Migne Patrologia Latina Tomus 88
Appendix (Auctores varii), J. P. Migne
I. Charta qua Adroaldus donat Bertino, Mommolino et Ebertramno portionem haereditatis suae, ad monasterium construendum ( ann. 648). (1155A)
Dominis sanctis patribus, Bertino, Mommolino, Ebertranmo, ego in Dei nomine Adroaldus, sana mente, sanoque consilio integre deliberationis, prout mundana peccata mea illecebris abstergere Dominus dignetur, dono vobis omnem rem portionis hereditatis meae, in pago Taroanense, quod domno patri Audomaro, apostolico viro, ad senodocium suum edificandum dare voluimus: sed ipse salubre ac melius consilium nobis donavit, ut ipsam rem vobis delegarem, ut ibi monasterium in honorem S. Petri, principis apostolorum, construere debeatis, ad conversandum monachis, ubi beati pauperes spiritu et (1155B)domestici fidei adunari debeant, quorum voces cotidie ad aures Domini personare noscuntur, quorum petitiones Dominus audit et implet. Propterea vobis in Christo patribus, dono per hanc epistolam donationis, in pago Taroanense villam proprietatis meae nuncupante Sitdiu, supra fluvium Agniona, cum omni merito suo, vel adjacentiis seu aspicientiis ipsius villae. Haec sunt villa Magnigeleca, Vuiciaco, Tatinga villa, Amneio, Masto, Fabricinio, Losantanas et Adfundenis seu Malros, Alciaco, Launardiaca villa, Franciliaco, cum omni merito eorum, cum domibus, aedificiis, terris cultis et incultis, mansiones cum silvis, pratis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, seu farinariis, mancipiis, acculabus, greges cum pastoribus, mobilibus, immobilibus, vel quibuslibet (1155C)beneficiis. Haec omnia vobis ad integrum trado atque transfirmo, ut habeatis, teneatis atque possideatis, et quibus volueritis ad possidendum relinquatis. Si quis vero, quod futurum esse non credo, si ego, aut ullus de heredibus meis, vel quislibet opposita persona contra hanc donationem venire conaverit (1156A)ullo umquam tempore, in primitus iram Dei incurrat, et S. Petri offensam, et insuper, fisco cogente, auri libras XV argenti pondo XXX coactus exsolvat, et quod repetit non valeat evendicare. Et ut haec donatio omnibus temporibus firmissima sit, manu nostra roboravimus, et qui signarent aut subscriberent, ad presens rogavimus. Facta donatio viij idus Septembris, anno xj regni domini nostri Chlodovii regis. Actum Ascio, villa dominica, publice, coram strenuis personis quorum nomina cum subscriptionibus vel signaculis subter tenentur inserta. Ego Adroaldus hanc donationem a me factam, in Christi nomine. Peccator Audomarus, nomine absque opere episcopus, pro testimonio. Ego Agolfus, ac si indignus, presbiter. Ingobertus, ac si indignus, (1156B)presbiter. Signum Chuneberti graphionis. S. Landeberti. Baboni. Maurilionis sacebaronis. Adalbaldi. Chunerici. Babbini. Signum Bertolandi. Signum Seoquini. Signum Tiodobaldi Casservi . . . . Signum Chrodmari sac. Signum Manassis. Signum Osorouualdi. Leudolenus abbas. Signum Ermenberti. Guoberti. Signum . . . . . Signum Maurini. Signum Bainus. Signum Adalcharii. Signum Madalgisili. Signum Rigoberti. Signum Burgasti. Signum Chrodoboldi. Signum Ualdegisili. Signum Madalaulfi. Signum Uninegeri. Signum Aldeberti. Danoaldus presbiter. Signum Trasuualdi . . . . Signum Ermari. Signum Macrini. Signum Breulfi. Signum Gislebertus. Signum Baddoni. Signum Aldeb . . . . Cebereti. Signum Charrici. Signum Radbaldi sacebaronis. Asilendi sac. (1156C)Signum Isberti sac. Signum Vualdemari. Signum Basini. Signum Amalgarii. Signum Anschiddi sacebaronis.
In XPI nomine Ragnulfus, jubente domno Audomaro episcopo, et rogante Adroaldo inlustri viri, hanc donationem scripsi.
II. Charta qua Blidegisillus omnia quae a Chlodoveo rege acceperat, ad construendum monasterium Fossatense, donat huic monasterio a se constructo ( ann. 640). (1157A)
In nomine sanctae Trinitatis, Blidegisillus diaconus, servus servorum Dei. Qui aeternae vitae haereditatem cum sanctis in futuro seculo desiderat possidere, oportet illum in praesenti seculo compensare, unde illam apud piissimum Dominum valeat impetrare. Omnibus igitur ordinibus, clericis quoque necnon et laicis, cunctisque sanctae Dei Ecclesiae fidelibus, tam praesentibus quam futuris, cognitum fieri volumus, quia quandam terram in pago Parisiaco sitam, quam domnus rex Chlodoveus gloriosissimus, (1157B)ac praecelsa genitrix ejus Nandechildis regina, per praeceptum illorum, pro mercede sua, ad ecclesiam Dei inibi aedificandam, quondam nobis concesserunt: illum videlicet castellionem qui Fossatus dicitur, et quem vulgaris lingua Castrum vocat Bagaudarum, super fluvium Maternae situm, habentem ab introitu suo usque in alveum ipsius Maternae buinaria duodecim, cum tota terra vocabulo Varenna, quae est in circuitu ipsius castellionis, et quam Maternae fluvius gyrat, ac fossatus aquae concludit, ipsi sancto loco in honore Domini ac sacrae genitricis ejus Mariae, necnon et principum apostolorum Petri et Pauli, a nobis constructo, in quo egregium virum, nomine Babolenum, sub S. patris Benedicti exemplo, nuper constituimus abbatem, propter abluenda delictorum (1157C)meorum facinora, vel Christi gratiam conquirendam, complacuit, dedisse volumus. Praeterea ut praedictus vir sanctissimus Babolenus, quem pro amore Dei in eodem, sicut diximus, loco abbatem constituimus, suique monachi seu successores eorum, saepe fatum castellionem cum jam dicta Varenna quam fluvius Maternae circundat, et fossatus castellionis, ut dictum est, in introitu suo ab aqua in aquam totam terram concludit, una cum manentibus illis qui ibi appendunt, cum pratis ac pascuis, garricis et ulmis, cum aqua vero, seu omni piscatione, insulis quoque ac molendinis, necnon et piscatoriis, cum portis etiam cunctisque ipsius aquae transitoriis, vel cum omnibus adjacentiis cultis et incultis, ab hodierna (1158A)die usque ad ultimam hujus seculi horam teneant ac perpetualiter possideant. Et sicut de regali munere hoc promeruimus, ita de jure nostrae proprietatis, cum praecepto et omni instrumento, sive omni donatione quam supramemoratus rex domnus Chlodoveus, ac inclyta ejus genitrix Nandechildis, fecerunt, et nobis, Deo inspirante, placabiliter dederunt, in eorum ejus potestatem, ad ipsum locum sustinendum, atque ad eorum corpora in Dei servitio ibi sustinenda, Deo auxiliante, transponimus ac firmiter transfundimus: quatinus ipsi servi Dei, omnesque successores eorum, ut praediximus, ibidem sub regula S. Benedicti ad modum et similitudinem Luxoviensis monasterii, Domino Christo valeant devotissime famulari, et in omnibus eam sectentur normam, (1158B)ut omnibus postpositis peculiaribus, juxta apostolicam traditionem, cuncta possint possidere communia; ut et sibi salutem acquirant, ac pro anima praescripti regis domini Clodovei, ac matris ejus Nandechildis, qui mihi hoc, ut praefatum est, contulerunt, necnon et pro me, indigno ac miserrimo Blidegisillo peccatore, Dominum toto corde fidelius exorare delectet. Si quis vero (quod nunquam credimus) contra hanc traditionem et nostrae delegationis decretum insurrexerit, aut eam infringere praesumpserit, vel abstrahere ab ipso sancto loco, seu de potestate eorum inibi Deo servientium, iram Dei omnipotentis se incurrere pertimescat, et in coelis sanctorum societatem perdere per omnia formidet. Et insuper, juxta seculi poenam, auri libras quinque, (1158C)argenti pondera, partibus ipsius loci vel jam dictis servis Dei, cogente fisco exsolvat, et nullo modo nulloque ingenio, quod adversatur evindicare valeat. Ut autem haec epistola nostrae donationis per cuncta secula teneat vigorem et stabilitatem, manu propria subscripsimus, stipulatione subnixa, et tam pontifices quam abbates, caeterosque magnificos viros praesentes in praesenti rogavimus ut eam suis roborationibus adfirmarent: quod et multi, opitulante Deo, libenter fecerunt. Actum Parisius, sub die nonarum Maiarum, ann. III regnante Clodoveo, gloriosissimo rege. Signum Blidegisilli diaconi, qui hanc epistolam donationis fieri rogavit et subscripsit. Signum Audoberti, Parisiacae urbis episcopi, qui huic (1159A)epistolae, rogante Blidegisillo, subscripsit. S. Annoberti, Senonicae ecclesiae episcopi, qui hanc corroboravit, etc. ( sic ). Signum Marini, Belvacensis Ecclesiae episcopi, qui et hanc conscriptionem confirmavit. Signum Agomari episcopi, qui similiter eam signavit. S. Argundi episcopi, qui hoc similiter signavit. S. Audonis, qui adfirmavit. Signum Waudeberti adsignantis. Signum Randegramni conscribentis. Signum Theodeberti. Signum Charoaudi abbatis. Signum Hildoardi abbatis. Signum Catherini abbatis. Signum illustris viri Valdeberti comitis.
III. Charta qua Widericus comes declarat se congregasse moniales in Hasteriensi ecclesia, ejectis clercis, et illam Metensi episcopo subjecisse ( ann. 626). (1159B)
In nomine Trinitatis sanctae et individuae, etc. Ego comes Widericus [Wasseb., Wildericus ], nobili prosapia exortus, quomodo in vita mea egi omni venturae generationi relinquendum curavi: defuncto namque patre meo, scilicet Oharico, Lothariensi [Wasseb., Oacrio Lothariensi ] duce nobilissimo, qui a stirpe processerat Hilperici, Francorum regis, uxorem magnae nobilitatis duxi, nomine Bertam, scilicet Metensis regis Sigiberti amitam, et illi dotis nomine dedi allodium Hasteriensis villae, super Mosam positae, cum omnibus appendiciis suis (videlicet cum Jetieres, Serevilla, Mareyna, Gedermo, Porvina, et hoc quod continetur in Dionante, videlicet, ecclesia, Camba, et terra Hermeatones, Goessenee, cum manso (1159C)in villa Vireux, Foscia, Samiraco in Famenna, Riennes in Arduenna, cum silvis, terris cultis et incultis, campis et molendinis, et cum multa familia quae infra bannum istorum allodiorum continetur), non pauco autem tempore, cum magna laetitia mortalem vitam duximus; sed quando Dei judicio heredibus carnis privati sumus, quapropter, divino consilio (1160A)tacti, allodia nostra statuimus servire justiciae et veritati, ita ut hereditatem fruemur perpetuam. Erat autem Hasteriensis ecclesia a priscis temporibus a sancto Materno, Petri apostoli discipulo, consecrata. In qua multorum sanctorum reliquiae sunt positae, de Christi sanguine, de matris ejus lacte (de spina coronae, de ejus vestimento, de praesepis ejus stramine). Illas S. Sirenus, episcopus, qui in Hasteriensi ecclesia requiescit, detulit a Hierosolyma, eodem tempore quo S. Joannes, episcopus, reliquias protomartyris Stephani invenit revelatione divina. Quia ergo in Hasteria maximae continebantur reliquiae, et quia uxor mea erat neptis S. Arnulphi, Metensis episcopi, communi consilio decrevimus allodia nostra tradere Metensi Ecclesiae, quae prae omnibus (1160B)ecclesiis habebatur insignis in toto regno terrae nostrae confracto [ Wasseb., confinio]. Siquidem Hasteriensi castello villam dictam Stephano sancto tradidi [ Wasseb., legaliter tradidi], ibi locum sepulturae meae et uxoris in monasterio Hasteriensi paravi. De quo ejectis clericis qui vice capellanorum Deo et mihi famulabantur, ibi in ipso loco monialium congregationem statui, iisque abbatissam nomine Hametrudem praefeci, cum quibus uxor mea jurabat se famulaturam Deo post obitum mortis meae, si vita comes esset illi. Actum est hoc publice Mettis, anno dominicae Incarnationis DCLVI, indictione XIV [ Wasseb., indictione duodecima], regnante Sigiberto, filio Dagoberti regis, in ipso anno quo obiit S. Gertrudis.
IV. Charta qua Aldegundis ecclesiae sanctae Mariae Malbodii et sororibus ibi constitutis, die consecrationis ejusdem, plurima dona in dotem assignat ( ann. 661). (1160C)
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Amen. Quod prudentius consilium quam ut homo terrenus de terrenis rebus aut de caduca substantia debeat (1161A)sibi praeparare praemia sempiterna? Igitur ego Aldegundis, admonita divina vocatione, et roborata evangelica voce ad praemia aeterna nos sic invitante: Quicumque reliquerit patrem aut matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros propter nomen meum, centuplum accipiet, et vitam aeternam possidebit; hanc promissionem desiderans adipisci, despecto penitus conjugio maritali, possessiones meas, quas ex parte patris aut matris haereditario jure obtinebam, tradidi assensu domini Hildrici, inclyti imperatoris, quin et Dagoberti et principum ejus, sub testificatione et confirmatione subscriptorum venerabilium episcoporum et abbatum, religiosorum et nobilium virorum, et sanctarum mulierum, in ministerium ancillarum Dei ad illud sacrum monasterium quod (1161B)vocatur Malbodium, ubi venerabiles episcopi Autbertus, Amandus, Audoinus, Ursmarus, altare Domini in honore sanctae Dei genetricis semperque virginis Mariae et sanctorum apostolorum dedicaverunt, quarto idus Junii, ad opus sororum ibidem Deo nocte et die militantium. Praedia vero mea et possessiones non modicas, ad opus inibi Christo famulantium, donatione publica ad supradictum altare tribui. Hoc est, in primis villam ipsam in qua monasterium situm est, cum omnibus ad se pertinentibus, quae nuncupatur Malbodium, sitaque est in pago Hainoensi. Quasdam etiam villas quarum subjecta sunt nomina, ad usus et stipendia ancillarum Dei delegatas, habere institui; ut absque indigentia et (1161C)penuria aliqua Christo famulari, et ordinis sanctimonialis vitae competenter deservirent. Dono igitur ego Aldegundis, et specialiter ad usus ancillarum et famulorum in praedicto monasterio degentium, et donatum in perpetuum esse volo; in ea vero ratione, ut sorores et fratres in praedicto monasterio degentes jam dictas villas cum omnibus ad illas pertinentibus ad suos speciales usus habere debeant, (1162A)vel quiquid exinde facere voluerint, liberam in omnibus habeant potestatem faciendi, ut neque aliquis, neque ex abbatissis, neque ex rectricibus ejusdem monasterii, ullo aliquo tempore quippiam immutare et convellere, atque a praesenti ordinatione quam pro amore Christi feci, alienare praesumat, sed ita omni tempore firmum inviolatumque permaneat. Et, si fuerit aliquis qui contra hanc traditionem venire aut eam ausu temerario violare tentaverit, si se exinde non correxerit, in primis iram Dei incurrat offensi, et ante tribunal Christi excommunicatus appareat, et sic marcescat in flore ut numquam germinet fructum, et insuper inultum per districtum judicium componat: hoc est, auri libras centum, argenti pondera L. C. C. coactus exsolvat, et quod (1162B)repetit evendicare non valeat; sed praesens donatio omni tempore firma et stabilis permaneat. Actum Malbodio monasterio, ante altare sanctae Mariae et sanctorum duodecim apostolorum. Datum anno vigesimo regni Dagoberti, inclyti regis, sub praesentia virorum et ancillarum Dei, quorum nomina et signacula subtus tenentur inserta. Sign. Autbertus episcopus. Sign. Amandus episcopus. Sign. Audoenus episcopus. Sign. Ursmarus episcopus. Sign. Vincentius abbas. Sign. Humbertus abbas. Sign. Eloquius abbas. Sign. Ermenius vir sanctus et abbas. Sign. Etto abbas. Sign. Gualdetrudis abbatissa. Sign. Gertrudis abbatissa. Sign. Aldetrudis abbatissa. Sign. Maldeberta abbatissa. Sign. Gervida, amita beatae Aldegundis, quae eam de sacro fonte suscepit. Sign. (1162C)Gunilandus. Sign. Landricus. Sign. Charibertus, comes, etc. ( sic ).
V. Charta Aldegundis, qua instituit duodecim canonicos in ecclesia sancti Quintini, Malbodii, quibus plurima in dotem assignat, ut ecclesiae sanctae Mariae Malbodiensi et sororibus ibi constitutis deserviant ( ann. 661). In nomine sanctae et individuae Trinitatis, amen. (1163A)Quod prudentius consilium quam ut homo terrenus de terrenis rebus aut de caduca substantia debeat sibi praeparare praemia sempiterna? Igitur ego Aldegundis, admonita divina vocatione, etc. ( reliqua ut in superiori charta, usque ad haec verba: nocte et die militantium. Quia vero femineus sexus non poterat per se explere divina sacramenta, praedicto imperatore confirmante, et consilio praedictorum episcoporum et aliarum religiosarum personarum, institui duodecim fratres in ecclesia Sancti Quintini martyris a supradictis episcopis consecrata, quae in villa Melbodiensi erat sita, tali conditione: ut illi jam dicti fratres, supra nominatae ecclesiae sanctissimae Dei genetricis Mariae, cum reverentia et honore deservirent, sicut ipsi omnes pariter in solemnibus diebus (1163B)Nativitatis, Epiphaniae, Resurrectionis, Ascensionis, Pentecostes, dedicationis ipsius ecclesiae, omniumque solemnitatum sanctae Dei genitricis Mariae, intersint, in celebrationibus missarum et vesperarum, etc. Ut autem illi jam dicti fratres absque indigentia et penuria aliqua Christo famulari et ordinis sanctorum canonicorum vitae competenter deservirent, ad stipendia et usus eorum donatione propria tribui, eodem die quo praedicti venerabiles episcopi Autbertus, Amandus, Audoenus, Ursmarus dedicaverunt ecclesiam in honore beati Quintini martyris, decimam partem quae exit de potestate Melbodii, excepta indominicata curti quam in usus hospitum et pauperum Christi statui, de laborato, de pratis, de silvis, de moneta, de ponte; et mansos servorum (1163C)quinque, et fidelia triginta, pratos duos, et silvam unam quae dicitur Faresbus, molinos duos supra flumen Melbodii, cambas tres, unam supra ripam Zambre, duas supra flumen Melbodii, et quasdam villas Ittoiaen et Hanaen, cum ecclesia et appenditiis et mancipiis, et aliam villam in villa Ruvo, quae dicitur Lamereias, et aliam villam quae dicitur Villeras, et aliam villam Waldrecias, cum ecclesia et appenditiis et mancipiis. Et si fuerit aliquis qui, etc. ( ut in charta praecedenti, usque ad haec verba: argenti pondera) L. C. C. coactus exsolvat, etc. ( iterum ut in (1164A)praecedenti, ubi legitur, pro nota chronologica, anno XX regni Dagoberti.)
VI. Charta qua Scriptor:Annemundus, Lugdunensis praesul, Lugdunensi sancti Petri Parthenoni dona collata memorat et confirmat, ac ipse nova dona confert ( ann. 653).
Ego Annemundus, sancti Stephani protomartyris Lugdunensis Ecclesiae, primae sedis Galliarum archiepiscopus, omnibus fidelibus, tam praesentibus quam futuris, notum facio quod, rogatu mei praedecessoris beatae memoriae Viventioli, ejusque Ecclesiae archiepiscopi, qui me praefatae Ecclesiae, se vivente, archiepiscopum ordinavit, et in monasterio sancti Petri puellis monialibus permanentibus plura (1164B)beneficia ministravit, super haec omnia consideravi optimum fore eidem monasterio operam meam dare, propter meas duas sorores, quae illic assiduis precibus parentum meorum, videlicet Sigoni et Petroniae, sacrum velamen consecutae sunt; una quarum Petronilla, et alia Lucia vocabatur. Parentes vero mei, cum ad finem sui examinis pervenire se cernerent, tam me quam fratrem meum, nomine Dalfinum, oculos nostros ipsi monasterio apertos tenere monuerunt, ut Deus, tam sibi quam suis parentibus, videlicet vivis et defunctis, misereri dignaretur, rogavere. Hujus rei non immemor, dum incolumis permaneo, petitionem patris ac matris implere desiderans, eidem monasterio de meis facultatibus quae ad me pertinent, in perpetuum dono. Do autem in episcopatu (1164C)Genevensis Ecclesiae, ecclesiam mei juris, in honore sancti Petri dedicatam, cum omni ejusdem honore, ad me in eadem regione pertinente, cum beneficiis et decimis et sepulturis, quae omnia ad ipsam ecclesiam pertinent. In pago vero Viennensi, in loco qui vocatur Turris-de-Pino, circumquaque, do omnes honores meos illac ad me pertinentes. In omnibus supradictis honoribus, villicos, rogatu abbatissae ejusdem monasterii, nomine Radagundis, atque congregationis ejusdem loci, disposuimus, qui fideliter census et tributa quaererent, ac fideliter praedictae (1165A)abbatissae, tam sibi quam subsequentibus redderent. Simili modo Animoniae, abbatissae supradictae nominatae congregationis ejusdem loci, constituimus villicos in parochia quae dicitur Marines, nec non in vico qui vocatur de Loimipagus, atque in villa de Bregovillicum, ut qui introductus fuerit centum solidos abbatissae daret, subvillicus sexaginta; similiter et in mutatione abbatissae. In perceptione autem bonorum, ut abbatissae atque congregationi monasterii super altaria juramenta fidelitatis facerent fideliterque tenerent. Institutio autem haec facta est ut villicus, quocumque loco abbatissa juberet, pergeret; subvillicus, ipso absente, praecepto abbatissae atque villici, utilitates terrarum fideliter procuraret ac dispensaret. De terris quoque arandis, quas ad (1165B)arandum utiliores cernerent, exceptis his quae abbatissa ad utilitatem monasterii procurare fecerit, tali pacto ad villico et ad subvillico tali modo pertineant quod, si illi qui acceperint, aedificationem aliquam fecerint, aedificatio ipsi monasterio revertatur; si vero vendere voluerint, prius abbatissam quam alium submoneant, easque ( Mab., eique] levius vendant. Villicus autem aut subvillicus super extollentiam oculorum contra abbatissam si subire coeperunt, aut aliquid indecens violenter egerunt, prius trina peracta invocatione capituli ipsius monasterii, abbatissae rectum facere si recusaverint, ab omni munere amicis [ Mab., amministramus] tradito expellantur, abbatissa autem utiliores sibi perquirat. Parochiam de Marines cum ecclesia beati Johannis evangelistae, (1165C)et Dolomicuraticum vicum, cum ecclesia beati Petri et terris et mansis et nemoribus, atque silva Bregonensi, cum concursibus aquarum, terrasque Trequafenses atque terras Bregonenses, dedit Albertus, nobilissimus vir, monasterio beati Petri puellarum, qui unus ex primis conversus exstitit non post multum tempus passionis sancti Iraenei sociorumque ejus, propter duas filias quas ibi sacrare fecit: una vocabatur Radagundis atque altera Aldagondis; atque Pernetam filiam fratris sui, nomine Silvini, quam pater moriens in tutelam ejus dereliquit, et aliam nomine Sibyllam similiter consecrare fecit. Villam de Carpezato dedit beato Petro apostolo similiter Stephanus, vir inlustrissimus, propter filiam suam nomine Armingardis, quam consecrare fecit. (1165D)Villam autem Increratam cum ecclesia duo nobiles beato Petro dederunt, quorum unus vocabatur Radulfus et alter Constantinus. Hoc donum factum est propter duas suas filias, quarum una vocabatur Raimundia, et altera Vandamodia. Hae, Deo disponente, ejusdem monasterii, una post aliam, abbatissae factae sunt. Hi supradicti dona dederunt praefata, quod nos confirmamus. Insuper et de bonis nostris augmentamus, (1166A)scilicet, paratas supradictarum ecclesiarum, et decimationes omnium vinearum illarum, et oblationes vivorum, et tumulationes defunctorum ad illas pertinentium eis donamus. Haec autem, Deo annuente et disponente, a me ordinata sunt in praesentia capituli ejusdem monasterii. Si quis autem haec decreta a me constituta aliqua praesumtione violaverit, ex parte Dei omnipotentis, Patris et Filii et Spiritus Sancti, et Beatae Mariae, matris Domini nostri Jesu Christi, et sancti Petri, apostolorum principis, et omnium sanctorum Dei, excommunicamus illum, atque anathematizamus illum, donec ad emendationem tam abbatissae quam congregationis in capitulo ejusdem monasterii venerint.
VII. Charta qua Adalsinda, abbatissa sancti Martini Dornatiaci, monasterium suum donat monasterio Besuensi ( ann. 657). (1166B) Domino sancto et in Christo amabili fratri Waldaleno, Adalsinda abbatissa. Dum malorum hominum vexata injuriis et variis adversitatibus, ibidem stare non possem, inde ego et germanus meus Adalricus vobis et fratribus vestris petivimus ut ad monasterium Sancti Petri habitare sub regula vel ordine in Dei nomine deberem: quod et vos pro caritatis studio concessistis. Ideo monasterium Dornatiacum in honore S. Martini situm, quod genitor meus Amalgarius et Aquilina mater mea construxerunt, et ei maximam partem de suis facultatibus delegaverunt, (1166C)hoc recipere in Dei nomine debetis, cum villis ad eundem locum pertinentibus, et omnibus universaliter appenditiis suis: villam scilicet Assonam, villam Parniacum, Potentiacum, et medietatem quam in Balatonna genitores nostri tenuerunt. Reliqua vero quae ad ipsum monasterium Dornatiacum genitores nostri delegaverunt, a die praesenti in Dei nomine recipite; et de villa Montaniaco, quod genitor noster Amalgarius et Amoloaldus de fisco pariter promeruerunt, portionem nostram a die praesenti in vestra dominatione revocate, ut nec ego, nec quislibet de parte nostra, vel ulla apposita persona, adversum vos de supradictis rebus calumniam ac laborem generare praesumat. Si quis vero fecerit, conferat una cum sacratissimo auri libras viginti, (1166D)argenti pondo quinquaginta. Actum publice, Fonte-Besua monasterio. In Dei nomine, ego Adalsinda hanc traditionem nostram subscripsi. Hermena monacha, jussu domnae meae Adalsindae, subscr. Aga monacha, jussu domnae meae Adalsindae, subscripsi. Subsignavit Daginus hanc donationem. S. Manaulfus presbyter. S. Victor. S. Proculus. S. Vualibertus, S. Landebertus. S. Trasgarius. S. Rogitus. Ego Allo (1167A)hanc traditionem scripsi et dictavi, anno ab Incarnatione Domini DCLII, indict. X, epacta VI, Clotario rege regnante in Francia, primo anno regni ejus, venerabili viro Donato Besonticam sedem tenente, die Mercurii proximo ante medium mensis Februarii.
VIII. Charta qua Sichelmus et alii fideles, majoribus-domus certam faciunt monasterii Besuensis direptionem, et rogant ut per regis auctoritatem dona quorum tabulae sublatae fuerant, quiete tenere possint ( ann. 663). Dominis nostris propriis Reideberto, Chrodeberto, Emerulfo, majoribus-domus sacri palatii, Sichelmus cum reliquis fidelibus et servientibus vestris quorum subscriptiones vel signacula in hanc subgestionem subter tenentur inserta. Credimus quod gloriosissimus (1167B)dominus noster auditum habeat, qualiter illustris vir Amalgarius, tempore ducatus sui, in loco Fonte-Besua nuncupato, in pago Attoariense, in honore sanctorum apostolorum Petri et Pauli monasterium construxit, ubi etiam monachorum congregationem ad habitandum conjunxit, et de facultate sua maximam partem supradicto monasterio delegavit. Credimus etiam ad vestram pervenisse notitiam, qualiter ipsum monasterium ante hos dies a malis hominibus irruptum fuerit atque vastatum, et omnes res quas ipsi monachi habebant cum ipsis chartis deportata, et omnis habitatio eorum in direptionem et devastationem missa: unde humiliter pietati vestrae suggerere praesumimus, ut hoc gloriosissimo (1167C)domno nostro innotescere faciatis, ut per suam clementiam talem authoritatem ipsi loco conscribi jubeat, ut supradictas res, quas boni homines ibidem delegaverunt, nullus invadere aut violare vel inquietare praesumat; sed quae in praesenti habere vel possidere videntur, ipsi monachi vestris et futuris temporibus, sine inquietudine, per vestrum praeceptum habere et tenere possint; ut et eos pro vita vestra et stabilitate celsitudinis vestrae et regni vestri, Dei misericordiam attentius delectet exorare. Dominicus audivit suggestionem. Farulfus subsignavit. Abbo subg. Ermerbertus subg. Frodoaldus subg. Vuarato (1168A)subg. Fulgoardus subg. Eurcharius subg. Data sub die Kalendas Octobris, regnante domno nostro Clotario rege.
IX. Praeceptum Emmonis, Senonensis episcopi, de subjectione monachorum sanctae Columbae abbati suo, de abbatis electione, et de ejus potestate in monachos et bona monasterii ( ann. 659). Dilectissimo in Christi amore, et honorabili fratri Agoni abbati, et omnium fratrum congregationi consistentium in basilica ubi sancta Columba et beatus Lupus pontifex sub opidum Senonis civitate requiescunt in corpore, cui superna dispensatione praees, Emmo, divino munere ac si indignus sanctae Senonicae Ecclesiae episcopus. Dum te, diligende in Christo frater, tuosque fratres tantus ardor caelestis (1168B)succensos habere videtur, ut secundum patrum regulam et evangelicam auctoritatem atque apostolicam traditionem vivere disponatis, ita ut juxta normam apostolicorum actuum, nullus sibi monachus ullo unquam tempore peculiare in rebus maximis vel minimis appetat aut vindicet, nec suum proprium dicere praesumat, sed sint illis in cunctis omnia communia; pro qua re petis ab extremitate nostra ut tibi privilegium in jam dicto monasterio, manus nostrae subscriptione et fratrum consacerdotumque nostrorum roboratum donemus. Quam petitionem sanctitas tua, venerabilis frater, noverit libentissime velle me tibi praestare, dum constet nihil ecclesiasticae praejudicare regulae, quidquid domesticis pro (1168C)amore divino impenditur fidei: quia monachi sub abbatis regimine regulariter viventes semper fuerunt a conditionibus clericorum segregati ac liberi; et si quis hoc manifestius cognoscere appetit, legat consilium Carthaginense sub sanctae recordationis Bonifacio, ejusdem civitatis Ecclesiae pontifice, vel ejus consacerdotibus celebratum, nec non et jam dicti pontificis ad senem liberatum epistolas: et in brevi animadvertet, omnia semper monasteria in quibus regulariter vivitur, libera fuisse a conditionibus clericorum. Nam et praeclarus doctor ecclesiae Augustinus in libro de moribus clericorum probat (1169A)sui juris monasteria esse debere. Sed et in his provinciis plura alia regalia monasteria, tam antiquiore tempore quam nuper constructa, a pontificibus in quorum territoriis condita sunt, gratia religionis et caritatis, privilegia acceperunt. In fine, ne cuncta numerando in longum protraham sermonem, pauca et praecipua vel vicina, sufficiet memorare antiqua Lirinensium et Luxoviensium, vel ad basilicam beati Marcelli Cavillono constructa, seu et monasterium Resbacensium, de quo nos nonnulla proximiore tempore a pontificibus confirmata legimus. Maneat ergo et hoc vobis vestrisque posteris privilegium, ob institutionem monasticam, sive ob quaedam impedimenta reseranda, omni stabilitate firmissimum, ita ut tam monachi quam omnia quae praefati monasterii (1169B)sunt, vel quae altario offeruntur, in abbatis ejusdem monasterii potestate consistant. Abba Deo et regulae plena sit devotione subjectus; monachi vero, post Deum, abbati suo, propter Deum, vera humilitate subjaceant. Ille cogitet pro se illisque, Deo se rationem redditurum; isti credant de subjectione sua a Christo recepturos mercedem. Abbas nunquam nisi de eadem congregatione vel regula, cum alius praesentem vitam finierit, instituatur. Ille sane instituatur quem omnis ejusdem monasterii congregatio bene regulam scientem uno animo elegerit. Quod si de eadem congregatione talis non fuerit inventus qui fratrum curam suscipiat, de alio monasterio eamdem quam illi tenent regulam tenente, licentiam habeant expetendi abbatem ipsi monachi. (1169C)Quamvis enim in jure possessionis nostrae non sit idem monasterium, nostrae tamen auctoritatis est et canonicae dispensationis, una cum regali consensu, id ordinandi et hujusmodi privilegia monasteriis constituendi, quamvis monachi privilegiis episcoporum undique muniti, soli Deo famulari, et sub quiete ac tranquillitate in suo coenobio valeant conversari. Et illud huic privilegio placuit adnecti ut, si quis quod nec futurum esse credo, si ullus pontificum superstitumque nostrorum ea quae superius sunt decreta vel comprehensa non valere aut quantulumcumque violare voluerit, severissimum omnipotentis Dei judicium incurrat, et lepra Naaman, quam Giezi causa cupiditatis promeruit, super ipsum descendat, (1169D)ac cum Juda vindictae obnoxietur perpetuae, et insuper tam presentis quam futurae Ecclesiae communione privetur, et sub anathematae in aeternum maneat condemnatus: ut privilegium pro pace vel tranquillitate, vel defensione servorum Dei, tam pro praesenti quam pro futuro tempore plenissima devotione factum, quod circa monasterium a religioso (1170A)fratre nostro antefato Agone abbate instructum, volo manere firmissum, et manus meae subscriptione roboratum, ac fratribus et consacerdotibus meis, id est, dominis episcopis subscriptionibus trado roborandum. Emmo (Senonensis) episcopus subscripsi. Johannes (Arelatensis) episcopus, peccator, hoc privilegium consentiens subs. Aunemundus (Lugdunensis) peccator consentiens subs.. In Christi nomine Chaondius ( lege Eoladius), episcopus, Viennensis Ecclesiae servulus, consentiens subs. Vulfoleudus (Bituricensis) peccator subs. Audoenus peccator hoc privilegium consentiens subs. Chrodovertus (Parisiensis) peccator hoc privilegium consentiens subs. In Christi nomine Gauciobertus peccator, Carnotinae urbis episcopus, hoc privilegium consentiens subs. Carlefredus peccator hoc privilegium consentiens (1170B)subs. Canderis, Lugdunensis Ecclesiae episcopus, consentiens subs. Bertoaldus, ac si peccator, Tricasinensis episcopus, hoc privilegium consentiens subs. Bertarius, ac si peccator, episcopus Ecclesiae Santonicae, hoc privilegium consentiens subs. In Christi nomine Berecharius, ac si peccator, (Cenomanensis) episcopus, hoc privilegium consentiens subs. Burgundofarus (Meldensis), in Christi nomine, ac si peccator, episcopus, hoc privilegium subs. In Christi nomine Eligius (Noviomagensis) episcopus, subs. In Christi nomine ego Adebertus (Cameracensis, idem ac Autbertus), ac si peccator, episcopus, hoc privilegium subs.. Leodebaudus peccator, Nebarnensium (id est, Nivernensium) episcopus, hoc privilegium (1170C)subs. Amlecharius, in Christi nomine, ac si peccator, (Sagiensis) episcopus, hoc privilegium consentiens subs. Bertefredus, Ambianis urbis episcopus, consentiens subs. Drucfredus, in Christi nomine, hoc privilegium consentiens subs. Hincho, Lexogium (id est Lexoviensis) urbis episcopus, subs. In Christi nomine . . . . ac si peccator episcopus, hoc privilegium subs. In Christi nomine, Concessus, episcopus Dorreti (Ebroicensis), consentiens subs. Deocarus, Antipolitanae Ecclesiae episcopus, consentiens subsc. In Christi nomine, Chariochaudus, ac si peccator, episcopus, hoc privilegium consentiens subs. In Christi nomine, Ragnobertus, ac si indignus, Augustudunensis Ecclesiae episcopus, consentiens subs. Boso in Dei nomine obtulit et subscripsit. Datum sub die (1170D)septimo kalendas Septembres, anno tertio regnante domno Chlotario glorioso rege.
X. Charta Emmonis, Senonensis episcopi, qua monasterio sancti Petri Senonensis privilegia concedit ( ann 659). (1171A) Dominis sanctis, et summi culminis apicem pontificatus cathedrae specula praesidentibus, in Christo fratribus. Senonicae civitatis comprovincialibus, Chrodoberto, Farone, Bertoaldo, Audoeno, Gauzberto, Eligio: Emmo peccator supplex vester in Domino praesumit mittere salutem. Licet nos antiquae regulae constituta salubre observatione custodire conveniat, tamen utile provisione tractantes id constituemus, ut quod sacris deliberationibus non derogat intrepida observatione servetur. Et quia vir venerabilis Aghilenus abba, una cum fratribus secum (1171B)consistentibus, de monasterio Sancti Petri et Pauli, quem domna Theodechildis regina quondam suo opere construxit, vel ipsa ibidem suum videtur habere sepulchrum, sub opidum Senonis civitate, religionis suggestionis postulatio nostrarum quippe aurium intima penetravit, quae in viscerale pietatis affectu ita cor intrinsecus suae petitionem molivit, ut petita non concedere, aut certe libentissime non implere, nostrae duntaxat animae inreligioso fore putarent. Sancto igitur desiderio succensis, sub regula beati Benedicti, et modo Lusoviensis monasterii, devota mente et integra devotione deliberant consistere, nostrae velocitatis extremitate supplicae deprecationis petitionem poposcerent, ubi nos (1171C)fratribusque nostris Senonicae Ecclesiae nobis sub die congregatio libentissimo impertiret. Licet sancta Carthaginensis synodalis domni Augustini epistola jubeat abbates monachosque eorum libertatis privilegium, ut nec ullo potestatis vinculo ab episcopis (1172A)detinere, sed locis quibus se propriae monachi deliberationis institutionis, cum etiam sub hujus regulae disciplina, sanctorum Agaunensium locum, immoque monasteria Lirinensis, Luxoviensis, vel basilica domni Marcelli, de inhabitatoribus libertatem, quam a quibusque ibidem derelictum eatenus fuisse sancitum; et nunc a succedentibus custoditur, conspiratione consensu antedicti viri postulationem sanctae religionis sublibentissime annuentis ita ab omnibus, ut quae praedicta basilica vel monachos in ipso monasterio sub evangelica libertate religionem viventibus, ab ipso viro, vel regio munere, seu a quibuslibet christianis, in agris, mancipiis, ministerio, sacris voluminibus, vel quibuscumque speciebus qui ad ornatum divine cultum pertinere noscuntur, aut (1172B)caeteris rebus conlata vel deinceps conlatura sunt, praesentis vitae nostrae temporis seu successorum nostrorum nullus sibi exinde aliquid clericorum aut pontificum, vel regalis sublimitas, suis usibus usurpare aut minorare praesumat. Altare vero tantum in ipso monasterio et tabula benedicetur, si defuerit episcopus Senonicae, in Dei nomine benedicat cum sancta chrisma annis singulis, pro reverentia sanctorum sine praemium muneris causa concedat. Et quod in altario fuerit in Dei nomine oblatum, vel ad ipsum monasterium ad quemcumque, Deo inspirante, transmissum, nihil sibi exinde pontifex audeat vindicare. Et cum abba ille fuerit de hoc saeculo evocatus, quem unanimiter omnis congregatio illa monachorum (1172C)ex semetipsis optimae regula compertum eligerent, a nobis vel successoribus nostris, absque ullo commodo, secundum sanctos canones ordinetur, et reliquos gradus clericorum sine aliqua exceptione, juxta quod electio docet, constituemus consecrare. (1173A)Nullam aliam in monasterio potestatem, neque in rebus, neque, ut diximus, in personis, quamdiu sub sancta regula ipse abba vel ipsi monachi seu successores eorum vixerint, supradictus episcopus, archidiaconus, aut qualibet persona alia, habere praesumat. At quodcumque de eodem monasterio, sicut de barrochiis aut caeteris, muneris causa, audeat donare vel auferre. Et nisi rogitus a congregatione ipsa vel abbate nulli nostrorum audeat adire secreta aut feminium septa; ut quatenus monachi solitarii nuncupantur, de perfecta quiete valeant, duce Domino, per tempora, et sub antedicta regula viventes, et sanctorum patrum vitam sectantes, pro statu Ecclesiae et salute regis vel patriae valeant exorare. Et si aliter ipsi monachi de eorum religione tepide egerint, (1173B)secundum regulam ipsius domni Benedicti et sancti Columbani ab eorum abbate, aut si ipse neglexerit, ab ipsis abbatibus qui regulariter vivunt, corrigantur; et ipsa integritate, Deo adjuvante, servetur; et sub eo, ut diximus, privilegium, eaque libertate qua antedicta monasteria monachis nostris, ut dictum est, futurisque temporibus subsistant. Et quia nihil de canonica auctoritate convelletur, quidquid a domesticis fidei tranquillitatem pacis tribuetur. Quod si quis, calliditate aut cupiditate praeventus, visus fuerit ea quae sunt superius comprehensa, temerario spiritu violare, annum a communione omnium fratrum se noverit alienum, et nihilominus hoc privilegium, Christo protegente, perpete maneat incorruptum. Quam etiam constitutionis (1173C)nostrae definitionem manus nostrae subscriptionibus roboratam, per fratres et conservos nostros abbates, perpetuis temporibus valituram, ut robustior maneat vobis vel caeteris destinavimus insuper confirmandam, stipulatione subnexa. Actum Mansolaco, curte dominica, anno tertio regni domini nostri Clotharii regis. Emmo episcopus. Joannes peccator hoc privilegium consensit. Unemundus hoc privilegium consensit. Eodaldus episcopus hunc privilegium consentiens. Bertaldus peccator hunc privilegium consentiens. Leoboldus episcopus. Amicharius, in Christi nomine, ac si peccator, episcopus, hunc privilegium consensit. In Christi nomine, Gautiobertus episcopus hunc privilegium consentiens. Hughierius peccator hunc privilegium consentiens. (1173D)Chrodobertus peccator hunc privilegium cons. Burgundofarus, (1174A)in Christi nomine, ac si indignus, episcopus, hunc privilegium cons. Maurinus peccator hunc privilegium cons. Berthofridus episcopus, peccator, Ambianis urbis, cons. Bicgo peccator, Luxogius urbis episcopus. In Christi nomine, Bercarius, etsi peccator, episcopus. In Christi nomine, Concessus peccator, episcopus Ebrocini, cons. Hecherius peccator hunc privilegium cons. In Christi nomine, Momolenus, ac si peccator, episcopus, hunc privilegium cons. Rigwaldus peccator hunc privilegium cons. In Christi nomine, Lupus episcopus consentiens, hunc privilegium cons. Gaudemundus peccator hunc privilegium consentiens. Docharius peccator serviens, consentiens. In Christi nomine, Gyroindus, ac si peccator, consentiens. In Christi nomine, Drusio, (1174B)ac si peccator, hunc privilegium cons. In Christi nomine, ego Audebertus, ac si indignus, episcopus, hunc privilegium consentiens. In Christi nomine, Ragnobertus, ac si indignus, episcopus, cons.
XI. Charta qua Audomarus, Tarwannensis episcopus, basilicam sanctae Mariae, a se constitutam, et sub patrocinio sancti Bertini regendam, ab omni episcopali subjectione eximit ( ann. 662). Dominis sanctis ac venerabilibus in Christo mihi adhaerentibus fratribus, tam abbatibus quam et presbiteris vel diaconibus, vel omni clero Taruanninsae Ecclesiae, seu viris illustribus, optimatis, sublimis personis, vel reliquis quampluribus: Audomarus, Christi gratia Taruanninsae Ecclesiae episcopus, licet nos antiquae regulae constituta salubri observatione (1174C)custodire conveniat, tamen divina largitate inspirante, utili provisione pertractante constituimus ut quod sacris deliberationibus non derogat intrepida observatione conservetur. Quia placuit nobis juxta fraternalem consensum et viscerale pietatis affectu, ita cor nostrum intrinsecus mollivit, ut basilica in insula Sitdiu, ubi inantea monasterium in Dei nomine edificatus esse videtur, et regulariter viventes aderant monachi sub libertate constituti, ibidem pariter cum ipsis monachis, pro eorum consolatione vel adjutorio, basilicam communi opere, ad corpora eorum vel nostrum quiescenda edificavimus, in honorem sanctae Mariae, genetricis Domini nostri Jesu Christi, ut in suprascripta basilica, (1174D)juxta ipsorum fratrum plenissimam caritatem, in ejus locello corpusculum meum post obitum meum (1175A)ibidem depositus vel conditus esse deberet, inter ipsorum corpuscula monachorum, qui religioso habitu, ad omnipotentis Dei verbum convenerunt, de dissimilibus gentibus, de esqualitate mundi in unius gremii sanctae Ecclesiae, pro amore Christi consolidati sunt, ut ad jugum mundi colla mentis excuciant, omnia deserere, terrene cure pondera deponere, atque ad celeste desiderium latius animi sinum laxent, vitam remotam pro superna retributione petierunt, ut in ea sanctis precibus dediti, et vetustati cordis a societate secularium strepitus disjungere, et in igne amoris Domini conflant, ut ad caelestis gaudium contemplandum se innovent. Proinde ego, qua fiducia provocatus, intercessores meos apud clementissimum et omnipotentem Dominum (1175B)suis precibus prebere mihi dignentur amminiculum humiliter deposco, et taliter ad ipsa congregatione supplico, ubi et ubi locus evenerit in quo Dominus de hac luce mihi migrare jusserit, cum socia caritate, juxta quod in auribus vestris patefecimus, quod voluntas nostra taliter decrevit, ut cum ipsis peregrinis, in ipsa basilica quam pro eorum adjumento construximus, ibidem me requiescere, secundum ipsorum monachorum voluntatem et Dei adjutorio, licentiam habere debeam et ipsi fratres de quibuslibet locis in praefata insula corpus meum adducere et ibidem recondere debeant. Per quod decerno, et juxta consensum fratrum cleri Taruannensis, vel illustribus viris, personas interdico, ut ipsa basilica sub umbraculo patricinii abbatis Bertini, qui nunc temporis in (1175C)antedicto monasterio preesse videtur, seu a successoribus suis ipsa basilica sub eorum gubernatione regenda cum divino cultu, affectu piissimo et dilectione qua decet, cum omni integra soliditate insule Sitdiu monasterio in sui juris obtineant vigore arbitrio vel rebus in ibidem aspicientibus, ut neque ego, neque ullus episcoporum successorum meorum, neque privilegio aut muneris causa, pro ejus adjutorio servorum Dei vel ipsorum libertate integra reservanda requirere non praesumat, et sicut antiquorum vel in novo tempore monasteria propria privilegia sint consecuta, et a successoribus custodiatur, ut quicquid in ipsa basilica vel ejus monasterio ibidem offertur, ipse abba vel monachi ibidem (1175D)servientes, absque ullius contrarietate vel repeticione episcoporum, liberi cum Dei adjutorio hoc possideant, et juxta quod decretum est, quicquid predicti basilici vel monachi sub libertate evangelica regulariter viventes, regio munere, seu a quibuslibet christianis, in agris, mancipiis, aurum, argentumve, sacris voluminibus, vel a quibuscumque speciebus quae ad ornamentum divini cultus, vel ad opus eorum monachorum pertinere noscuntur, vel (1176A)ceteris rebus collatis, aut deinceps collaturi sunt presenti vita, nostris temporibus, seu successorum meorum, nequo ego, nullusque sibi pontifex aut aliquis ex ordine clericorum ordinator Taruannensis Ecclesie, suis usibus usurpare, aut minuere, aut ad civitatem aliqua specie deferre non praesumat. Et quod ad ipso altario in Dei nomine fuerit oblatum a quibuscumque Deo inspirante transmisso, nihil sibi exinde, pro reverentia sancte Marie, in cujus honore ipsa basilica vel reliquorum sanctorum constructa esse videtur, pontifex aut ejus archidiaconus, vel quilibet ordinator Ecclesiae Taruannensis, audeat vindicare, vel a prefato monasterio, neque in agris ipsius convivia, ego vel pontifices successores nostri, vel archidiaconus preparare non presumat, nisi ab (1176B)abbate sepedicto monasterii Sitdiu, spontanea voluntate fuerit rogatus; et peracto divino misterio, absque ullo commodo in sua studeat habere regressum, neque ulla alia potestate in ipso monasterio, ut diximus, neque in rebus seu ministerium aut ornamentum ipsius, neque in personis donandi aut commutandi, pro reverentia sancte Marie, vel Petri et Pauli apostolorum, vel pro eo, ut quieti sub regula sancta ipsi monachi vivere debeant, ad ipsud monasterium deservientes, ut de perfecta quiete ipsa congregatio valeat, duce Domino, inleso tramite per tempora exultare, et ad portum quietis eternum feliciter pervenire. Et sicut plura monasteria sub libertate viventes, ut pro statu Ecclesie et salute egis, vel stabilitate regni et tranquillitate patrie, (1176C)valeant in ipso loco, vel ad ejus reliquias sanctorum, plenius exorare, et juxta decreta antiquorum patrum, Domino adjuvante, valeant perseverare, quatenus hanc epistolam cum privilegio concesso atque indulto, sub ea, ut diximus, libertate sicut plurima monasteria et monachi ibidem consistentes debeant in perpetuum permanere firmissimum, ut jam dicti monachi a sepedicto monasterio ejusque cellulas, quia nihil de canonica auctoritate convellitur, quicquid domesticis fidei pro tranquillitate pacis vel reverentia sanctorum tribuitur, illud etiam addi placuit, ut absque introitu pontificis, ipsi monachi sub religione vel regula, sicut superius diximus, vivere debeant, Christo protegente, qui adjuvet hanc epistolam (1176D)conservantibus. Quam definitionem constitutionis nostrae nostris et futuris temporibus valitura sit, manus nostrae subscriptione roboravimus, et fratribus nostris et illustribus viris, ut ipsi perfirmare debeant rogavi. Actum ad ipsa basilica, sub die XVIII kalendas Maii, anno VI regni domini nostri Clothacarii regis. In Christi nomine, quamvis peccator, Audomarus nomine, absque merito episcopus, hanc epistolam voluntarius dictavi et recensere audivi, (1177A)et qui subterius scriberent rogavi. Hec ab ocellis feci, et alius manum meam tenens scripsit et subscripsit .
