Migne Patrologia Latina Tomus 51
AuInPrA.CaDePrD 51 Auctor incertus (Prosper Aquitanus?) Parisiis J. P. Migne 1846 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
Carmen de providentia divina
(PL 51 0617A)
MAXIMA pars lapsis abiit iam mensibus anni,
Quo scripta est versu pagina nulla tuo.
Quae tam longa tibi peperere silentia causae?
Quisve dolor moestum comprimit ingenium?
Quamquam et iam [Forte etiam] gravibus non absint carmina curis, 5
Et proprios habeant tristia corda modos:
Ac si te fracti perstringunt vulnera mundi,
Turbatumque una si rate fert pelagus;
Invictum deceat studiis servare vigorem.
Cur mansura pavent, si ruitura cadunt? 10
O felix cui tanta Deo tribuente facultas
Contigit, ut tali tempore liber agat! (0617B)
Quem non concutiat vicina strage ruina,
Intrepidum flammas inter et inter aquas?
Nos autem tanta sub tempestate malorum, 15
Invalidi passim caedimur et cadimus.
Cumque animum patriae subiit fumantis imago,
Et stetit ante oculos quidquid ubique perit
Frangimur, immodicis et fletibus ora rigamus:
Dumque pios agimus, vertimur in querulos. 20
Nec parcunt quidam turbatam incessere mentem;
Linguarum et iaculis saucia corda petunt.
Dic (aiunt) causas, qui rerum hominumque labores
Arbitrio credis stare regique Dei:
Quo scelere admisso, pariter periere tot urbes? 25
Tot loca, tot populi, quid meruere mali? (0617C)
Si totus Gallos sese effudisset in agros
Oceanus, vastis plus superesset aquis
Quod sane desunt pecudes, quod semina frugum,
Quodque locus non est vitibus, aut oleis; 30
Quod fundorum aedes vis abstulit ignis et imbris,
Quarum stare aliquas tristius est vacuas:
Si toleranda mali labes, heu! caede decenni
Vandalicis gladiis sternimur et Geticis.
Non castella petris, non oppida montibus altis 35
Imposita, aut urbes amnibus aequoreis,
Barbarici superare dolos atque arma furoris
Evaluere omnes, ultima pertulimus.
Nec querar exstinctam nullo discrimine plebem,
Mors quoque primorum cesset ab invidia. 40
Maiores anni ne forte et nequior aetas,
Offenso tulerint quae meruere Deo:
Quid pueri insontes? quid commisere puellae,
Nulla quibus dederat crimina vita brevis?
Quare templa Dei licuit popularier igni? 45
Cur violata sacri vasa ministerii? (0618B)
Non honor innuptas devotae virginitatis,
Nec texit viduas relligionis amor.
Ipsi desertis qui vitam ducere in antris
Suerant, laudantes nocte dieque Deum, 50
Non aliam subiere necem, quam quisque profanus:
Idem turbo bonos sustulit atque malos.
Nulla sacerdotes reverentia nominis almi
Discrevit miseri suppliciis populi:
Sic duris caesi flagris, sic igne perusti, 55
Inclusae vinclis sic gemuere manus. (0618C)
Tu quoque pulvereus plaustra inter et arma Getarum
Carpebas duram, non sine fasce, viam;
Cum sacer ille senex plebem, usta pulsus ab urbe,
Ceu pastor laceras duceret exsul oves. 60
Verum haec sub belli sileantur turbine gesta,
Confusis quoniam non fuit ordo malis.
Forte etenim placidas res mundi, et tempora pacis,
Arbitra dignetur cernere cura Dei. (0619A)
Si cunctos annos veterum recolamus avorum, 65
Et quidquid potuit nostra videre dies;
Maximus iniustis locus invenietur in orbe,
Oppressis autem pars prope nulla bonis.
Qui fuerit violentus, atrox, versutus, avarus;
Cuius corde fides cesserit, ore pudor, 70
Hunc omnes mirantur, amant, reverentur, honorant,
Huic summi fasces, huic tribuuntur opes.
Quod si quis iustus castam et sine crimine vitam
Dissimili studio ducere maluerit,
Hic inhonorus, inops, odium iuvenumque senumque, 75
In totis mundi partibus exsul agit. (0619B)
Impius exsultat maturis integer annis,
Carpere non cessant ulcera dira pium.
Falsa valent in iudiciis, et vera laborant,
Insontes sequitur poena, salusque reos. 80
Ignorata piis illudit adultera sacris,
Blasphemus templi limina tutus adit.
Quae si cura Dei celsa spectaret ab arce,
Resque ageret nostras sub ditione sua;
Aut non effugerent ultrices crimina poenas, 85
Aut virtus terris sola reperta foret.
Talia cum facilis vulgi spargantur in aures,
Quam multis rudibus lingua maligna nocet!
Nec tantus dolor est Scythicis consumier armis,
Quantus ab infidis cordibus ista seri. (0619C) 90
Prome igitur sanctis coelestia tela pharetris;
Et medicis hostem confice vulneribus.
Forte aliqui poterunt errorum evadere noctem,
Inque viam, visa luce, referre pedem,
At ne sermo moram patiatur ab impare versu, 95
Heroi numeris porrige pentametrum.
ISTA quidem melius divinis edita libris
Cognoscenda forent, ubi legis in aequore aperto,
Promptum esset ventis dare libera vela secundis.
Sed quoniam rudibus metus est intrare profundum, 100
In tenui primum discant procurrere rivo,
Qua iacet extremo tellus circumdata ponto,
Et qua gens hominum diffusa est corpore mundi. (0619D)
Seu nostros annos, seu tempora prisca revolvas,
Esse omnes sensere Deum, nec defuit ulli 105
Auctorem natura docens: et si impius error
Amisit, multis tribuens quod debuit uni;
Innatum est cunctis genitorem agnoscere verum.
Hic auctore carens, et tempore, permanet idem
Semper, et immensum non saecula nec loca claudunt. (0620A) 110
Hic nullis mundi causis exstantibus, in se
Quidquid vellet habens, cum visum est, omnia solus
Condidit ut voluit, formas, numerosque, modosque,
Et genera, et vitas statuens et semina rebus.
Quidquid inest coelo, quidquid terraeque marique, 115
Quidquid quocumque est in corpore, sive animatum.
Sive expers animae, calida, humida, frigida, sicca,
Uno exstant auctore Deo: qui divite Verbo,
(Quod Deus est) rerum naturas, atque elementa
Protulit, et summis opifex intentus et imis. 120
Quod vero adversis compugnant condita causis,
Atque aliis alia obsistunt, contraria discors
Omnia motus alit; dumque illi occurritur illo,
Vitalem capiunt cuncta exagitata vigorem:
Quae vel pigra situ, vel prono lubrica lapsu, 125
Aut cursu instabili, stabili aut torpore perirent. (0620B)
Mollia sic duris, sic raris densa resistunt,
Et liquidis solida, et tardis velocia claro
Obscurum obiectum, et dulci contendit amarum.
