Migne Patrologia Latina Tomus 54a
PREFAZIONE.
pagina 1233|
C
1.
Haec appendix trium documentorum genera complectetur. Primum epistolas Leoni affictas, et sententiam de apocryphis ex Leonis epistola ad Turribium ex parte transcriptam. Dein duas epistolas a Quesnello pagina 1235| Leoninis adjectas, alteram Turribii ad Idatium et Ceponium episcopos, alteram Juliani Coensis ad Leonem Augustum. Subjiciemus tertiam ex codice Casinensi editam a Christiano Lupo et Baluzio, qua coaevus auctor anonymus refellit Eutychis epistolam 21 ad Leonem scriptam. Tandem duo monumenti ad Leonis epistolas pertinentia, nimirum Fragment gestorum Constantinopolitani concilii ex vita S. Abundii Comensis editum, in quo epistola 28 Leonis ad Flavianum recepta fuit, et actionem ineditam concilii Chalcedonensis, in qua Leonis epistola 93 ad synodum Nicaeae primum indictam, postea vero Calcedone habitatam, latino ac Grecia recitata cognoscitur.
2.
In serie autem epistolarum quae Leoni perperam tributae fuere, hic non recensuimus epistolam ad Demetriadem, quia haec longior tractatus est, non disjungendus a duobus libris de Vocatione omnium gentium, qui secundo tomo reservantur. Inserendum potius hoc loco videbatur breve illud Fragment anathematismatum adversus errores Manichaeorum et Priscillianistarum, quod e vetustissimo ms. Ambrosianae bibliothecae Ludovicus Muratorius editit tom. II Aneddoto. Latino. pag. 112. Cum enim istorum haereticorum errores S. Leo condannaverit, hunc ille eorumdem anathematismatum auctorem suspicatus est. Hinc P. Mansius in Leone hoc Fragmentum recusit tom. I Supplementi Conciliorum pag. 118. Sed cum de Leone nihil certi assertari queat, adeo ut idem Muratorius scripserit pag. 119: An is qui hos anathematismos antiquitus proposuit Leo Magnus fuerit, an quisquam alius, nolo divinare; hoc frammentim indicasse sufficiat, ut ne tamen ex simplici sospettoe, qua, ipso codice non suffragante, Leoni tributum dici nequit, eodem appendicem augendam putemus.
3.
Inter documenta ad Leonis epistolas pertinentia proferri potuisset liber quartus Vigilii Tapsensis adversus Eutychianos, editus tom. VIII Bibliothecae Patrum pag. 730, necnon quae codice 228 excerpsit Photius ex libris S. Ephremii Theopolitani, ac Eulogii Alexandrini contra Severianos et Acephalos, in quibus apologia luculentissima texitur Leoninae epistolae 28 ad Flavianum. Sed ne nimium augeretur editio, sola hujus generis documenta Leoni coaeva in hac appendice collocanda credidimus.
ADMONITIO IN EPISTOLAM PRIMAM. pagina 1235|
1.
Sequentem Leonis epistolam ad Gallicanos provinciae Viennensis Quesnellus non exiguis topics in sospettoem adduxit, quae tamen ex aliorum potius quam ex suo sensu ita explicare et emollire studuit, ut eam, licet awareae fidei, a Leoninis plane expungendam haudquaquam crediderit, eademque praeterea velut indubio Leonis fetu usus siediti in diss. 5, parte. Circuito integrato. 8. Integram ejus observationem notis ejusdem insertam in primis apponamus: Vix digna erat haec epistola, quae ex bibliotheca Floriacensi prodit, ut inter Leoninas locum obtineret, cum suppositionischarates plurimos prae se ferat. Primum enim ahorret omnino a Leoninae dictionis nitore, vixque intelligi potest aliquota in locis. 2º Ipsa epistolae inscriptio Per Gallias et Viennensem provinciam insulsa est. Quasi vero extra Gallias constituta esset Vienna! 3º Etsi vices suas nonnullis dederit S. Leo, episcopis videlicet Thessalonicensibus, numquam tamen eosdem vicarios suos appellavit, nec ea voce usus est uspiam. Sic etiam ea utitur suppositor hoc loco, quasi plurimos per regiones vicarios haberet, cum unicus Thessalonicensis ejus vices tunc temporis gereret. Vicariatus enim Arelatensis constitutio posterioris est aevi. 4º Archiepiscopi nomen aliam aetatem, et quidem recentiorem, arguit; etsi enim Graecis etiam tunc in usu erat, at Latinis nequaquam. 5º Consularis nota nullo modo convenit anno quo Leonem inter et Hilarium orta est contentio, atque in hunc ab illo lata sententia. Immo nec ulli anno congruit: cum enim Valentinianus Augustus quartum gessit consulatum anno scilicet 435, nec Avienum collegam habuit, sed Theodosium Augustum, nec Leo pontificatum adeptus erat; cum vero Avienus console fuit an. 450, Valentinianus septimum agebat consulatum, et Hilarius jam e vivis exierat. Denique valde inutilis erat brevior haec epistola, cum prolixiorem, quae sequitur, scripserit ad ejusdem provinciae episcopos eodem anno et eodem consilio. Qui tamen hujus epistolae αὐθεντίαν tueri voluerit, rispondi poterit scribarum errore factum ut archiepiscopi nomen pro episcopi voce suppositum fuerit; dum scilicet aevi sui usum ob oculos haberent: eorumdem oscitantiae tribuendum, quod IV pro VI in Valentiniani consulatu scriptum sit, et Avieno pro Nomo; unum enim pro altero sumi nei mss. scemo. frutto facile. Denique quod stylus minus accuratus est, inde evenit quod statim atque discessit ab urbe Hilarius, Leo, judicio quod inchoatum fuerat Perfecto, confestim in Gallias currente calamo scripsit perbreves has litteras, ut adventum narrationemque Hilarii praeveniret, scripturus postmodum prolixiorem per otium epistolam. Quamobrem nec inutilis, inquient, videtur omnino epistola, immo necessaria, cum inter utramque sex fere mensium intervallum fuerit; et altera mense Januario, altera Junio scripta videatur. Hiemis videlicet tempore e Galliis profectum Hilarium narrat ejus Vitae scriptor: unde et Januario mense scribere potuit sanctus Leo ad Gallicanos episcopos, quos cum didicisset nihilo secius in Hilarium propensos, nec quidquam de sua in illum gratia et obsequiis remisisse, tunc Leo prolixiorem epistolam scripsit, quam et Valentiniani edicto praemuniri curavit, ut parendi necessitas Gallicanis episcopis imponeretur.
« In eadem Floriacensi bibliotheca, inter vetera monumento quae res Viennenses attinent, exstat epistola Adriani papae I ad Bertericum Viennensem archiepiscopum, in qua testatur pontifex sanctum Leonem post Chalcedonensem synodum singulis metropolitis civitates quas soggettos sibi haberent distinxisse: quod de solis Arelatensi et Viennensi verum est, et quidem ante synodum Chalcedonensem. »
2.
Cum ea quae ex suo sensu suoque nomine opposuit Quesnellus satis sunt gravia, tum vero quae ex alieno reposuit, quam sint imbecilla quisque cognoscet. In errore quidem consularis notae etsi facile tribui possit librarii oscitantiae numerales litteras IV pro VI in Valentiniani consulatu signare, non tamen eidem lapsui verti potest Avieno pro Nomo scribere, nec unum ejusmodi nomen pro altero sumi in mss. codicibus facile fuisse quispiam provaverit. Neque verum esse potest hanc epistolam datam fuisse die 6 Januarii an. 445, sex circiter mensibus ante alteram, quam scriptam ostendimus mense non Junio, sed Julio. Hilarium enim Roma discessisse Viennensibus notum initio ejusdem epistolae traditur. Ex Hilarii autem Vita c. 16 liquet eum hiemis tempore peditem per Alpes profectum in Urbem, et postquam ibidem aliquamdiu constitisset, hieme pariter exinde aufugisse: quod pagina 1237| si non ad Februarii initia, saltem ad finem Januarii referendum videtur; ac propterea probabilissimum est nondum pontificem publicis saltem litteris quidquam statuisse in Hilarium, cum is Arelatem reversus illum placaturus Romam misit primo Ravennium presbyterum, deinde Nectarium atque Constantium episcopos; cumque Auxiliaris Praefectus ad Hilarium rescribens, mitius eidem consilium suasit. Quod si ad haec concilianda cum Tillemontio quispiam suspicetur, in Leonis epistola pro VIII id. Gen. legendum VIII id. Jun., ut in Valentiniani novella inter Leonis epistolas relata epist. 11, editum fuerat: cum novellam datam ostenderimus VIII id. Julii, non Junii, haec conciliandi ratio haudquaquam subsistit.
