Migne Patrologia Latina Tomus 125
Auctor incertus (Hincmarus Rhemensis?)
Annales
Annales (Auctor incertus (Hincmarus Rhemensis?)), J. P. Migne 125.1301A
- DCCCLXI.
125.1203A| Galindo cognomento Prudentius, Tricassinae civitatis episcopus, natione Hispanus, adprime litteris eruditus, qui ante aliquot annos Getescalco praedestinatiano restiterat, post felle commotus contra quosdam episcopos secum heretico resistentes, ipsius haeresis defensor acerrimus, indeque non modica inter se diversa et fidei adversa scriptitans moritur; sicque, licet diutino languore fatigaretur, ut vivendi ita et scribendi finem fecit.
Carolomannus, Hludowici Germaniae regis filius, cum Resticio Winidorum regulo foederatur, a patre deficit, et Resticii auxilio magnam sibi partem usque ad Hin fluvium paterni regni praesumit. Hludowicus socerum Karlomanni filii sui, Arnustum, honoribus 125.1203B| privat, et nepotes ipsius a regno suo expellit; qui cum Adalardo, Irmintrudis reginae avunculo, suo autem propinquo, quem Lotharius patrui sui Hludowici factione insequebatur, Karolum adeunt; a quo benigne suscipiuntur et honoribus consolantur. Sed et pene omnes qui nuper a Karolo ad Hludowicum defecerant, ad Karolum revertuntur, et ab eo familiaritate et honoribus redonantur.
Dani qui pridem Morinum civitatem incenderant, de Anglis revertentes, duce Welando cum ducentis et eo amplius navibus per Sequanam ascendunt, et castellum in insula quae Oscellus dicitur a 125.1204A| Nortmannis constructum, et eosdem Nortmannos obsident. Ad quorum obsidentium videlicet locarium quinque millia libras argenti cum animalium atque annonae summa non modica de regno suo, ne depraedaretur, exigi Karolus praecepit, et Sequanam transiens, Meidunum super Ligerim adit, Rodbertum cum placitis honoribus recipit. Qua occasione Guntfridus et Gozfridus, quorum consilio Karolus praefatum Rodbertum receperat, cum suis complicibus gentilitia mobilitate et inolita consuetudine a Karolo ad Salomonem, Britonum ducem, deficiunt. Interea Danorum pars altera cum sexaginta navibus per Sequanam in fluvium Tellas ascendunt, indeque ad obsidentes castellum perveniunt, et eorum societate junguntur. Obsessi autem famis inedia et 125.1204B| miseriae omnis squallore compulsi, sex millia libras inter aurum et argentum obsidentibus donant eisque sociantur, et sic per Sequanam usque ad mare descendunt. Quos imminens hiems ingredi mare prohibuit, unde se per singulos portus ab ipso loco Parisius usque secundum suas sodalitates dividunt. Welandus autem per Sequanam usque ad castrum Milidunum cum sociis suis ascendit. Castellani vero cum Welandi filio Fossatis monasterium occupant. Hincmarus, Durocortori Remorum archiepiscopus, synodo comprovinciali apud monasterium sanctorum Crispini et Crispiniani secus civitatem 125.1205A| Suessionis Rothadum, ipsius urbis episcopum, regulis ecclesiasticis obedire nolentem episcopali privat communione secundum decreta canonum, donec obediat.
Karolus, dimisso filio suo Hludowico sub Adalardi, Irmintrudis reginae avunculi, bajulatione ad custodiam regni contra Nortmannos, a quibusdam invitatus quasi regnum Provinciae adepturus, quoniam Karolus, Lotharii quondam imperatoris filius, inutilis atque inconveniens regio honori et nomini ferebatur, cum uxore Burgundiam usque ad civitatem Matescensium peragrat. Ubi rebus parum prospere gestis, et depraedationibus plurimis populo terrae ingestis, Pontigonem palatium redit, ibique missaticum ex parte Hludowici fratris sui, et Lotharii nepotis 125.1205B| sui, ab Adventio, Mettensium civitatis episcopo, et Leutardo comite delatum audit, eosque absolvit, et diem natalis dominicae festive, ut moris est, celebrat.
- DCCCLXII.
Karolus per Remis civitatem Suessionis venit, ubi non incerto nuncio comperit, quia filia ejus Judith, relicta scilicet Edelboldi regis Anglorum, quae possessionibus venditis quas in Anglorum regno obtinuerat, ad patrem rediit, et in Silvanectis civitatem debito reginae honore sub tuitione paterna et regia atque episcopali custodia servabatur, donec, si se continere non posset, secundum apostolum, scilicet competenter ac legaliter, nuberet, Balduinum comitem ipso lenocinante, et fratre suo Hludowico 125.1205C| consentiente, mutato habitu est secuta; sed et quia Hludowicus, filius ejus, a praefatis Guntfrido et Gozfrido sollicitatus, relictis fidelibus patris, cum paucis noctu aufugit, et transfuga ad se sollicitantes pervenit. Unde rex Karolus episcopos et caeteros regni sui primores consulens, post mundanae legis judicium canonicam in jamdictum Balduinum et Judith, quae cum fure cucurrit et adulteri portionem se fecit, secundum edicta beati Gregorii « ut si quis viduam in uxorem furatus fuerit, et consentientes ei, anathema sint, » depromi sententiam ab episcopis petiit. Abbatiam quoque sancti Martini, quam inconsulte praescripto filio suo Hludowico donaverat, non satis consulte Hucberto, clerico conjugato, donavit. Indeque Silvanectum perrexit, ubi dum moraretur, 125.1205D| exspectans ut ad eum populus conveniret, quatenus aciebus dispositis ex utrisque suis ripis 125.1206A| singulae aquae, Isara scilicet, Matrona et Sequana custodirentur, ne Nortmanni in praedam ire valerent, nuncium accepit, quia Danorum electi de his qui in Fossatis resederant, cum parvis navibus Meldensium civitatem adirent. Ipse autem cum eis quos secum habuit illo pergere maturavit; et quoniam, pontibus a Nortmannis destructis et navibus occupatis, eos adire non poterat, necessario usus consilio, pontem ad insulam secus Trejectum reficit, et Nortmannis descendendi aditum intercludit; scaras nihilominus ex utraque ripa Matronae ad custodiam deputat. Qua de re Nortmanni valde constricti, obsides electos et Carolo missos ea conditione donant, ut omnes captivos quos ceperant postquam Matronam intraverant, sine mora aliqua redderent, et aut 125.1206B| cum aliis Nortmannis constituto die placiti a Sequana recedentes mare peterent, aut si alii cum eis redire non vellent, una cum exercitu Caroli retractantes ire bello appeterent; sicque, datis decem obsidibus, sunt ad suos redire permissi. Et post viginti circiter dies ipse Welandus ad Carolum veniens, illi se commendavit, et sacramenta cum eis quos secum habuit statim praebuit. Indeque ad naves regressus, cum omni Danorum navigio usque ad Gemeticum, ubi illorum naves statuerunt reficere et vernale aequinoctium exspectare, descendit. Refectis navibus, Dani mare petentes per plures classes se dividunt, et prout cuique visum est, in diversa velificant, major autem pars Britannos, qui Salomone duce habitant in Niustria, petit; quibus et illi 125.1206C| junguntur, qui in Hispania fuerant. De quibus Rodbertus duodecim naves, quas Salomon in contrarietatem ejus locario jure conduxerat, in fluvio Ligeri capit, omnesque qui in illo fuere navigio interfecit, praeter paucos, qui fuga lapsi delituerunt. Rodbertus autem Salomonem sustinere non valens, cum praefatis Nortmannis qui de Sequana exierunt, antequam illos Salomon sibi adversus eum adscisceret, datis utrimque obsidibus, in sex millibus argenti contra eumdem Salomonem convenit. Welandus cum uxore et filiis ad Carolum venit et Christianus cum suis efficitur.
Carlomannus, Hludowici regis Germaniae filius, concessa sibi a patre regni portione quam pridem invaserat, et dato sacramento, ne amplius inde sine 125.1206D| patris voluntate invaderet, cum patre pacificatur. Hludowicus denique, filius Caroli regis, consilio 125.1207A| Guntfridi atque Gozfridi Salomonem adit, validam Brittonum manum obtinet, et cum eis Rotbertum patris fidelem impetit, Andegavum et alios quos adire potuit pagos caede, igni, depraedatione devastat. Rotbertus siquidem Britones redeuntes cum maxima depraedatione aggreditur, et plusquam ducentos Britonum primores occidit, et praedam excutit. Quem iterum Hludowicus bello querit, in fugam ab eo vertitur, et dispersis sociis vix evasit. Carolus rex Aquitanorum, Caroli regis filius, necdum quindecim annos complens, persuasione Stephani relictam Humberti comitis sine voluntate et conscientia patris in conjugem ducit. Sed et saepefatus Hludowicus, frater ipsius Caroli, e vestigio in ipso quadragesimae sanctae initio filiam Harduini quondam comitis, sororem 125.1207B| scilicet Odonis sui multum complaciti sibi conjugem copulat. Carolus, horum pater, omnes primores regni sui ad locum qui Pistis dicitur, ubi ex una parte Andella et ex altera Audura Sequanam influunt, circa Junii Kalendas cum multis operariis et carris convenire facit, et in Sequana munitiones construens, ascendendi vel descendendi navibus propter Nortmannos aditum intercludit. Ipse cum uxore super Ligerim, in loco qui Maidunus dicitur, datis per suos sacramentis, cum Carolo filio loquitur, et eo quasi subito sed voce submissa, et animo contumaci erecto, in Aquitaniam remeante, ipse ad Pistis, quo placitum simul et synodum ante condixerat, redit, et inter operandum de sanctae ecclesiae ac regni negotiis cum fidelibus suis tractat. Ubi 125.1207C| Rothadus, Suessorum episcopus, homo singularis amentiae, in synodo provinciali regulariter episcoporum communione privatus, cum sua se contumacia quatuor provinciarum concilio praesentavit; quem fraternus conventus, ne deponeretur, penitus sub appellatione sedis apostolicae servare disposuit. Sed 125.1208A| isdem post ejusdem concilii judicium unde appellaverat expetens, constitutis 12 ab eadem synodo judicii exequendi judicibus, novus Pharao propter sui cordis duritiam, et vetera saecula repraesentans homo mutatus in belluam, propter designatos excessus qui in gestorum serie continentur, quoniam corrigi noluit, in suburbio Suessorum civitatis deponitur.
Interea contigit miraculum in civitate Morinensi. Nam cujusdam civis ipsius urbis mancipium mane in die assumptionis sanctae Mariae vestitum lineum, quod camisium vulgo vocatur, levigare incipiens, ut illud dominus suus ad missam procedens paratum portare quivisset, ad primum initium quo levigam imprimens traxit, vestimentum sanguineum 125.1208B| est effectum; sicque quotiens idem mancipium levigam traxit, sanguis est subsecutus, usque quo vestimentum illud totum rejacenti sanguine est infectum. Quod vestimentum Hunfridus, ipsius civitatis episcopus, ad se fecit deferri, et in eadem ecclesia ad testimonium reservari. Et quoniam eadem festivitas ab incolis parochiae illius non feriabatur, et celebrari et feriari debito honore ab omnibus eamdem solemnitatem praecepit.
Hludowicus, qui a patre dudum defecerat, ad eum redit, et veniam ab eo sed et ab episcopis pro suis excessibus postulans, patri de cetero fore fidelem districtissimis sacramentis se obligat; cui pater comitatum Meldensem et abbatiam sancti Crispini donans, cum uxore de Niustria ad se venire praecepit. 125.1208C| Hunfrido, super quem Warengaudus infidelitatem miserat, petentibus suis fidelibus, ne confligat bello, concessit, ipsumque et Warengaudum pacificat.
Hludowicus, rex Germaniae, Lotharium nepotem suum apud Moguntiam accersiens, petit ut cum eo 125.1209A| contra Winidos qui appellantur . . . ., adversus eorum regulum . . . . cum apparatu hostili pergat; qui se primum iturum promisit, post vero a promissione sua defecit. Hludowicus autem, relicto in patria filio Carolo, quoniam nuper uxorem Ercangarii comitis filiam duxerat, Hludowicum filium suum secum ducens, aggreditur Winidos; unde amissis quibusdam primoribus et nihil prospere gestis, sub obtentu obsidum ad Francofurd palatium super Moenum fluvium revertitur. Dani magnam regni ejus partem caede et igni vastantes praedantur; sed et hostes antea illis populis inexperti, qui Ungri vocantur, regnum ejusdem populantur.
Lotharius Waldradam concubinam, maleficis, ut ferebatur, artibus dementatus, et ipsius pellicis, pro 125.1209B| qua uxorem suam Theotbergam abjecerat, caeco amore illectus, faventibus sibi Liutfrido, avunculo suo, et Vultario, qui vel ob hoc maxime illi erant familiares, quod nefas est dictu, quibusdam etiam regni sui episcopis consentientibus, coronat, et quasi in conjugem et reginam sibi, amicis dolentibus atque contradicentibus, copulat.
Hincmarus, Remorum episcopus, veniente Carolo rege in eamdem civitatem, accitis comprovincialibus suis episcopis, matrem ecclesiam ipsius provinciae in honore sanctae Mariae. sicut et antiqua fuerat sacrata, venerabiliter dedicat.
Hludowicus, rex Germaniae, directis missis blandiloquis ad fratrem suum Carolum, obviam sibi in territorium Tullense venire petit; et quia Carolus 125.1209C| cum Lothario ante colloqui noluit, quam fratri suo causas diceret quae ei in Lothario displicebant, non mediocri querela inde sermonibus est conflictum. Tandem Carolus cum episcopis qui secum erant, Hludowico et episcopis qui erant cum eo, scripto capitulatim ostendit, pro quibus Lothario communicare nolebat, nisi profiteretur, quod inde aut certam redderet rationem, aut secundum auctoritatem dignam ostenderet emendationem. Post quam professionem sub hac convenientia Carolus et episcopi qui cum eo erant, in communionem Lotharium receperunt, et scriptas ac consiliariis recitatas adnunciationes, 125.1210A| quas de illorum conventu debuerunt populo nunciare, usi consilio praecipue Hludowicus et Lotharius Chuonradi, sui consiliarii, Caroli autem avunculi, qui superciliosa, sed frivola et nec sibi adeo nec pluribus proficua, more sueto, scientia nitebatur, ne innotescerentur populo causae, quas Carolus Lothario reputabat, penitus rejecerunt. Verum Carolus contra eorum vota omnibus pleniter notum fecit, quia pro uxore, contra evangelicam et apostolicam auctoritatem relicta, altera ducta est, et quia uxori Bosonis et Balduino qui filiam ejus furatus fuerat in uxorem, excommunicatis communicaverunt, Lothario ante praedictam professionem communicare nolebat; sicque condicentes placitum sui conventus in futuro mense Octobrio in confinio 125.1210B| Mosomagensis et Vonzensis comitatus, ab invicem secesserunt. Hludowicus ad reconciliandum vel ad resistendum filio suo Carlomanno, qui auxiliante Resticio, Winidorum regulo, contra patrem rebellaverat, Bajoariam petiit. Carolus de Tullensi territorio per Pontigonem, inde secus littora Matronae fluminis Carisiacum revertitur, ibique Dominici natalis diem reverentissime celebrat.
DCCCLXIII. Dani mense Januario per Rhenum versus Coloniam navigio ascendunt, et depopulato emporio quod Dorestatus dicitur, sed et villam non modicam ad quam Frisii confugerant, occisis multis Frisiorum negotiatoribus et capta non modica populi multitudine, 125.1210C| usque ad quamdam insulam secus castellum Novesium perveniunt. Quibus Lotharius ex una parte Rheni cum suis et Saxones ex alia parte aggrediuntur, et usque circa Kalendas Aprilis consident; unde iidem Dani consilio Rorici, sicut accesserant, et recedunt.
Carolus, Lotharii imperatoris filius et rex Provinciae, diu epelevtica infirmitate vexatus moritur. Hludovicus, frater ejus, Italiae vocatus imperator, Provinciam venit, et quos potuit ipsius regni primores sibi conciliavit. Hoc audito, Lotharius illuc pergit, et mediantibus inter eos domesticis et amicis illorum 125.1211A| placitum, quo simul redeant et de ipso regno apud se tractent, Hludowicus Italiam, Hlotharius in regnum suum revertitur.
Carolus rex Cenomannis civitatem adit, indeque usque ad monasterium quod Interamnis dicitur procedit; ubi Salomon, dux Britonum, cum primoribus suae gentis illi obviam venit, seque illi commendat et fidelitatem jurat, omnesque primores Britanniae jurare facit, et censum illius terrae secundum antiquam consuetudinem illi exsolvit. Cui Carolus ob fidelitatis suae meritum partem terrae quae Inter-duas-aquas dicitur, et abbatiam sancti Albini in beneficium donat. Gozfridum et Roricum atque Heriveum, caeterosque qui ab eo nuper sicut et saepe defecerant, recipit, et cum indulgentia honoribus 125.1211B| donat: indeque Cenomannis revertitur, et pascha Domini celebrat.
Hunfridus, Gothiae marchio, sine conscientia Caroli regis, factione solito more Tolosanorum, qui comitibus suis eamdem civitatem supplantare sunt soliti, Tolosam Reimundo subripit, et sibi usurpat. Carolus rex de partibus trans-Sequanis regrediens, Lutardum, Papiae episcopum, de parte Hludowici imperatoris Italiae, et Gebahardum, Spirensem episcopum, de parte Hludowici fratris sui, regis Germaniae, et Nantharium comitem de parte Lotharii, nepotis sui, accipit pro pace petentes; quam idem Carolus semper servare voluit, quantum infestatio contrariorum sibi permisit. Sed et alium missum fratris sui Hludowici, nomine Blitgarium, accipit, 125.1211C| petentem ut Carlomannum, filium ejus, a Restitio Winido desertum et a se fugatum, si ad illum venerit, non recipiat: quem non longo post tempore deceptum atque desertum a suis, sub conditione sacramenti pater suus Hludowicus recepit, et secum in libera custodia tenuit.
Carolus missos domni apostolici Nicolai, Rodoaldum scilicet, Portuensem episcopum, et Johannem, Ficodensem episcopum, satis honorifice Suessionis in monasterio sancti Medardi recipit. Quos aliquandiu secum retinuit, et concessa Balduino, qui ad limina apostolorum confugium fecerat, indulgentia, pro cujus obtentu venerant, cum epistolis ad apostolicam sedem redire muneratos absolvit. Iidem autem apostolicae sedis legati Mettis adeunt, 125.1211D| synodum habituri ex delegatione apostolica circa medium mensem Junium pro divortio, quod inter 125.1212A| Lotharium et uxorem suam Theotbergam acciderat, et pro superinductione concubinae Waldradae, quam contra leges ecclesiasticas et mundanas in uxorem sibi asciverat. In qua synodo praefati missi corrupti muneribus, epistolas domni apostolici occultantes, nihil de his quae sibi commendata fuerunt, secundum sacram auctoritatem egerunt. Ut autem aliquid viderentur egisse, Guntharium, Coloniensem archiepiscopum, et Theutgaudum, Treverensem aeque archiepiscopum, cum veniis quas in eadem synodo subscripserunt episcopi regni Hlotharii, factione Haganonis, versuti et cupidissimi Italicae regionis episcopi, Romam ire jusserunt, ut judicio domni apostolici ipsa causa diffiniretur. Domnus apostolicus quae acta fuerant plene cognoscens, et Rodoaldum 125.1212B| similiter cupiditate in Constantinopoli cum Zacharia, socio suo, episcopo nuper corruptum damnare volens, synodum convocavit; quod sentiens Rodoaldus, noctu fuga lapsus disparuit. Guntharius vero et Theutgaudus Romam pervenientes, primum in synodo et postea in ecclesia sancti Petri, sicut habetur in subditis, ab apostolico sunt damnati.
« Nicolaus episcopus, servus servorum Dei, reverentissimis et sanctissimis confratribus nostris, Hincmaro Rhemensi, et Waniloni Rothomagensi, seu omnibus confratribus nostris, archiepiscopis et episcopis in regno Caroli, gloriosi regis, consistentibus.
« Scelus quod Lotharius rex, si tamen rex veraciter dici possit, qui nullo salubri regimine corporis appetitus refrenat, sed lubrica enervatione magis 125.1212C| ipsius illicitis motibus cedit, in duabus feminis, Theotberga scilicet et Waldrada, commisit, omnibus manifestum est. Sed et dudum episcopos Theotgaudum et Guntharium in tali facto eum habuisse auctores atque factores, pene totus nobis orbis undique ad limina seu sedem confluens apostolicam referebat, absentibus quoque id ipsum nostro scribentibus apostolatui. Quod nos tanto credere renuimus, quanto de episcopis tale quid audire nullatenus sperabamus; donec ipsi Romam tempore concilii venientes, coram nobis et sancta synodo tales inventi sunt, quales fuerant a multis saepissime praedicati; ita ut scriptura, quam suis stipulaverant manibus, quamque volebant ut nostro roboraremus chirographo, caperentur, et dum muscipulam innocentibus 125.1212D| opponere satagerent, insidiis suis illaqueati sint. Sicque completum est Deo auctore, quod in Proverbiis 125.1213A| legitur: Frustra jacitur rete ante oculos pennatorum (Prov. I, 17). Siquidem ipsi obligati sunt et ceciderunt; nos vero qui in hoc flagitium falso cecidisse dicebamur, faciente Domino cum justitiae propugnatoribus resurreximus et erecti sumus. Igitur decernente nobiscum sancta synodo, in praesentia depositi et ab officio sacerdotali excommunicati atque a regimine episcopatus alienati indubitanter existunt. Unde vestra fraternitas canonum normam custodiens et decretorum sanctiones observans, caveat ne hos quos nos abjecimus, recipere in sacerdotum catalogo praesumat. Depositionis autem sententia, quam in praedictos Theotgaudum et Guntharium protulimus, cum caeteris capitulis quae sancto concilio nobiscum sanciente promulgavimus, 125.1213B| inferius annexa monstrabitur
« CAP. I. De synodo in Mettensium urbe a Theotgaudo et Gunthario archiepiscopis congregata, penitus abolenda. « Synodum quae nuper, id est sub piissimo impeperatore Hludowico, per indictionem undecimam mense Junio in Mettensium urbe ab episcopis qui nostrum praevenerant judicium collecta est, quique apostolicae sedis instituta temere violarunt, ex tunc et nunc et in aeternum judicamus esse cassatam, et cum Ephesino latrocinio reputatam, apostolica auctoritate in perpetuum sancimus esse damnandam, nec vocari synodum, sed tanquam adulteris faventem, prostibulum appellari decernimus.
« CAP. II. Depositio Theotgaudi et Guntharii archiepiscoporum. 125.1213C| « Theotgaudum Trevirensem, primatem Belgicae provinciae, et Guntharium, Agripinae Coloniae episcopos, nunc coram nobis et sancta synodo sub gestorum insinuatione, qualiter causam Lotharii regis et duarum mulierum ejus, Theotbergae scilicet et Waldradae, recognoverint et judicaverint, scriptum super hoc propriis roboratum manibus offerentes, nihilque se plus vel minus aut aliter egisse, ore proprio multis coram positis affirmantes, et sententiam, quam a sede apostolica in Ingildrudem, uxorem Bozonis, sanctissimus frater noster, Mediolanensis archiepiscopus, Tado et caeteri coepiscopi nostri petiverant emittendam, et nos divino succensi zelo sub 125.1213D| anathematis obtestatione canonice protuleramus, publice viva voce se violasse confitentes; in quibus omnibus invenimus eos apostolicas atque canonicas sanctiones in pluribus excessisse, et aequitatis normam nequiter temerasse; omni judicamus sacerdotii officio manere penitus alienos, Spiritus sancti judicio et beati Petri per nos auctoritate omni episcopatus exutos regimine consistere diffinientes. Quod si juxta praecedentem consuetudinem tanquam episcopi ausi 125.1214A| fuerint aliquid de sacro ministerio contingere, nullo modo liceat eis, nec in alia synodo restitutionis spem aut locum habere satisfactionis, sed et communicantes eis omnes abici de ecclesia, et maxime, si postea quam didicerint adversus memoratos prolatam fuisse sententiam, eisdem communicare tentaverint.
« CAP. III. De caeteris episcopis. « Caeteri autem episcopi, qui complices horum, Theotgaudi scilicet et Guntharii, vel sectatores esse feruntur, si cum his conjuncti seditiones, conjurationes, vel conspirationes fecerint, vel si a capite, id est a sede beati Petri, illis haerendo dissenserint, pari cum eis damnatione teneantur obstricti. Quod 125.1214B| si cum sede apostolica, unde eos principium episcopatus sumpsisse manifestum est, sapere de caetero per semetipsos, vel missis ad nos legatis cum scriptis suis, se profe si extiterint, noverint sibi a nobis veniam non negandam, nec amissionem honorum suorum pro retroactis praesumptionibus aut subscriptionibus, quas in profanis fecerunt gestis, per nos ullo modo formidandam.
« CAP. IV. De Ingiltrude. « Ingildrudem, filiam quondam Mactifredi comitis, quae, Bozone proprio viro relicto, ecce jam per septem circiter annos hac atque illac vagabunda discurrit, nuper cum fautoribus suis regulariter anathematizavimus, sed propter contumaciam iterato anathematis duximus vinculis innodandam. 125.1214C| Sit igitur a Patre et Filio et Spiritu sancto, uno et vero Deo, et ab omnibus sanctis Patribus, et ab universa sancta Dei catholica et apostolica Ecclesia, et a nobis penitus anathema, cum omnibus complicibus, communicatoribus atque auxiliatoribus suis, ita ut, sicut jam decrevimus, si quis ei communicare vel favere in aliquo praesumpserit, siquidem clericus fuerit, eodem vinculo constrictus officium clericatus amittat, monachi vero et laici, si inobedientes decreto praesenti fuerint, similiter anathematizentur. Sane si eadem mulier ad virum suum reversa fuerit, vel apostolicam beati Petri sedem Romam properans accesserit, veniam ei post dignam satisfactionem procul dubio non denegabimus, verum tamen sub priori vinculo anathematis, quo illam 125.1214D| prius et nunc obligavimus, interim constricta permaneat. Si quis autem eidem Ingildrudi ad apostolicam beati Petri sedem Romam specialiter properanti vel occurrenti nescius communicaverit, aut sciens opem in veniendo praestiterit, nullo pro hoc vinculo teneatur annexus.
« CAP. V. De sententiis atque interdictis sedis apostolicae. « Si quis dogmata, mandata, interdicta, sanctiones 125.1215A| vel decreta pro catholica fide, pro ecclesiastica disciplina, pro correctione fidelium, pro emendatione sceleratorum vel interdictione imminentium vel futurorum malorum a sedis apostolicae praesule salubriter promulgata contempserit, anathema sit.
« Optamus sanctitatem vestram in Christo bene valere. »
Carolus 8. Kalend. Novembris synodum in Vermeria palatio habuit, ibique abbatiam sancti Carilephi super Rotbertum, episcopum Cinnomannicae urbis, qui eam per apostolicam commendationem juri sui episcopatus mancipatam tenere volebat, legaliter evindicavit, et Rothadum nuper depositum, sicut domnus papa ei mandaverat, cum suis et episcoporum litteris atque vicariis Roman misit. Judith, 125.1215B| filiam suam, per deprecationem domni apostolici ad pacem, et legatum Mahomet, regis Sarracenorum, cum magnis et multis muneribus ac litteris de pace et foedere amicali loquentibus solemni more suscepit; quem cum honore et debito salvamento ac subsidio necessario in Silvanectis civitate opportunum tempus, quo remitti honorifice ad regem suum posset, opperiri disposuit. Indeque cum valida manu ad recipiendum virtute filium suum Carolum, si aliter nollet venire, hostiliter versus Aquitaniam pergit, et ad Autisiodorum civitatem usque pervenit; ibique filiam suam Judith, sicut domnus apostolicus eum petierat, consilio fidelium suorum Balduino, quem secuta fuerat, legaliter conjugio sociari permisit. Inde Nivernum civitatem perrexit, ubi filium 125.1215C| suum Carolum ad se venientem recepit, et sibi fidelitatem et debitam subjectionem promitti sacramento praecepit, et omnes primores Aquitaniae iterum sibi jurare fecit. Duo quoque Nortmanni, qui nuper cum Welando christianitatem dolo, ut tunc dicebatur et post claruit, postulantes de navibus exierunt, super eum infidelitatem miserunt; quorum unus secundum gentis suae morem cum eo negante armis coram rege contendens, illum in certamine interfecit. Interea tristi nuntio comperit, quod Nortmanni Pictavis venerant, et sub redemptione civitate servata, ecclesiam sancti Hilarii, magni confessoris, incenderant. Natale autem Domini in eodem loco secus Nivernum civitatem, ubi filium suum receperat, celebravit.