Nec mihi fas dixisse aliquid non rite creatum, 130
Aut ullas ausim mundi reprehendere partes:
Cum sator ille operum teneat momenta suorum,
Et carptim varios in totum temperet usus.
Denique quidquid obest, aut causa, aut tempore verso
Prodest: et gemino subsistunt cuncta periclo. 135
Frigora perpessus, solem cupit: ustus ab aestu,
Inter hyperboreas mavult algere pruinas.
Iniusto pluviam metuit sub fasce viator,
Quam poscit votis sitienti rusticus agro. (0620C)
Caeruleos angues timor isti est visere; at illi 140
Intrepida excoctis oneratur mensa chelydris.
Quod si forte lupos, lyncasque, ursosque creatos
Displicet, ad Scythiae proceres regesque Getarum
Respice; queis ostro contempto, vellere Serum,
Eximius decor est tergis horrere ferarum. 145
Singula sectari longum est: sed munere Christi
Scire datum, quod alit tellus, quod in aequore vivit,
Quidquid in arboribus, quidquid variatur in herbis,
In laudem auctoris, certis subsistere causis.
At quae sola nocent, eadem collata mederi. 150
EST igitur Deus, et bonus est, et quidquid ab illo
Effectum est, culpa penitus vacat, atque querela. (0620D)
Omnem autem hanc molem mundi qui condidit, ipse
Et regit, utque nihil non ortum [Al. horum] sumpsit ab illo;
Sic nihil est quod stare queat, factore remoto. 155
Nam qui pigra Deo dant otia, credo, verentur
Ne curae intentum vigiles durique labores
Conficiant, et tanta simul non explicet unus. (0621A)
O mersi in tenebras, divinique ignis inanes,
Et plus corporeis oculis quam mente videntes: 160
Qui vestrae aeternum naturae et conditioni
Audetis conferre Deum: cui si quid amatis
In laudem pravi adiicitis, vestrisque beatum
Creditis esse bonis, aut ulla incommoda ferre.
An quia cum magnas urbes, populosque tenetis 165
Sub vestro imperio, miserum est insomnibus aegram
Partiri curis in multa negotia mentem;
Cumque graves trepidis incumbant undique causae,
Non fert urgentes industria victa labores:
Et si animis aegris depulsa est sollicitudo, 170
Blanda voluptatem requies creat otia nactis:
De Domino hoc sentire pium est, quem semper eumdem
Nil gravat, ex toto nil occupat? (0621B) Effluit aetas,
Ac venit, et spectant genita et gignentia finem:
Ille manet, simul acta tenens et agenda, futuris 175
Ulterior, tum praeteritis prior: omnibus unus
Praesens, et solus, sine tempore tempora condens.
Utque aevi spatia ac numeros praecedit, et exit,
Sic nullo immensus cohibetur fine locorum.
Nilque adeo est magnum, quod non certus modus arcet: 180
Et coelum, et terras, et totum denique mundum
Limes habet: meta est altis, et meta profundis.
Sed nusquam non esse Dei est, qui totus ubique,
Et penetrat mundi membra omnia liber, et ambit. (0621C)
Haec igitur vis sola potest moderamina rerum 185
Dividere, et placidis eadem persistere curis:
Quam non effugiant cita, nec remorantia tardent;
Quae numquam ignara, numquam longinqua, nec ullis
Translata accedens regionibus, absit ab ullis:
Nec de noscendis egeat manifesta doceri. 190
Haec testis rerum tacita audiat, abdita cernat:
Det vitas, adimatque datas, pereuntia salvet,
Deiecta attollat, premat ardua, proroget annos
Et minuat, mutet corda, et peccata remittat. (0621D)
SED qui virtutem concedunt omnipotenti, 195
Forte voluntatem demant; et magna regentem,
Curam hominis renuisse putent, in tempora nati
Exigua, et varia sub tempestate relicti.
Quo vos sponte iuvat cadere, oblitosque parentis,
In pecudum genus, et sortem transire ferarum? 200
Incomperta latent naturae exordia nostrae:
Aut spem propositam in Christo praesentia turbant? (0622A)
Parcite sublimes aeternae gentis honores
Degeneri violare metu: potiusque relictum
Immortale decus, superato apprendite coelo. 205
Nota via est, Christo cunctis reserante magistro,
Qui vocat, et secum nos deducturus, et in se.
Ac ne vaniloqui spondere incerta putemur:
Res monet a primis aperire parentibus ortum
Humani generis, causasque evolvere vitae 210
Amissae, et rursus, Christo donante, receptae.
Dispositis rebus, totum iam conditor orbem
Fecerat, et pulchra vernabat origine mundus. (0622B)
Iam sol dimensis in tempora cursibus ibat,
Lunaque cum stellis praebebat lumina nocti: 215
Iam pecudes tellus, iam pisces pontus alebat,
Et liquidum volucres innabant aera pennis:
Sed quod divina posset ratione potiri,
Nondum erat in terris animal: dedit optimus Auctor
Hoc homini speciale decus, cumque omnia verbo 220
Conderet, hunc manibus, quo plus genitoris haberet,
Dignatur formare suis: substantia duplex
Iungitur, inque unam coeunt contraria vitam. (0622C)
Namque anima ex nullis, ut caetera, gignitur, expers
Interitus, nisi quod Domino cruciabilis uni est, 225
Et rea ferre potest poenam, sub nomine mortis,
Terrenamque illapsa domum, dat vivere secum
Consortem, et pariter divinum haurire vaporem.
Nec quia dissimilis rerum natura duarum est,
Dispar conditio est: manet exitus unus utrumque: 230
Seu potior iuri subdatur posterioris,
Seu se maioris virtuti infirmior aequet.
Est etenim ambarum vinci, est et vincere posse,
Proficere, et minui; regnare, et perdere regnum. (0622D)
Non quia plus cuiquam, minus aut in origine causae 235
Nascendi attulerint, aut ulla externa creatos
Vis promat, ignarosque agat in discrimina morum;
Sed quia liber homo, et sapiens, discernere rectis
Prava potest, in se intus habens discrimina rerum,
Iusque voluntatis, quo temperat arbitrium mens. (0623A) 240
Si tamen ancipitis caeca inter praelia vitae,
Non de se tumeat; sed votis tuta modestis,
Inde putet totum posse, unde accepit et esse.
