Carmen VI
I
Missus sum in vineam circa horam nonam,
suam quisque nititur vendere personam;
ergo quia cursitant omnes ad coronam,
semper ego auditor tantum, nunquamne reponam?
II
Rithmis dum lascivio versus dum propino,
rodit forsan aliquis dente me canino,
quia nec afflatus sum pneumate divino
neque labra prolui fonte Caballino.
III
Licet autem proferam verba parum culta
et a mente prodeant satis inconsulta.
licet aenigmatica non sint vel occulta,
est quodam prodire tenus, si non datur ultra.
IV
Cur sequi vestigia veterum refutem,
adipisci rimulis corporis salutem,
impleri divitiis et curare cutem?
Quod decuit magnos, cur michi turpe putem?
V
Qui virtutes appetit, labitur in imum,
quaerens sapientiam irruit in limum;
imitemur igitur haec dicentem mimum;
o cives, cives, quaerenda pecunia primum.
VI
Haec est, quae in sinodis confidendo tonat,
in electionibus prima grande sonat;
intronizat praesules, dites impersonat:
et genus et formam regina pecunia donat.
VII
Adora pecuniam, qui deos adoras:
cur struis armaria, cur libros honoras?
Longas fac Parisius vel Athenis moras:
si nichil attuleris, ibis, Homere foras.
VIII
Disputet philosophus vacuo cratere,
sciat, quia minus est scire quam habere;
nam si pauper fueris, foras expellere,
ipse licet venias Musis comitatus, Homere.
IX
Sciat artes aliquis, sit auctorum plenus,
quid prodest, si vixerit pauper et egenus?
Illinc cogit nuditas vacuumque penus,
hinc usura vorax avidumque in tempore fenus.
X
Si Joseph in vinculis Christum praefigurat,
si tot plagis Pharao durum cor indurat,
si filiis Israel exitus obturat:
quid valet haec genesis, si paupertas jecur urat?
XI
Quid ad rem, si populus sitit ante flumen,
si montis ascenderit Moyses cacumen
et si archam foederis obumbravit numen?
Malo saginatas carnes quam triste legumen.
XII
Illud est, cur odiens studium repellam
paupertatem fugiens vitamque misellam;
quis ferret vigilias frigidamque cellam?
Tutius est jacuisse thoro, tenuisse puellam.
XIII
Quidam de scientia tantum gloriantur
et de pede Socratis semper cornicantur
et dicunt, quod opes his, qui philosophantur,
non bene conveniunt nec in una sede morantur.
XIV
Idcirco divitias forsan non amatis,
ut aeternam postmodum vitam capiatis.
Heu mentes perditae! Numquid ignoratis,
quod semper multum nocuit differre paratis?
XV
Si pauper Diogenes fuit hujus sortis,
si Socrates legitur sic fuisse fortis.
Juvenalis extitit magister cohortis
marmoreisque satur iacuit Lucanus in hortis.
XVI
Heu quid confert pauperi nobilis propago?
Quid Tityrus patula recubans sub fago?
Ego magis approbo rem, de qua nunc ago;
nam sine divitiis vita est quasi mortis imago.
XVII
Semper habet comitem paupertas merorem,
perdit fructum Veneris et amoris florem,
quia juxta nobilem versificatorem
non habet unde suum paupertas pascat amorem.
XVIII
Adde, quod superbia sequitur doctores,
inflati scientia respuunt minores;
ergo sic impletum est, quod dicunt auctores:
inquinat egregios adiuncta superbia mores.
XIX
Audi, qui de Socrate disputas et scribis,
miser, vaca potius potibus et cibis;
quod si dives fieri noles vel nequibis,
inter utrumque tene, medio tutissimus ibis.
XX
Statim ut inceperit quid philosophari,
inflatur occursibus amat salutari,
laetatur ab omnibus locum sibi dari
et cathedras primas, et doctor ubique vocari.
XXI
Loquitur sublimia, se prebet acerbum,
mox dilatat fimbrias, manifestat limbum
subjectis, set audiat sapientis verbum:
desine grande loqui, frangit Deus omne superbum.
XXII
Velut alter igitur Censorinus Cato
eructat parabolas sermone cribrato,
de corde sententias nimium elato
eliquat ac tenero subplantat verba palato.
XXIII
Stultus et scientiae cultu destitutus,
quibusdam panniculis verborum indutus
videri prae caeteris conatur astutus,
rancidulum quiddam balba de nare loqutus.
XXIV
Exultans scematibus diversis ornari
se credit prae omnibus mira cornicari,
set auctorem noverit ista sibi fari:
metiri se quemque decet propriisque iuvari.
XXV
Quisquis est hujsmodi, non se diu fraudet,
desistat, qui talibus implicari gaudet,
sua semper negligat, aliena laudet;
quod natura negat, nemo feliciter audet.
XXVI
Poenas et supplicia supremae diei
ad mentes reducite, sancti fratres mei;
licet enim criminis simus omnes rei,
magna tamen spes est in bonitate Dei.