ANNOTATIONES IN IOB
1. (1, 1-21) Et opera magna erant ei super terram: quia operabatur de ipsis operibus. Faciebant convivium quotidie, donec eorum numerus impleretur. Signum est caritatis. Et offerebat pro eis victimas, secundum eorum numerum. Intellegendum, alias esse peculiares confessiones, quasi singulas victimas; aliud vero sacrificium pro omnium et pro omnibus peccatis, quod significat Dominum. Ne forte peccaverint filii mei, et maledixerint Deo in cordibus suis. Bene additum : Ne forte; quia in corde eos maledixisse suspicabatur. Et ecce venerunt Angeli Dei, ut starent coram Deo. Affectio animae ad veritatem non potuit aliter narrari, nisi temporaliter et localiter quodam modo diceretur. Et venit equidem diabolus cum eis. Utrum quia non potuit, nisi per eos audire, dictum est: cum eis. Et dixit Dominus diabolo: Unde ades? Collatio praeteritae actionis cum eo, unde permittitur aliquid deinceps agere, responsio ad interrogationem est: ipsa vero interrogatio vis divina est, in qua non permittitur agere quod libet - in cogitationibus enim impii interrogatio erit 1 - ad manifestandum eum nobis. Sed mitte manum tuam, et tange omnia quae habet: da potestatem. Nisi in faciem tuam benedixerit tibi. Pendens locutio, id est: Si non tibi in faciem benedicit tactis rebus suis, quasi subaudiretur, quid iubes? Et discessit diabolus a facie Domini: a consultatione ad actionem. Et venerunt hostes et ceperunt eos. Secundum illud: Qui nunc operatur in filiis diffidentiae 2, etiam istos excitavit. Notandum autem quomodo in hominibus habuerit potestatem, et in elementis, sed tamen datam a Deo. Nudus exii de utero matris meae. Notandum quam consolatoria loquatur, quamvis secundum consuetudinem luctum fecerit.
2. (2, 6. 8) Ecce trado illum tibi; tantum animam eius custodi: ne vitam eripere posse praesumeret. Et tulit sibi testam, ut raderet saniem. Per passionem Domini significat radi peccata confitentium.
3. (3, 3-26) Et nox in qua dixerunt: Conceptus est homo. Aliquae superiores potestates, quae hoc scire potuerunt. Nox illa sint tenebrae: ne patiatur iam quae passus est, hoc est sint tenebrae; id est, sit oblivioni. Neque requirat eam Dominus desuper. Non reparetur per immortalitatem; id est, pereat mortalitas. Nec veniat in eam lumen: lumen memoriae. Sed excipiant illam tenebrae et umbra mortis: vita ista, quae umbra est futurae poenae; ut sit sensus: Iustus qui lumen est, non eam videat, sed tenebrae, hoc est peccatores et carnales tribulationes de vita ista. Et conturbent eam, quasi amaritudines diei: praecepta bonae vitae, vel dies iudicii, quibus perturbantur carnales. Et noctem illam accipiant tenebrae: perpetuae. Non sit in diebus anni: iustis spiritalibus qui sole fruuntur, et maiores sunt. Sed nox illa sit dolor: quia dolorem facit diligentibus se. Neque numeretur in diebus mensium. Iusti in Ecclesia propter lunam tamquam minorem: ad quos dicitur: Et ego, fratres, non potui vobis loqui quasi spiritalibus 3; ut ipse Paulus sit de diebus anni. Sed maledicat illam maledicens illi diei: Dominus, qui maledicet amantes carnalia. Tenebrescant sidera noctis illius: eminentes in peccatis. Permaneat, et in lucem non veniat. Quia non convertentur, dicit per prophetiam. Quia non conclusit portas ventris matris meae: civitatem terrenam, quam significat Babylon. Concluderentur enim portae, si non laudaretur peccator in desideriis animae suae 4. Quare enim in ventre non obii? antequam eminerem tibi per aliquam actionem. Conceptus enim ad spem pertinet. Ex utero exii, et non protinus perii? Huius ergo figura intellegenda est in his verbis, qui in talibus concupiscentiis fuerat inveteratus. Et utquid constiterunt mihi genua: ut ibi confirmarer? Quare ubera suxi? doctrinae nutrientes ad nequitiam. Nunc utique dormiens quiescerem: moriendo huic mundo. Cum regibus honoratis terrae: in Ecclesia. Qui gloriabantur in gladiis. Unde est: Et gladium spiritus, quod est verbum Dei 5. Aut cum principibus, quibus multum fuit aurum: sapientia. Qui compleverunt domos suas argento: eloquio Domini. Aut tamquam abortivum prolapsum de vulva matris: ut numquam emineret. Aut tamquam infantes qui non viderunt lucem: ad nobilitatem aliquam non pervenerunt. Ibi impii deposuerunt furorem suum: in morte ab hoc mundo. Ibi requieverunt fatigati corpore: aut fatigati corpore non animo, aut finem corporalium consecuti. Non audierunt vocem exactoris. Iudex tradet te exactori 6, inde est; hoc est, donata illis esse peccata: de impiis quippe dicebat. Pusillus et magnus ibi est. De uno dictum puto bene intellegi, secundum illud quod qui se humilat, exaltabitur 7. Et servus non timens dominum suum. Sive secundum illud: Vis non timere potestatem? Bonum fac 8; sive secundum illud: Consummata dilectio foras mittit timorem 9. Utquid enim datur eis qui in amaritudine sunt, lux? peccatorum honor. Et vita animabus quae sunt in doloribus? in dolorum materia, hoc est in peccatis. Quae desiderant mortem, et non contingit illis: adeptionem fructus peccati. Mors viro requies, cuius vita abscondita est: vel quia coram Deo vel quia paucis nota. De ea vero iam morte accipiendum, per quam morimur mundo. In illa enim non est requies. Conclusit enim Deus adversus eum: non eum dando in desideria cordis sui. Ante escas quippe meas gemitus adest: ante gaudium ciborum Dei tribulationes praecedere. Et fleo coarctatus timore: videns quia evitare non possum quae timui. Timor enim quem verebar, venit mihi: adversa quae de misericordia Dei ad correptionem fiunt. Neque in pace, neque in silentio, neque in requie. Falsa enim fuerunt, propter quae timebat. Venit enim mihi ira; vindicta, secundum quam iustus vix salvus fit 10.
4. (4, 2-21) Verba Eliphaz. Pondus autem verborum tuorum quis sustinebit? Hic ergo dicit se cogi ad loquendum, quia non sustinet dicta eius. Nonne timor tuus stultus est? Paratus enim ad haec esse debueras, si aliis veraciter suadebas. Nec talia bene timuisti; cum diceres: Timor enim quem verebar, venit mihi 11. Et spes tua et simplicitas vitae tuae quasi stultitia: qua ista bona putantur. Fremitus leonis et vox leaenae: ipse diabolus, et superbiae civitas, quae saepe etiam bestiae more a Prophetis ponitur. Et gaudium draconum exstinctum est: superborum et insidiosorum. Myrmicoleon perit, eo quod non haberet escam. Quia in novissimo non erunt, quos inducens comedat. Separabuntur enim pii ab impiis. Hic autem errat, quod ea quae de diabolo audierat prophetata, de Iob intellegebat. Myrmicoleon vero accipiendus est, vel quia utrumque in eo est, cum et rapit et occulte persequitur frumenta, quae sublato oculo facit non germinare; vel quia avaris et in terra thesaurizantibus dominatur; vel quia iustos persequitur, quasi formicas praeparantes sibi escas aestate ad hiemem, quibus non pascetur, cum boni ab impiis fuerint separati. Et catuli leonum divisi sunt ab invicem. Conspiratio principum civitatis illius dissipata est, qui nati sunt de illa societatis civitate et diabolo; vel quia se invicem vastaverunt. Inde est: Exsurget gens contra gentem 12. Nihil horum tibi accidisset: vel illa damna et orbitas et plaga vulneris; vel te non penetraret dolor animi, quia et te consolareris, si aliis ex corde dixisses: Numquid non capit auris mea ab eo magnifica? Quia ista quae dicit, ex revelatione se dicit dicere. Et spiritus in faciem mihi occurrit. Quasi flatum sensisse vult intellegi: nam negat in consequentibus fuisse figuram. Reminiscendum ita etiam Spiritum in Apostolos descendisse. Quid enim? numquid homo coram Domino mundus erit? Aut haec audisse se dicit; aut dicit ideo se horruisse, quia nemo mundus coram Domino; aut ideo sic vidisse, quia nemo coram Deo ita mundus est, ut Deum sicut est videat. Modo mundum secundum perfectionem accipiendum, ut quod superius negat mundum hominem perire, secundum quemdam modum intellegamus. Si contra servos suos non credit. Quod evenit cum diceret Elias: Domine, Prophetas tuos occiderunt; et dicit illi: Reliqui mihi septem millia virorum 13. Non enim inde septem millia virorum iam munda erant. Nam angeli dicti sunt et Prophetae. Et adversus Angelos suos pravum quid reperit. Vel quod adversus eos dicitur, vel quod ipsi dicunt. Hoc tamen potest etiam de veris Angelis accipi. Habitantes autem domos luteas: quorum conversatio non est in coelis 14. Percussit illos tamquam tinea. Aut aliqua corruptio percussit eos tamquam tinea, aut Deus eos percussit: vel hac tinea, vel sicut percutit tinea, hoc est, latenter intrinsecus corruptione ab eis ipsis exorta per concupiscentias carnales, hoc est habitatione in domibus luteis. Et a mane usque ad vesperam ultra non sunt. Aut ultra saeculum hoc non sunt, aut a prosperis rebus usque ad tribulationem: poenam enim consecuti sunt. Et quod non possent sibi ipsis subvenire, perierunt: cum in se habent spem. Interierunt, quia non habebant sapientiam: non in se sperandi.
5. (5, 1-27) Invoca autem, si quis tibi respondeat. Illis enim respondetur, qui mundi sunt coram Deo. Etenim stultum perimit ira: indignatio, qua quisque angitur, tamquam inique sibi aliquid acciderit, dum non cogitat usque adeo se immundum esse coram Deo, ut invocanti non Angeli respondere, aut se demonstrare dignati sint. Qui enim hoc non cogitat, stultus est, et ira irrationabili interimitur. Aut idcirco Angelos non audire, non videre potest stultus, quia ira interemptus est, et a zelo occisus. Errantem autem occidit zelus: ad imitandum peccatores. Ego autem vidi stultos, radicem mittentes. Stultos nunc impios accipiendum, ut e contrario sapientia hominis pietas sit, sicut in consequentibus dicitur. Et conterantur super ianuas infirmorum: humilium, cum recepti fuerint in cubiculum a sponso, et stulti foris remanserint 15? Quae enim illi congregaverunt, iusti comedent. Et de Iudaeis potest intellegi, congregantibus prophetias, quas Gentiles potius comederunt; et de his qui facientes comedunt quae alii praecipiunt et non faciunt. Ipsi vero de malis non liberabuntur: quamvis praedicent non esse facienda. Exhauriatur fortitudo eorum: qua superbiunt adversus infirmos. Exhauriatur autem, ut iam incipiat laborare. Non enim prodiet de terra labor: id est de creatura non conquerantur, sed de se. Sed homo in labore nascitur. Secundum id dictum est, nascitur, secundum quod in laboriosam vitam ex quieta quisque convertitur. Pulli autem vulturis altissime volitant. Vultur bene intellegitur Dominus, quia altitudine prophetiae vidit mortalitatem nostram, qua descendens pasceretur, convertens nos in corpus suum. Pulli ergo vulturis, filii sponsi dicti sunt: altissime autem volitantes, conversationem in coelis habentes 16, ut a labore liberentur in quo homo nascitur. Secuti sunt quippe vocem dicentis: Venite ad me, omnes qui laboratis 17. Possunt et pulli vulturis in malo intellegi aeriae potestates, quae mortibus, hoc est peccatis, pascuntur. Quoniam huiusmodi praevaricatores angeli non sunt perducti ad humilitatem mortalitatis multum laboriosam, in qua homo nascitur, valde illi superbiunt, hoc est altissime volitant. Qui dat pluviam super faciem terrae: tamquam confitentibus faciat misericordiam. Ut non faciat manus eorum veritatem. Non faciant quod promittunt, inhiantes dominari infirmis. In die occurrent illis tenebrae: ut Iudaeis, qui Dominum non cognoverunt quid esset. Aut tamquam in nocte palpabunt in meridie: sicut videntes signa, tamen dubitant dicentes: Propheta est; alii: Seducit populum 18; quando nec ad lucernam videre voluerunt. Et pereant in bello: in tentationibus. Et egrediatur de manu potentis infirmus: diaboli. Sit autem infirmo spes. Illi enim fortes rem hic quaerunt. Beatus autem vir quem arguit Dominus. In hoc enim errat, quia videtur sibi Iob, quia iniquitatibus suis haec patitur, cum ex hoc beatus sit, quia in hac vita cum arguitur, habet corrigendi possibilitatem. Et in septimo non te tanget malum. Sacramentum sabbati. In fame te liberabit a morte. Verbo enim alit, et facit firmum ad tentationes. In praelio vero de manu ferri solvet te: de potestate vinculorum. A flagello linguae abscondet te: ne sentias contumelias; non ne patiaris. Iniustos et iniquos deridebis: ut sapientia perditioni iniquorum superridebit 19. Et ferociantes bestias non timebis; id est: Iudaeos non timebis; quia tibi Gentes obaudient. Haec autem de Domino accipienda sunt. Eliphaz hic errat, quia putat de Iob intellegenda, quae ei revelata sunt, cum totum Domino competat. Quia cum lapidibus agri habebis foedus. Lapides agri, quia in Gentibus nulla ordinatio Legis fuit, ut quasi de aedificio lapides essent. Bestiae enim ferae pacatae erunt tibi. Sive de Iudaeis, sive de Gentibus. Deinde scies quod in pace erit domus tua: id est: Ecclesia. Et filii tui erunt tamquam omnis herba in campo: sine ariditate. Et venies in sepulcrum tamquam frumentum maturum: <in> passionem. Ecce haec ita exquisivimus. Hic auctoritas huius prophetiae confirmatur. Tu vero scito temetipsum, quid egeris. Non enim iniuste haec tibi Deus permisit accidere.
6. (6, 3-30) Verba Iob. Sed ut videtur, verba mea sunt mala. Non enim verba Iob de impatientia sunt flagellorum, cum significent dolorem, non peculiarem Iob, sed quem habuit de omni genere humano. Sagittae enim Domini in corpore meo sunt. Verba Dei, quibus anima transfigitur, cum cogitur ad confessionem. Quarum furor bibit sanguinem meum. Tollunt enim peccatum. Cum enim incipio loqui, stimulant me. Quod enim loquor, illae cogunt. Quid enim? numquid frustra onager clamabit, nisi escam requirens? ut inde famem patiatur, quia liber esse voluit. Aut bos mugiet, cum habeat in praesepi cibos? Asino cibaria labore bovis praeparantur, sicut Gentibus labore Prophetarum et Apostolorum, qui utique Iudaei fuerunt. Itaque haec verba cibum desiderantis sunt, id est auxilium, non impatientis ad dolorem. Numquid potest sine sale edi panis? Quasi ei diceretur: Cur sic ea per figuras dicis? respondit, quia si ex persona sua ea diceret, insulsa essent. Aut est sapor in sermonibus vanis? Vanos sermones hominum dicit; quia panis verba Dei sunt, sed panis coelestis 20. Sic nec anima mea potest cessare. Quomodo non potest sine sale edi panis, sic nunc ministerium praebeo verbo Dei; propter illud: Quomodo audient sine praedicante? 21 Fetidas enim escas meas video sicut est odor leonis. Nam verba mea fetida sunt sicut leo: vel propter superbiam, per quam iactantes putent; vel propter quod amplexantes carnalia, fetorem leonis habent, qui propriis verbis gaudent. Quod si det, et veniat postulatio mea. Postulationem dicit, rem quam petebat. Et spem meam det Dominus. Sic enim confidens ob spem post tribulationem venturae consolationis, opportune tentatur. Bene autem spem dicit; quia cum res venerit, iam tentatio non erit necessaria: Sit mihi civitas sepulcrum, super cuius muros saliebam. Societatem illam Babyloniae vult sibi sepulcrum: non ut eum obruat, sed ut sciat quia mortuos tegit quicumque in illa fuerint, de cuius tamquam firmamento et munimine superbiebat. Non parcam. Non enim mentitus sum: verba sunt sancta Dei mei. Quia non alia dixit quam audivit a Deo. Id est de homine generaliter prophetantis, quia auxilio indiget in confessione. Quae est enim virtus mea, ut sufferam? Quod significabat vulnus eius. Aut quod tempus meum, ut sustineat anima mea? Quia imminente morte terrentur homines, ut convertantur, et confiteantur Deo putredinem peccatorum, cuius consideratione se dicit cogi ad confessionem. Numquid virtus lapidum virtus mea? Duros et impenetrabiles iaculis verborum Dei, qui non moventur ad confitendum. Aut non in ipso confidebam, cum mihi bene esset: id est, cum essem immortalis ad imaginem Dei. Sed adiutorium a me recessit. Factus mortalis volens in me confidere. Et visitatio Domini me despexit. Secundum quod dictum est: Aut filius hominis, quoniam visitas eum? 22 Propinqui mei non respexerunt me. Horrui Angelis. Tamquam torrens deficiens. Misericordia enim aliquando inundavit me; et siccavi, et non fui mihi fons. Aut sicut fluctus transierunt me: tamquam sint consolationes potus. Qui me metuebant, nunc irruerunt super me: diabolus cum angelis suis. Perii, et exsul de domo mea factus sum: aut de habitatione coelesti, aut de conscientia. Idcirco foras extra domum suam sedebat. Vias Themanorum videte, semitas Sabaeorum intuemini. Illos significat, qui in temporalibus confidunt, de quibus se, id est, hominem quem significat, dicit non praesumere. Nunc autem et vos insurrexistis in me sine misericordia: putantes beatitudinem hominum, si carnalibus abundent. Quia insultabant, potius quam compatiebantur. Sed videntes vulnus meum, timete. Intellegentes quid significet, timete futuras poenas. Quid enim? numquid aliquid vos petii? aut fortitudine vestra indigeo? Quia coram eo infirmus est, qui eum potest salvare. Docete me, et ego obmutescam. Idcirco enim patientes debuerunt esse ad doctrinam eius, quia ipsi eum docere non poterant. Sed, ut video, prava veri hominis verba dicitis. Eum dicit verum hominem, qui personam significat agentis poenitentiam, conversione ad Deum, cuius prava verba dicebant. Non enim a vobis auxilium peto. Verus enim homo a Deo petit auxilium. Ille enim verus est qui confitetur. Unde est: Qui facit veritatem, venit ad lucem 23. Neque enim elocutionem sermonis vestri sustinebo. Dei enim se locutionem dixit sustinere, qua instruatur. Verumtamen super pupillum irruistis. Quod ad vos adtinet, insultare mihi voluistis, quamvis non intellexeritis quid significet. Quia neque Iob, quem videbant, insultare debuerant; ideo: Verumtamen. Nunc autem aspicientes vacate mihi: non habentes quod me doceatis. Et rursum iustitiae adestote. Quia primo videbantur sibi iustitia cogi ad loquendum. Non est enim in ore meo iniquitas; et fauces meae nonne sapientiam meditabantur? Dicit se non Deum accusasse, sed hominem induxisse accusantem iniquitates suas, sicut superius sermo eius intellectus est. Hanc dicit meditationem sapientiae.
7. (7, 1-21) Numquid non tentatio est vita humana super terram? Hic iam apertius ostendit ex cuius significatione superius loqueretur. Tentationem vero dicit tamquam stadium certaminis, ubi vincit homo, vel vincitur. Et sicut quotidiani mercenarii vita eius: temporalem mercedem exspectantis, ut iam eorum qui iustitiae suae fructum in futurum exspectant, non sit vita super terram. Aut tamquam servus metuens dominum suum, et consecutus umbram. Quod significat absconditio Adae a facie Domini, et tectio foliorum de quibus umbra fit 24, quam relicto Deo consecutus est homo. Aut tamquam mercenarius qui exspectat mercedem operis sui. Iste a superiore hoc differt, quod superior habuit, hic autem habere desiderat ipsa temporalia. Sic et ego exspectavi menses vanos. Iam ad umbram dixit vanos, id est temporalia bona. Et noctes dolorum datae sunt mihi: in quibus et lux amittitur sapientiae, et materies est poenarum. Si dormiero, dico: Quando dies? et si surrexero, rursum: Quando vesper? Quando cupiditatem negotii patitur homo in otio, et otii in negotio. Repleor autem doloribus a vespere usque ad mane: quo occidit a Deo. Unde et ad vesperam deambulans Deus eos dimisit 25: quod significat volentes, quibus nulla exspectatio est remedii, nisi mane. De quo dicitur: Mane astabo tibi 26; id est, quando post iudicium mane Deus revelabitur iustis. Unde et Dominus vespere sepelitur, et mane resurgit 27. Hanc ergo vitam tamquam lucifero potest comparare. Et concrescit corpus meum putredine vermium: vermium multitudine. Infundo glebas terrae, radens saniem. Expressio cupiditatum vel curarum confessionis, in qua gaudent iniqui; quod ad occasionem redigunt peccandi, quae alii per poenitentiam confitentur: unde sunt canes, qui Lazari vulnera lingebant 28. Et vita mea exilior est quam loquela. Minus enim facio quam loquor. Recordare ergo quia spiritus est vita mea: id est, in fame spiritali. Et non revertar ad visibilia. Non me cognoscet oculus videntis: quia mutabor; ut videntem hic, diabolum accipiamus invidentem. Oculi tui in me, et non subsisto. Interficis enim in me vitam carnalem in qua fui. Tamquam nubes expurgata de coelo: aut per coelum purgata; quomodo dicimus de ferro purgata: ut hic significaverit auxilium sibi fuisse de coelo, ut purgaretur: aut certe ut iam non sit nubes, sed in aerem purum extenuetur, tamquam radiis solis expurgata, ut obscuritas carnis et sanguinis non sit in coelo. Non enim caro et sanguis regnum Dei possidebunt, cum corruptibile hoc induerit incorruptionem, et absorbebitur mors in victoriam 29. Si enim homo descenderit ad inferos, ultra non ascendet. Ad hoc ergo recordare, ut non descendas. Et non revertetur amplius in domum suam: id est, ad requiem suam. Propterea itaque et ego non parcam ori meo: confitendo, cum tempus est. Utrumne mare sum ego, aut draco? Non enim sicut impios aut diabolum repulisti. Quia statuisti super me custodiam: ut non me moveam ad perturbationem, ut sunt maris termini. Quia dixi: Consolabitur me lectus meus: carnalia, in quibus requiescebat. Et referam ad meipsum consolationem in toro meo. Ad te enim debeo referre consolationem meam. Exterres me per somnia, et per visionem me obstupefacis: per tribulationes vitae huius, quae ita somnia sunt, quomodo et bona vitae huius somnia. Absolves a spiritu meo animam meam: propter visibiles terrores, a quibus liberabitur anima metuens venire ad eos. Et a morte ossa mea repuli. Nam ierant in mortem ossa mea, nisi his exterritus fortior essem et patiens, quod est ossium firmitas. Non enim in sempiternum vivam, ut patienter feram. Brevitate vitae, et metu mortis me correxi. Unde inconvertibilis diabolus, quia non moritur, sed damnatur. Initium sapientiae timor 30, inde est. Discede a me; vana est enim vita mea: quia non suffero tentationes. Aut quia sensu tuo intendisti in eum?, propter quod rationalis est. Unde illud: Nos autem sensum Domini habemus 31. Rationis vero munus dicit extensionem intellectus. Et in requie iudicabis eum: dignum requie. Usquequo me non dimittis? vinctum tribulationibus. Neque deseris, donec deglutiam salivam meam? in dolore ac flagellis contineam et absorbeam voluptatum fluxus, per tribulationes admonitus. Si ego peccavi, quid possum tibi facere? Sensus hic est: Si peccavi, nihil possum tibi facere. An forte loquendo molesti tibi sunt homines? Tu ergo qui scis sensum, quare constituisti hominem, ut loqueretur adversus te, ut esset tibi oneri? Si autem peccatum hominis, nec facto nec dicto tibi nocet, quare non oblivisceris peccatum eius, sed purgas illud potius; nisi quia illa quae supra dicta sunt, ad bonitatem tuam referuntur? Quid est enim homo, quod exaltasti eum? Quae non intellegentes amici eius, putaverunt ab eo Deum reprehendi. Si enim non propterea facis mihi tentationes ut cohibeam fluxos motus meos, ut mihi ita consulas; quae alia causa est ut corripias hominem? Non enim nocere tibi potest quia peccat; aut sentis quasi adversitatem loquelae eius, cum scias sensum humanum, et utique posses quod tibi adversarium est non constituere. Et quare non es oblitus iniquitatis meae? si non ea causa ut mihi prodessent tentationes istae, ut bonitatis tuae sit totum, et quod me corripis? Nunc autem in terram ibo. Cum enim purges peccatum meum, restat mihi tamen adhuc in terram ire per mortem corporalem. Mane evigilabo, et ultra non ero: in hac terra.