Insita sic nobis patriae virtutis imago est,
Longo iustitiae quae multum exercita cultu, 245
Ceu speculo lumen divinum imitata referret.
Cumque bonis positum transisset in artibus aevum,
Aeternam victrix arcem mansura teneret.
Totaque res effecta Dei, iam nulla subiret
Praelia, nec trepide secum decerneret in se, 250
Nec vellet quod mox nollet, voluisse, timere,
Ignorare, optare, pati iam nescia: nullis
Crescere egens cumulis, nullisque obnoxia damnis. (0623B)
Et quo promissis adsit fiducia magnis,
Ac spes propositae sit non incerta coronae: 255
Munere praesentis vitae documenta futurae
Sumit homo, et dandis confidere discit adeptis.
Huic coeli volucres, et cuncta animalia terrae
Subiecta: et pisces quos nutrit pontus et amnes;
Huic solis lunaeque vices, et sidera noctis 260
Nosse datum, numerisque dies comprendere et annos,
Scire potestates herbarum, et nomina rebus
Indere, et ingenium varias augere per artes.
Hunc potiorem unum cunctis spirantibus, uni
Subiectum servire Deo; nec corporea vi, 265
Sed rationis ope, praefortibus imperitare. (0623C)
QUOD si quis non totus homo haec extendere verbis
Me putat, et nondum sese cognovit in istis;
Audiat a primis distare parentibus actum
Per delicta genus, multa et rubigine morum 270
Corrupti exiguum semen superesse vigoris.
Utque suae tantum naturae discat honorem;
In summum sancti generis redeat caput, et se
Aestimet a manibus Domini, afflatuque regente,
Qualis Adam nondum terram damnatus in istam, 275
Et liber culpae, paradisi divitis orbem
Cultarum locuples virtutum fruge tenebat. (0623D)
Cui cum tanta Deus largitus dona fuisset,
Viperei populi princeps invidit, et alta
Deiectus regione poli (quia summa tenere 280
Non nisi pura potest bonitas), maiora nocendi
Concepit verso mutatus corde venena. (0624A)
Qui possessorem tantarum deliciarum,
Mandato exclusum quia noverat arbore ab una,
Perpulit a vetitis pomum decerpere ramis, 285
Queis inerat recti et pravi experientia maior
Tunc ditione hominis, quia nondum acceperat hanc vim,
Qua posset vitanda suo sine nosse periclo.
His illata dolis, hoc crimine nata subegit
Mors hominem, culpa in cunctos manante minores: 290
Quae semel antiqua pulsos virtutis ab arce,
Non uno tantum transfuso errore parentum
Implicuit: sed cum populis nascentibus aucta,
Multiplicem lata porrexit strage ruinam. (0624B)
« At quamquam immissa regnaret morte peremptos; 295
Nulla tamen placitos Domino non edidit aetas,
Cunctaque diversos habuerunt saecula iustos:
Quos licet ob meritum vitae bona multa manerent,
In mortem vitiata tamen natura trahebat,
Non prius a primi vinclo absolvenda parentis, 300
Quam maiestate incolumi generatus in ipsa,
Destrueret lethi causas et semina Christus.
Cuius perpetuam cunctis assistere curam,
Promptum est exemplis ab origine nosse petitis.
Non latet hanc sanctis onerans altaria sacris 305
Iustus Abel, qui primitiis ovium grege lectis,
Convertit Domini sincera in munera vultum:
Nec fallit specie devota relligionis
Dona Cain reprobanda dicans, cui virus amarum
Invidia in fratrem succenso felle coquebat. 310
Nec revocare ferum Dominus sermone benigno
Abstinuit: quantumque nefas strueretur ab ipso
Ingessit, formamque dedit qua vincere sese
Posset, et insanae regnaret fortior irae. (0624C)
Sed concepta semel facinus crudele peregit 315
Impietas, scelere immergens primordia mundi.
At numquid placitum sibi iustum a caede nefanda
Non potuit servare Deus? Sed finis acerbi
Occasum potior vita et tribuenda corona
Immodico aeterni superabant pondere honoris. 320
Quid, cum viventem de terris transtulit Enoch,
Spernebat terrena Deus? Namque omnibus illud
Proderat exemplum, quo mortis terror abiret,
Spemque inconcussam caperet substantia carnis.
Sic alio post multa aevo documenta minores 325
Propositae in Christo meruerunt sumere vitae,
Cum raptum ignitis per inane iugalibus Helim
Scandentem rutilo viderunt aethera curru. (0624D)
An aberat tum cura Dei, cum effusa per omnes
Gens hominum culpas, penitus pietate relicta, 330
Dira toris vetitis generaret monstra gigantas
Illa quidem mundi exitium praefata futurum,
Tempora larga dedit, queis in meliora reducti
Mortales, scelerum seriem virtute piarent. (0625A)
Cumque nefas placitum toto persisteret orbe, 335
Nec nisi diluvio deleri crimina possent,
Sola Noe servata domus; quae libera cladis,
Conclusis paribus spirantum de genere omni,
Unde forent vacuis reparanda animalia terris,
Illaesa, mundo pereunte, superfuit arca. 340
Non quia non alios populos Deus edere posset:
Sed multis fractus morbis, ut semine ab ipso
Idem homo in Christi corpus nascendo veniret;
Utque Deo iusto meritorum iudice, partam
Nossemus requiem sanctis in clade malorum. 345
Nonne etiam in nostram Domini iam tum miserentis
Progeniem tendebat amor, cum credulus Abram
Multorum, pariente fide, genitor populorum
Promissum genus innumeris censebat in astris? (0625B)
Aut cum in Pentapolim descenderet igneus imber, 350
Nonne prius multo dilata examine venit
Iudicis ira Dei? qui promptus parcere, nullas
Invenit causas veniae; deque omnibus unum
Dissimilem Sodomis incesta in plebe repertum
Exemit, parvique dedit dominum oppiduli Loth. (0625C) 355
Cum vero Aegyptum Chananaeaque regna teneret
Dira fames, totos septem toleranda per annos,
Praestruitur certe patriarchis causa movendis,
Et domus externos inter placitura paratur,
Quae blande foveat populi incrementa futuri, 360
Mystica dum Ioseph prodentem somnia fratres
In servum vendunt pretio, falluntque parentem;
Dum castum dominae petulantia carcere damnat;
Dum rex obscuri narrato aenigmate somni,
Exemptum vatem dignatur honore secundo; 365
Dumque piis traducta dolis Hebraea iuventus,
Gaudet adoratum venia cognoscere fratrem.
Qui cum multa insons ferret mala, nonne remotum,
Resque hominum dedignantem potuisset inepto
Incusare Deum questu, nisi cuncta profundis 370
Iudice sub iusto scisset decurrere causis?
