Biblia Sacra interprete Sebastiano Castellione/Juditha

Caput I

Nabuchdonosoris Assyriorum Regis elatio, legati ad gentes, despectus legatorum, furor, in Arphaxadum victoria.

1. Arphaxadus Medorum rex fuit Ecbatanis, 2. Quam urbem muro circummunivit, lapidibus quadratis, ternos cubitos latis, senos autem longis. 3. Murum fecit in altitudinem cubitorum septuaginta, in crassitudinem quinquaginta. 4. Ejus turres centenum cubitorum exstruxit, in latitudinem sexaginta cubitorum fundatas, quarum quadraturae latera utraque vicenos pedes patebant. 5. Portas in altitudinem cubitorum septuagenum erexit, in latitudinem quadragenum, ad exitum tantarum, quas habebat, copiarum et agminum peditum. 6. Hunc Arphaxadum tam valida exercitus sui potentia et quadrigarum apparatu gloriantem, Nabuchodonosor Assyriae rex anno regni sui duodecimo Ninivae in magna illa urbe regnans, bello aggressus est in magno quodam campo, in finibus Ragau posito. 7. Convenerunt autem ad eum omnes montani, et Euphratis, et Tigris, et Hydaspis accolae, et campi Ariochi Elymaeorum regis incolae, permultaeque Chelodiorum gentes in eum conflictum coivere. 8. Tum Nabuchodonosor, et imperio auctus, et animo elatus, misit arcessitum omnes Persidis incolas, et ad occasum habitantes, et Ciliciae, Damasci, Libani et Antilibani incolas, 9. Omnesque maritimos, tum Carmeli Cedaris, Galaaditidis, superioris Galilaeae, et magni Esdrelonis campi gentes, omnesque Samariae incolas atque civitates, 10. Praeterea trans Jordanem usque Hierosolymam, et Bethaven, et Chellos, et Cadem, et fluvium Aegypti, et Taphnas, et Ramessem, 11. Omnemque Gesamen usque trans Tanin et Memphim, omnesque Aegypti habitatores usque ad Aethiopiae confinia. 12. Sed omnes illarum terrarum incolae, spreto Nabuchodonosoris mandato ad id bellum non convenerunt: omnesque ad unum, nihil eum veriti, legatos ejus infecta re ignominiose remiserunt. 13. Quare iratus vehementer in omnes illas nationes Nabuchodonosor, per solium regnumque suum juravit, ulturum se, et ferro vastaturum omnes Ciliciae, Damasci, et Syriae fines, omnesque Moabiticae terrae incolas, et Ammonitas, et omnem Judaeam, omnesque Aegypti incolas, qua inter duo maria patet regio. 14. Igitur praelio cum Arphaxado rege totis copiis anno decimo septimo congressus, vicit: versisque omnibus illius copiis, equitatu et quadrigariis, potitus est ejus urbibus, et ad Ecbatana usque progressus expugnatis urbis turribus, vicos depopulatus est, ejusque decus in turpitudinem convertit: 15. Et Arphaxadum in montibus Ragau consecutus, jaculis confixit: eoque ita profligato, Niniven cum omni suorum turba (quae erat militum permagna multitudo) reversus est, et ibi cum suis copiis otia et convivia per dies centum viginti agitavit.

Caput II

Consilium Regis Nabuchodonosoris. Olofernes Imperator.

1. Anno autem duodevicesimo, die mensis primi vicesimo secundo, injecta in ejus domo mentione de ulciscendis omnibus illis nationibus, quemadmodum facturum se dixerat: 2. Convocat omnes suos stipatores et proceres, et cum eis consilii sui arcanum communicat, et tam ingens nationum illarum crimen suo ipse ore accusat. 3. Tum illi statuunt, perdendos esse mortales omnes, qui ei non obedivissent. 4. Peracto consilio vocat Nabuchodonosor Olofernem suarum copiarum imperatorem, secundum a se, eumque sic alloquitur. 5. Haec dicit rex magnus totius orbis terrarum dominus, “Tu jam a me digressus, adsumptis singularis virtutis peditum centum viginti millibus, et equitum duodecim millibus, expeditionem facies in omnes occidentales nationes, quae meo non paruerunt imperio, 6. Eisque nuntiabis, ut mihi terram parent et aquam: me enim esse eos iracunde invasurum, et omne terrae solum mearum copiarum pedibus obtecturum, eosque ita praedae eis objecturum, ut occisi et valles et torrentes impleant, et flumina eorum repleta cadaveribus redundent, eorumque captivos in omnes orbis ultimas terras translaturum. 7. Tu vero profectus, omnes eorum fines mihi occupabis: et dedentes se, in diem, quo de eis disceptetur mihi conservabis. Contumacibus autem ne peperceris, quin eos caedibus et praedae ubique terrarum exponas: neque ulli regno parcas, et omnes munitas urbes mihi subigas. Nam dispeream ego et regni mei potentia, nisi quae verbis dixi, re praestabo. 8. Tu nullum domini tui mandatum omittito, sed omnia ut tibi impero perficito, et quidem sine cunctatione.”

9. Olofernes a domino suo digressus, convocatis omnibus dynastis et Assyriorum copiarum ducibus atque praefectis, recensuit delectos ad conflictum viros, ut ei dominus ejus imperaverat, ad centum viginti duo millia et equitum sagittariorum viginti duo millia, eosque militari modo ordinavit. 10. Tum maximum camelorum asinorumque ad sarcinas gestandas numerum et oves bovesque et capras ad commeatum innumerabiles: adsumpsit, magnamque vim cibariorum ad omnes homines (nam frumentum quidem ex omni Syria in transitu cogere statuit), item ingentem auri argentique vim ex fisco regis. 11. Cum his suis omnibus copiis profectus est in expeditionem, ut regem Nabuchodonosorem antegressus, omne occiduae terrae solum curribus, equitibus et peditibus deletis operiret, tanta gregariorum comitante frequentia, ut non magis quam locustae aut arena possent numerari. 12. Igitur Ninive tridui iter profectus versus campum Bectilethum, castra fecit a campo Bectiletho prope montem Augem, ad sinistram superioris Ciliciae positum. 13. Inde cum suis omnibus copiis, peditatu, equitatu et quadrigis, montanos adortus, eorum omnia castella pervasit, munita loca expugnavit, Melothum urbem celeberrimam evertit, Phudios et Lydios excidit, omnesque Rassenes et Ismaelitas contra deserta ad austrum regionis Chelleorum depopulatus est. 14. Hinc trajecto Euphrate, Mesopotamiam pervasit, omnes arduas urbes ad fluvium Arbonaim sitas usque ad mare complanavit: occupatisque Ciliciae montanis, omnes sibi resistentes delevit. 15. Deinde ad meridiana Japhethi montana, Arabiae objecta, progressus, omnes Madianitas circumdedit, eorumque et tabernacula cremavit, et tuguria pervasit. 16. Tum in Damascenum campum degressus tempore messis triticeae, eorum omnes segetes incendit, arbores et vineas succidit, ovilia et bovilia ad nihilum redegit, urbes diripuit, campos pervasit, et omnem sobolem ferro trucidavit.

Caput III

Populorum ad Olofernem legati de pace. Olofernis in deditios crudelitas, impietas

1. Itaque non mediocris ex eo terror maritimos pervasit, videlicet Sidonios, Tyrios, Syrios, Ocinanos, et omnes Jamnitas, Azotiosque et Ascalonitas: 2. Eoque timore perculsi omnium reges et principes civitatum atque regionum Syriae, Mesopotamiae, Syriae Sobalensis, Lyciae, atque Ciliciae, legatos ad eum de pace miserunt, cum mandatis hujusmodi, 3. “Nos Nabuchodonozoris magni regis subditi, nos tibi dedimus, ut nobis tuo utaris arbitrio. 4. Ecce omnia domicilia nostra, loca, montes, colles, agros frumentarios, greges omnium et caprarum armenta, boum, equorum et camelorum, omnesque tabernaculorum nostrorum casas in tuam potestatem et arbitrium permittimus, oppidaque nostra et oppidanos tuo subjicimus imperio. 5. Ades, et te erga eos gere, ut tibi visum fuerit, et omitte istam in nos saevitiam. 6. Praestat enim nos tibi deditos, servire Nabuchodonosori regi magno vivos, quam misere mori, neque servitutis effugere calamitatem.”