8. (8, 1-22) Verba Baldad Sauchitis. Misit in manu iniquitates eorum. In manu misit, aut in vindicta, aut supputatione debitores eos, id est peccatores demonstravit. Et restituet tibi vitam iustitiae: quae debetur iustitiae, id est beatam. Et erunt priora tua minima: in comparatione posteriorum, quae infinita erunt. Aut numquid non hi docebunt te, et referent tibi? Quoniam nonnullorum maior est auctoritas. Iam et hic de Christo dicturus audita narrat, quomodo Eliphaz narravit revelationem. Numquid viret scirpus sine aqua? Ita ergo et impii arescent sine misericordia Dei. Adhuc in sua radice consistit, et non metetur? Si aquam non habeat. Antequam bibat omnis herba, nonne arescit? nisi bibat: non enim ante aliquando viruit impius. Atque araneis complebitur tabernaculum eius: opera inutilia. Iam vero de Iudaeis et Domino videtur dicere. Quod si et suffulserit domum suam, non stabit: aut Scripturis sanctis, aut spe promissionis Domini, aut regnum ipsum. Et cum coeperit, non permanebit: sequi Deum; quod Iudaeis evenit, qui secuti non sunt incipientes. Humidus enim est ante solem: carnalium fluxu putrescentes. Ante solem vero, sub tribulationibus, ut ante, sub significet, sicut dicimus: Ante me fac. Et de putredine eius germen eius ascendet. Nisi enim illi tam mali essent, non per passionem exaltaretur Dominus, qui de illis secundum carnem natus est 32. In congregationibus lapidum dormit. Maiores enim illum crucifigent. Et in medio lapillorum vivet: humilium, de quibus fuerunt Apostoli. Si deglutietur, locus mentietur eum. Si absconderit quod Filius Dei sit, dicetur quia non est Filius Dei. Opus est ergo ut ipse sese indicet: in hoc enim loco non possunt divina cognosci. De terra autem alterum germinabit: vel Dominus resurgendo, vel alterum genus piorum, id est christianorum. Dominus enim non probabit innocentem. An, non reprobabit? vel illud: Impium non probabit innocentem? Nec ullum munus: id est, sacrificia quae habebant Iudaei. Veracium autem os implebit risu: confitentium. Et tabernaculum impii non permanebit: vel ipsum templum, vel regnum.
9. (9, 2-35) Verba Iob. Vere scio quia ita est; id est, quia secundum iniquitates meas haec mihi restituit: sed non sicut vos arbitramini; sed quia nemo est in conspectu eius iustus. Non respondebunt ei unum de mille. In omnibus quippe convincet. Qui in vetustatem perducit montes, et nesciunt: id est ad infirmitatem; ut est: Inveteravi in omnibus inimicis meis 33. Qui vertit eos in ira. Irascendo eos vertit, id est, ut aliud inveniant quam appetierant, cum qui se exaltat, humilabitur 34. Qui commovet orbem a fundamentis: per vocationem, quae facta est, per quam commoti sunt excellentes in mundo. Et columnae eius movebuntur. Qui praecipit soli, et non oritur: ut aut sapientia non intellegatur, aut qui scripserunt; ut est: Signa librum 35. Qui extendit coelum solus: Ecclesiam, quae proprie Dei sedes est, quam extendit per totum orbem; solus, ad significandam unitatem Trinitatis. Nam utique per Filium in Spiritu sancto omnia facta sunt. Et ambulat super mare tamquam super terram. Super terram, id est, firmiter confirmans Ecclesiam in saeculo, vel subiciendo sibi peccatores, in quibus non mergitur, non cedendo tentationibus eorum. Si transgressus me fuerit, non videbo. Si altior me fuerit, aut celeritate perstrinxerit me, non eum agnoscam. Opus est ergo ut et congruat infirmitati meae, et non me deserat. Si enim morti tradiderit, quis avertet? Morti enim tradit, cum vel transgreditur, vel transit ut nesciatur. Haec est mors animae, ut Deum nesciat. Ipsius enim inavertibilis ira. Aliorum enim potest averti a potentiore. Ab ipso subdita sunt cetera sub coelo: excepto ipso coelo, id est rationali creatura; quia si ipsa sibi cetera subdidisset, numquam per ea, quae sibi subdiderat, puniretur: quia vero Deus ei illa subdidit, punitur per ea, quando offenderit eum qui subdidit. Quod si etiam iustus fuero, non exaudiet me: rogans eum, praesumens de mea iustitia. Comparans enim ea his quae apud se sunt incommutabilibus et perpetuis, tamquam iniustum me non exaudiet. Ergo eius mihi misericordia necessaria est. Iudicium eius rogabo: quia ego iudicare non possum me iustum esse. Unde est: Sed neque meipsum iudico; qui autem iudicat me, Dominus est 36. Si vero invocavero, et non exaudierit; non credam quoniam exaudivit vocem meam. Cum iudicium eius rogo, si non exaudierit, non credam quod aliquando exaudierit me: occultis enim causis me audivit, non merito deprecationis meae. Aut certe, non credam non me exauditum nunc: aliquando enim exauditus sum. Aut ita: Quia si exaudierit quod peto, credam etiam exauditum me: nam si non credidero, quamvis fiat quod peto, tamen non exauditus sum; ut signum exauditionis credulitas postulantis sit. Ne forte in turbine me conterat? Propterea quaero iudicium eius, ne in turbine me conterat. Multas enim tribulationes meas fecit sine causa: quorum causa me latuit. Aut certe confitentis vox est, flagellis Dei confitentis non se esse correctum, et idcirco posse turbine conteri, quasi maiori supplicio. Non enim sinit me respirare: tam multae sunt tribulationes meae. Etenim quia potest, obtinet. Vincit, ut voluntatem eius faciam, non meam. Quodsi et fuero iustus, os meum impia loquetur: si me iustum putavero. Verumtamen auferetur vita mea. Quamvis nesciam si impie egi, tamen auferetur vita mea, ut patiar quae nolo, aut non faciam quae volo. Unum est quod dixi, magnum et potentem disperdit ira. Id est, propter hoc unum fiunt tribulationes hominibus, ut magnus sibi potensque nemo videatur, praesumens de viribus suis. Quia nequam homines in magna morte erunt: non in mediocri, in qua sunt etiam iusti, cum tribulantur, et ab eis deridentur. Terra tradita est in manus impii: aut corpus iustorum, non anima, cum eos persequuntur, aut quando impius dominari permittitur. Potest et accipi homo peccator in manus diaboli secundum mortalitatem suam. Faciens iudicium eius operit: aut ipsius impii iudicium, aut iusti; in hoc enim tempore opertum est. Aut certe hoc ipso facit iudicium eius, id est, eo illum punit, quo occultat ei providentiam suam; ut est: Prae magnitudine irae suae non requiret 37. Vel eo iustum vindicat, quo occultat persecutori eius iudicium suum, id est providentiam suam, ut arctius peccatorum laqueis per impunitatem capiatur. Quod si non est, quis ergo est? Potest hoc de Domino intellegi, qui et derisus est, et cuius terra, hoc est, corpus traditum est in manus Iudaeorum, et cuius iudicium faciens occultavit maiestatem ipsius. Quod si ipse non est, quis ergo est, qui maiora faciat, quam fecit ipse? Vel sic: Quod si non facit Deus iudicium iusti vel impii, quis potest facere? Vita autem mea levior est cursore. Tamquam fugitivos dicit homines a iustitia discedentes; ut ille filius minor profectus in regionem longinquam 38. Aut quasi aquilae volantis, et quaerentis escam. De superioribus, in quibus naturaliter animae rationales beatae sunt, id est operibus iustitiae, inclinaverunt se ad terrenas voluptates. Quod si et locutus fuero, obliviscor dum loquor. Locutio; quemadmodum affectum habuit ad exteriora, sic anima dum progreditur ad ea quae foris sunt, cupiditate fruendi creatura, obliviscitur interiorem Creatorem. Declinans in faciem ingemiscam. Illam enim declinationem dolores sequuntur. Commoveor omnibus membris: timor, quo incipit recurrere. Et quia sum impius, quare non sum mortuus, et laboro? Scio, subaudis. Aut dicit se laborare, quia impietati mortuus non est. Et mundatus fuero mundis manibus: aut Dei manibus, aut suis; id est, bonis operibus per regenerationem. Satis in sorde me tinxisti: in istam mortalitatem perductum. Et exsecratum me est vestimentum meum: immortalitas, qua cupimus supervestiri 39; sed quia non possumus in hac corruptione, ideo dicit: Exsecratum me est vestimentum meum. Non es enim homo, sicut et ego, cui contradicam. Homini enim possem demonstrare iustitiam meam; in tuo autem iudicio invenior iniustus. Utinam esset nobis arbiter! Videtur blasphemare, nisi illum Mediatorem Dei et hominum 40 optare intellegatur, ut per eum alleget preces suas. Hoc modo enim ille audit inter utrumque positus, et arguit hominem. Filio enim omne iudicium Pater dedit 41. Et qui argueret, et qui audiret inter utrumque. Avertat a me virgam suam. Transeat timor Legis, ut adoptionis libertate et caritate illi coniungar. Non enim sum mecum: quia his haereo quae foris sunt.
10. (10, 3-21) Proferam contra me sermones. Haec confitentis sunt. Et dicam ad Dominum: Noli me docere impium esse. Noli me tentare ultra quam possum ferre, nec mihi sinas accidere, quibus mihi impietas persuadeatur. Aut bonum est tibi, si inique egero? Non est autem tibi bonum, si inique egero: non ergo iniuste me ita constituisti. Quia despicis opus quod manus tuae fecerunt? Si quod despicis opus manuum tuarum. Ad consilium impiorum animadvertisti? sed non eius impietatis quae hominibus apparet. Et: Ad consilium impiorum animadvertisti? non quia placet illi ut inique agant. Aut sicut homo perspicit, perspicis? quia utique non sicut homo perspicis; ideo in consilium impiorum animadvertisti. Est enim impietas quam tu solus vides, et ab hominibus non videtur. Aut humana est vita tua? id est, brevis, ut non possis de perpetuitate iudicare. Et peccata mea investigasti. Non enim latere te potuerunt quae latent homines. Scis enim me nihil impie fecisse. Nam quantum ad homines, nihil impie feci. Sed quis est qui de manibus tuis eripiat? iudicantis. Sicut Deus iudicas, cum vides etiam eas impietates quas homo non videt. Postea vero mutatus percussisti me: se scilicet mutato, non Deo; quia mutatus homo mutatum Deum sentit, ut per tenebrarum diuturnitatem mutati oculi mutatum solem sentiunt. Memor esto quia de luto finxisti me. Tua ergo misericordia indigeo. In terram me iterum convertes: morte, quae poena est peccati. Nonne tamquam lac mulsisti me? Quia etiam iam mortalibus praebuit misericordiam, cum homines de hominibus informi primordio formavit. Haec ergo cum in te sint, scio quia omnia potes: quia tantae bonitatis sunt, ut carnalem quoque substantiam operentur. Quod si et peccavero, custodies me: aut ut me non perdas, aut ne lateat peccatum meum. Et si iustus fuero, non possum respirare: in conspectu hominum. Nam tu vides peccata quae homines latent. Plenus enim sum opprobrio: in conspectu tuo. Et capior sicut leo ad occisionem. Est superbiae peccatum quod homines latet, quando etiam in factis laudabilibus possit obrepere. Iterum autem commutatus saevissime crucias me: post poenam peccati, qua mortalis factus est homo. Secundum has dicit tribulationes, quas in hac vita homines patiuntur; quia repente pleraeque accidunt tribulationes, quae turbant quietem ipsius vitae mortalis, cum in salute est, vel in securitate rerum quamvis temporalium, quam misericordiae Dei deputavit. Instaurans in me tormenta mea. Quia iam ipsa mortalitas tormentum est, de qua tribulationes aliae fiunt. Quare ergo de ventre eduxisti me? de obscuritate ad notitiam, quae sola maioris miseriae est materia, cum subvertitur: hanc generationem superius etiam commemoravit. Et essem tamquam non fuissem: penitus ignotus. Unde est: Vocat ea quae non sunt, tamquam quae sunt 42, id est, secundum ignobilitatem. Aut numquid non est tempus parvum vitae meae? Non enim propter longitudinem vitae meae mortuus non sum; cum utique parvum sit quod vivo. Patere me, donec requiescam pusillum. Post misericordiam qua de limo fecisti me, et mutatum mortalitate percussisti me, et ipsa mortalitate consolatus es me, deinde exercuisti me tribulationibus. Patere ergo me, ut requiescam in te: Antequam eam in poenas unde reverti non licet. Ab his enim quas supra commemoravit, licet reverti, si se homo ad Deum converterit. Vult autem requiescere antequam eat in poenas aeternas, ad hoc utique, ut non eat. Quemadmodum si dicamus alicui: Corrige te, antequam damneris; non enim cum se correxerit, damnabitur. Ubi non est lux, nec est videre vitam hominum. Illa est enim vita hominum, ubi est lumen verum, quod illuminat omnem hominem 43. Alia est terra viventium, alia terra morientium.
11. (11, 2-19) Verba Sophar Minaei. Aut numquid videbitur eloquens iustus esse? Putat enim, Iob verbis magis quam operibus abundare. Beatus natus homo, brevis vitae. Sententiam suam illi replicat, quam vult intellegi loquaciter dictam et inaniter. Cum nemo sit qui contradicat tibi. Quia quando dicebat, nemo ei contradixit. Sed quomodo Dominus loquatur ad te? Ea loquere potius, quibus misereatur tui Deus. Quia duplex erit super te: corripiendo, et consolando. Et tunc scies quia digne reddita sunt tibi a Domino pro eis quae peccasti: post correctionem sequente illuminatione. Aut vestigium Domini invenies: ut velis Deum reprehendere. Sublime est coelum, et quid facies? ut invenias sacramenta coeli. Non enim debes eum reprehendere, cuius opera non comprehendis. Quis dicet illi: Quid fecisti? Et hoc enim recte erit factum, si Deus hoc fecerit: quia facere aliquid ille nisi recte non potest. Ipse enim novit opera hominum iniquorum. Non iniqui operis est. Unde vult intellegi quia stulte hic, quem iniquum putat, reprehenderit Deum: sic enim eum loqui existimavit. Homo vero aliter nutat sermonibus. Modo illi placet Deus, modo illi displicet; cum apud Deum sit firmitas. Et vir natus mulieris tamquam onager erit in deserto: cupiditate libertatis, impatiens dominatoris atque domitoris. Et extendens ad eum manus tuas: ut acceptet opera tua. Si iniquum quid est in manu tua. Ipsa duo repetivit, sed ordine mutato. Et iniquitas in domo tua non maneat. Hoc dixit cor. Sic enim fulgebit facies tua tamquam aqua pura: conscientia. Tamquam fluctum qui non praeterit, et non terreris: nisi omnes tangat in hac vita. Et oratio tua tamquam lucifer erit: ante illuminationem praeibit; quasi et ista ad prophetiam sanctae civitatis vel ad populum Dei pertinentia, audita, vel revelata dicuntur, sicut a superioribus amicis eius dicta sunt. Et rogabunt faciem tuam multi. Omnia ista de Ecclesia.
12. (12, 4-25) Verba Iob. Sed iustus vir et sine crimine venit in derisum. De Domino intellegendus est. Sensus: Non ergo mirum si et ego vobis in derisum veni. Et domus eius ut devastaretur ab iniquis: Ecclesia a persecutoribus. Immo vero nullus confidat, cum sit nequam, se impunitum futurum: quia iudicium a domo Dei 44. Tamquam inquisitio in eos non sit futura: non confidant. Sed tamen interroga quadrupedia, si tibi respondeant. Ideo recte inquirit iniquos, quia ex operibus potuerunt agnoscere Creatorem, et colere debuerunt. Non enim creaturarum responsione doceri debuerant; cum acceperint rationem qua ista cognoscerent. Si non in manu eius est anima omnium viventium. Hinc ergo scitur, quia ipse omnia creavit, quia anima omnium viventium in manu eius. Et spiritus omnis carnis hominis: omnis carnis humanae, id est rationalis anima. Auris enim sermones diiudicat. Quemadmodum sensus sensibilia diiudicat, ita spiritalia spiritus, qui debuit cognoscere, quoniam in manu Domini est, opera Domini. In multo tempore sapientia est. Non utique in multo tempore; sed apud Dominum, a quo petenda est. Si destruxerit, quis aedificabit? propter virtutem destruxerit, et propter sapientiam clauserit, ut ad eam non perveniat. Si prohibuerit aquam, siccabit terram: sapientiam ipsam, terram vero hominem. Quod si et emiserit, perdet evertens terram. Multis enim sapientibus factis turbabuntur peccatores. Qui ducit consultores captivos. Subiugat enim sibi eos qui se consulunt. Iudices autem terrae in pavorem misit: aut Iudaeos, aut Pilatum, aut sensu terreno iudicantes. Qui collocat reges super sedes: id est, Apostolos. Et circumdedit balteo lumbos eorum: id est, continentia. Qui emittit sacerdotes captivos: ut ab hominibus ducantur; et significantur Iudaei. Qui permutat labia fidelium. Permutat in bonum, ut non de iustitia sua, sed de gratia eius praesumant. Et intellegentiam senum cognovit. Cui placet intellegentia senum. Unde est: Cogniti estis a Deo 45: cui adversarium est: Non novi vos 46. Et bene coepit a fide, et pervenit ad intellegentiae canos. Qui revelat profunda de tenebris: aperiendo prophetias. Et produxit in lucem umbram mortis: id est, fecit ut cognosceretur vita ista, quia umbra mortis est. Decipiens gentes, et perdens eas: putantes quod nocerent Ecclesiae Dei, cum sibi nocerent; quod de impiis intellegendum est. Sternens gentes, et in viam ducens eas: ad humilitatem, tamquam illum asinum. Reconcilians corda principum populi terrae: sibi reconcilians vel Iudaeos vel reges terrae, qui primo persequebantur Ecclesiam. Seduxit autem eos in viam quam non noverant: subruendo Legis opera, ut simpliciter intellegerentur; hinc eis visus est peccator. Quo errore tenebrati sunt tamquam ebrius.
13. (13, 3-28) Et arguam in conspectu eius, si voluerit: ut arguat seipsum; quod est confessionis. Et curatores malorum omnes vos. Bonos enim non potestis consolatione curare. Audite ergo obiurgationem oris mei: in vos. Et ante conspectum eius profertis dolum: cum vultis vos videri iustos, quod non estis. An subtrahitis vos ipsos iudices fieri? Numquid potestis dissimulare, et non iudicare, quia de vobis verum dico? Si enim omnia facientes, adiciemini ei: id est, etiamsi omnia praecepta faciatis, inveniet in vobis quod arguat. Nemo enim iustus in conspectu eius. Quod si et occulte personas mirati fueritis: suas, seipsos iustificando, non solum ad homines, sed etiam ad seipsos. Corpus autem luteum: ut fragilitatis saltem vestrae consideratione timeatis. Apprehendens meas carnes dentibus meis. Non mihi parcam, ut non solum vos arguam, sed etiam me. Et animam meam ponam in manu: inspiciendam, ut nihil celem, sive ut computem peccata mea. Licet occidat me ille qui potens est, qui et coepit: quamvis occidat peccata mea. Tamen loquar, et coram eo arguam me: non me iustificabo, abscondens peccata mea. Ecce ego appropinquo iudicio meo: ut iudicem de me; quasi ipsa sit hominis iustitia, in confessione sibi non parcere. Tunc a facie tua non abscondar: quemadmodum absconduntur peccatores. Manum aufer a me: ut nihil in me sit castigandum, et sit in me caritas. Et timor tuus non me terreat. Quot sunt iniquitates meae? Hinc potest videri illud dixisse: Animam meam ponam in manu mea : ad computandum. Aut putas me esse contrarium tibi? Cum utique infirmus sim, et quasi hoc metuis, ne si iustificatus fuero, par tibi sim; cum folium sim. Ergo est aliqua latens causa, quando haec non est. Et imposuisti mihi peccata iuventutis. Ut haec sit causa, quare dicat abscondi a se peccata sua, quia superbierit, quod est peccatum iuventutis. Et posuisti in compede pedem meum: in vinculo mortalitatis. Et radices pedum meorum contemplatus es: cupiditates meas. Qui veterasco sicut uter: ut vinum novum portare non possim: aut (ut panno novo consui) velut vestimentum quod a tineis comestum est.
14. (14, 1-22) Homo enim natus ex muliere, brevis vitae, et plenus iracundiae: poenae. Et hunc fecisti venire in iudicium coram te? Quamvis ita mortalis sit, et ipse habet tamen unde rationem reddat: exigitur enim de illo quod potest, quamvis perparum possit. Dinumerati enim sunt menses eius apud te. Eo enim quod temporalis est, de peccato convincitur: nam aeternum illum tu feceras. Discede ab eo; sine, requiescat: secundum opinionem carnalis et animalis hominis, cui totum bonum haec vita est. Et ideo sibi vult parci, ut fruatur hac vita. Est enim arbori spes. Irridenter haec pronuntianda. Utique enim magis est spes homini: quod carnales nolunt credere. Vir vero cum mortuus fuerit, abiit. Et hic ironicos. Tempore enim minuetur mare; nam post impletur. Dicit autem de his locis, ubi accessus et recessus fit, vel quod omnia littora latenter minuuntur et augentur, horis lunaribus scilicet, cum oritur luna, vel nobis vel aliis usque ad medium coelum crescit, et inde minuitur. Usquequo coelum est, non consuetur: ad novum, id est ipsi coelo. Atque utinam apud inferos me custodisses. Usque adeo est spes resurrectionis, ut iam et his carerem vitae incertis. Et abscondisses me, donec requiesceret ira tua. Hinc est: Abscondere pusillum, donec transeat ira Domini 47; id est, donec transeat ista mortalitas, et ad resurrectionem veniatur. Si enim mortuus fuerit homo, vivet. Nam haec non est vita. Consummatis diebus vitae suae: tunc vivet. Deinde vocabis, et ego respondebo tibi: obediens tibi, sine impedimento mortalitatis. Signasti in sacculo iniquitates meas: ut redderes mihi. Annotasti si quid invitus erravi: etiam hoc annotasti. Invitum autem errare poena peccati est. Et quidem mons cadens defluit. Ita et homo ex altitudine et firmitate sua cecidit. Et petra veterascit in loco suo: ut homo in genere suo et conditione sua. Et alluvione frequentium gurgitum: quasi et homo ita ad exilitatem perductus sit, cum crebris cupiditatum alluvionibus atteritur. Spem vero hominis perdidisti. Gradus fecit de monte ad petram, a petra ad lapides, a lapidibus ad arenam; quia has minutiones carnales patiuntur. Et bene iam perdidisti dixit. Impulisti enim in finem: in consumptionem. Ut pereat spes ista qua carnales gaudent. Mutasti faciem eius, dimisisti eum: cum imago Dei in eo exterminata est. Et cum multi fuerint filii eius, nescit: quia moritur, quamvis propagetur soboles. Sed carnes eius super eum doluerunt: id est, talem conditionem suam homo carnaliter dolet, et animaliter luget. Spiritalis enim novit, quia etsi exterior homo corrumpitur, sed interior renovatur de die in diem 48: quia hoc fieri sentit in semet ipso.