Quae licet infidas soleant confundere mentes;
Non possunt turbare pias, quia tempore in isto
Haec posita est virtus, ut libertate potitos,
Exiguo in spatio, iusti patiantur iniquos, 375
Quos Deus ipse modo dilata sustinet ira. (0625D)
Si gens chara Deo, et saevo suspecta tyranno,
Iniustum imperium regis tolerabat acerbi;
Moestarum et matrum fetu potiore necato,
Condensas [Forte Condendas] iussos lateres praebebat ad urbes, 380
Ut durus labor, et saevae inclementia mortis,
Omnes terribilis populi consumeret annos.
Sed non ista Deo patribus illata remoto,
Ipse docet, curamque sibi probat esse suorum.
Nam iubet electum Pharaoni edicere Mosen, 385
Ut sinat Aegypto Domini discedere plebem. (0626A)
Ni faciat, multis plectenda superbia plagis,
Sentiet excitam quae regni vis habet iram. (0626B)
Ille quidem quoties patitur coelestia tela,
Cedit, et obsequium simulat; sed clade remota, 390
Duratur parcente Deo, causas pereundi
Impius inde trahens, quo posset habere salutem
Donec vi victus laxat fera iura tyrannus,
Ditia barbaricis et Moses agmina gazis,
Promovet, insigni sulco monstrante columna 395
Per deserta viam: quae formam in tempus utrum que
Temperat, alterna ut tribuat vice commoda castris,
Luce tegens, et nocte regens, eadem ignis et umbra,
Discutiens flammis tenebras, et nube calores.
Quid loquar et trepidis patribus cum incumberet hostis, 400
Divisum pelagus, solidoque rigore ligatas
Instar montis aquas, vacuo cessisse profundo;
Quaque gradum illaesa tulerant tot millia plebis,
Oppressum Aegypti populum coeuntibus undis?
Omnis enim auctori servit natura potenti, 405
Quaeque ad opem cedunt, eadem famulantur ad iram.
Sed mihi nec vacuum cunctas percurrere formas
Virtutum, et gestis oris non aequa facultas.
Nam quis tantarum evolvat miracula rerum? (0626C)
Mannae imbrem, et cunctos in coeli pane sapores, 410
Siccae rupis aquam, et dulcorem fontis amari,
Aut inter deserta actos denos quater annos,
Nec membris nocuisse aevo, nec vestibus usu?
LEGIS in exemplum iuvat ire, et quaerere ab ipsis
Qui curam Domini removent, an tempore ab illo 415
Coeperit humanas in vitae foedera mentes
Informare Deus; nec per tot saecula mundi
Permotus vitiis, tunc ius perscripserit aequum.
Ite ipsi in vestrae penetralia mentis, et intus
Incisos apices, ac scripta volumina cordis 420
Inspicite, et genitam vobiscum agnoscite legem. (0626D)
Nam quis erit, modo non pecus agri, aut bellua ponti,
Qui vitiis adeo stolide oblectetur apertis,
Ut quod agit, velit ipse pati? Mendacia fallax,
Furta rapax, furiosum atrox, homicida cruentum 425
Damnat, et in moechum gladios distringit adulter.
« Unus enim pater est cunctorum, et semine recti
Nemo caret, similisque omnes produxit origo. (0627A)
Unde etenim, nondum descripta lege, fuerunt
« Qui placidum sanctis agerent in moribus aevum; 430
Nec summi patris ignari, nec iuris egeni?
Ergo omnes una in vita cum lege creati
Venimus, et fibris gerimus, quae condita libris.
Nec nova cura fuit nostri, cum tradita Mosi
Littera praesenti damnaret crimina poena. 435
Sed super adiecta est generi custodia sancto;
Qua memor in patriae fidei perstaret honore,
Et promissorum Domini succederet haeres. (0627B)
Cum tamen et quoscumque eadem sub sacra liceret
Ire, nec externos arcerent limina templi: 440
Cumque Dei monitu canerent ventura prophetae,
Saepe etiam ad varias gentes sint multa locuti.
Sic regina Austri cupidis, Salomonis ab ore,
Auribus eloquium Domini venerata trahebat.
Sic Ninive monitis Ionae sub tempore cladis 445
Credidit: et tribus in luctu ieiuna diebus,
Promeruit morum excidio consistere regno. (0627C)
Verum ne longo sermone moremur in istis,
Quae sparsim varieque suis sunt edita saeclis:
Neve quod in parte est, in toto quis neget esse, 450
Dum solidam Domini divisa negotia curam
Velant, et nulla accipitur quae rara videtur;
Dicite quem populum, qua mundi in parte remotum,
Quosve homines, cuius generis, vel conditionis
Neglexit salvare Deus? Vir, femina, servus, 455
Liber, Iudaeus, Graecus, Scytha, Barbarus, omnes
In Christo sumus unum: non persona potentis,
Nec domini, regisve prior; distantia nulla
Luminis unius, speculi nisi discrepet usus.
Namque velut speculum mens est, quae quo mage tersa est. 460
Expoliente fide, radiisque intenta supernis,
Hoc mage confessi resplendet imagine Christi:
Qui cum Patre Deo semper Deus; inque paterna
Maiestate manens, miscetur conditioni
Humanae: et Verbum caro fit, rerumque Creator 465
Nascitur, atque annis succedit conditor aevi. (0627D)
Hoc etenim lex, hoc veneranda volumina vatum,
Hoc patriarcharum spes non incerta tenebat:
Ultima cum mundi finem prope curreret aetas,
Venturum ad terrena Deum, qui morte perempta, 470
Solveret inferni leges, longamque ruinam
Humani generis, meliore attolleret ortu. (0628A)
SED tu qui geminam naturam hominisque Deique
Convenisse vides angusti in tramitis ora,
Firma tene cautus vestigia, ne trepidantem 475
Alterutram in partem, propellat devius error:
Si cernens operum miracula divinorum,
Suspicias sine carne Deum; cumve omnia nostri
Corporis agnoscas, hominem sine Numine credas. (0628B)
Nulla etenim soli vita est mihi, morsque subactum 480
Detinet; et non est quo victus vincere possim,
Si non vera Dei virtus mihi consociata est,
Aut me non vera Salvator carne recepit,
Cuius maiestas stabilis non hoc violatur,
Quo redimor; neque se minor est, dum mutor in illo; 485
Sed mortale meum subit, ut quia morte teneri
Vita nequit, pereat mihi mors, et non ego iam in me
Vivam, sed Christus, qui se mihi miscuit in se.