7. Haec mandata postquam homines Olofernem aggressi retulerunt: ille cum suis copiis descendit in oram maritimam, et urbes munitas praesidiis firmavit, atque ex eis lectissimos quosque homines in auxilium ascivit, 8. Tantusque ejus terror nationes illas invasit, ut omnium urbium incolae, principes et magistratus cum populis, eorumque finitimi omnes venienti obviam progressi, eum cum coronis, choreis et tympanis exciperent. 9. Quae quamvis facerent, ejus tamen pectoris ferocitatem adeo mitigare non potuerunt, quin eorum fines omnes pervastaret, urbes everteret, lucosque succideret: 10. In animo habens ex Nabuchodonosori mandato omnes orbis terrarum deos perdere: 11. Ut solum Nabuchodonosorem colerent omnes gentes atque linguae, quae potuissent Olofernis potentia subigi, eumque nationes hae Deum invocarent. 12. Deinde peragrata Syria Sobalensi, et omni Apamea atque Mesopotamia, pervenit ad Idumaeam contra Esdraelonem, prope Dothaim, quae e regione magnarum Judaeae faucium posita est, 13. Et positis inter Gaebam et Scythopolim castris, captis Idumaeorum urbibus: illic unius mensis spatium fuit, dum omnem copiarum suarum colligit apparatum.

Caput IV

Israelitarum consensus in Olofernem. Pontificis Joachimi providentia in Olofernem. Confirmati a Pontifice Israelitae.

1. Israelitae vero Judaeam incolentes, postquam audiverunt quanta Olofernes Nabuchodonosoris Assyriorum regis imperator fecisset adversum gentes, utque omnia earum fana depeculatus ad nihilum redegisset: 2. Magno timore perturbati sunt, ne idem in Hierosolymam et Domini Dei templum faceret, quod in caeteras urbes earumque templa fecerat. Nam eis recenter ex captivitate revocatis, populus nuper congregatus erat ex Judaea, et vasa atque ara et templum, quae fuerant polluta, erant lustrata. 3. Itaque dimiserunt in omnes Samariae fines et vicos, et Bethoronem, Belmen, Hierichuntem, Chobam, Esoram, et vallem Salem, qui omnia editorum montium juga curarent occupanda; 4. Et qui in eis vici essent, muris includerent; et annonam in apparatum belli reconderent. Nam in illorum agris recens facta messis erat. 5. Scripsit etiam Joacimus, qui per id tempus Hierosolymis erat pontifex, ad incolas Betuliae et Betomaestae, quae est contra Esdraelonem, objecta campo prope Dothaim posito, ut montanae regionis ascensus, per quos erat aditus in Judaeam, occuparent. 6. Erat autem facile illos subeuntes prohibere, angusto transitu, qua non plures quam bini homines ire possent.

7. Igitur Israelitae Joacimi pontificis, et senatus totius Israelitici populi Hierosolymae degentium, mandato paruerunt, 8. Deumque obnixe invocare, et jejuniis intentissimi, ipsi, mulieres, parvuli, pecora, omnesque convenae mercenarii et emptitii eorum, centonibus amicta latera habere: 9. Omnesque tum viri tum mulieres et parvuli, Hierosolymam incolentes, sese pronos ante templum abjicere, capita sua pulvere conspergere, centones suos Domino obtendere, aram centone cingere, et ad Israelitarum Deum obnixe uno animo clamare, ne suos parvulos diripi, uxores praedae haberi, urbes et possessiones deleri, sacra turpiter profanari ad extranearum gentium laetitiam permitteret.

10. Tum Joacimus, Domini pontifex, omnes Israelitas obire, et ita cohortari, 11. "Scitote, Dominum vestras esse preces exauditurum, si in jejuniis et ad eum supplicationibus perseveraveritis. 12. Recordamini Mosem, Domini cultorem, qui Amalechitam sua virtute, potentia, exercitu, clypeis, curribus et equitibus fretum, non ferro pugnando, sed sanctis orando precibus, dejecit: quod idem Israelitarum hostibus accidet, si vos in instituto perseveraveritis."

13. Hac ejus exhortatione illi Dominum precibus interpellare pergebant. Itaque Deus eorum preces exaudivit, et angustias respexit. 14. Jejunabat autem populus dies complures, quum in omni Judaea, tum Hierosolymis, in conspectu sanctuarii Domini omnipotentis. 15. Nec non Joacimus pontifex, et omnes, qui Domino apparebant, sacerdotes et Domini administri, succincti latera centonibus, solidum perennitatis sacrificium, preces, et voluntaria populi donaria libabant, eorum infulis pulvere conspersis, 16. Et ad Dominum summis viribus clamabant, ut omnem Israeliticam stirpem benigne respiceret.

Caput V

Olofernis ira in Judaeos. Achioris de Judaeis narratio vera.

1. Postquam nuntiatum est Oloferni, Assyriarum copiarum imperatori, Israelitas sese ad bellum parare, montanos aditus praeclusisse, omnia editorum montium juga muris munivisse, et in agris obstacula collocavisse: 2. Magna ira percitus, convocat omnes Moabitarum principes, et Ammonitarum duces, omnesque maritimae orae satrapas, et eos sic alloquitur, 3. "Narrate mihi, vos Chananaei, de istius nationis hominibus, qui montana tenent, quas, quales et quantas urbes incolant: quanta sit eorum exercitus multitudo: qua in re positum sit eorum robur et potentia: et cur soli occidentalium mihi obviam venire, meque amice excipere neglexerint."

4. Tum Achior omnium Ammonitarum dux, verba fecit in hunc modum, 5. "Audi, domine, meam, qui tuus sum, orationem, et tibi de populo isto montano prope te habitante vera narrabo, neque ullum excidet ex ore meo mendacium. 6. Homines sunt, a Chaldaeis genus ducentes, qui principio Mesopotamiam incoluerunt. 7. Quum enim deos patrios Chaldaeorum sequi recusarent patriisque ritibus relictis, qui in deorum multitudine positi erant, unum sibi caelestem Deum ad adorandum delegissent: ejecti ex illorum deorum conspectu in Mesopotamiam profugerunt. 8. Ibi diu commorati, jussi sunt a Deo suo ex illo commorandi loco in Chananaeam commigrare. 9. Itaque commigrarunt, et ibi ingenti auri, argenti et pecoris numero comparato, vigente in Chananaea fame, descenderunt in Aegyptum: 10. Ubi tamdiu commorati, quamdiu victus suppeditavit, videlicet annos quadringentos, in tantam excrevere multitudinem, ut eorum genus esset innumerabile. 11. Deinde, cum exstitisset Aegypti rex, qui eos circumveniret, et labore faciendorum laterum et urbium construendarum opprimeret, eisque pro servis uteretur: Deum suum imploraverunt, qui totam Aegyptum cladibus affecit irremediabilibus. Itaque eos Aegyptii ab se ejecerunt. 12. Sed quum remissa clade eos retrahere, rursumque in servitutem redigere conarentur, Deus illis fugientibus mare Rubrum siccavit, ita ut ab utroque latere aqua in muri firmitatem concreta staret, qua illi via in sicco, per medium maris solum pertransierunt. 13. Eum in locum Aegyptius exercitus eos consecutus est, et aqua submersus ita est, ut ex innumerabili multitudine, ne nuntius quidem evaserit. 14. Trajecti mare Rubrum, ad montem Sinai et Cadesbarne pervenerunt, ubi mortalium nemo consistere umquam aut habitare potuerat. 15 Ibi dulces ex amaris fontes ad bibendum habuerunt, et victum de caelo per annos quadraginta acceperunt: ejectisque a Deo omnibus solitudinis incolis, Amorraeorum fines occuparunt, et omnes Hesebonios virtute sua perdiderunt, et trajecto Jordane omnia montana occuparunt. 16. Exactisque Chananaeis, Pherezaeis, Jebusaeis, Sichemitis et Gergesaeis omnibus, illic diu habitarunt.”

17. “Ac quocumque ingressi sunt, Deus pro eis, nullo arcu, nulla sagitta, nullo gladio, hostes debellavit: neque umquam huic genti resisti potuit, nisi si quando a sui Dei cultu deflexit. 18. Nam quoties alium Deum, quam suum, coluerunt: praedae et ferro turpiter expositi sunt. Quoties autem Dei sui cultum repetiverunt, Deus eis resistendi vires dedit. 19. Ad extremum Chananaeos, Jebusaeos, Pherezaeos, Hetthaeos, Hevaeos, Amorraeos, et fortissimos quosque Hesebonios deleverunt, eorumque urbes et agros occuparunt.”

20. “Ac quamdiu se a Deo suo offendendo continuere: bene cum eis actum est, Deoque suo, qui improbitatem odit, prospero usi sunt. 21. Jam superioribus annis, cum de ea vivendi via, quam Deus eis praescripserat deflexissent: diversis diversarum nationum bellis diu profligati, frequentes in extraneas regiones abducti sunt in captivitatem, eorumque Dei fanum solo aequatum, et urbes ab adversariis expugnatae sunt.”