15. (15, 2-35) Verba Eliphaz Themanitis. Et implevit dolore ventrem. Spiritus enim scientiae per consolationem sanat potius a doloribus: tu autem qui imples ventrem dolore, non spiritu scientiae respondes. Nonne <et> tu repulisti timorem? Deum non timuisti, in eum talia dicens. Et elegisti linguam malorum: qua homines maledicunt. Quid enim? numquid primus homo natus es? quia tantum superbis. Aut ante colles concretus es? Etiam montes nomine collium accipiendos, id est, ante omnes virtutes, spiritus potentes. Sed et senex et decrepitus in nobis est. Qui sciat etiam quae nos nescimus, est inter nos. Quid ausum fuit cor tuum? et quid sustinuerunt oculi tui? speraverunt. Quid enim est homo ut sit sine crimine? quod et tu dixisti. Si in sanctis eius non est fides: propter incerta temporum, quibus plerumque falluntur, ut multa dicant, et non faciant. Et coelum non est mundum ante eum: pro his qui habitant in coelo; aut certe coelum pro ipsis sanctis ponitur, quia in his habitat Deus. Quae sapientes dixerunt, et non celaverunt parentes suos. Quia etiam Iudaeis Apostoli praedicaverunt. Ipsis solis data est terra: inhabitanda. Nec supervenit illis quisquam extraneus: nec sanctus homo vel angelus; id est, in securitate possidebunt. Cum putaverint se esse iam in pace. Ita dicit, quasi hoc putet ipsi Iob evenisse. Non credit converti a tenebris: non credit ut convertatur a peccatis. Et decretus est in escam vulturum: aeriarum potestatum, quae mortibus peccatorum pascuntur. Sicut dux in prima acie decidet. Audax est, et non fert tribulationes. Qui elevavit manus contra Deum. An, quia elevavit? Et cucurrit contra eum contumeliose: adversaria faciendo quam praecepit. In crassa cervice scuti sui: praesumens de protectione sua. Quia operuit faciem eius in adipe suo. Per adipem, id est, per exaltationem superbiae suae abscondit a se Deum. Et fecit capistrum super femora: ut libidinibus suis colligaretur, quo vinculo duceretur ad mortem. Quae enim illi paraverunt, alii auferent : ipsum etiam regnum terrenum, vel quamcumque spem temporalem, quam cum toto mundo iusti accipient. Et non ditabitur, nec permanebit substantia eius: impii scilicet. Non immittet super terram umbram: id est, non viret. Sed stirpem eius arefaciet ventus: tentatio. Praecisio eius ante horam corrumpetur: priusquam sperat. Decidat tamquam flos olivae. Decidat a pace, vel quia meliora hos sequuntur, quemadmodum florem fructus. Testimonium enim impii, mors: signum. Et ignis comburet domos eorum qui munera accipiunt. Hi sunt enim impii qui munera temporalia praeponunt iustitiae. Concipiet et in ventre gemitus. Ea quae sperat, in poenam illi proficiunt.
16. (16, 2-22) Verba Iob. Audivi talia multa: non solum quae vos dicitis. Consolatores malorum omnes. Malos potestis consolari, quia ipsi vos imitantur, non bonos: et est vocativus. A nullo enim vestrum audivi aliquid boni. Quid enim? numquid ordo in sermonibus est spiritus? superbiae. Aut in quo molestum tibi erit? quamvis non ames quod dicas. Et ego secundum vos loquor: quomodo digni estis. Si subiecta esset anima vestra pro mea. Si vos pateremini quod ego; loquerer sermonibus, non factis: ita nihil est loqui quod non facitis. Si enim loquar, non dolebo vulnere. Ostenditis vos neque in loquendo, neque in tacendo prudentes esse. Nam sapientes et cum loquuntur, in consolationibus condolescunt; vel in confessione sua loquentes, dolent vulnus suum; vel cum tacent, prudenter tacent. Nunc autem lassavit me, et fecit stultum, et putrem: ut non contra vos loquar, Deus fregit superbiam; ut stultus factus sapiens fiam. Apprehendisti me, et in testimonium factus sum. Convicisti me de peccatis meis, et adversum me ego sum testis. Et surrexit super me mendacium meum: cum mihi iustus videbar. Contra faciem meam respondi. Hoc est: Statuam te ante faciem tuam 49. Iracundia usus deiecit me. Benedixit, usus iracundia; non enim eam patitur: deiecit autem tamquam superbum. Fremuit super me dentibus. Obiurgavit me; ut dentes pro verbis accipiantur. Sagittae piratarum eius super me deciderunt. Aeriae potestates quibus utitur Deus, et eis permittit ut aut exerceantur boni, aut puniantur mali. Piratae autem, quia in hoc mari navigantibus insidiantur. Acie oculorum irruit. Non dissimulavit a peccatis meis, tamquam innuit ut punirer. Ipse enim tamquam lumen est, punitoribus ostendens puniendos. Ruina mihi fuit aspectio ipsius. Aut ita: Fecit ut viderem peccatum meum; ante enim non sic mihi ad sensum perductum fuit. Acriter percussit me ingens Deus, et simul concurrerunt in me. Deo enim percutiente, illi concurrerunt angeli satanae. In pace cum essem, discerpsit me. Ab ipsa pace aut a memetipso discerpsit, ut ab adversariis et sibi adversantibus dilacerarer. Et tenens comam meam divellit : per peccata mea me adversus me divisit. Statuit me sicut signum: in quem iacularentur, ut solet signum poni iaculantibus, quo iacula dirigant. Circumdederunt me lanceis, emittentes in renes meos; non pepercerunt: propter desideria carnalia, quae sibi impacta dicit, per malas persuasiones ab angelis malis. Effuderunt in terra fel meum: ut terrena bona zelarer in iis qui his abundant. Deiecerunt me prostratione magna: ne carnalem prostrationem intellegeremus. Cilicium assuerunt corio meo: peccata interiora, quibus reminiscitur se fuisse in bonis. Et super palpebras meas umbra mortis. Volo videre, et impedit me consuetudo carnalis. Terra ne operiat super sanguinem carnis meae: id est, ne si immunda fuerit oratio mea optando terrena, accedat cumulus terrae super vinculum mortalitatis; quod significavit nomine sanguinis: id est, ne cupiditate terrena maioribus calamitatibus voluntarii peccati operiar, quod est illud naturale peccatum de conditione mortali: Nec sit locus clamori meo. Intercludatur meritum orationis meae. Et nunc ecce in coelis est testis meus. De Domino videtur dicere, quia nondum in terram descenderat. Et conscius meus in excelsis: propter participationem mortalitatis. Diiudicetur vir cum Domino. Veniat Dominus, ut cum eo vir iudicetur, tamquam Ioannes cum Christo. In quorum diiudicatione intellegitur quid distet inter hominem perfectum, et Deum hominem factum. Sicut filius hominis ad proximum suum: Dominus homine suscepto, ad eum qui inciderat in latrones 50. Anni enim dinumerati venerunt mihi: quod mihi per Christum subveniatur plenitudine temporum 51. Et viam in quam non revertar, ingrediar: viam renuntiandi saeculo.
17. (17, 1-15) Defeci agitatus spiritu: ordo: Defeci spiritu, laboribus concussus. Oro ut sepeliar, et non contingit mihi: ut absorbeatur mortale a vita 52. Ingemiscimus enim gravati, in quo nolumus spoliari, sed supervestiri 53; id est, mutemur potius quam moriamur. Quod utique, quamvis hoc homo cupiat, non contingit. Debet enim mortem condemnatione peccati. Preces adhibebo cum labore, et quid feci? Nonnihil feci impetrans. Furati sunt externi bona mea. Ipsam immortalitatem, qua spoliatur, significat, qui semivivus a latronibus est relictus 54. Quis et iste? qui mihi subventurus est, Dominum significans. Sed ideo dicit: Quis est? quia inter homines futurus erat, ut vix ab eis discerneretur. Ad manum meam ligetur: vinculo caritatis, ut custodiat me, et ducat quo vult. Quia cor eorum abscondisti a prudentia. Qui eum non cognoverunt abscondisti. Propter hoc non exaltabis eos: Quia humiles non fuerunt, ideo caecati sunt, et non potuerunt humilitate Christi exaltari. Parti annuntientur mala. Quod caecitas ex parte Israel facta est 55, sive quia eis mala videbantur quae Christus annuntiabat, ut dicerent: Seducit turbas 56; sive per Prophetas quae annuntiata sunt de caecitate Israel, non utique toti, sed parti acciderunt. Et oculi super filios eorum tabuerunt: admiratione miraculorum, quibus dictum est: Si ego in Beelzebub eicio daemonia, filii vestri in quo eiciunt? 57 Posuisti autem me in loquelam nationibus: hominem quem redemisti, id est, Ecclesiam de qua loquerentur nationes, sive quae loqueretur nationibus. Et in risum illis deveni: aut nationibus, cum ei detraherent; aut Iudaeis, qui loquebantur nationibus. Obscurati sunt ob iram oculi mei. Obscurati sunt oculi Ecclesiae, id est Apostoli, cum intellecti non sunt ab iis qui hac poena erant puniendi. Et expugnatus sum valde ab omnibus. Tam Iudaei enim quam Gentes expugnaverunt Ecclesiam. Et mirati sunt super hoc veraces: vel quare potestas data sit impiis in Ecclesiam, vel quare ab impiis Evangelium agnitum non sit. Iustus autem super inimicum consurgat: qui temporaliter cadit persecutionibus, ut postea infidelibus dominetur. Et purus manibus sumat audaciam: spei audaciam, ut confiteatur Christum et in persecutione. Non enim invenit in vos veritatem. Omnibus enim tam Iudaeis quam aliis gratia necessaria est. Et convulsae sunt compages cordis mei: ut non celem peccata mea. Noctem in diem posuerunt: impii. Unde est: Vae illis qui dicunt quod bonum est malum, et malum bonum; qui ponunt tenebras lucem, et lucem tenebras 58. Si sustinuero, inferi domus mea erunt: pertulero me peccata mea, ut non confitear. Interitum appellavi patrem meum. Non ero filius vitae. Appellavit autem Deus. Matrem meam et sororem tabem. Ex eo quod inseparabiliter haereant, tamquam cognati. Quae est enim mihi iam spes? subauditur: Si sustinuero. Aut bona mea videbo? quibus seductus est, converti noluit, et sustinuit peccatorem.
18. (18, 5-19) Verba Baldad Sauchitis. Et lumen impiorum exstinguetur. Noli ergo mirari si et tuum tamquam impii lumen exstinctum est. Lux eius fuerunt tenebrae in domo: claritas domus eius; id est fuerunt aut diabolus aut Antichristus. Et lucerna super eum exstinguetur: exiguum et terrenum lumen. Capiant infimi substantiam eius. Quae habere ille voluit, habeant humiles. Immissus est enim pes eius in laqueum. Ipse enim captus est, Dominum persequendo. Confortabit super eum sitientes: ut vincant eum esurientes et sitientes iustitiam. Absconditus est super terram funiculus eius: quo capiatur, hoc est, ea quae illi quasi conceduntur. Et captio eius in semitis : qua transit. Per circuitum perdant eum dolores: undique. Et multi circa pedes eius veniant in angustia famis: multi qui eum sequuntur, vel qui ei obsequuntur. Comedantur rami pedum eius: doctrinarum eius, id est, qua it. Rumpatur de habitaculo eius sanitas: tranquillitas huius vitae. Et teneat eum necessitas causae regalis: opportunitas punitionis eius, quae valebit ad gloriam Dei, propter quod modo illi permittitur cupiditas sua. Causam regalem dicit, quia se Christum iactabit. Habitet in tabernaculo eius in nocte eius. Necessitas causae regalis cruciet conscientiam eius; appetitio tyrannidis: in nocte, in supplicio caecitatis eius, quando damnatur. Aspergentur speciosa eius sulphure: quibus placebat, igne fetido concrementur. Et de sursum irruet messio eius: a Deo. Et non sit nomen eius in facie platearum ubi erat: tollatur de memoria populi. Et non sit cognoscibilis in populo suo. Ad tantam deiectionem veniat, ut a suis non agnoscatur. Nec resalvetur sub coelo domus eius. Aliqui enim resalvabuntur. Sed in populo eius vivant alteri. Aliis subiugetur populus eius.
19. (19, 2-29) Verba Iob. Et destruitis me verbis. Infirmatis me, qui me consolari debuistis. Scitote tantum quia Deus fecit mihi sic: apud quem possum de peccato convinci, non apud homines. Et vallum suum circa me circumdedit. Fossa circa muros est; quo coactus sum ad confessionem. Ecce rideo opprobria, et non loquor. Utilitatem dicit confessionis; quia si vellet ridere peccatum suum, et non illud proloqui, clamaret, et non exaudiretur. In vultu meo tenebras posuit. Illuminationem vultus mei abstulit a me; quod contingit aversis. Et abstulit coronam de capite meo: dignitatem spiritalem, quam dat sapientia. Et disrupit me undique, et abii. Omnia tenebam, et abstulit ea mihi adversus illud quod acceperat virtutem continendi omnia. Et arbitratus est me tamquam inimicum. Sic me iudicavit, quasi ei nocerem, si ei par essem. Et circumdederunt tabernaculum meum; cor et conscientiam. Fratres mei recesserunt: in spe correctionis, quia fratres sunt: quamvis primo correctionem meam aspernati sint; et eos secuti qui sibi aliena, hoc est perniciosa, suaderent. Et amici mei immisericordes facti sunt: in malis spiritalibus, qui condolent proximis suis, sed potius eos irrident; quos non irriderent in malis carnalibus constitutos. Et scientes nomen meum obliti sunt me: non me cognoscentes, quod mutatus sum. Vicini domus, et ancillae meae: cum quibus secreta communicabam; adulatores, qui recedunt ab eo qui confitetur Deo: ipsi enim dicuntur ancillari. Servum meum vocavi, et non respondit: aut corpus, aut eos qui ei ad mala serviebant. Os meum deprecabatur, et rogabam uxorem meam: tamquam dicens: Quare tristis es, anima mea? et quare conturbas me? 59 id est, cupiens ut ei consentiat: Invocabam blandiens filios uteri mei: quos genuerat, persuadens eis spem saeculi. Et quos dilexeram, consurrexerunt in me: in illa vita. In cute computruerunt carnes meae. Amore eorum quae forinsecus sentiuntur, computruerunt interiora mea. Nam utique leve est, si ad litteram accipiamus, tamquam scabiem habuerit. Et ossa mea in dentibus meis sunt. Firmitas et fortitudo mea in verbis est, non in factis. Miseremini mei, miseremini mei, o amici. Angelos videtur postulare, ut pro eo deprecentur, aut certe sanctos ut pro poenitente orent. Manus enim Domini est quae tetigit me. Manu Domini se tactum dicit, ut doleret vulnus suum, quod sine sensu ei fuit. Quare me persequimini, sicut et Dominus? detestamini et horretis sicut Dominus; vel obiurgatis, cum iam confitear. De carnibus meis non satiamini? Non gaudetis, si carnaliter vivam. <In> stilo ferreo et plumbo? ut quemadmodum cedit plumbum stilo ferreo, sic cedant sermonibus meis corda hominum. Aut in testimonium in petris sculpantur? ut illi ea discant, qui firmi sunt ad evangelizandum. Scio enim quia aeternus est qui me resoluturus est: quia potest me reparare. Quorum ego mihi conscius sum: quia merui illa. Quae oculus meus vidit, et non alius. Hoc est: Nemo scit quid agatur in homine, nisi spiritus qui in ipso est 60. Et omnia mihi consummata sunt in sinu: in interioribus ubi nemo videt, id est in conscientia. Quod si et dixeritis: Quid dicemus contra eum? Secundum quod dictum est etiam spiritalibus: Intendens teipsum, ne et tu tenteris 61. Et radicem sermonis inveniemus in eo? ut de ipsius eum convincamus. Ira enim super iniquos veniet. Qui se extollunt super peccatores, et putant se tales esse non posse, ipsos dicit iniquos.
20. (20, 2-29) Verba Sophar Minaei. Non enim intellegitis magis quam ego. Ad alios se convertit, qui cum eo Iob consolabantur. Eruditionem confusionis meae audiam. Oblique vult ut Iob audiat eruditionem confusionis suae: tunc enim potest etiam spiritum sapientiae consequi. Haec autem locutio solemnis est, cum dicimus: Bonum est mihi ut caveam, nam male mihi erit; cum volumus ut alius caveat. Numquid haec nosti a saeculis? Ex quo sunt saecula, scis haec. Et haec putat quod Iob ignorat tamquam impius. Oculus videbit, et non adiciet. Non enim videbitur. Filios eius disperdat impius: sive imitatores eius, sive seductos ab eo diabolus. Et manus eius succendantur doloribus: operibus eius crucientur. Ossa eius repleta sunt iuventute eius. Superbit de firmitate sua. Abscondet eam sub lingua sua. Non illam demonstrabit tamquam dolosus, ut tacite illa utatur. Parcet ei, et non relinquet eam. Amans eam, et nolens ea carere, non eam persequitur, aut, parcet ei Dominus, et hac impunitate non eam relinquet. Et tenebit eam in medio gutture suo: tamquam quod eum delectat. Et non poterit subvenire sibi. Non ideo se liberabit. Fel aspidis in ventre eius: in interioribus, in occultis habens nocendi malitiam. Divitiae inique congregatae evomentur: cum tormento interiorum et pressura cordis. De domo eius protrahet eum angelus. Quandocumque manifestabuntur occulta eius per tribulationes. Et furorem draconum fulgebit: ut ille qui primo occultus fuit, tribulationibus proditus, furorem draconum fulgeat iam palam. Interficiat illum lingua colubri. Seducat eum diabolus. Et non videat mulctram pecorum: fructus ovium, id est, iustitiae opera non faciat, ut se inde intellegat posse redimi. Neque pabula mellis et butyri: opera bona cum caritate et hilaritate cordis, et largitate praebentis. Butyrum enim lac pingue est. In vanum et frustra laboravit: quia non intellegit haec de his operando, quae ad misericordiam pertinent. Unde et Dominus butyrum et mel dicitur manducare 62, quia haec illi in humilibus eius praebentur. Quae erunt ut durum quid: quod mandi non potest, nec glutiri. Durum nescio quid id est, iniquitas vel superbia. In desiderio suo non salvabitur: quia iniqua desideravit. Non erunt reliquiae de cibis eius. Transeunt cupiditates eius. Cum putaverit se repletum esse, coarctabitur. Non tam satietas est de plenitudine cupiditatum, quam pressura. Si quo modo impleat ventrem suum. Talis necessitas ei veniet, ut dubitet utrum impleat ventrem suum; cum utique ista ideo quaerantur, ut pellatur necessitas. Hoc autem dixit, quia tanto plus cupit, quanto plus habuerit. Et emittet super eum furorem iracundiae: quia non vidit facere opera bona. Vulneret eum sagitta aerea: perpetua. Pertranseat corpus eius iaculum. Penetret eum tentatio, ut et de his quae sperat, et de his quae relinquit, vulneretur, tamquam a pectore per tergum traiectus. Fulgura in tabernaculis eius: terrores repentini in cogitationibus eius. Laedat advena domum eius: diabolus, qui adventitius est ad tentandum; si quidem habeat homo etiam proprias tentationes. Et detegat coelum iniquitates eius: coeleste iudicium. Et possessio bonorum eius ab episcopo. Haec illi largietur Deus.
21. (21, 2-34) Verba Iob. Et non sit mihi a vobis haec consolatio: qua putatis bonis temporalibus gaudendum, cum communia sint piis et impiis; et si quando quis iniquus esset, hinc in eum vindicari: cum Iob dicat usque ad sepulcrum permanere bona ista impiis, et non in eos per ea vindicari. Quid enim? numquid humana est castigatio mea? A Deo est mihi castigatio. Itaque et ipse potest consolari, non vos. Aut quare non irascar? Nolite ergo me ita consolari: nam impiorum utique felicitatem video. Respicite ad me, et admiramini: tamquam inania dicentem. Si enim recorder, perturbor. Indignitates humanae vitae, rediens ad affectum praeteritum ab isto in quo nunc est, confitetur. Et tenentur carnes meae doloribus: carnaliter doleo. Quare impii vivunt? Quaerit ab eis causam, quia dicebant hic in impiis vindicari. Et permanent, sicut vetustate, oves eorum: quo modo possunt vetustate perseverare; non enim semper erunt. Erant autem in manibus eorum bona. Non tulit eis bona ipsa, cum haec dicerent. Immo vero, impiorum lucerna exstinguetur: claritas temporalis, etiamsi non sicut isti intellegebant. Deficiant filii eius bona eius: bona quae eis persuasit, temporalia scilicet, aut Antichristi, aut diaboli. Videant oculi eius necem suam. Significat et hanc prosperitatem ignorari ab his qui hac gaudent: in futuro autem ad sensum etiam impiorum perducetur. Quia nulla voluntas eius in domo sua post eum: quia in conscientia sua Dominum non consecuti sunt in tribulationibus. Licet numerus mensium eius dimidiatus sit: quamvis praesentem coluerit Deum, tamen quia non et futura speravit, quod est plenus mensium numerus. Ipse enim homicidia iudicat? Quia impii cum persuaserint impietatem per dilectionem carnalium impietatum, futuro saeculo utique occidunt. Non tamen talia homicidia iudicant homines, sed solus Deus. Hic morietur in robore simplicitatis suae. Videtur exsequi occulta homicidia, commemorans largum unum, et alium avarum; quia homines abundantes, et largi putantur et boni. Intestina eius plena sunt adipe: habet laetitiam. Et medulla eorum diffunditur: intestinorum; quia non tenet intra se bona sua, sed impendit illa vel in se, vel in aliis. Itaque scio vos audacter mihi insistere. Non enim considerate dicitis. Quia dicitis: Ubi est domus principis? vel impiorum vel superbi; quia putabant hic eis auferri bona, cum plerique etiam pleni his vitam finierint per ea puniendi. Et ubi est velamen in tabernaculis impiorum? honor. Interrogate eos qui transeunt per viam: qui non delectantur via, sed transeunt per eam. Et signa eorum non ignorabitis: vel impiorum quae dant transeuntes, dicentes quid eis futurum sit; vel a quibus cognoscantur impii. Quis annuntiabit coram eo viam eius? Coram impio viam suam nemo, nisi Dominus annuntiat fiducialiter, quia ipse ei respondet. Et tamen et ipse Dominus in sepulcrum deductus est. Ita merces pietatis non hic speranda est. Et super acervum vigilavit. Ante enim ipse resurrexit, quam acervus resurgeret resurgentium. Dulces fuerunt ei lapides torrentis: quos saeculum non subvertit, id est discipulos suos. Et post eum omnis homo sequitur, et ante eum innumerabiles. Aut post eum omnis homo, id est, unus homo: et ante eum innumerabiles, qui nunc in numero hominum deputati sunt. Aut post eum turba credentium, et ante eum Patriarchae et Prophetae. Quomodo ergo consolamini me inaniter? praesentia bona vel mala suadentes.