In Christi nomine Mummolinus, ac si peccator episcopus, rogatus pro indiculo domni Audomari, subscripsi. In Christi nomine Audebertus, indignus episcopus, subscripsi. In Christi nomine Drausio, indignus episcopus, subscripsi. In Christi nomine Cravangerus, indignus episcopus, subscripsi. Bertefridus peccator hanc epistolam subscripsi. In Christi nomine Audobertus, peccator episcopus, subscripsi. Amlacharius, in Christi nomine, etsi peccator episcopus, subscripsi. Baginus, ac si peccator episcopus, subscripsi. In Christi nomine ego Abel, ac si indignus abbas, privilegium hoc subscripsi. Ego Ramnebertus, peccator, (1177B)rogatus hanc epistolam relegi ac subscripsi. Ego Landobertus, ac si indignus monachus, hoc privilegium rogatus scripsi et subscripsi.
XII. Charta qua Berthefredus, Ambianensis episcopus, Corbeiensi monasterio privilegia concedit ( ann. 662). (1178A) Dominis sancti et summi culminis apice pontificalis cathedrae specula praesidentibus in Christo fratribus, Nivoni Ginesio, Ethoaldo, Emmoni, Audoni, Audomaro, Audoino, Audeberto, Burgondofaroni, item Audeberto, Drauscioni, Berthefridus, munere superni largitoris Ambianensis Ecclesiae episcopus. Licet nos antiquae regulae constituta salubri observatione custodire conveniat, tamen utili provisione tractantes constituimus ut quod sacris deliberationibus non derogat, intrepida observatione conservetur. Et quia gloriosissimus domnus Chlotarius rex, nec (1178B)non et praecelsa domna Balthildis regina, divino inluminati auxilio, monasterium suo opere, Christo praesule, in loco nuncupante Corbeia construxerunt, religiosam petitionem nostris auribus patefecerunt, (1179A)quae viscerali pietatis affectu ita cor intrinsecus mollivit, ut petita non concedere, aut certe libentissime non implesse, noster animus inreligiosum fore putaret. Sancto igitur amore succensi, nostrae vilitatis extremitatem petierunt ut et nos et vestra fraternitas consentientes, pro reverentia sanctorum Petri et Pauli apostolorum, et sancti Stephani protomartyris, qui ob gloriosum ac triumphale votum pro amore Christi coronam martyrii consequuti sunt, ad praedictum monasterium in eorum honore constructum, privilegium concedere deberemus. Licet sancta Carthaginensis synodus a bonae memoriae Bonifacio ejusque coepiscopis facta, vel ipsius sacerdotis epistolae ad Liberium porrectae, non prohibeant monachos sub privilegio proprio [ Hoc verbum deest in (1179B)ms. ] residere, vel sancti Augustini praeclari doctoris libri de gradibus ecclesiasticis doceant monachos sub quiete regulariter viventes, absque inquietudine clericorum vel episcoporum residere (quod nos considerantes, dum et canonica institutio de hac re nos non praejudicat, vel supradictus domnus et praedicta domna, dum se patrocinio, tam et in praesenti vita quam et in futurum, praefatorum sanctorum plenissima devotione tradiderunt, ut eis ubique apud clementissimum et omnipotentem Dominum eorum intercessio praebere dignetur adminiculum, vel pro reverentia tantorum martyrum, seu prout monachi ibidem degentes sub regula sanctorum Patrum quieti conversari possint: hoc privilegium plena voluntate, una cum consensu fratrum meorum, concessisse vel (1179C)indulsisse visus sum, per quod decerno, atque ob testificationem divini nominis interdico, ut nec ego, nec ullus episcoporum successorum meorum hoc inrumpere praesumat. Nec nos hoc propriae deliberationis instituto posteritas aestimet decrevisse), cum etiam antiquiora, vel in novo tempore monasteria, propria privilegia sint consecuta. [ Addit codex ms., ex quibus vel pauca, dum longum est omnia exsolvere, nominemus.] Nam et Agaunensium quod, velut istud, regio est munere ditatum, et Lirinensium, vel basilica domni Marcelli immoque et monasterium Luxoviense, hoc videntur habere concessum [ addit ms. et omnem libertatem sunt consecuti], et ita a succedentibus custoditur, ut quicquid ibidem offertur, (1179D)ipsi abbates vel monachi ibidem deservientes absque contrarietate vel repetitione episcoporum, libere, cum Dei adjutorio, hoc possideant. Ergo omnes unius conspiratione consensus, antedictis principibus postulatione socia libentissime annuentes, sic decrevimus ut quaecumque praedicto monasterio vel monachis regio munere seu a quibuslibet christianis, in agris, mancipiis, vineis, silvis, auro, argento, vel vestibus, vel quibuslibet speciebus conlata, aut deinceps conferenda sunt vitae nostrae temporibus, seu successorum nostrorum, nec ego, nec ullus sibi pontifex, aut aliquis ex ordine clericorum Ambianensis Ecclesiae, suis usibus usurpare, aut minorare (aut ad civitatem aliquas species deferre praesumat, sed sub omni libertate vel emunitate saepedictum (1180A)monasterium, vel monachi ibidem consistentes possideant). Altaria ad saepedictum monasterium, vel tabulae, si defuerint, episcopus Ambianensis Ecclesiae in Dei nomine benedicat, et chrisma sanctum conficiat sine pretio [ haec duae voces desunt in ms. ], et annis singulis pro reverentia sanctorum, sine ullo praemio, muneris causa, concedat. Et quod ad ipsum monasterium in Dei nomine fuerit oblatum, vel a quocumque, Deo inspirante, transmissum, nihil sibi exinde pontifex aut ejus archidiaconus, aut quislibet ordinator Ecclesiae, audeat vindicare (nec ad praefatum monasterium accedere, nec in agris ipsius convivia ego, vel pontifices successores nostri, vel archidiaconus aut quislibet ordinator Ecclesiae Ambianensis, praeparare praesumat, nisi ab abbate (1180B)saepedicti monasterii spontanea voluntate fuerit rogatus). Et cum abbas fuerit de saeculo isto evocatus, quem unanimiter congregatio ipsius monasterii ex semetipsis bonum et dignum elegerint, data auctoritate a praefato principe vel ejus successoribus, a nobis vel successoribus nostris, absque ullo commodo secundum sanctos canones ordinetur. Similiter et reliquos gradus clericorum minores ac majores, quos abbas jam dicti monasterii elegerit, sive intra aut extra monasterium [ haec quinque voces desunt in ms. ], sine aliqua praemii acceptione, juxta quod lectio docet, constituimus consecrare. (Neque ulla alia potestate in ipso monasterio utatur, ut diximus, neque in monasterio [ haec tres voces desunt in ms. ], seu in rebus aut ornamentis (1180C)ipsius, neque in personis, dum tanti gloriosissimi principis petitio intercessit, vel quia ipsi monasterium ipsum construxerunt et ditaverunt, vel pro reverentia sanctorum apostolorum et martyrum, seu pro eo ut quieti sub regula sancta ipsi monachi vivere debeant ad ipsum monasterium deservientes, nec episcopus, nec archidiaconus aut quaelibet alia persona ordinator Ecclesiae Ambianensis, quodcumque de eodem monasterio, sicut de reliquis parochiis, usurpare aut commutare, aut aliquas res auferre, vel species quae ad ipsum monasterium sunt conlatae, deferre ad civitatem audeat, ut de perfecta quiete valeant ipsi monachi, qui ad praefatum monasterium deserviunt, duce Domino, per tempora exultare, et (1180D)sicut antedicta monasteria sub libertate vivant, ut pro statu Ecclesiae, et salute regum vel stabilitate regni et tranquillitate patriae valeant plenius pium Dominum exorare. Et si aliquis de ipsis monachis contumax fuerit, ab abbate praedicti monasterii secundum canonicam institutionem emendetur, ut hoc privilegium sub ea, ut diximus, libertate qua antedicta monasteria et monachi vivunt, debeat in perpetuum permanere firmissimum, ut jam dicti monachi saepedicto monasterio deservientes, nostris et futuris temporibus sub libertate consistant, quia nihil de canonica auctoritate convellitur quicquid domesticis fidei pro tranquillitate pacis, vel pro reverentia sanctorum tribuitur. (Illud etiam addi placuit, ut ipsi monachi sub regula sancti Benedicti vel (1181A)sancti Columbani conversari et vivere debeant.) Quod si aliquis calliditate aut cupiditate praeventus episcopus, ea quae sunt superius comprehensa temerario spiritu violare praesumpserit, tribus annis poenitentiam districtissime agat a communione fratrum sequestratus; et nihilominus hoc privilegium, Christo protegente, qui et adjuvet illud conservantes, et dissipet illud distruere cupientes, perpetim maneat incorruptum. Quam definitionem constitutionis nostrae, ut nostris et futuris temporibus valitura sit, manus nostrae subscriptionibus roboravimus, et coepiscopos domnos, et fratres nostros rogamus ut ipsum in omnibus confirmare debeant. Berthefridus peccator, Ambianensium urbis episcopus, hoc privilegium a me factum relegi, consensi et subscripsi. (1181B)Genesius, ac si peccator episcopus, hoc privilegium consensi. Chaoaldus, episcopus, hoc privilegium consensi et subscripsi. Gautiobertus, ac si peccator episcopus, hoc privilegium subscripsi. Boso, in Dei nomine episcopus, hoc privilegium consensi et subscripsi. Ragnobertus, ac si indignus episcopus, hoc privilegium consentiens subscripsi. Mummolenus, ac si peccator episcopus, hoc privilegium consensi et subscripsi. Audobertus, ac si peccator episcopus, hoc privilegium consensi et suscripsi. Audoenus [ in ms. nomen Audoenus deest. Caeteris fere omnibus praefigitur formula: In Christi nomine], episcopus hoc privilegium consensi et subscripsi. Dado peccator hoc privilegium consensi ac subscripsi. Emmo episcopus subscripsi. Leodeboldus peccator episcopus hoc privilegium (1181C)subscripsi. Chrodobertus peccator hoc privilegium subscripsi. Paternus peccator, Egloensis Ecclesiae ac si indignus episcopus, hoc privilegium consensi et subscripsi. Drauscio, ac si peccator, hoc privilegium consensi et subscripsi. Ego Audebertus, ac si peccator episcopus, hoc privilegium consensi et subscripsi. Factum hoc privilegium sub die octavo idus Septembris, anno VII regnante Clotario rege, Captonnaco in palatio publico. Sigo, in Dei nomine diaconus, hoc privilegium scripsi et subscripsi.
XIII. Fragmentum chartae qua Nivardus, Remensis episcopus, Altivillarensi monasterio privilegium confert ( ann. 662). (1182A)In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. Ego Nivo sive Nivardus, etiamsi peccator episcopus, dum omnes episcopi fratres mei etiam et de viris christianis et de bonis hominibus monasteria secundum regulam sanctorum Patrum aedificare non cessarent [ Marlotus, et de viris Christianis . . . . praecipui in unum convenissemus], petiit nos Bercarius abbas cum [ M., una cum] fratribus suis, ut ubi [ubi deest apud M. ] talem locellum eis perquirere deberemus in nostra proprietate, ubi ipsi secundum regulam Patrum sancti Benedicti et sancti Columbani vivere deberent, et pro nobis die noctuque misericordiam Domini debeant deprecari, ut in futurum veniam de peccatis merear [ M., mereamur] obtinere; sed cum minime hic talem locellum [ M., sic talem (1182B)locellum compendiosum] in nostra proprietate inveniremus qui ipsis monachis ad monasterium faciendum placuisset, repertus est nobis una cum ipsis, locellus qui dicitur Altivillaris, in fine Remensi, super fluvium Maternae, prope villam Disiacum, quem a Bavone et Theoderamo [ M., Theoderamno] de villis ecclesiae nostrae concambivimus, unde et ipsa instrumenta ex hoc in archivis ecclesiae retinentur [ M., retinemus], villam quoque Disiacum, cum ecclesia et altari beati Timothei martyris, in cujus parochia situs est Altivillaris locus, eidem monasterio legaliter confirmavimus [ M., confirmamus]. Sed sic pensitavit ipse Bercharius, una cum fratribus suis [ vox suis deest apud Marl. ], pro novissimis temporibus, ut dum advivimus [ M., adjuvimus], ipsum monasterium quod (1182C)dicitur Altivillare, quod ego pro aeterna beatitudine vel pro remedio animae nostrae ad sanctam regulam conservandam aedificavi in honore sanctorum Petri et Pauli, seu etiam sancti Johannis et ceterorum martyrum et confessorum quorum pignora ibidem venerari noscuntur, in nostra potestate debeat esse, ut ipsos monachos melius delectet secundum disciplinae ordinem et regulae vivere, vel quieto [ M., quietos] residere; et taliter nobis consenserunt de fratribus meis coepiscopis etiam [ voces coepiscopis etiam desunt apud M. ] et de comitibus nostris archidiaconis seu et abbates, vel etiam clerus noster Remensis, etiam [ M., et abbatibus vel ex clero Remensi] et de viris illustribus quorum manibus subscriptiones (1183A)vel signacula subter tenentur [ M., tenens] inserta.
XIV. Charta qua Drauscius, Suessionensis episcopus, Suessionensi sanctae Mariae Parthenoni privilegia concedit [ ann. 666]. Dominis sanctis et apostolicis fratribus Suessionum civitatis comprovincialibus Nivoni episcopi, et Landeberto, Mummoleno, Audeberto, item Audeberto, Clemente, Berthefredo, Audomaro, Drauscius, acsi indignus episcopus, supplex in Domino mittit salutem. Licet antiquae regulae constituta nos convenit et oportet custodire per omnia, tamen illud adnectitur conservandum, ut quod orthodoxam definitionem non maculat, et ad religionis quietem tempore servetur (1183B)etiam multa et perhenne custodia. Et quia bonae vitae inluster vir Ebroinus major-domus, ejusque inlustris matrona Leutrudis, et eorum unicus dilectissimus filius Bovo, religiosa postulatio eorum aurium nostrarum forensis pulsantes auditus, intima etiam cordis penetrarunt archana, quatinus et viscerale pietatis affectum, ita cor intrinsecus caritatis eorum petitio molliret, ut petita non concedere aut certe libentissime quae petuntur non implere, nostrae animae inreligiosum fore putarent. Sancti igitur desiderii ardore succensi, intra coenubii septa basilicas in honore sanctae Mariae, genitricis Domini nostri Jesu Christi, et sancti Petri et sanctae Genuvevae vel ceterorum sanctorum, in loco nuncupato intra murus urbis Suessionis civitatis construxerunt, ubi puellae (1183C)virgines ac Deo sacratae Etheriae abbatissae, relicta pompa seculi, sub regula beatissimorum patrum, ad laudes Christi die noctuque canendas vel pro aeterna retributione sunt conlocatae, nostrae vilitatis extremitate supplice deprecationis petitione deposcerunt ut et nos fratresque nostri, abbatibus, presbyteribus immoque et diaconibus vel omni clero Suessionum Ecclesiae, quorum subscriptionibus infra tenetur. Quod nos tractantes caritatem de domesticis fidei benevola deliberatione, hoc privilegium in Dei nomine, ad monasterium praedictum infra urbis Suessionis civitatis constructum, tribuendum indulsimus. Quo potius dum juxta sexum predictarum Deo sacratarum virginum munitas sancta institutio (1184A)habet, ut infra septa monasterii virgines et caste reclausae debeant Domino militare, secundum votum saepe dictorum Deo timentium qui construxerunt regulam et cursum sancti Benedicti, eatenus ut postquam in ipso monasterio introierint Domino militare, foras de ipso monasterio exire licentiam non habeant, et ad modum Luxoviensis monasterii, quem beatus Columbanus tenuit, regulam ad profectum animarum earum studeant in omnibus custodire. Et nec nos subsidua fraternitas sacerdotum praesens privilegium propria deliberatione aut nova adinventione aestimet decrevisse aut indulsisse, cum ad hujus constitutionis normam sanctorum Agaunensium locum, immoque et monasterii Lirinensis et Luxuviensis vel basilica sancti Marcelli, tam de (1184B)inhabitatoribus libertatem, quam a quibuscumque ibidem aliquid deligatum eatenus fuit sancitum. Ergo unicis conspirationibus consensum ita decretum est, ut quidquid predicto monasterio, vel sacratis Deo virginibus ibidem sub evangelica religione viventibus, ab ipsis praedictis inlustri viro Ebroino majorum-domus, ejusque inlustri matrona, eorumque filio Bovoni, vel a regio munere, seu ab eorum parentibus, vel quibuslibet Christianis, in agris, mancipiis, ministerium, sacris voluminibus, vel quibuslibet speciebus quae ad ornatum divini cultus pertinere noscuntur, aut caeteris rebus conlata vel deinceps conlatura sunt, seu quod in altario fuerit oblatum, aut a quocumque, Deo inspirante, in eo miserint, praesentes vitae nostrae temporibus, successorumque (1184C)nostrorum, nullus ibi aliquid clericorum vel pontificum aut regalis sublimitatis, suis usibus usurpare aut minuare praesumat. Et cum abbatissa ejusdem monasterii de saeculo fuerit revocata, quas unanimiter omnis congregatio illa ancillarum Dei, ex semetipsis, optime regulam compertam eligerent, pro se, Christo praesule, sibi seniorem instituant; et etiam si opportunum fuerit, tabulas ad altaria benedicendum, aut chrismal, aut vestes in Dei nomine consecrandum a quocumque speciali pontifice decreverint, hoc discurrentes geroli licentiam habeant expetendi vel explicandi, et, ut superius continetur, nullam exinde potestatem neque in rebus, neque in ordinandis aut velandis personis, excepto si ipsae (1185A)ancillae Dei unanimiter propria voluntate poposcerint, nos vel archidiaconus, successoresque nostri, vel quaelibet personam habere non debeat, aut quodcumque de eodem monasterio sicut de parochiis aut ceteris monasteriis, muneris causa, audeat superare vel aufferre, et nisi congregatione ipsius vel abbatissae votus et petitio intercesserit, et pro animae salute fuerit; nam aliter nulli nostrorum liceat monasterii ipsius adire secreta aut ingredi septa. Nec nullus de virorum sexu infra portas ipsius monasterii fuerit, praesumat cibum vel potum manducare vel bibere nisi tantum communionem sanctam. Et sic ab eis pontifex postulatus pro danda tantum vel lucranda oratione accesserit, ubi juxta regula locus permittit, ibidem singulum cum religiosis sacerdotibus ingrediatur, (1185B)et celebrato ac peracto divino mysterio, continuo absque ullo requisito dono studeat habere regressum; nec aliis clericis aut quibuslibet saecularibus personis ibidem ingressione, excepto, si pro bona necessitate aut utilitate ipsius monasterii fuerit, aut mens Deo devota petierit, regula tamen docente, atque religionem in omnibus servante, in reliquo nullatenus habitare permittimus, sed coram Domino prohibemus, quia cunctis patet manifesta conditio, quod puellarum monasterium absque frequentia virorum decet et oportet esse reclausum, ut, solitaria vita fruentes, de perfecta quiete ac de conservata castitate valeant, duce Domino, per tempora exultare, et supra dicta regula viventes, et sanctarum virginum vitam sectantes, pro statu Ecclesiae (1185C)et salute regis vel patriae valeant plenius Dominum deprecari. Et si aliqui forsitan, quod non credimus, excedendum ipsae sanctae moniales de earum religione tepide secum duxerint supra scriptam sanctam regulam, ab earum abbatissa debeant corrigere, qualiter in omnibus debeant sanctae vivere, quia nihil de canonica auctoritate convellitur, quidquid de domesticis fidei pro quiete tranquillitate tribuetur. Quod si quis calliditate aut cupiditate preventus, visus fuerit ea quae sunt superius comprehensa temerario spiritu violare, divina ultione prostratus reatus anathemati subiciat, et insuper tribus annis a communione episcoporum se noverit esse alienum, vel iram coelestis incurrat, et cum Judae, traditoris Domini nostri Jesu Christi, se participem esse cognoscat (1185D)et tanquam negator pauperum in futurum (1186A)teneatur obnoxius; et nihilominus hoc privilegium in nullum possit convellere, sed praesenti et futuro tempore, Christo Domino nostro protegente, incorruptus valeat perdurare. Quam constitutionem nostram ut firmis subsistat vigoribus, manus nostrae subscriptionibus roboratam, perpetuis temporibus valituram, vobis vel ceteris episcopis destinavimus et rogavimus insuper confirmandam, stipulatione subnexa. Actum Augusta Suession. Sub die VI kal. Jul. An. X domini nostri Chlotarii gloriosissimi regis.
Drauscio, acsi peccator, hoc privilegio subscripsi. Nivo, acsi peccator episcopus, hunc privilegio subscripsi. In Christi nomine, Genesius, acsi peccator, hoc privilegio subscripsi. Audoenus, Christo miserante episcopus, hunc privilegium juxta institutione (1186B)canonica cum pietate subscripsi. In Christi nomine, Leudtgarius, acsi peccator episcopus, hunc privilegium consensi et subscripsi. Boso in Dei nomine subscripsi. In Christi nomine, Gauciobertus, acsi peccator episcopus, hoc privilegium consentiens subscripsi. Desideratus peccator hunc privilegium consentiens subscripsi. Virgilius peccator hunc privilegium consentiens subscripsi. In Christi nomine, Importunus, acsi peccator episcopus subscripsi. Emradius episcopus subscripsi. In Christi nomine, Burgundo, acsi indignus episcopus, consentiens subscripsi. In Christi nomine, Abbo, acsi indignus episcopus, hoc privilegium consentiens subscripsi. Clemens, ac si peccator episcopus, hoc privilegium consentiens subscripsi. In Christi nomine, Raguobertus, (1186C)acsi indignus episcopus, hoc privilegium consentiens subscripsi. In Christi nomine, Audo, acsi indignus episcopus, hoc privilegium consentiens subscripsi. In Christi nomine, Ragnomarus, acsi indignus episcopus, hoc privilegium consentiens subscripsi. In Christi nomine, Concessus, acsi indignus episcopus, hoc privilegium consentiens subscripsi. Leudeboldus peccator, acsi indignus episcopus, hoc privilegium consentiens subscripsi. Sigoboldus peccator hunc privilegium scripsi et subscripsi.
XV. Charta qua Leodebodus, abbas sancti Aniani, plurima dona confert monasteriis sancti Aniani et sancti Petri Floriacensis ( ann. 667). In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Anno (1186D)secundo regnante domno nostro Chlodoveo gloriosissimo (1187A)rege, sub die V Kal. Julii. Virtute et firmissimo robore adquiritur ut agrestae et doctae menti testificatio suffragetur. Et quoniam ita est, Dei protegente dextera, ego Leodebodus ista conscribo, acsi indignus et peccator abba. Dum me divina pietas basilicae domni Aniani ubi ipse domnus in corpore requiescit, abbatiae sublimatum honore, ejusdem loci custodem esse instituit, congruum duxi, et devotione plenissima mihi consensit voluntas, ut de re proprietatis meae, tam in ipsa basilica quam et basilicae domnae Mariae, quam Johannes Floriacus a novo quondam construxit, ubi venerabilis vir Fulcaldus abba custos praeesse dignoscitur, seu et in agro Floriaco quem, cum glorioso atque praecelso domno Chlodoveo rege et gloriosa domna (1187B)uxore ejus Baltilde regina, visus sum de rebus meis propriis commutasse, ubi pro salute regia vel cuncto populo exorandum, monasterium in honore sancti Petri aedificare delibero, ubi jam dictus vir Dei sanctus, videlicet praesul Anianus, condigne jacet tumulatus, in quo monachi juxta regulam sanctissimi Benedicti et domini Columbani consistere debeant, singulariter de facultate proprietatis meae, Christo praesule, conferre delibero. Dono igitur antedictae basilicae domini Aniani, vel monachis ibidem deservientibus, ubi ad praesens, divinitate propitia, funguntur officio, et de jure meo in jus antedictae basilicae a die praesenti transfundo, portiones terrulae infra agrum Nogrometensem sitas in territorio Biturico, nuncupatas Litmaro et Mariniaco, (1187C)quas de Aviana et Prosperiana feminis per instrumenta chartarum visus sum recepisse; cum domibus, aedificiis, mancipiis qui a me liberati non fuerunt, vineis, sylvis, campis, pratis, pascuis, cum omni jure et beneficio suo, vel omnigeno pecude ibidem residente, sicut a me possessum est. Similiter portionem meam, quae est infra agrum Littidum in Secalonia, quam de Agana femina dato pretio per venditionis titulum visus sum comparasse, cum domibus, aedificiis, mancipiis, praeter quos ingenuos relaxavero, vineis, sylvis, campis, pratis, pascuis, omnique beneficio suo, sicut a me possessum est. Itemque et portionem meam quae est ad Vetulam casam quam de Abbone et filio suo fraterno, (1187D)dato pretio, per venditionis titulum comparavi, et quae per epistolas donationis ad me pervenit, cum mansis, vineis, campis, pratis, sylvis, pascuis, omnique (1188A)genere pecudum, et beneficio suo, sicut a me possessum est. Simili modo et portionem meam quae est in villa Frietoni in Secalonia, sicut a me possessa est, cum mansis, accolabus, sylvis, pratis, campis, pascuis in integrum, cum termino, vel omnigeno pecude ibidem residente, simulque terras vel prata quae ab Albuna in pago Stampensi visus sum comparasse, sicut a me possessum est in integrum. Pari modo vasa dono argentea, anacleta, pensantia libris VIII et uncias duas, sandalia II ad missas, et oralia ad mensam, una cum cappis et omni apparatu, et vela II acu picta. Ista omnia, ut in potestate et dominatione ipsius monasterii et monachorum ibidem Deo servientium perenniter maneant, integra devotione instituo. Simulque et quod in pago Biturico cognominante (1188B)Monte, qui est juxta Cabrias vico, portionem terrulae quam de Domolo et uxore sua Ingara, vel de pluribus hominibus visus sum comparasse, dono; vel quodcumque ibidem, per donationis epistolam aut quolibet contractu, ad me pervenit, seu et quod in Bria, quae est super fluvium Flironte, habeo, quae de pluribus hominibus visus sum comparasse, et ad ipsum Montem subjungitur, cum domibus, aedificiis, mancipiis qui a me liberati non fuerint, vineis, sylvis, campis, pratis, cum omni jure et termino earum, omnique genere pecudum, sicut a me possessum est, dono. Idemque et villam Camberon, quae est juxta terminum Clariacense vel Ucello vico, quam de haeredibus Nummoli, dato pretio, per venditionis titulum visus sum comparasse, cum domibus, (1188C)aedificiis, mancipiis qui a me liberati non fuerint, vineis, sylvis, campis, pratis, pascuis, omnique genere pecudum, cum omni jure et beneficio vel termino ad se pertinente, sicut a me possessum est, dono sancto Petro Floriacensi. Idemque et in Rausedone villa, quae est in pago Magdunense, quam de haeredibus Magni, dato pretio. . . . Suprascripta pars antedictae basilicae domni Petri Floriacensis perpetuo jure atque proprietario ut possideat, integra voluntate decerno. Idemque antedictae basilicae domnae Mariae portionem meam quae est juxta Columnae vicum, quartam partem ex ipso agro Colomnensi, cum mansis, accolabus, campis cultis et incultis, cum omni genere pecudum, in integrum, (1188D)sicut a me possessum est, delego perpetualiter possidendum. Idemque in Simpliciacense, quod est in Secalonia, quod de homine quodam, Aregisilo nomine, (1189A)vel de aliis, dato pretio, per venditionis titulum visus sum comparasse, portionem ipsam cum mansis, sylvis, pratis, campis, pascuis, vel omni genere pecudum et beneficio suo, sicut a me possessum est, basilicae dominae Mariae tribuo, et ut in perpetuum possideat plenissima voluntate exopto. Pari modo et ad memoratum monasterium, quod in honorem domini Petri, sicut predictum est, in agro Floriaco aedificare delibero, ubi monachi regulariter consistere debeant, dono a presenti fiscum Floriacum, cum domibus, aedificiis, mancipiis quos jugo servitutis non relaxavero, sylvis, campis, pratis, pascuis, vineis, aquis aquarumve decursibus, cum adjunctis et adjacentibus suis, omnique genere pecudum, cum omni jure et termino suo, sicut acto tempore ad (1189B)fiscum fuit possessum, vel ad nos pervenit. Idemque in potestate Melliaco, quod per venditionis titulum visus sum comparasse, cum domibus, aedificiis, mancipiis qui a me liberati non fuerint, cum campis cultis et incultis, seu officina molendini quod in Malua in ipso territorio esse videtur, in integrum cum termino suo et omni genere pecudum, sicut a me possessum est, concedo, seu et quod de haeredibus Pauloni, negociatoris quondam, visus sum comparasse, areas, scilicet, in oppido civitatis Aurelianensium, cum domibus desuper positis, accolabus ibidem residentibus, vel vineas ad oppidum ipsius civitatis pertinentes; seu et locella villarum cognominata Curun, Canavarias, Simpliciaco, et Caliace, ultra fluvium Ligeris, quod, dato pretio anteacto tempore, (1189C)visus sum comparasse. Unde et in judicio ante virum apostolicum dominum Audoenum episcopum, et illustrem virum Chranulfum optimatem vel reliquos abbates convenit, ut ex omnibus, tam in terris quam in mancipiis, seu et vineis, medietatem exinde pars basilicae dominae Mariae retineret, et aliam medietatem in meo jure in integro deberem recipere; quam medietatem eorum judicio visus sum recepisse: ipsam enim in integrum ad memoratum monasterium sancti Petri Floriaco constructum delego perpetualiter possidendam; simulque et Asinarias villam, quae est in valle, quam de ratione illustris viri Trodonei, per commutationis epistolas, quantum textus earum declarat, ad me pervenit; dum ego e contra portionem illam quae est in Suncanto vel Warentias, (1189D)quod de Machilde foemina quondam, dato pretio, per venditionis titulum comparavi, et hoc ad vicem memorati Trodonei dedisse visus fuit in ipsa villa Asinarias, pars memorati monasterii domini Petri quod est Floriaco constructum, in integrum, absque cujuslibet impedimento, cum omni jure et termino, sicut a me possessum est, omneque genus pecudum ibidem residens, recipiat possidendum. Areas vero infra muros Aurelianis, quas de Chonulfo clerico, (1190A)dato pretio, per venditionis titulum visus sum comparasse, ubi Leobastus accola commanere videtur, ad praedictum monasterium domini Petri vel monachis ibidem degentibus, integra voluntate dare decerno. Similiter et caballos XXX bonos, greges equinos V cum emissariis eorum, boum greges XX, vaccarum V, armentorum X. Argentum quod ad ipsum monasterium domini Petri vel monachis ibidem deservientibus dono, per hujus texti vigorem inserendum putavi; hoc est, bacchraicha pura sigillata transmarina, pensantia pondo libras X, quorum unus habet in medio crucem auream. Dono et scutellam quae habet in medio effigiem capitis hominis, simili modo auream. Idemque et scutellas duas minores Massilienses deauratas, quae habent in medio (1190B)cruces niellatas; quae species argenti, in jure et dominatione memorati monasterii domini Petri perenniter permaneant volo. De vestimentis vero quae in paupertate mea habere videor, praeter id quod superius basilicae domini Aniani delegavi, reliquum quod superfuerit, pars domini Petri Floriacensis recipiat ad possidendum. Spero autem non futurum, nec quolibet modo fieri posse credo, ut aliquis de haeredibus meis, aut quaelibet persona, contra praesentem venire tentet epistolam. Quod si fecerit, et factum meum corrumpere conatus fuerit, in primis iram coelestis incurrat Trinitatis, et insuper partibus basilicae domini Aniani et basilicae dominae Mariae vel monasterio sancti Petri quod est constructum Floriaco, (1190C)duplum quod ad ipsas basilicas dedi, juxta quod res ipsae melioratae fuerint, ipsis abbatibus vel monachis ibidem deservientibus reformet, et fisci juribus auri libras III, argenti pondo XX, teneatur obnoxius. Quam donationem, ut firmior habeatur, gestis municipalibus alligare decrevi, et duas epistolas uno tenore conscriptas feci de re superius nominata: una quae in archivo domini resideat Aniani, aliam vero partem monasterii domini Petri per futura tempora reservandam recipiat, qualiter monachi ibidem Deo servientes, id quod eis per ipsam dedi, defensare valeant, et praesens nihilominus a me facta donatio, firma omni tempore et inviolata permaneat, stipulatione in omnibus comprehensa. Actum Aurelianis, publice. Addi vero (1190D)convenit quod superius intimare debueramus, ut quicquid praefato monasterio domini Petri Floriacensis, quod nos a novo construximus, delegavimus, et a timoratis viris delegatum fuerit in posterum, quicquid abbas qui ibidem praefuerit exinde voluerit facere pro usu aut utilitate monasterii ipsius, vel lucro animae aut fratrum necessitate, liberam habeat potestatem, absque detrimento et impedimento saepe dicti monasterii. Leodebodus, peccator abbas, epistola a me facta. Audoenus, peccator episcopus, (1191A)rogante venerabili viro Leodebodo abbate, hanc epistolam relegi et subscripsi. Leodegarius, ac si indignus episcopus, rogante Leodebodo abbate, hanc devotionis ejus epistolam firmavi in Christi nomine. Beccelenus abbas. Ado abbas. Salomon abbas. Leotsnidus abbas. Bulgulfus presbyter. Higecius diaconus et vicediaconus. Martinus diaconus. Boso diaconus. Agneramus. Dagobertus. Nummolenus. Vapingus. Sigirius. Framesindus. Antbertus. Salomon sive Boso. Pappolus. Sirobaldus sive Saxo. Amnegisillus testis. Manasses. Authacarius. Nonno. Hildulfus. Grumoldus. Segonius.
XVI. Charta qua Numerianus archiepiscopus privilegia concedit monasterio intra locum qui vocatur Galilaea, ad preces Deodati episcopi (ann. 667). (1191B) Dominis sanctis et summi culminis apici, pontificalisque cathedrae speculae praesidentibus in Christo fratribus, Childulfo, Gisloaldo, Ebroino [Clodoaldo, Eborico], episcopis comprovincialibus, Numerianus archiepiscopus supplex et fidelis vester praesumit mittere salutem. Licet et nos antiquitus regulam constitutam salubri observatione custodire conveniat, tamen ut vestra provisione [provisione tractante] fiat, constituimus ut quod sacris deliberationibus non derogat [deroget] intrepida observatione observetur. Et quia venerabilis vir Deodatus episcopus religiosa postulatione aurium nostrarum intima penetravit viscerale pietatis affectu, ita cor nostrum (1191C)intrinsecus mollivit [innolivit], ut petita duntaxat non cadere, sed libentissime non implesse nostris animis irreligiosum fore putare [putaretur]. Sancti igitur desiderii ardore succensus, supradictus Deodatus episcopus coenobii septa in honore sanctae Dei genetricis Mariae, vel sanctorum apostolorum Petri et Pauli et sociorum eorum [ add. et sancti Eucharii, Materni, et Maximini, et omnium], et sancti Maurici, Exsuperii et Candidi, vel sociorum eorum, basilicas intra eremi secretum locum nuncupante Galilaea, quod prius Juncturas vocabatur, supra fluvios Murthae et Raurobaccio [fluviolos Murtae Raurobachio], in proprietate autem sua quam ex fisci largitate promeruit, monasterium construxit ubi monachos et peregrinos sub regula beati Benedicti (1191D)et sancti Columbani abbatis collocavit, et nostrae vilitatis extremitatem supplici deprecatione poposcit ut nos fratresque nostri illi [illius] ecclesiae ibidem deberemus previlegium impertire. Et ne hoc nos improbae deliberationis instinctu, sacerdotalis posteritas aestimet decrevisse, cum etiam sub hujusmodi (1192A)norma tam de inhabitationibus quam a quibuscumque ibidem aliquid delegatum est, eatenus fuerit factum. Inde ergo nos et fratres nostri, abbates et presbyteri et clerici, conspiratione una et consensu, jam dicti viri postulationi annuentes, hoc ab omnibus nobis decretum est, ut quidquid praedictis monasteriis [monasterio] et monachis sub evangelica religione viventibus, ab ipso venerabili patre Deodato episcopo, et a reliquis Christianis viris et feminis, aut regio munere, seu a quibuslibet hominibus ibidem collatum fuerit ministerii, et de sacris voluminibus, et quod propriis laboribus poterint addere et multiplicare, aut quaecunque ad ornatum noscuntur ibidem pertinere, praesentibus vitae nostrae temporibus, successorumque nostrorum nullus exinde (1192B)aliquid pontificum, abbatum, presbyterorum et clericorum seu et archidiaconorum, aut regalis sublimitas, suis usibus audeat usurpare aut minuere. Et cum saepedictus Deodatus episcopus, qui est pater ipsius monasterii, de hoc seculo evocatus [vocatus], illum quem unanimiter omnis congregatio illa ex semetipsis optime regula compertum elegerit, seniorem et abbatem sibi instituat; et si eis [etiamsi] opportunum fuerit ecclesiam [ad ecclesiam] benedicendam et sacros ordines percipiendos, a quocumque pontifice decreverint, licentiam habeat expetendi: nullusque de eodem monasterio, seu de parochis aut ceteris monasteriis, absque ulla regula et privilegiis viventibus, muneris causa audeat sperare (1192C)et auferre; et nisi invitatus ab abbate et totius unanimitatis congregatione, liceat ei monasterii ipsius atterere septa. Si ergo ab eis pontifex communiter postulatus pro ipsorum utilitate accesserit, quod ipse abbas aut congregatio sua sancta elegerit, ita fiat; et celebratis ac peractis divinis mysteriis, mox absque ullo requisito dono studeat abire, quatenus monachi, qui solitarii nuncupantur, de percepta quiete valeant, juvante Domino, per tempora exultare; et sub ipsa sancta regula viventes, beatorumque vitam patrum sectantes, pro statu Ecclesiae catholicae, et pro desiderabili salute Childerici, gloriosi principis, plenius Dominum valeant exorare. Et si aliquid ipsi monachi quantulumcumque de religione indebite egerint [exegerint], secundum supradictam (1192D)regulam domni Benedicti et sancti Columbani abbatis a proprio objurgantur abbate. Et si, quod absit, talis inter abbatem et monachos dissensio aliqua et murmur consurgere videatur, qualis minime ab eodem abbate ibidem sedari possit; tunc missus episcopus eorum ad alios abbates qui hujusmodi regulam (1193A)teneant, conveniant in ipso monasterio, scandalumque deprimant sententia regulari: quia nihil de canonica auctoritate convellitur, quidquid domesticis fidei pro quietate tranquillitatis tribuitur. Quod si quis inveniatur ausus quae superius sunt comprehensa temerario spiritu violare, a divina ultione [estimatione] prostratus, reatui anathematis subjiciatur, et insuper iram omnipotentis Dei incurrat omniumque sanctorum. Ut ergo privilegium hoc in nullo possit convelli, sed praesenti tempore futuroque, Christo Domino protegente, incorruptum valeat perdurare, ac firmissimis subsistat vigoribus, manu nostra et fratrum nostrorum episcoporum et abbatum, vel presbyterorum aut archidiaconorum subscriptionibus roboratur, et insuper fratribus nostris (1193B)venerabilibus viris Blidoaldo [Blisaldo] presbytero, Archivo [Ahino] diacono, quo perpetuo maneat inviolatum, destinavimus ad confirmandum.
Signum Numeriani archiepiscopi, qui hoc fieri praeceptum. S. Dragobodi [Dragobondi] episcopi. S. Grotcharii. S. Baldoni episcopi. S. Dodoni episcopi. S. Chroabaldi episcopi. S. Gariberti archidiaconi. S. Prodagii episcopi. Ego Filbertus [Filibertus] rogatus scripsi.
XVII. Charta qua Vigilius, episcopus Autissiodorensis, plurima concedit monasterio beatae Mariae extra muros Autissiodori condito ( ann. 670). Sancta ac venerabilis basilica domnae Mariae, genitricis Domini . . . . . . . . . . quam opere meo in suburbio (1193C)murus civitatis de Althisiodero visi fuimus construxisse . . . . . vel monachis ibidem deservientibus, ego Vigilius peccator, inspiratione divina . . . . . hoc oportuit et congruit pontificale ordine praevidere adsensum, unde religionis nomen adcrescat in melius, et sanctorum loca venerationem condigna, Christo Domino inspirante. Ideoque dono ipsius basilicae Sanctae Mariae, in alimonia pauperum ibidem residentium, donatumve post diem obitus mei in perpetuum esse volo, hoc est, vineas illas ubi ipsa basilica est constructa, cui subjungunt ab uno latus strada publica, qui de ipsa porta Parisiaca ad Senones pergit, et ab alio latus strada publica, qui de ipsa porta Parisiaca ad Broile vadit, et de superiori fonte subjungunt (1193D)vineas Midranicas. Inde juxta vineas ad heredes Attone quondam, usque ad vineas domni Germani; et inde ad strata superius nominata, qui ad sanctum Simeonem vadit, quicquid ibidem undique ad me pervenit, vel praesentaliter teneri videtur, cum mancipiis (1194A)quos ibidem stabilivi, omnia ex omnibus ad integrum. Ideoque dono ipsius basilicae areas infra murus ipsius civitatis, quas cum illustri viro Helchileno commutavi ideoque et alias areas foras murus civitatis ipsius, juxta portam superius dictam, ipso muro adherente, quas de Lupono abbate, dato precio, comparavi. Simile modo portionem meam . . . . . Bercuiaco, qua de alode vel undecumque ibidem ad me noscitur pervenisse, aut praesentaliter tenere videor, una cum prata super fluvio Belchae, ex ipso agro Bercuiacense, quem genitores mei tenuerunt, qui adheret de uno latus et ambos frontes ad fines Patriniacense, per fontanam quae vocatur Dianna, qualiter ab ipsa basilica praesentaliter tenere videor, una cum colonica quam Quentilla condam super fluviolo (1194B)Belcha tenuit; omnia et ex omnibus ad integrum. Idemque dono ipsius basilicae terram portionis meae in villa Cauliaca, super fluvio Igauna, quantumcumque genitores mei ibi tenuerunt, vel insuper ad me noscitur pervenisse, cum mansis, hedificiis acolabus, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, peculium vero utriusque sexus. Pari modo Pauliaco villa, sita in pago Autissioderinse, proprietatis meae, super fluvio Ligeris, cum hedeficiis, vineis, silvis, pratis, campis, cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, peculium utriusque sexus. Simili modo ipsius basilicae terram quae conjacet in villa quae vocatur Flivenasam, cingas IIII. Pari modo relinquo ipsius basilicae terrolam portionis meae quae conjacet ad (1194C)Jarricas, super fluvio Belchae, mansum unum. Et rursum do ipsius basilicae villam proprietatis meae, quae nuncupatur Busciaco super fluvio Belchae, mansis, silvis, pratis, acolabus, cultis et incultis, peculium utriusque sexus. Itemque in pago Senonico, in villa Bonerto, quae est sita super fluvio Icaunae, quam per multam pecuniam dando in proprietate recepi, mansos vij, cum adjunctis, appendiciis, beneficiis, vineis, pascuis, silvis, pratis, cultis et incultis, servos et ancillas, omnia et ex omnibus ad integrum dono in eleemosyna pauperum ibidem deservientium. Simili modo in pago Tornotrinse, portiones meas in villa Flauniaco, quam de inlustro viro Helchileno et germanam meam Frautilde visus sum recepisse, (1194D)cum servos et ancillas et hedeficiis, acolabus, vineis, mancipiis, silvis, pratis, campis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, peculium utriusque sexus, cum adjunctis, appendiciis, beneficiis, vel opportunitatibus earum, omnia et ex omnibus (1195A)ad integrum. Similiter portionem meam in ipso pago, in villa Cassiaco, quam Dolena femina et filius suus Ado mihi vendiderunt, cum mansis, servos et ancillas, mancipiis, silvis, campis, pratis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, omnia et ex omnibus ad integrum . . . . . Item do ipsius basilicae domnae Mariae, in pago Senonico et Tornotrinse, in villas cognominatis Treviciaco, Melarione, Cadugio, Imantia, integra medietate, de quibus Asper quondam ibidem tenuit, quod germano suo condam abbate Gregorio pacto ivi, quantum de ipso pacto de ipsa facultate in quibuslibet rebus atque corporibus suprascripta loca ad me pervenit, servos quoque et ancillas, cum mansis, hedificiis, acolabus, vineis, mancipiis qui a me libertinitatis non promeruerunt, (1195B)silvis, campis, pratis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, peculium utriusque sexus, cum adjunctis, appendiciis, beneficiis, vel opportunitatibus earum, omnia et ex omnibus ad integrum. Pari modo libenter praefatae basilicae sanctae Mariae, terrolam portionis meae in agro Tresoginse et ante Maiacense sitos in pago Autissioderinse, simulque portiones meas in agros Matiriacense et Solemniacense, sitos in pago Tornoterinse, quod infra loca Diddo quondam episcopus, vel filii sui Claudius et germanus suus Warnferius visi fuerunt tenuisse, cum servis manentibus et ancillas, mancipiis, hedificiis, acolabus, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, peculium utriusque sexus, cum adjunctis, (1195C)appendiciis, beneficiis, vel opportunitatibus munere donorum fuit concessa, quantumcumque mihi superscripta loca tenere videor, omnia et ex omnibus in quibuslibet rebus ad integrum. Idemque colonia Potiolus, quem de heredibus Helegio quondam visus sum recepisse, una cum colonica Ferrarias, cum mansi, hedificiis, acolabus, servis et ancillas, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, quantumque praesenti tempore possidetur, omnia et ex omnibus ad integrum. Similiter agello proprietatis meae, villa Donato, una cum portionis in villa Tresovio quod ibidem habere videor. Pari modo villa Dulcio, quae conjacet juxta fines Intranimse, et permanet (1195D)inter has praefatas villas, hoc est, inter Intranimse et villa Dulcia et villa Donata, et Tresovio viij et dimidius, quos amita mea Flotildis mihi post suo discessu visa est dedisse, cum servis et ancillis, acolabus, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, accessisque omnibus, cum pecudibus utriusque sexus, qualiter amita mea hoc usuario ordine possidere videtur, vel dies transitus sui derelinquerit, post discessum ipsius, ad ipsam basilicam in integritate debeat pervenire. Idemque portiones meas in villa Patriciniaco . . . . . Hispatio, Britaniola, una (1196A)cum portionis in agro Domitiacinse, in villa Mirisela, et mansionis Arigisillo, quantumcumque mihi ibidem justissime vel presentaliter teneri videor, mea voluntate praedictae basilicae relinquo omnia et ex omnibus ad integrum. Similiter portionem meam in villa Scubiliaco, quam Ranesindus et uxor sua Arthemia possidere videntur, et mihi dederunt, et hoc usuri ordine possidere videntur, omnia et ex omnibus, qualiter transitus eorum in quibuslibet rebus atque corporibus derelinquerunt ad integrum. Simulque portiones meas in villas Saciego et Casido, quantumcumque genitores mihi visi fuerunt tenuisse, una cum portione in colonica Quaciaria, quem cum germana mea Avolana commutavi, quod per testamentum genitricis meae ad ipsam pervenit, cum (1196B)mansis, hedificiis, servos et ancillas, acolabus, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, pecora utriusque sexus, omnia et ex omnibus in quibuslibet rebus atque corporibus, consentiente ipsa, hoc ipsa basilica ad integrum recipere debeat. Et insuper do quemdam rusticum Wulbertanum nomine, et infantes suos Wascono et Magnetrude, cum ingenti multitudine parentum. Pari modo portione mea in villa Compesciago, quem de Hebercapto ibidem habere videor, cum omnibus appendiciis, cum pecudibus utriusque sexus, omnia et ex omnibus, in quibuslibet rebus atque corporibus ad integrum. Praeterea meum agellum qui vocatur Lanovilla, quem de Ebroaldo abbate vel heredibus suis, et Longo-Campo quem de (1196C)Leotberto vel heredibus suis quondam recepi; itemque in Lanosicco meam portionem, quam de Nestorio vel heredibus suis quondam recepi; et illam portionem in quemdam montem Compesciago, quem de Odgisilo commutavi, cum mansis, aedificiis, habitatoribus, servos et ancillas, campis, pratis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, cum pecudibus utriusque sexus, omnia et ex omnibus ad integrum. Similiter do ad unam cappam villam Leodebaro meas portiones quas de Sperio et Domnoleno presbytero habere videor, et illam terram quam de Ebolena ibidem comparavi, et Escalittas villa quam genitores mei tenuerunt, et Cardonaretas quae conjacent ante sanctum Ferreolum, cum (1196D)mansis, hedificiis, acolabus, servis et ancillas, campis, pratis, silvis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, peculium utriusque sexus, omnia et ex omnibus ad integrum. Deinde relinquo Leugam villam, quae est super fluvium Lupam, cum habitatoribus, mansis, hedificiis, et omnia convenientia, nisi vineas, ad integrum. Pari modo in Odonam villam, mansos quos praesentaliter habere videor, et in catellis unum mansum et Osello villam totam, cum mansis, hedificiis, servos et ancillas, vineis, campis, pratis, pascuis, cultis et incultis, silvis, aquis, omnia et ex omnibus ad integrum.