- DCCCLXIV.
125.1215D| Carolus Aquitanos hostiliter contra Nortmannos, qui ecclesiam sancti Hilarii incenderant, disposito exercitu ire praecipiens, filium et aequivocum suum Carolum secum ducens, Compendium rediit, missos suos ad recipiendas civitates et castella in Gothiam misit. Nortmanni Arvernum civitatem petunt, ubi Stephanum, Hugonis filium, cum paucis suorum interfectum, 125.1216A| impune ad suas naves redeunt. Pippinus, Pippini filius, ex monacho laicus et apostata factus, se Nortmannis conjungit, et ritum eorum servat. Carolus juvenis, quem pater nuper ab Aquitania receptum Compendium secum duxerat, noctu rediens de venatione in silva Cotia jocari cum aliis juvenibus et coaevis suis putans, operante diabolo ab Albuino juvene in capite spatha percutitur pene usque ad cerebrum; quae plaga a tempore sinistro usque ad malam dextrae maxillae pervenit.
Lotharius, Lotharii filius, de omni regno suo quatuor denarios ex omni manso colligens, summam denariorum cum multa pensione farinae atque pecorum necnon vini ac sicerae Rodulfo Nortmanno, Herioldi filio, ac suis locarii nomine tribuit.
125.1216B| Hludowicus, imperator Italiae nominatus, incentore Gunthario ad suam injuriam referens, quoniam legatos sui fratris Lotharii per ipsius fiduciam et interventionem Romam directos apostolicus, ut supra monstravimus, degradavit, seque ipsum furore non capiens, comitantibus secum eisdem legatis Theutgaudo atque Gunthario, cum conjuge Romam ea intentione pergit, quatenus aut papa Romanus eosdem restitueret episcopos, aut hoc facere non volenti noxie quodammodo manum mitteret. Quod audiens apostolicus, cum litaniis generale jejunium sibi et Romanis indixit, ut Deus apostolorum suffragiis praefato imperatori mentem bonam et reverentiam erga divinum cultum et apostolicae sedis auctoritatem donaret. Imperatore autem 125.1216C| perveniente Romam et secus basilicam beati Petri degente, clerus et populus Romanus cum crucibus et litaniis, jejunium celebrantes, beati Petri memoriam adeunt, et ab hominibus imperatoris, cum gradus ante basilicam beati Petri coeperunt ascendere, in terram prostrati, et variis ictibus flagellati, et crucibus ac vexillis confractis, qui evadere potuerunt fugati sunt; in quo tumultu et crux mirabilis et veneranda a sanctae memoriae Helena decentissime fabricata, in qua lignum mirificae crucis posuit et sancto Petro munere maximo contulit, confracta et in lutum projecta est, unde a quibusdam, ut fertur Anglorum gentis hominibus, collecta et custodibus reddita est. Quae flagitia ut apostolicus in Lateranensi palatio degens comperit, et paulo post illum 125.1216D| capiendum non incerto nuntio didicit, latenter navem intravit, et per Tiberim ad ecclesiam sancti Petri se contulit, ubi duobus diebus ac noctibus sine cibo ac potu mansit. Interea homo cujus praesumptione praefata crux veneranda confracta fuerat, moritur, et imperator febre corripitur. Quapropter conjugem ad apostolicum mittit, cujus fidei jussione apostolicus ad imperatorem venit; et habita mutua 125.1217A| sermocinatione, sicut inter eos convenit, apostolicus Romam ad Lateranense palatium rediit. Tunc imperator Guntharium et Theutgaudum degradatos, ut secum venerant, Franciam redire praecipit. Tunc Guntharius haec diabolica capitula et hactenus inaudita, quae cum hac praefatione, quando Romam ut praemisimus, in Hludowici obsequio rediit, episcopis regni Lotharii misit, per Hilduinum fratrem suum clericum, adjunctis ei suis hominibus, apostolico misit, dans illi in mandatis ut si apostolicus illa nollet recipere, super corpus beati Petri ea jactaret.
( De quibus his agitur, Capitula Guntharii jam dedimus inter scripta ejus, Patrologiae tom. CXXI, quem adeat lector. )
Apostolicus autem praecognitus haec recipere noluit. 125.1217B| Suprascriptus autem Hilduinus armatus cum hominibus Guntharii ecclesiam beati Petri apostoli sine ulla reverentia intrans, diabolicum scriptum, sicut suus frater Guntharius ei praeceperat, si apostolicus illud nollet recipere, super corpus beati Petri jactare voluit, et a custodibus prohibitus, eosdem custodes cum fustibus tam ipse quam et sui complices verberare coeperunt, adeo ut unus ibidem occisus fuerit. Tunc ipsum scriptum super corpus beati Petri jactavit, seque isdem et qui cum eo venerunt evaginatis gladiis protegentes, de ecclesia exierunt, et ad Guntharium peracto lugendo negotio redierunt. Imperator post paucos dies, patratis a comitatu suo multis depraedationibus et mansionum destructionibus ac sanctimonialium caeterarumque 125.1217C| feminarum constuprationibus atque hominum caedibus necnon et ecclesiarum infractionibus, Roma exiens, Ravennam venit, ibique pascha Dominicum cum tali sicut meruit Dei et apostolorum gratia celebravit. Guntharius autem in ipsa coena Domini Coloniam veniens, missas celebrare et sacrum chrisma conficere, ut homo sine Deo, praesumpsit; Theutgaudus vero a ministerio, sicut ei fuerat praeceptum, se reverenter abstinuit. Caeteris denique episcopis apud Lotharium id satagentibus, episcopatum a Gunthario Lotharius tulit, et suo tantum consilio Hugoni, Conradi, Caroli regis avunculi, et materterae suae filio, tonsura clerico et ordinatione tantummodo subdiacono, moribus autem et vita a fideli laico discrepanti donavit; unde motus Guntharius, 125.1217D| quidquid de thesauro ecclesiastico in eadem civitate fuit residuum auferens, Romam iterum, ut omnia Lotharii et sua figmenta de Theutberga et Waldrada apostolico ex ordine pandat, regreditur. Sed et episcopi regni Lotharii legatos suos cum libellis 125.1218A| poenitentiae et professionibus canonicis, quoniam ab evangelica veritate et apostolica auctoritate sacrisque regulis in causa Theutbergae ac Waldradae non mediocriter deviaverant, ad apostolicum dirigunt. Lotharius vero, Ratoldo, Argentoratensis urbis episcopo, cum scriptis falsa more suo de sua excusatione et voluntaria correctione loquentibus praemisso, ad apostolicum ipse per Gundulphi villam et Romerici montem obviam fratri suo ad locum qui Urba dicitur vadit. Carolus cum epistolis per Rodbertum, Cinnomannicae urbis episcopum, Romam, sicut apostolicus jusserat, Rothadum dirigit; sed te episcopi regni ejus vicarios suos cum synodicis litteris de causa ipsius Rothadi ad apostolicam sedem mittunt; quibus Hludowicus transitum denegat. Ipsi autem legati tam 125.1218B| regis quam episcoporum impossibilitatis suae causas Romam veniendi clanculo papae cognitas faciunt. Rothadus simulata infirmitate Vesontio, caeteris patriam repedantibus, remanet, et post aliorum regressum, per Curiam, suffragantibus sibi Lotharii et Hludowici, Germaniae regis, fautoribus, Hludowicum imperatorem Italiae adiit, quatenus ipsius solatio Romam valeat pervenire. Missi regis Caroli parum pro quibus missi fuerant utilitatis agentes, a negotio revertuntur, et Huntfrido, dimissa Tolosa ac Gotia, per Provinciam in partes Italiae transeunte, iterum alios missos ad recipiendas civitates et castella Carolus ad Tolosam et in Gotiam mittit.
Hludowicus, rex Germaniae, hostiliter obviam Bulgarum Cagano . . . nomine, qui christianum se 125.1218C| fieri velle promiserat, pergit; inde ad componendam Winidorum marcam, si se prosperari viderit, perrecturus. Nortmanni qui cum plurimo navigio in Flandris appulerunt, resistentibus sibi pagensibus per Rhenum ascendunt, et vicina regnorum Lotharii ac Hludowici ex utraque ripa ipsius fluminis vastant. Carolus Kalendas Junii in loco qui Pistis dicitur generale placitum habet, in quo annua dona sed et censum de Britannia a Salomone, Britannorum duce, sibi directum more praedecessorum suorum, quinquaginta scilicet libras argenti, recipit, et firmitates in Sequana, ne Nortmanni per eumdem fluvium possint ascendere, ibidem fieri jubet. Capitula etiam ad triginta et septem consilio fidelium suorum more praedecessorum ac progenitorum suorum 125.1218D| regum constituit, et ut legalia per omne regnum suum observari praecepit.
Pippinus apostata a Nortmannorum collegio ab Aquitanis ingenio capitur, et in eodem placito praesentatur, et a regni primoribus, et patriae et christianitatis 125.1219A| proditor, et demum generaliter ab omnibus ad mortem dijudicatur, et in Silvanectis arctissima custodia religatur. Bernardus, Bernardi quondam tyranni carne et moribus filius, licentia regis accepta de eodem placito quasi ad honores suos perrecturus, super noctem armata manu regreditur, et in silva se occulens, ut quidem dicebant, regem qui patrem suum Francorum judicio occidi jusserat, et ut quidam dicebant, Rodbertum et Ramnulfum, regis fideles, malitiis occidere locum et horam exspectat. Quod regi innotuit, et mittens qui eum caperent et ad praesentiam illius adducerent, fuga sibi consuluit; unde judicio suorum fidelium honores quos ei dederat rex recepit, et Rodberto, fideli suo, donavit.
125.1219B| Egfridus qui transactis temporibus cum Stephano filium et aequivocum regis ab obedientia paterna subtraxerat, a Rodberto capitur, et regi in eodem placito praesentatur; cui rex deprecatione ipsius. Rodberti caeterorumque suorum fidelium quod in eum commiserat perdonavit, et sacramento firmatum ac sua gratia muneratum illaesum abire permissit. Carolus a loco qui Pistis dicitur revertens, intrat Compendium circa Kalendas Julii, missum Mahometh, regis Sarrocenorum, qui ante hyemen ad se venerat, muneratum cum plurimis et maximis donis per suos missos ad eumdem regem satis honorifice remittit. Carolomannus, filius Hludowici regis Germaniae, qui in libera custodia cum patre suo morabatur, simulans se venatum ire, a patre 125.1219C| fuga labitur, et marcas sibi a genitore ablatas cum consensu marchionum qui eum tradiderant reoccupat. Quem pater e vestigio insequens, sub firmitatum conditione ad se venire facit, et ei honores donat. Indeque revertens versus palatium Franconoford, in quodam broilo cervum venans de caballo 125.1220A| cadit, et costis laesus in vicino monasterio jacet, filiumque suum Hludowicum ad praedictum palatium, ubi uxor ejus erat, praemittit, ipseque in brevi convalescens subsequitur.
Nicolaus papa denuo epistolas per omnes archiepiscopos et episcopos Galliarum, Germaniarum et Belgicae provinciae mittit pro confirmatione depositionis Theutgaudi Treverorum, et Guntharii Coloniensis archiepiscoporum. Sed et aliis episcopis, qui ex regno Lotharii in divortio Theutbergae et superinductione concubinae Waldradae consenserunt, et ad eum cum professione sua miserunt epistolas suas, indulgentiam largiendo, sicut in scripto superius continente promiserat, dedit. Synodum Romae convocat circa Kalendas Novembris, indicans se in ea 125.1220B| eorumdem olim archiepiscoporum depositionem denuo confirmaturum, et tractaturum de causa Lotharii et Ignatii, Constantinopolitani episcopi praecedenti anno depositi, in cujus loco quidam laicus attonsus et mox episcopus est ordinatus. Ad quam synodum praedicti Theutgaudus et Guntharius sponte perrexerunt, putantes Hludowici imperatoris interventu ab apostolico posse restitui.
Hludowicus, Italiae imperator nominatus, a cervo quem in rugitu positum sagittare voluit, gravissime vulneratur. A Nicolao, Romanae sedis pontifice, per Arsenium apocrisiarum petitur, ut eidem papae legatos suos liceat pro quibusdam causis ecclesiasticis ad Carolum mittere; sed credens, quia non sincera intentione adversus eum velit in Franciam 125.1220C| missos suos dirigere, contradicit.
Hugbertus, clericus conjugatus et abbas monasterii sancti Martini, qui sancti Mauricii abbatiam et alios honores Hludowici, imperatoris Italiae, contra voluntatem ipsius tenebat, ab hominibus ejus occiditur, et Theotberga soror ejus, abjecta Lotharii, ad 125.1221A| fidem Caroli venit, cui Carolus Avenniacum monasterium donat, et abbatiam sancti Martini Ingelwino, diacono palatii sui, committit. Rodbertus, comes Andegavensis, aggrediens duos cuneos de Nortmannis qui in Ligeri fluvio residebant, unum quidem exceptis paucis evadentibus interfecit, et altero majore retro superveniente vulneratur; unde paucis suorum amissis, sibi secessu consuluit, et post paucos dies convaluit.
- DCCCLXV.
Carolus rex nativitatem Domini in Carisiaco palatio celebrat. Vernum villam veniens circa medium Februarium mensem, fratrem suum Hludowicum in villa Tusiaco cum filiis venientem satis honorifice suscepit, ibique omnibus cum illorum fidelibus consideratis, missaticum per episcopos, Altfridum 125.1221B| videlicet et Erchanratum, Lothario nepoti suo transmittunt, mandantes ut quia saepe dicebat se Romam iturum, prius secundum domni apostolici et eorum hortamentum emendaret, quod contra leges divinas et humanas commiserat in Ecclesia, quam sua temeritate scandalizaverat, et tunc ordinato regno suo, si vellet, pro indulgentia petenda et obtinenda ad apostolorum limina properaret. Lotharius vero putans, quod sibi regnum subripere et inter se vellent dividere, Liutfridum, avunculum suum, ad fratrem et Italiae imperatorem transmittit, petens illum apud apostolicum obtinere, quatenus pro eo patruis suis epistolas mitteret, ut pacem servantes de regno suo nullum ei impedimentum facerent; 125.1221C| quod et Hludowicus imperator obtinuit.
Interea Nortmanni residentes in Ligeri, cum maximo impetu, faciente divino judicio, secundo vento per eumdem fluvium usque ad monasterium sancti Benedicti quod Floriacus dicitur navigant, et idem monasterium incendunt, et in redeundo Aurelianis civitatem et monasteria ibidem et circumcirca consistentia igne cremant, praeter ecclesiam sanctae Crucis, quam flamma, cum inde multum laboratum a Nortmannis fuerit, vorare non potuit. Sicque per amnis alveum descendentes et vicina 125.1222A| quaeque depopulantes, ad stationem suam reversi sunt. De Tusiaco Hludowicus Bajoariam pergens, Carolomanno filio sibi familiariter reconciliato, marcas quas ab eo tulerat reddidit, et ad Franconoford palatium rediit. Carolus autem per Attiniacum ad Silviacum veniens, ibidem sacram quadragesimam et pascha Domini celebrat, et Bernardum ex quodam Bernardo et filia Rorigonis comitis natum, in Gothiam mittens, partem ipsius marchiae illi committit; et sic demum Vernum villam veniens, episcopos ac ceteros Aquitaniae primores ibidem obvius suscepit. Ad quorum multam petitionem filium suum Carolum necdum bene spassatum in Aquitaniam cum regio nomine ac potestate redire permittit.
125.1222B| Nicolaus papa Arsenium, Ortensem episcopum et consiliarium suum, cum epistolis ad Hludowicum et Carolum fratres, sed et ad episcopos ac primores regnorum illorum, ea quae Lotharius per fratrem petierat, continentibus, non cum apostolica mansuetudine et solita honorabilitate, sicut episcopi Romani reges consueverant in suis epistolis honorare, sed cum malitiosa interminatione transmittit. Isdem autem Arsenius per Curiam et Alamanniam ad Hludowicum, Germaniae regem, in Franconofurd palatium veniens, epistolas apostolici ei tradidit, et inde in Gundulfi villam ad Hlotharium venit. Cui et episcopis ac primoribus regni sui epistolas papae dedit, continentes, quia, nisi uxorem suam Theotbergam reciperet et Waldradam abjiceret, renuntiante 125.1222C| sibi Arsenio illum ab omni christianorum societate debuisset reicere, quem in pluribus epistolis has praecedentibus excommunicatum et a consortio christianorum ejectum multoties praedicaverat. Et sic de Lothario ad Carolum circa medium Julium mensem in Attiniacum palatium Arsenius veniens, uniformes sicuti Hludowico et Lothario regibus epistolas suas satis honorifice tradidit, et Rothadum, canonice a quinque provinciarum episcopis dejectum et a Nicolao papa non regulariter sed potentialiter restitutum, secum reducens, Carolo praesentavit. Et 125.1223A| cum sacri canones dicant, ut si episcopus a gradu dejectus ab episcopis provinciae, ad episcopum Romanum confugerit, scribat Romanus episcopus finitimae et propinquae provinciae episcopis, ut ipsi omnino diligenter causam inquirant, et juxta fidem veritatis diffiniant, et si is qui dejectus est iterum ab eis, moverit Romanum episcopum, aut mittat a latere suo, qui auctoritatem ejus a quo destinati sunt habentes, cum episcopis judicent, aut credat episcopos sufficere, ut negotio terminum imponant: nihil horum idem apostolicus agere voluit, sed posthabito episcoporum judicio, qui juxta sacras regulas post judicium sub gestorum specie omnia judicatae ad sedem apostolicam retulerunt, ipse sua potestate illum restituit. Restitutum ergo Karolo misit cum 125.1223B| epistolis, in quibus continebatur, ut sine ulla exceptione, si quis eidem Rothado quiddam aut de gradu aut de rebus episcopii contradiceret, anathema foret. Sicque sine interrogatione vel consensu episcoporum qui eum deposuerunt, per missum Arsenium Rothadus est in sede sua remissus.
Post haec Arsenius ad Duciacum obviam Hlothario pergit, ducens Theotbergam quae aliquandiu honorabiliter in regno Karoli deguit, et accepto sacramento a duodecim hominibus ex parte Hlotharii, eamdem Theotbergam, nulla ecclesiastica satisfactione pro adulterio publico ab eo secundum canones sacros patrata, illi in matrimonium reddidit. Sacramentum autem pro Theotberga praestitum ex parte Hlotharii ita se habet, veluti dictatum et Roma delatum 125.1223C| ab ipso Arsenio: « Jurans promitto ego talis per haec quatuor sancta Christi Evangelia, quae manibus meis tango, atque istas sanctorum reliquias, quia senior meus Hlotharius rex, filius quondam piae recordationis Hlotharii serenissimi imperatoris, amodo et deinceps accipiet Theotbergam uxorem suam pro legitima matrona, et eam sic habebit in omnibus, sicut decet regem habere reginam uxorem. Et propter jam fatas dissensiones neque in vita, neque in membris, neque a praedicto seniore meo Hlothario, neque a nullo hominum ipso instigante aut auxiliante vel etiam consentiente aliquod malum habebit; sed eam sic habebit, sicut regem decet habere uxorem legitimam: ea tamen ratione, ut sic 125.1223D| se amodo custodiat, sicut decet uxorem suo seniori in omnibus observare honorem. Haec sunt nomina eorum qui hoc juraverunt: De comitibus Milo, Ratharius, 125.1224A| Erlandus, Theutmarus, Weremboldus, Rocolfus comes. De vassallis Erleboldus, Vulfridus, Eidulfus, Bertmundus, Nithardus, Arnostus. Hoc juratum est super quatuor Dei Evangelia atque pretiosissimum lignum sanctae Dominicae crucis et alias sanctorum reliquias in loco qui dicitur Vindonissa, die tertia mensis Augusti, indictione 13. Hoc factum est temporibus domni ter beatissimi et coangelici Nicolai apostolici, mediante et constituente Arsenio venerabili episcopo, misso et apocrisiario summae sanctae catholicae atque apostolicae sedis, apostolicam habente auctoritatem et legato ejusdem domni Nicolai apostolici. Nomina episcoporum in quorum praesentia et qui interfuerunt, haec sunt: Harduicus archiepiscopus Besintionensis, Remedius archiepiscopus Laudunensis, 125.1224B| Ado archiepiscopus Biennensis, Rodlandus archiepiscopus Arelatensis, Adventius episcopus Mettensis, Atto episcopus Bardunensis, Franco episcopus sancti Landberti, Rotaldus episcopus Stratiburgensis, Fulcricus capellanus et missus imperialis. De regno autem Karoli Isaac episcopus Linguinensis, Erkanraus episcopus Catalaunensis, de quorum manibus ex parte Karoli regis suscepta est Theodberga regina ab Arsenio, venerabili episcopo et legato apostolicae sedis, una cum praenominatis archiepiscopis et episcopi; adstantibus vero in eodem loco de diversis regnis nobilibus viris cum multitudine populi publice haec videntibus et audientibus, quorum nomina per omnia non valuimus huic inferre paginae. »
125.1224C| Eodem die ipsam Theotbergam reginam Arsenius, episcopus et legatus apostolicae sedis, cum praenominatis omnibus archiepiscopis in manibus Lotharii regis reddiderunt atque dederunt, non solum sub eadem obtestatione ut supra, verum etiam sub adjuratione et excommunicatione, ut si in omnibus ut superius legitur non observaverit atque impleverit, non solum in praesenti vita, sed etiam in aeterno Dei terribili judicio cum beato Petro principe apostolorum redditurum rationem, et ab ipso aeternaliter in eodem judicio damnandum, et igne perpetuo concremandum.
Interea Lotharius missos suos ad Carolum dirigit, volens et petens, ut mutua firmitate inter eos amicitia 125.1224D| foederarentur. Quod et Irmentrude regina interveniente obtinuit, et veniens in Attiniacum, amicabiliter et honorifice a Carolo est susceptus et in foedere 125.1225A| postulato receptus. Quo et Arsenius rediens, epistolam Nicolai papae plenam terribilibus et a modestia sedis apostolicae antea inauditis maledictionibus detulit super eos, qui ante hos annos eidem Arsenio multam thesauri summam praedantes abstulerant, nisi satisfaciendo quae tulerant ei reddere procurarent. Et relecta eadem epistola, sed et altera de Ingiltrudis excommunicatione, quae virum suum Bozonem reliquerat et cum quodam adultero in Lotharii regnum aufugerat, ac recepta sub defensione Caroli villa quae Vendopera dicebatur, quam piae memoriae Hludowicus imperator sancto Petro tradiderat, et Wido quidam comes per plures annos tenuerat, Arsenius episcopus, impetratis apud Carolum pro quibus ad eum venerat, ad Gundulfi 125.1225B| villam cum Lothario, quo Theotberga eum praecesserat, pergit. Ibi quoque per aliquot dies morans propter Waldradam, quae illuc ad eum adduci et ab eo in Italiam deduci debebat, Lothario et Theotberga regio cultu paratis et coronatis, in die assumptionis sanctae Mariae missas celebrat, et inde cum praefata Waldrada versus Urbam, quo dicebatur Hludowicus, Italiae imperator, obviam Lothario venturus, pergit; inde per Alamanniam et Bajoariam pro recipiendis patrimoniis ecclesiae sancti Petri in eisdem regionibus conjacentibus Romam redit.
Carolus ab Attiniaco contra Nortmannos, qui cum navibus quinquaginta in Sequanam venerant, hostiliter pergit; in quo itinere custodum negligentia tres coronas optimas et armillas nobilissimas, et quaeque 125.1225C| alia pretiosa perdidit; et post non paucos dies omnia reinvenit, exceptis paucis gemmis, quae tumultuaria direptione amissae fuerunt. Nortmanni vero residentes in Ligeri, libere Pictavum civitatem pedestri ordine pergunt, eamdemque civitatem incendunt, et impune ad naves suas reveniunt. Rodbertus autem de eisdem Nortmannis qui sedebant in Ligeri, amplius quam quingentos sine damno suorum occidens, vexilla et arma Nortmannica Carolo mittit. Carolus autem perveniens usque ad locum qui dicitur Pistis, ubi immorabantur Nortmanni, fidelium suorum consilio pontes super Isaram et Matronam refici curat, in locis quae dicuntur Alvernis et Carenton, quoniam ab incolis qui ex antiquo ipsos pontes fecerant, propter infestationem Nortmannorum 125.1225D| refici non valebant. Ab eis ergo, qui ex longinquioribus partibus ad operandum deputati erant, ut perficerent firmitates in Sequana, ea conditione refici 125.1226A| jubet propter imminentem necessitatem ipsos pontes, ne unquam per ventura tempora inde qui nunc eosdem pontes refecerint, in operando ad hoc opus dispendium patiantur: et deputatis custodibus qui utrasque ripas custodirent, ad Odriacam villam medio mense Septembrio venandi gratia pergit. Ipsi autem Nortmanni, quoniam adhuc citra Sequanam custodes non venerant, ex se circiter ducentos Parisius mittunt, ubi quod quaesierant vinum non invenientes, ad suos qui eos miserant sine indemnitate sui reveniunt; indeque amplius quam quingenti ultra Sequanam usque ad Carnotum praedatum ire disponentes, a custodibus ripae ipsius fluminis impetuntur, et quibusdam suorum amissis, quibusdam etiam vulneratis, ad naves regrediuntur.
125.1226B| Carolus Hludowicum, filium suum, in Neustriam dirigit, nec reddito nec interdicto sibi nomine regio, sed tantum comitatum Andegavensem et abbatiam Majoris-monasterii et quasdam villas illi donavit. Rodberto, qui marchio in Andegavo fuerat, cum aliis honoribus quos habebat comitatum Autissiodorensem et comitatum Nivernensem donavit. Hludowicus, Germanorum rex, hostem suam contra Winidos directam et prospere agentem recepit; cujus filius et aequivocus contra patris voluntatem filiam Adalardi despondit, unde satis animum patris offendit. Carolus obviam fratri suo Hludowico, ejus conloquio fruiturus, Coloniam pergit, et inter alia conlocutionum suarum verba patrem et filium de jam dicta praesumptione pacificat, ea conditione, ut jam 125.1226C| ultra Adalardi filiae non copuletur. Hludowicus ad Wormatiam et Carolus ad Carisiacum revertitur; cui nuntiatur in via, quia Nortmanni 13 Kalendas Novembris monasterium sancti Dionysii intraverunt, ubi viginti circiter diebus immorantes, et quotidie praedam exinde ad suas naves ducentes, post multam depraedationem sine contradictione cujusquam ad castra sua non longe ab eodem monasterio sunt reversi. Interea Nortmanni residentes in Ligeri, commixti cum Britonibus Cinomannis civitatem petunt, et impune depraedantes eam, ad suas naves revertuntur. Aquitani confligentes cum Nortmannis qui in Carento Sigefrido duce resident, quadringentos circiter ex eis occiderunt; caeteri autem fugientes, ad naves suas redierunt.
125.1226D| Carolus missos suos, quos praecedenti anno Cordubam ad Mahomet direxerat, cum multis donis, camelis videlicet, lecta et papiliones gestantibus, 125.1227A| cum diversi generis pannis et multis odoramentis in Compendio recipit; inde ad Rofiacum villam veniens, Adalardo, cui custodiam contra Nortmannos commiserat, sed et suis propinquis Hugoni et Berengario, quia nihil utilitatis contra Nortmannos egerant, collatos honores tollit, et per diversos eosdem honores disponit. Nortmanni qui praefatum monasterium depraedati sunt, vario modo infirmantur, et quidam in rabiem versi, quidam autem scabie correpti, quidam intestina cum aqualiculo per anum emittentes, moriuntur. Carolus, dimissis custodibus contra eosdem Nortmannos, Silvanectis revertitur Nativitatis dominicae solemnia celebraturus; ubi ei Lotharius, filius suus et abbas monasterii sancti Germani, mortuus nuntiatur.
