo spei Judaeorum, et vasis templi; sed statim 123.0050C| ultio consecuta est. Danielis omnis prophetia mysteriis licet sit plena, quaedam tamen pars ejus ita claritate elucet, ut etiam tempus signet quando venturus esset ipse Salvator et Dominus. Septuaginta hebdomadas breviatas esse, Gabriel angelus in populo ejus eidem Danieli revelavit, ut adduceretur justitia sempiterna, et impleretur prophetia, et ungeretur Sanctus sanctorum. Beatus Hieronymus labore ingenioque magno per supputationes annorum regum Babyloniae, septuaginta hebdomadas usque ad nostri Redemptoris nativitatem, annis quadringentis nonaginta perduxit, sejungens septem in restaurationem templi hebdomadas quinquaginta septem usque ad Domini nativitatem et passionem ipsius, et unam vastationis quae facta est a Vespasiano duce cum Tito 123.0050D| filio ejus. Duodecim sane sunt propheticae visiones ejusdem Danielis, sed in Hebraeo decem tantum reperiuntur. Pythagoras per idem tempus, philosophus et Arithmeticae inventor clarus habetur.
[4292] Persarum primus Cyrus regnavit annos triginta. Hic, ut compleretur verbum Domini ex ore Jeremiae, primo sui regni anno, laxata Hebraeorum captivitate, quinquaginta ferme hominum millia regredi fecit in Judaeam restituens eis vasa templi Domini aurea et argentea quinque millia quadringenta. Qui congregati in Jerusalem, mense septimo aedificaverunt altare, et 123.0051A| a primo die mensis ejusdem coeperunt offerre holocaustum Domino. Anno autem secundo adventus sui, mense secundo, templi fundamenta jecerunt; anno incensionis ejus, juxta Africanum, septuagesimo secundo; juxta autem Chronica Eusebii, trigesimo secundo; sed impedientibus Samaritanis, intermissum est opus usque ad annum Darii secundum, qui etiam in regno Assueri et Artaxerxis scripserunt accusationem adversum Judaeos; et rescripsit Artaxerxes me aedificaretur Hierusalem. Romanorum septimus Tarquinus regnavit annis triginta quinque; qui causa Tarquinii junioris sui filii qui Lucretiam corruperat, regno expulsus est.
[4322] Cambyses, Cyri filius, annis octo. Hic devicta Aegypto cunctam ejus religionem abominatus, 123.0051B| caeremonias ejus et templa deposuit; Babylonem in Aegypto aedificavit. Hunc aiunt Hebraei secundum Nabuchodonosor vocari, sub quo Judith historia scribitur.
Fratres magi, mensibus septem. Jesus sacerdos magnus et princeps gentis: Zorobabel, et Aggaeus, Zacharias, et Malachias prophetae clari habentur.
[4330] Darius annos triginti sex. Inter Darium et Cambysem regnasse duos fratres magos in libris Chronicorum reperimus; verum B. Hieronymus in expositione Danielis scribit, post Cambysem, Smerdem magum regnasse, qui Pantaptem filiam Cambysis duxit uxorem. Qui cum a septem magis fuisset occisus, et in loco ejus Darius suscepisset imperium, eadem Pantapte nupsit Dario, et ex eo Xerxem 123.0051C| filium genuit. Secundo anno Darii, septuagesimus captivitatis Hierusalem annus impletur, ut vult Eusebius, testem adhibens Zachariam prophetam, apud quem secundo Darii anno loquitur angelus: Domine exercituum, usquequo tu non misereberis Hierusalem, et urbium Juda quibus iratus es? Iste septuagesimus annus est (Zach. I, 12). Sexto Darii anno templi aedificatio completur, die tertia mensis Adar, qui est quadragesimus sextus annus ex quo ejus sub Cyro templi fundamenta sunt jacta; unde in Evangelio dicunt Judaei: Quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc (Joan. II, 20). Coeperunt autem aedificare anno secundo Darii, mense sexto, die vigesima quarta; et anno sexto, ut dictum est, et mense duodecimo, tertia die compleverunt. Ex quo apparet 123.0051D| opus templi et antea non parva ex parte peractum; annos autem septuaginta a destructione illius usque ad perfectam restaurandi licentiam esse computandos.
Pulsis urbe regibus, qui imperaverant annis ducentis quadraginta quatuor, vix usque ad duodecimum lapidem Roma tenebat imperium. Romae post exactos reges primum consules a Bruto esse coeperunt; deinde tribuni plebis ac dictatores, et rursum consules semper obtinuerunt, per annos ferme quadringentos sexaginta quatuor usque ad Julium Caesarem, qui primus singulare arripuit imperium, Olympiade centesima octogesima quarta.
[4360] Xerxes, filius Darii, annis viginti. Hic Aegyptum, quae a Dario discesserat, capit, et adversus 123.0052A| Graeciam pugnaturus, septingenta millia armatorum, et trecenta de auxiliis, rostratas autem naves mille ducentas; onerarias autem tria millia numero habuisse narratur; et tamen victus, ad patriam refugit. Pindarus, Sophocles et Euripides tragoediarum scriptores, celebrantur insignes. Inter eruditos quoque historiarum scriptores, Herodotus, et Zeusis pictor agnoscitur. Arrabanus, mensibus septem, Socrates nascitur.
Artaxerxes, qui et Longimanus annis quadraginta. Hujus anno septimo, prima die mensis primi, Esdras sacerdos et scriba legis Dei ascendit de Babylone cum epistola regis, et in prima mensis quinti venit in Hierusalem cum viris mille septingentis. Et inter alia strenue gesta castigavit filios transmigrationis 123.0052B| ab uxoribus alienigenis. Ejusdem anno vicesimo, Neemias pincerna de Susis castro adveniens, murum Jerusalem quinquaginta duobus diebus restituit, et ducatum genti duodecim annis praebuit.
Hucusque divina Scriptura temporum seriem continet. Quae vero posthaec apud Judaeos sunt gesta, de libris Machabaeorum, et Josephi, atque Africani scriptis exhibentur, qui deinceps universam historiam usque ad Romana tempora persecuti sunt. Et quidem Africanus in quinto Temporum volumine, hujus temporis ita meminit; mansit itaque imperfectum opus usque ad Neemiam, et vigesimum quintum annum regis Artaxerxis. Quo tempore regni Persarum, centum et quindecim, anni fuerant evoluti. Captivitatis autem Jerusalem centesimus quinquagesimus 123.0052C| et quintus annus erat; et tunc primum Artaxerxes jussit muros extrui Jerusalem; operi praefuit Neemias, et aedificata est platea, et muri circumdati; et ex illo tempore si numerare velis, septuaginta annorum hebdomadas usque ad Christum poteris invenire. Xerxes menses duos, postquam Sogdianus menses septem. Hippocrates medicus clarus habetur, et Democritus agnoscitur. Quo tempore Galli Senones et Viennenses, Martis et Victoriae templum ad orientem urbis Viennae constituunt.
[4428] Darius cognomento Nothus, annis viginti et octo. Aegyptus recessit a Persis. Reversis de captivitate Judaeis, non reges, sed pontifices praefuerunt usque ad Aristobulum, qui cum dignitate pontificis 123.0052D| etiam regale sibi coepit usurpare vocabulum. Plato nascitur.
[4446] Artaxerxes qui cognominatus est Mnemon, Darii et Parisatis filius annis quadraginta. Sub hoc rege videtur historia Esther completa; ipse quippe est qui ab Hebraeis Assuerus, a Septuaginta interpretibus Artaxerxes vocatur. Athenienses quatuor et viginti litteras habere coeperunt; ante enim tantum sexdecim habebant. Galli Senones, duce Brenno, exercitu copioso Romam invadunt, et incensam sex mensibus vastaverunt. Universam juventutem, quam constat vix mille hominum tunc fuisse, in arce Capitolini montis, latitantem obsidione concludunt; ibique infelices reliquias fame, peste, desperatione, 123.0053A| formidine terrent, subigunt, vendunt. Nam mille libras auri discessionis pretium paciscuntur; tribuni militares pro consulibus esse coeperunt. Carthaginensium bellum formidolosissimum inchoatum, Livio consule. Navale praelium cum Annibale seniore commissum. Triginta et una naves Annibalis captae, viginti mersae, tria millia hominum occisa, septem millia capta. Annibal scapha subductus aufugit. Caio Aquilino Floro, Lucio Cornelio Scipione consulibus, Hannone in locum Annibalis imperatore subrogato, navali praelio victus, exercitu amisso, ipse Hanno confertissimis hostibus se immiscuit, ibique occisus est. Annibal senior a Carthaginensibus iterum imperator, infeliciter cum Romanis navali praelio congressus, et victus, seditione suorum lapidibus coopertus 123.0053B| interiit. Carpeno imperatore, et Hannone classi praefecto, iterum Carthaginenses conserto praelio cum Romanis, sexaginta et quatuor naves perdiderunt. Trecenta et eo amplius castella populata. Manlio consule, septem et viginti millia captivorum eum ingentibus spoliis ex Africa Romam missi. Serpens mirae magnitudinis centum viginti pedum, haud procul a flumine Bagada, in Africa a Regulo consule occiditur. Asdrubale et Amilcare imperatoribus, Regulo consule, atrocissimum bellum gestum in quo caesa sunt Carthaginensium decem et septem millia, capta quinque millia. Elephanti decem octo abducti. Oppida octoginta et duo in deditionem cessere. Carthaginenses Hispanorum, Gallorum, sed et Graecorum auxilio comparato, Xanthippo Lacedaemonio 123.0053C| cum auxiliis accito pugnam cum Romanis conserunt. Triginta millia Romanorum militum prostrata; Regulus, ille dux nobilis cum quingentis viris captus, in catenas conjectus est. Decimo anno Punici belli Xanthippus tam audacis facti conscius, rerum instabilium mutationem timens, ex Africa migravit in Graeciam. Aemilio Pacilio Fulvio coss. Romani cum classe trecentorum navium cum Carthaginensibus pari classe convenerunt. Centum et quatuor naves Carthaginensium demersae. Triginta cum pugnatoribus captae, triginta et quinque millia militum caesa, novem navibus Romanorum depressis, mille centum militibus perditis. Hannone duce imperatore Poenorum, commisso praelio, Aemilio iterum consule, novem millia militum perdiderunt. Romana classis ad Italiam 123.0053D| praedis onusta remeans, infando naufragio eversa. Nam de trecentis navibus ducentae viginti perierunt. Octoginta vix abjectis oneribus liberatae. Hamilcar, rex Poenorum, Numidiam mille argenti talentis, et viginti millibus boum reliquos condemnavit. Principes omnium populorum patibulo suffixit. Servilius et Sempronius, ducentis et sexaginta navibus in Africam transgressi maritima circa Syrtes depopulati sunt. Inde cum ad Italiam redirent, illisi scopulis, centum quinquaginta naves onerarias perdiderunt. Asdrubal imperator cum elephantis centum viginti, et equitum peditumque amplius triginta millibus cum Metello pugnam conseruit. Viginti millia Carthaginensium eo praelio caesa sunt. Elephanti 123.0054A| quoque sex et viginti interfecti, centum et quatuor capti, Asdrubal cum paucis Lilybaeum profugit. Regulus, qui per quinquennium captivus detinebatur, ad pacem petendam Romam missus, non impetrata pace reversus, resectis palbebris, in machina religatus, vigilando a Carthaginensibus necatur. Attilus Regulus et Manlius coss. victi ab Annibale Amilcaris filio, perdita exercitus parte, vix aegre evaserunt. Claudius consul a classe Poenorum superatus, cum triginta navibus Lilybaeum in castra confugit; octo millia militum caesa, triginta capta referuntur. Luctatius consul cum Hannone navibus decertans quatuor et sexaginta Punicas naves coepit, centum et triginta demersit; triginta duo millia hominum capta, caesa quatuor millia fuere. Hanno navem antevertens 123.0054B| aufugit, Luctatius ad Erycinam civitatem duo millia Carthaginensium conserta pugna interfecit. Carthaginenses ea conditione paciscuntur, ut Sicilia Sardiniaque decederent, et puri argenti tria millia talentorum aequis pensionibus per annos viginti penderent. Post annos tres et viginti bellum Punicum primum ex quo inchoatum fuerat, finitum. Aristoteles octavum decimum aetatis annum gerens, Platonis auditor est.
Artaxerxes, qui et Ochus annis sex et viginti qui discedere ab armis, et quiescere in pace universam Graeciam per legatos praecepit, denuntians contradictorem pacis bello impetendum. Bellum civile et plusquam civile apud Persas gestum, cum Artaxerxes et Cyrus, filii Darii, de regno ambigerent; in quo 123.0054C| conflictu, cum e diverso concurrentes sibi ambo fratres, mutuo casu subjecti fuissent, prior Artaxerxes vulneratus a fratre, equi velocitate morti exemptus evasit; Cyrus autem mox a cohorte regia oppressus, finem certamini dedit. Sic Artaxerxes potestatem regni fratricidio firmavit. Lacedaemones toti orienti bellum moventes, Hircilidem ducem in hanc militiam legunt. Qui cum sibi adversus duos potentissimos Persarum regis praefectos, Farnabuzum et Tisipharnem, pugnandum videret, proviso ad tempus consilio, ut pondus geminae congressionis eluderet, unum denuntiato bello appetit, alterum pacta pace suspendit. Farnabuzus Tisipharnem apud Artaxerxem ut proditorem defert: in cujus locum Conon Atheniensis exsul navali praelio constituitur. Qui classem 123.0054D| Lacedaemoniorum invadit, hostiles agros, turres, castella, caeteraque praesidia expugnat: et veluti effusa tempestas, quacunque incubuit, cuncta prosternit. Thebani auxilio Atheniensium multa animati fiducia propter virtutem atque industriam Epaminondae ducis sui, terrestre praelium committunt. Lysander, Lacedaemoniensis dux clarus occiditur. Pausanias dux alter insimulatus proditionis, in exsilium ducitur. Agesilaus, rex Lacedaemoniorum, Thebanos successu duplicis victoriae laetiores aggreditur, et superat. Ipse tamen Agesilaus graviter vulneratur. Conon Atheniensis dux Persici exercitus, Athenas reaedificat. Lacedaemones furtim castellum Arcadum repentina irruptione perfringunt. Arcades 123.0055A| juncto sibi Thebanorum auxilio, amissa furto bello repetunt. Archedamus dux Lacedaemoniorum, ibi vulneratur. Thebani dato parcendi signo, finem dedere certamini. Thebani, Lacedaemoniis ad alia bella conversis, tacito intempesta nocte Lacedaemonem veniunt; praecognito adventu hostium, armati senes, aevo confecti, adversus quindecim millia militum, vix centum homines in ipsis se portarum angustiis objecere. Superveniente juventute Lacedaemoniorum, aperto praelio Epaminondas dux Thebanorum, incautius dimicans, vulneratur. Cum de victoria suorum comperisset, scutum exosculatus remota manu qua vulnus occluserat, egressum sanguinis, ac mortis patefecit introitum. Iterum terribilis Gallorum inundatio juxta Anienem fluvium, et 123.0055B| quartum ab urbe lapidem consedit. Ubi atrocissimam pugnam Manlius Torquatus singulariter inchoavit. Titus Quintus dictator cruentissima congressione confecit. Iterum in bellum ruentes Galli a Caio Sulpitio dictatore superati sunt. Iterum se Galli per maritima loca diffuderunt, et a Marco Valerio Corvino occiso provocatore Gallo graviter trucidati sunt. Artaxerxes, qui et Ochus, post transactum in Aegypto maximum diuturnumque bellum, plurimos Judaeos in transmigrationem egit, atque in Hyrcania ad Caspium mare habitare praecepit. Cujus etiam belli tempestate transcurrens, et Sillodam opulentissimam Phoenices provinciae urbem delevit, et Aegyptum quamvis prius victus, tunc tamen subactam comminutamque ferro, Persarum 123.0055C| subjecit imperio. Demosthenes orator agnoscitur. Aristoteles philosophus praedicatur. Plato moritur.
[4512] Arses, Ochi filius, annos tres. Judaeorum pontifex maximus Jaddus clarus habetur, cujus frater Manasses templum in monte Garizim constituit. Speusippus moritur, cui succedit Xenocrates. In his diebus Alexander magnus, atrocissimus turbo totius orientis, nascitur. Anno ab Urbe condita quadringentesimo secundo, Alexander rex Epirotarum, Alexandri magni avunculus, trajectis in Italiam copiis maximo bello in Lucania victus atque occisus est. Anno ab urbe condita quadringentesimo, Philippus Amynthae filius, Alexandri pater, regnum Macedonum adeptus, viginti quinque annis tenuit: quibus hos omnes acerbitatum acervos, cunctasque 123.0055D| malorum moles struxit. Hic obses primum Thebanis datus a patre, per triennium apud Epaminondam imperatorem et philosophum, eruditus est. Hic rex sanctus cum Athenis bellum, gessit et vicit; Larissam urbem nobilissimam cepit; Thessaliam ambitione habendorum equitum invasit, et exercitu suo admiscuit. Cum Aruba Molossorum rege pactus, sororem ejus Olympiadem uxorem duxit. Qui Aruba dum imperium suum Macedonum affinitate se dilataturum putat, per hoc deceptus amisit; privatusque in exsilio consenuit. Philippus apud Matonam urbem ictu sagittae oculum perdidit, et prope totam Graeciam consiliis praeventam, viribus domuit; Cappadociam, capto per dolum rege, imperio Macedoniae 123.0056A| subdidit. Philippus fratres suos patri ex noverca genitos interficere aggressus, Olinthum urbem florentissimam, sanguine repleta, opibus hominibusque vacuavit, et abstractos inde fratres supplicio et neci dedit. Auraria loco in Thessalia, et argenti metalla in Thracia invasit. Philippus angustias Thermopylarum instructis copiis ingreditur, easque praesidiis emunit, Athenienses, Phocenses, atque Thessalos perdomuit. Byzantium a Pausania rege Spartanorum conditam, obsidione cinxit. Scythicum bellum totis viribus aggreditur. Viginti millia puerorum ac foeminarum Scythicae gentis capta. Pecorum magna copia abducta, auri argentique nihil repertum. Viginti millia nobilium equorum sufficiendo generi Macedoniam missa. Bello Triballico ita Philippus in 123.0056B| femore vulneratus est, ut per corpus ejus equus interficeretur. Hic postmodum die nuptiarum Cleopatrae filiae suae, cum inter duos Alexandros, filium generumque, contenderet, a Pausania nobili Macedonum adolescente in angustiis sine custodibus circumventus occiditur. Romani bellum Latinis rebellantibus intulerunt, Manlio Torquato et Decio Mure coss. in quo bello Decius occubuit; Manlius filium suum juvenem victorem occidit. Minutia virgo Vestalis ob admissum incestum, viva obruta in campo qui nunc Sceleratus vocatur. Trecentae septuaginta matronae damnatae, quae propinasse venena viris suis et sceleris consciae repertae sunt.
[4525] Darius, Arsami filius, annis sex; Alexander Philippi et Olympiadis filius, viginti aetatis annos 123.0056C| gerens, Macedonibus regnare coepit. Fabio magistro equitum Romanorum pugnam conserente, viginti millia Samnitum ceciderunt. Veturio et Posthumio consulibus, apud Caudinas furculas, Samnites victoria potiti, universum exercitum Romanorum turpiter captum, armis etiam vestimentisque nudatum sub jugum miserunt, sexcentis equitibus Romanis in obsidatum receptis. Papirio consule, Samnites victi sunt. Hunc Papirium inter caeteros duces tunc in Republica sua optimos, Romani delegerunt, qui Alexandri impetum sustineret. Demosthenes orator auro Persarum corruptus, ut Graeci ab imperio Macedonum deficerent, auctor exstitit. Alexander Athenienses metu mulctae solvit; Thebanos cum diruta civitate delevit; reliquos 123.0056D| sub corona vendidit; caeteras urbes Achaiae et Thessaliae vectigales fecit; Illyrios et Thracas bello domuit. Profecturus ad Persicum bellum, omnes cognatos ac proximos suos interfecit. In exercitu ejus fuerunt peditum triginta duo millia, equitum quatuor millia, naves centum et octoginta. Tam parva manu universum terrarum orbem aggredi ausus est. Primo ejus cum Dario rege congressu, sexcenta millia Persarum in acie fuere. Secundo Darii adventu timens Alexander angustias locorum, Taurum montem mira celeritate transcendit, et quingentis stadiis sub una die cursu transmissis, Tarsum venit. Ibique cum sudans in Cidnum praefrigidum amnem, descendisset, obriguit: contractuque nervorum 123.0057A| proximus morti fuit: Darius cum trecentis millibus peditum, et centum millibus equitum, in aciem procedit. Ingentibus utrinque animis pugna committitur; in qua ambo reges, et Alexander et Darius, vulnerantur. Persarum ibi tunc militum octoginta millia, equitum decem millia caesa, capta autem quadraginta millia fuere. Ex Macedonibus cecidere pedites centum et triginta, equites centum et quadraginta. In castris Persarum multum auri caeterarumque opum repertum. Inter captivos castrorum, mater et uxor eadem, soror et filiae duae Darii fuere. Quarum redemptionem Darius oblata etiam regni dimidia parte, non impetravit. Darius spe pacis amissa quadraginta quatuor millia peditum, et centum millia equitum, Alexandro apud Tarsum bello opponit. In 123.0057B| ferrum ruunt Macedones, raroque ullo praelio tantum sanguinis fusum est. Darius victus, persuasu suorum fugere compulsus, totusque Oriens in potestatem Macedonii cessit imperii. Alexander quatuor et triginta continuis diebus, castrorum praedam percensuit. Persipolim caput Persici regni confertissimam opibus totius orbis invasit. Darium cum propinquis suis vinctum compedibus aureis teneri comperisset, cum sex millibus equitum persequi statuit inventumque in itinere multis confossum vulneribus, ac mortuum, sepeliri in sepultura majorum praecepit. Tribus praeliis totidemque annis quinquies decies centena millia peditum equitumque consumpta, Alexander etiam Judaeam ingressus, favorabiliterque exceptus, Deo victimas immolat et pontificem templi 123.0057C| Jaddum honoribus plurimis prosequitur, Andromacho locorum custode dimisso. Sub Persarum regibus pontifices summi fuerunt, Josue, Joachim, Eliasiph, Joiada, Jonathan, Jaddus. Mansit autem Persarum regnum, quod interfecto Dario destructum est, annos ducentos triginta unum. Alexander post mortem Darii, annis quinque regnavit. Indiam ingressus, Nisam urbem adiit. Callisthenem philosophum sibique apud Aristotelem condiscipulum, cum plurimis aliis principibus, quod eum deposito salutandi more ut Deum non adoraret, occidit. Cum Poro Indorum rege cruentissimum bellum gessit. Porus multis vulneribus confossus, et captus, ob memoriam virtutis, in regnum restitutus est, multae gentes subactae periculosissimis praeliis. Indum flumen ingressus, Babylonem 123.0057D| celeriter rediit, ubi eum exterritarum totius orbis provinciarum legatio operiebatur: Carthaginensium, totius Africae civitatum, Hispanorum, Gallorum, Siciliae, Sardiniae: plurimae praeterea partes Italiae; ibique tricesimo secundo vitae, regni autem sui duodecimo anno, ministri insidiis veneni haustu periit. Post quem translato in multos imperio, Aegyptum Ptolomaeus, Lagi filius, tenuit; Macedonas Philippus, qui et Artheus frater Alexandri; Syriam et Babylonem, et omnia regna Orientis Seleucus Nicanor; Asiae regnavit Antigonus. Qui apud Danielem per quatuor hirci qui arietem conterit cornua designantur.
[4537] Ptolomaeus, Lagi filius, annis quadraginta 123.0058A| Graeci aestimantes, ne exsules recepta libertate, ut Alexander per epistolam jusserat, ultione meditarentur, a regno Macedonum defecerunt: bellumque Antipatro, cui Graecia sorte venerat, ingerunt. Bellum inter Antigonum et Perdiccam, cui Media minor sorte obvenerat, gravissimum oritur. Ptolomaeus Aegypti viribus Perdiccam acerbissimo bello aggressus, interfecit. Olympias mater Alexandri capta a Cassandro Cariae duce occiditur; Ptolomaeus et Cassander inita cum Lysimacho et Seleuco societate, bellum terra marique contra Antigonum, qui spe dominandi Herculem Alexandri filium, liberare simulabat, instruunt. Eo bello Antigonus cum filio Demetrio vincitur. Cassander Ptolomaeo in victoria particeps Herculem Alexandri filium, quatuordecim jam annorum, 123.0058B| cum matre occidendum curat. Ptolomaeus cum Demetrio navali praelio conflixit victusque in Aegyptum refugit. Hac victoria Antigonus elatus, regem secum Demetrio filio appellari jubet.
Quod exemplum omnes secuti, regum sibi nomen dignitatemque sumpserunt. Ptolomaeus et Cassander, caeterique alterius factionis duces, Seleucus quoque ex Asia majore epistolis se invicem confirmantes bellum adversus Antigonum communibus viribus struunt.
Eo bello Antigonus occisus est. Victores cum de praeda non convenirent, in duas factiones diducuntur, Seleucus Demetrio, Ptolomaeus Lysimacho et Cassandro jungitur.
Cassandro defuncto, Philippus filius succedit. Antipater 123.0058C| Thessalonicem matrem suam, Cassandri uxorem, manu sua transverberat. Alexander frater ejus, ob ultionem matris, bellum adversus fratrem instruit, et a Demetrio, cujus auxilium petierat, circumventus occiditur. Ptolomaeus et Seleucus et Lysimachus, iterum societate pacta, bellum adversus Demetrium transferunt. His comitem et belli socium se Pyrrhus rex Epiri jungit, Demetrioque Macedonia pulso, regnum Macedoniae Pyrrhus invasit. Lysimachus generum suum Antipatrum insidiantem sibi interfecit, filiumque suum Agathoclem perosus occidit. Seleucus decimo tertio Ptolomaei anno Syriae regnare coepit: Babyloniam expugnavit: Bactrianos novis motibus assurgentes perdomuit: transitum in Indiam fecit quae post mortem Alexandri excusso cervicibus 123.0058D| jugo praefectos ejus occiderat. Cum Andragatho duce multa et gravia praelia gessit, firmatisque conditionibus pacta pace discessit: a quo tempore Machabaeorum Hebraea historia Graecorum supputat regnum. A quo et Edisseni sua tempora computant. Antiochiam, Laodiceam, Seleuciam, Apamiam, Edessam, Beroeam, et Pellam urbes condidit: in easque urbes quas exstruxerat, Judaeos transfert, jus eis civium et municipalem ordinem, cum Graecis aequali honore concedens. Exstinctis jam triginta quatuor Alexandri ducibus, Lysimachus annos natus septuaginta quatuor, et Seleucus septuaginta septem bellum inter se conferunt. Ultimum hoc bellum Alexandri commilitonum fuit. Lysimachus 123.0059A| vel amissis vel interfectis ante quindecim liberis postremus occisus est. Seleucus postmodum, insistente Ptolomaeo, cujus sororem Lysimachus habuerat, insidiis circumventus, occisus est. Ptolomaeus Hierosolymis et Judaea in ditionem suam dolo redactis, plurimos captivorum in Aegyptum transtulit.
Judaeorum pontifex maximus Onias Jaddi filius, clarus habetur. Post quem religiosissimus ac piissimus pontifex Simon Oniae filius.
Post quem Eleazarus, frater ejus, filio ejus Onia parvo admodum derelicto. Hoc tempore Zeno Stoicus, et Menander comicus, et Theophrastus philosophus claruerunt. Pyrrhus rex Epirotarum et Macedoniae Tarentinis junctus, qui classem Romanam 123.0059B| praetereuntem invaserant, cum exercitu Romano et Levino consule pugnam iniit. Qui viginti elephantos usque ad id tempus Romanis invisos, in Italiam primus invexit.
[4570] Ptolomaeus Philadelphus, annis triginta octo. Sostratus pharum in Alexandria construxit. Ptolomaeus Judaeos qui in Aegypto erant, liberos esse permisit, et Eleazaro pontifici vasa sancta restituens, multa donaria in templum Hierosolymis transmisit. Septuaginta interpretes petiit, qui Scripturam sanctam in Graecum eloquium verterent. Tantae autem potentiae fuit, ut Ptolomaeum patrem vinceret. Habuit enim peditum infinita millia, equitum viginti millia, curruum duo millia, elephantos quos primus adduxit ex Aethiopia quadringentos. Judaeorum 123.0059C| pontificatum post Eleazarum avunculus ejus Manasses accepit. Aratus astrologus agnoscitur: atque argentei nummi primum Romae constituuntur. Amilcar, dux Carthaginensium, ab Hispanis in bello occisus est. Illyricum bellum atrocissimum cum Romanis gestum. Cisalpina Gallia a Romanis defecit. Commissoque praelio apud Aretium Atilius consul occisus est. Eodem anno diro miseram Urbem terruere prodigia. Namque in Piceno fluvio sanguis effluxit, et apud Thuscos coelum ardere visum, et Arimini nocte multam lucem claram obfulsisse ac tres lunas distantibus coeli regionibus exortas apparuisse. Flaminius consul, contemptis auguriis, cum Gallis et conflixit et vicit. Annibal Poenorum imperator patri Amilcari, cum esset novem annis natus, juravit se Romanis 123.0059D| nunquam amicum futurum. Pyrenaeos montes transgressus inter ferocissimas Gallorum gentes ferro viam aperuit: et nono demum die a Pyrenaeo ad Alpes pervenit, atque invias rupes igni ferroque rescidit, quintoque die cum maximo labore ad plana pervenit: cum Scipione consule praelium commisit. Ipse Scipio ibi graviter vulneratus, per Scipionem filium admodum praetextatum, qui post Africanus dictus est, ab ipsa morte liberatus evasit. Sempronius consul similiter cum eo congressus, pene solus evasit. Annibal violentia frigoris, vigiliarum ac laboris, oculum amisit. Ad Thrasymenum lacum, Flaminio consule occiso, Romanus exercitus funditus trucidatus est. Apud Cannas Appuliae vicum Lucius 123.0060A| Aemilius Paulus, et P. Terentius Varro consules, contra Annibalem missi, omnes pene Romanae spei vires perdiderunt: quadraginta et quatuor millia Romanorum interfecta. Consul Aemilius Paulus occisus; Varro consul cum quinquaginta equitibus fugit; consulares et praetorii viri viginti interfecti; senatores capti vel occisi triginta; nobiles viri trecenti, pedestrium militum quadraginta millia, equitum ter mille quingenti. Usque adeo ultima desperatio Reipublicae apud residuos Romanos fuit, ut senatores derelinquendam Urbem putarent, nisi Cornelius Scipio tribunus tunc militum, idem qui postea Africanus, districto gladio deterruisset, ac potius pro patriae defensione in sua verba jurare coegisset, Claudius Marcellus Annibalis exercitum 123.0060B| praelio fudit. Centenius Penula centurio ab Annibale cum octo millibus millium caesus. Cneius Fulvius praetor victus. Annibal ad Anienem fluvium tribus millibus ab Urbe, cum Cn. Fulvio et Sulpitio consulibus pugnam commissurus, subito imbre et grandine mistae nubibus effuso, territus in castra refugit. Tuncque dixisse fertur: potiundae sibi Romae modo voluntatem non dari, modo potestatem. Scipiones duo fratres in Hispania Asdrubalem Poenorum imperatorem gravissimo bello oppresserunt. Idem Scipiones ambo e fratre Asdrubalis in Hispania interfecti sunt; a Qu. Fulvio Capua capta est. Scipio annos natus viginti quatuor, imperium in Hispania proconsulare sortitus est, pro patre et patruo ibi occisis. Magonem fratrem Annibalis captum cum 123.0060C| caeteris Romam misit. Scipio Poenorum ducem Asdrubalem vicit, et castris exuit. Universam Hispaniam a Pyrenaeo usque ad Oceanum in provinciam redegit. Consul cum Licinio Crasso creatus, in Africam transiit.
Annonem Amilcaris filium ducem Poenorum interfecit. Asdrubal imperator Carthaginem profugus venit. Annibal in Italia Fluvium proconsulem cum undecim tribunis interfecit. Marcellus consul cum Annibale triduo continuo dimicavit. Primo die, pari pugna discessum est; sequenti, victus consul; tertio, victor Annibalem fugere in castra compulit. Fabius Maximus consul, Tarentum quae a Romanis desciverat, cepit: ibique ingentes copias Annibalis, cum ipso duce ejus Carthalone delevit; Claudius 123.0060D| Marcellus consul ab Annibale cum exercitu occisus est. Annibal utrumque consulem Marcellum et Crispum insidiis circumventos interfecit; Asdrubal frater Annibalis a Marco Livio et Claudio Nerone consulibus praeventus, cum omni exercitu suo in Italia interfectus est. Annibali caput fratris sui Asdrubalis ante castra ipsius projectum. Sempronius consul cum Annibale congressus, et victus, Romam refugit. Annibal post tredecim annos redire in Africam, jussus obsessis Carthaginensibus subvenire, flens reliquit Italiam, omnibus Italici generis militibus qui sequi nollent interfectis, Carthaginem venit, colloquium Scipionis petit: ubi cum se diu attoniti admiratione mutua suspexissent, infecto pacis negotio, 123.0061A| praelium consertum est. Inde Annibal cum paucis inter tumultum clapsus, Adrumentum confugit. Carthaginensibus pax per Scipionem concessa, naves plusquam quingentae incensae. Scipio triumphans Urbem ingressus, quam, Terentius comicus ex nobilibus Carthaginensium captivis pileatus, quod insigne indultae sibi libertatis fuit triumphantem post currum secutus est. Punicum bellum secundum finitum, quod gestum est annis sexdecim.
[4588] Ptolomaeus Evergetes frater superioris regis annis viginti sex, qui inde Evergetes ab Aegyptiis est vocatus, quia capta Syria a Cilicia, et propemodum universa Asia, inter innumera argenti pondera ac vasa pretiosa, etiam deos eorum quos Cambyses, capta Aegypto, in Persas portaverat, retulit 123.0061B| Judaeorum pontifex Onias, Simonis justi filius, clarus habetur. Cujus item filius Simon non minori gloria fulget. Sub quo Jesus filius Sirach Sapientiae librum componens, quem Panaretum vocat: etiam Simonis in eo fecit mentionem. Flaminius proconsul, Philippum regem et cum eo Thracas, Macedones, Illyrios, multasque praeterea gentes, quae in auxilium ejus venerant, bello subegit. Antiochus rex Syriae bellum contra populum Romanum instruens, in Europam transivit ex Asia. Annibal exhiberi Romam a senatu jussus, clam ex Africa profectus, ad Antiochum migravit: quem cum apud Ephesum invenisset cunctantem, mox in bellum impulit. Scipio Africanus inter caeteros legatos ad Antiochum missus, etiam cum Annibale colloquium 123.0061C| familiare habuit: sed infecto pacis negotio, ab Antiocho discessit. Commissoque bello, a consule Glabrione superatus Antiochus vix cum paucis fugit e praelio. Iterum Scipio Africanus habens in auxilio Eumenem Attali filium, adversus Annibalem, qui tunc Antiochi classi praeerat, bellum navale gessit. Antiochus, victo Annibale atque in fugam acto, simulque omni exercitu amisso, pacem rogavit, filiumque Africani (incertum quando ceperit) ultro remisit. Annibal apud Prusiam Bythyniae regem cum a Romanis reposceretur, veneno sese necavit.