22. (22, 2-30) Verba Eliphaz Themanitis. Nonne Dominus est qui docet sensum et scientiam? Quasi dixerit Iob non eum recte iudicare; cum utique reprehendi Deus non possit, nisi per intellegentiam, qua superior est, siquidem ab ipso detur homini. Et veniet tecum in iudicium? ut compareris ei. Lumen tuum in tenebras conversum est: dignitas. Et dormientem te aqua operuit: securum inundatio tribulationis. An per nebulam diiudicat? quasi per nebulam videre non possit. Nubes latibulum eius, et non videbitur? Latent eum quae in terra sunt. Et ambitum coeli percurrit: figuram, non et terram. Ergone semitam saeculi custodis? Quasi Iob putarit a Deo res humanas non curari. Quia capti sunt immaturi? secundum se immaturi. Putabant enim se in perpetuum permansuros. Aut certe antequam pervenirent ad sapientiam: sed quia hoc audierant, non quia ista sentiebant isti amici Iob. Et cogitatio impii longe est ab eo, et implet domos eorum bonis. Et longe est ab eo cogitatio impii, quia non sic facit sicut sperat impius; id est, aut quia placet ei impietas, aut non videt eam. Videntes iusti riserunt : intellegentes; quamvis isti non intellexerint, putantes quia hic redditur impiis. Et inculpabilis subsannavit eos: impios. Esto durus, si sustinueris: patiens, hoc est, dura. Procul facies iniquitatem a tabernaculo tuo: conversationem vel vitam tuam; quamvis haec isti carnaliter dicant. Et pones illud super aggerem in petram: adversus id quod dixit: Flumen decurrens fundamenta eorum. Quia humilavit semetipsum: ipsum lumen. Et dices: Elatus est in superbiam: adversus superbos. Erue innocentem, et salvaberis <in> munditia manuum tuarum. Noli deficere in bonis operibus, quia curat Deus humana.
23. (23, 2-16) Verba Iob. Et quidem scio quia de manu mea est increpatio: de peccatis meis. Et manus mea gravis facta est super gemitum meum. Ideo me percussisti, ut doleam. Et venire usque ad solium eius. Ut sim tam sanctus, ut perveniam ad eorum numerum, qui sedes eius sunt. Tunc enim possum dicere vera, et audire: unde et coeli dicuntur sancti. Et cognoscam causationes quas loquetur mihi: redditiones causarum, quibus se omnia iuste iudicare demonstrat. Et sentiam quae annuntiat mihi: iam proximus ei. An in multa virtute diiudicabitur mecum? ut per potentiam resistat mihi. Nequaquam. Tantum in terrore non abutatur me: propter peccata mea, pro quibus timeo modo, cum sum in terrore, non abutatur me. Ceterum cum ad eum venero: in illa libertate qua ego annumerabor solio eius, omnia amabo, et non mihi resistet virtus eius; quamvis modo possit me abuti, utpote peccatore: id est, faciat de me quod vult, etiam cum poena mea, iuste tamen. Veritas enim et increpatio est ab eo: id est, non iniuste increpat. Educit in finem iudicium meum. Etiam si modo corripit, postea manifestabit. Nam si primus ambulavero, postea non ero. Non arroganter sperem, non infideliter desperem: hoc est, non declinare dextra aut sinistra. Inde est: Si ascendero in coelum, tu ibi es 63. Quis me inde potest pellere? etc. A laeva quid aget, non apprehendam. Superiora repetit. A laeva autem dicit non se apprehensurum deditum temporalibus. Convertetur ad dexteram, et non videbo. Ideo non debeo esse a laeva. Convertetur autem dixit, quia ipse in spiritalibus est, unde ego me averto, si a laeva fuero. Sed scit ipse viam meam: ut, etiamsi per tribulationes duxerit, sequar. Probavit me sicut aurum: in tentationibus. Egrediar in praeceptis eius. De tenebris meis exeam, sed tamen in praeceptis eius. Si autem ipse iudicavit sic: ut per tribulationes me tamquam aurum probet. Propterea ad eum festinavi: quia me tribulavit, ideo relictis temporalibus ad eum festinavi. Et commonitus sollicitus fui de eo: ut his poenis carnalibus aeterna supplicia devitarem. Idcirco a facie eius turbabor. Modo turbabor, ut caveam cogitans futurum iudicium, ubi erit eius manifestatio. Et Dominus mollivit cor meum. Et ipsum timere, quo cavet futuras poenas, misericordiae Dei deputat. Non enim sciret superventuras poenas et tenebras malis, nisi Dominus molliret cor eius praesentibus tribulationibus: adversus illud, quod indurat Deus cor Pharaonis 64.
24. (24, 1-25) Quare Dominum non latuerunt horae: Quamobrem, vel: Itaque. Finem transgressi sunt: Christum. Et inclinaverunt pauperes a via iusta: ut vel imitarentur eos, vel inde arbitrarentur non esse divinum iudicium, quia impunitam videbant malitiam qua eis nocebant relinquentes iustitiam. Simul absconditi sunt mites terrae: cum his qui declinaverunt a via iusta, absconditi sunt mites, ne mihi ferrent auxilium. Nam tria sunt genera hominum in Ecclesia, cum fit persecutio: alii enim consentiunt, alii fugiunt, alii patiuntur, quorum personam sustinet Iob. Et irruerunt asini feri in agro super me. Stulti et indomiti, et ob hoc superbi, irruunt super me confitentem, id est Ecclesiam. Et exeuntes ad opus suum. Hoc enim opus est eorum, ut in me irruant, id est, ad hoc deputati sunt a Deo. Suavis factus est ei panis in adolescentes. Impio et persecutori suavem panem dicit, id est persecutionem, qua libenter fruebatur, cum eam faceret adolescentibus: ut adolescentes aut pro amatoribus voluptatum accipiamus, quia ipsi facile talibus consentiunt; aut pro eis qui tantum in Ecclesia profecerunt, ut pueritiae quidem simplicitatem transierint, sed nondum pervenerint ad robur illud virile, quo etiam persecutor contemnitur. Agrum ante tempus non suum demessuerunt. Aut genera dicit persecutionum, ut aliquem agri damno terrerent: aut pro agro Ecclesia intellegenda, quam ante maturitatem persecutionibus metere voluerunt, id est, antequam simul zizania crescerent, ut tempore messis separarentur. De stillicidiis montium madescent: confugientes nudi ad speluncas, ubi saxa distillant. Rapuerunt ab ubere pupillum. Pupilli et viduae plerumque ex persona Ecclesiae accipiendi: est populus sub tormento. Et eum qui ceciderat, humilaverunt: desertum vel auxilio Dei, vel alicuius; quod est magnae saevitiae, non talibus parcere. In angustiis insidiati sunt inique: in necessitatibus. De civitate et de domibus eiciebantur. Ab eis eiciebantur alii. Anima vero parvulorum in gemitu valde: fuit. Ipse autem Deus eorum curam non habuit: impiorum, quia modo curam eorum non habendo, fecit eos desperare de iudicio Dei; quia impune mala faciebant. Et ideo in tenebras traditi sunt: ignorantiae iudicii Dei. Et repente ut fur: eos occupabit dies ille. Oculus adulteri observat tenebras. Ostendere vult in quas tenebras tradantur impii per impunitatem: non enim eas quas captant adulteri, et ceteri qui male faciunt per noctem, ne agnoscantur per diem; sed illas quae etiam mane super eos sunt. Suffodit in tenebris domos. Alia mala facta commemorat. Per diem obsignaverunt semetipsos: occultaverunt. Non cognoverunt lucem, quia simul eis manet umbra mortis: non quia nox recessit, propterea eos deseruit umbra mortis. Levis est super faciem aquae: ad comparationem terrae, splendidiores accipiendi sunt, quos lux penetrat et imago levitatis; et ideo levis est super eos umbra mortis. Nam et ipsi portant eam per conditionem carnis. Vel: Levis est super faciem aquae dixit, super eos qui in Baptismo confitentur. Maledicatur pars eorum super terram. Sterile sit quod delegerunt. De sinu enim pupillorum rapuerunt: de corde infirmorum verbum, per malam suasionem. Deinde rememoratum est peccatum eius: quod putabat in oblivionem venire. Conteratur sicut lignum insanabile omnis iniquus: quod non sanat. Sterili enim non fecit bene: quae sine consolatione filiorum est. Consurgens ergo non credit contra vitam suam: non credit adversus vitam suam; debuit enim credere malam se habere vitam, et eo ipso consurgere. Cum infirmari coeperit, non speret sanitatem: tribulari. Sed cadit in languorem. Tales enim impius consolationes quaerit in rebus adversis, quibus infirmior fiat. Emarcuit sicut malva in aestu: altitudo eius, quia non tulit aestum tribulationis; malva autem, propter infirmitatem. Aut sicut de stipula spica decidens sponte eius. Quia inane erat culmine ipsius. Ipse enim sibi elegit tales consolationes quibus peius infirmetur. Alioquin quis est qui loquatur mendacium me dicere? si et aliter sunt.
25. (25, 1-5) Verba Baldad Sauchitis. Quid enim exordium quam timor ab eo? Ista subiunctio videtur illis verbis consentire, quibus dicit Iob: Idcirco a facie eius turbabor, considerabo et timebo ab eo. Nemo putet esse moram piratis. Sine mora secundum permissum eius tentant. In quem enim non venient insidiae ab eo? hoc est, cum ipse permittit. Insidias autem dicit tentationes. Aut quomodo erit homo iustus coram Domino? Ergo iuste eum tentari permittit. Vel quomodo se mundabit natus ex muliere? nisi enim a Deo mundatus fuerit, immundus est. Si lunae praecipit, et non lucet. Quoniam si exigant rationes et ordo providentiae ipsius, ut luna non luceat, praecipiet ut non luceat, et non lucebit. Sed quare? Utrum inde vult videri non mundam lunam coram eo, quia praecipit ei, et non lucet? an forte rationalis animae natura figurate hic insinuatur, cui sol intellegibilis est lumen illud verum, quod illuminat omnem hominem? Et quoniam tanto magis luna lucet terrenis aspectibus, quanto magis recedit a sole; cum autem propinquat soli, interimitur terris: intellegamus animae divinitus praecipi, ut superata nativitate terrena atque mortali, qua splendor eius apparet terreno sensu videntibus, appareat et propinquet, subiugeturque sapientiae, quo eius luce secretissime exsultans, caveat facere iustitiam suam coram hominibus, ut videatur ab eis 65, sed cum gloriatur, in Domino glorietur 66. Quia et cum apparet hominibus, dono Creatoris apparet: Nec stellae sunt mundae ante eum: in comparatione eius.
26. (26, 2-14) Verba Iob. Cui ades: vel quem adiuturus es? cum indignans tamquam iniustitiae eorum, putaret eos a Deo puniendos. Verum sibi ipse loquens seipsum revocat, ut Deo potius dimittat iudicium eorum, ne aut adesse Deo videatur, aut adiuvare eum velle, quasi invalidum, ad coercendos vel corrigendos homines; aut consilium dare, quid cum illis agat; aut sequi eum, tamquam assecuturus causam quare dolosos homines esse et vivere patiatur, cum superet omnem animam quaerentem virtute incomprehensibili; aut quasi annuntiare illi aliquid de illis, cum ab ipso habeat homo etiam spiramen, cum aliquid enuntiat. Numquid gigantes redigentur in nihilum? Non ergo mirandum si istis Deus parcit, quando gigantes non redigit in nihilo. Et ne diceretur: Sed ad inferos detrusi sunt; subiecit quia infernum videt Deus: et tamen eos ibi ordinavit ubi esse meruerunt; sicut iustos sive nunc sicut sunt, sive postea sicut erunt, quamvis eos numquam removeat a facie sua, quia omnia nuda sunt coram eo; ita ut proximos gigantes etiam istos consolatores superbos accipias. Subter aquam et proximi eorum. An Subter aquam, subaudiendum, tenentur, vel aliquid tale? Et non est velamen perditioni. Etiam perditio eum non latet. Extendens aquilonem super nihilum. Potest aquilo diabolum significare, et terra peccatorem; quoniam et illi et illi inanis est spes. Suspendens terram super nihilum: in aerem. Ligans aquam in nubibus suis: propter obscuritatem prophetiae. Et non est scissa nubes sub eo: sub veritate quam habuit nubes, quae non scinditur Scripturas intellegentibus: non enim adversaria dicuntur, sicuti putant non intellegentes. Qui tenet faciem solis ne agnosceretur ab impiis sol iustitiae. Et extendit super eum nubem suam: carnem quam Dominus suscepit. Praeceptum circumdedit super faciem aquae: populos. Usque ad consummationem lucis: huius vitae finem, hoc est finem saeculi, aut quousque consummentur, id est, perficiantur homines, quibus dictum est: Fuistis enim aliquando tenebrae; nunc autem lux in Domino 67. Columnae coeli contremuerunt, et obstupuerunt ab increpatione eius: quod contigit Petro per Paulum. Virtute sua sedavit mare: placavit saeculum, a quo persecutionem patiebatur Ecclesia. Unde etiam columnas coeli contremuisse ab increpatione eius, potest hoc modo intellegi, ut robustissimi Ecclesiae contremuerint pro infirmis, ab increpatione Domini permittentis tentationes persecutionis. Columna enim clamat: Quis infirmatur, et ego non infirmor? quis scandalizatur, et non ego uror? 68 Et prudentia eius vulneratus est cetus. Vulneratum dicit diabolum dolore, quo ei iusti non cedebant. Et claustra coeli metuunt eum: vel Angeli, vel qui acceperunt claves regni coelorum. Praecepto autem peremit draconem desertorem. Eumdem dixit et cetum. Sed nunc ostendit quomodo sit vulneratus, cum acceperunt praeceptum, qui ei renuntiaverunt. Ecce hae partes viae eius: qua ad Deum venitur. Virtutem autem tonitrus eius quis sciet, quando faciet? Tonitrum dicit evidentissimam vocem manifestationis eius: aut illam forte vocem, quam dedit per filium tonitrus: In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum 69: ut sit ordo: Quando faciet, utrum quis sciet virtutem tonitrus eius?
27. (27, 3-23) Et spiritus divinus in naribus meis. Hic ostenditur prophetice eum dicere quae dicit, et prophetice cognoscere quia isti consolatores eius dolo pleni sunt. Absit a me iustos vos dicere, donec moriar: etiamsi usque ad mortem persequamini me, quia vos libere reprehendo. Nec enim separabo innocentem: ne vos autem. Nec enim conscius sum mihi iniquum quid commisisse. Illi enim solent plerumque aliis parcere, qui metuunt sibi aliquid veri obici. Quae enim spes est impio? Quia exspectat. Ne quis putaret male cum optasse inimicis suis, hic aperuit quo animo dixerit. Impietatem quippe illorum vult everti, et perire superbiam: quod fit cum solvitur ab impietate anima quae tenebatur rea; solvitur autem per confessionem poenitentis hominis, et gratiam ignoscentis Dei. Ergo: Quae enim est spes impio? interrogatio: et responsio: Quia exspectat, et confidit in Domino, si forte solvatur, aut preces eius exaudiat Dominus. Potest quidem et alius sensus occurrere in his verbis, sed non ita contexitur et libro et fidei, ut quasi totum ex desperatione sit, quod spem prorsus non habeat impius: cum adversus hoc scriptum sit: Credenti autem in eum qui iustificat impium, deputatur fides eius ad iustitiam 70. Et ideo quod sequitur, gratia Domini dicere intellegitur. Aut si evenerit ei necessitas: ideo debemus exspectare gratiam solventis. Numquid enim in necessitate, id est in tentatione, habuit fiduciam, meritorum in conspectu Dei? Aut si invocaverit exaudiet eum? si tamquam fiducia operum suorum invocat, quae nulla sunt. Quapropter annuntiabo vobis quid sit in manu Domini: quid disponat Deus. Ecce omnes nostis quia vane vana loquimini: ob hoc gratia iam exspectanda est. Quomodo enim allegavit merita operum suorum vane vana loquens? Possessio vero potentium veniet ab Omnipotente super eos: ut possideant eos potentes, id est, diabolus et angeli eius. Potentes autem ideo dicit, quia isti infirmabuntur sequentes vanitatem, ut in eos illi praevaleant duces et principes vanitatis: quomodo et Dominus fortem eum appellat 71, non ob aliud nisi quia tenet invalidos. Quod si multi fuerint filii eius, in occisionem erunt. Filios eius dicit, qui eum ad seducendum invitant, falsorum dogmatum persuasorem in damnationem. Si autem iuvenes facti fuerint, indigebunt: id est, si confirmati fuerint in errore, indigebunt; non enim eos satiavit vanitas. Et qui circa eum sunt, morte morientur: qui simillimi ei sunt ad seducendum. Et viduis eorum non miserebitur: plebibus quas seduxit cum eis, viri morte desertis, quasi fidem illis coniugalem in erroris promissione servaverit. Quod si et collegerit ut terram argentum: id est, si prudentes et sapientes, cum adhuc terra et lutum sunt, id est, cum adhuc stulta et carnalia sentiunt, eis consenserint; postea correcti et cognoscentes ad iustos convertentur. Erunt enim domus eorum sicut tinea et aranea, quam servavit: cor, vel conscientiam. Aut domus dixit munimenta quibus se protegunt, verum astuta et latebrosa, sed invalidissima, sicut tineae folliculus quo se abscondit, et araneae caverna, in quam se recipiendo cooperit, et claudit eam. Quam servavit autem, intellegitur se ipsam in illa caverna; quia non omnes araneae hoc faciunt: propter spontaneam et interiorem corruptionem iniquae cogitationis, et propter inutilia opera, quae quasi diligenter in domo servavit sibi impius. Dives dormiet, et non adiciet: quia post mortem non adiciet ad ipsas impietates divitias. Oculos suos aperuit, et non est. In resurrectione enim non inveniet seipsum divitem, quod putaverat. Tollet eum aestus, et abibit: aut aestus maris, tribulatio saeculi; aut aestus quo arescunt herbae, quae radicem non habent. Et ventilabit eum de loco suo: aut de spe sua; aut Deus eum ventilabit de loco suo, ut non sit in loco Dei, hoc est, in populo quem inhabitavit Deus. Et proiciet super eum, et non parcet: tamquam aggerem poenarum. Plaudet super <eum> manibus suis: sicut dictum est: Et ego perditioni eorum superridebo 72: non enim superlugebit perditionem impiorum.
28. (28, 1-27) Est enim argenti locus unde fit: prudentes, qui magis in actione sunt. Locus autem auro, ubi purgatur: sapientes, qui in contemplatione sunt. Ferrum enim de terra fit. Haec metalla indifferenter accipienda in bono sunt; nam ideo ferrum dixit, quia nihil interest, quasi superius de ferro diceret: quamvis ferrum possint fortes intellegi. Revera enim nulla distinctio est in sapientia hominum quam in ea sunt. Aes autem similiter ut lapides excluditur: quia totum de terra separatur: ut ostendat propterea esse bonos malis mixtos ad tempus, quia de ipsis malis secluduntur boni, et per illos purgantur tamquam metalla operi vel aedificio necessaria; cum ipsa terra opus habeant eliquari atque formari, unde et separandi sunt, ut post hanc separationem habeat terra locum atque ordinem suum, sicut impii per damnationem pro meritis suis. Et omnem finem ipse invenit: quid quo perduceret. Invenit autem dixit, instituit. Lapis tenebrae et umbra mortis. Lapis, id est, Vetus Testamentum tenebris et umbrae mortis datum est, id est carnalia sectantibus, quamvis ab uno Deo haec exspectarent: ubi superbientes non discindebant torrentem, id est non transibant per lapsum temporalium ad aliquam soliditatem, sed ipso lapsu ferebantur. Et facta est discissio torrentis a cinere: hoc est, a confitente peccata sua, et non superbiente de meritis operum: quod factum est per gratiam Novi Testamenti. Discissio torrentis a cinere: ab hominibus. Et commoti sunt ab hominibus: adulantibus non increpante Deo, ab ipsa quae eis promissa erant perdendo primatum suum. Terra de qua egressus est panis: subaudiendum: Ipsos dico commotos de quibus, tamquam de terra, panis Domini exiit. Et eam incensurus est: infidelem coelesti iudicio Domini. Locus sapphiri lapides eius: ordo, locus sapphiri, id est, pretiosi et necessarii aedificio civitatis coelestis. Et aggeres aurum ei: aurum ei non modicum est, sed aggeres. Semitam quam non cognovit avis: humilitatem Domini. Nec vidit eam oculus vulturis: diaboli. Non transiit super eam leo: per fortitudinem superbiens. In durissimo lapide extendit manum suam. Potens est enim Deus de lapidibus excitare filios Abrahae 73. Et ripas fluminum disrupit : ut totum irrigaret. Flumina enim dixit praedicatores verbi. Voluerunt quippe ripis suis contineri, ut totum circumcisioni praedicarent. Omne vero pretiosum vidit oculus meus: humanus, per Verbum carnem factum. Altitudines fluminum revelavit. Virtutes tolerandi persecutiones in martyrio occultae et altae sunt in homine, donec persecutionis tentatione revelentur. Ostenditque virtutem suam in lumine: in eis quibus dixit: Vos estis lux mundi 74. Per quos etiam pars Iudaeorum non parva conversa est. Abyssus dixit: Non est in me. Ideo in abysso constituti homines eam invenire non potuerunt, quia in eo non est. Non dabitur aurum inclusum pro ea: id est thesaurus. Non erit deterior auro Ophir: tamquam si diceret: Vel sic eam quaerite, siquidem deterior non sit auro Ophir. Non aequabitur ei aurum et vitrum. Aut intellegendum aliquod vitrum speciosum; aut quia sunt homines qui vitrum plus diligant quam sapientiam. Et commutatio eius vasa aurea: non sunt, subaudis. Et excelsa et Gabis non erunt in memoria: oblivioni erunt in comparatione eius. Aut excelsa et Gabis, tamquam superba quaeque non sint in memoria, ut per humilitatem trahas de absconditis sapientiam. Sapientia unde inventa est? dicit, quia non potuit eam invenire homo nisi per gratiam, ideo ad Deum convertendum esse cor. Latet ab oculis omnis hominis: quia non est insensibilibus. Perditio et mors dixerunt: perditi et mortui, cum in deliciis vivunt. Dominus commendavit viam eius: humilitatem, quae abscondita est volucribus coeli. Et ipse novit locum eius. Locus sapientiae quis, nisi Pater est? Cum enim dicitur: Ego in illo, et ille in me 75; invicem sibi quasi loca sunt. Ipse enim omne quod est sub coelo, perspicit. Hoc modo ea novit, quo fecit, et non sensibiliter. Ventorum libramenta atque mensuras. Tota creatura per partem significatur. Et bene, pondere, mensura, et numero omnia dixit facta, in quibus intellegitur Creator. Quando fecit, sicut vidit, enumeravit. Non extra vidit ut faceret; sed in semetipso, sicut artifex. Et viam tempestatum vocibus: tempestatum pro tentationum positum est; tentationum autem, pro his qui tentantur: quomodo dicerentur voces naufragii, pro vocibus naufragorum. Tunc vidit eam, et exposuit eam. In praedestinatione Dominus vidit viam quo se converterent tentati. Paravit et investigavit: in praedestinatione, non in actione.
