Migne Patrologia Latina Tomus 101
Carmina (Alcuinus), J. P. Migne
203 PRECES NOCTURNAE.
I.
Luminis fons, lux et origo lucis,
Tu pius nostris precibus faveto;
Luxque, peccati tenebris fugatis.
(0726D)Nos petat alma
Sancta vis cujus hominem creavit,
Jusque damnavit, pietas redemit:
Sis ut in cunctis pius atque justus
Omnipotensque.
Excitat cur nos fidei potestas
Erigit spei decus in futura:
Charitas jungit habitura finem
Tempore nullo.
Et pius vitae moderator hujus,
Et labor tempus habeat, quiesque:
Dumque succedunt sibimet vicissim,
Nos vegetemur.
(0727A)Ecce transactus labor est diei,
Nosque te tuti sumus annuente;
En tibi grates agimus perennes
Tempus in omne.
Solis abscessus tenebras reduxit,
Ille sol nos inradiat [ F., inradiet] coruscus,
Luce qui fulva fovet angelorum
Agmina sancta.
Coelitus lumen rutilum refunde,
Et fuga mentis tepidae tenebras:
Simus accensi, ut face spiritalis
Vascula lucis.
Quas dies culpas hodierna texit,
Christe deleto pius atque mitis:
Pectus et puro rutilet nitore
(0727B)Tempore noctis.
Sit procul luxus, procul omnis honor,
Atque phantasma speciesque pulchra,
Mens sed inermis valeat supernos
Cernere cives.
Te Deum semper vigilans requirat
Cogitet cunctis resoluta curis,
Actibus cunctis queat ut placere
Rex tibi summe.
Muniat frontem, loca, sive cordis [ F., corda]
Sermo divinus, crucis et tropaeum
Daemonum vafros abigat meandros
Sive rapinas.
Membra, quae casta dabimus cubili,
(0727C)Prompta consurgant opus ad diurnum,
Quae suum mundum venit esse templum,
Spiritus almus.
Quod pius totum habitet per aevum:
Hunc nec offendat vitium luesque:
Sed vocet vitae probitas, fiatque
Mansio grata.
Sed via prodens [ F., prudens], via fortis, arcta
Justa seu solers, bene temperata
Hujus ut cursus peragamus aevi
Tramite recto.
Sex dies justos operamur actus,
Septimo captent animo quietem:
Sint in octavo rediviva nobis
Gaudia vitae.
(0727D)Gloriae laudem pia plenitudo
Sit Patri soli [ F., Filio], tibi Spiritusque
Sancte, qui trino vehis alma sceptra
Nomine solus.
INSCRIPTIONES SACRI CODICIS.
II. Inscriptio sacri codicis Vallicellani, ex Baronii tomo IX Annal. Eccles. ad annum 778.
Nomine Pandecten proprio vocitare memento
Hoc corpus sacrum, lector, in ore tuo.
(0728A)Quod nunc a multis constat Bibliotheca dicta:
Nomine non proprio, ut lingua Pelasga docet.
Inque hoc dicta Dei conduntur mystica summi,
De quibus egregius vates in ore canit (Psal. CXVIII):
Est mihi lex Domini dulcis super omnia mella,
Charior atque auri millia multa super.
Strenuus hanc Domini famulus custodiet arcem,
Cui merces coeli perpes in arce manet.
Codicis illius quot sunt in corpore sancto
Depictae formis litterulae variis;
Mercedes habeat, Christo donante, per aevum
Tot Carolus rex, qui scribere jussit eum.
Haec dator aeternus cunctorum, Christe, bonorum,
Munera de donis accipe sancta tuis.
Quae tibi devoto Carolus rex pectore supplex
(0728B)Nominis ad laudem obtulit ecce tui.
Quem tua perpetuis conservet dextra diebus,
Ut felix tecum vivat in arce poli.
Aliud carmen ibidem.
Haec divina tibi [ Ed., Dei] placeat Scriptura, precamur,
Sensibus atque oculis, lector honeste, tuis.
Spiritus hanc coeli sanctus dictavit ab arce,
In qua vera fides fulget, et alma salus.
Aliud.
Pro me, quisque legas versus, orare memento,
Alcuin dicor ego. Tu, sine fine vale!
Aliud.
Magni magna Deo portantes munera templo,
Quos laudavit ovans ore pio populus;
(0728C)Parvula sed viduae Dominus duo nummula praefert,
Nobilium donis, famine veridico.
Non ego parva tuis, rector, munuscula gazis
Infero, persona sit mea parva licet.
Munera sed Domini coelestibus inclyta regnis
Porto tibi plenis, optime rex, manibus.
Nempe novae ac veteris pariter pia famina legis
In [Inque] hoc clauduntur corpore quippe sacro.
Haec ego porto libens ad sancta sacraria templi,
Quod tua mens noviter condidit alma Deo.
Laudibus ut praesto Christi sit semper in illo
Iste liber, resonans verba superna Dei.
204 Aliud.
Nauta rudis pelagi saevis ereptus ab undis
(0728D)In portum veniens pectora laeta tenet.
Sic scriptor fessus, calamum sub calce laboris
Deponens, habeat pectora laeta satis.
Ille Deo dicat grates pro sospite vita,
Proque laboris agat fructibus, et requie.
Aliud.
Perge, libelle sacer, cunctis praeclarior odis,
Prospere, pacifice nunc, miserante Deo:
Et pete praeclari praeclara palatia Regis,
Ut maneas Christi semper in aede sacra.
Atque Dei famulis pacis fer munera cunctis,
Dextera quos Domini protegat atque regat.
(0729A)Quos colo corde, fide, sancto quoque semper amore,
Cum lacrymis optans, ut vigeant, valeant.
III. In X Canones Eusebii seu concordantiam quatuor evangelistarum.
Quam imprimis speciosa quadriga! homo, leo, vitulus et aquila,
Septuaginta unum per capitula, colloquuntur de Domino paria.
In secunda subsequuntur protinus, homo, leo, loquitur et vitulus,
Quibus inest ordinate positus, decimus atque novem numerus.
Tunc deinde tertius in ordine, homo, pecus, bos loquitur cum volucre;
(0729B)In numero quo [ Edit., In numeroque] consistunt antiquae alphabeti Hebraeorum litterae.
Quarto loco fantur aequalia, una homo, leo, atque aquila.
Uno ore loquentes capitula verbi summi sena atque vicina.
Quinta vice concordant in loquela, homo prudens atque mitis hostia.
Jesu Christi imitantes agmina Juda sine Salvatoris credula.
Ecce sexto patri sonat clamore natus Adam cum clamoso leone.
Computatis traditis pro munere sacerdotum oppidis honore.
(0729C)En loquuntur septies in septimo, homo, avis, consona de Domino.
In octavo nunc leonius catulus, quorum verborum comparatur numerus adjecto Paulo apostolo.
Nonus ordo in quo duo pariter colloquuntur vitulus et volucer,
Inspirati sensu spiritaliter proloquuntur ternum simpliciter.
Homo nempe verbum profert proprium XL et per duo numerum
Rugientemquem leonem audaciter solum sane decies et novies.
Bovem [ Edit., bonum] solum fantem invenies, verbi divis et septuagies.
Subvolantem ad astra reperies, nonagies loqui atque septies.
IV. In codicem jussu Gerfridi episcopi scriptum.
(0729D)
Continet hic sanctus uno sub corpore codex,
(0730A)Omnia namque novae ac veteris mysteria legis.
Hic est fons vitae, hic sunt praecepta salutis,
Hunc dictante Deo scripsere in saecula sancti.
Haec est sancta fides, hinc est coelestis origo.
Legifer ille pius quidquid jam scripserat olim
Venturum, quidquid sancti cecinere prophetae
Hebraici populi, et quidquid historia gessit,
Hymnidica aut quidquid cecinit laus mystica David,
Vel quidquid apostolicus docuit per saecula coetus,
Vel quidquid Salvator veniens jam fecit in orbe,
Continet hic solus pariter haec omnia codex.
Jusserat hunc tomum Gerfridus scribere praesul
In laudem Christi, genitricis et illius almae;
Esset in ecclesia ut praesto legentibus ille.
In quo quisque legat Domini dulcissima verba,
(0730B)Sit memor auctoris, illum qui scribere jussit.
Dicat et ore pio: Gerfridum, Christe, tuere,
Semper in aeternum vivat feliciter ille.
Tuque valeto legens, tibi maxima cura legenti [ F., legendi]
Sit, precor, ut recto resones coelestia sensu
Verba Dei Christi, merces tibi magna manebit.
Haec domus alma Dei, Christi et venerabilis aula
Tempore praelongo viluit diruta ruinis.
Sed dum Gerfridus praesulisque Sacerdos
Ecclesiae regimen susceperat istius almae
Ductus amore Dei totam renovaverat illam
Parietibus, tectis, picturis atque columnis,
Vestibus et vasis, cleri simul ordine sacro,
Non parcens propriis opibus. Nam quidquid habebat,
(0730C)Distribuit larga mente in donaria Christi,
Viribus intentis ornaret ut undique templum.
Ut decus egregium Domini fulsisset honore,
Divinis resonasset nec non laudibus aula,
Fecerat, ut dicunt [ Al., ut Domini], septenas tota per horas.
Suscipe Christe Deus clemens haec omnia grate,
Deque tui famuli manibus haec vota precatur [ Al., precamur],
Tuque Dei genitrix sanctissima virgo Maria
Auxiliare preces famulorum virgo tuorum.
Haec sacrata tuo quoniam sunt nomine templa,
Hic laus, cultus, honor maneant per saecula Christo.
Dic rogo tu, lector, Albinum, Christe, tuere.
205 V. In sacrum Codicem jussu Avae scriptum.
(0730D)
Hunc ancilla Dei jam jusserat Ava libellum
(0731A)Scribere prae magno Domini deducta timore
Ad decus Ecclesiae, propriam simul inque salutem
Omnia florigeri pandit primordia mundi,
Eventusque simul saeculi per tempora longa:
Quae dedit omnipotens homini et praecepta salutis,
Omnia celsithroni nec non miracula Christi,
Et spem perpetuae post haec quoque saecula vitae;
Continet iste etiam Codex haec omnia solus:
Idcirco in magno semper habeatur honore.
Da, rogo, Christe potens, aeternae praemia vitae,
Daque tuae famulae, quae scribere jusserat istum,
Ut requiem post hanc vitam mereatur habere
Perpetuam, numero sanctorum juncta per aevum.
VI. In sacrum Codicem cura Radonis abbatis monasterii S. Vedasti scriptum.
(0731B)
In hoc quinque libri, retinentur Codice Mosis,
Bella ducis Josue, seniorum et tempora patrum.
Ruth, Job, et Regum bis bini namque libelli;
Atque Prophetarum sancti bis octo libelli;
Carmina praeclari Christi patris hymnica David,
Et tria pacifici Salomonis opuscula regis.
Jungitur his Sophiae Jesu simul atque libellus,
Et Paralipomenis enim duo nempe libelli.
Hinc Ezrae, Nehemiae, Hester, Judith atque libelli
Et duo namque libri Machabaea bella tenentes.
Matthaei et Marci, Lucae liber, atque Joannis
Inclyta gesta tenens salvantis saecula Christi.
Sanctus Apostolicos Lucas conscripserat Actus;
(0731C)Bis septem sancti per chartas dogmata Pauli,
Jacobi, Petri, Judae et pia dicta Joannis:
Scribitur extremo Joannis in ordine tomus.
Hos lege, tu lector felix, feliciter omnes,
Ad laudem Christi propriamque in saecla salutem.
Alterum ejusdem Alcuini poema, quod praecedenti sine ullo novo titulo ibidem subjungitur, hoc est:
Dum primus pulchro fuerat homo pulsus ab horto,
In hanc, proh! miseram morte, dolore diem:
Infandi et gemuit condigna piacula facti,
Cum tota pariter prole salutis inops.
Non tamen omnipotens bonitas dimiserat omne
In miseros magnae jam pietatis opus;
Plurima sed mitis lacrymis solatia nostris
Attulit e coelis, in bonitate sua;
(0731D)Illius ut semper pietas laudetur, ametur,
Cunctorum pariter pectore, mente, manu.
Quidquid habere boni poterit mens conscia recti,
Illius hoc totum gratia summa dedit.
Inter quae siquidem sunt maxima dona librorum,
Qui series rerum et tempora cuncta canunt,
(0732A)Et dictante Deo retinent primordia mundi,
Et Christum saeclis praececinere pium;
In quibus et homini ratio est data certa colendi
Ipsa Deum, vera est quae via, vita, salus.
Hos legat et teneat, placeat cui pectore puro
Vivere cum Christo, perpes in arce poli.
Sunt numero pariter deni duo septies atque
De quibus et nulli jam dubitare licet.
In Christi nobis numerus venerabilis iste
Mystice discipulis namque sacratus adest.
His etiam libris inest coelestis origo,
Hos quia dictavit Spiritus ipse Deus.
Continet iste uno sancto sub corpore Codex
Hic simul hos totos, munera magna Dei
Omnia namque Novae ac Veteris pia famina Legis
(0732B)Hicce non dubites, lector, habere pius.
Hic vitae fons est, haec est sapientia vera,
Hae sunt perpetuae namque salutis opes.
Qui cupit inveniet Scripturas dicere [ Ms., discere] sacras.
Sanctorum dicta hic veneranda Patrum.
Legifer ille pius quidquid jam scripserat olim,
De mundi ac rerum principio siquidem:
Qualiter Omnipotens naturas conderet omnes,
Ingenio quantum scire licet hominis.
Hic etiam legitur hominis factura creati,
Qualiter aut fugerit exsul ab ore sacro,
Impius aut frater sceleratam sanguine dextram
Fraterno impleret cur pietatis inops.
(0732C)Post etiam retinet numeros et nomina Patrum,
Saeclorum per quos ordo cucurrit ovans.
Inde Noe requies mundi jam nascitur almi,
Tempore sub cujus jam cataclysmus erat,
Dum natat arca Dei pelago, spes altera mundi
Totius et saecli prole repleta simul.
Exstruit immensam damnanda superbia turrem,
Pro qua dividitur consona vox hominum.
Tum Pater Abraham coeli bene doctus in astris,
Cui promissus erat Filius ipse Dei.
Exsilia hinc Isaac, Jacob quoque longa leguntur,
Perque patres bis sex gentis origo sacrae.
Venditur hinc fratrum scelere et puer-tatur atro
Joseph in Aegyptum, patre dolente pio,
Qui regni est subito factus de carcere rector,
(0732D)Et cum prole patrem duxit in arva senem [ Ms., Gesen].
Continet haec Genesis pariter liber omnia primus,
Usque fuit Joseph mortis amara dies.
Post cujus mortem Pharao rex impius alter
Imposuit famulis vincula dura Dei.
(0733A)Post Exodus habet praeclari tempora Mosis,
Qui mandante Deo dux fuit in populo,
Fortiter educens Aegypti de gente maligna,
Perque decem plagas, agmina sancta Dei,
Egit iter populus siccis per aequora plantis,
Cantantes Domino carmina laetitiae.
206 Hinc data lex fuerat Sinai de vertice celso,
In tabulis sancto scripta Dei digito;
Quam turbis retulit, descendens vertice montis,
Cornuta facie legifer ipse pius.
Longa quidem populis vix per deserta vagantem.
Condere praecipiens atria sancta Deo.
Cum mensis, vasis, tabulis simul atque lucernis,
Sanctaque Sanctorum, quo fuit arca Dei.
Inde sacerdotum describit in ordine cultus,
(0733B)Ac Levitarum tertius ipse liber,
Tempora sanctorum currentia festa dierum,
Et vestes Aaron progeniemque sacram.
Scribitur in quarto Numerorum mysticus ordo,
Per tribus et turmas summa Dei populo.
Mystica sed Balaam senioris verba prophetae
Vera canens quinam plurima praececinit.
Quatuor hinc decies per vasta silentia mundi,
Erravit sitiens plebs malefida Deo.
Dux renovat legem dictis mordacibus almam,
Dumque diem mortis sensit adesse sibi.
Hoc tenet egregio quintus sermone libellus,
In mentem revocans dona Dei populo.
Per deserta negans Dominum perit improba turba
Ac mandante Deo legifer almus obit.
(0733C)Josue surrexit, turbas dux inclytus armis
Inducens patriam, quam Deus ipse dedit:
Plurima qui gessit praeclaris bella triumphis,
Dispergens gentes Cananeas gladio;
Per tribus et sortes, per nomina clara parentum
Inclyta distribuens regna Dei populo;
Cujus gesta tenet jam sextus in ordine tomus,
Praetitulatus enim nomine namque suo.
Post mortem cujus populus cum tempore multo,
Usque dies Sauli, Judicibus regitur,
Quorum gesta, genus, tempus, loca, bella, triumphos,
Nomina namque refert septimus ille liber;
Et paticus enim librum decurrit in istum:
Quem Ruth consequitur femina clara satis.
Hinc Job intrepidus fidei bellator in armis,
(0733D)Praesignans Christi tempora sacra Dei.
Hinc scribuntur enim Samuelis gesta prophetae,
Saulque Philistaeo qui perit ense fero:
Israelita potens primis electus ab annis,
Post quem detinuit regna beata David,
Hymnica qui cecinit Psalmorum carmina vates,
Praetitulans Christi tempora, gesta, diem:
Semine de cujus regali stemmate felix
(0734A)Alma Dei genitrix Virgo Maria fuit.
Pacificus post quem Salomon regna regebat,
Qui construxit ovans templa sacrata Deo:
In nato cujus finduntur viscera regni,
Et Judam tantum Rex Roboam tenuit.
Induit Hieroboam Samariae stemmate parvus
Qui regum primus excoluit vitulos.
Hinc sibi regna duo fuerunt contraria semper,
Et fratres inter bella fuere rea.
Sic regum series per tempora longa cucurrit,
Prae multis scelerum noxia criminibus:
Donec in externas populus cum principe gentes
Ductus erat, poenas jamque luere suas.
Quatuor haec libris clauduntur tempora Regum.
Urbs perit usque sacra, rex simul et populus.
(0734B)Inde Prophetarum praeclara volumina constant,
Venturos Christi, quae cecinere dies;
Nominibus propriis qui sunt bis octo libelli,
Hieremiae hinc gemitus pro Josua et populo.
Hymnica Psalterium constat per carmina tomus,
Quae cecinit Christi rex pater ipse David.
Tres Salomon libros mirabilis edidit auctor,
His duo junguntur per paradigma libri:
Quorum quippe prior Sapientia dicitur alma,
Notatur Jesu nomine posterior
Hinc Paralipomenonis adest sacer illo libellus,
Qui veteris Legis dicitur epitome
Hinc Ezrae, Nehmiae, Judith, Hesterque libelli;
Tunc Tobiae pietas, angelus, actus, iter.
(0734C)Inclyta nam binis Machabaea bella libellis
Scribuntur, victis gentibus et populis.
Haec est sancta quidem Legis Scriptura Vetustae,
Divinis tota quae titulis redolet.
Tempora Baptistae decurrens usque Joannis,
Sanctus Evangelii hinc celebratur honor;
In quo tecta diu sacrorum gesta librorum,
In Christi adventu jam reserata patent,
Et, veniente Deo praeclarae lucis in orbem,
Umbrarum tenebrae mox abiere procul:
Hinc quadriga Dei, cherubin comitante, refulget
Quae Christi in mundum tempora sacra sonat;
Matthaeus, Marcus, Lucas simul atque Joannes,
Scribentes Christi gesta sacrata Dei.
Sanctus Apostolicos Lucas descripserat Actus,
Dogmata, sudores atque laboris iter.
(0734D)Bis septem Paulus rescripsit in ordine chartas
Discipulis, nec non urbibus et populis:
A Domino electus specialis in orbe magister,
Gentibus innumeris dogmata sacra ferens.
Hinc Jacobus, Petrus, Judas simul atque Joannes
Scripsere titulis mystica verba sacris.
Hic etiam recubus divini pectoris almus,
Exsul ab humano expellitur orbe pius;
(0735A)Plurimaque cernens saeclis ventura futuris,
Quae sit poena malis, gloria quaeve bonis.
Hic liber extremus Scripturae inscribitur almae,
Divinis totus mysteriis redolens
Haec sunt dona Dei coelestibus inclyta gazis,
In his vita, salus, gloria, divitiae.
His sine nemo Deum poterit cognoscere sensu,
Vel praecepta Dei, aut regna beata poli.
In his vera quidem fulget sapientia tantum,
In his laus, merces, vita, salus hominum.
His sine seducit male falsa scientia mentem,
Discere non curans verba sacrata Dei:
In quibus aeternae vera est sapientia vitae,
Gloria, lux, pietas, notus et ipse Deus.
Quisque legat hujus sacrato in corpore libri,
(0735B)Lector in ecclesia, verba superna Dei,
207 Distinguat sensus, titulos, cola, commata voce,
Dicat [ F., discat], ut accentus ore sonare sciat.
Auribus ecclesiae resonet vox vinula longe,
Omnis ut auditor laudet ab ore Deum.
Regnorum regi Christo, et Domino dominorum
Gloria, lux, virtus, laus honor atque salus:
Qui regit imperio terram, pelagusque polumque,
Qui voluit scire [ Ms., scribi] nomen in orbe suum.
Et genus humanum clementer ab hoste maligno,
In cruce jam moriens carne, redemit ovans;
Qui solita Carolum regem pietate gubernet,
Semper in aeternum protegat atque regat.
Dicat et omnis Amen populorum turba per orbem:
Hoc tribuat coeli Christus ab arce pius.
(0735C)Ut multis vivat felix feliciter annis,
Post haec et teneat regna beata Dei.
Codicibus sacris hostili clade perustis,
Et Rado fervens hoc reparavit opus;
Hoc opus, hoc etenim flammis te subtrahit atris,
O lector, si tu pacis amore legis.
HISTORIAE VARIAE VETERIS ET NOVI TESTAMENTI.
VII. De Christo Salvatore.
Nascitur humana celsus de carne Creator,
(0735D)Ut homo per hominem scandat ad astra Deum.
Ecce leo, Judae natus de germine, mundum
Liberat, et laetis [ F., lethi] sceptra triumphat ovans.
Hostia summa Patris pretioso sanguine Christus,
Permundans orbem, regna sub alta vocat.
Assumptis aquilae Christus petit aethera pennis,
Conregnatque poli perpes in arce Patri.
VIII. Apparitio angeli facta sancto Josepho.
(0736A)
Angelus illaesum Mariae per somnia Joseph
Conjugium servare monet; hic docte [ F., dote] repleta
Spiritus hoc, quod sit flagrans, Salvator honore.
IX. De sancto Joanne Baptista.
Ostendis Christum populis Baptista Joannes,
Hic ecce Agnus, et hic, qui tollit crimina mundi.
X. Fides centurionis.
Et mihi Salvator, salvari servus anhelat:
Non ego sum dignus, cujus tu tecta capessas:
Sed verbo sanare potes, nam sufficis absens.
XI. Versio aquae in vinum ad nuptias.
(0736B)
Insipidi quondam laticis elementa saporem
Flagrantis sumpsere meri; nam providus auctor
Munera laetitiae, virtutum exordia fecit.
XII. Refectio populi in deserto.
Hic panibus septem, populorum millia pascit
Quatuor, et pauci saturant [satiant] convivia pisces:
Nam septem reliquas sportas fragmenta replevit.
XIII Sanatio miraculosa aegrorum.
Dat dextram miseris; miseransque attollit ab humo,
Quam longinqua sui curvarant vitia morbo,
Surgite recta fide, mundat mens pia credentem.
XIV. De Maria et Martha sororibus.
(0736C)
Arguit immeritis consortem Martha querelis,
Quod vacat officio; cui verax arbiter inquit:
Utilis cura domus, melior quae semper habetur.
XV De Zachaei vocatione.
Dulcis honor Domini Zachaeo fulsit amico,
Majestate sonans, hodie mihi proficis hospes
Ad majora, de his ramis descende relictis.
XVI. De Juda proditore.
Nummi dira fames compellit vendere Judam,
In poenam regale caput, commercia tanti
Sanguinis exiguo peragit mens impia lucro.
XVII. Ad cruce pendentem.
(0736D)
Gestat onerandum cunctis . . . indita regum.
Quos escant sint pendere victima mundi,
Perditam ut miseris reddat mors una salutem.
XVIII. De bono latrone.
Sacrati nemoris Domini per amoena vireta,
(0737A)Felix latro duce hospitium vitale meretur.
Gratificata fides vincit tot crimina vitae.
XIX. De peccato Evae.
Evam viperea vetitum decerpere pomum
Invidus arte parat, tentataque nescia fraudis,
Credidit infelix sacro [ F., socio] peritura marito.
XX. De poena primorum parentum.
Pellibus accinctis peccati signa ferentes,
Poenarum famuli, linquunt felicia regna:
Semper amica piis, peccantes respuit, aula.
XXI. De arca Noe et visione sancti Petri in Joppe.
Hic volucres, armenta, viros, genus omne ferarum,
(0737B)Cuncta ne diluvium perdat violentia Noe
Colligit, atque unam creaturam condit in arca.
208 Reptilium, pecudumque. . . cunctasque volucres
Discus habet, quae cuncta jubet Pater edere Petrum,
Nil commune putans, quod mundi auctore creatur.
XXII. Confusio et donum linguarum.
Exstruit immensis opibus superbia turrem,
Sed populi summa is turbat colloquia summi
Ne quid stulta manus ultra sua jura pararet.
Consona diversas fundat praedicatio linguas,
Barbara quaeque suam cognoscit natio vocem,
Quam sacer humano praefatur Spiritus ore.
XXIII Venditio Joseph.
(0737C)
Hic conjuratos germanum vendere fratres,
Cogit livor edax, prosunt contraria justis.
Hoc opus est gratiae ut qui vendidit adoret.
XXIV. De manna in deserto.
Hic avidos carnis missa ortigometra pascunt,
Immeritosque replet coelestis copia mensas [ F., mensae];
Nam dignis, quemcunque velit, dat, manna saporem.
XXV. De lege Moysi tradita.
(0737D)
Veridicae Moses pandit penetralia legis,
Quod summus cunctis unus sit lector et idem;
(0738A)Nec divisa regat mundum, sed sola potestas.
XXVI. De eadem .
Monte valle sedens grande et immutabile verum
Et pia justitiae populis praecepta profatur,
Quaeque intra sese pergat sapientia monstrat.
XXVII. De immolatione Isaac.
Caedis inexpertas propria fert hostia lignum,
Nam charum obediens pignus mactare paratur.
Ducit Abram fidei meritum, non parcere nato.
INSCRIPTIONES VARIAE ECCLESIARUM, ALTARIUM, SEPULCRORUM, ETC.
I. IN ECCLESIA CUJUSDAM MONASTERII, FORTASSIS ELNONENSIS.
XXVIII. Ad ecclesiam et sepulcrum sancti Amandi
(0738B)
Haec est aula Dei, veniae domus, aula salutis,
Hic cultus Christi, hic pietatis honor.
Hic populus veniens veniam rogitare suescit;
Creditur hic praesens semper adesse Deus.
Hic Deus exaudit famulorum vota suorum;
Largiter hic lacrymas tergit ab ore suas.
Hic pater et pastor, praesul requiescit Amandus,
Vir virtute potens, et pietate bonus.
Adjuvat iste preces populi clamantis ad astra,
Qui Domino assistit semper in arce poli.
XXIX. Ad templum sancti Michaelis ab Arnone reparatum.
(0738C)
Dum sacra praesentis pervasit limina templi,
Saepius accrescens cumulatur gurgite flumen.
Non tulit Arnonus foedari templa sacerdos;
Jusserat in melius renovari haec omnia praesul,
Latior ut fieret crypta, et sublimior ista,
Supponens testis firmatos ter quater arcus:
Mysticus ut totam firmaret calculus aulam:
Parvula praecelso consecrans tecta ministro
Michaelo, coeli Christo qui adsistit in arce;
Atque preces offert sanctorum rege polorum.
Hic quoque nostra ferat, rogitamus, vota Tonanti,
Auxilioque pio nosmet defendat ubique.
Hlotharius custos fecit mandante magistro;
(0738D)Semper in aeternum Christus conservet utrosque.
Qui legit hos versus dicat, rogo, pectore puro,
Alcuino veniam scelerum da, Christe, precamur.
XXX. Oratio ad sanctum Amandum.
(0739A)
Praesul Amande Deo, tali tu nomine dignus;
Auxiliare, Pater, famulorum vota tuorum,
Et defende, piis precibus, famulosque domumque.
XXXI. Ad aram sancti Stephani protomartyris.
Haec Stephani fulget meritis protomartyris ara,
Qui lapides inter vidit in arce Deum.
Qui veniam rogitans inimicis, morte sub ipsa,
Pro famulis veniam poscere, certe valet.
Inclytus et Christi praeclarus amatus Amandus,
Et decus et pastor, dulcis amorque suis.
XXXII. Ad portam ecclesiae.
Haec porta est coeli, aeternae haec est janua vitae,
(0739B)Ista viatorem ducit ad astra suum.
Ingrediens istam, portam penetravit Olympi;
Sic [Si] comitetur eum, spesque fidesque simul.
Hae petitur veniae; devoto hanc corde, viator
Saepius o! pedibus transeat ipse suis.
209 Hic quoque peccator sceleratos abluat actus,
Et lacrymis lavet limina sacra suis.
Purgatus lacrymis, humili decore, profusis,
Ad loca sancta Dei dignior ut veniat,
Credo pius Jesus culpas ignoscit et illi,
Si veniat tristis, laetior ut redeat.
XXXIII. Ad aram sancti Laurentii.
Hanc levita Dei totam Laurentius aulam
(0739C)Conservet, quoniam haec ara dicata sibi est.
Vir virtute, fide, flammarum incendia vicit
Omnia tormenta et vicit amore Dei.
Pauperibus tribuens, in mundo quidquid habebat,
In coelo ut Christi divitias caperet.
XXXIV. Ad ecclesiam sancti Martini .
Martinus meritis Domini condignus amore,
Qui sibi sacratam hanc regit ecclesiam:
Egregius praesul toto praeclarus in orbe,
Turona pausans pastor in urbe [ Ed., orbe] pius.
Haec domus alma Deo prima est fundata Tonanti,
Ante alia et sacri septa monasterii.
Crevit honor horum, Domino donante, locorum,
Et major Domino est aedificata domus.
(0739D)Dum sanctus praesul hic inhabitavit Amandus,
Crevit honor Patris, crevit et iste locus.
XXXV. Ad oratorium sancti Andreae apostoli.
Primus apostolicos Christum qui agnoverat inter
Andreas, fratrem convocat atque suum.
(0740A)Ita suis meritis jam tecta sacrata tuetur,
Ut procul effugiat hostis ab aede sua.
XXXVI. Ad oratorium sancti Petri apostoli.
Petrus apostolicus princeps, pastorque fidelis,
Jam gregis aetherei, jam decus Ecclesiae.
Qui tenet aeterni claves per saecula regni,
Solvere vel sola voce ligare potens.
Cujus honore sacro praesens haec aula dicata est,
Protegat, atque regat pastor ovile suum.
Digneturque suis portas aperire, precamur,
Aethereas ovibus, munere perpetuo.
XXXVII. Ad aram sancti Michaelis archangeli.
Michael aethereus princeps, primusque magister,
(0740B)Aeterni regni, summus in arce poli,
Conservet donis istam vivacibus aram,
Quae sacrata micat nomine namque suo.
Ante oculosque Dei summi in secreta polorum
Officio nostro offerat, atque preces.
XXXVIII. Ad aram sanctorum Hilarii et Victoris.
Hoc altare pater praesul Hilarius ornat,
Notus in orbe procul doctor ubique pius,
Hac magnis Victor meritis memoratur in ara,
Inclyta praeclarus miles in arma potens.
XXXIX. Ad tumbam sancti Amandi ab Arnone renovatam,
Antistes humilis Domini, et devotus honore
(0740C)Arnonus, sancti tumbam renovavit Amandi,
Non parcens opibus; miseris nam quidquid habebat
Sparserat, et Christi compsit sacra templa sacerdos:
Pro quo, quisque legas versus, orare memento.
XL. De sancto Amando episcopo Trajectensi.
Hic pater et pastor magnus, Christique sacerdos
Sanctus Amandus obit, Christum qui semper amavit:
Plurima qui veniens [ F., vivens] meritis miracula gessit,
Cujus vita fuit doctrina, salusque suorum
Qui jam divitias saecli contempsit habere,
Aeternas Christi ut coeli lucraret in aula.
Multiplicavit opes animarum doctor ubique,
Exemplis formans, et doctore magister.
(0740D)Hic pater egregius Christo hoc fundavit ovile,
Et post perpetui quae sparsit semina regni
In populos, nostrum longe lateque per orbem.
Post fructus verbi, saeva et post praelia mundi
Contemplativos placuit hic carpere fructus.
Atque Deo soli tantum servire quietus,
(0741A)Perfectus meritis pastor, plenusque dierum,
Coetibus angelicis Christi subvectus in aulam,
Corpore nobiscum sancto requiescit humatus;
Pro cujus meritis nosmet hic, Christe, tuere:
Semper in aeternum tibi sit laus, gloria, virtus,
Qui talem dederas nobis rex piissime Patrem.
II. IN ECCLESIA S. VEDASTI.
XLI. De ecclesia sancti Vedasti a Radone abbate renovata.
Haec domus alma Dei flammis crepitantibus olim
Arsit, et in cineres tota redacta fuit [ Lamb., ruit];
Sed miserante Deo, Radon venerabilis abba
Construxit melius, ac renovavit eam.
(0741B)Plurima praesenti domui ornamenta ministrans,
Exornans totam muneribusque sacris.
Cancellis aras voluit vestire metallis,
Vedasti fabricans sarcophagumque Patris.
Pallia suspendit parietibus atque lucernas,
Addidit, ut fieret lumen in aede sacrum.
210 Officiis Domini fecit quoque vasa sacrata
Argento, nec non aurea tota quidem.
Induit altaris speciosa veste ministros,
Ut foret egregium semper ubique decus.
Omnia mellifluo Christi devotus amore
Restaurans opera, vir pius, in melius.
Pro quo quisque legas titulos, rogitare memento,
Adjuvet utque illum gratia summa Dei.
XLII. Ad corpus sancti Vedasti.
(0741C)
Hic Pater egregius Vedastus corpore pausat,
Cujus honore sacro haec domus alma micat.
Fulcitur tanti meritis per saecla patroni,
Per quem multa Deus signa salutis agit.
Qui sacra celsithroni vivens vestigia Christi,
Lingua, mente, manu namque secutus erat.
Multiplicavit opes bis quinis forte talentis,
Nec data marsupii lucra ligavit iners
Audiet idcirco vocem mox judicis almi:
Intra nunc Domini gaudia sancta tui.
XLIII. Ad aram sancti Vedasti.
(0741D)Pontificalis apex, meritis vivacibus, aram
Vedastus sanctus hanc regit ipse Pater.
Hanc abbas humilis vestivit Rado metallis,
In Domini laudem ductus amore Patris.
XLIV. Ad aram sancti Martini.
(0742A)
Hoc altare Dei, praeclarus in orbe sacerdos,
Martinus meritis servat ubique suis.
Abluat et lacrymas plangentis crimina plebis,
Deposcens veniam, voce potente, piam.
XLV. Ad aram sancti Dionysii.
Sanguine martyrii praesul Dionysius aram
Hanc ornet, pariter cum sociisque suis
Magnificus doctor, verbi qui semina sparsit,
Imbribus aethereis arida ruga rigans.
XLVI. Ad aram sanctorum Landiberti martyris et Richarii abbatis.
(0742B)Landibertus habet hanc atque Richarius aram,
Hic confessor erat, martyr et ille pius.
Ambo Deo chari, meritorum pondere patres,
Plurima portantes lucra suo Domino.
XLVII. Ad aram sanctorum Remedii et Audoini.
Francorum doctor Remedius inclytus aram
Hanc tenet, almivolus Audoinusque simul.
Horum nam meritis currens te ferto viator
Per loca sancta pius, sit tibi certa salus.
XLVIII. Ad sanctos Gregorium et Hieronymum.
Gregorius praesul, doctorque Hieronymus almus
Ecclesiae ille pater, iste magister erat.
Nostra ferant precibus pariter quoque vota Tonanti;
(0742C)Ut nos conservet semper ubique Deus.
XLIX. Ad aram sanctorum Benedicti et Scholasticae.
Hac Pater egregius colitur Benedictus in ara,
Qui vitam monachis scripserat ipse piam.
Ipsius atque soror praeclara Scholastica virgo
Jungitur hic fratri nobilis ipsa suo.
L. Ad aram sanctorum Cosmae et Damiani.
Hac duo Germani Cosmas et Damianus in ara
Scribuntur pariter, versificante manu.
Quamque bonum est fratres semper habitare in unum,
Ut Psalmista canit, ecce jucundus amor.
LI. Ad aram sanctarum Caeciliae, Agathae, Agnetis et Luciae.
(0742D)
Caecilia, Agathes, Agnes et Lucia virgo,
Haec istis pariter ara sacrata micat.
(0743A)Lilia cum rosis fulgent in vertice quarum,
Et lampas rutilat luce perenne simul.
LII. Ad aram sanctae Crucis et sanctorum Crispini et Crispiniani
Haec est ara Crucis sanctae sacrata triumphis,
In qua jam mundi vita salus patitur.
Martyris egregii Crispini et Crispiniani,
Nominibus quorum fulget et illa sacris.