- DCCCLXVI
125.1227B| Quarto Kalendas Januarias de Nortmannis in Ligeri residentibus quaedam pars praedatum exiens in Neustriam, Gauzfridum, et Heriveum atque Rorigum comites congredientes offendit; in qua congressione Rorigus, frater Gauzfridi, occubuit, et quamplurimis Nortmanni suorum amissis, fugiendo ad naves reveniunt. Rodulfus, Caroli regis avunculus, passione colica moritur. Nortmanni per alveum Sequanae ascendentes usque ad castrum Milidunum, et scarae Karoli ex utraque parte ipsius fluminis pergunt, et egressis eisdem Nortmannis a navibus super scaram quae major et fortior videbatur, cujus praefecti erant Rodbertus et Odo, sine conflictu eam in fugam mittunt, et onustis praeda navibus ad suos 125.1227C| redeunt. Karolus cum eisdem Nortmannis in quatuor millium libris argenti ad pensam eorum paciscitur, et indicta per regnum suum conlatione ad idem exsolvendum tributum, de unoquoque manso ingenuili exiguntur sex denarii, et de servili tres, et de accola unus, et de duobus hospitiis unus denarius, et decima de omnibus quae negotiatores videbantur habere, sed et a presbyteris secundum quod unusquisque habuit vectigal exigitur, et heribanni de omnibus Francis accipiuntur. Inde de unoquoque manso, tam ingenuili quam et servili, unus denarius sumitur, et demum per duas vices, juxta quod unusquisque regni primorum de honoribus 125.1228A| habuit, conjectum, tam in argento quam et in vino, ad pensum quod ipsis Nortmannis pactum fuerat persolvendum contulit. Praeterea quoque et mancipia a Nortmannis praedata, quae post pactum ab eis fugerant, aut reddita aut secundum eorum placitum redempta fuerunt; et si aliquis de Nortmannis occisus fuit, quaesitum pretium pro eo est exsolutum. Hludowicus, Italiae imperator, una cum uxore sua Ingelberga in Beneventum contra Sarracenos movit. Hlotarius--interventu, ut quidam autumant, Hludowici imperatoris et fratris sui--episcopium Coloniense ab Hugone receptum Hilduino, fratri Guntharii, sub provisionis obtentu committit; sed revera dispositio illius excepto episcopali ministerio penes Guntharium manet, ipsaque metropolis, sed 125.1228B| et ecclesia Treverensis, diutino tempore contra sacras regulas cum magno et multorum periculo pastore vacant. Carolus Rodberto comiti abbatiam sancti Martini ab Engilwino ablatam donat, et ejus consilio honores qui ultra Sequanam erant, per illius complices dividit; comitatum quoque Augustidunensem, a Bernardo filio Bernardi super Rodbertum occupatum, Hludowico, filio suo, ipsius Rodberti consilio ad eum ditandum committit.
Nortmanni mense Julio ab insula secus monasterium sancti Dionysii movent, et descendentes per Sequanam usque ad locum sibi aptum ad reficiendas suas et novas faciendas naves perveniunt, ibique quod eis persolvendum erat exspectant. Carolus hostiliter ad locum qui dicitur Pistis cum operariis 125.1228C| et carris ad perficienda opera, ne iterum Nortmanni sursum ascendere valeant, pergit. Hludowicus, Germaniae rex, contra quosdam suorum in marca adversus Winidos rebellionem molientes hostem movit, quam praecedens, in brevi rebellantes sine conflictu domat, et hostem nondum pene promotum domi residere mandavit.
Nortmanni mense Julio mare intrant, et pars quaedam ex ipsis aliquandiu in pago Italiae resedit, et libitibus suis, excepta publica Lotharii conjunctione, perfruitur. Carolus ad villam abbatiae sancti Quintini, quae Orti-vineas dicitur, cum uxore obviam Lothario pergit, et pro quibusdam convenientiis, 125.1229A| ut dicebatur, firmitatibus inter se factis, abbatiam sancti Vedasti donante sibi Lothario suscipit. Carolus mense Augusto Suessionis civitatem adit, et synodo a papa Nicolao convocatae considet; ubi secundum praedicti apostolici commendationem quaestione dirempta de Vulfado et collegis ejus, ab Ebone, quondam Remorum archiepiscopo, post depositionem suam ordinatis, quoniam regulae sacrae non poterant aperte convelli pro sui reverentia et quorumdam respectu, et rege ac quibusdam pro Vulfado nimium satagentibus schisma et scandalum aliter vitari non potuit, inventum est, ut quia synodi episcoporum quinque provinciarum regularis definitio de praefatorum dejectione Benedicti papae et Nicolai subscriptionibus fuerat confirmata, secundum 125.1229B| indulgentiam Nicenae synodi de his quos damnatus ordinavit Meletius, et juxta traditionem Africani concilii de Donatistis, in gradibus reciperentur, si tamen Nicolao papae placeret suam immutare, quam confirmavit, sententiam. Indeque synodus congregata per Egilonem, Senensem archiepiscopum, cum aliis pro quibus perrexerat praescripta conditione Nicolao papae litteras mittens, sine sacerdotum discordia est soluta, et licet juxta Innocentii decreta quod de hujusmodi necessitas temporis quondam reperit, cessante necessitate debuisset utique cessare pariter quod urgebat, quia alius est ordo legitimus, alia usurpatio quam ad praesens fieri tempus impellit; quoniam nil aliud sed hoc summopere quaerebatur, ut quocumque modo Vulfadus fieri 125.1229C| posset episcopus, tolerabilius quibusdam est visum, propter vitandam seditionem hanc necessitatem, quae nunc sicut et tunc urgebat, iterum in medium devocare, ac consilio Jacobi et seniorum Hierusalem, etiam post legis abolitionem circumciso Timotheo, cum Paulo legis cerimonias exercere, quam tumultus in ecclesia et in potestate regia concitare. His ita dispositis, Carolus jam dicto Vulfado Bituricensem metropolim, nuper defuncto Rodulpho archiepiscopo, ante causae diffinitionem arbitratu suo committit; sed antequam iidem episcopi ab ipsa recederent urbe, Carolus eos petit, ut uxorem suam 125.1230A| Hirmintrudem in reginam sacrarent; quod et ipso attestante in basilica sancti Medardi fecerunt, et una cum eo illi coronam imposuerunt. De quo loco idem rex cum regina Attiniacum palatium obviam Lothario adit. Quo Teutbergam, nomine tantum reginam Lotharii, quae Romam pergendi licentiam habuit, revocant, et missaticum communiter ordinantes, Carolus per Egilonem, Senensem archiepiscopum, et Hlotharius per Adonem, Viennensem archiepiscopum, ac per Waltarium, suum a secretis domesticum, papae Nicolao quae sibi visa sunt secretius mandant.
Post haec Carolus ad consignandam Bituricensem metropolim Vulfado filium suum Carolomannum, abbatem sancti Medardi, transmittit. Quo pervenientes 125.1230B| post solutam, ut praemissum est, synodum, atque post litteras ex eadem synodo per Egilonem archiepiscopum Nicolao papae directas, statim in mense Septembrio a quibusdam episcopis legibus ecclesiasticis minus necessario peritis, factione praedicti Vulfadi emendicatis et minis a Carolomanno ex auctoritate patris sui flexis, contra omnes leges ecclesiasticas saepe fatus Vulfadus pro ordinatione episcopali maledictione indutus est sicut vestimento; cujus exordinator potius quam ordinator Aldo, Lemovicensis episcopus, in ipsa ordinatione febre correptus, in brevi moritur.
Caroli filius nomine Carolus et Aquitanorum rex, plaga quam in capite ante aliquot annos acceperat cerebro commoto, diutius epelemtica passione 125.1230C| vexatus, 3 Kalendas Octobris in quadam villa secus Bosentiacas moritur, et a Carolomanno, fratre suo, atque a Vulfado in ecclesia sancti Sulpitii apud Biturigum sepelitur.
Carolus Wilhelmum sobrinum suum, Odonis quondam comitis Aurelianensis filium, a quibusdam suorum in Burgundia captum, quasi contra rem publicam agentem secus Silvanectum civitatem decollari fecit.
Nortmanni commixti Britonibus, circiter quadringenti de Ligeri cum caballis egressi, Cinomannis civitatem adeunt. Qua depraedata, in regressu 125.1231A| suo usque ad locum qui dicitur Brieserta veniunt, ubi Rotbertum et Ramnulfum, Godtfridum quoque et Heriveum comites, cum valida manu armatorum, si Deus cum eis esset, offendunt. Et conserto praelio, Rotbertus occiditur, Ramnulfus plagatus, cujus vulnere postea mortuus est, fugatur; et Heriveo vulnerato et aliis quibusdam occisis, caeteri ad sua quique discendunt. Et quoniam Ramnulfus et Rodbertus de praecedentium sese vindicta, qui contra suum ordinem alter abbatiam sancti Hilarii, alter abbatiam sancti Martini praesumpserat, castigari noluerunt, in se ultionem experiri meruerunt.
Hludowicus, Hludowici Germaniae regis filius, consilio Warnarii ac caeterorum, a quibus pater ejus propter infidelitatem suam honores tulit, rixam 125.1231B| contra patrem suum movit, concitato Resticio Winido, ut usque ad Bajowariam praedatum veniat, quatenus in illis partibus occupato patre vel ejus fidelibus, ipse liberius quod coepit prosequi posset. Sed Karolomanno, cui pater ipsam marcham dederat, satagente, Resticius intra sua se cohibet. Hludowicus autem senior in talibus experientia prudens, concite ad palatium quod Franconofurd dicitur properat, et datis mutuo dextris, eumdem filium suum ad se venire facit, ipsaeque dexterae usque 5 Kalendas Novembris manere invicem promittunt; sicque Hludowicus ad confirmandam marcham suam contra Resticium velociter repedat, reversurus octavo die ante missam sancti Martini obviam fratri suo Karolo et nepoti suo Lothario secus civitatem 125.1231C| Metensium. Quo Carolus hostiliter, cum tali hoste--confecta maxime de episcopis--sicut tunc conjectare potuit, se perrecturum suis denuncians, Hugoni clerico, avunculi sui Chonradi filio, comitatum Turonicum et comitatum Andegavensem cum abbatia sancti Martini et cum aliis etiam abbatiis donat, eumque in Neustriam loco Rotberti dirigit; de abbatia sancti Vedasti, sicut et pridem de abbatia sancti Quintini fecerat, caput cum electioribus villis sibi retinens, caetera quaeque per quoscumque suos non cum tanto illorum profectu, quam cum animae suae detrimento dividit; sicque hostiliter quod denuntiaverat conficiens, per Remorum civitatem Metensium partes cum sua uxore aggreditur, et usque ad Viridunum pervenit. Ibique obvios fratris 125.1231D| sui Hludowici missos habuit, nuntiantes quia non erat ei necesse ad fratrem suum pro quacumque necessitate cum hoste ire, quoniam suum filium, 125.1232A| sicut ipse disposuit, receptum habebat, et seditionem quae contra eum commoto fuit usquequaque sedatam: et illi tunc non erat commodum obviam illi usque ad Mettis venire, quoniam pro quibusdam regni sui necessitatibus in Bajowariam festinabat. Carolus autem residens in Viriduno per viginti circiter dies, eamdem civitatem atque illius vicina hostili more depraedans, praestolatus est adventum Lotharii, qui apud Treverim cum sui regni episcopis satagebat, ut iterum Theotberga se falso crimine insimularet, et velamentum reciperet; quod obtinere non potuit. Tandem Carolus per viam qua perrexerat, depredantibus suis loca per quae redierunt, iterum Remanam civitatem adit, indeque Compendium venit, ubi Nativitatem Domini celebravit.
125.1232B| Rex Bulgarorum, qui praecedente anno, Deo inspirante et signis atque afflictionibus in populo regni sui monente, Christianus fieri meditatus fuerat, sacrum baptisma suscepit; quod proceres sui moleste ferentes, concitaverunt populum adversus eum, ut illum interficerent. Quotquot igitur fuerunt intra decem comitatus, adunaverunt se circa palatium ejus; ille vero, invocato Christi nomine, cum quadraginta tantum octo hominibus, qui erga Christianam devotionem ferventes sibi remanserant, profectus est contra omnem illam multitudinem; et mox ut portas civitatis exiit, apparuerunt eis et his qui cum eo erant septem clerici, et unusquisque eorum tenebat cereum ardentem in manu sua, sicque praecedebant regem et illos qui cum eo erant. Eis 125.1232C| vero qui contra eum surrexerant, visum erat, quod magna villa ardens super eos caderet, et equi eorum qui cum rege erant, sicut contrariis videbatur, erecti incedebant, et cum anterioribus pedibus eos percutiebant; tantusque timor eos apprehendit, ut nec ad fugiendum nec ad defendendum se praepararent, sed prostrati solo se movere nequibant. Rex autem ex proceribus, qui populum maxime adversus eum incitaverunt, interfecit numero quinquaginta duos, reliquum autem populum inlaesum abire permisit; et mittens ad Hludowicum, regem Germaniae, qui ei foedere pacis conjunctus erat, episcopum et presbyteros postulavit, et ab eo missos cum debita veneratione suscepit. Hludowicus autem ad Carolum fratrem suum mittens, in ministerium clericorum apud 125.1232D| fratrem suum vasa sacrata sacrasque vestes ac libros petiit, unde Carolus ab episcopis regni sui non parvam summam accipiens, ei ad dirigendum regi. 125.1233A| Bulgarorum rex filium suum et plures ex proceribus regni sui Romam direxit, et arma quibus indutus fuerat, quando in Christi nomine de suis adversariis triumphavit, cum aliis donis sancto Petro transmisit, et plures quaestiones de sacramentis fidei consulendo Nicolao papae direxit, et episcopos atque presbyteros mitti ab eo sibi poposcit, quod et obtinuit. Hludowicus vero, Italiae imperator, hoc audiens, ad Nicolaum papam misit, jubens ut arma et alia quae rex Bulgarorum sancto Petro miserat, ei dirigeret; de quibus quaedam Nicolaus papa per Arsenium ei consistenti in partibus Beneventanis transmisit, et de quibusdam excusationem mandavit.
- DCCCLXVII.
125.1233B| Anno Domini 867, Hludowicus, abbas monasterii sancti Dionysii et nepos Caroli imperatoris ex filia majore natu Rotrude, 5 Idus Januarii obiit, et Carolus rex abbatiam ipsius monasterii sibi retinuit, causas monasterii et conlaborationem per praepositum et decanum atque thesaurarium, militiae quoque curam per majorem domus sua commendatione geri disponens. Et circa mediam quadragesimam super Ligerim fluvium ad villam quae Bellus-Pauliacus dicitur perrexit, ubi primores Aquitanorum sibi obviam accersivit, et filium suum Hludowicum, ordinatis illi ministerialibus de palatio suo, eisdem Aquitanis regem praefecit. Inde reversus, Pascha Domini in monasterio sancti Dionysii celebravit; deinde pergens Mettis ad conloquium fratris sui, 125.1233C| Hludowici regis Germaniae, 13 Kalendas Junii obvium habuit in palatio Salmuntiaco Egilonem, Sennensem archiepiscopum, cum epistolis Nicolai papae de restitutione clericorum Remensis ecclesiae, Vulfadi scilicet et collegarum ejus. Pro quibus valde satagens, ut in suis habeantur gradibus restituti, multa Hincmaro, Remorum archiepiscopo, imposuit in eisdem epistolis, quae non esse vera manifesta ratione constabant. Attulit etiam praefatus archiepiscopus eidem domno Carolo epistolas praedicti papae ad Lotharium et episcopos regni ejus de causa uxorum illius, Theotbergae videlicet atque Waldradae, eamdem Waldradam mitti Romam praecipiens; quas Carolus Lothario obviam sibi ad Attiniacum palatium venienti ex parte ipsius apostolici dedit. Indeque 125.1233D| ad conloquium fratris sui perrexit, et ab eo revertens, per Lotharium in saltu Arduennae consistentem rediit. Et generaliter per omne regnum suum hoste denuntiata, placitum suum Kalendis 125.1234A| Augusti in Carnutum civitate condixit, in Britanniam super Salomonem, ducem Britonum, perrecturus. Interea missis intercurrentibus, eo usque paciscendae pacis est perducta conditio, ut a Carolo datis obsidibus, Paswithen gener Salomonis, cujus consilio plurimum utitur, ad Carolum in Compendium circa praefatas Kalendas Augusti veniat, et quod tunc ibi inventum et confirmatum utrimque fuerit, teneatur; populus autem in hostem denuntiatam interim paratus domi resideat, usque quo, si necesse fuerit et rex demandaverit, 8 Kalendas Septembris Carnutum hostiliter veniat. Hludowicus, rex Germaniae, Hludowicum filium suum cum Saxonibus et Toringis adversus Abodritos hostiliter dirigit, et reliquum populum regni sui paratum esse praecipit, quatenus 125.1234B| mox, ut ipse jusserit, praeparati movere hostiliter possint.
Lotharius suspectum habens Carotum a Hludowico revertentem, a Mettis civitate versus Franconofurd pergit, et cum eo pridem sibi satis adverso se pacificat, filioque suo de Waldrada Hugoni ducatum Elizatium donat, eumque Hludowico commendat, ac caeterum regnum suum quasi Romam perrecturus et Waldradam praemissurus committit. Inde revertens, hostem ad patriae defensionem per regnum suum indicit quasi contra Nortmannos, putans Rorigum, quem incolae qui Conkingi novo nomine dicuntur, a Fresia expulerant, cum auxiliatoribus Danis reverti. Carolus, datis obsidibus, Paswithen, Salomonis legatum, Kalendis Augusti in Compendio 125.1234C| suscipit, et ei, vicario scilicet Salomonis, comitatum Constantinum cum omnibus fiscis et villis regiis et abbatiis in eodem comitatu consistentibus ac rebus ubicumque ad se pertinentibus excepto episcopatu donat, et sacramento primorum suorum confirmat, et ex parte Salomonis a praefato ipsius vicario fidelitatis et pacis atque praestandi adjutorium contra inimicos suos sacramentum ea conditione suscipit, ut Salomon et filius ejus cum his quae antea habebat, hoc donum etiam habeant, et Carolo ac filio ejus fideles existant. Quo patrato negotio, Carolus synodum apud Trecas 8 Kalend. Novembris auctoritate Nicolai papae indicit, et causa venandi ac expendendi autumnale tempus in abbatia sancti Vedasti et in Audriaca villa ac circumcirca 125.1234D| morari disponit.
Synodus provinciarum Remensis, Rothomagensis, Turonensis, Senonum, Burdegalensium atque Bituricensium apud Trecas 8 Kalend. Novembris 125.1235A| convenit. Ubi quidam episcopi, ut assolet, gratia regis Caroli Wulfado faventes, quaedam contra veritatem ac canonum sacram auctoritatem adversus Hincmarum moliri coeperunt; sed isdem Hincmarus eorum molitionibus ratione et auctoritate obvians, plurimorum sententia praevalente, rerum gestarum ordinem de quibus agebatur, communi consensu epistola scriptum per Actardum, venerabilem Namnetensem episcopum, papae Nicolao episcopi qui convenerant transmiserunt; cujus epistolae tenor idem extitit, qui fuit in epistola Hincmari, Remorum episcopi, quam per clericos suos sub peregrinorum habitu propter contrariorum vitandas insidias praecedente Julio mense Romam miserat. Epistolam autem in praescripta synodo factam et archiepiscoporum 125.1235B| qui convenerant sigillis signatam Actardus perferendam suscipiens, cum quibusdam episcopis ad Carolum, sicut ipse praeceperat, rediit. Carolus autem immemor fidelitatis atque laborum, quos pro ejus honore et regni obtentu saepe fatus Hincmarus per plures annos subierat, eamdem epistolam sibi ab Actardo dari exegit, et archiepiscoporum sigilla confringens, gesta synodi relegit. Et quia, sicut voluerat, in eadem synodo Hincmarus non extitit confutatus, epistolam suo nomine ad Nicolaum papam dictari in contrarietatem Hincmari fecit, quam et bulla sui nominis sigillavit, et cum epistola synodali per ipsum Actardum Romam direxit. Praefati autem Hincmari clerici in mense Augusto Romam venientes, Nicolaum papam jam valde infirmatum et in 125.1235C| contentione quam contra Graecorum imperatores Michaelem et Basilium, sed et contra orientales episcopos habebat, magnopere laborantem invenerunt; quapropter usque ad mensem Octobrium ibidem sunt immorati. Nicolaus vero papa gratanter suscipiens quae Hincmarus scripserat, ei de omnibus sibi satisfactum esse rescripsit; sed et alteram epistolam eidem et caeteris archiepiscopis in regno Caroli constitutis transmisit, innotescens praefatos Graecorum imperatores, sed et orientales episcopos, calumniari sanctam Romanam ecclesiam, immo omnem ecclesiam quae latina utitur lingua, quia jejunamus in sabbatis, quod Spiritum sanctum ex Patre Filioque procedere dicimus, quia presbyteros sortiri conjuges prohibemus, et quoniam eosdem presbyteros chrismate 125.1235D| linire baptizatorum frontes inhibemus; dicentes ipsi Graeci, quod chrisma ex aqua fluminis Latini conficiamus, reprehendentes nos Latinos, quod octo hebdomadibus ante Pascha a carnium et septem hebdomadibus a casei et ovorum esu more 125.1236A| suo non cessamus; dicentes etiam, quod in Pascha more Judaeorum super altare pariter cum dominico corpore agnum benedicamus et offeramus, succensentes etiam nos, quia clerici apud nos barbas suas radunt, dicentes quia diaconus, non suscepto presbyteratus officio, apud nos episcopus ordinatur. De quibus omnibus per singulas provincias a metropolitanis cum eorum coepiscopis sibi rescribi praecepit, alloquens eumdem Hincmarum in epistolae fine hoc modo: « Tua, inquit, frater Hincmare, charitas cum hanc epistolam legerit, mox ut etiam ad archiepiscopos, qui in regno filii nostri Caroli, gloriosi regis, consistunt, deferatur, summopere agere studeat, et ut de his singuli in diocesibus propriis una cum suffraganeis suis, in cujuscumque regno sint 125.1236B| constituti, convenienter tractare et nobis quae repererint suggerere curent, eos incitare non negligant; ita ut eorum omnium, quae praesentis epistolae nostri circumstantiae continent, tu et strenuus executor illic existas, et apud nos verax et prudens scriptorum tuorum serie relator inveniaris. Data 10 Calend. Novembris, indictione 1. » Quam epistolam Hincmarus Idus Decembrias primae indictionis suscipiens, in Corbonaco palatio consistenti regi Carolo cum pluribus episcopis relegit, et per alios archiepiscopos, sicut in mandato acceperat, dirigere studuit. Nicolaus papa Idus proxime praecedentis mensis Decembris obiit, cui successit Adrianus papa electione clericorum et consensu Hludowici imperatoris in pontificatu. Quem Actardus Romam 125.1236C| veniens cum supra scriptis epistolis, in apostolica sede jam ordinatum invenit.
Arsenius autem, magnae calliditatis et nimiae cupiditatis homo, spe falsa seducens Theutgaudum et Guntharium de restitutione ipsorum, ut ab eis exenia acciperet, Romam venire fecit; qui diutius ibi manentes, pene omnes suos amiserunt, tandem autem Theutgaudus ibidem mortuus est, et Guntharius vix corporis mortem evasit.
Lotharius Theutbergam uxorem suam Romam misit, ut seipsam criminaretur, quatenus ab ejus conjugio separari valeret. Sed Adrianus papa atque Romani talibus naeniis non credentes, jussa est ad virum suum reverti.
Carolus consensu fratris sui Hludowici quosdam 125.1236D| episcopos ad Autissiodorum in futuris Kalendis Februarii convenire praecepit, ut de causa Lotharii quaedam tractarent. Carolus denique, quoniam ab Acfrido abbatiam sancti Hilarii cum aliis plurimis honorabilibus beneficiis habente, sicut quidam dixerunt, 125.1237A| exenia non modica suscipiens, comitatum Bituricum sine praesentia illius vel culpae alicujus reputatione a Gerardo comite abstulit, et praefato Acfrido dedit. Sed isdem Acfridus super Gerardum eumdem comitatum evindicare non valuit; quapropter Carolus per civitatem Remorum transiens Trecas venit, indeque Autissiodorum adiit, ubi Nativitatem Domini celebravit.
- DCCCLXVIII
Anno 868 Carolus ab Autissiodoro super Ligerim fluvium ad villam quae Bellus-Pauliacus dicitur pervenit. Interea homines Gerardi comitis Acfridum in quadam villa bello conveniunt, et quia de casa firmissima Acfridus exire noluit, in qua se recluserat, 125.1237B| igne ipsi casae admoto, Acfridum ex ipsa expellunt, et truncato illi capite, corpus in ignem rejiciunt. Tunc Carolus quasi ad hoc vindicandum flagitium pagum Bituricum adiit, in quo tanta mala et in ecclesiarum confractione, et in pauperum oppressione, atque in omnium flagitiorum commissione, atque terrae devastatione commissa sunt, ut dici ore non possint, sicut multorum millium hominum fame mortuorum pro ipsa depopulatione attestatio demonstravit. Vindicta autem in Gerardum et ejus comites non solum ulla non extitit, verum nec ipsi de pago Biturico a quoquam expulsi sunt. Ablatis denique a Rotberti filio his, quae post mortem patris de honoribus ipsius ei concesserat, et per alios divisis, sed et a filiis Ramnulfi tultis paternis 125.1237C| honoribus, et data sancti Hilarii abbatia, quam isdem habuit, Frotario Burdegalensium archiepiscopo, caput jejunii ante sanctum quadregesima ad monasterium sancti Dionysii rediit, et inde Silvanectis pervenit. Nortmanni vero per Ligerim ascendentes Aurelianis perveniunt, et accepta praeda, impune ad suum diversorium redeunt. Carolus vero sabbato ante palmas ad monasterium sancti Dionysii rediit, ibique pascha celebravit. Et inde ante quam Silvacum adiret, secunda die rogationum Adventio, Metensium episcopo, et Grimlando, Lotharii cancellario, deferentibus epistolas Adriani papae, accepit unam sibi directam, in qua isdem apostolicus praecepit, ut regno Hludowici imperatoris ac regno Lotharii nullam molestiam ingerat; alteram autem 125.1237D| epistolam de absolutione Waldradae ad episcopos regni 125.1238A| ipsius Caroli detulerunt, similes dicentes missas episcopis regni Hludowici atque Hlotharii. Absolutio autem ipsius Waldradae ea conditione est facta, ut Hlothario nullo pacto cohaereat. Silvacum autem Carolus perveniens, Actardum, Namnetensem episcopum, Roma venientem suscepit sibi deferentem epistolas, quarum una responsum reddidit de his, quae Nicolao in contrarietate Hincmari mandavit, inter caetera ei inculcans, ut de caetero ac perpetuo talis inutilis quaestio sopita maneret; alteram autem epistolam Hincmaro detulit laudibus et fidelitatis dilectionibus repletam, et ut ejus vice in istis partibus de Lothario fungeretur: tertiam autem archiepiscopis aliisque episcopis cisalpinis detulit, ut quia isdem Actardus pro paganorum infestatione 125.1238B| et Brittonum oppressione in sua civitate manere non poterat, si locus eveniret, etiam de metropoli, isdem Actardus in vacante civitate pastore auctoritate apostolica ab episcopis provinciae ipsius incardinetur.
Quarta autem feria post initium quadragesimae, factione Arsenii filius ejus, Eleutherius, filiam Adriani papae ab alio desponsatam dolo decepit et rapuit, sibique conjunxit; unde idem papa nimium est contristatus. Arsenius ad Hludowicum imperatorem pergens in Beneventum, infirmitate corripitur, et thesaurum suum in manus Ingelbergae imperatricis committens, et ut dicebatur cum daemonibus confabulans, sine communione abiit in locum suum. Quo mortuo, Adrianus papa apud imperatorem missos 125.1238C| obtinuit, qui praefatum Eleutherium secundum leges Romanas judicarent. Isdem vero Eleutherius, consilio ut fertur fratris sui Anastasii, quem bibliothecarium Romanae ecclesiae in exordio ordinationis suae Adrianus constituerat, Stephaniam, uxorem ipsius pontificis, et ejus filiam quam sibi rapuit interfecit, et isdem Eleutherius a missis imperatoris occisus est. Adrianus vero papa congregans synodum, supradictum Anastasium hoc modo, sicut subsequitur, post damnationes in eum latas iterum condemnavit:
Haec in imagine in dextra parte scripta sunt.
« Imperantibus dominis nostris, Lothario et Ludovico Augustis, mensis Decembris die decima sexta, 125.1238D| indictione 14. »
125.1239A| Excommunicatio quam fecit Leo episcopus de Anastasio presbytero, et postea Adrianus.
« Leo episcopus, servus servorum Dei. Anastasius, presbyter cardinis nostri, quem in titulo beati Marcelli ordinavimus, quique secedens ab eo ad alienas parochias absque nostra pontificali scientia demigratus est, quem per missos et litteras nostras vocavimus, et pro quo dominos imperatores supplicati per missos nostros, ut eum ad suam parochiam redire juberent, qui nunc huc nunc illuc latitando in ipsa demigratione per biennium moratus est, et ad duo vocatus concilia nostra minime venit, sed neque inventus est; quia, ut praediximus, veluti ovis errans extraneis regionibus suadente diabolo occulte inhabitabat, secundum canonica instituta ex Dei omnipotentis 125.1239B| et beati Petri apostoli nostraque simul apostolica auctoritate ab hodie sit communione privatus, donec ipse meae speciali praesentiae in canonico judicio fuerit praesentatus, et si non venerit, nunquam communicet. »
Post Romanum pontificem in hac excommunicatione consenserunt archiepiscopus Ravennatis et Mediolanensis, aliique numero septuaginta quinque.