Philippus rex, qui legatos populi Romani interfecerat, propter Demetrii filii sui, quem legatum miserat, verecundissimas preces, veniam meruit: eumdem Demetrium continuo velut Romanis amicum, 123.0061D| fratremque ipsius, veneno necavit. Scipio Africanus ab ingrata sibi Urbe diu exsulans, apud Amiternum oppidum morbo periit. Lepido et Mucio consulibus, Basternarum gens ferocissima, auctore Perseo Philippi filio praedarum spe sollicitata, et transeundi Histri fluminis facultate, sine ulla pugna vel aliquo hoste deleta est. Nam tunc forte Danubius, qui et Hister, crassa glacie superatus, pedestrem facile transitum patiebatur, enormitate igitur ponderis et concussione gladientium concrepante gelu, se glacialis crusta dissolvit, universumque in mediis gurgitibus victa et comminuta destituit. Vulcani insula, quae ante non fuerat, repente in mari orta est. 123.0062A| Gracchus Tiberius Sempronius, apud Viennam urbem Galliae, in Hispaniam ulteriorem transiens, Platomam miro opere construxit, et pontem super Rhodanum ab utroque littore castris miro opere fundatis superduxit. P. Licinio Crasso, C. Cassio Longino coss. Macedonicum bellum gestum: in auxilio Romanorum tota primum Italia, deinde Ptolomaeus rex Aegyti, et Ararathes Cappadociae, Eumenes Asiae, Massinissa Numidiae fuerunt: Perseum Demetrii Philippi filium, et Macedones secuti sunt: Thraces cum rege Chesi et universi Illyrii cum rege Gentio commisso praelio victi fugere Romani. Sequente pugna, pene pari clade in hiberna discessum est. Deinde Perseus multis praeliis exercitu Romano profligato, in Illyricum transiit. Praesidium Romanorum 123.0062B| expugnavit: ubi magnam multitudinem Romanorum partim occidit, partim sub corona vendidit, partim secum in Macedoniam duxit. Sed postea a L. Aemilio Paulo victus et captus, in triumpho cum filiis ante currum actus, apud Albam in custodia defecit. Filius ejus junior fabricam aerariam ob tolerandam inopiam Romae didicit: ibique consumptus est.
[4614] Ptolomaeus Philopator, filius Evergetis, annis decem et septem. Hic praelio victis Judaeis numero sexaginta armatorum millium, bellum adversus Antiochum regem Syriae sumit: et victo Philopatore Judaeam sibi sociavit. Judaeorum pontifex Onias, filius Simonis, insignis habetur, ad quem Lacedaemoniorum rex Arrius legatos mittit: Claudius Marcellus 123.0062C| Syracusas florentissimam urbem Siciliae cepit. Scipio alter Africanus ultro se militatarum in Hispania obtulit: profectusque magnas strages gentium dedit. Tertium Punicum bellum exortum. Proconsules profecti in Africam, cum jam senatus Carthaginem delendam censuisset, Carthaginenses jussi, arma et naves tradiderunt. Postmodum procul a mari residentes, dolorem ad desperationem contulerunt, duosque duces Asdrubales creaverunt: et propter inopiam ferri, arma aggressi facere, auri argentique metallis suppleverunt. Carthaginis situs fuisse hujusmodi dicitur: Viginti duo millia passuum muro amplexa, tota pene mari cingebatur, absque faucibus quae tribus millibus aperiebantur. Is locus murum viginti pedes latum habuit saxo quadrato in altitudinem 123.0062D| cubitorum quadraginta. Arci urbis Byrsae nomen erat: paulo amplius quam duo millia passuum tenebat. Ex una parte murus communis est urbis et Byrsae, imminens mari. Primum ab hac consules repulsi: deinde ab Scipione intra muros hostes repulsi. Asdrubal imperator, Massinissae regis Numidiae nepos subselliorum fragmentis in curia a suis propter suspicionem proditionis occisus est. Scipio suprema sorte Carthaginem delere molitus: dum continuis sex diebus noctibusque pugnatur, ultima Carthaginenses desperationem traxit, rex Asdrubal alter se ultro dedit. Transfugae qui Aesculapii templum occupaverant, voluntario praecipitio dati, igni consumpti 123.0063A| sunt. Uxor Asdrubalis se duosque filios secum in medium jecit incendium: eumdem nunc mortis exitum faciens novissima regina Carthaginis, quem prima fecerat. Ipsa civitas septemdecim continuis diebus arsit, omni murali lapide in pulverem comminuto, septingentesimo post anno quam condita est.
[4631] Ptolomaeus Epiphanes, filius Philopatoris, annos viginti quatuor. Hujus tempore gesta sunt quae secundi libri Machabaeorum continet historia. Onias sacerdos assumptis Judaeorum plurimis, fugit in Aegyptum, et a Ptolomaeo honorifice susceptus, accepta ea regione quae Heliopoleos vocabatur, et concedente rege, templum exstruxit in Aegypto simile templo Judaeorum, quod permansit usque ad imperium 123.0063B| Vespasiani, annis ducentis et quinquaginta. Sub occasione igitur Oniae pontificis, infinita Judaeorum examina in Aegyptum confugerunt. Quo tempore et Cyrene eorum multitudine repleta est, pugnantibus contra se magno Antiocho et ducibus Ptolomaei, posita in medio Judaea in contraria studia scindebatur, aliis Antiocho, aliis Ptolomaeo faventibus. Haec autem vel Oniae vel caeteris fuit causa Aegyptum petendi. Consule Mummio, Corinthus urbs opulentissima, quippe quae velut officina omnium artificum et artificiorum, et emporium commune Asiae atque Europae fuerit, expugnata et subversa est. Plurima itaque parte populi ferro flammisque consumpta, reliqua sub corona vendita est urbs incensa, muri funditus diruti: muralis lapis in pulverem 123.0063C| redactus, praeda ingens erepta est. Sane cum propter multitudinem et varietatem statuarum simulacrorumque in illo civitatis incendio, permista in unum auri, argenti, atque aeris omniaque simul metalla fluxissent, novum genus metalli factum est. Unde usque hodie sive ex ipso, sive ex imitatione; ipsius aes Corinthium et Corinthia vasa dicuntur. Viriatus in Hispania, genere Lusitanus, homo pastoralis et latro, primum infestando vias, vastando provincias, maximo terrori Romanis fuit: Ventidium praetorem cum omni exercitu fugavit: Caium similiter multis praeliis fractum; Claudium cum magna instructura belli pepulit: trabeas, fasces, caeteraque insignia Romana in montibus suis tropaea suspendit. Sic per quatuordecim annos, cum Romanos 123.0063D| duces atque exercitus prostravisset, insidiis suorum interfectus est. Androgynus Romae visus, jussu aruspicum in mare mersus est. Pestilentia tanta exorta, ut ministri faciendorum funerum primum non sufficerent, deinde non essent, magnae domus, vacuae vivis plenae mortuis remanserunt: largissimae introrsum haeretitates, et nulli penitus haeredes. Puer Romae ex ancilla natus quadrupes, quadrimanus, oculis quatuor, auribus totidem, natura viri duplex. Scipione Africano consule, Numantia in citeriore Hispania, Numantini quoque cuncti pariter ferro veneno atque igne consumpti sunt. Scipio Thiresum quemdam Celticum principem consuluit. Qua ope Numantia, aut prius invicta claruisset, aut post 123.0064A| fuisset eversa. Thiresus respondit, concordia invicta, discordia exitio fuit. Ptolomaeus sororem suam stupro cognitam, ac deinde in matrimonium receptam, novissime turpius quam duxit abjecit. Privignam suam, hoc est filiam sororis et conjugis, conjugem ascivit. Filium suum quem ex sorore susceperat, necnon et filium fratris occidit. Quamobrem tantis incestis parricidiisque exsecrabilis, ab Alexandrinis regno pulsus est. Antiochus non contentus Babylonia atque Ecbatana, totoque Mediae imperio, adversus Phraartem Parthorum regem congressus et victus est. Habuit enim in exercitu suo centum millia armatorum, ducenta millia et amplius calonum atque lixarum, immista scortis et histrionibus. Parthorum igitur viribus oppressus interiit.
123.0064B| [4655] Ptolomaeus Philometor, annis triginta quinque. Aristobulus natione Judaeus peripateticus philosophus cognoscitur. Qui etiam Philometori Ptolomaeo explanationum in Moysem commentarios scripsit. Attalus, Eumeni filius, moriens testamento populum Romanum imperio Asiae succedere haeredem jussit. Licinius Crassus consul adversus Aristonicum Attali fratrem, qui traditam per testamentum Romanis Asiam pervaserat, cum instructissimo missus exercitu: praeterea a magnis regibus, hoc est, Nicomede Bithyniae, Mithridate Ponti et Armeniae, Ariarathe Cappadociae, Philemene Paphlagoniae, eorumque maximis copiis adjutus, conserto bello victus est: et circumventus ab hostibus pene captus esset, nisi virgam qua erat usus ad equum, in oculum 123.0064C| Thracis impegisset. Barbarus cum ira et dolore exarsisset, propterea latus Crassi gladio transverberavit: ita excogitato genere mortis, effugit et decus et servitutem. Perpenna consul Aristonicum recenti victoria feriatum, improviso bello in fugam vertit, et urbem ad quam confugerat obsidione cinctam ad deditionem coegit. Aristonicus Romae jussu senatus strangulatus est. Seleucus cognomento Philometor, undecim annis regnavit in Syria. Seleuci temporibus Heliodorus missus a rege ad exspoliandum aerarium templi, divinitus flagellatus repellitur. Cui succedit Antiochus, qui appellatus est Soter: deinde Antiochus, qui appellatus est Theos, id est Deus: deinde Antiochus Epiphanes. Hic ingressus est Aegyptum, et constituit bellum adversum Ptolomaeum 123.0064D| regem Aegypti. Hic Judaeorum legem impugnat omniaque sordibus idolorum complens, in templo Dei Jovis Olympii simulacrum ponit. Sed et in Samaria super verticem montis Garizia, Jovis Peregrini delubrum aedificat, ipsis Samaritanis, ut id faceret, precantibus. Verum Mathathias sacerdos leges patrias vindicat, adversus Antiochi duces arma corripiens; unde ortum martyrium sanctorum Machabaeorum septem fratrum nimis venerabile, in quorum honore Viennensis Ecclesia fundata est.
Onias summus pontifex habetur, cujus frater Jason, praeripiens summum sacerdotium, permittente Antiocho, legitima civium jura destituens; sub ipsa arce gymnasium constituit, et Ephoebiam 123.0065A| Hierosolymis. Quo post triennii tempus in Ammanitem regionem expulso, Menelaus frater Simonis de tribu Benjamin principatum sacerdotii obtinuit. Cujus impia factione, pius Onias pontifex per Andronicum peremptus est. Quem propterea rex Antiochus purpura exutum eodem loco, quo in Oniam impietatem commiserat, jussit vita privari. Menelaum vero Antiochus Eupator, postmodum Antiochi filius de turri quinquaginta cubitorum dejici jussit: talique morte justissime damnatus est. Mathathia sacerdote defuncto, Judas Machabaeus ducatum Judaeorum suscepit, anno centesimo et quadragesimo sexto regni Graecorum. Qui mox Antiochi duces de Judaea expellens, et templum ab idolorum imaginibus emundans, patrias leges post triennium 123.0065B| suis civibus reddidit. Antiochus Persipolin nobilissimam et copiosissimam civitatem spoliare cupiens, multitudine ad arma concurrente, in fugam versus est: et coelesti eum judicio perurgente, dum acceleraret iter, ut Hierosolymam congeriem sepulcri Judaeorum faceret, insanabili plaga percussus, homicida et blasphemus miserabili obitu vita functus est. Cui successit Antiochus Eupator ejus filius: et post duos annos, id est anno centesimo et quinquagesimo uno regni Graecorum, regnavit Demetrius Seleuci filius. Hic constituit Alchimum impium in sacerdotio, Juda Machabaeo in bello pro legibus patriis et populo Dei pugnante occiso: et anno centesimo et quinquagesimo quarto Alchimo miserabiliter mortuo, omnium favore, Jonathae principatus 123.0065C| et sacerdotium decernitur.
[4690] Ptolomaeus Evergetes annis octo et viginti. Jonathas, Judaeorum dux et pontifex, cum Romanis et Spartiatis amicitias facit. Hic summa industria sacerdotio administrato octodecim annis, Triphone occiditur, fraterque ejus Simon in sacerdotium assumitur, anno regno Evergetis septimo. Scipio Africanus exanimis in cubiculo suo repertus, uxoris suae Semproniae Gracchorum sororis dolo necatus. Cujus vigor et modestia in urbe Romana sic valuit, ut eo vivo neque sociale neque civile bellum posse existere crederetur. L. Caecili Metello, et Qu. Titio Flaminio consulibus, Carthago in Africa restitui jussa, duodecimo demum anno quam fuerat eversa, et deductis civium Romanorum familiis quae eam incolerent, 123.0065D| restituta et repleta est, Fabio consule. Bitoito regi Arvernorum Galliae civitatis bellum maximo instructu comparanti, paucitas Romanorum occurrit, ut vix ad escam canibus quos in agmine habebat, sufficere posse Bitoitus jactaret. Qui cum sibi ad transferendas copias unum pontem Rhodani parum esse intelligeret, alium compactis lintribus catenisque connexum super stratis confixisque tabulis instruxit. Conserta pugna, victi Galli, conversi in fugam, coacervatis inconsulte hominibus, praepropero transitu pontis vincula ruperunt, ac mox cum ipsis lintribus mersi sunt. Qu. Martius consul, Gallorum gentem sub radice Alpium sitam bello aggressus est. Qui cum se Romanis copiis circumseptos 123.0066A| viderent, occisis conjugibus ac liberis, in flammas sese projecerunt. Qui vero praeoccupantibus Romanis, peragendae mortis suae copiam non habuerunt, alii ferro, alii suspendio, alii abnegato cibo sese consumpserunt: nullusque omnino vel parvulus superfuit, qui servitutis conditionem tolerarit. Jugurtha, Micipsae Numidarum regis adoptivus filius haeresque inter naturales ejus filios factus, cohaeredes suos Hiemsalem occidit, Adherbalem bello victum Africa expulit. Calpurnium consulem adversum se missum pecunia corrupit, et ad turpes conditiones pacis adduxit. Romam idem veniens, omnibus pecunia aut corruptis, aut attentatis, seditiones dissensionesque permiscuit. Quam cum ingrederetur, infami satis notavit elogio, dicens: Urbem venalem et 123.0066B| mature perituram, si emptorem invenerit. Idem tandem cruentis bellis a Romanis superatus, Boccho Maurorum regi se sociavit: commissaque pugna una cum Romanis Mario consule Bocchus, et Jugurtha fugerunt; inde nonaginta millia armatorum vincentibus Romanis usque ad internecionem caesa. Bocchus in pretium pacis Jugurtham dolo captum, catenisque obstrictum, per Syllam legatum misit ad Marium: qui in triumpho ante currum cum duobus filiis suis actus, et mox in carcere strangulatus est. Mithridates rex Parthorum, sextus ab Arsace, victo Demetrii praefecto, Babyloniam urbem finesque ejus universos victor invasit. Omnes praeterea gentes, quae inter Hydaspem fluvium et Indum jacent, subegit: ad Indiam quoque cruentum 123.0066C| extendit imperium. Demetrium ipsum secundo sibi bello occurrentem vicit et cepit. Quo capto, Deodatus quidam cum Alexandro filio regnum ejus et regium nomen usurpavit. Qui postea ipsum Alexandrum filium, quem participem periculi in pervadendo regno habuerat, ne in obtinendo consortem haberet, occidit. Lucius consul in Gallia Tiburtos usque Oceanum persecutus, insidiis circumventus occiditur. A Scipione consule capta urbe Gallorum Tolosa centum millia pondo auri et argenti centum decem millia e templo Apollinis suscepit. Quae cum ad Massiliam amicam populo Romano urbem misisset cum praesidiis, interfectis clam custodibus cuncta per scelus furata fuisse narrantur. Manlius et Q. Caepio coss. adversus Cimbros et Teutonas 123.0066D| et Teugurinos et Ambranos Galliarum Germaniarumque gentes missi, provincias sibi Rhodano fluvio medio diviserunt. Ubi inter se gravissima invidia et contentione decertantes cum magna ignominia et periculo Romani nominis victi sunt. Ita ut ex omni penitus exercitu decem tantum homines, qui miserum nuntium reportarent, superfuisse referantur. Hostes ingenti praeda potiti, nova quadam atque insolita exsecratione, cuncta quae ceperant pessumdederunt. Mario quarto consule cum in provincia Viennensi juxta Isariae Rhodanique flumina, ubi in sese confluunt, castra posuisset, Teutones, Cimbrii, Teugurini cum tribus agminibus Italiam petere destinassent, periculosissimo praelio a Romanis victi sunt. 123.0067A| Romae P. Malleolus annitentibus servis matrem suam interfecit. Damnatus parricidii insutusque in culeum, et in mare projectus est: in tantoque facinore Romani supplicium singulare sanxerunt. Sexto consulatu C. Marii status Romani imperii ita labefactatus est, ut pene usque ad extremum intestina clade conciderit. Metellus Numidicus, vir primarius, factione Marii a Glaucia praetore et Saturnino tribuno innocens damnatus, in exsilium cum totius urbis dolore discessit. Postmodum Saturninus et Saufeius et Labienus, cum jam praelium in foro commisissent, cogente Mario in curiam confugerunt, ibique per equites Romanos, effractis foribus, occisi sunt. Glaucia et Dolabella Saturnini frater interfecti. Rutilius quoque vir integerrimus, 123.0067B| qui adeo fidei atque innocentiae constantia usus est, ut die sibi ab accusatoribus dicta, usque ad cognitionem neque capillum barbamque deposuerit, neque sordida veste humilive habitu suffragatores conciliarit, inimicos permulserit, judices temperarit, cum evidenti oppugnaretur calumnia, perjurio judicum condemnatus, Smyrnam commigrans litterarum studiis intentus consenuit. Sexto Julio Caesare et Lucio Martio consulibus, intestinis causis, Sociale bellum totam commovit Italiam. Post Simonem fratrem Jonathae, Joannes filius ejus in summum sacerdotium constituitur. Hic adversum Hircanos bellum gerens, Hircani nomen accepit, et a Romanis jus amicitiae postulans, decreto senatus inter amicos relatus est. Samariam, quae nostro tempore 123.0067C| Sebaste vocatur, ad quam Ptolomaeus qui patrem ejus dolo peremerat, et matrem ejus vinculis constrinxerat, confugium fecerat, obsidione captam solo coaequavit: quam postea Herodes instaurans, Sebasten in honorem Augusti appellari voluit.
Ptolomaeus Phiscon, qui et Soter, annos septemdecim. Cicero Arpini nascitur, matre Helvina, patre equestris ordinis ex regio Wolscorum genere. Prodigia dira apparendo Romanam urbem moestam Sociali bello terruerunt. Nam sub ortu solis globus ignis a regione septentrionis cum maximo coeli fragore emicuit. Apud Attatinos cum panes frangerentur, cruor e mediis panibus, quasi e vulneribus, fluxit. Per septem dies continuos grando lapidum, 123.0067D| immistis etiam testarum fragmentis, terram latissime verberavit. Hiatu terrae flamma prorupit, quae usque ad coelum extendi visa est. Cneius Pompeius praetor cum Picentibus jussu senatus, bellum gessit, et victus est. Similiter Julius Caesar Samnitum pugna victus, caeso fugit exercitu. Postea contractis undique copiis, multa hostium millia Samnitum et Lucanorum interfecit. Cumque ab exercitu imperator appellatus est, senatus saga, hoc est vestem moeroris quam exorto Sociali bello sumpserat, ac spe arridente deposuit, atque antiquum togae decorem recuperavit. Cn. Pompeius Piscentes gravi praelio fudit, qua victoria senatus laticlavia et caetera dignitatis insignia recepit. Sociali bello necdum 123.0068A| finito, Romae primo bellum civile commotum est. Eodemque anno ab Urbe condita sexcentesimo sexagesimo secundo, Mithridaticum bellum coeptum est, quod triginta annis, vel, sicut aliqui scribunt, quadraginta gestum est. Mithridates igitur rex Ponti atque Armeniae multis praeliis a Romanis superatus, novissime cum Castor ejus praefectus, qui Fanagorio praeerat, interfectis amicis regis, arcem occupasset, quartuorque filios ejus ad praesidia Romana transmisisset, accensus ira, in scelera tandem exarsit, ut in plures amicos suos, et Exipodram filium suum, aliumque Macarem interficeret. Pharnaces, exemplo fratrum territus, exercitum ad persequendum se missum sibi conciliavit, et mox adversus patrem duxit. Mithridates diu ex altissimo muro filium frustra 123.0068B| precatus, ubi inexorabilem vidit, moriturus exclamasse fertur: Quoniam Pharnaces, inquit, mori jubet, vos, si estis, dii patrii, precor ut quandoque et ipse hanc vocem a liberis suis audiat. Statimque descendens ad uxores, pellices ac filias suas, venenum omnibus dedit. Quod cum ipse novissimus hausisset, nec tamen propter remedia, quibus vitalia sua adversus noxios succos saepe obstruxerat, veneno confici posset, frustraque spatiaretur, si quo tandem modo infuso pestis per venas agitatione corporis acta discurreret, Gallum, quemdam militem, jam fracto muro discurrentem, invitavit, eique jugulum praebuit: annosque natus duo et septuaginta hunc exitum vitae habuit. Tullio Cicerone et Caio Antonio consulibus, Pompeius, occisi Mithridatis 123.0068C| nuntio accepto, Syriamcoelem, et Felicem bello aggressus, Itureos Arabasque perdomuit, urbemque eorum, quam Petram nominant, cepit. Hinc ad Judaeos atque ad Hierosolymam urbem eorum Gabinium cum exercitu mittit. Quibus tunc Aristobolus expulso fratre Hircano primus ex sacerdote anno uno rex praeerat. Post quadringentesimo octogesimo tertio anno Babyloniae captivitatis, postquam regnavit Janeus cognomento Alexander, septem et triginta annis, qui pontificatum quoque administrans, crudelissime civibus praefuit. Ipse quoque Pompeius continuo post Gabinium subsecutus, et a patribus urbe susceptus, sed a plebe muro templi repulsus, in expugnationem ejus intendit: id non solum natura loci, verum etiam ingentibus muris fossaque 123.0068D| maxima munitum, cum alias aliis legionibus dies noctesque succedere sine requie cogeret, vix tertio mense expugnavit. Tredecim millia ibi Judaeorum caesa narrantur. Caetera multitudo in fidem venit. Pompeius muros civitatis everti, aequarique solo imperavit, aliquantos principes Judaeorum securi percussit: Hircano sacerdotium restituit. Aristobulum captivum Romam duxit. Mansitque in pontificatu Hircanus post mortem Alexandrae matris, quae post Alexandrum conjugem regnaverat in Judaeis, annis circiter triginta et quatuor. Hircano etenim in pontificatu successit Aristobolus anno uno, post quem Janeus, cognomento Alexander. Mortuo Alexandro, regnavit Alexandra uxor ejus. Post cujus 123.0069A| mortem Aristobulus et Hircanus filii ejus inter se de imperio dimicantes, occasionem praebuere Romanis ut Judaeam invaderent. Ut diximus, Pompeius, Hierosolyma capta urbe et templo reserato, usque ad Sancta sanctorum accedit, victumque Aristobulum secum abducit, pontificatum Hircano confirmat: quem tenuit, ut diximus, triginta et quatuor annis. Pompeius Antipatrum Herodis Ascalonitae filium procuratorem Palestinae facit. Pompeius bellum Orientis, cum viginti et duobus regibus se gessisse pro concione narravit. His diebus conjuratio Catilinae adversus patriam in urbe habita, ac prodita: quam historiam agente Cicerone Sallustius describit. Virgilius Maro in pago qui Andes dicitur, haud procul a Mantua, nascitur. Poeta quoque Lucretius 123.0069B| nascitur qui postea sese furore amatorio interfecit.
[4735] Ptolomaeus, qui et Alexander, annis decem. Hujus anno septimo Syria in Romanam ditionem cessit, capto Philippo a Gabinio.
[4745] Expulsus regno Ptolomaeus Phiscon per matrem Cleopatram, in Cyprum secedit. Regressus de fuga regnum obtinuit annis novem, quia Alexandrum, qui ante eum fuerat, ob interfectionem matris cives pepulerant.
[4745] Ptolomaeus Dionysius, annis triginta. Apollodorus, praeceptor postmodum Augusti, clarus habetur. Lege Vatinia Caesari Julio tres provinciae cum legionibus septem in quinquennium datae sunt, Gallia Transalpina, et Cisalpina, et Illyricus. Galliam 123.0069C| Comatam postea senatus adjecit. Helvetiorum animos, fortissimae Gallorum omnium gentis, ea vel maxime causa quod perpetuo pene cum Germanis bello altercabantur, a quibus Rheno tantum flumine dirimuntur, Orgeta rex, princeps gentis, spe totas invadendi Gallias, in arma accenderat. Quo caeteri optimates correpto et ad mortem coacto, conjuratione facta exustis vicis ac domibus suis, nec quod desiderium ex spe revertendi foret, profecti sunt. Horum fuit, cum primum progressa est omnis multitudo Helvetiorum, Tulingiorum, Latobagum, Raucarum et Bogiorum utriusque sexus, ad centum quinquaginta septem millia hominum. Quos cum apud Rhodanum fluvium obvios Caesar habuisset, magno difficilique bello bis vicit. Ex iis quadraginta et septem 123.0069D| millia in bello ceciderunt, caeteros ad deditionem coegit. Iterum Caesar incredibiles Germanorum copias, quibus praeerat Ariovistus rex, apud Sequanicos vicit. Fuerunt autem in exercitu Ariovisti Arudes, Marcumunes, Tributii, Vangiones, Nemetes, Seduces et Suevi. Iterum Belgarum gens, quae tertia pars Galliarum est, adversus Caesarem exarsit. Quarum distributim copia fuit. Bellovaci, qui caeteris numero et virtute praestare viderentur, habuere lectissima sexaginta millia armatorum. Suessiones ex duodecim oppidis quinquaginta millia; Nervii, quorum adeo indomita feritas erat, ut nunquam in id temporis mercatores ad se permiserint vina caeteraque venialia deferre, quibus inducta jucunditas torporem 123.0070A| virtutis afferret, similiter habuerunt quinquaginta millia. Atrebates et Ambiani, decem millia; Morini viginti quinque millia; Menapii, novem millia; Caleti decem millia; Velocasses et Veromandi, aeque decem millia; Aduatuci, decem et octo millia; Condursci, Eberones, Cerosi, Cemani, qui uno nomine Germani vocantur, quadraginta millia. Ita referuntur fuisse ducenta septuaginta duo millia armatorum lectissima. His repente silva erumpentibus exercitus Caesaris aggressus, hortatu ducis ita restitit, victosque ad internecionem pene delevit. Caesar Galba cum legione duodecima ad Beragros Sedunosque misit, qui cum hiemandi causa in vico Beragrorum, cui nomen erat Octodorus, consedisset, circumseptus a Gallis est. Qui ex montibus effusi, castra imperfecta saxisque telisque 123.0070B| onerant. Sed Romanis portis erumpentibus amplius quam triginta millia barbarorum ceciderunt. Veneti caeterique confines Sevios sibi ad bellum asciscunt, Osismos, Lixovias, Namnetes, Ambibaritos, Morinos, Diablintes et Menapios auxilia quoque a Britannia arcessunt. Contra hos Caesar naves longas aedificari in Ligere fluvio jubet, per quem in Oceanum deducitur. Navali praelio conserto, incensae naves hostium, interfectis iis qui pugnaverant Gallis, reliqui omnes sese dediderunt. Sed Caesar maxime ob injuriam legatorum suorum, cunctis principibus per tormenta interfectis, reliquos sub corona vendidit. Titus etiam Sabinius Aulercos, Eburonices, Luxoviosque, qui primates suos, quod auctores belli suscitandi esse nollent, interfecerant, eruptione facta 123.0070C| incredibili caede delevit. Oppidum Sauciatum in Aquitania expugnatum. Ex Aquitaniis et Cantabris, quinquaginta millia caesa. Germani, qui Rhenum cum immensis copiis transmiserant, usque ad internecionem deleti. Quorum numerus fuit ad quadringenta et quadraginta millia. Inde Caesar in Germaniam facto ponte transgreditur. Sicambros et Ubios obsidione liberat. Suevos, maximam et ferocissimam gentem, quorum esse centum pagos et populos multi prodidere, totamque Germaniam adventu suo terret. Mox in Galliam reciso ponte concedit. Inde ad Morinos venit, unde in Britanniam proximus et brevissimus transitus est. Navibus circiter onerariis atque actuariis octoginta praeparatis, in Britanniam transvehitur, ubi acerba pugna fatigatur. Inde adversa 123.0070D| tempestate correptus, plurimam classis amisit partem. Regressus in Galliam, sexcentenas naves utriusque commodi fieri imperavit, quibus iterum in Britanniam primo vere transvectus est. Tridentum, firmissimam civitatem, datis quadraginta obsidibus et Cassobellum, oppidum inter duas paludes situm, tandem gravi pugna cepit. In deditionem Britannos accipiens, in Galliam revertitur. Treveri, Eburonati, Aduatici et Nervii multitudo in arma conspiraverunt, quae ex hoc colligi plurima fuisse potest, quia cum instrumenta ruralia non haberent, gladiis concidendo terram, et sagulis exportando, vix tribus horis vallum pedum decem et fossam pedum quindecim per millia passuum, quindecim in 123.0071A| circuitu perfecerunt; praeterea centum viginti turres mirae altitudinis exstruxerunt. Hos Caesar vastissima caede confecit. Labienus, qui legionibus praeerat, omnes Treverorum copias interfecit, et continuo ipsam civitatem capit. Caesar Eburones postquam in Arduennam silvam refugisse comperit, quae silva totius Galliae maxima est, atque a ripis Rheni finibusque Treverorum ad Nervios usque pertingit, et in longitudine plusquam quinquaginta millibus passuum patet, omnem Galliam per nuntios invitat, ut quique secundum placitum suum reconditas in Arduenna silva praedas quaerant diripiantque. Quo facto Gallis utrinque morientibus, maximas Romanorum injurias, sine cujusdam Romani discrimine, vindicavit. Caesar multis praeliis Gallias perdomuit. Romanum 123.0071B| imperium, cum Lucullus Asiam, Pompeius Hispaniam, Caesar Galliam perdomuit, usque ad extremos propemodum terrae terminos propagatum est. Caesari victori ex Galliis revertenti, decretum a senatu est ut in Urbem non nisi dimisso exercitu veniret; sed Caesar Ravennam se contulit. Pompeius atque omnes senatores, crescentibus Caesaris viribus trepidi, tanquam Italia pulsi, in Graeciam transvecti, Dyrrachium gerendi belli sedem delegerunt. Caesar Romam venit, negatamque sibi ex aerario pecuniam fratris foribus invasit, protulitque ex eo pondo quatuor millia centum triginta quinque [auri], argenti pondo prope octoginta millia. Mox cum legionibus Alpes transvectus, Massiliam venit. Hanc obsidione domitam libertate concessa, 123.0071C| caeteris rebus abrasit. Apud Dyrrachium multi Orientis reges ad Pompeium cum auxiliis convenerant. Pugna commissa, milites Caesaris fugerunt, caesis quatuor millibus ex ejus exercitu. Inde Caesar citato agmine per Epirum in Thessaliam perrexit. Pompeius eum magnis copiis subsecutus est. Fuerunt autem Pompeio octoginta cohortes triplici ordine locatae, peditum quadraginta millia, equites in sinistro cornu sexcenti, in dextro quingenti; praeterea reges multi. Caesari similiter cohortes octoginta, triplici ordine dispositae, minus quam triginta millia peditum, equites mille. Commissa pugna, cum diu utrinque dubia sorte caederentur, tandem universus Pompeii fugit exercitus, castraque dispersa sunt. Pompeius fugiens, onerariam navem nactus, in Asiam 123.0071D| transiit. Inde per Cyprum in Aegyptum venit, ibique mox ut littus attigit, jussu Ptolomaei adolescentis, in gratiam Caesaris victoris, occisus est. Pompeii uxor filiique fugerunt, classisque Pompeiana direpta. Caesar, compositis apud Thessalianos rebus, Alexandriam venit, perlatoque ad se et viso Pompeii capite annuloque, flevit. [4755] Achillas, dux regius, imbutus semel Pompeii sanguine, Caesaris quoque necem meditabatur. Nam jussus exercitum dimittere, cui praeerat, viginti millium armatorum, non modo sprevit imperium, verum et aciem direxit. In ipso praelio regia classis forte subducta jubetur incendi. Ea flamma cum partem quoque urbis invasisset, quadraginta millia librorum, proximis forte aedibus 123.0072A| condita, exussit. Iterum commisso praelio cum Achilla, Caesar vi insistentium hostium pressus, scapham ascendit. Qua mox pondere subsequentium gravata ac mersa, per ducentos passus ad navem una manu elevata, qua chartas tenebat, nando pervenit. Mox navali praelio ipse classem regiam aut depressit aut cepit. Alexandrinis petentibus regem, Ptolomaeum infantem reddidit, qui illico ut liber fuit, bellum intulit, sed continuo ipse cum toto exercitu suo deletus est. Nam viginti millia hominum in eo bello caesa sunt, duodecim millia cum septuaginta longis navibus dedita. Rex ipse adolescens scapha exceptus ut fugeret, multis insilientibus mersus necatusque est.
« [4784] Caesar regnum Aegypti Cleopatrae Ptolomaei sorori dedit, quod tenuit annis viginti duobus. Caesar, 123.0072B| Syriam pervagatus, Pharnacem in Ponto vicit. Romae dictator et consul creatus, in Africam transiit. Apud Tapsum cum Juba et Scipione pugnavit et vicit. Cato sese apud Uticam occidit. Juba percussori jugulum pretio dato praebuit. Petreius eodem se gladio perfodit. Scipio in navim qua ad Hispanias fugeret, conscendens, vento coactus in Africam redierat, semetipsum jugulavit. In eadem navi etiam Titus Torquatus occisus est. Caesar Pompeii magni nepotes et filiam ejus Pompeiam jussit occidi. Ultimum bellum apud Mundam flumen gestum est adversus Pompeios duos et Labienum atque Actium Varum. Caesar Romam rediens, ubi dum Reipublicae statum contra exempla malorum clementer instaurat, auctoribus Bruto et Cassio, etiam plurimo senatu, in curia 123.0072C| tribus et viginti vulneribus confossus, interiit. In qua conjuratione fuisse amplius quadraginta conscios ferunt. Corpus ejus raptum populus, dolore instimulatus, in foro fragmentis tribunalium ac subselliorum cremavit post annos tres et menses sex quam regnare coeperant. Nam quatuor annis post mortem magni Cn. Pompeii bellum civile toto orbe indesinenter tonuit. Regnante apud Alexandrinos Cleopatra, quarto ejus anno finito, Caesar Julius primus Romanorum singularem obtinuit principatum, A quo etiam Caesares appellati sunt. Cassius interim, Judaea capta, templum spoliat. Abhinc imperatorum nomen.