LIII. Ad aram beatae Virginis et sancti Clementis.
Hoc altare Dei genitrix pia virgo Maria
Aspiciat, solita cum pietate potens
Pontificalis apex, Petri successor et almi,
Praeclaris Clemens augeat et meritis.
LIV. Ad aram sanctorum Joannis et Matthaei.
(0743B)
Hoc sinistra Dei teneat altare Joannes,
Mattheus o meritis ornet et ipse suis!
Hi scripsere quidem Christi sacra gesta Tonantis,
Quapropter pariter haec tenet ara duos.
LV. Ad aram sanctorum Platonii et Georgii.
Platonius martyr, victorque Georgius aram
Praesentem teneant, ambo piis meritis.
Qui pro pace Dei vicerunt praelia mundi,
Et meruere sacrum, rore rubente, polum.
LVI. Ad aram sanctorum Joannis, Pauli, Laurentii.
Joannes, Paulus pariter, Laurentius atque
Conservent aram hanc, miserante Deo.
Hic levita fuit, illi sed sanguine fuso,
Martyrio toti [ F., forti] regna beata tenent.
LVII. Ad templum sancti Petri apostoli.
Claviger aethereus, servat qui regmina coeli,
Solvere quaeque placet, atque ligare potens.
Piscator quondam, coeli nunc janitor almus,
Ecclesiae princeps, pastor et ipse bonus.
Cui Christusque suum servandum tradit ovile
Dum redit ad Patris regna beata sui.
211 O nimium felix, totus quem diligit orbis!
Huic Christus nomen Petrus habere dedit.
(0743D)Hoc pietate sua templum, precor, undique cingat,
Adventuque suo protegat, atque regat.
Auxiliumque suis famulis protector in illo.
Perferat, et precibus adsit ubique suis.
Dirutum flammis renovaverat hoc quoque Rado,
Cui rogo mercedem reddat et ipse Petrus.
LVIII. Ad aram ejusdem sancti Petri.
Hanc quoque servator templi tutabitur aram
Ecclesiae princeps, totus et ipse Dei.
Adjuvet atque Deo Christo hic vota ferentes,
Laetemur semper illius ut meritis.
LIX Ad aram sancti Pauli apostoli.
(0744A)
Ara quidem praesens sacrata est nomine Pauli,
Qui populos mundi duxit ad astra poli,
Gentibus et populis, regnis atque urbibus iste
A Domino electus doctor ubique fuit.
LX. Ad aram sancti Andreae apostoli.
Doctor apostolicus (hunc haec vox alma Joannes,
Ecce Dei veniens agnus ab arce Patris,
Miserat ad Christum, semper sequeretur ut illum)
Andreas aram servet ab hoste suam.
LXI. Ad aram sancti Joannis Baptistae.
Hoc altare tenet sanctus Baptista Joannes,
(0744B)Praecursor Christi, magnus in orbe, Dei.
Qui solus digito Christum monstravit adesse,
Iste preces nostras adjuvet, opto, suis.
LXII. Ad aram sancti Germani
Praesulis Germani magna est ara dicata,
Quam modo jam cernis, ecce viator ovans!
LXIII. Ad aram sancti Amandi.
Hanc aram Christi praeclarus amator Amandu
Defendat meritis semper ab hoste suis.
LXIV. Ad aram sancti Quintini et sancti Michaelis archangeli.
Martyris egregii Quintini altare triumphis
Hoc fulget, populo hic qui ferat auxilium.
Alligeros inter socios, summosque ministros
Michael princeps, primus in arce poli,
Haec loca conservet magna pietate Tonantis,
Et veniens veniam poscat et ipse suam.
LXV. Ad sanctam Genovefam.
Virgo sacrata Deo coelestibus inclyta donis,
Laetetur votis hic Genovefa tuis.
III. IN QUODAM MONASTERIO, FORTE TURONENSI.
LXVI. De schola et scholasticis.
Hic pueri discant senioris ab ore magistri,
Hymnidicas laudes ut resonare queant.
(0744D)Hauriat os tenerum lymphas devote salutis,
Forsan in ecclesia ne sileat senior.
Sunt anni juvenum habiles addiscere quidquam:
Usus in antiquis postulat Ecclesiae,
Instruat in studiis juvenum bona tempora doctor,
Nam fugiunt anni more fluentis aquae.
Annosus sylvis quercus vix flectitur unquam,
Sed frangit hominis dextra potentis eam.
Nam nec senior multis adsueta rapinis
Sub juga nullatenus fortia colla dabit.
Nec bene namque senex poterit ediscere, per quem
Tondentem in gremium candida barba cadit.
(0745A)Esto pius, pueris studiosus et esto magister,
Vos vestros, pueri, semper amate patres.
Ut maneat nobis dulcis benedictio Patris,
Et ne nam natus mente tenente duos.
LXVII. Ad musaeum libros scribentium.
Hic sedeant sacrae scribentes famina legis,
Nec non sanctorum dicta sacrata Patrum.
Haec interserere caveant sua frivola verbis,
Frivola nec propter erret et ipsa manus:
Correctosque sibi quaerant studiose libellos,
Tramite quo recto penna volantis eat.
Per cola distinguant proprios, et commata sensus,
Et punctos ponant ordine quosque suo.
(0745B)Ne vel falsa legat, taceat vel forte repente,
Ante pios fratres, lector in Ecclesia.
Est opus egregium sacros jam scribere libros,
Nec mercede sua scriptor et ipse caret.
Fodere quam vites, melius est scribere libros,
Ille suo ventri serviet, iste animae.
Vel nova, vel vetera poterit proferre magister
Plurima, quisque legit dicta sacrata Patrum.
LXVIII. Elevatio mentis a terrenis palatiis ad coelestem habitationem.
Quisque legens versus per celsa palatia curris,
Semper habeto Dei nomen in ore tuo.
Et dum lingua pias resonat per carmina laudes,
Ferveat illius pectus amore tuum.
(0745C)Dum tu pulchra domus pedibus solaria scandes,
Immemor haud esto scandere mente polum.
Sol rutilans radiis domibus splendescit in altis;
Lumine perpetuo Christus in arce poli.
Ut sol illustrat totus praefulgidus orbem,
Sic fulgent sancti semper in arce Patris.
Sunt a sole domus celsae solaria dicta,
A Christo sanctum nomen habemus item.
Si te delectet manibus habitatio facta;
Non manibus factam plus tibi quaere domum.
Quidquid in urbe manus hominis construxerat unquam,
Omnia nam pereunt, in cineresque ruunt.
Quidquid honoris habent sancti per gaudia coeli,
Cum Christo pariter semper habere queunt.
(0745D)Quo te ducat amor, rapiat, trahat omnibus horis,
Et rape me tecum, quaeso, tuis precibus.
Sit tibi, sitque mihi Christus currentibus illuc
Protector, rector, lux, via, vita, salus.
212 LXIX. Ad dormitorium.
Qui vim ventorum, pelagi qui mitigat undas,
Israel qui servat, nullo qui dormiat aevo;
Fratribus hac requiem dulcem concedat in aula,
(0746A)Et quos immittit somno vis nigra timores,
Compescat clemens Domini, rogo, dextra potentis.
Quique diem statuit homini sub luce labore,
Noctibus et requiem concessit corpore fesso,
Ad laudemque suam faciet consurgere sanos.
LXX. Ad latrinium [latrinam ].
Luxuriam ventris, lector, cognosce vorantis,
Putrida qui sentis stercora nare tuo.
Ingluviem fugito ventris, quapropter in ore,
Tempore sit certo sobria vita tibi.
LXXI. Admonitio juvenum religiosorum ad excutiendum somnum.
(0746B)Res est mira quidem, vult quam tibi dicere vates:
Letheus juvenum percussit tempora ramus,
Ut hospes clauso patuisset limine templi:
Quisque potest caeco melius hunc cernere visu,
Sensibus et sopitis melius proferre loquelas,
Ignotas siquidem varias et fingere formas.
Cernitur, auditur, fuerat qui tempore nullo:
Noctibus hunc, juvenis, toto tibi corde caveto.
Subruit hic sensus, binos et claudit ocellos
Splendida stelligeri videas ne lumina coeli.
Aut tua jam voces doctoris hauriat auris,
Vel pes ecclesiam nocturno tempore currat.
Hujus, quaeso, caput valido percutere pugno,
Ne tibi cernentes hospes excaecet ocellos,
Aut torpore malo sensus tibi subruat omnes;
(0746C)Sed tibi collyrium visus infunde salutis:
Ut valeas signi voces audire sonantis
Quod te quippe vocat, laudes cantare Tonantis.
Consere quippe manus, modico dormire memento,
Neve repente tibi veniat praefortis egestas,
Ut monet egregio Salomon sermone legentes.
LXXII. In via ad chorum.
Non, rogo, dura tibi videatur semita fratrum,
Haec te currentem ducit ad ecclesiam.
Non hic turba sonat populi, non forte tumultus;
Vos inter nullus hic alienus eat.
Haec via vos pariter concordi pectore ducat,
Laudibus intentos ad pia laude Dei.
Unus amor Christus nobis fiat, atque iter unum,
(0746D)Ille est certa salus, spes, decus et charitas.
Non tu somnigere vadas torpore per istum,
Sed laus alma Dei semper in ore sonet.
Angelus ut tecum coelesti currat ab arce,
Dum videat laudes te resonare Dei.
Te quoque consociat sanctorum pectore laeto,
Gaudentem Christi coetus in ecclesia,
Relliquiae quorum multae conduntur in illa,
Haec superans munus mille talenta pium.
(0747A)Spesque, fidesque simul pariter quapropter, in istis
Porticibus, tecum certa salutis erat.
Quot tu nam currens pedibus vestigia ponis,
Totam mercedem frater habere vales.
Non idcirco tibi videatur haec via longa,
Per hanc coelorum pervia porta patet.
Felix quippe dies tibi, qua te suscipit illa,
Illic cum Christo regna beata tenes.
Currite vos juvenes Christi properanter in aulam,
Ad laudem Christi currite, vos juvenes.
Unanimesque simul regem laudate supernum,
Semper amate Deum unanimesque simul.
Si nequeas pedibus senior, rogo, pectore curre,
Mente polum scande, si nequeas pedibus.
LXXIII. Adhortatio ad laudem Dei.
(0747B)
Discute torpentes, frater, tibi pollice somnos,
Et contende prior mente [ Ms., tecta] subire Dei.
Intra quippe prior templum, sed tardior exi,
Te Christi ducat atque reducat amor.
Septies inque die Dominum laudare memento,
Ut Psalmista canit David ab ore Dei.
IV. IN QUODAM MONASTERIO, FORTE NOBILIACENSI.
LXXIV. Ad ecclesiam sanctorum Lamberti et Caeciliae, in monasterio Nobiliacensi.
Egregius martyr, praesul Christique fidelis
Haec loca Lambertus inclyta sanctus habet.
(0747C)Jungitur huic Patri pariter Caecilia virgo,
Virginitate potens martyrioque simul.
Ecclesiae fuerat magnus nam pastor et ille,
Haec Christi regis sponsa perennis erat.
Hanc humilis abbas Ato construxerat aedem,
Dona cui Christus donet in arce poli.
LXXV. Ad aram sanctorum Quintini et Dionysii martyrum.
Quintinus martyr, Pater et Dionysius aram
Hanc servent precibus semper ab hoste suis
Doctores vitae meritis vivacibus amb
Sanguine qui roseo regna beata tenent.
LXXVI. Ad aram sanctorum Filiberti et Agathae.
(0747D)Hanc Pater egregius aram Filibertus habebit,
Plurima construxit qui loca sancta Deo.
Huic quoque conjuncta est clarissima martyr Agatha,
Venerat in thalamum sanguine virgo poli.
LXXVII. Ad aram sancti Michaelis archangeli.
Magnus ab arce Michael archangelus aulam
Hanc precibus semper servet ab hoste piis.
Quisque legas versus, pro quo exorare memento,
Pro sudore brevi, ut praemia longa legat.
213 LXXVIII. Ad aram sanctorum Sulpitii et Columbae.
(0748A)
Sulpitius praesul, pastor, patriarcha fidelis,
Auxilium nobis hic ferat iste pium.
Inclyta martyrio pariter hic virgo Columba
Defendat precibus, tecta sacrata Deo.
LXXIX. Ad aram sanctorum Amandi et Agathae
Hac honor ecce tuus praesul Amandus in ara
Jam colitur, nobis tu auxiliare Pater.
Virgo sacrata Deo nec non veneratur Agatha,
Defendat precibus tecta sacrata Deo.
LXXX. Desiderium habitandi in domo Dei.
Quam dilecta, Deus, tua sunt mihi templa, Sabaoth,
(0748B)Virtutum Dominus, rex meus atque Deus!
Te Pater alme meum cor, te caro quaerit ubique,
Tuque Deus vivus gaudia magna mihi.
Quique tuis tectis habitant, sunt valde beati,
Et resonant laudes hi tibi perpetuas.
Hic mihi, quaeso, domum tribue, mitissime pastor!
Utque tuas laudes hic sine fine canam.
LXXXI. Ad oratorium sancti Laurentii martyris.
Hanc levita Dei meritis Laurentius aedem
Inclytus exornet, Domini jam plenus amore;
Quem nec flamma vorax vicit, nec vincula, ferrum,
Per gladios, ignes, coelum conscendit in altum.
Ecce Dei famulis faciens suffragia semper,
(0748C)Adjuvat atque suos cultores, credimus, inde.
LXXXII. Ad templum sanctorum Elidii episcopi et Leonii.
Hic quoque sanctorum pausant duo corpora Patrum,
Elidius praesul Pictensis gloria plebis.
Inclaususque Pater meritis Leonius almis.
Arnulfus frater templum renovaverat istud;
Praemia cui Christus tribuat per saecla salutis.
LXXXIII. Ad ecclesiam sancto Petro apostolo sacram.
Petrus apostolicus princeps pius adjuvet hic nos,
Cujus honore sacro constant haec tecta dicata.
Qui sibi commissum pastor conservet ovile
Protegat atque regat donis coelestibus illud,
Perpetuas nobis et portas pandat Olympi.
LXXXIV. Ad cellam hospitum.
(0748D)
Hic locus hospitibus pateat veniat ultro,
Semper erit quoniam susceptus in hospite Christus.
Sitque minister ovans fesso servire vianti,
Et lavare pedes peregrinis gaudeat ille.
Haec exempla dedit Christus pietatis amator:
Ille prior plantas lavavit discipulorum,
Haec faciens frater speret sibi praemia magna
In coelis tribui, Christi praecepta secutus.
(0749A)Semper amate Deum, fratres, et vosmet amate,
Diligit ille Deum, verus qui est fratris amator.
LXXXV. Ad oratorium sanctorum Martini et Gelasii.
Pontificalis apex praeclarus in orbe sacerdos,
Virtutum meritis Martinus maximus auctor,
Haec sacrata sibi defendat tecta patronus:
Adjuvet atque preces nostras pietatis amore,
Ut Deus omnipotens famulorum vota suorum
Impleat, et donis coelestibus augeat illos.
Sit pius et clemens nobis rex optimus ille.
Hoc quoque jam pausat praesul Gelasius almus,
Clarus in urbe pater praesente, et doctor honestus,
Praecipuus meritis, vivax sermone salutis.
Hanc renovavit enim jam Gundum me prius aulam
(0749B)Ductus amore Patrum, tribuat cui praemia Christus
Mitis in aeternum felici in sede polorum.
LXXXVI. Ad ecclesiam beatae virginis Mariae Nobiliaci.
Haec loca quae cernis, lector, venerabilis aulae
Partibus ecclesiae, fuerant ecclesia quondam.
Sed Pater et pastor supplex Ato sustulit ista,
Et terris quoniam nimio dilexit amore.
Virgo Maria, Dei genitrix, tua intacta Tonantis,
Tu, regina poli, vitae spes maxima nostrae:
Ut tibi cultus, honor fieret memorabilis isthic.
Tu, quoque respiceres solita pietate precantes:
Hic famulas famulosque Dei, mitissima Virgo,
Tu precibus nostris semper clementer adesto,
Atque dies nostros precibus rege semper ubique,
(0749C)Ut nos conservet Jesu pia gratia Christi.
LXXXVII. Ad refectorium.
Christe Deus, nostrae benedic convivia mensae,
Quaeque tuis servis mitissime dona dedisti,
Per te sint benedicta quidem. Tu largitor almus,
Omnia tu dederas nobis; jam quidquid habemus,
Sunt bona quippe tua, quia tu bonus omnia condis.
Vos quoque convivae laudes, rogo, dicite Christo:
Semper in ore sonent pacis vel verba salutis.
Semper amat pacem Christus, qui dixerat ipse:
Do vobisque pacem, vobis pacemque relinquo.
Sit quoque nostra manus miseris largissima semper,
Accipit hoc Christus, dederis tu paupere quidquid,
(0749D)Et tibi non tardat mercedem reddere magnam.
LXXXVIII. Ad dormitorium .
Et requiem nocti dederas, lucemque labori,
(0750A)Prospera conservans famulis noctesque, diesque.
Ad te cor vigilet, somnus si claudat ocellos,
Te labor et requies collaudent omnibus horis.
LXXXIX. Ad hypocaustum.
Frigidus hibernus veniens de monte viator,
Non mea displiceat hospita tecta, rogo.
Si mea dona tibi cupias, nimbose viator,
Da prior ecce tua, sic tibi prende mea.
214 XC. Ad coenaculum.
Haec est sancta domus, pacis locus, aula salutis,
Quam super hic semper maneat benedictio Christi.
In qua multiplicet fratrum convivia largus,
Qui quondam populi, coelesti munere dives,
(0750B)Panibus ex quinque satiavit millia quinque.
XCI. Ad aram sanctorum Cosmae et Damiani.
Hac duo germani Cosmas, Damianus in ara
Junguntur siquidem, semper honore pari.
Quos terris genuit, uno de viscere, mater
Par genuit fratres martyriumque polo.
XCII. Ad sepulcra sanctorum Joannis episcopi et Apri abbatis.
Hujus hic pausat praeclarus episcopus urbis
Nomine Joannes, vir pius atque bonus.
Hic requiescit Aper, hujus venerabilis abbas
Ecclesiae pastor, promptus in omne bonum.
(0750C)Sed pedibus populi fuerant calcata sepulcra,
Nec paries cinxit, ut decuit patribus.
Hoc Ato non suffert Aperi successor honoris,
Corpora calcari sacra patrum pedibus:
Sed monumenta brevi placuit concingere muro,
Pervia ne populi busta forent pedibus.
Addidit et nostrae statim pia signa salutis,
In quo Salvator victor ab hoste redit.
Insuper altare statuit venerabile Christo,
In quo pro patribus hostia sacra foret.
Ut Deus omnipotens requiem concederet illis,
Cum sanctis pariter, semper in arce poli.
XCIII. Ad aram sanctorum Gervasii et Protasii martyrum.
Gervasius martyr simul atque Protasius almus
(0750D)Hac duo Germani pariter venerantur in ara:
Quos tulit una dies terris, simul unaque coelo,
Martyrio similes, similes fervore fidei.
XCIV Ad portam basilicae Nobiliacensis.
(0751A)
Porta domus Domini haec est, et regia coeli,
Haec tibi pandit iter sancti et sacraria templi:
Quam mox invenies magnos requiescere Patres.
Sit tibi spes precibus horum praeclara salutis,
Si tu corde pio, prostrato et corpore poscis,
A Christo scelerum veniam, peccator, habebis.
Nullatenus dubius sacri tere limina templi:
Omnia credenti praestat pia gratia Christi.
Fecerat has valvas arae pius abba minister,
Ut mandavit Ato fratrum venerabilis abbas.
Ingrediens templum pro quo intercede, viator,
Ut Deus omnipotens illum conservet ubique.
XCV. Ad oratorium sancti Andreae apostoli.
(0751B)
Discipulus Christi verus primusque secutor
Haec regat Andreas tecta sacrata sibi.
Afferat auxilium nobis habitator Olympi,
Ut nostrae ad Christum perveniant lacrymae.
Exaudire pius, coelesti Christus ab arce,
Dignetur famulos semper ut ille suos.
XCVI. Epitaphium Fortunati poetae Christiani.
Hac quoque praesenti praesul requiescit in aula
Fortunatus enim vir, decus Ecclesiae,
Plurima qui fecit sanctorum carmina metro,
Concelebrans sanctos laudibus hymnidicis.
(0751C)Qui sermone fuit nitidus sensuque fidelis,
Ingenio calidus, promptus et ore suo.
XCVII. Ad aram sancti Stephani protomartyris
Nobilis hac Stephanus colitur protomartyr in ara,
Vim faciens coelo, dum prior astra petit.
A terra ad coelum lapidum sibi grandine scala
Haec erat, ut Christum cerneret arce poli.
XCVIII. Ad aram sancti Joannis evangelistae.
Hoc altare tenet Christo sinistra Joannes,
Qui super in coena pectora sancta cubat.
Qui secreta poli de sacro fonte bibebat,
Hanc totam precibus protegat ille domum.
XCIX. Ad aram sanctarum virginum martyrum.
(0752A)
Virginibus sacris est hoc altare dicatum,
Corpora nam quarum templa fuere Dei.
Sanguine vel roseo coeli qui regna tenebunt,
In fragili sexu fortia bella gerunt.
C. Ad aram sanctorum martyrum.
Martyribus, mundum quinam vicere triumphis,
Omnibus haec praesens ara dicata nitet.
Per gladios, ignes et per tormenta, flagella,
Mentibus intrepidis, regna beata petunt.
CI. Epitaphium Gunvini sacerdotis.
Haec diruta quidem renovavit templa sacerdos
(0752B)Gunvinus magno ductus amore Dei.
Justitiae cultor, vitae melioris amator,
Providus ingenio, cautus in eloquio,
Reddat in aeternum amori cui praemia Christus.
Illius hic corpus pausat in hoc tumulo.
V. IN MONASTERIO FLORIACENSI. Ex ms. Salisburgensi emendatae.
215 CII. De Magnulfo abbate.
Hanc Magnulf, humilis cameram construxerat abbas,
Ut dulcis patribus fieret habitatio sanctis:
Quos servire [daret Benedicto] Christus in aevum,
Ut locus iste foret jam [jamque] legentibus aptus.
(0752C)Ut lux, praevidit, fulgens radiaret in illam,
Et domus orandi fieret quam proxima Christi,
In qua secreto potuisset tempore solus,
Ante altare jacens, lacrymas effundere dulces.
Tunc te sancte precor hujus tu pastor ovilis
Utque inter memores Magnulfum verba precandi
Illius atque animam commendes [maxime] Christo.
[Qui] tibi jam talem [habitare instruxerat] aedem
Tu quoque vive Deo felix per tempora longa,
Ad normam regulae, fratrum quoque corrige vitam,
Ut tibi celsithronus tribuat pia praemia Christus,
Cum sancto pariter [Benedicto] Patre per aevum.
CIII. De eodem Magnulfo abbate.
Empserat hanc mensam Magnulf venerabilis abbas,
(0753A)Atque emptam Patri Benedicto tradidit illam,
Ut foret emptori cum Patre in saecula merces.
Hanc tamen ecclesiam sacrari jusserat ille
Clavigero coeli Petro jam principe magno,
Atque pii pariter Benedicti nomine Patris,
Illius ut regerent precibus per saecula vitam,
Atque animae requiem [rogitassent] ambo perennem.
Tu quoque, qui titulum recitas, rogitare memento,
Obsecro pro Patre Magnulfo, lector amice.
Te quoque conservet Christi clementia semper.
Protegat atque regat clementer haec loca Christus.
Laus, honor et virtus istic sit semper et illic.
VI. IN MONASTERIO S. NABORIS.
CIV. De sepulcro sancti Naboris ab Angilramno episcopo ornari coepto, et a Vascone abbate perfecto.
(0753B)
Pontificalis apex pastor, patriarcha, sacerdos,
Angilramnus ovans, fretus pietate magistra,
Martyris egregii Naboris deductus amore,
Coeperat, intentus sacro vestire sepulcrum,
Auxiliante pio Carolo, per munera, rege.
Ne compleret opus, rapuit mors improba Patrem
Post levita humilis vas compleverat illud.
Qui legitis versus ambos, commendite Christo,
Ut quicunque sua venerit hic solvere vota,
Cum Patre discipulum verbis memorare benignis.
Incipit ille prior, sed jam perfecerat iste.
Unum opus amborum: Christus conservet utrosque.
(0753C)Et tu, sancte Dei martyr, invicte triumphis,
Auxiliare tuis, pastor, Pater optime, servis.
CV. Carmen priori additum ad Vasconem.
Bis septena tibi direxi carmina Vasco,
Tu quia misisti butristas ut quoque binas:
Bis puto septena caliges jam forte tenentes,
Et bis septenas habeas per carmina grates.
Sed rogo nos memora precibus, nostrosque parentes,
Quorum namque vides et scripta hinc nomina sedis.
Semper in aeternum valeas . . . . carmina vasa
(0754A)Fel venit ad Flaccum hunc me benedicat bucca Maronis
Hodie, si placet, Virgiliace puer
VII. IN MONASTERIO CORMARICENSI.
CVI. De cellae Cormaricensis praestantia prae magnis urbibus.
Urbibus egregiis, quarum nova culmina surgunt,
Famigerae laudes et super astra volant;
Vatiferem veterum celebrant quas carmine libri,
Multiplices auri nec numerantur opes.
Haec est, quam cernis, silvestri rustica tecto,
Constructa in eremo cellula nobilior.
216 Haec studiis floret sacris et sophica jura
Perlegit, et tractat clancula dicta senum.
(0754B)Venditor atque senum volvunt mendacia mille
Illic; ut capiat fraude mala socium:
Quaeritur hic verum per syllogistica sacrum,
Claustra modis variis famine pacifico.
Saepius ebrietas sensum mala subruit illic;
Ducitur et famuli vix Dominus manibus.
Aspicit hic vester jejunia longa legentum,
Atque epulis pascit sobria corda sacris.
Ad te, Christe, preces veniant, mitissime, nostrae,
Ad nos adveniat gratia, Christe, tua.
VIII. IN MONASTERIO QUODAM, CUI ALCUINUS PRAEFUIT.
CVII. Ubi libri custodiuntur.
(0754C)Parvula tecta tenent coelestis dona sophiae,
Quae tu, lector ovans, pectore disce pio.
Omnibus est gazis melior sapientia donis,
Quam modo qui sequitur lucis habebit iter.
CVIII. Ad campanam.
Semper in aeternum faciat haec clocula tantum
Carmina; sed resonet nobis bona clocca cocorum.
CIX. Ad locum e quo ad mensam legitur.
Fratribus ex alta resonet bona lectio sede,
Exhortans animos semper meditare superna.
(0755A)Esuriens dapibus corpus dum pascitur illud,
Mens pia pascatur verbis coelestibus illa.
Et laus alma Deo tota capitatur in aula,
Plena suis famulis dapibus quae fercula praestat.
Atque animum pariter coelesti pane cibavit.
CX. Ad mensam.
Fercula nostra pius Christus benedicat in aula,
Et sua multiplicet clementer munera servis.
Qui mannam populo coelesti misit in imbre,
Rupibus et sic ei sitienti flumina fudit:
Panibus et quinis satiavit millia quinque:
Qui convertit aquas mirandi in vina saporis,
Nos et nostra simul benedicat fercula mitis,
(0755B)Conservetque suos famulos in pace serena,
Laudibus atque suis faciat consistere sanos.
Pacificos mores, fratres, vos semper amate,
Semper amat quoniam pacem rex ipse polorum.
Pacis amatores nati sunt ecce Tonantis.
Hic pariter fratres Domini cum laudibus intrent,
Semper in ore sonat quorum laus gloria Christo.
Haec est sacra via, pedibus haec pervia fratrum,
Solus amicus ovans plantis pertranseat illam.
Non alienus eam pedibus percurrat iniquis,
Non fur, falsiloquus quisquam, non mente maligna:
Sed fraternus amor pariter comitetur euntes.
Et pax atque fides pietas, concordia, sacra,
Et divina simul resonet laus semper in ore.
Currite [vos] juvenes Christi properanter ad aulam,
(0755C)Intentisque animis voces audite supernas.
Non vos decipiat fallax dulcedo jocorum,
Non carnalis amor, ludus, petulantia, risus.
Dum viget atque valet calido [de] sanguine corpus
Discite florigera sacratam aetate sophiam,
More fluentis aquae fugiunt quia tempora semper.
CXI. Ad aram sancti Joannis Baptistae.
Praecursor Domini magnus Baptista Joannes,
Hanc ornat sanctam meritis sublimibus aulam.
Qui fuit humanae venerandus praeco salutis,
Hic ferat auxilium nobis virtute superna.
CXII. Ad aram sancti Salvii martyris.
(0755D)Salvius hic praesul meritis et martyr honestus,
Praesenti sacris votis memoratur in ara.
CXIII. Ad aram sancti Bavonis.
Haec loca sanctificet venerandus Bavo sacerdos,
Discipulus vita Patris condignus Amandi.
CXIV. Ad ecclesiam sancti Stephani protomartyris .
(0756A)
Hac magnus colitur Stephanus protomartyr in aula,
Qui fuit egregius meritis et nomine clarus.
Qui lapides inter Christum cernebat in arce,
Ad dextramque Dei stantem super ardua coeli
Culmina, ferre suo suffragia martyre magna.
Cujus honore pio fecit Ambrosius aedem,
Jam precibus veniam mereretur ut illius almis.
Pro quo quisque legas titulum exorare memento,
Utque suum famulum Christus conservet in aevum.
CXV. Ad aram sancti Petri apostoli.
Rex Carolus Christi magno devotus amore,
(0756B)Jusserat hanc aram sacris vestire metallis
Ad decus Ecclesiae, propriam sibimetque salutem.
Petrus apostolico princeps in agmine primus
Hoc altare regat, simul et haec templa tuetur;
Adjuvet et precibus famulorum vota suorum.
Hoc opus antistes rege mandante peregit,
Hildilbaldus ovans Agripina praesul in urbe.
217 Hic pro rege, Patres, Christo pia munera ferte,
Ut conservet eum coelestis gratia semper.
Haec est alma domus donis solidata supernis.
Hanc regat omnipotens, magno cum principe Petro.
Sit tibi certa salus, veniae spes, janua vitae,
Quisquis corde pio lacrymas hac fundis in aula.
CXVI. Ad conditorium sanctarum reliquiarum.
(0756C)
Haec, tu quam cernis, praeparata domuncula, lector,
Relliquias propter sacras jam condita constat
Ut locus hic mundus suffragia sancta teneret:
Servulus ut Christi veniens oraret in isto,
Jusserat Albinus vates haec tecta parare,
Pro quo, qui titulum videas, orare memento.
CXVII. De ruriculis castigandis.
Venerat infelix rurensis turba timore,
Quam premit opifices illis inamatus Amandus.
Quid faciunt miseri? Rumpantur dorsa flagellis.
Sit rea ruriculis tantum substantia salva.
CXVIII. De aedibus sacris ab Alcuino refectis.
(0756D)
Albinus veniens peregrino vatis ab orbe,
His quem direxit praeclara Britannia terris.
Suscipit hunc Carolus, hujus rex inclytus orbis,
Cum pietate sacrae sophiae tum propter amorem.
Hic diruta diu camerarum culmina jussit,
(0757A)Ut cernis, lector, totam renovare per aulam.
Hic loca reliquiis statuens aptissima sacris,
Sanctorum requies certos ut haberet honores,
Ut decet in terris venerari sancta piorum,
Quos Deus in coelis voluit regnare per aevum.
IX. IN MONASTERIIS S. PETRI SALISBURGENSI ET S. AMANDI ELNONENSI.
CXIX. De via duplici ad scholam et cauponam.
Hic tu per stratum pergens subsiste, viator,
Versiculos paucos studiosa perlege mente.
In via, quam cernis, duplici ditatur honore:
Haec ad cauponem ducit potare volentem:
Elige, quod placeat tibi nunc iter, ecce viator,
(0757B)Aut potare mecum, sacros aut discere libros.
Si potare velis, nummos praestare debebis:
Discere si cupias, gratis, quod quaeris, habebis.
CXX. Ad ecclesiam sancti Petri.
Claviger aetherius, portas qui pandit Olympi,
Petrus, apostolico praeclarus in agmine princeps,
Protegat hanc aulam Christo donante per aevum,
Quam Pater egregius Hrodbertus fecerat olim,
Ut foret altithrono laus, gloria semper in illa,
Septies inque die laudes ubi dicere Christo
Conveniunt pariter, devoto pectore, fratres.
Vos, dum signa sonent, prompti concurrite cuncti,
Vertice submisso, devota mente venite.
Angelicus quoniam coetus vos spectat in aula,
(0757C)Et Deus auxilium humilis fert corde precantis.
Ante altare Dei lacrymas quapropter amaras
Fundite, dulcisona pariter cum laude Tonanti,
Ut vos conservet pariter pietate paterna.
CXXI. Ad aram beatae virginis Mariae.
Auxiliare tuis precibus, pia Virgo Maria,
Aeterni regis famulos, regina polorum.
Nomine namque tuo quoniam haec est ara dicata,
Tristia depellens, nobis et prospera donans.
CXXII. Ad sanctum Andream.
Hoc altare suis meritis, defendat ab hoste
Andreas Christi famulus, qui retia mundi
Contempsit, Christum tota virtute secutus,
(0757D)De cruce qui sacra felix conscendit Olympum.
CXXIII. Ad sanctum Paulum.
(0758A)
Haec loca sancta tenet praeclarus in orbe magister
Paulus, apostolico numeratus in ordine doctor,
Vas sophiae electum, coelestis praeco salutis,
Sanguine qui roseo coeli penetravit in arcem.
CXXIV. In Coemeterio.
Haec aequata solo viluit domus inclyta quondam,
Non tulit hanc speciem, Christi devotus honore
Arnonus praesul humilis; renovare jacentem
Incipit, et melius totam construxerat aedem;
Consecrans summis intercessoribus illam.
Principis egregii primo Michaelis honore,
Principis Ecclesiae necnon sub nomine Petri;
(0758B)Principis et fratrum praeclari, et Patris Amandi;
Ut sanctum, voluit, polyandrum fratribus esset.
Vos in pace Dei chari requiescite, fratres,
Donec ab aetheria clamet pius angelus arce:
Surgite nunc prompti terrae de pulvere, fratres:
Vos vocat adveniens judex de culmine coeli:
Cum meritis animas propriis assumite vestras:
Ante Dei Christi magnum modo state tribunal,
Ut condigna suis capiat quis praemia factis.
Vosque timete diem horis, precor, omnibus illum,
218 Qui legitis versus operis, dum tempus habetis,
Ut vos inveniat veniens lux illa paratos.
Atque mei memores, supplex rogo, semper in ore
Dicite: Christe tuo famulo pius esto per aevum.
(0758C)Alcuin dicor ego, jam vos sine fine valete.
CXXV. Ad sanctam Mariam.
Haec domus Ecclesiis aliis ut mater habetur,
Virgo Dei Christi mater quapropter in ista
Cum Christo colitur, precibus quae servet ovile
Istud ab hoste piis, flagitamus, semper ubique.
CXXVI. Ad sanctum Joannem Baptistam.
Hoc Baptista potens teneat altare Joannes,
Martyr et egregius simul Anastasius almus.
Hoc Maximilianus item confessor habebit,
Nos precibus horum Christi pia dextra tuetur.
CXXVII. Ad sanctum Paulum.
(0758D)
Hac Paulus doctor mundi et Benedictus in ara,
(0759A)Atque Columba Pater magno veneratur honore.
Nos pietas quorum precibus simul adjuvet istic,
Ut nobis tribuat Christus bona dona salutis.
CXXVIII. Ad sanctum Florianum.
Florianus magnis [praeclarus] in orbe triumphis,
Cyriacusque puer, propria cum matre Julitta
Praesenti pariter Christi celebrantur in aula.
Hic tibi sit petitor veniae, spes certa salutis.
CXXIX. Item ad sanctum Joannem Baptistam.
Praecursor Domini magnus Baptista Joannes
Atque pius praesul pariter Martinus, et ipse
Nominibus sacris ista junguntur in ara,
Ante pedes quorum lacrymas hic funde, viator.
CXXX. De sancto Virgilio episcopo Salisburgensi.
(0759B)
Quae cernis veniens, lector . . . inclyta tecta
Virgilius fecit, Domini deductus amore,
Egregius praesul meritis, et moribus almus,
Protulit in lucem, quem mater Hibernia primum,
Instituit, docuit, nutrivit . . . . . . amavit.
Sed peregrina petens Christi jam propter amorem,
Delicias mundi et patriam contempsit amatam.
Per mare, per terras partes pervenit in istas,
Multiplicare studens tota virtute talentum,
Doctrinae populis et spargere semina vitae.
Vir pius et prudens nulli pietate secundus.
Maximus Ecclesiae princeps, et claviger aulae
Coelestis, Christus proprios huic tradidit agnos;
(0759C)Hanc regat aetherio clementer nomine Petrus,
Cum sanctis pariter, quorum hic corpora pausant;
Qui precibus populum Christi tueantur amicis:
Tempora deposcant nobis et prospera vitae
Praesentis, necnon aeterni et gaudia regni.
INSCRIPTIONES ALIAE LOCORUM SACRORUM.
CXXXI. Ad aram sanctorum Andreae, Laurentii et Hippolyti.
Hanc pius Andreas meritis tutabitur aram,
Et levita simul victor Laurentius ignis;
Tertius Hippolytus, gladio qui colla subegit.
(0759D)Qui sua concedant preces suffragia nobis.