Victus enim terrenus Adam, transfudit in omnes
Mortem homines, quoniam cuncti nascuntur ab illo, 490
Et transgressoris decurrit causa parentis.
Sed novus e coelis per sacrae Virginis alvum
Natus homo est, aliudque bonus mortalibus in se
Fecit principium, carnemque refusus in omnem,
Et vita functos, naturam participando, 495
Edidit, et vivos, vitam mutando, creavit.
Utque illos veterum complexa est gratia solos
Qui Christum videre fide; sic tempore nostro
Non renovat quemquam Christus, nisi corde receptus. (0628C)
En, homo, quanta tibi est gratis collata potestas. 500
Filius esse Dei, si vis, potes, omnipotens te
Spiritus umbratum Verbi virtute creavit.
Nec te corporeo patrum de semine natum
Iam reputes; pereant captiva exordia carnis.
Nil veteris coniunge novo, non hic tibi mundus, 505
Non haec vita data est, nulla hic tua, nec tuus ipse es.
Emptus enim es, pretiumque tui resolvere fas est,
Quo [Al. Qua] potes, ut solvens sis ditior, et tibi crescant
Quae dederis, cedatque tibi pars ipse Redemptor. (0628D)
Nec te difficilis nunc observantia legis 510
Sub durum iubet ire iugum; mens libera sanctum
Obsequium ratione ferat, quam Spiritus almus
In tabulis cordis describat sanguine Christi:
Qui nobis quidquid sermonibus insinuavit,
Condidit exemplo, factis praecepta coaequans. 515
Rex ille, et rerum dominus: sed pauperis egit
In specie, nec veste nitens, nec honore superbus.
Infirmis fortis, rex servis, dives egenis;
Iustitia iniustis cedit, sapientia brutis.
Sacrilegis manibus percussus, non parat ictum 520
Reddere; nulla refert avidae convicia linguae. (0629A)
Damnatur iudex, Verbum tacet, inspuitur lux,
Ipse ministerium sibi poenae est; felque et acetum
Dulcius ille favis haurit; sanctus maledictum
Fit Crucis, et moritur Christus, vivente Barabba. 525
Impia gens tantum ausa nefas, sentisne furorem
Iam mundo damnante tuum? Sol fugit ab orbe,
Et medio nox facta die est; concussaque tellus
Intremuit, mortemque Deo subeunte, sepulcris
Excita sanctorum sumpserunt corpora vitam. 530
Velum etiam templi discissum est, ne quid opertum
In sacris adytis iam plebs indigna teneret:
Sanctaque pontifices fugerent offensa cruentos.
Te vero exstinctae calcantem spicula mortis,
Et de carne novum referentem carne tropaeum, 535
Tertia discipulis, Iesu, dedit attonitis lux. (0629B)
Nec dubiis Dominum licuit cognoscere signis;
Cum documenta fides caperet, visuque manuque
Rimans clavorum vestigia, vulnus et hastae;
Cumque quater denis firmans promissa diebus, 540
Conspicuus multis, saepe et tractabilis esset.
Hactenus in nostris te, Iesu, novimus: ex hinc
In tua nostra abeunt: nec iam diversa, sed unum
Sunt duo, dum vita in vita est, in lumine lumen,
Augmento, non fine hominis; quo glorificato, 545
Sic homo, sic Deus es, ut non sis alter et alter.
Nosque ad te ire iubes sursum, tecumque potiri
Luce tua: si calle tamen curramus eodem,
Edocti non posse capi nisi de cruce coelum. (0629C)
IAMNE Dei compertus amor, diffusaque in omnes 550
Cura patet? notum et cunctis astare salutem?
Et tamen, heu! rursus querulis, homo, garrula verbis
Bella moves, iaculisque tuis tua viscera figis.
Cur non sum bonus? hoc non vis. Cur sum malus? hoc vis.
Cur volo quae mala sunt, et cur quae sunt bona nolo? 555
Liber es: sed cum recta queas discernere pravis,
Deteriora legis, placitisque improvidus haeres.
Erro, ais, et vellem non posse errare. Duobus
Subiacet haec votis sententia: nam penitus te
Aut esse examinum cupis, aut rationis egenum. (0629D) 560
Error enim est eius qui cessit limite recti,
Quique potest ad iter, Christo ducente, reverti.
At quem nulla viae suscepit linea, nusquam
Declinat; nullumque timent non stantia casum. (0630A)
Numquid cura Deo de bobus? numquid ad ullas 565
Fit verbum Domini volucres? num lege tenentur
Monstra maris? quae cum faciunt iussa Omnipotentis,
Ignorant sese facere, affectumque volendi
Sumunt, et quod agunt aliis, sibi cedere credunt.
Sic etiam quae non spirant sunt semper in illo 570
In quo sunt formata modo: non plana tumescunt
Collibus, aut celsi sternuntur in aequora montes:
Non veniunt Alpes in pontum, aut pontus in agros:
Saxa iacent, amnes decurrunt, stantque paludes.
Et tamen his nihil est mercedis, quae sine sensu 575
Dispositos in se praebent viventibus usus. (0630B)
Quod si horum praestare tibi natura videtur;
Iam bove mutari velles, vel rupe, vel amne.
Deterior nollem fieri, potior voluissem.
Numquid qui Domino placuerunt moribus almis, 580
Displicuere sibi? numquid non semine ab uno
Venimus, aut alia est hominum natura bonorum?
Non aliter dives quam pauper nascitur, unum est
Principium servis et regibus: optimus ille
Non plus accepit quam pessimus; aequa creantis 585
Mensura est, uno qui lumine luminat omnes. (0630C)
Sed mundum ingressi variis rerum speciebus
Suscipimur, mentemque adeunt quaecumque videntur,
Iudicio censenda hominis: stant undique formae
Innumerae, possuntque omnes spectando probari. 590
Quaedam etiam patulas intrant stipata per aures,
Errores veterum studiorum, et vana parentum
Dogmata, cum quodam fuco ostentantia veri.
Haec modulata sono veniunt, haec levia tactu,
Haec blandis late funduntur odoribus, illa 595
Conciliant varias in mille saporibus escas.
Magno ergo haec homini sunt discernenda periclo:
Ne nimium trepidus nullum procedat in aequor;
Neu vagus effusis sine lege feratur habenis.
Est etenim sanctus rerum usus, quem cohibentes 600
Intra modum numeri, et momentum ponderis aequi,
Pro cunctis soli Domino reddemus honorem. (0630D)
Omnia quae fecit bona valde, ut non vitiorum
Incentiva, sed ut superas caperemus in illis,
Hic decertato virtutis agone, coronas. (0631A) 605
An tibi coelestes illi, quos protulit orbis
Fertque, viri non haec eadem tolerasse videntur
Quae patimur? motus animi, affectusque rebelles,
Et circumiectis vitia oppugnantia castris?