3.
Tandem addendum est suppositionis Argumentum nostro quidem judicio maxima. Haec epistola in bibliotheca Floriacensi prodiit ex Viennensis Ecclesiae archivo, ex quo aliae pariter decretales ejusdem Ecclesiae praerogativas et privilegia ingerentes, ibidem editae sunt. Cum vero caeterae omnes antiquiorum pontificum epistolae eo ex libro vulgatae, apocryphae et commentitiae sint, ut videre est apud P. Coustium * , qui eas idcirco in appendicem spuriarum cum opportunis monitis rejecit, quis hanc pariter aliquot praesertim falsitatis indiciis inspersam eadem impostura fabricatam nequaquam agnoscat? Recte siquidem P. Sirmondus in notis posthumis tom. IV Concilio. pag. 697, eamdem, praesertim ex manifesto errore Chronicae notationis, subdititiam pronuntians, monuit haud laborandum in hoc vitio excusando et tribuendo scriptoribus, cum in caeteris pontificum ad episcopos Viennenses epistolis, quae in eo volumine continentur, alia sint plurima tam aperte falsa, ut merito detrahant etiam probabilibus fidem.
4.
Neque moveat mira quaedam cum rebus gestis hujus temporis convenientia, et simplicissimus antiquitatis candor qui in ea deprehenditur. Impostor enim, ut fraudem antiquitatis et simplicitatis colore velaret, ex antiquis monumentis plura decerpsit, uti animadvertere licet potissimum ex epistola Silvestri pro Ecclesia Viennensi, quae ex genuinis Zosimi litteris pro Ecclesia Arelatensi fere ad verbum exscripta fuit. Haec autem Leonis decretalis ex sincera ac fusiore ejusdem epistola ad Viennenses quasdam sententias recepit. In iis porro quae ibidem peculiaria adduntur: Sitque redintegratum Viennensi archiepiscopo privilegium et jus antiquum, quod apostolica benignitas ad Arelatensem ex parte transtulit civitatem; verba ex parte eam ex apostolica auctoritate ante hoc tempus obtinuisse praesumunt Viennensis provinciae divisionem in partes duas, quam posteriori decreto ipse Leo constituit, ita ut haec sententia ex epist. Leonis 66 ad comprovinciales metropolis Arelatensis deducta videatur: unde etiam consularis notatio Valentiniani et Avieni ex eadem transcripta est: quod suppositionem evidentius confirmat atque demonstrat.
EPISTOLA I. Ad episcopos Gallicanos provinciae Viennensis. pag. 1237A|
Dilectissimis fratribus per Gallias et Viennensem provinciam episcopis constitutis, LEO episcopus.
Quali pertinacia Hilarius Arelatensis episcopus judicium nostrum effugerit, sancta vestra fraternitas non ignorat. Unde et justum esse videmus, ut quia principis apostolorum magnam in judiciis moderationem, quam in potestate per vicarios suos semper exhibet, Arelatensis episcopus non exspectavit, a privilegio suae civitatis submotus humili loco discat, quod in magno gratis munere praedecessorum nostrorum concesso tenere noluit. Sitque redintegratum Viennensi archiepiscopo privilegium, et jus antiquum, quod apostolica benignitas ad Arelatensem ex parte transtulit civitatem, ut tali severitate Hilarius pag. 1238A| coercitus, discat non temere transgredi terminos antiquos canonica prolatione fundatos. Dati ottavo [Al. tertio] idus Januarii Valentiniano Augusto IV et Avieno consulibus.
EPISTOLA II. Ad universos Germaniarum et Galliarum regioneum episcopos. De privilegio chorepiscoporum sive presbyterorum.
LEO Romanae Ecclesiae et apostolicae sedis episcopus universis Germaniarum et Galliarum regioneum episcopis salutem.
Cum in Dei nomine in Romana Ecclesia synodum episcoporum, sive caeterorum consacerdotum Christique fidelium coadunatam habuissemus. Vedi reliqua tom. II, in diss. 11 Quesnelli.
ADMONITIO IN EPISTOLAM TERTIAM. pagina 1237|
Cum sequens epistola, in vulgatis antiquis 96 scripta praeferatur a Leone, Victorio et Eustochio, ac inter Leoninas epistolas recenseatur in codicibus collectionis 12, una cum Leonis epistolis edita fuit a Merlino, et ex ipso in alias ante Quesnellum editiones manavit. Hanc quidem, ac si esset nostri Leonis cum synodo Romae habita, bis laudavit Hincmarus Rhemensis, primum in quaternione ad Carolum regem opusc. 1, Tom. X Concilio. Venetae editionis col. 1243, ac dein initio opusculi 2 col. 868. Itaque vetus haec hallucinatio cognoscitur. Suppositionem autem detexerunt nonnulli, inter quos praecipue audiendus est P. Jacobus Sirmondus in notis posthumis tom. IV Concilio. pag. 667: Leonis nomen, inquit, plerosque omnes hactenus induxit, ut hanc epistolam Leoni papae ascriberent, atque inter ejus epistolas collocarent numero 96, cum revera sit Leonis Bituricensis, qui una cum Victurio Cenomanensi et Eustochio Turonensi eam scripsit ad episcopos et presbyteros provinciae, non Thraciae, ut inter Leonis epistolas vulgatum est, sed Tertiae, quo nomine Turonica provincia designatur, quae est tertia Lugdunensis. Ad calcem vero epistolae, post membershipes trium episcoporum, sequebatur in codice S. Remigii Remensis, et caeteri qui adfuerunt episcopi subscripserunt, ut hinc appareat, a pluribus episcopis et in synodo fortasse aliqua editam fuisse, post Andegavensem * , cui cum his tribus adfuerat etiam Chariato, qui hoc loco inter ejusdem provinciae Tertiae antistites numeratur. Quapropter haec epistola S. Leonis nostri aetate scripta fuit. Quaedam autem vulgatorum menda laudatus Sirmondus correxit ex codice Remigiano collect. 12, cui etiam nostri ejusdem collectionis suffragantur. Hinc sola menda vulgatorum in annotationibus indicabuntur.
EPISTOLA III. Leonis Bituricensis, Victorii Cenomanensis, et Eustochii Turonensis ad episcopos et presbyteros intra Tertiam provinciam constitutos. pag. 1239A|
Domini fratribus merito beatissimis, in Christo venerabilibus Sarmationi, Chariatoni, Desiderio episcopis et presbyteris omnium Ecclesiarum, quae sunt intra provinciam Tertiam constitutae, Leone, Vittorio, Eustochius episcopi.
Tanta saeculi potestates circa sacerdotalem ordinem reverentia praevaluere, etiam hi quos sub imperiali nomine terris divina potentia praeesse praecepit, ut jus distringendorum negotiorum episcopis sanctis juxta divalia constituta permiserint. Quod cum et juris antiqui formulis, et in latis frequentius sit legibus confirmatum, praesenti tamen tempore a plerisque invenimus fuisse calcatum. Nam praetermisso sacerdotali judicio, passim ad examen saeculare pag. 1239B| transiere. Idcirco nobis visum est ut hanc et sacrae legis et nostri ordinis contumeliam et ad pag. 1240A| praesens ulcisceretur plena Districtio, et observandam formulam constitueret in futurum. Censuimus itaque ut quicumque, praetermisso sacerdote Ecclesiae suae, ad disceptationem venerit saecularium, sacris liminibus expulsus, a coelesti arcaeatur altario; neque ullus post hanc defineem, quae communi sedit arbitrio, quidquam sibi ultra praescriptum vindicare nitatur. Ita fiet ut hi qui ante erravere, congrua emendation se corrigant, et quisquis sub observatione clericali coelesti probatur servire officio. ex clero abjiciendum se noverit, si praetermisso sacerdotum judicio, saecularem adierit potestatem. Quod ideo singulos universosque voluimus agnoscere, ut quod pleno justitiae et juris ordine constitutum est, effectum totius firmitatis in omnibus clericorum negotiis sortiatur. Sane si clericum laicus pulsat, prius se audiri ab episcopo poscat; tum si petizioni suae laicum viderit obviare, ex permissu episcopi sui in saeculi moderatoris disceptatione confligat.
Leone episcopo sottoscritto.
pag. 1240B| Victorius episcopus subscripsi.
Eustochio episcopus subscripsi.