CXXXII. Ad aram sanctorum Pauli, Silvestri et Leonis.
Hanc aram Paulus meritis vivacibus ornet,
Silvesterque simul romanae gloria gentis,
Eloquio prudens charissimus et Leo papa,
Qui nobis faveant regni coelestis ab arce.
CXXXIII. Ad aram sancti Jacobi apostoli, etc.
(0760A)
Filius hac Zebedei Jacobus congaudet in ara;
Namque Dionysio sociis simul illius almis:
Gregorio fuerat Roma qui doctor in orbe,
Deprecor hos Patres nostram defendere vitam.
CXXXIV. Ad aram beatae Virginis et aliorum sanctorum.
Hic regina Dei genitrix pia virgo Maria;
Hic quoque virgo sacra tecum veneratur Agathes,
Nomine magnifico votis adesto precantum.
Et Petronilla patris praeclari filia Petri:
Sulpitius praesul praeclarus in urbe Biturca,
Tuque Leutgarius martyr simul atque sacerdos,
(0760B)Presbyter egregius nec non Gislarius urnam
Defendant precibus semper praesentibus istam.
CXXXV. Ad aram sanctorum Joannis evangelistae, Hieronymi et Mauritii.
Hoc altare tenet Christi sinistra Joannes,
Presbyter Hieronymus doctor clarissimus orbis,
Mauritiusque simul martyr mirabilis ille,
Hic, rogo, vota ferant coelesti nostra Tonanti.
CXXXVI. Ad aram sanctorum Thomae apostoli, Aniani et Athanasii.
Hic Thomas colitur, tetigit qui vulnera Christi;
Urbis et Anianus praesul pius Aurelianae,
Miles et Ecclesiae simul Athanasius almus,
(0760C)Qui pariter plebem Christi tueantur ab hoste.
CXXXVII. Ad aram sanctorum Jacobi, Germani et Vedasti.
Hac Domini frater Jacobus veneratur in ara,
Ut Christi pariter praesul Germanus amatus.
Tertius est junctus Vedastus episcopus almus,
Adjuvet hic horum nos intercessio semper.
CXXXVIII. Ad aram sanctorum Hrodheroti, Berti et Ansfridi.
Tres Patres summi, meritorum pondere magno,
Haec tenet ara simul, Hrodherotum nomine clarum,
Pontificemque praeclarum Bertum nomine dictum,
(0760D)Jungitur Ansfridus istis et tertius almus.
219 CXXXIX. Ad aram sanctorum Philippi, Marcelli et Medardi.
Discipulum Christi teneat haec ara Philippum,
Nec non Marcellum sanctum simul atque Medardum,
Pontifices claros sanctis virtutibus ambo.
Auxilio duplici sint hic nobis dona salutis.
CXL. Ad aram sanctorum Bartholomaei, Gervasii et Protasii.
(0761A)
Qui ad lucem fidei nigros converterat Indos
Bartholomaeus habet praesens hoc apostolus altar.
Martyrio fratres, necnonque parentibus, illi
Gervasius, illi [ F., illic] atque Protasius almus.
CXLI. Ad aram sanctorum Matthaei, Cornelii et Cypriani.
Scriptor evangelicus servet hanc Mattheus aram,
Cornelius praesul Romana et martyr in urbe,
Et decus Afrorum Cyprianus, martyr et ille;
Ante pedes quorum lacrymas spei fundite, fratres.
CXLII. Ad aram sanctorum Simonis, Hilarii et Remedii.
(0761B)Hanc Jacobi frater, hanc Simon apostolus aram
Exornat, meritis et praesul Hilarius almus,
Remediusque simul, Francorum doctor amatus.
Hi pietatis ope nobis suffragia laudant.
CXLIII. Ad aram sanctorum Thaddaei, Felicis et Samsonis.
Thaddeus egregius . . . doctorque minister;
Presbyter et, vero dictus cognomine, Felix,
Et Samson fidei decus praefortis honestae,
Hanc aram pariter meritis, et tecta tuentur.
CXLIV Ad aram sanctorum Apollinaris, Gregorii et Pancratii.
Praelia qui mundi vicerunt pace Tonantis,
Martyres et magni mensa junguntur in ista:
(0761C)Doctor Apollinaris martyrque Gregorius almus
Romanaeque puer . . . Pancratius urbis.
CXLV. Ad aram sanctorum Patricii et aliorum Scotorum.
Patricius Cheranus Scotorum gloria gentis,
Atque Columbanus, Congallus, Adomnanus atque,
Praeclari Patres, morum vitaeque magistri,
Hic precibus pietas horum nos adjuvet omnes.
CXLVI. Ad aram sanctarum virginum Scotiae.
Virginibus sacris praesens haec ara dicata est,
Quarum clara fuit Scotorum vita per urbes.
Brigida sancta femina, Christo simul ita fidelis;
Haec nobis salutem per suffragia sancta ministrat.
CXLVII. Ad aram sanctae crucis.
(0761D)
Aspice, tu lector, nostrae pia signa salutis,
Ecclesiae in medio . . . . mirabile donum;
Pro mundi vita, mundi jam vita pependit:
Pro servis moritur Dominus, quem sancta voluntas,
Viveret ut servus, semper sit cum sanguine servum.
Hoc memor esto crucem videasque in lumine stantem,
Et mox ante Dei faciem feliciter ora.
Corpore sterne solum, scande sed pectore coelum,
Proque tuis culpis lacrymas effunde calentes;
(0762A)Sit tibi certa salus spei pietate perenni,
Qui redimit mundum, immaculato sanguine, totum,
Quique suis famulis clemens peccata remittit.
Hic quoque sit nobis sacrae spes magna salutis,
Agmine apostolico quoniam haec ara refulsit,
Et simul Helenae meritis vivacibus almae,
Quae invenisse crucis fertur mirabile lignum,
In quo Christus honor mundi, laus, vita pependit
Dum fuit altithronus pro nobis talia passus,
Quid nos hunc famuli debemus ob ejus amorem
Jam, nisi nunc illi nosmet quoque tradere totos?
Sit Deus ille nobis charitas et tota voluntas
Laus, honor et virtus, potus, cibus, omnia Christus.
CXLVIII. Ad templum sancti Martini, Brictii et Christophori.
(0762B)Martinus praesul toto venerabilis orbe,
Brictius et famulus Christi, pius atque sacerdos,
Christophorusque . . . . colitur hac martyr in aula,
Hi templi ingressum precibus tueantur ab hoste.
CXLIX. In limine templi beatae Virginis, sancti Michaelis et sancti Stephani.
Hic fessus veniens primo subsiste, viator,
Et regem coeli mox corpore pronus adora,
Auxiliumque tibi sanctorum assiste precando,
Ut te suscipiant gremio pietatis in urbe.
Virgo Dei genitrix clemens et sancta, benigna;
Michael, ante Deum coeli qui assistit in arce;
Levita Stephanus magnus protomartyr in orbe:
Qui te majoris ducant ad limina templi,
(0762C)Et tua vota ferant tecum, pete, semper ubique,
Prospere deducant, reducant et prospere portis.
Tuque viator ovans Christum laudare memento,
Ut te conservet pergentem Christus ubique.
CL. Ad templum Christi Salvatoris.
Hac colitur Christus, mundi salvator, in aula,
Qui regit imperio pelagum, terramque polumque,
Ipse monasterii hujus loca tota gubernet,
Protegat, amplificet, conservet et omnibus horis.
CLI. In ecclesiam et in laudem beatae virginis Mariae.
Hanc aulam Domini servat tutela Mariae,
Cui veneranda rudis sacrantur culmina templi,
Et nova consurgunt sacris vexilla triumphis.
(0762D)Hac celebratur honor sacrae genitricis in aula,
Quae verum genuit lumen de lumine Patris,
Quem clamant Titan almo spiramine vates.
Femina praepollens, tu sacra puerpera virgo,
Audi clementer populorum vota precantum,
Marcida qui riguis humectant imbribus ora,
Ac genibus tundunt curvato poplite terram:
Dum veniam fuso lacrymarum fonte merentur,
Et crebris precibus delent peccamina vitae.
Haec, inquam, virgo, coelesti pignore foeta,
Edidit ex alvo salvantem saecula regem,
Imperium mundi solus qui jure gubernat,
(0763A)Ut dudum angelico discit virguncula fatu,
Cum Pater altisonus Gabriel misisset ab astris.
Haec fuit, egregius quam promit carmine vates,
Qui Solymis quondam dives regnavit in arvis:
220 Hortus conclusus florenti in vertice vernans.
Fons quoque signatus coelesti gurgite pollens;
Necnon et turtur tremulus. Cui praescius infit
Angelus: En sobolem generabis, virgo, perennem,
Atque puerperium paritura puerpera gignens
Filius Altithroni faustus vocitetur in aevum ·
Spiritus e coelo veniet sanctissimus in te,
Virtus ecce tuo confert umbracula cordi.
Patris obumbrabit te, Virgo, celsa potestas.
Quo dictu matri turgescunt viscera foetu,
Qui genitus mundum miseranda labe resolvit,
(0763B)Atque crucifixus polluta piacula tersit.
CLII. Versus Alcuini de ecclesia sancti Liutgeri.
Hic Pater egregius meritis Bonifacius almis
Cum sociis pariter fundebat sanguinis undam,
Inclyta martyrii sumentes stemmata sacri.
Terra beata nimis sanctorum sanguine dives!
Transvolat hinc victor miles ad praemia coeli,
Ultima cespitibus istis vestigia linquens.
Suadeo quapropter, curvato poplite, supplex,
Tu, quicunque legis, terris his oscula fige.
Spes tibi magna fiat, lacrymas ascendere coelum
Hinc potuisse tuas, fultas patronibus istis.
Hic manet ille cruor cuncto pretiosior auro,
Membraque coelesti rore hic perfusa quiescunt.
(0763C)Adjuvat hinc Paulus doctor, Bonifacius inde,
Haec illis quando constat simul aula dicata.
CLIII. De basilicis sanctorum apostolorum sancti Petri.
Hanc Petrus absidam sanctorum sorte coronat,
Claviger aethereus, qui portam pandit in aethra,
Janitor aeternae recludens limina vitae.
Omnibus hic geminum digessit dogma per orbem,
Quod binis constat descriptum rite libellis,
Pectore qui patulo Christi praecepta capessant.
Ut prius aequoreas captabat recte catervas,
Linea squamigeris extendens vincula turmis:
Sic hominum cuneos, mundi de gurgite raptos,
Ducit ad aeternum coelesti remige regnum;
(0763D)Ut tibi Salvator vera cum voce spopondit,
Quando piscantem panda de puppe vocabat.
Qui ponti pedibus calcavit caerula glauci,
Sed mare mergentem tumidis non sorbuit undis:
Dextera dum Christi turgentia marmora pressit,
(0764A)Cujus praestabat defunctis umbra medelam:
Dum sani rursus redeunt ad lumina vitae,
Quamvis ante nigrae lustrassent limina mortis.
Hic quoque poplitibus, nec non et cruce gemello,
Claudum restaurat fretus virtute Tonantis;
Et cito sanatis praecepit pergere plantis,
Quem prius ad templum gestabat forte propinquus.
Hic etiam binos mulctavit morte malignos,
Qui pretium fundi celarunt fraude nefandum.
Insuper et magicum falsi phantasma Simonis,
Funditus evacuans, tetras detrusit in umbras;
Romanum vulgus solvens errore vetusto,
Qui praecelsa rudis scandit fastigia turris,
Atque coronatus lauri de fronde volavit,
Sed mox aethereas demittens fructifer auras,
(0764B)Cernuus ad terram, confractis ossibus ambo,
Corruit, et Petro cessit victoria belli.
Qui cruce confixus gaudens tormenta luebat,
Horrida crudelis passurus vulnera ferri.
Quem Deus, aeternis ornatum jure triumphis,
Arbiter omnipotens ad coeli culmina vexit.
CLIV. Sancti Pauli apostoli.
Saulus, qui sanctas mulctavit carcere turbas,
Credulus efficitur, mutato nomine Paulus:
Plurima frugiferis dispergens semina verbis,
De quo sacra seges mundi succrevit in occa.
Quem Deus infidum coeli clamavit ab arce,
Quid me persequeris dura cum calce refragans?
(0764C)Ergo diem ac noctem ponti sub gurgite mersus
Magna supernarum meruit spectacula rerum.
Tertia coelorum raptus fastigia scandit,
Atque poli proceres vidit cum mente maniplos.
Quem pythonissa procax clamavit voce proterva,
Spiritus abscessit, Paulo purgante puellam,
In vacuasque procul fugiens evanuit auras.
Effebum puerum, lustrantem tartara mortis
Suscitat, in proprias anima penetrante medullas.
Nonne magum merito geminis fraudavit ocellis,
Cerneret ut nunquam splendentem lumine Phoebum?
Cruribus atque suris claudum restaurat aegrotum,
Quem fortuna prius gressu privavit egentem.
Sicque Patrem populi quem febris torsit anhela,
Torridus atque calor, frigidus brumale coquebat.
(0764D)Nec non extales multa . . . poena pudenda.
Curavit citius, Domino tribuente, medelam.
Dum sarmenta prius glomeraret Paulus ad ignem,
Torribus ut pellat brumosis frigida nimis,
Vipera dira manum lethali dente momordit,
(0765A)Sed Paulus gelidum non sensit vulnere virus,
Laedere nec sanctum valuit crudele venenum.
Denique squamosa contectum pelle celidrum
Protinus in flammas torrendum tradidit atras.
Postquam complevit labentis tempora vitae,
221 Martyrium rubro quaesivit sanguine sacrum,
Purpureusque cruor venarum fonte cucurrit.
Ossa tegat tellus quamvis modo mole sepulcri,
Attamen in proceras ascendit Spiritus arces,
Coetibus angelicis, nimbosa per aethera, ductus.
CLV. Sancti Andreae apostoli.
Hic simul Andreas templi tutabitur aram,
Petri germanus, qui quondam funera lethi
Horrida perpessus, sacrata carne pependit:
(0765B)Quem Deus Oceani lustrantem frustra phasello
Coelitus ascivit gradiens per littora ponti:
Protinus Andreas compunctus voce Tonantis
Credidit aeternum salvantem saecula regem,
Pendula capturae contemnens retia spretae,
Et dicto citius Christi praecepta facessit.
Quis numerare valet, populosis oppida turbis,
Illius eloquio quae fana profana fricabant,
Credula pandentes regi praecordia Christo?
Nempe vicem Domino solvebat calce cruenta,
Dum crucis in patulo suspensus stipite martyr,
Ultima mortalis clausit spiracula vitae,
Purpureas sumens Christo regnante coronas.
CLVI. Sancti Jacobi apostoli.
(0765C)Hic quoque Jacobus, cretus genitore vetusto
Dilubrum sancto defendit tegmine celsum.
Qui clamante pio ponti de margine Christo
Linquebat proprium panda cum puppe parentem.
Primitus Hispanas convertit dogmate gentes,
Barbara divinis convertens agmina dictis,
Quae priscos dudum ritus, et lurida fana,
Daemonis horrendi decepta fraude, colebant.
Plurima hic praesul patravit signa stupendus,
Quae nunc in chartis scribuntur rite quadratis.
Hunc trux Herodes, regnat tetrarcha tyrannus,
Percussum machaera crudeli morte necavit:
Quem pater excelsus, qui sanctos jure triumphat,
Venit in aethereas meritis fulgentibus arces.
CLVII. Sancti Joannis apostoli et evangelistae.
(0765D)
Nec minus interea glomeretur virgo Joannes,
Quem germana simul junxit concordia Christo,
(0766A)Dum pandam vetulo linquit cum patre carinam,
Retibus aequoreas claudentem marmore praedas,
Qui prius algosis verrebat caerula remis,
Piscibus insidias nectens sub gurgite ponti:
Sed clamante Deo luctantes littore lymphas,
Retiferamque navem caro cum fratre relinquit,
Et Dominum sequitur, coeli qui regnat in arce.
Hic fuit egregius Christi regnantis alumnus
Omnibus anterior, magno dilectus amore,
Quem rex extorrem, Romae qui regna regebat,
Trusit in exsilium, cymba trans caerula vectum.
Exsul qua positus rerum spectacula plura
Crevit in exstasi, coelesti numine fretus,
Quae modo membranis per mundum scripta leguntur.
Pausatque Epheso praefatus corpore praesul,
(0766B)Praemia sumpturus, cum clanget classica salpix
Ultima dum priscis labuntur tempora saeclis.
CLVIII. Sancti Thomae apostoli.
Hic Thomas Didymus, nomen sortitus Achivum,
Servat sacratum sarta testudine templum;
Vulnera qui tangens crudeli cuspide gesta,
Credidit extemplo salvantem saecla monarchum:
Quamvis ante foret sociis incredulus almis,
Atque fidem dubio gestaret corde sinistram,
Dum chaos inferni, surgens de morte Redemptor
Linqueret obstrusum, vasta comitante caterva.
Sed mox ambiguum convertit rubra cicatrix,
Discipulo palpanti trucis vulnuscula ferri,
Dum foribus clausis, trepidans qua turba latebat,
(0766C)Pacifer intraret Christus Salvator in aulam.
Hunc igitur soboles misit veneranda Tonantis
Eoas gentes almis convertere Biblis
Plurima magnificis patrantem signa triumphis.
India tum sacris coluit simulacra nefandis,
Doctrinis veterum stolidis instructa parentum;
Sed confusa fide in Thoma lucrante salutem
Credidit in Christum, coeli qui sceptra gubernat.
Denique transacto praesentis tempore vitae
Protinus aethereum Thomas lustravit Olympum,
Quem fani flamen veteris cultorque sacelli
Sanguine rorantem rigido transverberat ense,
Praemia sumpturum, cum tellus sponte dehiscet,
Omnia de priscis et surgent corpora tumbis
CLIX. Sancti Jacobi apostoli.
(0766D)
Nec non Jacobus, Christi matertera cretus,
Et consobrini felici nomine fretus,
(0767A)Hanc aedem Domini de summo servat Olympo,
Quem plebs Judaea saevo bacchante tumultu
Pulsum de pinna fullonis fuste necavit.
Quod Christum populis, scandens fastigia templi,
Concionaretur crebro sermone sacerdos.
In cujus genibus pellis callosa refertur,
Dum crebris vicibus oraret voce Tonantem,
Poplitibus flexis tundens pavimenta sacelli.
Lanea villosi sprevit velamina pepli,
Linea brumosi sumens mantilia flabris.
Sic quoque flagrantem contemnens corpore nardum,
Thermarum penitus neglexit pectore pompam,
Non cirros capitis, ferrata forcipe, dempsit,
222 Nec culter malas vestis lanugine rasit:
(0767B)Cujus virtutum tanta praeconia constant,
Ut vindicta necis, quam dira morte luebat,
Interitus fieret Solyme, populique ruina.
Dum Titus caesar, densa comitante caterva,
Urbem ferriferis vallaret millibus amplam,
Cum genitore simul, Romanis arcibus orto:
Donec dira fames consumpsit strage catervas,
Moenibus obstructas et muri carcere septas.
Tempore, quo tenerum mactavit femina natum
Insuper assandum verubus transfixit acutis:
Quem coctum laribus crudelis mater edebat,
Humanae penitus naturae jura resolvens;
Horresco referens, Effebi funus acerbum.
Sic vindicta crucis mulctavit clade nefandos:
Sic quoque Jacobi mulctavit passio sontes.
(0767C)Undecies centena simul cecidisse leguntur
Millia, per miseram, moribundis civibus, urbem:
Insuper et centum venduntur millia passim,
Quos rigidus ferri neglectus mucro reliquit,
Et famis exigua perierunt funera stipe.
CLX. Sancti Philippi apostoli.
Hic quoque commemorat metrorum coma Philippum,
Quem pius aethrali ditavit gratia Christus;
Barbara qui docuit doctrinis agmina sacris,
Credere per Scythiam salvantem saecula Christum:
Qui dudum tetra torpebant mortis in umbra
Auctorem lucis tenebroso corde negantes,
(0767D)Atque creaturae famulantes ordine verso.
Donec apostolicam hauserunt aure loquelam,
Limpida perpetui cernentes lumina Phoebi.
Omnes certatim merguntur gurgite sacro,
Flagitium sceleris purgantes fonte lavacri.
Inde Asiam properat, sanctis convertere biblis,
Idola quae dudum decepta fraude colebat.
Sedula sed citius pandit praecordia Christo,
Splendida discipuli dum fantis verba capessit.
Sed felix Asiae convertit dogmate regnum,
In qua post obitum fatali sorte quiescit,
(0768A)Cujus hoc templum sacrata tuebitur ara [ Al., arca].
CLXI. Sancti Bartholomaei apostoli.
Ultima terrarum praepollens India constat,
Quam in tres partes librorum scripta sequestrant,
Idola quae coluit paganis dedita sacris.
Sed Bartholomeus destruxit lurida fana,
Effigies veterum confringens jure deorum,
Hebrea quem clamat peregrinis lingua loquelis.
Proles suspendentis aquas in nubibus atris,
Humida nimbosis dum stillant aethera guttis,
Quot [quem] signat procerum coelestis dona profundi
Ut quondam cecinit Psalmorum carmine vates:
(0768B)Ecce latex rorat tenebrosis nubibus aeris.
Post haec martyrii mercatur serta cruenta
Et sequitur Dominum pictus cum [ Al., in] stigmate Christi
Cujus hoc templum veneranda tuebitur ara.
CLXII. Sancti Matthaei apostoli et evangelistae.
Mattheus egregium describens dogma salutis,
Hebrea per simplum digessit dicta libellum,
Plurima sanctificis narrans miracula saeclis,
Quae modo per mundum divulgant scripta triquadrum.
Quem Fison fluvius, paradisi fonte redundans,
Tropica portendit pandens mysteria rerum.
Fontis designat Salvator jure figuram,
(0768C)De quo quadrifluis decurrunt flumina rivis.
Quattuor ut quondam, nascentis origine saecli,
Limpida per latum fluxerunt flumina mundum;
Quo rubros flores, et prata virentia glebis,
Gurgitibus puris, et glauco rore rigabant:
Sic doctrina Dei fluxit, de fonte quaterno,
Arida divinis irrorans corda scatebris.
Hanc scriptor verax expressit Mattheus olim,
Quemque propheta Dei, sacro spiramine plenus,
Humana specie vidit signarier olim;
Quod Christi patres, et avos numeraret avorum,
E queis Salvator noster cunabula sacri
Sumpserat, in mundo sacrata piacula demens
CLXIII. Sancti Simonis apostoli.
(0768D)
Simon Zelotes, nec non Cananeus idem,
Inter apostolicos Petri cognomine functus,
Coetus qui docuit gentiles dogma supernum,
Ut celsum peterent coelesti tramite regnum.
Cujus in hac aula sacra servabitur ara,
Cum polus et tellus, ac ponti flustra fatiscant
Donec supremis scintillent saecla favillis,
Et mundi moles, montes, collesque liquescant,
Atque creaturae, cerarum fluxus ad instar,
Machina succumbat, flamma crepitante, per orbem.
CLXIV. Sancti Judae Thaddaei apostoli.
(0769A)
Supremus numerum conclaudat Taddeus almus,
Cui cognomen erat praeclarum Bibleus [Libbeus] olim,
Quem duxisse ferunt, Christi cum grammate saeclum
Abagaro, quondam qui regni sceptra regebat:
Postquam tartareum damnavit morte tyrannum,
Et tetris erebi gaudens emersit ab antris,
Exin sidereum Christus ascendit Olympum.
Dicitur hic etiam vulgato nomine Judas,
Cujus praesenti laudes celebrantur in aula:
Qui nobis binum facundo famine biblum
Edidit, antiquas promulgans ore loquelas,
(0769B)223 Quas Enoch prisco descripsit tempore vates,
Ante rapax mundum quam pontus plecteret undis,
Dicens: Ecce venit Dominus cum millibus almis,
Ponere judicium cunctis habitantibus orbem,
Quos nubes appellat aqua stillante carentes,
Frigida quas rapidis dispergunt flamina ventis:
Nec non arboribus sterili de stipite natis
Comparat, autumni quae fructum tempore perdunt.
Sic quoque spumiferis undarum fluctibus aequat,
Errabunda vocans coelorum sidera sontes,
Queis servata restat tenebrosis poena procellis.
Nempe feras gentes, et ponti barbara regna,
Judas ad Dominum doctrinis flexerat almis;
Cujus in Armenia sopitum morte cadaver,
Exsurrecturum fatali fine, quiescit:
(0769C)Sed tamen aethereas lustravit spiritus arces.
CLXV. Poetae oratio ad duodecim apostolos supra laudatos.
Jam bis sena simul digessi nomina Patrum,
E quibus Altithrono conversus credidit orbis.
Hos precibus verna crebris, et pectore fulvo,
Ut mihi clementer noxarum pondera laxent;
Et veniam dantes commissa piacula solvant:
Quatenus in requiem divina gratia fretus,
Ultimus ingrediar, Christo pugnante, per aethra.
CLXVI. Sancti Matthiae apostoli.
Hoc sacer observat dilubrum Matthias almum,
Unus qui fertur de septuaginta fuisse
(0769D)Discipulis Domini, qui sacrum dogma docebant.
Quem Deus electum signavit sorte superna,
Dum Judas Scarioth, stropha deceptus iniqua,
Culmen apostolici celsum perdebat honoris,
Atque fibras olidas tetro cum viscere fundit,
Cum crepuit medius laqueo suspensus ab alto;
(0770A)Qui Dominum lucis, redimentem sanguine secla,
Vendidit, ut cupidus fulvum numisma capessat.
Matthias idcirco, spreto latrone nefando
In Domino fretus numerum supplevit eumdem,
Junctus apostolicis gratatur jure triumphis.
CLXVII. Ad sanctam crucem.
Vexillum sublime crucis venerare fidelis,
Qua qui se munit, tristia non metuit,
Crux benedicta nitet, Dominus qua carne pependit,
Atque suo clausit funere mentis [ F., mortis] iter.
Hic auctor vitae mortem moriendo peremit,
Vulneribus sanans vulnera nostra suis.
CLXVIII. Ad templum sancti Michaelis archangeli.
(0770B)Ante thronum aeterni felix qui regis in aevum,
Michael summa in arce minister ades;
Aligerosque inter socios per secla manentis
Luminis, et pacis regna beata canis:
Protege, quam terris tibi jure dicavimus aulam,
Optantes precibus scandere ad astra tuis.
Igneaque infesti noceant ne tela draconis,
Continuam infirmis pande benignus opem.
Quatenus expleto belli praesentis agone,
Ad palmam vitae nos tua dextra levet.
CLXIX. De catenis sancti Petri apostoli.
His solidata fides, his est tibi, Roma, catenis,
Simplicio nunc ipse dedit sacra jure tenere.
Libera semper eris: quid enim non vincula praestent,
(0770C)Quae tetigit, qui cuncta potest absolvere? cujus
Haec invicta manus, vel relligiosa triumpho
Moenia non ullo penitus quatientur ab hoste.
Claudit iter bellis, qui portam pandit in astris.
CLXX. Sancti Pauli apostoli intercessio.
Omnipotens genitor, cunctis qui gentibus almum
Egregio Pauli fundis ab ore jubar.
Illius nobis precibus da gaudia, regna
Nos cujus monitis poscere celsa jubes.
CLXXI. Ad templum sancti Pauli apostoli.
Qui cruce munitus superas fera praelia mundi,
Felicesque trahis victor ad astra choros.
Serva [ Ed., saeva], Paule, tui veneranda sacraria templi,
(0770D)Ne latro depopulans vastet ovile tuum.
CLXXII. Ad templum sanctorum Stephani et Laurentii martyrum.
En Stephanus lapides suffert, Laurentius ignes,
(0771A)Perque iter angustum regna beata petunt.
Jure micat rutilo levitarum aula colore,
Quos vitae ad palmam mors pretiosa vocat.
CLXXIII. Ad aram beatae virginis Mariae.
Virgo Dei genitrix, nostrae regina salutis,
Hic precibus famulis auxiliare tuis.
Hoc altare tuis quoniam est venerabile votis,
Virginibus sacris laus, decus, atque salus.
CLXXIV. Ad ecclesiam et aram beatae Virginis.
Haec tibi sancta domus sancta est, sanctissima Virgo,
Virgo Maria, Dei ac genitrix intacta Tonantis.
Perpetuam mundo genuisti virgo salutem,
Quapropter mundus totus te laudat ubique.
(0771B)En ego quippe tuus famulus te laudo Camoenis;
Tu mihi dulcis amor, decus, et spes magna salutis.
Auxiliare tuum servum, clarissima Virgo;
Vox mea te lacrymis pulsat, mens ardet amore:
Nec non cunctorum precibus hic annue fratrum,
Ad te qui clamant: Virgo, tu gratia plena,
Per te conservet semper nos gratia Christi.
Quisque legas versus dic: Christe, tuere poetam,
Haec quoque mensa tuo sacrata est nomine, Virgo,
Tu regina poli, campi flos, lilia mundi,
Hortus conclusus, vitae fons, vena salutis.
Accipe clementer famulorum vota tuorum,
Atque Deo Christo humili rogo redde precatu.
CLXXV Ad aram sancti Martini.
(0771C)
Hoc altare tibi constat, Martine, dicatum,
Confessor meritis magnus in orbe piis.
CLXXVI. Ad sanctum Joannem Baptistam.
O Baptista potens, tinxisti in Jordane Christum,
Hic precibus lava crimina nostra tuis.
224 CLXXVII. Ad aram sancti Aniani.
Hac pius Anianus sacra memoratur in ara,
Confessor Christi sanctus in ore sui.
CLXXVIII. Ad templum et altare sancti Medardi.
Haec est aula quidem sancti veneranda Medardi;
Haud minus altare hoc illius esse liquet.
(0771D)Huc quicunque fide veniat, sua crimina flere,
Ob meritum sancti, hic accipiet veniam.
CLXXIX. Ad aram sanctorum Quintini et Dionysii.
Hac duo praeclari Patres venerantur in ara,
Quintinus siquidem, sanctus Dionysius atque,
Hic confessor erat Christi, sed martyr et ille;
Ad Dominum prosit quorum intercessio nobis.
CLXXX. Ad aram sanctorum Salvii et Amandi.
Salvius hanc aram, magno quoque . . . Amando
Amplectuntur enim mentibus ambobus
Ambo florentes virtutibus, ambo perenni
(0772A)Coelorum regno, credimus, ut maneant.
CLXXXI. Ad ecclesiam et aram sancti Mauritii
Victor ab hoste redit, divino munere clarus,
Dum [ F., cum] legione sacra, victor ab hoste redit.
Praelia pace Dei Mauritius ardua vicit,
Exsuperans mundi praelia, pace Dei.
Haec domus, ecce, suo titulata est nomine sancta,
Fulgeat et meritis, haec domus ecce suis;
Cujus honore sacrum et micat hoc altare dicatum,
Gaudeat et populus cujus honore sacro.
CLXXXII. Ad aram sancti Joannis Baptistae.
Ara dicata tibi micat haec, Baptista Joannes;
Laudibus hanc dignis semper memor esto colendam.
(0772B)Qui Dominum sacris meruisti tingere in undis,
O felix! precibus nostras hic ablue culpas.
CLXXXIII. Ad sacellum sancti Martini.
Hoc defende tuis precibus, Martine, sacellum
Sancte, piis, simul et nostras dignare rogatus
Exaudire, Pater, varios ac deprime fluctus
Cordis, ut aeternam valeamus carpere vitam
CLXXXIV. Ad ecclesiam sancti Stephani martyris.
Haec (domus) aeterna micat Stephano protomartyre magno,
Qui veniam inter veniam lapidantibus illum
Deposcit; Christi sacra est exempla secutus.
Adjuvat ecce suis precibus plus martyr amicos.
CLXXXV. Ad templum sancti Petri apostoli.
(0772C)
Petrus apostolico conservet nomine semper,
Praeclarus princeps, tecta sacrata sibi.
Qui clavem coeli manibus deportat honestis,
Clementem nobis pandat ad astra viam.
CLXXXVI. Ad aram sanctorum archangelorum.
Hanc regat omnipotens Michael angelus aram,
Per quem victus erat perfidus ille draco,
Et procul ejectus celso de culmine coeli
Qui culpare cupit semper in ore pios.
Jungitur huic Gabriel, socius venerabilis, arae,
Qui virtute pia fulget in arce poli.
(0772D)Cujus ab ore sacro mundi generare salutem
Didicit aeternum, virgo Maria, Deum,
Additur his Raphael, oculos qui forte Tobiae
Sanavit, natum duxit et ille suum.
Hos tres hic precibus nostris astare precamur,
Audiat ut famulos Christus ab arce suos.
CLXXXVII. Ad aram sancti Joannis Baptistae.
Hanc Baptista potens meritis tutabitur aram,
Qui Dominum Christum tinxit in amne sacro.
Hic electus erat matris de ventre; Tonantis
Vox Verbi, et nostrae praeco salutis erat.
Hic fuit egregius Christi paranymphus in orbe,
(0773A)Iste Dei digitis agnum monstravit adesse,
Sanguine qui mundi crimina cuncta tulit.
CLXXXVIII. Ad aram sanctorum Stephani et Pauli apostoli.
Hac Stephanus colitur magnus protomartyr in ara,
Grandine qui lapidum regna beata petit.
Et precibus cujus, nimium mirabile dictu,
Saulus erat subito Paulus in orbe piis.
Bestia mane rapax, spolia quae vespere tractat,
Iste preces nostras adjuvet ipse suis.
CLXXXIX. Ad aram sancti Laurentii martyris.
Quem nec flamma vorax vicit, Laurentius aram
Sanguine conservet hanc, rogo, martyrii.
Iste Dei Christi mandata implevit amore,
(0773B)Pauperibus tribuens, quidquid habebat inops.
Divitias saecli contempsit habere caducas,
Perpetuas Christi ut possit habere polo
CXC. Ad aram sanctorum Quintini et sociorum martyrum.
Hoc altare pius servet Quintinus ab hoste,
Sanguine qui sacro regna beata petit.
Huic quoque junguntur laicorum turba piorum,
Qui petiere polum, sanguine martyrii.
CXCI. Ad sanctos Mauritium et socios martyres.
Haec loca Mauritius meritis vivacibus ornet,
Egregius martyr cum legione sua:
Quorum mira fides animi, et constantia mira,
(0773C)Commeruit laudes semper in orbe pias.
CXCII. Ad aram sanctorum Dionysii et sociorum martyrum.
Pontificalis apex servet Dionysius aram
Hanc, rogo, cum sociis martyribusque aliis.
Quorum scriba tenet coelesti in arce libellos,
Ante Dei faciem nomine perpetuo.
CXCIII Ad aram sanctorum Germani et aliorum.
Confessor fidei meritis et nomine clarus
Germanus praesul, pastor et ipse pius:
Cui confessorum hac jungitur agmen in ara,
Nos precibus quorum servet ubique Deus.
CXCIV. Ad aram sanctorum Martini et aliorum.
(0773D)Hac sacratus amor [ F., honor] Martini fulget in ara,
Quem colit Europa, quem simul orbis amat.
Agmina sacra cui magna junguntur honore
Sanctorum pariter, per pia vota fidei.
225 CXCV. Ad aram sanctorum Remedii et aliorum.
Hanc Pater egregius, doctorque Remedius aram
Cum sociis vitae, servat ubique suis.
Quos pia cura simul mensa satiavit in ista,
Qui erexit illam, quique dicavit eam.
CXCVI. Ad ecclesiam sancti Benedicti abbatis.
Haec, Benedicte, tibi, pius abba monachus,
Confessor vester, tecta dicata manent.
(0774A)Turba monachorum celebrat te sancta per orbem,
Quorum vita fuit famine scripta tuo.
Te quoque sancta cohors fratrum specialiter istic,
Assiduis precibus, laudat, honorat, amat;
Haec quibus aula patet nocturno tempore semper,
Hic orare docet, fundere et hic lacrymas.
Horum, sancte Pater, precibus hic semper adesto.
CXCVII. Ad aram sanctorum Hieronymi et aliorum.
Totius Hieronymus doctor mirabilis orbis,
Cum sociisque suis, haec loca sancta tenet.
Nomina quisque legas, titulis perscripta piorum,
Hos rogito precibus pronus adesse tuis.
CXCVIII. Ad aram sancti Gregorii papae.
(0774B)
Gregorius doctor, pastor, patriarcha, sacerdos,
Romana quondam praesul in urbe pius:
Hic precor ore ferat fratrum pia vota Tonanti,
Cum Patribus quorum hic nomina scripta vides.
CXCIX. Ad ecclesiam ubi sanctorum reliquiae coluntur.
Qui coeli cupiet portas intrare patentes,
Saepius hanc pedibus intret et ipse suis.
Haec est perpetuae venienti porta salutis,
Hoc est lucis iter, et via jam veniae.
Haec domus alma Dei, hic sunt thesaura Tonantis,
Sanctorum multae relliquiaeque Patrum.
Idcirco ingrediens, devota mente, viator,
Sterne solo membra, pectore carpe polum.
(0774C)Hic Deus, hic sancti, tibi spes, hic terra salutis
Sit conjuncta tuo pectore firma fides.
CC. Ad sanctum Michaelem archangelum.
Hic precibus nostris Michael archangelus adsit,
Magnus in arce poli princeps, Christique minister [ Ed., magister]
Adjuvet ille preces sanctorum semper ubique,
Ille suis precibus nos hic conservet ab hoste,
Invigilare Dei faciet et laudibus istic.
CCI. Ad aram quamdam.
Hac sedet arce Deus judex, Genitoris imago:
Hic seraphim fulgent Domini sub amore calentes;
Hic inter cherubim volitant arcana Tonantis;
(0774D)Hic pariter fulgent sapientes quinque puellae,
Aeterna in manibus portantes luce lucernas.