ù29. (29, 2-25) Quisnam me restituet in menses priorum dierum? Haec ex persona dici videntur Ecclesiae simul cum capite Christo, tamquam totus ipse homo loquatur tempore abundantiae tribulationum et tentationum, tamquam his diebus, de quibus Dominus dicit: Venient dies quando optabitis videre unum de diebus istis, et non videbitis 76. Eo enim tempore quo Dominus erat in terra, nulla erat sollicitudo, quamvis adhuc populo parvo christiano, qui constabat ex his qui in eum crediderant, ex quibus erant plus quam quingenti fratres, quibus etiam post resurrectionem apparere dignatus est, sicut Apostolus dicit 77. Nulla ergo tunc erat sollicitudo, ne aut a malis male gubernaretur Ecclesia, aut haeresum vel schismatum laniaretur insidiis. Nam nec ipsas corporales persecutiones passa est; non aliquas pertulit vel intrinsecus vel extrinsecus adversitates. Loquitur itaque Iob ex persona hominis, hoc est, populi ad Novum Testamentum pertinentis, desiderantis illos dies, sicut praedixerat Dominus. Et fortasse ideo menses appellavit, non annos, quia ex quo elegit Dominus discipulos, usque ad passionem, non anni, sed menses fuerunt. Cum lucebat lucerna eius super caput meum: vel carnem Domini visibiliter praesentem, vel verbum ex ore praesentis corporaliter. Cum verbum Domini inspiceret domum meam ad diligentiam custodiendi conversationem. Et circum me pueri mei: qui obsequebantur humiliter necessaria ministrantes. Cum plueret per vias meas butyrum: per mores meos exsultationem fidei et bonorum operum. Cum montes mei abundarent lacte: Prophetae bene parvulis exponerentur. Cum exirem matutinus in civitate: aut cum iam claritas lucesceret, transactis tenebris timoris; aut in exordio Ecclesiae, ut non satis occultus, non satis manifestus. Et in plateis ponebatur mihi sella: a turbis deferebatur mihi docendi auctoritas. Videntes me adolescentes abscondebantur: dediti concupiscentiis. Senes autem assurgebant: prudentes. Et potentes cessaverunt loqui: superbientes de doctrinis suis. Quia auris audivit, et beatificavit me. Populus quem non cognovi servivit mihi, in obauditu auris obedivit mihi 78. Et oculus videns me declinavit: Iudaeorum non credentium. Et os viduae benedixit me: eius animae quae diaboli coniugio renuntiavit. Ecce ferebatur mortuus filius unicus matri suae, quae erat vidua 79. Et vestiebar iudicio sicut chlamyde: in praeferendis spiritalibus, carnalibus, nesciat sinistra quid faciat dextera tua 80, id est, qua intentione operetur: operta enim sinistra, dextera exserta est in vestitu chlamydis; quod facit, qui recte iudicat quo sit referendum quod operatur. Iudicium quod non noveram exquisivi. Ecce nos dimisimus omnia, et secuti sumus te; quid nobis erit? 81 Dicit felicitatis suae fuisse, quod habuerit a quo quaereret de futuro iudicio. Confregi molas iniquorum: ut iam non devorarent plebem de cibo panis. Aetas mea senescet <et> sicut arbor palmae, multo vivam tempore: prolongabitur, et ero sicut arbor palmae in honore sempiterno, et celsitudine, et rectitudine. Et ros morabitur in messe mea. Ex quo seminatur et germinat ager, messis dicitur. Gloria mea nova mecum: id est, Novi Testamenti. Et arcus meus in manu mea gradietur: faciam quod praecipio. Et in sermone meo non adiecerunt. Perfectionem Evangelii significat: nam sermo Synagogae datus indiguit adiectione. Sed gavisi sunt cum loquerer eis: quia prior locutio timorem habebat, sequens caritatem. Quod si et riderem ad eos, non credebant: de his quae in parabolis ita loquebatur, ut non intellegeretur; non tamen sicut verba sonare videbantur, vana dicere putaretur. Hic est risus Sarae 82, qui significabat omnia eos in prophetia fecisse: unde qui figurate aliquid dicunt. Elegi eorum viam, et sedi princeps: aut suscipiendo mortalitatem, aut cum publicanis et peccatoribus convivando, sed ita ut princeps eis essem ad salutem. Et habitabam sicut rex cinctus fortibus: qui suis dimissis eum secuti sunt. Quasi consolans tristes. Eos dicit qui spe gaudebant, cum de praesenti vita erant tristes. Beati lugentes 83, ut dictum est; et: Quasi tristes, semper autem gaudentes 84: qui non possunt tenere illam magnitudinem, de qua dictum est: Qui autem fecerit et sic docuerit, magnus vocabitur in regno coelorum 85.
30. (30, 1-31) Nunc autem derident me infimi, nunc monent me minores tempore: quia et postea nati sunt in Ecclesia tales, et non proficiunt plurimum. Monent me autem dixit, quia per honores ecclesiasticos accipiunt potestatem praedicandi populo, quae ipsi non faciunt. Quorum spernebam parentes. Parentes eorum dixit, quorum imitatione filii sunt, quibus tunc dicebatur: Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae 86. Et virtus manuum eorum quasi nihilum mihi erat: parentum potestas, qui tunc usque adeo plurimum poterant, ut crucifigerent Dominum. In eis peribat omnis vita: quia non se vel in fine correxerunt. Egestate et fame instabiles: a variis desideriis insatiabiles. Qui fugiebant in desertum heri: conferendo se ad excusationem Legis, quam non simpliciter intellegebant; et quia in deserto acceperant, fugientes in desertum heri. Sicut enim hodie pertinet ad Novum Testamentum, sic ad Vetus heri: de Novo enim dictum est: Hodie si vocem eius audieritis, nolite obdurare corda vestra 87; et: Filius meus es tu, ego hodie genui te 88. Qui rodebant cortices arborum: quia figuras Legis, quibus utilia tegebantur, pro cibo habebant. Quorum erat cibus radix herbarum: sacramenta quae corporaliter iussi erant celebrare, tamquam terrae inhaerentia; ex quibus tamen simplicis intellegentiae fructus surgeret, et supra terram in libertatem ferretur, quo illi pervenire non poterant. Inhonorati, et abiecti, et egentes omni bono: amisso primatus honore, ab spe promissionis; quia et ipsum terrenum donum pro meritis suis amiserant, et regnum coelorum non tenent. Qui radices lignorum manducabant, propter magnam famem. Quod de radicibus herbarum dictum est, propter fructum frumenti, hoc de radicibus lignorum intellegendum est, propter fructum vini et olei. Nam omnes istos spiritales fructus accepit Ecclesia, quorum radices terrae implicatae sacramenta erant, quae corporaliter Iudaei observare cogebantur, sabbatum, circumcisionem, et victimas, et cetera huiusmodi spiritalium ciborum. Insurrexerunt super me fures: qui ad honores indebitos, qui iustorum sunt proprii, per tenebrosas fallacias pervenerunt. Quorum domus erant cavernae petrarum: qui concupiscentias suas defendebant, et tegebant quibusdam obscuritatibus divinorum Librorum. Et inter arbores clamabant. Manifesta erant peccata eorum, quamvis ea Scripturarum obscuritate, quasi umbris arborum, tegere conarentur. Hinc est: Clamor Sodomorum ascendit ad me 89. Et plerisque locis pro manifestis peccatis clamorem ponit Scriptura: ut verbum sit quidquid corde concipitur; clamor, cum procedit in factum. Qui sub stirpibus terrae manebant. Non saltem in stirpibus, sed etiam inferius stirpibus manere possunt intellegi, qui vel carnaliter praecepta custodiunt. Stirpes enim sunt non iam ipsi fructus, sed unde surgunt partes fructiferae, vel arborum, vel herbarum: si tamen fructiferum genus est, quia et non fructiferi generis stirpes dicuntur. Filii stultorum et ignobilium: Iudaeorum; nam hos dixit superius parentes eorum propter imitationem, quia et isti sub Dei nomine ambulant, quem non colunt. Stultos autem et ignobiles dicit Iudaeos, qui e contrario, non solum se confidebant esse duces caecorum, sed etiam filios esse Abrahae, quo patre se esse iactabant nobiles. Sed cum audiunt: Caeci sunt, duces caecorum 90; stulti demonstrantur: et cum audiunt: Si filii Abrahae estis, facta Abrahae facite 91; degenerando demonstrantur ignobiles. Nomen et honor exstinctus a terra. Erat enim, sed exstinctum est. Nunc autem cithara eorum ego sum: horum, quorum illi patres sunt, qui me ad aurem habebant, non ad cor. Et me habent ad fabulam: inanem et inutilem narrationem et auditionem, quamvis me et narrent, et audiant. Abominati sunt me, discedentes procul: longe facti a iustitia peccando, et praecepta iustitiae malis moribus exsecrando. Nec in faciem meam pepercerunt spuere. Exsecranda facies namque Christi est his, qui praecepta eius cum contemptu exhorrent. Vel, male me innotescere fecerunt morum suorum pravitate. Aperiens enim pharetram suam afflixit me: secreta rerum, unde tentationes existunt. Et frenum in faciem meam miserunt: ut eis invitus consentirem, portans eos ducentes quo vellent, ad ima sua. Et a dextris germinantes consurrexerunt: et favendo et bene monendo exorti sunt quidem, ut suas cupiditates explerent, non persequendo. Pedes meos vinxerunt compedibus: officiorum ecclesiasticorum, ut non eos possent fugere. Contritae sunt semitae meae: ut non apparerent, per quas solent boni ambulare, non quaerentes sua, sed Christi 92. Exuit enim me stola: auctoritate pristina, cui cedi solet; quod contingit multitudine et consuetudine peccatorum praevalente. Et iaculis suis vulneravit me: praeceptis, quibus video mala, et quia coercere non possum, crucior. Abusus est me sicut voluit: etiam calamitate et miseria mea usus est ad iustitiam suam Deus, sicut voluit. Doloribus involutus sum: et in me, et in aliis patior. Foris pugnae, intus timores 93. Quis infirmatur, et ego non infirmor? 94 Et iterantur dolores mei, discedit sicut spiritus, spes mea. Quasi inane aliquid conversi ad spem temporalium, habentes quod promitto. Et sicut nubes transiit salus mea: non sperantes salutem promissam, amore praesentis salutis. Et nunc super me effundetur anima mea: peccando. Nocte vero ossa mea confracta sunt: firmitatem quam habuit, dixit sibi ereptam. Et nervi mei dissoluti sunt: actiones praeteritae. In multa virtute apprehendit stolam meam: ad demonstrandam virtutem suam, modo affligendo, et postea reparando. Et quasi ora vestimenti mei circumdedit me: modicum mihi reliquit auctoritatis. In terra et cinere pars mea: in poenitentia, quia extremum. Steterunt et consideraverunt me: et me iacente, superbi steterunt, quaerentes quid in me reprehenderent. Et proiecisti me a salute. Illos dolet, qui spem reparationis amiserunt. Domus enim est omni mortali terra. Ideo se dicit mortem metuere, quia conversatio eius non sit in coelo 95, secundum plures qui mali sunt in Ecclesia, et terrene vivunt. Atque utinam possem meipsum interficere: ut morerer saeculo. Aut rogarem alium, et faceret mihi hoc: vel angelum meliorem, vel Deum per quem corrigerer. Ego bona praestolabar. Dolet, quia repente sibi ista evenerunt. Venter meus efferbuit, et non tacebit: interiora, vel memoria qua recordatur quid fuerit primo, et quomodo afflicta est in gemitibus. Et steti in coetu clamans: quia non in frequentia audita est eorum qui se nolebant corrigere. Cutis mea innigrata est valde: ex his quae forinsecus patiebatur. Versa est in luctum cithara mea: opera bona, quibus laudabat Deum gaudens.
31. (31, 1-40) Testamentum feci oculis meis. Numquid coepi sperare visibilia? Ut non cogitem de virgine: ut subaudiatur, absit. Hinc iam incipit merita Ecclesiae commemorare, in his qui perseverant in fine in tentationibus magnis, abundante iniquitate, et refrigescente caritate multorum 96. Et non cogitabo de virgine: incorruptione sapientiae, vel iustitiae. Et quae est alia pars Dei desuper? subauditur, non cogitabo. Aut ita: Et quae est, nisi illa? Si incessi cum irrisoribus. Iam bonis qui sunt in Ecclesia difficile est non talibus sociari. Vel si festinavit ad dolum pes meus: hypocrisis. Seram et alii fructus meos edant: quomodo Iudaeis contigit, id est, ea dicere quae alii faciant, magis quam ipsi. Sine stirpe sim super terram: ut facile arescam. Ille enim in terra tamquam in petra firmus est, qui facit quod dicit. Si secutum est cor meum mulierem: ut suam quaereret gloriam in populo Dei, potius quam Dei, cui uni iure debetur. Aut si obsedi ianuas eius: insidiose captavi desideria plebis eius, vel timorem, quibus ageretur, ut mihi potius serviret quam Deo. Placeat quoque uxor mea alteri: fama mea diabolo, cui quando placemus, displicemus Deo. Ille enim malis nostris gaudet. Et filii mei humilientur: facta, vel imitatores mei. Furor enim animae meae est indomitus, commaculare viri uxorem: mihi eam vindicando. Quod si et despexi iudicium famuli mei aut ancillae, cum iudicarentur apud me: secundum quod dictum est: Saecularia igitur iudicia si habueritis 97. Famulos autem dixit, laicos adhuc saecularibus deditos. Quod si et visitationem, quod responsum dabo? in tribulatione, quam conscientiam habeo, quia ista despexi? Nonne sicut ego conceptus sum in utero, et illi? Eadem in sacramentis enim omnibus praedicantur, eadem credunt. Et fuimus similiter in ventre? Non enim ille aliter renuntiat, quam ille, qui plene serviturus est Deo. Et de ventre matris meae dux eis fui. Ab initio enim sui haec operatur Ecclesia. Aut si despexi nudum pereuntem, et non operui. Si non fide remissionis peccatorum, tamquam tunicam non habentem, velavi a nuditate foeditatis, id est peccati, pereuntem. Iam enim desperat multitudine peccatorum. Et hinc est: Et quorum tecta sunt peccata 98. Infirmorum si non benedixerunt mihi humeri: spe immortalitatis, tamquam pallio desuper cooperti. Ne autem post fidem remissionis peccatorum sufficere putarent praeteritarum poenarum metu carere, et inciperent sperare temporalia, bene adiecit: De tonsura ovium mearum calefacti sunt, quod a frigore spei terrenae, illorum vindicati sunt consideratione, si carnalia per renuntiationem posuerunt, exemplo gregis detonsarum 99. Si levavi super pupillum manum meam: qui non inveniendo patrem, poterat creaturam vel hominem sequi. Fidens, quia mihi est adiutorium multum: volens eis dominari. Discedat humerus meus a iugulo meo: quod his contingit, qui se ab Ecclesia separant, dum volunt populis dominari, ut praecisionem praecisionis patiantur. Per humerum autem aut brachium, significantur actiones. Timor enim continuit me: ne levaret manum super pupillum. Et a pondere eius non sustinebo: si hoc velim ut pupillum opprimam. Posui aurum robur meum: numquid praesumpsi de doctrina aut sapientia Dei? Quod si et in lapide pretioso fidebam: quasi de operibus meis. Si et laetatus sum, cum esset mihi census multus: quasi de meo; ut qui gloriatur, in Domino glorietur 100. Si et in innumerabilibus posui animam meam. (Subaudiendum ad omnia: Discedat ab humero meo brachium meum): quod amarer a multis. Et deceptum est clam cor meum: ordo: Si et in innumerabilibus posui animam meam, et deceptum est clam cor meum: si consensi tali cogitationi, ut in me praesumerem. Quod si et osculatus sum manum meam, ponens ad os meum: gavisus sum tamquam de operibus meis. Quod si et gavisus sum super ruina inimici mei: Ecclesiae, ut sunt persecutores Ecclesiae. Audiat auris mea maledictionem meam: perducatur ad sensum meum. Opprobrio sim in populo meo diffamatus: plebi sanctorum, ut separetur tamquam illusus. Quod si saepe dixerunt ancillae meae: adulatores. Quis det nobis ut carnibus eius satiemur? cum satis bonus essem: ut imitarentur felicitatem carnalem in me. Non tamen haec gessi; ne dicerent enim haec, non me praebebam in talibus bonum. Foris non madebat hospes: recipiebam peregrinum in saeculo. Quod si et sponte peccans, abscondi peccatum meum. Voluntarie enim peccantibus nobis, postquam accepimus scientiam veritatis 101. Aut si dimisi infirmum sinu vacuo exire ianuam meam: ut ideo exierit ianuam, quia sinu vacuo fuit. Quis mihi tribuat auditorem? Quis mihi praestet ut audiar? Manum Domini si non timui: qua scripsit: Si non dimiseritis, nec Pater vester dimittet vobis 102. Conscriptionem si quam habeo: ordo: Conscriptionem si quam habeo. Et si non disrupi eam super humeros meos, et coronatus publice legam super humeros meos levans: et coronatus publice legam, id est, adversus faciem meam. Statuam te ante faciem tuam 103. Quia populi corona confundar; quia non feci mandatum Domini, quod me fecisse iam dixeram, negando primo me habere conscriptionem, quae mihi postea obicitur. Si super me unquam terra gemuit: stipendiarii Ecclesiae, quod malus sum. Aut sulci eius ploraverunt simul: quo semina recipiuntur, et unde fructus dantur; quia et malus sum, et mala semina seminabam: ideo simul. Aut si et virtutem eius comedi solus sine pretio: ipsa misericordia, qua participat catechizanti qui catechizatur 104; hoc est, solus, non retribuens ei qui daret. Aut si animam Domini terrae decipiens contristavi: non me dignum exhibens passioni eius qui pro me animam fudit. Nolite constristare Spiritum sanctum in vos 105. Pro tritico germinet mihi urtica: pro spiritalibus doctoribus magistri prurientium auditu per confricationes hominum mente corruptorum, et a veritate destitutorum 106. Et pro hordeo spina: pro carnalibus obedientibus peccatores et resistentes. Erat enim Iob in conspectu suo iustus; in conscientia sua.
32. (32, 1-22) Verba Eliu Buzitis. Deus abiecit eum, et non vir: ut hanc dicam causam, cur tacuerint. Et sermonibus vestris non respondebo ei. Ego enim talia dicam, ut mihi, quemadmodum vobis, respondere non possit. Quia ergo exspectavi, et non sunt locuti: quasi ad Iob conversus dicit. Venter meus sicut uter musto plenus. Commendat hunc Scriptura, quia in prophetia locuturus sit. Et veluti follis aerarii disruptus: ad duritiam solvendam, de vi loquor; inde et iratus dicitur. Non enim opus esset ut ego loquerer, si vos ei responderitis. Alioquin et me tineae edent: aut sicut vos aut sicut omnes qui mirantur personas. 33. (33, 3-30) Mundum est cor meum in verbis: non duplex. Spiritus divinus qui me fecit: subaudis, est; ut sit: Spiritus divinus est qui me fecit. Quomodo ergo dicis: Iustus sum, et non exaudivit me? quasi adversario dixerit Iob. Semel enim loquitur Dominus: quasi vocationem omnium iustorum semel fecit Dominus, et temporaliter circa singulos hoc agit divina providentia. Per somnium, aut in visitatione nocturna: aut in ignorantia aut in tribulatione. Aut sicut incidit saevus timor in homines, cum dormiunt in cubiculis: securi. Et corpus eius a ruina eruat: translate sicut ossa. Et pepercit animae eius a morte: cum eum converterit, parcet ei. Quia venturum est bellum, et iterum arguet eum in infirmitate in cubili: post conversionem iam probat, ne de se praesumat. Et multitudo ossium eius emarcuit: fiducia de se. Omnemque escam non poterit sumere: consolationem de temporalibus. Et renovabit corpus suum, sicut litura in pariete: mutationem vitae: et hic translate, propter aedificium, id est, in societatem. Et molliet carnes suas sicut parvuli: ne sit durus superbia, secundum quod Eliu videtur, tentatur Iob humilis per innovationem. Et intravit facie hilari cum professione: paratus ad tentationes. Salva animam meam, ne veniam in corruptionem: hic tentatio mortis. Vices tres cum viro: conversionis, probationis, mortis. Sed eruit animam meam de morte: quia adhuc haec mortis restat. Ut anima mea in lumine collaudet eum. Iam ergo orationes cessabunt, quia nulla erit indigentia.
34. (34, 1-35) Respondens autem Eliu, dixit. Quomodo dicitur: Et adiecit. Et qui habetis scientiam, auribus percipite: spiritalibus. Quia auris sermones probat: ista carnalis. Quid est bonum, quia dixit Iob: Iustus sum? Quid boni dixit quia dixit? Et in iudicio meo mentitus est. Hinc est: Ego bona praestolabar 107: ideo praeter spem, quod est, mentitus est. Quis est vir ut Iob? Adhuc verba Iob sunt. Dixit enim: Non visitabitur qui ambulaverit cum Deo. Hic illum putat deceptum, quia hoc sperans illa omnia fecerit: aut certe, quod in bonum non putat visitari eum qui ambulaverit cum Domino. Absit a Domino impietas: aut ut non visitet in bono, qui cum eo ambulaverit; aut etiam si visitaverit in tentatione, impie et iniuste agat. Impius est qui dicit regi: Iniuste agis. Tu autem non debes illud dicere, qui non es impius. Bene, qui dicit; non, qui dixerit, ne iam etiam ob hoc esset: quomodo dicitur: Factum est, qui hoc facit. Impiissime, principibus: tamquam Angelis dicat: Nisi Michael princeps vester, impiissime agitis. Aut si ita impiissime dicitur principibus, quanto magis regi? Abusi sunt enim inique cum excluderentur infirmi. Male usi sunt exclusione sua, cum propter infirmitatem excluderentur ab ea visione, qua videntur omnia divinitus ordinatissime ordinari et administrari. In eo autem male usi sunt, quia spiritum suum sequi maluerunt, Deum ista non curare: ex hoc enim illis vane veniet, ut in necessitatibus suis clament et rogent hominem, cum Deum rogare debuerint. Neque erit locus, et non est umbra mortis, ut latitent qui faciunt iniqua. Non ad hoc est umbra mortis ut latitent: ut est: Non senes habent sapientiam 108; quia non senectus est causa sapientiae: et: Haereticum ne salutes 109, ne inde, qua haereticus est. Et evertet noctem, et humilabuntur: ut supra eos sit quod sub ipsis erat; id est, premat eos quod subditum illis erat. Et exstinxit impios; lucere sibi videbantur. Et iustitias eius non cognoverunt. Dicit quid boni Deus fecerit de iniquitate eorum: ut perferatur ad eum clamor pauperis. Ipse quietem dabit, et quis poterit condemnare? Non qualem quaerunt homines quae illis tribulationibus turbatur. Si Deus iustificat, quis est qui condemnet? 110 Et <contra gentem> et contra hominem simul: adversus Gentiles et Iudaeos. Qui regnare facit hominem hypocritam propter perversitatem populi: cui dicitur: Qui ergo doces alium, teipsum non doces? 111 Absque me videbo; tu ostende mihi: te reprehendens, meipsum forte reprehendendum esse non video? Interroganter pronuntiandum. Si iniquitatem operatus sum, non adiciam: correptus a te. Numquid a te exigit eam, quia repulisti? quia reprehendisti. Et vir sapiens audiet verbum meum: Deum omnia curare. Iob autem non in sapientia locutus est: putando quod aliquid sibi inique divinitus acciderit.