Octavianus Caesar Augustus Romanorum secundus, regnavit annos quinquaginta sex et menses sex: a quo Augusti appellati reges Romanorum. 123.0072D| Quorum quindecim, vivente Cleopatra, quadraginta et unum postea vixit. Augusti undecimo anno, deficiente in Judaea pontificum principatu, complentur hebdomadae septuaginta in Daniele scriptae. Anno ab Urbe condita septingentesimo decimo, interfecto Julio Caesare, Octavianus, qui testamento Julii Caesaris avunculi et haereditatem et nomen assumpserat, ut Romam adolescens admodum venit indolem suam bellis civilibus vicit. Ut enim breviter explicem bella civilia quae ipse gessit, Mutinense, Philippense, Perusium, Siculum, Actiacum. E quibus duo, hoc est primum ac novissimum, adversus Marcum Antonium; secundum, adversus Brutum et Cassium; tertium, adversus Lucium Antonium; quartum, adversus 123.0073A| Sextum Pompeium, Cneii Pompeii filium, quem confecit. Caesar ad fidem conciliatae gratiae qua Antonium receperat, filiam ejus matrimomo sortitus est. Herodes, cessante regno ac sacerdotio Judaeorum, nihil ad eam gentem pertinens, utpote Antipatri Ascalonitae et matris Cypridis Arabicae filius, a Romanis Judaeorum suscepit principatum, quem tenuit annos triginta sex. Qui ne ignobilis forte et a Judaeorum semine argueretur extraneus, combussit libros omnes quibus nobilitas gentis Judaeae in templo servabatur ascripta, ut deficientibus probamentis, et ipse ad hanc pertinere putaretur: insuper etiam ut suam sobolem regio illorum generi commisceret, projecta Dosside femina Hierosolymitana, quam privatus acceperat uxorem, et nato ex 123.0073B| ea filio Antipatro sociavit sibi Mariannem filiam Alexandri, neptem Aristobuli fratris Hircani, qui ante eum rexerat Judaeorum gentem. Haec quinque filios ei genuit, quorum duos, Alexandrum et Aristobulum, ipse peremit in Samaria. Nec mora, post etiam illorum matrem, qua nil charius noverat, simili scelere peremit. E quibus Aristobulus Herodem ex Berenice susceperat filium, quem in Actibus apostolorum ab angelo percussum legimus. Antonius Artabanem, Armeniae regem, proditione et dolo cepit. Quem argentea catena vinctum, ad confessionem thesaurorum regiorum coegit: expugnatoque oppido in quo conditos esse prodiderat, magnam vim auri argentique abstulit. Qua elatus pecunia denuntiavit bellum Caesari, atque Octaviae 123.0073C| sororis Caesaris, uxoris suae, repudium indixit; et Cleopatram sibi ex Alexandria occurrere imperavit, atque uxorem duxit. Ipse Actium, ubi classem constituerat, profectus, cum prope tertiam partem remigum fame absumptam offendisset, nihil motus: Remi, inquit, modo salvi sunt: nam remiges non deerunt quoad Graecia homines habuerit. Ducentae et triginta rostratae fuere Caesaris naves, et triginta sine rostris. Triremes velocitate Liburnicis pares, octo legiones classi superpositae, absque cohortibus quinque praetoriis. Classis Antonii, centum septuaginta navium fuit, quantum numero cedens, tantum magnitudine praecellens; nam decem pedum altitudine a mari aberant. Bellum ab hora quinta usque in horam septimam incerta vincendi spe protractum, gravissimae 123.0073D| utrinque caedes actae: reliquum diei cum subsequente nocte in victoriam Caesaris declinavit. Prior regina Cleopatra cum sexaginta velocissimis navibus fugit. Antonius mox fugientem uxorem subsecutus est. Ex victis duodecim millia cecidisse referuntur, sex millia vulnerata sunt, e quibus mille inter curandum defecerunt. Caesar sexto imperator appellatus, et quarto ipse cum Marco Licinio Crasso consul Brundusium venit. Ibi orbis terrarum praesidia, divisis legionibus composuit. Novissime cum navali praelio Antonius decertare pararet, subito universae naves Antonianae partis ad Caesarem transierunt. Trepidus Antonius cum paucis se in regiam recepit. Deinde imminente Caesare, turbata civitate, 123.0074A| idem Antonius sese ferro transverberavit. Cleopatra postquam se reservari ad triumphum intellexit, voluntariam mortem petens, serpentis, ut putatur, morsu, in sinistro tacta brachio, exanimis inventa est, frustra Caesare etiam Psyllos admovente, qui venena serpentum e vulneribus hominum haustu revocare atque exsugere solent.
Caesar Alexandria urbe, omnium longe opulentissima et maxima, victor potitus est. Hactenus qui vocabantur Lagidae ab Ptolomaeo primo, Lagi filio, in Aegypto regnaverunt annis ducentis nonaginta quinque. Caesar victor ab Oriente veniens, octavo Idus Januarias Urbem triplici triumpho ingressus est. Hoc die primum Augustus consalutatus est, atque ex eadem die summa rerum ac potestas penes unum esse coepit et mansit, quod Graeci monarchiam 123.0074B| vocant. Porro autem hunc esse eumdem diem, hoc est octavum Idus Januarii, quo nos Epiphaniam, hoc est apparitionem sive manifestationem Dominici sacramenti observamus, nemo credentium sive etiam fidei contradicentium, nescit.
Per omnia igitur venturi Christi gratia praeparatum Caesaris imperium comprobatur: nam cum primum Caio Caesare avunculo suo interfecto ex Apollonia rediens Urbem ingrederetur, hora circiter tertia, repente liquido ac puto sereno circulus ad speciem coelestis arcus orbem solis ambiit, quasi eum unum ac potissimum in hoc mundo solumque clarissimum in orbe monstraret: cujus tempore venturus esset qui ipsum solem, mundumque totum 123.0074C| et fecisset et regeret. Deinde cum secundo in Sicilia receptis a Pompeio et Lepido legionibus, triginta millia servorum dominis restituisset, et sex millia, quorum domini non exstabant in crucem egisset, ingentique animo viginti millia militum exauctoravisset, atque quadraginta quatuor legiones solus imperio suo ad tutamen orbis terrae distribuisset, ovansque Urbem ingressus, omnia superiora populi Romani debita donanda, litterarum etiam monumentis abolitis censuisset, in diebus ipsis fons olei largissimus de taberna meritoria, per totum diem fluxit; quo signo quid evidentius quam sub principatu Caesaris Romanoque imperio per totum diem, hoc est per omne Romani tempus imperii, Christum, atque ex eo Christianos, id est unctum 123.0074D| atque ex eo unctos, de meritoria taberna, hoc est de hospita largaque Ecclesia, affluenter atque incessabiliter processuros, restituendosque per Caesarem omnes servos, qui tamen cognoscerent dominum suum, caeterosque qui sine domino invenirentur, morti supplicioque dedendos, remittendaque sub Caesare debita peccatorum in ea urbe in qua spontaneum fluxisset oleum? Tertio autem cum Urbem triumphans quinto consul ingressus est, octavo scilicet Idus Januarias, cum et Janum post ducentos annos primum ipse clausit, et clarissimum illud Augusti nomen assumpsit. Quid fidelius ac verius credi potest, quam occulto gestorum ordine ad obsequium praeparationis ejus praedestinatum fuisse qui eodem 123.0075A| die quo ille manifestandus multo post paululum erat, et pacis signum praeferret, et potestatis nomen assumeret (ita anno ab Urbe condita septingentesimo sexagesimo tertio, clausis Jani portis, cum Caesar Augustus finito Cantabrico bello, pacatisque omnibus gentibus, ab oriente in occidentem, a septentrione ad meridiem, ac per totum Oceani circulum Urbem ingressus, cum spectante eo ludos, pronuntiatum 123.0076A| esset in mimo: O dominum aequum et bonum; universique quasi de ipso dictum esset, approbavissent, et statim quidem manu vultuque indecoras adulationes repressit, et in sequenti die gravissimo corripuit edicto, dominumque se posthac appellari, ne a liberis quidem aut a nepotibus suis, vel serio vel joco passus est.
AETAS SEXTA A CHRISTO AD MUNDI FINEM. 123.0075| 123.0075B| [4832] Igitur eo tempore, anno scilicet Caesaris Augusti quadragesimo secundo, a morte vero Cleopatrae et Antonii, quando et Aegyptus in provinciam versa est, anno vigesimo septimo, olympiadis centesimae tertiae anno tertio, ab Urbe condita septingentesimo quinquagesimo secundo, id est eo anno quo compressis cunctarum orbis terrae gentium motibus firmissimam verissimamque pacem ordinatione Dei Caesar composuit, Jesus Christus Filius Dei, sextam mundi aetatem suo consecravit adventu. Anno imperii Augusti quadragesimo octavo, Herodes patrator scelerum, et interfector pro Christo innocentium parvulorum, morbo intercutis aquae et scatentibus toto corpore vermibus, miserabiliter digne moritur. Pro quo substitutus ab Augusto filius ejus Archelaus, 123.0075C| regnavit annos novem, id est usque ad ipsius Augusti finem; tunc enim non ferentibus ultra, sed accusantibus ferocitatem ejus apud Augustum Judaeis, in Viennam urbem Galliae nobilissimam relegatur, et ad minuendam Judaici regni potentiam insolentiamque domandam, quatuor fratres ejus pro eo sunt tetrarchae creati, Herodes, Antipater, Lysias et Philippus; quorum Philippus et Herodes, qui Antipas prius nuncupabatur, etiam vivente Archelao, tetrarchae fuerant ordinati. Natus igitur Christus verus Dominus totius generis humani, inter homines Romano censui statim ascriptus est, illa prima clarissimaque professione qua Caesar se omnium principem, Romanosque rerum dominos singillatim cunctorum hominum edita ascriptione signavit. (Oros., 123.0075D| l. VII). Natus est autem octavo Kal. Januarii Christus, cum primum incrementa omnia anni virentis incipiunt. Caesar Caium nepotem suum ad ordinandas Aegpti Syriae provincias misit. Qui praeteriens ab Aegypto, fines Palaestinae apud Hierosolymam, in templo Dei tunc sancto et celebri adorare contempsit, sicut Suetonius Tranquillus refert. Quod Augustus ubi comperit, pravo usus judicio, prudenter fecisse laudavit.
[17] Tiberius privignus Augusti, hoc est Liviae uxoris ejus filius, regnavit annos triginta et duo. Hic per semetipsum nulla bella gessit. Sane quarto imperii ejus anno, Germani Drusi filius, Caligulae pater de Germanis, ad quos ab Augusto sene missus 123.0076B| fuerat, triumphavit; ipse autem Tiberius plurima imperii parte, cum magna et gravi modestia reipublicae praefuit: adeo ut quibusdam praesidibus augenda provinciis tributa suadentibus scripserit, boni pastoris esse tondere pecus, non deglabrare. Hujus anno duodecimo Pilatus Judaeae procurator ab eodem dirigitur. Herodes tetrarcha, qui Judaeorum principatum tenuit annis viginti et quatuor, in honorem Tiberii et matris ejus Liviae, Tiberiadem condidit et Liviadem. Anno decimo quinto imperii Tiberii, Dominus post baptismum, quod praedicavit Joannes, mundo regnum coelorum annuntiat, peractis a mundi principio secundum Hebraeos, annis, ut etiam Eusebius in Chronicis suis signat, quatuor millibus, annotando quod decimo sexto anno Tiberii principium fuerit octuagesimi primi 123.0076C| Jubilaei secundum Hebraeos: nostra autem supputatio undeviginti minus ponendos esse existimat. Juxta vero Chronica eadem quae ipse Eusebius de utraque editione, ut sibi videbatur, composuit, anni supputantur quinque millia ducenti et viginti octo. Joannes Baptista ab Herode in carcere positus pro veritate capite truncatur. Anno decimo octavo imperii Tiberii, Dominus sua passione mundum redimit, et praedicaturi per Judaeae regiones apostoli, Jacobum fratrem Domini Hierosolymis ordinant episcopum; ordinant et septem diaconos, quorum uno lapidato à Judaeis Stephano, Ecclesia per regiones Judaeae et Samariae dispergitur. Praelatus praeses Palaestinae provinciae ad Tiberium imperatorem, atque ad senatum retulit de passione ac resurrectione 123.0076D| Christi, consequentibus virtutibus quae per ipsum palam factae fuerant, vel per discipulos ipsius in nomine ejus fiebant, et de eo quod certatim crescente plurimorum fide Deus crederetur. Tiberius cum suffragio magni favoris retulit ad senatum, ut Christus Deus haberetur. Senatus indignatione motus, cur non sibi secundum morem delatum esset, ut de suscipiendo cultu prius ipse decerneret, consecrationem Christi recusavit, edictoque constituit exterminandos esse Urbe Christianos, praecipue cum et Sejanus praefectus Tiberii suscipiendae religioni obstinatissime contradiceret Tiberius; tamen edicto accusatoribus Christianorum mortem comminatus est. Itaque paulatim immutata est illa Tiberii Caesaris 123.0077A| laudatissima modestia, in poenam contradictoris senatus. Nam plurimos senatorum proscripsit, et ad mortem coegit. Viginti sibi patricios viros consilii causa selegerat; horum vix duos incolumes reliquit, caeteros diversis causis necavit; Sejanum praefectum suum res novas molientem interfecit; filios suos Drusum et Germanicum, quorum Drusus naturalis, Germanicus adoptivus erat, manifestis veneni signis perdidit, filios Germanici filii sui interfecit.
Agrippa cognomento Herodes, filios Aristobuli filii Herodis regis, accusator Herodis tetrarchae, Romam profectus, à Tiberio in vincula conjicitur, ubi primos sibi adscivit ad amicitiam, et maxime Germanici filium Caium.
[40] Caius cognomento Caligula, regnavit annos 123.0077B| tres, menses decem, dies octo: homo omnium ante se flagitiosissimus, et qui vere dignus Romanis blasphemantibus, et Judaeis persecutoribus punitor adhibitus videretur.
Hic exclamasse fertur: Utinam populus Romanus unam cervicem haberet! Judaei apud Alexandriam seditione excitata profligati sede atque urbe pulsi, expromendarum querelarum causa, Philonem quemdam, virum sane imprimis eruditum, legatum ad Caesarem mittunt; sed Caligula Judaeis infestissimus, spreta legatione Philonis, omnes Judaeorum sacras aedes, atque antiquum illud Hierosolymis sacrarium profanari sacrificiis gentilium, ac repleri statuis simulacrisque imperavit. Et statua Jovis posita, se ibi ut deum coli praecipit. Hic Herodem Agrippam 123.0077C| amicum suum vinculis liberatum, regem Judaeae fecit; qui mansit in regno annos septem, id est, usque ad quartum Claudii annum. Quo ab Angelo percusso successit in regnum filius ejus Agrippa, qui usque ad exterminium Judaeorum, viginti et quatuor annis perseveravit. Herodes tetrarcha et ipse Caii amicitiam petens, cogente Herodiade, Romam venit, sed accusatus ab Agrippa, etiam tetrarchiam perdidit; relegatusque exsilio, apud Viennam Galliarum urbem post mortem Caii, inde in Hispaniam cum Herodiade fugiens, moerore periit. Pilatus, qui sententiam damnationis in Christum dixerat, et ipse perpetuo exsilio Viennae recluditur; tantisque ibi irrogante Caio langoribus coarctatus est, ut sua se transverberans manu malorum compendium mortis celeritate quaesierit. 123.0077D| Matthaeus Evangelium in Judaea praedicans, Hebraicis litteris scripsit; Caius Caligula a suis protectoribus occisus est. Duo libelli in secretis ejus reperti, quorum alteri pugio, alteri gladius pro signo nominis adscriptus erat, lectissimorum virorum nomina et notas morti destinatorum continentes; inventaque ibi est arca ingens, variorum venenorum, quibus mox Claudio Caesare jubente demersis infecta maria traduntur, non sine magno piscium exitio.
[45] Claudius regnavit annis quatuordecim. Exordio regni ejus Petrus ad superandum Simonem magnum, cum prius Antiochenam fundasset Ecclesiam, Romam venit, et salutarem cunctis credentibus fidem fideli verbo docuit; potentissimisque virtutibus 123.0078A| approbavit, ibique viginti et quinque annis cathedram tenuit episcopalem, id est, usque ad ultimum Neronis annum. Marcus evangelista Evangelium, quod Romae scripserat, Petro mittente, primum Aquileiae praedicavit. Ibique ordinato Hermagora discipulo suo, ad Aegyptum pervenit; constitutisque atque confirmatis Ecclesiis per Libyam, Marmaricam, Ammoniacam, Pentapolim, Alexandriam, atque Aegyptum universam, ad ultimum tempus a paganis Alexandriae martyrium suum complevit. Furius Camillus Scribonianus Dalmatiae legatus, bellum civile molitus, legiones multas fortissimasque ad sacramenti mutationem pellexerat. Itaque die dato ut in unum undique ad novum imperatorem conveniretur, neque aquilae ordinari, neque convelli quoquo modo 123.0078B| signa moverive potuerunt exercitus; tanti et minus usitati miraculi fide motus, et conversus in poenitentiam, Scribonianum quinta statim die destitutum interfecit, seseque in sacramento prioris militiae continuit. Quod sine dubio propter adventum apostoli Petri et tenera Christianorum germina, hoc civile bellum divinitus est compressum. Tiberius Claudius Britanniam adiens, quae excitata in tumultum esse videbatur, quam neque ante Julium Caesarem, neque post eum quisquam attingere ausus fuerat, sine ullo praelio ac sanguine intra paucissimos dies plurimam insulae partem in deditionem recepit. Orcadas etiam insulas Romano adjecit imperio, ac sexto quam profectus erat mense, Romam rediit. Eo anno quarto videlicet imperii 123.0078C| ejus, fames gravissima per Syriam, cujus Lucas etiam meminit, facta est. Sed Christianorum necessitatibus, apud Hierosolymam convectis ab Aegypto frumentis, Helena Agabenorum regina conversa ad fidem Christi, largissime ministravit. Quinto ejus imperii anno inter Theram et Therasiam, insula de profundo emicuit triginta stadiorum spatio extenta. Septimo imperii ejus anno sub procuratore Judaeae Cumano, in Hierosolymis tanta seditio in diebus azymorum exorta est, ut in portarum exitu populo coarctato, triginta millia Judaeorum caede prostrata, et compressione suffocata referantur. Claudius nono anno imperii sui, Judaeos tumultuantes Roma expulit. Suetonius hoc modo inde refert: Claudius Judaeos impulsore Christo, assidue tumultuantes, Roma 123.0078D| expulit. De eadem expulsione Lucas in Actibus apostolorum refert. Verumtamen sequenti anno tanta fames Romae fuit, ut medio foro imperator correptus a populo, conviciis et fragminibus panis turpissime infestatus, aegre per Pseudotyrum in palatium refugerit. Claudius manifestis venenis est mortuus.
[59] Nero annos tredecim, menses septem, dies viginti octo, Caii Caligulae avunculi sui erga omnia vitia ac scelera sectator, imo transgressor. Hic primus post omnia attentata facinora Romae Christianos suppliciis et mortibus affecit, ac per omnes provincias pari persecutione excruciari imperavit. Hujus secundo anno, Festus Judaeae procurator successit 123.0079A| Felici. A quo Paulus Romam vinctus mittitur, et biennium in libera manens custodia, post haec ad praedicandum dimittitur, necdum Nerone in tantam persecutionem Christianorum erumpente, quantam de eo narrant historiae. Quo tempore creditur Paulus ad Hispanias pervenisse, et Arelatae Trophymum, Viennae Crescentem discipulos suos ad praedicandum reliquisse. Jacobus frater Domini, cum triginta annis Hierosolymorum rexisset Ecclesiam, septimo Neronis anno perimitur a Judaeis, vindicantibus in illo quod Paulum interficere nequiverant. Festo in magistratu Judaeorum succedit Albinus, Albino Florus; cujus luxuriam et avaritiam caeteraque flagitia non ferentes Judaei, contra Romanos rebellaverunt, adversum quos Vespasianus magister 123.0079B| militiae transmissus, plurimas Judaeae urbes cepit, Titum filium suum majorem inter legatos habens. Nero in re militari nihil omnino ausus, Britanniam pene amisit, ipsumque nomen Christianum extirpare conatus, beatissimos Christi apostolos Petrum cruce, Paulum gladio occidit. Mox acervatim miseram ejus vitam obortae undique oppressere clades. Hac tempestate Persius poeta oritur; Lucanus quoque ac Seneca praecepto Neronis interficiuntur. Nero postquam Galbam in Hispania imperatorem creatum ab exercitu cognovit, totus animo ac spe concidit; postmodum cum incredibilia mala subruenti reipublicae moliretur, hostis a senatu pronuntiatus, ignominiosissime fugiens ad quartum ab Urbe lapidem, sese ipse interfecit, atque in eo Caesarum omnis familia 123.0079C| consumpta est.
Mortuo Nerone, Galba Romam venit, Pisonemque sibi nobilem industriumque juvenem in filium atque in regnum adoptavit, septimoque mense imperii sui ab Othone jugulatus est.
Otho mox ut creatum imperatorem in Gallias per Germanicas legiones Vitellium comperit, bellum civile molitus, tribus primum levibus praeliis, hoc est uno apud Alpes, altero circa Placentiam, tertio circa locum quem Castores vocant contra Vitellianos duces congressus, victor exstitit; quarto autem apud Vetriacum praelio animadvertens suos vinci, mense tertio quam imperator coeperat, sese interfecit.
Vitellius victor Romam venit, ubi cum multa crudeliter ac nequiter ageret, postquam de Vespasiano 123.0079D| comperit, primum deponere molitus imperium, post a quibusdam animatus Sabino Vespasiani fratre occiso succensoque templo, et mista simul flamma ruinaque, omnes in unum pariter interitum ac tumulum dedit. Post deficiente in Vespasiani nomen exercitu suo, cum jam destitutus trepidus se in quamdam proximam palatio cellulam contrusisset, turpissime inde protractus, in forum deductus, octavo quam regnum praesumpserat mense, apud Gemmonias scalas minutissimorum ictuum crebris compunctionibus excarnificatus, atque inde unico tractu in Tiberim mersus etiam communi caruit sepultura.
Vespasianus itaque cum Judaeos multis eorum oppidis captis, in urbe Hierosolymorum praecipue ob 123.0080A| diem festum congregatos, obsidionis clausisset, cognita Neronis morte, hortatu plurimorum regum et ducum imperium adeptus, relicto in castris ad procurationem obsidionis Hierosolymorum Tito filio, cognita etiam interfectione Vitellii, paulisper Alexandriae substitit. Titus vero magna ac diuturna obsidione Judaeos premens, machinis cunctisque bellicis molitus non sine multo suorum sanguine, tandem muros civitatis irrupit. Sed ad expugnandam interiorem templi munitionem quam reclusa multitudo sacerdotum ac principum tuebatur, majore et vi et mora opus fuit. Itaque Titus imperator ab exercitu pronuntiatus, templum Hierosolymis incendit ac diruit; quod a die conditionis primae usque ad diem eversionis ultimae manserat annos 123.0080B| mille octoginta novem, vel sicut a pluribus colligitur mille centum et duo. Muros urbis universos solo adaequavit. Sexcena millia Judaeorum eo bello interfecta Cornelius et Suetonius referunt. Josephus vero Judaeus qui ei tunc bello praefuit, et apud Vespasianum propter praedictum imperium veniam gratiamque meruerat, scribit undecies centena millia gladio et fame periisse; sed et praeter hos centum millia publice venundata, totoque orbe dispersa.
Consummatum est hoc bellum annis quatuor: duobus quidem, Nerone vivente, et duobus aliis postea. Vespasianus inter alia magnorum operum in privata adhuc vita, in Germaniam, ac deinde in Britanniam a Claudio missus, tricies et bis cum hoste conflixit. Duas validissimas gentes, viginti oppida, insulam 123.0080C| Vectam Britanniae proximam, Romano adjecit imperio. Colossus erigitur Romae, habens altitudinis pedes centum et novem, Vespasianus in villa propria circa Sabinos, nono anno principatus sui, profluvio ventris est mortuus.
[82] Titus annos undecim, menses undecim. Vir omnium virtutum genere mirabilis, adeo ut amor et deliciae humani generis diceretur. Hic amphitheatrum Romae aedificat, et in dedicatione ejus quinque millia ferarum occidit. Iste tantum facundus exstitit, ut causas Latino ageret poemate, et tragoedias Graece componeret. Tantum autem bellicosus, ut in expugnatione Hierosolymorum sub patre militans, quadraginta unum propugnatores duodecim sagittarum confoderit ictibus. Porro in imperio tantae 123.0080D| bonitatis fuit, ut nullum omnino puniret, sed convictos adversum se conjurationis dimitteret, atque in eadem familiaritate qua ante habuerat, retineret. Hujus etiam inter omnia fuit illud celebre dictum: Perdidisse diem, in qua nihil boni fecerit. Hic cum ingenti omnium luctu in eadem villa qua pater ejus, morbo assumptus est.
[84] Domitianus, frater Titi junior, annos quindecim, menses quinque. Is in tantam superbiam prolapsus est, ut deum sese ac dominum vocari, scribi, colique jusserit; secundusque post Neronem Christianos persequitur. Confirmatissimam toto orbe Ecclesiam Christi, datis crudelissimae persecutionis edictis, convellere conatur; sub quo apostolus 123.0081A| Joannes in Pathmum insulam relegatus est, et Flavia Domitilla, Flavii Clementis consulis ex sorore ejus neptis, in insulam Pontianam ob fidei testimonium exsulat. Fertur autem idem ipse beatum Joannem in ferventis olei dolium misisse. Ex quo tam immunis exiit a poenis, quam a corruptione carnis manserat semper immunis. Domitianus Judaeos quoque acerbitate tormentorum genusque David interfici praecepit, quasi adhuc futurus esset ex semine qui regnum posset adipisci. Hic crudeliter in palatio a suis interfectus est; cujus cadaver populari sandapila per vespiliones exportatum, atque ignominiose sepultum est.
[99] Nerva admodum senex a Petronio praefecto et Parthenio spadone Domitiani interfectore imperator 123.0081B| creatus, annum unum, menses quatuor, dies octo; qui Trajanum in regnum adoptavit. Hic primo edicto suo, cunctos exsules revocavit, quos Domitianus relegaverat; unde et Joannes apostolus hac generali indulgentia liberatus, Ephesum rediit; et quia concussam se absente per haereticos vidit Ecclesiae fidem, confestim hanc descripta Evangelio suo verbi Dei aeternitate stabilivit. Nerva emenso plus minus anno imperii sui confectus morbo diem obiit.
[101] Trajanus genere Hispanus, regni gubernacula Nerva tradente suscepit, annos novemdecim, menses sex, dies quindecim. Hic apud Agrippinam Galliae urbem insignia suscepit imperii. Mox Germaniam trans Rhenum in pristinum statum reduxit; 123.0081C| trans Danubium multas gentes subegit, regiones trans Euphratem et Tigrim sitas, provincias fecit; Seleuciam et Ctesiphontem ac Babyloniam occupavit, atque usque Indiae fines post Alexandrum accessit. Hujus quarto anno Clemens discipulus Petri apostoli, Romanae Ecclesiae episcopus, martyrio coronatur, et Flavia Domitilla pro Christo cum aliis plurimis in insulam Pontiam exsilio deportata. Joannes apostolus, sexagesimo octavo anno post passionem Christi, aetatis autem suae nonogesimo octavo, Ephesi placida morte quievit. Trajano adversum Christianos persecutionem movente, Simeon qui et Simon, filius Cleophae, Hierosolymorum episcopus crucifigitur, et Ignatius Antiochiae episcopus Romam perductus, bestiis traditur. Alexander quoque Romanae Ecclesiae 123.0081D| episcopus, martyrio coronatur, et septimo ab Urbe milliario, via Numentana, ubi decollatus est, sepelitur. Sub quo etiam imperatore gloriosissimus senex Zacharias, Viennensis Ecclesiae episcopus, martyrio coronatur. Nam primus Crescens discipulus apostolum Viennae aliquot annos resedit; quo ad Galatiam reverso, tertius Martinus episcopus et discipulus apostolorum Viennae resedit; sed postmodum Plinii secundi oratoris et historici, qui inter caeteros judices persecutor dictus erat, relatu admonitus eos homines praeter confessionem Christi, honesta conventicula, nihil contrarium Romanis legibus facere, fiducia sane innocentis confessionis nemini mortem gravem ac formidolosam videri, rescriptis 123.0082A| illico lenioribus temperavit edictum. Romae aurea domus a Nerone condita repentino conflagravit incendio; Pantheum Romae, quod Domitianus fecerat, fulmine concrematum est. Terraemotis Antiochiam civitatem pene totam subruit, et alias per orbis partes civitates, incredibile dictu. Sub uno tempore Judaei quasi rabie efferati per diversas terrarum partes exarserunt, bellaque atrocissima gesserunt, donec digna caede jussu Imperatoris sternerentur. Trajanus, ut quidam ferunt, apud Seleuciam Isauriae urbem, profluvio ventris exstinctus est. Verus Viennensis episcopus, qui unus fuit de discipulis et auditoribus apostolorum, Trajani temporibus, doctrina et confessione fidei floruit. Illis temporibus apud Pontum Synopis civitatis episcopus 123.0082B| Phocas gloriosissime martyrium duxit; cujus sacratissimae reliquiae translatae sunt in Galliam, in civitatem Viennam, ibique in ecclesia sanctorum apostolorum repositae.
[120] Adrianus consobrinae Trajani filius, unum et viginti annos imperavit. Hic per Quadratum discipulum apostolorum et Aristidem Atheniensem virum, fide sapientiaque plenum, et per Serenum Gravium legatum, libris de Christiana religione compositis instructus atque eruditus, praecepit per epistolam ad Minutium Fundanium proconsulem Asiae datam, ut nemini liceret Christianos sine objectu criminis aut probatione damnare. Adrianus justissimis legibus rempublicam ordinavit; idemque pater patriae in senatu ultra morem majorum appellatus 123.0082C| est, et uxor ejus Augusta. Idem eruditissimus in utraque lingua bibliothecam Athenis miri operis exstruxit. Judaeos rebellantes et Palaestinam provinciam quondam suam depopulantes, ultima caede perdomuit, ultusque est Christianos quos illi, Cocheba duce, quod sibi adversum Romanos non assentarentur, excruciabant. Praecepitque ne cui Judaeorum introeundi Hierosolymam esset licentia, Christianis tantum civitate permissa; quam ipse in optimum statum murorum exstructione reparavit, et Aeliam vocari de praenomine suo praecipit. Primus ex gentibus Hierosolymae Marcus episcopus constituitur, cessantibus his qui fuerant ex Judaeis numero quindecim, et praefuerant a passione Domini per annos fere centum et septem. Per idem tempus Aquila, ponticus 123.0082D| interpres secundus, post Septuaginta oritur, et Basilides haeresiarcha agnoscitur. Hoc itidem tempore et Justus Viennensis Ecclesiae episcopus, illustrissimus in confessione exstitit. Quadratus quoque, cujus supra meminimus, Publio Athenarum episcopo apostolorum discipulo, ob Christum martyrio coronato, in locum ejus substituitur, et Ecclesiam grandi terrore dispersam, fide et industria sua congregat.
[141] Antoninus, cognomento Pius, imperator creatus, annis viginti et non plenis tribus rempublicam gubernavit cum filiis suis Aurelio et Lucio, menses tres, qui in omni regno Romano cautionibus incensis cunctorum debita relaxavit, adeoque tranquille 123.0083A| vixit ut merito Pius et Pater patriae sit appellatus. Justinus philosophus librum de Religione Christiana compositum Antonino tradidit, benignumque eum erga Christianos homines fecit; qui non longe post suscitata persecutione, prodente Crescente cynico, pro Christo sanguinem fudit. Valentinianus et Marcion haeresiarchae produntur, atque Galenus medicus Pergamo genitus, Romae clarus habetur. Pius episcopus Romae habetur, sub quo Hermes librum scripsit, qui Pastoris dicitur, in quo praeceptum continet angeli, ut Pascha semper die Dominico celebretur. Polycarpus auditor beati Joannis Romam veniens multos ab haeretica labe castigavit, qui Valentini et Cerdonis fuerant nuper doctrina corrupti. Viennensium episcopus Justus 123.0083B| adhuc clarus habetur; Lugdunensium Photinus. Antonius ad duodecimum ab Urbe lapidem morbo correptus interiit. Anicetus Romae episcopus.
[161] Marcus Antoninus Verus cum fratre Lucio Aurelio Commodo Antonino, annis decem et novem mense uno imperium tenuit. Ii primi rempublicam aequo jure tutati sunt, cum usque ad hoc tempus singuli Augusti fuerint. Bellum deinde contra Parthos admirabili virtute et felicitate gesserunt. In diebus Parthici belli persecutiones Christianorum quarta jam post Neronem vice, in Asia et in Gallia graves exstiterunt. Polycarpus et Pionius fecere martyrium in Asia; in Galliis quoque plurimi gloriose pro Christo sanguinem fuderunt. Justus Viennensis episcopus, longo tempore exsilio maceratus, 123.0083C| martyr gloriosus efficitur. Tunc Photinus venerabilis senex, tempore interposito cum quadraginta et octo ex Lugdunensi et Viennensi urbe martyrium suum implevit. Nec multo post, vindex scelerum lues multas late provincias, Italiam maxime, Romamque vastavit. Severinus, Exuperius et Felicianus parvo tempore ante apud Viennam martyrio coronati. Commodus dum cum fratre in vehiculo sedet, casu morbi quem apoplexiam Graeci vocant, suffocatus interiit. Eo defuncto, Marcus Antoninus solus aliquantulum reipublicae praefuit; post Commodum filium suum assumpsit in regnum. Antonino imperatore, Melito Asianus Sardicensis episcopus, apologeticum pro Christianis tradidit. Lucius Britannorum rex, missa ad Eleutherium Romae episcopum 123.0083D| epistola, ut Christianus efficeretur petiit. Apollinaris Appianus Hieropoli, et Dionysius Corinthi, clari habentur episcopi. Montanus Aprorum, et Tatianus, a quo Encratitae haeresiarchae exorti sunt. Antoninus praeteriti temporis per omnes provincias tributa donavit; omniaque simul fiscalium negotiorum calumniosa munimenta congesta, in Foro jussit incendi, severioresque leges novis constitutionibus temperavit. Post Marcomanicum bellum in quo gentes barbarae, Wandali, Sarmatae omnisque pene Germania exercitum Romanum circumcinxerat, quando ad invocationem nominis Christi, quam subito magna fidei constantia quidam milites effusi in preces, tantam vim pluviae impetraverunt, ut Romanos 123.0084A| largissime ac sine injuria refecerit, barbaros autem crebris fulminum ictibus perterritos, in fugam coegerit, sicut idem Antoninus imperator in litteris suis fatetur, ob invocationem nominis Christiani per milites Christianos, et sitim quae ex penuria aquarum in castris Romanorum erat depulsam, et collatam sibi fuisse victoriam. Antoninus in Pannonia constitutus, repentino morbo diem obiit. Theophilus sextus Antiochenae Ecclesiae floruit, et Pinitus Cretensis Gnosiae urbis episcopus. Tatianus haeresiarcha Encratitarum, qui quandiu a Justini martyris latere non discessit, floruit in Ecclesia. Hujus errorem Severianus auxit, a quo Severiniani.
[181] Lucius Antoninus Commodus post mortem patris regnavit annos tredecim. Hic adversum Germanos 123.0084B| bellum feliciter gessit; caeterum per omnia luxuriae et obscenitatis dedecore depravatus, gladiatoriis armis saepissime in ludo depugnavit, et in amphitheatro feris sese frequenter objecit; interfecit etiam plurimos senatores, maxime quos advertit nobilitate industriaque excellere. Capitolium urbis fulmine ictum, ex quo facta inflammatio, bibliothecam majorum cura studioque compositam, aedesque alias juxta sitas rapaci turbine concremavit. Irenaeus episcopus Lugdunensis habetur, Dionysius quoque, discipulorum Christi auditor, Viennensem tunc Ecclesiam regebat. Theodosion Ephesius interpres tertius, apparuit. Commodus imperator colossi capite sublato, suae imaginis caput ei jussit imponi. Cunctis itaque incommodus in Vestalia domo strangulatus, 123.0084C| interiisse fertur.