Sed gladio verbi, fideique umbone potenti 610
Vincebant arcus tenebrarum, et spicula mortis:
Cumque opus hoc mundi magnum pulchrumque viderent;
Non mare, non coelum, non ignem, aut sidera coeli,
Quae numero subiecta sibi visuque tenebant,
Suspexere deos: unum, ratione magistra, 615
Auctorem et Dominum rerum, non facta, colentes. (0631B)
At tu nobilius qui factum te voluisses,
Numquid in angelico satus ordine non querereris?
Nam cum ille excelso deiectus Lucifer axe
Conciderit, rueritque illo pars tertia pulso 620
Astrorum, quaero in quanam tunc parte fuisses?
Clara Dei semper bonitatis imago maneres,
An castra invidiae sequereris et agmina noctis?
SED quo te praeceps rapit orbita? Vis bonus esse
Absque labore tuo? Credis hoc cedere posse, 625
Si tibi mutentur natalia sidera, quorum
Te pravum decursus agit? Quid vana vetusti
Perfugia erroris Chaldaeis quaeris in astris? (0631C)
Quamvis sollicitis adeas coelestia curis,
Et penitus causas rerum scruteris apertas; 630
Non renuis mage nosse Deum, quam cuique elemento
Naturam dederit, qua pontum lege moveri
Iusserit, aut teneris quam vim consueverit auris,
Sidereosque ignes in quae momenta crearit.
Qui cum sincerus sit fons aequique bonique, 635
Immitem iussis legem praescripsit iniquis,
Si prius ipse hominum mores constrinxerat astris.
Namque adversa sibi sunt haec, nimiumque repugnant,
Exigere insontes actus, delictaque poenis
Afficere, et cunctos eadem ad promissa vocare: 640
Contra autem natis violentum affigere sidus,
Quod nec velle homini cedat, nec posse, sed omnes
Desuper ignaros et virtus ducat, et error. (0631D)
Ergo aut aethereis nullum est ius ignibus in nos,
Aut si quid nostri retinent, amittere possunt: 645
Cum mihi progenito ad vitam mandata salutis
Et cordi insinuet bonus auctor et auribus, ac me
Currentem mercede vocet, terrore morantem.
Solum, inquit, venerare Deum, solique memento
Servire, externas et despice relligiones. 650
Hoc operis sectare boni, hoc fuge cautus iniqui.
Vita beata isto paritur, mors editur illo. (0632A)
Coram adsunt aqua servatrix, populator et ignis:
Ad quod vis extende manum; patet aequa facultas.
Quod legis monitus, et vatum scripta piorum, 655
Et Deus ipse suo nequidquam promeret ore,
Arbitrium nostrum si vis externa teneret.
Verum si quid obest virtuti, animosque retardat,
Non superi pariunt ignes, nec ab aethere manat:
Sed nostris oritur de cordibus; ipsaque bellum 660
Libertas movet, et quatimur civilibus armis:
Otia cum mollis complexa ignava voluptas
Difficili negat ire via, bravioque potitos
Ardua quaeque piget pro spe tentare latenti. (0632B)
Cumque haec intus agi prospexit callidus hostis, 665
De studiis vestris vires capit: utque parentis
Avertat veri cultum, persuadet ab astris
Fata seri, frustraque homines contendere divis.
Hinc vario vitae dominos mercantur honore.
Error abi, procul error abi: satis agnita prisci 670
Sunt commenta doli, monitos quibus Omnipotens nos
Elaqueat, cultusque docet vitare profanos.
Scimus enim quanta steterit mercede quibusdam
Sidus adoratum Rempham, venerataque coeli
Militia, et cultus Soli Lunaeque dicatus. 675
Nec latet haec verbis hominis subsistere iussa
Ad vocem servisse mora, noctisque repulsae
Temporibus crevisse diem: cum lux famulata
Nesciret nisi quem faceret victoria finem. (0632C)
Novimus et coelo praescriptas conditiones 680
Arbitrio quondam sancti mansisse prophetae;
Cum positum ad tempus clausos, sitientibus agris,
Non licuit rorare polos; ipsumque, vocata
Partibus e superis in sancta altaria flamma,
Quem dederat sacris ignem immisisse profanis. 685
Cuius vis etiam Christi delapsa fuisset
Discipulis, poenam hospitii exactura negati;
Ni patiens Dominus venia praeverteret iram
Nullum ergo in nos est permissum ius elementis,
In quae ius hominis: nec possunt condere legem, 690
Quae legem accipiunt. Solus Deus omnipotens Rex,
Omnia qui nostrae dispensat tempora vitae,
Nec servire astris vult quos super astra locavit. (0632D)
Nam quoscumque sacro renovavit Spiritus amne,
In Christo genitos, mortali ex stirpe recisos, 695
Iam sedes coelestis habet, nec terrea nectit
Progenies templum in Domini corpusque redactos.
Quod si quis cursu astrorum effectuque notato,
Contendit naturam hominis vitamque videri;
Quaero quid hac trepidis mortalibus afferat arte? (0633A) 700
Hic (inquit) felix, miser hic erit, hunc rapiet mors
Impubem, bic senio transcendet Nestoris annos.
Falsum hoc, aut verum est? Si stant praedicta canentis,
Nec misero superest spes, nec formido beato.
Et quae sideribus danda est reverentia fixis; 705
Si quae ferre queunt, nequeunt decreta movere?
Dent sese scelerum potius torrentibus omnes:
Fallant, diripiant, iugulent, fas omne nefasque
Confundant, persistet enim nihilominus astrum;
Cuius ab effectu firmato cardine rerum, 710
Ut mala non poterunt sancta probitate repelli,
Sic bona non fugient perversos debita mores.
At si praedictae sortis mutabilis ordo est,
Et declinari possunt ventura; soluta est
Omnis ab ancipiti casu vis pendula fati. (0633B) 715
Scrutatis igitur stellarum motibus, hoc est
Artis opus, totam subvertere relligionem;
Dum nullum curare Deum mortalia suadet;
Aut dum posse docet votis elementa moveri,
Innumeram miseris plebem insinuare deorum. 720
SED quia detectis laqueis iam fraudis opertae,
Quo captos vanis studiis deduceret error
Compertum; superest nunc respondere querelis
Quae mundi rebus divinam absistere curam
Obiiciunt, dum saepe bonos labor anxius urget, 725
Et tranquilla fluit cunctorum vita malorum.