35. (35, 2-16) Quare hoc existimasti in iudicio? quare hoc iudicasti? Tu quis es, qui dixisti: Iustus sum, ante conspectum Domini? Ante conspectum Domini dixisti: Iustus sum. Utrumque enim reprehensibile est in homine: unum, si aut superbe dicatur, aut falsum sit iustum eum esse, etiam secundum humanam iustitiam; alterum autem, quia numquam vere dici ab homine potest, quod ante conspectum Dei sit iustus, cui comparatus quilibet iniquus est. Aut dicis: Quid prodest tibi, aut quid faciam, si peccavi? Hoc enim ei videtur Iob dixisse Deo, quasi aut Deo prosit peccatum eius, ut isto dolore ad pietatem cogatur, ubi ait: Noli me docere impium esse: aut bonum est tibi si inique egero? 112 Aut Deo noceat peccando, et ideo illum sic insequatur Deus quasi hostem suum premens, ne aliquid ab illo mali patiatur. Nam hoc etiam dixerat: Si ego peccavi, quid possum tibi facere? 113 Ad utrumque ergo Eliu respondit, consequentibus verbis. Ego dabo tibi responsum, et tribus amicis meis. Aspice in coelum, et vide; respice in nubes quam altae sint a te. Si peccasti, quid agis? Confirmat quod ab eo dictum est: Si ego peccavi, quid possum tibi facere? Aut si multa iniusta fecisti, quid poteris facere? Plus est, multa iniusta fecisti, quam quod superius dixit, peccasti. Sed tamen quid poteris facere Deo; quando ne nubes quidem potes laedere? Et si iustus es, quid dabis ei? E contrario, quomodo iustitia tua nihil ei prodest, sic iniustitia nihil nocet. Aut quid de manu tua accipiat? etiamsi dare velis; propter sacrificia, quae stulti putant Deum sumere velut eis indigentem. Viro simili tui impietas tua, et filio hominis iustitia tua: vel illa nocet, vel haec prodest. Sed his versibus confirmavit potius, quam refellit sententiam quam dixit Iob: Si ego peccavi, quid possum tibi facere? Consequenter ergo oportet ut ostendat quare in hac vita homines affliguntur iniuriis malorum, inter quos etiam diabolus cum angelis suis numeratur, princeps iniuriarum et iniquitatum omnium. Cum enim Deo non possint nocere peccantes, cur eos tradit in potestate affligendos malis? et exponit deinceps, dicens: A multitudine clamabunt, vociferabuntur a brachio multorum. Et non dixit: Ubi est Deus qui fecit me? Ad hoc enim patiuntur haec, ut Deum quaerant, non ut inaniter vociferentur. Quod autem ait: fecit me, pro documento est, quia quaerentem se non relinquet, quem ipse fecit. Qui distribuit custodias nocturnas: tempora huius saeculi sub certis potestatibus ordinata, quia nec in ista erroris nocte relinquet hominem sine custodia, qui eum fecit. Qui separat me a quadrupedibus terrae, et a volatilibus coeli sapientiorem me fecit. Sic enim quaerendus est Dominus in afflictionibus vitae huius, ut non ab eo terrena bona desideremus; quia iam bestiis meliores sumus, antequam illa accipiamus. Ibi clamabunt; et non audies. Ibi, dixit, in multitudine, in afflictione clamantium, et a brachio multorum: aut certe: Ibi, propter hoc; sicut est: Ibi ceciderunt qui operantur iniquitatem 114. Et non audies quod dixit, de eo dixit. Ab iniuriis malorum: subaudiendum, clamabunt. Vana enim non vult Dominus videre. Non vult subvenire vana petentibus, et non ideo vociferantibus in afflictione ut bona sempiterna percipiant, cum propterea separati sint a quadrupedibus terrae, et sapientiores facti volatilibus coeli: sed vociferantur, quia non sunt in huius saeculi iniquitate felices. Ipse enim Omnipotens perspicit eos qui faciunt iustitiam, et salvum me faciet. Sicut ipse videt facientes, qui cordis intima perspicit, sic ea salute salvos facit, quam ipse videt in occulto. Quia nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus diligentibus se 115. Ideo etiamsi perturbetur vana salus hominis, dat tamen auxilium de tribulatione Pater, qui videt in abscondito 116. Iudicare itaque eum, si potes collaudare eum, sicuti est. Hoc enim visus est Iob dicere, cum ait: Utinam esset nobis arbiter! 117 Et nunc quia non est visitans iram suam, nec cognovit delicta vehementer. Cognovit ad vindictam. Unde est: Quoniam iniquitatem meam ego cognosco: et in eodem loco: Averte faciem tuam a peccatis meis 118. Cognovit ergo delicta; nam ideo patiuntur homines tribulationes in hoc saeculo: sed non vehementer, quia partibus corrigens das locum poenitentiae. Et Iob vane aperuit os suum; in ignorantia sua verba multiplicat.
36. (36, 2-34) Sustine me pusillum, ut te doceam: adhuc enim in me sunt sermones: suscipiens scientiam meam de longe. Quoniam quamdiu sumus in hoc corpore, peregrinamur a Domino 119. Operibus autem meis quae iusta sunt, loquar. Ne dicatur ei, quod peccatori dicit Deus: Ut quid tu enarras iustitias meas, et assumis testamentum meum per os tuum? Tu vero odisti eruditionem? 120 Ergo hic operibus loquendum est: nam scientia de longe suscipitur ex parte et in aenigmate. Cum autem venerit quod perfectum est, quod ex parte est auferetur 121; et non iam de longe erit, quoniam videbimus eum sicuti est 122. In veritate, et non iniusta verba iniuste intelleges. Ea ipsa quae patiebatur Iob, verba Dei dicit esse in veritate, et non iniusta: sed ab isto iniuste intellegi existimat, quem putat conqueri se immerito pati, cum etiam de iustorum tribulatione dictum sit: Tempus est ut iudicium incipiat a domo Domini 123. Et scito quia Dominus non abiiciet innocentem: quamvis corripiat quem diligit, et flagellet omnem filium quem recipit 124. Fortis robore cordis, non vivificat impium: quamvis ad tempus ei parcere videatur. Et bene: Fortis robore cordis, quia tunc eum non vivificabit, quando serae poenitentiae locum quaerit cum lacrymis, et non inveniet, nec flectet ad misericordiam fortiter iudicantem, quem modo misericorditer admonentem contemnit. Et iudicium pauperum dabit: quo iudicet eos a quibus patiuntur iniquitatem. Et bene pauperum, ut superius impium divitem intellegas, id est superbum. Non auferet a iusto oculos eius. Etiam cum eum velut in fornace probat tentatione tribulationis 125, non ei auferet intellegentiam, qua cognoscitur et colitur Deus. Ex quo satis ostendit impiorum poenam esse ipsam caecitatem, etiam cum videtur eis parci. Et cum regibus in solio: subauditur, sedere eos fecit, hoc est, iustos. Reges autem dicit qui carnem suam regunt; unde est illud: Quis est rex qui vadit committere bellum cum alio rege 126, etc. Et sedere eos fecit in perpetuum, et exaltabuntur. Et hic subauditur quod supra dixit, cum regibus in solio. Exaltabuntur autem dixit, quoniam humilati sunt. Et qui compediti sunt compedibus. A quo vinculo dicit Apostolus sibi bonum esse dissolvi, et esse cum Christo 127; id est, retinacula huius vitae, in qua corpus quod corrumpitur, aggravat animam 128. Capientur in funibus paupertatis. Convincientur longis consuetudinibus delectationum carnalium, quae sunt de rerum indigentia, quibus mortalis vita sustentatur et agitur. Et annuntiantur eis opera eorum. Non utique bona, sive ista ipsa concupiscentialia, de quibus dicitur: Scio quia non habitat in carne mea bonum 129; quae etiamsi non regnent in nostro mortali corpore ad obediendum eis, non tamen desunt: sive quibus ad haec venire homo meruit ex traduce peccati. Et delicta, cum fuerint roborati. Ipsa sunt opera quae supra dixit. Non enim infirmis facile possunt annuntiari, id est manifestari; sed iis qui iam ita profecerunt, ut transierint omnem istam iniquitatem, quae vulgo nota est in apertissimis operibus flagitiosis et facinorosis. Sed iustum exaudiet: eum scilicet qui ex fide vivit 130, ut gratiae Dei deputet, non meritis suis, non solum quod secundum vitae istius modum iustificatus est, sed etiam quod restat, ut ab universo delictorum malo liberetur: quae annuntiat veritas fidelibus, cum fuerint roborati, quando capientur in funibus paupertatis; adhuc enim compediti sunt compedibus, nondum exaltati, ut sedeant in solio cum regibus in perpetuum. Et dixit, quia convertentur ab iniquitate. Et dixit, subaudiendum est: Deus. Si obaudierint, et servierint, complebunt dies suos in bonis, et annos suos in gloria. Tunc vero nullum peccatum erit in homine, quia nulla erit mortis contentio, id est, indigentia mortalitatis, quae facta est de peccato, cum iam dicetur: Ubi est, mors, contentio tua? 131 Impios vero non faciet salvos; eo quod noluerunt scire Dominum. Hoc ad Gentes magis videtur pertinere. Et cum monerentur, inobedientes erant. Hoc ad Iudaeos, et omnes qui eis per inobedientiam similes sunt, etiam in Ecclesia. Et hypocritae corde ponent furorem: quo Dominum crucifixerunt. Non clamabunt, quia ligavit eos: honore nominis super omnes gentes. Moriatur ergo in iuventute anima eorum: in superbia, qua se extollebant veluti de meritis operum suorum. Et vita eorum vulneretur ab angelis. Commodius accipitur a nuntiis veritatis, quorum aliis odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem 132. Quod tribulaverint infirmum et invalidum: illud infirmum Dei, quod fortius est hominibus 133. Iudicium vero mansuetorum statuet: ipse Dominus, exemplo mansuetudinis suae differens etiam vindictam imitantium se, sed tamen certo futuram. Et quia decepit te ab ore inimici abyssus. Decepit, sicut visum est persecutoribus eius, profunditas huius saeculi Christum ab ore falsi testis: ad ipsum enim Dominum convertit sermonem. Effusi subter ea : subaudiendum, deceperunt te; gravati enim terrenis cupiditatibus subter abyssum effusi dicti sunt. Et descendit mensa tua plena pinguedine: Sacramentum corporis et sanguinis eius, panis qui de coelo descendit 134. Non deficiet iustos iudicium. Quamvis edant pauperes, et saturentur, ad imitandas passiones Domini, parati de plenitudine caritatis; non tamen ideo non facit iudicium ipsorum cito. Et ira super impios erit, propter impietatem munerum quae accipiebant iniquitatibus. Omnia munera dicit, quaecumque commoda temporalia, propter quae commoda iniquitates fiunt. Non te avertat voluntas animi. Domino dicitur, non monentis auctoritate aut iubentis audacia, sed locutione prophetiae per imperativum modum futura praedicentis; sicuti est: Accingere gladium tuum super femur, potentissime 135. A precibus infirmorum: cum in necessitate fuerint, clamantium: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? 136 Et omnes qui habent fortitudinem: praesumentes de operibus suis, et suam iustitiam volentes constituere 137. Noli extrahere per noctem. Manifestum sit quod eos a populo secernis, sive illos superbos qui de oliva fracti sunt, sive sarmenta de vite amputata, unde haereses et schismata exorta sunt. Ut ascendant populi pro eis; ut inserantur infirma huius mundi, confusis fortibus 138. Quoniam qui se humilat, exaltabitur; et qui se exaltat, humilabitur 139. Sed cura ne quid facias indecens: ne nomen Domini Dei et doctrina blasphemetur, dum dicunt, quorum iudicium iustum est: Faciamus mala ut veniant bona 140. Hoc enim elegisti super inopiam. Non solum elegisti inopiam confitentis, sed super hanc vitae ac morum decus, ut doctrina salutaris ornetur in omnibus. Ecce Deus consolabitur, vel, roborabitur in fortitudine sua. Quia etsi crucifixus est ex infirmitate, sed vivit ex virtute Dei 141. Quis enim est sicut ille potens? vel quis est qui discutiat opera eius? tamquam iudicans de illo, cum ipse sit iudex vivorum et mortuorum. Aut quis est qui dicat: Egit inique? Memento quia magna sunt opera eius, quae laudaverunt viri: Evangelistae atque omnes praedicatores verbi, ministerio suo vita congruentes. Omnis homo respicit ad eum: memor infirmitatis humanae. Quicumque compunguntur homines: poenitentia peccatorum, homines sunt. Ecce Deus multus, et nesciemus. Multus, quia sicut abundavit peccatum, superabundavit gratia 142. Nesciemus autem ex persona eorum dictum est, quorum ex parte caecitas facta est, donec plenitudo gentium intraret 143. Numerus annorum eius infinitus: propter aeternitatem positum est. Ei autem innumerabiles stillae pluviae. Hoc enim, quod homines praedicatores implevit Evangelium, numerabile est usque consummationem saeculi, donec auferatur scientia quae ex parte est, et veniat quod perfectum est, facie ad faciem 144. Effundetur imber per semitas suas. Non enim viae malorum capient eum. Fluent nubes, et tenebrascent super homines plurimos. Quia etsi obvelatum est Evangelium, in his qui pereunt est obvelatum. Horam constituit iumentis, et sciunt cubilis ordinem. Quoniam agnovit bos possessorem suum, et asinus praesepe domini sui 145. In his omnibus non obstupescit animus eius. Initium sapientiae timor Domini 146. Nec mutatur cor tuum a corpore: ut elevatum a terra sursum habeatur ad Dominum. Si cogitaverit extendere nebulam: ut qui vident, caeci fiant 147. Aeque ut tabernaculum expandit eam. In carne quippe mortali tamquam tabernaculo habitans, per eam non est agnitus a persecutoribus, dum eis cessit, et eam extendit atque expandit in cruce. Ecce effundit super omnia lucem suam, quam absconderat, cum caecitas ex parte Israel fieret, effundit super omnes gentes. Et radices maris contexit. Cupiditatem saeculi redarguit. Non enim ad abscondendum lux contegit, sed ad manifestandum. In eis enim iudicavit populos, ostendendo illis peccata eorum per lucem veritatis. Dabit escam plurimis: utique agnoscentibus, cum arguuntur peccata sua, et esurientibus ac sitientibus iustitiam. In manibus contexit lumen. Si ab eo quod sunt immanes; his qui non dimittunt peccata hominibus, cum sibi a Deo dimitti velint: si autem ab eo quod sunt manus; his qui de manibus suis, hoc est de operibus, extolluntur, seipsos iustificantes. Contexit enim lumen, ad hoc dixit, ne videatur ab eis; quia excaecatum est insipiens cor eorum 148. Et mandavit de eo incontrarium: ut qui faciunt veritatem, vel dimittendo ut dimittatur eis, vel confitendo mala sua ut gratiae Dei subdantur, ipsi veniant ad lucem ut manifestentur opera eorum, quoniam in Deo sunt operata 149, non in ipsis. Contrarius est enim et immani misericors, et superbo humilis. Ut nuntiaret super illo amico suo: super illo lumine, hoc est, de illo quod contexit, ut absconderet immani et ingrato; ut id annuntiaret, hoc est, aperiret, non iam servo sub Lege, sed reconciliato per gratiam 150; aut amico suo, imitatori suo: quia et filius hominis non venit ministrari, sed ministrare 151. Possessionem contra eum qui ascendere nituntur: ut ipsum lumen possideant, qui se a terrenis extrahunt. Ipsis enim annuntiatur, qui adhuc enituntur ascendere; quia cum ascenderint, non opus erit annuntiatore facie ad faciem videntibus. Contra eum vero quod ait, ascendere nituntur, non quasi adversantes, sed obviam euntes; sicut Apostolus dicit: In obviam Christo 152.
37. (37, 1-23) Sed et in hoc obstupuit cor meum: admiratione. Et evulsum est de loco suo: de terrenis rebus, quibus delectabatur, ut sursum habeatur ad Dominum. Audite sonitum terroris et vocis eius. Hinc eum apparet ista in spiritu dicere. Nam incipit dicere cur evulsum sit cor eius de loco suo, auctoritate scilicet Evangelii per totum orbem terribiliter sonantis: Poenitentiam agite; appropinquavit enim regnum coelorum 153. Et strepitu oris illius exeunt: ad eos utique qui foris sunt, in delectationibus rerum visibilium. Subter universum coelum circuit, et lumen eius in finibus terrae: dum Ecclesia per omnes gentes diffunditur. Post eum fremet vox. Post primum adventum eius novissima tuba secundi adventus eius in claritate tonabit 154. In sonitu superbiae suae. Superbiam pro celsitudine posuit; quia primus adventus in humilitate fuit. Et non poterit investigari, cum audita fuerit vox eius. Nunc ergo quaeratur Dominus, dum inveniri potest 155, hoc est, comprehendi ad salutem per fidem non fictam. Tunc enim non poterit, cum venerit iudicare, et audita fuerit vox eius dicentis: Ite in ignem aeternum 156. Quoniam sera tunc erit, et infructuosa infidelium poenitentia. Tonabit fortis in voce sua mirabiliter. Quia non fortitudinis eius, sed infirmitatis nostrae ex participatione mortalitatis vox illa fuit primi adventus eius, de quo dictum est: Quod infirmum est Dei, fortius est hominibus 157. Fecit enim magna quae nesciebamus. Haec in primo adventu; et ideo postea ad exigenda quae dedit, iudex venturus est. Quae nesciebamus autem, dictum est ex persona eorum quos latuit divinitas Domini, infirmitatem carnis intuentes. Praecipiens nubi: Esto super terram: carni suae, ut per Sacramentum accipiatur, in memoria eius 158, ad imitationem humilitatis et formationem caritatis. Et tempestas pluviae, et tempestas imbrium potestatis eius. Est enim nubes quidem super terram: sed quando exprimatur ad irriganda corda per pluviam imbresque sermonis, quod fit cum sacramenta intelleguntur, non in nostra, sed in ipsius potestate est. In manu omnis hominis signat. Significat ei per opera eius quam reus sit, ut sciat omnis homo infirmitatem suam, et clamet: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? 159 Introierunt autem bestiae sub protectione, et quieverunt in cubili. Introierunt autem peccatores sub indulgentia gratiae, et quieverunt in conscientia, remissis peccatis. De promptuariis supervenit tempestas: tentatio de occulto rerum ordine. Et de promptuariis frigus: de secretis iudicium in eos qui non perseverant; ut refrigescat eorum caritas ex abundantia iniquitatis 160. Merito enim contingit eis, dum spem suam non in Deo, sed in hominibus ponunt. Et ab spiritu Dei dabitur glacies. Non solum ex abundantia iniquorum frigescent, qui spem ponunt in hominibus; sed etiam ex operibus bonis eorum, in quibus est spiritus Dei, durescunt quidam quasi glacie livoris, quibus est Paulus odor mortis in mortem 161. Et ad haec quis idoneus, ut intellegat quoniam recte ac iuste ab spiritu Dei dabitur glacies? Sicut enim carnalibus homines laudantibus contingit ex hominum iniquitate frigescere desperando; ita carnalibus ab hominibus laudari cupientibus contingit ex hominum iustitia durescere invidendo. Gubernat autem aquam qualiter illi placuerit: ut pluat super unam civitatem, et super aliam non pluat 162; quod ad imbrem attinet spiritalem, pro subditarum aut non subditarum meritis animarum. Et frumentum irrigavit nubes. Simus ergo frumentum, si cupimus irrigari. Disseminavit nubem lucem suam: Evangelium incarnationis suae. Et ipsa per circuitum vertitur per orbem terrae ipsa tractatur. In gubernaculis ad operandum omnia quae mandaverit eis. Gubernacula in quibus illa nubes per circuitum vertitur, praedicatores sunt verbi, per quos Ecclesiae gubernantur ad operanda omnia mandata Dei. Haec constituta sunt ab eo super terram: a Domino nostro Iesu Christo. Sive in tribu, sive in terra sua. Sive in tribu Iuda, unde secundum carnem natus est, et passus, et resurrexit, et ascendit in coelum: ex hac enim geniti erant Apostoli, et multi fratres prope inventi et salvi facti; sive ante passionem eius per ipsum vocati, sive post ascensionem per Apostolos in ipsa Ierusalem, atque in Ecclesiis Iudaeae, quae erant in Christo, sicut commemorat apostolus Paulus, propter veritatem Dei, ad confirmandas patrum promissiones. Sive in misericordia inveniri voluerit eam: illam nubem scilicet in misericordia voluerit inveniri a credentibus Gentibus. Hoc enim sequitur: Gentes autem super misericordiam glorificare Deum 163. Auribus percipe haec, Iob. Quasi renovat intentionem, dicturus de vocatione Gentium. Sta, et commovere virtutem Domini. Noli moveri mente, aliquid tibi tribuendo. Scimus quia Deus posuit opera sua: reprobans utique gloriantes de operibus suis. Cum faceret lucem de tenebris: cum iustificaret impios. Fuistis enim aliquando tenebrae; nunc autem lux in Domino 164. Scit differentiam nubium: Evangelistarum aliorum sibi ante passionem, aliorum post passionem credentium. Et ingentes lapsus malorum: non eorum qui elapsi sunt crucifigentes eum, ut eos postea poeniteret, et baptizarentur in eo; sed eorum lapsus qui nec corrigi potuerunt, perseveranter etiam postea persequentes Ecclesiam: horum enim non parvi, sed ingentes lapsus sunt. Tua vero stola est valida: dignitas superba; tamquam in eum quippe dicitur, qui de operibus suis audet extolli. Quiescente terra ab austro, firmabis cum eo coelos, qui aequaliter ad videndum fusi sunt? Ab austro terram congruenter intellegimus eos qui de Iudaeis crediderunt in Christum. Sicut enim sol ab aquilonari terra remotior est, australi autem vicinior; ita quos prope inventos dicit Apostolus luci Evangelistarum 165, non absurde accipiuntur terra ab austro. Sicut autem coelos Evangelistas solemus accipere, ut est: Coeli enarrant gloriam Dei; de his enim dictum est: In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum 166: ita terras recte accipimus plebes, quibus evangelizatum est. Et quoniam plebes quae de Iudaea crediderant, posteaquam quieverunt exeuntes de hac terra (nunc enim hic non sunt), firmata est tamen auctoritas Evangelistarum in Ecclesiis quae sunt ex Gentibus, firmata autem misericordia Dei, non iam opitulante auctoritate Ecclesiarum Iudaeae, quae in Christum est; propterea sensus hic est, ut per interrogationem pronuntietur: Numquid tu quiescente terra ab austro; id est, iam non existente in hac vita plebe ulla christiana ex Iudaeis, firmabis cum eo Evangelistas, et divinarum Scripturarum libros, qui per misericordiam Dei non solis Iudaeis, sed etiam Gentibus aequaliter ad videndum fusi sunt? Gratiam quippe Dei commendat et misericordiam, ne quis de meritis glorietur, quae Iudaeorum erat superbia. Quare doce me quid dicamus ei, et requiescamus multa dicentes. Quia non est quod ei dicant convicti, nullum se habere meritum per seipsos, sed eius indigere misericordia. Numquid liber aut scriba assistis mihi, ut stans faciam hominem tacere? Quare ergo non dicis, si habes quod dicas? Non enim quasi dictanti mihi excipis, ut tu nihil dicas; sed utique colloquimur. Omnibus autem non est visibile lumen, quod refulget in nubibus.
Redit ad ea quae dicebat de spe remissionis peccatorum et illuminationis gratiae per misericordiam Dei: refulget enim lumen in nubibus. Non tamen ipsarum nubium proprium est; illuminantur enim. Aliud est enim quod fulget suo lumine, aliud quod refulget illustratum. Sed non est omnibus visibile. Multi enim putant lumine suo fulgere animas, cum sapientes sunt. Unde sunt illi, qui dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt 167. Et spiritus transit, et mundabit eas. Hic spiritum dixit, de quo dictum est: Ab increpatione spiritus irae tuae 168; et: Ab spiritu tuo quo fugiam? 169 Per correptiones enim tentationum ostenditur hominibus meritum eorum, quia ipsi peccatis suis tenebrae sunt, et egent gloria Dei 170, ut illius lumine illustrari velint, illi dantes honorem, non sibi; atque ita deposita superbia, mundentur a delicto magno: nam Spiritus sanctificationis non transit, sed manet. Ab aquilone nubes coloris aurei. Ab sceleratissima impietate, et a Deo longe remota, veniunt tamen mundati atque conversi, et illuminati sapientia: unde, nisi per gratiam, qua non merita attenduntur, sed peccata dimittuntur? Unde ille cum sibi vellet ignosci: Doceam, inquit, iniquos vias tuas, et impii ad te convertentur 171: tamquam nubes ab oriente vel aquilone iam coloris aurei, illuminatis tenebris suis. In his est magna gloria et honor Omnipotentis. Cui plurimum dimittitur, plurimum diligit. Quoniam potest et impium iustificare qui est omnipotens. Et non invenimus alium similem virtuti eius. Solus enim hic peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore eius 172. Solus enim Deus verax, omnis autem homo mendax 173: unde vicit, cum iudicaretur, Deus homo factus. Qui iuste iudicat, non putas exaudire eum? Non itaque homo de venia desperando, addat peccata peccatis, tamquam addictus iam damnationi, quia certus est de iustitia Dei, sub qua non potest esse impunitus. Ita enim Deus iuste iudicat, ut etiam exaudiat veniam deprecantes; et tanto magis, quanto magis iuste iudicat. Non enim iusti iudicii est, poenitentes supplices miscere cum iis qui recusant humilitatem et satisfactionem poenitentiae. Propterea timebunt eum homines: si se homines esse meminerint, confitendo peccata sua; quia adhuc homines sunt, quibus dicitur: Nonne homines estis? Timebunt quoque eum et sapientes corde: ne sibi tribuendo quod acceperunt, et dicendo se esse sapientes, stulti fiant. Potest enim auferri superbis, quod datur humilibus. Quapropter et sapientes quamvis cordis illuminatione, non linguae iactatione sapientes sint et reges, spiritaliter iudicantes terram, ipsi autem a nemine iudicentur 174, serviant tamen Domino in timore, et exsultent cum tremore, ne pereant de via recta 175. Deus est enim, qui operatur in eis et velle et operari, pro bona voluntate 176.