XVIII. Charta qua Huntbertus abbas Maricolensi monasterio dona confert ( ann. 671). (1197A) Anno duodecimo regni domni nostri Childerici gloriosi regis, decimo quinto Kalendas Aprilis. Ego in Dei nomine Huntbertus, etsi indignus peccator, cogitans de Dei timore, vel aeterni boni retributione, seu abluendis meis peccatis, quia dicit Scriptura: Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, qui vos perducant in aeternas mansiones sanctorum; rursumque dicit: Facite vobis saccos eleemosynae qui non veterascunt. Idcirco dono quod in perpetuum donatum esse volo ad sacrosanctum monasterium quod vocatur Maricolas, quod vir illustris Chronebertus quondam suo opere construxit, ubi ego ipse indignus peccator (1197B)abbas praeesse videor, consecratum in honore sanctae Mariae, matris Domini nostri Jesu Christi, et sancti Petri et Pauli apostolorum, vel reliquorum dominorum qui in ipsa basilica venerantur, situm in pago Fanomarcensi, super fluviolum qui vocatur Helpre: hoc est, partem maximam de possessione nostra in villa nuncupata Macerias, sita in pago Laudunensi, super fluvium Iseram, quam de avia mea Deo sacrata Audeliana quendam, dato precio, per venditionis titulum comparavi, hoc est, mansos dominicos, ubi ipsa Audeliana mansit, vel postea nos aedificavimus, et terrationes, et servos et ancillas, illos et illas. Hos igitur mansos cum terris concidis et pascuis, in integrum, per hanc seriem epistolae nostrae donationis, (1197C)quam Ulsinum notarium scribere rogavimus, ad ipsam basilicam sanctae Mariae Maricolis constructam, a praesenti die tradimus ad possidendum. Haec omnia supra nominata ad ipsum monasterium delegavimus, ut ipsi monachi vel successores nostri in suo jure vel dominatione a praesenti die recipiant ad possidendum tam in terris quam domibus, aedificiis, mancipiis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, absque ullius judicis interpellatione, habeantque in sua potestate tenendi, dandi, vendendi, (1198A)commutandi, vel quod exinde voluerint faciendi. Propterea in ista epistola definimus, ut nulla altera ratione calumnia inpostmodum inter ipsos servos Dei vel haeredes nostros non adcrescat. Si quis vero post nos, quod futurum esse non credimus, si aliquis de haeredibus nostris, aut quaelibet opposita persona, contra hanc donationem nostram, quam fieri rogavimus, venire aut infringere voluerit, primitus iram trinae Majestatis incurrat et sit anathema, et deleatur nomen ejus de libro viventium caelesti, et cum justis non scribantur, sed sint consortes Judae Iscariotis qui Dominum tradidit; et si emendare noluerit, mutet Deus sensum ejus, et in illo judicio recipiat quod Ananias et Saphira receperunt in praesenti, et insuper inferat cogenti fisco auri libras decem, et decem (1198B)argenti pondo coactus exsolvat; nec si quid repetit, nihil valeat vindicare, et merces nostra inantea proficiat ad salutem. Et si aliqua instrumenta, aut anterioris aut posterioris, quolibet ingenio vel argumento, de nomine nostro, in propinquis meis vel extraneis personis fuerint ostensa, aut ullo unquam tempore apparuerint, falsarius esse cognoscatur, et inanis permaneat. Sed praesens donatio a me facta omni tempore firma et inviolata permaneat, stipulatione subnixa idoneorum testium, domini videlicet Vindiciani episcopi, et Fulberti mei fratris, sed ill. et ill. Actum Maricolis. Ipse tamen Huntbertus ( Chr. Cam. Chonebertus), etsi peccator abbas, propria manu confirmo.
XIX. Charta qua Hunaldus et uxor ejus Deodata Berario, Cenomanensi episcopo, donant, retento usufructu, quidquid habent in villa Gaviriaco, quae ipsis ad usumfructum a Berario concessa fuerat ( ann. 677). (1198C) Domino sancto et apostolica sede dignissimo domno et Patri Berario episcopo, nec non et omni congregationi sanctae Ecclesiae Cenomannicae, Hunaldus et ejus conjux Deodata. Dum de villa praefatae Ecclesiae vestrae, nuncupata Gaviriaco, sita in territorio (1199A)Burdegalense, nobis temporibus vitae nostrae beneficium ad usufructuarium fecistis, ideo pro divino intuitu complacuit ut vobis et Ecclesiae vestrae petitionem nostram, quod in ipsa villa e proprietate habere vel possidere noscimur, pro remedio animae nostrae, et pro ipso usufructu concedere deberemus; quod ita et per hanc epistolam nos fecisse constat, ea scilicet ratione ut, dum advixerimus, et suprascripta portione Ecclesiae vestrae et nostra, vel adjacentiis, earum, ad integrum possidere debeamus, ut neque a vobis, neque a successoribus vestris, quicumque de parte memoratae Ecclesiae vestrae, diebus vitae nostrae nullam repetitionem aut inquisitionem exinde habere non debeamus; forsitan, sicut supra scriptum est, hoc ad integrum ego vel conjux mea Deodata hoc (1199B)possidere debeamus, similiter et vos, vel pars Ecclesiae vestrae, post discessum utique nostrum, ipsam portionem nostram propriam in vestra revocetis dominatione; neque a nobis, neque ab heredibus seu proheredum nostrorum, nulloque tempore, alia contrariete aut repetitione habere non pertemescatis, forsitan perpetualiter, in Dei nomine, pro remedio animae nostrae, post nostrum discessum, partibus Ecclesiae vestrae proficiat in augmentum. Et [quod fieri non credimus] si quis, vos et successores vestri, aut nos vel heredes nostri, contra hanc epistolam aliquid resultare aut refragare seu repetere conaverit, quicumque hoc facere praesumpserit, inferat pars pare, una cum sacratissimo fisco, auro lib. V, argento pondera X; et praesens epistola firma stabilitate (1199C)perpetualiter in Dei nomine valeat perdurare, cum stipulatione firma et subnexa. Facta epistola mensis Julii die II, anno IIII regni domni nostri Theodorici regis. Hunualdus subscripsi. Deodata subscripsi. In Christi nomine Leodebertus subscripsi. In Christi nomine Bosolenus, acsi peccator episcopus, subscripsi. Jesus Christi humilis subscripsi. Neonus Christi humilis subscripsi. Probatus Christi humilis subscripsi. In Christi nomine Bertranus abbas subscripsi. In Christi nomine Iggonardus subs. Eodinus subs. Audobertus, jussus a domino meo Hunualdo, hanc epistolam scripsi et subscripsi.
XX. Epistola Vindiciani episcopi ad Joannem papam, in qua ejus rescriptum inseritur, quo confirmantur privilegia ecclesiae sanctae Mariae Atrebatensis a Vindiciano concessa ( ann. 680). (1200A) Sancto et universalis Ecclesiae provisori, beatissimo Johanni, papae Romano, episcoporum episcopo, Vindicianus servus servorum Dei minimus, in Christo Domino quicquid felicius. Notum sit paternitati vestrae, seu omnibus sanctae Dei Ecclesiae prolibus, si aliquid de rebus nostris, locis sanctorum vel in substantia pauperum conferimus, hoc nobis procul dubio in aeternam beatitudinem retribui confidimus. Nos quidem de tanta misericordia et pietate Domini confidentes, in conventu venerabilium episcoporum (1200B)nostrorum, coram rege piissimo Theoderico, in generali placito, hanc epistolam roboravimus, roboratamque in perpetuum fore optamus. Lex priscorum quoque exposcit auctoritatem, ut quicumque voluerit de rebus suis propriis vendere, cedere, condonare, suum strumentum, secundum legem salicam, licentiam habeat illigare. Quapropter noverint omnes fideles praesentes ac futuri, pontificali auctoritate hoc episcopale privilegium constructum a memorato rege Theoderico, ut inviolabiliter conservetur, ab hodierno die et deinceps, per pontificalem auctoritatem omnes saeculares et judiciarias potestates excludimus, omnemque clamorem et omnem invasionem ab ecclesia sanctae Mariae Atrebatensis civitatis. Sed ut liceat canonicis Deo inibi famulantibus ex hoc (1200C)et in reliquum tempus quiete vivere, ab omni mundano strepitu sequestramus. Si autem talis extiterit causa, ut successores nostri precaria vel beneficia de rebus ad clericorum usum pertinentibus patrare maluerint, hoc interdicimus interdictu etiam anathematis, et pontificali auctoritate stabilimus, ut ipsum monasterium cum his villis Belrenio, Medonivilla, inter has duas villas mansos LX, culturas XI, ecclesias II, cum omni dote et omnibus appendiciis, Aquis in pago Atrebatense, cum ecclesia et dote, seu omnibus appendiciis, Friscini curte cum omnibus appendiciis, Batsala cum ecclesia et omnibus ejus appendiciis, Berleta cum omnibus appendiciis, Squavia cum ecclesia et dote et omnibus ejus appendiciis, (1201A)Ors cum omnibus appendiciis, Sautscido cum suis appendiciis, Radonivilla cum molendino uno super Crientonis fluviolum, aliud molendinum in dominica curte, Maraculo cum integritate, ecclesia cum dote, decimancula in Rodulfi curte, similiter in Unziaco, ex hodierno die et in reliquum tempus sit III potestate canonicorum in ipso monasterio Deo servientium. Nec aliquis praesumat ex his quae diximus, quae memoratus inclytus rex de rebus propriis et de aliis per regale praeceptum eidem loco delegavit ad opus clericorum, inferre aliquam molestiam, sed liceat eis quiete omnia possidere, quo valeant liberius pro pace sanctae Dei Ecclesiae, et vita regis et conjugis ac filiorum, ac statu regni, Domini clementiam exorare. Si quis vero observator hujus privilegii a nobis (1201B)editi extiterit, accipiat mercedem a Domino, et benedictionem a vobis et ab omnibus nobis in praesenti vita, et in futura vitam aeternam, amen. Qui vero nostrae auctoritatis parvipenderint, et hanc pontificalem auctoritatem manu nostra roboratam infringere voluerint, inde dirigimus ad vestram clementiam, ut quod a nobis roboratum est stabile permittatis non solum a vobis, sed ab omnibus nostris episcopis qui sunt erga vos. Deus omnipotens, qui cathedra unitatis doctrinam posuit veritatis, faciat vos memorem intellectoremque sui, placeatque vobis propter eum, in orationibus vestris meminisse etiam mei. Vindiciano cum coepiscopis degentibus Galliarum finibus fraternam visitationem et paternam benedictionem. Audite sententiam quam dico. Si quis de (1201C)successoribus vestris, vel comes, seu cupiditas judicum aut ulla opposita persona, hanc donationem vel confirmationem quam pro Dei intuitu et amore divino fieri vel firmare decrevistis, minuere aut a loco distrahere maluerit, apostolica sententia damnamus, et per pontificalem auctoritatem a liminibus sanctae Dei Ecclesiae sequestramus, et a coetu supernorum segregamus, et a regno Dei excludimus; sancti Petri Christi janitoris atque clavigeri caelestis regni interdictu interdicimus; et cum Juda traditore Domini nostri Jesu Christi sorte permittimus ut in die judicii cum diabolo et ministris ejus luctu quatiente inferno perfruantur sine gaudio. Amen.
Ego Johannes papa hoc privilegium a mea parvitate (1201D)editum firmavi ac roboravi. Ego Marinus, vicarius sedis apostolicae, firmavi ac roboravi. Ego Andreas episcopus subscripsi. Ego Bonibertus episcopus subscripsi. Ego Laurentius episcopus subscripsi. Ego Pedelbrandus episcopus subscripsi. Ego Nautor episcopus subscripsi. Ego Hilarius episcopus subscripsi. Ego Constantius episcopus subscripsi. Ego Martinus episcopus subscripsi. Ego Christophorus episcopus (1202A)subscripsi. Ego Thomas episcopus subscripsi. Ego Felix episcopus subscripsi. Ego Audoinus archiepiscopus subscripsi. Ego Austregisilus episcopus subscripsi. Ego Ravengarius episcopus subscripsi. Ego Silvinus episcopus subscripsi. Ego Leodegarius, ab impio judice Ebroino cathedra Augustidunense depositus, scripsi et subscripsi. Data octavo Idus Maii, anno septimo regni domini nostri Theoderici regis, indictione ij. Ego Vindicianus episcopus, jussu domini Theoderici regis, et rogatu Johannis summi pontificis, scripsi et subscripsi.
XXI. Charta qua Nizezius et Ermintrudis, conjux ejus, monasterio Moisiacensi plurima jure venditionis tradit ( ann. 680). (1202B) Venerabili in Christo Patri et domino apostolico Leotadio abbati, vel omni congregationi monasterii Moisiacensis quod infra pago Caturcino in honore sancti Petri constructum esse videtur. Ego enim Nizezius et uxor mea Ermintrudis, dum reatum conscientiae nostrae agnovimus, oportet nobis ut dum Deus in nostra voluntate posuit, secundum evangelicam lectionem, rerum dispensationem, exinde per Dei introitum faceremus, et ut ad nos fiat Dominus sicut in suo dignatus est Evangelio dicere: Vade, vende omnia quae habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in coelo; et veni, et sequere me. Et ideo nos hanc ad veram vocem vobis supradictis servis Dei, vel ad omnem congregationem quae in ipso monasterio (1202C)superius nominato constructum esse videtur, dono ego in pago Tolosano villas nuncupatas Calmeabilidem, Barolingus, Vivaderemus, Sambiliano, cum omni integritate, per terminos ac loca a nobis designata; et in alio loco, infra ipso pago, alias villas nostras Aufiniano, curtes nostras indominicatas, cum ecclesiis aut solariis, et viveriis, et fructuario, piscatoriis, molendinis simul cum appendiciis suis, Besingus, Scoternam villam et Orfollingus, villa seu Gannicolas villare, cum ecclesia sancti Medardi, quae est infra ipso termino, cum omni integritate et soliditate, cum servis et colonis et mente libertorum, una per terminos et loca a nobis designata: id est, de fluvio Garumnae per Mamare gurgite; (1202D)inde per modia villa Salis, cum ecclesia sancti Saturnini, quam, dato pretio nostro, de Guirardo quondam visi sumus comparasse; inde per favum quondam Perucia per fontem in conasticis, quae est in media agra; atque inde pervenit usque Navaliense, seu in montem Beretonii quondam usque in Stirpiniago, et vallum Envaldi usque in media Saldimia; inde per Livigone usque in supradicto fluvio (1203A)Garumnae; et in alio loco, infra ipso pago Tolosano, alias villas nostras his nominibus nuncupatas, Lampidiago cum ecclesia sancti Martini, Vulpiliaco, Speutingus, Prareti, mutationes ecclesiae cum villare sancta Gemma, villa Sarpanas cum ecclesia sancti Germani, villa Gainago, villa Novolio cum ecclesia sancti Medardi; has villas superius nominatas cum ecclesiis et omnibus villaribus et adjacentiis earum, per terminos a nobis designatos, qui sunt, per medium Garona, deinde in media agra, deinde usque in Larona, inde per paludem Novoliensem usque in suprascripta Garona. Et in alio loco, in pago Aginnensi, villa nostra Viriacarias, cum omni integritate, una per terminos subter per illo porto et termino Vasalonis; de alio vero latere termino Bordouse (1203B)villa; deinde per rivum Oppinione usque in media Garona; et in pago Elisano, alias villas nostras, Giuvigus, Sauviago, cum omni integritate, sicut a nobis per terminos antiquos possidere videtur. Relinquimus quoque propriis heredibus nostris, in Faldidio villas nostras; in pago Tolosano, Modorciago, Altomonte, Basille; et in pago Aginnensi Pompeiago; et in pago Elisano Malarouta; has quoque villas superius nominatas, excepto illas quas in Faldidio dimittimus. Alias vero omnes quas hic inseruimus, cum omni integritate et soliditate, curtis, ecclesiis, aedificiis, domibus, mancipiis, colonis ibidem commorantibus, et merita libertorum et colonorum utriusque sexus, cum terris cultis et incultis, vineis, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, (1203C)cum omni jure et adjacentiis earum, quaesitum et inquirendum, per hanc epistolam venditionis haec vobis trado, transfero atque transfundo ad possidendum. Et accepimus a vobis pretium, et nobis bene complacuit, hoc est, solidos auri purissimi septingentos, et pallios IV, valentes solidos ducentos. Haec vero pretia a nobis suscepta animae nostrae remedio in alimonia pauperum ibidem Deo servientium expensamus. Omnia vero haec superius nominata in manus vestras tradimus et successorum vestrorum, ut possideatis, et quidquid exinde facere volueritis, libero omnibus perfruatis arbitrio, stipulatione subnixa. Facta carta venditionis ista mense Maio, anno vij regni domini nostri Theodorici regis. (1203D)Nizezius peccator et Ermintrudis hanc epistolam venditionis recognovimus et subsignavimus. Signum (1204A)Gundoberto, S. Sicando, S. Almare, S. Sicarubis, S. Autrico, S. Dacoleno, S. Bertinaro, S. Frotico, S. Guntario, S. Bertallo, S. Belboni. Actum Moyssiaco monasterio publice.
XXII. Donatio ab Aloino facta monasterio Sangallensi ( ann. 680). In Dei nomine bonae pacis. Placuit, atque convenit, atque adcrevit mihi voluntas, ut terram juris mei facerem donationem ad honorem sancti Gallonis et sancti Desiterii, in loco nuncupato, qui dicitur nomine villa Athorinswanic hobas tres, et in Gundlihespuria hobas IIII. Quod et feci, quod ita et feci terram donationis ego Aloinus, et per hanc chartulam (1204B)donationis, quae ad diem praesentem firma permaneat. Si quis vero, quod fieri non credo, si ego ipse, aut ullus de heredibus meis contra hanc donationem venire aut agere conaverit, in primis Dei iram incurrat, et communi corpore vel sacerdotio extraneus sit, et cum fisco auri libras II, argenti III componat, et quod petit vendicare non valeat, sed praesens haec donatio omni tempore firma permaneat cum stipulatione subnexa. Actum in monasterio sancti Gallonis. Signum Aloini, qui hanc donationem fieri rogavit. Sig. Stephani. Sig. Jactati. Sig. Petri. Sig. Whalaonis. Sig. Landelhelmi. Sig. Valoti. Notavi quod feci in mense Julio, XIIII calend. Augustas. Ego Petrus scripsi et subscripsi suo Theodorico rege.
XXIII. Charta qua Aredius seu Petruinus, Vasionensis episcopus, Grasellensi monasterio dona a se vel ab aliis collata confirmat, et privilegia concedit ( ann. 683). (1204C) In nomine Domini Jesu Christi, domnis venerabilibus atque dilectissimis, et sanctis fratribus nostris comprovincialibus, sanctarum ecclesiarum Domino dispensante rectoribus, Aredius sive Petruinus, sedis ecclesiae Vasensis civitatis, ac si indignus, Domino dispensante, pontifex. Tunc nos boni aliquid spiritalis fabricae inchoari confidimus, cum pro servorum Dei necessitatibus una cum nostrorum consilio spiritualia adhibemus, pertractantes quorum oportunitatibus qualiter communi voluntate utrorumque merces (1204D)accrescat, ut et illis a nobis auxilium, et nos per eorum interventum, Domini mereamur suffragium, (1205A)quia eo modo servorum Dei monachorum culminis fastigia alta proceritate attolluntur, cum supra solidam petram fundamenta a fidelibus jaciuntur. Ideoque monasterium aliquod in suburbano civitatis, in loco cujus vocabulum Grasello [ Foyer., Grassello], quod nos in honore sancti Victoris et sancti Petri vel reliquorum domnorum sanctorum ecclesiarum visi sumus construxisse, placuit nobis ut sub instituta sanctorum Patrum ipsum monasterium firmatum esse deberetur, ubi venerabilis vir Fredeghisolus abbas et congregatio monachorum, auspice Domino, in suprascripto monasterio debeant desereire, ut secundum normam venerabilis viri sancti Patris Benedicti abbatis, vel sancti Macarii, seu sancti Columbani, degere vel habitare deberent, quatenus (1205B)et ipsi tramitem sanctorum Patrum tenentes, vel instituta primitivae Ecclesiae, sicut tamen apostolorum Acta testantur, quorum erat cor et anima una in Domino, nec aliquid se proprium habere dicebant, sed erant illis omnia communia, et quidquid habere poterant, venditis omnibus et distractis, ponentes precia eorum ante pedes apostolorum: erantque eis, sicut jam diximus, omnia communia. Et alibi Dominus regnum coelorum vitamque promisit aeternam, quos in Evangelio beatos pauperes appellat, quibus et convenienter cantetur: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Et quia parva, ut diximus, in suburbano civitatis, monasterii domni Victoris et domni Petri, quae sub ipsa urbe esse dignoscitur; (1205C)ideoque ad ipsius adjutorium annecti nobis placuit ut quidquid per epistolas, tam per cessiones quam per qualiacumque instrumenta cartarum, domnus Aredius sive Petruinus pontifex urbis Vasensium [ Boyer., Vasiensium], vel avia sua domna Gregoria episcopia, ad ipsum locum vel suprascriptos monachos quos ibidem Deus evocari jusserit, secundum ejus voluntatem proficiat in augmentum, ut et ipsi de conservatione regulae seu traditione orthodoxorum Patrum, plenius apud Deum valeant veniam adipisci; et nos, ut diximus, per eorum intercessiones mereamur absolvi a nostrorum vinculis peccatorum; nec tali illis beneficio a nobis praestito credimus quorumdam fratrum Galliarum coepiscoporum in hac parte voluntatibus contraire [ Boyer., esse (1205D)contrarios], quorum jam maxima ex parte auctoritate fulcimur, dum similia sunt monasteriorum plurimorum praestita beneficia, et innumerabilia privilegiorum, quod longum est recensere per ordinem. Tamen olim anteriores nostri a Lerinensi monasteria [ Boyer., Lirinensi monasterio], vel Agaunensium, et sancti Marcelli martyris ecclesiae Cabilonensium, nec non et Lugdunensium et Viennensium, seu et omnium Galliarum, quae monasterio privilegiorum constructi (1206A)sumpserunt principium, et plurimi ab ipsa sede apostolorum quod devotionis obtentum [ Boyer., obtentu] adepti noscuntur. Ideoque nec nos contraria duximus, ut in urbe nostra, concredimus Domino gubernante omnium similia aptasse, quatenus juxta apostoli vocem, Dei simus [ Boyer., sumus] adjutores, probabiliter agricultores, vel adjutores efficimur, si cum Petro apostolo sanctis ovibus pascua praeparamus, unde ipsi servi Dei delectentur, tam pro nostris facinoribus, quam pro totius urbis hujus, vel pro regni Francorum stabilitatem [ Boyer., stabilitate], attentius Domini misericordiam deprecari. Igitur ego Aredius seu Petruinus, Vasensis urbis ecclesiae cathedrae pontifex prorogatus, cum vestra, ut, decet, connibentia [ Boyer., conniventia] vel sancta fraternitate (1206B)devotus, ex nostra indulgentia tale eis ad praesens credimus libertatis privilegium, ut, Domino adjuvante, ipsa congregatio, vel eorum posteritas in hac sancta congregatione perdurantes, vel ad coelestem patriam contemplandum festinantes, quod a nobis praesenti tempore cum vestra consentiente fraternitate conceditur, vel vestris sanctis manibus roboratur, successoribus nostris inviolabiliter quod sanximus perpetuis temporibus debeat observari, ut cetera monasteria, ut superius praefati sumus, hoc beneficium privilegii accipientia, possint sub omni quiete absque perturbatione, vel infestatione pontificum vel ecclesiae actorum, seu ab inpetu [ Boyer., impetu] secularium, remota sancta congregatione, perfrui sub (1206C)quiete; sic tamen et praesens, nam indulgentia nos et ipsos noscitur inchoatur, ita devotione, vel congregatione causa humiliter nostra posteritate mandamus, ut si episcopus cujus curam pastoralem competit ovium habendarum suscipere, ad ipsum monasterium, ut pastorem decet, visitandi vel consolandi gratia, advenerit, ita ut inspecto ovium pio congregationis affectu vel aedificationis studio, ut decet, recta monasteria adeat, et, cum sancta mysteria celebraverit, benedictione tradita cum alacritate recedat; nullam ex debito munere quaesitam ibi faciat, neque aliquas redibitiones pristinas, quas consuetudo vetusta offerendo injunxerat; nisi quod voluntarie pro Dei timore offerre decreverint; non ex debito pastos, neque ab episcopis, neque archidiaconis, neque a quibuslibet (1206D)exactoribus hujus ecclesiae ab ipsis requiratur, nullave redibitio quaequae antiqua consuetudinis causa fuisset judicata. Et pro mercede augmentove in totum devenire expecto, sicut a nobis cum omni pietate relaxari dinoscitur, ita et successores nostri pro eorum [ Boyer., procerum] mercedis augmento gratuito animo pro aeterna retributione concedatur. Et cum necessitas poposcerit, si abbas de hoc saeculo commigraverit, non aliunde, sed, sicut decet et (1207A)dignitas vel ordo eis poposcerit, ut ibidem in ipso consortio intra monasterium habuerint, de ipsa congregatione, ut optime ac perfecte regula instructa et Dei timore fundata teneatur. Absque ullo praemio abbas in ipso monasterio eligatur; ita tamen electio ab omni congregatione agatur, ut ne quaecumque pars inferior, sed quem ordo perfectorum elegerint, ille, Domino dispensante, sine rixa, a pontifice civitatis hujus instituatur. Nam absit ut percurrente praemio, aut congregatione insidiante, vel aliorum qualibet contrarietate oppugnante, alius desuper veniens inordinate instituatur, nisi, sicut diximus, per electionem de ipsa congregatione, quem perfecta in studio divino tota congregatio sibi providerit seniorem. Sic tamen cum consilio et voluntate ipsius (1207B)urbis pontificis, non per timorem, sed cum omni humilitate petita, et cum ipsius benedictione quemcumque elegerint arripiant [ Boyer., arripiat] dignitatem. Itemque, sic enim assolet per tempora succedentia si monachi qui subesse debent, habendae sacro congregationis ordine neglegentes steterint, in sua gloriantes libertate, tunc pontifex istius civitatis, conjungens sibi sacerdotes vel abbates qui ejusdem regulae tramitem tenere videntur, eos paterno affectu, cum spiritualibus sibi adhibitis, juxta Evangelium, duobus aut tribus, aut, si necesse est, amplius, in ipso monasterio ad conciliabulum debeat advocare, et juxta eorum regulam vel consuetudinem, ad eorum ordinem corrigere vel reducere dignetur, ut non liceat, (1207C)quod absit, per timorem vel desidiam, quod sancti patres instituerunt per longitudinem temporum immutare. Cum ecclesiarum tabulas necessarium fuerit benedicere, aut fortasse chrisma aut sacro baptismate expetere, sine praemio a pontifice hujus ecclesiae sibi debeant accipere; nihilque ipse pontifex, neque ullius praerogativae [ Boyer., prerogativa] potestatis usurpans, de rebus monasterii, nec de sanctis altaribus, non de ornamentis ecclesiae, neque de vasis, nec de sacris voluminibus, nec quidquam majus vel exiguum temerarius praefato monasterio audeat auferre. Et cum aliquem ad gradum ecclesiasticum ipse abbas voluerit permittere, cum omni humilitate pontifici hujus urbis suggerat; et ipse, sicut decet pastorem, gratis et absque munere tribuat; (1207D)et ante tribunal Christi ipsum pontificem conjuramus atque precamur, coram Deo et angelis ejus, ubi dignitatis ordo praestat, et eorum petitio juxta vitae meritum esse videtur, contrarius ipsis esse non dignetur. Unde quaesumus et contestamur, atque per caritatis indulgentiam interdicimus omnino episcopis, tam successoribus nostris quam et vicinis vel procul praedicto monasterio constitutis, nihil contra tenorem praesentis decreti cujusque congregationis aliqua postulatione inducti, quicquam attemptare, vel prohibita contingere; non in his rebus, quas superius nominavimus, vel in ordinandis personis vel possessionibus (1208A)ipsius monasterii, vel quaeque sub ejus jure esse noscuntur, vel quidquid per epistolas nostras, sicut superius diximus, ei monasterio concessimus, non episcopus, non archidiaconus, non vicedominus, non quicumque de actoribus hujus ecclesiae nullas paratas, neque mansiones, neque alias redibitiones, neque possessiones quae, sicut jam diximus, huic monasterio fuerint tam a nobis hujus ecclesiae rebus indultae, quam quae a bonis religiosis hominibus fuerint inantea, Deo adjuvante, collatae, nullus requirere aut exigere vel aliquid, instigante episcopo maligno, per fortiam ac praesumptionem auferre, vel audeat abstrahere, sed sub omni quiete ipsis servis Dei liceat sub eorum regulae auctoritate [ Boyer., austeritate] degere et habitare. Hoc igitur eis indultum (1208B)privilegium quod jam a multorum monasterio Galliarum diximus exemplum, mandamus, atque hoc testamentum posteritati nostrae per omnipotentem Deum conjurare praesumimus, per omnia manere inconvulsa, cum omni connibentia [ Boyer., conniventia] fratrum nostrorum indultum esse prospexerint, quorum connibenti [ Boyer., conniventi] consilio, ad praesens cernitur institutum roboratum manibus et consensionibus, quod nos plenissima voluntate edidimus et conscripsimus, subtus per ordinem valeat esse confirmatum. Et tamen neminem vestrum credimus adesse per tempora successorem, qui hanc praesentem institutionem debeat convellere. Quod si quis, calliditate aliqua vel cupiditate injuncta, quidquam de prohibitis praesumpserit attemptare, vel (1208C)contra superiora decreta per tempora succedentia quoquo modo venire, primo quidem a communione sanctae Ecclesiae in hac parte et portione omnium Christianorum divisus, ultione Dei omnipotentis feriatur, et hic et in futuro excommunicatus appareat, et illius adjutorio qui ligandi solvendique potestatem in coelo et in terra accepit a Domino, dejectus sit et alienatus; portio etiam illi proditoris Judae Scariothis [ Boyer., Iscariotis] qui Dominum tradidit, ultionis vindicta adhibeatur, et cum Dathan et Abiron vivus in infernum descendat, atque omnium sanctorum consortio separatus, numquam de suis facultatibus sive proprietatibus pro animae suae remedio intelligat aliquid facere, qui a nobis indultum beneficium servis (1208D)Dei voluit convellere vel irrumpere; sed in omnibus, Deo auxiliante, quaeque a nobis pro ipsorum servorum Dei compendio digesta vel collata sunt, per praesenti [ Boyer., praesentem], deterritis adversariis, paginula [ Boyer., paginulam] firma et in omnibus connexa atque inviolata in perpetuo, Deo auxiliante, permaneant, quo potius hoc privilegium possit convalere, nec instigante malorum hominum facto, in alium [ Boyer., aliud] posse irrumpere, manus nostrae subscriptionibus decrevimus affirmare, et omnium fratrum provincialiumque nostrorum, quod plenissima voluntate valeat obtinere, eorum manibus (1209A)petimus roborandum, stipulatione pro omni firmitate subnixa. Factum privilegium Kal. Febroarias, anno decimo regni domini nostri Theoderici [ Boyer., Theodorici] regis.
In Christi nomine Petruinus sive Aredius, ac si peccator, episcopus, hoc privilegium a me factum et refirmatum relegi, et promptissima voluntate subscripsi. In Christi nomine Wolbertus, ac si peccator, qui rogatus a domno Aredio episcopo hoc privilegium, salva canonica institutione, subscripsi. In Christi nomine Aghiacus episcopus, rogatus a domno Aredio episcopo, hoc privilegium institutionis subscripsi. In Dei nomine Ambrosius episcopus, rogatus a domno Aredio episcopo, hoc privilegium, salva canonica institutione, subsc. Gratia Dei Fredicus, ac (1209B)si peccator, episcopus, hoc privilegium institutionis subsc. In Christi nomine Godebertus [ Boyer., Godelbertus], ac si peccator, episcopus, rogatus a domno Aredio episcopo, juxta quod domnis episcopis placuit rectius, subsc. In Christi nomine Leodegarius, ac si peccator, episcopus, rogatus a domno Aredio episcopo, hoc privilegium institutionum subsc. In Dei nomine Pascasius [ Boyer., Paschasius] episcopus, rogatus a domno Aredio episcopo, hoc privilegium, salva canonica institutione subsc. Rusticus, gratia Dei, ac si indignus peccator, episcopus, rogatus a domno Aredio episcopo, hoc privilegium, salva canonica institutione, subsc. In Christi nomine Ago abbas, rogatus a domno meo Aredio episcopo, hoc privilegium subsc. In Dei nomine Pascasius [ Boyer., (1209C)Paschasius] presbyter, rogatus a domno meo Aredio episcopo, hoc privilegium subsc. In Christi nomine Delphinus abbas, jubente domno Aredio episcopo, hoc privilegium subsc. In Dei nomine Maurontus archidiaconus, jubente domno Aredio episcopo, hoc privilegium subsc. In Dei nomine Genno diaconus, rogatus a domno Aredio episcopo, hoc privilegium subsc.
XXIV. Charta qua Amalfridus Sithiensi monasterio concedit monasterium Hunulfocurtis ( ann. 685). Quantum intellectus sensus humani potest mentis sagacitate pensare, atque sedula indagatione perpendere, nihil amplius valet in hujus seculi luce (1209D)de gaudio fugitivo lucrare, quam quod de rebus (1210A)suis locis venerabilibus in alimoniis pauperum curetur [ Gall. Chr., curet] impendere, quatinus fragilitatem nature omnes generaliter patiantur [ Gall. Chr., patiamur], priusquam subitanea [ Gall. Chr., subitam et] transpositio eveniat. Oportet pro salute anime vigilare, ut non inveniat quemquam imparatum, sicut Dominus in Evangelio ait: Qui dat parum, comparat sibi regnum, et sine fine mansuram gloriam. Igitur ego, in Dei nomine, Amalfridus, illuster vir, inspirante divina potentia, atque pro remedio anime mee deputavi et concessi atque delegavi per hanc paginam donationis, ad monasterium Sitdiu [ Gall. Chr., Sithiu], quod est in honore sancti Petri et sancti Pauli vel sancti Martini seu et ceterorum sanctorum constructus [ Gall. Chr., constructum], (1210B)vel ubi venerabilis vir Bertinus abba preesse videtur, una cum voluntate vel convenientia [ Gall. Chr., convenientis] filie mee Auriane que ibidem rectrix esse videtur: hoc est monasterium nostrum cujus vocabulum est Hunulfocurtis, in pago Kambrincense, super fluvio Scald [ Gall. Chr., Scale], quem ego in proprietate nostra, in honore sancte Marie, vel sancti Petri seu Martini seu sancte Polline [ Gall. Chr., Polaenae] ubi ipsa preciosa gemma requiescit in corpore, ita ut mihi complacuit, in tali ratione, ut ad ipsum monasterium Sitdiu [ Gall. Chr., Sithiu], ad opus sancti Petri, jam dictum monasterium cum omni integritate vel soliditate sua in se aspicientem vel pertinentem, ibidem delegare deberemus [ Gall. Chr., debemus], quod ita et fecimus, (1210C)tam de alode parentum meorum, quam et de comparato, seu et de quolibet adtracto undecumque ipsum monasterium dotatum esse videtur, tam de parte nostra quam [ Gall. Chr., opium] et de aliorum collata bonorum hominum, vel undecumque manu vestita habuimus, et [ Gall. Chr., ut] nostre fuit possessionis, justitia, una cum terris, mansis, casticiis ibidem aspicientibus, vel superpositis domibus, edificiis, accolabus, mancipiis, campis, silvis, pratis, pascuis, farinariis, aquis aquarumve decursibus, peculiis, presidiis, mobilibus et inmobilibus, adjacentiis, appenditiis, omnia et ex [ Gall. Chr., in] amnibus rem inexquisitam [ Gall. Chr., in exquisitam] ad integrum, et sicut nobis convenit, quamdiu (1210D)in hoc seculo advixero, ipsum monasterium (1211A)pro precaria sancti Petri vel vestra, usitare vel dominare seu emeliorare debeamus, et post meum obitum atque de hac luce discessum, memorata filia mea Auriana in ipso monasterio [ Gall. Chr., ipsum monasterium] degere vel regere debeat, et post suum obitum, ipsum monasterium superius nominatum Hunulfocurtis, ad integrum aspectus vel subjectus omni tempore ad Sitdiu [ Gall. Chr., Sithiu] monasterio debeat esse, et quem ipse abbas qui tunc temporis adest, vel fratres de ipso monasterio Sitdiu [ Gall. Chr., Sithiu] ibidem consistentes, complacet, qualem prepositum ad ipsum monasterium nostrum constituere voluerint, potestatem in omnibus habere mereantur, et supplicamus ipsos fratres et rectores ipsius monasterii, (1211B)propter Deum [ Gall. Chr., Dominum] et mercedem nostram lucrandam, et ipsum monasterium quod ibidem transfirmavimus [ Gall. Chr., transformavimus], de missas, de curso, de luminaria curam habere studeant, et de hospitibus et peregrinis caritatem, ut mercedem exinde habere debeant, et nomen nostrum in libro vite recenseant [ Gall. Chr., reviviscant], et ipsum monasterium in eorum jure, perpetua dominatione, hoc est ipsius monasterii Sitdiu [ Gall. Chr., Sithiu], habeant, teneant atque possideant, vel quicquid exinde facere voluerint, aut eum [ Gall. Chr., cum] liberum in omnibus potiantur arbitrium. Et si quis vero, quod fieri minime credimus, quod absit, si egomet ipse aut ullus de (1211C)heredibus aut proheredibus meis, seu quislibet [ Gall. Chr., quaelibet] ulla emissa aut extranea persona fuerit, qui contra hoc testamentum venire voluerit, aut infringere illud presumpserit, imprimitus [ Gall. Chr., imprimis] iram Dei omnipotentis incurrat, et ante tribunal Christi cum ipso sancto Petro in die judicii deducat rationes, et insuper una cum socio fisco distringente, auri libras X, argenti pondera XX (1212A)coactus exsolvat; et insuper, quantum ipse monasterius [ Gall., Chr., monasterium] tunc temporis emelioratus valuerit, vel duplam pecuniam coactus [ Gall. Chr., conventui] exsolvat, et quod repetit non evindicet. Sed hoc testamentum isto omnique tempore firmum permaneat, cum stipulatione subnixa. Actum in Vermandis, quod fecit mensis Februarius dies viij; in anno xijº regni domni nostri Theuderici [ Gall. Chr., Frederici] gloriosissimi regis. Amalfridus hoc testamentum a me factum relegi et. Ego Auriana abbatissa consentiens.
+ Signum Adalfridi. Wulfahaldus. Niuacio. Anganbertus. Hildramnus. Erchanfridus. Siginus. Waraulfus diaconus. Blitmarus. Crasmarus. Dudan. Bruno. Ermenfridus. Constantinus. Gislefridus centenarius. (1212B)Gerfridus. Baldethramnus. Bladardus rogatus hoc testamentum scripsi et.
XXV. Charta qua Reolus, Remensis episcopus, Berachario abbati concedit villam Gaugiacum, ad construendum monasterium puellarum ( ann. 686.) In Christi nomine Reolus, ac si indignus et peccator, episcopus. Dum omnes oportet pro salute anime cogitare, vel parva pro magnis, caduca pro celestibus in ara offerre summi Dei omnipotentis, ut ab ipsis sublevari merear, sicut veritas dixit: Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, qui vos recipiant in aeterna habitacula; juxta quod ordo edocet pastoralem culmen, ut ubi poterunt, caularum ovilia (1212C)juxta cenobitarum ordinem edificare debeant, sive virorum, sive puellarum. Ideoque petiit nobis Beracharius abbas ut ei locum compendiosum donare deberemus, ad monasterium puellarum construendum, ex nostra proprietate, sive de alodo parentorum, vel de aliquo adtracto. Sed ejus petitionem, pro anime nostre remedio, opportunitatem minime (1213A)denegavimus faciendi; una pariter cum ipso pensantes, minime invenimus in nostra potestate locum in propinquo, quod omnem opportunitatem ad monasterium construendum habere deberet. Sed dum talis erat nobis voluntas, invenimus locum de rebus Ecclesie nostre Remensis, infra urbem Kathalaunensium, in pago Pertensi, supra fluvium Matrona, villam que dicitur Gaugiacus, sive et alio vocabulo que dicitur Episcopi-Villa, quam sanctimonialis femina, nomine Ama, que sub titulo religionis vitam finivit, per suas cartas ad Ecclesiam Remensem condonavit. Sed dum ipse locus ipsi abbati complacuit ad monasterium construendum; nos vero, una cum consensu fratrum meorum vel concivium Remensium, hoc est, tam archidiaconibus, abbatibus, presbyteris quoque (1213B)et diaconibus, vel omnem clerum ecclesiarum, seu et inlustribus viris, qui infra urbem commanere videntur, quorum nomina vel signa subter tenentur inserta, ut per nostram epistolam, a die presenti, absque ullius contrarietate, pro anime nostre salute, vel pro eterna retributione, ipsam villam Gaugiacum, seu et quae dicitur Episcopa-Villa, ad monasterium puellarum construendum, ipsi suprascripto abbati Berachario tradere deberemus: in ea tamen ratione, cum consilio vel consensu, seu et convenientia fratrum Remensium, ut villa nostra Tinnovero, quam de Vetranione diacono dato pretio comparavimus in pago Lemovicino, et casa in Novo-Castro constructa, pro ipsa villa Gaugiaco in (1213C)commutationem ad partem Ecclesie nostre Remense tradidimus; ad possidendum, tam terris, domibus, edificiis, mancipiis ibidem, commanentibus, colonibus, ibidem aspicientibus, campis, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, totum et ad integrum, quantumcumque ad ipsam villam Tinnovero aspicere videntur, cum omni integritate ad se pertinente, una cum ipsa casa in Novo-Castro constructa, in ipsa urbe Lemovicino, pro ipsa villa Gaugiaco, ad Ecclesiam nostram Remensem in vicem recompensationis tradidimus ad possidendum, ut et nostre vite tempore, et post de hac luce discessum, firmiorem stabilitatem ipsum monasterium puellarum habere debeat, et nulla infestatione de successoribus nostris episcopis habeat, vel de quaslibet (1213D)oppositas personas, nisi semper perpetualiter ipse abbas vel ipse ancille Dei quae in ipso nuncupato loco habitare noscuntur, vel posteris ipsarum, per presentem epistolam nostram omni tempore valeant possidere vel dominari, ut melius eas delectet pro nobis Domini misericordiam deprecari, ut ab infernorum nexibus liberi esse mereamur, et post nostrum quoque de hac luce discessum, ibidem nomen nostrum in libro vite ponatur vel recenseatur, et eorum sacerdotes hostias pro nobis omni tempore valeant offerre. Et si forsitan, quod adsolet, de ipso loco in alio loco ipsas famulas Dei migrare voluerint (1214A)ad monasterium edificandum, aut pro compendio aut pro meliorando pro causa stabilitatis, teneant ipsam villam Gaugiacum, quae dicitur Episcopi-Villa, ad monasterium Altumvillare, quod antecessor noster domnus et pater noster Nivardus, quondam episcopus, suo opere construxit, debeat revertere, cum ipsa epistola quam spontanea voluntate fieri rogavimus, ut per ipsa strumenta ipsi monachi qui ibidem sub sancto ordine vivere noscuntur, absque repetitione ipsas monachas, vel eorum abbate, omni tempore vite ipsorum debeant possidere vel dominari, et pro anime nostre salute Domini misericordiam deprecari, ut melius eos delectet, vel eorum sacerdotes, post nostrum de hac luce discessum, hostias offerre: in ea tamen ratione, si ipsas monachas (1214B)de ipso loco promovere voluerint. Nam dum illas ibidem sub sancto ordine regulariter vivere vel habitare videntur, et nos a die presenti per hanc epistolam nostram testamenti, integro quoque et deliberato consilio ac prompta voluntate ipsum locum eis tradidimus ad possidendum, ita ut illi hoc habeant, teneant atque possideant. Et si quis, quod absit, vel post nos, successores episcopi vel qualibet opposita persona vel de heredum meorum, ipsas de ipso loco aut promovere aut inquietare voluerit, aut ipsam epistolam nostram infrangere conaverit, in primis propria vita careat, atque cum stirpe sua captivus deserviat, et divinitatis furorem incurrat, vel dominatio ejus dispergatur, sicut dispersa est (1214C)Holoferni potestas; et sicut divisa est magni Alexandri formidabilis dominatio, ita et amodo dispergatur potestas; et sicut Sodoma et Gomorra in presenti seculo percussa est, similiter percutiatur potestas vel habitatio ipsius, et in anathema maranatha, quod est perditio, usque in adventum Domini nostri Jesu Christi feriatur; et a liminibus Ecclesiae, vel a communione participationis corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi excommunicatus appareat; et cum Juda traditore, qui per falsum osculum tradidit Dominum, particeps efficiatur; et veniat super eum lepra Naaman, quam puer Elizei Giezi per cupiditatem adeptus fuit; et omne genus et germen eorum sic marcescat in flore, ut nunquam fructificet, nec perficiat in grano; et veniam apud (1214D)Dominum non mereatur. Et, ut presens epistola nostra omni tempore firma permaneat, et pro rei totius firmitate, hanc epistolam manu propria subter eam subscripsimus, et qui inferius subscripserit vel signaverit nos in presenti eos proprio ore rogavimus, et insuper una cum socio fisco addat ad partem ipsius monasterii, hoc est, auri libras XX, argenti libras IX coactus exsolvat, et hoc quod repetit evindicare non valeat, et nichilominus presens epistola omni tempore firma et inviolata permaneat. Actum in villa Compendio, sub die Kal. Maii, anno XIII regni domni nostri Teoderici regis. In Christi nomine (1215A)Reolus, ac si peccator episcopus, hanc epistolam a me factam relegi et subscripsi. Ego Ansooldus episcopus, jubente domno Reolo episcopo, hanc deliberationem subscripsi. Ego Petrus abba subscripsi. Ego Harmarus abba subscripsi. Ego Hilduinus abba subscripsi. Ego Leocadius abba, jubente domno Reolo episcopo, hanc epistolam relegi et subscripsi. Ego Amalgisilus subscripsi. Ego Bertohindus subscripsi. Ego Gando presbyter subscripsi. Ego Caldemarus notarius scripsi et subscripsi hanc epistolam donationis, ex jussu domni Reoli episcopi.