22. “Nunc autem ad Deum suum conversi, ex locis, in quae dispersi fuerant, se receperunt, et Hierosolymam, ubi eorum sanctuarium est, obtinuerunt, et montana, quae deserta fuerant, occuparunt. 23. Quare disquiramus, domine, si quid commisit, et si qua est in offensa hic populus apud Deum suum. Si enim hoc incommodo laborant, invadamus eos armis: eos enim ipsorum Deus tibi dedet, et sub tuam potestatem subjunget. 24. Sin nihil ab eis contra ipsorum Deum commissum est: bello tibi, domine, supersedendum censeo, ne corum Domino et Deo pro ipsis propugnante, totius orbis probra subeamus."

Caput VI

In Achiorem suorum fremitus. Imperator contra probum Achiorem. Achior ad Judaeos deductus. Idem ad concionem Judaeorum. Betulienses ad Jovam contra Olofernem.

1. Postquam Achior orationis suae finem imposuit: omnes tabernaculum circumstantes fremere, et Olofernis proceres, omnesque maritimi et Moabitae concidendum esse dicere. 2. “Quis est iste,” inquiebant, “qui Israelitas posse dicat regi Nabuchodonosori ejusque copiis resistere? Homines inermes, imbelles, et rei militaris imperitos.” 3. “Ut ergo sciatur Achior nos falsa dicere: adoriamur montanos, qui ab universo exercitu tuo, Domine Olofernes, conficiantur, ut captis illorum principibus, ferro cum eis trucidetur Achior: 4. Ut sciant omnes gentes, Nabuchodonosorem Deum esse terrarum, nec ullum esse praeter eum.”

5. Sedato tumultu hominum confessum circumstantium, Olofernes coram omni exterorum multitudine, coramque omnibus Moabitis et Ephraimitis mercenariis, Achiorem sic allocutus est: 6. “Quandoquidem tu nobis hodie vaticinatus es, invictum esse genus Hierosolymitanum, quod eos defensurus sit ipsorum Deus, quasi sit ullus Deus praeter Nabuchodonosorem: is, inquam, Nabuchodonosor illos, missis copiis suis, auferet ex orbe terrarum, 7. Nec eos Deus ipsorum tuebitur, quo minus nos Nabuchodonosoriani eos ad unum deleamus, et equitatu nostro (cujus impetum non sustinebunt) ita conculcemus, ut eorum et montes ipsorum sanguine redundent, et campi mortuis repleantur, neque nobiscum ita pedem conferant, ut non perdantur. 8. Haec est, quam dico, Nabuchodonozoris totius orbis terrarum domini indeclinabilis sententia. 9. At tu, Achior, Ammonitarum mercenarie, qui ista tuae improbitatis verba dixisti, numquam ex hoc die vultum meum videbis, donec eorum genus ultus fuero, qui sunt ex Aegypto profecti. 10. Tunc mei exercitus ferro a militibus meis latera transfixus occumbes inter illorum interfectos. 11. Siquidem mandabo meis, ut te in montana perductum in aliquo oppidorum collocent, quae sunt in ascensu: ne pereas antequam cum illis perdare. 12. Quod si animo speras, illos non esse superandos si oraculum tuum verum esse putas: ne esto vultu adeo consternato, et pallorem istum, qui faciem tuam occupat, excute, si quidem haec mea dicta praestari posse non arbitraris. 13. Atque ut intelligas, te cum illis haec experturum esse: scito te jam nunc cum illa gente esse conjungendum, ut una cum illis affectus supplicio, dignas gladio meo des poenas. Dixi, neque quidquam dictorum meorum erit irritum.”

14. His dictis Olofernes suis imperavit, ut comprehensum Achiorem Betuliam perducerent, Israelitisque traderent. Atque illi comprehensum in campum extra castra eduxerunt, et ex plano in montem subduxerunt. 15. Sed ubi ad fontes Betuliae subjacentes perventum est: conspecti eos in vertice montis oppidani, arma capiunt, et ex oppido in fastigium montis exeunt, occupatoque ascensu funditores universi illos lapidibus protelant. 16. At illi ad montem subeunt, et Achiorem manibus pedibusque arbori adligatum, ad radicem montis projectum relinquunt, seque ad dominum suum recipiunt. 17. Israelitae ex oppido digressi ad Achiorem veniunt, solutumque Betuliam abducunt, et ad primores civitatis sistunt, qui tum erant Ozias, Michae filius, ex tribu Simeonia, Chabris Gothonielis, et Charmis Melchielis. 18. Tum convocatis omnibus oppidi senatoribus, quum omnes eorum et juvenes et mulieres ad concionem concurrissent: Ozias Achiorem in medio totius populi constitutum interrogavit, quid accidisset. 19. Quibus ille respondens, exposuit orationem concilii Olofernis, et omnia, quae ipse in medio procerum Assyriae dixisset, tum quae Olofernes contra stirpem Israeliticam superbe dixisset, utque se Oloferniani voluissent interficere, et ut ipse Olofernes iratus jussisset se Israelitis ideo tradi, ut eis victis tum demum ipsum variis juberet interire suppliciis, quod dixisset, caelestem Deum Israelitarum esse defensorem. 20. Tum homines vulgo procidere, et Dominum adorare, eumque cum lamentis et fletu uno animo precibus interpellare, atque invocare in hunc modum, 21. “Domine Deus caelestis, adspice eorum superbiam, et humilitatis nostri generis miserere, eorumque faciem, qui tibi consecrati sunt, hodierno die respice: et ostende te neque tibi confidentes, deserere, et se ipsis fretos, deque sua virtute gloriantes, deprimere.” 22. Finito fletu, et continuatis toto die supplicationibus, Achiorem multum laudantes, consolabantur, in hunc modum, “Majorum nostrorum Deus, cujus tu virtutem praedicasti, hanc tibi gratiam referet, ut illorum tu potius interitum videas utque quum Dominus Deus noster hanc suis libertatem dederit, tu cum tuis omnibus secundo Deo apud nos degas.” 23. Igitur Ozias eum ex concione domum suam abduxit, lautamque cenam ei praebuit: et vocatis senatoribus omnibus, peracto jejunio, corpora curarunt. 24. Postea convocato omni populo, totam noctem in supplicationibus duxerunt, auxilium ab Israelitarum Deo petentes.

Caput VII

Ad Betuliam Olofernes. Intercepta urbis aqua. Obsessorum calamitas. Consilium deditionis. Ozias deditionem promittit.

1. Postridie mandat Olofernes omni exercitui tum suo, tum suorum auxiliarium, ut Betuliam contendant: et occupatis montanae regionis ascensibus, Israelitas praelio lacessant. 2. Ita eo die castra moverunt milites, quorum militum summa erat peditum centum quinquaginta millia, equitum duodecim millia, praeter ingentem numerum impedimentorum et captivuorum juvenum, qui passim per regiones et oppida capti fuerant. 3. Igitur omnes ad pugnam contra Israelitas parati per crepidinem montis ad apicem usque supra Dothaim evaserunt, et in valle prope Betuliam ad fontem castra fecerunt, patentes in latitudinem a Dothai ad Belbaim, in longitudinem autem a Betulia ad Cyamonen, e regione Esdraelonis positum. 4. Horum animadversa multitudine non mediocriter perturbati Israelitae, sese ad terram abiecere, et capitibus pulverem conspersis, Israelitarum Deum uno animo orare, ut sua uteretur in suos clementia, atque interim sic inter se dictitare: 5. Hi quidem jam omnia complanabunt, neque montes ardui, neque valles, neque colles molem sustinebunt eorum. 6. Itaque sumptis armis angustos aditus montibus interjacentes insederunt, et accensis ignibus excubantes, tota illa nocte se turribus continuerunt. 7. Altero die Olofernes omnem equitatum suum in conspectum Israelitarum, qui erant Betuliae, eduxit: et tum aditus oppidi contemplans circuit, tubos reperit extra urbem patentes, per quos fons in oppidum a meridie influebat. 8. Hos intercepit, militumque praesidio munivit, atque ita ad suos se recepit. 9. Sed erant non procul a muris fontes, unde furtim aquari, et se non tam alere quam tolerare videbantur oppidani.

10. Tum omnes Esainorum principes, omnesque Moabitarum praefecti, et maritimi tractus duces, Olofernem adeunt, et eum alloquuntur in hanc sententiam: “Audi, domine, orationem nostram, ne quid tuae copiae detrimenti capiant. 11. Hi quidem Israelitae homines non hastis, sed montium, quos incolunt, proceritatibus confidunt. Neque enim ad montium, quibus muniti sunt, cacumina subire facile est. 12. Quamobrem noli, domine, bellum cum eis gerere praeliando, ne quis omnino tuorum occumbat: sed te cum tuis omnibus copiis castris continens, curato ut per tuos occupetur aquae fons, qui ex radice montis oritur: nam inde aquantur omnes Betulienses. 13. Ita fiet ut si confecti dedant oppidum, quod in monte positum expugnari posse non putant. Nos vero cum nostris in propinqua montium fastigia subibimus et ibi castris munitis, prohibebimus, ne quis prorsus exeat ex oppido. 14. Ita fame contabescent et ipsi et eorum mulieres atque liberi: ac priusquam ferro invadantur, per patriae suae vicos interibunt: atque ita eos malo mulctabis, qui rebellaverint, neque tuo imperio placide paruerint.”