CCII. Ad aram sancti Petri apostoli.
Claviger aethereus, portas qui servat Olympi
Petrus apostolicus, princeps et pastor ovilis.
Perpetui Regis, sibimet haec contecta [ara] dicata est,
Assiduis precibus totum conservet in aevum.
CCIII. Ad aram beatae Virginis.
Virgo Maria Dei genitrix, castissima Virgo,
Lux et stella maris, nostrae regina salutis:
Hanc aram meritis semper vivacibus ornet,
Quae sacrata suo condigno constat honore.
CCIV. Ad aram sancti Pauli apostoli.
(0775A)
Nomine namque tuo, doctor clarissime mundi,
Paule Deo Christo coelo vocatus ab alto:
Haec praesens titulis vitae sacrabitur ara,
In qua magna salus venit, spes certa salutis.
CCV. De dedicatione ecclesiae Gorziensis.
Ista domus Domino Christo, sanctisque dicata est,
Ardentis Juli, quinis et Idibus [ Ed., indibus] olim.
Hanc pius archipater, Metensis gloria plebis,
Hrogandus praesul, magno sacravit honore.
CCVI. Oratio ad Christum.
Da tua Celsithronus nobis suffragia semper,
(0775B)Exaudire preces famulorum, Christe, tuorum,
Qui tibi vota ferant devoto pectore laudis,
Perpetuam tribuens clementi munere vitam.
Quisque Deo lacrymas . . . . hanc fundis ad aram,
Esto memor nostri, cecini qui carmina Christo,
Exaudire preces famulorum, Christe, tuorum,
Qui tibi vota ferant praesenti laudis in ara,
Et da coelestis nobis pia dona salutis.
Sis memor Alcuini, lector, rogo, carminis hujus.
Tu mihi dulcis amor semper soror inclyta salve,
In precibus fratris sis memor ipsa tui.
Delicias saecli, pompas, gazasque caducas,
Mente, manu, lingua spernere disce tua.
Sit tibi Christus amor, virtus, laus, omnia Christus,
(0775C)Permaneat . . . . et semper in ore sonet.
CCVII. Ad aram ab Hildebaldo ornatam.
Ductus amore tuo magno, mitissime Christe,
Atque tuo pariter, sanctissima virgo Maria,
Atque tuo, meritis praeclare, Medarde sacerdos,
Jusserat hanc aram pulchris ornare metallis
Hildebaldus ovans, humilis pater atque sacerdos,
Pro quo, lectores tituli, exorare rogamus.
CCVIII. Ad picturas patriarcharum Adam, Noe et Abraham .
Hic Deus omnipotens Adam de pulvere plasmat,
Accola hic factus paradisi primitus Adam.
226 Nomina pone Pater cunctis animantibus Adam.
Costa viri matrem pausante protulit Adam.
(0775D)Hic seducta fuit mulier, seductus et Adam.
Has cherubim portas flammis defende beatas.
Perge foras Adam et felicia regna relinque.
Terra tibi tribulos pro crimine germinet Adam.
Livor edax fratris qui justum perculit Abel
Hic Noe dilectus Domino sibi fabricat arcam:
En natat in liquidis, mundi cum civibus, arca.
(0776A)Ecce columba pia pacis tibi portat olivam:
Alba columba redit corvo pereunte nigello.
Perge foras et educ et cuncta animalia tecum.
Est pater hic Abram patriam dimittere jussus,
Hic Sarri latitans casulae post ostia risit.
CCIX. De quadam ecclesia.
Qui regit imperio pelagum terramque polumque
Hanc regat ipse suis donis coelestibus aulam:
In qua cultus, honor, laudes et gloria Christi,
Semper in aeternum maneat pietatis amore.
CCX. De Christo salvatore mundi .
Virgo Maria nitet, nullo temerante pudorem,
Post partum Pueri, virgo Maria nitet.
(0776B)Filius hic hominis fit maxima quaestio mundi,
Nobiscum Deus est, Filius hic hominis.
Hic homo, qui Deus est, spes est antiqua priorum,
Spes in fine piis, hic homo, qui Deus est.
Aspera mors populi ligno deducta cucurrit,
Aufertur ligno aspera mors populi.
Lumen adesse Dei persensit Tartarus ingens,
Nec credunt homines, lumen adesse Dei.
Mors fera per hominem miserum sibi subdidit orbem,
Subdita congemuit mors fera per hominem.
Suscitat ecce genus morti, pater ille profanus,
Ad vitam Christus suscitat ecce genus.
ADHORTATIONES seu VERSUS MORALES.
(0776C)
CCXI. Adhortatio ad nocturnas laudes.
Surgite vos, fratres, laudes et dicite Christo,
Haec est apta domus nocturno tempore vobis.
Pervigiles precibus jam vos insistite sacris,
Credimus auxilium praestare petentibus istic
Angelicos coetus, noctis qui tempora servant,
Quique ferant Christo fratrum pia vota benigne,
Hic vos inveniant vigilantes semper honeste,
Atque pia mente Regem laudare supernum.
CCXII. Adhortatio ad excutiendum somnum.
Surge, precor, juvenis, vigeas dum corpore sano
(0776D)Et tibi pande viam precibus ad regna polorum:
Nec dederis sensus tota, rogo, nocte sopore.
Assiduus gelidae somnus est mortis imago:
Longa quiescenti facient tibi fata sepulcrum:
Artes nam hostis habet antiquus mille nocendi.
Pervigil idcirco magnum tibi conde triumphum,
Ut pia te Christi conservet dextera semper.
CCXIII. Memoria mortis.
(0777A)
O mortalis homo, mortis reminiscere casus.
Nil pecude distas, si tantum prospera captas.
Omnia, quae cernis, variarum gaudia rerum,
Umbra velut tenuis veloci fine recedunt.
Praecave non felix ne te, dum nescis et audis,
Quassans praecipiti dissolvat turbine finis.
Porrige poscenti victum, vel contege nudum,
Et te post obitum sic talia facta beabunt.
CCXIV. De contemptu divitiarum.
Dilige pauperiem, mordaces effuge gazas,
Nam reddunt cupidis, post carnis dulcia, flammas.
Quamvis perspicuus auro gemmisque nitescas,
(0777B)Pauper et exiguus ibis, et nudus ad umbras.
Id solum tecum post mortis fata manebit,
Quod bene, quod juste, quod recte feceris ipse.
CCXV. De exoranda divina clementia .
Non est quippe Deus poenis culpandus in istis,
Sed nostra in melius vita ferenda cito:
Et pia flectenda est precibus clementia nostris,
Quatenus a nobis transferat ipse plagas:
Atque suis clemens praestet solatia servis,
Tempora concedens prospera cuncta quibus.
Hymnidicas laeta laudes ut mente canamus,
Celsithroni cuncti semper ubique simul.
Laus cui, cultus, honor, virtus, benedictio, carmen,
Semper in aeternum gloria magna Deo!
INSCRIPTIONES VARIORUM LOCORUM.
(0777C)
CCXVI. In refectorio fratrum.
Hic patriarcha pius sedeat summusque sacerdos,
Sit cui larga manus, placidum cor, verba serena:
Per cujus dextram benedicat dextera Christi,
Fratribus appositum quidquid defertur edendum.
CCXVII. Ibidem.
Haec est sancta domus, pacis locus, aula salutis,
Quam super o! semper maneat benedictio Christi.
In qua multiplicet fratrum convivia large,
(0777D)Qui quondam populi, coelesti munere dives,
Panibus ex quinque satiavit millia quinque.
CCXVIII. Ibidem.
Sit germanus amor, fratres, vos inter ubique,
Sit pax, pura fides Christi, concordia dulcis.
Christus in ore sonet, habitetque in pectore Christus,
Sit cibus et potus Christus, sit vita salusque.
CCXIX. Ibidem.
(0778A)
Hic patres, fratres, Domini cum laudibus intrent,
Quos pariter Dominus totum conservet in aevum:
Et pariter pascat nitido cum pane salutis,
Et pariter donet coelestis fercula vitae.
227 CCXX. Ibidem.
Qui de rore dapes dedit, et de petra bibendum,
Qui convertit aquas liquidas in vina Falerna;
Qui siccis pelagi pedibus superambulat undas
Augeat ipse suis famulis sua dona benignus.
CCXXI. Ad fornacem .
Si mea dona tibi cupias, nimbose viator,
(0778B)Da prior ecce tua, sic tibi prende mea.
Est mihi venter edax, calido qui pascitur igne,
Vertice sub quadro fumidus exit odor.
Ad me mox [ Ed. vox] hospes gelido fugit imbre Decembri,
A me qui Augusto florida in arva fugit.
CCXXII. Ad fornacem iterum .
En, ego pulchra foras sum, sed magis utilis intus,
Est calidus venter, feritur dum frigore vertex.
Avidus hospes amat gelidae me tempore brumae,
Qui calida aestate spernit adesse mihi.
Os in ventre mihi est, quadrato in gutture nares,
Qui spirat fumum, dum calet ille foco.
VERSUS AD VARIOS.
(0778C)
CCXXIII. Ad Leonem III papam.
Semper in aeternum valeas, sanctissime papa,
Tu Leo, tu victor proles amata Dei.
Doctor in orbe pius, Christi clarissima salpix ( I. e., tuba),
Et caput Ecclesiae, lux, decus atque pater.
Justitiae cultor, verae et pietatis amator,
Pauperibus . . . . . clarus honore pio.
Notus in orbe procul, meritorum laude venustus,
Virtutum titulis nomen amoris habens.
Sis pius et mitis, Christi pro, pastor, amore,
Angelicis opibus quos [ F., ovibus quas] tua dextra regit.
(0778D)Te Deus aeternus longaevo tempore sanum
Protegat, exaltet prosperitate bona;
Et tibi perpetuum concedat in arce polorum,
Cum sanctis regnum: jam sine fine vale!
CCXXIV. Pia vota pro urbe Roma et Leone papa .
Salve, Roma potens, mundi decus, inclyta mater,
(0779A)Atque tui tecum valeant in saecula nati.
Et caput orbis honor, magne [ Ms. Sal., magnus] Leo papa, valeto:
Tu quoque justitiae sceptrum, lux [ Ib., lex] sedis, honoris
Perpetuus [ Ib., perpetuis] valeas Christo donante triumphis.
Claviger aetherius, doctor simul inclytus orbis,
Te precibus pariter conservet semper ubique:
Et, quos Roma tenet circum sua moenia, sancti
Vos precibus pariter sanctis tueantur ubique.
O Patres, populus, Romanae gloria gentis,
Semper in aeternum, Domino miserante, valete!
CCXXV. Ad Leonem sedis apostolicum .
(0779B)
Pontificalis apex, princeps, patriarcha, sacerdos,
Praesul amate Deo, sanctorum sancte magister,
Pastor apostolicus, magnus Leo papa, valeto.
Lux, decus Ecclesiae, Romanae gloria gentis,
Et patrio patriae populo spes magna salutis:
Egregius doctor, meritis et nomine clarus,
Virtutum titulis toto praeclarus in orbe.
Te Deus aeternus, mundi mitissimus auctor,
Salvator generis humani, maximus haeres,
Protegat atque regat longaevo tempore sanum:
Atque tibi tribuat felicia tempora clemens:
Augeat et numerum populi, per dogmata verbi
Ut multiplicia laetus mercede laboris,
Celsithroni videas faciem sine fine beatam,
(0779C)Principi apostolico Petro conjunctus in aevum,
Arce poli Christo laetus in laudibus almis.
Tu rege doctrinis munla laus regna per orbem.
Charta tua currat, signata in nomine sacro,
Per terram, pelagus, regiones, regna, per urbes,
Exhortans sancto cunctos sermone legentes.
Semina ne vitae maculent zizania mortis,
Crescat ab ore tuo coelorum candida messis,
Unde Dei populus vivat feliciter omnis:
Gaudeat et teneat tecum coelestia regna
Semper in aeternum, summo donante tonante.
Vive Deo felix, felix et vive per aevum,
Aurea lux mundi, terrae sal, porta salutis,
Et decus Ecclesiae, gemmisque corona refulgens.
Sis memor Albini, memoret te gratia Christi,
(0779D)Quae te conservet, praesul sanctissime, semper.
CCXXVI. Ad Leonem apostolicum urbis Romae.
Pontificalis apex, et primus in orbe sacerdos,
Pastor apostolicus, papa valeto Leo.
Sancte Pater, patriae praeclari et culmen honoris,
Dignus in urbe sacra, doctus in orbe procul.
Justitiae cultor, sanctae et pietatis amator.
Firmus in officiis, verus in eloquiis.
Tu decus Ecclesiae, mundi laus, gloria cleri,
Exemplum vitae, forma salutis ope.
(0780A)Te Deus aeternus, multis feliciter annis,
Concedat sacrum multiplicare gregem.
Ut laus et merces maneat tibi, sancte sacerdos,
Tempore perpetuo pacis in orbe sacro.
Dogmata divinae legis renoventur ubique
Per te, perque tuum, sancte Pater, studium
Hoc opus antiqui Patres fecere per orbem,
Quorum dicta modo pagina sacra canit,
Et virtutis honos lato celebratur in orbe;
Coelestis quorum nomina charta tenet,
Et laus perpetuo decantat carmine mundus,
Principibus structa est talibus Ecclesia.
Hoc opus, hoc studium, magni est pastoris in orbe,
Nempe talenta sibi multiplicare data.
228 Totus hora quidem properat mundi. . . . .
(0780B)Ut quondam vates praecinuere sacri.
Et judex vigilat hominum super acta supernus,
Ut cunctos propriis judicet ex meritis.
Tunc famulus sumet meritorum dona fidelis,
Laetus et intrabit gaudia summa Dei.
Tu quoque sancte Pater, laudem inter hos habebis
Sanctorum cives, clarus in orbe poli.
Ut tunc esse bonis felix merearis in . . . . .
Nunc durus tibi sit nullus in orbe labor.
Poenarum genera spreverunt omnia sancti,
Cum Christo ut caperent regna beata poli.
Horum sancta sequens felix vestigia pastor,
Doctrinis mentis cum pietate sacris:
Ut te perpetuis coelorum gloria donis
Cum Christo et sanctis accipiat, teneat.
(0780C)Miserat hunc puerum vestrae pietatis amator,
Praesul Eantbaldus munera parva gerens.
Quem tua suscipiat bonitas, obsecro, benigne,
Et [est] famulus vester, filius atque meus.
Ecclesiae magno papae et pastore Leoni
Albinus chartam miserat hanc famulus.
CCXXVII. Ad Carolum Magnum.
Ad nos quippe tuus famulus veniebat Homerus,
Nuntia laeta ferens David ab ore tuo.
Fecerat et Flaccum gaudentem in pectore vestrum,
Deque salute tua, de sobolisque tuae.
O mihi dulcis amor, dulcis praesentia Christi,
Dulce tuum studium, et dulcis ab ore sonus.
Tuque tuique simul per saecula semper amici
(0780D)Pervaleant, vigeant, David ubique vale.
Hunc iterum puerum vestrae pietate remisi,
Serviat ut nobis [ F., vobis] carmine, corde, manu.
CCXXVIII. Ad eumdem, de studiis in aula regia.
Venerunt apices vestrae pietatis ab aula,
O dilecte Deo, David dulcissime, Flacco;
Portantes vestrae nobis pia dona salutis,
Quam Deus omnipotens semper superaugeat, opto.
Tu laus, spesque tuis, toto tu gaudia regno:
Tu decus Ecclesiae, rector, defensor, amator:
(0781A)Tu dignos equidem misisti sorte ministros
Ordinibus sacris, jam per loca nota capellae.
Ecce sacerdotes Christi sua jura tenebunt:
Officiale decus servent [servant] sibi rite ministri,
Nathaneique suo gaudent sub principe certo.
Accurrunt medici mox Hippocratica tecta,
Hic venas fundit, herbas hic miscet in olla:
Ille coquit pultes, alter sed pocula praefert:
Et tamen, o medici! cunctis impendite grates [ F., gratis,]
Ut manibus vestris adsit benedictio Christi:
Haec mihi cuncta placent, iste est laudabilis ordo.
Quid Maro versificus solus peccavit in aula?
Non fuit ille Pater jam dignus habere magistrum,
Qui daret egregias pueris per tecta camenas.
(0781B)Quid faciet Beleel hiliacis doctus in odis?
Cur rogo non tenuit scholam sub nomine patris?
Quid faciet tardus canuto vertice Drances,
Consilio validus, gelida est ceu dextera bello?
Zacheus arborem conscendit parvus in altam,
Ut videat turbam scriptorum currere circum,
Litterulis, chartis, miseris solatia praestat.
Non tangat, caveat, puerorum sportula dextras
Jam tenet ordo suum proprie nunc quisque magistrum.
Presbyter egregius toto sub pectore plenus,
Iste sacerdotes factis et voce gubernat,
Ante illos gradiens, clarissima forma salutis:
Ordo ministrorum sequitur te Jesse magistrum.
Vox tibi forte sonat Christi taurina per aulam,
Ut decet ex alto populis pia verba legenti.
(0781C)Candida Sulpicius post te trahit agmina lector,
Hos regat, et doceat, certis ne accentibus errent.
Instituit pueros Idithun modulamine sacro,
Utque sonos dulces decantent, voce sonora.
Quot pedibus, numeris, rhythmo stat musica, discat.
Noctibus inspiciat coeli mea filia stellas,
Assuescatque Deum semper laudare potentem,
Qui coelum stellis ornavit, gramine terras,
Omnia qui verbo mundi miracula fecit.
Fistula tunc Flacci proprium tibi carmen, Homere,
Jam faciet, tu dum sacram redieris in aulam.
Perpetuum valeat Thyrsis simul atque Menalca,
Ipse Menalca coquos nigra castiget in aula,
Ut calidos habeat Flaccus per fercula pultes.
Et Nemias Groco infundat sua pocula Baccho,
(0781D)Qui secum tunnam semper portare suescit.
CCXXIX. Ad eumdem .
Omnibus alma salus pueris sit atque puellis,
Regia progenies valeas per saecula longa:
Vivere quam Christus multis feliciter annis
Concedat, tribuens aeterni et gaudia regni.
Christe, salus mundi, laus, gloria, vita, Redemptor,
Temporibus cunctis, annis atque omnibus horis,
(0782A)Dilectum David conserva in saecula multa;
Ut gaudens vivat felix, et prospere regnet.
Omnis ubique simul populus respondeat: Amen!
Clementer mitis populo miserere misello:
Grex est quippe tuus, tu pastor amabilis illi,
Mercedem tribuet tibimet per saecula Christus.
Nunc valeas iterum et semper in saecla valeto!
CCXXX. Ad eumdem.
Splendida dum rutilat roseis auriga quadrigis
Perfundens pelagus luce nova liquidum;
Discutit ex oculis nocturnos pollice somnos,
Mox senior strato prosilit ipse suo:
In campos veterum procurrens, carpere flores
Rectilocos, ludo spargeret ut pueris:
(0782B)Quos tibi, dulcis amor, David, clarissime consul,
Obtulit, ut pietas vestra probaret eos.
229 Tradere jam pueris fierent si judice digni
Te, decus o sophiae, condere corde, tuis.
Tu defende, precor, solita pietate poetam.
Qui direxit ovans munera pauca tibi.
Sunt equidem plures, cupiunt qui carpere dicta
Saepius alterius, quam sua ferre foras:
In hoc se studio sapientes esse putantes,
Natorum valeant si maculare melos.
Talibus occurrat tua, rex, sapientia dives,
Defendens Flacci paucula dicta senis.
Sint Patris Entelli memores, juvenisque Daretis,
Ne laus, quam quaerant, detrahat ipsa magis.
(0782C)Impleat aeternis Christi te gratia donis,
O laus atque decus, rex sine fine vale!
CCXXXI. Ad eumdem, et Angilbertum.
Dulcis Homere, vale, valeat tua vita per aevum,
Semper in aeternum, dulcis Homere, vale!
Pectoribus valeat dulcis dilectio nostris,
In nostris Christus pectoribus valeat.
Lux, via, vita, salus cunctorum Christus ametur,
Sit nobis Christus lux, via, vita, salus.
Semper ubique vale, dic, dic, dulcissime David,
David, amor Flacci, semper ubique vale!
O mihi dulcis amor, David, per saecla valeto;
Quam te praesentem semper habere velim,
(0782D)Pierio ut tecum liceat mihi ludere versu,
Scandere vel summi sidera celsa poli,
Vel pulchras tecum numerorum discere formas,
Irrepere aut veterum dicta stupenda Patrum,
Aut tractare sacra aeternae praecepta salutis,
Quae via te mecum pervehat astra super.
Haec est sola salus, haec est sapientia vera,
Hanc qui . . . . amat, hunc amat ipsa salus.
Qui terrena dedit, tribuat coelestia regna,
Ut felix vivas semper in arce poli.
(0783A)Ipse pius nobis placuit [placeat] super omnia Christus,
Utque dies nostros protegat atque regat.
CCXXXII. Ad eumdem Carolum.
Carmina dilecto faciat mea fistula David,
Laurigero David carmine dignus erit.
David amor populi, David laus, gloria plebis,
Atque decus regni, spesque corona suis.
Ite per Hespericas, musae, concentibus urbes
Clamantes: David semper ubique vale!
Terra, polus, pelagus resonent hoc voce sonora,
Dicat et orbis: honor sit cui vita, salus.
Hoc optent precibus simul agmina sancta polorum,
Hoc tribuat clemens Christus ab arce poli.
(0783B)Ut vivat, regnet multis feliciter annis,
Ad laudem populi, David in orbe pius.
Transacto et felix praesentis tempore vitae
Cum Christo teneat regna beata poli.
Ad te nunc, David, referat mea fistula voces.
Quas, precor, ut solita jam pietate legas.
Te mea mens sequitur, sequitur quoque carmen amoris,
Decantat, laudat, nocte dieque simul:
Atque pie Patris Martini pronus ad aram,
En poscit lacrymis prospera cuncta mihi [ F., tibi].
Tecum, sancte Pater, pergat miseratio semper,
Justitiaeque decus, et pietatis amor.
Gaudeat ut populus, te jam veniente, per urbes,
(0783C)Totus ubique simul, cum senibus juvenes.
Hoc [ F., huc] tua perveniat bonitas pater optime regni,
Ut tua permaneat laus, honor atque decus.
Tu pater es patriae, praeclari et pastor ovilis,
Te timeat pravus, te pius omnis amet.
Nec tibi subripiat quorumdam prava voluntas,
Qui sua forte volunt, nec tua, nec Domini.
Roma caput mundi, primi quoque culmen honoris,
In qua gazarum munera sancta latent;
Quae modo disrupto plangit sua viscera foetu,
Per te sanet saucia membra cito,
Ut pater et populus concordi pace regantur,
Ut mens una fiat, quos habet una fides,
Quos genuit Christo, Christi confessus amorem,
(0783D)Claviger aetherius Petrus in orbe pius:
Ne turbata fluat per mundum fluminis unda,
Unde solebat aqua pura manare prius.
Plurima nempe tibi sunt emendanda per orbem
O rex, o rector, o decus Ecclesiae!
Simoniaca quidem pululat male pestis in orbe;
Muneribus dantur mystica dona Dei,
Quae Deus aeternus cunctis impendere gratis
Jusserat, ut gratis accipit ipse dator.
Stat quoque judicium causae sub munere dantis,
Sportula justitiam vertit in ore senis;
(0784A)Muneribusque datis veniunt ad pocula testes,
Impia jam purgat ebrietasque reum;
Opprimit et miseros quorumdam saeva potestas,
Impleat ut saccos dives ab ore suos.
Impune discurrunt facientes furta latrones,
Ultores scelerum sunt etiam socii.
Talia compescat tua, rex, veneranda potestas;
Rectorem regni te Deus instituit.
Grex est quippe tuus populus, tu pastor ovilis
Nobilis, egregii, magnus in orbe pater.
Ut tua nobilitas, sic et sapientia cunctis
Praecellat, virtus, laus, honor atque decus.
Ad te respiciunt famulorum vota tuorum,
Quid tua exspectantes mens pia praecipiat.
Ipsa caput mundi spectat te Roma patronum,
(0784B)Cum Patre et populo, pacis amore pio -
Quos revocare quidem studeat tua sancta voluntas
Ad pacis donum, per pia verba Dei
Erige subjectos, et jam depone superbos,
Ut pax et pietas regnet ubique sacra.
Pastor apostolicus, jam primus in orbe sacerdos,
Per te cum populo gaudeat ipse Pater:
Rector et Ecclesiae per te, rex, rite regatur;
Et te magnipotens dextra regat Domini,
Ut felix vivas, lato regnator in orbe,
Proficiens facias cuncta Deo placita.
Angelus aetheria veniens coelestis ab arce,
Qui tecum maneat, nocte dieque simul,
Prospere qui semper te, rex, deducat euntem,
Et redeuntis iter protegat atque regat.
(0784C)230 Ut te suscipiat victorem Francia gaudens,
Obvia palmatis et manibus veniat.
Hoc tribuat Christus mundi mitissimus auctor,
Ut veniens venias, David amate, cito.
Hoc mihi cunctipotens donet clementia Christi,
Ut videam faciem laetus in orbe tuam.
O pater, o pastor, rector, spes alma tuorum,
Sit tibi vita, salus, sit sine fine, vale!
CCXXXII bis. Ad eumdem.
Surge, meo domno dulces fac, fistula, versus.
David amat versus, surge, et fac, fistula, versus.
David amat vates, vatorum est gloria David,
Quapropter, vates, cuncti concurrite in unum,
(0784D)Atque meo David dulces cantate camenas.
David amat vates, etc., ut supra.
Dulcis amor David inspirat corda canentum,
Cordibus in nostris faciat amor ipsius odas.
Vatis Homerus amat David, fac, fistula, versus.
David amat vates, etc., ut supra.
Inclyta dulcisono taceas ne tibia plectro,
Nomen in ore tuo resonet per carmina David,
Illius atque tuum repleat dilectio pectus.
David amat vates, etc., ut supra.
David amat veterum sacratos noscere sensus,
(0785A)Divitiasque senum gnaro percurrere corde,
Scrutarique sacrae gestit secreta sophiae.
David amat vates, etc., ut supra.
David habere cupit sapientes mente magistros,
Ad decus, ad laudem cujuscunque artis in aula.
Ut veterum renovet studiosa mente sophiam.
David amat vates, etc., ut supra.
Fundamenta super petram quoque ponit in altum,
Ut domus alma Deo maneat firmissima Christo.
Felix sic lapides posuit. . . dextera primum
Inclyta celsithrono fierent ut templa Tonanti.
Auxilietur opus Christi clementia sanctum!
Auxilientur opus coelestes, quaeso, ministri,
Sanctorumque simul numerus, precor, adjuvet illud.
David amat Christum, Christus est gloria David.
(0785B)Surge, meis charis dulces fac, fistula, versus.
Inclyte cur taceam juvenis te, Carle, camenis?
Tu quoque magnorum sobolis condigna parentum;
Tu decus es aulae, regni spes, indolis almae.
Quapropter laudat omnis te fistula vatum.
Surge, meis charis, etc., ut supra.
Tu quoque sacra Deo virgo, soror inclyta David,
Carmine perpetuo nostro jam, Gisla, valeto.
Te, scio, sponsus amat coelorum gloria Christus,
Nam cui tu soli semper tua membra dicasti.
Surge, meis charis, etc., ut supra.
Rotthrud carmen amat, mentis clarissima virgo.
Virgo decora satis, et moribus inclyta virgo.
Curre per albentes campos, et collige flores
Ex veterum pratis pulchram tibi pande coronam.
(0785C)Surge, meis charis, etc., ut supra.
Virginis egregiae Bertae nunc dicite laudes,
Pierides, mecum, placeant cui carmina nostra
Carminibus Musarum. . . digna puella est.
Surge meis charis, etc., ut supra.
Tibia vos laudet pariter nunc nostra, puellae,
Praefragiles annis, maturae in moribus almis,
Praepulchram speciem vitae jam vicit honestas.
Surge, meis charis, etc., ut supra.
Cur te non memorem, magnae Primicerius aulae,
Aaron quippe prius magnus sub Mose sacerdos
In te nunc nostrum subito reviviscit in aula.
Tu portas Effoth, sacrum altaribus ignem,
Ore poli clavem portas manibusque capellae.
Tu populum precibus defendis semper ab hoste.
(0785D)Surge, meis charis, etc., ut supra.
Thirsis amat versus, dicamus carmina Thirsin,
Ardua quippe fides canuto vertice fulget.
Fulget amor Thirsin quapropter pectore nostro.
Alma fides Thirsin faciet quoque Davide charum.
Surge, meis charis, etc., ut supra.
Vidus [madidus] imbrifero veniet de monte Menalce
(0786A)Ut legat hos versus aulae condignus amore:
Dignus amor rutilat vato in corde Menalce.
Surge, meis charis, etc., ut supra.
Chartula curre modo per sacra palatia David,
Atque humili cunctis charis fer voce salutem,
Basia dans dulci molimine semper amicis,
Atque mei David pedibus prostrata camenas
Mox expande tuas, decies dic mille salutes,
Atque pedum digitis da basia dulcia sacris.
Sic te verte meis [charis] proferre salutem,
Atque puellarum cameras percurre canendo,
Et pete castra. . . primo clarissima Juli,
Et dic multimodas juveni per carmina laudes:
Et sic ad sacram citius tunc curre capellam,
Pacificam utque feras cunctis in ore salutem.
(0786B)Et quicunque tibi occurrat per strata fidelis,
Vir, pater aut frater forsan, juvenesque senesque,
Semper in ore feras sacratam pacis olivam.
Dic: Homerus amat vestram per saecla salutem:
Vos Deus omnipotens semper conservet ubique,
Te quoque Christus, David, conservet in aevum.
David, amor noster, David super omnia charus,
David amat vates, vatorum est gloria David.
David amat Christum, Christus est gloria David.
Post haec charta cito hortos percurris amoenos,
Cum pueris quam jam habitare solebat Homerus.
Cerne salutiferos pulchro de gramine flores,
Si bene se eant, crescant si germine laeto.
Si non hostis edax inimico pollice rumpat.
Undique cingantur firmissime sepibus illi.
(0786C)Si domus, et pueri vigeant, si tecta domorum,
Laeta Deo laudes facies, si prospera cuncta
Invenies, et dic pueris: servate fideles
Castra, precor, veniat ad vos dum vatis Homerus;
Ne vel flamma vorax, vel fur devastet in istis
Jam septis quidquam, summo miserante Tonante.
Vosque valete, mei pueri, pia chara poetae,
Et portate meo dulci mea carmina David.
David amat vates, et reliqua ut supra.
David amat Christum, ut supra.
CCXXXIII. Querelae ob negatum hospitium ad eumdem.
(0786D)Nix ruit e coelo, gelidus simul irruit imber,
Non fuit Albino, specta paulisper in urbe
Qui cum dixisset, donec pertranseat imber,
Et calido pectus paradi fronte refirma.
Tristis abit senior jejuno ventre poeta;
Et pueri tristes planxerunt carmine Flaccum.
Frigida quapropter taceat sibi fistula carmen;
Has tantum paucas balbutiat ore camenas:
Carmina non curat David, nec Delia curat.
(0787A)Dum redeunt iterum calidi bona tempora Phoebi,
Mox pristina redit virtus in carmine Flacco,
Tunc ruet in David Musarum laetior odis:
Nunc pax, vita salus David, tunc praelia Musis.
CCXXXIV. Ad filiam forte Caroli Magni.
Nec tu quippe tuum curasti, filia, Flaccum:
Vester abit toto tremulus, en corpore vates,
Virgilii resonans tacito vix carmine versum:
Me circum validus ventus, nix, undique nimbus.
Hanc tamen injuriam poteris purgare precando.
Si Regenberctum possit servire magistrum,
Serva, sic vestro patrono et praesule magno
Viribus et manibus, securi, trulaque, palaque
Caetera turba sui populum mox pergat in hostem,
(0787B)Ille operi insistat canuto vertice tantum,
Haec rogo perficiens valeas, mea Delia, semper.
CCXXXV. Ad eamdem.
Quae cupis, ut veniat, venias nec charta caveto,
Ne musas mergat sospita dira tuas.
Dum Moses pelagus virgae divisit in ictu,
Dic semel aut bis si percutit ipse sinum.
Munera muneribus David superaddidit Albin
Munera muneribus Christus superaddat et illi:
Carmina carminibus binas superaddat et illi:
Omnia dona bonus semper Deus augeat illi;
Et te florentem faciat, mea filia, donis:
Atque mei David sobolis charissima donis
(0787C)Floreat aeternis: cuncti florete fideles.
Jam salvete, valete, vigete et avete, valete!
CCXXXVI. Vota pro familia regia.
Delia doctisono se grammatica plectro
Floreat ut studiis pectus ubique tuum.
Vita salus cunctis, Domino donante, puellis,
Perpetuumque in tempora longa fiat.
Felix quippe Pater, flores qui germine tales
Egregiis mundi progenuit titulis.
Dextra Patris summi natas, natosque, patremque
Conservet pariter, protegat atque regat.
CCXXXVII. Allocutio ad Musas in gratiam regalis pueri .
(0787D)Pergite, Pierides, musali pollice flores
Carpere, qui liquidis crescunt prope fontibus amuis:
Regali ut juveni faciatis serta salutis.
Ut variis totus fulget virtutibus ille,
Nobilitate cluens, laudabilis orbe, paterna;
Sic vos florigeri decurrite prata decoris:
Vertice Castalidum juvenali et pangite stemma,
Fulgeat in roseo vertex virtutis honore.
Illic et sophiae clarescat lilia condens.
(0788A)Justitiae violis variet per tempora fulgor,
Et crocea rutilet verecunda modestia vultu.
Talibus his juvenem sertis ornate, Camenae.
Ecce tuas aures, juvenum clarissime, donis,
Versifico volui pauxillum tangere plectro,
Et tibi perpetuam Musis mandare salutem.
Florigeris utinam vigeas per saecula sceptris,
Atque Deo junctus teneas coelestia regna.
CCXXXVIII. De Richbodone ad Angilbertum.
Obtulit altithrono parvus munuscula servus
Richbodo, quae cernis, lector, in aede sacra,
Ob scelerum veniam, ob vitae coelestis amorem;
Pro quo quisque legas, funde preces Domino:
Pro te, proque tuis quas fundes, frater amate,
(0788B)Ad haec, dum venias, limina sacra domus,
Christus ab aetherea clemens exaudiat arce,
Te faciens, lector, corde redire domum.
Te rogo, sancte Pater, supplex per carmina nostra
Sis memor et nostri, te, rogo, sancte Pater -
Dulcis Homere, precor, Flacci memor esto poetae,
Sis memor ut Samuel, dulcis Homere, precor.
Auxiliare senem nostros, rogo, tu per amicos,
Est locus insenos auxiliare senem
Est mihi certa fides de te, charissime frater,
Cum Christo et sanctis sit tibi certa salus.
Pro mundo moriens hic mundi vita pependit,
Abluit omne hujus sanguinis unda nefas:
Dum caput inclines mundum super erigit astra,
Et mirum saeclis, mors tua vita fuit.
(0788C)Agnus ab hoste sacer, populum qui per mare duxit,
Nunc melius mundum salvat ab hoste suum.
Aeneus en serpens, populi qui vulnera sanat,
Nunc tu peccator aspice mente pia.
CCXXXVIII bis. Flaccus ad Homerum [Angilbertum ].
Dum suetas soleat Cycnus servare camenas,
Cuculus et proprios novit habere sonos.
Dum mare, dum fontes, proprium dum sidera cursum
Quaeque suum servant, sub moderante Deo,
Carmina cur taceat subito sua Flaccus Homero,
Filius atque patri cur taceat subito?
Heu, cur muta silent ora jam vocis egena,
Mellifluos quondam quae cecinere sonos?
Nos venerandus amor pacis per foedera junxit,
(0788D)Quem pax nostra Deus perficiat, vegetet.
Pacificos Deus in numerum sibi prolis adoptat,
Quisquis amat pacem, est filius ipse Dei.
Rancor amarus abi, redeas concordia dulcis,
Hic fugiens pereat, illa tenens maneat.
O tu dulcis amor, qua te nunc parte requiram,
Cum [ F., Num] natus proprium possit odisse patrem.
(0789A)Sed citius redeat, odium qui pellere possit,
Jungatur patri natus et ipse suo.
Carmina tunc poterit jam dulcia Flaccus Homero
Pangere versifica, qui modo pauca canet.
Christus ab alto Deus nostrum conjungat amorem,
Tu, nate, valeas, dulcis Homere meus.
CCXXXIX. Ad Paulinum patriarcham Aquileiensem.
Tinge tuos calamos, charitas, in gurgite Christi,
Atque meum pectus imple coelestibus odis,
Ut dignas valeam Paulino dicere grates,
Mellifluis nostras musis qui impleverat aures,
Et memor unanimi longum post tempus amici
231 Carminibus sacris repetens: Albine, valeto.
Quam festiva dies fuerat, cum pagina nobis
(0789B)Laeta fuit titulis optatae inscripta salutis!
Omnia dicta mihi charitatis melle manabant.
Quo se divertit laetus relegentis ocellus,
Cernit ubique suae semper nova gaudia mentis;
Maxime jam gaudens in prosperitate paterna,
Quem Deus aeterno conservet tempore sanum.
O lux Ausoniae, patriae decus, inclytus auctor,
Justitiae cultor, sacrae pietatis amator,
Te mea mens ardet sacris constricta catenis,
Diligit, exquirit, complectitur, attrahit, ambit;
Pectoris aeterna secumque recondet in arca.