XXVI. Charta qua Pipinus et Plectrudis, uxor ejus, castrum Ambra, in Arduenna, Beregiso donant, ut ibi condantur cella et ecclesia ( ann. 687.) (1215B)In nomine Sanctae Trinitatis. Omnis sublimitas terrena divinae ordinationi omnimodis debet esse subjecta. Eapropter, cum supremus coeli terraeque Dominus, qui bonorum nostrorum non eget, mirabili tamen in me bonitate castrum Ambra, Amberlacensis fisci caput, schedula e coelo prodigiose delapsa, in servorum suorum patrimonium dignatus sit eligere: ego Pipinus, illustri Anchisi filius, cum illustri matrona mea Plectrude, notum facio omnibus praesentibus et futuris, quod praedictum ditionis meae castrum, ab Ardennae principatu avulsum, cum limitibus et confiniis infra designatis, ita omnipotenti Deo contradidi, sicut etiamnum in persona venerabilis Beregisi (1215C)et successorum ejus trado, ut nihil juris dominii aut cujuslibet autoritatis, mihi aut successoribus meis inibi reservem; quatinus sit solius Dei et ipsius vera possessio, ei soli subjecta, eo sane fine, ut ecclesia et cellae ibidem incunctanter construantur, ad laudes Altissimi a servis suis die noctuque decantandas. Ut autem haec mea donatio nulla valeat cavillatione violari, nullo avaritiae studio resecari, nulla vi aut malitia perturbari, noverint universi, hac donationis karta contineri totum terrae tractum constrictum inter lapides, metas et fossas in praesentia (1216A)filiorum et procerum meorum designatas, inter divisiones ad meridiem, ad orientem, inter Mollem Campellum, Campilonem et Haletum, Ferreum montem; ad aquilonem inter Nasaniam et Awannam, Tabulae Fontanam; ad occidentem, fluvium Lumnam et rupem Sulmoniensem, scilicet cum banno, omni justitia, praetoriis, et eorum appendiciis; cum omni jure et censu, tam in denariis quam in avenis; cum teloneo, mercato, et suis appendiciis; cum jure mortimenti, et omnium accolarum advocationis ad fisci dominici opera, in acceptae libertatis signum, cum decimis ad me spectantibus, et omnibus possessionibus, terris, pratis, pascuis, aquis; cum farinariis, cum sylvis, villis et villulis; cum mansis, mansionibus, familiis, libertis et mancipiis; (1216B)cum gregibus et armentis. Quam donationem sic Deo factam, ac etiam in praesentia illustris Plectrudis, filiorum curialiumque meorum, ratam ac firmatam, etiam in mandiburnium meum suscepi, posterisque meis commendo, ut stabilis sit. Hic est vero schedulae coeli tenor: « Hic locus a Deo electus ad salutem animarum multarum; terra sancta est valde magnificanda, servorumque Dei patrimonium, quod augebitur, et a potestatibus protegetur, varie tamen tribulabitur. Qui vero hunc locum vexaverit, sic in radice marcescat, ut in ramis non florescat, aut ultrices ultionis aeternae poenas sustineat. » Actum publice in palatio Joppiliensi, idibus Novembris, anno Incarnationis Domini DCLXXXVII. His interfuerunt (1216C)quorum nomina subscripta sunt. Illustris Pipinus; Illustris Plectrudis; Drogo filius; Grimoaldus filius; Hubertus comes; Sisibertus comes; Godefridus comes; Chudbertus; Caribaldus; Cosmarus; Winetharius, qui subscripserunt.
XXVII Charta qua Vandemiris et Ercamberta, uxor ejus, plurima ecclesiis dona conferunt ( ann. 690). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . conferre debemus, unde in futurum veniam misericordiae animis nostris . . . . (1217A)donamus, donatumque in perpetuo esse volomus ad basilica domnae Stefanae in Parisius, ubi domnus Sigofridus pontefex praeesse veditur, villa cognomenante. . . . . mliacensi cum omne merito vel ageciencias et soledetates suas, sicut a nobis praesente tempore est possessum. Simile modo donamus ad monasterio domnae . . . pred . . . ata abbatissa praeesse veditur, villa cognomenante Ingolinorcurti, in pago Camiliacensi, cum omne integritate vel merito suo, sicut et nos . . . vedimus. Pare modo donamus ad basilica domnae Germanae, ubi vir venerabilis Landebertus abba praeesse veditur, villam cognomenante Fraxineto, in pago . . . . ., vel quidquid praesente tempore quieto ordine a nobis ibidem est possessum. Simile modo donamus ad basilica (1217B)domnae Vincente, vel domni Germani, ubi vir venerabilis Audcharius abba praeesse veditur, villas cognomenantis Oxma in pago Dorcassino, Noviolio in pago Andegavino, cum omne intigritate, et . . . . . tutum et ad integrum, sicut a nobis praesente tempore est possessum. Pare modo donamus Vuabuniacas in pago Beloacinsi, ad basilica domnae . . . . Noaldus abba praeesse veditur, tutum et ad integrum, cum ageciencis vel adpendiciis suis, sicut a nobis praesente tempore est possessum. Donamus . . . . venerabilis Vandremarus abba praeesse veditur, villa cognomenante Gomario-villa in pago Stampinsi, cum omne integritate vel merito suo, ageciencias vel adp. . . . ., sicut a nobis praesente tempore est possessum. Simile modo donamus ad domno Christivilo, (1217C)monistirio puellarum in Parisius, ubi Landetrudis abbatissa praeesse veditur. . . . . . . Noviliaco in pago Camiliacinsi. In Dei nomine donamus Gundulfocurti in pago Camiliacinsi, Premiaco in pago Aurelianinsi, ad basilica pretiosi domnae (Dionisii martyris ubi) ipsi in corpore requiescit, et venerabilis Chaeno abba praeesse veditur, cum omne integritate vel soleditates eorum, sicut a nobis praesente tempore. . . ad monisterio Aolino-villa, ubi vir venerabilis Vigur abba praeesse veditur, villa cognominante Villare, in pago Oxminsi, cum omne merito et integretate . . . . donamus in Dei. . . ad monasterio Portmauro, ubi vir venerabilis Amalcarius abba praeesse veditur, locello cognomenante (1217D)Alticiaco, in pago Maceracius cum omne integritate.. . . quicquid a nobis praesente tempore ibidem est possessum. Simile modo donamus Badenaco (1218A)ad Fontanellae ad domno Petro, ubi domnus Vande in corpore requies. . . . agecenciis vel adpendiciis, tutum et ad integrum, sicut a nobis est possessum. Donamus ad basilica domnae Petri. . . . ubi vir venerabilis.. . cognominantis Ispaldis in pago Vilcassino, Brinnaco in pago Ebricino, Ararnio in pago Oxminsi, Ociciaco in pago Oxmensi, Cormiliacinse. . . . quicquid ibidem nos praesente tempore possedire vedimur. Donamus in Dei nomine ad domno Desiderio, ubi vir venerabilis Adroaldus abba praeesse veditur, . . . ubi venerabilis vir Carone abba praeesse veditur in pago Ebricino, cum omne merito suo, sicut a nobis praesente tempore est possessum. Donamus ad . . . . villa cognominante . . . . in pago Lexuino, cum omne integritate vel mer to (1218B)suo, sicut a nobis praesente tempore est possessum. Donamus in Dei nomine. . . . Prisciaco in pago Camiliacinsi, ad domno Martino in ipso Prisciaco, ubi venerabilis vir Farulfus abba praeesse veditur, ubi sepulturas nostras ibidem habimus recondetas.. . . . dedero, et. . . . habit, humana fragiletas in ista hic. . . quod Deus advertat, de nobis non contingat. . . dulcissema conjux mea Ercamberta stante ista omnia quod superius diximus, se nos superstitis aderat, et Deo si vovirit, villas cognomenantes Lubariaci in pago Oxminsi. . . . sino villare super mare in pago Lexoino, Colzo in pago Lexuino, Cambrimaro in pago Lexuino, Caedraco in pago Cilimanico, Abaciaco in pago Cilimanico, ut jam dixi, dulcissima conjux mea Ercamberta se mihi (1218C)superstites fuerit, suprascriptas villas, tam de parte sua quam et de parte nostra, in sua faciat revocare domenacione, et monisterio ubi se eligerit d (egere). . . . . . re. . . futuris temporebus ad ipso monasterio praedictas villas debiant proficere in augmento. Et, ut haec delibiratio nostra, quem pro animis nostris dare decrevimus. . . ., per tempora conservitur, sicut. . . . it reservata ad heridis nostros villas cognominantis Edoniaco et Miscello in pago Cadrocino, Ocello et Buciaco. . . stante ista omnia quod superius communi convenientia ficimus, convinit ut qui pare suo superstetis aderat, res pare suo possedire debirit, ut ne. . . mercidem amborum ad loca sanctorum delegare debiret. Unde duas epistolas (1218D)uno tenore conscriptas, inter nos fieri et firmare convinit. . . Parisiaci, ubi apostholicus domnos et pater noster Sigofridus praeesse veditur, recondatur; (1219A)et alia eo modo conscripta, qui de nos pare suo superstetis aderat habi. . . . . dio vixerit, quarta parte reservavimus. Si quis viro, quod futurum esse non credo, seo nosmetipsi aut aliquis de heredibus nostris. . . . . . contra praesentem deliberationem nostram, Deus ibi contrario quo. . . tempore venire aut infrangere voluerit, in primitus iram trini majestatis incurrat, ub. . . . . . domnis sanctis quorum reliquiae in saepefatas basilicas insertae esse nuscuntur, et ab omnebus ecclesiis excommunis apariat, nec hic, nec in futuro veniam p. . . . . .rere non possit; una cum socio fisco auri libras cento et argenti pondo ducenta quoactus exsolvat, et qui repetit nullatinus valiat evindicare. Et haec deliberatio. . . . nostra, duce Deo, omni (1219B)quoque tempore firma et inviolata permaneat, stipulatione pro omne firmitate subnexa. Actum Camiliaco, vico publico, quod ficit mincis. . . . anno XVII regni domni nostri Theuderice gloriosissimi rigis. Ego in Dei nomine Vandemiris hanc epistola a me facta religi et subscripsi. Ercamserta subs. Ghranno subsc. Signum + viri inlust. Acerelio. Signum + Bosone. Auronius rogetus a supra scriptis hanc epistolam subscripsi. Signum + Bosittone. Signum + Chlodoaldo. Signum + Ingobert. Signum + Gamardo. Signum + Gandulfo . . . . subsc. Ch . . . . subsc XXVIII. Charta qua Pipinus et uxor ejus Plectrudis villam Nugaretum tradunt basilicae apostolorum sanctorum juxta metas ( ann. 691). (1219C) Pippinus [ M. Pipinus, hic et infra] dux, Anchisi regis filius, sancti Clodulphi fratris inclita proles, sub majoris-domus nomine Francorum administrabat principatum regalem. Scientia quippe atque fortitudine regum degenerante, dispositio fuit altissimi (1220A)praeclarae huic progeniei, quae ex eadem radice processerat, dare insignia Francorum regni. Nec immerito: eorum si quidem libertate [ M. liberalitate], Dei gratia praeveniente ac subsequente, ecclesiae insigniores totius Galliae adhuc constant hodie fundatae. Etenim, si requirantur nobilium fundatores coenobiorum, ab hoc insigni stemmate inveniuntur processisse. Hinc est quod ego Pippinus dux et uxor mea dedimus ad omnipotentem Dominum quandam villam nostram, nomine Nugaretum. Proinde ego iterum Pippinus et uxor mea, nomine Plectrudis, cogitantes de salute nostra, ut a Domino pro parvis magna, et coelestia pro terrenis recipere possemus, donavimus, pro remedio animae nostrae, seu pro aeterna requie acquirenda, ac solide tradidimus ad (1220B)basilicam Sanctorum Apostolorum, juxta urbem Mettis constructam, ubi dominus et avus noster Arnulphus in corpore requiescit, villam, proprietatis nomine, vocabulo, ut supra dictum est, Nugaretum, sitam in pago Wabrinse, mansum videlicet indominicatum, cum omnibus adjacentiis ad se pertinentibus, tam in aedificiis quam in campis, pratis, silvis, cultis et incultis, mancipiis utriusque sexus ibi commorantibus, vel quicquid in memorata villa hactenus visus sum possedisse, totum et ad integrum: ut a die praesenti et deinceps, universa ad locum sanctum supranominatum, sub potestate servorum Dei qui ibidem vel sunt, vel futuri sunt, ubi ad praesens videtur praeesse venerabilis vir Romulus abbas, deveniant, (1220C)et de nostro jure in eorum perpetualiter transeant haereditatem; quo videlicet eisdem servis Dei, pro nobis seu progenie nostra propensius intercedentibus, ad praesentis vitae tramitem foelicius, dirigente Domino, percurrere, et aeternae gloriae postmodum participes valeamus existere. Quod si quidpiam [ M. quispiam] de haeredibus nostris, seu quaelibet alia persona vel potestas, contra hanc dominationem (1221A)nostram venire, aut aliquatenus infringere temptaverit, imprimis iram [iram deest ap. Meur.] et ultionem Dei et sanctorum ejus incurrat, et quod repetit non valeat evindicare. Actum in villa Nielsio [ M. Hielsio], publice, sub die X Kal. Martii, anno duodecimo regni domini nostri [hoc verbum deest ap. Meur.] Theodorici regis.
XXIX. Charta qua Drogo, dux Burgundiae et Aquitaniae, donat ecclesiae sancti Arnulphi quidquid habet in villa de Mariolis ( ann. 691). Ego Drogo, dux Burgundiorum, filius Pipini ducis, dux [haec vox deest ap. Meur.] Aquitaniae. Notum facio quod, amore beati Arnulphi Metensis, quidquid (1221B)habui in villa de Mariolas totum dedi ecclesiae S. Arnulphi, in pascuis, silvis, arvis, mansis, et cum aedificiis, cum vineis et terris et cultibus, et cum mancipiis omnibus utriusque sexus, cum agris, campis cultis vel incultis, pratis, pascuis, silvis, aquis, aquarum decursibus, molendinis, et quidquid [ M. quidquid ibi] nominari potest; et in iis omnibus quidquid mihi in ipsa villa legibus obvenit, tam de paterno quam de materno, seu de comparato, vel de qualicumque adtractu noscitur ad me pervenisse, et ego visus sum habere vel donare, totum ad integrum, ad ipsam jam sacrosanctam ecclesiam sancti Arnulphi vel sanctorum apostolorum Johannis et Jacobi, seu ad partes illorum fratrum qui ibidem deserviunt, (1221C)dono, trado atque transfundo in Dei nomine perpetualiter ad possidendum, vel quidquid exinde pars ipsius ecclesiae elegerit facienda [ M faciendum], libero in omnibus perfruatur arbitrio Si quis vero, quod fieri non credo, si ego ipse aut [ M. aut ullus] de heredibus meis, seu quaelibet extranea persona qui contra hanc donationem a me factam venire conaverit, aut irrumpere voluerit, imprimis iram Dei et sanctorum apostolorum vel sancti Arnulphi incurrat, (1222A)et insuper inferat contra ipsam ecclesiam, una cum socio fisci, sustinere, auri libram unam; argenti duarum multa [ M. pondus duo] sustineat, et quod repetit non valeat evendicare; sed praesens donatio ista omni tempore firma et stabilis permaneat stipulatione subnixa. Actum Metis, in publico, sub die et tempore quo supra.
XXX. Charta qua Godefridus dux, ecclesiae beati Arnulphi donat quidquid habet in villa Flavigneiaco ( ann. 691). Ego Godefridus, dux, filius Drogonis, notum facio quod, amore beati Arnulphi Metensis, quicquid habui in villa de Flavigneiaco totum dedi ecclesiae (1222B)Sancti Arnulphi, in pascuis, silvis, arvis, mansis, et cum aedificiis, cum vineis et terris et cultibus, et cum mancipiis omnibus utriusque sexus, cum agris, campis cultis et incultis, pratis, pascuis, silvis, aquis, aquarum decursibus, molendinis, et quicquid ibi nominari potest. Et in hiis omnibus quicquid mihi in ipsa villa legibus obvenit, tam de paterno quam de materno, seu de comparato, vel de qualicumque adtractu noscitur ad me pervenisse, et ego visus sum habere vel donare, totum ad integrum ad ipsam jam sacrosanctam ecclesiam sancti Arnulphi, vel sanctorum apostolorum Johannis et Jacobi, seu ad partes illorum fratrum qui ibidem deserviunt, dono, trado atque transfundo, in Dei nomine, ad perpetualiter (1222C)possidendum; vel quicquid exinde pars ipsius ecclesiae elegerit facienda, libero arbitrio in omnibus perfruantur. Si quis vero, quod fieri non credo, si ego ipse aut ullus de heredibus meis, seu quaelibet extranea persona qui contra hanc donationem a me factam venire conaverit, aut irrumpere voluerit, imprimis iram Dei et sanctorum apostolorum vel sancti Arnulphi incurrat, et insuper inferat contra ipsam ecclesiam, una cum socio fisci, sustinere auri libram (1223A)unam, argenti pondus II multa sustineat, et quod repetit non valeat evindicare, sed presens donatio ista omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Mettis, in publico, sub die et tempore quo supra.
XXXI. Charta qua Pipinus senior dona confert Laubiensi monasterio ( ann. 691). In nomine sanctae et individuae Trinitatis, amen. Universalis mater et virgo singularis, Christique sponsa Ecclesia catholica, foecunda castitatis praerogativa promeruit, quod devotum suis utilitatibus inclinemus assensum, praesertim sacrosanctae religionis tranquillitatem et quietem cura vigili providentes: (1223B)quo liberius divinae contemplationi et orationi pro nostra salute et regni stabilitate vacando possit ad Deum interesse: quatenus inimicis christianae fidei eliminatis, tota sui corporis incolumitate, sub nostro sudore, regnum vigeat et crescat, et hostilis ubique cervicositas se sentiat subjugatam. Ego quidem Pipinus Senior, eo favore et desiderio ductus, maxime quia de rege superbo Theodorico, per gratiam Dei, cum victoria sum liberatus, monasterio religiosissimi viri et eximii praedicatoris Ursmari pontificis, quod est in Laubias super Sambrum fluvium, concedo et dono in dotem ipsius ecclesiae perpetuo possidendam terram et silvam quae est inter rivum de Grunghart et rivum de Hergnaut qui defluunt (1223C)in Sambrum, quae sylva dicta est Forestella ab antiquo. Situm ipsius monasterii Laubacensis, villas, terras, sylvas, prata, aquas aquarumque decursus, et possessiones omnimodas quas fidelis meus Hydulphus dux cooperator in eodem monasterio praedicti pontificis, eidem loco donavit, in mea tuitione et defensione suscipio et perpetuae libertati et quieti reddo, nihil in eisdem locis juris, aut potestatis mihi sive posteris meis reservans. Quidquid etiam homo Dei Landelinus, qui primus in eodem loco laboravit, ipsi loco acquisivit et subjecit, eidem monasterio (1224A)totum attribuo videlicet ecclesiam de Alna cum omnibus appendiciis et possessionibus suis. Similiter monasterium Wallare, cum universis appendiciis et possessionibus suis, sicut eas piissimus rex Dagobertus, ad preces bonae memoriae Auberti, Cameracensis episcopi, supradicto Landelino sub certis terminis expressas et monasterio Wallari, pro sua fundatione deputatas donavit, ut sint ipsius ecclesiae Laubacensis vera et firma possessio, sine advocatia vel oppressione alicujus comitis vel centenarii aut vice-domini; nec aliquis supra territorium ecclesiarum praedictarum, domum erigere et fabricare praeter voluntatem aut licentiam earumdem praesumat, aut violentiam aliquam inferre. Universa loca praedicta, tam in nostro, quam in supradicti regis Dagoberti (1224B)volumine fideliter expressa et conclusa, sub mea protectione suscipio, et ab omni principatus angaria et potestate penitus absolvo; nulliusque infractionis aut invasionis molestiam, sive praejudicium occupationis sustinere decerno. Si quis autem contra hoc venire et nostrum edictum violare praesumpserit, omni libertate et honore nudatus, capitali poena puniatur. Ut autem haec mea donatio per succedentia tempora maneat intemerata, eam manu mea confirmavi, et sigilii mei appositione insigniri jussi. Signum domini Pipini Senioris. S. Hydulphi, ducis Lotharingiae. S. Philippici, ducis Metensis. Ego Asdolgus cancellarius, ad vicem Ruothperti archicapellani, recognovi et subscripsi. Data Lephstinis, (1224C)decimo septimo Kalendas Decembris, anno Dominicae Incarnationis sexcentesimo nonagesimo primo, indictione quarta, principatus nostri anno quinto, contrito Theoderico rege superbo, feliciter, concessionis hujus eodem anno.
XXXII. Charta qua Pipinus senior dona confert ecclesiae sancti Petri Cameracensis ( ann. 691). In nomine S. et Ind. Trin. Amen. Universalis mater et virgo singularis Christique sponsa Ecclesia (1225A)cathol. etc. Ego quidem Pipinus Senior, eo favore et animo ductus, maxime quia de rege superbo Theoderico, per gratiam Omnipotentis, cum victoria sum liberatus, eccles. S. Petri Kambrac. concedo in perpetuam eleemosinam, terram meam inter Elimontem et Salicurtem, in pago Atrebatensi, etc. Item ecclesie fratrum oratorii Kambr. do villaria duo, villas Maniliacum, Kuneias et Demicortem, etc. S. D. Pipini Senioris. S. Hidulphi, ducis Lotharing. S. Philippici, ducis Metensis. Ego Asdolgus cancellarius recognovi. Data Kambraci an. I. V. sexcent. nonages. primo, ind. II, principatus nostri an. quinto.
XXXIII. Charta qua Bertoendus, Catalaunensis episcopus, privilegia largitur monasterio Dervensi et vicino puellarum monasterio ( ann. 692). (1225B) Dominis sanctis et summi culminis apice [ Dach., apostolicae] pontificalis cathedre specula presidentibus in Christo fratribus seu coepiscopis Ingoberto [ Dach., Rigoberto] metropolitano, Basino, Stephano, Adalberto, Aloni, Madalgario, episcopali cathedra presidentibus, Bertoendus, licet indignus, in ordine tamen Cathalaunensium episcopus, suplex in Domino mitto salutem. Quanquam prisce regule decreta nos doceant, et que oportet perhenniter custodire, et patrum consueta indiminute servare, attamen et nos super hec regulariter decernentes, vota supplicum, et maxime orthodoxa fide fulgentium, ut illi provisione tractantes eorum petitionibus, libentissimo animo (1225C)volumus affectum mancipare. Quoniam igitur gloriosus domnus Clodoveus rex, et vir inlustris Pipinus, major-domus, pie [ Dach., pro] religiosa sollicitudine perspicue nobis postulasse noscuntur ut privilegium monasterio Putiolos, in vasta Dervi, in honore beatorum apostolorum Petri et Pauli et sancti Johannis Baptiste et sancti Johannis evangeliste, seu et omnium sanctorum, a viro religiosissimo sancto Berchario ubi et ipse abbas preesse videtur, ex munificentia quondam Childerici regis constructo, seu et alio monasterio puellarum, super fluvium Vigore etiam et Drea [ Dach., Dria], in Dervo, in finem [ Dach., fine] Flaciniacinse, quod Vuatmerus [ Dach., Waimerus] et conjux sua Vualtildis [ Dach., Waltidis hic (1225D)et infra ] et domnus Bercharius abbas pariter contruxerunt, in quo loco Deo [h. v. deest. ap. Dach.] sacrata Vualtildis mater esse videtur multarum virginum (1226A)presenti tempore, et se cum eis multimode aggregationis agminibus, pie devotionis paribus studiis sociaverunt in Dei laudibus, uno regule spiritu superna inspiratione commota, ad laudes omnipotenti Deo concinnandas [ Dach., concinendas], pium exhibet famulatum, conferre deberemus. Quod salubriter annuentes, hoc privilegium, quod plena devotione petierunt, perhenni auctoritate servandum libenti animo prestitisse comperite. Nec enim nova postulantium vel indulgentium est auctoritas privilegium largiendi, dum profecto cuncti [ Dach., cunctis] retro apostolice sedis presules, unde sacra propagatur auctoritas, non solum in vicinis provinciis constitutis, sed etiam in ceteris longe regionibus procul sitis, postulata semper indulgenda sanxerunt. Unde obsecro (1226B)domnos successores ecclesie prenotate pontifices, satis superque per omnipotentiam Trinitatis inmense Patris et Filii et Spiritus Sancti obtestare, immo conjectare presumo. Ut commendem [ Dach., commendatum] prenominatum monasterium piis mentibus jubeant diligere, jubeant fovere, jubeant continere, jubeant conservare, et ne succidua fraternitas sacerdotum hoc nos in his regionibus proprie deliberationis instinctu, aut nova inventione, estimet decreta fuisse, cum sub hujus constitutionis norma, sanctorum Agaunensium locus, immoque et monasterium Lirinense, seu et monasterium Luxoviense, multaque alia monasteria, nec non et basilica domni Marcelli, et innumera in Orientis partibus monasteria, propriis ex decreto pontificum servantur (1226C)privilegiis. Ergo uno conspirationis consensu, Dei nutu, antedictorum patrum religionem pensantes, ita ab omnibus decretum est, ut nullam dominationem nos successoresque nostri in suprascripta monasteria virorum seu puellarum virginum, ubi sunt congregati, quod pro salute animarum suarum predictus vir Bercharius et Vuaimerus, seu et conjux sua Vualtildis, una pariter construxisse noscuntur, habeamus, quatinus eis liberius liceat, Deo juvante, sine impedimento rei alicujus, contemplativam vivere vitam; et cum pater monasterii fuerit de seculo evocatus, quem unanimiter omnis congregatio ipsorum servorum Dei undecumque sibi optime regulam compertam elegerint, seniorem sibi abbatemque constituant; (1226D)seu et cum mater virginum de seculo fuerit evocata, quam unanimiter omnis congregatio ipsarum ancillarum Christi undecumque sibi optime regulam (1227A)compertam elegerint sibi seniorem matrem, una cum consilio monachorum Dervensium fratrum, abbatissam instituant; et, si eis opportunum fuerit abbatem benedicendi, aut crisma consecrandi, vel sacros ordines percipiendi, hoc tantummodo nobis propter canonicam institutionem et prejudicium ecclesie nostre, absque ullo motu, reservamus. Ceterum vero, ut superius continetur, nullam potestatem aut dominationem neque nos vel archidiaconus successoresque nostri, vel quelibet persona habere non debeat, aut quamcumque de eodem monasterio vel cellulis ejus, sed [h. v. deest ap. Dach.] et parrochiis aut ceteris monasteriis, causam audeat presumere vel auferre; et, si aliquid ipsa congregatio de earum religione tepide egerint, secundum regulam (1227B)sancti Benedicti vel domni Columbani, ab earum abbate vel abbatissa qui pro tempore spiritalis pater vel mater extiterint, corrigantur. Nam nullum pontificum neque a nobis neque a successoribus nostris, in eodem monasterio, pro causa cupiditatis, aut, quod absit, avaritie, habeatur; sed proprio in Dei nomine fruantur privilegio. De rebus namque prefatis constructoribus ejusdem sancti monasterii, pro sustentatione predictorum sanctorum monachorum seu (h. v. deest ap. Dach.) puellarum virginum, victum quoque ac vestitum conlatum, seu a ceteris Deum timentibus personis in antea conlaturis, vel a regia potestate fuerit concessum, nichil ex hoc, neque pontificum nec quarumlibet personarum, distrahendi (1227C)minuendive causa, potestas omnimodo non habeatur, nisi in matribus vel patribus ejusdem monasterii, suisque propositis [ Dach., prepositis] gubernandi, regendi dispensandique, arbitrio seu dispensatione consistat. Deo [ Dach. Ideo] quoque prestitimus privilegium, quia nichil de canonica auctoritate convellitur, quidquid domesticis fidei, et maxime contemplativam vitam ducentibus, pro quiete tranquillitatis tribuitur. Quod si quis calliditate aut cupiditate preventus, ausus fuerit ea que sunt superius comprehensa temerario spiritu violare, a divina ultione (1228A)prostratus reatum anathematis subjaceat, veniatque super eum lepra Naaman Siri, excommunicatusque a sancta efficiatur Ecclesia catholica, et nichilominus hoc privilegium perpetuis temporibus maneat incorruptum. Que constitutio nostra, ut firmis subsistat vigoribus, manus nostre subscriptionibus est roborata; et, ut plenius confirmetur, ceteris fratribus et coepiscopis qui ad presens non fuerunt destinavimus insuper roborandam. Actum Remis, publice. Data quem fecit mense [ Dach., mensis] Febr. die XV, anno secundo gloriosi domni nostri Clodovei regis.
XXXIV. Charta qua Aiglibertus, Cenomanensis episcopus, decimas quarumdam villarum concedit monasterio sanctae Mariae ( ann. 692). In Dei nomine Aiglibertus, episcopus in Christo (1228B)sanctae Ecclesiae filiis omnibus agentibus vel missis discurrentibus de villis sanctae Ecclesiae de Mediaquinta, Trition, Alnetum, Betas, Longa Aqua, Lucduno, Geneda, medietate de Tredente, et Vithlena, et Tauriniaco. Cognoscatis quod nos concessimus monasterio Sanctae Mariae, ubi Deo sacrata Ada abbatissa praeesse videtur, omnes decimas de suprascriptis villulis, tam de annonis, quam agrario, vinum, fenum, omnium pecudium, seu furmatico, vel undecumque decimas redebetur, totum et ad integrum, ad ipso monasterio censemus et jubemus, ut absque ulla dilatione ad missos ipsius dare faciatis, et, ut diximus, ipsam decimam omni tempore ipsi monasterio habeat concessum. Et, ut certius credatis, (1228C)manu nostra subterfirmavimus. Datum dies novem quod fecit mensis Julius, in anno II regni domni Clodovei regis. In Christi nomine Aiglibertus, ac si peccator episcopus, subscripsi.
XXXV. Privilegium ab Agerado, Carnotensi episcopo, concessum cuidam monasterio sanctae Mariae dicato, super fluvium Ligerim ( ann. 696). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . cum consenso filio suo domno Deodato, quondam antecessori nostro, ipsius urbis episcopo, et plurimorum (1229A)ponteficum vel sacerdotum, afflante Sancto Spiritu, sacro monastirio in rem proprietatis suae in loco nuncupante . . . . . . infra ipso muro super fluvium Legieris, in honore sanctae Mariae semper virginis vel ceterorum sanctorum suo opere aedificavit, et de rebus suis ditavit, et ipsum venerabili viro Chrotchario diacono per suam [epistolam] . . . . . . firmavit, ut ibidem monachus qui sub sancto ordine vita theorica sub ordine caenubitale degentis conversare diberent, ibidem intromittire diberit, et ipsi ipso monastirio in onus abb. . . . . vit cui ipsum se viventem sub se aut post suum discessum instituerit. Et, dum nos ipsum devotissimum in hoc opus Domino famulare perspeximus, ideo voluntate plenissima hoc sacrosanctum privilegium, una cum consensum fratrum nostrorum et consilium seniorum, (1229B)indulsimus taliter ut liciat sanctae congregacioni servorum Dei in ipso monastirio constitutum, quieto ordine, sine opressione cujuslibet ponteficum, vel Carnoteno urbis episcopo, seu et clericorum, sine insolencia juvenum saecularium, quieti vivire; ut nullus convivia, nec mansionis, nec paratas, nec munera expedenda non pertimiscant. [Et si] ab ipso abbate pontefex Carnotensis pro eorum utilitate in vitatus fuerit, sine ulla ambicionis causa vel fraude accidat ad ecclesias consecrandas, et abbas benedicendus, vel altaria seu presbiteros [aut] diaconus vel reliquos gradus ordenandus, sine obtento pravae cupiditatis tradat benedicionis. Et sicut habet humana fragilitas, se ipsi abba Chrotcharius, aut cui ipsi ibidem intromissum t. . . . . . abbatem instituerit, ab (1229C)ac lucem migraverit, ipsa sancta congregacio servorum Dei in suprascripto cenubio instituta, de semetipsos ad gubernacionem monastirii, et animas regendas, liceat eis [talem] gubernatorem elegire, qui honestis moribus sit, non generositatis nobilium, sed in Dei amore expergencius atque sagacius inbutum, et sub sanctam regulam oboedienciae patrem instituere [concedentes] decrivimus, eisque concessimus ut nullo modo hoc sacrum privilegium a successoribus nostris sit inruptum, sed per omnia et in omnibus conservitur. Et, si scandala, quod [absit et minime] credimus Deo adjuvante quod fiat, in supradicto monastirio surrexerint, et ipsi abbas cum sua congregacione hoc emendare non potuerit, patris (1229D)spiritalis, qui sub sancto ordine vivere [viden] tur in Carnotena parochia, aut undique elegirint, ad hoc scandalum mitigandum invitent. Quod si nec ipsi (quod minime credimus) hoc emendare potuerint, tunc ad pacis concordiae sine ullo cupiditatis crimine pontefex Carnotensis ad ipso abbate vel sua congregacione invitandus sit, ut paterno more discordantis, (1230A)salvo eorum privilegio, ad pacem revocet. Illud eis pre. . . . auctoritas nostra ponteficalis concessit, ut nullus de successoribus nostris, nec archidiaconus, nec vicem-domini, nec missi clerici vel laici discurrentis in ipsius monastirii. . . . erens, ex conlacione praedictae Adreberctane, tenire vel dominare videntur, aut se adhuc inantea ad Deo timentebus conlatum fuerit, nec ad causas audiendum, nec exigendum, nec mansionis, aut pastus aut paratas, vel quemlibet reddebucionem requerendum, nec hominis ipsius distringendum, nec de rebus eorum quicquam minuandum, [penitus] non praesumat habere ingressum, sed sub regimen ipsius abbati aut successoribus ejus, omnia in Dei nomene consistant. Et taliter per hoc privilegium sanximus, ut perhenniter temporibus praesentebus ac futuris in Dei nomene conservitur. (1230B)Et, sicut taliter solet, stimulante adversario per aliqua temeriditate aut caliditate de successoribus nostris, [sicut] nimpe solet malicia praepedire bonis, hoc privilegio, quae nos pro divino respecto ut pro participanda conmuni successorum fratrum mercidem absorde per prava consilia inlexerit, et ad molem impietatis indulgencia nostra omissa religione violari aut depravari vel conrumpire adnisus fuerit, non solum hic in conhiben[da] [secund]um statuta canonum sentencia, de objecto emmanitatis crimene feriatur, sed etiam in futurum ante tribunal aeterne judicis seu angelorum vel sanctorum [omnium], ulcione divinae in praecipicium condemnetur acculei. Et, dum extremitas nostra saepe nomenato monastirio sub Xpo cultui admodum in sancta vita conversare, (1230C)[co]gnicione veritatis regulariter in Dei laudis meditantes, summo desiderio desiderare inspeximus, ita deinceps solecicius atque curiosius dum a nobis omnia [subsidia] feruntur, Xpi clemencia inploramus ut semper magis ac magis in Dei amore proficientis, accensis lampatebus aeterna vita perfruantur, qualiter pro labore quae in certaminis contemplacione desudant, apud omnipotentem Dominum mercedis commodum ferant; et nos de multiplecata segite praemia sempiterna populorum congeries fructificata gremiis, abrutis palliarum sordebus, triticum horrea reconditis metere atque adipisci, mancipari valeamus. Unde domnis metropolitanis arcium sedes divinitatis suffragia poscimus, ut adhibenda mercidem (1230D)hoc sanctum privilegium societate beatitudinis vestre adsentire atque [confirma] re una nobiscum almetas vestra dignetur. Annum secundo regnum domni nostri Childebercthi gloriosissimi regis. Captonaco, publicae. [Datum quod] fecit minsis Marcius dies sex. In Dei nomine Ageradus, ac si peccator episcopus, hoc previlegium a me factum religi et subscripsi. . . (1231A)ericus episcopus hoc previlegium consinsi et subscripsi. [In Xpi] nomene Gripho, et si peccator episcopus, hunc privilegium consensi et subscripsi. Ansebercthtus, servus Jeshu-Xpi, hoc privilegium rogitus subscripsi. In Dei nomene Ebarcis, et si peccator episcopus, hoc privilegium. . . . In Xpi nomine Ayglibercthus, ac si peccator episcopus, hoc privilegium consenciens subscripsi. In Xpi nomine Beracharius episcopus hoc privilegium consenciens subscripsi. Tretecor, per misericordia Dei episcopus, hoc privilegium subscripsi. In Dei nomine Ansoaldus, et si peccator, hoc privelegium subscripsi. In Dei nomine Attur, gracia Dei episcopus, hoc privelegium rogetus subscripsi. In Xpi nomene Ermeno, peccator episcopus, subscripsi. Soabericus, peccator episcopus, (1231B)hoc privilegio consenciens subscripsi. Turnochaldus, ac si peccator episcopus, hoc privilegio subscripsi, Constantinus, peccator episcopus, hoc privilegio subscripsi.
Chaino, gracia Dei abba, hoc privilegium rogitus subscripsi.
XXXVI. Charta qua Ansebertus dona confert ecclesiae Augustodunensi sancti Nazarii, basilicae sancti Symphoriani, oratorio sancti Leodegarii, sorori suae Segolinae, et germano suo Autario ( ann. 696). Actoribus ecclesiae sancti Nazarii martyris Augustidunensis et sancti Symphoriani martyris, ubi ipse pretiosus in corpore requiescit, Ansebertus peccator, episcopus. Divina nos ammonet lectio, ut quod (1231C)Christi misericordia in rebus terrenis confert, abundantia de sua largitate, unde in hoc saeculo utimur de ejus pietate in suis pauperibus pro abluenda mole peccaminum offeramus. Ergo dono ad suprascriptam ecclesiam sancti Nazarii martyris, ubi ego, ac si indignus, cura pastorali deservio, de alodo parentum meorum villam cui vocabulum est Hauxiaco, in pago Belnense, cum soliditate et appenditiis, domibus, villarebus, campis, pratis, silvis, vineis, pascuis, aquis, servis, libertis ac colonis accensisque omnibus, et quidquid in ipso pago praesenti tempore possidere valemus, aut quod inante ibidem in Dei nomine acquirere, vel quidquid dici aut nominari potest, cum integra soliditate suprascripta ecclesia sancti Nazarii ut habeat volo. Et pro portione illa (1231D)quam germanus meus Autarius apud nos ibidem habet, portionem nostram in villa Binago ut habeat volo. Et fortasse (quod non credimus) si ei fuerit contrarietas, in suprascripta villa in Hauxiaco et Binago, quicquid pro portione mea nobis de alodo (1232A)parentum meorum, tam de paterno quam de materno quod debitum est, ecclesia sancti Nazarii ut habeat volo atque decerno. Villa vero Pagetis, quam ex parte conquisivimus, ecclesia sancti Nazarii ut habeat volo. Villa vero Solempriaco, quam Wlbertus per suum instrumentum nobis dedit, et Leodebertus in usuario tenet, ecclesia sancti Nazarii ut habeat volo atque decerno. Basilica sancti Symphoriani martyris, quae mihi ab adolescentia mea in omnibus unde substantia mea protexit, unde credimus ut et futura ejus intercessio apud aeternam pietatem pro remissione peccatorum meorum intercessor assistat, villa vero Tres-valles in pago Maginontense una cum appendiciis suis, domibus, villaribus, campis, pratis, vineis, silvis, accensisque omnibus quod Wlbertus (1232B)per sua instrumenta in nostro nomine delegavit, ecclesia sancti Symphoriani ad suos clericos pascendos in eleemosina nostra ut habeat volo. Similiter ad oratorium sancti Leodegarii, qui subtus Sanctum Symphorianum constructus esse videtur, ubi (si Deo placuerit) corpusculus insuper requiesciturus erit, colonicas in pago Maginontense, in Taviniaco, quas Wlbertus per suum strumentum nobis dedit, et colonias illas quas Bertoaldus in Eulnicio per suum strumentum dedit, ad oratorium sancti Leodegarii ut habeat volo. Villa vero Corvillo in pago Autissiodorense, quam nos cumque suis acquisivimus, ipsum oratorium domni Leodegarii ut habeat volo atque decerno. Similiter in pago Augustidunense colonicas (1232C)quas Beroaldus per venditionem nobis dedit, ipsum oratorium domni Leodegarii ut habeat volo. Villa vero Buxido, quidquid ibidem germanus meus in usuario tenet, ipsum oratorium domni Leodegarii ut habeat volo. Villa vero Muido, quae est prope montem Wavinarum, in pago Vertudensi, cum omnibus quidquid ibi adspiciunt oratorium domni Leodegarii ut habeat volo; sic tamen ut inde lumen et sacrificium ipso oratorio stabiliat, et omnia sub potestate fratrum ipsius ecclesiae sancti Symphoriani in omnibus esse debeant. Et quatuor matricularios qui ad ipsum oratorium domni Leodegarii deserviunt ibidem instituimus ut totum victum atque vestitum de suprascriptis rebus habeant habere, qualiter et illi alii matricularii, qui ad basilicam sancti Symphoriani (1232D)deservire videntur, portionem victus et vestitum accipiant. Et pro eo quidquid in ista epistola delegavimus, in usuario germanae nostrae Sicolinae concessimus, illos matricularios, et illud lumen ad oratorium domni Leodegarii, et in hoc usu teneat, et (1233A)debeat procurare: et post ejus discessum, tam pontifex supradictus et ecclesia sancti Nazarii, quam clerici dictae ecclesiae sancti Symphoriani, quantum in ipso strumento instituimus, in Dei nomine debeant procurare. Reliqua vero facultate, quicquid nos tempore nostro conquisivimus, quod in ista epistola incommemoratum nobis remansit in quibuscumque locis adcrescere cupimus, ecclesia sancti Symphoriani ut habeat volo. De alodo parentum meorum, quicquid portio nostra in quibuscumque locis vel territoriis, quod portio nostra tam de paterno quam de materno nobis debitum est sub omne supellectile quicquid dici aut nominari potest, dulcissima germana mea Sigolina, si nobis superstes fuerit, in omnibus recipiat, et ubicumque pro fidelibus Christi (1233B)atque ad Ecclesiam Dei delegare voluerit, in omnibus habeat potestatem. De mancipiis vero, quae dato pretio comparavimus aut adquisivimus, in omnibus volo ut ingenui esse debeant et ut pro ingenuis suprascripta germana mea, dum modo advivit, in suum debeant adesse obsequium. Post ejus discessum, Christianorum defensorem seu regem, si eligere voluerint, ut habeant in eorum sit potestate. De suprascripta facultate quam ad supradictas ecclesias sancti Nazarii vel sancti Symphoriani delegavimus, dum ipsa germana mea Sigolina saeculum contemsit, et dum cognovimus jugiter se Christo obtulit et sanctae Mariae in ancillam se tradidit, sub usu et beneficio hoc debeat tenere, et, post ejus discessum, ad suprascriptas ecclesias per istam epistolam (1233C)integra soliditate delegavimus, cum re meliorata ad ipsas ecclesias debeat pervenire. Si quis, quod non futurum esse credimus, si ea quae superius sunt conscripta, quod nos plenissima voluntate decrivimus de heredibus nostris aut quislibet opposita persona refragare voluerit, non hoc valeat vindicare quod repetit, et Judae traditoris similis efficiatur, et insuper inferat actoribus ecclesiae, aut cui hoc per istam epistolam delegavimus, una cum fisco, auri lib. VI, et in argento pondus LX, et haec epistola quam nostra simplicitas plenissima voluntate decrevit, perpetuam obtineat firmitatem.
In Christi nomine Ansebertus, peccator episcopus, hanc epistolam a me factam relegi et subsc.--Adoneus (1233D)episcopus rogatus subsc.--Agnericus episcopus rogatus subsc.--Aglius episcopus rogatus subsc.--Winebertus, jubente domno Anseberto episcopo, hanc epistolam scripsi et subscripsi.
Notavi quod fecit mensis Augusti die V, anno secundo regnante domino Childeberto rege.
XXXVII. Testamentum Ephibii abbatis, de donis collatis ecclesiae Viennensi (insertum est testamentum Rufinae, sororis ejus ) ( ann. 696). (1234A) In Christi nomine, ego Ephibius, pro amore Dei ac beatorum apostolorum ac martyris domni Desiderii episcopi, facio testamentum de rebus meis et hereditate mea, quae ex parentibus meis Leobio et Teodigna legitima auctoritate ad me pervenit, et ex sorore mea Rufina, quae sine liberis defuncta, hereditatem suam mihi vivo ordine dereliquit. Haec sunt autem quae per hoc testamentum Deo et sanctis ejus in ecclesia Viennensi servitura per domnum nostrum Caeoldum episcopum trado: villam integram Geneciacum, cum omnibus ad eam pertinentibus, absque (1234B)ullius propinquorum meorum parte, cum utriusque sexus servis, terris, silvis, aquis, portus et districtus, et quidquid ad praedictam villam pertinet, absque ullius alicujus propinquorum meorum consortio. Similiter et partem tertiam, quae ex sorore mea supradicta jure ordinis mihi obvenit, de Parthenis villa, cum servis utriusque sexus, terris, silvis, aquis et ceteris quae ad censum vel servitium tertiae ipsius partis pertinent, ut nullo umquam tempore a potestate Ecclesiae alienetur. Tradimus etiam alia in circuitum quae a domno nostro glorioso Childeberto pro servitio nostro adquisivimus, in Engolismo villas tres, de quibus jam testamentum confecimus. Testamentum sororis nostrae, judicante senatu in Vienna civitate residente, huic testamento nostro inseruimus.
(1234C)Domno meo et delicioso fratri Euphibio abbati, Rufina soror quae sine filiis orbata resideo, et tu res tuas Deo et sanctis ejus apud Viennam tradis, nihil aliud mihi melius visum est de dono patris et matris nostrae, tertia scilicet parte Parthenis, quae adjacet Geniciaco villae, ut sicut alia et ista tua potestate redacta, adjuncta hereditati tuae, sancto loco consociares, ut habeam partem in voto et dono tuo, cum sanctis Dei quorum amore haec facis. Ego soror tua Rufina testamentum hoc meum subscribo, quae sine alia sorore mea et aliis propinquis, usque nunc legaliter in integrum possedi, et sacro senatui ut firmum maneat roborare manibus rogavi cuncta haec quae superius comprehensa sunt. Super quibus etiam (1234D)edictum regium fieri petivi, omnia sub integre praesidente reverendo patre meo Caeoldo sanctae Dei et Viennensi Ecclesiae, ut deinceps illi maneat ab hac die, trado et habendum transfundo servos utriusque sexus mille CCCC, sed et liberos qui obsequium ibi faciunt D. Quicumque contra hoc testamentum venerit (1235A)ut votum meum disturbetur, ne servis Dei alimenta, servitia et necessaria non praestentur, senatorio judicio ad libras CCCC auri in publico reddere compellatur, praeter multa villae quae compensata Ecclesiae Viennensi et servis Dei reddatur.
Hoc testamentum ex Geneciaco villa, et de tertia portione alia sororis meae, ego Ephibius abba manu propria roboravi, et senatoribus universis, ut hoc ipsum roborarent, jure petivi et rogavi.--Senator Eulogius parens.--Rufina soror.--Deuphibus senator.--Contumacus senator.--Pelagius senator.--Leubinus senator.--Caracteius senator.--Arginus senator.--Silvanus senator.--Gregorius senator.--Artemius senator.--Eulogius senator.--Deophilus senator.--Siagrius senator.--Rufus senator.--Ergerius (1235B)senator.--Spectabilis senator. Macrinus senator. Sic et ceteri.--Simplicius quaestor, senator.--Notarius libellarius publicus dictavi, subscripsi, anno II gloriosi Childeberti regis.