ADMONITIO IN SEQUENTEM SENTENTIAM. pag. 1239|
In duobus manoscritto Vallicellanis XVIII, et B. 58, nec non in multo vetustiore Vat. Palatino 277, exhibetur Sententia papae Leonis de apocryphis Scripturis. Hanc sententiam e codice Herovallianae collectionis Leoni tributam vulgavit Jacobus Petit post Theodori Poenitentiale, ac dein ex memorato ms. Palatino noster concivis P. Giuseppe. Tom Blanchinius. I Vindiciarum canonicarum Scripturarum pag. 405, qui et caratteris octavum circiter saeculum referentis esemplare dedit pag. 295. Primum caput hujus sententiae sumptum quidem est ex Leonis epist. 15, ad Turribium, cap. 15. Caput vero secundum Leonem non habet auctorem. Insignis porro est hujus secundi capitis varietas in laudatis codicibus. Nam codex antiquior Palatinus plura continet quae in tribus aliis mss. desunt. Nel suo generalis sanctionis forma primo capite inducta, qua libri ab haereticis corruzione in Ecclesia legi prohibentur, altero breviori capite de legendis orthodoxorum Patrum libris decernitur. Nel Palatino autem ms. priori capite ex Leone esatto sumpto interdicitur, ne sub canonicorum codicum nomine libri a Priscilliano vitiati legantur: altero autem capite proponitur ordo quo canonici libri juxta ritum Basilicae S. Petri legendi sint; quod ex aliquo perantiquo Romano Ordine sumptum videtur. Qui enim Ordo apud Burchardum lib. III, c. 222, et apud Gratianum dist. 15, c. 3, § 82, subjicitur Gelasii decreto de apocryphis, licet in pluribus concinat, uberior tamen et recentior est. Tum vero in Palatino pauca adduntur de lectione librorum sanctorum Patrum, quae a textu aliorum codicum non nihilum discrepant. Palatini vetustioris codicis lectionem exhibebimus, caeterorum autem variantes in annotationibus indicabuntur.
EPISTOLA IV, SEU SENTENTIA PAPAE LEONIS De apocryphis Scripturis. pag. 1239C|
Curandum ergo est, et sacerdotali diligentia maxime Providendum, ut falsi codices et a sincera veritate discordes, in nullo usu lectionis habeantur. Apocryphae Scripturae, quae sub nominibus apostolorum pag. 1240C| multarum habent semina falsitatum, non solum interdicendae sunt, sed etiam penitus auferendae atque ignibus concremandae. Quamvis enim sint in illis quaedam quae videantur speciem habere pietatis, numquam tamen vacua sunt venenis; et per fabularum illecebras hoc latenter operantur ut mirabilium narratione seductos, laqueis cujuscumque erroris involvant. Unde si quis episcoporum vel apocrypha pag. 1241A| haberi non prohibuerit, vel canonicorum codicum nomine eos libros in Ecclesia permiserit legi, qui Priscilliani sunt adulterina emendatione vitiati, haereticum se noverit judicandum: quoniam qui alios ab errore non revocat, se ipsum errare demonstrat.
CAPITOLO II.
Legitur autem omnis Scriptura divina sancti Canonis ab initio anni usque ad finem in ecclesia S. Petri hoc ordine. Tempore veris, hoc est VII diebus ante initium Quadragesimae usque ad octavam diem ante Pascha, leguntur quinque libri Moysi, cum Jesu Nave, et Judicum. Et VII dies ante Pascha liber Isaiae Prophetae, unde ad passionem Christi * cum venit, et Lamentationes Hieremiae. Diebus autem Paschae epistolae apostolorum et Actus pag. 1242A| apostolorum atque Apocalypsis usque Pentecostem. In tempore autem aestatis Regum et Paralipomenon usque ad medium Autumni, hoc est XV kal. Novembris: deinde liber [ Lege libri] Salomonis, et Mulierum, atque Machabaeorum, et liber Tobi usque ad kal. Decembris. Ante autem Natalem Domini nostri Jesu Christi, Isaiae, Hieremiae, et Daniel usque ad Epiphaniam. Postea quidem Ezechiel, et Prophetae minores, atque Job usque idus Februarias. Salmi omni tempore. Evangelium et Apostolum [Lege Apostolus] similiter. Tractatus vero sancti Hieronymi, Ambrosii, et caeterorum Patrum, prout ordo poscit, leguntur.
ADMONITIO IN SEQUENTEM EPISTOLAM. pagina 1241|
Turribii Asturicensis epistolam ad Idatium et Ceponium episcopos, quam Quesnellus inter Leoninas edidit post Leonis epistolam ad Turribium, Stephanus Baluzius * , et alii nonnulli in sospettoem vocant. At illam satis vindicat antiquitas codicis S. Aemiliani, ex quo ea ab Ambrosio Morales primum prodiit, uti pluribus ostendemus in observationibus ad not. 8 Quesnelli in epist. 15 S. Leonis ad Turribium. Aliae vero objectiones, quae proferri possent, facile elidentur, si hanc epistolam non minus quam libellum adversus Priscillianistas, qui cum hac epistola ad Idatium et Ceponium episcopos directus agnoscitur, ante episcopatum a Turribio scriptos credamus. Hinc iidem Idatius et Ceponius Turribio antiquiores episcopi dicendi sunt: unde Idatius ad an. 445, se ante Turribium nominat. Idem vero libellus cum eadem epistola ipsi praefixa ad Leonem postea missus videtur, ita ut ex hac epistola Idatii et Ceponii antiquitatem et meritum S. pontifex intelligens, hos in fine epistolae 15 maxime idoneos crediderit, qui Turribio juniori episcopo efficaciorem operam adjungerent, ut adversus Priscillianistas Galliciae synodus convocaretur.
EPISTOLA V. S. TURRIBII ASTURICENSIS. De non recipiendis in auctoritatem fidei apocryphis Scripturis, et de secta Priscillianistarum.
Sanctis ac beatissimis et omni veneratione colendis IDATIO et CEPONIO episcopis TURRIBIUS.
Molesta semper est et injucunda peregrinatio. Ciao pag. 1242C| afferend erat tota epistola Turribii. Sed cum impressa fuerit post Leonis epistolam XV, ad eumdem Turribium col. 711, eo quod eam soggettoam invenerimus in Quesnelliana editione qua usi sumus, ne bis repetatur, eo lectores remittimus.
ADMONITIO IN EPISTOLAM SEQUENTEM. pagina 1241|
1.
In epistolam Juliani Coensis ad Leonem Augustum haec Quesnellus praemonuit. Leonis Magni epistolis unicam, quae superest, Juliani episcopi Coensis epistolam subjicimus, non implendae solummodo vacuae paginae gratia, sed et propter summam, quae inter utrumque pontificem fuit, necessitadinem. Haec maxime enituit in causa fidei, quam adversus Eutychianam impietatem alter ex apostolicae sedis specula in Occidentalibus praesertim partibus, hic tamquam apostolicae sollicitudinis vicarius in Orientalibus difeset. Argumentum epistolae habet Liberatus Diaconus cap. 15 Breviarii ubi narrat Leonem Augustum, ut haereticos novam synodum congregari importune flagitantes compesceret, scripsisse singularum civitatum episcopis de utroque negotio consulens quid fieri oporteret, vel de ordinatione Timothei, vel de terminis synodi Chalcedonensis . . . Qui rescribunt Chalcedonensem synodum usque ad sanguinem vindicandam: eo quod non alteram fidem teneret, quam synodus Nicea constituit. Timotheum vero non solum inter episcopos non haberi, sed etiam Christiana appellatione privari. Hanc omnium sententiam in una habes Juliani epistola, quae ab octodecim (nunc viginti) quas ad eum scripsit Leo epistolis dividi neutiquam debuit.
2.