Dic age, qui nullis Domini moderantis habenis
Humanas res ire putas, quid ab ordine cessat
Naturae? quae bella movent elementa? (0633C) quid usquam
Dissidet a prisco divisum foedere rerum? 730
Sic interiecta solis revocatur in ortum
Nocte dies, idem est lunae astrorumque recursus,
Et relegunt notas subeuntia tempora metas.
Non aliter venti spirant, ita nubibus imber.
Laeta negant, servantque genus trudentia flores 735
Semina quaeque suum: nec abest ab origine rerum
Ordo manens, iisdem subsistunt omnia causis.
Quae nisi perpetui solers prudentia Regis
Astrueret, molemque omnem spirando foveret,
Conciderent subita in nihilum redigenda ruina. (0633D) 740
Et cum haec pervigili cura Omnipotentis agantur,
Quae certum ad finem devexo limite vergunt;
Quis neget in nostram gentem specialius aequum
Partiri sua iura Deum? cui perpetis aevi
Spem tribuit, propriae largitus imaginis instar. 745
At qui nec poenam iniustis, nec praemia sanctis
Restitui ad praesens quereris, vellesne per omnes
Ultricem culpas descendere iudicis iram?
Et quo magnanimi clemens patientia Regis
Distaret saeva immitis feritate tyranni? (0634A) 750
An quae pars hominum peccati nescia mundum
Possessura foret? vel sanctae quis locus esset
Virtuti in terris? cui si praesentia dona
Affluerent, coelo potius sublata maneret.
Sic mundi meta abruptis properata fuisset 755
Temporibus, neque in sobolem generanda veniret
Posteritas, pariter cum iustos atque nocentes
Aut promissus honos, aut poena auferret ab orbe. (0634B)
Nunc vero et generis nostri profunda propago
Tenditur, ac duplici succedit origine pubes, 760
Nata patrum membris, et Christi fonte renata:
Et pia dum populis Domini patientia parcit,
In lucem multos de tetra nocte reversos,
Ac posita claros peccati labe videmus.
Ille per innumeros vultus, et mille per aras, 765
Barbatos, laevesque deos, iuvenesque, senesque,
Ut quondam fecere, colens, iam errore parentum
Abiecto, solum Unigenam submissus adorat.
Hic sophicas artes Graecorum, et vana secutus
Dogmata, iam Christo sapere, et brutescere mundo, 770
Gaudet apostolico doctus coelestia ludo. (0634C)
Quam multos procul a portu rationis in altum
Dedecorum turbo abstulerat; quos aequore toto
Iactatos, nimiumque vagis erroribus actos,
Nunc reduces iuvat excipere, amplexuque paterno 775
Confotos, nusquam statione abscedere vitae?
Quos si multa inter morum delicta priorum
Plexisset propere rigor implacabilis irae,
Intercepta forent melioris tempora vitae,
Nec standi vires licuisset sumere lapsis. 780
Mortem (inquit Dominus) peccantis nolo, nec ullum
De pereunte lucrum est: redeat magis, inque relictum
Mutatus referatur iter, vitaque fruatur.
Et quia virtutum similes vult esse suarum
Quos genuit: Vindictam, inquit, mihi cedite; reddam 785
Iudicio quae digna meo; detur locus irae. (0634D)
Sic dum multorum differtur poena malorum,
Nonnulli plerumque probos revocantur in actus,
Ac fit quisque sibi iudex, ultorque severus,
Quod fuerat prius interimens, aliusque resurgens. 790
At qui persistunt errori incumbere longo,
Quamvis in multis vitiis impune senescant,
In saevum finem venient: ibi non erit ulla
Spes veniae, minimo ad poenam quadrante vocando. (0635A)
Nos etenim quoties causa quacumque movemur, 795
Vindictam celerem cupimus, quia rara facultas
Non patitur laesis tempus transire nocendi.
At vero aeternum nil effugit, omniaque adsunt
Salva Deo; nihil est illi tardumve citumve:
Nec dilata umquam, nec festinata putemus, 800
Quae veniunt, nostris mutantur tempora rebus.
Nam quod ubique agitur, quod gestum est, quodque gerendum est,
Ante oculos Domini puncto subsistit in uno,
Una dies cui semper adest cras atque here nostrum. (0635B)
SED quamquam examen Deus omnia servet in illud 805
Quo quae nunc occulta latent reserata patebunt,
Multa tamen mundum per saecula cuncta regentis
Iustitiae documenta dedit, dum maxima bellis
Regna quatit, dum saepe urbes, populosque potentes
Exhaurit morbis, cremat ignibus, obruit undis; 810
Dumque inopes ditat, deiectos elevat, auctos
Imminuit, solvit vinctos, subigitque superbos.
Nec vero hoc nisi cum magna ratione putandum est
Accidere, ut quoties iram experiuntur iniqui,
Supplicia insontes videantur obire nocentum. 815
Multa quidem semper mundo communia in isto
Indignos dignosque manent: sol omnibus idem est,
Idem imber, pariter subeuntur frigora et aestus. (0635C)
Utque indiscreta est cunctis aqua, lumen, et aura;
Sic iniustorum iustos mala ferre necesse est: 820
Ut dum multa malis insontes compatiuntur,
Sint quorum merito populis parcatur iniquis,
Et qui conversos virtutis imagine ducant.
Sed cum perdendis indemutabilis instat
Finis, non eadem incumbit sententia sanctis. 825
Sunt quos diluvium mundi non obruat, et quos
Arsuris liceat Sodomis evadere: norat
Angelus Aegypti vastator limina signo
Scripta crucis, sacro removens a sanguine plagam.
Nec rutilo mulier decepta est vellere, cuius 830
Sola domus tanta pereunte superfuit urbe. (0635D)
Fit mare per tumidum sanctis via, fitque per amnem;
Et per inane piis gradus est: cibus alite serva
Suggeritur, perditque avidus sua fercula messor. (0636A)
Utque Dei servis nihil obsit, vertitur ordo 835
Naturae, vinctos labentia vincula solvunt;
Carcer sponte patet, sera non tenet obice valvas;
Deficit humor aquas, ignes calor, ira leones
Non autem dubium est in magnae turbine cladis
Involvi teneros annos, et, more parentum, 840
Criminis expertes, aliena occumbere culpa.
Nam cum homines pontus tegeret, deleta per orbem
Multa puellarum et puerorum millia notum est.
Nec tamen iniuste terris exempta videtur
Progenies auctura malos, cui multus in ipso 845
Exitio est collatus honos, quod crimine patrum
Occidit ante sua caderet quam noxia culpa. (0636B)
Quod si et iustum aliquem complexa est poena malorum,
Ne dubites placuisse Deo; nec enim mala mors est
Ulla bonis, quibus vario longoque labore 850
Quilibet in requiem patet exitus: aspera vitam
Dat via, nec campo capitur, sed fine corona.