Haec in imagine in sinistra parte scripta sunt.
« Leo episcopus, servus servorum Dei, omnibus episcopis, presbyteris, diaconibus, subdiaconibus, et universis clericis cunctoque populo Christiano. Quod bene ac pleniter vobiscum simus, charissimi fratres, scitis. Nunc iterum pro cautela et memoria temporum futurorum dilectioni vestrae 125.1239C| cognitum esse volumus quomodo, instigante ac suadente diabolo, Anastasius, presbyter cardinis nostri, quem nos in titulo beati Marcelli ordinavimus, contra statuta Patrum provinciam ecclesiamque deserens, ecce jam per quinquennii tempus in alienas parochias velut ovis errans discurrit, quem etiam, auctoritate suffulti canonica, apostolicis litteris per tertiam quartamque vicem vocavimus. At ubi redire distulit, duo pro eo episcoporum concilia congregavimus, quorum conventu cum ejus non potuissemus videre vel habere specialem praesentiam, communi eum decreto sancta communione privavimus, volentes siquidem suam per hujus excommunicationis censuram ad gremium sanctae, a qua discesserat, matris Ecclesiae personam reducere. Sed apostolica 125.1239D| monita sanctique concilii pro nihilo ducens, erroris irretitus caligine, redire nullatenus voluit. Proinde, sicut Ravennae nobis degentibus de eo in ecclesia beati Vitalis martyris mense Maio, die 29, indictione prima, ore proprio promulgavimus, nunc iterum 125.1240A| in ecclesia beati Petri apostoli mense Junio, die 19, indictione superius adnotata, similiter promulgavimus: sit ille a sanctis Patribus et a nobis anathema, et omnes qui ei sive in electione, quod absit, aut pontificatus honore adjutorium praestare vel solatium quodcumque voluerint, simili anathemati subjaceant. »
Post Romanum pontificem in hoc anathemate consenserunt Joannes, archiepiscopus Ravennatis, Nottingus et Sigilfredus, episcopi domni imperatoris, et sex episcopi ad praedictum archiepiscopum pertinentes, quorum notitiam non recolimus, et alii tam ex Romana urbe quam ex aliis numero quinquaginta sex, absque presbyteris et diaconibus sanctae Romanae Ecclesiae.
125.1240B| Super valvas argenteas haec scripta sunt:
« In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Incipit sancta ac veneranda synodus, quae per Domini gratiam et ejus divinum consilium congregata est in ecclesia beati Petri apostoli, anno scilicet pontificatus sanctissimi ac coangelici et universalis quarti papae Leonis septimo, atque invictissimorum Lotharii ac Ludovici imperatorum anno imperii quadragesimo secundo, mense Decembri die octavo, indictione 2. In hac siquidem sancta ac venerabili synodo, Domini solatiante gratia nobiliter celebrata, post diversas episcoporum sacerdotumque vel clericorum atque omnium Christianorum pias ac salutiferas admonitiones et exhortationes depositus est 125.1240C| juste atque canonice Anastasius, presbyter tituli sancti Marcelli, eo quod contra auctoritatem canonicam propriam parochiam deseruisset per annos scilicet quinque, et in aliena ad usque hodie demoratur, et neque vocatus neque excommunicatus et ad ultimum anathematizatus, sicut de eo in hac synodo veridica pictura demonstrat, ad congregata duo pro eo episcoporum concilia venire noluit; ideo tam a summo pontifice quamque ab universis episcopis tunc synodo praesidentibus, videlicet numero sexaginta septem, ob suam stultam audaciam merito, ut praediximus, est depositus et sacerdotali honore privatus, anno denique, mense ac die atque indictione ut supra. »
Huc usque Leo pontifex scribi jussit. Post mortem 125.1240D| vero jam dicti Leonis, dignae memoriae praesulis, ipse anathematizatus atque depositus Anastasius, saeculari potentia rediens ab abditis, quibus sicut fur latitaverat, locis, diabolica fraude inretitusque caligine, latronum more hanc, quam non debuerat 125.1241A| introire, ecclesiam invasit, velut ethnicus atque barbarus, ad perditionem suae animae atque periculum hujus venerandae synodi cum suis nequissimis consentaneis atque sequacibus picturam destruxit imaginemque dejecit, quam beatissimus papa Benedictus atque egregius restauravit et lucifluis coloribus decoravit.
« Adrianus episcopus, servus servorum Dei. Omni Dei ecclesiae notum est, quid Anastasius tempore praedecessorum nostrorum pontificum gesserit, sed et qualiter ob id de illo sanctae recordationis Leo et Benedictus, eximii praesules, instituerint, palam est cunctis. Quorum unus eum deposuit, excommunicavit et anathematizavit, alter vero sacerdotalibus exspolians vestimentis, inter laicos in communione 125.1241B| recepit. Decessor itaque noster sanctissimus papa Nicolaus, eum postea, si fideliter erga sanctam Romanam ecclesiam incederet, in gremio pari modo recepisset Ecclesiae; sed infidelitas ejus nunc in tantum apparuit, ut post depraedationem patriarchii nostri ablationemque synodalium scripturarum, quas tam super se quam super hujusmodi a sanctissimis praesulibus diversis temporibus decretas repererat, institutionem quoque venerandae synodi ab ipsis sanctis pontificibus factam atque sub interpositione anathematis retactam violari nobis subripiendo fecerit, et homines ad seminandum inter piissimos principes et Ecclesiam Dei discordias per muros hujus civitatis more furis exire coegerit, quemdamque Adalgrimum ad ecclesiam 125.1241C| confugium facientem oculis et lingua privari suggesserit. Modo vero, sicut multi vestrum mecum a quodam presbytero consanguineo ejus, nomine Adone, audistis, et aliis modis nobis revelatum est, beneficiorum quoque nostrorum immemor, hominem ad Eleutherium misit, exhortans homicidia perpetrari, quae, sicut scitis, proh dolor facta sunt. Et ideo pro his omnibus et pro aliis multis, quibus ecclesiam Domini perculit atque laesit, quam etiam subdolis machinationibus hactenus tundere non desistit, auctoritate Dei omnipotentis omniumque sanctorum Patrum ac venerandorum conciliorum praedictorumque pontificum simul et judicii nostri sententia sancimus, illum eumdem Anastasium esse tenendum, quemadmodum de eo iidem domni pontifices 125.1241D| Leo et Benedictus solemniter et synodice statuerunt, nihil in ejus anathemate vel causa penitus adjungentes vel minuentes, nisi ut omni communione ecclesiastica privatus existat, donec de omnibus quibus impetitur nobis coram synodo rationem ponat; et qui cum eo in locutione, cibo vel potu communicaverit, pari excommunicatione cum eo teneatur annexus, quia pro eo, quod altiora 125.1242A| se petens--quod sibi totiens interdictum fuerat--temere usurpavit, ac vetitum locum conscendit, satis nostra ecclesia murmuravit et murmurat. Sane si vel ab urbe Roma quantisper discesserit, vel sacerdotium vel clericalem aliquem ordinem sive ministerium quodlibet repetere aut recipere praesumpserit, quia contra statuta praefatorum praesulum contraque jusjurandum quod pollicitus est, numquam se ab urbe plus 40 millibus abscessurum, nec sacerdotium vel gradum clericalis esse ministerii petiturum, facere videbitur, cum omnibus factoribus consentaneis et sequacibus suis anathemati perenni subjaceat. Prolata in conspectu totius sanctae Romanae Ecclesiae ante hunc eumdem Anastasium apud sanctam Praxedem positum, anno pontificatus 125.1242B| domni Adriani, summi pontificis et universalis papae, primo per 4 Idus Octobris, indictione 2. »
Lotharius suspectum habens Carolum, ad Hludowicum se iterum contulit, et obtinuit ut sacramentum illi fieri ex sua parte faceret, quatenus in nullo nocumento illi foret, si in conjugem Waldradam acciperet; sicque ad palatium Attiniacum ad conloquium Caroli venit, ibique placitum accepit, ut post futuras Kalendas Octobris simul iterum loquerentur. Carolus autem per curtes regias in pago Laudunensi consistentes pergens, Hincmarum, Laudunensem episcopum, nullo episcopo suae provinciae conscio, jussit, ut ad causas suas, id est ad seculare judicium, advocatum suum daret, pro eo quod beneficia quibusdam suis hominibus abstulit. Isdem 125.1242C| autem episcopus se reclamans, quod relicto ecclesiastico judicio non auderet seculare adire judicium, sicut ei jussum fuerat, ad locum nominatum secularis judicii non venit, sed causas suae impossibilitatis regi mandavit. Rex autem Carolus jubens inde quasdam judicare etiam infames personas, quia personam praefatus episcopus non misit qui juraret, quod illuc venire non posset, et quoniam advocatum suum de se in judicio seculari non dedit, praedictarum personarum judicio quidquid isdem episcopus de rebus et facultatibus ecclesiasticis in usibus episcopii specialiter habebat, proscriptum est; sicque idem rex ad Pistas medio mense Augusto veniens, annua dona sua ibidem accepit, et castellum mensurans, pedituras singulis ex suo regno 125.1242D| dedit.
Hincmarus autem, Remorum archiepiscopus, Hincmarum episcopum Laudunensem secum ducens, apud Pistas cum aliis episcopis scriptis et verbis regem adiit, ostendens quantum praejudicium et episcopalis auctoritas et universalis Ecclesia in tali facto patiebatur, et obtinuit, ut revestito episcopo quibus fuerat spoliatus, sicut sacrae leges praecipiunt, in provincia ubi haec 125.1243A| causa judicanda erat, electorum judicio, et si necesse foret, post hoc synodali terminaretur examine. Sed et eodem placito rex markiones, Bernardum scilicet Tholosae, et iterum Bernardum Gothiae, itemque Bernardum alium suscepit. Missum etiam Salomonis, Britonum ducis, ibi obviam habuit, per quem Salomon illi mandavit, ut haud ipse pergeret ad expugnandos Nortmannos qui residebant in Ligeri, quia isdem Salomon cum valida manu Britonum paratus erat illos aggredi, tantum ut adjutorium ex parte Caroli haberet. Ad quem idem rex praemittens Engelramnum, camerarium et hostiariorum magistrum atque a secretis consiliarium suum, cum corona auro et gemmis ornata, sed et cum omni paramento regio cultu exculto, Carolomannum filium 125.1243B| suum, diaconum et abbatem, cum scara e vestigio, sicut Salomon ei mandaverat, misit, et inde Audriacam villam gratia venandi perrexit. Scara quae cum Carolomanno a Carolo rege trans Sequanam missa, terram quidem vastavit, sed nullius utilitatis effectum ex Nortmannis, ad quos resistendum missa fuerat, faciens, jubente rege Carolo rediit; et sic unusquisque ad sua perrexit. Pictavenses autem vota facientes Deo et sancto Hilario, tertio eosdem Nortmannos fuere aggressi, quorum plures occiderunt, ceteros vero in fugam miserunt, et de omni praeda, excepta voluntaria oblatione, decimam sancto Hilario contulerunt. Carolus rex Kalendas Decembris Carisiacum veniens, quosdam primores, tam ex episcopis quam ex aliis regni sui, 125.1243C| obviam sibi accersivit, et commotus contra Hincmarum, Laudunensem episcopum, quia Romam sine illius conscientia miserat, et epistolas pro quibus non convenerat obtinuerat, eidem vero episcopo contumaciter sibi resistenti valde infensus erat. Unde isdem episcopus sine illius licentia, cum saepe ab eo evocatus fuerat et ad illum venire distulisset, ad sedem suam perrexit, et amplius quam episcopalis gravitas postulat, eumdem regem contra se excitavit. Carolus autem Compendium veniens, ibidem nativitatem Domini celebravit.
- DCCCLXIX.
Et quoniam isdem episcopus, etiam per alios episcopos evocatus ut ad illum veniret, jussionem 125.1243D| illius implere detrectavit, scaram ex quamplurimis comitibus regni sui confectam Laudunum misit, ut ipsum episcopum ad eum violenter perducerent. Isdem autem episcopus cum clericis suis juxta altare 125.1244A| resedit, et quibusdam episcopis satagentibus, actum est ut ipsi qui missi fuerant, de ecclesia eum non extraherent; sed sine illo ad Carolum redierunt, omnesque homines ipsius episcopii liberos sibi sacramenta fieri fecit. Carolus autem valde commotus, synodum omnium episcoporum regni sui VIII Kalend. Maii secundae indictionis apud Vermeriam condixit, quo eumdem Hincmarum episcopum vocari praecepit. Ipse autem ad Conadam vicum nimis incongruenter et pro qualitate temporis et pro nimietate famis perrexit, ubi quosdam Aquitanos obvios habuit; sed markiones, tres videlicet Bernardos, quos sibi occurrere putavit, non habens obvios, non sine sollicitudine et sine utilitatis effectu ad Silvanectum rediit: 125.1244B| indeque quarta feria ante initium quadragesimae ad monasterium sancti Dionysii perrexit, ibique sanctum quadragesimae jejunium exegit et pascha Domini celebravit, et castellum in gyro ipsius monasterii ex ligno et lapide conficere coepit. Et antequam ad Conadam pergeret, per omne regnum suum litteras misit, ut episcopi, abbates et abbatissae breves de honoribus suis, quanta mansa quisque haberet, ad futuras Kalendas Maii deferre curarent, vasalli autem dominici comitum beneficia, et comites vasallorum beneficia inbreviarent, et praedicto placito aedium breves inde deferrent, et de centum mansis unum haistaldum et de mille mansis unum carrum cum duobus bobus praedicto placito cum aliis exeniis quae regnum illius admodum gravant, ad Pistas 125.1244C| mitti praecepit, quatenus ipsi haistaldi castellum, quod ibidem ex ligno et lapide fieri praecepit, excolerent et custodirent. Lotharius, mittens ad eum sed et ad Hludowicum, petiit, ut in suo regno nullum impedimentum ei facerent, donec ipse Roma rediret. A Carolo autem nullam firmitatem accepit, sed a Hludowico sicut dicitur firmitatem inde suscipiens, Romam perrexit, locuturus prius cum Hludowico fratre suo imperatore, ut tunc, si posset, per eum apud Adrianum papam obtineret, quatenus Theutbergam rejiceret et Waldradam resumeret, ipsamque Theutbergam post se Romam ire praecepit; sed ut dicebatur, Hludowicus imperator ab obsessione Sarracenorum pro fratris sui petitione non debuisset discedere, cui amplius quam ducentas naves rex Graecorum in 125.1244D| auxilium contra eosdem Sarracenos festinato mittebat. Lotharius iter, quod tempore inconvenienti, scilicet mense Junio, causa uxorum suarum in parte Romae coeperat, contendens perficere, usque Ravennam 125.1245A| venit, ubi missos fratris sui obvios habuit, per quos ei contradixit, ut nec in antea procederet, nec diutius in eodem regno immoraretur, sed ad suum regnum rediret, et tempore commodo et opportuno loco simul convenirent, et de quibus vellet cum eo satageret. Lotharius autem Romam rediens, a latere ad suum fratrem in Beneventum usque pervenit, et apud eum per Engelbergam multis petitionibus et muneribus atque inconvenientiis obtinuit, ut ipsa Engelberga cum eo usque ad monasterium sancti Benedicti, quod in monte Cassino situm est, rediret. Quo etiam Adrianum papam eidem Engelbergae et sibi ex jussione imperatoris venire fecit, et apud eum, datis illi multis muneribus, per ipsam Engelbergam obtinuit, ut idem papa illi missam cantaverit, et sacram 125.1245B| communionem hac convenientia ei donaverit, si, postquam Nicolaus papa Waldradam excommunicavit, nullum cum ea contubernium vel carnalis copulae mercimonium quin nec conloquium quoddam habuerit. Ipse autem infelix, more Judae, simulata bona conscientia et impudenti fronte, eamdem sacram communionem sub hac conventione accipere non pertimuit nec recusavit; sed et sui fautores cum eo ab ipso papa percepere communionem, inter quos et Guntharius, auctor et incentor hujus publici adulterii, communionem inter laicos ab eodem Adriano papa accepit, data illi prius coram omnibus professione, quae ita habetur:
« Profiteor ego Guntharius coram Deo et sanctis 125.1245C| ejus vobis, domino meo Adriano, summo pontifici et universali papae, ac venerandis tibi subditis episcopis reliquoque conventu, quoniam judicium depositionis in me a domno Nicolao canonice latum non reprehendo, sed humiliter porto. Unde nec ulterius sacrum ministerium contingere praesumo, nisi per misericordiam mihi subvenire volueritis, nec aliquando contra sanctam Romanam Ecclesiam aut ejus pontificem aliquod scandalum vel quidquam adversi movere volo, sed devotum me eidem sanctae matri Ecclesiae ejusque praesuli exhibere atque obedientem permanere protestor. Ego Guntharius huic professioni a me factae manu propria subscripsi. Data Kalendas Julii, indictione 2; in ecclesia sancti Salvatoris, quae est in monasterio sancti Benedicti 125.1245D| in Cassino. »
Accipiens autem isdem papa a Gunthario consistente inter laicos hanc professionem, relectam inter laicos ab ipso publice coram omnibus, dixit illi: 125.1246A| Et ego tibi concedo laicam communionem, ea conditione, ut ita, quandiu vixeris, observes, sicut modo professus fuisti.
Engelberga denique redeunte ad suum imperatorem, Adrianus papa Romam reversus est, quem e vestigio Lotharius est prosecutus. Et Adriano papa Romam ingrediente, Lotharius ad ecclesiam beati Petri venit, ubi nullum clericum obvium habuit, sed tantum ipse usque ad sepulcrum sancti Petri cum suis pervenit, indeque solarium secus ecclesiam beati Petri mansionem habiturus intravit; quem nec etiam scopa mundatum invenit. Putavitque in crastina, subsequente videlicet dominica--nam sabbato ad basilicam sancti Petri pervenit--sibi cantari debere missam; sed a praefato pontifice hoc obtinere 125.1246B| non potuit. Inde secunda feria Romam ingrediens, in palatio Lateranensi cum ipso apostolico prandidit, et datis ei muneribus in vasis aureis et argenteis, obtinuit, ut ei ipse pontifex laenam et palmam ac ferulam daret, sicut et fecit. Quae munera ita ipse et sui interpretati sunt, videlicet ut per laenam de Waldrada revestiretur, per palmam victorem se in his quae coeperat demonstraret, per ferulam episcopos suae voluntati resistentes obsistendo distringeret. Sed aliter ab eodem papa et Romanis fuere disposita; nam idem pontifex Formosum episcopum et alium etiam cum eo episcopum in has Galliarum partes mittendos disposuit, ut cum pluralitate episcoporum de his quae Lotharius petebat tractarent, et illi Kalendis Martii, quae inventa forent, in synodo renuntiarent, 125.1246C| quam Romae in ipsis Kalendis Martii denuntiavit, quo etiam quatuor episcopos ex regno Hludowici, regis Germaniae, cum ipsius legatis, et quatuor episcopos ex regno Karoli cum ejus legatis, et quosdam episcopos ex regno Lotharii epistolis suis hac conditione venire praecepit, ut quae in synodo vel examinanda vel gerenda forent, in personis aliorum confirmarent, tam ex occidentalibus partibus quam ex orientalibus. Unde missos suos, quos nuper Constantinopolim pro contentione quam orientales cum Nicolao papa habebant, miserat, tunc venturos separabat.
Lotharius vero Roma laetus promovens, usque Lucam civitatem venit, ubi febre corripitur, et grassante 125.1246D| clade in suos, quos in oculos suos coacervatim mori conspiciebat, sed judicium Dei intelligere nolens, usque Placentiam 8 Idus Augusti pervenit; ibique dominica die superdiurnans, circa horam 125.1247A| nonam inopinate exanimis pene effectus est et obmutuit, atque in crastina, hora diei secunda, moritur, et a paucis suorum qui a clade remanserant, in quodam monasteriolo secus ipsam civitatem terrae mandatur. Quod Carolus apud Silvanectis civitatem degens--ubi tam ipse quam et uxor sua thesauros, quos in quibuscunque rebus habuerant, per loca sancta in suam eleemosynam dispensantes, a Pistis reversi, Domino de cujus manu illos acceperant, reddiderunt--non incerto comperiens nuntio, ab ipsa civitate movens, Attiniacum venit; ubi a quibusdam episcopis, sed et ab aliquibus primoribus regni quondam Lotharii missos directos suscepit, ut ibi resideret, et in regnum quod Lotharii fuerat non intraret, donec frater suus Hludowicus, 125.1247B| rex Germaniae, ab expeditione hostili de Winidis, cum quibus praesenti et praeterito anno saepe cominus sui congredientes, aut nihil aut parum utilitatis egerunt, sed damnum maximum retulerunt, reverteretur. Petierunt ergo, ut in palatio Ingiliheim residens, ad eum missos suos dirigeret, et ei mandaret, ubi et quando simul convenirent et de regni ipsius divisione tractarent; plures autem saniori consilio illi mandaverunt, ut, quantocius commode posset, usque Mettis prosperare satageret, et ipsi tam in itinere quam ad ipsam civitatem ei occurrere maturarent. Quorum consilium Carolus acceptabilius et [ Aim. sibi] salubrius esse intelligens, juxta eorum suggestionem agere festinavit. Veniens ergo usque Viridunum, plurimos de eodem regno, sed et 125.1247C| Hattonem, ipsius civitatis episcopum, et Arnulphum, Tullensis urbis episcopum, sibi se commendantes suscepit; indeque Mettis Nonas Septembris veniens, Adventium, ipsius civitatis praesulem, et Franconem, Tungrensem episcopum, cum multis aliis in sua commendatione suscepit; sicque 5 Idus ipsius mensis ab episcopis qui adfuerunt, coeuntibus omnibus in basilica beati Stephani, haec quae sequuntur, denuntiata et gesta fuere hoc modo:
« Anno incarnationis Dominicae 869, indictione 125.1247D| secunda, Idus Septembris, Mettis civitate in ecclesia sancti Stephani martyris, haec quae sequuntur capitula Adventius, episcopus ipsius civitatis, coram rege et episcopis qui adfuerunt, publice populo [ Aimon. 125.1248A| add. et] scripto et verbis denuntiavit:
« Vos scitis [ id. add. fratres], et multis in plurimis regnis est cognitum, quantos et quales eventus tempore senioris nostri quem hactenus habuimus, pro causis notissimis communiter sustinuimus, et quanto dolore quantaque angustia de illius infausta morte nuper cordibus perculsi sumus. Unde unicum refugium et singulare ac salubre consilium, rege et principe nostro destituti ac desolati, nobis omnibus esse consideravimus, ut jejuniis et orationibus ad eum nos converteremus, qui est adjutor in opportunitatibus, in tribulatione, et cujus est consilium, cujusque est regnum, et ut scriptum est, « cui voluerit dabit illud » et in cujus manu sunt corda regum, et facit unanimes habitare in domo, solvens medium 125.1248B| parietem et faciens utraque unum; deprecantes ipsius misericordiam, ut daret nobis regem ac principem secundum cor suum, qui in judicio et in justitia nos in omni ordine et protectione regeret, salvaret atque defenderet juxta voluntatem ejus, et corda omnium nostrum unanimiter ad eum declinaret atque uniret, quem ipse ad salutem et profectum nostrum praescitum et electum atque praedestinatum habebat secundum misericordiam suam. Quia denique voluntatem Dei, qui voluntatem timentium se facit, et deprecationes eorum exaudit, in concordi unanimitate nostra videmus hunc regni hujus heredem esse legitimum, cui nos sponte commisimus, dominum videlicet et praesentem regem ac principem nostrum Carolum, ut nobis praesit et prosit, videtur 125.1248C| nobis, si placet vobis, ut, sicut post illius verba vobis manifestabimus, signo certissimo demonstremus, quia illum a Deo electum et nobis datum principem credimus, et ut eidem largitori Deo ex suis beneficiis non simus ingrati, sed gratiarum actiones illi referentes, oremus, quatenus et eum nobis [ id. add. datum principem] ad salutem et defensionem sanctae suae Ecclesiae, et ad auxilium atque profectum omnium nostrum, cum salute et pace atque tranquillitate nobis conservet diutius, et nos fideli devotione illi obsequentes atque optata 125.1248D| salvatione fruentes, sub illius administratione in suo gubernet servitio. Et si illi placet, dignum ipsi et necessarium nobis fore videtur, ut ex ejus ore audiamus, quod a Christianissimo rege fideli et 125.1249A| unanimi in servitio illius populo, unicuique in ordine suo, convenit audire ac devota mente suscipire. »
Post haec Carolus rex haec quae sequuntur per se in eadem ecclesia cunctis qui adfuerunt denuntiavit dicens: « Quia, sicut isti venerabiles episcopi unius ex ipsis voce dixerunt, et certis indiciis ex vestra unanimitate monstraverunt, et vos acclamastis, me Dei electione ad vestram salvationem et protectionem ac regimen atque gubernationem huc advenisse, sciatis, me honorem et cultum Dei atque sanctarum ecclesiarum Domino adjuvante conservare, et unumquemque vestrum secundum sui ordinis dignitatem et personam juxta meum scire et posse honorare et salvare, et honoratum et salvatum tenere velle, et 125.1249B| unicuique in suo ordine secundum sibi competentes leges, tam ecclesiasticas quam mundanas, legem et justitiam conservare, in hoc ut honor regius et potestas ac debita obedientia, atque adjutorium ad regnum mihi a Deo datum continendum et defensandum, ab uno quoque vestrum secundum suum ordinem et dignitatem atque possibilitatem mihi exhibeatur, sicut vestri antecessores fideliter, juste et rationabiliter meis antecessoribus exhibuerunt. » At post haec Hincmarus, Rhemorum episcopus, haec quae sequentur capitula, jubente ac postulante Adventio, ipsius episcopo civitatis, et caeteris episcopis Treverorum provinciae, Hattone scilicet, ecclesiae Viridunensis episcopo, et Arnulfo, Tullensis civitatis episcopo, cohaerentibus provinciae 125.1249C| Rhemorum episcopis, coram reliquis episcopis et rege, cunctisque qui adfuerunt in eadem ecclesia, publice denuntiavit:
« Ne alicui forte videatur incongrue ac praesumptuose, me ac provinciae nostrae venerabiles coepiscopos facere, quoniam de altera provincia ordinationi et causis hujus provinciae nos immiscemus, sciat nos contra canones sacros non agere, quoniam Rhemensis et Treverensis ecclesiae in hac regione Belgica cum sibi commissis ecclesiis sorores et comprovinciales habentur, sicut auctoritas ecclesiastica et antiquissima demonstrat consuetudo, ac per hoc unanimi consensu et synodalia judicia exercere, et quae a sanctis Patribus constituta sunt, debent concorditer custodire, hac privilegii conditione servata, 125.1249D| ut qui prior de Remensi et Treverensi episcopo fuerit ordinatus, prior etiam habeatur. Et lex divinitus inspirata praecipit, dicens: Si transieris per messem amici tui, colligens spicas manu, confricabis ad manducandum. Falcem autem non mittas, vel 125.1250A| falce non metas. Messis est populus, ut Dominus demonstrat in Evangelio, dicens: Messis quidem multa est, operarii autem pauci; rogate ergo dominum messis, ut mittat operarios in messem suam. Quia vos pro vestris episcopis debetis orare, ut vobis digna possimus loqui. Messis autem amici est populus in provincia alteri metropolitano commissa; unde vos hortando, quasi manum operis confricando, ad Dei voluntatem et vestram [ Aimon. add. salutem] in corpus unitatis Ecclesiae valemus et debemus trajicere, in parochianos autem provinciarum aliis metropolitanis commissarum falcem judicii non mittimus, quia nec est unde, nec nostrum esse consideremus. Est et alia causa, quia isti et venerabiles domni et fratres nostri, provinciae istius episcopi, 125.1250B| non habentes metropolitanum episcopum, exiguitatem nostram sic in suis, sicut et in specialibus nostris causis, nos fraterna charitate jubent et commonent agere. Est ita domni fratres? » Et responderunt ipsi episcopi: Ita est.