[194] Aelius Pertinax senex, imperator a senatu creatus, sex mensibus regnavit. Hic Juliani jurisperiti scelere in palatio occisus est, mense sexto postquam imperare coeperat; quem Severus etiam apud Pontem Milvium bello civili victum interfecit. Victor decimus tertius Romae episcopus, datis late libellis constituit Pascha die Dominico celebrari. Sicut et condecessor ejus Eleuther, a decima quarta luna primi mensis usque in vicesimam primam: cujus decretis favens Theophilus Caesareae Palestinae episcopus, scripsit adversum eos qui decima quarta luna cum Judaeis Pascha celebrabant, cum caeteris qui in eodem concilio resederant episcopis, synodicam et valde utilem epistolam. Aelius Pertinax 123.0084D| supplicanti senatui ut uxorem augustam et filiam Caesarem faceret, renuens ait: Sufficere sibi debere quod ipse imperaret invitus. Hujus Aelii atque Juliani Severi quoque imperatorum temporibus, Dionysius, sicut diximus, Viennensis episcopus eruditissimus floruit. Apollonius disertissimus vir scribit adversus Montanum Priscam et Maximillam, et disserit Montanum et insanas vates ejus periisse suspendio. Serapion Antiochiae episcopus floruit, et Apollonius senator martyr efficitur.
[195] Severus Pertinax genere Afer Tripolitanus ab oppido Lepti, qui se ex nomine imperatoris quem occisum ultus fuerat, Pertinacem appellari voluit; regnavit annis decem et septem. Hic natura saevus, 123.0085A| multis saepe bellis lacessitus, fortissime quidem rempublicam, sed laboriosissime rexit. Piscennium Nigrum, qui in Aegypto et Syria ad tyrannidem aspiraverat, apud Cyzicum vicit, et interfecit. Judaeos et Samaritas rebellare conantes ferro coercuit; Parthos, Arabas Adiabenosque superavit. Quinta hortante a Nerone persecutione Christianos excruciavit; plurimique sanctorum per diversas provincias martyrio coronati; inter quos et Leonites, pater Origenis, et Clemens Alexandrinae Ecclesiae, coronati sunt. Tunc temporis et Irenaeus Lugdumensis cum maxima multitudine martyrium suum perfecit. Et Paracodes Viennensis episcopus, clarus in fidei doctrina, clarus in confessione persistens, mansit in episcopatu usque ad Maximini tempora; cujus 123.0085B| tempore Zacharias Lugdunensis episcopus floruit. Claudio Albino qui se in Galliis Caesarem fecerat, Lugduni interfecto, Severus in Britannias bellum transfert ubi magnis gravibusque praeliis saepe gestis receptam partem insulae a caeteris indomitis gentibus vallo distinguendam putavit. Itaque magnam fossam firmissimumque vallum crebris insuper turribus communitum per centum triginta et duo millia passuum a mari ad mare duxit. Ibique apud Eboracum oppidum morbo obiit. Reliquit duos filios, Basilianum et Getam, quorum Geta hostis publicus interiit; Basilianus Antonini cognomine assumpto regno potitus est. Perpetua et Felicitas apud Carthaginem Africae in castris bestiis deputatae pro Christo Nonis Martiis. Symmachus interpres 123.0085C| quartus agnoscitur. Origenes Alexandriis studiis eruditur; Victor annis tredecim Romanam Ecclesiam rexit. Panthenus Stoicae sectae philosophus, qui primum in Indiam a Demetrio Alexandriae episcopo ad docendum missus fuerat, viva voce et exemplo Ecclesiam Christi instruit.
[212] Aurelius Antoninus Bassianus idemque Caracalla principatum adeptus mansit in eo annis non plene septem, patre Severo asperior, omnibus autem hominibus libidine intemperantior, qui etiam novercam suam Juliam uxorem duxit. Hierico quinta editio divinarum Scripturarum inventa est cujus auctor non apparet. Alexander episcopus Cappadociae cum desiderio sanctorum locorum Hierosolymam 123.0085D| veniret, vivente adhuc Narcisso episcopo persenilis aetatis Domino per revelationem idipsum monente, in loco Narcissi episcopus constituitur. Tertullianus Afer Centurionis proconsularis filius, omnium Ecclesiarum sermone celebratur. Aurelius Antoninus contra Parthos bellum moliens, inter Edessam et Carras ab hostibus circumventus occiditur.
[219] Macrinus praefectus praetorii cum filio Diadumeno invasit imperium; emensoque anno apud Archelaidem militari tumultu occisus est. Tertullianus cujus supra meminimus, presbyter, usque ad mediam aetatem Ecclesiae invidia postea et contumeliis clericorum Romanae Ecclesiae ad Montani 123.0086A| dogma delabitur, atque adversus Ecclesiam texit volumina.
[220] Marcus Aurelius Antoninus imperium adeptus, tenuit annis quatuor. Hic sacerdos Heliogabali templi, nullam sui nisi stuprorum, flagitiorum totiusque obscenitatis infamem satis memoriam reliquit. Tumultu militari exorto, Romae cum matre interfectus est. In Palaestina Nicopolis, quae prius Emaus vocabatur, urbs condita est. Haec est Emaus quam Dominus post resurrectionem suam suo ingressu sanctificare dignatus est, legationis industriam pro ea suscipiente Julio Africano scriptore temporum. Sexta editio inventa est Nicopoli. Sabellius haeresiarches oritur. Hippolytus episcopus, multorum conditor opusculorum, temporum canonem conscripsit, et 123.0086B| hucusque perduxit.
[224] Aurelius Alexander, senatus ac militum voluntate imperator creatus, tredecim annis digno aequitatis praeconio praefuit. Cujus mater Mammaea Christiana Origenem presbyterum audire curavit, eumque Antiochia accitum summo honore habuit. Hic expeditione in Persas facta, Xerxem regem eorum victo roppressit. Sed militari tumultu apud Moguntiacum interfectus est. Urbanus, Romae episcopus, multos nobilium ad fidem Christi et martyrium perduxit. Tunc temporis Caecilia virgo, et Valerianus, et Tiburtius, atque Maximus, martyrium compleverunt.
[234] Maximinus, nulla senatus voluntate, imperator ab exercitu, postquam bellum in Germania 123.0086C| prospere gesserat, creatus, tres annos habuit. Hic adversum Ecclesiarum sacerdotes et clericos persecutionem exercet, maxime propter Christianam Alexandri, cui successerat, et Mammaeae matris ejus familiam. Hunc Pupienus Aquileiae interfecit. Pontianus et Anteros, Romanae urbis episcopi, martyrio coronati, ac in coemeterio Calixti sepulti.
[241] Gordianus imperator creatus, mansit in eo annis septem. Nam Pupienus, interfector Maximini, et frater ejus Albinus, qui usurpaverant imperium, mox in palatio sunt interfecti. Julius Africanus inter scriptores ecclesiasticos nobilis habetur. Qui in Chronicis suis refert se Alexandriam venisse, Heracleae opinione celeberrima provocatum, quem et in divinis et in philosophicis studiis, atque omni Graecorum 123.0086D| doctrina instructissimum fama loqueretur. Origenes in Caesarea Palaestinae Theodorum, cognomento Gregorium, et Athenodorum adolescentulos fratres, Ponti postea nobilissimos episcopos, divina philosophia imbuit. Fabianus, testimonio Spiritus sancti in specie columbae super caput ejus descendentis, Romae episcopus ordinatur, licet quidam hoc verius de Zepherino affirment. Florentinus quoque, episcopus Viennensis, vita et doctrina emicuit; mansit ad Galieni et Volusiani imperium, exsiliatusque martyrium complevit. Gordianus, admodum puer in Orientem ad bellum Parthicum profectus, suorum fraude, haud longe a Circeso super Euphratem, interfectus est.
123.0087A| [248] Philippus Philippum filium suum consortem regni faciens, mansit in eo annis septem. Hic primus imperatorum omnium Christianus fuit. Ac post tertium imperii ejus annum millesimus a conditione Romae annus expletus est. Itaque magnificis ludis augustissimus omnium praeteritorum hic natalis annus a Christiano celebratus est imperatore. Origenes adversus quemdam Celsum Epicureum philosophum, qui contra nos libros scripserat, octo voluminibus respondit. Ut breviter quid dicam, tantum scribendi sedulus fuit, ut Hieronymus quodam loco quinque millia librorum ejus se legisse meminerit. Philippus pater et filius, quamvis diversis locis, ambo tamen tumultu militari et Decii fraude, interfecti sunt.
123.0087B| [254] Decius, civilis belli incentor, anno uno, mensibus tribus. Hic cum Philippos patrem et filium interfecisset, ob eorum odium ad persequendos interficiendosque Christianos feralia dispersit edicta. Idemque filium suum Caesarem legit, cum quo simul continuo in medio barbarorum sinu interfectus est. Persecutione Decii Fabianus in urbe Roma martyrio coronatus est, sedemque sui episcopatus Cornelio dereliquit; ipsoque martyrio coronato, Lucius pontificatum tenuit. Huic Stephanus successit; quo per martyrium transeunte, Xystus locum ejus implevit, idemque per confessionem fidei, martyrii palmam sumpsit. Cyprianus, clarissimum lumen doctorum, episcopus Carthaginis, clarus habetur. Tunc temporis et Laurentius archidiaconus et alii plures martyrii 123.0087C| gloriam exornaverunt.
[255] Gallus Hostilianus cum filio Volusiano duos annos et quatuor menses regnum obtinuit. Quo tempore pestilentia ingens per omnes pene provincias Romani imperii extenditur ob ultionem sine dubio violati nominis Christiani. Novatianus, Cypriani episcopi presbyter, Romam veniens novam haeresin condidit. Origenes septuagesimo aetatis anno non ad integrum impleto, defunctus, in urbe Tyri sepultus est, Cornelius, episcopus Romae, a quadam matrona Lucina rogatus, corpora sanctorum apostolorum de Catacumbis levavit noctu, et posuit: Pauli quidem in via Ostiensi, ubi decollatus est; Petri autem, non longe a loco ubi crucifixus est inter corpora sanctorum episcoporum in templo olim Apollinis, in monte 123.0087D| Aureo, in Vaticano palatio Neroniano. Gallus et Volusianus dum contra Aemilianum, novis rebus studentem, bellum civile moliuntur, occisi sunt. Aemilianus tamen tertio mense invasae tyrannidis exstinctus est. Ammonius eruditus in philosophia, qui evangelicos canones scribit, Alexandriae clarus habetur.
[257] Valerianus cum fido Galieno, annos quindecim. Hic Valerianus in Graecia ab exercitu Augustus appellatus est; Romae autem a senatu Galienus Caesar creatus est. Valerianus in Christianos persecutione commota, statim a Sapore Persarum rege captus, luminibusque orbatus, ignominiosissima apud Persas servitute consenuit; donce vixit, hanc continuam 123.0088A| damnationem sortitus, ut ipse acclivis humi, regem semper ascensurum in equum, non manu sua, sed dorso attolleret. Et Galienus, quidem tam claro Dei judicio territus, tanquam miseri collegae permotus exemplo, pacem Ecclesiis trepida satisfactione restituit. Hac procellosa tempestate Cyprianus Carthaginensis episcopus coronatur martyrio: cujus Vitae et passionis volumen egregium reliquit Pontius, diaconus ejus, qui usque ad diem passionis ejus cum ipso exsilium sustinuit. Germani Alpibus, Rhetia totaque Italia penetrata, Ravennam usque perveniunt; Alamanni Gallias pervagantes, etiam in Italiam transeunt. Graecia, Macedonia, Pontus, Asia Gothorum inundantia deletur. Publius Ingenuus, qui purpuram imperii sumpserat, apud Myrsam occiditur. 123.0088B| Posthumus in Gallia invasit tyrannidem, ac per decem annos ingenti virtute ac moderatione usus, dominantes hostes expulit; qui tamen seditione militum interfectus est. Victorinus a Gallis ultro creatus imperator, post paululum apud Viennam occisus est. Theodorus, Gregorius cognomento, Neocaesariae Ponti episcopus, magna virtutum claret. E quibus unum est quod ut Ecclesiae faciendae locus sufficeret, montem precibus movit. Tunc temporis Lupicinus, Viennensis Ecclesiae episcopus, clare floruit. Galienus cum rempublicam deseruisset, ac Mediolani libidinibus inservisset, occisus est. Cornelio, qui duobus annis rexit Ecclesiam Romanam, ob Christi martyrium coronato, successit Lucius. Passus est autem beatus Cyprianus persecutione octava 123.0088C| eodem die, sed non eodem anno, quo Romae Cornelius.
[272] Claudius, voluntate senatus sumpto imperio, annis duobus. Hic Gothos jam per annos quindecim Illyricum Macedoniamque vastantes bello adortus, incredibili strage delevit. Cui a senatu clypeus aureus in curia et in Capitolio statua aeque aurea decreta est. Sed continuo apud Sirmium morbo correptus interiit.
[273] Mox frater ejus Quintilius, vir bonae moderationis, ab exercitu imperator electus, decimo septimo die imperii sui interfectus est. Malchion, disertissimus Antiochenae Ecclesiae presbyter, qui in eadem urbe rhetoricam docuerat, adversus Paulum Samosetanum, qui episcopus Antiochiae dogmatizabat, 123.0088D| Christum communis naturae hominem tantum fuisse, notariis excipientibus, disputavit.
[274] Aurelianus imperium adeptus, quinque annis et sex mensibus tenuit, vir industria militari excellentissimus, expeditione ad Danubium suscepta, Gothos magnis praeliis profligavit.
Hic urbem Romam muris firmioribus cinxit. Novissime cum persecutionem adversus Christianos agi decerneret, fulmen ante eum, magno pavore circumstantium, ruit, ac non multo post in itinere occisus est. Eutychianus, Romae episcopus, martyrio coronatus in coemeterio Calixti sepelitur; qui et ipse trecentos tredecim martyres manu sua sepelivit.
Tacitus menses sex. Quo apud Pontum occiso, obtinuit 123.0089A| Florianus imperium diebus octoginta novem. Quique apud Tarsum interfectus est. Anatolius natione Alexandrinus, Laodiciae Syriae episcopus, philosophorum discipulus eruditus, plurimo sermone celebratur. Cujus ingenii magnitudo de libro quod super Pascha composuit, et de decem libris arithmeticae Institutionis, potest apertissime cognosci. Tunc temporis insania Manichaeorum haeresis oritur. Quo tempore Viennensis episcopus Simplides mirae sanctitatis floruit. Permansit autem usque ad imperatoris Cari tempora.
[279] Probus imperator annos sex, menses quatuor. Hic Gallias jamdudum a barbaris occupatas, per multa gravia praelia deletis tandem hostibus, ad perfectum liberavit. Bella deinde civilia, et quidem 123.0089B| plurimo sanguine, duo gessit: unum in Oriente, quo Saturninum tyrannum subactum et oppressit et cepit; aliud quo Proculum et Bonosum apud Agrippinam magnis praeliis superatos interfecit; ipse autem apud Sirmium turre ferrata militari tumultu interfectus est. Secundo hujus anno, ut in Chronicis Eusebii legimus, juxta Antiochenos, trecentesimus vicesimus sextus annus fuit; juxta Tyrios, quadringentesimus tertius; juxta Lacedaemonios, trecentesimus vicesimus quartus; juxta Edessenos, quingentesimus octogesimus octavus; juxta Ascalonitas, trecentesimus octogesimus; secundum Hebraeos, initium octogesimi septimi jubilaei, quo continentur anni quatuor mille ducenti quinquaginta. Archelaus, Mesopotamiae episcopus, librum disputationis 123.0089C| suae quam habuit adversus Manichaeum exeuntem de Perside, Syro sermone composuit, qui translatus a multis Graecis habetur.
Carus, cum filio Carino et Numeriano, annos tres. Carus in bello Parthico postquam duas nobilissimas Parthorum urbes, Caelen et Ctesiphontem, cepit et de Persis triumphavit, super Tigriden in castris fulmine ictus interiit.
[285] Caius Romanae Ecclesiae fulget episcopus, qui postmodum sub Diocletiano martyrium passus est. Phierius, presbyter Alexandriae, sub Theona episcopo florentissime populos docuit, et sermones diversorumque tractatuum libros composuit. Invenitque elegantiam compositionis, ita ut Origenes minor vocaretur: vir mirae parcimoniae, et voluntariae 123.0089D| paupertatis, post persecutionem omni tempore vitae suae Romae versatus est. Numerianus, qui cum patre Caro Parthico bello interfuerat, rediens fraude Apri soceri sui interfectus est.
[288] Diocletianus, ab Urbe condita millesimo quadragesimo uno ab exercitu imperator lectus, annos triginta; qui statim ut potestatis copiam habuit, Aprum, interfectorem Numeriani, manu sua interfecit.
Deinde Carinum, quem Carus Caesarem in Dalmatia reliquerat, difficillimo bello et maximo labore superavit. Dehinc cum in Galliam Anolus et Helianus collecta rusticanorum manu, quos Baccadas vocabant, perniciosos tumultus excitavissent. 123.0090A| Maximianum, cognomento Herculianum, Caesarem fecit, misitque in Gallias; qui facile agrestium hominum et confusam manum militari virtute composuit. Igitur per omnes Romani imperii fines subitarum turbationum fragore concrepuerunt: Carausio in Britanniis rebellante, qui primum ad observanda Oceani littora, quae tunc Franci et Saxones infestabant, positus, cum plus in perniciem, quam in profectum reipublicae ageret, a Maximiano jussus occidi, purpuram sumpserat; Achillaeo in Aegypto, cum et Africam Quingentiani infestarent; Narseus etiam, rex Persarum, Orientem bello premeret. Hoc periculo Diocletianus permotus, Maximianum Herculium ex Caesare fecit Augustum; Constantium vero, et Maximinum, et Maximianum 123.0090B| Valerium, Caesares legit. Constantius Herculi Maximiani privignam Theodoram accepit uxorem, ex qua sex filios fratres Constantini sustulit. Carausius, per sex annos sibi Britannia fortissime vindicata, tandem fraude allecti socii sui interfectus est; qui postea insulam per triennum tenuit, quem Asclepiodotus, praefectus praetorio, oppressit, Britanniamque post decem annos recepit. Constantius vero Caesar, in Gallia primo praelio ab Alamannis profligato exercitu suo, vix ipse subreptus est; secundo autem secuta est satis secunda victoria, ita ut paucis horis quadraginta millia Alamannorum caesa fuerint. At Maximianus Augustus Quingentianos in Africa perdomuit. Porro autem Diocletianus Achilleum obsessum per octo menses, apud Alexandriam cepit et 123.0090C| interfecit. Praeterea Valerius Maximianus cum duobus jam praeliis adversum Narseum conflixisset, tertio inter Gallinicum et Carras congressus et victus, amissis copiis ad Diocletianum refugit. A quo arrogantissime exceptus est, ita ut per aliquot millia passuum purpuratus ante vehiculum ejus praecederet. Hic Diocletianus primus gemmas vestibus calceamentisque inseri jussit, dum sola purpura retro principes uterentur. Decimo octavo anno Diocletiani, ipse in Oriente, Maximianus Herculius in Occidente vastari Ecclesias, affligi interficique Christianos praecipiunt, adustis divinis libris. Hac tempestate martyrium sanctorum Thebaeorum, Mauricii sociorumque ejus sexies mille sexcentorum sexaginta sex impletur. Passio quoque Victoris et Ursi apud Castrum 123.0090D| Solodorum, passio quoque beatae Fidis et sociorum ejus apud urbem Agennum, quae postea Conchis translata est. Martyrium etiam Gereonis sociorumque ejus trecentorum viginti octo apud Agrippinam Coloniam. Haec persecutio ita crudelis et crebra flagrabat, ut intra unum mensem decies et octies millia martyrum pro Christo passi inveniantur. Nam et Oceani limbum transgressa, Albanum Aaron, et Julium Britanniae cum aliis pluribus viris ac feminis felici cruore damnavit. Tunc temporis passus est et Pamphilus presbyter, cujus vitam Eusebius Caesariensis episcopus tribus libris comprehendit. Secundo autem persecutionis anno, Diocletianus Nicomediae, Maximianus Herculius Mediolani 123.0091A| purpuram deposuerunt. Attamen coepta semel persecutio usque ad septimum Constantini imperatoris annum fervere non cessavit. Constantinus decimo sexto imperii anno, vir summae mansuetudinis et civilitatis, Eboraci in Britannia diem obiit. Tertio anno persecutionis, quo et Constantius obiit, Maximinus et Severus a Valerio Maximiano Caesares facti sunt. E quibus Maximianus maleficia et stupra sua Christianorum persecutionibus accumulat. Passus est ea tempestate Petrus, Alexandriae episcopus, a quo Arius presbyter primo damnatus est. Passi sunt cum eo plures Aegypti episcopi.
Lucianus quoque, vir moribus et continentia et eruditione praecipuus, Antiochenae Ecclesiae presbyter, passus est, et Romae Timotheus, decimo 123.0091B| Kalend. Julii. Floruit tunc temporis Melciades Romanae Ecclesiae pontifex. Floruit et tunc temporis vir disertissimus Paschasius, Viennensis Ecclesiae episcopus. Phileas de urbe Aegypti, quae vocatur Thebais, nobilis genere episcopus, elegantissimum librum de martyrum laude componit, et pro Christo capite truncatur. Arnobius apud Africam florentissime rhetoricam docuit, et adversum gentes volumina composuit quae vulgo exstant.
[306] Constantinus Constantii ex concubina Helena filius, in Britannia imperator creatus, regnavit annos triginta, menses decem, ab anno persecutionis quarto. Maxentius Herculii Maximiani filius Romae Augustus appellatur. Licinius Constantiae sororis Constantini, Carnuti imperator creatur. Constantinus imperator 123.0091C| de persecutore Christianus factus, licentiam dedit Christianis libere congregari, et in honorem Christi ubique ecclesias construi; ac pene per totum imperium Romanum privilegia singulis civitatibus dedit, ut populus Christianus sub jure et ordinatione episcoporum libere viveret, ac Dei templis libere honoris structuram componeret. Hujus temporibus haeresis Ariana exoritur: Nicaenumque concilium ad damnationem Arii, et confirmationem integrae fidei ex orbe terrarum congregatur, anno post incarnationem Domini trecentesimo vicesimo secundo, die mensis secundum Graecos Desei, vicesimo nono, quod est, decimo Kalendarum Juliarum, consulatu Paulini et Juliani. Uno eodemque tempore et illud sacratissimum Concilium apud Arelaten sexcentorum 123.0091D| episcoporum colligitur, Martino tunc episcopo ejusdem civitatis existente; apud Viennam Claudio in catholico dogmate clarissimo episcopo. Eodem tempore Donatistarum in Africa schisma oritur. Namque Donatus per Africam et maxime Numidiam, afferens a nostris Scripturas in persecutione inimicis traditas, multos sua persuasione decepit. Per idem etiam tempus ab Helena Constantini matre Hierosolymis crux Domini inventa est. Constantinus in fide eruditus a B. Silvestro papa, fecit miro opere baptisterium Romae, ubi baptisatus est juxta basilicam B. Joannis Baptistae, quae appellatur Constantiniana. Item basilicam B. Petro in templo Apollinis, necnon et B. Paulo, corpus utriusque aere Cyprio circumdans 123.0092A| quinque pedes crasso. Item basilicam in palatio Sorano, quae cognominatur Hierusalem, ubi partem ligni crucis Domini deposuit. Item basilicam B. martyris Agnae, ex rogatu Constantiae filiae suae. Item baptisterium in eodem loco, ubi et baptizata est soror ejus Constantia cum filia Augusta. Item basilicam B. Laurentio martyri, via Tiburtina in agro Verano, ubi idem martyr gloriosus sepultus est. Item basilicam via Lavicana, inter duas lauros beato Petro et Marcellino martyribus, et mausoleum, ubi matrem suam posuit in sarcophago purpureo.
Item basilicam in civitate Hostiae juxta portum urbis Romae beatorum apostolorum Petri et Pauli, et beati Joannis Baptistae. Item basilicam in civitate Albanensi sancti Joannis Baptistae. Item basilicam 123.0092B| in urbe Neapoli miro opere exornavit, in honorem apostolorum et martyrum. Idem imperator Depranam civitatem Bithyniae in honorem martyris Luciani ibi conditi instaurans, ex vocabulo matris suae, Helenopolim nuncupavit. Idem urbem nominis sui statuens in Thracia, sedem Romani imperii et caput totius orientis esse voluit. Caput vero totius imperii ante Romam beatis apostolis Petro et Paulo sub testamento tradidit, nobiliores Romanorum, consulares quoque viros, ac pene totum senatorum ordinem cum uxoribus et liberis, in secundam vel novam Romam Constantinopolim translatum habitare constituens. Idem ipse statuit citra ullam hominum caedem, paganorum, templa claudi, arasque deorum confringi. Retius Augustodunensis episcopus, celeberrimae 123.0092C| famae habetur, et Juvencus presbyter Hispanus, qui hexametris versibus quatuor libros Evangelii composuit, Firmianus, qui et Lactantius Arnobii discipulus, Nicomediae rhetoricam docuit, ac penuria discipulorum, ob Graecam scilicet civitatem, ascribendum se contulit. Hic in extrema senectute magister Caesaris Crispi filii Constantini in Gallia fuit, qui postea a patre interfectus est.
Jacobus Nizibenae episcopus, unus ex numero sub Maximini persecutore confessorum et eorum qui in Nicaena synodo Arianam perversitatem homoousii oppositionem damnarunt, multorum opusculorum scriptor moritur.
[337] Constantius cum Constantino et Constante fratribus, regnat annos decem et octo, menses quinque, 123.0092D| dies quatuordecim. Jacobus Nizibenus episcopus agnoscitur; ad cujus preces saepe urbs discrimine liberatur. Impietas Ariana Constantii imperatoris fulta praesidio, exsiliis, carceribus, et variis afflictionum modis, primum Athanasium Alexandrinae urbis episcopum, deinde omnes non suae partis episcopos persecuta. Maximinus Treverorum urbis episcopus, clarus habetur; a quo Athanasius cum a Constantio quaereretur ad poenam, honorifice susceptus est. Florebat et tunc temporis Nectarius Viennensis episcopus, in doctrina fidei eximius, qui in Vasensi illa synodo venerabili primus interfuit, et Patris, et Filii, et Spiritus sancti unam esse naturam et potestatem, et deitatem, et virtutem, in 123.0093A| Ecclesia publice praedicavit, et docuit. Antonius monachus centesimo quinto aetatis anno in eremo moritur. Reliquiae Timothaei apostoli Constantinopolim invectae. Constantii favore Arius presbyter fretus, dum in Constantinopolim ad ecclesiam pergeret, cui tunc Alexander senex episcopus praesidebat adversus nostros de fide dimicaturus, divertens post forum Constantini ad causam necessariam, viscera ejus repente simul cum vita effusa sunt. Constantio Romam ingresso ossa B. Andreae apostoli et Lucae evangelistae a Constantinopolitanis miro favore suscepta sunt. Hilarius Pictaviensis episcopus, qui pulsus ab Arianis, in Phrygiam exsulaverat, cum apud Constantinopolim librum pro se Constantio porrexisset, ad Gallias rediit. Haeresis Anthropomorphitarum 123.0093B| in Syria et in Macedonia, in Constantinopoli quoque nascitur. Donatus artis grammaticae scriptor, ac praeceptor Hieronymi, Romae illustris habetur. Eusebius Caesareae Palestinae, in Scripturis divinis studiosissimus, ac bibliothecae divinae cum Pamphilo martyre diligentissimus pervestigator, moritur; qui primum in Arianam haeresim lapsus, ad catholicum dogma correptus rediit. Eustasius primum Coelesyriae, dein Antiochiae episcopus, adversum Arianum dogma multa componens, in exsilium pulsus, apud Trajanopolim Trachiarum urbem conditus est. Marcellus Ancyranus episcopus, contra Arianos scribens arguitur Sabellianae haereseos; sed et beatus Hilarius in septimo adversum Arianos libro, nominis ejus quasi haeretici 123.0093C| meminit. Porro ille defendit se non esse dogmatis cujus accusatur communione Julii et Athanasii Romanae et Alexandrinae urbis pontificum. Basilius Ancyranus episcopus Macedonianae partis cum Eustathio Sebasteno princeps fuit; fuit autem artis medicinae peritus.
[361] Julianus, annos duos, menses octo. Hic ex clerico imperator factus in idolorum culturam convertitur, martyriaque infert Christianis, eosque callidis circumventionibus odiisque persequitur. Quo tempore inter alios qui in toto orbe pro Christo passi sunt, Joannes et Paulus Romae martyrium illustre duxerunt. Pagani quoque apud Sebasten Palaestinae urbem sepulcrum beati Joannis Baptistae invadunt, ossaque dispergunt, eadem rursus collecta concremantes, 123.0093D| latius per agros spargunt. Sed Dei providentia adfuere quidam ex Hierosolymis monachi, qui colligentibus misti, quaecunque poterant ablata, ad patrem suum Philippum pertulere; ille confestim haec (supra se enim dicebat tantum thesaurum propriis servare vigiliis) ad pontificem Athanasium; tunc maximum, per Julianum diaconum suum misit; quae ille suscepta, paucis arbitris, sub cavato sacrarii pariete, inclusa profutura generationi posterae conservavit: cujus praesagium sub Theodosio imperatore per Theophilum ejusdem urbis episcopum completur. Qui destructo Serapis templo, sancti Joannis ibidem consecravit ecclesiam. Julianus odio Christi templum in Hierosolymis Judaeis reparare 123.0094A| permittit. Qui cum ex omnibus provinciis collecti, nova templi fundamenta jacerent, subito nocte oborto, terraemotu saxa ab imo fundamentorum excussa, longe lateque sparsa sunt; igneus quoque globus ab interiore aede templi egressus, plurimos eorum suo prostravit incendio. Quo terrore reliqui pavefacti, Christum confitebantur inviti. Et ne hoc casu crederent factum, sequenti nocte in vestimentis cunctorum crucis apparuit signum. Julianus efferri ossa venerabilis Jacobi Nizibeni episcopi foras civitatem jubet, invidens ipsius miraculis; quae non longe post ditioni Persarum subjicitur. Julianus, incertum a quo, cum exercitus acies contra Persas ordinaret, perimitur, ac intestina sua in aera projiciens, insano ore Christum Dominum blasphemans, Vicisti, 123.0094B| Galilaee, vicisti, vitam cum regno perdidit: cujus interitum per revelationem illico per universam Ecclesiam plurimi agnoscunt. Lucifer Calaritanus episcopus a Constantio cum Nicaenam fidem damnare nollet, in Palaestinam relegatus ab exsilio revertitur, a quo postea Luciferianum schisma. Eusebius natione Sardus, Versellensis episcopus similiter a Constantio pro confessione fidei, Scythopolim et inde Cappadociam relegatus, ab exsilio reversus, factione Arianorum interficitur. Fornacius Aquilegensis Ecclesiae episcopus, in hoc maxime detestabilis quod Liberium Romanae urbis episcopum pro fide ad exsilium pergentem primus sollicitavit, et fregit, et ad suscriptionem haereseos compulit. Acacius Luscus Caesareae episcopus, in tantum sub Constantio claruit, 123.0094C| ut felicem Romae pro Liberio episcopum consecraret.
[363] Jovianus, anno uno, vel ut verius, mensibus octo. Qui, dum se ab exercitu imperatorem fieri conspiceret, seque Christianum affirmans, paganis praeesse non posse assereret, Et nos, inquit omnis exercitus, qui per Julianum nomen Christi abjecimus, tecum Christiani esse volumus. Quibus auditis imperii sceptra suscepit. Synodus Antiochiae a Melito suisque facta in qua Macedonianum dogma prave firmatur. Jovianus lapsu Constantii praedecessoris admonitus, honorificis et officiosissimis litteris Athanasium requirit, ab ipso formam fidei ecclesiarumque disponendarum suscepit modum; sed hujus pia laetaque principia mors immatura corripuit.
Hilarius urbis Pictavorum Aquitanicae episcopus, 123.0094D| factione Saturnini Arelatensis episcopi de synodo Biterrensi in Phrygiam relegatur sub Constantio, ubi duodecim libros adversum Arianos confecit, et librum de synodis ad Galliarum episcopos scripsit; et alia reversus ab exsilio catholica et nimis praeclara opera. Serapion Thaneos episcopus, elegantis ingenii, sub Constantio etiam in confessione fidei inclytus moritur.
[364] Valentinianus et Valens frater ejus, annos duodecim. Apollinaris Laodicenus episcopus multimoda nostrae religionis scripta composuit. Sed incautus postea a fide devians, haeresim sui nominis instituit. Photinus quoque et Eunomius eo tempore haeretici agnoscuntur. Gothi apud Histrum bifariae 123.0095A| inter Frigidernum et Ataricum divisi sunt. Sed Frigidernus Ataricum Valentis auxilio superans, hujus beneficii gratia ex catholico Arianus cum ommi gente Gothorum affectus est. Tunc Vulfila eorum episcopus Gothicas litteras reperit, et utrumque Testamentum in linguam propriam transtulit. Damasus Romae episcopus fecit basilicam juxta atrium sancto Laurentio, et aliam in catacumbis, ubi jacuerunt corpora sanctorum apostolorum Petri et Pauli, in quo loco platomam ipsam, ubi jacuerant sancta corpora, versibus adornavit. Valens ab Eudoxio Arianorum episcopo baptizatus nostros persequitur. Gratianus Valentiniani filius tertio ejus anno, Ambiani imperator est factus. Constantinopoli apostolorum martyrium dedicatur. Post Auxentii Mediolanensis 123.0095B| episcopi seram mortem, Mediolani Ambrosio episcopo facto, omnis ad fidem rectam Italia convertitur. Nectarus Viennensis et Hilarius Pictaviensis episcopi moriuntur.
Valens cum Gratiano et Valentiniano Valentiniani fratris sui filiis, annos quatuor. Valens lege data ut monachi militarent, nolentes fustibus jussit occidi. Gens Hunnorum diu inaccessis seclusa montibus, repentina rabie percita, exarsit in Gothos, eosque sparsim conturbatos, ab antiquis sedibus expulit. Gothi transito Danubio fugientes, a Valente sine armorum depositione suscepti per avaritiam Maximi ducis; fame ad rebellandum coacti sunt, victoque Valentis exercitu, per Thraciam sese miscentes, simul omnia caedibus, incendiis, rapinisque 123.0095C| impleverunt. Valentiniani, et Valentis tempore rebellantes Alamannos, Franci inter Danubium et Maeotides paludes juncti Romanis, superaverunt. Francos lingua Attica Valentinianus imperator a feritate et duritia atque audacia appellari primus voluit. Qui post paululum cum tributa Romanis negarent, et Romanorum impetum ferre non possent, egressi a Sicambria, pervenerunt in extremas partes Rheni fluminis in Germanorum oppida, ibique aliquot annos cum principibus suis Marcomiro et Sunnone resederunt. Ubi primum regem Pharamundum sibi postmodum statuunt, legibusque se subdunt, quas priores eorum Wisovastus et Wisogastus, Artogastus, Salegastus invenerunt. Victorinus natione Afer sub Constantino principe rhetoricam docens, in 123.0095D| extrema senectute Christi se tradidit fidei. Titus Bostrenus episcopus, acerrimus contra Manichaeos disputator, moritur. Athanasius Alexandrinus episcopus, multa Arianorum perpessus insidiis, ad Constantem Galliarum principem fugit; unde reversus cum litteris, et rursum post mortem illius fugatus, usque ad Joviani imperium latuit. A quo recepta Ecclesia sub Valente moritur. Ephrem Edessae Ecclesiae diaconus, vir in sua lingua, id est Syra, eruditissimus, moritur. Basilius Caesareae Cappadociae, quae prius Mazacate Gratiano. Gregorius quoque Nazianzenus, vir eloquentissimus, praeceptor Hieronymi, sub Theodosio jam principe moritur.