CCXL. Ad eumdem Paulinum.
Hic Paulinus ovans toto requiescat in aevo,
Hocque cubile pater dignus dignetur habere.
(0789C)Invidus hoc templum nunquam pertranseat hostis,
Ne charos animis subito disjungat amicos,
Quos Christi charitas charos conjunxit amicos.
CCXLI. Ad eumdem.
O Pauline Pater, pastor, patriarcha, sacerdos,
Vitae pars melior, nostrae pars inclyta vitae!
Sis memor Albini sacris altaribus astans,
Et dulces inter lacrymas, super ora fluentes,
Dic: Miserere Deus nostro clementer amico,
Criminibusque suis veniam largire benignus,
Ut te cum sanctis liceat laudare per aevum.
Omnipotens Patris virtus, sapientia Christus,
Obsecro te supplex toto de pectore pauper;
(0789D)Ut tua conservet Paulinum dextera semper,
Protegat, atque regat, virtutum floribus ornet.
(0790A)Tuque Maria, Dei Genitrix, sanctissima Virgo,
Prospera cuncta meo Paulino posce, precamur,
Ut vigeat, valeat Christi repletus amore.
Vos quoque, chara simul sanctorum turba Tonanti.
Qui bibulas proni monitis coelestibus aures,
Ecclesiae Patres, habuistis semper apertas,
Et nunc cum Christo coelestia regna tenetis;
Fundite proque mei Paulini, posco, salute
Cum pietate preces summo super omnia regi.
Ut vigeat, valeat Christi praecepta secutus.
Et vos Ecclesiae [sanctae] sanctissima proles
In commune precor prostrato corpore terris
[Utque mei curam Paulini habeatis in aevum],
Illius et vitam precibus commendite Christo,
Ut vigeat, valeat longaevo tempore sanus.
(0790B)Angelici faciem coetus qui cernitis almam
Perpetui Patris coelesti in culmine semper,
Expansis manibus humili sed pectore posco,
Vos quoque Paulinum precibus defendite vestris,
Ut gaudens regnet, vestro sociatus honori,
Aeternisque Dei vobiscum laudibus adsit,
Regna beata tenens, felix sine fine, polorum.
Hos rogo versiculos habeas, Pater optime, tecum,
Ut tua mens memoret laeto pro carmine natum
Sit tibi Christus amor, virtus, decus, omnia Christus,
Sit via, vita, salus, spes et laus, gloria perpes,
Semper in ore sonet, maneatque in pectore semper,
Ut tibi cum sanctis tribuat coelestia regna:
Qua memor esto tui nati, te posce per illum,
Qui te perpetuam coeli deducat in aulam.
(0790C)Et nunc et semper, mi mi Pauline, valeto.
Carminis hic finem lacrymis faciemus obortis
Sed nunquam sacri finem faciemus amoris.
CCXLII. Ad eumdem.
Fer festina Patri Paulino charta salutem,
Dic, Pauline Pater, dulcis amice, vale.
Janua parva quidem, et parvus habitator in aede est,
Non spernas nardum, lector, in corpore parvum,
Jam redolet nardus spicato gramine multum.
Me lapis egregium portat tibi corpore parvo.
Parva quidem res est oculorum, cerne, pupilla;
Sed regit imperio vivacis corporis actus:
Sic regit ipse demum totam sibi Nardulus istam,
(0790D)Nardulo, dic lector pergens, tu parvule, salve.
CCXLIII. Ad Theophylactum .
(0791A)
Theophylacte Pater, sophiae tu doctor honestus,
Laudibus egregiis clarus in orbe procul.
In regno magnus, clarus in orbe videris:
Dona tui cordis sunt nova, vel vetera.
Urbs, caput orbis, habet te maxima Roma magistrum,
Verba salutis habes semper in ore tuo.
Omnibus es mitis sancta pietate magistra,
Quae solet egregium cor habitare tuum.
232 In qua meque, precor, gremio charitatis amicum,
Sim licet ignotus, suscipe, sancte, tibi,
Nam Scriptura canit vero paradigmata sancta
Carmine, quae laudes concelebrat sophiae.
(0791B)Sic [novus] ut mustum tecum veterascet amicus,
Sic hodie dulce bibis, dulcis amicus erit.
Dixerat et Paulus, doctor clarissimus orbis,
Cuncta probate prius, quaeque tenete bona.
Obsecro te supplex animo, me spernere noli,
Sed solita fratrem me pietate proba.
Larga quidem charitas Christi solet esse per orbem,
In gremium multos congregat illa suum.
Qui in charitate manet, portat in pectore Christum,
Vera quidem charitas est Deus omnipotens.
Qui prodesse potest, non est spernendus amicus;
Vel prodesse valet, alter amicus ei.
Profuit ut Christus jam vulnera dira gementi,
In curam nummos protulit atque duos.
Hac pietate, precor, me tu tibi suscipe fratrem,
(0791C)In Christo fratres gratia nos genuit.
[Inclyta nos fratres una fides genuit].
Suadeo quippe tibi, doctor clarissime mundi,
Ut doctrina sacro currat ab ore tuo.
Chartula scribatur vitae, mittatur ubique,
Praetitulata pio nomine apostolico.
Sic tua laus crescit; merces sic magna manebit
Pastori summo sedis apostolicae.
Cujus amore pio commenda me, rogo, frater
Commendet Christo ut me pater ore suo.
Vos pariter patres semper sine fine valete,
Dextera vos Christi protegat atque regat.
CCXLIV. Ad Aquilam (Arnonem) episcopum Salisburgensem.
(0791D)Per montes, campos Aquilam, mea chartula, quaere,
Pontificem magni nominis et meriti;
(0792A)Inventum ut valeat, milleno carmine canta,
Albini officio dic vale perpetuum.
Dic: Memor esto tui semper, Pater alme, magistri,
In precibus sacris, per loca sancta Patrum.
Dic quoque, dic supplex, dic, quaeso, sancte sacerdos
Justitiam sequere semper in ore tuo.
Non tibi blanditiae saecli non vana voluptas,
Non timor aut terror cordis in antra cadat:
Plena salutiferi sed jam fiducia verbi
Possideat plenum pectus amore Dei.
Judicium promat justum tua lingua, sacerdos,
Ut Christo placeat, quidquid in ore sonas.
Spiritus e coelo veniens tua pectora, praesul,
Laetificet, habitet, sanctificet, repleat.
Plus aeterna Dei Christi est metuenda potestas,
(0792B)Quam terrena quidem, quae velut umbra volat.
Omnipotens judex, justis qui praemia praestat,
Det tibi verba piae pacis in ore tuo.
Tempora sunt nimium variis nunc plena periclis,
Quae quondam sancti praececinere Patres.
Aetates hominum, mores mutantur et actus,
Utque momenta quidem, vita cito fugiet.
Nec redit ipsa dies, mensis, nox, hora vel annus,
Sed fugiens fugiet, fontis ut unda fluens.
Tristia se laetis immiscent tempora nostris;
Utque vices faciunt noxque diesque suas,
Gaudia jam veniunt, veniunt et tristia statim:
Non est qui fuerat, transiet omnis homo.
O Pater, idcirco facies, dum tempus habebis,
Mente, manu, lingua, quaeque Deo placeant.
(0792C)Ore sonet Christi laudes et vera loquatur,
Et totum redolet pectus amore Dei.
Totius atque bonis instent jam corporis actus,
Membra simul placitis nocte dieque Deo.
Ut totus placeas magno tu judice Christo,
Ut te conservet semper ubique Deus.
Posco, memento tui, praesul praeclare, magistri,
In precibus, lacrymis per loca sancta sacris
Ut veniam mitis praestet cui Christus ab arce,
Quae gessit scelerum vita nefanda, precor.
Tu sine fine vale, pastor, patriarcha, sacerdos,
Sit tibi Christus amor, lux, via, vita, salus!
CCXLIV bis. Ad Aquilam.
(0792D)Tingue semel calamum charitas in gurgite Christi
Fac paucos Aquilae versiculosque meo:
(0793A)Cujus amore calent Patris praecordia tota,
Omnibus atque horis nomen in ore sonat.
Cui Deus aeternum tribuat per saecula salve,
Protegat, exaltet, fructificet, vegetet.
Quem mea mens ardet sacris religata catenis,
Ambit et exquirit, diligit et memorat.
Tertius Albinus vobis jungatur amicus,
Et lacrymas resonet inter in ore sacras.
Quippe triplex funis facile non rumpitur unquam,
Sic quoque tres inter firma viget charitas.
Tres ubi sunt pariter collecti in nomine Christi,
His astat medius Christus et ipse pius.
Hoc memorate, viri, totumque valete per aevum,
Vos videam laetos mox, miserante Deo.
Corporis et capitis omnes tunc certe capilli
(0793B)Pierio plectro carmina laeta canant.
Orpheus aut Linus, nec me Maro vincit in odis
Dum manibus cingam pectora vestra meis.
CCXLV. Ad quemdam episcopum.
Incolumem Christus, charissime, te mihi, praesul,
Conservet mitis semper ubique, precor
Tu mihi dulcis amor, cordis tu carmen in ore,
Tu memor esto mei, tu sine fine vale!
CCXLVI. Ad quemdam episcopum.
Nulla manus discingui . . . . . ni tua praesul
Salve pater sancte, et lege tu feliciter illam
Succinctum solvat, cupiat qui abscondita scire,
(0793C)Nulla tamen dextra ni tua, sancte Pater.
CCXLVII. Ad Macarium episcopum .
Haec tibi, Macari, devovi munera pastor,
Cum Christo et sanctis tu sine fine vale!
Sis memor Albini, memoret te gratia Christi,
Et tu nigre meus, candidus esto Dei.
Cur, mi nigre, taces, de te nunc nescio quid . . .
Aut tamen ecce tibi sit Deus omnis amor
Sit tibi et potus dippeus rex, vita salusque,
Laus cujus resonet semper in ore tuo.
Ut tibi mandavi, Bergenses instrue nostros,
Et tecum discat, qui tibi perplaceat.
233 Haec praecepta decem, vobis quae chartula cantat.
(0793D)Nocte dieque pio corde tenete, precor
Saepius et nosmet memorantes dicite, quaeso
Pauperis Albini, Christe, memento tui.
CCXLVIII. Ad quemdam episcopum.
(0794A)
Praesul amate, precor, hac tu diverte, viator,
Sis memor Albini ut praesul, amate precor.
O mea chara domus, habitatio dulcis, amata,
Sis felix semper, o mea chara domus.
Sophia sancta Patrum tectis servatur in istis,
In te discatur sophia sancta Patrum.
Tu valeas, vigeas donis [his] inclyta semper,
In sophiae cultu tu valeas, vigeas.
Rustica turba tuo habitet sub tegmine nunquam;
Sit procul e tecto rustica turba tuo.
Protegat atque regat Christi te gratia semper,
Cum sociis pariter, protegat atque regat.
CCXLIX. Ad eumdem fortassis.
(0794B)
Praesul amate, precor, pergat haec chartula tecum,
Sis memor ut Patris, praesul amate, precor.
Tu mihi dulcis amor, fili per saecula salve,
Christus in aeternum sit tibi dulcis amor.
Semper in ore tuo resonent pia verba salutis,
Laus Christo resonet semper in ore tuo.
Pectore, mente, manu miseris solatia praesta,
Semper ama Christum, pectore, mente, manu.
Omnibus esto pater, pastor, patriarcha, sacerdos,
Pauperibus, miseris, omnibus esto pater.
Sis decus Ecclesiae, cunctis et forma salutis
Et caput et custos, sis decus Ecclesiae.
Gratia summa Dei tecum comitetur ubique,
Augeat et meritis gratia summa Dei.
(0794C)Dic rogo perpetuum pueris, puer inclyte, salve
Albine quoque vale dic, rogo, perpetuum.
Laeta dies veniat nobis, sub nomine nostro,
Aeterna et vobis laeta dies veniat.
Sit tibi cura mei, curet te Christus ubique,
Est mihi cura tui, sit tibi cura mei.
CCL. Ad Maurum.
Has tibi, sancte puer Benedicti Maure camenas
Albinus vates versiculis cecinit:
Valde optans animo tibi prospera cuncta fideli,
Ut felix vivas semper ubique Deo.
Pro quo funde preces solita pietate Tonanti
Conservet famulum ut Christus ab hoste suum.
CCLI. Ad quemdam amicum.
(0794D)
Tu quoque non meritis, crispis sed calve capillis,
Ut valeas, vigeas tempus in omne, precor.
(0795A)Dum lacrymas Domino Benedicti fundis in aula,
Sis memor Albini, dulcis amice, tui.
CCLII. Ad alterum amicum.
Tu quoque, Nave, vale, major tibi mente fideli,
Inter sacra precor, verba memento mei.
Parvula nilque nocent librorum membra ministra,
Si mens alta petit grandis amore Dei.
CCLIII. Ad plures amicos.
Vosque valete, viri fratres, Patresque fideles,
Vos Deus omnipotens protegat atque regat.
Vos mandata Patrum tota virtute priorum.
Conservate, precor, pectore, mente, manu.
Obsecro meque piis precibus commendate Christo
(0795B)Ut scelerum veniam donet ubique mihi.
CCLIV. Ad sanctum Benedictum.
O Benedicte, vale, monachorum maxime pastor,
Quos generas verbis, hos rege jam precibus.
Judicis ante thronum doctorum quisque cohortes
Deducet proprias, quas genuit Domino:
Tunc quoque tu monachos deduxeris ante tribunal
Celsithroni regis, almipater, proprios.
Auxiliare tuis precibus quapropter ubique:
Grex numero crescat, pastor amate, tuus.
Jam gregis ex numero pastoris gloria crescit,
Conserva meritis ecce, tuos famulos.
CCLV. Ad quemdam amicum.
(0795C)
Pectus amor nostrum penetravit flamma . . . . .
Atque calore novo semper inardet amor.
Nec mare, nec tellus, montes nec silva vel alpes
Huic obstare queunt, aut inhibere viam:
Quo minus, alme Pater, semper tua viscera lingat,
Vel lacrymis lavet pectus, amate, tuum.
Cur tu dulcis amor fletus generabis amaros,
Et de melle pio pocula amara fluunt?
Sic tua jam, mundus, miscentur dulcia amaris,
Adversis variant prospera cuncta cito.
Omnia tristifico mutantur gaudia luctu,
Nil est perpetuum, cuncta perire queunt.
Te modo quapropter fugiamus pectore toto
Tu quoque nos, mundus jam periture, fugis:
(0795D)Deliciasque poli, semperque manentia regna
Quaeramus, toto pectore, mente, manu.
Felix aula poli nunquam disjungit amicum;
Semper habet, quod amat, pectus amore calens.
Huc properare, Pater, precibus rape me, rogo, tecum,
Qua noster nunquam dissociatur amor.
Aspice laetifico gratanter corde, precamur,
Parvula, quae magnus munera misit amor.
Nam duo praemitis laudaverat aera magister,
Quae injecit templi vidua nuda gazis.
(0796A)Omnibus est donis melior dilectio sacra,
Atque fides firma, quae viget atque manet.
Te divina, Pater charissime, dona sequantur,
Praeveniantque simul semper ubique. Vale!
CCLVI. Ad Julium et Luciam.
Te Deus omnipotens conservet semper ubique,
Julius o juvenis, spes amor atque decus!
Lucia vive Deo felix, clarissima virgo,
Semper in aeternum, Lucia virgo, vale.
234 Et mea per versus valeat Mathematica dulces,
Femina verbipotens, tu sine fine vale.
CCLVII. Ad amicum abeuntem.
(0796B)Angelus e coelo veniens comitetur euntes
Semper, abito tuas, dulcis amice, vias.
Te mea mens sequitur, magno cum cordis amore,
Exoptans animo prospera cuncta tibi.
Qui mihi te, frater, Christus concessit amicum,
Conservet sanum Christus ubique mihi:
Efficiens citius pariter natumque, parentem
Congaudere simul prosperitate bona.
Quod modo non vidi te, te, dulcissime frater,
Contestor vere, cor dolet hoc nimium.
Quam prope, nescivi, te nos spectando maneres,
Nunc nisi gaudens non mihi dixit homo.
Me tamen ecce, precor, praesentem semper habeto,
Ut te praesentem semper habebo, Pater.
Sit tibi, sitque mihi praesens Deus omnibus horis,
(0796C)Sit pius et clemens, gloria, vita, salus.
Quos charitate pia terris conjunxit amicos,
Gaudentes pariter jungat in arce poli.
Hos, rogo, versiculos tecum fer, frater amice,
Sis memor Albini ut semper, amice, tui.
Per campos, colles, silvas et flumina pergens,
Semper iter Christus protegat ecce tuum,
Sanctorum precibus semper sine fine valeto,
Et nunc et semper, dulcis amice, vale!
CCLVIII. Ad eumdem fortassis.
Curre viam, frater, angustam, tramite pulchram,
Quae te sub tectis Domini deducat in aulam.
Nec tibi forte pedes coeno sordente respargit,
Nec tibi caeruleus crines infuderit imber.
(0796D)Nec vis ventorum turbat, nec grando procellis:
Nec timor, ut tollant vestes, nec fauce latrones,
Nec leo, nec tigris, . . . . aper ambo visuntur
Vel coluber, regulus, serpens prosternit euntem.
Sed bene securus poteris percurrere stratam.
Laus divina tibi resonet quapropter in ore,
Utque pium placido Christum tu pectore porta:
Ille tuos gressus, sensus, et verba gubernet,
Dux, via, rector, amor tibi sit, protector ubique
Incolumem ducat te, teque reducat euntem.
CCLIX. Ad amicum absentem suspiria.
(0797A)
Dulcis amor lacrymis absentem plangit amicum,
Quem longinqua negat terra videre oculis.
Rara fides hominum charos effecit amicos,
Millia multa cient pectore, solus erit.
Argento melior, fulvo pretiosior auro,
Omnibus et gazis clarior iste nitet.
Quem cupit et quaerit mentis sibi tota voluntas,
Ut habeat, teneat, diligat atque colat.
Iste eris ecce mihi magno conjunctus amore,
Tu requies mentis, tu mihi dulcis amor.
Te Deus aeterno conservet tempore semper,
Tu memor Albini semper ubique vale.
CCLX. Ad Eboracenses Fratres.
(0797B)
Nunc cuculus ramis etiam resonavit in altis;
Florea versicolor pariet nunc germina tellus.
Vinea Bacchiferas tradit de palmite gemmas,
Suscitat et vario nostras modulamine mentes
Indefessa satis rutilis luscinia ruscis.
Et sol signiferi medium transcendit in orbem,
Et Phoebus vicit tenebrarum regna refulgens;
Atque natans ad vos pelagi trans aequora magni,
Albini Patris deportat charta salutem;
Moenibus Euboricae habitans tu sacra juventus.
Fas idcirco, reor, comprendere plectra Maronis,
Somnigeras subito te nunc ex ore camenas,
(0797C)Carminibusque sacris naves implere frenosum.
Talia namque placent vestro quia munera Patri,
Qui nunc egregias regalibus insonat artes
Auribus, et Patrum ducit per prata sequentem,
Praepulchro sophiae regnantem stemmate celsae.
Tu quoque, tu Patri nimium dilecta juventus,
Tu soboles vitae, patriae laus et decus omne,
Aetheriis sophiae feliciter utere donis;
Ut tibi permaneat merces et gloria semper.
Ebrius injiciat vobis neu vincula Bacchus,
Mentibus inscriptas deleat neu noxius artes:
Nec vos Cretensis depellat ab arce salutis
Improbus ille puer, stimulis armatus acutis.
Nec vos luxivagus raptet per inania mundus,
Vortice submergens vitalia pectora nigro:
(0797D)Sed praecepta sacrae memores retinete salutis,
Dulcisono Christum resonantes semper in ore.
Ille cibus, potus, carmen, laus, gloria vobis
Sit, rogo, qui vobis tribuat felicia regna,
Atque suis sanctis jungat per aethera semper.
CCLXI. Ad gentem Gothorum.
(0798A)
Gens sacra Gothorum, sanctus, sine fine valeto,
Electus Domino populus, plebs inclyta salve.
Victricibus gentes vicisti maxime bellis
Quam multas quondam, hostes modo vincite Christi
Per clypeum fidei, per fortia tela salutis.
Auxiliator erit vobis Deus almus ubique,
Si jam firma fides habitat sub pectore vestro,
Atque opus egregium sequitur bona dona fidei.
Has, rogo, litterulas placido percurrite sensu.
Quas modo direxit vobis dilectio sancta.
Prospera cuncta Deus Gothis concedat Olympi,
Omnibus aeterni tribuens bona gaudia regni:
Inque piis precibus memores estote, rogamus
(0798B)Albini semper, scripsit qui talia vobis.
235 Vos Deus omnipotens totum conservet in aevum,
Aeternum tribuens vobis per saecula regnum
CCLXII. Ad filium profugum.
Cur, rogo, nate, tuo patri irasceris amate;
Longius optatum mox modo carpis iter?
Et tu tristis abis, patrem tristemque relinquis
Ut sceleratus: ego judicor ecce reus.
Iratus calido quidquam nec pectore dixi;
Mandavi placida dicere verba tibi.
Utere ceu propriis rebus feliciter illis,
Sunt mea quippe tua, sint tua quaeso mea.
CCLXIII. Ad discipulum.
(0798C)En tuus Albinus, saevis ereptus ab undis,
Venerat, altithrono nunc miserante Deo,
Te cupiens apel-peregrinus-lare camenis
O Corion, Corion! dulcis amice satis.
Quidquid tu volitas per magna palatia regum,
Ut ludens pelago aliger undisono:
Qui sophiae libros primis lac ore sub annis
Suxisti, et labris ubera sacra tuis.
Dum tibi dum major per tempora creverat aetas,
Tunc solidos sueveras sumere corde cibos.
Fortia de gazis veterum et potare Falerna;
Sensibus et fuerant pervia cuncta tuis.
Quidquid ab antiquo invenerunt tempore Patres,
Nobile cuncta tibi pandit et ingenium:
(0798D)Ac divina tuis patuit Scriptura loquelis.
Aedibus in sacris dum tua vox resonat.
Quid tua nunc memorem scholastica carmina vatis,
Qui cunctos poteras tu superare senes.
Viscera tota tibi cecinerunt, atque capilli;
Nunc tua lingua tacet; cur tua lingua tacet?
(0799A)Nec tua lingua valet forsan cantare camenas?
Atque, reor, dormit lingua tibi Corion.
Dormit et ipse meus, Corydon, scholasticus olim,
Sopitus Baccho. Vae tibi, Bacche Pater!
Tu quia tu quaeris sensus subvertere sacros,
Atque meum Corydon ore tacere facis.
Ebrius in tectis Corydon aulensibus errat,
Nec memor Albini, nec memor ipse sui.
Obvia non misit venienti carmina Patri,
Ut canerent salve: tu tamen, ecce, vale!
Rusticus est Corydon, dixit hoc forte propheta
Virgilius quondam, rusticus est Corydon.
Dixerat ast alter melius sed Naso poeta,
Presbyter est Corydon, sit cui semper ave!
CCLXIV. Ad alium discipulum.
(0799B)
Nunc bipedali
Carmine laudes
Credule dulces
Mi tibi nate
Chare canemus.
Certo valeto!
Semper ubique
Sit tibi Christus
Pax via virtus:
Plenus amore
Illius esto,
Ecce precamur.
Te quoque semper
Protegat ille
Omnibus horis,
Atque momentis;
Ut tibi nullus
Laedere possit.
(0799C)Curva senectus
Certe propinquat,
Signaque vertex
Candida monstrat,
Ultima fata
Forsan adesse:
Esto paratus,
Ecce precamur,
Obvius ire
Omnipotenti,
Pectore gaudens.
Pax tibi semper,
(0799B)Chare fidelis,
Credule nate,
Primus amore,
Atque paterno
Discipulatus
Dulcis amore.
Tuque sophiae
Scrinea sacra,
Arca fidei,
Et tuba vitae,
Praeco salutis,
Primus in aula.
Vox tua plebi
Pandat Olympi
Ostia summa,
Lucisque templum,
Laus ubi Christo
Personet alma.
(0799C)Hoc, rogo, carmen
Ore caneto,
Mente teneto,
Et memor esto
Obsecro Patris;
Sisque beatus
Semper in aevum.
Te comitetur
Gratia Christi,
Gloria coeli,
Perpete vita,
Pax tibi semper.
EPITAPHIA.
CCLXV. Epitaphium Gisleberti episcopi.
Hic Gislebertus praesul requiescit humatus.
(0799D)Corpus terra tegit, spiritus astra petit.
(0800A)Vir pietate potens, humilisque, modestus, honestus,
Devotus nimium pastor, honore Dei.
Hic pius ecclesiam sancti construxit Amandi,
Cunctaque jam renovans claustra monasterii.
CCLXVI. Epitaphium Fuldradi abbatis.
Presbyter egregius valde, et venerabilis abba,
Strenuus actu, opere, pectore, mente pius.
Corpore Fulradus tumulo requiescit in isto,
Notus in orbe procul, noster in orbe Pater.
Inclytus iste sacrae fuerat pastorque capellae,
Hic decus Ecclesiae, promptus in omne bonum.
236 Haec domus alma Dei magno est renovata decore,
Ut cernis, lector, tempore quippe suo.
(0800B)Iste pios Patres magno dilexit amore,
Reliquias quorum haec domus alma tenet.
Credimus idcirco coelo societur ut illis,
In terris quoniam semper amavit eos.
CCLXVII. Epitaphium Maginarii abbatis.
Hic sit sub pedibus tibi, Maginare, magistri
Jam sacra mundanis temporibus requies.
Te pius ille Pater teneris nutrivit ab annis,
Tu quoque successor ejus honoris eras.
Hoc, heu! per parvum rexisti tempus ovile,
Floribus in mediis mors mala te tulerat.
Sed quem Christus amat, illi mors nulla nocebit;
Post mortem melius vivit in arce poli.
Moribus in suis quapropter vivite Christo,
(0800C)Qui legere vultis carmina nostra, precor.
Obsecro meque piis precibus commendite Christo,
Ut merear cives [ Loco civis] urbis adesse Dei.
CCLXVIII. Epitaphium Pauli monachi S. Martini Turonis.
Tu quicunque cupis requies cognoscere fratrum,
Et loca, quo quisque spectat ab arce Deum:
Nomina curre legens lacrymosis scripta camenis,
Perlectisque simul funde preces Domino.
Ut pius omnipotens animas defendat ab hoste,
Felicem tribuens pacis in arce diem.
Et cum pervenies ad haec mea carmina, quaeso,
Dic supplex: Paulo jam miserere Deus!
Et Martine, decus mundi, Pater optime noster,
(0800D)Auxiliare piis, te precor, et precibus.
(0801A)Cujus eram vivus semper devotus amore,
Inque Deo Christo spes mihi sacra fuit.
Paulus eram dictus Martini famulus almi,
Transcursi modicum tempus in orbe meum.
Me primum felix Burgundia matris in alvo
Viderat effusum, et fletibus irriguum.
Mox Martinus amor rapuit me inclytus auctor
Post teneros annos in famulum sibimet.
Perque suos servos venerandos, atque magistros,
Scripturis memet imbuit atque sacris.
Septenas vixi decadas novus hospes in orbe,
Fraterno junctus semper amore fui.
Languidus, aegrotus solvebam debita donec,
Atque artus anima liquerat ipsa suos.
Fraternis fueram manibus mox conditus ista,
(0801B)Hic mihi perpetua est domus et requies;
Omnipotens animas jubeat remeare quousque
Ad cineres iterum, tunc ero Paulus ego.
Nunc fratres animam precibus commendite Christo,
Vosque valete mei semper ubique Deo.
CCLXIX. Epitaphium cujusdam.
Hoc rogo pauxillum veniens subsiste, viator
Et mea scrutare pectore dicta tuo.
Ut tua deque meis cognoscas fata figuris;
Vertitur o! species ut mea sicque tua.
Nunc quod es, fueram, famosus in orbe viator,
Et quod nunc ego sum, tuque futurus eris.
Delicias mundi casso sequebar amore,
Nunc cinis et pulvis, vermibus atque cibus.
(0801C)Quapropter potius animam curare memento
Quam carnem, quoniam haec manet, illa perit.
Cur tibi rura paras, quem parvo cernis in antro
Me sopitum, requies sic tua parva fiet.
Cur Tyrio corpus linas vestirier ostro,
Quod mox esuriens pulvere vermis alet.
Aspice, qui quondam gemmis fulgebat et auro,
Hic jacet in tumulo stercore sordidior.
Ut flores pereunt, vento veniente minaci,
Sic tua namque caro gloria tota fuit.
Tu mihi redde vicem lector, rogo, carminis hujus,
Et dic: da veniam, Christe! tuo misero.
CCLXX. De magni quondam meriti episcopo
Nobilis iste fuit magna de gente sacerdos,
(0801D)Sed magnis multo nobilior meritis.
Vir fuit in populo dictus cognomine . . . .
Moribus egregius . . . peramabilis omni.
Vir fuit iste Dei patiens, moderatus, honestus,
Moribus egregius et in omni strenuus actu;
Corde pius, humilis, mitis, rigidusque superbo,
(0802A)Solator miseris, et inops sibi, dives egenis:
Qui postquam vitae, meritis perfectus, in annis
Bis octena scius complevit lustra sacerdos,
Ter quater et menses, mensis jamjamque Novembris
Idibus octonis coeli migravit ad aulam,
Coetibus angelicis junctus, coelestibus hymnis
Collaudans Christum, semper sine fine beatus.
Qui meritis magnus crescebat honorificusque
Iste erat eximius doctor, praesulque preclarus
Splendescens nostro lucifer ore novus.
Et quos caeca prius populos caligo tenebat,
Irradiat summi luce poli supera.
Vir fuit iste Dei patiens, moderatus, honestus,
Moribus egregius, mitis, et ore pius.
Plurima qui postquam perfecto dona labore
(0802B)Commeruit, Christo perficiente, sibi,
Mox meritis, annis, tota et pietate repletus,
Tranquilla multum in pace quievit ovans.
Spiritus aetheriam laetus migravit ad aulam,
Gaudia cum sanctis jam sine fine tenens.
EPIGRAMMATA ET AENIGMATA.
237 CCLXXI. Vates vivens post mortem.
Vivere post mortem vates vis nosse viator?
Quod legis ecce loquor, vox tua nempe mea est.
CCLXXII. Balneum aquae calidae.
Nudus erat hospes, placeat cui ludere mecum,
Atque fovere meo corpora fonte sua.
Qui piscis quondam gelidis generavit in undis,
(0802C)Nunc calidus homini forte minister erit.
Nunc ligno vehitur, quondam qui ligna vehebat,
In pratis currens, stat piger in domibus.
Dum nudus veniat calidam pius hospes in aulam,
Fontibus ut lavet hic sua membra meis;
Obsecro, ne videat, proprios avertat ocellos,
Contexit primi quod rea dextra patris
Hoc natura docet, hoc et persuasit honestas,
Ut tibi sit facies semper honesta puer.
CCLXXIII. Aenigmata.
Causa necis fueram, tamen et nil nuncupor esse,
Ordine quisque legat recto me, comedet et me,
Me super ille equitet, transverso qui legat ore.
(0802D)Sex mihi litterulae sunt, et praeclara potestas,
Disrumpis nomen medio de tramite totum,
Pars colet una Deum, hominem pars altera signat
Littera tollatur faciet mox quarta venenum.
Est vir jam totus canuto vertice sanus,
Materna effectus prima pereunte figura.
Post primam binae pereunt, erit horrida scrofa.
CCLXXIV. Aenigma aliud.
(0803A)
Presbyter integro celebravit nomine missam.
Littera tollatur, praestat convivia Paschae.
Atque minister erit, tollatur tertia, mensae.
Quartaque tollatur, miscet mala verba venenis.
Fur erit, addatur extremis prima duabus.
Tertia cum prima tollatur littera, mirum!
Decrepita accurrit nixa dolrada per aedes.
CCLXXV. Aliud aenigma .
Tu, qui pergis iter per sacra palatia, lector,
Dic, duo quae moveant totas monosyllaba lites?
Dic, duo quae sanctam rumpant pronomina pacem?
Dic, duo quae faciant pronomina nomina cunctis?
(0803B)Omnia dic quae sunt verbi, quae syllaba finget?
Qualiter et tecum loquitur, qui non fuit unquam?
Haec lege, solve cito, aut taurum persolve poetae.
CCLXXVI. De luscinia.
Quae te detraxeris luscinia ruscis,
Illa meae fuerat invida laetitiae.
Tu mea dulcisonis implesti pectora musis,
Atque animum moestum carmine mellifluo.
Quapropter veniant volucrum simul undique coetus,
Carmine te mecum plangere Pierio.
Spreta colore, tamen fueras non spreta canendo,
Lata sub angusto pectore vox sonuit.
Dulce melos iterans vario modulamine musae,
(0803C)Atque Creatorem semper in ore canens.
Noctibus in furvis nusquam cessavit ab odis
Vox veneranda sacris, o decus atque decor!
Quid mirum, cherubim, seraphim si voce Tonantem
Perpetua laudent, dum tua sic potuit?
Felix o nimium, Dominum nocteque dieque
Qui studio tali semper in ore canit!
Non cibus atque potus (somnus) fuerat tibi dulcior odis,
Alterius volucrum nec sociale jugum.
Hoc natura dedit, naturae et Conditor almus,
Quem tu laudasti vocibus assiduis:
Ut nos instrueres vino somnoque sepultos,
Somnigeram mentis rumpere segnitiem;
Quod tu fecisti, rationis et inscia sensus,
(0803D)Indice natura nobiliore satis:
Sensibus hoc omnes, magna et ratione vigentes
Gessissent aliquod tempus in ore suo!
(0804A)Maxima laudanti merces in saecla manebit
Aeternum regem perpes in arce poli.
CCLXXVII. De Cuculo.
Plangamus cuculum, Daphnin dulcissime, nostrum,
Quem subito rapuit saeva noverca suis.
Plangamus pariter querelosis vocibus illum,
Incipe tu senior, quaeso, Menalca prior.
Heu! cuculus nobis fuerat cantare suetus,
Quae te nunc rapuit hora nefanda tuis?
Heu! cuculus, cuculus, qua te regione reliqui,
Infelix nobis illa dies fuerat:
Omne genus hominum cuculum cum plangat ubique,
Perditus est; cuculus, heu! perit ecce meus!
(0804B)Non pereat cuculus, veniet sub tempore veris,
Et nobis veniens carmina laeta ciet.
Quis scit, si veniat? Timeo est submersus in undis,
Vorticibus raptus, atque necatus aquis.
Heu mihi! si cuculum Bacchus demersit in undis
Qui rapiet juvenes vortice pestifero.
238 Si vivat, redeat, nidosque recurrat ad almos,
Nec corvus cuculum dissecet ungue fero.
Heu! quis te, cuculus, nido rapit ecce paterno?
Heu! rapuit, rapuit, nescio si veniat.
Carmina si curas, cuculus, dum currere possis,
Te Daphnin juvenis optat habere tuus.
Tempus adest veris, cuculus, modo rumpe soporem,
Te cupit et senior atque Menalca pater.
En tandem nostri librorum prata juvenci,
(0804C)Solus abest cuculus, quis, rogo, pascit eum?
Heu! male pascit eum Bacchus, reor, impius ille,
Qui sub cuncta cupit vertere corda male.
Plangite nunc cuculum, cuculum nunc plangite cuncti,
Ille recessit ovans, flens redit ille puto.
Opto tamen flentem cuculum habeamus ut illum,
Et nos plangamus cum cuculo pariter.
Plange tuos casus lacrymis, puer inclyte, plange:
Et casus plangunt viscera tota tuos.
Si non dura silex genuit te, plange, precamur,
Te memorans ipsum plangere forte potes.
Dulcis amor nati cogit deflere parentem,
Natus ab amplexu dum rapitur subito.
Dum frater fratrem germanum perdit amatum,
(0804D)Quid nisi jam faciat semper et ipse fleat?
Tres olim fuimus, junxit quos spiritus unus,
Vix duo nunc pariter, tertius ille fugit.
(0805A)Heu! fugiet, fugiet, planctus quapropter amaru
Nunc nobis restat, charus abit cuculus.
Carmina post illum mittamus, carmina luctus,
Carmina deducunt forte, reor, cuculum.
Sis semper felix utinam, quocunque recedas,
Sis memor et nostri, semper ubique vale!
CCLXXVIII. De gallo fabula.
Dicta vocatur avis proprio cognomine gallus,
Nuntiat haec lucem, terrarum decutit umbras;
Tempora discernit, lumbis succingitur, hujus
Subditus imperio gallinarum regitur grex;
Hunc laudans Deus intellectum dicit habere,
Quippe sub obscuro dirimat qui tempora peplo.
Proh dolor! hunc longe properantem septa viarum
(0805B)Arctarant quondam, dum tentat pabula rostro:
Ergo cibos solus dum quaerens competa lustrat,
Heu jactans, audaxque nimis, multumque superbus
Insidiante lupo excipitur; quo pondere pressus
Protinus hanc evadendi sibi repperit artem:
Saepe meas tua fama, lupe praefortis, ad aures
Venit, et ignoto monuit rumore, quod altum
Vox tibi magna sonum claris concentibus edat;
Nec tantum doleo inviso quod devoror ore,
Quantum quod fraudor liceat ne discere de te
Credere quod licuit. Cujus fera credula vocis,
Oblataeque lupus laudis tumefactus amore,
Infernale aperit guttur, faucesque voraces
Pandit, et immensae reserat penetrale cavernae:
(0805C)Sed celer eripitur lucis praenuntius ales,
Ac saltu volat et ramo citus arboris haeret.