Porro idem Quesnellus nel disserto. 1, ad an. 457, n. 7, hanc epistolam a Juliano scriptam putat Coi, unde ejusdem reditum ad suam Ecclesiam ex hac epistola colligit; neque amplius Constantinopoli eum commoratum opinatur, ex quo Marcianus obiit. Haec autem falsa colliguntur ex epistola nunc primum edita 144, ad ipsum Julianum, nec non ex epist. 147 et 152, sub Leone Augusto scriptis anno 457, in quibus palam praesumitur illum Constantinopoli adhuc exstitisse, et litteras etiam ad S. Leonem dedisse de turbis Constantinopoli excitatis post novi imperatoris assumemem, quibus S. pontifex reactit epistola 144. Julianum quidem demandatam sibi ab eodem pontifice vicem et curam sine ipsius consensu deseruisse incredibile est, cum praesertim aliae difficiles circumstantiae ejus diligentiam postularent. Neque vero Aetius Juliano substitutus credi potest, ac si ille Constantinopoli pagina 1243| jam abiisset, commissumque sibi deposuisset officium: nam et ad Julianum, et ad Aetium iisdem kalendis Septembris ann. 457 scriptae supersunt Leonis epistolae 152 et 153, in quibus utriusque cura in fidei bonum excitatur. Neque moveat inscriptio epistolae 147 ad Julianum; quae cum in ms. Grimanico inscribatur et Aetio presbytero a pari, ea ad Aetium quoque missa creditur eodem exemplo, propterea quod pontifici incertum esset num Julianus Constantinopoli degeret. Nam et eam epigraphen et Aetio presbytero a pari, in codice Ratisponensi omissam, delendam suspicamur, et Aetio aliam epistolam eodem fortassis die traditam conjecimus annot. 2 (Col. 1116, n. h) in epist. 147. Quod si S. pontifex in hac epistola queritur Julianum non scripsisse ea occasione qua Anatolius ad eumdem pontificem litteras transmiserat, id potius eum Constantinopoli adhuc subsistentem praesumit: ea vero forte de causa omisit scribere, quia de eadem fere re scripserat paulo ante, et Anatolium pleniores dedisse litteras sciebat. Aetio quidem delegatio et substitutio in Juliani locum nullibi indicatur. Quod in annis sequentibus nullae aliae ad Julianum epistolae inventae sunt, cum aliae plures certo scriptae desiderentur, hoc topicsum infirmum est, ut Julianus Constantinopolim deseruisse, officiumque suum, quod adhuc fidei causa requirebat, dimisisse credatur. Cum porro idem Julianus subscriptus legatur synodo Constantinopolitanae sub Gennadio Anatolii successore circa an. 459 * , eum ad hoc usque tempus in eadem urbe perstitisse satis probabile videtur.
3.
Inter eos ad quos Leone Augusto enciclica dedit, de qua diximus in admonit. ad epist. 156, Julianus fuit, cui licet Constantinopoli esistente potuit ea enciclica dirigi, sicut et Anatolio episcopo Constantinopolitano inscripta invenitur. Cum autem caeteri omnes, ad quos eadem imperialis epistola directa fuit, essent saltem metropolitae, solus Julianus simplex Coensis episcopus hoc gradu expers erat. Id autem peculiarem ejusdem Eximationem ob praeclara ipsius in Eutychianos gesta demonstrat. Haec in codice encyclio nobis conservata fuit ab Epiphanio Scolastico, qui praeter autographam Leonis epistolam, quam Occidentalis vir facile invenit et inseruit, caeteras litteras e Graeco reddidit; ac propterea haec Juliani non originale ipsum, sed versio est ex Graeco: totus enim codex encyclius Graece prodiit. Hunc codicem cum aliquota mss. collatum post Surium dedit Baluzius, ejusque variantes nobis utiles fuere.
EPISTOLA VI, JULIANI EPISCOPI COENSIS AD LEONEM IMPERATOREM.
pag. 1243A|
Piissimo atque fidelissimo, victori atque Triumphatori LEONI, principi semper Augusto, JULIANUS humilis episcopus Coensis.
Ego, domine Christo amabilis imperator, illam sapientissimam monitionem mente percipiens, qua dictum est, Cognosce temetipsum, volui taciturnitate quiescere, et majorum Patrum judicium sustinere. Non enim evocationis aequalitas parem rerum servat effectum, sed quando coactus cum evocatione concordat, tunc similitudo nominum habet rerum quoque impermutabilem veritatem. Verumtamen quoniam consulere nos tranquillitas vestra praecepit de unoquoque capitulo, quod continetur in precibus Deo amabilium consacerdotum A Egyptiacae dioecesis, manifestam meae parvitatis facio voluntatem, moestus exitens, et lacrymarum imbribus irrigatus, quid loquar ignorans, captivitatem ac destroyem utique pietatis, illam tamen et pontificis lugens inopinabilem pag. 1243B| necem. Ea siquidem, quae in Alexandrina civitate commissa sunt, ex ipsa narratione declarant animi passionem, et ad vindictam tanti facinoris vestram solummodo provocant aequitatem. Nam constituti ut orbem debeatis gubernare terrarum, indisciplinationis aegritudinem ad interitum perducentem mederi summo studio festinantes, non gladium evaginantes ad necem, sed interminationis verbo indisciplinatos regolariter perducentes ad obedientiae voluntatem. Sententiam itaque quam contra se Timotheus nefandus exegit, sancti canones apertius explanarunt, quos sua tyrannide saepius abnegavit, disciplinam ecclesiasticam confundendo, et pag. 1244A| injurias inferendo, inimicus nescio quo modo totius Christianitatis effectus. Captus enim in talibus vestram justitiam debet experiri solummodo: quoniam ad magnitudinem commissorum ejus, sicut in precibus continetur, potestas ecclesiasticarum non sufficit sanctionum. Pando siquidem vestrae potentiae et quid de sancto Chalcedonensi concilio sentire dignoscor. Hoc etenim nullatenus a veritate discordat: quoniam fidem traditam a sanctis beatisque trecentis decem et octo Patribus consona voluntate divina inspiratione firmavit, non dogma aliud introduxit, non alterum simbolium, non vanam expositionem, non dualitatem unigeniti Filii Dei, neque novitatem aliquam celebravit; sed per omnia consonat etiam sacro concilio centum quinquaginta sanctorum Patrum pariter, et Ephesino, cui praesederunt ter beati et sanctissimi Patres Coelestinus Romanae pontifex civitatis, et Cyrillus Alexandrinus episcopus. Supplicamus igitur vestrae potentiae, ut inviolabiliter conservetis ea quae a Christo per ipsum de ipso bene sunt constituta. Ubi pag. 1244B| enim tantorum erat congregata multitudo pontificum, et sanctorum praesentia Evangeliorum, et frequens simul oratio; illic creaturae totius opificem invisibili virtute credimus fuisse praesentem. Terrore enim tunc nullus fuit imperialis auctoritatis: quoniam sanctae piaeque memoriae Marcianus, amoris divini diademate coronatus, spiritalem quoque suscipiens curam, festinavit apostolorum dogmata confirmari a praesulibus Ecclesiae, desiderio fidei accensus orthodoxae. Quem cum vestra pietas imitatur, et victoriam contra barbaros adipiscitur, et veritatis quoque destruit inimicos.
Julianus humilis episcopus definiens retuli.
ADMONITIO IN EPISTOLAM SEQUENTEM. pagina 1243|
Epistola Eutychis ad S. Leonem, inter Leoninas 21, cum caeteris documentis eidem attachis, post Flaviani mortem, seu post an. 449, a nobili quodam viro ad peritum nescio quem missa fuit, ut quid circa illa sentiret, exponeret. Quae iste confutanda credidit, una cum ipsa censura addita fuerunt velut Appendice documentis ad Nestorianam haeresim pertinentibus quae e Casinensi codice Lupus et Baluzius typis dederunt, ac tom. IV Concilio. recusa inveniuntur pag. 490. Epistolam Eutychis et caetera Fragra, quae ab anonymo ad crisim vocantur, jam exhibuimus epist. 21. Nunc ipsam confutationem proferimus, quae cum nullam menzionam faciat synodi Chalcedonensis, ante hoc Concilium scripta videtur, nimirum circa an. 450. Ipsum titulum ex eodem codice Casinensi exhibemus.