« Praeter ea, quae domnus episcopus et frater noster Adventius vobis ex sua et caeterorum suorum ac nostrorum fratrum et venerabilium episcoporum voce dixit, in hoc etiam animadvertere potestis, voluntatem Dei esse, ut praesens domnus et rex noster, qui in parte [ id. add. regni] quam hactenus tenet et tenuit, et nobis ecclesiisque nostris et populo sibi commisso utiliter praeest ac praefuit, et salubriter prodest et profuit, inde ad hunc locum Domino ducente pervenerit, quo etiam vos ejus inspiratione 125.1250C| confluxistis, et ipsi vos sponte commendastis, cujus instructione animata omnia in arca Noe significantia Ecclesiae unitatem nullo cogente convenerunt. Quia sanctae memoriae pater suus, domnus Hludowicus, pius imperator Augustus, ex progenie Ludoici, regis Francorum inclyti, per beati Remigii apostolicam et catholicam praedicationem cum integra gente conversi, et cum tribus Francorum millibus, exceptis parvulis et mulieribus [ id. add. in] vigilia sancti Paschae in Remensi metropoli baptizati et coelitus sumpto chrismate, unde adhuc habemus, peruncti et in regem sacrati, exortus per beatum Arnulphum, e cujus carne idem Hludowicus pius Augustus originem duxit carnis, et a Stephano, papa Romano, ante sanctae Dei genitricis et 125.1250D| semper virginis Mariae altare Remis in imperatorem est coronatus, et demum factione quorumdam terreno imperio destitutus, in praedictam regni partem unanimitate episcoporum et fidelis populi ante sepulcrum sancti Dionysii, eximii martyris, 125.1251A| Ecclesiae sanctae est redditus, et in hac domo ante hoc altare protomartyris Stephani, cujus nomen interpretatum resonat « coronatus, » per Dei sacerdotes acclamatione fidelis populi, sicut vidimus qui adfuimus, coronae regni est imperioque restitutus. Et quia, ut in historiis sacris legimus, reges, quando regna obtinuerunt, singulorum regnorum sibi diademata imposuerunt, non incongruum videtur venerabilibus episcopis, si vestrae unanimitati placet, ut in obtentum regni, unde vos ad illum [ id. add. sponte] convenistis et vos ei commendastis, sacerdotali ministerio ante hoc altare coronetur, et sacra unctione Deo consecretur. Quod si vobis placet, propriis vocibus consonate. » Et in hoc conclamantibus omnibus, dixit idem episcopus: 125.1251B| « Agamus ergo unanimiter Domino gratias, decantantes: Te Deum laudamus.
Et post haec ab episcopis cum benedictione sacerdotali est idem rex coronatus, indeque Florinkengas veniens, quae ordinanda sibi visa sunt ordinavit; indeque in saltum Arduennae autumnali venatione exercitandum se contulit. Hludowicus autem, frater ejus, pacem sub quadam conditione apud Winidos obtinere procuravit, ad quam confirmandam filios suos cum marchionibus terrae ipsius direxerat, ipseque infirmus in Ragenisburg civitate remansit. Et mittens missos suos ad Carolum, mandavit illi de firmitatibus quae inter eos factae fuerunt, sed et de portione regni quodam Lotharii; unde Carolus illi congruam responsionem 125.1251C| mandavit.
Interea Basilius, quem Michael, Graecorum imperator, sibi in consortem imperii asciverat, eumdem Michaelem dolo interfecit, et imperium sibi ascivit. Qui patricium suum ad Bairam cum 400 navibus miserat, ut et Hludowico contra Sarracenos ferret suffragium, et filiam ipsius Hludowici a se desponsatam de eodem Hludowico susciperet et illi in conjugio sibi copulandam duceret. Sed quadam occasione interveniente, displicuit Hludowico dare filiam suam patricio; unde idem patricius molestus, Corinthum rediit, et revertente Hludowico ab obsidione Sarracenorum de partibus Beneventanis, iidem Sarraceni de Baira egredientes, et hostem Hludowici post tergum sequentes, 125.1251D| plus quam duo millia caballorum ipsius hostis praedati sunt, et cum eisdem caballis duos ex se ipsis 125.1252A| ordinantes cuneos, ad ecclesiam sancti Michaelis in monte Gargano perrexerunt, et clericos ejusdem ecclesiae multosque alios qui ad orationem illuc convenerant depraedantes, cum multa spolia ad sua redierunt. Quod factum valde imperatorem atque apostolicum, sed et Romanos, turbavit.
Hludowicus, Hludowici regis Germaniae filius, cum Saxonibus contra Winidos qui in regionibus Saxonum sunt, bellum committens, cum multa strage hominum ex utraque parte quoquomodo victoriam est adeptus indeque reversus [ Id., a. I. prospere est r.]. Rotlandus, Arelatensis archiepiscopus, abbatiam sancti Caesarii apud Hludowicum imperatorem et Engelbergam non vacua manu adeptus, in insula Camaria nimis undecumque ditissima, in 125.1252B| qua res ipsius abbatiae plurimae conjacent, et in qua portum Sarraceni habere solebant, castellum opere tumultuario de sola terra aedificans, audito Sarracenorum adventu, in illud satis inconsulte intravit; et appellentibus ad ipsum castellum Sarracenis, amplius quam 300 suorum interfectis, ab eisdem Sarracenis est captus, et in eorum nave deductus est ac religatus. Unde 150 libris argenti et 150 mantellis et 150 spatis et 150 mancipiis, praeter illa quae in placito data sunt, ad redemptionem ejus concessis, interea idem episcopus in navibus moritur 13 Kalend. Octobris. Sarraceni autem ingeniose accelerantes de redemptione illius, quasi non possent ibi amplius immorari, si illum vellent recipere, redemptores illius redemptionem pro eo 125.1252C| dare accelerarent edicunt; quod et factum est. Et Sarraceni, suscepta omni redemptione, miserunt eumdem episcopum sedere in cathedra, indutum vestimentis sacerdotalibus cum quibus captus fuerat, et velut pro honore deportaverunt eum in terra a navibus. Redemptores autem illius volentes cum eo colloqui et congratulari ei, invenerunt eum mortuum; quem cum maximo luctu exportantes, sepelierunt eum 10 Kalendas Octobris in sepulchro quod sibi ipse paraverat.
Salomon, dux Britonum, pacem cum Nortmannis in Ligeri residentibus fecit, et vinum partis suae de pago Andegavensi cum Britonibus suis collegit. Hugo abba et Gauzfridus cum Transsequanis, confligentes cum Nortmannis in Ligeri residentibus, 60 125.1252D| circiter inde interfecerunt; et capientes quemdam apostatam monachum, qui relicta Christianitate se 125.1253A| Nortmannis contulerat, et nimis Christianis infestus erat, decollari fecerunt. Carolus vero civitates Transsequanas ab incolis firmari rogavit, Cinomannis scilicet ac Turonis, ut praesidio contra Nortmannos populis esse possent. Nortmanni autem hoc audientes, multam summam argenti, frumenti quoque et vini ac animalium ab incolis terrae ipsius quaesierunt, ut cum eis pacem facerent.
Carolus in villa Duciaco 6 Idus Octobris certo comperiens, obisse Hirmentrudem uxorem suam 2 Non. Octobris in monasterio sancti Dionysii, ubi et sepulta est, exequente Bosone, filio Buvini quondam comitis, hoc missaticum apud matrem et materteram suam Theutbergam, Lotharii regis relictam, sororem ipsius Bosonis nomine Richildem mox sibi 125.1253B| adduci fecit et in concubinam accepit; qua de re eidem Bosoni abbatiam sancti Mauritii cum aliis honoribus dedit, et ipse Aquis palatium eamdem concubinam secum ducens, festinare acceleravit, quatenus ibi residuos illius partis homines qui Lotharii fuerant, sicut ei mandaverant, in sua ditione susciperet, denuntians se abinde [ Aimon., abinde in] palatium quod Gundulfi-villa dicitur, in missa sancti Martini venturum, ut de Provincia et de superioribus partibus Burgundiae ad se venturos suscipiat. Veniens autem Aquis, nullum obtinuit quem ante non habuit, et inde, ut denuntiaverat, ad Gundulfi villam pervenit, ubi missos Adriani papae, Paulum et Leonem episcopos, suscepit cum epistolis missis sibi et praesulibus ac regni primoribus in his Galliarum 125.1253C| partium regionibus consistentibus. In quibus continebatur, ut regnum quondam regis Lotharii, quod Hludowico imperatori, spiritali filio ejus, hereditario jure debetur, et quod ad eum post mortem ipsius Lotharii rediit, vel homines in eo degentes, mortalium nullus invaderet, nullus commoveret, nullus ad se conaretur inflectere; quod si quis praesumeret, non solum per suae auctoritatis ministerium infirmaretur, verum etiam vinculis anathematis obligatus, nomine Christianitatis privatus, cum diabolo [ Id. add. omnino] locaretur. Et si quis de episcopis tam nefariae temeritatis auctorem vel tacendo fugeret, vel non resistendo consentiret, non jam pastoris sed mercenarii nomine se nosset fore censendum; et quia jam non pertineret ad eum de 125.1253D| ovibus, non pertineret consequenter de pastoralibus 125.1254A| dignitatibus. Cum quibus episcopis et missus Hludowici imperatoris venit, nomine Boderadus, de his nihilominus satagens. Carolus autem, absolutis apostolici et imperatoris missis, deceptus vanis suasionibus falsorum missorum, qui ei suggerebant, quod frater suus Hludowicus vicinus morti foret, iter in Elisacias partes arripuit, ut Hugonem Liutfridi filium, et Bernardum Bernardi filium obtineret, sicut et fecit. Indeque Aquis veniens, ibidem nativitatem Domini celebravit.
DCCCLXX. Inde ad Rorici Nortmanni colloquium apud Noviomagum palatium perrexit, quem sibi foedere copulavit. Et in die festivitatis Septuagesimae praedictam concubinam suam Richildem desponsatam 125.1254B| atque dotatam in conjugem sumpsit, et insperate a fratre suo Hludowico, Germaniae rege, sibi nuntiantes missos accepit, ut si quantocius Aquis nos egrederetur et regnum quondam Lotharii penitus non desereret, idemque regnum, sicut Lotharii homine tempore obitus ejus habebant, eis tenere pacifice non concederet, sine ulla retractione illum bello appeteret. Unde inter eos missis discurrentibus, eo usque causa perducta est, ut inter utrumque hujusmodi sacramenta fierent:
« Sic promitto ex parte senioris mei illius , quod senior meus ille fratri suo illi regi talem portionem de regno Lotharii regis consentit habere, qualem aut ipsi justiorem et aequiorem aut communiter 125.1254C| fideles eorum inter se invenerint, nec eum in ipsa portione, vel in regno quod antea tenuit, per aliquam fraudem vel subreptionem decipiet aut forsconsiliabit, si frater suus ille eamdem firmitatem et fidelitatem, quam ex parte senioris mei illius habeo promissam, frater suus ille seniori meo ex sua parte quamdiu vixerit inviolabiliter servet. »
Et hac in firma firmitate patrata, Carolus Aquis egrediens, uno itinere Compendium venit, ibique Pascha Domini celebravit; indeque mense Maio ad Attiniacum palatium venit, ubi et duodecim missos fratris sui Hludowici pro divisione regni accepit, qui superciliose tam de sanitate corporis Hludowici quam de prosperitate--quia Restitium Winidum, sibi 125.1254D| diutino tempore infestissimum, tam dolo quam bello 125.1255A| captum vicerat--elati, minus debito sacramenta inter eos facta duxere servanda. Quae divisio multifarie multisque modis hinc et illinc agitata, et per diversos missos alterutrum directa, ad hunc finem ex Caroli mandato pervenit, ut in illud regnum quod inter eos secundum sacramenta praestita dividendum erat, pacifice convenirent, et sicut illi cum consensu et unanimitate communium fidelium ipsorum invenirent, secundum sacramenta inter eos praestita illud regnum dividerent. Interea postquam de multis causis impetitus, praecipue autem de subjectione regiae potestatis et inobedientia erga suum archiepiscopum, Hincmarus Laudunensis episcopus, ut se ab impetitis expediret, in synodo episcoporum decem provinciarum 125.1255B| libellum propria manu subscriptum porrexit, haec continentem:
« Ego Hincmarus, ecclesiae Laudunensis episcopus, amodo et deinceps domno seniori meo, Carolo regi [ Aimon. add. sic.], fidelis et obediens ero secundum ministerium meum, sicut homo suo seniori, et episcopus quilibet suo regi esse debet, ac privilegio Hincmari, metropolitani provinciae Remorum ecclesiae, secundum sacros canones et decreta sedis apostolicae promulgata [ id., a. ex sacris canonibus p.] pro scire et posse me obedire velle profiteor. »
Carolomannus etiam, Caroli regis filius et plurimorum monasteriorum pater, reputatus, quoniam insidias infideliter erga patrem suum moliebatur, abbatiis privatus, in Silvanectensi civitate est custodiae 125.1255C| mancipatus.
125.1256A| Carolus [ id. add. rex] missos suos, Odonem scilicet, Belvagorum episcopum, et Odonem atque Harduinum comites, ad fratrem suum Hludowicum ad Franconofurt dirigens, petiit ut ad regnum Lotharii dividendum simul convenirent; ipseque Pontigonem petens, ibi missos fratris sui accepit, nuntiantes illi, ut ad Heristallium pergeret, et frater suus Hludowicus ad Marsnam venturus foret, et in meditullio eorumdem locorum Kalendas Augusti colloquerentur, et unusquisque eorum quatuor episcopos et decem consiliarios et inter ministeriales et vassallos triginta tantummodo ad idem colloquium ducerent. Quo Hludowicus dum pergeret, ad Flamereshem in pago Ribuario venit, et de quodam solario vetustate confecto sub lignis fractis cum 125.1256B| quibusdam suorum cecidit, et aliquantulum naufragatus , in brevi convaluit; indeque Aquisgrani pervenit. Et discurrentibus inter utrosque fratres et reges missis, tandem V Kalendas Augusti ad locum colloquii convenerunt, et hoc modo regnum Lotharii inter se diviserunt. Et haec est divisio quam sibi Hludowicus accepit:
Coloniam, Treviris, Uttrecht, Strastburg, Basulam; abbatiam Suestre , Berch, Niu-Monasterium, Castellum, Indam, sancti Maximini, Ephterniacum, Horream, sancti Gangulfi, Faverniacum, Pollemniacum, Luxoium, Luteram , Balmam, Offonis villam, Meleni monasterium, sancti Deodati, Bodonis monasterium, Stivagium, Romerici montem, Morbach, sancti 125.1256C| Gregorii, Mauri monasterium, Eboresheim . Hoinowa , 125.1257A| Masonis monasterium, Hoinborch , sancti Stephani Strastburch, Erenstein sancti Ursi in Salodoro, Grandivallem, Altam petram, Lustenam , Vallem Clusae, Castellum Carnonis , Heribodesheim , abbatiam de Aquis, Hoenchirche, Augstchirche; comitatus Testrabant, Batua, Hattuarias Masau subterior de ista parte, item Masau superior quod de illa parte est, Liugas quod de ista parte est, districtum Aquense, districtum Trectis, in Ripuarias comitatus quinque Megenensium, Bedagowa, Nitachowa, Sarachowa subterior, Blesitchowa, Selme, Albechowa, Suentisium, Calmontis, Sarachowa superior, Odornense quod Bernardus habuit, Solocense, Basiniacum, Elischowe , 125.1257B| Warasch , Scudingum, Emaus, Basalchowa , in Elisatio comitatus duos, de Frisia 125.1258A| duas partes de regno quod Lotharius habuit. Super istam divisionem propter pacis et charitatis custodiam superaddimus istam adjectionem: civitatem Mettis cum abbatia sancti Petri et sancti Martini et comitatu Moslensi, cum omnibus villis in eo consistentibus, tam dominicatis quam et vassallorum; de Arduenna sicut flumen Urta surgit inter Bislanc et Tumbas, ac decurrit in Mosam, et sicut recta via pergit in Bedensi, secundum quod communes nostri missi rectius invenerint--excepto quod de Condrusto est ad partem orientis trans Urtam--et abbatias Prumiam et Stabolau, et omnibus villis dominicatis et vassalorum.
Et haec est divisio quam Carolus de eodem regno sibi accepit: Lugdunum, Vesontium, Vienna, Tungris, 125.1258B| Tullum, Viridunum, Cameracum, Vivarias, Ucetiam , Montem-falconis, sancti Michaelis, 125.1259A| Gillini monasterium, sanctae Mariae in Bisantione, sancti Martini in eodem loco, sancti Augentii, sancti Marcelli, sancti Laurentii Leudensi , Sennonem, abbatiam Niellam, Molburium , Laubias, sancti Gaugerici, sancti Salvii, Crispinno, Fossas, Marilias Hunulficurt , sancti Servatii, Maalinas, Ledi, Sunniacum, Antonium, Condatum, Mesrebecchi , Tidivinni , Lutosa, Calmontis, sanctae Mariae in Deomant, Echa, Andana, Wasloi, Altum-montem; comitatus Texandrum, in Bracbanto comitatus quatuor, Cameracencem , Hainoum, Lomensem, in Hasbanio comitatus quatuor, Masau superior de ista parte Mosae, Masau subterior de ista parte, Liugas quod de ista parte est Mosae et pertinet ad Veosatum, 125.1259B| Scarponinse, Viridunense, Dulmense, Arlon, Wavrense comitatus duos, Mosminse, Castricium, Condrust, de Arduenna sicut flumen Urta surgit inter Bislanc et Tumbas ac decurrit ex hac parte in Mosam, et sicut recta via ex hac parte occidentis pergit in Bedensi, secundum quod missi nostri rectius invenerint; Tullense, aliud Odornense quod Tetmarus habuit, Barrense, Portense, Salmoringum, Lugdunense, Viennense, Vivarias, Uccericium, de Frisia tertiam partem.
Et in crastina, scilicet IV Idus ejusdem mensis, 125.1260A| simul convenerunt, et valefacientes se, mutuo ab invicem discesserunt, Hludowicus videlicet Aquis rediens, et Carolus Liptinis uxorem suam obviam sibi venire jubens, partem ipsius regni quam accepit, sicut placuit sibi, divisit, indeque per monasterium sancti Quintini ad Silvacum, et inde per Carisiacum Compendium veniens, autumnalem venationem in Cotiae saltu exercuit.
Hludowicus laesionem contusionis, quam ex supradicto casu de solario perpessus fuerat, minus necessario curari a medicis sustinens, computrescentem carnem ab eisdem medicis secari fecit; unde et longiori quam speraverat tempore in Aquis decubuit, ubi et pene desperatus, vix mortem evasit. Ibique apostolici Adriani missos, Joannem et Petrum 125.1260B| cardinalem episcopos, itemque Joannem ecclesiae Romanae presbyterum, sed et missos Hludowici imperatoris, Wibodum scilicet episcopum et Bernardum comitem suscepit, sibi denunciantes, ut de regno Lotharii nepotis sui, quod fratri suo Hludowico imperatori debebatur, non praesumeret [ Aimon. se intro mittere p.]. Et in brevi absolutos ad fratrem suum Carolum eos direxit, et ipse mox, ut aliquantulum convaluit, ad Reginisburg pergens, Restitium, Winidorum regulum, a Carolomanno per dolum nepotis ipsius Restitii captum et aliquandiu in custodia 125.1261A| detentum, post judicium mortis excaecari et in monasterium mitti praecepit, suosque filios Hludowicum et Carolum ad se venire praecepit. Qui sentientes, satagente matre inclinatiorem esse voluntatem patris erga Carolomannum quam erga se, ad illum venire detrectaverunt. Hludowicus ad placitum suum quod in Franconofurd condixerat, ante quadragesimae initium venit, et satagentibus legatis, inter eum et filios suos utrinque factae sunt firmitates, ut usque [ id. add. ad] futurum Maium mensem et ipsi ex parte patris securi manere possent, et illi vastationem regni quam incoeperant dimitterent, et pacifice usque ad idem placitum degerent; et hoc ita patrato negotio, Hludowicus ad Reginisburg rediit.
Carolus, peracta autumnali venatione, ad monasterium 125.1261B| sancti Dionysii, festivitatem ipsius sancti celebraturus, perrexit; ubi ipsa die inter missarum solemnia praefatos apostolici missos cum epistolis ad se et ad episcopos regni sui directos terribiliter sibi regnum quondam Lotharii, quod fratri suo imperatori debebatur, interdicentibus, moleste suscepit. Et deprecantibus eisdem missis cum aliquantis fidelibus suis, Carolomannum filium a custodia ex Silvanectis civitate absolvit, et secum manere praecepit; ipsos autem missos domni apostolici et imperatoris usque Remis deduci fecit. Et undique plurimos fidelium suorum illic convenire faciens et per octo dies ibidem immorans, eosdem missos absolvit; postea legatos suos, Ansegisilum videlicet presbyterum, monasterii sancti Michaelis abbatem, et Lotharium 125.1261C| laicum, cum epistolis ad domnum apostolicum, sed et pannum ad altare sancti Petri de vestimentis suis aureis compositum cum duabus coronis aureis et gemmis ornatis misit, et ipse usque ad Lugdunum pervenit. Unde Carolomannus noctu a patre aufugiens, in Belgicam provinciam venit, et congregatis secum pluribus satellitibus ac filiis Belial, tantam crudelitatem et devastationem secundum operationem Sathanae exercuit, ut credi non possit nisi ab ipsis, qui eamdem depopulationem viderunt atque sustinuerunt. Quod Carolus nimium aegre tulit, non tamen iter suum deseruit, sed Viennam, in qua Berta uxor Gerardi erat, obsessurus quantocius adiit; nam Gerardus in altero morabatur castello; in qua obsidione circumjacentes regiones nimis fuere vastatae. 125.1262A| Carolus autem ingeniose cogitans, magnam partem eorum qui in Vienna erant sibi conciliavit; quod sentiens Berta, post Gerardum direxit, qui veniens Carolo civitatem dedit, in qua idem rex vigilia nativitatis Domini intrans, nativitatem Domini celebravit.
DCCCLXXI. Carolus, Vienna in potestate sua suscepta, a Gerardo sibi obsides dari pro aliis castellis suis missis tradendis coegit, et tribus navibus Gerardo datis, per Rhodanum cum sua uxore Berta et mobilibus suis a Vienna permisit abscedere, et ipsam Viennam Bosoni, fratri uxoris suae, commisit, ipseque per Autissiodorum et Senones ad monasterium sancti Dionysii quantocius prout potuit venire maturavit. Quod audiens Carolomannus, cum suis complicibus 125.1262B| ad Mosomum perrexit, et ipsum castellum cum villis circumjacentibus devastavit; unde quatuor missos suos ficte ad patrem suum direxit, mandans quod sine honoribus ad illum, fidei suae credens, veniret, et Deo et illi de quibus commiserat, satisfacere vellet, tantum ut de his qui cum eo erant, misericorditer tractaret, qualiter salvi esse valerent; non tamen a male coepto vel aliquantulum destitit. Carolus autem rex ad eumdem filium suum Carolomannum cum duobus illius missis--nam alios duos secum retinuit--Gauzlinum abbatem et Balduinum comitem, ipsius Carolomanni sororium, misit, mandans illi convenientiam, qua ad eum secure posset venire, si vellet. Ipse autem Carolomannus dolo se simulans ad patrem suum venturum, alios 125.1262C| missos impossibilia quaerentes ad eum direxit, et ipse in partes Tullenses perrexit. Carolus autem judicium quaerens de talibus, qui filium suum, scilicet diaconum et Ecclesiae sanctae ministrum a se Domino traditum, furati fuerunt, et tanta ac talia flagitia atque facinora et depopulationes in regno suo fecerunt; post judicium vero mortis, omnia quae illorum erant infiscari praecepit, et ordinatis scaris quae eumdem Carolomannum cum suis complicibus de regno propellerent, judicium episcopale de illis expetiit. Et quoniam apostolus praecepit cum hujusmodi nec cibum sumere, eosdem episcopi in quorum parochiis tanta mala commiserant, secundum sacros canones communione privarunt, sicut in epistolis continetur, quas inde juxta sacras regulas 125.1263A| ad alios episcopos transmiserunt. De Carolomanno autem, quia diocesios Senonensis erat diaconus, et post praestita per duas vices sacramenta de quibus perjurus erat, sicut pater ejus publica denuntiatione omnibus qui adfuerant intimare curavit, et tantam rebellionem et infidelitatem contra illum tantaque flagitia in regno suo commiserat, judicium episcoporum ipsius provinciae expetendum decrevit. Deinde Carolus ad monasterium sancti Dionysii, imminente quadragesimali tempore, usque ad sanctum pascha ibidem immoraturus, regreditur, ubi et pascha Domini celebravit.
Carolomannus, insequente se a patre post eum scara directa, Jurum transiit, et sicut in Belgicis et Gallicis regionibus egerat, mala coepta exsequi 125.1263B| non omisit. Hincmarus Laudunensis, nomine tantum episcopus, homo insolentiae singularis, contra evangelicam veritatem et apostolicam atque ecclesiasticam auctoritatem, contra regem rebellans, et in vicinos ac sibi commissos tam clericos quam laicos sine ulla reverentia saeviens, et metropolitano suo se inde regulariter commonenti obedire contemnens, adeo et regem suum et archiepiscopum suum atque episcopos totius regni erga se commovit, ut rex synodum in mense Augusto apud Duciacum condiceret, quatenus de illius pravitatibus regulare ibi agitaretur judicium. Ipse autem rex Carolus petentibus nepotibus suis, Hludowici fratris sui filiis Hludowico et Carolo, per Viridunum obviam eis, locuturus cum illis, perrexit, et inde ad synodum in 125.1263C| Duciaco rediit.
Interea Hugo, abba monasterii sancti Martini, et Gozfridus cum caeteris Trans-Sequanis incaute adeuntes insulam Ligeris, in qua Nortmanni firmitatem suam habebant, cum maximo damno et multorum occisione vix evaserunt. Hincmarus vero tandem cum multa superbia in synodum venit, in qua a rege Carolo secundum regulas ecclesiasticas porrecta petitione; de causis certissimis regulariter accusatus atque convictus, depositionis judicium regulare suscepit, sicut in gestis continetur ipsius synodi, quos eadem synodus per Actardum venerabilem episcopum, qui eidem synodo interfuit, ad apostolicam sedem direxit.
125.1264A| Praedicti quoque nepotes regis in Duciacum venerunt ad eum, petentes ut eos cum patre suo pacificaret; sed et missi Hludowici fratris sui ad eum venerunt, postulantes ut obviam illi secus Trejectum municipium ad colloquium illius veniret, sicut et fecit, ducens secum missos nepotum suorum, qui ea quae petierunt, apud patrem suum ex illorum voce narrarent. Ubi etiam missos Carolomanni filii sui, interveniente Hludowico fratre suo, Carolus rex audivit, et sicut antea sub conditione suae correctionis eum redire ad se invitavit; quae invitatio nihil profecit. In quo aliquandiu colloquio Hludowicus et Carolus immorantes, aut parum aut nihil profecerunt; sicque ab invicem in capite mensis Septembris separati, quisque ad sua repedare curavit; Hludowicus 125.1264B| scilicet ad Reginisburg perrexit, quia maximum damnum a nepote Resticii, qui principatum Winidorum post eum susceperat, habuit, in tantum ut markiones cum plurima turba suorum perdiderit, et terram quam in praeteritis annis obtinuerat, perniciose amiserit. Carolus autem per Liptinas versus Audriacam villam venandi gratia repedavit; in quo itinere missos ab Italia plurimorum suscepit, qui eum invitabant Italiam ire, quoniam nepos suus Hludowicus in Benevento civitate cum uxore et filia a Beneventanis occisus foret. Qui per Remum civitatem pergens, usque Vesontionem urbem pervenit. Carolomannus vero audiens patrem suum post se ire, suadentibus suis, ad illum conficta humilitate pervenit; quem pater quidem 125.1264C| recepit et secum manere praecepit, usque dum ad suos fideles in Belgicam veniret, et eorum consilio inveniret, qualiter eum honorare debuisset. Sed et Hludowicus, rex Germaniae, audiens praefatum nepotem suum Hludowicum imperatorem mortuum, filium suum Carolum in terram quam ultra Jurum habebat direxit, ut quos posset sacramento ad ejus fidelitatem constringeret, sicut et fecit.
Dum autem Carolus in Vesontio moraretur, missi sui quos in Italiam praemiserat, nuntiaverunt ei, quod ipse imperator Hludowicus viveret et sanus corpore esset; nam Adalgisus cum aliis Beneventanis adversus ipsum imperatorem conspiravit, quoniam idem imperator factione uxoris suae eum in perpetuum 125.1265A| exilium deducere disponebat. Et cum idem Adalgisus noctu super ipsum imperatorem irruere disposuisset, isdem cum uxore sua et cum eis quos secum habebat, quamdam turrem valde altam munitissimam ascendit, et ibi per tres dies cum suis se defendit; tandem episcopus ipsius civitatis obtinuit apud Beneventanos, ut, acceptis ab eodem imperatore sacramentis, illum vivum et sanum abscedere permitterent; juravit autem ipse et uxor ejus et filia ejus ac omnes sui quos secum habebat, quia numquam vel nusquam pro eadem causa ullam vindictam aut per se aut per quemcunque de ipsa causa erga se perpetrata requireret, et numquam cum hoste in Beneventanam terram intraret. Sicque egressus, per Spoletium versus Ravennam iter arripuit, mandans apostolico 125.1265B| Adriano, ut obviam illi in transitu itineris sui veniret, quatenus de ipso sacramento illum et suos absolveret. Interea Landbertus cum alio Landberto, sentientes sibi reputari ab imperatore de his quae in eum facta fuerant, ab eo discesserunt, et in partes Beneventi, quia praefatus Adalgisus eis conjunctus erat, perrexerunt; quos idem imperator insequens, uxorem suam Ravennam, ubi placitum suum tenere disposuerat, direxit, et primores regni Italici ad eam venire mandavit, ut de his quae praeceperat tractarent, donec ipse ab expeditione illa rediret. Sed quia Landbertos quos insecutus fuerat consequi non poterat, reverti imperator quo disposuerat studuit. Carolus autem, audiens occasionem qua putabatur Hludowicus imperator occisus, et quia vivus erat, a 125.1265C| Vesontio recto itinere per Pontigonem et inde per Attiniacum usque ad Silvacum venit, quo placitum cum suis consiliariis habuit, et eorum consilio Carolomannum iterum Silvanectis custodiae mancipavit, et ejus complices sacramento suae fidelitatis per singulos comitatus constringi praecepit; sicque accipientibus senioratum quemcumque vellent de suis fidelibus, et in pace vivere volentibus, in regno suo habitare permisit. Deinde a Silvaco Compendium venit, ibique nativitatem Domini celebravit anno Domini 872.