Mox igitur subita jam libertate potitus,
Excelsusque sedens his cantus vocibus edit:
Decipitur merito, frustra quicunque superbit,
Et capitur falsis cariturus laudibus escis,
Ante cibos voces dum spargere tentat inanes.
Respicit haec illos, qui cum sint fabula, nacti
Jure salutis opus, privantur fraudibus atris
Attendendo cavis falsas rumoribus auras.
CCLXXIX. Commendatitia cujusdam fratris.
Qui legat, Alcuinum, dicat, rogo, Christe, tuere.
Vos dilecta cohors patris generosa propago,
Accipite hunc fratrem, misi quem mente benigna.
CCLXXX. De rerum humanarum vicissitudine et clade Lindisfarnensis monasterii.
(0805D)
Postquam primus homo paradisi liquerat hortos,
Et miseras terrae miser adibat opes;
Exsilioque gravi poenas cum prole luebat,
Perfidiae quoniam furta [ F., fata] maligna gerit:
(0806A)Per varios casus mortalis vita cucurrit,
Diversosque dies omnis habebat homo.
Fatali cursu miscentur tristia laetis;
Nulli firma fuit regula laetitiae.
Nemo dies cunctos felices semper habebit,
Nemo sibi semper gaudia certa tenet.
Nil manet aeternum celso sub cardine coeli,
Omnia vertuntur temporibus variis.
Una dies ridet, casus cras altera planget,
Nil fixum faciet tessera laeta tibi.
Prospera conturbat sors tristibus impia semper,
Alternis vicibus ut redit unda maris.
Nunc micat alma dies, veniet nox atra tenebris,
Ver floret gemmis hiems ferit hocque decus.
Sidereum stellis culmen depingitur almis,
(0806B)Quas nubes rapiunt imbriferae subito.
Et sol ipse die media subducitur ardens,
Cum tonat undosi auster de vertice poli.
Saepius excelsos feriunt ut fulgura montes,
Summaque silvarum flamma ferire solet;
Sic major magnis subito saepissime rebus
Eveniet casu forte ruina malo.
Haec exempla dedit periturus et undique mundus,
Divitiis florens, qui perit in pelago.
Voce prophetarum pariter per quatuor orbes,
Jam praedicta vides subruta regna modo.
Nobilis urbs regni et prima potentia regum
Perdidit, o Babylon! Chaldea regna potens.
Egregium bello et magnis te, Persa, triumphis
Obruit, heu! jaculis femina sola suis
(0806C)Victorem mundi medio sors, ecce secundis
Rebus Alexandrum India flore tulit.
Roma caput mundi, mundi decus, aurea Roma,
Nunc remanet tantum saeva ruina tibi.
Gloria Castrensis gladiis aequata remansit,
Lutea pars digitum sola videtur iners.
Quid te sancta canam David (urbs) inclyta regis
In mundo nullis aequiparanda locis?
In te templa Dei, cultus, laus, gloria, virtus,
In te mansit ovans sancta propago Patrum.
239 Dum tua, quis teneat lacrymas, nunc ultima cernit;
Gens inimica Deo jam tua tecta tenet.
Heu! Judaea tuis habitator in urbibus errat
(0806D)Rarus, in antiquis laus tua tota perit.
Nobile jam templum, toto et venerabile in orbe,
Quod Salomon fecit, Chaldea flamma vorat.
Dejicit hoc iterum Romana potentia bellis,
In cineres solvens moenia tecta diu.
Ecce relicta domus Siloe per saecla remansit,
In qua sancta Dei arca potentis erat.
(0807A)Sic fugit omne decus, hominis quod dextera fecit,
Gloria saeclorum sic velut umbra volat.
Ut sitiens liquidas frustra sibi somniat undas,
Sic gazas mundi dives [dites] habebit inops.
Tempora cur tantum lucta longinqua retexam,
Et veterum miseros carmine plango dies?
Dum praesens dies patitur pejora per orbem,
Et misera mundus nunc ditione dolet.
Asia lata gemit paganis pressa catenis,
Quam premit et spoliat gens inimica Deo.
Africa jam servit pars magni tertia mundi
Proh dolor! heu! tota pestiferis dominis.
Hesperiae populus, quondam gens inclyta bellis,
Invisis sceptris servit et ipsa modo.
Quidquid habent pulchri, Domini vel templa decoris,
(0807B)Vastavit, rapuit ethnica dextra sibi.
Hoc generale malum relevet speciale per orbem,
Quod patitur solus quisque, ferat levius.
Jam domus alma Dei, princeps qua corpore pausat
Petrus, apostolica primus in arce Pater;
Perfidiae manibus fertur vastata fuisse,
Dum pretiosa domus impia dextra tulit.
Planxerat Italia Gothorum tempore tuto [ F., tota]
Vastavit templa hostis ubique Dei:
Et natat effusus sanctorum sanguis in aula,
Qua prius almus honor omnipotentis erat.
Hunorum gladios ter ternis senserat annis
Gallia tota, suis exspoliata bonis.
Ecclesias, urbes, vicos, castella, sacratus
Cum populis pariter, ignis edax rapuit.
(0807C)Talia cur, Jesus, fieri permittis in orbe,
Judicio occulto, non ego scire queo.
Alia [Altera] vita tuis servatur in arce polorum,
Qua pax alma viget, praelia nulla fiunt
Aurum flamma probat, justos tentatio mundat,
Purior utque anima sidera celsa petat.
Haec est vita viro justo, tentatio tota,
Auribus cecinit pagina sacra tuis.
Quemque Pater natum puro complectit amore,
Saepius huic tristi dura flagella dabit:
Sic Deus omnipotens sanctos per saeva probavit
Verbera, post reddens praemia laeta polo.
Non vos conturbet, sancti, inconstantia, fratres,
Haec mundana quidem gurgitibus variis.
Sic fuit atque fiet saecli versatilis ordo,
(0807D)Laetitiae nunquam sit cui certa fides.
Qui jacet in lecto, quondam certabat in agris
Cum cervis, quoniam fessa senectus adest.
Qui olim Syrano laetus recubabat in ostro
Vix panno veteri frigida membra tegit.
Longa dies oculos atra caligine claudit,
Solivagos atomos quae numerare solet.
Dextera quae gladios, quae fortia tela vibrabat,
Nunc tremit, atque ori porrigit aegre cibum.
Clarior ecce tuba subito vox faucibus haesit,
Auribus appositis murmura lausa ciet.
(0808A)Quid jam plura canam? Marcescit tota juventus,
Jam perit atque cadit corporis omne decus:
Et pellis tantum vacua vix ossibus haeret,
Nec cognoscit homo propria membra senex.
Quod fuit, alter erit; nec erit ipse, quod ipse:
Fur erit ipse suus temporibus variis.
Sic ventura dies mentes mutabit et artus,
Atque utinam melior proficiat meritis!
Quapropter potius coelestia semper amemus,
Et mansura polo, quam peritura solo.
Hic variat tempus, nil non mutabile cernis;
Illic una dies semper erit, quod erit.
Quo tu, quaeso, meus mentem, rogo, dirige lector;
Illic invenies quod cupiet tibi cor.
Qua tua te nunquam fallit spes, advena mundi,
(0808B)Aspicies patriam, quam tuus optat amor.
Invenies veniens illic bona gaudia vitae
Perpetuae, quae tu semper habere potes.
Laetus in aeternum Christo sociabere civeis,
Ille manet semper, tu quoque semper eris.
Quid tu pertristis aurum te perdere plangis?
Est auro melius lucrificare Deum.
Quid species vanas lacrymosis, nate, querelis
Persequeris; haec tu cur peritura cupis?
Talia jam mundi, non Christi luget amator,
Sit, rogo, non aurum, sit tibi Christus amor.
Ad vos, o fratres, vertam, mea cura, camenas,
Alloquar et paucis vos modo versiculis.
Vos regale genus, soboles veneranda parentum
Sanctorum, qui vos jam genuere Deo.
(0808C)Illorum bibulas meritis coelestibus aures
Nunc adhibete pio pectore, mente, manu.
Ut sanctum precibus conservet semper ovile,
Pectore concordi quod statuere Deo.
Horrida non frangat vestras tentatio mentes,
Impia quam vobis gessit iniqua manus.
Sed magis ad studium vitae melioris abundet,
Incitet et mentes semper adesse Deo,
Erigit allisos, qui vulnerat atque medetur:
Qui ferit atque sanat, conterit atque levat.
Nocte dieque simul precibus insistite sanctis,
Ut vos conservet Jesus ubique pius.
Et si quae placeant concordi addiscite corde,
Atque implete manu, quod pia mens cupiat.
(0808D)Sic tandem vobis clypeus descendit ab alto,
Et Domini dextra proteget atque reget.
Vos estote Patrum memores, queis semper ab alto
Venerat auxilium, dante Tonante, pium.
Jam Moyses melius precibus quam exercitus armis,
Extendens palmas praelia sacra regit.
Plurima pro lacrymis sternuntur millia morte
Ezechiae regis pestiferi populi,
Huic quoque ter quinos clemens Deus addidit annos,
Pro prece, quam moriens fundit ab ore Deo;
240 Vobis nota canam, fratres, quae fecerat olim
Ecclesiae nostrae pontificalis apex:
(0809A)Praesulis egregii precibus se flamma retorsit
Ledani quondam, Bebban ab urbe procul.
Composuit precibus Eadbert, minitantia mortem
Flabra, pius praesul vester et ipse Pater.
Magnus et ipse Pater, praesul, pastorque sacerdos
Cudbertus, vestrae jam decus Ecclesiae
Quanta piis precibus, Domino donante, peregit,
Non opus est nostris dicere versiculis;
Dum prius heroicis praeclarus Beda magister
Versibus explicuit inclyta gesta Patris:
Laudibus ac celebrat quem tota Britannia crebris,
Et precibus rogitat se auxiliare piis.
Hi simul atque alii, si si praecepta tenetis,
Illorum [et] fixum est semper amare Deum,
Instanter precibus vestrum tueantur ovile,
(0809B)Hostibus expulsis moenia vestra fovent.
Posteriora vobis meliora prioribus esse
Legistis fratres: sic quoque vestra fient,
Si vos in Dominum speratis pectore, qui post
Jam majora solet verbera dona dare.
At tu, sanctorum Praesul successor avorum
Qui pascis populum, qui loca sancta tenes:
Es magno, ut video, curarum pondere pressus;
Quod tam dira fuit tempore plaga tuo;
Tecum plango tuos casus, charissime frater;
Ora fluunt lacrymis, pectora moesta dolent.
Saepius ingeminans, tanto sub murmure mecum,
Omnibus, heu! quam sit illa dolenda dies,
Qua pagana manus, veniens a finibus orbis,
Navigio subito littora nostra petit;
(0809C)Exspoliansque Patrum veneranda sepulcra duorum;
Nec non foedavit templa dicata Dei.
Atque Dei Christi mundissima vinea Sorech
Vulpinis subito dentibus esca fuit;
Et lapides subito pereunt altaria circum
Quapropter cithara plus gemit ecce mea.
Victima facta fuit, Domino quae ferre solebat
(0810A)Munera; credo, pium munus et ipsa fuit.
Felix ipsa dies illis, si tristia nobis
Pectora fecisset; sic petiere polum;
Et sanctis socii facti sic sanguine sacro,
Qui se sub Christo subjiciunt gladiis.
Hos puto quapropter nobis non esse gemendos,
Quos melior coelo vita sibi rapuit.
Desine quapropter lacrymis hos plangere, praesul,
Quos sibi perpetuo Christus habet socios:
Teque magis facias tota virtute paratum,
Ut quo pervenias tristia nulla fiant.
Inclyta perpetuam praestat patientia vitam,
Ut vox veridica promiserat ipsa Dei.
Fer patienter onus Christi tu triste sacerdos,
Job exempla dabit motor et ipse sibi.
(0810B)Miles et Ecclesiae Paulus per mille triumphos,
Qui sua non doluit vulnera, mente potens.
Quis sine vel miles capiat certamine palmam,
Bella nefanda dabunt praemia magna suis.
Per gladios, mortes, pestes, per tela, per ignes,
Martyrio sancti regna beata petunt.
Stemmate jam gaudet belli, qui stemmate vincit,
Praelia post terrae, regnat in arce poli.
Si quid displicuit Christo jam cuncta videnti,
Moribus in vestris corrigite hoc citius.
Ut pius egregium conservet pastor ovile,
Ne rapidis capiat hoc lupus insidiis.
Non est quippe Deus poenis culpandus in istis,
Sed nostra in melius vita ferenda cito.
Et pia flectenda est precibus clementia nostris,
(0810C)Quatenus a nobis transferat ipse plagas:
Atque suis clemens praestet solatia servis,
Tempora concedens prospera cuncta quibus.
Hymnidicas laeta laudes et mente canamus
Celsithroni cuncti semper ubique simul.
Laus cui, cultus, honor, virtus, benedictio, carmen,
Semper in aeternum, gloria magna Deo.
CCLXXX bis. De Conversione Saxonum.
(0811A)
Quintus erat mundi tristis ab origine limes
Expletus, morbo nimium tabefactus acervo
Quattuor horribilis metas dum torquerit orbis:
Dumque diurna rotans redeuntia saecla redirent,
Quae patribus promissa darent fulgentia regna.
Post capit [coepit] sextus felix se volvere cardo,
Qui meruit tandem praedictum germinis alti
Adventum, antiquis multisque capessere saeclis.
Qui Genitor solio clemens prospexit ab alto
Pompiferum mundum, dura sub morte jacentem,
Et genus humanum, ex limo quod fecerat olim,
In barathri cernens foveam mersisse profundam.
Tunc pater omnipotens, rerum gratissimus auctor,
(0811B)Ille pius sator, superam qui temperat axem,
Progeniem sanctam praecelsa mitis ab arce
Misit, et extemplo cinxit lux aurea mundum
Horrida probrosae dempsit qui crimina mortis,
Et facinus mundi Jordanis lavit in undis,
Signavitque pios pretiosi sanguinis ostro.
Sic quoque fellivomi praedam de fauce chelydri
Abstulit, et quoquidi ( sic ) calidas spoliavit arenas,
Victor ovans rediit, patriam remeavit ad arcem.
Jam septingentos finitos circiter annos
Et septem decies, ni fallor, supra relicti,
Ut tradit septem priscorum calculus index,
Adsunt praesentis defluxu temporis anni.
Quo Carolus nono regnat feliciter anno;
(0811C)In quo Saxonum pravo de sanguine creta
Gens meruit regem summum cognoscere coeli,
Sordida pollutis quae pridem dura sacellis,
Ponebat, rapidis bustim depasta caminis
Rite cruentatas tauros mactabat ad aras.
Et demonum cultus colla inflectendo nefandos,
Suppliciter venerans proceresque Deosque Penates,
Barbarica rabie fluxas grassante medullas,
Pro rerum fortuna plebs miseranda rogabat.
Hoc genus indocile Christo famularier alto
Ignorans, Dominum nam corde credere nolens,
Ob causam nostrae in mundum venisse salutis.
Hanc Carolus princeps gentem, fulgentibus armis
Fortiter adcinctos galeis cristatus acutis,
Arbitris aeterni mira virtute jubatus,
(0811D)Per varios casus domuit, per mille triumphos,
Perque cruoriferos umbos, per tela duelli,
Per vim virtutum, per spicula lita cruore
Contrivit, sibimet gladio vibrante subegit;
Traxit silviculas ad coeli regna phalanges,
Moxque lupos saevos teneros mutavit in agnos:
Raucisonos tinctos furva nigredine corvos
Vertit in albifluas subito jamjamque columbas,
(0812A)Alipedes Griphes subito, Harpyiasque volucres
In placidas convertit aves, dirosque molossos
Transtulit in molli tectas lanugine damas:
Saltigerosque tigres, fulva cervice leones,
Haud secus ut pecual propriore clausit ovili.
Postque salutiferi perfusos rore lavacri,
Sub Patris et Geniti, sancti sub Flaminis almi
Nomine, quo nostrae constat spes unica vitae,
Christicolasque rudes ad coeli sidera misit:
Chrismatibus sacro inunxit baptismate lotos,
Quo jam fumiferas valeant transcendere flammas,
Progeniemque novam Christi perduxit in aulam.
Porro celsithronus judex cum factor Olympi
Venerit, ultricibus mundum damnare favillis,
Et vas pestiferum coelesti fulmine fractis
(0812B)Ad Stygias raptim vincum retruserit umbras,
Fulvereoque globo versutum coxerit anguem,
Quo sine fine dolens picea marciscat in olla,
Cunctorum meritum trilibri tunc lance librando,
Lactea dona bonis, seu tristia jungit amaris,
Principis interea clemens pro munere tanto
Praestet, ut astrigeri potiatur praemia regni;
Dulcia mellifluae degustet pascua vitae:
Pascua, quae noster jam dudum jure Redemptor
Coelicolisque dare proprio promisit ab ore.
CCLXXXI. POEMA DE PONTIFICIBUS ET SANCTIS ECCLESIAE EBORACENSIS. Ex cod. ms. monasterii S. Theodorici prope Rhemos.
(0812C)
241 MONITUM PRAEVIUM.
Auctorem hujus poematis anonymum vocat celeberrimus Mabillonius, qui illud e cod. ms. monasterii S. Theodorici ope D. Christophori Daubin sodalis sui eruit, atque illius fragmentum, omissis iis quae a ven. Beda mutuata sunt, inseruit Act. SS. Bened. saec. III, part. II, pag. 558 et seqq. Inscriptio enim poematis, omisso auctoris nomine, in praefato codice haec erat: Historia Anglica carmine heroico a quodam sapiente facta.
Integrum vero poema postea a Mabillonio acceptum, (0812D)de auctore nihil dubitans, sub nomine Flacci Alcuini edidit Oxoniae 1691 Thomas Gale Hist. Britannicae, Saxonicae, Anglo-Danicae Script. pag. 703 et seqq. « Quamvis enim hujus opusculi vel auctoris illius apud biographos nulla mentio fiat, nesciri tamen auctor ipse se noluit, » inquit laudatus editor in praefatione; « nam versibus 1515, 1530, 1552, bene perpensis, elicies Alcuinum fuisse patrem hujus libelli, ne quid de stylo et temporis consonantia, aliisque indiciis prolixius dissertare necesse habeam. »
(0813A)Eadem pene sententia est viri doctissimi D. Rivet ex congregatione S. Mauri, tom. IV Historiae litterariae Franciae, pag. 333, ubi opinionem Oudini, qui tom. I de Script. Eccles., pag. 1923, auctorem hujus carminis Fridegodum ex ea solum ratione facit, quod praesens poema duriori, quam alia genuina Alcuini, stylo exaratum videatur, ita solide refutat: « Sola styli, inquit, durities haud sufficit ut libellum istum Alcuino deberi quispiam inficietur, nisi eidem plura poemata multo duriora, quae tamen illius esse nemo dubitat, eripere voluerit: nonnullae enim in illo occurrunt elegantiae, quas in aliis nostri poetae carminibus vix reperias. Nihil quoque in hoc opere circa historiam occurrit quod non conveniat aetati Alcuini; plura vero ibi auctor de se narrat, quae plus quam quinquaginta annis prius evenerunt, quam Fridegodus ille, qui primum post medium saeculi sequentis seu IX scripsit, mereri potuerit nomen poetae: quod facile demonstratur ex iis quae noster narrat a versu (0813B)1515, usque ad versum 1595. » Ita solide D. Rivetus.
Et certe postquam ibi poeta noster narrasset, duos fuisse Aelberti episcopi Eboracensis discipulos, qui aedificium, illius mandato coeptum, curarunt, unum Eanbaldum et alterum Alcuinum, ulterius refert quod priori, nimirum Eanbaldo, tradiderit pontificale decus; alteri vero, utique Alcuino, charas super omnia gazas librorum, seu curam bibliothecae: atque hunc ipsum semet esse, qui proprium suum nomen, ut pote veri auctoris, fronti hujus poematis praefixerit. Cujus, inquit versu 1529 (discipuli nimirum, cui cura librorum ab Aelberto commendata fuerat),
Cujus si curas proprium cognoscere nomen,
Fronte sua statim praesentia carmina prodent.
Et haec quidem sola adeo perspicua sunt, ut iisdem bene perpensis nullus dubitandi locus supersit, poema praesens ad beatum Alcuinum tanquam verum auctorem (0813C)pertinere: quae nihilominus hoc quoque ratiocinio, ex aliis hujus poematis narrationibus, ex Alcuini epistolis et ejusdem Vita deducto, confirmari possunt. Etenim auctor poematis se Eboraci natum, nutritum et educatum profitetur. Vers. 16 et seqq.:
. . . Patriae quoniam mens dicere laudes,
Et veteres cunas properat proferre parumper,
Euboricae gratis praeclarae versibus urbis. Vers. 1648 et seqq.:
Haec ego nanta rudis teneris congesta carinis,
Per pelagi fluctus et per vada caeca gubernans,
Euboricae ad portum commercia jure reduxi,
Ut pote quae proprium sibi me nutrivit alumnum,
Imbuit et primis utcunque verenter ab annis, etc.
Id ipsum de se profitetur Alcuinus in epistola 6, quae est ad fratres Eboracensis ecclesiae, ubi ita scribit: « Vos fragiles infantiae meae annos materno fovistis affectu, et lascivum pueritiae tempus pia sustinuistis (0813D)patientia, et paternae castigationis disciplinis ad perfectam viri edocuistis aetatem, et sacrarum eruditione disciplinarum roborastis. »
242 Praeterea auctor poematis discipulus fuit Aelberti episcopi Eboracensis, qui eidem tradidit, vers. 1525:
. . . . . Charas super omnia gazas
Librorum. Et vers. 1532:
Huic sophiae specimen, studium, sedemque, librosque
Undique quos clarus collegerat ante magister.
Has librorum gazas sibi ab eodem Aelberto commissas fuisse Alcuinus apertis verbis declarat in epist. 56, ad Eanbaldum: « Laus, ait, et gloria Domino Deo omnipotenti, qui dies meos in prosperitate bona conservavit, ut in filii mei charissimi exaltatione gauderem . . . qui dignus haberetur dispensator (0814A)esse mysteriorum Christi, et laborare vice mea in ecclesia ubi ego nutritus et eruditus fueram; et praeesse thesauris sapientiae, in quibus me magister meus dilectus Helbrechtus (Aelbertus) archiepiscopus haeredem reliquit. » Concordant quae narrat auctor Vitae, cap. 4, ubi scribit Alcuinum post obitum Hechberti seu Egberti, alium Patrem et magistrum Elcbertum, seu Aelbertum accepisse, sub quo ita eruditione profecit, ut reliquos discipulos sapientia ac virtute praecelleret; quorum tamen propterea in se concitatam invidiam humilitate ac mansuetudine ita fregit, ut eum postea etiam secundum ab Aelberto magistrum habere gauderent.
Ex his igitur argumentis adeo mihi perspicuum esse videtur, poema praesens Alcuini genuinum partum esse, ut etiam neminem futurum esse confidam, cui de ea re dubium relinquatur.
Celeberrimus Mabillonius hanc de Pontificibus Eboracensibus historiam scriptam fuisse circa annum (0814B)785 existimabat: D. Rivet vero, Hist. litter. Franciae tom. IV, pag. 333, illam differri vult ad annum 796, quo nempe obiit Eanbaldus episcopus Eboracensis, de quo ultimo hic agitur; et quatuor annis postquam anno 792 ex Anglia in Galliam rediit Alcuinus: quod ipsum is viro docto insinuare videtur illis verbis vers. 1592 et seq.
. . . Dum quattuor annus
Dividitur vicibus . . . Sed fallitur vir optimus, neque enim Alcuinus ibi quidpiam scribit de obitu Eanbaldi, sed solum de obitu et sepultura Aelberti magistri sui, quem ibi deplorat, et cujus memoria nunquam excidet, inquit,
Dum sol noxque sibi cedunt: dum quattuor annus
Dividitur vicibus, crescunt dum germina terris, etc.
POEMA.
(0814C)Christe Deus, summi virtus, sapientia Patris,
Vita, salus, hominum factor, renovator, amator,
Unica lingua Dei, donorum tu dator alme;
Munera da mentis, fragili da verba poetae;
Irrorans stolidum vivaci flumine pectus,
Ut mea lingua queat de te tua dicere dona.
Te sine nulla valet dignum quid dicere lingua.
Vos quoque suppliciter cives contestor Olympi,
O Sancti, populus fortis, gens diva Tonantis,
Victrices aquilas coeli qui fertis in arcem,
Aethereo regi regalia dona ferentes,
Qui vestri causa sacratum sponte cruorem
Fuderat in terris, ut vos salvaret ab umbris,
Inque Dei Patris secum deduceret aulam;
(0814D)Mecum ferte pedes [ Forte, preces] vestris componite carmen
Hoc precibus: patriae quoniam mens dicere laudes,
Et veteres cunas properat proferre parumper,
Euboricae gratis praeclarae versibus urbis.
Hanc Romana manus muris et turribus altam
Fundavit primo, comites sociosque laborum
Indigenas tantum gentes adhibendo Britannas.
(Nam tunc Romanos fecunda Britannia reges
Sustinuit merito, mundi qui sceptra regebant)
Ut foret emporium terrae commune marisque;
Et fieret ducibus secura potentia regni,
Et decus imperii, terrorque hostilibus armis;Vers. 26.
(0815A)Esset ab extremo venientibus hospita portus
Navibus oceano, longo sua prora remulco
Navita qua properans, ut sistat ab aequore fessus.
Hanc piscosa suis undis interluit Usa [ Angl., Owse],
Florigeros ripis praetendens undique campos.
Collibus et silvis tellus hinc inde decora,
Nobilibusque locis habitatio pulchra, salubris,
Fertilitate sui multos habitura colonos.
Quo variis populis et regnis undique lecti
Spe lucri [ Mab., certatim] veniunt, quaerentes divite terra
Divitias, sedem sibimet, lucrumque, laremque.
Hinc Romana manus, turbatis undique sceptris,
Postquam secessit, cupiens depellere saevos
Hostes, Hesperiae regnum sedemque tueri;
(0815B)Urbis tunc tenuit sceptrum gens pigra Britonum.
Quae fere continuis Pictorum pressa duellis,
Servitii pondus tandem vastata subivit;
Nec valuit propriis patriam defendere scutis,
Vel libertatem gladiis revocare paternam.
Est antiqua, potens, bellis et corpore praestans,
Germaniae populos gens inter et extera regna,
Duritiam propter dicti cognomine Saxi.
Hanc placuit ducibus regni conducere donis,
Ut foret auxilio patriae, pavor hostibus atque.
Ore favet vulgus clamoso mobile statim,
Et bona collaudat patrum consulta suorum,
Atria gazarum rumpunt regalia, genti
Mittere dona parant ignotae, quo magis illa
Annuat, ut placitae feriant sibi foedera pacis.
(0815C)Ast indigna vident tantis exenia votis.
243 Legatos exire jubent, vada salsa carinis
Jam sulcare citis, dulci formidine vota
Ingeminant lacrymis: quoniam sic ipse monebat
Libertatis amor, patriae spes ac redimendae.
Quid jam [ Cod. Rhem. quid tibi] plura canam? Properans exercitus, ecce
Venerat undosi vectus trans aequora ponti,
Subsidium sociis referens, hostemque nefandum
Expulit, et vicit multis per bella triumphis,
Donec Picto ferox timido simul agmine fugit,
Contentus propriis sese defendere in oris;
Haec inter majora dari stipendia poscit
Externus sibimet miles: haec causa duelli
(0815D)In sociam fuerat gentem convertere ferrum,
Et segnem populum patrio depellere regno.
Hoc pietate Dei visum, quod gens scelerata
Ob sua de terris patrum peccata periret,
Intraretque suas populus felicior urbes;
Qui servaturus Domini praecepta fuisset.
Quod fuit affatim factum, donante Tonante.
Jam nova dum crebris viguerunt sceptra triumphis,
Et reges ex se jam coepit habere potentes
Gens ventura Dei. Rexit tunc temporis almusVers. 78.
(0816A)Gregorius praesul, toto venerabilis orbi,
Ecclesiae sedem Romanae, maximus atque
Agrorum Christi cultor, devotus ubique,
Plurima perpetuae dispersit semina vitae.
Vomere nec solum Latios confregerat agros,
Sed bonus atque pius peregrini cultor agelli,
Oceani tumidos ultra sulcavit aratro,
Pectora divini fluctu gentilia verbi
Arida mellifluis perfundens arva fluentis:
De quibus aequorei potus hausere Britanni
Jam sibi perpetuae, Christo donante, salutis.
Eduin interea veterum de germine regum,
Euborica genitus, dominus per cuncta futurus,
Pulsus in exsilium fugit puer invida regna.
Orama gentilis qua viderat ipse supernum,
(0816B)Nocte soporata, solus dum tempore quodam
Anxia corda gerens curis, loca congrua adivit,
Et tacitus sedit sublustri lumine lunae:
Vir stetit ignotus habitu, vultuque repente
Ante oculos juvenis, verbisque affatur amicis:
« Quae te dura coquit, juvenum fortissime, cura?
Rex Deus aeternus coeli qui sidera fecit,
Quae tu pulchra vides solatia dat tibi certa.
Ecce tuam vitam quaerenti servat ab hoste;
Insuper imperium latum tibi terminat undis.
Rex Deus ille tibi totum sit semper in aevum:
Imponensque tuo capiti pro foedere dextram:
Haec tibi, dixit, erunt nostri signacula pacti. »
Nuntius his dictis subito discessit ab illo,
Cui vigor affatim venas decurrit in omnes,
(0816C)Pulsa procul fugiens et desperatio fibras
Liquerat. Eventus venientis dicta probavit
Hospitis: occubuit statim rex ense nefando
Invidus imperii vitae simul illius atque.
Tunc juvenis rediens intravit amabilis urbes
Jam patrias, populi procerumque favore receptus.
Qui mox accipiens sceptri regalis honorem,
Quaesivit propriae genti bona, largus in omnes,
Nec per sceptra ferox, sed de pietate benignus,
Factus amor populi, patriae pater, et decus aulae.
Assiduis superans hostilia castra triumphis,
Imperioque suo gentes superaddidit omnes,
Finibus atque plagis, qua tenditur insula longe.
Jamque jugum regis prona cervice subibant
(0816D)Saxonum populus, Pictus, Scotusque, Britannus.
Interea placida regni dum pace tribunal
Rexerat armipotens, sopitis undique bellis,
Justitiae validis populos frenabat habenis,
Nec rapit arma furor, legum sub pondere pressus,
Ultrices timuit capitis quia quisque secures,
Provida ni toto servaret pectore scita,
Quae posuit populis rector servanda subactis.
Accipit uxorem australi de parte fidelem,
Moribus egregiam, patrumque ab origine claram,Vers. 132.
(0817A)Omnibus et sanctae fidei virtutibus almam.
Cui datur antistes vitae servator honestae,
Nomine Paulinus, civis clarissimus urbis
Romanae, magno meritorum fretus honore,
Qui fuit ore simul verax et pectore prudens,
Justitiae cultor, verus pietatis amator,
Catholicus doctor, coelestia dona ministrans
Gentibus aequoreis, solis ceu lucifer ortum
Praecurrens, tetras tenebrarum discutit umbras,
Atque diem monstrat mundo venisse serenum.
Sic pater ille pius, divino lumine verbi,
Expulit humanis tetricas de cordibus umbras.
Quique die quadam constanti pectore regem
Aggressus retulit signum, quod diximus olim
Nocte sub obscura juvenem vidisse paternis
(0817B)Finibus expulsum, posuitque in vertice dextram.
Territus agnoscens praedictae signa salutis
Rex, solio supplex statim descendit ab alto,
Et ruit ante pedes venerandi antistitis, atque
Omnia nunc faciam, dixit, quaecunque spopondi,
Atque Deum coeli credens venerabor ubique,
Qui mihi concessit vitam, regnique coronam;
Namque erit ille mihi solus Deus omne per aevum.
Sed modo dic nobis sit qualiter ille colendus?
Qui prompto gaudens respondit episcopus ore:
« Foeda procul fugiat primum cultura deorum,
Nec pecorum sanguis falsis plus fumet in aris,
Nec calidis omen fibris perquirat aruspex,
Nec cantus volucrum servet vanissimus augur,
(0817C)Omnia sternantur fundo simulacra deorum. »
Hinc pius antistes fidei mysteria coepit
244 Testificare palam constanter in ordine cunctis,
Donec ipse fidem concepit pectore toto
Rex pius, et populo persuasit credere Christum.
Ecce sacerdotum Caefi tunc temporis auctor,
Errorumque caput fuerat, cui rex ait: « Eia
Arripe tela tibi prius inconsueta sacerdos
Et jaculo celsum primus tu pollue fanum;
Qui fueras scelerum doctor, nunc esto salutis. »
Annuit his dictis senior, paucisque respondit:
« Hactenus incerto mea stamine vita pependit,
Obruit et dubiis animum caligo tenebris,
Exhinc certa sequar, cupiens agnoscere verum,
Aeternumque Deum; vel sistit vita futura;
(0817D)An tormenta malis, maneant an praemia justis. »
His rapuit dextra dictis hastile minaci,
Atque marem conscendit equum non more sueto,
Cui per colla jubae volitant, tumet ardua cervix;
Pectore sublato velox fodit ungula terram,
Impatiensque morae quatiebat morsibus aurum,
Terribilis qualis curvo fit Parthus in arcu
Vel si longa leves vibrat hastilia in auras,
Talis et ipse petit jaculo fastigia fani;
O nimium tanti felix audacia facti!Vers. 186.
(0818A)Polluit ante alios, quas ipse sacraverat aras.
Plena fides patuit, nec adhuc in fonte lavatus,
Explevit virtutis opus pietate fideli.
Turba salutiferum sequitur mox tota magistrum,
Viribus unanimis sternunt caeduntque sacellum:
Tunc erecta ruit fani structura profani,
Funditus in cineres etiam distructa fatiscit.
Adfuit interea tempus Paschale per orbem,
Quo rex cum populo statuit baptisma subire,
Euboricae celsis etiam sub moenibus urbis;
In qua tecta Deo jussit cito parva locari,
Sumeret ut sub eis sacram baptismatis undam.
Dum festiva dies illuxit temporis almi,
Cum natis, ducibusque simul, cum plebe sequenti,
Undecimo regni Christo sacratus in anno est
(0818B)Fonte salutifero, praefatae in moenibus urbis,
Cujus abhinc culmen sublimius extulit ille,
Metropolimque sui statuit consistere regni.
Sic quoque Gregorius praesul decreverat olim,
Semina dum vitae Romana misit ab arce
Gentibus Anglorum, confestim praecipit urbem
Hanc caput Ecclesiis et culmen honoris haberi,
Pallia pontificesque in ea vestire sacratos.
Sic pius antistis primum Paulinus habebat,
Qui Domini legem meditans in nocte dieque,
Sedulus in populos sparsit praecepta salutis.
Plurima quapropter convertit millia Christo;
Et fidei flammis virtutis et igne coruscans,
Frigora bis ternis borealea depulit annis,
Rex quibus egregius regnaverat Edwinus idem,
(0818C)Disposuitque suas justo moderamine leges,
Illicitans servare fidem donisque minisque,
Ecclesiasque suis fundavit in urbibus amplas:
Ex quibus Euboricae solidis suffulta columnis
Nobilis illa manet celso speciosa decore,
Qua statione sacra fuit ille lavatus in unda,
Quamque diu vixit, Christi praecepta tenebat.
Illi quapropter clemens meliora parabat
Tradere regna Deus, luci sociata perenni;
Nam sibi praescriptae mortis dum venerat hora,
Belliger occubuit subito socialibus armis,
O res caeca nimis terreno fidere regno,
Quod praeceps fortuna rotat, fatisque malignis
Vertitur, et variis semper motatur in horis.
Ecce decem et septem postquam regnaverat annis,
(0818D)Edwinus occubuit regum clarissimus ille.
Post quem non habuit praeclara Britannia talem.
Hoc tamen omnipotens fieri non passus inultum est,
Sed dedit Oswaldum regis regnare nepotem.
Qui subito veniens externis exsul ab oris,
Firmiter invictae fidei confisus in armis,
Agmina parva trahit properans et pergit in hostem
Vastantem patriam, ferro flammisque cremantem,
Millibus innumeris, spoliis nimiumque superbum.Vers. 240.
(0819A)Sed pius Oswaldus numero non territus ullo
Alloquitur propriam constanti pectore turmam:
« O quibus est semper bellorum vivida virtus,
Nunc, precor, invictas animis assumite vires,
Auxiliumque Dei cunctis praestantius armis
Poscite corde pio, precibus, substernite vestros
Vultus ante crucem, quam vertice montis in isto
Erexi, rutilat Christi quae clara tropaeo,
Quae quoque nunc nobis praestabit ab hoste triumphum. »
Tunc clamor populi fertur super astra precantis.
Et cruce sic coram, Dominumque Deumque potentem,
Poplitibus flexis, exercitus omnis adorat.
His etiam gestis promptus processit in hostem,
(0819B)Caedibus irrumpens hostilia castra cruentis.
Ut leo cum catulis crudelis ovilia vastat,
Et pecus omne ferus mactat, manditque trahitque;
Haud secus Oswaldus rex stravit ubique phalanges
Barbaricas victor gradiens per tela, per hostes,
Caedit et inculcat, fugientes atterit alas.