15. Hanc illorum orationem Olofernes cum suis omnibus approbans; statuit sic esse faciendum, ut dixerant: et ad singulos fontes, qui per circuitum erant, homines centum constituit. 16. Tum Ammonitae cum quinque millibus Assyriorum castra sua in vallem transtulerunt, aquasque et fontes Israelitarum occupaverunt. 17. Esaini autem et Moabitae in montem subierunt, et ibi contra Dothaim castra posuerunt, partemque suorum miserunt versus austrum et subsolanum, e regione Rebelis, quod oppidum est situm apud Mochmur fluvium, prope Chusim. 18. Reliquus Assyriorum exercitus in campestribus habuit castra, tanta tabernaculorum et impedimentorum multitudine, ut totius terrae solum operirent. Tum animis deficientes Israelitae, Dominum Deum suum invocabant. 19. Nam undique ab hostibus obsessi, e medio effugere non poterant. 20. Quumque omnis Assyriorum multitudo peditum, quadrigarorum, equitumque eos triginta quatuor dies obsidisset; languabant omnes Betulienses, 21. Exhaustisque omnibus vasis aquariis et cisternis, quum aquam in diem unum ad satietatem non habentes, eam bibendam admetirentur: deficiebant eorum parvuli, mulieresque et juvenes, et exanimati, passim per oppidi vicos et aditus portarum cadebant. 22. Itaque quum amplius durare non possent: coivit omne vulgus, juvenes, feminae, pueri, ad Oziam pontificem et primores civitatis, et magna voce, cuncto praesente senatu, conquerabantur in hanc sententiam: 23. “Deum vindicem contestamur, vos nobis magnam fecisse injuriam, qui non pacem feceritis cum Assyriis, quibus nos Deus vindice carentes emancipavit, ut ob oculos eorum sitiet vasta clade sternamur. 24. Quamobrem vocate illos et oppidum totum Olofernianis omnibus militibus diripiendum dedite. Praestat enim nos eis esse praedae, et Dominum in captivitate viventes concelebrare, aut etiam ferro statim trucidari, quam siti perire, omnium mortalium probris expositos, videre ob oculos nostros parvulorum nostrorum interitum, uxoresque et liberos nostros exanimari. 25. Caelum nobis obtestamur, terramque et Deum nostrum, majorumque nostrorum, nostra, tum ob majorum nostrorum peccata ulciscitur, ne sic hodie faciat.”

26. Tum ingens est in medio coetu exortus ploratus, omnibus uno animo magna voce Dominum Deum huiusmodi verbis per multas horas implorantibus: 27. “Peccavimus et nos et majores nostri, scelerate et impie fecimus. Sed tu, qui clementes es, aut miserere nostri, aut tuis ipsius flagris poenas sume de nostris criminibus, neve eos, qui te agnoscunt, dedideris ignarae tui nationi, ne apud gentes ita dictitetur: Ubi est Deus eorum?”

28. His querimoniis et fletibus defessi, postquam siluerunt, surrexit Ozias perfusus lacrimis, et, “Bono este animo fratres,” inquit, “et dies adhuc quinque duremus, quibus Dominus Deus noster suam in nos misericordiam convertat. 29. Forsitan enim iram suam sedabit, et gloriae sui nominis rationem habebit. Non enim nos deseret in perpetuum. Quod si praeteritis quinque diebus, auxilium non venerit: faciam quod postulatis.”

30. Ita dimissi milites, in castra murosque, et oppidi turres, diversis abierunt: mulieres autem et parvuli domum dimissi sunt, fuitque magna in oppido miseria.

Caput VIII

Juditha vita aspera, jejunia, pulchritudo, opes, ad Betulienses concio, profectio ad hostes.

1. Erat ea tempestate Juditha ex Israele genus ducens, deinceps per patrem suum Merarim, Oxum, Josephum, Ozielem, Helciam, Ananiam, Gedeonem, Raphainem, Acithonem, Eliam, Eliabum, Nathanielem, Samaelem et Salasadaim: 2. Cujus Judithae vir Manasses, ejus tribulis atque gentilis, mortuus erat tempore messis hordeorum. 3. Nam quum in agro apud eos, qui manipulos ligabant, adesset, aestus in capite tentatus decubuit, et in oppido Betulia vita defunctus est, et sepultus apud majores suos in agro, inter Dothaim et Balamonem posito. 4. Jamque Juditha domi suae tres annos et quatuor menses vidua degerat, sibique tugurium fecerat, in summa parte aedium, 5. In quo cum suis clausa puellis manebat, latera centone succincta habens et viduitatis vestita indumentis: 6. Ac quamdiu vidua fuit, quotidie jejunabat, praeter quam pridie sabbatorum et sabbatis, et pridie noviluniorum, festisque, et generis Israelitici hilaribus. 7. Erat autem eleganti forma et singulari pulchritudine: eique reliquerat Manasses vir ejus aurum, argentum, servos, famulas, pecora atque agros: 8. Quae tanta cum religione tenebat, ut facile famam suam ob omni cujusquam criminatione tueretur.

9. Haec Juditha, posteaquam tam infaustos populi aquae penuria languentis sermones ad principem habitos intellexit, itemque Oziae responsum, qui eis juravisset, oppidum se post quinque dies Assyriis esse dediturum, misit ancillam, quam suis omnibus praepositam fortunis habebat, quae Oziam, Chabrim et Charmim, civitatis primores arcesseret. Eosque ubi ad eam venerunt, sic est allocuta: 10. "Audite, Betuliensium principes, quam non rectum sit, quod hodie populo dixistis, qui interposito inter vos et Deum jurando promiseritis, vos oppidum hostibus nostris post quinque dies esse dedituros, nisi interea Dominus in vestrum auxilium sese converterit. 11. Enimvero quinam estis vos, qui hodierno die Deum tentaveritis, et Dei partes apud homines occupaveritis? 12. Non est istud misericordiam impetrare, sed potius iram excitare, et saevitiam accendere. 13. Vos scilicet Domino tempus miserationis praescribetis, et diem arbitrio vestro constituetis? Jam vero omnipotentem Dominum examinantes, scilicet unquam cognoscetis? 14. Qui ne hominis quidem sensus intimos invenire, et mentis rationes percipere possitis: nedum horum omnium auctorem Deum pervestigare, ejusque mentem pernoscere, et consilium cogitare. 15. Nihil minus, fratres: nolite Dominum Deum nostrum irritare: qui si nolit intra quinque dies subvenire nobis, at potest intra quot volet: potest nos quolibet die vel tutari, vel hostibus perdendos addicere. 16. At vos nolite Domini Dei nostri vadari consilia: neque enim is est Deus, ut aut minis, hominum more, terrendus, aut arbitrio cujusquam sit coercendus. 17. Quamobrem salutem ab eo exspectantes, imploremus ejus auxilium, et nos ei submittentes, eumque modestis animis colentes, oremus cum fletu, ut pro suo erga nos studio nobis misericordiam quamprimum tribuat, ut sicut illorum superbia sumus animis consternati, sic rursum de nostris gloriemur modestia: et exaudiet vocem nostram, si ei visum fuerit. 18. Etenim nulla hodie in nostro genere neque tribus exstat, neque cognatio, neque populus, neque civitas, quae deos fabriles colat: quae res superioribus temporibus in causa fuit, ut patres nostri ferro et direptionibus expositi, et ingenti clade ab hostibus nostris turpiter affecti, perierint. 19. At nos alium Deum non novimus: unde sperandum nobis est, fore, ut ille nos nostrumque genus non despiciat. 20. Exspectemus submisse ejus solatium, et ille nostri sanguinis, et injuriarum, quas ab hostibus pertulimus, poenas expetet, omnesque nobis infestus gentes perdonabit, et honore privabit. 21. Quod si nos capimur: capietur porro Judaea, nostrumque sanctuarium diripietur: cujus pollutionem, et consanguineorum nostrorum metum, et nationis captivitatem, et nostrarum possessionum vastitatem Deus nobis accepta feret, et a nobis poenas reposcet, ubicumque gentium sumus servituri, ut apud heros nostros indignitates omnes et contumelias perferamus. 22. Neque enim nostra servitus nobis Domini Dei nostri gratia, sed eo ipso auctore, hominum afferet infamiam. 23. Quamobrem fratres, qui divini populi senatores estis, a quibus aliorum animi pendent, quibus sacrarium, quibus fanum, quibus ara nititur, erigite eorum animos oratione vestra, et ostendite, curandum esse, ut in primis Domino Deo nostro gratias agamus, qui nos tentat, ut etiam majores nostros, ut appareret, an vere Deum colerent. 24. Recordamini, quo pacto cum Abrahamo parente nostro egerit, qui multis rebus adversis probatus, Dei amicus effectus est. Item ut Isaacum tentaverit: et quid Jacobo acciderit in Mesopotamia Syriae, Labanis sui ex matre avunculi oves pascenti. 25. Et item Mosi et omnibus Deo acceptis, quam multis aerumnis fideles perfuncti sint? quum contra qui res adversas religiose non tulerunt, sed impatientiam suam, et murmurationis turpitudinem contra Dominum ostenderunt, ii vel ab exterminatore illo deleti, vel a serpentibus perditi sint. 26. Quare ne nobis poenam arcessamus in his, quae patimur, sed existimantes, haec supplicia esse Domini verberationem, peccatis nostris minorem, credamus ea nobis ad nostram correctionem, non ad perniciem evenire. 27. Ut enim illos explorandi corum animi gratia quasi igne probavit: ita nos non punit ille quidem, sed sibi conjunctos Dominus, correctionis gratia verberat.”