38. (38, 1-41) Et postquam quievit Eliu loqui, dixit Dominus ad Iob per turbinem nubis. Etiam si hoc modo vox ista facta est, quo modo ad Moysen, vel quo modo cum se Dominus tribus discipulis in monte ostendisset 177; tamen quod non dictum est simpliciter, per nubem, sed, per turbinem nubis, hoc significari arbitror, quod non per sanam carnem interrogatus, hoc est, tentatus est Iob, sed per tribulationem perturbationemque carnis. Quis est qui celat me consilium, continens sermones in corde, et me putat latere ? Nemo est ergo qui se immeritum pati aliquid asperum dicat; quia si non factis, saltem verbis peccatur; et si non verbis, saltem temeraria praesumptione intus in corde, vel sermonibus cogitationum: et quoniam Deum non latent, nemo flagellatus dicat indigne se accipere disciplinam, quasi ultra non sit, quo per illam proficiat. Sciendum est enim, sic in principio libri huius diabolo laudatum Iob testimonio Dei, et in fine tribus amicis eius, ut tamen nosset Deus quantum ei deesset ad perfectionem, quo etiam laudabiles secundum hanc vitam viros, et Deo iam placentes, paterna flagella perducunt; quae noluit ab Apostolo removere, dicens: Sufficit tibi gratia mea; nam virtus in infirmitate perficitur 178.
Accingere tamquam vir lumbum tuum. Significat ad hoc pati dura et amara Dei servos in hoc saeculo, ut omnes affectiones suas a terrenarum delectationum fluxu colligant, atque constringant. Interrogabo te; tu autem responde mihi. Ubi eras cum fundarem terram? Hinc iam commendare incipit eminentiam Domini nostri Iesu Christi, quia in ipso est salus omnium percussorum venenata suasione serpentis, ne in se sibi quisque esse salutem putet. Ille enim Deus, non sicut dictum est: Dii estis, et filii Altissimi 179; sed cui rapina non sit esse aequalem Patri 180: et filius hominis, non sicut filii hominum in quibus non est salus 181; sed prae participibus suis 182. Non enim iustus tantum, sicut Iob, sicut Paulus, sicut Ecclesia; sed etiam iustificans tamquam unigenitus a Patre, plenus gratia et veritate 183. Ad insinuandam ergo differentiam divinae humanitatis eius, in quo princeps huius mundi nihil invenit 184, quia in passione, quae non rapuit, tunc exsolvebat 185, et iustificationem sanctorum per peccatorum remissionem, quibus sanctis in unum redactis fit corpus eius Ecclesia, cuius et particula est Iob secundum historiam quia iustificatus, et figura universae, per prophetiam incipit dicere quae dicturus est. Ubi eras cum fundarem terram? Utrum quia nondum erat, an quia non per eum fundata est, sicut per unicum Filium? et terram istam, an ipsam Ecclesiam? ipsa enim accepit lapidem angularem 186, de quo mox dicturus est. Indica mihi, si nosti scientiam. Haec enim quae a Domino pro nobis temporaliter gesta sunt, ad scientiam pertinent. Quis posuit mensuras eius si nosti? secundum distributionem donorum spiritalium. Unicuique enim nostrum data est gratia secundum mensuram donationis Christi. Propter quod dicit: Ascendens in altum, captivavit captivitatem, dedit dona hominibus 187. Quia si totum corpus oculus, ubi auditus? 188 Secundum mensuram quippe uniuscuiusque partis incrementum corporis facit, in aedificationem sui in caritate 189. Aut quis est qui induxit super eam funiculum? ut eam faceret haereditatem suam, distinguens ab eis quibus dicit: Non novi vos 190. Novit enim Dominus qui sunt eius 191. Aut super quo circuli eius fixi sunt? Quia constringunt eam, ne dissolvatur, divini Libri fixi super Dominum; quia quisquis eos sine illo interpretari voluerit, fluitet atque erret necesse est. Quis est autem qui misit lapidem angularem super eam? quem reprobaverunt aedificantes 192. Quando facta sunt sidera simul: simul baptizata tot millia verbo vitae, inter peccatores tamquam in tenebris fulgentia. Laudaverunt me voce magna omnes Angeli mei: Evangelistae. Conclusi portis mare: populos amaricantes amore terrenorum. Sed quare portis? An forte ut non solum modum haberet exercendi iustos persecutionibus, sed etiam ut liceret iustis inde egredi? Cum fremeret ex utero matris suae, volens progredi: cum irasceretur in concilio Babyloniae civitatis, fornicantis amore huius saeculi, volens extendere persecutiones suas ad perdendos de terra eos de quibus dictum est: Non peto ut tollas eos de saeculo, sed ut tollas eos a malo 193. Circumposui illi nubem operimentum. Non enim boni tantum, sed etiam mali multi amatoresque huius saeculi, Sacramento corporis Christi subiecti sunt: cuius auctoritate a sanctorum persecutione reprimuntur. Et nebula obvolvi illud: ignorantia, qua terrenam inde exspectant felicitatem, terrenamque infelicitatem timent; et propterea timent quos, nisi ita esset, persequerentur. Non enim solum dictum est: Edent pauperes et saturabuntur, et laudabunt Dominum qui requirunt eum; sed etiam dictum est: Manducaverunt, et adoraverunt omnes divites terrae 194. Et posui illi terminos, imponens claustra et portas: terminos quibus saevitia cohibeatur, non ut nihil affligat, sed quo usque exerceat; claustra, ut iniusti non progrediantur; portas, ut ab eis iusti egrediantur. Et dixi: Huc usque venies, et non transibis. Sicut ipse diabolus modum accepit, quo usque affligeret Iob; ita illud mare quo usque persequeretur Ecclesiam. Sed in temetipso comminuentur fluctus tui: alterna vastatione discordiarum atque bellorum. Aut numquid tecum lucem constitui matutinam? id est, consilio tuo tempus resurrectionis praedestinavi? Aut cognovit lucifer ordinem suum? subaudiendum est: Numquid tecum? Dominum autem luciferum dicit, propter ipsum matutinum resurrectionis exortum. Non enim de alio dici potuit: Et lucifer oriatur in cordibus vestris 195. Ipse agnovit ordinem suum, ut esset primitiae dormientium, primogenitus a mortuis 196, caput Ecclesiae, secuturo etiam corpore in futura resurrectione sanctorum. Apprehendere pennas terrae: dictum est: Si recipiam pennas meas in directum 197; virtutes utique spiritales fidelium, quibus a saecularibus suspenduntur illecebris. Excutere impios ex ea. Ad hoc enim prior tanto ante resurrexit agnoscens ordinem suum, ut fidem resurrectionis insinuaret, atque per ipsas pennas Ecclesiae ubique praedicatus, ministerio circumvolantium nuntiorum, iuste apprehendat eas in opus iudicandi duodecim tribus Israel, cum venerit excutere impios ex Ecclesia, qui nunc ante iudicium permixti tolerantur. Et tu sumens terrae lutum figurasti animal? sive ipsum Adam commemoret, sive quod nunc sexta aetate saeculi, sicut tunc sexto die, de peccatoribus, tamquam de luto terrae, homo factus est secundum imaginem eius qui creavit eum 198. Non utique hoc fecit Ecclesia, sed in hoc potius facta est per Verbum opportuno tempore incarnatum, per quod facta sunt omnia 199. Et famosum eum posuisti super terram? Magis iste homo famosus positus super terram, qui sexta aetate saeculi factus est, quam ille qui sexta die, antequam essent ceteri homines, per quos diffamaretur: nisi forte, quia nunc ita innotuit. Et abstulisti ab impiis lucem? sicut ille qui venit, ut qui non vident, videant; et qui vident, caeci fiant 200. Aut brachium superborum comminuisti? potentiam eorum, sicut ille qui infirma mundi elegit, ut confunderet fortia 201. Aut venisti ad fontem maris? sicut ille, cui venienti patuit confitendo quidquid occultum erat in cordibus impiorum, qui credendo in eum iustificati sunt. Nam quem fontem maris melius accipimus, nisi secretum unde erumpit omnis haec amarissima impietas, quae ingentes fluctus iam manifestorum malorum operum concitat, quae vident homines in apertis factis, qui fontem ipsum videre non possunt? Aut in vestigiis abyssi ambulas? Abyssus hic recte intellegitur vita saecularis, quaecumque est in profundo malorum, quo, sicut scriptum est, cum venerit peccator contemnet 202. Quia ipsi quoque desperatissimi, subiecti gratiae per remissionem peccatorum salvi facti emerserunt, et receperunt Christum: non in abyssum quo premebantur; sed in locum eius, ut ubi ambulabat calcans eos, ambulet inhabitans eos Christus; in vestigiis abyssi, remanentibus per memoriam peccatorum suorum, ut dum recolunt ubi fuerint, amplius diligant quem receperunt, a quo sibi tanta dimissa sunt 203. Aut tibi aperiuntur metu portae mortis? Omnibus enim morientibus aperiuntur portae mortis, sed non metu, sicut uni illi qui destruendae mortis causa mortuus est. Aut certe aperiuntur ad resurgendum. Aut ianitores inferni videntes te, timuerunt? sicut illum unum, in quo nihil dignum morte princeps mundi invenit, quem tam cito dimiserunt, quem inviti admiserunt. Inferi autem ianitores, aliquae inferiores potestates morti praepositae intellegendae sunt. Aut cognovisti latitudinem sub coelo? sicut cognovit qui per illam diffudit Ecclesiam. Narra ergo mihi quanta quaeque sint. Quis enim hoc sciat, nisi quem ille docuerit? Aut in qua terra habitat lux? Ille enim docet, quia manifestatio verborum eius illuminat, et intellegere facit infantes 204. Aut quis tenebrarum locus? Hoc quoque ille docet, qui dicit:
Accedite ad eum, et illuminamini 205. Hinc enim ostendit eos tenebrescere qui recedunt dum nolunt esse infantes. Initium enim superbiae hominis, apostatare a Deo 206. Inde qui non glorificaverunt Deum, aut gratias egerunt, evanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum 207, et facti sunt tenebrarum locus. Nisi forte ille est tenebrarum locus, qui excipit perseverantes in peccatis, ut ipsi sint tenebrae, quarum ille est locus, quem vere nullus hominum novit. Similiter et terra, in qua habitat lux, potest intellegi terra illa viventium, id est, beatitudo exceptura perseverantes in fide et spe et caritate, qui fuerunt aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino 208. Si duces me in fines eorum? quo usque perveniunt qui tales sunt. Quid est enim ubi non sit sapientia Dei, quae attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter 209? Cui utique nullus hominum comparandus est. Quod si et nosti semitas eorum; numquid scis quia tunc natus es, et numerus annorum tuorum multus? Quod si et nosti semitas impiorum, qui vel tenebrae sunt vel tenebrarum locus; quia omnes etiam qui iam ad Deum conversi sunt, in ipsis semitis ambulaverunt, antequam acciperent a Deo gratiam, quae iustificat impium: numquid scis tamen quia tunc tibi exstitit causa mortaliter nascendi in hoc saeculo, cum easdem semitas inierunt primi omnium hominum parentes, qui praevaricatione impii manibus et verbis arcessierunt mortem, ut omnes in Adam morerentur? Non enim ex quo quisque in hac vita apparuit, computandus est numerus annorum eius tam parvus, sed ex quo facta est prima mortalis nativitas. Cum enim, verbi gratia, natus est Abraham, tunc omnes in illo Hebraei nati sunt. Numerus ergo annorum unicuique multus est secundum mortalitatis originem, quae exorta est in semitis impiorum. Quis autem meminit fuisse se, aut cum esset, scire potuit esse se in lumbis patris sui? Quandoquidem nec illud tempus quisquam recolit, quo non in parentibus, sed in seipso natus est; quo tempore certe nemo dubitat, quod iam erat, et vivebat, et sentiebat. Omnia autem scit illa Sapientia quae format omnia, non tantum illa super coelestia, sed etiam ista mortalia. Et quia Christus Dei Virtus est et Dei Sapientia 210, scit ista ille, qui etiam mortaliter natus est, non conditione mortali, quia in mortuis liber, sed miseratione mortalium, ut a morte faceret liberos. Aut venisti in thesauris nivis? id est, ad eam cognitionem pervenisti, sicut ille sciebat etiam opportunas causas imminentium scandalorum secretas atque abditas? Nam inde appellat thesauros, ad probanda et exercenda spiritalium corda, cum exclamaret: Vae mundo a scandalis! oportet enim venire scandala; vae autem illi homini per quem scandalum venit! 211 Per superbiam quippe elati in alto, more nivis congelascunt, et cadunt; ex quorum iniquitate abundante refrigescit caritas multorum: qui autem sustinent Dominum viriliter agentes 212, et spiritu ferventes 213, perseverent usque in finem, et salvi erunt 214. Aut thesauros grandinis vidisti? Grando sunt illi iniqui, quando non solum torpent, nullum fervorem spiritus habentes, sed etiam obstinata duritia persequendo aut irruendo contundunt. Quae reposita sunt tibi in tempus inimicorum, et in diem pugnae et belli? Vel hinc quis non videat cuius personam in prophetiam gestet Iob? Non enim huic uni homini reposita sunt ista in tempus inimicorum, et in diem pugnae et belli, sed utique unico populo Dei. Tempus quippe inimicorum est, donec transeat iniquitas, quae quanto magis abundat, tanto magis adversus diabolum acrius pugnandum atque bellandum est, ne caritas perseverantium refrigescat. Unde autem procedit pruina? Quis hoc novit, nisi quia haec ut initia parturitionum sunt? Pruina quippe minutissima grando est. Et dispergitur auster sub coelo? Austrum, quamvis mortalibus carnibus gravis sentiatur, non tamen uspiam memini in sanctis Libris mali aliquid significare, sicut aquilonem numquam in bono: illum, quia ex ea parte flat qua lux claret; istum, quia ex ea unde lux est remotior. Dispergitur ergo auster sub coelo, ut adversus illas omnes iniquitates auxilium aliquod intellegatur Dei, quamdiu nondum in coelo, sed sub coelo sumus.
Quis praeparavit flumen validae pluviae, et viam vocibus tempestatis? Vide quemadmodum tria illa breviter complexa sint, quae Dominus in tentationibus ponit contemnenda his qui aedificant super petram, et perniciosa his qui aedificant super arenam 215. Pluviam commemoravit, et flumen, et voces tempestatis, ubi ventos intellegimus. Pluvia ergo tentatur, qui ex ipsa celsitudine Scripturarum divinarum peccandi occasionem prave intellegendo accipit: tamquam si audiens: Cui modicum dimittitur, modicum diligit 216, dicat sibi: Faciamus mala, ut veniant bona 217; et permaneat in peccato, ut gratia abundet 218: et multa huiusmodi, quibus se homines sermonem divinum male interpretando subvertunt, impunitatem sibi promittentes, quando misericordia Dei in divinis Libris commendatur. Flumine autem, quando ab hominibus qui haec ita intellexerunt et acceperunt, tentatur: flumen enim nunc dicit illud quod de pluvia colligitur, et torrens vocatur, cum ait: Quis praeparavit validae pluviae flumen? quod impleat, et qua currat. Sicut sunt vasa irae perfecta ad perditionem 219, quae illo modo quo dixi: Scripturas accipiunt. Per illos enim habet liberiorem cursum perniciosa illa interpretatio, quam agri fructiferi non recipiunt; et tanto maiore impetu impellit, et deiicit, et trahit quod instabile invenerit, quanto videtur de auctoritate divina suscepta. Ventis vero tentatur, quem inflant inanes suasiones hominum superborum, id est, ex propria auctoritate verba vana iactantium. Qui ergo iudicio Dei praeparatur ad perditionem, non obtemperando verbis eius, quod est super arenam aedificare, non resistit ventis talibus, et cadendo fit via vocibus tempestatis. Validae autem pluviae dictum arbitror, difficilis ad capiendum, id est, ad intellegendum. Ut pluat super terram ubi non est vir: subaudiendum est: Quis praeparavit? Per virum autem videtur Legem significare, quae data est Iudaeis. Ergo super Gentes intellegimus imbrem Evangelii. In deserto, ubi non est homo: in ipsis Gentibus, ubi non erat aliqua auctoritas cognoscentis Deum. Ut satiet invium et inhabitabile, et ut germinet herbae viror. Multi filii desertae, magis quam eius quae habet virum 220. In omnibus autem his quatuor versibus, subaudiendum est: Quis praeparavit? Quis est pluviae pater? sicut sponsus, qui filios suos misit praedicatione regni coelorum irrigare terram. Et quis est qui peperit glebas roris? bene suscipientes illam praedicationem. Sic enim ait glebas roris, quomodo dicuntur vasa vini ad hoc facta, ut vinum suscipiant. De cuius utero procedit glacies? Utrum glacies in bono accipienda est, propter stabilitatem et a fluxu continentiam, ut ita dictum sit: De cuius utero procedit glacies, quemadmodum illud: Quis est pluviae pater? An uterus pro secreto positus est, ut de eius utero procedat glacies, sicut dedit illos Deus in reprobum sensum 221? An potius de illius utero procedit glacies, qui persuadendo impietatem, qua intrinsecus plenus est, facit frigescere et durescere amisso calore caritatis? quis enim hunc novit, sicut ille, qui ait duris et resistentibus Evangelio: Vos ex patre diabolo estis 222? Aut pruinam in coelo quis genuit? quae descendit sicut aquae flumen. Quod de glacie in ultimo sensimus, hoc et de pruina accipiendum puto. Nec tamen frustra est additum, in coelo, ut ex ipsis qui praesunt, intellegatur, imitantibus sane bonos nuntios veritatis, qui transfigurant se sicut ministri iustitiae 223. Quo pertinet, quod adiunctum est, quae descendit sicut aquae flumen.
Aut faciem impii quis tabefecit? id est, confudit: quis, nisi ille qui quos iustificavit, ipsos et glorificavit 224? Aut intellexisti nexus Pleiadis, et septum Orionis aperuisti? An aperies Mazuroth in tempore suo, et vesperum super aedificationem eius induces? Num et astrologia perscrutanda est, ad cognoscendas proprietates istorum siderum, ut hunc locum intellegere possimus? Miror si hoc congruit sermoni nostro, et certe nimis longum est: transimus ergo ad alia. An quibusdam sideribus nominatis, figura locutionis qua intellegitur a parte totum, omnia sidera accipienda sunt? (Si tamen et Mazuroth sidus est, quod interpretatum nec in graeca lingua invenimus: nam hebraeum esse nomen, satis apparet). Ita enim a parte totum intellegitur et quod scriptum est: Ante luciferum genui te 225. Non enim Lucifer in omni creatura prior est conditus, ut ante Luciferum, ante omnem creaturam dictum videatur: sed per Luciferum omnia sidera, quod est a parte totum; et per omnia sidera omnia tempora intelleguntur (de sideribus enim scriptum est: Et sint in signis et in temporibus 226); ut Dominus natus ante omnia tempora, non utique natus in tempore, et ob hoc Patri coaeternus insinuaretur. Pleiadis ergo, et Orionis, et Mazuroth, et Vesperi commemoratio, cuncta sidera intellegenda de compendio persuadet. Si enim uno Lucifero, quanto magis tot nominatis etiam cetera accipi per huiusmodi locutionem licet? Cur ergo alibi dictum est: intellexisti nexus; alibi: aperuisti; alibi, aperiens in tempore suo; et alibi: super aedificationem eius induces? Propria sunt ista singulorum ex ordine commemoratorum? An recte dici posset etiam: Septum Pleiadis aperuisti, et intellexisti nexus Orionis? Atque ita et alia duo commutari possunt: sicut illud in Psalmo: Qui habitat in coelis irridebit eos, et Dominus subsannabit eos 227, nihil sententiae deperiret, etiamsi ita diceretur: Qui habitat in coelis subsannabit eos, et Dominus irridebit eos. Sicut enim qui habitat in coelis, ipse est Dominus; ita, sive Pleiadis nomen, sive Orionis, in eadem significatione est, si per utrumlibet omnia sidera intelleguntur. Omnium itaque siderum nomine, omnes in Ecclesia tales intellegendi sunt, qui conversationem habent in coelis 228. Nexus eorum intelleguntur, quibus et invicem sibi et Deo connectuntur ne cadant. Caritas autem numquam cadit 229. Quis autem hoc nosset, nisi ille ostendisset, qui ait: Mandatum novum do vobis, ut vos invicem diligatis 230; et:
Qui me diligit, diligetur a Patre meo 231? Septum eorum est quo sepiuntur divina Scriptura quam non transgrediuntur. Quis autem hanc aperit, nisi ad quem transitur, ut auferatur velamen? Tempus apertionis est eorum, id est demonstrationis et manifestationis, cum veniet Dominus, et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit cogitationes cordis, et tunc erit laus unicuique a Deo 232. Solus enim ipse hoc faciet in tempore suo: quia cum ipse apparuerit vita nostra, tunc et nos cum illo apparebimus in gloria 233. Inducet autem eos super aedificationem eorum, qui eos faciet hoc possidere quod hic aedificaverint. Si cuius enim opus permanserit, quod superaedificavit, mercedem accipiet 234. Scis commutationes coeli. Utrum in deterius, sicut ii qui cognoscentes Deum, non sicut Deum glorificaverunt? Noluerunt enim esse sedes Dei; ac per hoc mutati sunt, cum evanuerunt in cogitationibus suis 235. An in melius? Quia omnes quidem resurgemus, non tamen omnes immutabimur. Qui autem immutabuntur, manifestum est, cum ait: Et nos immutabimur 236. Cum enim iusti immutabuntur, coelum immutabitur; quia thronus Dei coelum est 237, et sapientia Verbum Dei, et Deus erat Verbum, et thronus sapientiae anima iusti. An utrumque potius? Non enim commutationem coeli, sed commutationes dixit. Aut omnia quae sub coelo pariter fiunt. Sicut enim huius mutationes afficiunt ea quae sub coelo sunt, ita et cum mutantur iusti, sive in deterius, sive in melius, afficiunt carnales ad utrumque. Vocabis nubem voce: aut interiore; aut illa qua dictum est: Sequere me 238; aut illa qua dictum est: Saule, Saule, quid me persequeris? 239 Et in tremore aquae validae obedient tibi: populi potentes, cum audiunt: In timore et tremore vestram ipsorum salutem operamini: Deus est enim qui operatur in vobis et velle et operari, pro bona voluntate 240. Mittes vi flumina, et ibunt? Flumina, inquit, de ventre eius fluent aquae vivae 241. Vi autem dicit, fiducia, qua persecutores non timuerunt; quia et qui vim faciunt, diripiunt regnum coelorum 242. Aut dicent tibi, quid est? id est, numquid abs te quaerent vel voluntatem iussionis tuae, sicut Saulus ait: Quid me iubes facere? 243 aut spem mercedis suae, sicut dixerunt: Ecce dimisimus omnia, et secuti sumus te; quid ergo erit nobis? 244 Quis dedit mulieribus texturae sapientiam, et varietatum scientiam? Texit et apud Salomonem mulier vestimenta viro suo 245. Opera ergo intellegenda sunt Ecclesiarum, quibus honoratur Deus. Nam et ipsa textura, id est, infirmos fratres, tamquam lanuginantem tramam firmorum atque erectorum spiritalium, quasi staminum contextione constringere maximum et singulare opus est Ecclesiarum. Et varietatum scientia ad id valet, ut, tamquam in polymito ea est varietas colorum, qua non turbetur decus unitatis; sic in fratribus ita sint dona diversa, ut nulla invidiae discrepantia cohaereant sibi, sufferentes invicem in dilectione, studentes servare unitatem spiritus in vinculo pacis 246. Aut quis est qui numeret nubes sapientia? Novit enim Dominus qui sunt eius 247: quis autem hoc hominum, inquit, novit? Et organa coeli in terram declinavit? Angelos coelestes, per quos divinae voces enuntiari solent. Non enim ceciderunt sicut ille unus, sed flexu obedientiae declinati sunt in terram; maxime cum et ipse Dominus esset in terra. Nam evangelista inquit: Et Angeli ministrabant ei 248. Diffusus est autem sicut terra cinis, et agglutinavit eum sicut lapidibus cibum. Diffusa est late atque abundanter humilitas poenitentiae, ad hoc ut Dominus qui superbis resistit, humilibus autem dat gratiam 249, cohaereret eis tamquam glutine caritatis, homo hominibus; ut mediator esset Dei et hominum 250, seipsum illis dans cibum per Sacramentum corporis et sanguinis sui, stulta mundi tamquam lapides eligens, ut confundat sapientes 251. Angelis enim cibus est in quantum est Verbum Dei apud Deum: lapidibus autem ut cibus esset, Verbum caro factum est, et habitavit in nobis 252. Ergo agglutinabitur hominibus, praecedente poenitentia, tamquam cinis diffundatur faciens ei viam. Hinc et ille qui dicebat: Facite ergo fructus dignos poenitentiae, et ne dixeritis vobis: Patrem habemus Abraham: potens est enim Deus de lapidibus suscitare filios Abrahae 253: quibus lapidibus eum tamquam cibum agglutinandum esse nuntiabat. Si autem non praecedit humilitas poenitendi, non agglutinabitur, quia excelsa a longe cognoscit 254. Aut capies leoni escas, aut animas draconum replebis? De diabolo dictum est: Et conculcabis leonem et draconem 255: propter insidias et iram. Omnes ergo angeli eius leonibus et draconibus comparantur. Ille autem capit eis escas, et animas eorum replet, qui de impietate convictos tradit in eius potestatem. Volunt enim latere impietatem suam, sed cum producuntur, utique capiuntur, ut sint in potestate diaboli et angelorum eius, quibus consenserunt. Pavidi enim sunt in cubilibus suis: in latebris insidiarum suarum. Nam si pavidi non essent, quis subsisteret? Pavent autem illius imperium, sub quo exclamarunt: Quid venisti ante tempus perdere nos? Et quemadmodum de porcis manifestum est, quod in eos non issent, nisi permissi essent 256, sic intellegendum est nihil eos in quemquam posse nisi permissos: permitti autem iustitia, qua reguntur omnia, sive probationis causa, sive vindictae, vel ad damnationem, vel ad correctionem irrogatae. Et sedent in silvis insidiantes. Non enim quiescit in eis voluntas nocendi, etiam cum potestas non datur. Observant autem in insidiis in tam silvosa densitate occasionum carnalium quis capiatur divinis legibus, id est, convincatur de peccato suo, ita ut eorum escae deputari mereatur. Quis autem praeparavit corvo escam? pulli enim eius ad Dominum clamantes, et errantes, et escam quaerentes: ut est in Psalmo: Et pullis corvorum invocantibus eum 257. Cui sententiae est locus iste simillimus. Nec in malo possunt intellegi, quia invocant eum. Significantur ergo nigri, hoc est peccatores nondum dealbati remissione peccatorum. Sed ideo pulli, quia iam humiles: ideo errantes, quia nondum cognoverunt veritatem, quam tamen pie quaerunt, cum ad Dominum clamant. Praeparari autem corvo esca potest, propter eius praescientiam, qui novit etiam nondum humilem quemque conversum iri: sed tamen pulli, hoc est, humiles ad Dominum clamant.