Praevenit Oswaldi sternendo exercitus hostes,
Sanguineos campis rivos post terga relinquens,
Donec ipse luens cecidit Cadwala nefandus
Perfidiae poenas, moriens in strage suorum,
Claraque magnifico cessit victoria regi.
Hostibus occisis regnum sanctissimus Oswald
Ingreditur, heros veterum condignus avorum.
Vir virtute potens patriae tutator, amator
(0819C)Moribus egregius Christi mandata secutus,
Pauperibus largus, parcus sibi, dives in omnes,
Judiciis verax, animi pietate benignus,
245 Excelsus meritis, submissus mente sed ipsa,
Hostibus horribilis cunctis jucundus amicis,
Ut bello indomitus, sic pacta in pace fidelis.
Invaluit postquam sceptris et culmine regni,
Exstruit ecclesias donisque exornat opimis,
Vasa ministeriis praestans pretiosa sacratis
Argento, gemmis aras vestivit et auro,
Serica parietibus tendens velamina sacris,
Auri blateolis pulchre distincta coronis,
Sanctaque suspendit varias per tecta lucernas,
Esset ut in templis coeli stellantis imago,
Christicolasque greges duxit devotus in illas,
(0819D)Ut fierent Domino laudes sine fine canentum.
O pietas, o celsa fides! Nam quidquid habebat,
Prodigus in Domini gazarum sparsit honorem:
Quapropter titulis virtutum claruit, atque
Signorum celebri fama est vulgatus ubique,
Quae modo per mundum chartis inscripta leguntur
Quarum pauca libet lyrico nunc tangere plectro,
Et partes cantus calamo currente referre.
Tempore nam quodam praesul sanctissimus [Aedan]Vers. 291.
(0820A)Cum rege et populo Paschalia festa peregit,
(Ejus rex monitis nam omni servivit in actu)
Plurima per plateas inopum tunc turba jacebat,
A rege stipem rogitans clamore frequenti.
Ingrediens recubat jam et rex simul atque sacerdos,
Argentique prius pensantem plurima discum
Pondera, cum dapibus statim direxit egenis;
Vidit ut hoc praesul, dextram comprehendit, et infit:
Incorrupta, precor, maneat manus ista per aevum
Quod fuit et factum; sancto nam rege perempto,
Gentili gladio praecisam a corpore dextram
Stipite suspendunt: veniens rex illius haeres
Oswi germanus germani et sanguinis ultor,
Arripuit dextram, Bebbamque ferebat in urbem,
Argenti condens loculo sub culmine templi,
(0820B)Quod prius ipse Deo statuit sub nomine Petri.
Hactenus integram fore signo est ungula crescens,
Flexilis et nervus, viridis caro, forma venusta.
Cujus quanta fides fuerat vel vis meritorum,
Post mortem nituit magis ac magis undique signis
Namque ubi pro patria pugnans a gente peremptus
Pagana cecidit, fiunt de pulvere multa
Signa salutifero. Quidam dum forte viator
Egit iter juxta fuerat qua scamma duelli,
Cujus equus subito totis lassescere membris
Coeperat et frendens ore spumare cruento,
Atque ruens campo volvi moriturus in illo,
Inque locum versans venit, qua rex pius Oswald
Occubuit quondam, tunc statim corpore sano
Exsurgens avide carpebat amoena vireta.
(0820C)Intellexit eques quidquam praestantius illo
Esse loco, titulum ponens equitabat ab inde
Hospitium veniens quo tenderat; ecce puella
Tabida paralysis gelido languore jacebat,
Ultima congeminans miserae suspiria vitae;
Cumque domus neptim patris turbata gemebat,
Suggerit hospes eam duci quo forte caballus
Sanatus fuerat; carroque imposta puella
Ducitur, ut jussit, monstrans loca sancta viator,
Et sita corpus humi paulum dormivit ibidem,
Evigilansque suam persensit adesse salutem.
Inde petivit aquam, faciem sibi lavit, et ipsos
Composuit crines, caput et velamine texit,
Ductoresque suos alacris deinde secuta est.
Alter iter faciens praefatae per loca pugnae,
(0820D)Ecce loci spatium campo jucundius omni
Unius inspexit, viridique venustius herba.
Haec reputat secum: cecidit vir sanctior istic,
Arbitror idcirco prodest haec terra saluti.
Atque ligans panno tulerat de pulvere secum,
Venit et ad quamdam lassescens vespere villam
Plebs epulare; casam villae tunc venit in unam,
Qua quoque susceptus veniens intraverat hospes,
Pulveris ac pannum posta suspendit in alta.Vers. 345.
(0821A)Contigit ut subito flammis volitantibus altum
Ignis edax culmen raperet, nec viribus ullis
Exstingui valuit, donec incendia totam
Consumpsere domum, nimium res mira sed acta est
Pulvere sacratam postam timet igneus ardor
Tangere, sed penitus flammis intacta remansit.
Qua virtute quidem visa stupor omnibus ingens
Incubuit statim, tunc cognovere, quod ille
Pulvis erat sacro regis cum sanguine mixtus
Oswaldi, multis fuerat qui causa salutis.
Claruit his signis postquam locus iste peractis,
Ecclesiis Christi jucunda et reddita pace,
Regis Edelredi regina Osthfrida fidelis,
Quae fuit Oswaldi sancti jam filia fratris,
Curavit sancti sacris inducere tectis
(0821B)Relliquias patrui, dignoque recondere honore.
Ossibus allatis, stupuit miracula late
Accola Lindissae, cernens super illa columnam
Ossa viri sancti lumini ad fastigia coeli
Luminis aetherei tota fulgescere nocte.
Major relliquias quas tunc aulaea tegebat;
Nam priscis odiis assumere primitus ossa
Inque monasterium saevi deferre negantes,
Nocte manere foras illa fecere coloni;
Sed dum divini viderunt luminis ignem,
Quae prius abnuerant, secum retinere rogabant;
Maneque sarcophago condentes lota parato,
Ecclesiae tulerant magno sub culmen honore,
246 Divitias terris curantes condere vivas.
In quo multa loco fiunt nunc usque patroni
(0821C)Ob meritum tanti in languentes dona salutis,
Sanctae si fidei virtus comitatur eosdem.
E quibus hoc unum properanti tangere plectro
Sufficit, ut credas devotus caetera, lector;
Febre puer quidam jacuit per tempora longa,
Coenobio languens citius moriturus in illo.
Ecce die quadam miser ad loca sancta sepulcri
Ducitur, Oswaldi meritis ne tangeret illum
Febris acerba, fides nam praecipit omne quod orat:
Credidit ut languens ad sua tecta cucurrit
Corpore sanato properans et pectore laeto,
Morbida nec audet plus illum tangere febris.
Postea rex felix ornaverat Offa sepulcrum
Argento, gemmis, auro, multoque decore,
Ut decus et specimen tumbae per saecla maneret,
(0821D)Praemia pro modico sumpturus magna labore.
Nec non terra micat coelestibus inclyta signis,
Corporis, ut dixi, quae sancti lota lavacro est,
Sumpsit et effectum vincendi tela maligni
Daemonis et sanos vexatis reddere sensus.
Abbatissa quidem quaedam loca sancta videre
Advenit, sese et meritis committere sancti.
Jamque domum rediens tulerat de pulvere terrae
Ablutis sacram quae ex ossibus hauserat undam;
Tempore transacto veniebat hospes ad illam,
Daemone qui fuerat nocturnis saepius horisVers. 401.
(0822A)Vexari solitus: clamoribus, ecce repente
Coeperat horrendis frendens loca lata replere,
Morsibus et furens semet lacerare nefandis.
Et cum nullus eum potuit constringere vinclis,
Vel miseri saevos flagris compescere motus,
Haec abbatissae quidam narrare cucurrit.
Illa videns miseros motus, vocesque furentis,
Jusserat afferri sacro cum pulvere capsam.
Et cum virgo ferens veniebat, et atria tecti
Intraret, subito tacuit furiosus, et omnes
Composuit motus, somno quasi membra dedisset.
Quisque rei astantes spectabant exitus esset.
Post horae spatium vexatus, et ipse resedit,
Suspirans graviter, sanus tum sensibus, inquit,
Redditus, et vaguas fugit vagus hostis in auras.
(0822B)Mirantur cuncti stupidis hinc inde loquelis,
Incolumem subito cernentes corpore toto,
Ossibus et nervis, nec non et mente vigentem;
Inquirunt subitae causam mirando salutis,
Qui respondit ovans: « Ut venit virgo locellum
Portans, et pedibus tetigit haec atria, statim
Discessere procul, qui me torquere solebant
Daemones, ut fugiunt veniente luce tenebrae. »
Cui portanda data est secum pars pulveris almi;
Ac post talis ei fuerat vexatio nunquam.
Te quoque sancta, potens virtutibus, inclyta multis
Crux veneranda canam, nequeam si promere dignos
Laude tua versus. Reparasti perdita pridem,
Nunc iterum per te cedit victoria regi
Oswaldo, ut quondam paucae cecinere camenae.
(0822C)Exin mirificis fulsit tua gloria signis;
Ad te tota fide famosa Britannia currit,
Quaerere pro variis sibimet medicamina morbis.
Et spe ad te etiam venientem fallere nescis;
Namque salutis opes redeuntes saepe reportant.
Non ego ruricula possum percurrere plectro
Omnia, multoties quae per te signa geruntur,
Et pecora atque homines, etiam juvenesque senesque;
Denique praecisae de te ducuntur ubique
Particulae, per quas fiunt pia dona salutis.
Sufficit e cunctis hoc solum dicere signum:
Frater erat quidam casu confractus acerbo,
Infractique dolens penitus gemit ossa lacerti.
Cumque dolor nimius succreverat et tumor ardens
(0822D)Pectoris ingeminat lacrymans suspiria fessi,
De cruce cui quidam veteres jam vespere muscos
Attulit, in gremium sibimet quos projicit aeger:
Cumque iret cubitum oblitus deponere muscum,
Nescius in gremio somno praeventus habebat;
Evigilans medio morbosus tempore noctis,
Ecce aliquid gelidi lateri sibi sensit adesse,
Admotaque manu sanum se forte fuisse
Repperit, atque nihil fractura sensit ab illa.
Inclyta fama viri, nec solum jure Britannos
Illustrat populos, trans insuper aequora ponti,Vers. 456.
(0823A)Aspersit radios, quibus et Germania fulsit:
E quibus et quaedam populosa Hibernia sensit.
Sed nobis signum vero inter multa relatu
Hoc narrare placet; dirae dum tempore pestis,
Aequoreos populos lata quae clade peremit,
Scotorum genere scholasticus acer in arte,
Hoc fuerat morbo patria percussus in illa,
Librorum studio doctus, sed nulla futurae
Cura fuit misero vitae, sibi cumque videret
Mortis adesse diem, magno trepidare timore
Coeperat, ob merita scelerum, ne ad tartara dira
Mortuus inferni raperetur, voce gementi
Alloquitur socium: « Frater, mihi mortis amarae
Articulus properat, citiusque ad tartara ducar,
Perpetuae mortis, quia jam non tempore parvo
(0823B)Criminibus tantum penitus servire solebam.
Proh dolor! haec propter novi feralia flammis
Tartara parta mihi. Totis mihi sensibus est hinc,
Si velit Omnipotens misero concedere vitam,
Viribus annisis mores mutare malignos.
Nec tamen esse mei meriti scio vivere tantum,
Ni mihi concedat vitae modo munus amatae
Sanctorum meritis miserantis gratia Christi.
Audivi quondam celebri rumore referri
Oswaldi regis laudes virtutibus amplas.
Tu quia de genere es Saxonum collega natus,
Forsan habes ejus quidquam modo relliquiarum? »
Cui socius statim fidam profatur in aurem:
247 « Pars inventa sacri est mecum de stipite ligni,
(0823C)Infixum fuerat caput occisi illius in quo;
Et si firma tenes fidei tu pectora, credens
Per tanti pietas meritum divina patroni
Hujus adhuc vitae donat tibi tempora longa;
Insuper aeternae praestabit gaudia forsan. »
Nec mora, quin toto dixit se credere corde.
Tum benedixit aquam socius, partemque sacrati
Roboris immittens aegro dedit atque bibendam.
Qui mox convaluit, mortique ereptus ab illa est.
Ex hinc incolumis multo jam tempore vixit,
Ad Dominumque suam vitam converterat omnem
Magnificasque Deo laudes referebat ubique,
Et Domini famulum magno celebrabat honore.
Sanctus ter ternis Oswald feliciter annis
Imperio postquam regnorum rexit habenas,
(0823D)Ipse ( sic ) quas retinet famosa Britannia gentes,
Divisis linguis, populis per nomina patrum;
Atque annos postquam ter denos vixit et octo,
Augustas sacra Nonas jam morte dicavit;
Ascendit meritis coelestia regna coruscis,
Oswi germano terrestria regna relinquens.
Interea obtinuit multo jam sceptra labore
Principio, propriae rector novus Osui gentis;
Impugnatus enim fuerat hinc inde vicissim
Saepius externis praedantibus undique fines.
Insuper a propriis perpessus bella propinquis,
Qui crudele manu lacerabant viscera regni,Vers. 512.
(0824A)Cognato implentes sceleratas sanguine dextras;
Nec metuunt patrias gentilia castra per urbes,
Invidia cogente fera, deducere; vel sic
Viribus externis conantes sternere regem.
Cui fuit ante alios primis infestus ab annis
Hostis rex Pendan, fortis virtute doloque,
Occisor fratris, regni et vastator acerbus;
Qui ter dena sibi conduxit millia bella,
Ter denosque duces totidem deducere turmas
Disposuit, quorum certus fuit usus in armis.
Hac vastare manu veniensque evertere regnum,
Moenia destruxit, homines mucrone peremit.
Imbribus exundans torrens ceu montibus altis
Sternit agros, segetesque rapit sylvasque recidit;
Sic dux ipse ferox devastans omnia pressit,
(0824B)Dans simul in pessum pueros, juvenesque senesque.
Nullus eum sexus, vel nulla retraxerat aetas
Ad pietatis opus; nullo quia jure pepercit.
Sed rector, cui cura fuit defendere gentem,
Seque suosque simul Christi tutarier armis,
Legit et ipse viros fortes, atque agmina tanta,
Venerat haud trepido contra rex pectore promptus,
Milite cum raro, primo sed nomen Olympi
Fletibus et votis constanti corde poposcit.
His actis etiam hostiles ut vidit ubique
Innumeras acies latis discurrere campis,
Has contra opposuit parvum licet impiger agmen,
Millia trina ciens tantum, sed prompta duello
Nec mora, quin mediis se immiserat hostibus audax,
Proturbans acies, Christi testudine fretus.
(0824C)Mox timor impactas populorum dispulit alas,
Qui pugnae immemores, armis telisque relictis,
Tuta fugae petiere loca, et sua signa revellunt.
Pallantum cuneos victor rex caedit ubique,
Horrisona increpitans fugientes voce phalangas.
Arma cruore natant, mutantur sanguine fontes;
Fugit et ipse simul, tanta vix clade coactus
Dux Pendan, cernens caedes stragesque suorum:
Nec tamen evaluit fugiens evadere mortem,
Sed gladio cecidit victrici occisus et ille.
Curritur ad praedam passim, et laus digna Tonanti
Redditur aeterno, semper qui liberat omnes
In se sperantes clemens, et salvat ubique.
Hoc erat hoc etiam multis satis utile bellum:
(0824D)Namque suam gentem rex hostibus eruit acris,
Merciorum fidei sceptris et subdidit almis,
Sacrato faciens baptismatis amne lavari;
Perque illum, donante Deo, ditatur uterque
Magnifico populus coelestis munere doni;
Ille haeres patriae factus, hic civis Olympi.
Ambo gentiles gemino micuere triumpho,
Daemonis ille jugo, terreno hic hoste solutus.
Plurima continuis domuit post regna triumphis
Oswi, nobiliter patrias et rexit habenas,
Aequoreasque sibi gentes hinc inde subegit,
Has terrore premes, illas mucrone coercens,Vers. 568.
(0825A)Victrices aquilas per regna ferebat ubique.
Legibus ille etiam fuerat justissimus aequis,
Invictus bellis, nec non in pace fidelis.
Donorum largus miseris, pius, omnibus aequus;
Imperium retinens septenos nam quater annos,
Compositis rebus felix in pace quievit,
Egfredo tradens proprio diademata nato,
Egfredo moriens regalia sceptra relinquens.
Tempore nam micuit Wilfridus episcopus illo,
Quem Deus omnipotens infudit luce superna,
Errorum tetricas terris ut pelleret umbras,
Per loca perpetuae quapropter multa salutis
Gentibus et populis doctrinae lumina sparsit.
Illius australis studio Saxonia Christum
Credidit, et claro perfusa est lampade vitae.
(0825B)Nec solum populos animae de morte maligna
Illos antistes doctrinis eruit almis,
Sed nece de praesente simul salvavit eosdem.
Tempore contiguis illo nam sub tribus annis
Non ros, non imber sitientes irrigat agros.
Arida flammigeris tabescit terra sub astris,
Et victum pariter hominique feraeque negabat.
Atque famem sequitur morientum cladis acervus,
248 Praecipitesque ruunt multi de rupibus altis.
Ast alii rapidis sese mersere sub undis,
Ut sibi praeriperet longum cita mors cruciatum.
Ipsa namque die, quo gens susceperat illa,
Doctrinis imbuta sacris, baptismatis undam,
Descendit pluvia, et telluribus aura serena,
Et terrae rediit specimen viridantibus arvis,
(0825C)Florigero campi montesque ornantur amictu:
Frugifer agricolis laetantibus inditur annus,
Inque Deum carnes cunctorum cordaque vivum
Exsultaverunt, (cecinit sicut antea David)
Certius aeternis inhiantes pectore donis,
Quo sumpsere prius sibimet terrena per illum.
Hic quoque compulsus Romam properabat adire,
Sed prius est ventis Fresonum vectus in oras,
Atque ibi mox populi convertit millia Christo,
Plurima perpetuae demonstrans dona salutis.
Et quocunque pedem movit, pia semina sevit,
Pectora perfundens arentia rore superno,
Inclyta coelesti complevit et horrea fructu,
Et celebri fama laeto laudatur in orbe.
(0825D)Dum pius illud iter gestit complere sacerdos,
Ecce repente fuit morbo perculsus acerbo,
Perque dies multos valido crescente dolore,
Venit ad extremum confecto corpore finem,
Bis binosque dies sensu sine corporis omni
Exanimis jacuit pene, et spiraminis extors,
Voce carens, membrisque stupens, in pectore tantum
Frigida vix tenui duxit suspiria flatu.
Discipuli socii stabant hinc inde gementes,Vers. 621.
(0826A)Lugentesque sui funus lacrymabile Patris.
Ecce! die quinta subito Pater ipse resedit,
Atque levans oculos, socios conspexit et infit:
« Quid juvat atroci tantum indulgere dolori;
Cui vult omnipotens poterit mitescere judex,
Extremamque novum vitam convertere in ortum.
Namque suum clemens legatum misit ab astris,
Qui steterat niveo nimium praeclarus amictu,
Et mihi flammigero praedixit talia vultu:
Me pius Altithronus Michaelem misit Olympo,
Dicere, quod morbo nunc confortaberis isto,
Pro meritis sanctae Matris precibusque Mariae,
Quae gemitus, lacrymas, sociorum et vota tuorum
Auribus e solio coelesti audivit apertis,
Deposcens tibimet vitam simul atque salutem.
(0826B)Esto tamen quarto veniente paratus in anno,
Ipse ego tunc iterum veniam te visere, nam tu
Tempore tranquillo patriae morieris in oris. »
Angelicos sequitur monitus mox vita salusque,
Nec non expletos post quattuor exitus annos,
Praesulis egregii praedicto est fine secutus.
Sic et in ecclesia, quam Petri erexit honore,
Hripensi est positus, felix in pace sepultus.
Vir quoque temporibus sanctus fulgebat in illis,
Angelicam Cuthbertus agens in corpore vitam,
Qui fuit a puero signis insignis apertis,
Moribus et meritis statim succrevit honestis;
Atque manens monachus primaevo tempore clarus
Doctor apostolicus fuit, hinc et presbyter almus,
Et loca fructiferis replens inculta viretis,
(0826C)Fontibus aeternis sitientia prata rigabat;
Divina et cunctos formans virtute sequaces,
Dogmatis aetherei radios spargebat ubique,
Discutiens tenebras errorum, luce serena.
Est locus Oceano dictus cognomine Farne,
Insula fontis inops, frugis et arboris expers;
Hanc petit intrepidus Christi bellator opimus,
Contemplativos cupiens et carpere flores -
Ipse Deo soli solus servire sategit,
Ne mundanus honor mentem mutaret alacrem.
Hic Eremita sacer non parvo tempore vixit,
Saepius angelicis felix affatibus usus,
Toxica mortiferi vincebat tela draconis.
Attamen abstractus multis rogitantibus inde,
(0826D)Tandem consensit secretam linquere sedem,
Pontificisque gradum, populis et rege coactus,
Quandoque suscepit cunctis orantibus illum;
Nobiliter binis digne quem rexit in annis,
Plurima conquirens animarum lucra Tonanti,
Et bene commissum sibimet servavit ovile,
Ne lupus insidians Christi deroderet agnos.
Sed mox mundani culmen vitavit honoris,
Ipse petens iterum soliti secreta cubilis;Vers. 674.
(0827A)Atque ibi praesentis spectaverat ultima vitae,
Quaeque Dei famuli sacrata est insula morte.
Nam locus ille nitet signis hucusque coruscis,
Ex quo pontificis linquens ergastula carnis
Spiritus alta petens scandit super astra polorum
Nec non et claris fiunt miracula rebus,
Facta loco sacrum pausat quo corpus humatum,
Cujus tota fuit coelestibus inclyta signis,
Usque diem mortis, primaevo tempore vita.
Omnia quae dudum praeclarus Beda sacerdos
Prosaice primum scripsit sermone magister,
Et post heroico cecinit miracula versu.
Qualiter angelicos monitus medicina secuta est,
Dum tumor in tenero succrevit corpore fervens.
Aut quomodo ipse puer ventis per caerula puppes
(0827B)Jactatas precibus revocabat ab aequore quinas.
Qualiter aut animam ferri super astra videbat
Praesulis Aedani, teneros dum pasceret agnos.
Coelicolam quomodo terreno pane fovere
Dum cuperet, meruit coelestes sumere ab illo.
Ut belluae gelidum villo flatuque fovebant,
Cernentem fratrem morbo culpaque relaxat.
Utque precando famem projectus ab aequore nautis
Abstulit, et certum praedixit adesse serenum.
Aut quomodo ex aquila delato pisce cibandum
Se sociumque suum praedixit, et est ita factum.
249 Aut quomodo ardentes avertit ab aedibus ignes,
Incumbens precibus, juvenum quos dextra nequibat.
Daemoniaca quidem vel qualiter uxor ab illo
Sit sanata, prius quam tecta rogantis inisset.
(0827C)Daemones aut quomodo sanctus de Farne malignos
Expulerit, juxta faciens sibi tecta manendi.
Ex sicco ut liquidam poduxit cespite lympham,
Quae ad votum Patris praestabat in ore saporem.
Qualiter ipse sibi messem sevisset in agro,
Et volucres verbo tantum pepulisset ab illa -
Ut mare cum belvis sancto servire solebat.
Plurima veridico praedixit et ore futura,
De se, deque aliis, quae praescius ante videbat.
Qualiter uxori comitis, cui miserat undam
Sacram, restituit depulsa peste salutem.
Chrismate sic quamdam sanaverat ipse perunctam
A morbo lateris capitisque dolore puellam.
Ut benedictus item delatus panis ab illo
(0827D)Immissis lymphis quemdam sanaverat aegrum.
Qualiter aut juvenem moriturum forte viator
Repperit, orando cui reddidit ipse salutem.
Ut pius atque Pater, morbo vastante Britannos,
Praedixit matri natique domusque salutem.
Qualiter aut animam pastoris ab arbore lapsi
Angelicos coelo coetus inferre videret
Atque suum aegrotans curaverat ipse ministrum,
Profluvii ventris fuerat qui tabe gravatus.
Qualiter undecimo post mortem corpus in anno
Integrum fuerat tota cum veste repertum.Vers. 729.
(0828A)Daemoniacus homo, supra quem funditur unda,
Sanatur, sacros Patris quae laverat artus.
Aegra trahens quidam suspiria qualiter orans
Illius ad tumulum morbo sanatus ab illo est.
Languidus utque oculis tangens oraria vasis,
Illius ex visu dolor et caligo recessit.
Calceamenta Patris resoluto corpore quidam
Induit, et sanis perrexit gressibus inde.
Qualiter infirmi curentur tegmine, sub quo
Spiritus astra petit sancti terrena relinquens.
Haec breviter tetigi, ne tota tacere viderer
Inclyta rurali perstringens carmine gesta.
Haec quoniam cecinit plenis cum versibus olim
Praeclarus nitido Beda sermone magister;
Ni praevenisset nostras prius ipse camenas,
(0828B)Inciperem lyricas omnes extendere fibras.
Non Pana rogitans, Phoebi nec numen inane,
Sed tua cum toto suffragia corde precarer,
Ut mihi rorifluam donares, Christe, loquelam,
Ad narranda pii digne praeconia Patris.
Belliger Egfridus postquam hinc inde triumphos
Gesserat, et gentes domuit sub marte feroces,
Accepit sponsam Adiltrudam nomine dictam,
Nobilium genitam regali stirpe parentum,
Nobilior longe casta quae mente manebat.
Nam licet illa foret thalamo conjuncta superbo,
Regia bissenos pariter jam sponsa per annos,
Intemerata tamen permansit virgo per aevum,
Inter jura thori vincens incendia carnis.
Virginis alma fides, regis patientia mira!
(0828C)Vincitur hic precibus, sed amore Tonantis et illa;
Ambo sacris fidei ferventes ignibus intus,
Permansere simul conjux cum conjuge casti.
Quamque integra foret vivens in corpore virgo,
Post mortem Dominus signis patefecit apertis;
Nam caro sex denos etiam tumulata per annos,
Incorrupta quidem tota cum veste reperta est.
Corpus erat vegetum nervis et flexile totum,
Et facies rutilo fulgebat sancta decore.
Et quod jure magis multum mirabile dictu est
Ante dies mortis binos in corpore vulnus,
Quod medicus fecit nimio cogente timore,
Apparet sanum, tenuissima visa cicatrix,
Ulceris obtendens veteris vestigia tantum.
Vestis item, sacros quae texit virginis artus,
(0828D)Expulit atrocem de obsessis saepe chelydrum.
Nec non tumba prior, tenuit quae virginis almae
Sacrosancta sinu sub terris membra recepta,
Exstiterat multis optatae causa salutis,
Atque aegris oculis praestaverat ipsa medelam.
Istius ergo sacrae praedictus Beda puellae
In laudem fecit praeclaris versibus hymnum,
Quapropter tetigi parcis haec pauca libellis,
Ut pote commemorans veteris proverbia dicti,
Tu ne forte feras in silvam ligna viator.Vers. 784.
(0829A)Tunc quoque forte fuit quiddam memorabile gestum,
Aestimo quod multis prodesse legentibus ista,
Si tamen haec quisquam reputabit digna legendo.
Exstinctus regis frater fuit Aelfwine bello,
In quo miles item quidam prostratus in armis
Nobilis occubuit crudeli strage peremptus,
Exanimisque diem duxit cum nocte sequenti;
Qui tamen, exstinctos anima redeunte per artus,
Redditus est vitae, et sumpta virtute valescens,
Atque ligans sibimet refluentia vulnera, festo
Coepit abire gradu, sed captus ab hostibus, atque
Ad comitem quemdam reflexo est calle reductus;
Cui comes instituit de se narrare quis esset,
Ille tamen metuit clara se stirpe fateri
Progenitum, dicens: Pauper sum et rusticus unus,
(0829B)Atque maritali vivebam jure ligatus.
Quem comes accipiens primo curare sategit;
Ne tamen aufugeret, vinciri jussit; at ille
Vinciri nunquam potuit, nam cuncta resolvi
Vincula sponte sua mirando more solebant.
Haec dum cernebant stupefactis mentibus hostes,
Artibus ex magicis seu scriptis esse putantes,
Saepius addebant priscis nova vincula vinclis.
Hoc comes admirans secrete convocat illum,
Et cur non posset vinciri, inquirit ab illo,
An prius aut magicas didicisset forsitan artes?
Nosse nihil studiis se ex talibus ille fatetur.
250 Est mihi sed frater devoti pectoris, inquit,
Quem scio, quod Christo pro me solemnia cantat
Missarum, quoniam me putat esse peremptum.
(0829C)Et si forte animam nunc altera vita teneret,
Illius illa preces propter missasque frequentes
Libera, credo, foret, poenasque evaderet omnes.
Tunc cognovit eum responsis ille receptis
Dux fore praeclara genitum de stirpe parentum;
Et quamvis sibimet visus sit jure necandus,
Eripit hunc morti, cuidam sed vendidit illum,
Qui quoque tentat eum diris vincire catenis,
Nec potuit, quoniam praedicto more solutus,
Liber ab impositis remanebat corpore vinclis,
Saepius haec equidem sed praestitit hora diei
Tertia, qua frater missarum dona solebat
Corde offerre pio; Dominus dum talia cernit
Mira, facultatem dat ei sese redimendi.
(0829D)Liber et ille redit pretii sub jure redemptus,
Atque domum repetens narraverat omnia fratri,
Sed referente illo cognovit tempora frater
Illa, quibus vinclis resolutum se referebat,
Haec eadem fieri, quibus et solemnia semper
Missarum celebrasse Deo sese recolebat.
Praefuit Egfridus regno feliciter annis
Ter quinis faciens victricia bella, quousque
Agminibus missis animo trans aequora saevo,Vers. 837.
(0830A)Praecipiens gentes Scotorum caede cruenta
Vastare innocuas, Anglis et semper amicas,
Mox adversus eum Pictis bellantibus, ipse
Occubuit victus misera cum clade suorum,
Imperii linquens Altfrido regmina fratri,
Qui sacris fuerat studiis imbutus ab annis
Aetatis primae, valido sermone sophista,
Acer et ingenio, idem rex simul atque magister.
Praefuit Ecclesiae venerandus Bosa sacerdos,
Condignis gradui meritis tunc temporis alto,
Vir monachus, praesul, doctor moderatus, honestus,
Quem divina sacris virtutum gratia sertis
Compserat, et multis fecit fulgescere donis.
Plurima quapropter congessit lucra Tonanti,
Retia mundanas immittens sacra per undas,
(0830B)Aequoreas Christo praedas ad littora traxit.
Vir sine fraude bonus, dives pietate superna,
Inque domo Domini fulsit ceu lucifer ardens.
Hic Pater Ecclesiae cultum decoravit, et illam
Moribus a plebis penitus secernit; et uni
Deservire Deo statuit, simul omnibus horis.
Ut lyra continuo resonaret mystica plectro,
Aethereas Domini decantans laudibus odas.
Vox humana quidem superum pulsaret Olympum,
Omnia dispensans alternis tempora causis,
Lectio nunc fieret, sed nunc oratio sacra,
Quisque Dei laudes praeferret corporis usu.
Jusserat hunc raptim complere negotia carnis,
Omnibus ut fieret parvus sopor, esca sub actu.
Non terras, victusque, domus, nummismata, vestes,
(0830C)Nec quidquam proprium sibimet jam vindicet ullus;
Omnia sed cunctis fierent communia semper.
Qui terrena sibi, + coelorum vel petit haeres,
Gaudia, + qui cunctis fieret communia regni.
Hic pius antistes magnis virtutibus hujus
Implevit postquam praesentis tempora vitae,
Transit in aetheream laetus feliciter aulam.
Visio temporibus memorabilis acta sub isdem,
Ut reor in nostro sic erit si carmine scripta,
Proderit aeterna multis de morte vocandis,
Posset ut ergo animas vitiis sanare peremptas.
Mortuus, ecce diu surrexit corpore quidam,
Multaque quae vidit memoratu digna ferebat,
E quibus hic nostris addemus pauca camenis.
(0830D)Ergo domum propriam communi in plebe maritus,
Atque suam rexit justo moderamine vitam,
Qui post tactus erat morbo jam carnis acerbo,
Perque dies multos, valido crescente dolore,
Infirmus recubans extrema pericula duxit;
Mortuus ac tandem primo sub tempore noctis,
Ejus in extrema respirans parte revixit,
Atque resurgendo cunctos simul inde fugavit
Funeris exsequias peragentes nocte sub ipsa.Vers. 890.
(0831A)Plus sed amore vigens conjux ibi sola remansit,
Quam nimium pavidam rediens a morte maritus
Coeperat hortari, reliquis fugientibus illinc:
« Quae mihi fida satis remanes ex omnibus, inquit,
Te rogo, ne metuas nunc me, dulcissima conjux,
Vivo equidem, vere surrexi a morte remissus,
Sed mihi longe aliter nunc altera vita sequenda est,
Gaudia vel luxus meme damnare necesse est. »
Nec mora, divitiis mox omnibus ille relictis,
Jura monasterii devoto est corde secutus,
Atque ibi tam duro domuit sub pondere corpus,
Ut facile ex vita possent cognoscere cuncti,
Quae vel quanta prius ductus de corpore crevit.
Isto namque modo quae vidit ferre solebat.
« Splendidus, inquit, erat, qui me de corpore duxit,
(0831B)Et contra aestivum solis processimus ortum,
Quo ad latam vallem devenimus atque profundam,
Cujus in oblongum extensa est sine fine vorago,
Quae latus horrendum flammis ferventibus urunt,
Atque aliud habuit glaciali grandine plenum;
Haec animabus erat hominum hinc inde repleta,
Quae nimis exustae dum flammas ferre nequibant,
Frigoris in medium misere mox prosiliebant,
251 Cumque ibi nec poterant requiem reperire, vicissim
Flammivomum flentes iterum ferebantur in ignem.
Haec cernens mecum meditabar, forte quod esset
Poena infernalis, quam saepe audire solebam.
Ductor et ille mihi meditanti talia dixit:
Non, ut ipse putas, isthic infernus habetur.
(0831C)Cumque haec aspicerem, pavidum me duxit in ante.
Tunc subito vidi tenebris loca cuncta repleri,
Intrantesque illas densatae noctis imago
Nos circa incubuit, nec quidquam cernere praeter
Ductoris speciem potui vestesque nitentes.
Et sic ingressi sola sub nocte per umbras,
Ecce repente globi flammarum valde tetrarum
Sicuti de puteo surgunt iterumque residunt;
Tunc aberat subito ductor solusque remansi,
In mediis positus trepidus stupidusque tenebris.
Cumque globi flammae peterent alta, atque vicissim
Motibus alternis repetebant ima barathri,
Omnia flammarum fastigia cerno repleri
Spiritibus hominum miseris, qui more favillae
Cum flammis pariter scandebant, atque cadebant,
(0831D)Sed nimius fetor late loca cuncta replebat.
Longius haec cernens circumstetit undique terror,
Ut pote quid facerem, possem quo vertere gressum
Inscius, aut misero qui finis forte maneret.
Audio tum subito sonitum post terga gementum,
Nec non ceu vulgi capto super hoste cachinnum;
Qui prope dum veniunt hostes agnosco malignos,
Ad poenas animas ululantes quinque trahentes,
Cum quibus in medii descendunt ima barathri.
Flammivomo e puteo quidam deinde maligni
Daemones ascendunt, oculis flammantibus, atque
Me circumsteterant, putidum de naribus ignem
Oreque spirantes ignitis, meque minanturVers. 947.
(0832A)Prendere forcipibus; nec me contingere tantum
Jam poterant, quamvis multum terrere valerent.
Tunc ego conclusus tenebris et ab hoste coactus,
Circumspexi oculis, aliquid si forte veniret
Auxilii, quo jam salvarer ab hoste cruento.
Tunc mihi post tergum fulsit quasi stella per umbras,
Quae magis accrescens properansque fugaverat hostes,
Dux erat ille meus veniens cum luce repente,
Cujus in adventu fugerunt daemones atri.
Hinc convertit iter brumalem solis ad ortum,
Noctique ereptum nitidas me duxit in auras.
Ante ubi nos murus subito comparuit ingens,
Qui sine fine sui sic visus longus et altus,
Nullus ut extenso videretur terminus illi.
Sed prope dum venimus, quo, quali nescio certe
(0832B)Ordine, nos fuimus stantes in culmine muri.
Ecce ibi campus erat magnus pulcherrimus atque,
Cujus tantus erat fragrantis nitor odoris,
A me fetorem mox ut depelleret omnem:
Et lux tanta sacrum perfuderat undique campum,
Vinceret ut lucem solis simul atque diei.
In his ergo locis laetas habitare videbam
Sanctorum turmas, sedesque tenere beatas.
Haec ego conspiciens mecum meditabar, an essent
Regna superna poli cunctis promissa beatis.
Haec mihi volventi respondit ductor, et infit:
Non, sicut ipse putas, isthic sunt regna polorum.
Fulget in ante novae major mihi gratia lucis,
Quae nimio superat lucem fulgore priorem,
Nam tunc illa prior vere tenuissima visa est.
(0832C)Vox quoque cantantum resonat dulcissima ibidem,
Et cum luce fuit miri fragrantia odoris,
Ut mihi propter eam parvissima prima putata est.
Quo nos dum laetus sperarem intrare, repente
Substitit ipse meus ductor gressumque retorquet,
Meque via, per quam nos venimus, inde reduxit,
Intrantesque iterum campi loca pulchra prioris,
Omnia quae vidi, si scirem forte, requirit:
Nescio cui dixi, statimque haec addidit ille:
Vidisti vallem flammis et frigore plenam,
In qua nunc animae poenis purgantur acerbis,
Ac redeunt iterum purgatae ad praemia vitae.