28. Ad haec Ozias: "Sincero tu quidem animo omnia," inquit, "dixisti, et quibus nemo contradicat: neque nunc primum innotescit tua sapientia, sed tuam jam ab ineunte aetate prudentiam et cogitatorum bonitatem norunt omnes. 29. Sed nos plebs urgente siti promittere, et nos jurejurando obstringere coegit, quod jusjurandum non sumus violaturi. 30. Quocirca tu, quae pia mulier es, supplica Domino pro nobis, ut pluviam demittat ad nostros lacus implendos, ne jam siti deficiamus."

31. Et Juditha: "Ita igitur," inquit, "quod dixi, id a Deo esse sentitis: ita id etiam quod facere decrevi, an a Deo proficiscatur, periculum facite, Deumque orate, ut meum consilium confirmet. Sum enim facinus editura, quod omnis posteritatis nostrae memoria concelebrent. 32. Vos hac nocte ad portam eritis: ego cum ancilla mea exibo, atque intra dies, post quos oppidi dedicationem promisistis, subveniet per me Deus Israelitis. 33. Sed vos in metum propositum ne inquirite: neque enim vobis, quid agam, nisi re perfecta, indicabo, tantumque ad Dominum Deum nostrum pro me fiant usque ad reditum meum." 34. Cui Ozias et reliqui principes: "I feliciter, Domino tibi ad nostrorum hostium ultionem praeeunte." 35. His dictis a tugurio digressi, ad sua munia discesserunt.

Caput IX

Ad Jovam Juditha supplex contra hostes, et imperatorem

1. At Juditha, digressis illis, ingressa conclave suum, et in faciem prolapsa, pulvere conspersa caput, nudata centone, quo vestita erat, qua hora Hierosolymis in Domini templo suffitus illo vespere fiebat, in hunc modum clara voce clamans locuta est: 2. “Domine Deus parentis mei Simeonis, cui gladium in ultionem alienigenarum tradidisti, 3. Qui virginis uterum stupro solverant, femur turpiter nudaverant, alvum foede polluerant, idque te vetante fecerant: quam ob causam tu eorum principes caedi sic exposuisti, ut eorum cubile falsum sanguine fuerit inspersum, et servos cum principibus, et principes in ipsorum sedibus trucidasti, et eorum mulieres direptioni, puellas captivitati, et omnia spolia dilectis tibi filiis dividenda addixisti, qui quidem tui studio impulsi, sanguinisque sui stuprationem detestati, te in auxilium vocassent: o mi, mi Deus, exaudi me viduam. 4. Nam tu et illis superiora, et illa, et quae consecuta sunt, et quae nunc sunt, fecisti, et futura cogitasti, adsuntque, quae tu decrevisti, et sese praesto exhibent. 5. Omnes enim tuae rationes sunt expeditae, et institutae cum providentia sunt conjuncta."

6. "Aspice nunc Assyriorum castra, ut Aegyptiorum aspicere dignatus es, tum quum quadrigaribus, equitatu, et bellatorum freti multitudine, tuos armati cursu persequebantur, quum quidem te eorum castra intuito, tenebris fatigati sunt, et impeditis profundo pedibus, aqua submersi. 7. Idem et his, Domine, contingat Assyriis, qui copiis numerosi, equis et equitibus elati, peditum manu insolentes, clipeis, gaesis, arcubus et fundis confidunt, ignorantes te, Dominum esse bellorum confectorem, qui Dominus nomineris. 8. Erige, sicut olim, tuum brachium: rumpe tua potentia vires eorum, et robur iratus frange. Statuerunt enim tuum profanare sacrarium, tui nominis gloriosi requietis domicilium polluere, et arae cornu ferro demoliri."

9. "Aspice eorum superbiam, laxa in eorum capita iram tuam, da meae manui vires quas vidua animo concepi: trucida per mea fallacia labra et subditos super principem, et principem super subditos, eorumque fastum muliebri manu frangito. 10. Effice ut suo ipsius gladio juguletur illius superbia, atque oculorum suorum quasi laqueo in me capiatur. 11. Da mihi tantam animi et constantiam, ut eum contemnam, et virtutem ut evertem. 12. Hoc enim ad tui nominis memoriam pertinabit, si illum feminea manus dejecerit. Neque enim in multitudine sita sunt vires tuae, aut potentia in valentibus: neque equorum viribus delectaris, neque tibi umquam placuerunt superbi: 13. Sed es humilium Dominus, inferiorum adjutor, praesidium infirmorum, deploratorum defensor, servator desperatorum."

14. "O mei parentis, o Israelitici patrimonii Deus, caeli terraeque Domine, aquarum conditor, rex totius a te creatae rerum naturae, exaudi meas preces, quae misericordia tua freta sum, et tui memor esto foederis: 15. Et effice, ut oratione mea decepti, cladem et detrimentum accipiant, qui contra foedus tuum, contra tuam consecratam aedem, contra Sionis verticem, contra domum a tuis occupatam filiis, dira ceperunt consilia. 16. Confirma animi mei consilium, ut templum tuum in ea, quam a te habet, sanctitate maneat, et omni tuae genti et nationi specimen da, te omnis esse potestatis imperiique Dei, praeter quem non sit alius defensor gentis Israelitarum.”

Caput X

Judithae ornatus, unguentum, profectio in castra. Excubitores ad Juditham. Ista ad imperatorem perducta. Judithae calliditas prudens.

1. Postquam finitis his omnibus verbis, Israelitarum Deum invocandi finem fecit: surgit ex eo, in quo ante Dominum jacuerat loco, 2. Et vocata ancilla descendit in domum, in qua sabbatis et festis diebus versabatur: 3. Detractoque, quo amicta erat, centone, et exutis viduitatis vestimentis, corpus aqua perlutum, unguento pingui ungit, et discriminato capillo, fascinam capiti suo imponit, vestitum laetitiae induit, quo ornari vivente Manasse suo viro solebat: 4. Soleas pedibus accommodat, armillas, brachialia, anulos, inaures, denique omnem mundum suum adhibet: et se ad decipiendos hominum, qui eam vidissent, oculos elegantissime componit, augente in super venustatem Domino, quod omnis is ornatus non a libidine, sed a virtute proficiebatur.

5. Deinde vini utrem, et olei obbam ancillae tradit, et peram farina, palathis, panibus mundis, et caseis replet: atque ita consarcinato omni suo instrumento, et ancillae imposito, exeunt ad oppidi Betuliae portam: 6. Ubi adstantes inveniunt Ozias et oppidi senatores, Chabrim atque Charmim: 7. Qui, ubi eam alia facie, mutatoque vestitu viderunt, ejus pulchritudinem supra modum admirati dixerunt: 8. “Deus, Deus noster patrius, tantum tibi gratiae tribuat, ut conata tua ad Israelitarum gloriam, et Hierosolymae ornamentum perficiantur, tuumque nomen inter sanctos et justos numeretur.”

9. Tum omnes, qui aderant, una voce, utinam etiam atque etiam dixerunt, Deumque adoraverunt. 10. Et illa, “Jubete mihi portam oppidi,” inquit, “aperiri, ut egrediar ad ea peragenda, de quibus mecum egistis.” 11. Tum illi juvenibus imperarunt, ut ei aperirent, quemadmodum ea postulaverat: quo facto exiit Juditha una cum ancilla; spectantibus eam oppidanis: donec descenso monte circa lucis ortum ingressam in vallem e conspectu amiserunt.