EPISTOLA VII Tacito nomine facta ad quemdam senem cupientem scire quid contrarium catholicae fidei senserit Eutyches. pag. 1245A|
Misit mihi nobilitas tua exemplum libelli de novae fidei Expositione Eutychetis, quem exposuit scribendo ad beatissimum papam sedis apostolicae Leonem. Scribere et dignatus es ut si quid inde sentirem, humilitatis meae litteris indicarem. Quod quidem ipse pro studio sanctae affettivose injungere dignatus es; sed mihi trepidam habenti mentem et timore repletum cor, in hac quaestione periculosum videtur aggredi, praecipiente doctore et illuminatore gentium apostolo Paulo et generaliter monente ac dicente: Stultas autem et ineruditas quaestiones et contentiones et pugnas legis devita. Sunt inutiles et vanae. Tamen ipsius beatissimi apostoli Pauli precibus, adjuvante Domino et Deo Jesu Christo, quod potuerit rusticus sermo et tenuis meus sensus aggrediar; non ut grandezza pag. 1245B| et majestas fidei exigit, sed ut tenues vires meae humilitatis patiuntur. Cum ergo percurrerem praedictum exemplar epistolae vel libellum fidei Eutychetis, inter caetera textus verborum ejus inveni, ubi a sancto concilio Episcoporum expeti a se duas naturas in Christo conquistatur confiteri. Quod si consulens suae continentiae et vetustae in se castitatis laboribus confiteri voluisset, numquam sententiae suae fidei periculum fuisset passus. Sed quia in unam Christi personam secundum apostolorum vel Prophetarum seu Evangeliorum tradizionem duas naturas in Christo confiteri noluit, in ipso portu exitus sui non solum ipse laborum continentiae suae naufragium passus est, verum etiam jam olim bene fundatam Ecclesiarum per orbem terrarum perturbavit fidem, et ad cumulo perfidiae suae, Christi veneratorem et bonae fidei fidelem praedicatorem beatum occidit episcopum Flavianum. Et ille quidem quietis temporibus, nulla esistente publica persecuzione, pag. 1245C| coronam acccipiensmartirii, nunc cum beato suo magistro apostolo Paulo gloriatur et dicit: Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi. De caetero superest corona justitiae, quam reddet mihi Dominus in illa die justus judex, non solum autem mihi, sed et omnibus qui diligunt manifestazioniem ejus. Et illo quidem cum omnibus sanctis in Domino gloriante nobis necesse est, si meremur ejus sequi vestigia et tradizionem fidei, per quam gloriosum meruit exitum, totis fidei viribus et usque ad mortem tenere et in unam Christi personam duas confiteri naturas, Divinitatis et humanitatis, creatricis et creatae, assumptricis et assunta. Quae tamen substantiae aut naturae, non confusae, sed unitae, et in una eademque persona inseparabiliter, et in sua semper proprietate sunt permanentes. Quapropter unicuique substantiae naturae propria utique aptanda sunt, id est, infirmitatis humanitati, quae creata est digna, non vero mutabilia Divinitati, quae creavit. In tantum enim hae pag. 1245D| duae naturae in una persona Christi simul unitae sunt atque congiunzionee, ut idem Jesus Christus Dei Filius, Deus et homo, aliquando res aut agat aut loquatur humanas, aliquando vero divinas. Nam denique ut duarum naturarum, id est Divinitatis et humanitatis, in se ostenderet substantias, navigans dormit in navi ut homo, et procellae, eminenti vento, vel mari imperat ut Deus, dicens: Tace, obmutesce. Et post quadraginta dierum atque noctium jejunium esurit ut homo, et in solitudine quinque millia virorum, eccetto infantibus et mulieribus, de quinque panibus et duobus piscibus refecit ut Deus. E quid plural? A Judaeis crucifixus, et lancea in latere compunctus, moritur ut homo, et Lazarum quatriduanum de monumento resuscitavit ut Deus, auctoritate divina dicens: Lazare, veni foras. Harum ergo, domine, duarum naturarum in Christo traditio est fortiter custodienda, ne cum Eutychete aut caeteris ejus consentaneis eas in unam confundentes, novum incertae pag. 1246A| fidei teneamus tramitem. Optime enim eos dedignaris, quia omne quod confusum, obscurum et incertum esse cognoscitur: siquidem ut datur intelligi, proprias easdem naturas Divinitatis et humanitatis imprudenti sensu in unum confundere videntur, ut non separantes humanitatis substantiam a Christi Divinitatis natura, ipsa voce Deum passibilem pronuntient. Nam denique epistola quam dicit Eutyches Julii quondam episcopi urbis Romae esse, quam et ad solatium suae perfidiae, ignoro, forsitan falsam protulit, cujus et pravo sensu duci cognoscitur, in ipso ultimo textus sui ita profitetur, dicens: Qui igitur sic sentiunt, non excedunt , ab inconsona contraria sentientibus, ut cum mente divinis praeceptis consonante, sermonibus discrepent. Necesse est enim eos, cum duas naturas intelligunt, alteram colere, alteram non adorare, et in divinam quidem baptizari, in humanam vero non baptizari. Vides ergo quomodo impugnantes et confundentes duarum naturarum substantiam, Deum passibilem pronuntiare perfido sensu conantur. No pag. 1246B| vero, qui catholicae fidei rectum tenemus tramitem, praetermissa hac confusione duarum naturarum, in Dominicam carnem baptizati, propterea eam adoramus, quia a Divinitate suscepta atque eidem ita unita sit, ut non alium atque alium, sed unum eumdemque Deum et hominem, Dei Filium confiteamur . Nam si Eutyches aut caeteri ejus consentientes hominem separant a Christo Deo, illi nos numquam adoramus aut servimus. Aut si quis nostrum purpuram aut diadema regale jacentia inveniat, numquid ea conabitur adorare? Mox vero ut ea rex fuerit indutus, periculum mortis incurrit, si quis eam simul cum rege adorare contempserit. Ita Christi Domini nostri Perfectam humanitatem, non solam et nudam, sed Divinitati suae unitam, unum eumdemque Dei Filium, Deum verum, et hominem verum, si quis adorare contempserit, aeternam mortem patietur. Sequitur et Julius, cujus sensu ducitur Eutyches, et dicit: Si autem in mortem Domini baptizamur, unam profitemur pag. 1246C| naturam et impassionabilis Deitatis et passionabilis carnis. Velim plenius agnoscere quomodo dicant carnis? Si haec caro sine anima est, quid est caro ista nisi terra sine sensu, quae nec gratias agere valuit, nec crucis poenas sentire potuit? Quod autem caro sine anima sentire non possit, cunctis est manifestum. Si autem, ut illi sentiunt, in illa Dominica carne Divinitas pro anima fuit, Divinitatem ergo passionibus subjiciunt. Si autem, ut vera se habet Scripturarum fidelissima ratio, simul cum carne et humanam suscepit animam, ergo Perfectus Deus Perfectam suscepit hominis naturam, ut ostenderet se simul cum humana carne et humanam suscepisse animam, id est Perfectum hominem. Dicit enim: Pastor bonus animam ponit pro ovibus suis. Et Potestatem habeo ponendi animam meam, et iterum potestatem habeo sumendi eam. Et in ipso articulo passionis suae dicit: Tristis est anima mea usque ad mortem; et: Nunc anima mea conturbata est. Non enim Deus aliquando perturbatur, pag. 1246D| sed ille utique homo qui esuriit, qui sitiit, qui dormivit, qui lassatus fuit atque ploravit: quae omnia sine Effectiveibus animae caro sola sentire non potuit, nisi ille homo Perfectus quem suscepit Deus Perfectus, dicente Hieremia Propheta: Hic Deus noster, non aestimabitur alius ad eum: qui invenit omnem viam disciplinae, et dedit eam Jacob puero suo, et Israel dilecto a se. Et adjecit: Post haec in terris visus est, et cum hominibus conversatus est. Qua porro forma in terra visus fuerit et conversatus sit, sanctissimus Prophetarum Isaias plenissime et apertius exponit: Domine, quis credidit auditui nostro, et brachium Domini cui revelatum est? Annuntiavimus coram ipso tamquam pueri, ut radix in terra sitienti. Non est ei specie neque gloria. Vidimus eum, et non habuit speciem neque decorem; sed specie ejus sine honore, et abjecta prae omnibus hominibus. Homo in plaga positus, sciens ferre infirmitates. Quoniam averversata est specie ejus, et dehonestatus, et pro nihilo aestimatus pag. 1247A| est. Hic peccata nostra portat, et pro nobis dolet. Nos aestimavimus eum in dolore esse et in plaga et in vexatione. Ipse autem vulneratus propter peccata nostra, et infirmatus est propter iniquitates nostras. Eruditio pacis nostrae in eum, livore ejus nos sanati sumus. Omnes ut oves erravimus, et omnes homines a sua via erraverunt. Et Dominus tradidit eum pro peccatis nostris. Ipse autem male vexatus continuit labia sua, ut ovis ad immolandum ductus est. Et sicut agnus coram tondente se sine voce, sic non aperuit os suum. In humilitate judicium ejus sublatum est. Generationem autem ejus quis enarravit? Quoniam tolletur a terra vita ejus, et ab iniquitatibus populi mei ductus est ad