At vero puteus putidum qui eructuat ignem,
Est os inferni, ruerit nam quisquis in illum
Forte semet, nunquam post haec salvabitur inde.
(0832D)Floriger iste locus, quem possidet alba juventus,
Est requies in qua spectant coelestia regna,
Qui bona gesserunt, quamvis ex parte minus, quam
Postulat alma fides: nam qui perfectus ubique est,
Ut moritur, statim coeli penetrabit in aulam.
Pertinet ad cujus vicinia fulgidus ille
Luce locus nimia, miri quoque plenus odoris,
De quo cantantum suavissima vox resonabat.
Tu quia nunc iterum debes assumere corpus,
Atque homines inter, moritura vivere vita,
Corrige, quaeso, tuos mores et verba vel actus,
Ut tua in his sancta reputetur mansio turmis.
Haec ubi dicebat, quomodo sed scire nequivi,Vers. 1005.
(0833A)Indutum proprio statim me corpore vidi. »
Nec gens clarorum genitrix haec nostra virorum,
Quos genuit, soli sibimet tunc ipsa tenebat
Intra forte sui concludens viscera regni,
Sed procul ex illis multos trans aequora misit,
Gentibus ut reliquis praeferrent semina vitae.
E quibus ille fuit dictus cognomine Sanctus
252 Egberet antistes, primis aetatis in annis
Qui liquerat patriam patriae coelestis amore,
Et peregrina petens Scotis jam maxima vitae
Tunc exempla dabat doctrinae lampade fulgens,
Actibus instituens, verbis quoscunque docebat,
Pauperibus largus, sibimet sed semper egenus.
Sic bonus egregiae duxit moderamina vitae,
Usque diem mortis clara pietate coruscans.
(0833B)Cui fuerat socius meritis et moribus aptus,
Et comes exsilii Wibert praeclarus in omni
Relligione satis, sed post divisus ab illo
Theoricam solus vitam districtus agebat.
Inde suae gentis monachis construxit ovile
Egregium, vitae meritis et moribus illud
Exornans ovibus Christi studiosus alendis,
Ipse per angustam quas recto tramite callem
Duxit ad aetherei devotus pascua regni.
Claruit idcirco signis, et more prophetae,
Multa futura videns mansit praeclarus ubique,
Postea coelestis penetravit gaudia vitae.
Ast alii ratibus vecti trans aequor Eoum
Paganum petiere solum, qua verba salutis
Spargere tentabant in agrestia corda serendo.
(0833C)Ut fuit egregius Wilbrordus episcopus ille,
Plurima qui populi Fresonum millia Christo
Lucratus monitis fuerat coelestibus, atque
Pontificale decus multis ornavit in annis,
Ecclesiasque Deo plures construxit ibidem,
Presbyteros in eis statuens, verbique ministros,
Omnia perficiens felix in pace quievit.
Illius ecce duo fuerant exempla secuti
Presbyteri, nimio accensi fervore fidei;
Nominis unius Herwaldus uterque vocatus.
Par opus ambobus vitae sed et exitus unus.
Albus hic, ille niger, distantia sola capillis;
At niger in libris fuerat studiosior albo.
Ergo hi Saxonum paganae compita plebis
Intrabant, aliquos si Christo acquirere possent;
(0833D)Sed dum forte novos mores habitusque fidei
Agnoscunt miseri, metuunt ne funditus omnis
Jam caderet citius veterum cultura deorum.
Hos subito raptos crudeli morte necarunt:
Album sed trucidant statim mucrone cruento,
Longa sed exquirunt duro tormenta nigello,
Atque peremptorum Rheni sub fluminis undasVers. 1057.
(0834A)Corpora projiciunt, quae sed mox ordine miro
Contra praevalidos ferebantur fluminis ictus,
Millia et usque suos socios undana natabant.
Ast quocunque loco veniebant corpora nocte,
Maximus hinc lucis radius super astra refulsit.
Lumen et hoc illi, qui sanctos ante necabant,
Aspiciunt omni semper fulgescere nocte.
Alter ab his noctu sociorum visus at uni est,
Corpora, cui dixit, statim reperire potestis
Nostra, ubi de coelis lucem radiare videtis.
Visio tunc socios talis nec illa fefellit,
Corpora namque locis sic sunt inventa sub isdem,
Martyribusque piis digno conduntur honore.
Ast alii atque alii praefata ex gente ministri
Sermonis fuerant illis in partibus orbis.
(0834B)E quibus egregii Suidbert Viraque sacerdos
Temporibus fulsere suis, qui culmine clari
Virtutum fuerant, nostro quos carmine cunctos
Tangere non libuit. Nunc namque revertere Musam
Urbis ad Euboricae fas est, procul unde recessit,
Pontifices summos; seriemque relinquere regum,
Qui post Aldfridum variarunt tempora regni,
Imperio functum denis simul atque novenis
Orbibus annorum, qui post sub tempore pacis
Appositus patribus suprema sorte quievit.
Interea Bosa felicia regna petente
Accipit Ecclesiae regimen clarissimus ille
Vir pietate, fide, meritis et mente Joannes,
Pontificalis apex, priscorum formula Patrum.
Flumina doctrinae fundens e pectore puro,
(0834C)E quibus intente vivacia prata rigavit;
Quem virtutis honor signis comitatur apertis,
Quorum pauca libet nostris memorare camenis.
Dum Pater ipse pius jejunia sancta gerebat,
Parvula septa viris repetit comitatus honestis;
Posset ut aethereos animo decerpere flores,
Et Domino propriae decimas persolvere vitae,
E queis divitias coelo reperiret opimas.
Intrans ergo locum districtis usibus aptum,
Tunc inopes jussit per proxima compita quaeri,
Per se pauperibus victum ut deferret egenis.
Tunc aeger juvenis mutusque adducitur illi,
Promere qui nullis poterat jam verba loquelis,
Cui caput horribili fuerat scabrigine tectum,
Et pro crine cutis maculis vestita remansit,
(0834D)Huic pius antistes casulam congessit egeno,
In qua susciperet stipem miser ille suetam.
Postque dies septem transacti temporis illum
Jusserat adduci, mutamque ostendere linguam;
Cui crucis impressit sanctae signando figuram,
Atque diu tacitam jussit proferre loquelam.
Qui dicto citius Patris praecepta secutus,Vers. 1109.
(0835A)Ore loquens prompto taciturna silentia rupit,
Et pleno est penitus mutus sermone locutus.
Atque die tota, pariter cum nocte sequenti,
Non cessavit ovans varias proferre loquelas,
Atque suae mentis secretas pandere causas;
Et cum voce cutis pariter jam sana reversa est;
Reddunturque novi crispato crine capilli;
Pulcherque est juvenis factus, promptusque loquela.
Sicque domum propriam gaudens sanatus adibat.
253 Nec meminisse aliud taedet, laudabile signum,
Dum lustrat pastor vigili tutamine mandras,
Sanctarum venit famularum visere cellam,
De quarum numero recubat virguncula quaedam
Vena cui nuper medio est incisa lacerto,
Et manus obstipuit nimio crassante tumore.
(0835B)Ergo videbatur citius moritura puella;
Hanc sed restituit Domini virtute saluti
Antistes sanctus, qui tecta, a matre rogatus,
Virginis intrabat, recubamque ex more salutat,
Atque preces fundens manui benedixerat aegrae.
Invaluit statim fugiente dolore puella,
Inque modum mirum toto de corpore tota
Cum redeunte foras secessit praesule pestis.
Protinus Altithrono magnis erepta periclis,
Virgo canit laudes multos victura per annos.
Huic aliud simili successit in ordine signum.
Ecce comes quidam venerandum jure Joannem
Advocat, ecclesiae Domino qui tecta dicaret.
Uxor erat cujus multis infirma diebus,
Quadraginta jacens noctes depressa dolore,
(0835C)Algida, nec valuit sese relevare cubili;
Lurida cui gelidus pallor praetexerat ora,
Naribus alternis tenuis vix flabat anhelus.
Huic pius antistes benedictam miserat undam,
Qua prius ecclesiam Domino sacraverat illam,
Ut potaret eam, atque dolentia membra liniret.
Quod dum fecisset, sequitur medicina per artus,
Atque salutifero morbi periere sub haustu,
Venit et optatae virtus concessa salutis,
Surgit et e strato statim tunc femina sospes,
Atque sacerdoti renovatis viribus almo
Pocula deportat, cunctisque impigra ministrat.
Reddidit atque Deo proprio cum conjuge grates.
At comes hunc alius diverso tempore scisci
Fecit ad ecclesiam Domini de more dicandam,
(0835D)Cujus forte puer mortali peste subactus,
Mortuus ex omni membrorum parte remansit
Spiritus, excepto quod pectora fessa movebat,
Frigida vix tenui geminans suspiria flatu,
Funeris exsequias cui tunc comes ipse parabat,
Et loculus juxta stabat, quo corpus humandum
Mox fuerat, vitae quoniam spes nulla manebat:
Pro quo pontificem lacrymans dux ipse rogabat,
Ut dignaretur puero benedicere praesto,Vers. 1163.
(0836A)Atque preces Domino pro hujus fundere vita.
Nec quod plena fidei rogitabat, jure negabat,
Vir pius et clemens, statim sed visitat aegrum,
Et benedixit eum, rediens ex more salutat:
Mox revalesce, puer, dicens, viresque resume.
Post haec cum praesul vel dux prandere sedebant,
Postulat infirmus sitiens sibi pocula ferri,
Cui Dominus gaudens quod jam potare valeret,
Mox calicem vini benedictum a praesule misit;
Ut bibit hunc, statim sanus surrexit, et ibat,
Intravitque domum quo dux et praesul edebant.
Cumque illis bibere et vesci se velle profatur,
Potat editque sedens laetus laetantibus illis,
Post haec et multis vivebat sospes in annis.
At quoque praesul iter per quamdam cursibus aptam
(0836B)Planitiem campi, cum clero gessit equester;
Tunc juvenes ardent cursu contendere equorum,
Sed pius antistes vetuit specialiter unum
Ex sociis, ludo ne se misceret inani.
Ille tamen contra vetitum petulanter habenas
Solvit, equo fidens, mediumque erumpit in aequor;
Ergo cavum quoddam dum fervidus ille caballus
Transilit, et valido juvenis conamine lapsus
In lapidem cecidit, qui forte aequalis arenae
In medio campi latuit sub cespite tectus,
Nec lapis alter erat campo repertus in illo;
Huic caput atque manum casu collisit acerbo,
Verticis et solvit juncturas, atque cerebro
Quassato, cunctis jacuit jam sensibus expers:
(0836C)Et moribundus erat motu sine corporis ullo.
Septima nempe fuit tunc circiter hora diei,
Semianimisque domum sociis defertur ab ipsis.
At vigil in precibus perstabat nocte sacerdos;
Venit ad infirmum primo sed mane reversus,
Impositaque manu capiti benedixit eumdem.
Atque illum proprio compellans nomine clamat;
Ergo gravi veluti de somno surgeret ille,
Recludens oculos Patri respondit amato,
Convaluitque cito, recreatis viribus, atque
Cras equitavit ovans caro cum praesule pergens.
Multa alia, ut referunt, hic fecit signa Joannes,
Quae modo non libuit brevitatis jure referri.
Diximus hic tantum, posuit quae Beda magister
Indubitante fide, texens ab origine prima
(0836D)Historico Anglorum gentes et gesta relatu.
Consenuit postquam praefatus episcopus ille,
Tunc alii vivens sedem concessit honoris,
Atque monasterium devoto corde petivit,
Condignamque Deo vitam complevit ibidem.
Juraque tunc tandem terrae peregrina relinquens,
Est patriae proprius coelesti redditus haeres.
Presbyter egregius successit jure Joanni
Wilfridus, haeres Patri dignissimus almo.Vers. 1216.
(0837A)Qui prius Euboricae fuerat vice-domnus et abbas:
Postea sed magno meritorum culmine fretus,
Pontificis summi condignus sumpsit honorem,
Ornavitque gradum meritis et moribus almis.
Plurima nam titulis sanctae ornamenta venustis
Addidit ecclesiae, rutilo qui vasa decore
Apta ministeriis argentea jure sacratis
254 Fecit, et argenti laminis altare, crucesque
Texerat auratis: nolensque abscondere gazas,
Prudens praesul eas divino impendit honori.
Haec pius Euborica faciens antistes in urbe,
Ecclesias alias donis ornavit opimis,
Nec minus ille pio curam de corde gerebat,
Multiplicare greges, Domini praecepta secutus,
Doctrinae monitis, exemplis atque coruscis.
(0837B)Hos mentis dapibus, illos sed carnis alebat:
Hos fovet aetheriis, illos carnalibus auget,
Ore manuque simul, donorum largus utrisque,
Rem pietatis agens duplici moderamine rector;
Omnibus acceptus, venerandus, honestus, amatus.
At sua facta bonus postquam compleverat ille
Pastor in Ecclesiis, specialia septa petivit,
Quo servire Deo tota jam mente vacaret:
Contemplativae seseque per omnia vitae
Dans, mundi varias curasque reliquit inanes.
Et quamvis ipso resideret corpore terris,
Attamen ex omni jam mente manebat Olympo,
Pervigil exspectans coelestis praemia vitae,
Tempore quae certo, vita praesente peracta,
Sumpserat angelicis coelo transvectus in ulnis.
(0837C)Hic pastoralis posuit dum pondera curae,
Tradidit Ecgberto venerandae jura cathedrae,
Quem sibi pontificem fecit succedere summum.
Hic fuit Ecgbertus regali stirpe creatus;
Nobilium, coram saeclo, radice parentum,
Sed Domino coram meritis praeclarior almis.
Dives opum terrae, miseris quas spargit egenis,
Ditior ut fieret, coelo dum colligit illas.
Qui curas inopum devotus semper agebat,
Pauperibus tribuens devoto pectore gazas,
Quas terris perdens, sibimet condebat Olympo.
Hic erat Ecclesiae rector clarissimus, atque
Egregius doctor, populo venerabilis omni,
Moribus electus, justis affabilis, atque
Efferus in pravos, mitis simul atque severus.
(0837D)Sacris divisit vicibus noctesque diesque,
Impiger assidue spatiosis noctibus orans,
Missarum celebrans solemnia sancta diebus,Vers. 1264.
(0838A)Inque Dei domibus multa ornamenta paravit.
Illas argento, gemmis vestivit et auro,
Serica suspendens peregrinis vela figuris.
Sacravitque probos altaribus ipse ministros,
Ordinibus variis celebrent qui festa Tonantis,
Davidisque alios fecit concinere canna.
Qui Domino resonent modulatis vicibus hymnos.
Cujus frater idem Tyrio nutritus in ostro,
Sumpserat Aedbertus gentis regalia sceptra.
Qui dilatavit proprii confinia regni,
Saepius hostiles subigens terrore phalangas.
Tempora tunc hujus fuerant felicia gentis,
Quam rex et praesul concordi jure regebant;
Hic jura Ecclesiae, rex ille negotia regni:
Hic ab apostolico humeris fert pallia missa;
(0838B)Ille levat capiti veterum diademata patrum;
Fortis hic, ille pius; hic strenuus, ille benignus,
Germanae pacis servantes jura vicissim,
Ex alio frater felix adjutus uterque.
Rexit hic Ecclesiam triginta et quatuor annis,
Ille annis tenuit ter septem sceptra parentum.
Ambo felices meritis in pace sepulti.
Temporibus primis praefati praesulis hujus,
Presbyter eximius meritis, cognomine Beda,
Astra petens, clausit praesentis lumina vitae.
Qui mox a puero libris intentus adhaesit,
Et toto studiis servivit pectore sacris.
Ut pote septennem quem fecit cura parentum
Arcta monasterii Girvensis claustra subire,
Cui jam praeclarus Ceolfridus praefuit abbas;
(0838C)Qui peregrina petens Christi deductus amore,
Mortuus est exsul Linguanae in finibus urbis,
Atque ibi condigno felix tumulatus honore est.
Cujus corpus erat post tempora multa repertum,
Integrum penitus, patriamque exinde reductum.
Ergo monasterio Beda nutritus in illo,
Ornavit teneros praeclaris moribus annos.
Discere namque sagax juvenis, seu scribere semper
Fervidus instabat, non segni mente laborans:
Et sic proficiens, est factus jure magister.
Plurima quapropter praeclarus opuscula doctor
Edidit, explanans obscura volumina sanctae
Scripturae, nec non Metrorum condidit artem;
De quoque Temporibus mira ratione volumen,
Quod tenet astrorum cursus, loca, tempora, leges.
(0838D)Scripsit et Historicos claro sermone libellos,
Plurima versifico cecinit quoque Carmina plectro.
Actu, mente, fide veterum vestigia PatrumVers. 1312.
(0839A)Semper dum vixit, directo est calle secutus.
Hujus vita quidem qualis fuit ante magistri,
Claro post obitum signo est patefacta salutis.
Aeger enim quidam Patris dum cingitur almi
Relliquiis, penitus peste est sanatus ab illa.
Te quoque Pierio tangentes, Balthere, plectro,
Et tibi, sancte, locum nostris in versibus istum
255 Signantes petimus, placida tu mente teneto,
Et rege nunc nostram pelagi per caerula cymbam
Inde monstra maris, scopulosas inter et undas,
Ut possit portum portans attingere tutum.
Est locus undoso circumdatus undique ponto,
Rupibus horrendis praerupto et margine septus,
In quo bellipotens terreno in corpore miles
Saepius aerias vincebat Balthere turmas,
(0839B)Quae sibi multimodis variabant bella figuris.
Qui tamen intrepidus hostilia castra relisit,
Tela malignorum, semper crucis arma beatu
Belliger opponens, galeam scutumque fidei.
Vir pius ille quidem quodam dum tempore solus
Incubuit precibus, meditans coelestia tantum:
Horribilem subito strepitum simul atque fragorem
Audivit, veluti vulgi erumpentis in hostes.
Tunc anima ex superis cujusdam nubibus ejus
Ante pedes cecidit, nimio tremefacta timore;
Quam mox turba minax ingenti horrore secuta est,
Cum variis miseram poenis torquere volentum:
At Pater ille pius placidis amplexibus illam
Arripuit gremio, statimque inquirit ab illa,
(0839C)Quae esset, cur fugeret, faceret vel quae mala? Cui tunc
Respondit: « Levita fui, sed mente maligna
Feminea amplexus manibus sum pectora tantum,
Et culpam erubui vivens in carne fateri.
Nunc idcirco feri duris incursibus hostes
Per triginta dies meme torquere sequuntur.
Nec captata fui, sed nec secura remansi. »
Tunc terrebat eum clamans ex hostibus unus:
« Non hodie effugies, nec si tenearis in ulnis
Petri, sed meritas patieris, pessime, poenas. »
Sanctus at irascens Petri convicia propter,
Haec ait: « Ecce minor meritis sum centies illo
Principe apostolico; sed de pietate Tonantis
Confidens, dico tibi, trux et saeve tyranne,
Non hodie portabis eam sub tartara tecum. »
(0839D)Tunc pius interventor humo prosternitur, atque
Cum lacrymis Domino pro culpa supplicat illa.
Nec prius ille preces desistit fundere sacras,
Quam propriis animam ferri vidisset ocellisVers. 1360.
(0840A)Altius angelicas coeli super astra per ulnas.
Par quoque jam veteri signumque aequabile signo
Hoc de Patre pio gessit clementia Christi.
Nam velut aequoreas Petrus calcaverat undas,
Sic huic evenit; gradiens nam tempore quodam
Rupis in excelsae praerupto margine, casu
Contigit, ut caderet: sed fluctibus ille marinis
Suffultus, graditur siccis super aequora plantis.
Et ceu rura soli premeret, sic ambulat undis:
Jam nisi quod levius susceperat unda ruentem,
Quam si dura virum accepissent arva cadentem.
Dum ruit, unda fluit, casus ne laederet illum.
Gressibus arva manent, illum ne mergeret aequor.
Ambulat ergo freto solido, ceu tramite terrae,
Donec ad undivagam pervenerat ipse carinam:
(0840B)Quam mox ascendit securo calle pedester.
Non in veste liquor, non soccis haeserat humor.
Quod natura negat, hoc dat tua dextera, Christe,
Unda tuo jussu pelagi fit pervia justis:
Terra sed e contra vindex fit gurges iniquis.
Suffert ista humiles, dum devorat illa superbos.
Nunc te sed petimus devoti, Balthere sancte,
Ut sicut unda tuum portabat ab aequore corpus,
Te sanum penitus revehens ad littora nota:
Sic precibus nostras animas evadere fluctus
Mundanos facias, portumque intrare salutis.
Claruit his etiam venerabilis Echa diebus
Anachoreta sacer, eremi secreta secutus,
Terrenos fugiens jam corpore castus honores,
Ut cum rege Deo coelestes posset habere.
(0840C)Angelicam terris vitam devotus agendo,
Multa prophetali praedixit mente futura.
De quo plura vetat narrari Musa recurrens
Carminis ad finem, propriique ad gesta magistri;
Qui post Ecgbertum venerandae insignia sedis
Suscepit, sapiens Aelbertus nomine dictus.
Vir bonus et justus, largus, pius, atque benignus;
Catholicae fidei fautor, praeceptor, amator;
Ecclesiae rector, doctor, defensor, alumnus,
Justitiae cultor, legis tuba, praeco salutis,
Spes inopum, orphanisque pater, solator egentum.
Trux rigidis, blandusque bonis, durusque superbis:
Fortis in adversis, humilis fuit inque secundis.
Mente sagax, non ore loquax: sed strenuus actu.
Cui quantum crevit cumulati culmen honoris,
(0840D)Tantum mens humili sese pietate subegit.
De quo versifico paulo plus pergere gressu
Euboricae mecum libeat tibi, quaeso, juventus.
Hic quia saepe tuos perfudit nectare sensus,Vers. 1409
(0841A)Mellifluo dulces eructans pectore succos,
Quem mox a primis ratio pulcherrima cunis
Corripuit, rerum summamque vehebat in arcem,
Doctrinae pandens illi secreta sophiae.
Hic fuit ergo satis claris genitoribus ortus,
Ex quorum cura studiis mox traditur almis,
Atque monasterio puerilibus inditur annis,
Sensibus ut fragilis sacris adolesceret aetas.
De puero nec cassa fuit spes tanta parentum.
Jam puer egregius crescebat corpore quantum,
Ingenio tantum librorum proficiebat.
Sic meritis crescens annis et mente sagaci,
Jam levita sacer condigno est ordine factus.
Hunc bene dum felix adolescens gessit honorem,
Jura sacerdotii juvenis suscepit honestus:
(0841B)Cresceret ut gradibus, meritis qui creverat almis.
256 Tunc pius et prudens doctor simul atque sacerdos,
Pontificique comes Ecgbert conjunctus adhaesit,
Cui quoque sanguineo fuerat jam jure propinquus.
A quo defensor clero decernitur omni,
Et simul Euborica praefertur in urbe magister.
Ille ubi diversis sitientia corda fluentis
Doctrinae et vario studiorum rore rigabat:
His dans grammaticae rationis gnaviter artes,
Illis rhetoricae infundens refluamina linguae:
Illos juridica curavit cote polire,
Illos Aonio docuit concinnere cantu;
Castalida instituens alios resonare cicuta,
Et juga Parnassi lyricis percurrere plantis.
(0841C)Ast alios fecit praefatus nosse magister
Harmoniam coeli, solis lunaeque labores,
Quinque poli zonas, errantia sidera septem,
Astrorum leges, ortus, simul atque recessus.
Aerios motus pelagi, terraeque tremorem,
Naturas hominum, pecudum, volucrumque ferarum,
Diversas numeri species, variasque figuras.
Paschalique dedit solemnia certa recursu,
Maxime Scripturae pandens mysteria sacrae.
Nam rudis et veteris legis patefecit abyssum.
Indolis egregiae juvenes quoscunque videbat,
Hos sibi conjunxit, docuit, nutrivit, amavit;
Quapropter plures per sacra volumina doctor
Discipulos habuit, diversis artibus auctos.
(0841D)Non semel externas peregrino tramite terras
Jam peragravit ovans, sophiae deductus amore;
Si quid forte novi librorum seu studiorum,
Quod secum ferret terris reperiret in illis.
Hic quoque Romuleam venit devotus ad urbem,
Dives amore Dei, late loca sancta peragrans.Vers. 1458.
(0842A)Inde domum rediens, a regibus atque tribunis
Doctor honorifice summus susceptus ubique est.
Ut pote quem magni reges retinere volebant,
Qui sua rura fluens divino rore rigaret.
Ad sibi sed properans praefinita facta magister,
Dispensante Deo, patriae prodesse, redibat.
Nam proprias postquam fuerat delatus in oras,
Mox pastoralem compulsus sumere curam,
Efficitur summus, populo rogitante, sacerdos
Officiumque suis meritis decoraverat almis,
Ordinis atque bonus pastorque repertus ubique est.
Namque tuebatur divinum cautus ovile,
Ulla ex parte lupus Christi ne laederet agnos,
Ille quibus sacri praestabat pabula verbi;
Ne sitis atque fames ullo vexaret acerbo.
(0842B)De gregeque errantes eremi per devia vastae
Ad Domini caulas humeris revehebat amicis:
Nolentesque sequi placido sermone vocantem
Insequitur juris terroribus atque flagellis.
Nec regi aut ducibus justus parcebat iniquis.
Sed neque decrevit, curarum pondera propter,
Scripturas fervens industria prisca legendi:
Factus utrumque, sagax doctor, pius atque sacerdos;
Sensibus hos augens, illos et moribus ornans.
Nec Pater adveniens in tantum culmen honoris,
Vestibus atque cibis veterem mutaverat usum:
Deliciosa nimis fugiens, nec vilia valde
Sectatus fuerat, medio moderamine gaudens.
Nec minus interea vario ornamenta decore,
Addidit ecclesiis, fidei fervore repletus.
(0842C)Namque ut bellipotens sumpsit baptismatis undam
Edvin rex, praesul grandem construxerat aram,
Texit et argento, gemmis simul undique et auro,
Atque dicavit eam sancti sub nomine Pauli
Doctoris mundi, nimium quem doctor amabat.
Hoc altare farum supra suspenderat altum,
Qui tenet ordinibus tria grandia vasa novenis:
Et sublime crucis vexillum erexit ad aram,
Et totum texit pretiosis valde metallis.
Omnia magna satis, pulchro molimine structa,
Argentique meri compensant pondera multa.
Ast altare aliud fecit, vestivit et illud
Argento puro, pretiosis atque lapillis:
Martyribusque crucique simul dedicaverat ipsum.
Jussit ut obryzo non parvi ponderis auro
(0842D)Ampulla major fieret, qua vina sacerdos
Funderet in calicem, solemnia sacra celebrans.
Ast nova basilicae mirae structura diebus
Praesulis hujus erat jam coepta, peracta, sacrata.
Haec nimis alta domus solidis suffulta columnis,Vers. 1580.
(0843A)Suppositae quae stant curvatis arcubus, intus
Emicat egregiis laquearibus atque fenestris,
Pulchraque porticibus fulget circumdata multis,
Plurima diversis retinens solaria tectis,
Quae triginta tenet variis ornatibus aras.
Hoc duo discipuli templum, doctore jubente,
Aedificaverunt Eanbaldus et Alcuinus, ambo
Concordes operi devota mente studentes.
Hoc tamen ipse Pater socio cum praesule templum,
Ante die decima quam clauderet ultima vitae
Lumina praesentis, sophiae sacraverat almae
Ergo ministrator clarissimus ordine sacro
Praesul perfectus; meritis plenusque dierum,
Tradidit Eanbaldo dilecto laetus alumno
257 Pontificale decus, sibimet secreta petivit
(0843B)Septa, Deo soli quo jam servire vacaret.
Tradidit ast alio charas super omnia gazas
Librorum nato, patri qui semper adhaesit,
Doctrinae sitiens haurire fluenta suetus:
Cujus si curas proprium cognoscere nomen
Fronte sua statim praesentia carmina prodent.
His divisit opes diversis sortibus; illi
Ecclesiae regimen, thesauros, rura, talenta:
Huic sophiae specimen, studium, sedemque, librosque.
Undique quos clarus collegerat ante magister,
Egregias condens uno sub culmine gazas.
Illic invenies veterum vestigia Patrum,
Quidquid habet pro se Latio Romanus in orbe
Graecia vel quidquid transmisit clara Latinis:
Hebraicus vel quod populus bibit imbre superno,
(0843C)Africa lucifluo vel quidquid lumine sparsit.
Quod Pater Hieronymus, quod sensit Hilarius, atque
Ambrosius praesul, simul Augustinus, et ipse
Sanctus Athanasius, quod Orosius edit avitus:
Quidquid Gregorius summus docet, et Leo papa;
Basilius quidquid, Fulgentius atque coruscant.
Cassiodorus item, Chrysostomus atque Joannes.
Quidquid et Althelmus docuit, quid Beda magister
Quae Victorinus scripsere, Boetius: atque
Historici veteres, Pompeius, Plinius, ipse
Acer Aristoteles, rhetor quoque Tullius ingens.
Quid quoque Sedulius, vel quid canit ipse Juvencus,
Alcuinus et Clemens, Prosper, Paulinus, Arator,
Quid Fortunatus, vel quid Lactantius edunt.
Quod Maro Virgilius, Statius, Lucanus et Auctor:Vers. 1553.
(0844A)Artis grammaticae vel quid scripsere magistri;
Quid Probus atque Focas, Donatus, Priscianusve,
Servius, Euticius, Pompeius, Comminianus.
Invenies alios perplures, lector, ibidem
Egregios studiis, arte et sermone magistros,
Plurima qui claro scripsere volumina sensu:
Nomina sed quorum praesenti in carmine scribi
Longius est visum quam plectri postulet usus.
His ita dispositis complens sua tempora summus
Antistes, totus meritis maturus et annis,
Post annos binos, menses simul atque quot annos,
Ex quo septa sacer praesul secreta petivit;
Discipulis coram pastor, patriarcha, magister,
Transit ad aetheream laetus feliciter aulam.
Hanc tamen hanc citius lugubris, mea fistula, partem
(0844B)Desere, ne pereas lacrymarum gurgite mersa,
Dum properas portum velis hucusque secundis,
Quid memorare studes nobis moestissima fata?
Cum subito ante oculos cunctis mors invida nostros
Lumina supremo clausit veneranda sopore
Pontificis summi, nostri patris atque magistri.
O nobis! o nigra dies! o clara sed illi!
Nos sine patre dies orphanos ille reliquit,
Fletibus, exsilio duroque labore gravatos.
Reddidit ast illum patriae Patrique superno,
Fletibus, exsilio duroque labore solutum.
Jam cui Christus amor, potus, cibus, omnia Christus;
Vita, fides, sensus, spes, lux, via, gloria, virtus.
(0844C)Qui decimo et quarto summi dormivit in anno
Ordinis accepti, octavo sub sole Novembris,
Dum gravis illa dies sexta fulgebat in hora.
Ejus ad exsequias magnum concurrerat agmen,
Cum clero praesul, populus, juvenesque, senesque,
Patris honorifice curantes condere corpus.
O Pater, o pastor, vitae spes maxima nostrae,
Te sine nos ferimur turbata per aequora mundi,
Te duce deserti variis involvimur undis,
Incerti qualem mereamur tangere portum.
Dum sol noxque sibi cedunt, dum quattuor annus
Dividitur vicibus, crescunt dum germina terris;
Sidera dum lucent, trudit dum nubila ventus;
Semper honos, nomenque tuum, laudesque manebunt.Vers. 1595.
(0845A)Hic ego dum volui certo te fine, Thalia,
Claudere, res nostris occurrit gesta diebus.
Fessa licet paucos quapropter adhuc cane versus
Atque mei pueri causam succinge parumper,
Cui quoque praesentem testem me contigit esse.
Ergo fuit quidam juvenis nutritus in urbe
Euborica, simplex animo, sed fervidus actu.
Quique meae rexit puerilis tempora vitae
Consilio, solus quadam qui nocte suetis
Insistit precibus Christi Genitricis in aula.
Tunc lux alma domum subito repleverat illam,
Et cum luce simul venit vir vestibus albis,
Fulgidus aspectu, statu sublimis honesto,
Et blandis juvenem nimio terrore cadentem
Elevat alloquiis, librumque ostendit apertum.
(0845B)Perlegit hunc juvenis, dixit cui codice clauso
Candidus ille: Sciens iterum majora videbis.
His dictis, subito nitidus disparuit hospes.
258 Hinc quoque post aliquos non longo tempore menses
Percutitur juvenis currenti peste per artus,
Aegrotusque diu dubia sub morte jacebat,
Angustis retrahens perituram naribus auram;
Inque meis recubans manibus, tunc spiritus ejus
Est raptus subito, corpusque remansit inane.
Post spatium rediens, iterum sed membra movebat,
Et mihi narrabat, quidam quod duxerat illum
Ad loca pulchra nimis, multos ubi vidit ovantes,
Ignotos notosque simul, sed maxime sanctae
Illius Ecclesiae laetos agnovit alumnos.
(0845C)Qui mox suscipiunt placidis amplexibus illum,
Et secum penitus semper retinere volebant,
Sed cito ductor eum converso calle reduxit
Ad proprium corpus, dicens, quod solis ad ortum
Jam melius habiturus eris; de fratribus alter
Sed hodie moriturus erit, cujusque paratam
Vidisti sedem. Juvenem nec sermo fefellit.
Nam cito convaluit, dum sol rutilabat ad ortum;
Ante diem medium fuerat sed mortuus alter.
Ille tamen juvenis parvum post tempus, eodem
Anno percutitur populantis peste doloris,
Atque mihi statim morbo praedixit in illo:
Hac lue jam moriar, cito carnis claustra relinquam.
Nec secus evenit, quoniam vis magna doloris
(0845D)Crevit, et extremam juvenem deduxit in horam.
Qui tenui moriens animam traducere flatu
Dum coepit, fuerat vigilans e fratribus unus,
Vir probus et verax, vidit qui culmine ab alto
Descendisse virum facie seu veste coruscum,
Et posuisse suum mox os morientis ad ora,
Blandius amplexus manibus quoque membra cubantis:
Regressusque animam solvens de carcere carnisVers. 1646.
(0846A)Evexit volitans secum super astra polorum.
Haec ego nauta rudis teneris congesta carinis,
Per pelagi fluctus et per vada caeca gubernans,
Euboricae ad portum commercia jure reduxi;
Ut pote quae proprium sibi me nutrivit alumnum,
Imbuit et primis utcunque verenter ab annis.
Haec idcirco cui propriis de Patribus, atque
Regibus et Sanctis ruralia carmina scripsi.
Hos pariter sanctos, tetigi quos versibus istis,
Deprecor, ut nostram mundi de gurgite cymbam
Ad portum vitae meritis precibusque ubernent.
CCLXXXII. Ad Friducinum.
Chartula percurrens Friducino fer mea salve
(0846B)Perpetuum nato, pacis in ore tuo.
Dulcis amor Patris, valeas dic semper ubique
Cum pietate sacra et prosperitate bona.
Per loca sancta tui sanctorum, nate, fidelis
Sis memor Albini semper in ore pacis.
Esto pius, mitis, cauto moderamine pergens,
Consilio prudens, et pietate potens.
In sermone quidem verax, et corde fidelis,
Collaudans Christum oris in officio.
Sedulus in precibus, sanctorum maxime templis
Ne te praetereat ullius auxilium.
Sobria cum sociis faciens convivia justis,
Pauperibus largus ceu miserisque pater.
Prohibeas propria sceleratis castra rapinis,
Ne cuiquam tulerint vi sua forte tui.
(0846C)Sanctus ait: Justum non vidi nempe relictum,
Ejus egens semen non ego pane sacro.
Pauperis ad thronum clamor conscendit Olympi.
Audiet et Christus illius ipse preces.
Non tua mensa precor furtis vel forte rapinis,
Vel miserum spoliis ipsa domus redolet.
Saepius Altithroni tibi sit conviva sacerdos.
Et Christi famulus, vel miser atque vagus;
Quam verbosa malis persona adsueta loquellis,
Auribus ingeminans verba nefanda tuis.
CCLXXXIII. Ad Quemdam.
Musa volans veniat Moni magno ferre salutem
(0846D)Cui Deus aeternum tribuat per saecula salve:
Quem precibus Christo sanctorum turba per orbem
Assiduis Domino commendet sancta precamur.
Ut sanus veniat, veniente tempore, natus
Albini Patris, praeclaram laetus ad urbem,
Qua sanctus sancto Martinus corpore pausat.
Quod praestare precor nobis, pia gratia Christi.
Sed tu, nate, Deo placidis servire memento
Moribus, ut mitis semper te protegat ille;
Prospere per terras ignotas ducat euntem,
(0847A)Gaudentem nobis clemens iterumque reducat.
Quo pergas, vel quid facias circumspice cautus,
Sis memor atque tuam propriam servare salutem.
Noli, nate, precor, multo te perdere vino,
Non escis, ille est quoniam sat pestifer orbis.
Ex esca et potu morbi generantur amari.
(0848A)Noxius et nimium jam pendet in arbore fructus,
Incautus quorum mox infirmabitur esu.
Sit quoque lingua tibi verax et sermo salubris;
Sit cibus atque potus multum moderatus in ore.
Sit vigil in precibus pectus et pura voluntas,
Laudibus in Domini sanctorum per loca Patrum.