DCCCLXXII. Compendio denique movens, 13 Kalendas Februarii iter arripuit ad Monasterium, locuturus cum Rorico et Rodulpho Nortmannis, rediturus in initio 125.1265D| quadragesimae iterum ad Compendium; et sabbato 125.1266A| ante palmas ad monasterium sancti Dionysii veniens, ibi pascha Domini celebravit. Post pascha obviam Ingelbergae imperatrici, sicut ei per suos missos mandaverat, ad sanctum Mauritium perrexit; sed non incerto comperiens nuncio, eamdem Ingelbergam apud Trientum cum Hludowico, rege Germaniae, in mense Maio locuturam, a condicto deflexit itinere, et ad Silvacum venit. Ibique Adalardus ex parte Hludowici fratris sui veniens, petiit ut cum eodem fratre suo Hludowico locuturus, secus Trejectum veniret, cum idem Hludowicus ad Reginisburg post emissam hostem cum Carolomanno, filio suo, adversus Winidos, Aquis rediret. Carolus autem filio suo Hludowico Bosonem, fratrem uxoris ejus, camerarium et hostiariorum magistrum constituens, cui 125.1266B| et honores Gerardi, comitis Bituricensis, dedit, eum cum Bernardo, itemque cum alio Bernardo markione, in Aquitaniam misit, et dispositionem ipsius regni ei commisit. Bernardo autem, Tholosae comiti, post praestita sacramenta Carcasonem et Rhedas concedens, ad Tholosam remisit.
Praedictus autem Hludowicus, rex Germaniae, filios suos Hludowicum et Carolum ad se vocans, ut eos cum Carolomanno pacificaret, dolose illis minari fecit; sed et iidem filii sui et homines eorum dolose nihilominus Hludowico sacramenta praebuerunt. Et volens idem Hludowicus pater, ut ipsi filii sui cum fratre illorum Carolomanno adversus Winidos pergerent, obtinere non potuit; unde hostem quam magnam potuit, cum Carolomanno direxit, et ipse, ut 125.1266C| praedictum est, apud Trientum cum Ingelberga loquens, partem regni Lotharii quam contra Carolum accepit, neglectis sacramentis inter eos pactis, sine consensu ac conscientia hominum quondam Lotharii qui se illi commendaverant, clam reddidit: unde utrimque sacramenta, prioribus sacramentis quae cum fratre suo pepigerat diversa et adversa, inter eos sunt facta. Quibus patratis, Ingelberga missum suum ad Carolum direxit, mandans illi sicut prius, ut ad sanctum Mauritium illi occurreret. Carolus vero, compertis his quae inter eam et fratrem suum acta fuerunt, noluit illuc ire, sed nuncios suos ad eam direxit, qui nihil certi ab ea ei renunciaverunt.
Adrianus papa, secundum quod Nicolaus decessor 125.1266D| ejus disposuerat, missos suos, Donatum scilicet, 125.1267A| Ostiensem episcopum, et Stephanum, Nepesinum episcopum, et Marinum, diaconum sanctae Romanae ecclesiae, ad Basilium imperatorem et ad filios ejus, Constantinum et Leonem Augustos, Constantinopolim direxit, cum quibus et Anastasius, bibliothecarius Romanae sedis, utriusque linguae, Graecae [ Aimon. add. scilicet] et Latinae, peritus, perrexit. Et synodo congregata, quam octavam universalem synodum illuc convenientes appellaverunt, exortum schisma de Ignatii depositione et Fotii ordinatione sedaverunt, Fotium anathematizantes et Ignatium restituentes. In qua synodo de imaginibus adorandis aliter quam orthodoxi doctores antea diffinierant, et pro [ id., d. statuerunt, et quaedam p.] favore Romani pontificis, qui eorum votis de imaginibus adorandis 125.1267B| annuit, et quaedam contra antiquos canones, sed et contra suam ipsam synodum constituerunt, sicut qui eamdem synodum legerit, patenter inveniet.
Hludowicus autem imperator [ id. add. in] vigilia pentecostes Romam [ id. add. apud S. Petrum] venit, et in crastinum coronatus ab Adriano papa, post celebrata missarum solemnia una cum eo ad Lateranense palatium cum pompa equitando coronatus perrexit; et hoste collecta, Roma iterum in partes Beneventanas perrexit. Et quia primores Italiae Ingelbergam propter suam insolentiam habentes exosam, in loco illius filiam Winigisi imperatori substituentes, obtinuerunt apud eumdem imperatorem, ut missum suum ad Ingelbergam mitteret, quatenus in 125.1267C| Italia degeret, et post illum non pergeret, sed eum in Italia reversurum exspectaret. Ipsa autem non obaudiens illius mandatum, post eum ire maturavit, et Wibodum episcopum ad Carolum quasi amicitiae gratia misit, putans nescire Carolum, quae inter illam et Hludowicum, regem Germaniae, pacta fuere. Wibodus autem ad pontem Liudi ad Carolum venit; nam illuc pro quibusdam in Burgundia causis componendis perrexerat. Ubi ei nunciatur ab hominibus Bernardi, filii Bernardi, Bernardus qui Vitellus cognominabatur occisus, et ejus honores praedicto Bernardo sunt dati. Carolus autem a Burgundia ad Gondulphi villam, placitum ibi antea condictum habiturus, Kalendas Septembris revertitur; ubi aliquantisper immoratus, et quae sibi visa 125.1267D| fuere dispositis, venandi gratia Arduennam petiit. Et Octobrio mense navigio per Mosam usque Trejectum 125.1268A| veniens, cum Rorico et Rodulpho Nortmannis, qu obviam ei navigio venerant, locuturus, Roricum sibi fidelem benigne suscepit, et Rodulfum infidelia machinantem et superflua expetentem inanem remisit, et contra ipsius insidias fideles suos ad munitionem paravit. Indeque per Attiniacum itinere equestri revertens, nativitatem Domini in monasterio sancti Medardi celebravit.
Adrianus papa moritur, et Johannes, archidiaconus Romanae ecclesiae, 19 Kalendas Januarii in locum ejus substituitur.
- DCCCLXXIII.
Quia ergo multi erant in regno Caroli [ id. add. et in aliis regnis], qui exspectabant ut per Carolomannum [ id. add. filium ejus] adhuc rediviva mala 125.1268B| agerentur in sancta Dei ecclesia [ id. add. in regno ejus] et in aliis regnis, de quibus regio ministerio cum consilio fidelium suorum, secundum morem praedecessorum ac progenitorum suorum [ id. add. regum], leges paci ecclesiae et regni soliditati congruas promulgavit, et ab omnibus observari decrevit; jubet ergo convocari episcopos regni sui apud Silvanectis civitatem, in qua idem Carolomannus morabatur, quatenus secundum sacros canones, a quibus nulla, ut Leo dicit, aut negligentia aut praesumptione licet eis discedere, episcopale ministerium de illo exsequerentur, sicuti et fecerunt, deponentes illum secundum sacras regulas ab omni gradu ecclesiastico, laicali sibi communione servata. Quod cum factum fuisset, antiquus et callidus adversarius illum 125.1268C| et suos complices ad argumentum aliud excitavit, videlicet quia liberius ad nomen et potentiam regiam conscendere posset, et quia ordinem ecclesiasticum non haberet, et quia episcoporum judicio ecclesiasticum gradum amiserit, etiam tonsuram ecclesiasticam licentius amittere posset; unde post depositionem ejus complices illius ardentius coeperunt se ei iterum reconjungere et alios quos valebant in societatem suam abducere, quatenus mox [Aimon. a. in s. s. etiam de aliis regnis q. v.], ut locum invenire possent, illum a custodia in qua servabatur [ id., donec videretur si se a malis suis convertere vellet] educerent, et sibi regem constituerent. Quapropter necesse fuit, etiam illa de quibus ab episcopis judicatus non fuerat, in medium 125.1268D| revocare, et secundum sacrarum legum decreta pro admissis suis judicio mortis addictum, mitiori 125.1269A| sententia, ut locum et spatium poenitendi haberet, et graviora admittendi facultatem, sicut meditabatur, non haberet, luminibus acclamatione cunctorum qui adfuerunt orbari, quatenus perniciosa spes pacem odientium de illo frustrata foret, et ecclesia Dei ac christianitas in regno ejus cum infestatione paganorum seditione exitiabili perturbari non posset.
Hludowicus, Germaniae rex, ante nativitatem Domini ad Franconofurd palatium venit, ibique nativitatem Domini celebravit, et placitum suum ibidem circa Kalendas Februarii condixit, quo filios suos Hludowicum et Carolum cum aliis fidelibus, homines quoque qui de regno quondam Lotharii illi se commendaverunt, convenire praecepit. Et dum ibi 125.1269B| degeret, venit ad Carolum, filium ejus, diabolus transfigurans se in angelum lucis, et dixit illi, quod pater ejus qui illum causa Carolomanni, fratris sui, perdere moliebatur, Deum offensum haberet, et regnum in brevi amitteret, et eidem Carolo Deus illud regnum habendum dispositum haberet, et quod illud in proximo obtineret. Ipse autem Carolus timore perterritus, quia domui in qua latebat adhaerebat, ecclesiam est ingressus, quo eum diabolus est insecutus, cui iterum dixit: Cur times et fugis, nam nisi ex Deo venissem, tibi adnuntians quae in proximo sunt futura in hanc domum Domini te sequens non intrarem. His et aliis blanditiis ei persuasit, ut communionem a Deo sibi missam de manu illius acciperet, sicut et fecit; et post buccellam 125.1269C| ipse Sathanas intravit in eum. Veniens autem ad patrem suum, et residens in consilio ejus cum fratre et aliis fidelibus--tam episcopis quam laicis [ id. add. patris sui],--subito invasus surrexit, et dixit, quia seculum vellet dimittere, et quia uxorem suam carnali commercio non contingeret, et discingens se spata, cadere in terram illam permisit, et cum se vellet baltheo discingere et vestimento exuere, coepit vexari. Comprehensus autem ab episcopis et ab aliis viris, turbato patre et omnibus qui adfuerunt, vehementique stupore perculsis, ductus est in ecclesiam. Et Lintbertus archiepiscopus induens se sacerdotalibus vestibus, missam cantare coepit; cumque ventum fuisset ad locum evangelii, coepit magnis vocibus patria lingua 125.1269D| vae clamare; et sic continuis vocibus vae illud clamavit, usque dum missa celebrata fuit. Quem pater ejus episcopis et aliis fidelibus [ id. add. suis] committens, per sacra loca sanctorum martyrum deduci praecepit, quatenus illorum meritis et orationibus a daemone liberatus, ad sanam mentem, Domino miserante, 125.1270A| redire praevaleret; deinde disposuit illum Romam dirigere, sed, quibusdam intervenientibus causis, iter illud dimisit
Hludowicus, imperator Italiae, in Capua residens, mortuo jam Landberto calvo, et pervento patricio imperatoris Graecorum cum hoste in civitate quae Hydrontus dicitur in auxilium Beneventanorum, qui censum quod imperatoribus Franciae eatenus dabant illi persoluturos se promittebant, quoniam aliter Adalgisum obtinere non poterat, mandavit apostolico Johanni, compatri Adalgisi, ut ad eum ad Campaniam veniret, et sibi Adalgisum reconciliaret, volens ostentare, quod quasi intercedente beati Petri vicario ipsum Adalgisum reciperet, de quo juraverat, quod nunquam de illis partibus 125.1270B| rediturus esset antequam illum caperet; quem revera virtute sua obtinere non posset.
Carolus hostem denunciat versus Britanniam, ut Nortmanni qui Andegavis civitatem occupaverant, non autumarent se adversus eos illuc iturum, ne ad alia loca in quibus ita constringi non possent, aufugerent. Dum autem illuc pergeret, in ipso itinere nunciatum est ei, quod factione fratris sui Hludowici, Germaniae regis, Carolomannus caecus per homines quondam suos, consentientibus duobus pseudo-monachis, de Corbeia monasterio sublatus, et ad Hludowicum fuerit, cohaerente ac interveniente Adalardo, in suam contrarietatem perductus. Unde non magnopere est Carolus conturbatus, sed iter coeptum peragens, cum hoste collecta civitatem 125.1270C| Andegavis--in qua Nortmanni depopulati quibusdam urbibus, eversis castellis, manasteriis et ecclesiis incensis, et agris in solitudinem redactis, jam diuturno tempore residebant--obsedit, et sepe fortissima circumdedit, Salomone, duce Britonum, ultra Meduanam fluvium cum hoste Britonum in ejus auxilio residente. Et dum Carolus rex in hoc negotio occupatus esset, Salomon filium suum, nomine Wigon, ad eum cum primoribus Britonum misit, qui filius ejus se Carolo commendavit, et fidelitatem coram fidelibus suis illi juravit. Interea Rodulfus Nortmannus, qui multa mala in regno Caroli exercuerat, in regno Hludowici cum quingentis et eo amplius complicibus suis occisus est, Carolo vero residenti secus Andegavis civitatem, 125.1270D| non incerta relatione hoc nunciatur: Multitudo siquidem locustarum per Germaniam in Gallias, maxime autem in Hispaniam, adeo se effudit, ut Aegyptiacae plagae potuerit comparari. Hludowicus, rex Germaniae, apud Mettis civitatem placitum suum tenere disponens, nuncium accepit, quod 125.1271A| nisi citissime filio suo Carolomanno in marchia contra Winidos subveniret, illum ulterius non videret. Qui statim reversus, Reginisburch pergens, Carolomannum caecum Liutberto archiepiscopo pascendum in monasterio sancti Albani apud Moguntiam commendavit, evidenti demonstrans indicio, qualiter illi displicuerint mala, quae isdem Carolomannus in sanctam Dei ecclesiam, in populum christianum et contra patrem suum egit, quandocumque vel ubicumque praevaluit. Ad Reginisburg autem perveniens, per missos suos Winidos sub diversis principibus constitutos modo quo potuit sibi reconciliavit; legatos autem ab illis qui Behin dicuntur cum dolo missos suscipiens, in carcerem misit.
125.1271B| Carolus viriliter ac strenue obsidionem Nortmannorum in gyro Andegavis civitatis exequens, adeo Nortmannos perdomuit, ut primores eorum ad illum venerint, seseque illi commendaverint, et sacramenta qualia jussit egerint, et obsides quot et quantos quaesivit illi dederint, ut de civitate Andegavis constituta die exirent, et in regno suo quamdiu viverent nec praedam facerent nec fieri consentirent. Petierunt autem, ut eis in quadam insula Ligeris fluvii usque in mense Februario residere et mercatum habere liceret, atque in mense Februario quicumque jam baptizati essent ex eis, et christianitatem de cetero veraciter tenere vellent, ad eum venirent; et qui adhuc ex paganis christiani fieri vellent, ipsius dispositione baptizarentur; ceteri 125.1271C| vero ab illius regno discederent, ulterius, sicut dictum est, ad illud in malum non reversuri.
Post haec una cum episcopis et populo cum maxima religionis devotione corpora sanctorum Albini et Licini, quae effossa timore Nortmannorum de tumulis suis fuerant, suis in locis cum muneribus magnis restituit; sicque ejectis ab Andegavis civitate Nortmannis acceptisque obsidibus, Carolus mense Octobrio per Cinomannis civitatem et Ebroicense oppidum, ac secus castellum novum apud Pistas, Ambianis Kalendas Novembris pervenit. Indeque apud Audriacam villam ac circumcirca 125.1272A| venationem exercens, ad monasterium sancti Vedasti pervenit, ibique nativitatem Domini celebravit anno Domini 874.
- DCCCLXXIV
Hiems prolixa et fortis, et nix tanta fuit nimietate perfusa quantam nemo se vidisse meminerit.
Carolus in purificatione sanctae Mariae cum suis consiliariis placitum in monasterio sancti Quintini tenuit, et jejunium quadragesimale in monasterio sancti Dionysii peragens, ibidem pascha dominicum celebravit. Generale quoque placitum Idus Junii in villa Duciaco tenuit, ubi et annua dona sua accepit; indeque per Attiniacum et consuetos mansionaticos Compendium adiit. Aestas longa siccitatem foeni et messium inopiam reddidit.
125.1272B| Salomon, dux Britonum, qui nuntiabatur interea dubiis nunciis quandoquidem infirmus quandoquidem mortuus, certa relatione Carolo apud Compendium nunciatus est hoc ordine mortuus: Videlicet insecutus a primoribus Britonum, Pascuitan, Vurnahat, atque Wigon filio Rivilin, nec non et Francis hominibus quos valde afflixerat, et capto ac custodiae mancipato filio ejus Wigon, fuga lapsus in Paucherum secessit, et quoddam monasteriolum ingressus, ut se liberare valeret, circumventus a suis, quod a nemine Britonum quidquam mali sustinere deberet, traditus est Francis hominibus, Fulcoaldo et aliis. Sicque ab eis excaecatus, in crastinum mortuus est repertus, dignam vicem recipiens, qui seniorem suum Herispogium, in ecclesia ejus persecutionem 125.1272C| fugientem et invocantem Dominum, super altare occidit.
Hludowicus, rex Germaniae, ad fratrem suum Carolum filium suum Carolum cum aliis missis suis direxit, petens ut simul loquerentur secus Mosellam; ad quod placitum cum Carolus pergeret, ventris solutione detentus, ad illud placitum, sicut fuerat condictum, pervenire non potuit. Unde conlocutio eorum, Hludowici scillicet et Caroli, secus Mosam apud Heristallium circa Kalendas Decembris fuit. De qua conlocutione Carolus per monasterium sancti Quintini rediens, nativitatem Domini Compendii 125.1273A| celebravit; et Hludowicus eamdem solemnitatem Aquis agens, inde ad palatium Franconofurd ultra Rhenum rediit.
- DCCCLXXV.
Carolus circa initium quadragesimae monasterium sancti Dionysii adiit, ubi et pascha Domini celebravit. Et Richildis, uxor ejus, noctu ante quartam feriam paschae abortu filium peperit, qui baptisatus mox obiit: illaque dies purificationis [ Aimon add. suae] post parturitionem in eodem monasterio exspectante, Carolus ad Basivum perrexit, indeque ad letanias celebrandas ante ascensionem Domini ad monasterium sancti Dionysii rediit, et in vigilia pentecostes ad Compendium venit.
Hludowicus, rex Germaniae, mense Maio in 125.1273B| Triburas placitum suum tenuit, et quia ibi quae meditatus fuerat perficere non potuit, iterum placitum suum in mense Augusto ad eumdem locum denunciavit.
Carolus mense Augusto ad Duciacum secus Arduennam pervenit, ubi certo nuncio, Hludowicum nepotem suum, Italiae imperatorem, obiisse comperit. Quapropter mox inde movens, ad Pontigonem pervenit, et quoscumque potuit de vicinis consiliariis obviam sibi venire praecepit, et a quibuscumque valuit, suppetias in itinere suo accepit. Et inde Lingonas pervenit, et eos quos secum in Italia ducere praedestinavit, operuit; sicque Richildem, uxorem suam, per civitatem Remensem ad Silvacum remittens, et filium suum Hludowicum in partem regni, 125.1273C| quam post obitum Lotarii, nepotis sui, contra fratrem suum accepit, dirigens, Kalendis Septembribus iter suum incoepit, et per sancti Mauritii monasterium pergens, montem Jovis transiit, et Italiam ingressus fuit.
Hludowicus, rex Germaniae, frater ejus, filium suum Carolum in Italiam, ut fratri suo adversaretur, transmisit; quem Carolus rex fugam arripere et inde abscedere coegit. Hludowicus autem, rex Germaniae, alium filium suum Carolomanum cum quibus potuit in adversitatem fratris sui in Italiam direxit. Quod praenoscens Carolus rex, obviam ei cum validiori manu perrexit; et quia Carolomanus praenovit se patruo suo non posse resistere, pacem petens 125.1273D| cum eo locutus fuit, et sacramentis utrimque confirmatis, ad propria rediit. Hludowicus vero, persuadente Engelranno, quondam Caroli regis camerario et domestico, suasione Richildis reginae ab honoribus dejecto et a sua familiaritate abjecto, 125.1274A| cum hoste et filio aequivoco suo Hludowico usque ad Attiniacum venit; ad quem obsistendum primores regni Caroli jubente Richilde regina sacramento se confirmaverunt; quod non attenderunt, sed ex sua parte regnum Caroli pessumdantes, hostili more devastaverunt. Similiter et Hludowicus cum suo exercitu idem regnum pessumdedit, sicque nativitatem Domini in Attiniaco agens, per placitamenta primorum, regni Caroli depraedatione facta, cum quibusdam comitibus ex Caroli regno qui ad eum se contulerant rediit, et per Treverorum civitatem transiens, ad palatium ultra Rhenum Franconofurt pervenit, ibique dies quadragesimae et pascha Domini celebravit. Ubi et certo nuncio, Emmam, uxorem suam apud Reginisburg palatium obiisse nuper post 125.1274B| nativitatem Domini, comperit. Carolus autem, quibusdam de primoribus ex Italia ad se non venientibus, pluribus autem receptis, Romam invitante Papa Johanne perrexit, et 16. Kal. Januarii ab eo cum gloria magna in ecclesia sancti Petri susceptus est.
- DCCCLXXVI.
Anno Domini 876, in die nativitatis Domini beato Petro multa et pretiosa munera offerens, in imperatorem unctus et coronatus, atque Romanorum imperator appellatus est; et Nonas Januarii Roma exiens, Papiam rediit, ubi et placitum suum habuit, et Bosone, uxoris suae fratre, duce ipsius terrae constituto et corona ducali ordinato, et collegis ejus 125.1274C| quos idem dux expetiit, in eodem regno relictis, per montem Jovis et per monasterium sancti Mauricii rediens, ut pascha Domini apud monasterium sancti Dionysii celebrare valeret, iter acceleravit. Quod audiens Richildis degens apud Sylvacum, pridie Nonas Martii mox illi obviam movit, et cum summa festinatione per Remis, Catalaunis et Lingonas ultra Vesontium, in loco qui dicitur Warnarii-Fontana, pridie Idus Martii venit; cum qua imperator per Vesontium ac Lingonas, Catalaunis et Remis civitates, et per Compendium palatium transiens, ad monasterium sancti Dionysii pervenit, ibique pascha Domini celebravit. Quo accersiens legatos apostolici, Johannem Tuscanensem, et Johannem 125.1274D| Aretinum, atque Ansegisum Senonensem, synodum auctoritate apostolica et illorum consilio atque sanctione sua indixit medio futuro mense Junio apud Pontigonem, quo per Remis et Catalaunis civitates pervenit.
125.1275A| Boso, postquam imperator ab Italia in Franciam rediit, Berengarii Everardi filii factione, filiam Hludowici imperatoris, Hirmengardem, quae apud eum morabatur, iniquo conludio in matrimonium sumpsit.
Undecimo Kalendas Julii indictione 9, episcopis ceterisque clericis vestibus ecclesiasticis indutis, et domo ac sedilibus palliis protensis, atque in gremio synodi et prospectu imperialis sedis lectorio superpositis sacrosanctis evangeliis, apud Ponticonem venit domnus imperator Carolus in vestitu deaurato, habitu Francico, cum legatis apostolicae sedis in synodum. Et cantoribus antiphonam Exaudi nos Domine cum versibus et Gloria cantantibus, post Kyrie eleyson, data oratione a Johanne, Tuscanense episcopo, resedit domnus imperator in synodo. Et 125.1275B| legit Johannes, Tuscanensis episcopus, epistolas a domno apostolico missas, cum quibus et legit epistolam de primatu Ansegisi, episcopi Senonensis, ut quoties utilitas ecclesiastica dictaverit, sive in evocanda synodo, sive in aliis negotiis exercendis, per Gallias et per Germanias apostolica vice fruatur, et decreta sedis apostolicae per ipsum episcopis manifesta efficiantur, et rursus quae gesta fuerint, ejus relatione, si necesse fuerit, apostolicae sedi pandantur, et majora negotia ac difficiliora quaeque suggestione ipsius a sede apostolica disponenda et enucleanda quaerantur. Petentibus autem episcopis, ut eis permitteretur ipsam legi epistolam quibus erat directa, non acquievit imperator, sed responsum quaesivit ab eis, quid de his misso apostolici 125.1275C| responderent. Quorum responsio talis fuit, ut servato singulis metropolitanis jure privilegii secundum sacros canones et juxta decreta sedis Romanae pontificum ex eisdem sacris canonibus promulgata, domni Johannis papae apostolici jussionibus obedirent. Et cum imperator et legati apostolici satis egerint, ut absolute archiepiscopi responderent se obedituros de primatu Ansigisi sicut apostolicus scripsit, aliud, nisi ut praedictum est, responsum ab eis extorquere non potuerunt, excepto quod Frotarius, Burdegalensis episcopus, quoniam a Burdegala ad Pictavis, indeque ad Bituricum favore principis contra regulas se contulit, per adulationem respondit, quod imperatori placere cognovit. Tunc motus imperator dixit, quod domnus papa ei suas vices commisit in synodo, 125.1275D| et quod isdem praecepit, ille exequi studeret. Et accepit ipsam epistolam involutam una cum Johanne Tuscanensi et Johanne Aretino, et dedit illam Ansegiso; et jussit sellam plectilem poni ante omnes episcopos cisalpini regni sui juxta Johannem Tuscanensem, 125.1276A| qui ad dextram illius sedebat, et praecepit Ansegiso, ut supergrederetur omnes ante se ordinatos, et sederet in eadem sella, reclamante Remorum archiepiscopo, audientibus omnibus, hoc factum sacris regulis obviare. Imperator tamen in sua sententia permansit; et petentibus episcopis, ut liceret eis vel exemplar de epistola sibi directa sumere, nec hoc valuerunt ullo modo impetrare; et sic soluta est synodus in illa die.
Decimo Kalendas praefati mensis iterum convenerunt episcopi; in quo conventu lectae sunt epistolae a domno apostolico laicis missae, et lecta est electio domni imperatoris ab episcopis et ceteris Italici regni firmata, sed et capitula quae in palatio Ticinensi constituit et ab omnibus confirmari praecepit, quae et ab 125.1276B| episcopis cisalpinis praecepit confirmari. Et sic soluta est synodus in die illa.
Quinto Nonas Julii convenerunt [ Aimon. add. iterum] episcopi sine imperatore, et habitae sunt contentiones de presbyteris ex diversis parochiis reclamantibus ad missos apostolici; et sic soluta est synodus in die illa.
Quarto Nonas ejusdem mensis iterum convenerunt episcopi, et imperator in synodo residens, audivit missos fratris suis Hludowici regis, Willebertum archiepiscopum Coloniae, et Adalardum ac Meingaudum comites, per quos petiit partem de regno Hludowici imperatoris, filii Lotharii fratris eorum, sicut ei competere dicebat ex hereditate, et illi firmatum fuerat sacramento. Et legit Joannes Tuscanensis 125.1276C| epistolam a Johanne papa episcopis regni Hludowici directam, et dedit exemplar Willeberto archiepiscopo, ut deferret illud praefatis episcopis; et sic soluta est [ id. add. praefata] synodus in illa die.
6 Idus Julii convenerunt episcopi, et circa horam nonam venerunt missi domni apostolici, Leo, episcopus et apocrisiarius ac nepos apostolici, atque Petrus, Foro-Simpronii episcopus, deferentes epistolas imperatori et imperatrici et salutationes apostolici ad episcopos; et sic soluta est synodus in die illa.
5 Idus Julii convenientibus episcopis, lecta est epistola apostolici de damnatione Formosi episcopi, Gregorii nomenclatoris, et consentientium eis, et praesentata sunt imperatori ab apostolico transmissa 125.1276D| dona, inter quae fuerunt praecipua sceptrum et baculus aureus; sed et imperatrici dona sunt ab eo missa, pallia et armillae cum gemmis: et sic soluta est synodus in illa die.