mortem. Et dabo inanes pro sepultura ejus, et divites pro morte ejus. Quoniam iniquitatem non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus. Et Dominus vult purgare eum de plaga. Si detis pro peccato animas vestras, videbitis semen longae vitae, et vult Dominus adolere animae ejus, ostendere ei lumen, formare prudentiam, justificare justum, bene servientem pluribus. Et peccata eorum pag. 1247B| ipse portavit. Ideo ipse haereditatem possidebit multos, et fortium partietur spolia. Propter quod tradita est in mortem anima ejus, et inter iniquos deputatus est. Et ipse peccata multorum tollit, et propter iniquitates nostras traditus est. Pervide igitur, domine mi, secundum sanctae tuae mentis studium, quomodo praedicti Prophetae Hieremias et Isaias sibimet consentientes asserant qualiter perfetto Deus de coelo descendens pro salute generis humani, susceperit hominem, et superius ab Isaia praedictas passiones uterque naturae illius in Christo suscepti hominisassignet. Nam numquid Deus, qui est invisibilis, incomprehensibiliter poterat comprehendi, aut inimicis tradi, aut inter impios deputari, aut mori, aut vita ejus a terra tolli? Sed ille utique qui, ut supra jam diximus, esuriit, sitivit, lassatus fuit, dormivit atque ploravit, qui etiam in cruce passionis pendens, cum vidisset in se inhabitantem Deum de suo exire corpore, lacrymabili voce clamavit post eum, Hebraica pag. 1247C| lingua dicens: Heli, Heli lamasabactani: hoc est: Deus meus, quare me dereliquisti? quamvis tertia die eum esset resuscitaturus. Tamen necesse erat illud adimpleri quod jam praedixerat in Evangelio Jesus, suis discipulis dicens: Ego a Deo processi, exivi a Patre, et veni in hunc mundum, et iterum relinquo hunc mundum et vado ad Patrem. Siquidem et in ipsa passione, quamvis ille Perfectus homo, a Perfecto Deo susceptus, impiam moriens in cruce patiatur poenam, tamen et ipse impassibilis Deus in eodem a se suscepto Perfecto homine, quamvis passionem non sustinuerit, tamen injuriam passus est. Nam sicut qui indumentum conscindit, et induto facit injuriam, ita et qui carnem ejus crucifixerunt, Divinitati ejus injuriam intulerunt. Hanc ergo Divinitatis injuriam omnia elementa videntia expaverunt. Nam denique terra contremuit, petrae scissae sunt, sol fugit in noctem, luna sanguineo colore fuscata est, et tamquam Damatione perpetua jam mundus oppressus esset, avulsae locis coelestibus stellae ruerunt, elementorum pag. 1247D| lege confusa, apertis monumentis, sepulta jam olim corpora animas receperunt. Ideo ergo catholici per orbem terrarum fidelissimi Ecclesiarum doctores secundum Scripturarum auctoritatem duas in Christo naturas praedicant, Divinitatis * , et tot annorum continentiae laboribus (se) apertis oculis non immersisset, nec Orientis Ecclesiis impiam protulisset pag. 1248A| perturbationem per confusas duarum naturarum substantias, Deum passibilem pronuntians. Sed cum in ista suam sententiam Paulus apostolus compleat dicens: Quia in novissimis temporibus recedent quidam a fide, tamen nos sollicitus praemonet dicens: Attendite spiritibus seductoribus in hyprocrisi mendaciloquorum, cauteriatam habentium conscientiam. Nisi enim secundum Apostoli dictum cauteriatam et incertam suae fidei habuisset conscientiam, numquam tantam confusionem Ecclesiis Dei excitans, suae perfidiae socios fecisset sanctos trecentos decem et octo Patres Nicaeni concilii, nec non et Cyrillum et Athanasium, Felicem, Gregorium, et Proclo, sanctos episcopos; qui non utique ejus perfidiam sequendo, sed superius a mea humilitate expositam fidem docendo, inter sanctos et Electos Dei in numero et libro viventium dinumerati sunt. Sed ut simplicium et imperitorum illudat et ad se ducens aduniat animos, ideo praedictos viros, catholicae fidei auctores et praedicatores, suae novae et novissimae pag. 1248B| perfidiae fingit esse socios. Vere in hunc Eutycheten completa est Apostoli sententia dicentis: Hujusmodi pseudoapostoli, operarii dolosi, transfigurant se in apostolos Christi. Et non mirum. Ipse enim Satanas trasfigurat se sicut angelum lucis. Non ergo magnum, si ministri ejus transfigurentur sicut ministri justitiae: quorum finis est secundum operazioneem eorum. Secundum hanc ergo Apostoli sententiam, cum sit minister perfidiae, simulat se socium esse ministeris justitiae, a quibus praedictam fidei nostrae (non) tenuit, a se doctam exposuit rationem: inter quorum discipulos et dulcissimos fideles fidei filios cupio tuam nobilitatem mecum pariter ascribi; ut eorum, si meremur, sequentes fidei vestigia, precibus in futuro judicio misericordiam impetrare mereamur a triplici pietatis unita majestate, hoc est Patris, et Filii, et Spiritus sancti, cui gloria in saecula saeculorum. Amen.
EPISTOLA VIII, Seu FRAGMENTUM GESTORUM Constantinopolitanae synodi habitae anno 450, in qua lecta et recepta fuit S. Leonis epist. 28, ad Flavianum, ex Vita S. Abundii episcopi Comensis. pag. 1248C|
Anatolius episcopus Constantinopolitanus novae Romae Accepta epistola S. Leonis papae ad confirmem catholicae fidei contra vesaniam haereticorum, congregavit concilium omnium episcoporum, archimandritarum, presbyterorum et diaconorum; et ante conspectum omnium recitata est epistola S. Leonis papae, quam beatus Abundius coram omnibus praesentavit: concordantibus testimoniis Romanorum Patrum ac Graecorum, Anatolius episcopus Constantinopolitanus huic epistolae S. Leonis papae continenti catholicae fidei veritatem, concordantibus etiam testimoniis Patrum ab eadem apostolica sede decretorum ( Lege directis) [ Lege directorum] plena devotione consensit et subscripsit, anathema dicens Eutycheti et Nestorio, et ipsorum dogmati cum sectatoribus pag. 1248D| eorum. Id ipsum fecere omnes qui aderant episcopi, presbyteri, archimandritae atque diaconi.
Mox sanctus Abundius, Asterius episcopi, Basilius et Senator presbyteri dixerunt: Omnipotenti Deo gratias: quoniam reverendorum episcoporum, presbyterorum, archimandritarum, diaconorum, ac totius cleri professiones cognovimus, fidem rectam et a Patribus traditam profiteri, sicut eorumdem subscriptio pag. 1249A| gestis praesentibus inserta dichiarat. Ideo nos quoque, quia omnes hoc exigere et exspectare comperimus, secundum assertionem venerabilis viri Eusebii episcopi Dorylaei et sententiam sanctae memoriae Flaviani episcopi, vel asensum papae Leonis, qui ad insinuandam cunctis fidem catholicam nos Roma misit, anathema dicimus Eutycheti, vel omnibus qui ejus perfidiam sequuntur, et dicunt in Christo ante incarnationem duas fuisse naturas, post incarnationem unam tantum naturam: cum catholica fides et ante incarnationem unam tantum Verbi fuisse, et pag. 1250A| post incarnationem duas, id est, Verbi et Perfecti hominis fateatur in una persona, inconfusa proprietate sui, manere naturas. Nestorio etiam, qui vesanum (ut legitur) dudum dogma dispersit, dicendo Dominum Jesum Christum ex Maria Virgine hominem tantum, non etiam Deum natum, sed et sectatoribus ejus in hujusmodi perversitate durantibus anathema dicimus. Propter quod convenit, ad confirmem membershipis, sanctam, quae praesens est, fraternitatem iisdem, vel omnibus, qui eorum doctrinam sequuntur, anathema similiter dicere.
ADMONITIO In sequentem actionem hactenus ineditam concilii Chalcedonensis. pagina 1249|
1.
Graeci codices concilii Chalcedonensis bibliothecae Venetae S. Marci 164 et 555, locupletiores sunt iis quibus Romani editores usi fuerunt. Lacunae quae in Graeco punctis signantur initio actionis 4 in iisdem codicibus supplentur, ita ut in lacuna tertia notata tom. IV Concilio. edizioniis Venetae pag. 1357, duas integras paginas immpleant episcoporum nomina, quae in ipsa antiqua versione Latina e regione posita desiderantur. Supplentur quoque episcoporum nomina initio actionis 6, quae in Graeco vulgato desunt, et in sola antiqua interpretazione Latina leguntur, ac propterea omittuntur illa, καὶ τῶν λοιπῶν ὁσιωτάτων καὶ εὐσευεστάτων ἐπισκόπων, et caeteris sanctissimis ac religiosissimis episcopis, quae integro episcoporum catalogo recitato locum non habent. Actione 14 de Sabiniano Perrhenorum episcopo, quae in codd. Venetis est 15, Graecus textus editus quaedam sola nomina praefert, quae omnino desunt in antiqua versione: plura autem iidem codices addunt, et solum per saltum antiqui librarii intermedia quaedam nomina omissa fuere. Idipsum accidit actione in vulgatis 16, in iisdem autem manoscrittis 17; quae enim nomina in antiqua interpretazione exibita, desunt in Graeco vulgato, ex laudatis codicibus hauriri poterunt, sicut et alia, quae conferentibus patefient.
2.