XXXVIII. Charta qua Gammo, et uxor ejus Adalgudis, monasterio Lemausi a se condito, collata dona declarant, et in conventu nobilium confirmanda curant ( ann. 697). In nomine sanctae Trinitatis. Prosperum quidem et salubre consilium, immoque satis jocundum esse dinoscitur, ut de caduca quispiam saeculi facultate Deo conferat, quo peccato redimere sua valeat et abluere. Et quod prudentius consilium, quam ut homo de mundanis rebus comparet paradisum, et de terrena substantia transferat aliquid in coelestia? (1235C)Igitur ego Gammo et conjux mea Adalgudis, cogitantes qualiter sarcinulam peccatorum nostrorum possimus abstergere, et ad aeterna gaudia pervenire, monasteriolum in loco proprietatis nostrae, nuncupante Lemauso, in honore sancti Johannis et sanctae Crucis vel ceterorum dominorum caepimus construere, ut ibidem puellas in honore sanctae Mariae institueremus, ut sub sancta norma regulae ibidem conversare deberent. Quod ita et fecimus, et filiam nostram Bertam in ipso loco instituimus, ut diebus vitae suae, tam ipsa quam et quae cum ipsa in ipso monasterio conversare videntur, sub ordine monastico vel regula sancti Benedicti vivere et conversari (1236A)debeant, et ipsam filiam nostram Bertam ibidem instituimus esse abbatissam, et ipsum locum Lemausum sibi delegavimus, una cum omnibus quae ibidem aspicere videntur, cum omni integritate vel adjacentiis suis, in quibuscumque pagis vel territoriis, tam ultra Ligerim sitis vel citra Ligerim. Loca vero nuncupantur ita: id est, Nova-Villa, Vintoris, Britinniacus, Quintiacus, Bragogilo, Grimoaldo-Villare, Prulliacus, Rovere, Mauro-Villa, Barbarione-Villa, villa Milies, Galdono-Maso, Ferrarias, item alias Ferrarias, Culmellas-Montis, Alnao, Tricafinis, Felcariolas, Noiolio, Mundone-Villa, Childeno Villa, Potiosus, Hadone-Villa, Flaviago, Alvernis, Posthimiago, Cacerias, Busxerias. Similiter ultra Ligerim Balbiago, Cervatiaco et Valle, ut diximus, tam ultra Ligerim, quam (1236B)et citra, quicquid nostra possessio praesenti tempore esse videtur, vel inantea Deo auxiliante fuerit. Haec loca superius comprehensa ad ipsum monasteriolum nuncupatum Lemausum, ibidem delegavimus atque firmavimus: ea vero ratione, ut, dum nos pariter advixerimus, tam ego Gammo, quam et conjunx mea Adalgudis, sed et filiae nostrae, Berta et Maria, hoc possidere vel dominare faciamus tam ipsum monasteriolum Lemausum, quam etiam dictas villas, una cum terris, domibus, aedificiis, accolis, mancipiis, libertis, campis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, farinariis, peculiis, praediis, mobilibus et immobilibus, cultis et incultis, omnia et ex omnibus, ad omnia stipendia sanctimonialium, vel ad ipsum monasteriolum quod nos pro amore (1236C)Domini nostri Jesu-Christi in honore sancti Johannis et sanctae Crucis et ceterorum sanctorum construximus, proficiat in augmentum. Sed et omnia quae de presidio meo in die depositionis meae inventum penes me aut repertum fuerit, hoc est, aurum, argentum, vestimenta, vel praedia, illa abbatissa quae tunc temporis in ipso monasteriolo Lemauso praeesse videbitur, contra heredes meos ex omnibus tertiam partem recipere debeat: ea tamen ratione, ut perpetualiter in pauperibus et peregrinis et Deum timentibus in eleemosyna pro animae nostrae remedio dare debeant. Et dum ipse sexus femineus per se minime aliquid valeat exercere, vel pro mercede nostra augenda (1237A)vel pro earum necessitatibus gubernandis, eis nullatenus est licitum foris egredi: propterea omnia jam dicta, ipsumque monasterium jam dictum Lemausum, una cum villis vel omnibus adjacentiis suis, ut diximus, in quibuslibet pagis vel territoriis, tam ultra Ligerim quam citra, ad monasterium sancti Vincentii et sanctae Crucis, Parisius civitate, ubi sanctus Germanus in corpore quiescit, ubi Autharius abbas in Dei nomine, una cum norma plurima monachorum praeesse videtur, donatum in perpetuo esse volumus, ut ibidem, sicut diximus, deinceps omni tempore permaneant, et per hanc epistolam contradimus; et, ut nullus contradicere audeat, nec temerare ipsas res quae hic sunt insertae, aut nos, vel heredes nostri, nec ullus quislibet alicui nec vendere (1237B)vel donare neque alienare nec per ullum strumentum cartarum minuere licentiam non habeat faciendi. Et, si contigerit, juxta divinam dispensationem, ut ipsa Berta de hac luce discesserit, cui ipsas monachas vel ipsum monasterium Lemausum delegavimus, vel ipsius rectores sancti Vincentii vel sancti Germani decreverint, in ipso loco abbatissam debeant instituere, et ipsa abbatissa alias monachas in jam dicto loco non audeant mittere, vel intus alium pastorem admittere non audeant, nisi ex monasterio sancti Vincentii sanctique Germani, aut ipsos qui ibidem rectores esse videntur, quod nos in hac donationis epistola praescribere rogavimus, ego Gammo et conjunx mea Adalgudis, vel jam dictae filiae meae Berta et Maria quamdiu vixerint, ipsum (1237C)monasterium Lemausum vel memoratas res tenere vel dominare debeamus; et post nostrum quoque discessum, juxta quod superius diximus, tam ipsum monasterium et jam dictas villas cum adjacentiis, ipse Autharius abbas aut successores sui, qui eo tempore in ipso monasterio sancti Vincentii et sanctae Crucis sanctique Germani fuerint, possideant perpetualiter, ut habeant in dominationem. Si quis vero, ut assolet et ut habet humana fragilitas, si nosmetipsi aut aliquis de heredibus vel proheredibus nostris, vel quaelibet opposita persona, contra praesentem epistolam donationis istius quam nos pro animae nostrae salute fieri jussimus, venire aut aliqua calumpnia per quascumque personas infringere praesumpserit, (1237D)in primis iram Dei incurrat, et cum Juda traditore igni perpetuo dampnetur, et ab omnibus ecclesiis (1238A)et ab omnibus pontificibus vel sacerdotibus excommunicetur, et ante conspectum sancti Vincentii et sancti Germani, quibus res istas delegavimus, in parte reproborum esse valeat, qui de rebus ad ecclesias vel pauperibus delegatas proferre voluerit, et nullatenus merces sua convaleat, nec vitam mereatur habere aeternam qui nostram voluerit convellere eleemosinam. Insuper cogatur solvere fisco regis auri libras XXX, argenti pondo LX, et nec sic quod repetit valeat assequi. Et, ut epistola hujus donationis firma permaneat, Bituricas in conventu nobilium, in praesentia regis domini nostri Childeberti relecta, et Parisius civitate in monasterio sancti Vincentii, die sexto mensis Aprilis super altare sanctae Crucis posita, anno tertio ejusdem domini (1238B)nostri Childeberti regis.--Turnoaldus, ac si peccator episcopus, subscripsi.--Guntharius, et ipse indignus diaconus, subscripsi.--Madolandus, indignus abbas, subscripsi. In Christi nomine, Andeboldus abbas subscripsi.--Durandomarus, gratia Dei abbas, subscripsi.--Desiderandus, in Christi nomine abbas, subscripsi.--Ego Gammo hanc donationis meae cartam relegendo subscripsi.--Adalgudis subscripsi.--Bertinus miles subscripsi.--Berdandus miles subscripsi.
XXXIX bis.--XL. Charta qua Pipinus Senior monasterio Laubiensi nova dona confert ( ann. 697). In nomine sanctae individuae Trinitatis. Amen. (1238C)Universalis Mater et Virgo singularis Christique sponsa, Ecclesia catholica, foecunda castitatis praerogativa promeruit, quod devotum suis utilitatibus inclinemus assensum; praesertim sacrosanctae religionis tranquillitatem et quietem cura vigili providentes, quo liberius divinae contemplationi et orationi pro nostra nostrique regni stabilitate vacando possit ad Deum interesse, quatenus inimicis christianae fidei eliminatis, tota sui corporis incolumitate, sub nostro sudore regnum vigeat et crescat, et hostilis ubique cervicositas se senciat subjugatam. Ego siquidem Pipinus Senior, eo favore et desiderio ductus, et uxor mea Brunihelda, monasterio religiosissimi viri et eximii praedicatoris pontificis Ursmari, quod est in Laubiis super Sambrum fluvium, donamus in (1238D)dotem ipsius ecclesiae perpetuo possidendam terram et sylvam quae est inter rivum de Grunghart et rivum (1239A)de Hergnaut, qui defluunt in Sambrum, quae sylva Forestella dicta est ab antiquo. Verum quia praeveniente gratia, clarissimus vir Dodo memorati viri praedicatione tractus ad ortodaxam fidem, et baptisatus est, et monasterialibus disciplinis et conversioni mancipatus, consilio fidelis nostri Hydulphi, ducis Lotharingiae, provocatus, monasterio Laubiensi, quod est in honorem sancti Petri, principis apostolorum, donavit in eleemosynam perpetuam universum fundum et patrimonium suum monachus effectus; videlicet villas de Moustiers et de Bavis, cum omni integritate dominii, et universis terris, villis, pratis, aquis aquarumque decursibus, banno et justitia, servis et ancillis, sicut juste possedit, possidenda, in manu nostra resignando et dictae ecclesiae (1239B)subsignando, certis terminis concludens, authoritate nostra communita. Haec autem sunt loca de praecinctura illius praedii. Terminus aquae incipiens in loco qui dicitur Ralhiers, usque de sub Moustiers, ad nemus sancti Monegundis diffiniens. Terminus sylvarum, nemus totum quod dicitur Eumont, usque ad aquam venientem de Walhiers, cum omni territorio et pagnagio, et justitia in omnibus, et ab aqua de Walliers, totum nemus quod dicitur Bruelh, et Fangias, usque ad Levoion, usque ad Willemier, et alia sylva juxta Wilhies, a monte qui dicitur Gomont, et Merdosum vadum; usque ad villam de Wilhies, et nemus situm in finio de Duchon. Infra quae loca nostrae immunitatis tuitionem ponimus, et in usus fratrum (1239C)ibidem Deo deservientium praedicto monasterio concedimus, ut ipsa libere et quiete possideant, sine advocatia vel oppressione alicujus comitis vel centenarii aut vice-domini. Nec aliquis supra territorium ecclesiae domum erigere praeter voluntatem et licentiam praesumat. Universa loca supradicta et quanta possideant, vel postmodum juste et rationabiliter possessuri sunt, sub regia tuitione suscipimus, et decernimus alicujus attentationis molestiam non sustinere. Si quis hujus immunitatis et privilegii nostri (1240A)perversor extiterit, omni libertate et honore nudatus, capitali poena feriatur. Ut autem haec nostra concessio per succedentia tempora inconvulsa permaneat, manu nostra eam confirmamus, atque sigilli nostri impressione jussimus insigniri.
Signum Pipini regis invictissimi.--Ego Adelgus cancellarius, ad vicem Ruothperti archicapellani, recognovi et subscripsi.
Data decimo septimo calendas Decembris, Lestinis, anno Dominicae Incarnationis sexcentesimo nonagesimo septimo.
XLI. Charta qua Aiglibertus, Cenomanensis episcopus, monasterio S. Mariae juxta Sartam immunitates concedit ( ann. 700). (1240B)In nomine Domini nostri Jesu Christi. Dilectissimae propinquae nostrae Adrehildae abbatissae, Aiglibertus Cenomannicae urbis ac si indignus episcopus. Quia pro timore atque divino amore et reverentia sanctae Dei genitricis Mariae, una cum clericis fratribus et consacerdotibus, ac sororibus et sanctimonialibus nostris consensum praebentibus, convenit nobis ut in basilica sanctae Dei genitricis Mariae, ubi praedictam propinquam nostram Adrehildam abbatissam, nostra benevolentia, et largitione divina, et virginali sive abbatissali benedictione construimus, et cum consensu, ut diximus, ecclesiae nostrae consacerdotum canonicorum sanctae Dei genitricis Mariae et sanctorum martyrum Gervasii et (1240C)Protasii, ad quorum ecclesiam ipsa cella Sanctae Mariae, quae est constructa intra fluvium Sartae et murum civitatis reddit, debeant instituta servare; ut dum illius sanctae Dei genitricis Mariae sit voluntas, si humiles ac devote ibi consistant sanctimoniales sub regula degentes, quae et suam prius dirigant conscientiam, et loci illius delectabilem faciant habitationem, in quo et nostra merces communis adcrescat, et laus Domini devote percurrat. Concedimus ergo hoc in praesenti inscriptione, ad sanctimoniales (1241A)spiritales, ad peregrinas seu peregrinorum ac pauperorum usum, qui propter Deum sua dereliquerunt loca vel substantiam, ut in praedicto monasterio Sanctae Dei genitricis Mariae, quod ad matrem ecclesiae Cenomannicae urbis cui praeesse ac prodesse debeo, juste et legaliter pertinet, et sub dominatione pontificum ac ministrorum suorum, reddibitiones et censa onerosa ex ipso monasterio ad praedictam matrem ecclesiam persolvuntur, sicut ab institutoribus et ditatoribus ac fundatoribus ipsius monasterii et a praedecessoribus pontificibus hujus urbis dudum constitutum est, hactenus persolvuntur, leviora et faciliora esse volumus. In qua etiam cella praedictam consanguineam nostram Adrehildem venerabilem abbatissam constituimus, cum consensu (1241B)sacerdotum nostrorum, ut et ibi in Christi nomine praedicta abbatissa consanguinea nostra, atque ceterae sanctimoniales, tam infra urbem, quam et secus, juxta ecclesiam praedictam Sanctae Dei genitricis Mariae, secundum regulam, et nunc quandoquidem ( et quando quidem ) vivere debeant. Et quandocunque eis abbatissa praedicta sive alia defuncta fuerit, cum consensu et institutione jam dictae urbis episcopi eligant aliam, quam utiliorem ex semetipsis ad suas animas conservandas et regendas ac Deo opitulante salvandas invenerint. Et ita nunc, tam eam quam et alias quae praeesse visae fuerint, seu ipsas sanctimoniales ibi sub regula degentes commonemus, ut sicut cetera monasteria regularia (1241C)quae sub ordine regulae rectius degunt, similiter et praedictum coenobium sanctimonialium sub potestate et regimine praefatae urbis episcopi degant, et regulam in eo omni tempore conservent. Et nos taliter vos, vel vestros quicumque illius ecclesiae sint exactores, (1242A)omnino commonemus, ut non a vobis onerosa aut aliqua gravia injuncta a praefixo locello requirantur. Sed opera vestimentorum atque quae ad sanctimoniales pertinet faciendum, vel vestimenta ecclesiastica aut pontificalia lavanda, vel restauranda debent, facere studeant, ut regula sanctimonialium, propter censa vel exacta gravia pontificum vel ministrorum suorum inibi non negligetur sicut [sed ut] a nobis constitutum est, ita omni tempore conservetur. Et posteros nostros qui in ordine pontificum in hac sede futuri sunt, humiliter postulamus, ut quod a nobis statutum est, ab illis non violetur, et sicut institutiones eorum conservatas esse voluerint, ita et nostra conservent, ut liceat ibidem constitutis sanctimonialibus sub sancto ordine et (1242B)sub regula conservare, et pro nobis vel omni populo Domini misericordiam exorare. Et, ut hic scriptus ad invicem [ad vicem] privilegii futuris temporibus habeatur, monemus ut sanctum ordinem custodiant, et omni tempore sancte et regulariter in Dei nomine inibi resideant, et assidue lectionibus vel sanctis meditationibus et orationibus vacent. Rogamus ergo ac contestamur coram Deo et angelis ejus, omnes reges, principes, potestates, dominationes, consules, proceres, sive comites, atque cunctos potentes et nobiles seu procuratores, ut hoc privilegium a nobis per consensum episcoporum ac consacerdotum nostrorum factum non frangant neque corrumpant, aut quo modo violent seu delacerent, (1242C)aut in aliquo modo corrumpant, sicut [sed ut] sanctimoniales in praedicto loco seu coenobio in amore Domini nostri Jesu Christi et sanctae Dei genitricis Mariae quiete et regulariter absque ulla vexatione aut marritione securiter sancte vivere permittant. (1243A)Actum Cenomannis civitate, in mense Junio, anno 6 regni domini nostri Hildeberti gloriosissimi regis.
In Christi nomine Aiglibertus, ac si peccator episcopus, subscripsi.--Thalusius abbas subs.--Sarromalus subscripsi.--Ursus, nomine non opere presbyter, subs.--In Christi nomine Bertaoldus abbas subscripsi.--In Christi nomine Lundulfus archidiaconus subscripsi.--Demicione diaconus subscripsi.--Maurentinus, jubente domino meo, subs.--Ego Bertigiselus peccator, jubente domino meo, scripsi et subscripsi.
XLII. Fragmentum testamenti Erminethrudis, quo legata plurima ecclesiis et personis scribit ( ann. 700). . . . . . . . . sacratissimus fiscus percipeat. Si (1243B)vero omnia quod in hunc testamentum inserui in [tactum] custodieris, quidquid tibi superius deligavi in tuo jure perenni tempore permaneant. [Si quid] in hunc testamentum, cuicumque non depotavi tibi, dulcissime fili, habere cupio. Similiter, . . . . . demandatione bonae memoriae Deorovaldi dono tibi canna argentea, valente plus minus sol. XXV, et a parte mea dono tibi cauco argenteo, valente sol. XXX; et medietatem ovium, quas Vigilius adtendit, cum pastore, nomine Gaugiulfo. Simili modo de Latiniaco et Balbiniaco, tam vestis quam aeramen vel utinsilia, et de bovebus ex omnio medietatem, tibi dulcissime fili, habere praecipio. Pari conditione ex demandatione bonae memoriae Deorovaldi, dono tibi, dulcissime fili, de portione ejus et de proprietate mea, (1243C)mancipia his nominebus: Unnegiselo, Aunemundo, et filias Patricio, id est Fedane et Ausegunde et Agnechilde et Baccione, cum gregim porcorum; vineae pedaturas duas, sitas in monte Maurilioni, quas Theodaharius et Garimundus colent. Vineae pedatura tertia, sita in monte Metobaure, cum vinitore Guntrachario. Vineae pedatura quarta, sita Tauriniaco, quem Imneredus colit, cum vinetore Munegisilo. Vineae pedatura quinta, sita in monte Vultoricino, quem Sevila colit, cum ipso vinitore. (1244A)Haec omnia suprascribta, tibi, dulcissime fili, ex mea voluntate vel ex demandacione dive memoriae Deorovaldi habere constitui. Vinea sita in monte Me. . . . . quem Habundancius colit, medietatem sancte ecclesiae. . . eliense dare praecipio; aliam medietatem de ipsa vinea dulcissimo nepoti meo Bertigisilo habere jubeo. Vinea quem Agila femina tenuit, et vineam quem Imnacharius colit, dulcissimae nepti meae Deorovarae, cum ipso Imnachario, habere praecipio. Vinea plantas qui sunt secus vineam Sevilam, dulcissimo nepoti meo Berterico habere praecipio. Vinea quem Vincimalus in monte Vultoricino colit, et puella nomine Sunnechilde, et ancilla nomine Iveriae cum filio Leudino, dulcissimae norae meae Bertovarae (1244B)habere jubeo. Item dulcissimo nepoti meo Bertegisilo, ichriario argenteo, et mancipia his nominebus: Sunniulfo, et sorore ejus Gibethrude, et filias Anthimio, et filio The. . . . . nae juniore habere constituo. Nepti meae Deorovarae, scutella argentea cruciclata, et mancipia his nominebus: Tanechildem, Imnegunthem, Imnegisilum; et lectaria ad lecto uno, qui melior fuerit, et puero nomine Gundofredo, et ancilla nomine Thaigundem, nec non et puella nomine Audechildem, dari constituo. Dulcissimo nepoti meo Berterico, puero nomine Medigisilo habere jubeo. Baselicis constitutis Parisius, id est baselicae Sancti Petri, urcio argenteo, valente soledus duodece, et fibla aurea gemmata. . . . . manto dari constituo. Baselicae domnae Mariae gavata (1244C)argentea valente sol. duodece, et cruce aurea valente sol. septe, dari jubeo. Baselicae domni Stefani anolo aureo nigellato, valente sol. quatuor, dari volo. Baselicae domni Gervasi anolo aureo, nomen meum in se habentem scribtum, dari praecipio. Baselicae Sancti Sinfuriani, in qua bonae recordacionis filius meus Deorovaldus requiescit, freno valente sol. duodece, et caballo strato, et carruca in qua sedere consuevi, cum boves: et lectaria cum omnis tratura sua, pro devotione mea et requiem (1245A)Deorovaldi, dari praecipio. Alia carruca cum boves vel omni stratura sua ecclisiae vici Bonisiacinsis dari jubeo. Similiter villarem, cui vocabulum est Volonno, cum adjacentia sua, suprascribtae ecclesiae Bonisiacense, pro remedium animae meae habere praecipio. Sacrosancte Ecclesiae civitatis Parisiorum, missurio argenteo, valente sol. quinquaginta, dari praecipio. Baselicae Sancte-Cruces vel domni Vincenti, cocliaria argentea dece dari jubeo. Lectaria par uno, et vestimenti mei pareclo uno, fratribus ad minsa baselicae Sancti - Dionisi dari praecipio. Alio pareclo vestimenti ad vico Bonisiaca fratribus dari constituo. Tertio pariclo vestimenti Emilia ad vico dari jubeo. Item, pro remedium anemae meae, vel ex demandacione bonae recordationis (1245B)fili mei Deorovaldi, villam cui vocabulum est Latiniaco, sita in territurio Meldinse, cum campis, colonecis ad eadem pertinentes, cum pratis, pascuis, silvis, vel in omni jure et termino suo, quia in portione supramemorati filii mei Deorovaldi obvenit, cum omni integritate baselicae Sancti-Sinfuriani, ubi saepultura habere dinuscitur, pro requiem ejus dari praecipio. Similiter porcario, nomine Gundilane, cum gregim porcorum, et Baudomere cum gregim ovium et troppo jumentorum, qui sunt ad suprascripta villa Latiniaco, supradictae baselicae Sancti-Sinfuriani habere jubeo. Goderico et Gunderico in suprascriptam villam, quem baselicae domni Sinfuriani deligavi, ita jubeo ut laborent, unde ad ipsa baselica (1245C)oblata cotidiae ministretur. Leudulfo cum vinea quem Sabucito colit, ad oraturio qui est in villa Latiniaco, unde ibidem oblata occurrat, dari volo. Baudulfus, Sumthaharius, similiter cum boves ut laborent jubeo, unde oblata ad baselica S. Sinfuriani, pro requiem Deorovaldi offeretur. Simili modo vineae pedatura una, sita Tauriniaco, et quem Pinpo colit, baselicae domni Georgi Cab. . . . . dari praecipio. Vineae pedatura una, sita in monte Buxata, quem Juvius colit, ecclisiae Bonisiacinse dari constituo. Vinea, quem Uvassio colit, cum ipso Uvassione. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . nomene Theuderico quem. . . . . . colere debeat, baselicae domni Sinfuriani. . . . . . oblata. . . . . dari (1245D)constituo. Vineae pedatura una, sita in monte Blixata, quem Leudefredo colit, baselicae Sancti Martini ciperente dari jubeo. Libertorum meorum nomena in his testamento abnecti constituo Medibergane, Honorio, Gunddeubane, Piane, Sumthulfo, Ciuccirane, Hicchicione, Maxa uxore, Chioberga, Sinderedo, Angilone, Leudefredo, cum uxore Vuandilone, Chaideruna, Childeruna, Thrasteberga, Theodachario, Vigilio cum uxore Sunnine, Agione cum filio suo Garilulfo, Vincimalo cum uxore Maurella, Mellita cum filio suo juniore, Coccione cum filio suo Daigisilo, Mudilane cum filiis suis Munegisilo et Monechrude, Acchione, Bonane, Leubosuintho, Gibulfo filio Vigilio, Dommoruna, Childerimane, Basone, Childegiselo, Childegunthe, (1246A)Chrodulfo, Asindebergane, Monechilde, Aeterno, Bauderuna. Hos omnes cum omni peculiare eorum, tam areolas, hospitiola, hortellos, vel vineolas, et cum id quod in quibuslibet rebus habere videntur liberos liberasque esse praecipio; et quidquid exinde facere voluerint, habeant liberam potestatem. Similiter Mumolane cum omni peculiare suo ingenuam esse praecipio: luminaria tantum in ecclisia Bonisiaca ministrare stodeat. Vualacharium cum omni peculiare suo, et cum boves quos bajolat, ingenuum ea condicione esse dibeo [ sic ], ut ligna tantum ad oblata faciendum ministrare procuret. Gundefredo cum boves duos laborare praecipio unde cera ad baselica domni Sinfuriani comparetur. Martiniano Theoderuna, cum filio suo seniore, cum peculiare (1246B)eorum, sicut suprascribti benemereti, ingenuos esse jubeo. Simili modo pro remedium animae meae et ex demandatione fili mei Deorovaldi, Gygone, Septeredo cum uxore Goderuna, Theodonivia, Baudonivia, Carane, Patricio cum uxore Eusebia, Dagarico cum uxore Aurovefa, Ciuncioleno, Blidemundo cum filia Blidechilde, Manileubo, Trasilane, Eumundo, Imneredo cum uxore Torigia, Chadulfo, Aridia, Rocculane, Babiccone, Gunthivera: hos omnes cum omni peculiare, tam areolas, quam hospiciola, vineolas, vel hortellos, cum id quod praesenti tempore habere videntur, ingenuus esse constituo. Baudulfo et Sumthahario cum boves quos bajolant, laborare praecipio, unde oblata ab baselica domni Sinfuriani (1246C)jugiter ministretur. Ita do, ita ligo, ita testor, ita vos mihi, Quiritis, testimonium perhibetote testanti; citeri citeraeque proximi proximeque, exheredis mihi estote; proculque habetote. Si que liturae vel caraxaturae in hoc testamento meo sunt, ego feci fierique praecipi, dum mihi saepis volui recenseri. Addi etiam constitui, si quis contra hanc testamentum venire voluerit, aut voluntatem meam in aliquo corrumpere temptaverit, a communione omnium sanctorum et a limenebus ecclisiarum efficeatur extraneus, et insuper ante tribunal Xpi anathimatus permaneat. Actum Parisius sub die et tempore supra scripto.
Signum + Erminethrudiae testatricis.--+ Mummolus com. rogante et praesente Erminthrude hunc testamentum subs.--Scupilio spatarius, rogante (1246D)Erminethrudiae huic testamentum subternot. diae et anno quibus supra. Munegiselus, rogante et praesente Ermminethrude, hunc testamentum test. subternot. die et anno quibus supra.--Baudacharius defensor subs.--Eusebius, rogatus ab Erminethrude, hunc testamentum scripsi, relegi et subs.
XLIII. Charta qua Pipinus et Plectrudis, uxor ejus, quaedam commutant cum Armonio, episcopo Virdunensi, et Angleberto archidiacono, qui ecclesiae S. Videni (S. Vitoni) praeerat; ac huic ecclesiae dona conferunt Pipinus, Armonius et Anglebertus ( ann. 702). In nomine Domini nostri Jesu Christi, amen. (1247A)Cum inter illuster viro Pipino ejusque illustra matrona Plectrude, apud apostolico viro Armonio, episcopo Virdunensis urbis, seu venerabili viro Angleberto, archidiacono, qui in ecclesia Sancto Videno, ubi pretiosus suus corpus requiescit, praeest, esset collatio de locella per commutationum causa sibi invicem et congrua vel opportuna facere deberent, quod et fecerunt; ideo per presentem commutationem donat illuster vir Pipinus, ejusque illustra matrona Plectrudis, loco nuncupante Pararito, quicquid ibidem ad diem presentem possidere vel dominare videntur, cum edificiis, pratis, silvis: quae sunt terminationes silve a Luponis fontana usque Domus fontana; altera terminatio per Perfunt vivo usque Biunna; tertia et quarta communis terminatio, Filealina (1247B)de Herberica villa, et Sancti Mauricii: et dono in ipsis finibus, pascuis, aquis aquarumque decursibus, cum omni jure vel integre terminum, seu statu suo quod predicto loco in Dei nomine pertinet, cum mancipiis tam rusticis quam urbanis, quicquid ibidem a die presente dominare videntur ad partem ecclesiae domno Videno, vel qui ibidem prefuerint, aut clericis ibidem deservientibus, in omnem soliditatem donant et affirmant, ut quicquid de his predicte ecclesie decreverit voluntas, faciendi liberam habeant potestatem. Similiter donat ipse apostolicus vir Armonius episcopus, et venerabilis vir Anglebertus archidiaconus, loco nuncupante Commenarias, quem ipse Pipinus ejusque illustra matrona Plectrudis (1247C)ad ipsam ecclesiam domno Videno per cartulam concessionis eorum tradiderunt, cum edificiis, pratis, pascuis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cum omni termino vel statu suo, sicut ab ipsa ecclesia presenti tempore possidetur, ad ipsam ecclesiam confirmamus, absque cujuscumque repetitione vel requisitione; et, si aliqua pars fuerit, aut aliqua inquietudo aut fatigatio, nos ipsi aut heredes nostri, vel successorum nostrorum qui contra hoc facere presumpserint, inferant, parte custodiente, auri libras tres, argenti pondera quinquaginta. Factam commutationem sub die XIII Kalendas Februarii anno 7 regni domno nostro Childeberto regis. Ego Hardricus, jubente domno Pipino ejusque illustra matrona Plectrude, hanc cartam scripsi et subscripsi.--S. (1247D)Ansigisubo comite.--S. Ansberto com.--S. Hardrico com.--S. Bovone com.--S. Erimardo com.--S. Bathiso com.--S. Gonduino com.--S. Ramfrido com.
XLIV. Charta qua Eodebertus omnem rem suam in Rumeliaco vendit Rigoberto Sithiensi abbati ( ann. 704). (1248A) Domino sancto et in Christo venerabili viro Rigoberto, abbati de monasterio Sithiu, Eodebertus venditor. Constat me non imaginario jure, sed plenissima voluntate, vobis vendidisse, et ita vendidi, tradidisse, et ita tradidi de presente, hoc est omnem rem portionis mee, in loco nuncupante Rumliaco, in pago Taruanninse, quam de parte filii mei Chardeberti quondam, ex luctuosa hereditate mihi obvenit, id est, cum terris, domibus, edificiis, mancipiis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, mobilibus et immobilibus, farinariis, greges cum pastoribus, rem inexquisitam, ad integrum, quantumcumque (1248B)conjux mea ibidem tenuit moriensque dereliquit, vel ad filium nostrum superius nominatum de parte sua ad ipsum pervenit, hoc et integrato ordine ipse abbas vel pars monasterii sui, in jure et dominatione eorum, a die presenti faciant recipere vel dominare; unde accepimus a vobis in precio taxato, juxta quod nobis bene complacuit atque convenit, inter aurum et argentum, solidos mille quingentos tantum, ita ut ab hodierna die ipse abba, vel pars monasterii sui, habendi, tenendi, dandi, vendendi, commutandi, vel quicquid exinde facere voluerit liberam et firmissimam in omnibus habeant potestatem. Si quis vero, quod futurum esse non credimus, si nos ipsi, aut ullus de heredibus aut proheredibus (1248C)nostris, vel quislibet opposita persona, qui contra hanc vendicionem quam ego plenissima voluntate fieri vel conscribi rogavi, venire aut effringere presumpserit, et a me vel a meis heredibus defensatum non fuerit, tunc inferamus nos vel heredes nostri tantum et alia tantum, quantum a vobis accepimus, vel quantum ipsa res eo tempore meliorata valuerit, duplam pecuniam statuta servante componat, et quod repetit evindicare non valeat, sed presens vendicio hec omni tempore firma et inviolata permaneat, cum stipulatione subnixa.
Actum Sitdiu monasterio, quod fecit mensis Maius dies xvj, anno X regni domni nostri Childeberti gloriosi regis.--Signum Eodberti, qui hanc vendicionem fieri rogavit.--Signum Fladeberti.--Signum (1248D)Madalchari.--Signum Erleberti.--Signum Childolfi.--Signum Mauriane.--Signum Sigeberti.
Erchembodus lector hanc vendicionem scribsit et subscribsit.
XLV. Charta qua Arnulphus, Burgundionum dux, monasterio SS. Apostolorum, juxta Metas donat Floriacum praedium et res alias plurimas ( ann. 706). (1249A) Sagaci antiquorum solertia utiliter satis olim provisum est, posterorum memoriae litteris mandare, si quis, sibi et animae suae consulens, aliquid Ecclesiae Dei de rebus propriis, vel ante mortem vel in ipsa morte contulerit. Quapropter noverit futura aetas quia ego Arnulphus, gratia Dei, post genitorem meum Drogonem, dono avi mei gloriosi principis Pipini, Burgundionum dux, hujus vitae instabilitatem perpendens, et quia gloria mundi velut foenum arescit, et cogitans de remedio animae meae ut post mortem vitam inveniam, petii a venerabili viro Luitberto, (1249B)abbate monasterii juxta civitatem Mettensem siti, quod dicitur ad Sanctos Apostolos, ubi attavus meus, gloriosus Christi confessor, sanctus Arnulphus, a quo et nomen et originem duco, in corpore requiescit, ut mihi quoque in eodem coenobio locus sepulturae donaretur, juxta genitorem meum praedictum Drogonem et germanum meum Hugonem sacerdotem, quoniam ibi omnis poene parentela mea, amore pii praedecessoris nostri et parentis sancti Arnulphi ducta, sepulturam delegit; quod mihi idem venerabilis abbas Luitbertus benigne concessit. Ideoque et ego, pro hujusmodi benevolentia, et ut anima mea hereditatem in coelis cum pio patre nostro saepe nominando sancto Arnulpho habere mereatur, dono donatumque in perpetuum volo ad ipsum locum praedium (1249C)meum Floriacum dictum, situm in pago Wabrinse et in comitatu Scarponensi, mansum videlicet indominicatum, cum aedificiis superpositis, et mancipiis utriusque sexus ad ipsum praedium pertinentibus, et quicquid in ipso alodo vel ipse vel antecessores mei visi sumus habuisse, tam in campis cultis (1250A)et incultis, quam in silvis, pratis, vineis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, viis et inviis, exitibus et redditibus, farinariis, quadrupedibus, mobilibus et immobilibus, vel quicquid modo ullo dici aut nominari potest. Dono etiam in Liedes villa mansum indominicatum, cum aedificio desuper sito, juxtaque hunc mansum, alium mansionarium cum terris aratoriis ad dies plus minus xxij, et quartariis ij, pratoque ad falces iij; item in Beruldi villa cuminas indominicatas iij, quae ita jacent, una in ipsa Beruldi villa, alia in loco qui dicitur Marconis pratum, tertia in loco dicto Amolberti campus, cum quartariis septem, et silva minuta ad dies XX, in loco qui dicitur Bouerex silva; pratum quoque in ipsa villa ad falces iij; et alio loco dicto Intriberis, et Marchei pratum ad (1250B)falces lx. Dono insuper in villa Mariolas quicquid post fratrem meum bonae memoriae Godefridum hereditate mihi obvenit: id est, terram aratoriam indominicatam, plusquam jugera CC; pratum etiam ad falces XXX, et silvam minutam ad dies XC. Haec, et omnia ad haec pertinentia, ad ipsum locum dono, trado, et de meo jure in potestatem servorum Dei inibi commanentium totum ad integrum, ea lege qua ego haec hactenus possedi, id est cum omni integritate, et absque illius alterius dominii participatione transfundo, ut ipsi servi Dei ea firmiter a die presenti et deinceps teneant, possideant et liberam facultatem habeant faciendi de eis quicquid ad utilitatem sui et ipsius basilicae proficere viderint. Quod si quis, quod absit et quod futurum non credo, de posteris nostris, (1250C)aut quaecumque alia persona vel potestas, contra hanc donationem nostram aliquid violentiae facere voluerit, et praedium ipsum, vel ad ipsum aliquid pertinens auferre ab eodem sancto loco temptaverit, vel aliquid injustae dominationis sibi in his quae solide damus, usurpare conatus fuerit, noverit se in die judicii (1251A)de his coram justo judice rationem redditurum, et partem maledictionis aeternae cum Dathan et Abiron et Juda proditore habiturum. Nos tamen, ut haec nostra donatio firma in perpetuum maneat, testamentum hoc litteris firmatum manu propria roboramus.
Actum publice in villa Oppilla, sub die quinta kalendas Julii, anno ab Incarnatione Domini DCCVI, indictione iv, regnante Childeberto rege, anno regni ipsius X.--Ego Arnulphus hanc donationem litteris traditam, manu propria signavi et firmavi.--Signum Adilonis comitis.--Signum Widonis comitis.--Signum Tremberti comitis.--Signum Lamberti comitis.--Signum Warnarii comitis.--Signum Tmusonis scabini.--Signum Rozelonis.--Signum Tietuini.--Signum Tuleradi.--Signum Amelii.--Signum (1251B)Ursonis.--Signum Remigii.--Ego Adelardus, ad vicem Bernardi primi scrinii, rogatus scripsi.
XLVI. Charta qua Darmundus vendit Erlifrido, abbati Sithiensi, praedia in pagis Vermandense et Noviomense ( ann. 708). Domino et venerabili viro Erlifrido, abbati de monasterio Sitdiu, Darmundus venditor. Constat me non imaginario jure, sed plenissima voluntate tibi vendidisse, et ita vendidi: hoc est, duas partes de re portionis mee, in loco nuncupante Saroaldsclusa, super fluvio Sumna, in pago Vermandinse; similiter et in Appiliaco super fluvio Isara duas partes sitas in pago Noviomensi, seu in Diva et Corbunaco duas (1251C)partes ad integrum, hoc est, tam in terris, domibus, aedificiis, mancipiis, vineis, campis, silvis, pratis, (1252A)pascuis, aquis aquarumve decursibus, farinariis, peculiis, cultis et incultis, suprascribtas porciones a die presenti tibi trado atque transcribere rogo perpetualiter ad possidendum; unde accepi in precio quod inter nos bene complacuit, hoc est, inter aurum et argentum, solidos mille quingentos tantum, ita ut a die presenti, ipsas portiones habendi, tenendi, dandi, vendendi, commutandi, vel quicquid exinde volueris facere liberam et firmissimam, Christo propitio, in omnibus habeas potestatem. Si quis vero, quod futurum esse non credo, si ego ipse aut ullus de heredibus meis, vel quislibet opposita aut extranea persona, contra hanc vendicionem venerit, inferamus vobis tantum, et alia tantum, quantum a vobis accepimus, duplamque pecuniam, consocio (1252B)fisco distringente, coactus exsolvat, et quod repetit evindicare non valeat; sed hec vendicio omni tempore firma permaneat, cum stipulatione subnixa.
Actum Sitdiu monasterio, vj nonas Maii, anno XIV imperii domni nostri Hildeberti gloriosi regis.--Ego Darmundus venditor, qui hanc vendicionem fieri rogavi.--Ravangerus, ac si indignus episcopus, subscripsit.--+ Fulberti.--+ Madalharii.--+ Humberti vicarius.--Chrodbertus hanc vendicionem scribsit et subscribsit.
XLVII. Charta qua Sigibaudus, Metensis episcopus, et Wolfaudus comes, praedia inter se commutant ( an. 708). (1252C)In Dei nomine. Bonum pacis placuit qualiter convenit inter apostolicum virum Sigibaudum, episcopum (1253A)Metensis Ecclesiae, et inter Wolfaudum comitem, ut locella eorum inter se commutare deberent, quod ita et fecerunt. Dedit Sigibaudus episcopus Wolfaudo comiti locellum Marsupia nuncupatum, in pago Virdunensi, quem Godo et Haerevius, pro animarum suarum salute, ad ecclesiam Sancti Stephani delegaverunt, hoc est, tam in terris, domibus, aedificiis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, et mancipia, his nominibus: Leubigisus, Feroinus, Adoinus, Fante, Gaerelinde, totum et ad integrum quantumcunque Godo et Haerevius ibidem possederant, vel Sanctus Stephanus ibidem habere videbatur, ipsi Wolfaudo donavit ad possidendum. E contra simili modo dedit Volfaudus Sigibaudo episcopo, ad partem Sancti Stephani, locellum nuncupatum (1253B)Vineiaco, in fine Ausiniaca villa, in pago Fugentense, super fluvium Mosellae: hoc est, tam in terris, domibus, edificiis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, et mancipia his nominibus: Autaldus, Balsimius, Macionus, Eusebius, Haervinus, Bertridus, Madalhundus, et quantumcunque ibidem de homine nomine Aegino dato pretio comparavit, vel quicquid ad praesens possidere videtur, totum et ad integrum ad partem Sancti Stephani condonavit; et quicquid inde de utraque parte facere voluerint, liberam et firmissimam in omnibus habuerunt potestatem faciendi. Si quis vero, quod fieri non credimus, quod aut nosmetipsi aut heredes Wolfaudi aut Adalsindae aut domni Sigibaudi contra has commutationes (1253C)agere quicquam voluerit, partem quam acceperit amittat, et insuper auri libras duas, argenti pondera quinque, coactus exsolvat, et quod repetit nihil valeat evendicare, sed praesens haec commutatio firma et stabilis permaneat, cum stipulatione nixa.
Actum Novo-exsarto, villa Sancti Stephani. Datum mensis Decembris die vicesimo, anno quarto decimo regni domni nostri Childeberti regis.
XLVIII. Fragmentum traditionis a Godefrido, Alemanniae duce, factae monasterio Sangallensi ( circa 708). Godafridus dux, vir illuster. Magulfus presbyter et pastor Sancti Galluni, ad potentiam nostram veniens, (1254A)suggessit atque petivit consolationem nostram, ut aliquid ad luminaria Sancti Galluni ecclesiae concedere debuerimus, etc. Actum Canstat ad Neccaram.
XLIX. Charta qua Wolfoaldus et Adalsinda, uxor ejus, plurima dona conferunt monasterio S. Michaelis in pago Virdunensi ( ann. 709). Cum oportet christianis viam veritatis eligere, pro qua conditori suo possint dignae miserationis munus offerre, ut oblatio proficiat ad salutem, et devotio pertineat ad mercedem. Ego itaque Wolfoaldus, filius Gislaramno quondam, nec non et conjux nostra Adalsinda, filia Adalberto quondam, donatores: licet multarum rerum, cum sit scripturarum serie (1254B)modis quislibet pro suis amissis facinoribus, vel redimenda ultione peccaminum, de rebus suis propriis loca sanctorum Dei aut ipsius servis suisque bene meretis vellet transferre persona; unde et tamen bene antiquitus divitum principum decreta et legum ita xanxerunt, ut tantummodo loca manus donatoris solacentio in subscriptione certa monstraretur, nec sine gestarum allegatione, plenissema voluerunt firmitate mancipare, ut hoc quod unusquisque pro arbitrio suo cor. . . mentis suae condonare, quod praeceperit, sollemnis scriptura confirmaret. Sed, dum et nos Dominum inspirantem, ut credimus, sicut omnium fidelium catholicae Ecclesiae Christi mos est, quorum deposcit benignitas, ut pro animarum salute (1254C)vel Dei intuitu, Domino adjuvante, monasterium congregationemque servorum Dei animo devotissimo a novo fundamento in jure proprietatis nostrae, in pago Virdunensi, in loco qui dicitur Castillionis, in fine Vindiniaca, ubi ad ipsa radice montis consurgit fluviolus qui dicitur Masupia, in honore nomini sancto Michael archangelo et sanctae Mariae, matris Domini nostri Jesu Christi, sancti Martini et sancti Petri et Pauli apostoli, nec non et sanctorum martyrum et confessorum vel ceterorum, ad exemplum beatissimorum etiam visi fuimus aedificasse. Et addidit nobis concilius, quatenus de communi substantia nostra ad ipso monasterio, vel ipsis servis Dei Deum vacantes consistentium (1255A)juxta Dei arbitrium conscribere deberemus, quod ita et fecimus. In primis itaque donamus portione nostra cognominante Widinovilla, sitam in pago Virdonense, cum casis, domibus, aedificiis, mancipiis, mansis, campis, pratis, vineis, silvis, cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus, cum omne adjecentia vel appendiciis ad se pertinentibus. Similiter donamus villam nostram super fluvio Masupia, in ipso pago Virdonense, quae in populo vocatur Godonecurte, cum casis, domibus, aedificiis, mancipiis, accolabus, mansis, campis, pratis, silvis, cultis et incultis, tam de proprio quam de comparato, vel de qualibet adtracto quod ad nos pervenit, cum omni adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus, super ipso fluviolo Masupia, portionem quam (1255B)de Crudelberto pretio comparavimus, cum mansis, pratis, campis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, cum omni adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus, super ipso fluviolo Masupia, portionem illam quae dicitur Tavanorum-Vallis, quam de Gennulfo dato pretio comparavimus, cum mansis, campis, pratis, silvis, cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus, cum omni adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus portiones illas in curte illa quae vocatur Byscriblata, in ipso pago Virdonense, super fluvio Mosa, quam de Valdradane, Godane, et Chrodlinde dato pretio comparavimus, cum mancipiis, mansis, casis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cum omni adjecentia (1255C)ad se pertinente. Similiter condonamus portionem illam in loco qui dicitur Monnone-Villa, super fluvio Mosa, in pago Virdonense, quem Adalbertus quondam, de Gundoino dato pretio comparavimus, cum mancipiis, casis, mansis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, cum omni adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus portiones illas in loco qui dicitur Calvonecurte, in ipso pago Virdonense, super fluvio Mosa, quam de Adalfo vel heredibus suis, sive quam de Erlino vel Fulgoino dato pretio comparavimus, cum terris, mancipiis, mansis, campis, pratis, silvis, cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus, cum omni adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus in ipso pago Virdonense, super fluviolo qui vocatur Cruia, portionem (1255D)unam ad Castellionem, quam de Felicius vel herede suo dato pretio comparavimus, cum mancipiis, casis, mansis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cum omne adjecentia ad se pertinente. Similiter condonamus, super ipso fluviolo Quala, portionem illam quam de Brantrude femina dato pretio comparavimus, cum mancipiis, casis, mansis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, cum omne adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus, super ipso fluviolo Cruia, portionem illam quam de Chaldeberto, filio Champerti, quondam dato pretio comparavimus, cum (1256A)mancipiis, casis, mansis, campis, pratis, pascuis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, cum omne adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus ad Baudemetrovilla portionem illam quam de Chaicone, vel de conjuge sua Gannane, dato pretio comparavimus, cum mansis, casis, mancipiis, campis, pratis, vineis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, cum omne adjecentia ad se pertinente. Simili modo donamus villam nostram, sitam in pago Virdonense, quae vocatur Buxarias, quam nos de Austrude abbatissa quondam dato pretio comparavimus, cum casis, mansis, mancipiis, vineis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, cum omni adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus in ipso pago Virdonense, (1256B)in Teudegisilo-Villa, portionem illam, quam de Rodeberto et Ratfredo dato pretio comparavimus cum mansis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, cum omne adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus in Vigo-Marsallo juno ad sal faciendum cum manso, casa, serso, cum omne adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus curtem unam, Tronione nuncupatam, sitam in pago Virdonense, cum casis, domibus, aedificiis, mancipiis, campis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, tam propriis quam de comparato vel de qualibet adtracto ad nos pertinente, cum appendiciis vel omni adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus portionem unam in villa quae vocatur Bedernaca, sitam in pago Virdonense, quam (1256C)de Alsinda femina dato pretio comparavimus, cum domibus, aedificiis, mancipiis, mansis, campis, silvis, pratis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, cum omni adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus, in Epponecurte, portionem unam quam de ipsa femina Adalsinda dato pretio comparavimus, cum mancipiis, mansis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, cum omne adjecentia ad se pertinente. Similiter donamus portionem nostram in villa quae dicitur Ulmo, quae in populo vocatur Coria, sita in pago Virdonense, super fluvio Mosa, tam de proprio, quam de comparato, quam de Gailano et Gennulfo et Godelinde et Felice heredebus nostris dato pretio comparavimus, cum (1256D)casis, mansis, domibus, aedificiis, mancipiis, accolabus, pratis, campis, vineis, silvis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, cum omnibus appendiciis vel adjecentiis ad se pertinente. Similiter donamus curtem unam Cussiliaco, sitam in pago Barrense cum casis, mancipiis, mansis, campis, pratis, silvis, cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus, cum omni adjecentia ad se pertinente. Ista omnia supra nominata vel conscripta, junctis mobilibus et immovilibus utriusque sexus, peculium nationum, vel omne subpellectile, quidquid dici aut nominari potest in suprascriptis locis, ad se pertinentia, (1257A)cum rem inexquisitam et exquisitam, ad integrum, a die praesente, plenissima voluntate, aevis temporibus tradimus atque transcribimus, ad possedendum ab hodierno die jure firmissimo, absque consortio coheredum nostrorum, habendi, tenendi, possidendi habeant ipsi potestatem, ut in Dei nomine inde potiantur in aeternum. Et, ut haec voluntas nostra pleniorem obtineat vigorem et per tempora conservetur, ipsas praedictas res nominatas ex proprio sigillo adfirmavimus, ut omnia quae superius sunt inscripta perpetua felicitate maneant. Illud nobis in hac voluntate scriptum esse complacuit, ut nullus judex vel pontifex de civitate, vel ex ipsa parrochia Virdonense, in ipso monasterio nullam potestatem ad quaslibet redhibitiones aut requisitione exigendi. (1257B). . . habeat potestatem ingrediendi: quia in ipso praedio, nostro proprio sumptu labore aedificavimus. Illud nobis addere convenit, quod aliquando esse non credimus, si aliqua se carta, se anteriores vel posteriores ad hanc voluntatem nostram inculcandam vel minuendam, nomenque nostrum fuerint ostensae, vacuae et inanes appareant, et nullum inantea sortiantur effectum. Si quis vero, ut adsolet, de heredibus vel proheredibus nostris, quod fieri non credimus, aut quaelibet opposita persona, vel judiciaria potestas, contra hanc donationem deliberationemque nostram, quam ex spontanea voluntate plenissima devotione fieri rogavimus, ullo umquam tempore infringere voluerit, vel pro quolibet ingenio (1257C)irrumpere vel refragare voluerit, primitus Dei incurrat offensionem, et ab omni loco sanctorum coenobitarum, vel consortio christianorum, excommunicatus appareat, et insuper velut Judas traditor nostri Domini, et sicut Giezi puer Elizei, qui munera fraudulenter acceperunt, simili sententia judicetur, et sit anathema-maranatha, quod est perditio in adventu Domini, et nec sic voluntas mea a nullo possit convelli; et insuper, una cum socio fisco, auri libras quingentas, argenti pondera octoginta, partibus nostris cogatur resolvere, et quod repetit in nullo valeat capere, sed haec cartula donationis nostrae inviolabilis omni tempore maneat roboratione subnixa. Facta est haec donatio in ipso monasterio, multorum conventu bonorum hominum, anno XV (1258A)regni domini nostri Childeberti regis. . . Sig. + v. inl. Wlfoaldo, qui istud testamentum donationis fieri rogavit.--Sign. + Adalsindae, conjugis suae, consentiente testamento donationis fieri rogavit.--Ego Wlfuidis abba subs.--Gairebaldus episcopus subs.--Pepp [ino] abba rogetus a supra [dicto Wfoaldo subs.].--Sign. + Dodino.--Sign. + Sequeno test.--Sign. + Chrodelberto test.--Sign. + Wlfredo test.--Sign. + Disoeno test.--Sign. + Ercamberto.--Sign. + Desasto test.--Sign. + Angliberto test.--Sign. Chugone test.--Sign. + Flodoeno test.--Sign. Attolane test.--Ego Robertus presbyter subs.--Ermoaldus rog.--Sig. + Gislaranus subs.--Heteraenus subs.--S. + Gundoeno.--Ego Richramnus rogitus suprascripsi hoc testamentum (1258B)donationis.