Pridie Idus Julii convenerunt episcopi, et misit 125.1277A| imperator vicarios apostolici increpare durius archiepiscopos reliquosque episcopos, qui pridie non convenerant, sicut praecepit, illi autem canonice rationabili reddita ratione, sopita est increpatio; et lecta est a Johanne Tuscanensi iterum epistola, jubente imperatore, pro primatu Ansegisi, et quaesita est ab episcopis denuo inde responsio. Et respondentibus singulis archiepiscopis, quoniam veluti sui antecessores illius antecessoribus regulariter obedierunt, ita ejus decretis vellent obedire. Et facilius est illorum admissa responsio, quam fuerat in imperatoris praesentia; et sic iterum post multas contentiones de presbyteris diversarum parochiarum reclamantibus ad missos apostolici, lecta est proclamatio Frotarii, Burdegalensis archiepiscopi, quia non poterat 125.1277B| consistere propter infestationem paganorum in civitate sua, ut liceret ei Bituricensem metropolim occupare. Cujus petitionibus unanimitas episcoporum non acquievit, et jubentibus legatis apostolici, ut 17 Kalendas Augusti convenirent episcopi, mane circa horam nonam venit imperator Graecisco more paratus et coronatus, deducentibus eum apostolici legatis more Romano vestitis ac episcopis ecclesiasticis vestimentis indutis, et ceteris secundum modum primae [ id. add. horae] diei, quando inchoata est synodus, praeparatis. Et ut prius, cantata antiphona Exaudi nos Domine cum versibus et Gloria post Kyrie eleyson, data oratione a Leone episcopo, resederunt omnes. Et legit Joannes Aretinus quandam schedulam ratione et auctoritate carentem; 125.1277C| post quam legit Odo, Belgivagorum episcopus, quaedam capitula a missis apostolici et ab Ansegiso et ab eodem Odone sine conscientia synodi dictata, inter se dissonantia et nullam utilitatem habentia, verum et ratione ac auctoritate carentia; et idcirco hic non habentur subjuncta. Iterum autem mota est interrogatio de primatu Ansegisi, et post multas ab imperatore et legatis apostolici contra episcopos querimonias habitas, tantum in novissima quantum et in prima die synodi exinde Ansegisus obtinuit.
Post haec perrexit Petrus, episcopus Foro-Simpronii, et Johannes Tuscanensis ad cubiculum imperatoris, et adduxerunt Richildem imperatricem coronatam in synodum; et stante illa juxta imperatorem, surrexerunt omnes, stantes quique in gradu suo. Tunc incoeperunt laudes Leo episcopus et Johannes, 125.1278A| Tuscanensis episcopus, et post laudes peractas in domnum apostolicum et domnum imperatorem ac imperatricem et ceteros juxta morem, data oratione a Leone, Gavinense episcopo, soluta est synodus.
Postea imperator, muneratis missis apostolici Leone et Petro, remisit eos Romam, et cum eis Ansegisum [ id. add. Senensem] et episcopum Adalgarium Augustudunensem episcopum. Interea baptizati sunt quidam Nortmanni ab Hugone, abbate et marchione, propter hoc ad imperatorem adducti, et munerati ad suos redierunt. Et ut ante, ita et postmodum, ut Nortmanni more pagano peregerunt. Et imperator 5 Kalend. Augusti movit a Pontigone, et tertio Kalendas venit ad Catalaunis; ibique propter quandam molestiam corporalem moratus est usque 125.1278B| ad Idus Augusti. Et 19 Kalendas Septembris [ Aimon. add. imperator] venit Remis, indeque recto itinere venit ad Silvacum. Et 5 Kalendas Septembris misit legatos apostolici, Johannem, itemque Johannem, et Odonem episcopum, cum aliis missis suis ad fratrem suum Hludowicum et filios ejus ac episcopos atque primores regni sui; quibus missis in via, imperatori in Carisiaco nunciatum est, praefatum Hludowicum regem in Franconofurt palatio 5 Kalendas Septembris obiisse, et 4 Kalendas ejusdem mensis in monasterio sancti Nazarii sepultum fuisse. Imperator vero, directis missis suis ad primores regni quondam fratris sui, a Carisiaco movit, atque ad Satanacum villam venit, dispositum habens Metensem civitatem adire, et episcopos ac primores 125.1278C| regni quondam fratris sui ad se venientes recipere. Sed repente mutato consilio, porrexit Aquis, indeque Coloniam venit, et legati apostolici cum eo. Praedantibus autem omnibus sine ullo divino respectu qui cum illo ibant, Nortmanni cum 100 circiter navibus magnis, quas nostrates bargas vocant, 16 Kalendas Octobris Sequanam introierunt. Quod cum apud Coloniam imperatori nunciatum fuisset, nihil propter hoc a negotio quod coeperat immutavit. Hludowicus autem, nepos illius, cum Saxonibus et Toringis ex altera parte Rheni fluminis contra eum venit, et missis ad patruum suum imperatorem directis, benignitatem ejus expetiit, quam non impetravit. Tunc ipse ac comites ejus jejuniis et litaniis misericordiam Domini petierunt, inridentibus eos illis qui erant cum imperatore. Hludowicus 125.1279A| [ id. add. autem], Hludowici regis filius, decem homines aqua calida, et decem ferro calido, et decem aqua frigida, ad judicium misit coram eis qui cum illo erant, petentibus omnibus, ut Deus in illo judicio declararet, si per jus et drictum ille habere deberet portionem de regno quam pater suus illi dimisit ex ea parte, quam cum fratre suo Carolo per consensum illius et per sacramentum accepit. Qui omnes inlaesi reperti sunt. Tunc ipse Hludowicus cum suis ad Andrnacum castrum Rhenum, transivit. Quod cum imperatori nunciatum fuisset, Richildem imperatricem praegnantem cum Hilduwino abbate et Francone episcopo ad Haristallium misit; ipse autem secus Rhenum hostiliter contra nepotem suum perrexit, praemittens ad eum missos, 125.1279B| ut quosdam de consiliariis suis obviam illius consiliariis mitteret, et tractarent de pace inter eos habenda; quod Hludowicus humiliter et obedienter suscipiens, securus mansit, quod bello aggredi non deberet, donec ipsa cautio finiretur.
Imperator Nonas Octobris, dispositis scaris suis, nocte surrexit, et levatis vexillis per strictas et arduas vias, quin potius invias, super nepotem suum ac super eos qui cum illo erant subito irruere moliens, secus Andrnacum pervenit, fatigatis hominibus et equis de gravi et stricto itinere et pluvia, quae super eos nocte tota effluxit. Et ecce subito nunciatum est Hludowico et suis, imperatorem cum valida manu hostiliter super eum venire. Ipse autem cum eis quos secum habuit e regione stetit, et irruentibus 125.1279C| imperatoris cuneis super eos et illis fortiter resistentibus, hostis imperatoris terga vertit, et fugiendo super imperatorem venit; sed et imperator cum paucis vix fuga lapsus evasit. Multi autem qui effugere poterant, impediti sunt, quoniam omnes sagmae imperatoris et aliorum qui cum eo erant, sed et mercatores, et qui scuta vendentes imperatorem et hostem sequebantur, in angusto itinere fugientibus viam clauserunt. Fuerunt autem in ipsa congressione occisi Ragenarius et Hieronymus comites, et multi alii, capti autem in eodem campo et silva vicina fuerunt Ottulfus episcopus, Gauzlenus abbas, Aledramnus et Adalardus, Bernardus et Everwinus comites, et plures alii; omnes autem sagmas et ea quae mercatores portabant, hostis 125.1279D| Hludowici accepit. Et impletum est dictum propheticum, ubi ait: Qui praedaris, nonne et ipse praedaberis? 125.1280A| Omnia quae praedatores, qui erant cum imperatore, habuerunt, sed et ipsi etiam, Hludowici exercitus praeda fuerunt, adeo ut qui adminiculo equorum effugere poterant, animas suas haberent pro spolio. Ceteri autem ita sunt a villanis despoliati, ut foeno et stramine involuti verenda celarent, et nudi profugerent, quos insequentes occidere noluerunt. Et facta est plaga magna in populo praedatore. Richildis autem, audiens, 7 Idus Octobris de fuga hostis imperialis et ipsius imperatoris, ab Heristallio movit, et fugiens, subsequenti nocte galli cantu in via peperit filium, quem post partum famulus suus ante se portans, fugiendo usque ad Antennacum detulit. Imperator [ id add. autem] 7 Idus Octobris vesperi ad monasterium sancti Landberti 125.1280B| pervenit; ad quem Franco et Hilduwinus abba a Richilde, 6 Idus redierunt, et cum eo fuerunt, usque dum post Richildem ad Antennacum pervenit. Inde Duciacum adiit, unde ad Antennacum rediit, et placitum suum in Salmontiaco 15 die post missam sancti Martini condixit. Hludowicus, Hludowici quondam regis filius, de Andrnaco per Sinciacum Aquis rediit, ibique tribus diebus stetit, indeque obviam fratri suo Carolo apud Confluentes venit. Ubi simul locuti, Carolus versus Mettis indeque in Alamanniam infirmus rediit, et Hludowicus ultra Rhenum perrexit. Carolomannus, frater eorum, nec ad eos nec ad patruum suum, Carolum imperatorem, sicut ei mandaverat, venit, occupatus in belligeratione contra Winidos.
125.1280C| Carolus imperator Chuonradum et alios primores at Nortmannos qui in Sequanam venerant misit, ut, quocumque modo possent, foedus cum eis paciscerentur, et ad condictum placitum ei renuntiarent. Domnus imperator Carolus ad placitum suum in Salmonciaco, sicut condixerat, venit, ibique homines de parte regni quondam Hlotharii, quam frater suus Hludowicus contra eum acceperat, ad se post fugam de Andrnaco convenientes suscepit, et quasdam abbatias sicut erant integras dedit, quibusdam de abbatia Martianas quam diviserat beneficia donavit, et sic a se abire permisit. Scaras quoque, quae contra Nortmannos secus Sequanam in procinctu essent, disposuit. Ipse autem Virzinniacum villam veniens, graviter passione 125.1280D| pleurisis est infirmatus, adeo ut vivere desperaret. 125.1281A| Ibique natalem Domini celebravit anno dominicae incarnationis 877.
- DCCCLXXVII.
Convalescens autem per Carisiacum ad Compendium venit; ubi dum moraretur, filius ejus qui, antequam Richildis ad Antennacum veniret, in via natus fuerat, infirmatur; et a Bosone, avunculo suo, de fonte susceptus, Carolus nominatus moritur, et ad monasterium sancti Dionysii sepeliendus defertur. Carolus autem imperator in Compendio quadragesimam peragens, pascha Domini celebravit, et missos apostolici Johannis, Petrum episcopum Foro-Simpronii, itemque Petrum episcopum Senogalliae, suscepit; per quos tam verbis quam litteris eum Johannes apostolicus Romam vocavit, 125.1281B| quatenus, sicut promiserat, sanctam Romanam ecclesiam a paganis quibus infestabatur, eriperet atque defenderet. Kalendis Maii episcopos Remensis provinciae sed et aliarum provinciarum Compendio convocavit, et ecclesiam quam in eodem oratorio construxerat, cum multo apparatu in sua et nunciorum apostolicae sedis praesentia ab eisdem episcopis consecrari fecit, inde placitum suum generale Kalendas Julii habuit, ubi per capitula, qualiter regnum Franciae filius suus Hludowicus cum fidelibus ejus et regni primoribus regeret, usque dum ipse Roma rediret, ordinavit, et quomodo tributum de parte regni Franciae quam ante mortem Lotharii habuit, sed et de Burgundia, exigeretur, disposuit, scilicet ut de mansis indominicatis solidus unus, 125.1281C| de unoquoque manso ingenuili quatuor denarii de censu dominico, et quatuor de facultate mansuarii, de manso vero servili duo denarii de censu dominico et duo de facultate mansuarii, et unusquisque episcopus de presbyteris suae parochiae secundum quod unicuique possibile erat, a quo plurimum quinque solidos, a quo minimum quatuor denarios episcopi de singulis presbyteris acciperent, et missis dominicis redderent. Sed et de thesauris ecclesiarum, 125.1282A| prout quantitas loci extitit, ad idem tributum exsolvendum acceptum fuit. Summa vero tributi fuerunt quinque milia librae argenti ad pensam. Illi vero, tam episcopi quam et alii, qui trans Sequanam sunt de Neustria, tributum illis Nortmannis qui in Ligeri erant, secundum quod sibi ab eis fuit impositum, undecumque valuerunt, reddere procuraverunt.
Domnus autem imperator Carolus de Carisiaco Compendium, indeque per Suessionem ad Remum civitatem, et sic iter suum per Catalaunos et Pontigonem atque Lingones peragens [ Annal. Vedast. add. contra voluntatem suorum], cum uxore et maxima auri et argenti caballorumque ac facultatum aliarum copia de Francia Italiam petiit. Et veniens ultra Jurum usque ad Urbam, obviam habuit Adalgarium 125.1282B| episcopum, quem mense Februario Romam direxit pro agenda synodo a papa Johanne, cujus exemplar isdem Adalgarius pro munere magno imperatori detulit. Summa vero ejusdem synodi post multas et multiplices laudes imperatoris haec est, ut electio et promotio ad imperialia sceptra anno praeterito Romae celebrata, ex tunc et nunc et in perpetuum firma et stabilis manebit; quam si quis perturbare aut violare tentaverit, cujuscumque sit ordinis aut dignitatis vel professionis, anathemate usque ad satisfactionem teneatur omni tempore adnexus; patratores et incitatores hujus consilii, siquidem clerici fuerint, deponantur, laici vero et monachi perpetuo anathemate feriantur, ut quia synodus anno praeterito apud Pontigonem hinc habita secus Andrnacum nil 125.1282C| profuit, usquequaque ista debeat praevalere. Nunciavit etiam inter alia isdem Adalgarius imperatori, quoniam Johannes papa obviam illi Papiam veniret. Quapropter praemisit Odacrum, secundi scrinii notarium, Goiramnum comitem, et Pippinum atque Heribertum, ad procuranda ipsius papae servitia. Ipse autem festinato perrexit [ Aimon. add. ire] ad eum, quem obviam habuit apud Vercellis civitatem; et eo recepto cum honore maximo, perrexerunt simul 125.1283A| usque Papiam. Ubi eis nunciatum est non incerta relatione, Carolomannum, Hludowici fratris sui filium, cum maxima multitudine bellatorum super eos venire; quapropter relinquentes Papiam, venerunt ad Tardunam, et consecrata Richildis a papa Johanne in imperatricem, mox retrorsum fugam arripuit cum thesauro versus Moriennam. Imperator autem aliquandiu una cum Johanne papa in eisdem locis immorans, exspectavit primores regni sui, Hugonem abbatem, Bosonem, Bernardum Arvernicum comitem, itemque Bernardum Gotiae markionem, quos secum ire jusserat: qui una cum aliis regni primoribus, exceptis paucis, et episcopis adversus eum conspirantes conjuraverant. Et comperiens eos non venturos, ut audierunt ipse et papa Johannes appropinquare 125.1283B| Carolomannum, imperator post Richildem fugam arripuit, et papa Johannes versus Romam concite festinavit. Per quem Carolus imperator imaginem Salvatoris in cruce fixi, ex auro multi ponderis fabrefactam et gemmis preciosis ornatam, sancto direxit Petro apostolo.
Carolomannus vero mendaci nuncio audiens, quod imperator et papa Johannes super eum cum multitudine maxima bellatorum venirent, et ipse fugam arripuit per viam quam venerat, sicque Deus more misericordiae suae conventum illum dissolvit. Carolus vero febre correptus, pulverem bibit quem sibi nimium dilectus ac credulus medicus suus, Judaeus nomine Sedechias, transmisit, ut ea potione a febre liberaretur, insanabili veneno hausto, inter 125.1283C| manus portantium transito monte Cinisio, perveniens ad locum qui Brios dicitur, misit pro Richilde quae erat apud Moriennam, ut ad eum veniret, sicut et fecit. Et undecimo die post venenum haustum in vilissimo tugurio mortuus est 2 Nonas Octobris. Quem aperientes qui cum eo erant, ablatis interaneis, et infusum vino ac aromatibus quibus poterant, et impositum locello, coeperunt ferre versus monasterium sancti Dionysii, ubi sepeliri se postulaverat. Quem pro foetore non valentes portare, miserunt eum in tonna interius exteriusque picata quam coriis involverunt, quod nihil ad tollendum foetorem profecit. Unde ad cellam quamdam monachorum Lugdunensis episcopii, quae Nantoadis dicitur, vix pervenientes, illud corpus 125.1283D| cum ipsa tonna terrae mandaverunt.
Carolomannus pene usque ad mortem infirmatus 125.1284A| et lectica delatus ad propria, per annum ita jacuit, ut a multis fuerit desperatus.
Ludovicus, accepto nuncio in Audriaca villa de morte patris sui Caroli, quos potuit conciliavit sibi, dans eis abbatias et comitatus ac villas secundum uniuscujusque postulationem. Et iter agens per Carisiacum et Compendium usque ad Vernum, quatenus ad sepulturam patris sui [ut putabat] apud monasterium sancti Dionysii perveniret; ubi audiens patrem suum sepultum, et regni primores tam abbates quam comites indignatos, quia quibusdam honores dederat sine illorum consensu, et ob id adversus se conspiratos esse, reversus est Compendium. Ipsi autem primores cum Richilde, diripientes omnia quae in via illorum erant, usque ad 125.1284B| Avennacum monasterium pervenerunt, et conventum suum ad montem Witmari condixerunt, indeque missos suos ad Ludovicum direxerunt, sed et Ludovicus legatos suos ad eos direxit. Et discurrentibus inter eos missis, ad hoc perventum est, ut Richildis et ipsi primores ad eum Compendium venirent, et suum conventum ad Casnum in Cotia condixerunt. Richildis Compendium ad Ludovicum veniens, in missa sancti Andreae attulit ei praeceptum, per quod pater suus illi regnum ante mortem suam tradiderat, et spatam quae vocatur sancti Petri, per quam eum de regno revestiret, sed et regium vestimentum et coronam ac fustem ex auro et gemmis. Et discurrentibus legatis inter Ludovicum et regni primores, et pactis honoribus singulis quos petierunt, 125.1284C| 6 Idus Decembris consensu omnium, tam episcoporum et abbatum, quam regni primorum ceterorumque qui adfuerunt, consecratus et coronatus est in regem Ludovicus ab Hincmaro, Remorum episcopo, et episcopi se suasque ecclesias illi ad debitam defensionem et canonica privilegia sibi servanda commendaverunt, profitentes secundum suum scire et posse juxta suum ministerium consilio et auxilio illi fideles fore; abbates autem et regni primores ac vassali regii se illi commendaverunt, et sacramentis secundum morem fidelitatem promiserunt.
Quando Ludovicus rex, filius Caroli imperatoris, fuit coronatus in Compendio, hoc petierunt episcopi apud ipsum, sicut hic subsequitur: « A vobis perdonari nobis petimus, ut unicuique de nobis et ecclesiis 125.1284D| nobis commissis secundum primum capitulum quod novissime in Carisiaco domnus imperator, 125.1285A| pater vester, a se et a vobis servaturum consentientibus fidelibus suis ac vestris atque apostolicae sedis legatis, legente Gozleno denunciavit, canonicum privilegium ac debitam legem atque justitiam conservetis et defensionem exhibeatis, sicut rex in suo regno unicuique episcopo et ecclesiae sibi commissae juste exhibere debet. »
Ipse autem Ludowicus talem promissionem fecit illis episcopis:
« Promitto et perdono vobis, quia unicuique de vobis et ecclesiis vobis commissis secundum primum capitulum, quod novissime in Carisiaco domnus imperator, pater meus, se servaturum, consentientibus fidelibus illius ac nostris atque apostolicae sedis legatis, legente Gozleno denunciavit, canonicum 125.1285B| privilegium et debitam legem atque justitiam conservabo, et defensionem quantum potuero exhibebo, adjuvante Domino, sicut rex in suo regno unicuique episcopo et ecclesiae sibi commissae debitor est exhibere. »
Hoc est capitulum quod hic commemoratur: « De honore quoque et cultu Dei atque sanctarum ecclesiarum quae auctore Deo sub ditione et tuitione regiminis nostri consistunt, Domino mediante decernimus, ut sicut tempore beatae recordationis domni genitoris nostri excultae et honoratae atque rebus ampliatae fuerunt, quae a nostra liberalitate honoratae atque ditatae sunt, de cetero sub integritate sui serventur, et sacerdotes atque servi Dei vigorem ecclesiasticum 125.1285C| et debita privilegia juxta reverendam auctoritatem obtineant, et eisdem principalis potestas et illustrium virorum strenuitas seu reipublicae administratores, ut suum ministerium competenter exsequi valeant, in omnibus rationabiliter et juste concurrant, et filius noster haec supradicta similiter Deo adjuvante conservet. »
Commendatio Ansegisi episcopi et aliorum episcoporum qui adfuerunt apud Compendium, quando benedixerunt Ludovicum, filium Caroli imperatoris.
« Me ac ecclesiam mihi commissam vobis commendo ad debitam legem et justitiam conservandam et defensionem exhibendam, sicut rex episcopis ecclesiae suae justo judicio conservare et exhibere 125.1285D| debet. »
Professio ipsorum.
« Ego ille ipse sic profiteor: De ista die et deinceps 125.1286A| isti seniori et regi meo Ludovico, Caroli et Hermentrudis filio, secundum meum scire et posse et meum ministerium auxilio et consilio fidelis et adjutor ero, sicut episcopus recte seniori suo debitor est, in mea fide et meo sacerdotio. »
Ad suprascriptam vero episcoporum petitionem haec quae sequuntur rex Ludovicus professus est episcopis, et istam ipsam donationis scripturam manu sua eis dedit in Compendio, anno incarnationis dominicae 877, pridie Kalendas Decembris.
Professio istius Ludovici, filii Caroli.
« Ego Ludovicus, misericordia domini Dei nostri et electione populi rex constitutus, promitto teste ecclesia Dei omnibus ordinibus, episcoporum videlicet, sacerdotum, monachorum, canonicorum atque 125.1286B| sanctimonialium, regulas a patribus conscriptas et apostolicis attestationibus roboratas ex hoc in futurum tempus me illis ex integro servaturum. Polliceor etiam, me servaturum leges et statuta populo, qui mihi ad regendum misericordia Dei committitur, pro communi consilio fidelium nostrorum, secundum quod praedecessores mei, imperatores et reges, gestis inseruerunt, et omnino inviolabiliter tenenda et observanda decreverunt. Ego igitur Ludovicus rectitudinis et justitiae amore hanc spontaneam promissionem meam relegens manu propria firmavi. »
- DCCCLXXVIII.
Anno 878. Ludovicus rex secus Suessionis in 125.1286C| monasterio sancti Medardi nativitatem Domini celebravit, indeque ad Audriacam villam perrexit, et pascha Domini in monasterio sancti Dionysii celebravit. Ac suadente Hugone abbate et markione, perrexit ultra Sequanam, tam pro auxilio Hugonis contra Nortmannos, quam et pro eo, quod filii Gozfridi castellum et honores filii Odonis, quondam comitis, invaserunt, et Imino , frater Bernardi markionis, Ebrocensem civitatem usurpans, multas depraedationes circumcirca in illis regionibus exercebat, insuper et Eiricum more Nortmannico depraedari praesumpsit. Et veniens Lodovicus usque Turonis, infirmatus est usque ad desperationem vitae; sed miserante Domino aliquantulum convalescens, satagentibus quibusdam consiliariis suis et 125.1286D| amicis Gozfridi, venit ad eum isdem Gozfridus, adducens secum filios suos ea conditione, ut castellum et honores quos invaserant, Ludovico regi redderent 125.1287A| et postea per concessionem illius haberent. Tunc Gozfridus partem de Brittonibus ad regis fidelitatem convertit; sed ipsi demum fecerunt ut Brittones.
Joannes papa irascens contra Landbertum et Adalbertum comites, quia villas et civitatem ejus depraedati sunt, eis horribiliter excommunicatis Roma exiit, et navigio Arelatum in die sancto pentecostes appulit, suosque nuncios ad Bosonem comitem [ Aimon., exiit ferens secum preciosissimas reliquias, et cum Formoso episcopo Portuensi n.] misit, et per ejus auxilium usque Lugdunum venit, et inde missos suos ad regem Ludovicum Turonis misit, mandans ut ei obviam veniret, quo sibi commodum foret. Ludovicus autem mittens ei obviam quosdam episcopos, petiit ut 125.1287B| usque Trecas veniret, ipsique ab episcopis istius regni stipendia dari fecit. Et quia propter suam infirmitatem ante non potuit, Kalendas Septembris apud Trecas ad eum venit. Interea papa Joannes generalem synodum cum episcopis Galliarum et Belgicarum provinciarum agens, qualiter Landbertum et Adalbertum, Formosum quoque et Gregorium nomenculatorem, ac complices illorum Romae excommunicaverit, relegi fecit in synodo, et consensum episcoporum in eadem excommunicatione quaesivit. Unde qui adfuerunt episcopi, petierunt, ut sicut ipse excommunicationem quam fecerat, per scripturae lectionem recitari fecit in synodo, ita et eis concederet, ut per scripturam illi suam consensionem proferrent; et concedente ita fieri papa Joanne, 125.1287C| in crastina episcopi hoc quod sequitur diploma papae in synodo porrexerunt:
« Domne sanctissime ac reverendissime pater patrum Joannes, catholicae atque apostolicae ecclesiae, sanctae videlicet Romanae primae sedis, papa. Nos filii, famuli tui, ac discipuli vestrae auctoritatis, Galliarum et Belgicarum episcopi, his quae super vulnera dolorum vestrorum maligni homines ac ministri diaboli addentes, in sanctam matrem nostram ac magistram omnium ecclesiarum commiserunt, compatimur, et dolori vestro conflentes condolemus, atque judicium vestrae auctoritatis, quod privilegio 125.1288A| beati Petri et sedis apostolicae in eos et complices illorum juxta sacros canones spiritu Dei conditos et totius mundi reverentia consecratos ac secundum ejusdem sanctae Romanae sedis pontificum, decessorum vestrorum, decreta protulistis, voto, voce et unanimitate nostra, atque auctoritate sancti Spiritus, cujus gratia in episcopali ordine sumus consecrati, gladio Spiritus sancti, quod est verbum Dei, eos interimentes persequimur. Scilicet quos, sicut supra diximus excommunicatis, excommunicatos tenemus, quos ab ecclesia abjecistis, abjicimus, quos anathematizastis, anathematizatos esse indicamus, et quos regulariter satisfacientes vestra auctoritas [ Aimon, add. et] apostolica sedes receperit, recipiemus; sed et, ut in sacra historia de 125.1288B| plagay Aeptiaca digne a Deo inlata legimus, quia non erat domus in qua non jaceret mortuus, et non erat qui alium consolaretur, quoniam in domo sua unusquisque quod lugeret habebat, nos in nostris quoque ecclesiis lugenda lugemus; et ideo vestra auctoritate nobis subveniri cum omni mentis humilitate deposcimus, petentes ut promulgetis capitulum vestrae auctoritatis, qualiter nos erga ecclesiarum nostrarum pervasores agere debeamus, ut censura apostolicae sedis muniti, robutiores ac promptiores deinceps, Domino opem ferentes, contra perversos ecclesiasticarum rerum ac facultatum raptores ac vastatores sacrique ministerii episcopalis contemptores nos successoresque nostri persistere concordi sententia valeamus, ut juxta egregii praedicatoris vocem et 125.1288C| vestrae auctoritatis promulgationem traditi Sathanae, spiritu salvi fiant in die Domini nostri Iesu Christi. »
Excommunicatio Johannis apostolici et ceterorum episcoporum qui convenerunt apud Trecas, de pervasoribus rerum ecclesiasticarum.