[379] Gratianus cum fratre Valentiniano, annos 123.0096A| septem. Theodosius vir strenuus a Gratiano imperator creatus, maximas Scythicas gentes, hoc est Alanos, Hunnos, et Gothos, magnis multisque praeliis vicit. Cujus studium fidei non ferentes Ariani, post quadraginta annos ecclesias quas vi tenuerant, reliquerunt. Quo tempore Viennensem Ecclesiam regebat Niceta praeclarissimus in dogmate fidei episcopus. Sed et Lugdunensis episcopus Justus, mirae sanctitatis vir, qui postmodum relicta sede sui episcopatus, inter sanctissimos patres anachoritas mira humilitate latens, moritur in Aegypto; cujus ossa pio amore solliciti Lugdunenses ad urbem suam reportant, ossa quoque Viatoris sanctissimi comministri ipsius. Constat autem hunc venerabilem episcopum Justum sub Paschasio Viennensi episcopo 123.0096B| nutritum, Claudii ejusdem urbis episcopi diaconum, postmodum ad sanctam Lugdunensem Ecclesiam regendam translatum. Synodus centum quinquaginta patrum in urbe regia Constantinopoli congregatur, adversus Macedonium. Damaso Romae episcopo, Ambrosius Mediolanensis Ecclesiae episcopus, in catholicorum dogmate claruit. Theodosius imperator Arcadium filium consortem imperii sui facit. Anno secundo Gratiani imperatoris, ipso sexies et Theodosio consulibus, Theophilus paschalem computum scripsit. Maximus, vir quidem strenuus et probus, atque Augusto dignus, si non contra sacramenta fidei tyrannidem emersisset, in Britannia invitus propemodum ab exercitu imperator creatus, in Galliam transiit, ibique Gratianum Augustum dolis 123.0096C| circunventum apud Lugdunum occidit, fratremque ejus Valentinianum Italia expulsum, Viennae primum latere coegit, justissimam poenam cum matre sua Justina persolventem, quae illum Ariana haeresi polluit: et Ambrosium episcopum eminentissimam catholicae fidei arcem ut perfida obsidione vexavit, nec ante coepta nefanda deseruit, nisi post prolatas beatorum martyrum reliquias Gervasii et Protasii, quas Domino revelante idem beatus episcopus incorruptas reperit. Theodosius Valentinianum Italia expulsum benigne suscipit. Priscilliana haeresis oritur. Idem Priscillianus accusante Itacio, a Maximo tyranno gladio caeditur. Martinus Turonorum episcopus miraculorum insignis effulsit. Post Pharamundum Franci Clodionem ejus filium sibi regem statuunt. 123.0096D| Abhinc Franci in finibus Thoringiorum habitantes, crinitos reges habere coeperunt. Id temporis Romani Gallias tenebant. Citra Ligerim fluvium Gothi Burgundiones quoque doctrina Ariana infecti cis ultraque Rhodanum habitabant. Primus rex Francorum Clodio a castro Thoringiorum Dysporo profectus, Rhenum transiit; superato Romanorum populo, Carbonariam sylvam tenuit, usque ad Camaracum venit, ibique interfectis Romanis, sedem sibi statuit.
[385] Theodosius, Gratiano adhuc vivente, annis sex Orientem tenuit; illo mortuo imperavit annis undecim. Ipse et Valentinianus, quem Italia expulsum benigne susceperat, ac simul Maximum tyrannum 123.0097A| tertio ab Aquileia lapide interficiunt. Maximus Britanniam omni pene armatam juventute, copiisque militaribus exspoliavit, quae eum in Gallias secutae, nunquam ultra ad domum rediere. Videntes transmarinae gentes saevissimae Scotorum a circio, Pictorum ab aquilone, destitutam milite ac defensore insulam, adveniunt, et vastatam direptamque eam per multos annos opprimunt. Hieronymus presbyter in Bethleem toto mundo clarus habetur, qui librum quem de Viris illustribus Ecclesiae scribit, usque ad decimum quartum totius imperii Theodosii annum perducit. Gentium templa per totum orbem, jubente Theodosio subvertuntur, ac pro eis Christi templa ubique micant. Per idem tempus Joannis anachoreta insignis claruit. Qui etiam Theodosio consulenti de Eugenio 123.0097B| tyranno, victoriam illi praedixit. Damasus Romae urbis episcopus, elegans in versibus componendis ingenium habuit, et prope octogenarius moritur. Apollinaris episcopus Laodicenus Syriae, in Scripturis non parum instructus, a quo Apollinaristae feruntur nominati. Patianus in Pyrenaei jugis Barcillone episcopus optima senectute moritur, castigatae eloquentiae, tam vita quam sermone clarus. Photinus de Gallograecia Marcelli discipulus Syrini episcopus a Valentiniano pulsus Ecclesia, Ebionis haeresin instaurare conatur. Dydimus Alexandrinus oculis captus, et ob id elementorum quoque ignarum, tantum miraculum sui omnibus praebuit, ut dialecticam quoque et geometriam quae vel maxime visu indigerent, usque ad perfectum didicerit.
123.0097C| [396] Arcadius filius Theodosii cum fratre Honorio, annis quatuordecim. Sanctorum prophetarum corpora Abacuc et Michaeae divina revelatione manifestantur. Innocentius, Romae episcopus, dedicavit basilicam beatissimorum martyrum Prothasii et Gervasii, ex devotione testamenti cujusdam illustrissimae feminae Vestinae. Mamertus Viennensis episcopus insignissimus habetur, qui inter alia mirifica, ob imminentem cladem ante Ascensionem Domini solemnes instituit litanias. Martinus Turonorum episcopus moritur; Donatus Epiri episcopus virtutibus insignis est habitus. Qui draconem ingentem exspuens in os ejus necavit, quem octo juga boum ad locum incendii, ne aerem putredo ejus corrumperet, vix trahere potuerunt. Clodione 123.0097D| rege defuncto, qui viginti annis Francis regnavit Meroveus successit, a quo Francorum reges Merovingi sunt appellati. Metis a Francis succensa, Treveros destructa; Franci usque Aureliam perveniunt. Post Meroveum Childericus regnum adeptus, regnavit annis viginti quatuor. Cui successit Chlodoveus, qui primus rex Francorum Christianus factus est, a beato Remigio Rhemorum episcopo instructus et baptizatus cum populo suo. Gothi Italiam, Wandali atque Alani Gallias aggrediuntur. Augustinus episcopus Hipponensis scientia atque doctrina insignis habetur. Joannes quoque Constantinopolitanus et Theophilus Alexandrinus illustres episcopi praedicantur. Epiphanius Salaminae episcopus, qui inter alia 123.0098A| opera libros contra omnes haereses scripsit. Eunomius Arianae partis, Cizycenus episcopus, erumpens in blasphemiam, publice quod Ariani texerant, fatetur. Tiberianus Beticus, sectator Priscilliani, post suorum caedem taedio victus exsilii, ut canis reversus ad vomitum suum, filiam devotam Christo virginem matrimonio copulavit.
[410] Honorius cum Theodosio minorem fratris sui filio, annis quindecim. Honorius imperator, videns oppositis tyrannis nil adversus barbaros agi posse, ipsos prius tyrannos deleri jubet. Constantio comiti hujus belli summa commissa est, qui primum in Galliam profectus cum exercitu, Constantinum imperatorem apud Arelaten civitatem clausit, cepit, occidit. Constantem Constantini filium Hierontius 123.0098B| comes suus, ut nequam magis quam probus apud Viennam interfecit, atque in ejus locum Maximum quemdam substituit; ipse vero Hierontius a suis militibus est occisus. Maximus exutus purpura, destitutus a militibus Gallicanis inter barbaros in Hispania egens exsulavit. Jovinus vir Galliarum nobilissimus in tyrannidem mox ut assurrexit, cecidit. Sebastianus frater ejus continuo ut creatus occisus est; Alaricus Attalo imperatore facto, infecto, refecto, ac defecto, citius his omnibus pene quam dictis, ceu mimus risum et ludum exspectavit imperii, cujus ille umbratilis consul. Tertullus ausus est in curia dicere: Loquar vobis, consul et pontifex, quorum alterum jam teneo, alterum spero. Attalus itaque tanquam inane imperii simulacrum cum 123.0098C| Gothis usque ad Hispanias portatus est. Unde descendens navi in mari captus, et ad Constantium comitem deductus, inde Honorio imperatori exhibitus, truncata manu, vitae relictus est.
Heraclianus Africae comes, elatus supercilio, Sabinum domesticum suum, virum ingenio industriaque solertem generum allegit, atque aliquandiu Africana annona extra ordinem detenta, tandem cum immensa satis incredibilique classe navigio Romam contendit. Nam habuisse tria millia septingenta naves dicitur; quem numerum nec Xerxem, nec Alexandrum Magnum, vel quemquam alium regum habuisse historiae referunt. Sed littore egressus occursu Marini comitis territus, arrepta navi solus Carthaginem rediit, ibique continuo militari manu 123.0098D| interfectus est. Sabinus gener ejus, Constantinopolin fugit; unde post aliquantulum tempus retractus, exsilio damnatus est; ac sic, adjuvante Christo, pax et unitas, per universam Africam Ecclesiae catholicae reddita est. Marinus comes apud Carthaginem, inceptum zelo stimulatus, an auro corruptus, Marcellinum tribunum, virum imprimis prudentem et industrium occidit. Qui continuo revocatus ex Africa, factusque privatus, vel ad poenam, vel ad poenitentiam conscientiae suae dimissus est. Alaricus rex Gothorum Romam invasit, partemque ejus cremavit incendio nono Kalend. Septemb., anno conditionis ejus millesimo centesimo, sexagesimo quarto Honorii imperii anno. Sic tertio die quam ingressus 123.0099A| fuerat depraedata urbe egressus est. Inde Gothi in Siciliam transire conati, in conspectu suorum miserabiliter arrepti et demersi sunt. Alarico Atavulfus in regem Gothis succedit, qui Placidiam captivam sororem imperatoris in uxorem assumpsit. Is satis studiose sectator pacis, militare fideliter Honorio imperatori praeoptavit. Placidiae uxoris suae, feminae sane ingenio acerrimae, et religione satis probae, ad omnia bonarum ordinationum opera persuasu et consilio temperatus est. Is apud Barcillonem Hispaniae urbem dolo suorum, ut fertur occisus est. Post hunc Segericus rex a Gothis creatus, cum itidem judicio Dei ad pacem pronus esset, nihilominus a suis interfectus est. Constantius comes apud Arelaten consistens, magnarum rerum gerendarum industria, Gothos 123.0099B| quibus jam Atavulfus praeerat, Placidiae conjux a Narbona expulit, atque abire in Hispaniam coegit. Segerico Vallia successit in regnum Gothorum; ad hoc ordinatus a Gothis, ut pacem infringeret, ad hoc ordinatus a Deo, ut pacem confirmaret, territus maxime judicio Dei; quia cum magna Gothorum manus instructa armis navigiisque transire in Africam moliretur, in duodecim millibus passuum Gaditani freti, tempestate correpta, miserabili exitu perierat. Hic Vallia pacem optimam cum imperatore, datis Honorio lectissimis obsidibus pepigit, ac Placidiam imperatoris sororem honorifice apud se honesteque habitam fratri reddidit. Hac tempestate Pelagius adversus Christi gratiam erroris sui dogmata praedicat; ad cujus condemnationem, concilium 123.0099C| apud Carthaginem ducentorum decem et quatuor episcoporum congregatur. Cyrillus Alexandriae episcopus, insignis est habitus; Lucianus presbyter scripsit revelationem beati protomartyris Stephani, quam ei revelavit Deus septimo Honorii principis anno, ac Gamalielis et Nicodemi qui in Evangelio et in Actibus apostolorum leguntur. Scripsit autem eam Graeco sermone ad personam omnium Ecclesiarum. Quam revelationem Avitus presbyter, homo Hispanus, in Latinum vertit eloquium, et adjecta epistola sua per Orosium presbyterum, qui missus a beato Augustino ad sanctum Hieronymum pro discenda animae ratione, ad loca sancta pervenerat, occidentalibus dedit: quique primus in patriam reversus reliquias beati Stephani intulit occidenti. 123.0099D| Francis post Meroveum, ut diximus, regnavit Childericus. His temporibus Anianus Aurelianensis episcopus clarus habetur; qui orationibus suis ab Hunnorum impetu, Aetio tunc patritio Romanorum Aurelianos liberavit. Britanni Scotorum Pictorumque infestationem non ferentes Romam mittunt, et subjectione sui praemissa, auxilia flagitant. Quibus statim missa legio magnam barbarorum multitudinem stravit; caeteros Britanniae finibus pellunt. Ob arcendos hostes murum trans insulam inter duo maria statuunt; qui absque magistro magis cespite quam lapide factus, nil Britannis operantibus profuit; nam mox ut dicessere Romani, priores hostes advecti navibus, obvia quaeque sibi caedunt, vastant atque 123.0100A| dejiciunt. Iterum petunt Britanni auxilia Romanorum, qui advenientes hostes trans maria fugant, conjunctisque sibi Britannis murum saxeum solidum inter civitates, quae dudum ob metum hostium fuerant factae, a mari usque ad mare perducunt. Sed et littore Meridiani maris, ne inde irruptio hostium fieret, crebras turres per intervalla ad prospectum maris statuunt. Vale dicentes sociis, quasi ultra non redituri, Bonifacius Romae episcopus fecit oratorium in coemeterio sanctae Felicitatis, et ornavit sepulcrum ejus. Fecit et oratorium sancti Joannis apostoli, honesto satis opere. Hieronymus presbyter obiit duodecimo Honorii anno, pridie Kalend. Octobris, anno aetatis suae nonagesimo. Macarius ille Aegyptius monachus signis et virtutibus claruit. 123.0100B| Severus presbyter, cognomento Sulpitius, Aquitanicae provinciae, vir genere et litteris nobilis, et paupertatis amore conspicuus, charus etiam sanctorum episcoporum Martini Turonensis et Paulini Nolani, moritur. Hic in senectute sua a Pelagianis deceptus, et agnoscens loquacitatis culpam, silentium usque ad mortem tenuit, ut peccatum quod loquendo contraxerat tacendo penitus emendaret. Severianus Gabalensis episcopus in divinis Scripturis eruditus, et declamator admirabilis fuit. Unde frequenter ab episcopo Joanne et imperatore Arcadio, ad faciendum sermonem Constantinopolim evocabatur. Hic juniorem Theodosium ex sacro fonte suscepit, cujus et tempore moritur.
[425] Theodosius minor Arcadii filius, anni quatuor 123.0100C| et viginti. Valentinianus junior Constantii filius Ravennae imperator creatur. Placidia mater ejus, Augusta nuncupatur. Per idem tempus Nestorius Constantinopolitanus episcopus suae perfidiae molitur haeresim, adversus quem Ephesina synodus prima congregata, ejus impium dogma condemnat. Hujus etiam tempore diabolus in specie Moysi Judaeis in Creta apparens, dum eos per mare pede sicco ad terram repromissionis promittit perducere, plurimis necatis, reliqui qui salvati sunt confestim ad Christi gratiam convertuntur. Effera gens Wandalorum, Alanorum atque Gothorum, ab Hispanis ad Africam transiens, omnia ferro, flamma, rapinis simul et Ariana impietate foedavit (PAUL. DIAC., lib. XIV). Sed beatus Augustinus Hipponensis episcopus, 123.0100D| et omnium Ecclesiarum doctor eximius, ne civitatis suae videret ruinam, tertio mense obsidionis suae migravit ad Dominum, quinto Kalendarum Septembris, anno aetatis suae septuagesimo sexto. Mansit autem in clericatu vel episcopatu annis quadraginta. Quo tempore Wandali capta Carthagine, Siciliam quoque deleverunt. Cujus captivitatis Paschasinus Lilybitanus antistes, in epistola quam de ratione Paschali Papae Leoni scripsit, meminit.
Francis Chlodoveus adhuc paganus regnat. Cujus temporibus Gondoveus rex Burgundiorum, qui ex genere fertur Alarici, exstitit. Huic fuerunt quatuor filii, Gundobaldus, Godegisilus, Chilpericus et Gothmarus. Gundobaldus Chilpericum fratrem suum interfecit, 123.0101A| uxoremque ejus, ligato saxo ad collum, in flumen demersit, filiasque ejus, unam quae Chrona dicta est, exsilio relegavit; alteram vero Chlotildem secum retinuit, quam postea uxorem rex Chlodoveus accepit; cujusque industria, orationibus ac monitionibus, Deo inspirante, idem Christianus cum populo suo factus est. Scotis in Christum credentibus, ordinatus a Papa Caelestino Palladius primus episcopus mittitur. Anno octavo Theodosii imperatoris, recedente a Britannia Romano exercitu, Scoti et Picti redeunt, et totam ab Aquilone insulam vacuam prope indigenis, murotenus capessunt. Nec mora, caesis captis, fugatisque custodibus, muroque ipso interrupto, etiam intra vallum crudelis praedo grassatur. Mittitur epistola lacrymis aerumnisque 123.0101B| referta ad Romanae potestatis principem, petens auxilium, sed non impetrat. Interea fames dira profugos infestat; quidam coacti, hostibus manus dedere; alii de montium speluncis ac saltibus strenue repugnare, strageque de hostibus dare. Scoti domum versi ac Picti, extremam insulae partem ibi habitaturi detinent. Famem praefatam magna frugum abundantia opulentia, luxuria, et negligentia; negligentiamque lues acerrima, et mox acrior hostium novorum, id est Anglorum plaga secuta est. Quos illi unanimi consilio cum rege suo Vintigerno, quasi defensore patriae ad se imitandos elegerunt. Sed hos mox expugnatores senserunt. Xistus Romae basilicam sanctae Mariae matris Domini, quae ab antiquo Liberi patris delubrum fuerat, miro opere refecit 123.0101C| Eudoxia, uxor Theodosii principis ab Hierosolymis remeavit secum beatissimi Stephani protomartyris reliquias deferens, quae in basilica sancti Laurentii positae pie a fidelibus venerantur. Bledla et Attilia fratres, multarumque gentium reges, Illyricum Thraciamque depopulati sunt. Maximus Taurinensis episcopus, vir in Scripturis divinis satis intentus, clarus habetur. Petronius Bononiensis episcopus Italiae, vir sanctitate vitae et monachorum studiis ab adolescentia exercitatus, cujus pater Petronius praefectus praetorii, vir saecularibus litteris eruditus, moritur. Julianus episcopus et Caelestinus sectatores Pelagii agnoscuntur. Leporius quoque presbyter adhuc laicus, Pelagianum dogma sequitur praesumens, de veritate vitae suae, quam arbitrio tantum et conatu 123.0101D| proprio, non Dei se adjutorio obtinuisse credebat. Sed per beatum Augustinum ab eo emundatus, ad catholicam Ecclesiam rediens, satisfactionis suae librum vera fide composuit. Victor, rhetor Massilensis, qui libros in Genesin ad filii sui Etherii personam commentatur, in divinis Scripturis non plene exercitatus moritur. Cassianus quoque, Scytha natione, Constantinopoli a Joanne diaconus ordinatus, apud Massiliam urbem presbyter moritur, qui inter alia Institutionum librum scripsit; opera illius a catholicis cautissime legenda, maxime de libero arbitrio et gratia; sed et Encratitarum haeresi incautius favit. Errores illius Cassiodorus Ravennatium senator purgare volens, non ad plenum ex omni parte 123.0102A| potuit. Vincentius quoque natione Gallus apud Lirinensem insulam presbyter, satis in divinis Scripturis eruditus moritur.
Marcianus et Valentinianus annos sex. Quorum initio industria beatissimi Leonis Papae Chalcedonense concilium celebratur, ubi Eutyches cum Dioscoro Alexandrino episcopo condemnatur. Horum etiam sexto imperatorum anno Theodericus rex Gothorum, ingenti exercitu Hispaniam ingreditur. Gens Anglorum sive Saxonum, Britanniam tribus longis navibus advehitur, quibus dum iter prosperatum domi fama referret, exercitus fortior est missus, qui hostes quidem abegit; sed in socios arma vertens totam prope insulam ab orientali usque ad occidentalem plagam igni ferroque subegit, conficta occasione, 123.0102B| quod Britones minus stipendia dederint. Egidio patricio in Galliis Franci Agrippam super Rhenum ceperunt, eamque Coloniam, quod ibi coloni inhabitarint appellaverunt. Egidio Syagrius filius successit, qui post mortem Childerici regis Francorum cum Chlodoveo apud Suessionem pugnam committens, vincente Chlodoveo, ad Gothorum regem se contulit. Sed mox a Chlodoveo repetitus, illicoque redditus, occisus est. Sic Romanorum vires intra Gallias ceciderunt. In cujus loco postea Aetius patricius constitutus est; qui maxima praelia cum Wandalis aliisque nationibus gessit. Chlodoveus rex Francorum institutus et Chlotildis neptis Gondobaldi regis Burgundiorum per Aurelianum sponsatur, regique Chlodoveo postmodum per eumdem ipsum Aurelianum adducta 123.0102C| conjungitur. Chlodoveus rex post victoriam Alamannorum quindecimo anno regni sui, credens baptizatur. Inde Burgundiam sibi subegit, et Gundobaldum atque Gundesilum fratrem ejus ad tributa coegit. Hoc tempore beatissimus Mamertus Viennensis episcopus, cladem imminentem lacrymis et precibus suis a Viennensium urbe removit. Siquidem incendia crebra terraemotus assidui, nocturni sonitus quidam totius urbis funeri prodigiosum quiddam ac ferale minitantes, populosis hominum conventibus, domestica silvestrium ferarum species observabatur: lupi, ursi, ac cervi naturaliter pavidi, per angusta portarum usque ad fori lata penetrabant. Quid multis? imminente solemnitate vigiliarum qua celebrari festum dominicae Resurrectionis annua consuetudo 123.0102D| poscebat, aedes publica quam praecelso civitatis Viennensium vertici sublimitas in immensum fastigiata sustulerat, flammis terribilibus conflagrare crepusculo coepit; interpellatur nuntiis discriminis jucunditas sublimitatis, pleno timoribus populo Ecclesia vacuatur. Omnes namque similem facultatibus vel domibus propriis casum de quadam praeimminentis incendii arce metuebant. Perstitit tamen coram festivis altaribus invictus antistes, sanctus Mamertus, et calorem fidei suae accendens, flumine lacrymarum permissam ignibus potestatem incendio abscedente compescuit. Desperatione deposita reditur ad Ecclesiam, in eaque vigiliarum nocte sancti Paschae, concepit animo Rogationes, atque 123.0103A| ibi cum Deo tacitus definivit quidquid hodie psalmis ac precibus mundus inclamat. Joannes Baptista caput suum duobus monachis orientalibus, qui ob orationem venerant Hierosolymam, juxta Herodis quondam habitaculum revelavit; quod deinceps Emessam Phoeniciae urbem perlatum et digno honore cultum est. Haeresis Pelagiana Britannorum turbat fidem; qui a Gallicanis episcopis auxilia quaerentes, Germanum Altisiodorensis Ecclesiae episcopum, et Lupum Tricassinum aeque apostolica gratia antistites, fidei defensores accipiunt. Confirmant antistites fidem verbo veritatis simul et miraculorum signis.
Secundo quoque idem beatus Germanus cum sancto Severo episcopo ad integritatem fidei tuendam 123.0103B| Britannias, precibus Gallicanorum episcoporum permotus, proficiscitur, et divina gratia comitante, renovatores erroris penitus confundunt. Sed et bellum Saxonum Pictorumque adversus Britones junctis viribus susceptum, sancti antistites virtute divina retundunt, cum Germanus ipse dux belli factus, non clangore tubae, sed clamore Alleluia, totius exercitus voce ad sidera levato, hostem immanem in fugam vertit. Qui deinceps Ravennam perveniens, et summa reverentia Valentiniano et Placidia susceptus, migravit ad Christum. Corpus ejus honorifico agmine commitantibus virtutum operibus Altisiodorum deferunt. Eo tempore Severus presbyter, natione Indus, vir miraculis clarissimus, destructo idolorum templo, ubi error gentilis centum deos cultura 123.0103C| insanissima adorabat, ecclesiam beatissimi Stephani protomartyris, ut consecraretur, pro foribus Viennae parabat. Sed cum diu reditum beatissimi Germani sustineret, quia idem pergens ad dedicationem domus se dixerat venturum, contigit ut die ejusdem dedicationis, antequam officia inchoarentur, beatissimum corpus episcopi Germani per Viennam deportatum, in eamdem Ecclesiam ipsam novam repausandi gratia perveheretur; sicque viri Dei promissum impletur. Isicius tunc temporis Viennensem regebat Ecclesiam, sextus a beato Paschasio, cujus diebus praefatus Severus gloriosus presbyter ab India Viennam venit. Qui episcopus floruit usque ad tempora Zenonis imperatoris. Aetius patricius magna occidentalis reipublicae salus, et regis quondam Attilae terror, 123.0103D| a Valentiniano occiditur, cum quo Hesperium pene cecidit regnum. Eucherius Lugdunensis episcopus, satis in divinis Scripturis eruditus, moritur. Hic etiam inter alia opera, Cassiani quaedam opuscula lato tensa eloquio, angusto tramite in unum coegit volumen. Philippus presbyter auditor beati Hieronymi, qui in Job simplici sermone edidit libros, moritur.
Leo major cum Leone minore, regnant annis sexdecim. Alexandria et Aegyptus errore Dioscori haeretici languens immundo impleta spiritu, caninam rabiem latrat. Per idem tempus apparuit haeresis Acephalorum Chalcedonense concilium impugnantium. Ideo Acephali, id est sine capite nominantur, 123.0104A| quia quis prius eam haeresim introduxerit, non invenitur. Cujus haeresis peste plurimi orientalium languent. Leo imperator, pro tomo Chalcedonensis, per universum pene orbem singulis orthodoxorum episcopis singulas consonantes misit epistolas, quid de eodem tomo sentirent rescribi sibi postulans; quorum adeo consonantia de vera Christi incarnatione suscepit, omnium rescripta, ac si uno tempore unoque dictante fuissent universa conscripta.
Theodorus Episcopus civitatis, quae a Cyro rege Persarum condita Cyriae nomen habet, scribit de vera incarnatione Domini Salvatoris adversus Eutychem et Dioscorum Alexandriae episcopum, qui humanam in Christo carnem negant. Scripsit et Ecclesiasticam 123.0104B| historiam a fine librorum Eusebii usque ad suum tempus, id est, usque ad imperium hujus Leonis sub quo et mortuus est. Victorius, jubente papa Hilario, scripsit Paschalem circulum sexcentorum triginta duorum annorum. Chlodoveus rex Francorum, milliario decimo ab urbe Pictavis cum Alarico rege Gothorum pugnam iniit, ibique victor Alaricum occidit. Amalaricus filius Alarici, evadens in Hispanias, aufugit; Chlodoveus Burgundiorum rex Tolosam, Sanctonas, et reliquas civitates omnemque terram Aquitanicam subjugavit, Gothos Arianos inde expellens; Francos ibi catholicos habitare constituens. Salvianus presbyter apud Messiliam humana et divina litteratura instructus, inter alia quae scripsit, ad Claudianum presbyterum Viennensem, 123.0104C| librum unum expositionis extremae partis in Ecclesiasten. Hilarius Arelatensis Ecclesiae episcopus, vir in sanctis Scripturis doctus, paupertatis amator, et erga inopum provisionem non solum mentis pietate, sed et corporis sui labore sollicitus, emicuit. Leo, urbis Romae beatissimus episcopus, in doctrina fidei clarus habetur. Claudianus quoque Viennensis Ecclesiae presbyter, vir ad loquendum artifex, et ad disputandum subtilis, floruit. Sed et Prosper Aquitanicae regionis, notarius beati Leonis, a quo dictatae creduntur esse epistolae adversus Eutychem de vera incarnatione Chisti, et libero arbitrio male sentientem.
[475] Zenon imperator, annis septemdecim. Iste Leonem filium suum interficere quaerens, pro eo 123.0104D| mater ejus alium similem figura obtulit, ipsumque Leonem occulte clericum fecit; quique et in clericatu usque Justiniani tempora vixit. Per idem tempus corpus Barnabae apostoli, et Evangelium Matthaei ejus stylo scriptum ipso revelante reperitur. Odoacer rex Gothorum Romam obtinuit; quam ex eo tempore diutius eorum reges tenuere. Mortuo Theodorico Triarii filio, alius Theodoricus, cognomento Valamer, Gothorum suscepit regnum, qui utramque Macedoniam Thessaliamque depopulatus est. Plurima regiae civitatis loca igne succendens, Italiam quoque infestus occupavit. Honoricus rex Wandalorum Arianus, in Africa exsulatis diffugatisque plusquam trecentis triginta quatuor episcopis catholicis 123.0105A| Ecclesias eorum clausit. Plebem variis affecit suppliciis, innumeram multitudinem catholicam pro fide veritatis peremit, innumeris manus abscindens, et ut catholicae confessionis loquelam auferret, linguas quoque praescindens, pene totam Africam in catholica veritate plene fundatam, unum quodammodo martyrem fecit.
Britones, duce Ambrosio Aureliano, viro modesto, qui solus forte Romanae gentis Saxonum caedi superfuerat, victricem Saxonum gentem provocantes ad praelium, vincunt: et ex eo tempore nunc hi, nunc illi palmam habuere donec Saxones advenae potentiores tota insula per longum potirentur. Chlodoveus rex cum Ragnacario propinquo suo pugnam iniit. Comprehensus Ragnacarius, simul et frater ejus a 123.0105B| tergo vinctis manibus regi praesentati sunt. Chlodoveus rex Ragnacario dicens: Cur humiliasti gentem nostram ut vinciri te permitteres? Bipennem in caput ejus defixit; sicque mortuus est. Fratri quoque ejus ita dixit: Si tu fratri tuo adjutorium praebuisses, vinctus atque ligatus non fuisset; sicque bipennem in caput ejus librans, occidit illum. Traditores eorum cognoscentes aurum quod pro fratribus acceperant vitiatum, regi Chlodoveo retulerunt. Quibus ipse respondit: Merito hujusmodi aurum corruptum accipit, qui dominum suum in mortem tradidit: sufficiat vobis quod vivitis. Illi haec audientes, prae innumera pecunia vitam pretiosius duxerunt.
Timotheus, exstincto ab Alexandrinis Protherio, 123.0105C| aut voluit aut passus est ab uno episcopo in locum occisi episcopi se ordinari: et ne contra legem factus merito objiceretur, ad gratiam plebis quae Protherium exosum habuerat conciliandam, omnes quibus ille communicaverat, Nestorianos pronuntiat. Chalcedonensem synodum repudians, confutatus ab omnibus, haeresiarches in exsilium truditur: ibique sub Zenone moritur.
[492] Anastasius, annis viginti octo. Transemundus, Wandalorum rex, catholicas ecclesias clausit, et ducentos viginti episcopos in Sardiniam exsilio relegavit. Fulgentius, Ruspensis Ecclesiae episcopus, scientia et doctrina claruit.
Avitus quoque Viennensis episcopus eloquentia 123.0105D| et sanctitate praecipuus, cujus frater Apollinaris Valentiae episcopus, miraculis insignis, Isicii senatoris primum viri, postea Viennensis episcopi, duo lumina, clarissimi filii. Hic beatus Avitus adversus haeresin Arianam, quae tunc non solum Africam, sed et Galliam Italiamque magna ex parte occupaverat, magno sudore decertavit, quod clarissima ejus opera testantur. Scribit enim dialogum, haeresin illam oppugnans fidelissimo et doctissimo immortalique ingenio ad Gundebaldum Burgundionum regem, filium Gundovei. Item alios libellos duos contra Nestorium et Eutichem auctores erroris, luculentissimo et castigato satis sermone. Fuerunt et alia illius plura eximia opera in Christi Ecclesia 123.0106A| probatissima. Hic Sigismundum regem in fide pietatis erudivit: qui agente illo postmodum monasterium sanctorum martyrum Agaunensium Mauritii sociorumque ejus construxit. Quem postmodum captum, et a Francis occisum vehementissime doluit. Quantus autem in Ecclesia Christi vixerit, quisquis scire ad plenum vult, post ejus innumera in divinis laboribus opera, epitaphium ipsius legat; ibi quantus fuerit, videre poterit: ubi inter alia sic metrice lusum est veritate pura subnixum: Unus in arce fuit, cui quilibet ordine fandi, Orator nullus similis, nullusque poeta; Clamant quod sparsi per crebra volumina libri. Qui vixit, vivit, perque omnia saecula vivet.
Symmachus papa inter multa Ecclesiarum opera, 123.0106B| quae vel a fundamentis creavit, vel prisca renovavit, ad beatum Petrum, ad beatum Paulum, et beatum Laurentium pauperibus habitacula construxit: et omni anno per Africam et Sardiniam episcopis qui in exsilio erant pecunias et vestes ministravit. Anastasius imperator, quia haeresi favens, catholicos insectatus est, divino fulmine periit.
Hic Anastasius codicillos Chlodoveo regi pro consulatu misit. Ab ea die et consul et augustus est appellatus, sedemque regni Parisiis constituit. Regnavit a Francis triginta annos. Fuerunt autem a transitu sancti Martini, usque ad transitum Chlodovei regis annis centum duodecim. A transitu sancti Martini Viennensis tertii episcopi (nam primus Crescens, sequens Zacharias martyr) usque ad 123.0106C| transitum Martini Turonorum episcopi ducenti nonaginta anni, et usque ad transitum sancti Mamerti Viennensis Ecclesiae episcopi, colliguntur anni trecenti viginti octo. Mortuo Chlodoveo, Chlotildis regina cum quatuor filiis Chlodovei, regnum Francorum tenuit, Theodorico, Chlodomiro, Childeberto et Chlotario. Dani cum multis navibus Cochilaico duce in Gallias transitum faciunt. Cum quibus Theutbertus Theoderici filius pugnavit, eosque cum rege illorum prostravit. Chlodomirus et Childebertus atque Chlotharius fratres contra Sigismundum et Gothmarum exercitum movent. Cumque in aciem simul venissent, fugientibus Burgundionibus, Sigismundus cum ad sanctorum martyrum Agaunensium monasterium fugeret, comprehensus a Chlodomiro 123.0106D| cum uxore et filiis suis necatur: et in puteum projectus occultatur. Sed per revelationem postea inde ab abbate sanctorum martyrum levatus non longe ab ecclesia eorum in monasterio quod ipse construxit, ubi eorum corpora, scilicet Mauritii, sociorumque ejus sex millium sexcentorum sexaginta sex posita sunt honorifice sepultus est: ubi virtutibus postmodum et ipse claruit. Tunc temporis et Avitus presbyter insignis apud Aurelianos habetur. Chlodomirus in provincia Viennensi, in loco qui dicitur Veseroncia, cum Burgundionibus decertans, interfectus est. Franci indigne ferentes, Gothmarum persecuti interimunt. (DIACON., lib, XV; SIGISM., ann. 503). Per idem tempus apud Carthaginem 123.0107A| Olympus quidam Arianus in balneis sanctam Trinitatem blasphemans, ignis jaculo visibiliter est combustus. Barbas quoque quidam Arianus episcopus, dum quemdam contra regulam fidei baptizans dixisset: Baptizat te Barbas, in nomine Patris per Filium in Spiritu sancto, statim aqua quae fuerat ad baptizandum deportata, nusquam comparuit. Quod aspiciens qui baptizandus erat confestim ad catholicam ecclesiam abiit, et juxta morem fidei baptismum Christi accepit. (NICEPH., l. XVI, c. 35.) Faustus ex abbate Lirinensis monasterii apud Regium Galliae episcopus factus, Pelagianum dogma destruere conatus, in errorem labitur: unde qui ejus sensus in hac parte catholicos praedicant, sicuti Gennadius de illustribus viris scribens, omnino errant. 123.0107B| Ita enim liberum arbitrium tam Augustinus quam caeteri catholici in Ecclesia Dei docent, ut illuminatio, virtus et salus illi a Christo, et per Christum, et cum Christo sit; Faustus vero iste ita liberum christianum arbitrium docere conatur, ut illuminatio ejus, virtus et salus, non a Christo, sed natura sit.
Contra hunc scribit lucidissima fide beatissimus Avitus Viennensis episcopus, ejus redarguens errorem. Similiter et Joannes vir eruditus Antiochenus presbyter.