L. Charta qua Ingoara, Deo sacrata, monasterio Senonensi S. Petri dona confert ( ann. 711). In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Dum omne donum desursum descendens lumen a Patre esse potest, quia oportet unicuique pro aeternam salutem tractare, et de caduca hujus saeculi facultate aeternam sibi praeparare, ut cum dies extrema advenerit, non inveniat unumquemque imparatum, sed diligenter de bonis operibus praecinctum; quia Dominus Jesus Christus ac Redemptor omnium, per sanctum Evangelium clara voce intonat dicens: Thesaurizate vobis thesaurum in coelis, ubi nec fures (1258C)veniunt, nec furantur; facite vobis sacculum de mammona iniquitatis, quod non veterascit: et alio loco, quo das parum, et comparas regnum; tribuis parvam pecuniam, et accipis sine fine mansura. Idcirco quia omnis homo Dei consilio ducitur, rectum videtur ut ipsis in omnibus et per omnia suum adimpleatur praeceptum. Sic ego inlustris Deo sacrata Ingoara, sana mente salubre consilium cogitans aeternam retributionem, vel pro peccaminibus meis minuendis seu et pro animae meae remedio, adtraxit mihi apostolica vel evangelica depotatio, ut aliquid de rebus propriis meis monasterio Sancto Petro, qui est constructus sub opidum civitate Senonum, ubi venerabilis Chrodolinus abba vel monachi ibi consistentes praeesse videntur, ut ibidem illis deservientibus (1259A)loco condonare deberem. Quod et ita per hanc cartulam donationis a die praesenti dono donatumque in perpetuum esse decerno, hoc est portionem meam in villa quae dicetur Fontanas, sitam in pago Tornodrinse, quidquid mihi tam de paterno quam et de materno prodiit, una cum adjacentias et appendicias ad ipsas Fontanas pertinentes; seu et in pago Ladscense, Pauliaco, et Bagnolo, et reliqua locella quae ad ipsam villam Fontanas aspicere videntur, tam terris, domibus, aedificiis, libertates, opera acolanorum, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus omnium praesidium et omne genus peculium utriusque generis sexus quod dici aut nominari potest, seu et inantea augere vel meliorare potuero, ipso monasterio (1259B)perennis temporibus ibidem proficiat in augmentis. Si quis vero, aut ego ipsa, aut aliqui ex heredibus meis, aut qualiter ulla obposita persona, adversus praesentem donationem, quam ego plenissima voluntate mea fieri et firmare rogavi, quolibet ingenio venire aut infringere conatus fuerit, inprimis in iram aeternae Trinitatis incurrat, et a liminibus sanctorum vel bonorum hominum Christianorum vel ipsius sancti loci extraneus excommunicatus permaneat; et insuper inferat partibus ipsius monasterii, una cum fisco, auri libras duas, argenti pondo quinque esse multandum. Praesens quippe donatio omni tempore firma stabilisque maneat persistendo stipulatione subnexa.
(1259C)Actum Senones. Ingoara donationem hanc a me factam sciatis.--In Dei nomine Ebbo, peccator episcopus, subscripsi.--Gaudegengus archidiaconus sub.--Filex lector.--Leodechinus.--Boso, indignus peccator abba.--Austrapius lector.--Leotarius peccator abba.--Agobaldus.--Ermenaldus.--Ego Ermbubertus, rogante Deo sacratae Ingoaranae, hanc donationem scripsi et pernotavi. Sub die XII Kal. Novemb. anno primo regni domini nostri Dagoberti regis.
LI. Charta qua Ermenoara, Deo sacrata, donat monasterio S. Benigni Divionensis quidquid habet in villa Ruffiaco ( ann. 715). Domino sacrosanctae basilicae Sancti Benigni martyris (1260A)sub oppido Divione constructa, quo apostolicus vir Assoricus tenet regimen: ego Ermenoara, Deo sacrata, pro animae meae remedio, trado jam dictae basilicae, vel monachis et matriculariis qui ibidem conversari noscuntur, vel quoquo tempore fuerint, quicquid in villa Ruffiaco, quae in pago Atoariorum est, vel in ipsa fine, visa sum habere, tam de alodo quam de comparato vel adquisito: id est, casales, cum aedificiis desuper positis, vineis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumque decursibus, vel quicquid dici aut nominari potest, omnia et ex omnibus, ad suprascriptam basilicam domni Benigni, vel ipsius monachis et matriculariis, unde in jam dicta penes mea epistola plenissimi voluntario voto delegavi, a die presenti in eorum revocandas meritum. (1260B)Si quis autem de ipsa basilica domni Benigni, vel de ipsis monachis et matriculariis, haec a me collata in proprios usus retorquere gestiens, super hac re Lingonensem observare noluerit pontificem, conatus ejus effectum non habeat. Quod si fecerint hoc, quod absit, ipsae res ad meos licenter per omnia revertantur haeredes, et ad alteros homines his nominibus, Ermonario et Ermenrico et infantes eorum; etiam his nominibus, Blideranno et Ermenbaldo qui per epistolam germano meo Boboleno quondam fuerunt dimissi: sin alias, volo, sicut rectum est, et de omnibus quae sponte loco Divionensi dedi in Ruffiaco jam dicta villa, vel occasione vel tuitionis patrocinio vel obsequio, juxta quod eorum (1260C)epistola loquitur, a die presenti de ipsis rebus jam dicti ministri Sancti Benigni, liberam habeant potestatem quicquid facere voluerint. Si vero, quod futurum esse non credo, si ego etiam aliquid voluero demere, vel quaelibet opposita persona, qui contra hanc epistolam donationis venire voluerit, vel quicquam agere temptaverit, inferat ad ipsam basilicam domni Benigni atque suis actoribus, duplo tantum, quantum ipsae res melioratae valuerint, fisco autem publicae rei, auri libram unam; et nichilominus presens haec epistola donationis omni tempore firma et inviolata permaneat, stipulatione subnixa.
Actum Rufiaco, publice. Signum Ermenoarae, Deo dicatae, quae hanc epistolam donationis fieri rogavit.--Signum Farlagonis nepotis ipsius, qui consentit.--Signum (1261A)Aremberti, Trasacofiae, Cassini, Landradi, Godulfi.--Ego Artaldus, ad vicem cancellarii scripsi et dotavi, rogatus ab Ermenoara, Deo sacrata, ante Kalendas Madias, defuncto domno Theoderico, et electo Karolo majore-domus.
LII. Charta qua Ado, abbas, dona confert basilicae Sancti Remigii ( ann. 715). . . . . . . trado adque transcribo ad Bas. . . . Remigio.. . . . . hoc est, porcionem meam ad Altro, super ipso fluviolo Altro, cido in pago Vonginsi cum apindice. . . . Bairo, et alia apendice Crisciaco, super fluviolo Bebroprico, quod illa alia medietati in . . . . Mauriliane, et ipsi postia ipsam rem per (1261B)suo estrumento ad ipsa basileca Sancto Remegio. . . . enegio ad usofructo vise summus tenire, pro ipso uso jam dicta porcione nostra, cum mansis, casis, terris, . . is, vinies, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incultis, tam ipsa porcione qui fuit . . . . et ipsa porcione nostra cum omne integretate vel apendicies suas, post obitum nostrum pars . . . . . [con] tradicentis in eorum potestate, ad die praesenti recipiant habendi, tenendi, conmudandi, ven. . . . .cius basileci Sancto Remigio, suique agentis aeligirint, faciendi liberam et firmissemam in omnebus hab. . . . . . . . . . . et ill. fratris vel clirici in ipsa sancta baselica consiste. . . . Dominum misericordiam deprecare et (1261C)ta. . . . post nostro discesso nominis nostri in i. . . (1262A)otinas decantintur. Si quis vero, quod . . . . . nobis optabile esse viditur, ut seu . . . . quaelibet persona contra hanc facta a me . . . . inrumpere voluerit, imprimitus iram. . . . . sa et de omni a limena sanctorum exconmunis apariat, et veniam apud Domino nonquam meriatur habire, ces. . . . re noluerit et insuper inferat ad ipsa basileca, una cum socio fisci, auro libras quinque, argenti ponda vig. . . . aevindegare non valiat, et praesens donacio isti omne tempore firma et inviolabilis valiat permanere. . . .--Acto Rimis, in minse Aprili, anno quarto rigni domni nostri Dagoberto rege. Ado abba hanc donacionem . . .--Rodfridus ter. . .--Allinus abba subs.--Ego Abblico subs. . . .--Chaireber.. . Adolulfus prot. subsc.--Sign. + (1262B)Gundoino.--Sig. + Vandreberto.--Sign. + Winone.--Sign. + Silvestro graf.--Sign. + Bertelmo.--Sign. + Marcio. LIII. Charta qua Hugo sacerdos, Drogonis filius, dona confert Metensi SS. Apostolorum basilicae ( ann. 715). In Christi nomine, sub die septimo [ chartul., octava] kal. Julii, anno V regni domni nostri Dagoberti regis. Quotiens, ut solet humana fragilitas, aliquae personae de hoc saeculo migraverint, oportet ad suos heredes de ipsius facultate pro animae suae remedio ad loca sanctorum debeant delegare, ut eis in aeterna beatitudine pro hac re merces adcrescat. Ideo (1262C)nos, in Dei nomine, Hugo sacerdos [ Ch., sacerdos (1263A)humilis] et germanus meus illuster vir Arnulfus dux, nec non Pippinus et Godefridus, dum contigit ut genitor noster illuster vir Drogo quondam de hac luce migraret, nostra fuit petitio ad venerabilem virum Leutbertum abbatem de basilica Sanctorum Apostolorum, quae est foris murum Mettis civitate constructa, ubi avus noster domnus Arnulfus in corpore requiescit, ut ibidem jamdictum genitorem nostrum Drogonem sepelire deberemus; et ipse Leutbertus benigno animo visus [ Ch., visus fuit] praestitisse. Ideo nos, tam pro ipso loco sepulturae, quam et pro remedio animae praedicti genitoris nostri, villam nuncupatam Vidiacum [ Ch., Judiacum], sitam in pago Mettense, quam ipse genitor suus, avus noster Pippinus, suo munere concessit, ipsam villam ad basilicam (1263B)Sanctorum Apostolorum clericis vel pauperibus, alimoniam ibidem accipientibus, aut lectoribus inibi deservientibus, a die praesenti per hanc cartulam donationis visi fuimus concessisse, hoc est tam infra murum, domum nostram in loco qui Romana Sala dicitur [ Desunt in chartulario, a voce domum ad dicitur], quam et foris murum Mettis civitate, tam terris, domibus, basilicis, aedificiis, acolis, mancipiis, libertis, vincis, tredecim in vico casellis cum decimis suis et septem masellis [ Desunt in chartulario, a voce tredecim ad masellis], silvis, pratis [ Ch., campis, pratis], pascuis, farinariis, appendiciis, cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus, mobilibus et immobilibus, cum omni integritate seu adjacentiis ad (1263C)se aspicientes vel pertinentes, vel omni genere quadrupedum, quicquid in ipsa villa Pippinus et praedictus genitor noster visi fuerunt tenuisse vel possedisse infra urbem et extra [ Desunt in chartulario, infra urbem et extra], ipse abba vel successores sui ad partem suprascriptae basilicae hoc habeant, teneant atque possideant; et quicquid in opportunitatem ipsius basilicae exinde facere decreverint, libero in omnibus potiantur arbitrio. Et si (quod non credimus esse venturum), si nos ipsi, aut ulli de heredibus, aut proheredibus nostris, vel quaecumque opposita persona, contra hanc paginam delegationis sive testamenti ambulare praesumpserit, aut aliquam causam exinde removere temptaverit, in primis iram Dei omnipotentis incurrat, et a liminibus sanctorum (1264A)efficiatur extraneus; et sic marcescat in radice, ut numquam florescat in ramis; et insuper componat intra ipsam basilicam, et sacratissimo fisco auri libras V, argenti pondera X; et quod repetit evindicare non possit, sed praesens delegatio sive testamentum omni tempore plenissimam obtineat firmitatem stipulatione subnixa. Actum Mettis publice, sub die et tempore ut supra. S. Hugo, ac si peccator sacerdos, hanc delegationem sive testamentum a me factum firmavi. S. Arnulfus dux hunc testamentum consentiens. + S. Milonis.--+ S. Widonis comitis.--+ S. Remberti comitis.--+ Signum Lamtberti comitis.--+ Signum Warnarii comitis. (Subscriptiones desunt in chartulario.)
LIV. Charta qua Ibbo, Turonensis episcopus, Turonensi Sancti Martini monasterio ampla privilegia concedit ( circa. 720). (1264B) Conditor rerum omnium Deus invisibilis per prophetarum linguas genus erudivit humanum, qui egregium erga prophetam praecipit nobis Isaiam, si Deum quaerebamus, et scire illius volebamus vias, debitores nostros repetere non deberemus, omnes etiam solveremus fasciculos deprimentes, et omne onus quod aggravabat disrumperemus, et reliqua quae subsequuntur si custodiebamus; tunc repromisit omnibus nostrorum criminum ponderibus dejectis, atque delictorum (1264C)nexibus resolutis, expulsisque peccatorum tenebris, erumpere quasi mane lumen nostrum, ad contuendum scilicet oculis spiritualibus sicuti est Creatorem, quod et sanitas nostra citius oriatur, et anteat faciem nostram justitia, et gloria Domini immarcessibilis colligat nos. Tunc invocemus, et Dominus exaudiat; clamemus et dicat voce coelitus: Ecce adsum. Cui abysso Veteris Testamenti consonat vel invocat atque confirmat in voce cataractarum nostrarum ipsius Redemptoris voce: Dimittite et dimittetur vobis; et iterum: Quaecumque vultis ut vobis faciant homines, et vos eadem facite illis; et: Diligis proximum tuum sicut te ipsum. Hoc ergo mandatum sufficit nobis in totum, in quo legem integram veterem et novam et universos prophetas (1265A)pendere et implere Scriptura firmavit. Et de contemplativa vita partem optimam quam Dominus Mariam elegisse laudavit, sufficere credimus testimonio ipsius. Quamvis et actualis vita habeat cum retributore bonorum operum mercedem suam, tamen praeposuit satagenti Marthae circa plurima se contemplantem Mariam. His ergo tantis ac talibus testimoniis exercitatus animo, decrevi ego in Dei nomine Ibbo, etsi quamlibet peccator, Turonensis urbis gratia Dei vocor episcopus, privilegium concedere, atque libertatem congregationi monasterii basilicae beatissemi post apostolos Galliarum clarissimi confessoris Martini, ubi ipse in corpore requiescit, condonare, in quo venerabilis vir Guntramnus abba praeesse videtur, quod jam dudum a praecessore (1265B)nostro Chrotperctho, Thuronicae urbis quondam episcopo, Christianissima devotione ad ipsam sanctam basilicam vel congregationem ibidem consistentem fuit concessum, vel etiam per authoritatem sedis apostolicae papae urbis Romae, ex consensu ipsius Chrotpercthi hoc privilegium ad instar ex ipsa dictione apostoleca fuit confirmatum. Nec immerito reor, eisdem ita viventebus pie atque catholice, hoc supervenire privilegium poterit, qui indesinenter die noctuque patrono nostro famulantes, placere piissimo Christo contendunt, omni honestate ac moderatione morum corpora coercentes redigunt servituti; atque suis libertatem monachis dare, cujus honorem fiscus totum dedit urbi et census, libereque vivere nomenque instituit heredis. Cujus praefulgentem (1265C)a miracolis coruscantem a regibus singulariter emunitatem urbs nostra tota promeruit, praestante piissimo Dagobertho quondam rege, integram emunitatem suscipit, dignum arbitror munus ab eodem impetratum eidem vel in suo viventibus patrocinio trementibus ulnis proferre. Praefatis ergo fratribus et abbati jura servantibus patrum cedimus, cessosque volumus ecclesiae census, servitutes, opera, mansiones, pastus, munera, freda, fisco, episcopo, judicebus, missis et archidiacono, et omnes consuetudines saeculares amputamus seu resecamus, et quicquid nobis vel eisdem servire dareve solebant, et quidem possident vel adhuc largiente Domino a christianis hominibus conlatum fuerit, sibi semper (1265D)vindicent, habeant atque perpetuo jure tempore nostro vel successorum nostrorum defendant, eisque proficiat perenni firmitate; nec nobis, nec nostro cuiquam successori quicquam aliud dent, nisi juxta postholationem fratrum vel statuta sanctorum patrum, quam honores impositae manus, graduum benedictiones subsequentium, altaris, chrismatis et olei sancti; et hoc ipsum absque nullo praemio secundum sanctas Scripturas accipiant. Et si abbas ab hac luce dicesserit, per electionem memoratae congregationis monasterii, quorum vita perfecta creditur, (1266A)sicut regula sancti Benedicti edocet, in eorum consensu solidetur: sicut et authoritas papae urbis Romae Adeodati continet per privilegii seriem nullas gravedines a quolibet episcoporum, sub praetextu discussionis, religiosus abbas vel monachi ibidem degentes sustineant; neque rursus hospitandi sibi apud eos licentiam vindicantes dispendia his atque insolentias angariarum imponant; nec per occasionem regularis disciplinae rimandae atque servandae, quaslibet importent injurias: sed liberam licentiam semiliter habere statuemus, salva profecta monachicarum regularum custodia, religiosum abbatim quicumque pro tempore praeerit, praefato venerabili monasterio id procurante. Ut ergo quod priscae traditionis ejus articulus contenet conservare (1266B)nitatur, et quique sub ejus reguntur dispensatione solerter custodire commoneat districteque compellat, reverentissimus vero episcopus, in cujus parrochia memoratum venerabile monasterium, vel res ejus ac possessiones constiterint, faciendae tantum ordinationis ac promotionis sacerdotum atque levitarum, vel conficiendi chrismatis, si tantum concessa licentia: dispositionem autem venerabelis loci gerere ac conversationem monachicam exquirere, religioso abbati ejusque praeposito, vel quique probatissimi fuerint in eodem monasterio, quod etiam praefati praesoles consona sententia definierunt, decernimus. Quisquis igitur quolibet tempore, quod nullatenus credimus, hujus decretum privilegii quod authoritate apostholica subnixi consentiendo firmavimus, (1266C)in totum vel in partem temerare temptaverit, suaeque praesumpcionis audaciam digna emendatione minus correxerit in perpetuum percellendum se noverit, non solum tantorum sententia sacerdotum, sed etiam aequissimo apostolicae condemnationis aculeo: quoniam violare pertinaciter nisus est, quod salubriter conservare debuerat. Et ita quoque hujus privilegii sanctio firma ac rata indiminute persistat atque permaneat, erga quod et praecellentissimi tocius Galliae reges, ut scripta comperimus, ad reprimendas laicorum infestaciones, edicto praemunire idem venerabile monasterium regali pietate dignati sunt, ita et nos, inspirante Domino, plena devotione deinceps in id ipsum venerabelem Gunthramnum (1266D)abbatem, suamque congregationem, vel praefati monasthyrii Sancti Martini antestetis volumus confirmare: ut inspecta ipsa privilegia tam decessores nostri Crotperthi, Berthoni, quam et Adeodathi, papae urbis Romae seu confirmationes gloriosorum regum, ut nostro tempore vel successorum nostrorum omnimodis inviolabiliter conservitur, et in nulla qualibet parte, sicut a nobis decretum est, corrumpatur. Rogamus et conjuramus successores nostros, secundum sancti Pauli exemplum, per nomen Domini nostri Jesu Christi, ut ipsum sentiatis (1267A)omnes nobiscum conservantes Domini mandatum, quomodo dicetur: Gratis enim accepistis, et gratis date; et illud propheticum testimonium: Beatus qui excutit manus suas ab omni munere, id est, ut nec per obsequium indebitum serviendo, nec per linguam laudando, nec per manum plena muneribus donum Spiritu Sancto corrumpantur; sed illa potius intueantur munera immortalia, quae sunt coelis condeta, de quibus dicetur quod oculus non videt, nec auris audivit, nec in cor homenis ascendit quae preparavit delegentebus se et custodientebus legem suam. Abbas vero qui elegendus est, non eum nativetas, aut divitiae, aut ingenuosetas praeferat; sed quem sanctitas, mores, et gravetas vel pietas adornaverint, anteponant. In nullis quoque modis quos (1267B)praedixemus, juxta conjurationem desentiatis nobis praedicti successoris, si non Martinus consortio, si non Christus suo vos excludat regno. Vos quoque venerandos mihi Gallearum praesoles, et Belgicae, Aquitaniae metropolitanos et omnes confratres et coepiscopos supplex exoro, ut huic paginulae pro sotio vestro patrono nostro sancto Martino assensum tribuatis, animo ex pleno manibus vestris infra subscribentes, roborem detis perpetuum, ut ad aeterna vobis praemia hoc privilegium, per orationem quibus datur, perveniat et nobis.
In Christi nomen, Ibbo, etsi peccator episcopus, hoc privilegium integra voluntate et devotione ad monastirio S. Martini, ubi monachi secundum regola (1267C)sancti Benedicti conservare vedintur, subscripsi. Dido peccator consentiens subscripsi; Bertacharus abbas consentiens subscripsi. Dodo, ac si indignus diaconus, consentiens subscripsi. Mummolenus abbas consentiens subscripsi. Berthcramnus consentiens subscripsi.
LV. Traditio bonorum in Oppenwiller et Eberingen ab Erfoino in gratiam ecclesiae S. Galli ( ann. 720). (1268A) In Christi nomine. Ego Erfoinus et filii mei Teotarius atque Rotarius, cogitavimus Dei intuitum, vel divinam retributionem, vel peccatis nostris veniam promereri: propterea vernacula terra juris mei in loco qui dicitur Oppenwilare tradimus S. Galloni viginti juchos, et in Eberingen unum juchum de vinea, et de colonis meis Erfoinum cum uxore sua, et cum omni appertinentia sua, cum casa et cum terra, et cum omnibus suis: et alium servum nomine Waldolfum cum casa, cum terra, et cum omnibus ad eum pertinentibus, ut dum adhuc vivimus ego et filii mei, in nostra permaneant potestate, et in anno reddamus (1268B)carram de vino, et carram de siligine, et carram de foeno, et friskingam. Et si filiis meis infantes nati fuerint, sicut superius dixi, ita solvant censum, et habeant potestatem. Si noluerint censum inde reddere, omnia, sicut superius diximus, sint concessa ad ecclesiam S. Gallonis. Et si quis, quod non credimus, aliquis de heredibus nostris contra hunc factum nostrum ire vel inrumpere voluerit, in primis incurrat judicium Dei, et solvat auri libras II. Et hunc factum nostrum inlaesum permaneat stipulatione subnixa.--Facta haec carta est in loco qui dicitur Anninchova, xvii kalend. Febr. sub regno domini nostri Elperici regis. Sign. Teotarii et Rotarii, qui hanc cartam fieri rogaverunt. + Siguini (1268C)testis sign. Regandozi testis sig. Vulperti testis sig.
LVI. Testamentum Wideradi abbatis, quo multa legat basilicis S. Andochii, S. Reginae, et S. Ferreoli; reliquarum vero possessionum suarum haeredem constituit ecclesiam sancti Praejecti Flaviniacensis ( ann. 721). Anno primo regnante Theoderico rege, sub die XV kalend. Februariarum, ego Wideradus abba, filius (1269A)viri inlustri Corbonis quondam, sana mente integroque consilio, metuens humanae fragilitatis casus, testamentum meum condidi, quem Aldofredo notario scribendo commisi; ut quando dies legitimus post transitum meum advenerit, recognitis sigillis, inciso ligno, ut legis decrevit auctoritas, per inluster vir Amalsindo, quem in hac pagina testamenti nostri legatarium institui, gestis reipublicae municipalibus titulis, ut ab ipsis ejus prosecutione muniatur, et in charta basilicae S. Praejecti, quem ego aedificavi, conservandum decrevi. In reliquo vero qualescumque a quocumque epistolae aut testamenta vel conscriptione de nomine meo vel manu mea firmatae ostensae fuerint, ante hoc testamentum praenotatae, quas hic non commemoravero, exceptis ingenuitatibus (1269B)quas pro animae nostrae remedio fecimus, aut adhuc facere volumus, vacuae permaneant. Et quod unicuique per hoc testamentum dedero dareque jussero, id ut fiat, detur, praestetur, impleatur, te, Omnipotens, testem committo. Quapropter dum non habetur incognitum qualiter, dispensante Deo, ad habendum loca sanctorum, S. Andochii Sedelocense, et S. Reginae Alsinse, et. S. Ferreoli, ubi ipsi pretiosi requiescunt in corpore, in mea cura suscepi, insuper etiam et in loco nuncupante Flaviniaco, in agro Burnacinse, in pago Alsinse, in re mea propria meo opere construxi, atque Magoaldo abbati cum monachis suis delegavi regulariter in perpetuo ad possidendum. Dono igitur ad basilicam supra memoratam (1269C)S. Andochii martyris, portiones meas atque loca denominata; haec sunt: in pago Alsinse et in Pauliacense, Meseriacum, Cecesiacum, Vallinse; in pago Avallinse, Passariniacum; in pago Commavorum, Stolingus et Macereas; in pago Portinse, Criffonvilla et Vagomundi-curtem; in pago Neverninse, Senseriacum et Ariacum, praeter illas vineas, quomodo ille rivulus currit qui vineis Aldeberti ad pratum vadit, totum illum clausum quem nos jussimus plantare, ad integrum cum exso et regresso, una cum manso et colonica illa quae fuit Anseberto, et modo tenet illam Sicbertus, et ipsum Sicbertum, cum uxore sua vel infantes eorum, qui ipsam vineam debeant procurare quam S. Praejecto dedimus. In (1270A)reliquo vero, sicut a me tam alodo parentum quam per quemlibet adtractum tentum, dominatum atque possessum est, omnia ex omnibus, cum domibus, aedificiis, terris, campis, cultis et incultis, mancipiis, accolabus, libertis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, omne genus pecudum majore atque minore, mobilibus et immobilibus, omnem rem inexquisitam, quidquid in ipsa loca superius nominata habere videor, totum et ad integrum ad S. Andochii basilicam proficiat in augmentum. Similiter donamus ad basilicam S. Reginae, ubi ipsa pretiosa requiescit in corpore, in pago Ternodrinse, Vibelum, Cicunias, Anciacum, Rabarias; in pago Leotincinse, villam Maurianae, Altam-ripam, Baniolum; in pago Duismense, Stafiacum, Colubarium, (1270B)Vilnovetum; in pago Ammaviorum, Cariniacum et Casellas; in pago Portinse, Aviciacum et Puscionem; in pago Athoariorum, Pussessionem. Haec omnia superius comprehensa, sicut et alia loca ad S. Andochium dedimus, ita et ista ad S. Reginae potestatem cum omnibus integritatibus earum delegavimus. Similiter donamus et ad basilicam S. Ferreoli, ubi ipse domnus requiescit in corpore, et nos in regimine habemus: in pago Pauliacinse, Aciacum cum omnibus appendiciis suis ad integrum, sicut et illa alia loca ad S. Andochium et ad S. Reginam, ita et ad basilicam S. Ferreoli dedimus; in ea vero ratione, ut, dum nos advivimus, supra memoratas abbadias S. Andochii et S. Ferreoli vel S. Reginae, et (1270C)omnes res sibi debitas vel ad se pertinentes, in integritate, seu et jam dicta loca nostra quae nos ad ipsas delegavimus, tenere et possidere quieto ordine faciamus; post nostrum quoque discessum supra memoratas ecclesias et supradictas res unaquaque casa per rectores suos absque ullius contradictione in suam faciant revocare dominationem, in ea ratione ut monasteriolum nostrum Flaviniacum vel strumenta quod ad ipsum locum in honore S. Praejecti fecimus, in omnibus studeant conservare. Et, si ipsa instrumenta inrumpere, aut ipsum coenobiolum inquietare praesumpserint, aut res ejus minuare voluerint, nec hoc valeant vindicare; sed res nostras, quas ad supra memoratas basilicas S. Andochii et S. Ferreoli vel (1271A)S. Reginae delegavimus, amittant; et per protectionem regiam, casa S. Praejecti Flaviniacensis cum omni integritate ipsas recipiat perpetualiter ad possidendum. Quod si pontifex vel aliquis quislibet, dum advivimus, de ipsis abbadiis vel de rebus earum nos exspoliare voluerit, aut aliquid minuare praesumpserit, aut ego ipsas abbadias vivens dimisero, nos res nostras quas ibi delegavimus licentiam habeamus ad nostrum dominium revocare, et quidquid exinde facere voluerimus, liberam in omnibus habeamus potestatem. Praeterea donamus donatumque in perpetuo esse volumus ad jam dictum monasterium S. Praejecti Flaviniacensis, quod in agro Burnacinse opere nostro aedificavimus, in pago Alsinse ipsum Bornadum cum ipso castro Flaviniaco cum omnibus (1271B)adjacentiis vel appendiciis suis ad integrum; et locella seu colonecis in Cadonato, Darciaco, Ceresio, Aguniaco, Gessiaco, Luveriaco, Luviniaco, Pruviniaco, Auderato, Montecellis, et in pago Ternodrinse, Blavaco, et Marcomania; in pago Avalinse, et Neverninse, sive Ammonias curtem qui vocatur Corbiniacus, et Antonum cum omnibus adjacentiis vel appendiciis earum in integrum; et colonicas in Lisconio, Dumsatio, Viriaco, Valentingos, Vallecrovaria, Juliaco, Pagatiaco, Cassaniola, Wldonaco, Careaco, Cappas, Degantiaco, Casseaco, Rioscella, Palatiola, Govilicis, Sipiciaco et Sapiliaco, seu et illa colonica in Ariaco, quae fuit Anseberto, cum ipso homine qui supra commanet, nomine Sigberto, et uxore sua (1271C)leda nostra vel infantes eorum, in integritate quidquid ad ipsam colonicam aspicere videtur, cum omne superposito; et illum clausum in ipso Ariaco, quomodo ille rivus, de vinea Aldoberti descendit ad pratum, totum illum clausum quem nos plantare jussimus cum exso et regresso in integrum; et in pago Barrinse, Falciolo et Ulmodo; et in pago Pauliacinse, Balma et Corniciaco; et in pago Athoariorum, Hicio et Blandoniaco et colonica; in pago Amavorum, Fraxino, et areas in salinis Crosone et Vigris. Similiter et areas in Augustodunum civitate: ista omnia quae superius nominavimus, cum omnibus appendiciis vel adjacentiis earum, quantumcumque ibidem tenere et possidere videmur, per quemlibet adtractum ad nos pervenit aut legibus pervenire (1271D)debet, totum et ad integrum, cum omne superposito, a die praesente, in honore Jesu Christi Domini nostri et sancti Praejecti martyris, Magoaldo abbati monachisque suis tradidimus ad possidendum, cum domibus, aedificiis, mancipiis, accolabus, libertis tam ibidem oriundis, quam aliunde translatis vel ibidem commanentibus, vineis, silvis, campis, terris cultis et incultis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, omne genus pecudum, tam majore quam minore, mobilibus et immobilibus, omnem rem inexquisitam, et quidquid dici aut nominari potest, totum et ad (1272A)integrum ad jam dictum monasterium Sancti Praejecti Flaviniacum vel rectores ejus proficiat in augmentum. Similiter et illas cessiones quas ad libertos nostros Ghisberto et Gimberto clericos, ad eorum ingenuitates confirmandas, Daolonecas in Bornato et in Ceresio fecimus, quando eos pro animae nostrae remedio ingenuos dimissimus, ut dum advivunt hoc teneant, et post ipsorum discessum cum omne superposito ad jam dictam casam Sancti Praejecti, ubi eorum patrocinia et defensionem constituimus, revertere faciant. Volumus etiam ut ingenuos eos fecimus aut inantea fecerimus, quanticumque in ipsa loca manent, quae ad Sanctum Andochium et ad Sanctam Reginam et Sanctum Ferreolum vel ad Sanctum Praejectum delegavimus, inspectas eorum (1272B)libertates super ipsas terras pro ingenuis commaneant, et aliubi commanendi nullam habeant potestatem, sed ad ipsa loca sancta debeant sperare, et nullus de ipsis lidemonium nostris heredibus reddant; et de hoc quod eis per cartas dedimus ad aliquos aliubi vendere, nec alienare habeant licentiam. Praeter ista omnia, reservavimus infaucidia heredibus nostris Pagaciacum; in pago Neverninse curtem quam dicunt Montem-Porcionis. Similiter et in pago Athoariorum, Vedis-vineas, Voguntias, Luco, Sagoneco; in pago Portinse, Solvillare, Monricovilla, Ebrouvillare, Saegalarias, in ea ratione, ut facta mea in omnibus studeant conservare atque defendere. Quod si hoc facere neglexerint, quidquid eis deputavimus perdant, et de omni corpore facultatis (1272C)meae reddantur extranei. Et, si aliquid comparavero vel adtraxero, vel pro quolibet ingenuo ad nos pervenit aut inantea pervenerit, quod in isto testamento supra non commemoravimus, post nostrum discessum casa Sancti Praejecti per rectores suos recipiat perpetualiter ad possidendum. Per praesens itaque testamentum basilecam Sancti Praejecti, quam opere meo Flaviniaco construxi, heredem meam instituo, eique praesentem codicillum commendo, per quem ita constituo, ut nullus episcopus ullius civitatis, aut archidiaconus, vel quilibet ex clero, aut actores Ecclesiae, ullo modo de praedicto monasterio Sancti Praejecti nullum praesumant exercere dominatum, non ad mansionaticos aut repastus exigendo, non ad (1272D)ministeria describendo, non ad abbatem mittendo, nisi cum necesse fuerit chrisma petere, tabulas aut altaria consecrare, sacros ordines benedicere, sicut Losodienses aut Lerinenses vel Agaunenses monachi, a quemcumque de sanctis episcopis sibi elegerint qui hoc agere debeat licentia sit eis expetere, et illi hoc benedicere. Si autem, karitate exigente, pontifex quilibet ab abbate vel monachis ibi fuerit invitatus, simpliciter quae ei a fratribus offeruntur accipiat, nulla exenia vel munuscula amplius quaerat. Quod si fecerit, a glorioso domno quem tunc Deus regnum (1273A)Burgundiae gubernare permiserit, hoc protinus emendetur. Cum vero abbas illius loci acceperit transitum, quemcumque de semetipsis monachi ibidem habitantes elegerint, secundum Deum, aut si communi consilio aliunde eligere voluerint, hoc in eorum maneat potestate. Quod vero Deus avertat, ne ibidem sanctus ordo tepescat, potestas maneat monachis ibidem habitantibus ad unum de sanctis monasteriis expedire, et per eorum salubre consilium eorum regulam emendare. Te igitur, domna et sancta mater mea ecclesia Sancti Praejecti, heredem instituo, quidquid unicuique deputavi fidei tuae committo. Te quoque heredem meam in Deum et regis potestatem commendo, ut contra omnes inquietudines sua te post Deum fortitudo defendat: quia hoc quod (1273B)tibi deputavi, malo te habere quam me, te magis quam ceteros heredes ac proheredes meos. Precor igitur domnum gloriosum regem, tam tempore moderno regnantem, quam futuro succedentem, et per Dei tremendum judicium adjurare praesumo, ut praesentem codicillum, vel jam dictum coenobiolum meum sua fortitudine jubeat defensare atque solidum in omnibus custodire, ut nullatenus ab infestatione malorum hominum possit inrumpi; sed delectet monachis ibidem conversantibus, vel sacerdotibus per loca sancta quae praesens noster codicillus commemorat habitantibus, pro me et vita regis et filiorum ejus Dominum supplicare. Si quis vero, quod futurum esse non credo, si aliquis heredum ac proheredum (1273C)meorum, vel quaelibet opposita persona praesens hoc testamentum meum infrangere conaverit, vel tentare praesumpserit, inprimis usque dum ad veram emendationem proinde corrigatur. Deum et sanctos suos habeat contrarios et a liminibus ecclesiarum efficiatur, extraneus, et insuper inferat cui quem pulsaverit, una cum socio fisco, auri libras triginta, argenti pondera quingenta coactus exsolvat; nihilominus praesens pagina firma permaneat stipulatione subnixa. Quam manu mea propria subter firmavi, et bonorum hominum signis vel alligationibus roborandam decrevi. Et quod superius memorari debueramus, tam aurum quam argentum vel reliquas fabricaturas seu ministeria ecclesiae, vel strumenta cartarum, libros vel vestimenta ecclesiae, vel omne (1273D)praesidium quod mihi legibus vivens possidere videor, (1274A)et mihi redebetur, inspecto illo strumento quod antea ad Sanctum Praejectum vel ad abbatem Magoaldum et monachos ejus fecimus, post nostrum discessum ad ipsum monasterium Sancti Praejecti Flaviniacum revertantur; et ipse abbas Magoaldus, cum monachis suis, pro animae nostrae salute ea recipiat et perpetualiter eis proficiat in augmentum, vel quidquid exinde facere voluerint, liberam in omnibus habeant potestatem faciendi.--Widradus abba. Gerefredus defensor. Amalsindus. Haldofredus.--Actum Sinemuro castro, die kal. Febr. XV, et scriptum per manum Haldofredi notarii, suadente et deprecante eodem venerabili abbate Widrado, immo sigillante, per inlustri viro Amalsindone sigillo regio. Anno domni Theodorici regis primo, astante nobili (1274B)et firmante vulgari populo, una cum defensore Gerefredo, clarissimo viro.
LVII. Charta qua Bertrada Prumiensi monasterio a se condito plurima dona confert ( ann. 721). In nomine Deitatis Sanctae Trinitatis. Ego Bertrada seu Berta, seu et filius meus Charibertus, recogitans molimina peccaminum nostrorum, ut parva pro magnis, terrena pro coelestibus, caduca pro futuris, in ara summi Dei omnipotentis offerre mereamur, ut ab ipsis sublevare adipiscamur jugi miserationum domicilii Dei. Idcirco desiderio desideramus circa fluvio Prumia monasterio aedificare; quod ita et fecimus (1274C)in honore S. Mariae, et S. Petri, et S. Pauli, S. Johannis et S. Martini, et sub coenobio vel regulari ordine ibidem debeant monachi conversare, et pro peccatis nostris die noctuque Domini misericordia adtentius exorare, ut a noxiis sceleribus nostris et filiis meis defunctis mereamur emundare. Propterea donamus ad monasterio qui vocatur Prumia, de foreste nostra de ipso monasterio juso aqua desuetus illo exarte usque in ipso vado in Prumia, et de ipso vado indricto usque in Melina flumen, deinde per Melina fuso aqua usque ubi nobis obtingit legitimo, usque ad Winardo curte, usque ad illa marca qui nobis obtingit; et ad stipendia ipsorum servorum Dei donamus de villas nostras, id sunt, de Romairo villa, de nostra portione medietate, et de Prumia (1274D)medietate similiter; ad Saaingas in Moslisi, super (1275A)fluvio Mosella, totum de Bursis quicquid est de nostra parte totum, et de Blancio quicquid nobis obtingit totum. Bertelingas nostra parte tota donamus donatumque in perpetuum esse volumus. Villas superius nominatas ad monasterio Prumia, in honore peculiaris patronis nostris S. Mariae, Petri et Pauli, et S. Martini seu ceterorum sanctorum quorum pignora ibidem in ipso loco venerare noscuntur, ubi Angloaldus Christo auspice praeesse dinoscitur: hoc sunt, villas nostras superius nominatas, cum omni integritate eorum: hoc sunt, Sessi cum widriscapis, casis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, silvis, mancipiis, acolabus, vestibus, utensilibus, vineis, cultis et incultis, mansionibus, mobilibus et immobilibus, vel quicquid in ipsis villis (1275B)antecessores nostri ibidem tenuerunt, et nos a die praesente tenere visi sumus, totum et ad integrum, sicut superius dixi, ad jam dicto monasterio, pro animae nostrae vel filiis meis defunctis remedium vel aeterna retributione, donamus atque transfundimus de jure nostro in jure et dominatione ipsorum servorum Dei, ut ibidem perpetualiter proficiat eis in augmentis, et a die praesenti ipsi servi Dei qui in ipsa loca ordine sancta contemplare videntur, jam dictas villas habeant, teneant atque possideant, et eorum posteris spiritalibus derelinquant ad possidendum, vel quicquid de ipsa facere voluerint liberam et firmissimam in omnibus habeant potestatem faciendi. Si quis vero, nos, aut ullus de heredibus nostris, (1275C)aut proheredes, vel quislibet opposita persona, contra hunc testamentum a nos factum venire tentaverit aut hoc immutare voluerit, quod futurum esse non credimus, inprimitus iram Dei omnipotentis incurrat, et S. Petro qui tenet claves regni coelorum, et S. Paulo cum quo apostolis Domini seu et ceterorum sanctorum, sic marcescat in radice ut non florescat in ramis, et, si ei rami evenerint, ad nihilum deveniant, tamquam anathematus in radium solis, et quod repetit nullam umquam tempore evindicare non valeat, sed inanis et vacuus cum ipsis maledictionibus perseveret; et adhuc pro totius firmitatem, ac si parva munuscula nostra quae Deum obtulimus, inlaesa perseveret; et insuper, juxta legem conditoris, quod principes sanxerunt, inferat (1275D)nobis auri libras X, argenti pondera XX, et si nec quoque factum nostrum ullum tempore irrumpere valeat, sed praesens testamentum a nos factum omni (1276A)tempore firmius permaneat. Unde et nos ipsam cartulam donationis a die praesenti fieri rogavimus, et manus nostras subter decrevimus affirmare, et viris magnificis affirmare rogavimus.
Facta cartula donationis publice, in villa Prumia, sub die quod fecit mensis Junius dies viginti tres, anno primo regni domni nostri Theoderici Regis.
Signum + Bertradanae, quae hanc cartolam fieri rogavit, manu sua facto. Ego Charibertus subscripsi. Ego Bernarius subscripsi.--Signum + Chrodolandae. Ego Theodericus subscripsi.
LVIII. Charta recognitionis censuum de pago Arduno, Heriemundo Cenomanensi episcopo solvendorum ( ann. 721). (1276B)Domno et seniore nostro viro apostolico Herlemundo, qui casam Sancti Gervasii in regimen habere videtur; nos enim in Dei nomine Domnolenus, Bodoardus, Rogobertus, Bosolenus, Gembertus, Audobertus, Gundoaldus seu et Adobertus, junioris Audranno agente de villa vestra Sancti Gervasii nuncupante Arduno. Dum cognitum est qualiter et permissio ipsius Audranno illas inferendas vel omnia exactum quod ex ipsa villa ad partem sancti Gervasii reddere debetur, de pagensis nostris unusquisque per manus nostras recipimus vel ad recipere habemus, unde apud Hadingan vicedomino partes exinde fecimus, et nobis de annunciata carta, quod fuit regnante Chilperico rege, de ipsa ferenda, in integrum nobis injunxit, quod ipsi (1276C)pagenses nostri hoc reddebant, vel nos cum ipsis, vel ipsos pagenses exinde convictos esse faciat. Propterea hanc epistolam cautionum nobis emittemus, vel manu nostra affirmavimus ego Domolenus, quod de ipsa annona redebeo sol. septuaginta et duo: et ego Bodoharius solidos septuaginta tres; et ego Rigobertus sol. xxxiiij; et ego Bosolenus sol. xl et tres: et ego Audobertus sol. xxxviij. Similiter ego Gembertus sol. lxxxij et dr. ij; et ego Gundoaldus sol. xxxvj et dimidio; et ego Adobertus sol. xxj et tremisso, sicut diximus. Nos enim juniores Aidoranno hoc vobis per hanc epistolam cautionis spondemus, ut medio Julio ipsa inferenda, quod superius est intimatum, quod unusquisque de sua parte reddere debet, sicut superius est insertum et apud nos cognitum est, quod (1276D)exigere petimus, sicut diximus, medio mense Julii ipsa vobis in integrum transsolvere spondemus, ut gratiam vestram exinde adimplere debemus. Similiter (1277A)et de illis fidefactis quod nostri pagenses qui hoc contemserunt, et vobis de ipsis vicis hoc vobis spopondimus, ut per unumquisque hominem de suo servitio, juxta quod vobis quidem fecerunt et vester brevis loquitur, ipso die in integrum exinde apud nos satisfacere debeamus. Quod si hoc non fecerimus et voluntatem vestram exinde non adimpleverimus, per hanc epistolam cautione vobis spopondimus ut inpostea, post ipso placito, totum in duplum vobis transsolvere spopondimus, quam postea epistolam cautione cum adstipulatione subnixam, manus nostras subter firmavimus et adfirmare rogavimus.
Actum Cenomannis civitatis, in mense Junio, in anno I regnum domini nostri Theoderici regis. Signum (1277B)Domnoleno. Signum Riguberto. Signum Haudehario. Signum Bausleno. Signum Audoberto. Signum Gemberto. Signum Gundoaldo, qui hanc epistolam cautionis affirmaverunt conscientes. Bertrannus rogitus subscripsi. Teobaldus subscripsi. Adebertus subscripsi. Odilus scripsi et subscripsi.
LIX. Charta qua Ebroïnus comes plurima dona confert basilicae S. Petri loco Rinharim ( ann. 721). In Dei nomine. Ego Ebroïnus comes, filius Oda [ M., Odo] quondam, donator; aliquid de rebus meis ad loca sanctorum, pro remedio animae meae, seu dilectissimae conjugis meae Theodelindae, dare disposui: (1277C)hoc est, ad basilicam Beati Petri apostolorum principis, seu Johannis Baptistae vel ceterorum sanctorum, quae constructa est in loco Rinharim [ M., Reynaren] in pago Dublinsi, super fluvio Rheno, ubi nunc dominus pater et pontifex Willibrordus [ M., Willebortius] episcopus custos esse videtur; dono in loco Nitro, villa nostra, casatos tres cum uxoribus et infantibus, terras cum sala et curticle [ M., curtile] meo, vel adjacentia et ad eundem locum pertinentia; et portionem meam in loco Haemmi, silvam (1278A)juris mei, totum et ad integrum dono. Sed et hoc quod mihi legibus provenit in Dangaesbroch [ M., Doensbrug], medietatem silvae ad eundem locum pertinentem jure meo, et in villa nostra Meri casatum, cum uxore et infantibus et portione [ M., cum terris et peculiari eorum, et portione] silvae, et in villa nostra Rinhari, casatos quatuor, cum uxore et infantibus, cum terris et peculiari eorum et portiones de silva; et in villa nostra Millingi, basilicam domnae nostrae Mariae cum omni integritate, quam ibidem ordinavimus, ad eundem Sanctum Petrum subrogari volumus et decrevimus, et servum nostrum Folcharium ibidem servientem cum uxore et infantibus, Eodfrid [ M., Godefridum] cum uxore et infantibus et terris [et terris deest ap. M. ]; et in loco (1278B)Meginun, Walamunt [ M., Megrim, Walamnum] cum uxore et infantibus, cum terris duabus hobinnas [ M., duas soburinas], et in villa Dagaerburge, Oda cum uxore et infantibus et peculiari suo. Haec omnia, cum integritate, id est, tam casis quam curticlis, campis, pratis, pascuis, silvis, aquis aquarumque decursibus, re mobili et immobili, re exquisita et inexquisita, vel reliqua oportunitate ibidem aspiciente, ad supradictum locum sanctum dono donatumque esse [esse deest ap. M. ] perhennis temporibus volo, pro orationum lucro, vel missarum solempniis celebrandis perpetualiter pro me et pro meis, et ipse locus sanctus et custodes ejus hoc habeant, teneant et possideant ac deffendant [ac deffendant (1278C)deest ap. M. ], et quicquid exinde facere voluerint liberam ac firmissimam in omnibus potestatem habeant. Si quis vero, quod futurum esse non credo, nos, aut aliquis de heredibus [ M., heredibus aut proheredibus] nostris, vel ulla opposita persona [ hae quat. voces desunt ap. M. ], contra hoc testamentum [ M., hanc donationis cartulam] venire temptaverit aut emutare voluerit, inprimis a sancto Petro et sancto Paulo excommunis fiat, et insuper inferat fisco auri libras decem, argenti pondo viginti, una (1279A)cum sacratissimo fisco exsolvat.--Actum publice Rinharos, anno primo regni domni nostri Theoderici gloriosissimi regis [ Miraeus add. indict. vij]. Ego Ebroinus hoc testamentum a [ M. add. coram] me factum relegi [ M., reliqui] et propria manu firmavi. Ego Ugilius, indignus presbyter, rogante Ebroino comite, in Dei nomine scripsi et subscripsi. Guntbrechtus. Folchbrectus. Godobrectus. Raedbrectus. Redualdo. Herifuso.