39. (39, 1-35) Si cognovisti tempus pariendi tragelaphorum petras? hircus est, cervus: tragelaphus ergo compositum ex hirco et cervo animal. Significat igitur mentem servientem legi Dei secundum interiorem hominem. Videt autem, quantum adhuc ex parte hircus est, aliam legem in membris suis repugnantem legi mentis suae, et captivantem se in lege peccati 258. Peperit autem talibus petras opportuno tempore, ille qui firmamenta solida exemplorum in Scripturis posuit, in quibus et quiescentes de se non desperent, quorum caro concupiscit adversus spiritum et spiritus adversus carnem, donec vivacitate cervi serpentinis suasionibus superatis spiritu vivant, et spiritum sectentur 259, ne regnet peccatum (unde similitudo hirci ducitur) in eorum mortali corpore, ad obediendum desideriis eius 260. Aut partus cervarum custodisti? Ecclesiarum in numero spiritalium, materno affectu imitationem suam persuadentium, quibus iam non possunt serpentinae opiniones nocere: tamen et tales custodiuntur non de se, sed de Deo praesumentes. Et numerasti menses partus earum? Non enim pariunt nisi per Evangelium, quod a baptismo suo Dominus usque ad passionem atque ascensionem suam certis mensibus magisterii sui auctoritate praedicavit. Et dolores earum solvisti? Non enim sine dolore dicebatur: Filii mei, quos iterum parturio, donec Christus formetur in vobis 261. Solvuntur autem isti dolores cum fuerit partus editus, id est, veritas persuasa eis pro quibus ita ingemiscitur, id agente in interioribus conscientiae verbo Dei. Et nutristi hinnulos earum sine metu? in lacte sacramentorum non timidos. Non enim acceperunt spiritum servitutis iterum in timore 262. Partus earum emittes: in libertatem uberioris pascuae spiritalis. Abrumpent filii earum: vincula concupiscentiarum saecularium. Multiplicabuntur in tritico: solidiore cibo sapientiae, post nutrimenta lactis. Exibunt, et non revertentur eis. Exibunt, tamquam ex angustiis doctrinae, quae per homines incipientibus traditur; et non revertentur matribus suis, non iam opus habentes lacte, nec doctoribus hominibus indigentes. Sane isti tres versus non per interrogationem pronuntiandi sunt. Quis autem est qui dimisit onagrum liberum? Mirum nisi eos per onagrum significat, qui pauci ab omni negotio liberi Deo serviunt. Et vincula eius quis resolvit? affectionum carnalium atque popularium. Posui enim habitaculum desertum et tabernacula eius salsuginem: unde clamet: Sitivit in te anima mea 263. Irridens multitudinem civitatis: quam Babyloniam Scriptura dicit; perambulantem per latam viam, quae ducit ad perditionem 264. Et querelam exactoris non audiens: nemini quidquam debens. Consideravit montes pascuae suae: magnitudinem revelationum. Et post omne viride quaerit: omne sempiternum. Volet autem monoceros servire tibi? superbus dignitate huius saeculi; quia et tales subiugavit Christus, et ministros Ecclesiae constituit: enim unicornis est, quod superbiam significat. Aut dormire super praesepe tuum? sicut super illius humilitatem, qui etiam in praesepi est infans positus 265. requiescitur securitate veniae peccatorum, et oblivione curarum malae conscientiae. Et alligabit in loris iugum suum? iugum leve portans alligatum loris, hoc est, in auctoritatibus eorum qui carnem mortificaverunt atque domuerunt. Unde et Ioannes zona pellicea cingebatur 266, non asperis restibus peccatorum. Aut ducet tibi sulcos in campo? aperiet pectora plebis obedientis ad obtinendum regnum Dei. Confidis autem in eo, quia mutata est virtus eius? ut non vanitatem humanae laudis et honoris etiam in Ecclesiae ministerio requirat, sicut requirebat in saeculo. Aut dimittes ei opera tua? sicut ille, pro quo se dicit Apostolus legatione fungi, exhortans pro Christo reconciliari Deo 267. Et credes ei, quia reddet tibi sementem? Nihil ex eo suo dominatui vindicabit. Sementem quippe dicit opus seminandi. Et in aream tuam inferet? Ut sit inter illos, quibus ipse Dominus praecipit rogandum Dominum messis, ut mittat operarios in messem suam 268: non autem ut sibi velit aream facere, sicut princeps haeresum et schismatum, et quicumque non Dei gloriam quaerunt, sed suam. Difficillimum est enim ut velit iste monoceros, sed tamen et hoc praestat atque efficit in hominis animo, qui facit mirabilia solus 269, consilia destruens, et omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei, et captivans omnem intellectum ad obedientiam suam 270. Penna struthionum mixta est alis herodionis et accipitris. Tardis ingenio, quos significant struthiones, quia volare non possunt, donatum esse per eius gratiam qui stulta mundi elegit 271, ut aequarentur ingeniosorum celeritati pariter credentium, qui per has aves quas commemoravit significantur, per hunc versum intellegendum est. Et reliquit in terra ova sua. Iam incipit de struthione dicere, id est de his quos per hoc animal significat. Non enim miscerentur pennae eorum tardae alis velocium avium ad pariter volandum, nisi spem priorem in terra relinquerent, quam per ova significat. Et in pulvere calefiunt. Quia etsi id quod sperabat in saeculo non attenderit, plerumque faventibus amatoribus saeculi, qui pulveri comparantur, provenit. Et oblita est quia pes disperdet ea, et bestia agri conculcabit ea. Quod si et adversa cuiusquam cupiditas et iniqui huius mundi perturbent, et obterant spem eius talem, tamquam ova eius quae relinquit in terra; ita non curat, ut tamquam oblita non sentiat. Obduruit contra filios suos, ne sint eius: etiamsi iam non spes sit sicut ova, sed res ipsa, sicut filii iam nati, hoc est felicitas temporalis, fortiter contemnit nolens eam suam esse felicitatem; quia illam veram desiderat. Frustra laboravit absque ullo timore. Hoc antequam convertatur: laborat enim spe saeculi sine fructu, et quod est insipientius, sine ullo timore, dum praesumit in rebus incertis. Quia despexit eam Deus in sapientia, et non distribuit ei intellectum. Quid enim stultius, quam fidere in vanitate, et laborare ad acquirenda peritura sine ullo timore amittendi? Concipiunt enim plerique hunc affectum, quibus longa felicitas saeculi provenit, praesertim si ab avis et atavis perpetua successione ducatur, ut se repente infelices fieri posse non credant. Et quia magni solent apparere in terra, non tamen pennis virtutum coelesti conversatione frui, recte struthionibus comparantur. Sed attende quod sequitur: Cum tempus fuerit, in altum evolabit, et deridebit equitem et ascensorem. Posteaquam venit plenitudo temporis 272, ut praeciperetur divitibus huius saeculi, non superbe sapere, nec sperare in incerto divitiarum, sed in Deo vivo 273, coeperunt sursum cor habere ad Dominum, et deridere superbos persecutores, quos Dominus proiecit in mare: tunc enim penna struthionis mixta velocibus avibus, coelum petit, et cetera quae de hoc animali supra dicta sunt, fiunt. An tu circumdedisti equo virtutem? Martyrem videtur describere, intrepidum et alacrem testem fidei salutaris, non tamen virtute propria, sed qua eum circumdedit Dominus. Et inseruisti collo eius hinnitum? Induite vos armaturam Dei, ut possitis resistere in die malo 274. Et gloriae pectoris eius audacia. Haec est audacia qua Isaias audet et dicit 275. Gloria vero pectoris est conscientia 276 opus hominis probans, ut in semetipso habeat quisque gloriam et non in altero 277. Prodiens in campo luxuriat. In lucem libertatis exiens, facilitate boni operis in latitudine caritatis exsultat. Et procedit in praelium cum virtute: adversus tentationes adversitatum. Occurrensque iaculo contemnit: quia circumposita sunt ei arma, in quibus est illud scutum fidei, in quo ignita inimici iacula exstinguuntur 278. Nec se avertit a ferro: vel a morte visibili, vel quia sunt et duri ad non consentiendum veritati, et acuti ad persequendum a quibus se non avertit, quia ipsos etiam ut diligat iubetur. Super ipsum enim gaudet arcus et gladius. Per confessionem quippe eius asseritur et comminatio Dei, quae invisibiles poenas longe praenuntiat, et testificatio verbi, qua omnes tamquam cominus errores debellat. Aliud est enim minari, quod longe futura sunt supplicia peccatorum, quod est tamquam arcu tela intendere; aliud tamquam manu ad manum gladio verbi praesentes debellare cupiditates. Lanceae hastaeque tremore. Quid est quod lanceae hastaeque tremore super ipsum gaudet arcus et gladius? An quia nisi et ipse tremat, hoc est, timeat futuram mortem, quam iaculatur divina iustitia, non potest praesentem contemnere, quam persecutor minatur, ut intrepidam habeat confessionem, et praedicet cum fiducia veritatem, cui non possint inimici resistere: atque ita super eum gaudeat, hoc est, per ipsum libere asseratur doctrina Dei, per quam minatur impiis futurum interitum, et interficit praesentem iniquitatem? Nisi enim gaudium spei nostrae cum tremore damnationis esset, in nobis negligens esset ipsa securitas et superba praesumptio; neque in Psalmo nobis diceretur: Exsultate ei cum tremore 279. Et iracundia evertit terram. Apud semetipsum irascens, ad evertendas in se terrenas concupiscentias et timores carnales, quibus quisque a tolerantia passionis avertitur. In hac sententia forte dictum est: Irascimini et nolite peccare 280. Cum iracundia enim saluberrima se debet quisque correctione corripere, dicens: Utquid tristis es, anima mea? et quare conturbas me? Spera in Deum, quia confitebor illi. Quia enim ore confessio fit ad salutem 281, statim sequitur: Salutare vultus mei Deus meus 282. Nec credet, donec clamaverit tuba. Ante tempus quippe tentationis, etiamsi eversa est terrena trepidatio, non apparet, nec facile credendum est, nisi tempus ipsum tentationis docuerit. Cum autem tuba cecinerit, dicet: Euge. Cum tempus tentationis venerit, tunc vero placebit ei anima eius, si gloriatur in tribulationibus; quia tribulatio patientiam operatur, patientia vero probationem, probatio vero spem 283: ut iam non dicat animae suae irascens: Utquid conturbas me? sed glorians dicat: Lauda, anima mea, Dominum 284. Et procul odoratur pugnam: non quasi in hominibus persequentibus qui videntur, sed procul, hoc est, pro longe ab oculis; sciens quia non est ei colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, et rectores mundi, tenebrarum harum, adversus spiritalia nequitiae in coelestibus 285, hoc est procul. Apte autem dictum est, odoratur, propter principem potestatis aeris huius. Odores quippe olfactu sentiuntur, sive boni, sive mali. Odoratur ergo pugnam, qui intellegit principem potestatis aeris huius operari in filiis diffidentiae 286, quorum persequentium iras aut insidias patitur, ut adversus spiritalia nequitiae spiritalibus armis dimicet, non corporalibus adversus carnem et sanguinem, id est malos et perditos homines, quos carneis oculis videt. Tonitrum ducum et clamorem: subaudiendum est, odoratur. Tonitrum autem propter ipsum aerem puto dictum esse, in quibus eadem spiritalia nequitiae versantur. Non enim rectores mundi propterea dicti sunt hi spiritus, quia coelum et terram regunt, sed sicut ipse exponit Apostolus. Etenim ne ita intellegeretur, subiecit statim quid dixerit rectores mundi; tenebrarum harum, inquit, hoc est impiorum: quibus ad Dominum conversis dicit : Fuistis enim aliquando tenebrae; nunc autem lux in Domino 287. In voluntate enim cuiusque est, utrum tenebrae sit, an lux: sed cum tenebrae, in seipso, hoc est, peccatis quae ipsius sunt propria; cum autem lux, non in seipso sed in Domino, a quo illuminatur, ut quemadmodum dicit Isaias, tenebrae eius sint velut meridies 288. Dicitur et in Psalmis: Illuminabis tenebras meas 289. Quos ergo dicit Apostolus rectores tenebrarum, ipsi et in hoc versu dicti sunt duces. Ducuntur enim et ab his tenebrae, hoc est impii, ut persequantur pios, id est, eos qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, non eos qui patiuntur propter impietates et iniquitates suas. Ducum autem talium clamorem dicit odorari martyrem: non quia sonitus aliquis inde auditur auribus corporis, sed quia cordis auribus per fidem clament, quanta diabolus et angeli eius adversus Dei servos machinentur: unde ait Apostolus: Non enim ignoramus mentes eius 290. Adversus quem clamorem ducum, surdae utique sunt aures infidelium. Numquid in sapientia tua plumescit accipiter? sicut in sapientia Dei, quae est Christus, novus homo paulatim innovatur, conversationem habiturus in coelestibus. Expansis pennis immobilis, respiciens ad austrum? explicatis ab omni impedimento saeculari virtutibus geminae dilectionis, permanens inconcussus in fide; non tamen in hoc ipso de seipso praesumens, sed sperans in Deum, et in illum revocans intentionem, a quo ipse caritatis ardor inspiratur, ut fortitudinem suam ad ipsum custodiat 291, dicens: Nonne Deo subiecta erit anima mea? ab ipso enim salutare meum, etenim ipse est Deus meus et salutaris meus, susceptor meus; non movebor amplius 292. Ac tuo praecepto exaltatur aquila? sicut eius praecepto, qui ait: Cum exaltatus fuero, omnia traham ad me 293. Pro nobis enim moriturus, et corpus resurrectione levaturus in coelum: Ubi fuerit, inquit, cadaver, illuc congregabuntur et aquilae 294. Satiavit enim in bonis coelestibus desiderium eius, cuius sicut aquilae iuventus renovabitur 295. Potest et exaltatio aquilae ad id pertinere, quod ait Apostolus: Sive enim mente excessimus Deo; ut versus qui etiam ibi sequitur de vulture, ad id pertineat quod etiam ibi sequitur: Sive temperantes sumus, vobis. Sequitur enim: Aut vultur super nidum suum in petra sedens morabitur? quia ex affectu dictum videtur non sublimia contemplandi mentis excessu, sed inferioribus consulendi per temperantiam qua humanis rebus congruitur; ut impii qui pro mortuis habentur, iustificati per verbum, hoc est, quasi ore devorati convertantur in corpus Ecclesiae. Vultur enim de mortuis pascitur; et ideo super nidum suum, ubi tamquam fetus ponit opera huic vitae necessaria. Ideo autem in petra, quia cum dixisset Apostolus: Sive temperantes sumus, vobis; continuo subiunxit: Caritas enim Christi compellit nos 296: petra autem erat Christus 297. Et bene sedens morabitur, secundum id quod dictum est: Compellor autem ex duobus, concupiscentiam habens dissolvi et esse cum Christo; multo enim magis optimum, ut hoc ad exaltationem aquilae pertineat; ad vulturem vero sedentem in nido, et morantem: Manere in carne necessarium propter vos 298. Et quia petra etiam tota Ecclesia bene intellegitur, propter etiam Simonem, qui ob hoc a Domino Petrus appellatus est 299, summitas petrae est caput Ecclesiae. Ad hoc additur versus qui sequitur: In summitate petrae et in caverna? Summitas enim refertur ad id quod est caput, caverna vero ad id quod vita nostra abscondita est cum Christo in Deo 300. Et cum ibi fuerit, quaerit escas: de quibus dictum est Petro: Macta, et manduca 301, ut incorporaret Ecclesiae credituros ex Gentibus. Longe oculi eius prospiciunt et pulli eius volutantur in sanguine. Spe futurae immortalitatis in vitam aeternam intentionem suam longe porrigit: quamvis opera eius in carnis infirmitate volutentur, id est, dubiis motibus iactetur, dum incertum habet humana ignorantia ex iis quae misericorditer facit, quid cui prosit ad Deum, cum tamen longe oculis prospicientibus propter aeternam salutem sincera caritate dispensat. Sed cum invenerit iste talis operator et dispensator eos qui per affectum quo renuntiant diabolo, iam mortui sint huic saeculo; sine dubitatione aliqua eis exhibet oris ministerium in opere sermonis, quo eos in corpus Ecclesiae iam paratissimos traiciat: et ideo sequitur: Ubicumque fuerint cadavera, confestim reperiuntur. Respondit Dominus, et dixit. Quod nunc Dominus tamquam repetit sermonem, cum ipse loqueretur, intellegitur Iob ad ea quae dicta sunt, obstupuisse in silentio, et quievisse, ut nihil amplius dicere auderet. Ergo duobus qui sequuntur versibus exhortatur eum Dominus ad respondendum. Numquid qui disputat cum Omnipotente, quiescit? hoc est: Quare tu quiescis cum Omnipotente disputans? Arguens Deum respondebit ita? subaudiendum est, numquid; ut sit sensus: Numquid arguit Deum qui disputans respondebit? Quaerendo enim cum Omnipotente disputatur, non convincendo aut refellendo. Non ergo quia Omnipotens est, ideo quiescendum est a disputando cum eo. Neque enim ad arguendum ab eo aliquid per disputationem tamquam ab ipsa veritate requiritur. Potest et sic intellegi: Numquid qui disputat cum Domino, quiescit? id est, quia non quiescit qui cum Omnipotente disputat, non est cum eo disputandum ut quiescatur. Solet enim disputans contradicere: qui autem contradicit Deo, quiescere non potest, hoc est, non invenit quietem, nisi in eius voluntate sine ulla contradictione consentiat. Arguens enim Deum respondebit ita; id est, cum disputando respondet Deo, arguit Deum, et propterea non pervenit ad quietem. Unde dictum est: O homo, tu quis es qui respondeas Deo? 302 Sed quid tale fecerat Iob? Non enim Deus sic illum accipit tamquam contradicentem sibi, sicut amici eius non intellegentes; cum tale testimonium illi perhibeat, et in capite libri, et in fine. An propter personam quam Iob gestabat dictum est, hoc est, corporis Domini, quod est Ecclesia, in qua multa infirmorum pars est, non quidem desperatorum, sed tamen adhuc in proventu suo periclitantium, quibus pene commoventur pedes, et quorum paulo minus effunduntur gressus, dum zelant in peccatoribus, pacem peccatorum intuentes? Qui dicunt: Quomodo scivit Deus, et si est scientia in Altissimo? Ecce ipsi peccatores, et abundantes in saeculo obtinuerunt divitias. Numquid vane iustificavi cor meum, et lavi in innocentibus manus meas, et fui flagellatus tota die, et arguitio mea in matutinum? 303 Nam hinc potius Iob ipse videtur respondere sequentibus versibus.Respondens autem Iob dixit: Quid ergo iudicer commonitus et increpatus a Domino, audiens talia, cum nihil sim? id est, quid ergo mihi iudicium comparo, cum me commonet et arguit Dominus, si ei contradicam; audiens talia, id est, intellegens quanta iustitia et misericordia mecum sic agatur, cum per meipsum utique nihil sim? Quod responsum dabo? id est, quid potero contradicere veritati? Manum ponam ad os meum, id est, tenebo atque cohibebo loquacitatem meam. Semel locutus sum; iterum non adiciam. Nisi in mysterio accipiatur, quomodo semel locutus est Iob, qui totiens locutus est? Aut quomodo iterum non adiciet, post paululum locuturus? Sed locutio hic intellegenda est progressus animae in haec exteriora, quo relinquit Deum, et ei resistit. Unde maior iste progressus, etiam clamor in Scriptura appellatur, cum dicit Deus clamorem Sodomorum ad se pervenisse 304. Cui locutioni atque clamori contrarium est beatissimum illud silentium, de quo dicitur: Et silebit sine timore ab omni malignitate. Bene itaque dicit semel se locutum continua quadam locutione in tota vita veteris hominis, cum esset spiritus ambulans, et non revertens 305. Nunc autem manum imponens ori, ne ultra progrediatur, promittit se non adicere iterum, ne recedat a Deo. Amen.