12. Igitur illae recta per vallem tendentes inciderunt in Assyrios, qui erant in prima statione: a quibus interrogata Juditha, cujus esset, unde veniret, et quo tenderet, respondit in hunc modum: 13. “Ego natu Hebraea sum: et ab Hebraeis propterea transfugio, quod eos scio vobis esse praedae futuros, qui contemptis vobis vitro se dedere noluerint, ut veniam a vobis impetrarent. 14. Confero autem me ad Olofernem copiarum vestrae imperatorem, ut ei vera nuntiem, et illorum arcana aperiam, viamque aperte demonstrem, qua omnibus montanis sine suorum cujusquam detrimento aut caede potiatur. 15. His ejus verbis auditis, homines ejus faciem contemplati, et pulchritudinem vehementer admirati, sic dicere: “Bene tuae vitae consuluisti, quae ad dominum nostrum descendere maturaveris. 16. Accede sane ad ejus tabernaculum deducentibus nostrum aliquot, donec te ei tradiderint: in cujus ubi conspectum veneris, nolito animo formidare, quo minus ei ista exponas, et tibi benefaciet, erisque ejus animo gratissima.”

17. Tum delectos ex se centum homines ei et ejus ancillae attribuunt, a quibus illa ad Olofernis tabernaculum perducitur. 18. Ejus adventus ubi per contubernia percrebuit, factus est per tota castra concursus: eamque extra Olofernis tabernaculum stantem, dum illi de ea nuntius ferretur, circumsistebant, et non solum ejus pulchritudinem, sed etiam Israelitas propter eam admirantes, sic inter sese dictitabant: 19. “Quis Hebraicos contemnat, qui cum tales habeant mulieres, pro quibus merito cum illis pugnemus, non expedit illorum quemquam relinqui, qui dimissi possint totum orbem decipere.”

20. Igitur egressi qui apud Olofernem dormiebant, ejusque stipatores omnes, eam in tabernaculum introduxerunt. 21. Quiescebat autem Olofernes in lecto suo, intro fasciam cubicularem, qui lectus erat purpura, auro, smaragdo, et gemmis intextus. 22. Is ubi de ea nuntium accepit, prodiit in tabernaculi vestibulum, praecedentibus argenteis lampadibus. 23. Juditha postquam in ejus et stipatorum conspectum venit, omnibus ejus formae venustatem admirantibus, in faciem prolapsa, illi honorem praebuit.

Caput XI

Olofernes ad Juditham benignus. Ad imperatorem vidua prudens. Lenis ad viduam imperator hostis.

1. At Olofernes aspectu primo captus oculis, eam a suis allevatam, sic adloquitur: "Bona es animo, mulier, depone animi metum. Nam ego nemini noceo, qui totius orbis regi Nabuchodonosori servire velit. 2. Quod nisi me tui populares montani contemptissent, numquam equidem meam hastam in eos vibrassem. 3. Sed horum ipsi sibi causa sunt. Verum dic mihi, qua de causa ab eis ad nos transfugeris. 4. Nam ad salutem venisti: sume animum, vivas et in hanc noctem et in posterum, nec tibi quisquam faciet injuriam: contraque, tecum bene agetur, quomodo cum Nabuchodonosoris domini mei subditis fieri solet.

5. Ad haec Juditha: "Attende quae ego tua dicam, liceatque mihi apud te loqui. Nihil autem falsum tibi, domine, hac nocte enuntiabo: sed ea dicam, quae si secutus fueris, rem tibi perfectam tradet Deus, neque tuus conatus frustrabitur. 6. Nam ita vivat rex totius orbis Nabuchodonosor, et ejusdem potestas, qui te ad omnes mortales corrigendos misit, ut per te non solum homines illi servirent, verum etiam ferae, pecora, volucres sub Nabuchodonosoris, ejusque totius posteritatis imperio tua virtute vivent. 7. Nam tuae sapientiae et acuminis ingenii fama apud nos percrebuit, totoque orbe pervulgatum est, te unum esse in toto regno optimum, prudentia praestantissimum, et in re militari admirabilissimum. 8. Jam vero Achior, quae in tuo consilio dixerit, et quod tu eum pati jusseris, intelleximus. Nam comprehensus a Betuliensibus, exposuit eis, quae apud te elocutus esset omnia: cujus tu cave, domine, ne orationem negligas, sed eam memoriae tradas: est enim vera. 9. Neque enim laedi, aut armis superari natio nostra potest, nisi Deum suum offenderit. Sed constat, Deum nostrum sic esse peccatis offensum, ut populo per vates suos nuntiaverit, se eum esse propter ipsius peccata dediturum. 10. Et quoniam sciunt Israelitae, Deum suum sibi esse infensum, tui metu correpti sunt. Ac ne tuus labor irritus et inanis fiat, sed illos mors occupet: scelus quoddam nefarium conceperunt, quo committendo Deum suum irritabunt. 11. Quum enim commeatu deficiantur, et summa aquae penuria laborent: statuerunt pecora invadere, eorumque sanguinem bibere, et quae gustare Deus in legibus suis vetuit, his omnibus vesci decreverunt, frumentique primitias, et vini oleique decumas (quae servabant dicata sacerdotibus, qui Hierosolymae Deo nostro ministrant) consumere habent in animo, quae nec manibus tangere cuiquam plebeio fas est. 12. Jamque miserunt Hierosolymam (nam et Hierosolymitani eadem fecerunt) qui sibi potentiam a senatu afferant: qua potentate ad eos relata, facturi sunt, et tum demum in tuam potentiam venturi. 13. Haec ego omnia quum cognoscerem: ab eis aufugi, missa a Deo illis irato: ad ejusmodi erga te facinus edendum, ut id quicumque mortalium audiverint, obstupescant. 14. Sum enim religiosa, caelestemque Deum noctes diesque colo. 15. Interea apud te commorans, domine, noctu in vallem ititabo, Deumque precabor: qui ubi me certiorem de eorum perfectis sceleribus fecerit, id tibi veniam relatum. 16. Tum tu eos cum tuis omnibus copiis, nullo eorum repugnante invades. Ego te per mediam Judaeam in Hierosolymae conspectum perducam, tuumque currum in media urbe sistam, ut eos tamquam pastore destitutas oves agas, nullo contra te vel mentesque. 17. Haec ego mihi praesignificata, atque praenuntiata, ut tibi significarem, missa sum.”

18. Hac ejus oratione delectati tum Olofernes, tum ejus stipatores, ejusque sapientiam admirati, negare usquam terrarum mulierem esse cum ea vel formae elegantia, vel orationis prudentia comparandam. 19. Atque hic Olofernes, “Recte,” inquit, “fecit Deus, qui populo praemiserit, ut et nobis victoria, et domini mei contemptoribus pernicies contingat. 20. Quod si tu, quam es et facie honesta, et verbis eloquens, tam praestabis quae dixisti: ego eumdem tecum Deum habebo: tuque domi Nabuchodonosoris deges, et toto orbe celebraberis.”

Caput XII

Juditha ad convivium vocata Olofernis. Imperator captus ardet viduam. Olofernis temulentia.

1. Deinde eam jussit in cellam suae argenteae supellectilis introduci, et ei ex suo penu atque vino ministrari imperavit. 2. Sed Juditha: "Istis," inquit, "non vescar, ne id mihi noceat: sed ex eis, quae mecum adlata sunt, mihi ministrabitur." 3. Et Olofernes: "Quid, si ista defecerint?" inquit, "Unde tibi talia subministrabimus, quum tui generis cibaria non habeamus?" 4. Cui Juditha: "Sic tu vivas,” inquit, “domine, ut ego non ante consumpsero quae mecum habeo, quam Dominus per me perfecerit quae decrevit."

5. Ita eam Olofernis famuli in tabernaculum introduxerunt: ubi postquam ad mediam noctem dormivit, de matutina vigilia surrexit, et Oloferni significatum misit, ut juberet sibi permitti ad preces egredi. 6. Atque Olofernes stipatoribus imperavit, ne ea prohiberetur. 7. Mansit autem in castris dies tres, atque interea noctu ititabat in vallem Betuliae, seque aqua in fonte castrorum lavabat: unde ubi ascenderat, Dominum orabat, Israelitarum Deum, ut se in viam recreandi populares suos diregeret. 8. Deinde ingressa tabernaculum, pura manebat, donec sub vesperam cibum caperet.

9. Quarto die convivium habuit Olofernes suis tantum famulis, neque eo quemquam invitavit ex iis qui negotiis praeerant, et Bagoae spadoni suorum omnium praefecto sic mandavit: 10. "I persuasum mulieri isti Hebraeae, quae est apud te, ut ad nos convivatum veniat. Nam nostrae quidem personae turpe fuerit, si ejusmodi mulierem sine congressu dimiserimus. 11. Nisi enim eam pellexerimus, deridebit nos."