LX. Charta qua Rigobertus vendit Erkenbodo, [Taruanensi] episcopo, villas in pagis Taruanensi et Pontivo. ( ann. 723). Domino atque apostolico patri Erkenbodo episcopo atque emptori et ejus congregationi ibidem (1279B)consistenti, ego Rigobertus vendidi et in praesenti tradidi, hoc est, omnes villas meas nuncupantes Sethiaco, super fluvium Agniona, cum adjacentiis suis Kelmias et Strato, et infra Mempisco Leodedringas mansiones, seu Bebrinio, super fluvio Quantia sitas, in pago Taruannense, cum adjacentiis suis quae sunt in pago Pontivo in loco nuncupante Mentek, super fluvio Aeteya. Actum Sithiu monasterio, publice, IV cal. Sept. anno iij regni domini nostri Theodorici gloriosi regis. Ego Rigobertus hanc venditionem a me factam relegi et subscripsi. S. Dodoni. S. Leudegesili. S. Chimbaldi centenarii. S. Cherebaldi. S. Ellemberthi. S. Ingomari. Winidmarus diaconus hanc venditionem scripsi et subscripsi.
LXI. Charta qua Haicho Donat monasterio Honaugiensi partem suam in insula Honaugia ( ann. 723). (1279C) Sacrosancto monasterio quod dicitur Honaugia, in honore sancti Michahelis super Renum fluvium constructo, ubi presenti tempore Benedictus esse videtur abbas, Haicho, cogitans ad Deum, pro (1280A)effectu anime mee vel eterna retribucione, complacuit mihi, ut de ipsa insula, que dicitur Honaugia et Renus circuit, de parte mea ad ipsum monasterium condonare deberem; quod et ita feci. Ideoque hec omnia supradicta ad jam dictum monasterium, vel ad agentes suos, a die presenti, in vestram trado dominacionem possidendum, ut quicquid exinde facere volueritis, liberam ac firmissimam habeatis in omnibus, Christo propicio, potestatem. Si quis vero, quod si ego aut aliquis de heredibus meis, vel ulla opposita persona contra presentem epistolam venire et agere, aut aliquam calumniam generare voluerit, inferat ad agentes supradicti monasterii auri libram unam, et nihilominus presens epistola istic firma et stabilis permaneat, stipulacione subnixa.
(1280B)Actum in villa Sunthusis, publice. Datum sub die decimo quinto kalendarum Octobris, anno tercio regni domini nostri Theoderici regis. Signum Haichonis, qui hanc donacionem fieri rogavit. Signum Hugonis filii sui, qui consensit. Signum Albrici filii sui testis. Ego Guntramnus, ac si indignus presbyter, rogatus scripsi et subscripsi.
LXII. Charta qua Boronus Honaugiensi monasterio donat partem suam in insula Honaugia, et mansum in loco Gwillesteti ( ann. 726). Sacrosancto monasterio quod dicitur Honaugia, in honore S. Michahelis archangeli super Renum fluvium constructo, ubi presenti tempore Benedictus sive Tubanus esse videtur abbas, Boronus cogitans (1280C)ad Deum, pro affectu anime mee, vel pro eterna retributione, complacuit mihi, ut de ipsa insula, que dicitur Honaugia, et quam genitor meus miehi dereliquit et ad me pervenit; de parte mea ad integrum ad ipsum monasterium dono atque transfundo; et in alio loco qui dicitur Gwillesteti, mansum unum legitimum, quem Bobo tenuit. Hec (1281A)omnia supradicta ad jamdictum monasterium vel ad agentes suos, a die presenti, in vestram trado dominationem possidendum, ut quidquid exinde facere volueritis, liberam ac firmissimam habeatis in omnibus Christo propitio potestatem. Si quis vero, quod si ego aut aliquis de heredibus meis vel quelibet opposita persona contra presentem epistolam venire aut agere aut aliquam columniam generare voluerit, inferat ad agentes supradicti monasterii auri uncias sex, et nichilominus presens epistola ista firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa.
Actum in villa Ebrotheim, publice. Datum sub die xj kal. Julii, anno vj regni domini nostri Theodorici regis. Signum Boroni, qui hanc donationem fieri rogavit. S. Ratberthi testis. S. Alberici. S. Hanubaldi. (1281B)S. Gozberti. S. Balluni testis. Ego Guntramnus, ac si indignus presbyter, rogatus hanc epistolam donacionis scripsi et subscripsi.
LXIII. Charta qua Widegernus, episcopus Stradburgensis, fundationem monasterii Morbacensis, conditi ab Eberhardo comite, confirmat, et illud privilegiis ornat ( ann. 728). Dominis sanctis adque honore dignissima apostolicis meisque in Christo patrebus, Widegernus, gratia Dei ecclesieque sancte Marie in Stradburgo civitate vocatus episcopus. Noverit sancta industria vestra, qualiter pastores Ecclesiae solertissimae cura, summoque studio debent procurare, ut Ecclesia Dei (1281C)lucris animarum proficeret, et per nos monitis salutaribus, in quantum valemus, vicorem obtineat, ut his qui eterno pastoris spontaniae relictis omnibus sequi cupiunt, atque sic abnegantes semetipsos, per angusto calle artaque via gradientes, vocem aeternae regis hac Redemptoris nostri audientes: Exe de terra tua et de cognatione tua, et vade in terra quem munstravero tibi; vel illud: Qui reliquerit patrem, aut matrem, aut filius, aut agros et cetera propter nomen meum, centuplum recipiet et vitam eternam possedebit; et: Si quis vult post me venire, abneget semetipsum, tollat crucem suam et sequatur me. Oportet ut nos audiamus, qui dixit: Hospes sum et suscepistis me; et: Qui vos recepit, me recepit; et: Quamdiu fecistis uni ex minimis meis, (1281D)mihi fecistis; ut quod a principe apostulorum in initio Ecclesiae institutum est, quia omnis multitudo credentium erat in unum, et nullus suum proprium dicebat aliquit esse, sed erat illis omnia communia (1282A)et cor unum et anima una: unde institutio sancta ex hoc a sanctis patribus inpostmodum ab horiente in hoccidente et in partibus Gallearum, monasteria multa sub regula sancta horum exemplo relegio clara promulgavit, precipue monasteria Lirinensis, Agaunensis, Luxoviensis, et in universo mundo, sub regulas SS. Patrum, maxime beati Benedicti et sancti Columbani abbatibus, vita commune optime disposite, et per auctoritate clementia regum, et per privilegia sanctis atque cattholicis pontificibus firmiter roborata; et sanctae canones hoc non derogant, sed potius luculenter exobtant. Unde nos comperti quod vir inluster Eborhardus, quomis, in heremo qui vocatur Vosagus, in pago Alsacinse, infra nostra parrocia, in loco qui antea vocabatur Muorbaccus, (1282B)nunc Vivarius-peregrinorum, et in honore sanctorum apostolorum et sanctae Mariae Dei genitricis, ceterorumque sanctorum, cum Dei adjutorio et nostro consilio, monastyrio in suo proprio a novo aedificare conatus est. At quod evocantes Perminis episcopo, cum suis peregrinis monachis ibidem cynobio, vel sancto ordene sub regula beati Benedicti, Dei gratia et nostro adjutorio, perficere deberent. Unde nos congratulantes hujus viri sancte devotione et glorioso proposito, viscirale caritate pietateque commoti, devotione prumptissima, una cum consensu fratrum nostrorum abbatum, presbeterorum, archidiaconi, omnique clero ecclesiae ubi ego deservo, sed et ducis ac judicium timentiumque (1282C)Deum populo hujus provinciae catholico, ut ab ipso monasterio seu cynubio congregationeque peregrinorum monachorum, per nostra et per vestra auctoritate privilegio conscriberem, vel confirmare debemus, quod ita et fecimus, ut ipso monasterio omnia, quidquid ad ejus pertinet ditione aedificiis, basilicis, cum ministeria vel ornamenta de quarum omnium rerum, sacrisque codicibus strumenta cartarum, aurum, argentum, oeramentum, vel quibuslibet rebus ipsius monasterii, seu cellolas, vel ejus apendiciis, etiam villas cum agris, domibus, mancipiis utriusque sexu, acolabus, et quod jam dictus inluster Eborhardus, vel alii pro salute animae per qualibet modo donaverunt vel delegaverunt, seu et inantea tam ipse quam et munificentia regum, principum, (1282D)ponteficum, clericorum, vel a quocumque hominum, Christo inspirante, largitum fuerit, cum omnia et ex omnibus, per hanc privilegium confirmamus, ut ad die presente ipsi monastyrius prefatique (1283A)peregrini monachi eorumque successores, sub regola sancti Benedicti cynubialiter congregati, secundum sanctum propositum, eorum jure, absque ullius repetitione trademus adque trebuimus potestate. Neque nos ipsi, neque successores hujus civitatis pontefices, neque archidiaconi, neque exactores, neque aliquis de parte Ecclesiae, vel quislibet nullus, aliquid dominare, vel jubere, aut requerere censum, vel dona, aut qualibet munera nullumquam tempore expetire non presumant. Cum vero necesse fuerit chrisma petire, altaria consecrare, sacros ordines benedici, aut aliquos benedictiones expetire, aut oraturia in eorum loca aedificare, rector ipsius monastirii vel peregrini monastirii ibidem consistentes, aut si de se episcopum (1283B)habent, aut a quacumque de sanctis episcopis sibi elegerint, qui hoc facere debeat, licentia sit eis expetire et ille hoc tradere, benedicere, vel consecrare. Et nullus in ipso monasterio inlicito ordine contra voluntate aut votum ipsorum monastyrio eorum adire non presumant, nec secretius ingredire septa. Et si aliquando pro qualicumque causa expetit, ut ipsius rector, vel ipsis peregrinis monachis congrua fuerit voluntas, et episcopus invitatus ad ipso monasterio venerit, coelebrato officio, absque ullo munere requisito, mox ad propria revertatur. Cum vero abba loci ipsius acciperit transitum, quemcumque perecrini monachi ibidem habitantes de semetipsis secundum Deum et regula meliorem invinerit, (1283C)ipsum sibi constituant abbatem. Quod si ibi de se ipsis talem non invinerint, de alia monasteria jam dicti Perminii episcopi de illas congregationes peregrinorum, quem sub uno modo petitiones vel una sancta institutione beati Benedicti quoadunavit ipse sibi consentientes abbatem regolarem expediant et constituant. Et, si ibi sanctus ordo tepuerit, quod absit, vel aliqua discordia inter ipsis monachis surrexerit, et ipsi hoc non prevalent aut non voluerint emendare, tunc qui ex ipsis rector ordene secundum regula voluerit vivere, ubicumque in alia monastyria, ubi peregrini monachi supradicti episcopi consistere videntur, et rectius regulariter invinerint, potestatem habeant expetire; et illi per eorum salubri consilio, Deo largiente, ipso sancto ordine vel (1283D)ipsis monachis per regula restringere, emendare, corregere atque pacificare faciant; et nulla occasio sit, ut alius abba per qualicumque ingenio contra eorum sancto ordene ibidem ponatur, aut de rebus suprascripto monasterio aliquid menuitur. Quapropter sancto et apostolico compatres et confratres mei, ideo vestra catholeco authoretate, nostraque gemina suciamus, ut hic privilegius omni tempore firmissima habeat firmitatem, ut nullus nullumquam tempore contra agere non presumat; sed presens futuris temporibus inviolatus permaneat; et nunc omnibus episcopis et Deum timentibus hominibus preco, subpleco et per caritate conjurare presumo, ut quibus hic privilegius ostenditur, manus vestras subscribere et confirmare dignetis, ut vestra auctoritate (1284A)fultus, inconvulsus permaneat, qualiter eisdem peregrinis monachis in ipso monasterio consistentes clarius dilectet pro statum Ecclesiae et integretate sacerdotum, pro incolometate regum et pace christianorum, pro poenitentium remissione peccatorum vel requiem fidelium defunctorum divinae misericordiae tranquillius exorare. Preco igitur et contestor quoram Deo et beatis angelis ejus cunctisque sanctis, omnibus successorebus vel omnes christianis, ut hunc privilegium, quem consenso clericorum, laicorum timentium Deum, plebs et ecclesiae nostrae decrevimus vel condedemus, in nullo erumpere presumant, sed per ineffabilem Trinitatem cunctis conjuramus, ut in quo prevaluerint, in omnibus conservare et studeant; et si aliter obstinato animo, (1284B)vel diabulo instigante, invidia vel cupiditate deceptus, vel qualibet modo, quod Deus avertat, si nos ipsi aut successores nostri, vel quislibet de qualecumque parte, contra hunc privilegium temptare conaverit, vel jam dictis peregrinis monachis vel successores eorum inquietare, vel eis aliquit minuare presumpserit, si se emendare noluerit, et a mala voluntate celerius noluerit corregere, cum Dei genetricis semper Virginis Marie vel beatorum apostolorum cunctorumque sanctorum ante conspectum regis oeterni Christum Domini nostri, in cujus amore hunc privilegium ad jam dictis peregrinis vel et cynubis condedimus, se confidant pro nequissimis peccatis eorum vel iniquissima malicia oeternis incendiis (1284C)concrematuros, hac illa sententia se experiendos, qua falsis sacerdotebus Dominus minatur: Vae vobis hypocritae, qui claudetis regnum Dei, quia nec vos introitis, nec alius introire permittites; et: Qui scandalizaverit unum de pusillis istis, melius erat illi ut alegaretur mola asenaria ad collam ipsius, et projiceretur in profundum maris; et: Qui Deum timore neclexit judicantis hominibus, inferat partebus ipsis monasterii vel peregrinis monachis ibidem habitantes, cum sociante fisco, auri liberas trigenta, argento ponda quinquagenta multa susteneat atque dissolvat; et hoc quod repetit non vindecet, et nihilominus presens privilegius omni tempore firmas permaneat. Et, ut firmiorem obteneat vicorem, manos nostras subterscripsimus, et qui subscripserent vel (1284D)signeverent rogavimus, stibulacione subnexa.
Actum Stratburgo civitate, publice, die tercio decimo, mense Madio, in Ascensione Domini, anno octavo regnum domini nostri Theoderico rege. Ego Widegernus, hac si indignus episcopus, subscripsi. Ego Wuolfradus archidiaconus consensi et subscripsi. Ego Libulfus presbyter subscripsi. Ego Haimulfus diaconus subscripsi. Ego Altmannus diaconus subscripsi. Signum + Fulcherio tribuno, in Dei nomen. Ego Hariboldus abba consensi et subscripsi. Ego Hadalricus consensi et subscripsi. Ego in Dei nomine Ardolinus vocatus episcopus consensi et subscripsi. Signum + Wuolfoaldo comite. Magobardus archidiaconos subscripsi. Ego Ghrbuinus episcopus consensi et subscripsi. Ego Willibertus episcopus subscripsi. (1285A)Ego Hagoaldus abbas subscripsi. Signum + Leodofredo duce. Ego Ebrobardus comis subscripsi. Signum + Audachro. Signum + Nordoldo. Signum + Gundobertho. Signum + Withario. Signum + Wigrao. Ego Hagino abbas subscripsi. Signum + Leodoberto. Ego in Dei nomine Willibrordus subscripsi. Romanus clericus hunc privilegium jussus a suprascripto scripsi.
LXIV. Charta qua Theodo vendit monasterio Morbacensi portionem suam in marca Hamarisstad ( ann. 730). Domino venerabili et in Christo patri Romano abbati, una cum sancta congregacione vestra de monasterio quod vocatur Maurobaccus; ego in Dei nomine Theodo, venditu constat me vobis vendidisse, (1285B)et ita vendidi, omnem porcionem meam in marca Hamarisstad, hoc est, quinium, cumque ibidem mea videtur esse possessio in terris, silvis, sicut superius diximus, quantum in ipso fine est, unde accepi a vobis sicut inter nos placuit atque convenit, in annona vel alio precio, valente solidos triginta, in ea ratione ut ab hac die habeatis ipsas terras, et silvas possideatis, vel quicquid exinde facere volueritis, liberam ac firmissimam in omnibus habeatis potestatem. Si quis vero, quod futurum esse non credo, si ego ipse, aut heredes mei seu quaelibet persona quae contra hanc vendicionem quam ego spontanea voluntate fieri rogavi, venire temptaverit aut infringere voluerit, et a meis heredibus defensatum non fuerit, inprimis omnipotentis Dei vel angelorum ejus offensam (1285C)se perincursurum contremiscat. Et insuper duplum tantum quantum a vobis accepi coactus exsolvat, et partibus auri libra una argento . . . . . quinque se damnabilem sciat, et quod petit evendicare nequeat, sed hec vindicio omni tempore firma permaneat stipulacione subnixa.
Actum Marbach monasterio publice, anno decimo regnante Theoderico rege, sub die xj kal. Madias. + Signum Theodonis, qui hanc vendicionem fieri rogavit. (1286A)+ Signum Sigranni. + Signum Odihardi. + Signum Wiglulfo. + Signum Adalindi. + Signum Feumilli. + Signum Luntberti. + Signum Trodolaigi. Ego in Dei nomine Johannes lector hanc vendicionem dictante domino Romano abbate.
LXV. Testamentum Adelae, abbatissae Palatioli juxta Treviros ( ann. 732). Adela, in Christo Domino sacrata abbatissa, Dagoberti regis quondam filia. Cum pervulgatum notumque bonis omnibus sit quemadmodum nos monasterium in villa quae dicitur Palatiolum, in ripa positum fluminis Mosellae, quod ipsum a Pippino majoredomus, Treviris permutatione quaesivimus, honorique (1286B)S. Mariae Virginis genitricis Domini nostri Jesu Christi et beatorum Petri et Pauli, caeterorumque sanctorum jamdudum ad proprii monasterii usum extruximus, in eoque monacharum coetum, disciplina et regula S. Benedicti viventium, aggregavimus; faciendum denique nobis visum est, ut has vitae degendae necessarias opes, quas de propriis hactenus largitae sumus, testamenti etiam praesenti pagina confirmaremus. Legamus itaque et donamus huic quod diximus monasterio, villam nostram quae dicitur Palatiolum, in qua coenobium esse constructum videtur, idque cum omni integritate, tam domibus, aedificiis, additamentis, casis, curtibus, mansis, mancipiis, quam vineis, campis, pratis, silvis, adjacentibus, farinariis, aquis aquarumque decursibus, et omnibus (1286C)iis quae ad ipsam pertinere villam constat. Addi volumus his praedium Scripnasium, in pago Mosao situm, ad ipsius Mosae fluminis ripam, omnesque possessiones ejus villae, uno dumtaxat quadraginta jugerum agro excepto, quem Insulae nomine appellatum, jam ante dulcissimo filio Alberico donavimus. Similiter a Deiparae matris hoc monasterio possideri praedia ea omnia volo, quae in Bietbergis, Beslancioque sita, quaeque a dulcissima germana mea Regentrude (1287A)dato pretio comparavi. Rursus portiones meas villarum Enchiariaci, Ursiaci, Caimetarum his adjicio, quae ad Mosellam omnes sitae sunt. Quibus adjungi res etiam eas facultatesque placet, quae in praedio Regimoseti, a Feronio filio Tullonis justae mihi venditionis titulo quondam obtigere. Accedunt etiam his, possessiones Baldelingis, quae in pago sitae Bentensi, et a Ganciofriodo et Wigerico emptae, in jus peculiumque meum redactae sunt. Item quae in praedio Machariaco a Bertonio mihi donata, haec omnia tribuo donoque. Ad extremum id quoque de sententia congregationis memoratae statuimus, ut quidquid opum possessionumque in monasterium hoc ipsum contulimus, id in archiepiscoporum Ecclesiae Trevericae semper sit arbitrio atque tutela. Datum kalendis (1287B)Aprilis, anno xij Theoderici regis.
LXVI. Charta qua Goyla basilicae S. Benigni dona confert, post suum et viri sui obitum possidenda ( ann. 734). Sacrosanctae basilicae domni Benigni martyris, quae est sub oppido Divione constructa, ubi ipse pretiosus sanctus magno honore in corpore resquiescit. Ego, igitur in Dei nomine Goyla, peccatrix femina, propensavi de humana fragilitate, ut dum est anima, in corpore in omni potestate sua, ita debet cogitare ut de rebus sibi juste debitis inde sibi comparet paradisum. Igitur ego ad ipsam basilicam, vel suorum auctoribus, post diem obitus mei vel dulcissimo (1287C)jugale meo, Bonuaso nomine, cedo cessumque in perpetuum, ut permaneat, esse volo, hoc est, in pago Atoariorum, in villa vel fine Longouiana, quicquid ibidem visa sum habere vel possidere aut dominare: hoc est, tam territoriis, domibus indominicatis, vel omnibus accidentiis, seu etiam omnem rem suprapositam, curtiferis, villaribus, campis, pratis, silvis, vineis, pomiferis, pascuis, accessisque omnibus, aquis aquarumque decursibus, cum omni jure, cum omnibus adjacentiis vel appenditiis suis: hoc est, Fedenniaco, Postenniaco, Monasteriolo, Ataenis medietate, Glonnoco, curte Bunciana, Fisciaco, Cheneuas, Marcenniaco, quicquid ibi visa sum habere (1288A)vel possidere, totum, ad integrum et in omnibus, una cum mancipiis, libertis, cum peculio vel omni peculiare ipsorum, una cum acolabis vel omnem rem inexquisitam, totum eum quem, ut dixi, in ipsas supradictas fines, vel in ipsas villas, seu etiam in ipsos agros, tam de alodo quam de parentum meorum, per instrumenta cartarum, aut de quolibet ingenio aut adtracto, id de quacumque parte ad me ibidem advenit, aut inantea, Christo praesule, pervenire potest, quod a me ibidem nunciisque, juste et rationabiliter, de quacumque re ibidem possessum fuit, aut quod inantea ibidem obvenire aut adtrahere vel meliorare poterit, hoc totum eo ad integrum, cum omni integritate vel soliditate, actores vel rectores ipsius Basilicae superius jam dictae domni Benigni, post diem obitus mei, aut (1288B)jam dicto jugale meo, nomine Bonuaso, a die praesenti, ipsas vel superius nominatas, absque ulla contrarietate vel cujuscumque expectata traditione ad possidendum, in Dei nomine, meorum revocent dominatione: ut quicquid exinde ad opportunitatem ipsius loci facere voluerint, libere ad suum, in Dei nomine, absque ullius contradictione perfruantur, arbitrium; et, quod nec fieri credo, si ego ipsa aut ullus de haeredibus meis vel qualibet alia opposita convenia vel persona, ullo tempore, contra praesenti epistola cessionis, quam ego plenissima voluntate mea pro redemptione animae meae conscribere vel adfirmare rogavi, venire temptaverit vel repetere aut calumniare, inferat (1288C)partibus saepedictae basilicae Sancti Benigni suisque auctoribus, una cum socio fisco, auri libras tres, argentum pondus III, et nichilominus praesens cessio, et voluntas mea omni tempore firma et inviolata permanere stipulationi subnixa. Actum Bagnavilla, publice. Signum Goylanae, quae hanc cessionem fieri et firmare rogavit. Signum Boneuaffo jugale suo, qui consensit. In Dei nomine Goinus abbas signavi. Signum Gotofredo. Signum Landono. Signum Teuderamno. Signum Elmoaldo. Signum Graffiono. Richselinus sig. Ego in Dei nomine Brandalenus presbyter, rogatus, apta firma cessione scripsi et notavi, die sabbato, proximo ante media mense Aprili, in anno XIV regnante domino nostro Theoderico rege.
LXVII. Charta qua Bilehilt coenobium puellare ad Moguntiae muros condit et dotat ( ann. 734). (1289A) In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. Ego Bilehilt notum esse cupio tam praesentibus quam et futuris, qualiter ego propter Dei amorem propterque spem retributionis futurae, quasdam res proprietatis: hoc est, aream unam, prope murum Moguntiae civitatis, in australi parte, a Sigeberto archiepiscopo avunculo meo acquisivi, cum rubeis scutis duodecim, auro paratis, et totidem equis nigris, et construxi in ea domum Domini et Sanctae Mariae Virginis. Ibique congregavi sanctam congregationem mulierum, ac tradidi eis in eleemosynam meam et parentum meorum quicquid proprietatis habere visa fui (1289B)vel haereditatis, tam in areis et aedificiis, pratis, pascuis, sylvis, terris, aquis aquarumque decursibus, mobilibus et immobilibus, cultis et incultis, et mancipiis, ita ut habeant atque possideant usque ad consummationem hujus seculi. Possessores vero ejusdem areolae urbis praefatae vigilias non curent, nummorum collectionibus, modo episcopo, modo in reparandos muros dandis, nihil addant, aliasque urbanas consuetudines non observent; tantum abbatissae et congregationis usui, obsequio, imperio, se parere cognoscant. Si quis illorum homicidium, furtum, rapinam aut aliquam aliam culpam commiserit, vel aliquis de extraneis malefactor, qui talia fecerit, aream in illam fugiens se receperit, non judicum aut principum urbanorum, verum ejusdem (1289C)loci rectorum judicio censendus assistat. Mundiburdiam et defensionem ab archiepiscopo Moguntinensis Ecclesiae habeant in perpetuum; electionem (1290A)vero abbatissae inter se habeant. Nullam viduam, aut aliam quamlibet extraneam, nisi inter se nutritam accipiant. Et, si ullus episcopus propter suam temeritatem hujus conditionis chartulam infringere voluerit, iram Dei omnipotentis et sanctorum omnium sentiat, et tamen quod vult nequaquam perficiat, sed praesens chartula hujus traditionis omni tempore firma et stabilis permaneat stipulatione subnixa. Insuper etiam, si ulla vidua vel extranea his sanctimonialibus feminis extra consensum suum praeponatur, in pessimum genus leprae incidat, et postea turpissima morte damnata pereat, et hic non habeat locum putrescere. Actum in praedicta urbe, regnante Cleodovaeo rege serenissimo, anno XIV, anno Dominicae Incarnationis sexingentesimo tricesimo (1290B)quinto, indictione X, Kalend. Maii [ Eckardus, X kal. Maii], feria V, coram testibus subnotatis. Signum Bilehildae quae hanc traditionem perfecit. Signum Geroldi episcopi. Signum Ruodberti diaconi. Signum Recholffi. Signum Adelhelmi comitis. Signum Grimolffi. Signum Haganonis. Signum Hildimini. Signum Mimihilt. Signum Reginhilt. Signum Hobolffi. Signum Gumolffi. Ego itaque Asmondus, jussu domini mei Sigiberti archiepiscopi, scripsi, notavi diem tempusque ut supra.
LXVIII-LXIX. Testamentum Abbonis, quo Novaliciensi Sancti Petri monasterio amplissima dona confert ( ann. 739). (1290C)In nomine Patris, et Filii, et Spiritus-Sancti. Suo die tertio nonas Maias, anno vigesimo primo gubernante inlustrissimo nostro Karolo regna Francorum, (1291A)indictione vij, feliciter. Ego in Dei nomine Abbo, filius Felici et Rusticae nomine quondam, sana mente atque consilio cogitans casus humani fragilitatis, testamentum condidi, quo venerabili Hytberto clerico scribendo rogavi, quod testamentum meum si quo casum, et jure praetorio, vel quale cujus lege adinventionis quae quomodo valere nequiverit, ac si ab intestato, ad vicem codicellorum eum valere volo ac jubeo; quos, quas liberosve [ M., liberos liberasve] esse decrevero, liberi liberaeve sint omnis; et quaeque per hoc testamentum meum dedero, legavero, dare jussero, id ut fiat, detur, praestetur, fidei heredis mei committo. Ego in Dei nomine Abbo, cum me dispensatio divina de hac luce migrare preceperit, dibitove nature complevero, tunc tu, sacrosancta (1291B)ecclesia in honore beati Petri apostoli, seu et ceterorum sanctorum Novaliciis monasterii in valle Sigusina, quem ex operere nostro in rem proprietatis nostrae construximus, ubi norma monachorum sub religionis ordine spiritale et regula sancti Benedicti custodiendis Domino adjuvante, conlocavimus, ubi apresens vir Abbo praeesse videtur, heres mihi es tu [ M., esto], heredem meam te esse volo, ac jubeo, caeteri, caeterae exheredis sint tote. Te vero, sancta aecclesia beati Petri apostoli suprascripti monasterii in valle Sigusina, tam infra muros ipsius civitatis quam et in ipso pago, ex alode parentum meorum vel undecumque michi justissime ibidem ex legibus obvenit, hoc est, quicquid in ipsa valle Novaliciis, etiam et in Barro, seu et in Albanato, et ultra Cinisca (1291C)subtus Cravasca, et in Faido, vel cetera loca, quod praesente tempore ad ipsum monasterium adjacet vel aspicere videtur, cum silvis, pratis, alpibus, aquis aquarumve decursibus, quicquid praesente tempore ad ipsum sanctum locum aspicere videtur, tam de proprio quam de conquisto, seu et de commutationis causa, Promaciano in valle Maurigenica recepimus, una cum mancipiis, terris, vineis, silvis, cum omni integritate ut habeas volo ac jubeo. Similiter quicquid in Balmas, ubi oratorius in honore sancti Verani est constructus, visi sumus habere, et in Lastadio, Gallionis, Grummo, Camundis, Luxomone, Corvallico, Petracava, Trebocis, vel circa civitate quantumcumque ex proprietate parentum nostrorum (1292A)vel conquestum in ipsa loca habere videmur, te heredem meam habere volo ac jubeo: et quicquid circa civitate Segusia, vel in ipsa valle habere videmur, hoc est, in Orbano, Cicimiano, Voroxio, Raudenoviliano tu, heres mea, habere volo ac jubeo.
Et in Valaucis portione quem a liberto nostro Theudaldo dedimus, volo ut habeat, et ipse et infantes sui ad heredem meam aspicere debeant volo ac jubeo. Similiter Cammite superiore et Cammite subteriore, Brosiolis, una cum ingenuis Rogationis Tannoborgonis, una cum ministrale nostro Johanne et infantes suos, Libertato cum infantes suos, Crivotis, Orbana, Bicorasco, una cum nepotes Vualane, hoc est, Harioldo et germana sua quem Dunimius habet, Galisiaca, et alpes in Cinisio, quem de ecclesia Sancto Petro de (1292B)ipsa constructa Lugdunense commutavimus: ista omnia superius comprehensa, una cum mancipiis, libertis, terris, domibus, aedificiis, vineis, campis, pratis, pascuis, silvis, alpibus, vel omnis adjacentias ad se pertinentes, te, herede mea, habere volo ac jubeo. Et cella infra regnum Langobardorum, qui vocatur Tollatecus quidquid ex alode parentum nostrorum michi ibidem obvenit, una cum mancipiis ibi consistentibus, vel omne jure suo, ut habeas volo ac jubeo. Etiam et colonica in valle Diubiasca, infra fines Langobardorum ubi dicitur Bicciatis, quem parentes nostri, et nos ibidem habuimus, ut habeas volo atque praecipio. Simile namque modo et quicquid in valle Maurigennica ex alode parentum nostrorum, vel per quodlibet titulo juste et rationabiliter nobis (1292C)ibidem obvenit, et legitima subpetit redebere, hoc est, in ipsa Maurogenna domus quem apud ecclesiae Maurigennica commutavimus, cum edificiis, cortiferis, exavis, ortis, vineis, campis, seu imglis, una cum ecclesia Sancto Petro, quem parentes nostri ibidem construxerunt, cum omni integritate vel adjacentias ad se pertinentes, immoque ecclesia Sancto Pancrasio proprietatis nostrae, una cum colonica in Birisco, cum omnis adjacentiis ad se pertinentes, te, herede mea, habere volo. Et in ipsa valle Maurigennica, loco nuncupante Fontana, quicquid ibidem presente tempore de parentes nostris visi sumus habere, seu et in Nanosces, una cum illos ingenuos de Amberto, et liberto nostro de Alsede nomine Orbano, (1293A)et ingenua nostra nomen Rigovera de Bonnosco, vel quicquid in Bregis de alode parentum nostrorum quem Austrualdus in beneficio habet, te, suprascripta ecclesia Sancto Petro, heres mea, habere volo ac jubeo. Pro modo simile, quicquid de domna Siagria in ipsa valle Maurigennica conquesivimus, Misiottano, Obliciacis, Mago, colonica in Albiadis, in Bausetis, et colonica super Bricoscis, et Amalicione ubi Blancollus Verbicarius manet, et Gratavinnia, etiam et caetera vocabula cum adjacentiis earum, te, sacrosancta ecclesia, habere volo ac jubeo. Immoque, quicquid in valle Darentasiense, ex alode parentum nostrorum, vel quod de Syagria ibidem ad nos pervenit, una cum mancipiis, libertis, colonis, inquilinis et servis, te heredem habere volo atque praecipio.
(1293B)De Gratianopolitano pago [ omissa in M. ]. Similiter in pago Gratianopolitano, Olonna, quem ad liberta mea nomen Sendeberti dedi, volo ut habeat. Missoriano quem de Siagria conquesivi, Piniaco et Corennum, quem a liberta mea nomen Auriliana dedi, ipsas libertas meas, cum ipsas res, volo ut habeas ac jubeo; seu in Aravardo, una cum libertos nostros, Magnebertum, una cum germano suo Columbo, Misicasiana, Mesatico, Cambe, Quintiaco, Viennatico: ista omnia suprascripta, una cum libertis ac colonis et servis, vel omnes adjacentias suas ad ipsa loca pertinentes, in suprascripto pago Gratianopolitano, tu, heres mea, ut habeas volo atque discerno. Item quam in pago Viennense Maconiano, quem de alode (1293C)parentum meorum nobis obvenit et quod de Siagria conquisivimus, et colonica in ipso pago Viennense, Baccoriaco super fluvium Carusium, ubi faber noster Majorianus mansit, et filius ejus Ramnulfus de Blaciaco, quem incontra Ardulfo per judicio Agnarico Patricio evindicavimus.
Similiter et in pago Vianense et Leudunense, Bornaco, Basciasco, Amblariaco, Blaciaco, colonica Sevorio: ista omnia suprascripta, una cum terris, domibus, vineis, campis, pratis, vel cum omne jure earum, ac colonis, servis et libertis ad ipsa loca aspicientes, tu, heres mea, ut habeas [volo] atque precipio.
Item in pago Matascense, Carnaco Aebasciaco, quem de Siagria conquesivimus, una cum ingenuis, (1293D)libertis ac colonis et servis, vel omnes adjacentiis ad ipsa loca aspicientes, ut habeas volo ac jubeo.
Similiter et in pago Briantino, et Aquisiana, et Annevasca, in loca nuncupantes Briancione valle, una cum libertis ac colonis et servis; Annedae una cum ingenuis, libertis et servis; Agracianis, Exoratiana, Aquislevas cum libertis et servis vel omnes adjacentias ad se pertinentes, te, sacrosancta ecclesia, ut habeas volo atque praecipio; et colonicas infra ipsa valle Briantina et Aquisiana, quem de Vuidegunde conquesivimus, unde Bardinus capitolarius est.
Similiter et in Gerentonnis, colonicas de ipsa (1294A)ratione Viundegundi, quod ad nos pervenerunt, quem Sigualdus libertus noster in benefitio habet. Colonica quem de muliere Gismundo, nomine Pannutia, in ipsa valle, in tercia recepimus, ubi Marius noster Verbecarius in ipsa colonica manet.
Similiter curte mea Salliaris, alpes, prata, ingenua, Vendanum, Mullinaricus, Vuilla, Jutole: ista omnia suprascripta, una cum libertis ac colonis, servis vel omnes adjacentias earum ad ipsa loca aspicientes, tu, heres mea, ut habeas volo ac jubeo. Et colonicas in valle Gerentonica et in Ralis, quem ad libertos meos, quem Theudoaldo et Honorio dedi, ut ipsi et infantes ipsorum habeant, et ad heredem meam sacrosancta ecclesia aspiciant: ista omnia superius comprehensa, una cum adjunctis adjacentiisque suis, (1294B)campis, pratis, pascuis, silvis, alpibus, montibus, rivis aquarumve decursibus, accisque omnibus, cum omnem jure vel terminum earum, tu, sacrosancta ecclesia, heres mea, ut habeas volo ac jubeo.
Similiter libertus nostros in valle Aquisiana, qui ad parentes nostros aspexerunt, seu et ipso pago Brigantino commanere videntur, unde Vitalis capitularius est, ad memorata ecclesia heredem meam ut aspiciant et inpensionem faciant volo ac jubeo. Emmo quem in pago Ebredunense et valle Occense Bruitico portiones nostras quem Vualdelberto presbytero et de Rigaberga conquisivimus, et de proprio alode meo, et quod de parente mea Godane ad me pervenit, et in ipsa valle Moccense, quem de Siagria (1294C)conquisivimus, una cum alpes, et quem de Dodone et Godane ad nos pervenit, seu et quod domno Waldeberto episcopo et de Riguberga ibidem conquisivimus; et colonica ubi dicitur Albariosco, quem Marcianus servos noster habet, quem de Dodone parente meo in ipso pago Ebredunense ad me pervenit; nec non et colonicas nostras in pago Rigomagense, quem Baronta libertus noster in beneficium habet; et liberto meo ipsum Barontane una apud Solia quem ei dedimus, ut ad te, heres meam, ipse Baronta aspicere debeat volo ac jubeo. Item in ipsum pago Ebredunense, colonicas in Boresio, quem Sauma in benefitio habet, Rodis, ubi verbicarius noster nomine Laurentius manet; colonicas in Velentio, quem per praeceptionem dominica de ratione Riculfu (1294D)et germano suo Rodbaldo ad nos pervenit: omnia et ex omnibus quicquid in ipsum pago Ebredunense, seu et in valle Moccense et Rigomagense, tam de conquesto, quam de alode parentum nostrorum, nobis in ipsus pagos obvenit, ad integrum, una cum alpes, tibi, suprascripta heres meam, sacrosancta ecclesia, habere volo ac jubeo.
Simile namque modo in pago Vuapencense, corte mea Talarno, una cum libertus nostros Sicualdo, cum sorores suas et infantes earum; Maximo cum sua et infantes eorum; Calaico, una cum libertus nostros, et Allionicos quem de Vuidegunde conquisivimus, et liberti nostri in ipsum Allionicus commanere (1295A)videntur; Marius cum germanos suos, et libertus nostros in Venavella, Hidebertum cum uxore sua et infantes eorum, quem de Vuidegunde ad nos pervenerunt; Kalares quem de ipsa Vuidegunde conquisivimus [ubi] Matarellos libertus noster manet; in colonica dominicale et extra sunt terras et vineas dominicales: ista omnia suprascripta, una cum libertis ac colonis et servis, una cum adjunctis adjacentiisque suis ad ipsa loca pertinentes, te, sacrosancta ecclesia, ut habeas volo ac jubeo. Et dono liberto meo ad ipsa ecclesia, nomine Amalberto, qui habet uxore filia ipsius Mattarello quem ego manumisi, et ipsum dua mancipia dedi ad casa Vuapencense, his nominibus, Rusticiu et Lupolina; itemque et in ipsum pago Vuapenicense Altana, quem de (1295B)alode parentum meorum habeo, Curenno, Galisco ancilla, quem genitor meus de Persa conquisivit; et illas terras ibidem in Campania, cum illa alpe Cassauda, quem de Lavarnosco ibidem habemus; ipsas terras usque ad summa mancipia, quem Siagria conquisivimus: ista omnia suprascripta, una cum campis, pratis, silvis, pascuis, alpibus, adjacentibusque suis ad ipsa loca pertinentis, tu, sacrosancta ecclesia, habeas volo ac jubeo.
Simile namque modo in ipso pago Vuaponicense, corte mea Opaga cum omnis appenditiis suas ad se pertinentes, quem alode parentum meorum habeo apud colonica, quem de Venatore avunculus meus domnos Semforianus episcopus conquisivi, tu, heres mea, ut habeas volo ac jubeo; colonica subtus (1295C)ripas, quem ad libertum meum nomine Bertarii dedimus, infantes sui habeant volo ac jubeo, et ipsi ad herede mea aspicere debeant Bonis, Graviosco, tu, heres mea sacrosancta ecclesia Sancti Petri monasterii Novalicius, ut habeas volo ac jubeo. Similiter corte mea Valerignaca, una cum libertum meum Savino, cum filius suos et filiis liberti mei Siseberga, Magnibertum cum germanus suos et filius suos vel alius libertus nostros qui ad ipsa curte aspiciunt, habere volo ac jubeo: Roma una cum adpendiciis earum et alpes, praeter quem ad libertus meos infantes Aldefredo et Godoberti in ipsa Roma dedimus, volo ut habeant et ipsi ad heredem meam aspiciant. Laquatico una cum appendiciis suas, ad (1295D)ipsa loca pertinentes, et quod a liberta mea Dumnulina, quem commutavi, dedi in ipsum Laquatico, volo ut habeat, et ad heredem meam sacrosancta ecclesia aspiciat. Et terras in Esturbatina, quem de Bonevalo conquisivi et ad suprascripta liberta mea nomine Sendeberti dedi, volo ut habeat, et ad heredem meam aspiciat. Colonicas in Taraone, quem de Ricuberga conquisivimus, et terras in Crariis et libertus nostros Moroaldo et uxore sua vel filiis eorum quem genitrix mea Rustica de pago Genevense fecit venire et super ipsa terra ipsius mansurus fecit. (1296A)Terra et mancipia in Sevelis quem de Avolo presbytero et de Freberga femina avunculos noster domnus Senforianus conquisivit, et libertos nostros in Artonosco filius Victore et Vere Johannis, Justebertus, Paulos, et Verissimus, Justina, et Bertildes, ipsa terra et mancipia in Sevelis in beneficio habent, tu, heres mea sacrosancta ecclesia Sancti Petri Novalitius monasterii, ut habeas volo ac jubeo. Capannas, quem ad liberta mea, nomine suprascripte Bertoldi dedi, volo ut habeat et ad heredem mea aspiciat; Vobridio quem de Mauro conquisivi et ad liberta mea suprascriptae nomen Justini dedi, quem Dadinus habet, volo ut habeat, et ad heredem meam aspiciat. Colonica Utronno ex alode parentum meorum, Glasia, Pentus, Bullonne, Muccunava, Bladonis, tu, heres (1296B)mea, ut habeas volo ac jubeo. Similiter et res illas Maurovila, Rodanone, una cum adjacentias earum, vel quicquid de parentes nostros Dodone et Godane nobis ibidem obvenit; et res illas quem de Gondoberto conquisivimus, quem Marabertus in beneficio habet; et illas res quem de Escussario conquisivimus, una cum mancipiis, terris, vel omnes adjacentias ad ipsa loca aspicientes, ista omnia suprascripta, te, sacrosancta ecclesia domni Petri, heredem meam, habere volo atque precipio.
In Cronno Luciano, ex alode parentum meorum, et in Latiomaus, ibi Mora ancilla nostra manet, quod de genitrice nostra Rustica michi obvenit; colonicas in Gradosa quem ministerialis noster Baio in beneficio habuit, tu, heres meam, ut habeas volo ac jubeo. (1296C)Quonaone in pago Vasense, una cum ingenuis quem de Vuidegunde conquisivimus; Doliana in pago Vendascino quem de ipsa Vuidegunde ad nos pervenit, et suprascripti liberti mei Justini et Dadino dedimus, volo ut habeant et ad heredem meam sacrosanctam ecclesiam aspiciant. In pago Sigesterico vineas et terras in Planciano, quem de parente nostro Wandalberto abbate conquisivimus. et in Massilia res nostras proprias, casas et ortiles, quem de avunculo meo Dodone michi obvenit, et de avia nostra Dodina. Similiter ad Pero, casas et ortiles qui michi de parente mea Godane obvenit, et campos et vineas infra civitate et portione nostra in Centronis et ad fontem Lisola, terras et pascuis; in pago Arlatino Anglarias et Vivario portione nostra, et illa alia quem avunculo (1296D)meo Dodone michi obvenit, tu, heres mea, habeas volo ac jubeo. Cronia in pago Tolonense, una cum libertis ac colonis et servis, terris, vineis, olivetis, seu et adjacentias ad se aspicientis, te, herede mea sacrosancta ecclesia Sancti Petri monasterie Novalicis, habere volo atque discerno.
In pago Regense Vuardacelis, illo proprio nostro et illa portione quem de Godane conquisivimus; una cum colonica in Cumbolis et Pratalioni qui ad Vurdacaelis aspicit, ubi Siricarius noster Peter mansit, (1297A)tu, heres mea, ut habeas volo ac jubeo. Salines in Viu, in pago Arelatense quem de Godane parente nostra ad nos pervenerunt, et illa portione Siagriae quem de ipsa conquisivimus, una cum arias et campos, vineis et olivetis, mancipiis, pascuis, ibidem et in campo, et illas Salines in Alterneto, Cattorosco et in Leonio, tam nostra portione quam et quod de avunculo nostro Dodone ibidem conquisivimus. In pago Diense Cassies sibi teptis, et portione nostra in Bosedone, quem de Siagria conquisivimus, una cum libertis et servis vel adpendices suas, et libertum nostro Unebertum, et filius suos, quem ex alode de genitore meo habeo, ut habeas, volo ac jubeo.
In Ambillis ubi Gavioaldus servos noster manet, (1297B)una cum cultura quem de domna Siagria ad nos pervenit, quem ipse Unebertus in beneficio habet, et illa colonica de ratione parenti mei Godane super de Derauso, in pago Diense, ubi Orbicianus servos manet, ubi dicitur Riaciosco, te, heredem meam sacrosancta ecclesia, habere volo ac jubeo. Colonicas in pago Attense in Variates, et colonicas in pago Cavellico, Attanisco, Quossis, Pecciano, Torrido, qui michi ex alode genitrici mei Rusticae et avunculo meo Dodone obvenit: ista omnia suprascripta, una cum adjunctis, adjacentibus suis ad ipsa loca aspicientis, te, sacrosancta ecclesia Beati Petri apostoli Novalicis monasterii, te heredem meam habere volo atque praecipio.
(1297C)Colonicas in pago Diense, ubi dicitur Macitha, una cum salines ad Verdone, qui ad Lavariosco corte nostra aspexerunt, quam de domna Siagria conquisivimus, te heredem meam habere volo ac jubeo. Casalis in Tenegaudia, una cum terris et pascos in ipso monte, quem de Valeriano genitor meus conquisivit, te heredem meam, sacrosancta ecclesia domni Petri monasterii, habere volo ac jubeo.
Et placuit michi in hanc pagina testamentis mei adnecti de alode parentorum meorum, aviis meis Maurino et Dodinae, quem apud consubrina mea Honorata, filia Eptolenae amitae mei, pro pectionis titulum inter nos divisimus, noscitur convenisset, ut ipsa omnem portionem suam de ipsa facultate praesentialiter recipit; et de proprietate nostre quod pro (1297D)falcidia se nos ipsa vel heredis sui superstites fuerint, estare aut per lege recipere potuissent, eis praesentialiter, de proprietatis portione nostrae loca dominata, quem in pactionis nostrae continetur et scripte in falcidia reputata dimisimus, ut nullum quam [ M., nullo unquam] tempore in postmodo ipsa nec heredes sui contra hanc testamento meo nec projesta nostra ambulare nec refragare debeant; quod si fecerint, poena quod in pectionis nostrae per commune consensum continet, incurrant, et quod repitent evendicare non valeant. Et volo ut omnis liberti nostri, quos [et] quas parentes nostri fecerunt liberos, et nos postea fecimus, ut ad ipsam heredem meam ecclesiam Sancto Petro aspiciant, et obsequium et impensionem, sicut ad parentes nostros (1298A)et nobis juxta legis ordine debetur impendere, ita et inantia, ad ipsa herede meam Sancto Petro Novalicis monasterii constructa facere debeant. Quod si contumacis aut ingrati ad heredem meam suprascripta aecclesia steterint et revellare voluerint; tunc liceat agentes herede meam eos cum pietatis ordine cohercere, ut ipsi impensionem faciant, sicut ad parentes nostros et nos fecerunt. Quod si ingrati et rebelli perstiterint, tunc quod lex de ingratis et contumacis libertis continet, cum judice interpellatione et distractione ad herede mea exsolvant, et ad ipsa revertant volo ac jubeo.
Et dono suprascripto pago Gratianopolitano, liberta mea Sanctitilde qui manet in Pino, cum filius suos Sicufredo et Sigirico, Sicumare et germanos (1298B)eorum Helene et Sigilinae; et in ipsum pago Gratianopolitano donamus liberto nostro nomen Gondoberto eunucu, et germanas suas cum omni rem quem Vuidegundas ad parentes suos in pagnanum per cessione dedit, volo ut habeant et ad herede mea aspiciant. Donamus liberta nostra Droctesenda cum filius suos, et habet ipsa liberta nostra homo ingenuus nomine Radbertus; dedimus Celseberto colonica in Glisione, prope de Arcia, volo ut habeat, et ad herede mea aspiciat. Colonicas terras et vineas dominicales, quem Jocos lerator noster in cessione, et Opilonicus usque nunc in benefitium habuit, quem de Siguberga conquisivimus, volo ut ipse per testamento nostrum libertus fiat, et ipsas colonicas sub (1298C)nomine libertinitatis habeat, et ad heredem meam sicut liberti nostri aspiciunt, ita et ipse sic facere debeat; et, si ipse de ipso monasterio sicut libertus se abstrahere voluerit, in pristinu servitio revertatur; et ipsas colonicas et ipsi monachi ad parte herede meam Sancti Petri monasterii recipiant.