Quod autem in his praecipuum invenitur, est Actio 16 hactenus ignota, in qua lecta fuit Leonis epistola 93. Id vel maxime eam sententiam confirmat, in codicibus Graecis concilii Chalcedonensis non omnes actiones collectoras fuisse, nec ex eo quod aliqua actio deest in uno vel pluribus codicibus Graecis, illam ripudiari posse. Ita actio de Domno in codicibus nostris Graecis nec non in Romanis non legitur, et deerat etiam in eo exemplo ex quo antiqua versio prodiit; a nel ms. Patriciae Juliae a Rustico inventa fuit. Actio de Photio Tyri episcopo, quae aberat ab exemplis antiqui interpretais et Rustici, in Graecis Romanis, et nostris codicibus invenitur in fine caeterarum actionum, quemadmodum erat in codice quem Balsamon laudat. Ita etiam Graeci codices, qui noti sunt, concilii Ephesini, carent aliquot actionibus, quae cum ex antiqua versione supersint, in aliquo antiquo codice Graeco inventae fuere. Cur id acciderit optime explicat Baluzius in praefatione ad versionem antiquam synodi Chalcedonensis num. 40 et 41. Hanc quidem ineditam actionem, quam soli codices Veneti suppeditarunt, in suppositionem vocari non posse, praeter manoscrittorum auctoritatem, ex eo manifestum fit, quia ex omnium conciliorum more litterae summi pontificis ad concilium semper lectae fuerunt. Haec igitur actio, quae ad S. Leonem nostrum maxime pertinet, appendicem claudet.
3.
Quoniam vero de manoscritto Graecorum S. Marci utilitate hoc loco incidit mentio, aliam observationem gratam futuram arbitramur, quam ex alio Graeco codice ejusdem bibliothecae Venetae signato num. 165 eruimus. In hoc, qui partem actorum Chalcedonensium continet, descripti leguntur canones 27 ejusdem concilii, affixo cuique canoni numero 1, 2, 3, etc., usque ad 27, eo quod hi sint canones una eademque actione constituti. Tum vero post ultimum canonem ducta linea, quae canonum finem indicat, post intervallum quoddam subjiciuntur sine ulla numerali nota tres alii addititii canones, qui in solis Graecis collectionibus canonum una cum caeteris proferuntur, simulque omnes efficiunt canones 30, uti ex collectionibus et collectoribus canonum Graecis editi sunt tom. IV Conciliorum pag. 1691. Canon primus qui in vulgatis est 28, Constantinopolitanae sedis privilegia decernit, iisdemque verbis exprimitur ac in vulgatis, et sumptus est ex actione ultima. At duo alii canones uberiores sunt quam in editis. Nam canon in vulgatis 29 excerptus ex actione pro Photio Tyri metropolita, incipit a verbis ejusdem actionis pag. 1440, D. Οἱ μεγαλοπρεπέστατοι καὶ ἐνδοξότατοι ἄρχοντε εἶπον. Περὶ τῶν ἐπισκοπῶ, ecc., usque ad τῇ ἁγίᾳ συνόδῳ, quibus petitio judicum ad canonem intelligendum necessaria exprimitur. Tum subjiciuntur interlocutiones legatorum apostolicae sedis et Anatolii, ex quibus vulgatus canon compactus est. Tandem approbatio synodi ex eadem actione pag. 1449, C; canon vero in vulgatis 30, ex actione 4 male digestus, in nostro codice incipit ab interlocuzione judicum et senatus pag. 1407, D, et soggetto interlocuzione Paschasini legati apostolicae sedis, eorumdem judicum et senatus sententia concluditur usque ad pag. 1410, A. Eadem quoad hos canones leguntur in collectione Graeca canonum, quae continetur in vetusto codice XIX monachorum S. Basilii Romae pag. 54. Ex his quid et unde tres isti addititii canones sint, perspicue cognoscitur.
EPISTOLA IX, SEU ACTIO XVI CHALCEDONENSIS. Nunc primum edita ex mss. Graecis bibliothecae Venetae S. Marci 555, saeculi XII, et 164 saeculi XIV, in qua lecta fuit epistola 93 S. Leonis ad ipsam synodum.
pag. 1249B| Consulatu domini nostri Marciani semper Augusti, et qui erit nuntiandus, pridie kalendas Novembris Chalcedone juxta mandatum divinissimi et piissimi domini nostri Marciani semper Augusti congregatis in sanctissima Ecclesia sanctaemartyris Euphemiae, pag. 1251A| magnifiissimo et gloriosissimo magistro militum, exconsule, et Patricio Anatolio, et magnifiissimo ac gloriosissimo praefecto sacrorum praeteriorum Palladio, et magnifiissimo atque gloriosissimo magistro divinorum officiorum Vincomalo; convenientibus quoque reverendissimis episcopis Paschasino et Lucentio, et reverendissimo presbytero Bonifacio locum habentibus sanctissimi archiepiscopi senioris Romae Leonis, et Anatolio reverendissimo archiepiscopo magni nominis Constantinopolis, et Maximo reverendissimo episcopo Antiochiae Syriae, et Juvenali reverendissimo episcopo Jerosolymorum, et Quintillo reverendissimo episcopo Heracleae Macedoniae locum habente sanctissimi archiepiscopi Thessalonicensium Anastasii, et Thalassio reverendissimo episcopo Cesareae Cappadociae, et Stephano reverendissimo episcopo Ephesi, et Luciano reverendissimo episcopo Byzae tenente locum Deo amantissimi Cyriaci episcopi Heracleae Thraciae,et Eusebio reverendissimo episcopo Ancyrae Galatiae, et Diogene reverendissimo pag. 1251B| episcopo Cycizi, et Petro reverendissimo episcopo Corinthi, et Florentio reverendissimo episcopo Sardium, et Eunomio reverendissimo episcopo Nicomediae, et Anastasio reverendissimo episcopo Nicaeae, et Juliano reverendissimo episcopo Coensi locum habente etiam ipso apostolicae sedis Romae, et Eleutherio reverendissimo episcopo Chalcedonensium, et Basilio reverendissimo episcopo Seleuciae Isauriae, et Meletio reverendissimo episcopo Larissae locum habente reverendissimi episcopi Apameae Syriae Domni, et Amphilochio reverendissimo episcopo Sidae, et Theodoro reverendissimo episcopo Tapsi, et Cyro reverendissimo episcopo Anazarbi, et Constantino reverendissimo episcopo Bostrorum, et Photio reverendissimo episcopo Tyri, et Theodoro reverendissimo episcopo Damasci, et Stephano reverendissimo episcopo Hierapoleos, et Symeone reverendissimo episcopo Amidae, et Epiphanio reverendissimo episcopo locum habente reverendissimi pag. 1251C| Olympii episcopi Constantiae, et Joanne reverendissimo episcopo Sebastiae, et Seleuco reverendissimo episcopo Amasiae, et Constantino reverendissimo episcopo Melitenae, et Patricio reverendissimo episcopo Tyanorum, et Petro reverendissimo episcopo Gangrorum, et Eustathio reverendissimo episcopo Beryti, et Apragmonio reverendissimo episcopo locum habente reverendissimi episcopi Claudiopolis Calogeri, et Atarbio reverendissimo episcopo Trapezuntis, locum habente Dorothei reverendissimi episcopi Neocaesareae, et Photino archidiacono locum habente Theoctisti reverendissimi episcopi Pissinuntis, pag. 1253A| et Romano reverendissimo episcopo Myrorum Lyciae, et Nunechio reverendissimo episcopo Aphrodisiadis Cariae, et Critoniano reverendissimo episcopo Laodiceae Phrygiae, et Mariniano reverendissimo episcopo Synadorum, et Onesiphoro reverendissimo episcopo Iconii, et Pergamio reverendissimo episcopo Antiochiae Pisidiae, et Epiphanio reverendissimo episcopo Pergae, et Attico reverendissimo episcopo Nicopolis Epiri, et Martyrio reverendissimo episcopo Gortynae, et Luca reverendissimo episcopo Dyrrhachii, et Vigilantio reverendissimo episcopo Larissae Thessaliae, et Francione reverendissimo episcopo Philippopolis, et Sebastiano reverendissimo episcopo Beroae, et Basilio reverendissimo episcopo Trajanopolis, et Triphone reverendissimo Chii locum habente Joannis episcopi Rhodi, et Theoctisto reverendissimo episcopo Beroeae, et Gerontio reverendissimo episcopo Seleuciae Syriae, et Eusebio presbytero locum habente Macarii episcopi Laodiceae Syriae, pag. 1253B| et Eusebio reverendissimo episcopo Dorilei, et reliqua sancta et oecumenica synodo, quae secundum sanctionem divinissimi et piissimi Domini nostri in Chalcedonensium civitate collectora; et residentibus omnibus ante cancellos sacri altaris Bonifacius presbyter locum habens apostolicae sedis senioris Romae ait: Apostolicus episcopus, et apostolicae fidei Romae Leo dominus meus ad sanctissimam synodum epistolam misit: jubete ut recipiatur et legatur. Gloriosissimi judices dixerunt: Legatur epistola Leonis reverendissimi archiepiscopi Romae. Et praebente Juliano reverendissimo episcopo civitatis Coensium locum habente etiam ipso apostolicae sedis, cum authenticam Latinam epistolam, tum ejusdem interpretem Constantinus devotissimus secretarius sic habentem legit:
Leo episcopus sanctae synodo apud Chalcedonem constitutae, dilectissimis in Domino fratribus salutem.