[519] Justinus imperator annis octo. Joannes Romanae Ecclesiae pontifex, Constantinopolim veniens ad portam quae vocatur Aurea, populorum turbis ei occurrentibus, in conspectu omnium, roganti 123.0107C| coeco lumen reddidit. Qui cum rediens Ravennam venisset, Theodericus eum cum comitibus caeteris carceris afflictione peremit, invidia ductus, quia catholicae pietatis defensor Justinus eum honorifice suscepisset. Quo tempore Symmachum atque Boetium consulares viros, pro catholica pietate idem Theodericus occidit: quique anno sequente subita morte periit, succedente in regno Atalarico nepote ejus. Post Transemundum Childericus ex Valentiniani imperatoris captiva filia genitus, in Wandalis regnum suscepit. Qui sacramento a Transemundo obstrictus, ne catholicis in regno suo consuleret antequam regnum susciperet, episcopos ab exsilio reverti jussit, eisque Ecclesias reformare praecepit, post annos septuaginta quatuor haereticae 123.0107D| profanationis. Julianus Viennensis Ecclesiae episcopus floruit. Theodericus, Childebertus, et Chlotarius reges contra Hermenefridum regem Thoringiorum exercitum commovent, et victores Hermenefridum fugant. Quem postea Theodoricus sub fide receptum, de muro urbis cum simul loquerentur, praecipitat, infantesque ejus interficit. Childebertus quoque pro sorore sua Amalrici regis uxore, in Hispania pugnam iniit. Ibique Amalricus interfectus ac thesauri illius direpti, Toletum urbs vastata. Childebertus cum sorore sua reversus est, quae tamen in itinere obiit. Childebertus vero inter reliquum thesaurum, calices pretiosissimos sexaginta detulit, quindecim patenas miro opere caelatas, viginti 123.0108A| capsas Evangeliorum ex auro purissimo cum gemmis: quae cuncta ecclesiis divisit. Childebertus et Chlotharius filios Chlodomiri nepotes suos, quos nutriebat Chlotildis, ne regnarent loco patris, inter ficiunt: unus ex his Chlodoaldus effugit. Hic postea, relicto regno terreno, clericus factus, presbyter deinde ordinatus, bonis operibus praeditus, plenus virtutibus migravit ad Dominum, sepultus Noviome in suburbio Parisiacae civitatis. Eugenius Carthaginensis Africae civitatis episcopus, confessor publicus habetur.
[527] Justinianus imperator regnavit annos triginta novem. Hic Justini ex sorore nepos. Benedictus abbas, virtutum gloria claruit. Vitam ejus B. Gregorius papa in dialogorum libris scripsit. Belisarius 123.0108B| patricius mirabiliter de Persis triumphavit. Qui deinde a Justiniano in Africam missus, Wandalorum gentem delevit. Carthago quoque post annos nonaginta quatuor vastationis suae, recepta est, pulsis devictisque Wandalis, et rege eorum Gelismero capto, atque Constantinopolim misso. Viennensis episcopus Dominus floruit. Hic tam in divinis quam in saecularibus artibus claruit, amator pauperum, redemptor captivorum, vitaque probatissimus. Per idem tempus corpus S. Antonii monachi, divina revelatione repertum, Alexandriam perducitur, et in ecclesia sancti Joannis Baptistae humatur. Dionysius paschales scribit circulos, incipiens ab anno Dominicae Incarnationis ducentesimo trigesimo secundo, qui est annus Diocletiani, ducentesimus quadragesimus 123.0108C| octavus post consulatum Lampadii et Orestis: quo anno codex Justinianus orbi promulgatus est. Victor quoque Capuanus episcopus librum de Pascha scribens, Victorii arguit errores. Theodoricus Francorum rex moritur, cui succedit Theutbertus filius ejus. Childebertus et Chlotarius reges Francorum Hispaniam vastant. Caesar-Augustam circumdantes obsident. Sed cives tunicam B. Vincentii martyris circumferentes misericordiam Domini rogabant, qua de re flexi reges, Childericus et Chlotarius, pace composita, in munere stolam beatissimi Vincentii martyris a Caesar-Augustanis acceperunt. Parisios reversus Childebertus, ecclesia in veneratione B. Vincentii martyris ibi constructa, eamdem ipsam stolam in eadem ipsa ecclesia reposuit. 123.0108D| Theutbertus Italiam ingreditur, Longobardos, superat, atque tributarios sibi subigit. Reversus decimo quarto regni sui anno moritur. Sed et Chlothildis plena bonis operibus, apud urbem Turonum migravit ad Dominum: corpus ejus a filiis sublatum, Parisiis juxta virum suum Chlodoveum in ecclesia sanctae Genofevae sepultum est. Chlotarius rex filium suum Chramnum contra se rebellantem, et publica pugna resistentem, cum prius idem Chramnus captus et ligatus fuisset, cum uxore et filiis jussit igne cremari. Hoc tempore beatus Medardus episcopus, plenus virtutibus, migravit ad Dominum. Quem Chlotarius rex Suessionis civitate gloriose sepelivit, multas facultates et munera se ad sepulturam illius 123.0109A| tradens. Ipse autem rex non multo post defunctus, in eadem ipsa ecclesia beati Medardi a filiis suis sepelitur. Regnavit autem quinquaginta et unum annum.
[564] Justinus minor, annis undecim. Narcissus patricius Totilam Gothorum regem in Italia superavit, et occidit. Hic deinde minis territus Sophiae Augustae Justini uxoris Longobardos a Pannoniis invitavit, eosque in Italiam introduxit. Joannes, Ecclesiae Romanae pontifex, ecclesiam apostolorum Philippi et Jacobi perfecit, et dedicavit. Pantagathus Viennensis Ecclesiae episcopus floruit. Hic consularibus fascibus primum sublimis, sed Christi humilitate primus, postmodum quinque annis episcopalem sedem fidelissime rexit: sub consulatu 123.0109B| Paulini junioris et Basilii vita functus est. Cui successit in episcopatu Isicius, qui et ipse sub Justiniano floruit. Quatuor fratres filii Chlotarii regnum inter se dividunt. Charibertus accepit regnum Childeberti, sedemque constituit Parisiis: Gunthchramnus regnum Clodomiri, constituitque sedem Aurelianis: Chilpericus, regnum Chlotarii patris sui, Suessionisque civitate sedem sibi statuit: Sygibertus accepit regnum Theodorici, sedemque sibi constituit Rhemis. Octavo regni ejus anno in Gallias Hunni cum Sygiberto praelia committunt. Victi amicitias petunt: sicque in terram suam refugiunt. Sygibertus et Chilpericus fratres inter se decertant, et primum Chilpericus civitatem Rhemensem pervasit. Sygibertus iterum Suessiones occupat, capto 123.0109C| Theutberto Chilperici filio. Sed postmodum sacramentis inter se datis, aliquot annis in quadam pace manserunt. Charibertus rex moritur, atque in basilica sancti Romani Blavio castello sepelitur. Sygibertus rex Brunichildem Athanaildi regis filiam uxorem accepit, eamque sub Arianis baptizatam in nomine individuae Trinitatis rebaptizari praecepit. Ejus sororem Chilpericus rex ad patrem in Hispaniam mittens, Chilsuintam expetiit: et cum alias uxores haberet, ipsam superduxit: quam tamen postea consilio usus Fredegundis, per noctem in lecto suo strangulavit.
Jam tunc Chilpericus tres filios habebat de Audovera uxore sua, Theutbertum, et Meroveum, et Chlodoveum. Absente Chilperico Fredegundis Audoveram 123.0109D| reginam tali fraude decepit, ut filiam quam ex Chilperico habebat Audovera ex sacro fonte, ipsa per se non per aliam susciperet: quod et ipsa seducta quidem fecit, ac idcirco postmodum a marito suo Chilperico dimissa, sicque Fredegundis in connubium transiit. Audovera velo velata villas et praedia tantum ad sustentationem sui accepit. Episcopus qui filiam baptizavit, et matri eam tenere non prohibuit, exsilio damnatus est. Leobigildis rex Gothorum quasdam Hispaniae regiones sibi rebelles in potestatem sui regni superando redegit. Hoc tempore Namatus Viennensis Ecclesiae episcopus floruit, nobilis stemmate, sed nobilior vita, et eloquio. Franci qui sub ditione Chilperici erant ad Sygibertum 123.0110A| transeunt: sicque Sygibertus Tornacum, ubi Chilpericus residebat, obsedit. Eo tempore sanctus Germanus Parisiorum episcopus Sygiberto regi mandavit, ut contra fratrem suum nullo modo abiret, neque de interfectione illius cogitaret, quod ille audire contempsit. Sed Francis consentiens, more gentis impositus clypeo, rex constitutus est, ac regnum fratris sui Chilperici adeptus qui non longe fraude Fredegundis a duobus juvenibus interfectus est. Namque illi simulantes secretius aliquid ei suggerere, latus illius perfodiunt, qui a Chilperico fratre, in Lambriaco vico sepultus est. Inde translatus in basilicam sancti Medardi, juxta patrem suum Chlotarium positus est. Regnavit autem tredecim annis. Meroveus filius Chilperici, Brunichildem uxorem 123.0110B| avunculi sui in conjugium accepit. Pro qua re captus a parte et tonsuratus, ac presbyter ordinatus, in pago Cinnomannico in monasterium missus est. Childebertus junior Brunichildis filius: rex in Austria constitutus: qui Italiam ingressus, eam devastavit, et tributariam fecit. Gunthchramnus rex bonae satis memoriae mortuus est, atque in Basilica sancti Marcelli martyris Cabillone sepultus: regnavit autem triginta et uno annis. Leubigildus rex filiam Chilperici et Fredegundis, nomine Rinchildem, duxit uxorem. Fredegundis cum Landerico majore domus adulterans, Chilpericum regem a venatione revertentem dolo per gladiatores interficere fecit: et quasi nescia mali cum exercitu Parisios deportatum in Ecclesia B. Vincentii martyris sepelivit: 123.0110C| sic ipsa cum Landerico et Chlotario parvo filio in regno resedit. Contra quam Childebertus rex Austrasiorum, qui Gunthchramno patrueli in regno Burgundiae successerat, bellum commovit. Sed Fredegundis suis consilium dedit ut nocte cum lampadibus obviam irent, praecedentes ramos in manibus ferrent, appensis tintinnabulis ad colla equorum, ne a vigiliarum custodibus sciri possent. Nam tunc temporis tinnitos equos Austrasii ad pastum emittebant. Illi sic cuncta facientes, Austrasios et Burgundiones tali fraude seduxerunt, dum vigiliae putant juxta silvam equos suos pascere, et tintinnabula equorum suorum resonare. Caesus itaque Childeberti exercitus, reliqui cum ducibus in fugam versi sunt. Fredegundis post aliquantum temporis, 123.0110D| mortua, in ecclesia beati Vincentii Parisiis sepulta est. Theodebertus et Theodoricus, filii Childeberti, cum avia sua Brunichilde in regnum gloriosi regis Gunthchramni in Burgundiam directi: Theodericus cum Chlothario patruele suo pugnam iniit, eumque cum exercitu suo fugavit: inde Theodericus consilio matris suae Brunichildis, cum Theodeberto fratre pugnam miscuit. Frater ejus Coloniam ingressus, doloque ibi occisus est, caputque illius Theodorico fratri, ut ipse jusserat, delatum filii Theodeberti ab ipso interfecti. Filiam ejus in conjugium sumere volens, a matre prohibitus est. Cuique postmodum Brunichildis mater, timens ne eam perimeret, venenum porrexit, talique morte obiit; regnans quadraginta 123.0111A| annis: filios ejus Brunichildis occidit. Namatus episcopus Viennensis septuagesimo anno vitae suae defungitur. Justinus imperator amens factus, diem obiit: Tiberiusque pro eo imperium suscepit. Burgundiones et Austrasii cum reliquis Francis pace facta Chlotharium in tribus totis regnis super se regem levaverunt.
[575] Tiberius Constantinus imperator annis septem. Gregorius adhuc apocrisiarius Romanae Ecclesiae in Constantinopoli libros Expositionis in Job condidit, atque Eutychium ejusdem urbis episcopum in fide nostrae resurrectionis errasse, Tiberio praesente, ita convicit, ut imperator librum ipsius, quem de resurrectione scripserat, flammis cremari debere liberaret. Docebat enim idem Eutychius corpus 123.0111B| nostrum in resurrectione impalpabile, ventis ac requie futurum subtilius. Gens Longobardorum comitante fame et mortalitate, omnem invadit Italiam, ipsamque Romanam urbem obsedit: quibus tempore illo rex praeerat Alboinus. Gothi quoque sub Hermenigildo Lewigildi regis filio, bifarie divisi, mutua caede se vastant. Philippus Viennensis episcopus clarus floruit. Cujus tempore monasterium sancti Andreae subterioris Viennae conditum a Remilla Eugenia Ansemundi ducis filia, atque sub testamento matri Ecclesiae traditum. Nam aliud monasterium superius S. Andreae, in colle civitatis situm jam erat. Fundaverat enim ipsum beatissimus Leonianus temporibus sancti Aviti ejusdem urbis episcopi, ubi eadem ipsa Remilia sub regulari disciplina nutrita 123.0111C| fuerat. Post Philippum Evantius vir sanctus, episcopus Viennae levatus est. Hic cum sancto Prisco et Artemio Senonico, et Remigio Biturigensi, et cum aliis sanctis episcopis, viginti capitula ecclesiastica perfecte roboravit. Quibus consedit quoque Syagrius Eduennensis episcopus, vir summae sanctitatis. Suevi a Lewigildo rege obtenti Gothis subjiciuntur.
[583] Mauricius imperator, annis viginti et uno. Ermenigildus Lewigildi Gothorum regis filius, ob fidei catholicae confessionem inexpugnabilem, a patre Ariano regni privatus infulis, insuper in carcerem projectus, ad extremum nocte sancta Dominicae resurrectionis, securi in capite percussus, regnum coeleste pro terreno rex et martyr intravit. Cujus frater Richaredus mox ut regnum post patrem accepit, 123.0111D| omnem gentem Gothorum, cui praeerat instante Leandro Hispalitano episcopo, qui et Ermenigildum docuerat, ad catholicam fidem convertit. Anari adversus Romanos dimicantes auro magis quam ferro pelluntur. Viennensis episcopus Verus claruit. Hujus tempore Desiderius Augustodunensis genere, in ordine diaconi Ecclesiae Viennensi serviebat. Gregorius Romanae Ecclesiae praesul et doctor eximius claruit. Post Verum episcopum sanctus Desiderius succedit. Hic beatissimus Brunichildem reginam ex impietatibus suis arguens a comitibus ejus ipsa jubente in territorio Lugdunensi super fluvium Calaronam perimitur, martyrque gloriosus coeleste regnum ingreditur. Gregorius pontifex synodum episcoporum viginti 123.0112A| quatuor, ad corpus B. Petri apostoli congregans, quae necessaria sunt Ecclesiae decernit. Idem missis in Britanniam Augustino, Mellito, et Joanne, cum aliis pluribus timentibus Deum, ad Christum Anglos convertit. Siquidem Edilbertus rex Cantuariorum, cum gente cui praeerat, ad Christum convertitur, sedesque tam Augustino doctori suo, quam aliis episcopis largitur. Brunichildis regina pro multis sceleribus suis in praesentia Chlotharii regis judicantibus Francis, indomitis equis, religata brachiis et cruribus divaricatis, membratim discinditur, ac igni ossa illius cremata.
Phocas regnavit annis octo. Gregorius Anglorum genti metropolitanos statuit, deditque Lindonae atque Eboraciae episcopis pallium: secundo anno imperii 123.0112B| Phocae, indictione octava, migravit ad Dominum. Phocas, rogante papa Bonifacio, statuit sedem Romanam caput esse omnium Ecclesiarum, quia Constantinopolitana Ecclesia prima se omnium scribebat. Domnolus Viennensis episcopus tunc florebat, vir strenuus, et in redimendis captivis piissimus. Phocas rogante alio Bonifacio Romano pontifice, in veteri fano quod Pantheon vocabatur, ablatis idololatriae sordibus ecclesiam Beatae semper Virginis Mariae et omnium martyrum dedicari jussit, ut ubi quondam non deorum, sed daemoniorum cultus agebatur, ibi deinceps omnium fieret memoria sanctorum. Patasini et Veneti per Orientem et Aegyptum civile bellum faciunt, ac sese mutua caede prosternunt. Persae adversus rempublicam gravissima bella gerentes, 123.0112C| multas Romanorum provincias, et ipsam Hierosolymam capiunt: ac destruentes ecclesias, sancta quoque loca profanantes, etiam vexillum Dominicae crucis auferunt. Heraclius imperator, annis viginti sex. Anastasius Persa monachus, nobile pro Christo martyrium patitur: qui natus in Perside a patre puer magicas artes didicit; sed ubi a captivis Christianis nomen Christi accepit, in eo mox animo conversus, relicta Perside Chalcedoniam Hierapolimque, Christum quaerens, ac deinde Hierosolymam petiit ubi accepit baptismatis gratiam. Quarto ab eadem milliario monasterium abbatis Anastasii introivit, ubi septem annis regulariter vivens, dum Caesaream Palaestinae orationis gratia venisset, captus a Persis, et multa diu verbera inter carceres et vincula Marcebana 123.0112D| judice perpessus, tandem in Persidem mittitur ad regem eorum Chosroam: a quo tertio per intervalla temporis verberatus, ad extremum una suspensus manu per tres horas, sic decollatus cum aliis septuaginta, martyrium complevit. Mox tunica ejus indutus quidam daemoniacus, curatus est. Sisebutus Gothorum rex in Hispania plurimas urbes sibi bellando subjecit et Judaeos suo regno subditos, praeter eos qui fuga lapsi latenter migraverunt ad Francos, ad Christi fidem convertit. Persae Chalcedoniam usque pervenerunt. Aeunni murum longum irrumpentes, et moenia Constantinopolis accedentes, cum Heraclio imperatore mutuo in muro stante colloquuntur, acceptoque ab eo pretio pacis ad tempus 123.0113A| recedunt. Aetherius Viennensis, vir in omnibus eximius, praeclarus habetur. Chlotharius rex Saxonum terram vastavit: in tantum ut non ibi relinqueret hominem viventem, longior, ut fertur, quam spatha ipsius erat. Non longo tempore interjecto quadragesimo quarto regni sui anno moritur: successitque ei Dagobertus filius ejus vir strenuus, et in judiciis severus. Habuit autem duos filios, Sygibertum et Chlodoveum quorum unum, Sygibertum in Austriam cum Pipino duce direxit: Chlodoveum juniorem secum retinuit. Gundolandus major domus moritur, cujus loco Herthenoldus a Dagoberto constituitur. Heraclius imperator cum exercitu superveniens Persis victor, Christianos qui ibi erant captivi reduxit, ac vexillum Dominicae crucis Hierosolymam 123.0113B| triumphans reportavit. Reliquiae quoque beati martyris Anastasii, primo ad monasterium suum, deinde Romam advectae, venerantur in monasterio beati Pauli apostoli, quod dicitur ad Aquas Salvias. Anno Heraclii imperatoris octavo decimo, indictione quinta, Eduinus excellentissimus rex Anglorum, in Britannia Transumbranae gentis ad aquilonem, praedicante Paulino episcopo, quem miserat de Cantia venerabilis archiepiscopus Justus, verbum salutis cum sua gente suscepit anno regni sui undecimo; adventus autem Anglorum in Britanniam plus minus anno centesimo octogesimo. Eique Paulino sedem episcopus Eboraci dedit. Eo tempore apud Scotos in observatione quartae decimae lunae paschalis error maximus exortus est: quorum errorem Honorius papa per 123.0113C| epistolam suam redarguit. Sed et Joannes, qui successori ejus Severino in pontificatu successit, cum adhuc electus in pontificatu, pro eodem errore quartae decimae lunae, simul et pro Pelagiana haeresi, quae apud eos recrudescebat, scripsit.
[639] Heracleonas cum matre sua Martina, annis tribus. Cyrus Alexandriae episcopus, Sergius et Pyrrhus regiae urbis episcopi, Acephalorum haeresim instaurantes, unam operationem in Christo divinitatis et humanitatis, unam quoque voluntatem dogmatizabant. E quibus Pyrrhus sub Theodoro papa Romam veniens ex Africa, ficta, ut post apparuit, poenitentia, obtulit eidem papae, praesente clero et populo, libellum cum sua subscriptione, in qua damnabantur omnia quae a praedecessoribus suis scripta 123.0113D| vel acta sunt adversus catholicam fidem: unde et benigne susceptus est ab eo quasi regiae pontifex civitatis: sed quia reversus, eumdem ipsum errorem repetiit, memoratus papa Theodorus, sacerdotum synodo advocata in basilica beati Petri Apostoli condemnavit ipsum Pyrrhum sub vinculo anathematis.
[642] Constantinus filius Heraclii mensibus sex. Pyrrhi successor Paulus, non tantum pestifera doctrina sicut decessor ejus, sed et aperta persecutione catholicos cruciat: apocrisiarios sanctae Romanae Ecclesiae, qui ad ejus correctionem missi fuerant, partim carceribus, partim exsiliis, partim verberibus afficiens: sed et altare eorum in domo Placidiae sacratum in venerabili oraculo subvertens diripuit, 123.0114A| prohibens eos ibi missas agere: unde et ipse sicut praedecessores ipsius, ab Apostolica sede, justa satis dispositione damnatus est. Dagobertus Francis regnat, Sygibertus filius ejus Austrasiis.
[641] Constantinus filius Constantini, imperator annis viginti octo. Hic Constantinus deceptus a Paulo sicut Heraclius avus ejus a Sergio ejusdem civitatis episcopo exposuit typum adversus catholicam fidem nec unam nec duas voluntates, aut operationes in Christo definiens esse confitendas, quasi nihil velle rei operari credendus sit Christus. Unde Martinus papa, congregata Romae synodo centum et quinque episcoporum, damnavit sub anathemate praefatos Cyrum, Sergium, Pyrrhum, et Paulum haereticos. Post haec missus ab imperatore Constantino 123.0114B| Theodorus hexarchus, tulit Martinum papam de Ecclesia Constantiniana, perduxitque Constantinopolin, ubi cum pro catholica veritate apostolice ageret, relegatus Chersonam, ibidem vitam finivit, multis in eodem loco virtutum signis usque hodie refulgens. Facta est autem synodus praefata anno nono imperii Constantini, mense Octobri indictione octava. Clarentius vir satis eruditus Viennensis episcopus claruit. Vitellianus papa Romae ordinatur: sub quo Constantinus imperator beato Petro apostolo misit Evangelia aurea gemmis albis mira magnitudine in circuitu ornata. Ipse post aliquot annos idem per indictionem sextam Romam veniens, obtulit super altare apostolorum pallium auro textile, toto exercitu cum cereis ecclesiam intrante. Sequenti anno 123.0114C| facta est eclipsis solis, quinque Nonas Maii quasi decima hora diei. Vitellianus papa Theodorum archiepiscopum et Adrianum abbatem, virum sanctum atque doctissimum, in Britanniam mittit: qui plurimas Ecclesias Anglorum doctrina ecclesiastica fecundarunt. Constantinus imperator post plurimas depraedationes in provinciis factas, occisus in balneo periit, indictione duodecima. Sed non longo post tempore Vitellianus papa obiit.
[669] Constantinus, filius Constantini superioris, annis septemdecim. Saraceni Siciliam invadunt, et, praeda nimia secum ablata, mox Alexandriam redeunt. Agatho pontifex Romanae Ecclesiae constituitur: qui ex rogatu Constantini, Tiberii, Heraclii, piissimorum principum, misit in regiam urbem legatos 123.0114D| suos: in quibus erat adhuc Joannes diaconus non longe post episcopus, pro facienda adunatione Dei Ecclesiarum. Qui benignissime suscepti a fidei catholicae defensore Constantino, jussi sunt, remissis disputationibus philosophicis, pacifico colloquio de vera fide perquirere, datis eis de bibliotheca Constantinopolitana catholicorum Patrum, quos petebat, libellis. Affuerunt autem et episcopi centum et quinquaginta, praesidente Gregorio patriarcha regiae urbis, et Macario Antiochiae. Convicti sunt itaque qui unam voluntatem et operationem astruebant in Christo, falsasse catholicorum Patrum perplurima dicta. Finito conflictu, Georgius correctus est. Macarius vero cum suis sequacibus simul et praedecessoribus, 123.0115A| Cyro, Sergio, Honorio, Pyrrho, Paulo, et Petro, anathematizatus est: et in loco ejus Theophanus abbas de Sicilia, episcopus Antiochiae factus. Tantaque gratia legatos catholicae pacis comitata est, ut Joannes Portuensis episcopus, qui erat unus ex ipsis Dominica octavarum Paschae, missas, publice in ecclesia sanctae Sophiae, coram principe et patriarcha Latine celebraret. Haec est sexta Synodus universalis Constantinopoli celebrata, et Graeco sermone conscripta temporibus papae Agathonis, exsequente et residente Constantino piissimo imperatore intra palatium suum, simulque legatis apostolicae sedis, et episcopis centum et quinquaginta residentibus. Prima enim universalis Synodus in Nicaea congregata est contra Arium, trecentorum et octodecim 123.0115B| Patrum, temporibus Julii papae sub Constantino principe. Secunda, Constantinopoli, centum quinquaginta Patrum contra Macedonium et Eudoxium, temporibus Damasi papae, et Gratiani principis, quando Nectarius ejusdem urbis est ordinatus episcopus. Tertia in Epheso, ducentorum Patrum contra Nestorium episcopum Augustae urbis, duas personas in Domino Jesu Christo praedicantem, sub Theodosio magno principe, et papa Coelestino. Quarta, in Chalcedonia, Patrum mille centum et triginta sub Leone papa, temporibus Martiani principis, contra Eutychem nefandissimorum praesulem monachorum. Quinta autem, Constantinopoli, temporibus Vigilii papae, sub Justiniano imperatore, contra Theodorum et omnes haereticos. Sexta haec, 123.0115C| de qua in praesenti loco diximus. Sindulphus Viennensis Ecclesiae episcopus, clarus habetur. Sancta Virgo Christi Hediltruda, filia Annae regis Anglorum, et primo alteri viro, et postea Hecfrido regi conjux data, postquam duodecim annis thorum maritalem incorrupta servavit, sumpto velamine sanctimonialis efficitur: nec mora, etiam virginum mater et nutrix: cujus merita testatur etiam caro mortua, quae post sexdecim annos sepulturae cum veste qua involuta est, incorrupta ut virgo manserat, reperitur. Dagobertus rex ecclesias sanctorum ditavit, eisque multa largitus pacifice et quiete regnum tenuit Francorum. Sindulpho episcopo defuncto, Hecdicus Viennensis Ecclesiae praesulatum suscepit, magnae religionis vir: claruit autem usque ad ultimum 123.0115D| tempus Justiniani imperatoris, cujus et tempore obiit.
[686] Justinianus minor, filius Constantini, imperator factus, annis decem. Hic constituit pacem cum Saracenis terra marique decennio. Sed et provincia Africa quae fuerat tenta a Saracenis, Carthagine capta atque destructa, Romano imperio subjugata est. Dagobertus rex, valida febre aegrotans, mortuus est Spinogilo villa in pago Parisiensi atque in ecclesia beati Dionysii martyris sepultus est: luxeruntque eum Franci diebus multis. Regnavit autem quadraginta quatuor annis. Ejus loco constituerunt Franci Chlodoveum filium ejus regem: cujus uxor Baltildis, de genere Saxonum. Sygibertus rex Austrasiae, Pippino 123.0116A| defuncto, Grimoldum filium ejus majorem domus instituit. Non longe post defuncto Sygiberto rege, Grimoldus filium ejus parvum, Dagobertum nomine, totondit, ac Dodoni Pictaviensi episcopo sub custodia dirigit: Franci plurimum inde indignati, captum Grimoldum Chlodoveo regi tradunt: qui posuit eum Parisiis in custodia: ibique diu excruciatus, vitam finivit: Chlodoveus rex temere agens, brachium beati Dionysii martyris abscidit. Ab eo tempore sicut Franci tenuerunt, regnum ipsorum cadere coepit, variis casibus molestatum. Chlodoveus rex, multis illectus vitiis, tandem ex Baltilde regina tres filios habuit, Chlotharium, Childericum atque Theodoricum. Justinianus, beatae memoriae, Romanae Ecclesiae pontificem Sergium, quia Synodo haereseos quam 123.0116B| Constantinopoli fecerat, patere et subscribere noluit, misso Zacharia protospatario suo, jussit Constantinopolim deportari. Sed praevenit militia Ravennatis urbis, vicinarumque partium, jussa nefanda principis et eumdem Zachariam ab urbe Roma contumeliis et injuriis repulerunt. Chlodoveus rex nimium lubricus decessit, cum regnasset annis sexdecim Franci Chlotharium filium ejus regem constituunt. Herchinoldo majore domus defuncto, Franci in incertum euntes, Ebroinum in hac dignitate ut major esset in aula regia constituunt. Chlotharius quatuor annos regnans obiit, cujus loco Franci Theodoricum fratrem ejus erigunt. Childericum alium fratrem ejus simul cum Ulfeldo duce in Austriam regnare dirigunt. Papa Sergius ordinavit venerabilem virum Wilibrodum 123.0116C| cognomine Clementem, Frisionum genti episcopum. Chaldeoldus episcopus Viennensem Ecclesiam rexit usque ad tempora Theodorici regis. Justinianus imperator ob culpam perfidiae, regni gloria privatus, exsul in Pontum secedit.
[696] Leo imperator annos duos. Papa Sergius in sacrario beati Petri capsam argenteam, quae in angulo obscurissimo diutissime jacuerat, et in ea crucem diversis ac pretiosis lapidibus adornatam, Domino revelante, reperit: de qua tractis quatuor petalis, quibus gemmae inclusae erant mirae magnitudinis, portionem ligni salutiferi Dominicae crucis interius repositam inspexit. Quae ex eo tempore omnibus annis in basilica Salvatoris, quae appellatur Constantiniana, die exaltationis ejus ab omni osculatur 123.0116D| atque adoratur populo. Dodolenus Viennensis episcopus habetur. Franci, Ebroino insidias parantes, Theodericum de regno abjiciunt, Ebroinum Luxovio monasterio tondent: Childericum super se regem levant: majorem domus, Ulfuoldum. Sed non multo post, propter levitatem animi sui idem Childericus a Francis interficitur: Ulfuoldus fuga elabitur. Franci Leodosium Archenoldi filium majorem domus constituunt, Theodericum in regno advocant. Dicitur in hoc consilio fuisse Leodegarius venerabilis episcopus Augustodunensis, et Gerinus frater ejus. Ebroinus itaque magnae impietatis homo, claricaturam abjiciens, a Luxovio coenobio egressus, seductus sine dubio ab spiritu mendacii, qui dixerat ei quod 123.0117A| duodeviginti annis viveret, in Franciam revertitur. Copiis undecunque sibi aggregatis, ad Audoenum episcopum Rothomagensem dirigit. Mox responso inde accepto tyrannice contra hostes debacchatus. Levidesium fide captum occidit. Ac sic principatum vi sub Theoderico rege obtinuit: continuo sanctum Leodegarium diversis poenis affectum gladio percussit. Gerinum quoque fratrem ejus diu excruciatum peremit: multos cogens in exsilium, ablatis facultatibus, de quibus Vulbaldus et Ragnebertus illustres viri, multis pressi injuriis, virtute venerabiles, occumbunt. Ulfuoldo decedente, Martinus et Pippinus junior filius Ansegesili, regibus decedentibus, dominabantur in Austria. Moto praelio contra Theodoricum regem et Ebroinum, Martinus fuga lapsus Lugduno 123.0117B| cloaca se reclusit: Pippinus quoque e latere evasit. Ebroinus, datis sacramentis, Martinum ad regem Theodoricum venire suadet: ille credulus, mox cum suis interfectus est. Ebroinus crudelitate nimia saevus, ab Hermenfrido Franco interfectus est: Hermenfridus in Austriorum regnum ad Pippinum fugiens, evasit. Erat tunc temporis vir oculis orbatus, unus de illis quibus Ebroinus effoderat lumina, in insula Lugdunensis provinciae, quae Barbara dicitur. Qui cum nocturno tempore super ripam Scicannae fluminis orandi gratia resideret, audivit navigantium impetum, et magna vi brachiorum contra impetum fluminis insurgentium. Cumque interrogaret, quo navigium illud tenderet, vox in auribus ejus percrepuit: Ebroinus est, quem 123.0117C| ad Vulcaniam ollam deferimus: ibi enim facti sui poenas luet. Hoc idem vir audivit ad consolationem sui, ut sciret quam poenam persecutores justorum sentirent. Reverentissimus Ecclesiae Lindisfarnensis in Britannia ex Anachorita antistes Cuthbertus, totam ab infantia usque ad finem vitam miraculorum signis inclytam duxit. Cujus venerabile corpus humatum post undecim annos, quasi eadem hora fuisset defunctus, cum veste qua tegebatur incorruptum inventum est. Franci Vuaratonem pro Ebroino, majorem domus faciunt: qui pacem cum Pippino componit. Pippinus cum Gissemaro Vuaratonis filio, contra voluntatem patris agente, civilia bella habuit. Sed Gissemarus a Deo percussus obiit. Pater ejus Vuarato principatum recepit. S. Audoenus episcopus, virtutibus 123.0117D| clarus, migravit ad Dominum.
Post Vuaratonem, Bertharium, majorem domus statura et sapientia pusillum, Franci constituunt. Pippinus cum Theodorico et Berthario bellum iniit, et vicit.
[699] Tiberius Imperator, annis septem. Synodus Aquileiae facta ob imperitiam fidei quintum universale concilium suscipere diffidit, donec salutaribus beatae papae Sergii monitis instructa, et ipsa huic cum caeteris Christi Ecclesiis annuere consentit Joannes pontifex Romanus habetur, qui Sergio successerat. Bobolinus Viennensis Ecclesiae episcopus insignis claruit. Post quem Georgius magnae virtutis episcopus, in eadem urbe constituitur. Gisulphus, dux gentis Longobardorum, Beneventi Campaniam 123.0118A| igne, gladio, et captivitate vastavit: cumque non esset qui ei resisteret, Joannes papa missis donariis plurimis et legatis, universos captivos redemit, atque hostes domum redire fecit. Cui succedit alter Joannes, qui miro opere oratorium sanctae Dei genitricis Mariae in Ecclesia beati Petri construxit. Eritbertus, rex Longobardorum, multas cortes et patrimonia Alpium Cottiarum, quae a Longobardis fuerant ablata, juri Apostolicae sedis restituit, et hanc restitutionem aureis scriptam litteris Romam direxit. Pippinus Austrasiorum dux, Theodericum regem cepit, atque, thesauris acceptis, Nordebertum quemdam de suis majorem domus sub rege eodem constituit. Ipse in Austriam remeavit. Habuit autem ex uxore sua nobili duos filios, Drogum et Grimoldum. Drogus ducatum 123.0118B| in Campania accepit.
[706] Justinianus secundus, cum Tyberio filio, annis septem. Hic auxilio Terbellii regis Bulgarorum regnum recipiens, convictos occidit eos qui se expulerant, patricios et Leonem in loco ejus usurpaverant: necnon et successorem ejus Tyberium qui eum de regno ejectum toto tempore quo ipse regnavit, in eadem civitate tenuerat in custodia. Callinicum vero, patriarcham, erutis oculis, misit Romam, et dedit episcopatum Cyro, qui erat abbas in Ponto, eumque exsulem aluerat: Hic papam Constantinum ad se venire jubens, honorifice suscepit et remisit: ita ut die Dominica cum missas sibi facere juberet, communionem de manu ipsius acceperit. Quem prostratus in terra, pro suis peccatis intercedere rogans, 123.0118C| cuncta Ecclesiae privilegia renovavit, qui cum exercitu mitteret in Pontum ad comprehendendum Philippicum, quem ibi relegaverat, conversus omnis exercitus ad partem Philippici, fecit eum sibi imperatorem: reversusque cum eo Constantinopolim, pugnavit contra Justinianum, duodecimo ab urbe milliario, vicitque atque occidit. Regnavitque Philippicus loco Justiniani. Francis adhuc Theodoricus regnabat. Deodatus Viennensis episcopus, magnae parcimoniae vir florebat.