12. Tum Bagoas ab Oloferne digressus, ad eam ingreditur, eamque sic alloquitur: 13. "Ne te pigeat tam pulchram puellam dominum meum adire, apud eum honore affici, ut vinum nobiscum ad hilaritatem bibas, et hodie eadem conditione sis, qua mulieres Assyriae, quae domi Nabuchodonosoris adsunt." 14. Cui Juditha: "Non ego ea sum, ut domino meo contradicam: quin quidquid ei placuerit, libenter faciam: inque eo, donec moriar, gloriabor."

15. Haec locuta surgit, seque vestitu et omni mundo muliebri exornat. 16. Deinde processit ejus ancilla, et ei e regione Olofernis stravit pelles humi, quas a Bagoa in ejus cotidianum usum acceperat, super quibus accumbens illa cibum caperet. 17. Tum Juditha venit et accubuit: in qua Olofernes adeo mente captus et animo percussus est, ut cum ea congredi arderet. 18. Quumque ejus sollicitandae tempus, ex quo die eam primum viderat, aucuparetur, sic eam allocutus est: "Bibe sane, et voluptati nobiscum indulge, nam mihi places." 19. Cui Juditha: "Bibam vero, domine: nam hic mihi dies in omni vita mea multo clarissimus illuxit." 20. Hoc dicto, coepit comedere et bibere, quae ejus ancilla paraverat. Atque ea delectatus Olofernes, tantum vini hausit, quantum numquam per omnem vitam uno die biberat.

Caput XIII

Judithae ad Jovam precatio, virtus, robus. Olofernes obtruncatus. Ablatum a vidua caput. Laudes viduae ab Ozia.

1. Vespere ejus famulis mature digressis, Bagoas ejus tabernaculum conclusit extrinsecus: dimissique sunt ii, qui adfuerant, et in sua cubilia dilapsi, quod essent omnes prolixiore defessi compotatione. 2. Ita sola in tabernaculo relicta, quum Olofernes vino perfusus in lecto suo jaceret, jussit ancillae suae, ut extra cubiculum suum adstans, exitum suum observaret, sicut cotidie consuesset: 3. Sese enim ad suas esse preces egressuram, atque eadem Bagoae dixit. 4. Igitur digressis ab ea omnibus, neque ullo prorsus restante in cubiculo, astans illius lecto Juditha, sic cum animo suo loquitur: 5. "Domine omnium rerum praepotens Deus, respice hac hora opera manuum mearum, ad Hierosolymae ornamentum, quemadmodum promisisti. 6. Nunc enim tempus est subveniendi tuae possessioni, et conata mea, quae per te fieri posse credidi, perficiendi in hostem perniciem, qui in nos consurrexerunt."

7. Haec locuta, accedit ad lecti columellam, quae erat ad caput Olofernis: et detracto inde acinace, ad lectum accedit; comprehensaque illius caesariem, sic loquitur: "Confirma me, Domine, Deus Israelitarum, hodierno die." 8. Simulque illius collum bis summa vi ferit, et ejus amputato capite, corpus a stragula veste devolvit: et ablato ex columellis velo, paulo post egreditur, et ancillae suae caput Olofernis tradit: 9. Eoque in escariam peram indito, exeunt ambae, ut erant solitae, ad precandum: et castra praetergressae, vallem illam circumeunt: conscensoque Betuliae monte, ad portas veniunt. 10. Et Juditha, custodes portarum procul alloquens: "Aperite, aperite sane portam," inquit, "Deus, Deus noster nobis adest, vires adhuc Hierosolymis et victoriam largiturus, ut et hodie fecit."

11. Hac ejus voce audita, oppidani confestim ad portam descendunt: et convocatis senatoribus, parvi juxta ac magni concurrunt: quandoquidem eis ejus erat reditus incredibilis: et aperta porta, eas accipiunt, et facto ad lucendum igne circumsistunt. 12. Tum illa in editum locum ascendit, factoque silentio, clara voce sic eos alloquitur: "Laudate Deum, laudate Deum, qui misericordiam suam Israelitis posteritati non denegaverit, neque sibi confidentes deseruerit, sed hostes nostros hac nocte mea manu fregerit." 13. Tum caput ex pera prolato ostendens: "Ecce caput,” inquit, “Olofernis Assyriarum copiarum imperatoris: ecce fasciam, in qua jacebat ebrius: quem Dominus muliebri manu trucidavit: 14. Qui Dominus immortalis me in hoc meo itinere ita conservavit, ut ille mea facie in suam perniciem deceptus, nullo meum pudorem flagitio coinquinarit, qui me vobis et sua victoria, et effugio meo, et liberatione vestra laetam reduxerit. 15. Eum omnes celebrate, qui bonus est et clementia praeditus aeterna."

16. Hic omnes vehementer attoniti, Deum suppliciter venerati sunt, atque ita uno animo dixerunt: 17. "Tibi gratias, Deus noster, agimus, qui hodierno die tuorum hostes ad nihilum redegeris." 18. Et Ozias: "Tu es," inquit, "o nata, omnium totius orbis feminarum Deo acceptissima: et gratias ago Domino Deo, caeli terrarumque creatori, qui te ad truncandum principis hostium nostrorum caput impulerit, 19. Quo facto tantam tibi hodierno die nominis gloriam comparavit, ut tuae virtutis laus tamdiu in hominum mentibus haesura et linguis celebranda sit, quamdiu immortalis Dei potentiae memores erunt. 20. Pro qua re Deum precor, ut te ad aeternum decus bonis afficiat, quae quidem in nostri generis calamitate, vitae tuae non peperceris, sed tuum Deo nostro probans institutum, nostram subieris ruinam." 21. Atque idem reliqui sese etiam atque etiam precari dixerunt.

Caput XIV

Ad populares Juditha de eruptione in hostes. Achior ad Juditham. Populi laudes ad Juditham celebrandam. Olofernes obtrucantus a spadone inventus.

1. Tum Juditha, “Audite me, fratres,” inquit, "hoc caput sumite, et in pinnis murorum nostrorum suspendite. 2. Deinde ubi diluxerit, orto in terra sole, arma omnes sumetis, et erumpetis, quicumque milites estis, ex oppido, statuto duce, tamquam in campum ad Assyriorum primas stationes descensuri, neque tamen descendetis. 3. Tum illi, sumptis armis, sua castra petent, et Assyrii exercitus duces excitabunt: qui ad Olofernis tabernaculum current: 4. Quem ubi truncum in suo sanguine volutatum invenerint, timore correpti fugient vos. 5. Tum vos et omnes montani Israelitae eos insecuti passim sternitote per vias, nam Dominus eos sub vestris pedibus conculcabit. 6. Sed antequam haec fiant, vocate mihi Achiorem Ammonitam, ut videat et agnoscat stirpis Israeliticae contemptorem, a quo ad nos tamquam ad interitum missus est."

7. Tum accersitus est Achior ex aedibus Oziae: qui, postquam venit et caput Olofernis in manu cujusdam viri in conventu animadvertit, animo defectus in faciem cecidit. 8. Deinde, ubi recreatus est, Judithae ad pedes accidit et ejus faciem veneratus, 9. "O te," inquit, "non solum in omnibus Judae tabernaculis, sed etiam apud omnes gentes felicem, cujus audito nomine obstupebunt. Sed age, narra mihi quid per hosce dies feceris." 10. Tum Juditha, ei in medio conventu omnia exposuit, quae fecerat, ex quo die profecta erat ad id tempus, quo cum eis loquebatur. "Deus," inquit, "Israelitarum, cui tu testimonium dedisti ultorem esse hostium suorum, caput omnium infidentium hac nocte mea manu truncavit. 11. Quod ut ita esse credas, ecce caput Olofernis, qui superbiae insolentia Deum Israelitarum despicabatur et tibi interitum minabatur, dicens se victis Israelitis jussurum esse ut tibi gladio latera transverberarentur."

12. Postquam ea dicendi finem fecit, exclamavit ingenti voce populus, laetusque per oppidum sermo dissipatus est. 13. Tum Achior, visis tot Dei Israelitarum facinoribus, magnam Deo fidem habuit: et sui membri praeputio circumciso, ascitus est in nomen Israeliticum cum omni generis sui posteritate in hunc usque diem.