Verum nos blandis capti, offensique severis,
Nec bona iudicio spectamus, nec mala vero.
Dum non nostrarum curanda negotia rerum 855
Suscipimus, propriisque iuvant aliena relictis.
Nec quemquam vitiis miserum, aut virtute beatum
Censentes, frustra externis culpamque decusque
Iungimus, et coelo ascripti terrena fovemus. (0636C)
Felices dici mos est, quos blanda potestas 860
In summos apices tumidorum evexit honorum,
Quos magni quaestus ditarunt, et quibus amplos
Congessit reditus totum res fusa per orbem.
Laudantur vestes pretiosae, et pulchra supellex,
Magnae aedes, famuli innumeri, vigilesque clientes, 865
Et quidquid non est nostrum, quodque ut dare quivit
Una dies, sic una potest auferre: nec illud
Quod speciale bonum est hominis, nullamque timet vim,
Amplexi, miseros quibus haec perdentia desunt,
Et per mille modos pereuntia, credimus; ac si 870
Iustitiam durus labor urgeat, et dolor aegri
Corporis, et mortes natorum, et turpis egestas. (0636D)
Non quantas pariat constans tolerantia palmas,
Nec quo pugna brevis sit processura videmus:
Sed calicem crucis ac vitae libare verentes, 875
Vipereum obducto potamus melle venenum.
Dulcia sunt etenim gustu, specieque decora,
Quae morbos mortemque animae generantque foventque,
Canceris et ritu languentia viscera carpunt. (0637A)
Cumque Deus medicam coelo demittere curam 880
Dignatur, penitusque putres abscindere fibras,
Incusamus opem teneri, et tabescere morbo
Malumus, antidoti quam vim tolerare severi.
Non igitur mala sunt quae nos mala ducimus; et cum
Ulceribus diris non parcit dextra medentis, 885
Amplectenda salus, non exacuenda querela est.
Iam quos peccantes Deus arguit, hos etiam nunc
Diligit, et patrio vult emendare flagello.
Meque istis potius societ, quam congreget illis,
Quos iam submoto permisit verbere, cursu 890
Ire voluntatis, propriaque libidine ferri. (0637B)
Hi sunt vero illi, quos inter crimina tutos,
Et scelerum dites fructu, impunita senectus
Extremae turpis vitae produxit in oras.
Hi iustum iniustis odiis pressere; per istos 895
Bella excita piis, et flagra medentia tardis.
NAMQUE eadem cunctos exercent tela fideles,
Sub duplici causa; dum quo torquentur iniqui,
Hoc sancti crescunt; et quod poenam attulit illis
Pro culpa, hoc istis dat pro virtute coronam. 900
Denique si quidquid mundanis rebus acerbum
Accidit excutias, totum iam sponte videbis
Anticipasse Dei famulos. (0637C) Gemit ille talentis
Argenti atque auri amissis, hunc rapta supellex,
Perque nurus Geticas divisa monilia torquent. 905
Hunc pecus abductum, domus ustae, potaque vina
Afficiunt, tristes nati, obscenique ministri.
Sed sapiens Christi servus nil perdidit horum
Quae sprevit, coeloque prius translata locavit,
Ac si quid mundi sub tempestate laborum 910
Incidit, intrepide subiit, manifestus honoris
Promissi, et cupidus victo certamine solvi. (0637D)
At tu, qui squalidos agros desertaque defles
Atria, et exustae proscenia diruta villae;
Nonne magis propriis posses lacrymas dare damnis, 915
Si potius vastata tui penetralia cordis
Inspiceres, multaque obtectum sorde decorem,
Grassantesque hostes captivae mentis in arce?
Quae nisi per cunctas patuisset dedita portas,
Inque suam cladem facibus fomenta dedisset 920
Hoc etiam quae facta manu speciosa fuerunt,
Devoti meritum populi testata manerent.
Sed cum deformi iaceant prostrata ruina,
Obiiciunt nobis casus nostrosque suosque. (0638A)
Hos igitur cineres templorum, haec busta potentum, 925
Quae congesta iacent, populati cordis in aula
Planganus captiva manus, nos splendida quondam
Vasa Dei, nos almae arae, et sacraria Christi,
In quibus argentum eloquii, virtutis et aurum,
Et sceptrum captum est crucis, et diadema decoris. 930
Nec rabidis iustam moveamus questubus iram,
Iudicium culpando Dei, quod mentis et oris
Officium multa transcendit maius abysso. (0638B)
Quamvis exiguo hoc fugientis tempore vitae
Iniusti tumeant, et tuta pace suorum 935
Laetentur scelerum; nonque illos vinea fallat,
Non ager; et noceant illaesi, et crimine crescant:
Nos, quibus in Christo sunt omnia, non capiant res
Occiduae, quas nec nobiscum inveximus orti,
Nec discessuri mundo exportabimus isto. 940
Sed si quis superest animi vigor, excutiamus
Peccati servile iugum, ruptisque catenis,
In libertatem et patriae redeamus honorem.
Impia non oberunt cum saevo pacta tyranno,
Captiva conscripta manu, resolubile Christo est 945
Hoc foedus, quod iure potest subvertere iusto
« Aversos revocans et suspiciens conversos;
Sanguine quos proprio quaesivit prodigus emptor,
Si tamen assertoris opem festina voluntas
Praeveniat, fletu Dominum motura fideli. (0638C) 950
Nam ut nemo invitus, somnove quietus in alto
Fit salvus, nec vi petitur qui sponte recessit;
Sic pulsata patent redeuntibus atria vitae,
Et recipit coeli servatos curia cives.
Cuius spem veniae firmato corde foventes, 955
Implorate Deum, pugnasque relinquite, fratres,
Verborum, et lites de pravis sensibus ortas.
Nec quia procidimus fusi certamine primo,
Stare, et conflictum vereamur inire secundum.
Cuncta licet variis terroribus impleat hostis, 960
Et vigili clausas obsidat milite portas,
Cum victo tamen est bellum, si carne vetusta
Exuti, in Christi renovemur corpus, et omnem
Vincendi nobis vim de victore petamus. (0638D)
Qui dum nostra suis sociat, iunxit sua nostris. 965
Ut non humanis fidens homo, totus in illum
Se referat, sine quo non stant qui stare videntur,
Et per quem sparsi coeunt, stratique resurgunt.
Haec sat erit parvo rudibus scripsisse libello:
Qui cum sincerum vivo de fonte liquorem 970
Gustarint, ipsi profundent flumina ab alvo
Cordis, et irriguas praebebunt fratribus urnas.