[712] Philippicus imperator annum unum, menses sex. Hic ejecit Cyrum de pontificatu, eumque redire ad gubernandum monasterium suum praecepit: quique pravi dogmatis litteras Constantino misit pontifici, quas ille cum apostolicae sedis consilio respuit, et hujus rei 123.0118D| causa fecit picturas in porticu sancti Petri, qui acta sex synodorum universalium continent. Nam et hujusmodi picturas cum haberentur in urbe regia, Philippicus jusserat afferri. Statuitque populus Romanus, ne haeretici imperatoris nomen, aut in chartis, aut figulis solidis susciperent: unde nec ejus effigies in ecclesiam introducta est, nec nomen ad missarum solemnia prolatum. Captus igitur Philippicus ab Anastasio oculis privatus est, nec tamen occisus. Theodericus rex Francorum mortuus est, qui regnavit annis novemdecim.
[714] Anastasius imperator, annos tres. Hic litteras Constantino pontifici Romam misit per Scholasticum patricium et exarcham Italiae, in quibus se 123.0119A| fautorem catholicae fidei, et sancti sexti concilii praedicatorem esse docuit.
Chlotharius filius Theoderici, puer Francis regnavit annos tres; cui successit Childebertus frater ejus, vir inclytus. Defuncto Northberto majore domus, Grimoldus Pippini filius effectus est. Pippinus multa bella gessit contra Rittodum gentilem Frisonum ducem, similiter contra Suevos, vel alias quamplures gentes. Blidrannus Viennensis Ecclesiae episcopus. Leutbrandus rex Longobardorum, donationem Alpium patrimonii Cottiarum, quam Erithbertus rex fecerat, sed ille repetierat, admonitione venerabilis papae Gregorii confirmavit. Drogo filius Pippini defungitur hibernali tempore, anno Incarnationis Domini septingentesimo octavo. Anepos episcopus, 123.0119B| saecularis conversationis vir, ducit exercitum Francorum contra Wiliarium in Suevos, ubi gravissima caedes facta est, anno Incarnationis Domini septingentesimo duodecimo. Bonae memoriae Childebertus rex migravit, regnans tredecim annos: et sepultus est Cauciaco monasterio in basilica S. Stephani protomartyris; regnum suscepit Dagobertus adhuc puer, filius ejus: major domus Grimoldus, vir modestus et justus, qui habebat Ratbodi ducis filiam Theusuindam in conjugium: nam ex alia femina Theudoaldum habuerat. Aegrotante itaque Pippino genitore ejus, dum ad visitandum eum venisset, a Rangario Frisone gentili peremptus est, in basilica sancti Landeberti. Pater ejus Theudoaldum in honore defuncti patris instituit. Leodidico, anno 123.0119C| Incarnationis Domini septingentesimo decimo quarto in mense Aprili. Nec multo post Pippinus pater ejus mortuus est, eodem anno, medio decembri. Obtinuit autem principatum sub nominatis regibus annis viginti septem. Hecbertus vir sanctus de gente Anglorum, pro coelesti patria peregrinus sacerdotium Christi exornans, plurimas Scoticae gentis provincias ad canonicam paschalis temporis observantiam, a qua diutius aberraverant, pia praedicatione convertit, anno ab Incarnatione Domini septingentesimo decimo quinto.
[717] Theodosius imperator, anno uno. Hic electus in imperatorem, Anastasium apud Nicaeam civitatem gravi praelio vicit: datoque sibi sacramento, presbyterum fecit ordinari. Ipse vero ut regnum accepit, 123.0119D| cum esset catholicus, imaginem illam venerandam, in qua sanctae sex synodi erant depictae, et a Philippico fuerat dejecta, pristino loco in urbe regia erexit. Tiberis fluvius alveum suum egressus ita excrevit, ut ad unam et semis staturam in via publica extumesceret, multaque excidia Romanae civitatis faceret. A porta denique S. Petri usque ad pontem Milvum aquae descendentes se conjungebant. Mansit autem diebus septem. Cum cives crebras litanias agerent, revertitur octava die. Amore divino inflammati multi Anglorum gentis de Britannia Romam venire his temporibus maxime studuerunt, ibique ob signum religionis tonsuram clericalem suscipere. Tunc etiam reverendus abbas Geolfridus annos natus 123.0120A| septuaginta et octo, cum esset presbyter annis quadraginta octo; abbas autem, annis viginti quinque, ubi Lingonas pervenit, defunctus, atque in ecclesia beatorum Geminorum martyrum sepultus est.
Carolus Pippini filius ex alia uxore, cum captus a Plectrude Pippini quondam uxore teneretur, auxiliante Domino evasit. Saxones terram Matuariorum devastaverunt. Eoldus Viennensis episcopus jam habebatur.
[718] Leo Imperator, annos novem. Saraceni cum immenso exercitu Constantinopolim venientes triennio civitatem obsident, donec civibus multa instantia ad Deum clamantibus, multi eorum fame, frigore ac pestilentia perirent, ac si pertaesi obsidionis abscederent. Qui inde regressi, Bulgarorum gentem quae est super Danubium, bello aggrediuntur: 123.0120B| et ab hac quoque victi refugiunt ac naves suas repetunt. Quibus cum altum peterent, irruente subita tempestate, plurimi etiam, mersis sive confractis per littora navibus, necati sunt. Leutbrandus rex audiens quod Saraceni, depopulata Sardinia, etiam loca illa foedassent, ubi ossa beati Augustini episcopi propter vastationem Barbarorum olim transslata, et honorifice fuerant condita, misit, et dato pretio accepit, et transtulit ea in Ticinum. Ibique in monasterio quod Cella aurea vocatur, quod et ipse construxit, condigno honore recondidit. Tunc sanctus episcopus Eoldus Viennensem Ecclesiam rebus auxit. Erat enim affinis Francorum regibus, quique etiam intra civitatem in honore beatorum martyrum Thebaeorum, Mauritii et sociorum ejus, 123.0120C| domunculam crypatim ( sic ) construxit: ibique non mediocrem partem reliquiarum, sive ex his martyribus, sive ex aliis posuit. Atque ex eo tempore res ecclesiae nomine beati Mauritii attitulantur, quando ex antiquo et major domus in honore septem martyrum Machabeorum, et facultates ejusdem ecclesiae sub nomine eorum a fidelibus offerentur, et consecratae manerent. Dagobertus rex, annis quinque regnans, mortuus est. In illis diebus paulo ante Franci mutua caede se sternunt, ac Theodoaldum Grimoldi justi filium valide persequendo fugant, electo Raganfrido in principatum majoris domus. Franci Danielem quemdam clericum post objectionem tonsurae, in regno stabiliunt, atque Chilpericum nuncupant. Exercitum usque ad fluvium Mosam 123.0120D| contra Carolum commovent. Ex alia parte Ratbodus dux cum Frisonibus contra eumdem ipsum Carolum insurgit: pugna valida commissa cum Frisonibus, Carolus gravi damno afflictus, dilapsus est. Ratbodus usque ad Coloniam cuncta devastans pervenit, mense Julii, anno Incarnationis Domini septingentesimo decimo quinto. Chilpericus simul cum Raganfrido Arduennam silvam ingressus magno exercitu usque Rhenum civitatemque Coloniam pervenerunt, thesaurum multum a Plectrude accipientes, vastantesque terram, reversi sunt ad Amblaviam: sed subito Carolo super eos irruente, maximum a copiis suis dispendium sustinent. Iterum Carolus exercitu commoto adversus Chilpericum, 123.0121A| vel Ragamfridum pergit. Illi contra, hoste parato, bellum accelerant, in loco nuncupato Vicieco, die Dominica, illucescente die infra quadragesimam, decimo tertio Kalendis Aprilis, anno Incarnationis septingentesimo decimo septimo. Chilpericus et Ragamfridus fugati, penes Carolum victoria fuit: Coloniam venit, thesauros patris sui a Prectrude recepit; regem sibi Clotharium statuit. Chilpericus et Ragamfridus Eudonem ducem in adjutorium expetunt: contra quos Carolus intrepidus pergit. Eudo Parisios fugiendo pervenit. Chilpericus, thesauris regalibus sublatis, trans Ligerim in Aquitaniam se eripuit. Chlotharius rex eo anno mortuus est. Post Eoldum episcopum Eobolinus Viennensis episcopus successit. Huic Ostrebertus vir strenuus et nobilis 123.0121B| episcopus succedit. Hic sepultus est in villa quadam proprietatis suae Julidiaco, non longe a Sequana fluvio. Carolus legationem ad Eudonem misit amicitiasque cum eo componit. Cui Eudo Chilpericum regem cum multis muneribus reddidit. sed idem non diu in regno resedit. Siquidem Noviomo civitate mortuus ac sepultus est. Regnavit autem annis plus quinque. Franci Theodericum, Dagoberti junioris filium, regem super se constituunt. Carolus major domus et Austrasiorum princeps, vastans omnia, et Saxonum agros diripiens, ad Wisorem pervenit. Ratbotus Frisonum dux moritur, et Carolus cum Saxonibus bellum iniit: ibi gravissima caedes hominum altrinsecus morientium. Post aliquot annos, in Bajovariam iter arripuit, Bajovariosque cum labore 123.0121C| maximo ad deditionem coegit. Post reluctantibus iterum occurrit: et secunda vice fortitudine exercitus sui superdomuit. Iterum abiit in Saxoniam, deinde ad Suevos contra Lantfridum, quos ab infestatione nimia repressit. Exinde exercitum commovet contra Eudonem Aquitaniorum ducem, fugitque usque in Vasconiam fugato Eudone. Sarraceni multis copiis navibusque plurimis longe lateque plurimas urbes tam Septimaniae quam Viennensis provinciae vastant. Contra quos Carolus expeditionem ducens, graviterque eos fundens, in Hispanias repulit: facta concertatio mense Octobri, gerens et alia diversis in partibus praelia, iterum post aliquot annos perrexit usque in Vasconiam, Aquitaniam depopulatus: mortuo Eudone, contra filios illius 123.0121D| arma corripuit, eosque vehementer afflixit. Sed variante concertatione, cum ex utrisque partibus plurimi caederentur, tandem foedus non diu mansurum ineunt. Sarraceni pene totam Aquitaniam vastantes, et late alias provincias igne ferroque superantes, Burgundiam dirissima infestatione depraedantur, pene omnia flammis exurentes, monasteria quoque ac loca sacra foedantes, innumerum populum abigunt, atque in Hispanias transponunt. Contra quos Carolus iterum expeditionem movit. Quibus forti manu resistens, caesa inde maxima multitudine, reliquos qui superfuerunt fugere compulit: e quibus pauci evasere. Wilicarius Austreberto venerabili episcopo 123.0122A| Viennae succedit. Qui ob cladem Sarracenorum, cum esset domus praeclarissima martyrum citra Rhodanum ab eis jam incensa, ossa beati Ferreoli cum capite Juliani martyris intra urbem transtulit, eisque accelerato opere, non magno pretio ecclesiam construxit: ubi et eorumdem martyrum reliquias reverenter composuit. Idem Wilicarius, cum furioso et insano satis consilio Franci res sacras ecclesiarum ad usus suos retorquerent, videns Viennensem suam indecenter humiliari, relicto episcopatu, in monasterium sanctorum martyrum Agaunensium ingressus, vitam venerabilem duxit. Vastata et dissipata Viennensi et Lugdunensi provincia, aliquot annis sine episcopis utraque Ecclesia fuit, laicis sacrilege et barbare res sacras ecclesiarum 123.0122B| obtinentibus. Anno Incarnationis Domini septingentesimo quinquagesimo primo Carolus Pippini filius Francorum dux defunctus est, principatum illius obtinente Carlomanno et Pippino fratre ejus. Childericus in regno Francorum substituitur.
[727] Constantinus imperator, annos viginti sex. Carlomannus et Pippinus contra Hunaldum ducem Aquitanorum exercitum movent, coeperuntque castrum, quod vocatur Lucas: in ipso itinere positi diviserunt sibi regnum Francorum, in loco qui dicitur Vetus Pictavus. Eodem anno Carlomannus Alamanniam vastavit. Carlomannus et Pippinus ineunt pugnam cum Odilone duce Bajovariorum. Eodem anno Carlomannus cum Saxonibus conflictum habuit: cepitque castrum quod dicitur Hocseoburg, 123.0122C| et Theotecnun Saxonem placitando sibi conquisivit, anno Incarnationis Domini septingentesimo quadragesimo tertio. Iterum Pippinus et Carlomannus expeditionem habuerunt in Saxoniam, anno Incarnationis Domini septingentesimo quadragesimo quarto, captusque est Theodericus Saxo. Sequenti anno nullam fecerunt expeditionem, eo quod Carlomannus dispositum haberet saecularem militiam relinquere, et ipso anno paravit iter suum, paravitque se frater ejus Pippinus honorifice ad obsequium illius, anno Incarnationis Domini septingentesimo quadragesimo sexto. Carlomannus secundum votum suum Romam abit, ibique se totondit, atque monasterium in monte Sareptae in veneratione sancti Silvestri construxit, ibique sub monastico habitu 123.0122D| aliquo tempore vixit. Inde ad sanctum Benedictum in Cassino monte perveniens, monachis sociatus est. Grifo ante faciem Pippini ducis fugit in Saxoniam. Pippinus per Thoringiam iter arripiens, introivit in Saxoniam, pervenitque ad fluvium Missaha in loco qui dicitur Scaamgi. Grifo adjungens secum Saxonum multitudinem, super fluvium Oacrum in loco qui dicitur Horahim, illuc quoque eum est Pippinus insecutus. Sed Grifo arripiens fugam pervenit usque Bajovariam, ducatumque ipsum sibi subjugavit: Tassilonem atque Iltrudem captos subdidit. Swidger ad auxilium ei venit. Hoc audiens Pippinus, iter post eum arripiens, captum Grifonem secum adduxit, 123.0123A| simul cum Lanfrido atque Swidger: Tassilonem vero in ducatum Bajovariorum posuit, eique per beneficium Bajovariam commisit, Grifoni quoque in partibus Austriae duodecim comitatus dedit: inde post Grifo fugiens Waifario Hunoldi filio Aquitanorum duci se conjunxit, ibique ambo contra Pippinum rebellionem parant. Interim dum copiae parantur, misit Pippinus Utgardum Wisburgensem episcopum et Fulradum capellanum suum ad Zachariam tunc temporis pontificem Romanum, ut interrogarent eum, si ita manere deberent reges Francorum cum pene nullius potestatis essent, jam solo regio nomine contenti. Quibus Zacharias pontifex responsum dedit, regem potius illum debere vocari qui rempublicam regeret. Reversis legatis, abjectoque 123.0123B| Childerico qui tunc regium nomen habebat, Franci per consilium legatorum et Zachariae pontificis electum Pippinum regem sibi constituunt: Childericus tonsuratus, et in monasterium missus est. Mox Pippinus, rex Francorum factus, bellum in Saxoniam movit: in quo Childegarius episcopus a Saxonibus occisus est in castro quod dicitur Witbergh. Victor Pippinus pervenit usque ad locum qui Rhime dicitur: inde reversus nuntiatur ei quod Grifo frater ejus dum Italiam intrare vellet, apud Morivennam occisus esset, cujus mortem licet perfidi patriae adeo doluit. Zacharia pontifice defuncto, Stephanus succedit. Tunc temporis sanctus Bonifacius archiepiscopus Moguntiacensem regebat Ecclesiam. Praedicator venerabilis maximam multitudinem Frisonum 123.0123C| ad Christum convertit: Wilicarius, relicta Viennensi sede, Romam primum abiit, ibique papae Stephano notus efficitur: interjecto non multo tempore Agauni monasterium martyrum in curam suscepit. Aistulphus Longobardorum rex, nimis perfide testamenta dono praedecessorum ejus beato Petro collata perrupit, atque facultates Romanae Ecclesiae militibus suis dedit. Hac urgente necessitate, Stephanus, papa in Franciam auxilium petiturus, ad Pippinum venit. Carlomannus quoque frater Pippini regis consilio Aistulphi, ut vulgatur, in eadem voluntate consentiente abbate ejus ut petitionem Stephani pontificis cassaret, et ipse in Franciam venit. Stephanus pontifex, uncto Pippino in regem, duos quoque filios ejus Carolum et Carlomannum pariter unxit. B. Bonifacius 123.0123D| archiepiscopus in Frisia verbum Domini praedicans, martyrium implevit. Pippinus rex post unctionem apostolicam, in Italiam cum exercitu properat, transitumque per civitatem Viennam faciens, Carlomannum fratrem suum monachum ibi misit, simul cum regina Bertruda: ibi Carlomannus aegrotans obiit. Aistulphus audito Pippini regis adventu, clausis prohibitis, cum Longobardis obviam Pippino pervenit. Sed Pippinus rex vi insistens bellando, auxiliante beato Petro, Italiam ingressus est; et remisso pontifice Stephano, per Fulradum aliosque ministros ad sedem suam, ipse Papiam ubi Aistulphus se recluserat, obsedit. At ille, cernens se non posse evadere, 123.0124A| promisit omnia beato Petro et Ecclesiae Romanae restituturum. Obsides igitur quadraginta simul cum juramento dedit. Sicque obsidione liberatus est: rex vero Pippinus in Franciam rediit. Sed Aistulphus ut perfidus omnia mentitus est. Ob quam causam rex Pippinus, Italiam iterum ingressus, Papiam obsedit, Aistulphum intus clausit. Aistulphus, iterum sacramento nimium coactus, firmavit se omnia redditurum: insuper Pippinus rex Ravennam totamque Pentapolin sanctis apostolis Petro et Paulo tradidit. Reverso rege Pippino, Aistulphus dum venarum divino judicio subito percussus interiit. Interjecto tempore, Desiderius in regnum Longobardorum successit. Constantinus imperator, missis donis regi Pippino simul organo musico, pacem 123.0124B| cum Francis statuit. Tenente placitum Pippino Regem Compendio, Tassilo dux Bajovariorum ad illum ibi venit, seque illi in vassallum commisit, atque super corpora sanctorum martyrum Dionysii, Rustici, et Eleutherii, simul et super corpora sanctorum confessorum Martini et Germani juravit ut in omnibus diebus vitae suae regi filiisque ejus integram fidem cum subditione servaret. Acta sunt haec anno Incarnationis Domini septingentesimo quinquagesimo octavo. Omnesque majores Bajovariorum una cum ipso sacramentis jurationum obstricti sunt. Bertericus Viennensem Ecclesiam, homo simplex, suscepit regendam. Post ipsum, Proculus episcopus, similiter innocens et simplicis naturae. Pippinus rex, iterum Saxoniam ingressus, firmitates omnes Saxonum 123.0124C| obtinuit, multaque strage Saxonum populum perdomuit, in tantum ut dona annualia eis imposuerit per singulos annos Francis deferre tria millia equorum. Anno Incarnationis Domini septingentesimo quinquagesimo nono natus est Pippino regi filius, quem idem pater Pippinum vocari praecepit. Qui post nativitatem tertio anno defunctus est. Waifarius dux Aquitanorum, omnes facultates ecclesiarum quae ad jus Francorum pertinebant, in Aquitania invasit. Ob quam causam Pippinus rex egressus, pervenit usque ad locum qui vocatur Todoat. Istic Waifarius per legatos suos omnia promisit se redditurum. Anno Incarnationis Domini septingentesimo sexagesimo, acceptis obsidibus, rex reversus est. At Waifarius promisit, sed minime perfecit. Reversus iterum 123.0124D| Pippinus rex et cum eo filius Carolus plurima catella Aquitanorum cepit, Burbontis, Cantela Clarimontis, quod incendio concremavit. Pervenitque usque ad Lemovicas vastando terram, Waifarium insequendo. Tertio in Aquitaniam pergens, Bituricas civitatem cepit, et castrum Toartis. Quartum in Aquitaniam, pergens, tenuit placitum suum Nevernis. Inde Tassilo dux Bajovariorum, postpositis sacramentis, postposita propinquitate (erat enim nepos ejusdem regis), ab eodem itinere se abduxit, atque in Bojovariam revertitur. Rex Pippinus tamen Aquitaniam perambulavit, usque ad Cadurtium. Anno Incarnationis Domini septingentesimo sexagesimo 123.0125A| quinto quintum iter arripuit in Aquitaniam, tenuitque placitum suum Aurelianis. Construxitque castrum Argentonium, quod Waifarius paulo ante destruxerat, positis ibi ad custodiam Francis. Similiter apud civitatem Bituritas, exercitum ad custodiam disposuit. Facta est tunc temporis synodus, anno Incarnationis Domini septingentesimo sexagesimo septimo, et quaestio ventilata inter Graecos et Romanos de Trinitate, et utrum Spiritus sanctus sicut procedit a Patre, ita procedat a Filio, et de sanctorum imaginibus, utrumne fingendae, an pingendae essent in ecclesiis. Sextum iter faciens in Aquitaniam munitissima loca plurima cepit, et usque Garonnam pervenit: reversus Bituricas, legatos de morte Pauli Romani pontificis accepit. Septimo itineri 123.0125B| in Aquitaniam per Viennam transitum faciens, ubi tunc Viennensem episcopatum post aliquot annos Berterico cuidam ex familia Ecclesiae dedit, usque Sanctonas pervenit. Capta est mater Waifarii et sorores ejus ac neptes. Sic rex usque Garonnam cuncta diripuit: inde iterum interposito tempore simul cum Bertruda regina in Aquitaniam transiens, apud Petragoricas Waifarium ducem interfecit. Inde post victoriam Sanctonas rediit, ubi reginam dimiserat, et aegrotare coepit: inde orationis gratia ad sanctum Martinum venit. Ad sanctum Dionysium quoque perveniens, octava Kalend. Octob. anno Incarnationis Domini septingentesimo sexagesimo octavo obiit: regnavit autem post diem unctionis suae octodecim annis paulo amplius. Gloriosi filii illius Carolus et 123.0125C| Carlomannus in regnum Francorum elevati sunt. Carolus in Novioma civitate, Carlomannus Suessionis. Carolus rex in Aquitaniam contra Hunoldum rebellantem ingressus est. Misitque legatos suos ad Lupum Wasconum ducem, et inde adductus est supradictus Hunoldus, una cum uxore sua Bertha regina, per Bajovariam perrexit in Italiam. Anno Incarnationis Domini septingentesimo septuagesimo primo. Carlomannus defunctus est in villa quae dicitur Salmontiacus, pridie nonas Decembres. Uxor vero illius cum aliquibus Francis ingressa est in Italiam. At nobiliores Franci cum episcopis et comitibus, glorioso regi Carolo se commiserunt. Gloriosus rex Carolus Ardurmensul fanum Saxonum penitus destruxit: ubi cum exercitus gravi siti laboraret, medio 123.0125D| die subito ex quodam torrente largissimae aquae emanaverunt, quae sufficerent cuncto exercitui et jumentis eorum. Anno Incarnationis Domini septingentesimo septuagesimo quarto legatus Romanae Ecclesiae Petrus ab Adriano pontifice ad gloriosum Carolum venit: et quia itinera terrae praeclusa erant a Longobardis, navigio usque ad portum Massiliae venit, postulans auxilium contra Desiderium Longobardorum regem. Pius rex Carolus usque Genuam venit: divisoque ibi exercitu suo, partem misit per Alpes Cottias, et per juga Gibennica, id est per montem quem accolae Cenisium vocant, quae latera aperiunt in agros Taurinorum. Desiderius rex tunc juxta clusas Longobardorum exercitum composuerat: 123.0126A| sed impetum Francorum sustinere non valens, Papiam ipse Desiderius refugit. Et pius rex Carolus post Desiderium per apertas clusas veniens, civitatem ipsam obsedit. Anno Incarnationis Domini septingentesimo septuagesimo quarto pius rex Carolus Romam abiit, indeque reversus Papiam cepit, cum rege Desiderio uxorem ac filiam ejus thesaurumque illius sibi suisque tulit. Omnes Longobardos subegit, captis civitatibus ac direptis universis Italiae. Adalgisus filius ejusdem Desiderii, fuga lapsus, nave Constantinopolim venit. Ordinata Italia, rex Carolus in Franciam revertitur. Interim dum rex in Italia esset, Saxones ad praesidia Francorum cum exercitu exeuntes obsidentesque quoddam castellum Buriaburg, quamdam ecclesiam concremare a foris castello 123.0126B| voluerunt, quam sacraverat beatus Bonifacius martyr. Subito autem apparuerunt duo juvenes mirae claritatis et candoris, videntibus tam Christianis quam paganis qui ipsam ecclesiam defendere videbantur. Horum aspectu terribili perterriti Saxones, in fugam versi sunt, sicque castrum illud ab obsidione liberatum. Rex Carolus, ut pervenit ad locum qui dicitur Ingilinham, quatuor scaras in Saxoniam dirigit, quae Deo auxiliante victrices exstiterunt. Rex gloriosus Carolus castrum Sigiburgum in Saxonia cepit, Eresburgum super Wisaram fluvium, in loco qui dicitur Brunisberg, reaedificat. Sicque Franci utramque ripam, fugatis et partim occisis Saxonibus, obtinent. Gloriosus rex Carolus usque Oboacrum fluvium Saxoniam aliasque gentes peragrans, receptis 123.0126C| obsidibus, in Franciam rediit. Audito quod Rothaugaudus Longobardus in perfidiam versus esset, Italiam iterum repetiit, septingentesimo septuagesimo sexto anno Incarnationis Domini. Occiso Rothaugaudo, Forojulium, Tharavisium, atque alias civitates in ditionem suam recepit, easque Francis ad custodiam permisit. Heresburgum castrum Saxones invadunt et destruunt. Sed cum praepararent machinas et petrarias, atque cletas, ut alterum castrum praeriperent, videntibus adversariis, apparuerunt, in modum scuti, duo globi flammantes super ecclesiam quae in ipso castro erat. Qua visione pavefacti Saxones, relinquentes universam praeparationem suam, ita fuga lapsi sunt, ut mutuose gladiis conciderent. Rex gloriosus Carolus iterum Saxones aggressus, 123.0126D| firmitatesque illorum omnes obtinens, quo Lippia consurgit, omnia peragrans, universam Saxoniam recepit, et reaedificato Heresburgalio castro super Lippiam Saxones cum uxoribus et infantibus baptizatos in fide sibi conjunxit, et placitum generale tam ex Francis quam ex Saxonibus celebravit ad Paterbrunnam. Witichingis cum quibusdam Saxonibus rebellis in Northmanniam transfugit, auxilium ab eis contra Regem gloriosum Carolum postulans, baptizatis Saxonibus et ingenuitate et alodo fidei firmitas roborata si amplius amissa Christianitate in perfidiam relaberentur. Gloriosus rex Carolus pascha celebrato in Aquitania, in villa quae dicitur Canssinogilo septingentesimo 123.0127A| septuagesimo octavo anno Incarnationis Domini Hispanias ingreditur. Nam antea, adhuc in Saxonia positus, receperat legationem Sarracenorum, in qua fuit Ibinalaribi, et filius Devisfexi, qui Latine dicitur Joseph. Destructa igitur Pampilonia, apud Caesaraugustam, exercitum tam ex Burgundia quam ex Bajovaria provincia, Septimania atque Longobardia conjunxit, acceptis obsidibus de Ibinilaram et de Abutauro, aliisque Sarracenis subjugatis Navarris et Wasconibus, in Franciam revertitur. Orandi gratia Romam post aliquot annos ingressus ab Adriano pontifice filius ejus Pippinus ex sacro fonte excipitur, atque duo filii ejus reges initiati sunt. Mediolani ab Thoma episcopo filia ejus Gissa baptizata, et excepta septingentesimo octogesimo tertio anno Incarnationis 123.0127B| Domini. Hildegardis regina pridie Kalend. Maii vigilia Ascensionis Domini in villa quae dicitur Theudone, moritur.
Tractum est igitur bellum Saxonum per spatia annorum, cum in perfidiam saepe relaberentur, fortissimo rege cum Francis pene eos subinde usque ad internecionem obterente (RHEGINO. lib. II. Annal.). Witigingis et Albi cum sociis, qui diu Saxones ad rebellionem permoverant, per obsides recepti, atque eis benignissime a pio rege perfidia indulta, in Attiniaco baptizati maximam pacem regioni contulerunt. Arichisus, dux Beneventanorum, rege Carolo apud Romam posito, cum magnis muneribus Romoldum filium suum misit, postulans ne infra ducatum Beneventanorum introiret. Sed cum esset idem Arichisus 123.0127C| suspectae fidei gloriosus rex Beneventum proficiscitur. Ad cujus adventum dux Arichisus, relicto Benevento, Salerni se reclusit, metuens videre faciem regis, duos filios obsides dedit, Romoldum et Grimoldum, quem adhuc secum retinebat cum maximis muneribus. Sic, obsidibus receptis, pius rex Carolus revertitur, obstrictis juramento Beneventanis, cum pontifice Romano sancto pascha celebrato, Thassilonis duci Bajovariorum insuper missis receptis, cujus perfidia nota passim vulgabatur: interjecto tempore undique exercitibus regiis Thassilo constrictus, ad conventum publicum Francorum, aliarumque gentium subditione eorum jam positarum, in villa quae dicitur Ingilena, aut volens, aut nolens, occurrit; in medio positus cum criminalia ei objicerentur, 123.0127D| et ipse perjuria sua publice fateretur, damnatus ipse cum filio suo Theudone ad mortem est. Sed clementia piissimi regis ei vita concessa, tonsurati in monasterium poenitentiam acturi recluduntur, et aliquot Bajovariarum in exsilium pro perfidia direxit. Graeci cum Longobardis pugnam ineunt, similiter et cum Avaris et Francis qui in Italia commanebant; similiter inter Bajovarios et Tauros: in his omnibus victoria penes Francos fuit. Iterum Avari cum Bajovariis praesidentibus Francis cum pugnare disponerent, strage validissima caesi, maxima pars eorum fluvio Danubio intercepta, ibique necata est. Excellentissimus rex Carolus super Albiam fluvium pontes 123.0128A| constituit, et in capite pontis ex utraque parte aedificavit castra; atque Sclavos, quorum vocabulum est Wlizi, perdomuit. Habebat autem jam Sclavos, quorum vocabula sunt Swrbi, necnon et Abotriti: horum princeps erat Wtizam. Avarorum gens effera, finibus Bajovariorum infestissima, ecclesias oppidaque circa fines suos immanissime depopulans atque devastans, metu pii et gloriosi regis ac timore exercitus illius, dimissis firmitatibus suis et praesidiis, fuga elabitur, ac pristinam possessionem relinquit. Anno Incarnationis Domini septingentesimo nonagesimo secundo. Felix Aurelianus episcopus haereticus deprehensus adoptivum, non proprium Filium Dei Dominum nostrum Jesum Christum dogmatizans, qui ad praesentiam Adriani pontificis Romani 123.0128B| deductus, haeresim verbis solummodo abdicavit. Synodus iterum facta contra supradictam haeresim in Francanofurt, legatis apostolicae sedis praesidentibus, Theophylacto et Stephano episcopis auctoritate sanctorum Patrum, convictus et damnatus est iterum Felix cum errore suo, perpetuoque exsilio apud Lugdunum relegatus est: quem ferunt in eodem ipso suo errore mortuum. Sed pseudosynodus quam Septimam Graeci appellant, pro adorandis imaginibus abdicata penitus. Tudun princeps Avarorum ad pium regem Carolum se contulit, et cum populo suo credens, baptizatus, muneribus regiis donatus, fidelis rediit: sed et Herricus Forojuliensis dux, civili bello inter se et victis et occisis Avaris, misso Wonomiro Clavobringum gentis Avarorum 123.0128C| longe retro temporibus quietum spoliavit, ablatis inde thesauris multo illuc tempore collectis, quos pio regi Carolo postmodum misit. Et ille Deo gratias referens ad memoriam sanctorum apostolorum, partem inde misit, partem officialibus regni et ecclesiis distribuit. Adrianus papa obiit septingentesimo nonagesimo sexto Incarnationis anno. Mox ut Leo in ejus locum successit, missis legatis ad pium regem Carolum, claves confessionis sancti Petri simul et vexillum Romanae urbis direxit. Pippinus rex a patre in Italia constitutus, in Pannonias cum exercitu proficiscitur, ac, victor rediens, partem thesaurorum quae remanserat ad patrem defert.
Barchinona civitas, quae a Francis desciverat, per Zatum Sarracenum restituitur. Nam idem ad pium 123.0128D| regem veniens, una cum civitate Semeth tradidit. Ludovicus filius magni principis Caroli, in Hispaniam mittitur, et cum eo Abdella Sarracenus filius Zathibinmauge regis, quia frater pulsus Mauritania pio regi Carolo se commiserat. Porro Pippinus alius filius ad disponendam Italiam constituitur. Nortluidi, trans Albiam sedentes, legatos regios qui tunc ad justitias faciendas cum eis versabantur, comprehendunt: quosdam ex eis occidunt, quosdam ad redimendum retinent. Deinde contra Trassucconem ducem Abodritorum et Heburisum legatum Francorum, aciem dirigunt. In eo loco caesa sunt ex Nortluidis quatuor millia: caeteri pacem petentes seipsos dediderunt. 123.0129A| Viennensem tunc temporis Ecclesiam, Ursus: Ado Lugdunensem Ecclesiam regebat. Post Adonem nepos ejus Ilduinus paululum Lugdunensem Ecclesiam non episcopus tenuit: et abscedens Lirinis insulae monasterio monachalem conversationem suscepit. Post Ursum, nimiae simplicitatis episcopum, Wlferi quem Wltreiam patrio nomine appellarunt, Bajovarius Viennensem episcopatum suscepit.
[799] Porro Lugdunensem Leidradus vir saeculari dignitati intentissimus, et honori reipublicae utilis, rexit Ecclesiam Viennensem Wlferi annis undecim. Constantinus imperator a suis captus et excaecatus est. Irena mater ejus imperatrix Constantinopoli residens octo annos post imperavit. Haec ad excellentissimum regem Carolum legationem pro pace servanda misit. 123.0129B| Stella quae Martis dicitur, eo anno a mense Julio usque ad alium mensem Julium videri non potuit. Baleares insulae a Mauris et Sarracenis depraedatae sunt. Hadefons rex Galliciae et Austriae, praedata Olisipona ultima civitate Hispaniae, victoriae insignia, multas loricas, mulos, captivosque Mauros, glorioso regi Carolo per legatos misit. Romani anno Incarnationis Domini septingentesimo nonagesimo nono, Leonem pontificem, septimo Kalend. Maii, letania majore, captum excaecaverunt, ut fertur, linguamque ipsius praeciderunt. Positus itaque in custodia, per murum noctu aufugit ad ecclesiam beati Petri, ubi tunc forte legati Francorum aderant: inde primum Spoletum deductus, ac deinde ad gloriosum regem Carolum in Saxoniam in loco 123.0129C| qui dicitur Badrabunne, ibique honorifice susceptus, atque cum eodem honore Romam remissus. Avarorum gens in perfidiam relapsa, Herricum ducem Forojuliensem apud Tharsaticam Liburniae civitatem, insidiis circumventum opprimunt.