Et illud michi in hunc testamento meum addere placuit, ut dum et domnos patrunus meus Semforianus condam episcopatum Vuapencense in suam habuit gubernatione et devotione suae, ut medietate derogationes portionis ipsius in valle Segucia ad ipsa ecclesia per sua esturmenta delegare voluit, et diebus vitae suae tutillam meam in suam habuit recepta potestate, et apud nos nullam deduxit ratione: et dum per lege nulla exinde potuit delegare, et facultates (1298D)nostras indivisas remanserunt, ipse carta donationis de medietate locello nostro commune derogationes in valle Segusina ad jam dicta ecclesia Sanctae Mariae Vuapencense quod scripserat, dum et lex hoc prohibit, et postea ipse de ipso onos episcopato a malis hominibus ejectus fuit, et ipsa portio derogationis ad ipsa ecclesia Vuapencense nunquam fuit tradita nec recepta, ideoque nos tam pro animae nostrae remedio, quam et pro ipsius suprascriptus patruum nostrum communi ratione domno Senforiano donamus ad ipsa ecclesia Sanctae Mariae Vuapencense locella nostra in pago Regense, nuncupantes Braccio, una cum Voconcio, quem de parente nostra Godane ad nos pervenit, una cum libertis ac colonis et servis, domibus, edificiis, terris, vineis, campis, (1299A)pratis, pascuis, silvis, omnia et ex omnibus, quicquid infra ipsum pago Regense ad ipsum Bractio et Vocontio aspicere videtur, preter quod superius scriptum est, quod dum heredem meam aecclesia Sancti Petri dedi, ut tam pro animae nostrae [ M., meae] remedie, ut diximus, quam et pro devotione patruum nostrorum domno Senforiano in luminaribus ipsius ecclesiae, et pro substantia pauperorum, perhennis temporibus profitiat in augmentis, volo ac jubeo. Emmo quae donamus ad ipsa ecclesia Sanctae Mariae Vuapencense locella nostra in ipso pago Vuapencense nuncupante Ruarmo, Ambillis in Taraone, una cum libertis ad ipsa loca aspicientes; in pago Cavellico, Memiana, quem domnos et auvos noster Marro condam, de domno Crammelino episcopo conquisivit: (1299B)de ista omnia suprascripta dum adhuc vixero usum et fructum michi reservo; post obitum quidem meum, quandoquidem Deus voluerit, agentes ecclesiae Sanctae Mariae Vuapencense ipsa loca recipiant et habeant, volo ac jubeo.
Simile modo donamus ad aecclesia Sancti Johannis Baptistae Maurogenna, in luminaribus ipsius sancti loce, et pro animae nostrae remedio, loca nuncupantis in pago Gratianopolitano, Crispiaco quem de Siagria conquisivimus; Abrici colonica in pago Viennense, quem de ipsa Siagria ad nos pervenit, Macciano quem de alode parentum habeo, et in commutationis causae ad ipsa casa Maurogennica pro colonicas in Venavis, in valle Segusima dedimus; (1299C)Vircarias in Malenciano quem ad filio Bertelino, servo sancto Johanni, pro ingenuitatis dedimus. Ipsa vero loca, una cum colonis, accolanis, servis, libertis in ipsa loca commanentes, cum omnes adjacentias ad se pertinentes, in luminaribus ipsius ecclesiae Sancto Johanne Maurogennica, et pro substantia pauperorum, volo ut habeat et proficiat in augmentis.
Donavimus dulcissimae nostrae Virgilie loca nuncupantis in ipso pago Vuapencense, Laciomaus et Licentiaco, Cassaniola, Ciconiola quem de domno Waldeberto episcopo et de domna Siagria et Vuidegundae, et Deo sacrata Ricuberta femina in ipsa loca conquisivimus. Similiter et in pago Segisterico, Lavariosco, una cum omnis adjacentias suas, quanto (1299D)infra ipso pago Sigisterico ad ipsa corte aspicere videntur, quem de domna Siagria ad nos pervenit, etiam et in pago Regense Cinicino quem de domno Vualdeberto ad nos pervenit: in ipsa vero loca, una cum ingenuis, libertis, accolanis et servis, terris, domibus, edificiis, mancipiis, campis, pratis, pascuis, silvis, vineis, cum omnis adjacentias earum ad se pertinentes, ut habeas volo; propter quod in ipsos (1300A)pagos Sigisterico, Regense et Vuapencense ad heredem meam ecclesia Sancto Petro monasterii Novalicis dedimus, ut habeat volo ac jubeo. Et placuit michi in hunc testamentum meum plenissima voluntatem scribere, dum et domnos et in Christo pater noster Walchuni episcopus, ab initio incoationis opere fundamentum ecclesiae Sancto Petro monasteriae Novalicis heredem meam posuit, et usque ad culminis consumationis fabrica perduxit, et in omne opere aedificiorum adjutor et gubernator stetit, ut dum ipse advixerit, sub suo nomine et gubernatione et nostra commune, ipse monasterius Sancto Petro heredem meam cum omnibus rebus ad ipsum delegandis consistere valeat; et quod humanum est, quando abbas de ipso monasterio de hac lucem migraverit, (1300B)tunc abbate quem ipse domnos Vualchuni episcopus in ipso monasterio elegere voluerit, ibidem mittat et ipse abba vel sui monachi taliter agant, dum et ipse domnos Vualchuni advixerit, qualiter ipse eos spiritaliter monere voluerit; et licentia non habeat de ipsis rebus aliud faciendi, nisi quod ipse suprascriptos domnos Vualchuni episcopus, pro commune utilitatem ipsius monasterii eis jusserit. Et ita michi placuit, addendo ut omnis facultas mea quem per hunc testamentum meum vel epistolas ad ipso monasterio delegavi, dum et ego et ipse domnos Vualchuni advixerimus, sicut jam dictum est, sub suo nomine et nostrum diebus vitae suae ad profectum jam dicti monasterii consistere (1300C)valeat: et si michi superestis fuerit diebus vitae suae, ad profectum jam dicti monasterii consistere valeat: et, si michi superestis fuerit diebus vitae suae, in sua permaneat potestate. Et, si quislibet, quod esse non debet, de monachis ipsius monasterii contumax aut corruptor fabulis insidiarum contra jam dictum domno Vualchuni episcopo estiterit aut rebellare voluerit, licentia habeat eos juxta qualitatis opere suae cohercere, et sententia juxta canonica regula sancti Benedicti institutionis judicare; et, si noluerit se in sua castigatione corrigere et rebellis extiterit, licentia habeat eum de ipsum monasterio in sua contumatia eicere.
Dono ad suprascripta heredem meam sacrosanctam ecclesiae Sancti Petri monasterii Novalicis, terras (1300D)et vineas, una cum mancipiis in Matanatis, quem de alode parentum meorum habeo, quem Beroleos in beneficio habuit, volo ut habeas ac jubeo. Dono fidele meo Protadio res illas in pago Vuapencense, ubi dicitur Semprugnanum, cum adpendices suas, quem de Agloaldo conquesivimus; et illa portione quem de Maurengo clerico, pro sua infidelitate quod nobis mentivit, et per verbo dominico conquisivimus, (1301A)dum et ipse nobis mentitus fuit, ipsas res Palatius nobis cessit, volo ut habeat.
Donamus Tersiae, filiae Honoriae liberti nostrae, quem Teudaldos de Seguciu huxorem habuit, res illas quae fuerunt Riculfum filium Rodulfum cuondam, quem pro [ M., per] praeceptione domno Theoderico rege et illuster vero domno Karolo, in pago Diense, Vuapacense et Gratianopolitano conquesivimus, preter colonicas in pago Ebredunense, in Velencio, quem ad monasterio Sancto Petro herede meam delegavimus, dum et ipse Riculfus apud gente Sarracenorum, ad infidelitatem regni Francorum sibi sociavit, et multa mala cum ipsa gentem pagana fecit, volo ut ipsa Tersia ipsas suprascriptas facultatis habere debeat; et volo ut liberti nostri, filii (1301B)Vualane, cum illas res quem ipsius Vualane dedimus ad herede meam ecclesiam Sancto Petro aspiciant. Dono liberta mea ad herede meam ecclesia Sancto Petro, nomine Fredberga, uxore Tasculfum, cum nepotes ipsius Fredbergae, in Etone, aut in Pareliano manere videntur, ut liberticam eorum res ad ipsa aecclesia aspiciant volo ac jubeo.
Et notamini in hanc pagina testamentis mei addendum placuit, dum et provintias justas ad agentes Serracenorum dissolatas et distructas sunt, et tam liberti nostri, quam et servi et ancillas utriusque generis, per plura loca vicinorum per necessitate dispersas fuerunt, volo ut ubicumque adgentes heredem meam monasterii Sancto Petro Novalicis constructum (1301C)eos invenire potuerint, ut licentia habeant in eorum absque cujuslibet contradictione revocare dominatione; et, sicut ad parentes nostros et ad nos aspexerunt, ita et ad heredem meam ecclesia Sancto Petro monasterie Novalicis, aspicere debeant volo ac jubeo. Et volo ut Gislarannus libertus noster et uxor sua, quem de domna Siagria ad nos pervenerunt, una cum colonicas illas quem eis in Comario in pago Gratianopolitano dedimus, ut ipsas habeant, et ad herede meam monasterio Sancto Petro Novalicis aspicere debeant; et illa quae non sunt nominata, et ad nostro jure pertinet, et alicubi non delegavimus, volo ut ad herede meam perveniant; et, si qua karaxatura aut litteratura in hanc paginam testamentis mei reperteque fuerint, nos ea fieri rogavimus, (1302A)dum et non semel, sed sepius, eum requisivimus. Et humiliter preco dominis principibus, vel omnium potestatibus et episcopis, per Patre et Filio et Spiritu-Sancto, qui potestatem dominandi, regendi habeatis, ut hunc voluntatis nostrae, quem per hunc testamentum meum ad heredem meam ecclesia Sancto Petro monasterio, pro substantia monachorum et pauperorum delegavi, ut in nullo permittatis convellere nec irrumpere, ut ad augmentis mercedis vestrae commune pertineat. Et, si quis sperat hoc temerario contra hanc voluntatem meam, quem promptissimam devotionem conscribere rogavi, insidiator exstiterit et sese . . . . noluerit, iram caelestem incurrat, et ad communionem omnium aecclesiarum excommunicatus appareat, et insuper inferat (1302B)ad ipsum sanctum locum heredem meam, sociantem fisco, auri libras quinquaginta; et quod repetit et vindicare non valeat, stipulatione pro omni firmitate subnixa.
Ego Abbo hunc testamentum a me factum subsc. Rusticius vel clarissimus subscripsi. Magnabertus vir clarissimus subscripsi. Widbertus vir clarissimus subscripsi. Semphorianus vir clarissimus subscripsi. Vitalis vir clarissimus subscripsi.
LXX. Charta qua Carolus major domus villam Clippiacumdonat basilicae Sancti Dionysii ( ann. 741). Se alequid de rebus nostris ad loca sanctorum (1302C)condonamus, hoc nobis procul dubio apud aeternum Domenum in aeterna beatitudine retribuendum confidemus. Igitur ego in Dei nomene inluster vir Karlus, majorim-domus, filius Pippini quondam, ob amorem Domeni nostri Jesu-Christi, vel remissionem peccatorum meorum, ut veniam de delectis meis consequi merear in futurum, dono donatumque in perpetuum esse volo ad basileca Sancti Dionysii, ubi ipse preciosus domnus in corpore requiescit, villa nuncupata Clippiacum, in pago Parisiaco constitutam; cum terris, domebus, aedeficiis, accolabus, mancepiis, vineis, sylvis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursebus, cum peculio utriusque sexus, omnia et ex omnebus, quecquid ad ipsa villa Clipiacus aspecire vel pertenire videtur, (1303A)hoc totum ad ipsa basileca S. Dionysii cum omne integritate donamus vel concidemus, ita ut ab hoc die, villa superius nominata Clippiacum habendi, tenendi, vel quecquid praefatum monasterium S. Dionysii aut agentis sui pro oportunitate ipsius monasterii facire voluerint, liberam ac fermissimam in omnebus habiant potestatem. Se quis vero, quod futurum esse non credemus, se nos ipsi, aut ullus de heredebus nostris, seu quaelebet opposita vel extranea persona, contra hanc epistolam donationis nostrae, quam nos propter nomen Domeni fieri et confirmari decrevimus, venire aut agere, aut alequam calumniam partebus S. Dionysii exinde generare voluerit, inprimis iram Dei celestis incurrit, et insuper inferit partebus ipsius monasterii, cogente (1303B)fisco, auri libras decem, argenti pondo viginti coactus, et quod repitit evindicare non valeat; sed praesens epistola donationis nostrae omne tempore ferma et stabelis debiat permanire, stipulatione subnixa. Actum Careciaco villa, in palatio, quod ficit mensis September die xvij, annum quintum post defunctum Theodoricum regem. Signum inllustro viro Karlo majorim-domus, qui hanc epistolam donationis fieri donavit. + S. Radberti comitis. S. Raygaubaldi comitis. S. Salaconis comitis. S. inlustris matrone Sonechildis consent. S. Grifonis filii sui consent. S. Hroderici. S. Adabaldi. S. Deodati. S. Helineberti. Audoenus cappellanus subscripsit. Ego Theudericus subscripsi. Crothgangus jussus hanc epistolam donationis recognovi.
LXXI. Charta qua Pipinus major domus concrematam immunitatis chartam ecclesiae Sancti Vincentii Matisconensis concessam renovat ( ann. 743). (1303C) In Dei nomine, Pipinus major-domus. Regni nostri augere credimus monimentum, si beneficia opportuna locis ecclesiarum benevola deliberatione concedimus, ac Domino protegente stabiliter producere confidimus. Igitur noverit solertia vestra, quod ad petitionem cleri, fidelis noster Domnolus, sanctae sedis episcopatum tenens in civitate Matiscensi, in honorem S. Vincentii, nobis suggessit eo quod illa immunitas quae antea ad ipsam casam Dei (1304A)facta fuit, anno superiori sit igne concremata ob negligentiam custodientis. Nobis hoc petiit ut ipsam immunitatem ex nostro nomine ad ipsam casam Dei renovare vel adfirmare deberemus; quod nos gratanti animo pro reverentia ipsius sancti loci fecimus; et tale insuper pro aeterna retributione beneficium visi fuimus indulsisse, ut in villas ecclesiae illius, quas moderno tempore aut nostro aut cujuslibet munere habere videtur, vel quas deinceps in jure ipsius loci voluerit divina pietas ampliare, nullus judex publicus ad causas audiendas, aut freda undique exigenda, nullo omnino tempore praesumat accedere, et loco illi Domnolus, vel successores ejus, propter nomen Dei sub integro immunitatis nomine valeant dominari. Statuimus ergo ut neque vos, neque (1304B)juniores, neque successores vestri, nec ulla publica judiciaria potestas, quocumque tempore, in villas ipsius ecclesiae, aut ubicumque aut regis aut privatorum largitate conlatas, aut quae antea fuerint, ad audiendas altercationes, casas indominicatas ingredi, nec mansiones aut paratas aut fidejussores tollere non praesumatis. Sed quicquid exinde in agros vel fines seu super terras praedictae ecclesiae commanentes fiscus undequaque potuerit sperare, ex nostra indulgentia, pro futura salute, in luminaribus ipsius ecclesiae per manus agentium eorum proficiat in perpetuum; et quod nos propter nomen Domini et animae nostrae remedium, simulque pro nostra subsequente progenie plena devotione indulsimus, nec regalis sublimitas, nec cujuslibet judiciaria potestas (1304C)refragare tentetis. Sed, ut praesens authoritas tam praesentibus quam futuris temporibus inviolata, Domino adjutore, permaneat, manus nostrae subscriptione infra roborare decrevimus. Sig. Pipinus major-domus. Ego Rodolgus jussus scripsi. Actum kalendis Januarii, in anno secundo principatus Pipini ejusdem, in civitate Metis, in palatio regio.
LXXII. Charta qua Felix presbyter concedit Sithiensi monasterio cellam Sancti Michaelis, in pago Flandrense ( ann. 745). Ego in Dei nomine Felix, presbyter, inspirante divina clementia atque pro animae meae remedio, deputavi (1305A)et concessi atque delegavi per hanc paginam donationis, ad monasterium Sithiu cellam meam in loco nuncupante Rochashem sive Therealdo luco in pago Flandrinse, quam ego in honore S. Michaelis archangeli, vel S. Joannis Baptistae, vel S. Mariae genitricis Domini nostri Jesu Christi, vel caeterorum sanctorum, opere construxi, quam ab extraneis personis dato pretio comparavi; et supplicamus ipsos fratres et rectores ipsius monasterii Sithiu ut, propter Dominum et mercedem nostram lucrandam, ut ipsa cella quam ibidem transfirmavimus, de missis, de curso, de luminariis, curam habere studeant; et de hospitibus et peregrinis charitatem et mercedem exinde habere debeant: tamen in ea ratione, quamdiu ego in hoc seculo, Christo propitio, advivero, (1305B)ipsam cellam usualiter pro beneficio ipsius monasterii mihi liceat possidere. Actum Sithiu monasterio, publice, xviiij cal. Augusti, anno iij regni domini nostri Hilderici gloriosi regis. Ego Felix hoc testamentum a me factum relegi et subscripsi. S. Chrogdgarii illustris. S. Rimberti. S. Odberti. S. Godoberti Guniuvini. S. Waningi. S. Gontberti. S. Chramni. S. Erlarii. S. Clodbaldi. S. Clidebaldi. S. Guntharii sacerdotis. S. Chereuvini. S. Austroaldi centenarii. S. Theodberti. Ego Vioradus diaconus rogatus scripsi et subscripsi.
LXXIII. Charta qua Felix presbyter concedit Sithiensi monasterio cellam S. Michaelis in pago Flandrense (textus integer) ( ann. 745). (1305C)Sicut Dominus in Evangelio ait: Qui dat parum, comparat [sibi] regnum, et qui tribuit parum pecuniae, mercedem accipiet sine fine manentis gloriae [parum pecuniae, accipit sine fine mensuram].
Ego [Igitur ego] in Dei nomine Felix praesbiter, inspirante divina clementia, atque pro anime meae remedio, devote concessi [deputavi et concessi] atque delegavi per hanc paginam donationis ad monasterium Sitdiu, quod est in honore sancti Petri et sancti Pauli apostolorum, et sancti Martini, sanctique [vel sancti] Bertini confessoris, ubi ipse domnus in corpore requiescit, vel ubi venerabilis vir Nantharius abbas praeesse videtur, cellam meam in loco nuncupante Hrochashem sive Herualdo lugo in pago (1305D)Flandrinse, quam ego in honore sancti Michahelis (1306A)[Michaelis] archangeli, vel sancti Johannis Baptistae, vel sanctae Mariae genetricis domini nostri Ihu Xpi vel ceterorum sanctorum vili opere construxi, quam ab extraneis personis dato precio comparavi, ita ut mihi [michi] complacuit, in tale ratione [tali ratione], ut ad ipsum monasterium Sitdiu ad opus sancti Petri jam dicta cella cum omni integritate vel soliditate in se aspicientia vel pertinentia ibidem delegare deberemus, quod ita et fecimus, ad integrum perpetualiter ad possidendum, ut ibidem aspiciat et subjecta sit omni tempore, una cum terris, mansis, casis, aedificiis, mancipiis tam ingenuis quam et servis, cum reliqua plenitudine, videlicet, campis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, farinariis, peculiis, praesidiis, mobilibus et immobilibus; omnia et (1306B)ex omnibus rem inexquisitam, quicquid dici vel nominare potest; hoc fratribus, vel ad opus monasterii Sitdiu a die praesenti, dono, trado atque transfundo perpetualiter ad possidendum; et post meum obitum ipse qui tunc abbatis fungitur moderamen, vel fratres de jam taxato Sitdiu monasterio agant exinde quicquid libitum placitumque fuerit, et qualemcumque praepositum superponi voluerint, potestatem in omnibus habeant secure. Et, ut merces nostra in futuro saeculo apud Dominum [Deum] gloriosior fiat, humillima petitione efflagito, rectorum fratrumque pietatem, ut ipsam cellam quam nostro [vestro] jure subdidi conexione perpetuae [perpetua] firmitatis, de missa, de cursu, de luminaria, honorabilem (1306C)omni conatu exhibere studeat, nec non hospitibus peregrinisque ante omnia providendis, ut mercedem exinde a [e] ternae beatitatis mereantur consequi. Me autem, quandiu in hoc saeculo Xpo propitio advixero, ipsa cella usualiter pro ipsius monasterii beneficio possidere concedatur: in eo tenore, ut aliubi nec ipsam [ipsa] cellam [cella] quam ad ipsum monasterium delegavi, nec ipsas res quae ad ipsum locum pertinent, aliubi nec dare nec vendere, nec commutare, nec alienare, nec naufragare, potentiam habeam. Supplico igitur, ut nomen meum in libro vitae ipsi sacerdotes qui in ipso monasterio degunt habere dignentur. Et post meum obitum atque de hac luce dissessum, suprascripta [suprascribta] cella cum omnibus rebus emelioratis atque (1306D)superpositis, fratres praedicti monasterii Sitdiu cuncta (1307A)quae restant a die presente, abque ullius terroris contradictione, hoc in eorum jure et dominatione ad integrum recipiant ad possidendum, et faciant exinde quidquid utile est quod eligerint. Si quis vero, quod futurum esse non credo, si ego ipse aut ullus de heredibus vel [seu] successoribus meis, seu quislibet extraneus nobilis persona fuerit quae contra hoc donationis testamentum venire aut eam infringere conaverit, iram Dei omnipotentis incurrat, judicium et offensam, et cum ipsis sanctis apostolis Petro et Paulo et sancto Martino sanctoque Bertino, quibus ipsam cellam delegavimus, ante tribunal Xpi deducat rationem et de eorum aecclesiis excommunicatus et extraneus efficiatur, si se exinde per poenitentiae asperitatem non comparat; et insuper inferat, (1307B)cogente fisco, duplam substantiam, quantum tunc temporis ipsa cella emeliorata valuerit, vel quantum ego moriens relinquero, duplicare cogatur, nec quod reppetit evindicare valeat, sed haec donatio meae mercedis omni tempore firma permaneat cum stipulatione subnixa. Actum Sitdiu monasterio puplice VIII kalendas Augusti, anno III regnante domno nostro Childerico gloriosissimo rege.
Ego Felix hoc testamentum a me factum relegi. + Sig. illustri viri Chrodgarii. + Sig. Rimberti. Sig. + Odberti. + Sig. Godoberti. Sig. + Gumberti. + Dramni. + Erlulfi. + Clodbaldi. + Childebaldi. + Gumbarii scauuini. + Cheriuuni. + Austrobaldo centenarii. + Gumarddi. + Berdberti. + Nordberti. + Sig. Uuaningi. (1307C)+ Sig. Gummuuini. + Sig. Uuidgrimo. ( In apographo Bibl. reg. mutatus est ordo nominum, nulla tamen desunt. )
Ego Uioradus hoc testamentum, rogatus a Felice presbitero, scripsi et subscripsi.
LXXIV. Charta qua Carlomannus, major domus, dona confert monasteriis Stabulensi et Malmundariensi ( ann. 746). Iccirco ego Karlemannus, major-domus, filius quondam Karoli, donamus donatumque in perpetuum esse volumus in eleemosyna nostra, vel Anglino abbati nostro, ad monasterio Stabulaus seu Malmundario, constructo in honore patroni nostri sancti Petri et sancti Paul, seu et sancti Martini vel ceterorum martyrum quorum pignora ibidem venerari (1307D)noscuntur, ubi Anglinus abba, Christo propitio, praeesse dinoscitur: hoc sunt, villas cujus vocabula sunt, Lenione cum omnibus appendiciis suis, in pago (1308A)Condustrinse, Caldina, Mosania, Warsipio et Barsina, necnon et Rudis, Pronote, Halma, et Haist in Gnoldo manso, Solania. Similiter et villam quae vocatur Wadalino cum omnibus appenditiis suis, Rudis, Olisna, Serario, Palatiolo et Brabante, ad ipsas casas Dei tradidimus atque transcribimus a die praesente ego Karlemannus, pro animae nostrae, vel Anglino, ut melius eis delectet, pro nos vel stabilitate regni nostri, Domini misericordiam attentius deprecari, in ea scilicet ratione, ut quamdiu ipse Anglinus advixerit, ipsas res usualiter excolere debeat; et, si nepos suus nomine Gotbaldus illum superstes fuerit, ipsius Unadelino, absque praejudicio et per precaria vel consensum ipsius, monachis praedicto Unadelino tenere vel excolere debeat, sine ulla demaritione (1308B)tantum ista superius denominata totum et ad integrum trado et dono ad ipsius monasteria, pro animae nostrae, vel Anglino abbati nostro, hoc sunt, terris, aedificiis, accolabus, mancipiis, pratis, campis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, adjacentiis, appenditiis, peculium utriusque sexus, mobilibus et immobilibus, necnon et in praedictis locellis, mansellis, in locis Mosali et Barsena, quod homines nostri ex genere Condustrensi his nominibus, Adalinus, et Agibertus, Bertegis et Astremundus tenuerunt, cum ipsis jamdictis hominibus superius nominatis, quidquid moderno tempore ipse Anglinus visus fuit tenere, et inantea quidquid ibidem laborare aut augmentare vel attrahere potuerit, ad praefata (1308C)monasteria in eleemosyna nostra vel sua, post suum quoque discessum ibidem revertatur absque ulla contradictione. Si quis vero, quod futurum esse non credo, contra hanc traditionis nostrae constitutionem facere praesumpserit, judicio successorum nostrorum regum eum reliquimus. Factum est astipulatione subnixa, in villa Wasidio, publice, sub die quod fecit mensis Junius dies vj, regnante Hildrico rege. Signum illustris viri Karlemanni, majoris-domus. Signum illuster vir Drogone filio ejus consentiente. Ego Hildradus cancellarius rogatus hoc testamentum scripsi et subscripsi.
LXXV. Placitum quo Pipinus, major domus, mansum apud Marolium asserit monasterio sancti Dionysii ( ann. 747). (1308D) Cum resedisset inluster vir Pippinus, major-domus, Verno, in palatio publico, ad universorum causas (1309A)audiendas et justo judicio terminandas, ibi veniens femina aliqua, nomine Christiana, hominem aliquem, nomine Hrodgarium, advocatum Sancti Dionisii, vel Amalbertum abbatem interpellabat, repetens ab eo quod casa Sancti Dionisii vel Amalbertus abba haberet res suas malo ordine, in loco qui dicitur Marolio, casam et mansum et vineas et mancipia. Sed ipse Hrotgarius in praesenti adstabat, et taliter dedit responsum, quod instrumenta haberet, qualiter ipsas res Witgaudius manu potestativa ad ipsam casam Sancti Dionisii condonasset. Unde et de praesenti ipsum instrumentum ante nos ostendit relegendum, et nos ipsa instrumenta invenimus veracia. Et postea ipsa Christiana instrumentum ipsum visa fuit recredidisse, et postea de ipsis rebus se dixit exitam, (1309B)ut nullam recausationem contra casam Sancti Dionisii exinde facere deberet. Proinde nos taliter, una cum fidelibus nostris, id est, Haginone, Theudeberto, Remedio, Garehardo, Fulgario, Bovilone, Walcherio, Rauchingo et Ermenaldo, comite palatii nostro, vel reliquis quampluribus visi fuimus judicasse, ut, quia ipsa praefata Christiana ipsum instrumentum visa fuerat recredidisse, et nos ipsa invenimus veracia, et ipsa Christiana se exinde dixit exitam; propterea jubemus, ut quia haec causa ita acta vel perpetrata fuerat, ut ipse Hrodgarius, mansum superius nominatum in Marolio, mansum et casam, et vineas, et terras, et mancipia, contra Christianam in causa Sancti Dionisii omni tempore habeat evindicatum atque elidigactum, inspecto suo testamento; et sit inpostmodum (1309C)inter eos et hac re sopita causatio. Datum mense Februario, die xj anno V Childerici regis. Wilecharius jussus recognovit.
LXXVI. Placitum in quo Carlomannus, major domus, villam Lethernau, cum appenditiis, monasteriis Stabulensi et Malmundariensi ab avo suo donatam et deinde injuste ablatam restituit ( ann. 747). (1310A) Inluster Karlemannus major-domus, filius Caroli quondam, cui Dominus regendi curae committit. Cunctorum jurgia examinatione diligenti rimare oportet, ut non alterutrum salubris donetur sententia, nisi quem justitia consenserit. Igitur cum nos in Dei nomine, una cum optimatibus et pontificibus seu et illustribus viris, Dunavilla ad universas causas audiendas, vel justa judicia rimanda resideremus, ibique veniens Anglinus abba rector monasteriorum Stabulaus et Malmundarias, asserebat nobis dicens (1310B)quod domnus et avus noster Pipinus quondam, per suum testamentum villam aliquam, quae vocatur Lethernau, una cum appenditiis et adjacentiis suis, quorum vocabula sunt Brastis, Feronio, Unalia et Aldanias, ad casam S. Petri et S. Pauli, Stabulaus et Malmundarias, condonasset vel delegasset, et nos ipsam villam post nos malo ordine retineamus et injuste, unde et ipsum testamentum se prae manibus habere affirmat; cumque ad relegendum nobis tradidisset, invenimus eum veracem. Nos autem cum justitia considerantes casum humanae fragilitatis, pro salute animae nostrae, vel stabilitate regni nostri, ipsam villam Lethernau, una cum appendicibus vel adjacentiis suis, per nostrum wadium ipsum Anglino abbati visi fuimus reddidisse, et per nostram (1310C)festucam nos in omnibus exhibuisse. Proinde nos taliter una cum fidelibus nostris, id est, Fenaldo, Hildebaldo, Hroderico, Christiano episcopis, et abbate Ermenero et Hugberto comite palatio nostro, vel reliquis quamplurimis, visi fuimus judicasse, ut (1311A)dum hanc causam sic actam vel perpetratam cognovimus, et ipsum testamentum sic veracem invenimus, ideo jubemus ut ipse domnus Anglinus abba vel ejus successores vel rectores monasteriorum illorum ipsam villam Lethernau, una cum appenditiis suis, cum omni integritate, jure perpetuo, ad ipsa monasteria habeant. Si vero aliquis de haeredibus vel prohaeredibus nostris exstiterit, qui contra hanc donationem nostram facere voluerit, successorum nostrorum regibus eum judicandum relinquimus.
Datum quod fecit mensis Augustas dies XV, in anno quinto regnante Hilderico rege.
Signum Karlomanni major-domus.
Ego Childradus subscripsi.
LXXVII. Charta qua Bodalus monasterio Sancti Gregorii donat quidquid habet in villa Hodulseshaim ( ann. 747). (1311B) Oportunus unicuique, dum in hac vita in hoc corpore [mortale vivit, de futura vita, ubi immortaliter perpetueque] vivere sperat, dum licet, cogitare studeat. Ideoque ego itaque Bodalus, filius Hugone quondam, pro eterna beatitudine vel indulgentia peccatorum meorum, dono pro anime mei remedium, et pro anima filio meo Gherhano [ al., Egerhando], ad monasterio Sancti Gregorii et ceterorumque sanctorum, qui est constructus in Vageso inter duas Pachinas fluvium, ubi in Dei nomen Agoaldus abbas cum monachis ibidem consistentibus regulariter decere videntur, donatumque in perpetuum ut permaneat (1311C)esse volo: hoc est, in villa vel in fine Hodulseshaim, quicquid ibidem visus sum habere, hoc est: casis, casalis, granicis, domibus, edificiis, vineis, mancipiis, terris, campis, pratis, silvis, aquis aquarumque decursibus, et quod Balduinus et conjux sua nobis proservit, totum et ad integrum, a die presente, ad ipso loco sancto trado atque transfundo, ut ab hac die ipsam rem superius denominatam ipsi casa Dei vel congregatio ejus habeant, teneant atque possideant, et eorum successoribus Christo propitio (1312A)derelinquant, faciendi quod voluerint libero [ al., liberam] habeant in omnibus potestatem. Si quis ego [ al., ergo], aut heredes mei vel quislibet aposita persona, que contra hanc donationem a me facta [ al., factam] venire temptaverit aut inrumpere voluerit, tunc inferam [ al., inferant] vobis vestrisque successoribus, duplo repetitionem, faciam [ al., sociante] fisco, auri uncias ij, et nichilominus presens donatio omni tempore firma permaneat stibulatione subnixa.
Actum in ipso monasterio Confluentis, publici datum XV kal. Januarias, anno vj regni domini nostri Childerici regis (deest in altero exemplari nota numerica).
Signum + Bodalo, qui hanc donationem fieri rogavit. (1312B)Signum + Hucberto [ al., Excamberto]. Signum + Excomberto. Signum + Starculfo [ al., Strarculfo]. Sign. + Ghisalmondo. Sign. + Libulfo. Sign. Haimberto. Sig. Warinulfo. Sign. + Herchamberto. Sign. + Sighertamno [ al., Sigertmanno]. Sign. + Bebo [ al., Belo]. Ego Rodaccius rogatus scripsi et subscripsi.
LXXVIII. Charta qua Boronus Honaugiensi monasterio dono confert ( ann. 748). Sacrosancto monasterio Sancti Michaelis archangeli, vel ceterorum SS. Petri et Pauli, quod est constructum infra insulam Honaugiensem, ubi in Dei nomine Dubanus episcopus preesse videtur. Boronus illuster vir, cogitans casum fragilitatis mee, ac pro (1312C)eterna retribucione, dono ad suprascriptum monasterium, donatumque in perpetuum ut maneat volo, hoc est infra marcham que dicitur Gamhbapine, hobam unam quam Wolvinus tenuit, cum casalibus, campis, pratis, sylvis accessisque omnibus, cum edificiis, pascuis. Idem dono ad ipsum locum sanctum superius nominatum, portionem meam, quod est Niuzwern, id est, tam terris, silvis, pratis, pascuis. Idem dono porcionem meam ex ipsa insula memorata Hohenaugiensi, ad ipsum locum sanctum; quod totum (1313A)et integrum a die presenti ad ipsum sacrosanctum monasterium trado atque transfundo, ut ab hac die, de ipsa re, et agentes supra scripti monasterii et posteri eorum, faciendi quid exinde voluerint liberam ac firmissimam in Dei nomine habeant potestatem. Si quis ego aut heredes mei, vel quis calumniator exstiterit, inferat ad partes suprascripti monasterii suisque custodibus, una cum socio fisco, auri uncias tres, et nichilominus presens donacio hec firma permaneat, stipulacione subnixa.
Actum Mandouro castro, publice. Signum Boroni, qui hanc donacionem fieri et firmari rogavit. Signum Cantsoaldi. Signum Milonis testis. Signum Wolferahi. Signum Audeberti testis. Ego in Dei nomine Wachyndus diaconus, rogatus scripsi et subscripsi. Data (1313B)donacio hec, die Martis proximo post medium mensem Aprilis, anno sexto regni domini nostri Hilderici regis.
LXXIX. Charta qua Hugo monasterio Honaugiensi dona confert ( ann. 748). Sacrosancte ecclesiae Sancti Michahelis, quae est constructa in insula que dicitur Hohenaugia, ubi Dubanus episcopus nunc temporis preesse videtur. Ego in Dei nomine Hugo, cogitans ad ipsum locum sanctum de rebus meis aliquid dare debere propitio Deo, quod et ita feci, hoc est, infra ipsam insulam que dicitur Hohenaugia, quantumcumque genitor (1313C)meus Bleonus ibidem, id est infra ipsam insulam, michi moriens dereliquit, id est, tam terris, pratis, pa cuis, silvis, aquis aquarumve decursibus, arealibus, arboribus; in eam vero condicionem, ut a die presenti, ipsas res ad ipsum locum sanctum omni tempore stabilita et firma permaneat. Idem dono ad ipsum locum sanctum, portionem meam totam que est in marca Odradesheim, cum terris, pratis, pascuis. Si quis, ego aut heredes mei aut ulla opposita persona, contra hujus donacionis testamentum venire aut agere temptaverit, aut aliquam calumniam generare presumpserit, quod nec fieri credo, tunc spondeo, aut heredes mei, ut vobis aut successoribus vestris simus reddituri duplum tantum, quantum in hac cartula scriptum est, infra ipsam (1313D)insulam, et sacratissimo fisco auri solidi quinque; (1314A)et hec donacio omni tempore stabilita et firma permaneat, stipulacione subnixa.
Actum publice, in insula Hohenaugia. Datum sub die quarto kalendas Junias, anno sexto domini nostri Hilderici regis. Signum Hugonis, qui hujus donacionis testamentum fieri rogavit. Signum Gaozberti. Signum Agynonis. Signum Theodoaldi. Signum Theothelmi. Signum Amaloini. Signum Othy. Ego Amalgerus hujus donacionis testamentum scripsi.
LXXX. Charta qua Heddo, episcopus Stradburgensis, monasterio Arnulfi-Augae a Rothardo et aliis collata dona confirmat, ac privilegia concedit ( ann. 748). Dominis sanctis adque honore dignissim (sic in (1314B)tabula aeri incisa. Legit Schoepflin. dignissima; melius dignissimis ), apostolicis meisque in Christo patrebus Heddo, gratia Dei, ecclesieque matris in Stradburgo civitate vocatus episcopus. Noverit sancta industria vestra qualiter pastores Ecclesiae solertissime cura summoque studio debent procurare, ut Ecclesia Dei lucris animarum proficeret, et per nos monitis salutaribus in quantum valemus, vigorem obtineat, ut his qui aeterno pastoris spontaniae relictis omnibus, sequi cupiunt, atque sic abnegantes semetipsos, per angusto calle artaque via gradientes, vocem aeternae Regis ac Redemptoris nostri audientes: Exi de terra tua de cognatione tua, et vade in terra quam monstravero tibi, vel illud: Qui reliquerit (1314C)patrem aut matrem aut filios aut agros et caetera, propter nomen meum, centuplum recipiet, et vitam eternam possedebit; et: Si quis vult post me venire, abneget semetipsum, tollat crucem suam et sequatur me. Oportet ut nos audiamus, qui dixit: Hospes fui et suscepistis me; et: Qui vos recepit, me recepit; et: Quamdiu fecistis uni ex minimis meis, mihi fecistis; ut quod a principe apostulorum in initio Ecclesiae institutum est, quia omnis multitudo credentium erat in unum, et nullus suum proprium dicebat aliquid esse, sed erat illis omnia communia, et cor unum et anima una. Unde institutio sancta ex hoc a sanctis Patribus inpostmodum ab Oriente usque in Occidente et in partibus Galliarum, monasteria multa sub regula sancta horum exemplo (1314D)relegio clara promulgavit, precipue monasteria Lirinensis, (1315A)Agaunensis, Luxoviensis, et in universo mundo sub regula sanctorum Patrum, maxime beati Benedicti et sancti Columbani abbatibus vita commune optime disposita et per auctoritate clementia regum, et per privilegia sanctis atque cattholicis pontificibus firmiter roborata, et sanctae canones hoc non derogant, sed potius luculenter exobtant. Unde nos cumperti quod vir inluster Rothardus, quomis, in insula qui vocatur Arnulfo-Auga, juxta fluvium Reni, infra nostra parrochia, in honore sanctorum apostulorum et Sanctae Mariae Dei genitricis ceterorumque sanctorum, cum Dei adjutorio et nostro consilio, monastyrio in suo proprio a novo aedificare conatus est; at quod evocantes Saroardo abbate cum suis peregrinis monachis, ibidem cynobio vel sancto ordine (1315B)sub regula beati Benedicti, Dei gratia et nostro adjutorio perficere deberent. Unde nos congratulantes hujus viri sancte devotione et glorioso proposito, viscirale caritate pietateque commoti, devotione prumptissima, una cum consensu fratrum nostrorum abbatum, presbyterorum, archidiaconi, omnique clero ecclesiae ubi ego deservo, sed et duces ac judicium timentiumque Deum populo hujus provinciae catholico, ut ad ipso monastirio seu cynubio congregationeque peregrinorum monachorum, per nostra et per vestra auctoritate privilegio conscriberem vel confirmare debemus, quod ita et fecimus, ut ipso monasterio omnia quicquid ad ejus pertinet ditione, aedificiis, basilicis, cum ministeria vel ornamenta de quarum omnium rerum sacrisque codicibus, strumenta cartarum, (1315C)aurum, argentum, aeramentum, vel quibuslibet rebus ipsius monasterii seu cellolas vel ejus apendiciis, etiam villas cum agris, domibus, mancipiis utriusque sexu, acolabus, et quod jam dictus inluster Rothardus vel alii, pro salute animae per qualibet modo donaverunt vel delegaverunt, seu et inantea tam ipse quam et munificentia regum, principum, pontefecum, clericorum, vel a quocumque hominum Christo inspirante largitum fuerit, cum omnia et ex omnibus per hunc privilegium confirmamus; ut a die presente, ipse monastyrios prefatique peregrini monachi eorumque successores, sub regula sancti Benedicti cynubialiter congregati, secundum sanctum propositum, eorum jure, absque ullius repetitione, (1315D)tradimus adque trebuimus potestate; neque nos ipsi, neque successores hujus civitatis pontefices, neque archidiaconi, neque exactores, neque aliquis de parte ecclesiae vel quislibet nullus aliquid dominare vel jubere aut requerere censum vel dona, aut qualibet munera nullunquam tempore expetire non praesumant. Cum vero necesse fuerit crisma petire, altaria confirmare, sacros ordines benedici, aut aliquas benedictiones expetire, aut oratoria in eorum loca aedificare, rector ipsius monastirii vel peregrini monachi ibidem consistentes, aut si de se episcopum (1316A)habent aut a quacumque de sanctis episcopis sibi elegerint, qui hoc facere debeat, licentia sit eis expetire. Et ille hoc tradere, benedicere vel consecrare, et nullus in ipso monastirio, inlicito ordine contra voluntate aut votum ipsorum, monastyrio eorum adire non presumant, nec secretius ingredire septa. Et si aliquando pro qualicunque causa expetit ut ipsius rector vel ipsis peregrinis monachis congrua fuerit voluntas, et episcopus invitatus ad ipso monasterio venerit, caelebrato officio, in honorem ejus episcopi donat ei abbas camputtam et subtelaria. Cum vero abba loci ipsius acceperit transitum, quemcunque peregrini monachi ibidem habitantes de semetipsis secundum Deum et regulam eorum invenerint, ipsum sibi constituant abbatem; quod si ibi de (1316B)se ipsis talem non invenerint, de alio monasterio de illas congregatione peregrinorum quem sub uno modo petitiones vel una sancta institutione beati Benedicti quoadunavit, ipse sibi consentientes abbatem regolarem expediant et constituant; et si ibi sanctus ordo tepuerit, quod absit, vel aliqua discordia inter ipsis monachis surrexerit, et ipsi hoc non praevalent aut non voluerint emendare, tunc qui ex ipsis rector ordene secundum regulam voluerit vivere, ubicumque in alia monastiria ubi peregrini monachi supradicti consistere videntur, et rectius regulariter invenerint, potestatem habeant expetire, et illi per eorum salubri consilio, Deo largiente, ipso sancto ordine vel ipsis monachis per regula restringere, emendare, corregere atque pacificare faciant; et (1316C)nulla occasio sit ut alius abba per qualicumque ingenio contra eorum sancto ordine ibidem ponatur, aut de rebus suprascripto monasterio aliquid minuatur. Quapropter sancto et apostolico conpatres et confratres mei, ideo vestra catholica auctoritate nostraque gemina sociamus, ut hic privilegius omni tempore firmissima habeat firmitatem, ut nullus nullumque tempore contra agere non presumat, sed presens futuris temporibus inviolatus permaneat; et nunc omnibus episcopis et Deum timentibus hominibus preco, supplico, et per caritate conjurare presumo, ut quibus hic privilegius ostenditur, manus vestras subscribere et confirmare dignetis, ut vestra autoritate fultus, inconvulsus permaneat, qualiter (1316D)eisdem peregrinis monachis in ipso monasterio consistentes clarius dilectet pro statum Ecclesiae et integritate sacerdotum, pro incolumitate regum et pace christianorum, pro poenitentum remissione peccatorum vel requiem fidelium defunctorum, divinae misericordiae tranquillius exorare. Preco igitur et contestor coram Deo et beatis angelis ejus, cunctisque sanctis omnibus, successoribus vel omnes christianis, ut hunc privilegium quem consenso clericorum laicorum timentium Deum plebs et ecclesiae nostrae decrevimus vel condedemus, in nullo erumpere (1317A)presumant, sed per ineffabilem Trinitatem cunctis conjuramus ut in quo prevaluerint, in omnibus conservare istudeant; et si aliter obstinato animo, vel diabulo instigante, invidia vel cupidate deceptus, vel qualibet modo, quod Deus avertat, si nos ipsi aut successores nostri, vel quislibet de qualicumque parte contra hunc privilegium temptare conaverit, vel jam dictis peregrinis monachis, vel successores eorum inquietare, vel eis aliquid minuare presumpserit, si se emendare noluerit, et a mala voluntate celerius noluerit corregere, cum Dei genetricis semper virginis Mariae vel beatorum apostulorum cunctorumque sanctorum, ante conspectum regis aeterni Christum Domini nostri, in cujus amore hunc privilegium ad jam dictis peregrinis vel et cynubis condedimus, (1317B)se confidant pro nequissimis peccatis eorum vel iniquissima malicia, aeternis incendiis concrematuros, hac illa sententia se experiendos, qua falsis sacerdotibus Dominus minatur: Vae vobis, hypocritae, qui clauditis regnum Dei, quia nec vos introitis, nec alios introire permittitis; et: Qui scandalizaverit unum de pusillis istis, melius erat illi ut alligatur mola asenaria ad collum illius et projiceretur in profundum maris; et qui Deum timore neclexit, judicantes hominibus inferat partibus ipsis monasterii vel peregrinis monachis ibidem habitantes, cum sociante fisco, auri libras trigenta, argento ponda quinquagenta multa susteneat atque dissolvat, et hoc quod repetit non vindecet, et nihilominus presens privilegius omni tempore firmus permaneat. Et, ut (1317C)firmiorem obtineat vigorem, manus nostras subterscripsimus, et qui subscriberent vel signaverint rogavimus, stibulatione subnexa.
Actum Stratburgo civitate puplicae, sub die quinto ante kalend. Octubris, anno septimo regni domini nostri Helderici regis
Ego in Dei nomen Heddo peccator, per misericordiam Dei vocatus episcopus, hunc privilegium a me factum religi et subscripsi. + In Dei nomen Baldobertus episcopus subscripsi. Ego in Dei nomine Dubanus episcopus rogitus subscripsi. Chrodegangus peccator episcopus subscripsi. In Dei nomen Hiddo (1318A)peccatur, vocatus episcopus, subscripsi. In Dei nomine Lullo peccator episcopus subscripsi. In Dei nomine Magingaoz indignus episcopus subscribens firmavi. In Dei nomine Gutfridus peccatur episcopus subscripsi. In Dei nomine ego Remedius peccator, donum Dei episcopus, subscripsi. In Dei nomen Gayroinus abba subscripsi. In Dei nomen Yppolitus peccator abba subscripsi. In Dei nomen ego Nitho rogitus a suprascripto pontefice scripsi et subscripsi. Ego Hysamnus peccator episcopus subscripsi. In Dei nomen Jacob vocatus abba subscripsi.
LXXXI. Charta qua Bodolus Hohenaugiensi monasterio dona confert in insula Hohenaugia ( ann. 748). Sacrosancte ecclesie S. Michaelis, que est constructa (1318B)in insula que vocatur Hohenaugia, ubi, in Dei nomine, Dubanus abbas preesse videtur. Ego itaque Bodolus dono, pro anime mee remedio, ad ipsum locum sanctum donatumque in perpetuum ut permaneat volo: hoc est, super fluvium Renum in insula supradicta Hohenaugia, quantumcunque genitor meus, nomine Hugo quondam, mihi ibidem moriens dereliquit, cum terra et silva et maristo, ad integram meam partem, a die presenti, ad ipsum locum sanctum trado atque transfundo, ut ab hoc die ipsam rem ipsa ecclesia vel agentes ejus habeant, teneant atque possideant, et eorum successoribus, Christo propitiante, derelinquant. Si quis, ego, aut heredes mei, vel quelibet opposita persona contra hanc donacionem a me factam venire temptaverit, (1318C)aut irrumpere voluerit, tunc inferamus vobis vestrisque successoribus, duplum tantum quantum hec donacio in se continet insertum, sociante fisco, auri uncias tres, et nichilominus presens donacio omni tempore firma permaneat, stipulacione subnixa. Actum Suraburgo monasterio, publice.
Datum mense Octobris, die xij, anno vij regni domini nostri Hilderici regis. Signum Bodoli, qui hanc donacionem fieri rogavit. S. Hugonis. S. Gauzberti. S. Theodoradi. S. Graodobardi. S. Theodichonis. S. Wolfeberti. S. Burgoaldi. Wanulfus rogatus scripsi.
(no ap