14. Postquam diluxit, suspenditur de muro caput Olofernis, omnesque, sumptis armis, facto agmine, in clivum montis exeunt. 15. Eos conspicati Assyrii, suorum manipulorum duces certiores faciunt: qui porro duces, tribunos et omnes praefectos adeunt. Atque ii ad Olofernis tabernaculum vadunt, et ejus summo dispensatori mandant, ut dominum expergefaciat: nam servos in proelium contra se ausos esse descendere, ut tandem pereant. 16. Igitur contubernales veniunt, et ad ingressum cubiculi tumultuantes strepitum edunt de industria, illius excitandi gratia, ut non ab excitantibus, sed a perstrepentibus expergefieret. 17. Nemo enim Assyriae majestatis cubiculum pulsare aut introeundi causa aperire audebat. 18. Deinde ingressus Bagoas, tabernaculi atrium pulsat, suspicatus eum cum Juditha dormire. 19. Sed quum nullum jacentis motum auribus perciperet, dimotis foribus ingressus cubiculum, propius ad fasciam cubicularem accedit, 20. Qua subducta, invenit in solo jacentem in suo cruore truncum sine capite.

21. Tum ingentem et vehementem cum fletu et gemitu clamorem edens, vestesque suas discerpens, tabernaculum intrat, in quo Juditha diversabatur: et ea non inventa, in medium coetum prosilit, ita vociferans: 22. "Servi nos perdiderunt! Una mulier Hebraea regis Nabuchodonosoris domum dedecore affecit: nam ecce humi prostratum Olofernem, capite carentem!" 23. His verbis auditis, ductores exercitus Assyrii tunicas suas dilacerare coeperunt, et vehementer animis perturbati, magnum per castra tumultum et clamorem excitare.

Caput XV

Assyriorum trepidatio, dissipatio, clades accepta. Juditha a Hierosolymitanis laudibus ornata.

1. Hac re audita, qui erant in tabernaculis, tanto sunt animi terrore atque metu attoniti et perculsi, ut nemo jam alterius conspectum ferret, 2. Sed dejecto capite, relictis omnibus, dissipati passim, qua per campos, qua per montes diversi fugerent. 3. Hebraeos, quos armatos instare audiebant, neque non qui in montibus circa Betuliam castra fecerant, in fugam versi sunt. 4. Tunc omnes Israelitae milites in eos sese cum clangore tubarum atque ululatu effundere, et quoniam Assyrii nullo ordine in fugam ruebant praecipites, Israelitae eos uno agmine persequentes, carpere quoscumque poterant assequi. 5. Tum Ozias in Baetomasthaim, Bebaim, Chobaim, et Colam, breviter in omnes Israelitarum fines dimisit, qui rem gestam nuntiarent, juberentque, ut omnes sese ad perdendos hostes effunderent. 6. Hoc accepto nuntio, Israelitae universi illos invadunt, et ad Chobam usque trucidant. 7. Itemque Hierosolymitani adfuerunt, omnesque montani (nam iis quoque nuntiatum erat quid in hostium castris accidisset), 8. Neque non Galaaditae et Galilaei magnam eis cladem intulerunt, usque ultra Damascum et ejus fines. 9. Ceteri Betulienses Assyriorum castra aggressi diripuerunt: magnasque divitias inde consecuti sunt. 10. Reliquis potiti sunt Israelitae a caede reversi, nec non pagani et oppidani, tum montani, tum campestres, omnes magnam omnis praedae vim (quae immensa erat) copiam tenuerunt.

11. Deinde Joacimus pontifex, et Israelitarum senatus Hierosolymitanus, Betuliam venerunt, tum ut beneficia, quibus Israelitae fuerant divinitus affecti, confirmarent, tum ut Juditham viderent atque salutarent. 12. Qui postquam ad eam ingressi sunt, eam uno ore collaudarunt hujusmodi verbis: 13. "Tu es Hierosolymae excellentia, tu magna Israelitarum gloriatio, tu ingens generis nostri decus, quae haec tanta manu ista feceris, et ea Israelitis beneficia contuleris, quibus beneficiis Deus faveret. 14. Quae quidem animo ad tam egregium facinus patrandum confirmata es, quod castitatis amans, post virum tuum ab aliis abstinueris. 15. Dominum tibi omnipotentem propitium precamur in omnem temporis aeternitatem." 16. Atque idem reliqui omnes se precari dixerunt.

17. Direpta sunt autem ab illis castra diebus triginta, et Olofernis tabernaculum, omniaque argentea, lecti, pelves, gemmae, denique omnis illius supellex Judithae data est: 18. Quam acceptam illa mulae suae imposuit, junctisque plaustris suis, in ea congessit. 19. Tum omnes Israeliticae mulieres ejus videndae gratia concurrebant, eamque collaudabant, et ei chorum ex se faciebant. 20. Ipsa thyrsos manibus cepit, et eis etiam, quae aderant mulieribus, distribuit: seque et sociam olea coronavit, et omnem hominum coetum antecedens, cunctis mulieribus saltationem praeibat, sequentibus omnibus Israelitis armatis cum coronis, musicis instrumentis et citharis, et laudes ore canentibus. 21. Exorsa est autem Juditha carmen hoc inter omnes Israelitas, omni coetu huic accinente laudationi, atque ita dixit:

Caput XVI

Judithae carmen ad Jovam. Jovae dicatae manubiae a victrice Juditha.

1. “Ordimini Dei mei laudes tympanis: cantate Dominum meum cymbalis; 2. Huic carmen modulamini, hujus laudes extollite, 3. Hujus invocate nomen, qui Deus sit bellorum profligator: 4. Qui me, positis in medio populo castris suis, ex infestorum meorum manu eripuerit. 5. Venerat Assyrius ex montibus, ab aquilone venerat, cum tot militum millibus, ut eorum multitudo flumina intercluderet, et equitatus valles operiret. 6. Statuerat fines meos incendere, juvenes ferro tollere, lactentes humi prosternere, infantes habere praedae, rapere virgines. 7. Sed eum Dominus omnipotens feminea manu refellit. 8. Non enim dejectus est potens ille a juvenibus, non eum Titanum trucidavit soboles, non immanes invaserunt gigantes, sed eum Juditha Meraris nata faciei suae pulchritudine subegit. 9. Nam lugubrem vestitum exuit, laetitiae indumenta adhibuit, ad levandos Israelitarum labores. 10. Faciem suam unguento perunxit, crines fascia redimivit, lineam pallam induit, ad illum decipiendum: eique et oculum suis eripuit soleis, et animam pulchritudine abstulit, et cervicem transadegit acinace. 11. Horruere Persae ejus audaciam, Medi ejus fiducia perturbati sunt. 12. Tum mei afflicti, siti torridi, ulularunt, infirmi mei exclamarunt: quorum clamore pavefacti illi, in fugam versi sunt. 13. Eos puellarum confodere nati, vulneratos quasi fugitivos servos: periere Domini Dei mei acie, cujus Domini laudes ego cantu concelebrabo.”

14. “O Domine, tu magnus es et gloriosus, virtute admirandus, et insuperabilis. 15. Tibi serviat omne tuum opus, quod te jubente factum, et misso a te spiritu tuo constructum est, nec est quidquam, quod tuo dicto resistat: 16. Quin ipsi a fundamentis montes cum aquis concutiuntur, in tuo conspectu rupes liquescunt tamquam cera. 17. At tui reverentibus facilem te praebes. Nam parvi est quodvis sacrificium ad te odore delectandum, minimum est omnis adeps ad tibi adolendum: sed qui Dominum reveretur, is semper magnus est. 18. Vae gentibus meum genus infestantibus, quos Dominus omnipotens ulciscetur in die judicii: ignem et vermes earum corporibus admovendo, quorum sensu plorent in sempiternum.”

19. Postquam autem Hierosolymam ingressi sunt, Deum adorarunt, et lustrato exercitu, solida sacrificia et voluntaria, donariaque libarunt: et Juditha omnem Olofernis supellectilem sibi a militibus datam, velamenque, quod ipsa ex ejus cubiculo abstulerat, Domino dicata posuit. 20. Fuitque populus Hierosolymis, hujus victoriae laetitiam in conspectu sanctuarii celebrans per tres menses, Juditha cum eis manente. 21. Post id spatium discesserunt in suam quisque patriam: et Juditha Betuliam reversa, mansit in suis facultatibus: fuitque sui temporis toto orbe celeberrima. 22. Multisque eam cupientibus, nullus tamen ejus notitiam habuit per omnem ejus vitam, ex quo mortuus est vir ejus Manasses, et ad suos populares aggregatus.

23. Fiebat autem in dies clarior, et in domo viri sui consenuit ad annos quinque supra centum, ancillamque suam manumisit. 24. Mortua est Betuliae, et in Manasses viri sui tumulo sepulta, atque ab Israelitarum genere dies septem deplorata. 25. Divisit autem bona sua ante suum interitum propinquis, tum Manassis viri sui, tum sui generis. 26. Neque deinceps exstitit, qui lacesseret Israelitas vivente Juditha, neque diu post ejus interitum. 27. Atque hujus quidem victoriae dies solemnis ab Hebraeis in numero sacrorum dierum habetur, et a Judaeis ex eo tempore ad hanc diem colitur.