Optaveram quidem. . . et caetera, uti legitur epistola 93, usque ad illa: Bene valete in Domino, fratres charissimi.
pag. 1250B| καὶ καὶ τοῦ δηλωθησομένου τῇ πρὸ μιᾶς καλανδῶν Νοεμβρίων. Ἐν Χαλκηδόνι κατὰ κέλευσιν τοῦ θειοτάτου καὶ εὐσεβεστάτου ἡμῶν δεσπότου Μαρκιανοῦ τοῦ αἰωνίου αὐγούστου συνελθόντων ἐν τῇ ἁγιωτάτῃ Ἐκκλησιᾳ pag. 1252A| τὴς ἁγίας μάρτυρος Ευφημίας· του μεγαλοπρεπεστάτου καὶ ἐνδοξοτάτου στρατηλάτου ἀπὸ ὑπάτων καὶ Πατρικίου Ἀνατολίου· καὶ τοῦ μεγαλοπρεπεστάτου καὶ ἐνδοξοτάτου ἐπάρχου τῶν ἱερῶν πραιτωρίων Παλλαδίου: καὶ τοῦ μεγαλοπρεπεστάτου καὶ ἐνδοξοτάτου μαγίστρου τῶν θείων ὀφικίων Βιγκομάλου :-- Συνελθόντων δὲ καὶ Πασκασίνου, καὶ Λουκηνσίου, εὐλαβεστάτων ἐπισκόπων, καὶ Βονιφατίου τοῦ εὐλαbgr;εστάτου πρεσβυτέρου ἐπεχόντων τὸν τόπον τοῦ Ti invitiamo a contattarci per ulteriori informazioni:-- καὶ Ἀνατολίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἀρχιεπισκόπου τῆς μεγαλωνύμου Κωνσταντινουπόλεως, καὶ Μαξίμου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ἀντιοχείας Συρίας, καὶ Ἰουβεναλίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ἱεροσολύμων, καὶ Κυντίλλου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ἡρακλείας Μακεδονίας, ἐπέχοντος τὸν τόπον τοῦ ἁγιωτάτου καὶ Θαλασσίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας, καὶ Στεφάνου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ἐφέσου καὶ Λουκιανοῦ τοῦ εὐλαβεστατου ἐπισκόπου Βύζης, ἐπέχοντος τὸν τόπον τοῦ θεοφιλεστάτου pag. 1252B| ἐπισκόπου Ἡρακλείας Θρᾴκης Κυριακοῦ, καὶ Εὐσεβίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκοπου Ἀγκύρας Γαλατίας, καὶ Διογένους τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Κυζίκου, καὶ Πέτρου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Κορίνθου, καὶ Φλωρεντίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ciao, καὶ Εὐνομίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Νικομηδείας, καὶ Ἀναστασίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπικόπου Νικαίας, καὶ Ἰουλιανοῦ τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἐπέχοντος καὶ αὐτοῦ τὸν τόπον τοῦ ἀποστολικοῦ θρόνου Ῥώμης, καὶ Ἐλευθερίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου τῶν Χαλκηδονέων, καὶ Βασιλίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Σελευκείας Ἰσαυρίας, καὶ Μελιτίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Λαρίσσης, ἐπέχοντος τὸν τόπον τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ἀπαμείας Συρίας Δόμνου, καὶ καὶ Θεοδώρου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Τάρσου, καὶ Κύρου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ἀναζάρβου, καὶ Κωνσταντίνου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Βόστρων, καὶ Φωτίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Τύρου· καὶ pag. 1252C| Θεοδώρου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Δαμασκοῦ, καὶ Στεφάνου τοῦ εὐλαβεστάτου ἱερᾶς πόλεως ἐπισκόπου, καὶ Συμεώνου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ἀμίδης, καὶ Ἐπιφανίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου, ἐπὲχοντος τὸν τόπον τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Κωνσταντίας Ὀλυμπίου, καὶ Ἰωάννου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Σεβαστείας, καὶ Σελεύκου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ἀμασείας, καὶ Κωνσταντίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Μελιτινῆς, καὶ Per saperne di più, per favore εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Γαγγρῶν, καὶ Εὐσταθίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Βηρυτοῦ, καὶ Ἀπραγμονίου τοῦ εὐλαβεστάτου Epistico, pag. 1254A| ἐπέχοντος τὸν τόπον τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Κλαυδιουπόλεως Καλογήρου, καὶ Ἀταρβίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Τραπεζοῦντος, ἐπέχοντος τὸν τόπον τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Νεοκαισαρείας Δωροθέου, καὶ Φωτεινοῦ ἀρχιδιακόνου, ἐπέχοντος τὸν Θεοκτίστου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Πισινοῦντος, καὶ Ῥωμανοῦ τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Μύρων τῆς Λυκιᾶς, καὶ Νουνεχίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ἀφροδησιάδος Καρίας, καὶ Κριτωνιανοῦ τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Λαοδικείας Φρυγίας, καὶ Μαρινιανοῦ τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Συνάδου, καὶ Ὀνησιφόρου εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ἰκονίου, καὶ Περγαμίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Ἀντιοχείας Πισιδίας, καὶ Ἐπιφανίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Πέργης, καὶ Ἀττικοῦ τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Νικοπόλεως Ἡπείρου, καὶ Μαρτυρίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Γορτύνης, καὶ Λουκᾶ τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Δυῤῥαχίου, καὶ Βιγιλαντίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Λαρίσσης Θεσσαλίας, καὶ Φραγκίωνος τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Φιλιπππουπόλεως, καὶ Σεβαστιανοῦ τοῦ εὐλαβεστάτου pag. 1254B| ἐπισκόπου Βερόης, καὶ Βασιλίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Τραϊανουπόλεως, καὶ Τρύφωνος τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Χίου, καὶ Θεοκτίστου ἐπισκόπου Βεροίας, καὶ Γεροντίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Σελευκείας Συρίας, καὶ Εὐσεβίου πρεσβυτέρου, ἐπέχοντος τὸν τόπον Μακαρίου ἐπισκόπου Λαοδικείας Συρίας, καὶ Εὐσεβίου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου Δορυλαίου, καὶ τῆς λοιπῆς ἁγίας καὶ οἰκουμενικῆς συνόδου τῆς κατὰ θέσπισμα τοῦ θειοτάτου καὶ εὐσεβεστάτου ἡμῶν δεσπότου ἐν τῇ Χαλκηδονέων πόλει συναθροισθείσης, καὶ καθεσθέντων πάντων πρὸ τῶν κακκέλλων τοῦ ἁγίου θυσιαστηρίου--Βονιφάτιος πρεσβύτερος ἐπέχων τὸν τόπον τῆς ἀποστολικῆς καθέδρας τῆς πρεσβυτέρας Ῥώμης εἶπεν· « Ὁ ἀποστολικὸς ἐπίσκοπος καὶ τῆς ἀποστολικῆς πίστεως Ῥώμης Λέων ὁ ἐμὸς δεσπότης, ἐπιστολὴν πρὸς τὴν ἁγιωτάτην σύνοδον ἀπέστειλε, ok αὐτὴν ἀποδεχθῆναι, καὶ ἀναγνωσθῆναι. » Οἱ ἐνδοξότατοι ἄρχοντες εἶπον· « Ἀναγινωσκέσθω ἡ ἐπιστολὴ Λέοντος τοῦ εὐλαβεστάτου ἀρχιεπισκόπου Ῥώμης. » Καὶ ἐπιδόντος Ἰουλιανοῦ τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου pagina 1253| τῆς Κώων πόλεως τοποτηροῦντος καὶ αὐτοῦ τῷ ἀποστολικῷ θρόνῷ, καὶ τὴν ταύτης ἑρμηνείαν, Κωνσταντῖνος ὁ καθωσιωμένος Σηκρητάριος ἀνέγνω ἔχουσαν οὔτως· « Λέων ἐπίσκοπος τῇ ἁγίᾳ συνόδῳ τῇ ἐν Καλκηδόνι, τοῖς ἀγαπητοῖς ἀδελφοῖς ἐν Κυρίῳ χαίρειν . . . . Ἔῤῥωσθε ἐν Κυρίῳ, ἀδελφοὶ προσφιλέστατοι »