Geraldus quoque Bajovariae praefectus, commisso praelio cum Avaris, occiditur. Sed Baleares insulae, quae a Mauris et Sarracenis depraedatae fuerant, accepto a Francis auxilio et ipsi sese dediderunt. Britonum signa et arma ducum nominibus illorum inscripta per Widonem Marchensem, qui totam Britanniam perlustraverat, eamque in deditionem acceperat, glorioso regi Carolo delata sunt, totaque Britannia tunc primum Francis subjugata est. Gloriosus rex Carolus reliquiarum benedictionem 123.0129D| de sepulcro Domini a patriarcha Hierosolymitano suscipiens, maxima dona per Zachariam presbyterum Hierosolymis ad sancta loca remittit. Leutgardis regina Turonis, pridie Nonas Junias defungitur, ibique sepelitur. Post haec eximius rex Carolus Italiam ingreditur, orationis gratia Romam profectus: cui occurrit duodecimo ab Urbe lapide Leo pontifex eumque cum summo honore suscepit decima octava Kalend. Decembr. Per septem itaque dies operam dedit, ut ea quae perperam ibi acta fuerant, nudarentur. Sed et Leo pontifex de objectis sibi criminibus diu agens, cum jam criminatores refellisset, ambonem conscendit, et super sanctum Evangelium in ecclesia beati Petri apostoli praesente populo 123.0130A| manus imponens, jurejurando invocato sanctae Trinitatis nomine videntibus et audientibus omnibus, satisfecit se conscium non esse criminis unde falso culpabatur. Eodem die receptus est Zacharias legatus ab Hierosolymis revertens, simul et cum ipso patriarchae legati, cum clavibus sepulcri Domini, civitatis quoque ac montis Oliveti deferentes etiam vexillum urbis. In die sancto nativitatis Domini ante confessionem Petri apostoli, cum gloriosus rex Carolus ab oratione surrexisset, Leo pontifex capiti ejus coronam imposuit sicque ab universo Romanorum populo acclamatum est: Carolo Augusto a Deo coronato, magno et pacifico imperatori Romanorum, vita et victoria. Perfectis laudibus, a pontifice more principium antiquorum adoratus est, atque ablato 123.0130B| patritii nomine, quod primum in eadem urbe acceperat, Imperator et Augustus appellatur. Ad missas pontifex ingreditur cum clero suo.
[800] Carolus imperator primus ex gente Francorum, annis quadraginta quinque. Hic postquam Romam ingressus imperatoris et augusti nomen sumpsit, jussit eos qui pontificem Leonem tam inhoneste et indecenter deponendo contumeliaverant, sibi exhiberi, et quaestione de eis habita, lege Romana, ut rei majestatis, capite damnati sunt. Pro quorum tamen vita papa et pontifex benignissime intercessit; cujus precibus imperator eis vitam et membra perdonavit: in exsilium tamen pro facinoris magnitudine pulsi sunt. Hujus factionis princeps Paschalis Nomenclator exstitit. Privatis et publicis 123.0130C| rebus dispositis, septimo Kalend. Maias Roma profectus, Spoletum venit. Factus est terraemotus, pridie Kal. Maii hora noctis secunda, qui pene totam Italiam concussit, in tantum ut tectum beati apostoli Pauli, cum suis trabibus magna ex parte decideret, et urbes atque montes in quibusdam partibus ruerent. Hic terraemotus et in Galliis et in Germaniis multa loca etiam concussit. Pestilentia quoque immanis propter mollitiam hyemis facta est. Elephas cum aliis donariis a rege Persarum Aaron Amiralinum imperatori per legatos mittitur. Capitur Barchinona civitas Hispaniae biennio obsessa, ejusque praefectus Zatus cum plurimis aliis Sarracenis. Et in Italia Theare similiter civitas capta et intenta, atque Roselmus praefectus etiam ipsius comprehenditur. 123.0130D| Unaque die Zatus et Roselmus ad praesentiam imperatoris deducti, in exsilium retrusi sunt. Irene imperatrix ad imperatorem Carolum iterum misit pro pace inter Francos et Graecos firmanda.
Hortona civitas in Italia in deditionem accepta; Luceria quoque frequenti obsidione fatigata, et ipsa in deditionem venit. Winusus, qui Spoleti praesidio praeerat, adversa valetudine fatigatus, et obsessus a Grimaldo Beneventanorum duce, capitur. Quem tamen honorifice tenuit, et postmodum imperatori reddidit.
[803] Circa palatium Aquisgrani, anno Incarnationis Domini octingentesimo tertio, terraemotus factus est; inde mortalitas subsecuta. Irene ab imperio 123.0131A| deposita, et Nicephorus imperator Constantinopoli creatus, qui legatos suos una cum legatis imperatoris Caroli remisit. Nam imperator Carolus Jesse episcopum Ambianensem, et Elinigaudium comitem Constantinopolim direxerat. Susceperunt autem legati Nicephori imperatoris epistolam inscriptam, de Foedere pacis, sicque tali pacto Constantinopolim reversi sunt. Godefridus rex Danorum promisit se primum ad colloquium imperatoris venturum: sed consilio suorum territus, per legatos imperatori quod voluit mandavit: imperator omnes Saxones qui trans Albiam et in Wibmhodi habitabant, cum mulieribus et infantibus transtulit in Franciam.
[804] Anno Incarnationis Domini octingentesimo 123.0131B| quarto, Leo pontifex Romanus in Franciam venit, Rhemorum civitate susceptus: imperator in Carisiaco villa nativitatem Domini cum eo celebrem duxit, deinde Aquisgrani, et donatum magnis muneribus per Bajovariam ire volentem deduci fecit usque Ravennam. Causa adventus ejus fuit, quia imperator miserat ad eum pro rei veritate inquirenda, si, quod ferebatur, sanguis Christi in civitatem Mantua fuisset repertus. Accepta igitur pontifex occasione, in Longobardiam quasi pro inquisitione exiit, inde usque ad imperatorem pervenit. Theodorus Capuanus princeps Hunnorum propter infestationem Sclavorum (erat enim idem Christianus) locum sibi dari ad habitandum inter Sabariam et Carnutum ab imperatore postulavit. Quem imperator 123.0131C| benigne suscepit, et precibus ejus annuens, muneribus donatum redire permisit. Imperator inter filios suos regna dividit, ut sciret quisque si superstes esset, quam partem tueri et regere debuisset. Testamentum inde factum et jurejurando ab optimatibus Francorum confirmatum, Leoni papae missum, ut manu sua subscriberet. Anno Incarnationis Domini octingentesimo sexto, classis a Nicephoro imperatore, cui Niceta patricius praeerat, ad recuperandam Dalmatiam mittitur. Eclipsis lunae quarta Nonas Septembris fuit, stante sole in decima sexta parte virginis: luna autem stabat in decima sexta parte piscium. Ipso anno pridie Idus Februarii, luna decima septima stella quae vocatur Jovis visa est transire per eam. Tertio Idus Februarias fuit eclipsis 123.0131D| solis media die, stante utroque sidere in vigesima quinta parte aquarii. Uno eodemque anno ter luna obscurata est, et sol semel, et acies mirae magnitudinis visae. Ratbertus missus imperatoris, qui de Oriente revertebatur, una cum legatis regis Persarum defungitur. Munera autem hujusmodi sunt, quae legati imperatori detulerunt, papilionem et tentoria atrii bissina, vario colore, simul cum funibus pari ordine distintis; pallia serica multa et pretiosa, balsamum et odores atque unguenta ( Regino de Annal. ). Sed et horologium aurichalco arte mechanica mirifice compositum, in quo duodecim horarum cursus ad clepsydram vertebatur, cum totidem aereis pillulis quae ad completionem horarum decidebant, et casu 123.0132A| suo subjectum sibi cymbalum tinnire faciebant: additis in eodem ejusdem numeri equitibus, qui per duodecim fenestras completis horis exibant, et impulsu egressionis suae totidem fenestras quae prius erant apertae, claudebant, necnon et alia multa in ipso horologio erant mira. Tunc temporis delata sunt ossa beati Cypriani a Carthagine, cum reliquiis beatorum Scillitanorum martyrum, Sperati sociorumque ejus, et posita sunt in ecclesia beati Joannis Baptistae in civitate Lugdunensi. Sarraceni, Sardinia pulsi, primum cum Sardis praelium commiserunt, amissis tribus millibus suorum, in Corsicam directo cursu pervenerunt, ibique cum classe cui Burgarius comes praeerat, decertantes, aut victi, aut fugati sunt, amissis tredecim navibus suis, et 123.0132B| plurimis suorum interfectis. Godefridus quoque rex Danorum in Abodritos cum exercitu trajiciens, licet Brasconem ducem Abodritorum loco pepulisset, aliumque ducem dolo captum patibulo suspendisset, magno tamen copiarum suarum detrimento reversus est. Amisit enim ibi filium fratris sui Raginoldum, qui in oppugnatione cujusdam oppidi cum plurimis Danorum primoribus interfectus est. Filius autem imperatoris Carolus in Linones et Smeldincos, qui ad Godefridum defecerant, exercitum cui praeerat, quanta potuit celeritate, transposuit. Populatisque circumquaque eorum agris, transito iterum Albia fluvio, incolumi exercitu in Saxoniam se recipit. Sed Godefridus destructo emporio quod in Oceani littore constitutum lingua Danorum Relic 123.0132C| dicebatur, translatisque inde negotiatoribus, soluta classe ad portum qui Liesthorp dicitur, cum universo exercitu suo venit: ibi per aliquot dies moratus, limitem regni sui qui Saxoniam respicit vallo munire constituit, ut ab orientali maris sinu, quem illi Hostharsaltia dicunt, usque ad occidentalem Oceanum totam Egidore fluminis aquilonalem ripam munimento valli protegeret, una tantum porta dimissa, per quam carra et equites emitti recipique potuissent. Nordanimbrorum rex Eardof regno pulsus Britanniae, Noviomagi ad imperatorem venit; inde Romam proficiscitur, cum legatis postmodum imperatoris et pontificis in regnum suum reducitur. Revertentibus legatis, Adulphus, natione Saxo, diaconus Leonis pontificis a piratis capitur. Caeteri sine periculo 123.0132D| trajiciuntur. Adulphus in Britanniam reductus, a quodam redemptus, Romam reversus est. Trasco dux Abodritorum collecta valida manu, a Saxonibus etiam auxilio accepto, vicinos suos Scavos, qui Wltzi dicuntur, aggressus, ferro et igni vastat: Seneldingorum maximam civitatem expugnat: atque his successibus omnes qui ab eo defecerant, ad suam societatem reverti coegit. [809.] Synodus magna Graniaquis congregatur, anno Incarnationis Domini octingentesimo nono, in qua synodo de processione Spiritus sancti quaestio agitatur, utrum sicut procedit a Patre, ita procedat a Filio. Hanc quaestionem Joannes monachus Hierosolymitanus moverat, cum regula et fides ecclesiastica firmet Spiritum sanctum 123.0133A| a Patre et Filio procedere, non creatum, non genitum, sed Patri et Filio coaeternum et consubstantialem. Nomen autem processionis a Patre et Filio in Apocalypsi ita aperte est positum: « Et ostendit mihi (haud dubium quin angelus) flumen aquae vitae splendidum tanquam crystallum, procedens de sede Dei et Agni. » In eadem etiam synodo quaesitum est et ventilatum de statu Ecclesiarum et ordine singularum, cujusque conversationis etiam clerici esse debent. Trasco, dux Abodritorum, in emporio Relic per dolum a comitibus Godefridi interficitur, et Aureolus qui Nicomarciae Hispaniae atque Galliae trans Pyrenaeum contra Oscam ad Caesaraugustam residebat, moritur: et Amoroz ministerium ejus invadit, et ad castellum ipsius praesidia disponit: qui 123.0133B| ad imperatorem transitum cum suis facere voluit, sed intervenientibus causis, res infecta remansit. Pippinus rex Italiae, perfidia ducum Veneticorum incitatus, Venetiam bello terra marique jussit appetere: subjectaque Venetia, ac ducibus ejus in ditionem acceptis, eamdem classem ad Dalmatiae littora vastanda misit. Sed cum Paulus Cephaleniae praefectus cum Orientali classe ad auxilium Dalmatis ferendum adventaret, regia classis ad propria regreditur. Godefridus rex Danorum a quodam suo satellite interficitur, et Ermingus filius fratris ejus in regno succedit. Et Pippinus rex Italiae octavo idus Julii, anno Incarnationis Dominicae octingentesimo decimo defungitur. Imperator Francorum Carolus, cum Nicephoro Constantinopolitano imperatore pace 123.0133C| facta, Venetiam recipit. Ambulaz Cordubensis Hispaniae rex cum imperatore paciscitur, et Abduramum filium ejus Amaroz Caesaraugusta pellit, et Oscam intrare compellit. Eclipsis solis et lunae bis eo anno fit: solis, septimo Idus Julias, et pridie Kal. Decembris; lunae, duodecimo Kalend. Julias, et decimo septimo Kalend. Januar. Corsica insula a Sarracenis vastata. Pax sequenti anno inter imperatorem et Hermingum Danorum regem componitur. Pharus magna quae ad navigantium cursus constituta, non longe a Bolonia civitate maritima fuerat, restauratur, ibique nocturnus ignis accenditur. Carolus major filius imperatoris, pridie Nonas Decembrias, anno Incarnationis Domini octingentesimo decimo primo defungitur. Nec multo post Hermingus 123.0133D| Danorum rex moritur. In ejus loco Dani sibi Herioldum et Ragamfridum reges constituunt. Imperator Constantinopolitanus Nicephorus post multas et insignes victorias, commisso praelio in Moesia provincia cum Bulgaris, moritur. In ejus locum Michael gener ejus imperator creatur: cujus legati Aquisgrani ad imperatorem Carolum missi, laudes more suo dixerunt, imperatorem et Basilium illum appellantes. Et pacis libello ab imperatore accepto, et denuo a Leone papa Romae, reversi sunt. Grimaldus Beneventanorum dux eo modo paciscitur, ut viginti quinque millia solidorum auri a Beneventanis annuatim Francis solverentur. Anno Incarnationis Domini octingentesimo tertio generali 123.0134A| conventu advocato Aquisgrani, Ludovico filio suo regi Aquitanico imperii coronam imposuit, et imperialis nominis sibi consortem fecit. Bernardum quoque nepotem suum filium Pippini Italiae praefecit et regem appellari jussit. Concilia quoque in quinque partibus regni sui ad corrigenda quae necessaria forent, fieri constituit Moguntiaco, Remis, Turonis, Cabillone, Arelate; quid statutum fuerit, in archivis Ecclesiarum vel palatii invenitur. Imperator Carolus, vir in omni dispositione imperii strenuus, dilatato imperio et pace Francis usquequaque composita, anno Incarnationis Domini octingentesimo sexagesimo tertio Aquisgrani moritur, et sepelitur decimo tertio anno postquam imperator acclamatus est, simul omnes annos quadraginta quinque 123.0134B| et eo amplius regnans. Bernardus Viennensis episcopus erat, et Leidardus Lugdunensis, qui initio imperii Ludovici imperatoris Suessionis monasterii locum petiit, et in loco ejus Agobardus ejusdem Ecclesia chorepiscopus, consentiente imperatore et universa Gallorum episcoporum synodo, episcopus substitutus est. Quod quidam defendere volentes, dixerunt eumdem venerabilem Agobardum a tribus episcopis in sede Lugdunensi, jubente Leidrado, fuisse ordinatum. Sed canonica auctoritas est, in una civitate duos episcopos non esse, nec vivente episcopo successorem sibi debere eligere. Ac idcirco illa quacunque causa regulae Ecclesiae praeteriri in tanto ordine fixae non debent.
[815] Ludovicus imperator, Caroli imperatoris 123.0134C| filius, regnavit annis paulo minus octo et viginti, amator totius pietatis et religionis, omnem ordinem ecclesiasticum pio studio exornans. Hic ingressum imperii secunda et placida quiete habuit: porro finis ejus multis incommoditatibus et adversitatibus fatigatur. Hic inter alia mirifica et nimis honoranda opera sua in omni imperio suo, sive in Gallia, sive in Germania, sive in Italia, legatos dedit, qui pauperum et oppressorum justitias diligenter quaererent, et singulorum necessitates ad plenum audirent. Episcopales etiam synodos propter reintegranda sanctorum Patrum statuta, et Christianarum regularum observationem ubique fieri decrevit. Sed ejus piis studiis malignorum insidiae impedire plerumque moliuntur. Nam longa quies perfidiam, perfidia rebellionem, 123.0134D| rebellio discrimen imperii pariunt. Huic piissimo imperatori ex Hermengarde regina tres filii, quorum primogenitum Chlotharium, primo Caesarem, deinde consortem imperii adscribit: cui et Italiam ad regendum commisit: Pippinum, Aquitaniae regem facit: tertium Ludovicum Bajovariis regem constituit. Cum igitur omnis potestas Francorum sub moderato otio studeret, et regimen vicinis gentibus imponeret, quidam tantam spem boni non ferentes, uxorem nomine Judith dilectam imperatori factione sua abripiunt, eamque ex latere viri in Aquitaniam sub custodia transponunt. Quae licet ad viri thorum redierit, ebulliens tamen quorumdam malitia non quievit. Quae usque adeo crevit ut una cum pontifice 123.0135A| Romano non solum proceres regni, sed etiam natos ejus adversus imperatorem permoverit. Nam ab eo universus populus deficiens, ad filios ejus se transtulit: ipse tentus sub custodia, indecenter recluditur, ac arma ei auferuntur: uxor ipsius in Italia servanda committitur. Sed nutu divino post tot adversa secunda succedunt. Populi versi ad poenitentiam causa facti in melius commutant, et eumdem ipsum imperatorem in honore pristino reponunt, et pristina dignitate revestiunt. Filii quoque ejus pro commisso veniam exposcunt, Chlotario jam imperatori, ut extra Italiam, nisi jubente piissimo patre ejus, nullo pacto procederet inducitur. Sed variantia tempora nunc adversa, nunc prospera minantur. Pippino his diebus denique mortuo, ad componendam 123.0135B| Aquitaniam una cum uxore quam jam receptam habebat, et ex qua inclytum filium Carolum susceperat, cum exercitu ingreditur; quia contra voluntatem ejus, Aquitani filium Pippini, Pippinum nomine regem sibi fecerant. Cum illic esset imperator Ludovicus, ex primo matrimonio, Ludovicus tertius filius ejus jam patri iterum adversus, primos Germaniae perfide sibi jurare compellit. Hoc misso imperator accepto, commisso Aquitaniae regno majoribus Francorum et inclyto Carolo filio suo rege Aquitanis dato, uxoreque sua gratissima ibi dimissa, ocius ipse occursus filio in Germanias exercitus sui copias transponens ingreditur. Ibi pacem regni aliquibus diebus disponens, adversa valetudine fatigatus diem clausit ultimum, anno ab Incarnatione Domini octingentesimo quadragesimo. 123.0135C| Corpus ejus ab episcopo Drogone fratre ejus ex alia femina, simul et a primoribus Francorum Mediomatricum delatum, atque in ecclesia beati Arnulphi confessoris conditum est. Hujus imperatoris tempore, pars corporis beati Sebastiani martyris ad Suessionicam urbem delata: ubi multa mira in laudem Dei omnipotentis varia genera sanitatum infirmis collata. Ossa quoque beatorum martyrum Hippolyti et Tiburtii ab urbe deportata, in ecclesia beati Dionysii martyris in territorio Parisiensi digno honore condita. Bernardus adhuc et Agobardus Viennensem Ecclesiam et Lugdunensem regebant. Qui ambo apud imperatorem delati, desertis ecclesiis in Italiam, ad filium imperatoris Chlotharium se contulerunt, et postmodum piis imperatoribus agentibus, 123.0135D| Agobardus Lugdunensem, Bernardus Viennensem sedem recepit: post pauculos annos Agobardus apud Sanctonas in expeditione regia positus defungitur.
[841] Lotharius imperator, filius piissimi Ludovici imperatoris, annis quindecim. Huic pater imperium post mortem suam decreverat: sed sinistris consiliariis idem usus, animum patris non parum laedens, pro integritate vix partem regni obtineri meruit. Siquidem iterum pius pater memor inflicti vulneris imperium dividens juniori Carolo majorem partem primoribus sacramento firmatis disposuit. Lotharius itaque post humationem gloriosi patris, sequenti anno ab Italia egressus, tum imperium arripere molitur. Ob id adversus fratribus in praelium Fontaneticum 123.0136A| eos concitat. Juncti duo adversus unum, heu! omnibus Christianis lamentabile bellum et sociale ac civile conferunt. Non armis dissimiles, non habitu gentis distincti, solum castris obversi. Francorum innumerus populus acie gladii feritur, et olim gentibus caeteris formidabilis, in vulnere suo bacchatur. Cruenta victoria duobus tamen fratribus inscribitur. Tertius elabitur, atque Aquisgrani in regiam tandem se recepit. Gloriosus deinde rex atque inclytus juvenis Carolus, non longe post, impigre una cum fratre Ludovico rem coeptam accelerat: atque Lotharium fratrem imperatorem ab Aquisgranis terrent. Qui nimia celeritate una cum uxore ac filiis usque Lugdunum ac Viennam progreditur. Ibi receptis copiis, aliquantulum substitit. Et discurrentibus 123.0136B| legatis ad colloquium, tres fratres in insulam quamdam Sequanae veniunt: ibi sub quodam pacto imperium inter se dividere statuunt. Sic Lotharius imperator in superiorem Franciam revertitur. Diviso postmodum imperio, unusquisque eorum ad partem suam regendam et disponendam progreditur. Non multo post Lotharius filium suum Ludovicum, quem in Italia regem fecerat, ut imperatoris nomen sortiretur, per Drogonem patruum Romam misit. Cui Sergius jam tunc pontifex coronam imposuit, acclamante universo populo, imperator et Augustus est salutatus. Lotharius imperator infirmari se conspiciens, regnum inter filios dividit, Carolo minori Provinciam et partem Burgundiae: Lothario medio filio sedem suam: Ludovico imperatori Italiam consignare 123.0136C| jubet. Ipse vero in Prumiae monasterium regno temporis se exuens ingreditur tonsuratus, et monachus effectus, aliquot diebus interpositis defungitur, anno ab Incarnatione Domini octingentesimo sexagesimo quinto, imperii vero vigesimo tertio; atque ibi in basilica sancti Salvatoris a fratribus reverenter humatur. Hujus imperatoris tempore ossa beatissimi Andeoli martyris, ipso revelante, reperta in loco qui antiquitus Gentibus dicitur, in Vivariensi parochia sito. Bernardus Viennensis episcopus sub hujus imperio moritur, et Aglimatus Viennensem suscepit episcopatum. Amulo quoque Lugdunensis episcopus efficitur. Et pontifex Romanus Gregorius moritur atque ejus loco Sergius ordinatur. Illo defuncto, Leo succedit. Quo obeunte, Benedictus in sede 123.0136D| apostolica substituitur, jam tamen defuncto Lothario imperatore. Sub hujus imperatoris tempore, Segari Beneventanorum dux a suis interficitur, et ab interfectoribus Sarraceni a Beneventanis evocati, intra civitatem Beneventum recipiuntur.
Ludovicus imperator in Italia. Hic, post obitum patris, octavo anno, mortuo fratre suo Carolo minore, et Lugduni sepulto, in monasterio sancti Petri, in ecclesia sanctae Mariae semper virginis, cum fratre Lothario regnum fratris mortui partitur. Accepit autem partem Transjurensis Burgundiae simul et Provinciam: reliquam partem Lotharius rex sibi retinuit. Anno Incarnationis Domini octingentesimo quinquagesimo primo, jubente patre, Ludovicus imperator 123.0137A| in ducatum Beneventanorum contra praesidia Saracenorum exercitum movet, et, interfecto duce Sarracenorum, Amalmater Beneventum recepit. At Lotharius rex, frater ejus, a pravis consiliariis deceptus, diu de duarum feminarum connubio vacillando pene totam Ecclesiam contra se concitavit. Ob id duo metropolitani episcopi Trevericus et Colonicus, Theuthaudius et Guntharis sententia apostolica damnati. Coetus synodales subiende evocati. Patruus ejus praeclarissimus in regibus Carolus, cum ei saniori consilio semper consulere vellet, nihilominus juvenilis animus ad voluptatem praeceps resisteret, tandem vincere, volens extra consilium Italia ingressus, ad fratrem imperatorem ire, Beneventum aggreditur. Piissimus rex Carolus 123.0137B| in hoc itinere ejus assensit, si forte vel consilio pontificis Romani superatus tandem, a re illicita quiesceret: plurimis tamen episcopis Gallorum contradicentibus, qui spiritu Dei tacti periculum generale in Ecclesiae Dei oriri timebant, ne pontifex Romanus favoribus inclinatus a definitionibus pietatis exorbitando, Romanae Ecclesiae vulnus erroris infligeret. Perrexit secundum libitum suum, egit apud Ecclesiam Romanam quod ei pro tempore justum visum. Sed cum rediret, falsis spebus incitatus, divino indicio infirmatus, usque Placentiam civitatem pervenit, ibique defunctus in ecclesia B. Antonini martyris sepelitur. Anno octingentesimo sexagesimo secundo regnum ejus gloriosi patrui ejus inter se dividunt. At Ludovicus imperator, ingressus 123.0137C| Beneventum, anno Incarnationis Domini octingentesimo sexagesimo octavo, pene omnia castella et oppida Beneventanorum, quae a Francis recesserant Sarracenisque se junxerant, sub ditione sua recepit, loca sanctorum, quae impii Sarraceni ac perfidi Christiani contaminarant, Deo adjutore instaurando et restaurando purgavit. Nicolaus papa, vir religione praecipuus, moritur. Ac in atrio ante portas B. Petri, non longe a membris Benedicti praedecessoris sui, sepelitur. Cujus tempore translata sunt membra sanctorum Eusebii ac Pontiani Viennatibus, et in basilica apostolorum reverenter condita. Huic Adrianus in episcopali ordine succedit. Pius et inclytus rex Carolus, aliquot annos adversus Danos atque Northmannos variis eventibus dimicans, 123.0137D| pontem mirae firmitatis adversum impetum eorum super fluvium Sequanam fieri constituit, positis in utriusque capitibus castellis artificiosissime fundatis, in quibus ad custodiam regni praesidia deposuit. Hujus pii regis studium pene in disponendis causis ecclesiasticis hactenus viguit. Hic ex regina Ermentrude quatuor filios suscepit: Ludovicum, Carolum, Carlomannum et Lotharium. Ex his Deo in clericali habitu duos obtulit, Carlomannum, et Lotharium: sed Lotharius, puer bonae indolis, 123.0138A| immatura morte praereptus est: Carolus quoque, vir satis honestae formae juvenis, rex Aquitanis jam constitutus, adversa primum molestatus et dehonestatus injuria, moritur. Anno itaque Incarnationis Dominicae octingentesimo sexagesimo sexto, regnante eodem Carolo Ludovici filio, duo filii illius, ut dictum est, moriuntur. Lotharius abbas et Carolus rex Aquitanorum, avunculus quoque ejus Rodulphus consiliarius primusque palatii hominem exuit: necnon et Rodulphus archiepiscopus Aquitanorum. Et duo principes Aquitanici, Landricus et Muno inter se dimicantes semet interimunt. Robertus quoque atque Ranulphus, viri mirae potentiae armisque strenuis et inter primos ipsi priores Northmannorum, gladio necantur. Denique Lotharius, ante obitum patris sui Ludovici imperatoris, 123.0138B| decimo octavo anno unctus ab imperatore, tres filios ex Ermengarde Hugonis filia habuit. Qui dividens regnum patris cum fratribus suis, accepit regnum Romanorum, et totam Italiam, et partem Franciae orientalem, totamque provinciam. Ludovicus vero praeter Noricam, quam habebat, tenuit regna quae pater suus illi dederat, id est Alamanniam, Thoringiam, Austrasiam, Saxoniam, et Avarorum, id est Hunnorum, regnum. Carolus quoque medietatem Franciae ab occidente et totam Neustriam Britanniam, et maximam partem Burgundiae: Gotiam, Vasconiam, Aquitaniam submoto inde Pippino filio Pippini, et in monasterio S. Medardi attonso. Qui postea inde per fugam elapsus, in Aquitaniam regressus, multo tempore fugiendo latuit. Iterumque 123.0138C| a Ranulpho praefato per fidem deceptus est, et ad Carolum adductus, Silvanectum perpetuo est exsilio detrusus. Ludovicus vero rex Noricorum, id est Bajovariorum, Ludovici imperatoris filius, anno Incarnationis Domini octingentesimo septuagesimo octavo regnum inter filios suos divisit, Carlomannum videlicet, Ludovicum, et Carolum, ipse tamen super filios principatum tenens. Anno Incarnationis Domini octingentesimo septuagesimo nono ex hac vita decessit, et mortuo jam filio ejus Carolo, reliqui filii regnum ejus sequenti anno inter apud Ambianensem urbem aequa sorte partiuntur. Quorum alter, id est Ludovicus, post tres annos moritur. Porro frater ipsius Ludovici Carolus, Ludovici imperatoris filius, anno Incarnationis Domini octingentesimo septuagesimo 123.0138D| septimo moriens, reliquerat filium Ludovicum, qui eodem anno regnum suscepit paternum. Quo tempore Joannes papa in Gallias venit. Et apud civitatem Trecas diu moratus est, habuitque synodum episcoporum, in qua Immaurus Lauduni Davitti episcopus, post avulsionem oculorum suorum episcopatu est donatus. Ludovicus quoque filius Caroli, Carolum qui dictus est Simplex haeredem regni puerum dimisit. Qui Ludovicum ex Eagina Anglorum regis filia, antequam captus esset, genuit.
(no apparatus)ugduni sepulto, in monasterio sancti Petri, in ecclesia sanctae Mariae semper virginis, cum fratre Lothario regnum fratris mortui partitur. Accepit autem partem Transjurensis Burgundiae simul et Provinciam: reliquam partem Lotharius rex sibi retinuit. Anno Incarnationis Domini octingentesimo quinquagesimo primo, jubente patre, Ludovicus imperator 123.0137A| in ducatum Beneventanorum contra praesidia Saracenorum exercitum movet, et, interfecto duce Sarracenorum, Amalmater Beneventum recepit. At Lotharius rex, frater ejus, a pravis consiliariis deceptus, diu de duarum feminarum connubio vacillando pene totam Ecclesiam contra se concitavit. Ob id duo metropolitani episcopi Trevericus et Colonicus, Theuthaudius et Guntharis sententia apostolica damnati. Coetus synodales subiende evocati. Patruus ejus praeclarissimus in regibus Carolus, cum ei saniori consilio semper consulere vellet, nihilominus juvenilis animus ad voluptatem praeceps resisteret, tandem vincere, volens extra consilium Italia ingressus, ad fratrem imperatorem ire, Beneventum aggreditur. Piissimus rex Carolus 123.0137B| in hoc itinere ejus assensit, si forte vel consilio pontificis Romani superatus tandem, a re illicita quiesceret: plurimis tamen episcopis Gallorum contradicentibus, qui spiritu Dei tacti periculum generale in Ecclesiae Dei oriri timebant, ne pontifex Romanus favoribus inclinatus a definitionibus pietatis exorbitando, Romanae Ecclesiae vulnus erroris infligeret. Perrexit secundum libitum suum, egit apud Ecclesiam Romanam quod ei pro tempore justum visum. Sed cum rediret, falsis spebus incitatus, divino indicio infirmatus, usque Placentiam civitatem pervenit, ibique defunctus in ecclesia B. Antonini martyris sepelitur. Anno octingentesimo sexagesimo secundo regnum ejus gloriosi patrui ejus inter se dividunt. At Ludovicus imperator, ingressus 123.0137C| Beneventum, anno Incarnationis Domini octingentesimo sexagesimo octavo, pene omnia castella et oppida Beneventanorum, quae a Francis recesserant Sarracenisque se junxerant, sub ditione sua recepit, loca sanctorum, quae impii Sarraceni ac perfidi Christiani contaminarant, Deo adjutore instaurando et restaurando purgavit. Nicolaus papa, vir religione praecipuus, moritur. Ac in atrio ante portas B. Petri, non longe a membris Benedicti praedecessoris sui, sepelitur. Cujus tempore translata sunt membra sanctorum Eusebii ac Pontiani Viennatibus, et in basilica apostolorum reverenter condita. Huic Adrianus in episcopali ordine succedit. Pius et inclytus rex Carolus, aliquot annos adversus Danos atque Northmannos variis eventibus dimicans, 123.0137D| pontem mirae firmitatis adversum impetum eorum super fluvium Sequanam fieri constituit, positis in utriusque capitibus castellis artificiosissime fundatis, in quibus ad custodiam regni praesidia deposuit. Hujus pii regis studium pene in disponendis causis ecclesiasticis hactenus viguit. Hic ex regina Ermentrude quatuor filios suscepit: Ludovicum, Carolum, Carlomannum et Lotharium. Ex his Deo in clericali habitu duos obtulit, Carlomannum, et Lotharium: sed Lotharius, puer bonae indolis, 123.0138A| immatura morte praereptus est: Carolus quoque, vir satis honestae formae juvenis, rex Aquitanis jam constitutus, adversa primum molestatus et dehonestatus injuria, moritur. Anno itaque Incarnationis Dominicae octingentesimo sexagesimo sexto, regnante eodem Carolo Ludovici filio, duo filii illius, ut dictum est, moriuntur. Lotharius abbas et Carolus rex Aquitanorum, avunculus quoque ejus Rodulphus consiliarius primusque palatii hominem exuit: necnon et Rodulphus archiepiscopus Aquitanorum. Et duo principes Aquitanici, Landricus et Muno inter se dimicantes semet interimunt. Robertus quoque atque Ranulphus, viri mirae potentiae armisque strenuis et inter primos ipsi priores Northmannorum, gladio necantur. Denique Lotharius, ante obitum patris sui Ludovici imperatoris, 123.0138B| decimo octavo anno unctus ab imperatore, tres filios ex Ermengarde Hugonis filia habuit. Qui dividens regnum patris cum fratribus suis, accepit regnum Romanorum, et totam Italiam, et partem Franciae orientalem, totamque provinciam. Ludovicus vero praeter Noricam, quam habebat, tenuit regna quae pater suus illi dederat, id est Alamanniam, Thoringiam, Austrasiam, Saxoniam, et Avarorum, id est Hunnorum, regnum. Carolus quoque medietatem Franciae ab occidente et totam Neustriam Britanniam, et maximam partem Burgundiae: Gotiam, Vasconiam, Aquitaniam submoto inde Pippino filio Pippini, et in monasterio S. Medardi attonso. Qui postea inde per fugam elapsus, in Aquitaniam regressus, multo tempore fugiendo latuit. Iterumque 123.0138C| a Ranulpho praefato per fidem deceptus est, et ad Carolum adductus, Silvanectum perpetuo est exsilio detrusus. Ludovicus vero rex Noricorum, id est Bajovariorum, Ludovici imperatoris filius, anno Incarnationis Domini octingentesimo septuagesimo octavo regnum inter filios suos divisit, Carlomannum videlicet, Ludovicum, et Carolum, ipse tamen super filios principatum tenens. Anno Incarnationis Domini octingentesimo septuagesimo nono ex hac vita decessit, et mortuo jam filio ejus Carolo, reliqui filii regnum ejus sequenti anno inter apud Ambianensem urbem aequa sorte partiuntur. Quorum alter, id est Ludovicus, post tres annos moritur. Porro frater ipsius Ludovici Carolus, Ludovici imperatoris filius, anno Incarnationis Domini octingentesimo septuagesimo 123.0138D| septimo moriens, reliquerat filium Ludovicum, qui eodem anno regnum suscepit paternum. Quo tempore Joannes papa in Gallias venit. Et apud civitatem Trecas diu moratus est, habuitque synodum episcoporum, in qua Immaurus Lauduni Davitti episcopus, post avulsionem oculorum suorum episcopatu est donatus. Ludovicus quoque filius Caroli, Carolum qui dictus est Simplex haeredem regni puerum dimisit. Qui Ludovicum ex Eagina Anglorum regis filia, antequam captus esset, genuit.
(no apparatus)