« De pervasoribus quippe rerum ecclesiasticarum, quos sacri canones, spiritu Dei conditi, totius mundi reverentia consecrati, et decreta pontificum sedis apostolicae sub anathemate usque ad regularem satisfactionem esse debere constituerunt, sed et de raptoribus quos apostolus, Christo in se loquente, regnum Dei non possidere testatur, quandiu in ipso 125.1289A| crimine permanent, per virtutem Christi et judicio Spiritus sancti decernimus, ut si ante proximas Kalendas Novembris easdem res quas quique usurpatores injuste pervaserunt, ecclesiis suis regulariter satisfacientes non restituerint, a communione corporis et sanguinis Christi usque ad restitutionem rerum ecclesiasticarum et satisfactionem alieni habeantur. Et sacri episcopalis ministerii ac excommunicationis ecclesiasticae contemptores secundum evangelicam et apostolicam auctoritatem ab episcopis quorum interest commoniti, si regulariter satisfacientes non resipuerint, anathematis vinculo innodati usque ad satisfactionem permaneant. Et si in ipsa pertinacia permanentes obierint, nemo corpora illorum cum hymnis et psalmis sepeliat, nec memoria 125.1289B| illorum ad sacrum altare inter fideles mortuos habeatur, dicente Apostolo et evangelista Johanne « Est peccatum ad mortem? pro illo non dico, ut quis oret. » Peccatum enim ad mortem est perseverantia in peccato usque ad mortem. Et si sacri antiquorum patrum canones de his qui sibi mortem voluntarie inferunt, et qui pro suis sceleribus puniuntur, sancto inspirante Spiritu decreverunt, ut cum hymnis et psalmis eorum corpora non deferantur ad sepulturam, quorum decreta sequentes, ea quae praemisimus de pervasoribus et raptoribus rerum et facultatum ecclesiasticarum, si non resipuerint, judicio sancti Spiritus decernimus, sicut beatus decrevit Gregorius dicens « quia tales Christiani non sunt, quosque ego et omnes catholici episcopi, imo universalis ecclesia, 125.1289C| anathematizat. »
Quod diploma Iohannes papa suae excommunicationi adscribi fecit, et manu sua confirmans, ab omnibus episcopis in synodo subscribi fecit; deinde, ipso jubente, lecti sunt in synodo canones Sardicensis concilii et decretum papae Leonis de episcopis sedes suas mutantibus, sed et Africani canones, et ut non fiant episcoporum translationes, sicut nec rebaptizationes vel reordinationes, pro Frotario Burdegalensi episcopo qui de Burdegalis Pictavis, indeque ad Biturigensem, civitatem exsiliisse dicebatur.
Et coronatus Ludovicus a Iohanne papa VII Idus Septembris, invitavit eundem papam ad domum suam, et opipare pascens, honoravit eum multis donis ipse et uxor sua, et remisit eum ad Trecas civitatem; postea vero per missos suos petiit eundem 125.1290A| papam, ut uxorem illius in reginam coronaret, sed obtinere non potuit. Frotarius autem et Adalgarius episcopi attulerunt in conventum episcoporum papae Iohanni praeceptum, per quod pater suus Ludovico regnum tradiderat, petentes ex ipsius parte, ut privilegio suo ipsum praeceptum confirmaret. Tunc papa Ioannes protulit exemplar quasi facti praecepti a Carolo imperatore de [ Aimon. ad. donanda] abbatia sancti Dionysii Romanae ecclesiae, quod compilatum consilio praefatorum episcoporum et aliorum consiliariorum Ludovici regis a plurimis credebatur, ut a Gozleno ipsam abbatiam velut ex ratione tolleret, et sibi habere posset; et dicente papa Iohanne, ut si vellet Ludovicus rex, ut super illius praeceptum privilegium faceret, suo praecepto illud patris sui praeceptum 125.1290B| firmaret. Quod argumentum, sicut factio et non ratio, imperfectum remansit.
Denique IV Idus praefati mensis Ludovicus rex, quorumdam primorum compulsus petitionibus, venit ad apostolici mansionem, et cum eo familiariter locutus, una cum illo reversus est ad conventum episcoporum in exedram iuxta mansionem apostolici. Et post excommunicationem Hugonis, Lotharii filii, et Iminonis ac complicum eorum, vim facientibus quibusdam episcopis et consentiente rege, dixit papa Iohannes, ut Hedenulfus, sua auctoritate ordinatus episcopus, sedem suam teneret et episcopale ministeruim ageret, et Hincmarus caecus, si vellet, missam cantaret, et partem de rebus episcopii Laudunensis haberet. Et cum Hedenulfus apud eundem 125.1290C| papam peteret, ut eum ab illa sede absolveret, dicens se esse infirmum et velle intrare in monasterium, hoc obtinere non potuit; sed praeceptum est illi ab eo, consentiente rege atque episcopis Hincmari fautoribus, ut sedem suam teneret, et episcopale ministerium ageret. Qui fautores Hincmari audientes, quod papa Iohannes dixerit, ut si vellet Hincmarus caecus, missam cantaret, et rex consenserit, ut partem de episcopio Laudunensi haberet, insperate aliarum provinciarum episcopi, sed et aliarum regionum metropolitani, sine praeceptione papae Hincmarum, vestimentis sacerdotalibus indutum, in praesentiam ipsius papae adduxerunt; indeque sublatum cantantes in ecclesiam illum duxerunt, et signum benedictionis super populum dare fecerunt: sicque synodus illa soluta est.
125.1291A| In crastina Ludovicus rex, invitatus a Bosone, ad domum illius perrexit cum quibusdam primoribus consiliariis suis; et pastus et honoratus ab illo, sed et ab uxore ipsius, desponsavit filiam Bosonis Carolomanno filio suo, et cum consilio ipsorum consiliariorum suorum dispartitus est honores Bernardi, Gothiae markionis, per Theodericum camerarium, et Bernardum comitem Arvernicum, et per alios secreto dispositos.
Papa Johannes Trecas movens, Cabillonem petiit, indeque per Moriennam iter agens, per clusas montis Cinisii Italiam a Bosone et uxore illius deductus introivit.
Ludovicus rex Trecas Compendium reversus, audita renunciatione legatorum suorum, quos ad consobrinum suum Ludovicum pro pace inter se 125.1291B| obtinenda direxerat, cum quibusdam consiliariis suis venit usque ad Heristallium; et Kalendas Novembris simul convenientes apud Marsnam, utrimque pax firmata est inter eos, et condixerunt placitum in purificatione sanctae Mariae, ut simul iterum convenirent, Ludovicus Caroli filius ad Gundulfi villam, et Ludovicus Ludovici filius circa eundem locum in commoditate sua. In ipso quidem placito haec quae sequuntur inter eos consensu fidelium illorum servanda convenerunt:
Conventio quae inter gloriosos reges, Ludovicum filium Caroli imperatoris, itemque Ludovicum filium regis Ludovici, in loco qui vocatur Furonis , Kalendas Novembris, ipsis et communibus fidelibus ipsorum faventibus et consentientibus, facta est, anno incarnationis Dominicae 878 inditione 11, dicente rege Ludovico filio Caroli:
125.1291C| « Sicut inter patrem meum Carolum et patrem vestrum Ludovicum regnum Lotharii divisum fuit, volumus ut ita consistat. Et si aliquis nostrorum fidelium de regno paris sui ex hoc aliquid purprisum habet, jussu nostro illud dimittat. De regno vero quod Ludovicus imperator Italiae habuit, quia nec dum ex illo aliqua divisio facta est, quicumque modo illud tenet, ita teneat, donec Domino volente iterum simul venientes, cum communibus fidelibus nostris inveniamus et diffiniamus, quid ex hoc melius et justius nobis visum fuerit. De regno autem Italiae, quia modo nulla ratio esse potest, omnes sciant, quia partem nostram de illo 125.1292A| regno et requisivimus et requirimus, et Domino auxiliante requiremus. »
Ista sequenti die statuta sunt:
CAP. I. « Ut quia firmitas amicitiae et conjunctionis nostrae modo, quibusdam praepedientibus causis, esse non potuit, usque ad illud placitum, quo simul ut conveniamus statutum habemus, talis enim amicitia inter nos manebit Domino auxiliante de corde puro et conscientia bona et fide non ficta, ut nemo suo pari vitam, regnum aut fideles suos, vel aliquid quod ad salutem sive prosperitatem ac honorem regni pertinet, discupiat aut forsconsiliet. » CAP. II. « Ut si in cujuscumque nostrum regno pagani sive pseudochristiani insurrexerint, unusquisque veraciter suum parem, ubicumque 125.1292B| necesse fuerit et ipse rationabiliter potuerit, aut per semetipsum aut per suos fideles et consilio et auxilio prout melius potuerit adjuvet. » CAP. III. « Ut si ego vobis superstes fuero, filium vestrum Ludovicum adhuc parvulum, et alios filios vestros quos vobis Dominus donaverit, ut regnum paternum hereditario jure quiete tenere possint, et consilio et auxilio, prout melius potuero, adjuvabo. Si autem vos mihi superstes fueritis, filios meos Ludovicum et Carolomannum, et alios quos divina pietas mihi donare voluerit, ut regnum paternum quiete tenere possint, similiter et consilio et auxilio, prout melius potueritis, ut adjuvetis rogo. » CAP. IV. « Ut si aliqui susurrones et detractores, 125.1292C| et qui paci nostrae invident et quietum regnum esse non patiuntur, inter nos lites et contentiones atque discordias seminare voluerint, nullus nostrum hoc recipiat aut libenter acceptet, nisi forte hoc ad rationem coram nobis utrisque et communibus fidelibus nostris perducere voluerit. Si vero hoc noluerit, cum nullo nostrum aliquam societatem habeat, sed omnes illum, sicut mendacem falsatorem et inter fratres volentem seminare discordias, communiter a nobis abjciamus, ne de cetero quisque talia mendacia auribus nostris inserere audeat. » CAP. V. « Ut communiter, prout citius potuerimus, missos nostros ad Carolomannum et Carolum, 125.1293A| gloriosos reges, dirigamus, qui eos ad placitum quod octavo Idus Februarii statutum habemus invitent, et ut nullatenus venire differant, obsecrent; et si secundum quod optamus venire voluerint, communiter nos ad Dei voluntatem et sanctae Ecclesiae salvationem, ac communem honorem nostrum ac profectum, atque salvamentum totius populi Christiani nobis commissi, Domino cooperante, ita conjungamus, ut de cetero in eo qui unus est, unum simus et unum velimus, et idipsum dicamus, secundum Apostolum, et faciamus omnes, et non sint in nobis ulla schismata. » CAP. VI. « Si autem illi, obsecratione nostra vocati et invitati, aut missi eorum, ad praefatum placitum venire distulerint, nos, secundum quod 125.1293B| statutum habemus, illuc omnino venire, et nos secundum Dei voluntatem conjungere omnimodis non omittamus, nisi forte talis inevitabilis necessitas evenerit, pro qua id fieri nullatenus possit. Et si hoc acciderit, ad tempus quisque pari suo hoc rescire faciat; et propterea amicitia nostra nec minuatur nec immutetur, donec Domino jubente congruo tempore perfecte confirmetur. » CAP. VII. « Ut res ecclesiarum in cujuscumque regno caput fuerit, tam de episcopatibus quam de abbatiis, sine ulla contradictione rectores ipsarum ecclesiarum illas possideant; et si aliquid ibi mali factum a quoquam est, in cujuscumque regno illae res consistunt, legaliter exinde justitiam reddere faciat. » 125.1293C| CAP. VIII. « Et quia per vagos et in tyrannica consuetudine inreverentes homines pax et quies regni perturbari solet, volumus ut ad quemcumque nostrum talis venerit, ut de his quae egit rationem et justitiam subterfugere possit, nemo ex nobis illum ad aliud recipiat vel retineat, nisi ut ad rectam rationem et debitam emendationem perducatur. Et si rationem rectam subterfugerit, omnes in commune, in cujus regnum venerit, illum persequamur, donec aut ad rationem perducatur, aut de regno expellatur vel deleatur. »
CAP. IX. « Volumus ut hi qui merito proprietatem illorum in regno nostro perdiderunt, ita judicentur, sicut temporibus nostrorum antecessorum 125.1294A| inventum fuit; qui vero dicunt injuste se proprietatem illorum perdidisse, veniant in nostram praesentiam, et sicut justum est, ita illis judicetur, et sua recipiant. » Hoc dicto, Ludovicus Ludovici filius ad sua rediit, et Ludovicus Caroli filius per Arduennam veniens,
- DCCCLXXIX.
anno incarnationis Dominicae, in Longlario nativitatem Domini celebravit. Et aliquandiu in Arduenna demorans indeque iter agens, circa purificationem sanctae Mariae ad Pontigonem venit, unde volens ire in partes Augustoduni ad comprimendam rebellionem Bernardi markionis, usque ad Trecas perrexit. Sed quia ingravescente infirmitate sua--dicebatur enim veneno infectus--longius ire non 125.1294B| potuit, filium et aequivocum suum Ludovicum bajulationi Bernardi, comitis Arvernici, specialiter committens, Hugonem abbatem et Bosonem, et praefatum Bernardum cum filio suo, sed et Theodericum cum sociis suis, Augustudunum misit, quatenus ipsum comitatum ad opus Theoderici, cui antea illum dederat, evindicarent. Ipse autem cum magna difficultate per Jodrum monasterium Compendium venit, et sentiens se mortem evadere non posse, per Odonem, Belvacensem episcopum, et Albuinum comitem coronam et spatam ac reliquum regium apparatum filio suo Ludovico misit, mandans illis qui cum eo erant, ut eum in regem sacrari ac coronari facerent. Ipse autem, IV Idus Aprilis in die parasceves jam vespere 125.1294C| obiit; et in crastina, scilicet in vigilia sancti Paschae, in ecclesia sanctae Mariae sepultus fuit.
Audientes autem Odo et Albuinus illum esse defunctum, quae portaverant Theoderico camerario dederunt, et cum festinatione reversi sunt. Illi autem qui cum Hludowico filio regis erant, audita morte patris ipsius infantis, mandaverunt primoribus qui in istis partibus erant, ut apud Meldis convenirent obviam eis, et ibi tractarent, quid de cetero agere deberent. Inter Bosonem autem et Theodericum mediante Hugone abbate conventum est, ut Boso comitatum Augustodunum haberet, et Theodericus abbatias quas Boso in istis partibus habuerat, in commutatione acciperet. Gozlenus denique abbas, 125.1295A| memor injuriarum ac insidiarum suarum, quas a suis aemulis tempore praecedenti sustinuerat, fisus de familiaritate quam cum Ludovico, Germaniae rege, et cum uxore illius atque cum primoribus illius terrae, quando captus in bello apud Andruacum et trans Rhenum ductus fuerat, obtinuit, coepit cogitare qualiter talionem suis contrariis redderet, et Chuonradum , Parisiaci comitem, spe falsa de praecellenti potestate deludens, et quaedam ingenia qualiter id exsequi posset enarrans, sibi conjunxit; et ante quam illi qui cum regis filio erant, ad condictum placitum apud Meldis venirent, acceleraverunt [ Aimon. add. dicti Goslinus et Conradus] quoscumque potuerunt episcopos et abbates atque potentes homines ad conventum vocare, ubi Thara 125.1295B| Isaram influit, eo sub obtentu, ut quia rex defunctus erat, unanimiter tractarent de regni pace atque utilitate. His autem qui convenerant, persuaserunt, ut Ludovicum, Germaniae regem, in hoc regno convocarent, et ejus largitione honores quos hactenus obtinere non potuerunt, sine ulla dubitatione haberent. Et miserunt nuncios suos ad praedictum Ludovicum et uxorem ejus, mandantes ut usque Mettis venire accelerarent, et illuc omnes episcopos et abbates ac primores istius regni ad illum perducere possent; sicque per Silvacum et secus Axonam multas depraedationes ac rapinas facientes, usque ad Viridunum venerunt. Veniente autem Ludovico Mettis, iterum ad illum nuncios miserunt, postulantes ut usque ad Viridunum veniret, quatenus 125.1295C| commodius populum istius regni ad illum perducere possent. Veniens autem Ludovicus usque ad Viridunum, tanta mala exercitus ejus in omnibus nequitiis egit, ut paganorum mala facta illorum vincere viderentur.
Audientes autem Hugo et Boso ac Theodericus et illorum socii quae Gozlenus et Chuonradus cum illorum complicibus machinabantur, miserunt Vultarium, episcopum Aurelianensem, et Goiramnum ac Anscherum comites ad Ludovicum apud Viridunum, ut ei offerrent partem de regno Lotharii junioris, quam Carolus contra fratrem suum Ludovicum, ipsius Ludovici patrem, acceperat, ut accepta illa portione regni, in regnum suum rediret, et quod reliquum de regno patris sui Caroli Ludovicus 125.1295D| habuit, filiis suis consentiret. Ludovicus vero et sui acceptam habentes talem oblationem, cum dedecore 125.1296A| Gozlenum et Chuonradum ac complices illorum rejecerunt, et accepta regni parte sibi oblata, Ludovicus ad palatium suum Franconofurd rediit.
Audiens autem hoc uxor illius, satis moleste tulit, dicens, quia si illa cum eo venisset, totum istud regnum haberet. Angustiantes autem Gozlenus et Chuonradus, ad ipsam reginam fecerunt confugium, querimoniam agentes qualiter essent decepti; et acceptis missis [ id. add. ad socios suos], qui eos de parte Ludovici confortarent, sed et alios quasi obsides, reversi sunt, rapinas et depraedationes facientes quocumque pervenire potuerunt, renunciantes sociis suis, Ludovicum quantocius cum magno exercitu venturum, quoniam ad praesens venire non poterat, quia nunciatum est ei non incerta 125.1296B| relatione, fratrem suum Carolomannum, paralysi percussum et jam morti vicinum, cum abiret decessisse, suumque filium de concubina, nomine Arnulfum, partem regni illius occupasse, et ideo in illa parte festinus pergeret, sicut et fecit. Sopita vero, sicut potuit, in illis partibus commotione, reversus est ad uxorem suam. Audientes autem Hugo abbas et ceteri primores, qui cum filiis quondam senioris sui Ludovici, Ludovico scilicet et Carolomanno, agebant, Ludovicum cum uxore sua in istas partes venturum, quosdam episcopos, Ansegisum et alios, miserunt ad Ferrarias monasterium, et ibi eos consecrari et coronari in reges fecerunt.
Interea Boso, persuadente uxore sua, quae nolle vivere se dicebat, si, filia imperatoris Italiae et 125.1296C| desponsata imperatori Graeciae, maritum suum regem non faceret, partim comminatione constrictis, partim cupiditate illectis pro abbatiis et villis eis promissis et postea datis, episcopis illarum partium persuasit, ut eum in regem ungerent et coronarent. Hugo etiam, filius junioris Lotharii ex Waldrada, collecta praedonum multitudine, regnum patris sui est molitus invadere.
Carolus, Ludovici quondam Germaniae regis filius, in Langobardiam perrexit, et ipsum regnum obtinuit; cum quo apud Urbam, antequam montem lovis transiret, Ludovicus et Carolomannus loqui perrexerunt. Et illo eunte in Langobardiam, ipsisque reversis ab eodem itinere, nuntiatum est eis, quod Nortmanni qui erant in Ligeri, terreno itinere terras 125.1296D| illas depraedabantur; et statim moti in illas partes, in die missae sancti Andreae eos invenientes, multos 125.1297A| ex eis occiderunt, et plures in Vencenna fluvio immerserunt, et exercitus Francorum Deo volente cum victoria incolomis remeavit.
- DCCCLXXX.
Anno incarnati Verbi 880, Ludovicus, rex Germaniae, una cum uxore sua ab Aquis in istas partes iter arripuit, et usque ad Duziacum venit, ubi Gozlenus et Chuonradus obviam illi venerunt, quamplurimis jam de illorum complicibus ab illorum societate retractis. Indeque Ludovicus et uxor sua ad Attiniacum, indeque ad Ercuriacum , et sic usque Ribodimontem pervenerumt; et videntes quia Gozlenus et Chuonradus quod ei polliciti fuerant attendere nequiverunt, et ipse ac uxor sua quae speraverant obtinere non possent, pactis amicitiis 125.1297B| cum filiis Ludovici et condicto placito futuro mense Gunio ad Gundulfi villam, reversi sunt in patriam suam. Et inveniens Ludovicus Nortmannos in itinere, Domino opem ferente magnam ex illis partem occidit exercitus suus, sed in Saxonia magnum damnum de fidelibus suis per Nortmannos sustinuit. Filii autem Ludovici quondam regis [ id. add. Francorum] reversi sunt Ambianis civitatem, et sicut fideles illorum invenerunt, regnum paternum inter se diviserunt, id est ut Ludovicus quod de Francia residuum erat ex paterno regno, sed et Niustriam cum marchiis suis haberet, et Carolomannus Burgundiam et Aquitaniam cum marchiis suis haberet, et quique de proceribus secundum convenientiam, in cujus divisione honores haberent, illi se commendarent. 125.1297C| Inde Compendium redeuntes, ibi pascha Domini celebraverunt, et post haec per Remum et Catalaunis civitates ad placitum condictum mediante Iunio apud Gundulfi-Villam obviam suis consobrinis venerunt. Ad quod placitum Ludovicus, infirmitate detentus, venire non potuit, sed pro se missos suos direxit. Karolus autem a Langobardia rediens, illuc venit. In quo placito communi consensu inventum est, ut ipsi reges, Ludovici quondam filii, ad Attiniacum redirent cum scara Ludovici, Germaniae regis, et Hugonem, Lotharii junioris filium, impeterent. Quo venientes, quia Hugonem non invenerunt, sororium illius Teutbaldum bello aggressi sunt, et multis interfectis, illum in fugam verterunt; indeque cum hoste ex regnis suis una cum praedicta 125.1297D| scara Ludovici, regis Germaniae, praedicti reges, 125.1298A| ordinatis qui regnum suum contra Nortmannos in Ganto residentes custodirent, in Burgundiam versus Bosonem per mensem Julium a Trecas civitate perrexerunt, Carolo rege illuc cum exercitu suo in Bosonem venturo. In quo itinere ejectis de castro Matiscano Bosonis hominibus, ipsum castellum ceperunt, et eum comitatum Bernardo cognomento Planta-pilosa dederunt; et perrexerunt simul Carolus, Ludovicus et Carolomannus ad obsidendam Viennam, in qua Boso uxorem suam cum filia et magnam partem de suis hominibus relinquens, fugam ad montana quaedam arripuit. Karolus autem, qui se una cum consobrinis suis Viennam obsessurum promiserat, mox ut quaedam sacramenta utrinque inter eos facta fuerunt [ Aimon. add. illis 125.1298B| valedicens], ab ipsa obsidione recessit, et in Italiam perrexit; indeque [ id. add. citato itinere] Romam veniens, a Iohanne papa se in die nativitatis Domini in imperatorem consecrari obtinuit.
- DCCCLXXXI.
Anno incarnationis Dominicae 881, remanente Carolomanno cum suis contra Bosonis seditionem, Ludovicus frater ejus reversus est in partem regni sui contra Nortmannos. Qui vastantes omnia in suo itinere, Corbeiae monasterium et Ambianis civitatem aliaque sancta loca occupaverunt, de quibus non modicam partem occisis ceterisque fugatis, et ipse Ludovicus una cum suis retrorsum, nemine [ id. add. hostium] persequente, fugam arripuit, divino manifestante judicio, quia quod a Nortmannis 125.1298C| fuerat actum, non humana sed divina virtute patratum extiterit. Iterum namque Nortmannis regredientibus in partem regni sui, isdem Ludovicus cum quibus potuit [ id. add. copiis] obviam eis [ id. add. ire] perrexit, et castellum materia lignea quorumdam consiliariorum suorum hortatu in loco qui dicitur Stromus clausit, quod magis ad munimen paganorum quam ad auxilium Christianorum factum fuit, quoniam ipse rex Ludovicus invenire non potuit, cui illud castellum ad custodiendum committere posset. Indeque reversus, anno Dominicae incarnationis 882 apud Compendium nativitatem Domini, sed et sanctum Pascha celebravit.
DCCCLXXXII. Ubi nunciatum est ei, quia consobrinus suus 125.1298D| Ludovicus, Ludovici Germaniae regis filius, inutiliter 125.1299A| sibi et ecclesiae ac regno vivens, morti succubuit. Venientes autem primores partis illius regni quae ipsi Ludovico in locarium data fuerat, quatenus quae pater et avus illorum habuerunt, eis consentiret, voluerunt se illi commendare; sed consilio primorum propter sacramenta quae inter eum et Carolum facta fuerunt, non eos in commendationem suscepit, sed scaram hostilem, cui praefecit Theodericum comitem, quasi in adjutorium illorum contra Nortmannos disposuit. Et ipse ultra Sequanam, ac si recepturus Britonum principes et bellaturus contra Nortmannos, usque Turones perrexit. Ubi infirmatus est corpore, et lectica deportatus usque ad monasterium sancti Dionysii; mense Augusto ibi mortuus est et sepultus.
125.1299B| Primores autem regni expeditum nuntium miserunt ad Carolomannum, mandantes ut, relictis qui Viennam obsiderent et seditioni Bosonis resisterent, ipse quantocius ad eos venire festinaret, quoniam hostiliter ipsi praeparati erant in occursum Nortmannorum, qui civitates Coloniam et Treviris cum monasteriis sibi contiguis jam incensas haberent, et monasterium sancti Landberti in Leudico, et Promiae, et Indae, Aquis etiam palatium, omniaque monasteria parrochiarum Tungrensis videlicet, Attrebatensis, Cameracensis, et partem Remensis parochiae suae ditioni addicta, et partim cum castello Mosomagensi, incensa, et Wallam, Mettensem episcopum, contra sacram auctoritatem et episcopale ministerium armatum et bellantem, occisum 125.1299C| et socios ejus fugatos habebant. Ipsi autem parati erant illum recipere, et se illi commendare, sicut et fecerunt. Dum autem in eodem procinctu degeret, mense Septembrio nunciatum est illi certo nuntio, quia capta Vienna, uxorem Bosonis et filiam ejus Richardus, frater ipsius Bosonis, ad comitatum suum Augustudunensem adductam habebat. Sed et Hastingus et complices illius Nortmanni, ex Ligeri egressi, maritimas partes petierunt. Carolus autem, nomine imperator, contra Nortmannos venit cum multo exercitu usque ad illorum firmitatem; quo veniens concidit cor ejus, et placitamento 125.1300A| Gotafridum cum suis, ut baptisma susciperet, et Frisiam aliosque honores quos Roricus habuerat reciperet, interventione quorumdam obtinuit. Sigefrido etiam et Vurmoni illorumque complicibus plura milia argenti et auri, quae de thesauro sancti Stephani Mettensis aliorumque sanctorum locis arripuit, eis dedit, et ad devastandam regni sui atque consobrini sui partem, sicut antea fecerant, residere permisit. Hugoni autem, junioris Lotharii filio, facultates ecclesiasticas Mettensis episcopii, quas sacri canones futuro episcopo reservari praecipiunt, ad consumendum remisit. Engilbergam vero, Ludovici Italiae regis uxorem, quam imperator in Alamanniam transduxerat, per Leudoardum, Vercellensem episcopum, Iohanni papae sicut petierat 125.1300B| Romam remisit; et sic versus Warmatiam, placitum suum Kalendas Novembris habiturus, a Nortmannis recessit. Ad quod placitum Hugo abbas, quibusdam sociis secum assumptis, profectus, Carolum adiit pro petitione partis regni, quam frater suus Ludovicus in locarium acceperat, ut sicut ipse Carolus olim promiserat, Carolomanno restitueret. Unde nil certi obtinuit, sed absentia illius in isto regno maximum detrimentum fecit, quia Carolomannus 125.1301A| non habuit, unde Nortmannis posset resistere, quibusdam regni primoribus ab ipsius auxilio se retrahentibus; quapropter usque circa Laudunum castellum venerunt, et quae in gyro ipsius castelli erant depraedati sunt et incenderunt, et disposuerunt Remis venire, indeque per Suessiones et Noviomagum pergentes, ad praefatum castellum expugnandum redire, et regnum sibi subjicere. Quod pro certo audiens Hincmarus episcopus, cujus homines de potestate Remensis episcopii cum Carolomanno erant, vix noctu cum corpore sancti Remigii et ornamentis Rhemensis ecclesiae, sicut infirmitas corporis ejus poscebat, sella gestatoria deportatus, et canonicis ac monachis atque sanctimonialibus hac illacque dispersis, ultra Matronam in quadam villa quae Sparnacus nominatur, vix fuga lapsus pervenit. 125.1301B| Scara autem de Nortmannis plenitudinem illorum praeveniens, usque ad portam Remis pervenit, qui ea quae extra civitatem invenerunt depraedati sunt, et villulas quasdam incenderunt; sed civitatem, quam nec murus nec humana manus defendit, Dei potentia et sanctorum merita, ne illam ingrederentur, defenderunt. Carolomannus autem Nortmannorum superventionem audiens, cum quibus potuit ( Aimon. add. copiis) eos aggressus est, et magnam partem de his qui praedam ducebant occidit, et partim in Axona necati sunt; maxime autem ex illis qui Remum adierunt, volentibus ad 125.1301C| socios suos redire, praedam excussit. Major vero et 125.1302A| fortior pars de Nortmannis in quadam villa quae vocatur Avallis se reclusit, ubi eos illi qui erant cum Carolomanno, sine periculo sui adire nequiverunt; unde circa vesperam pedetentim retro reversi, in vicinis villis se collocaverunt. Nortmanni vero, mox ut luna eis illuxit, ab ipsa villa egressi, itinere quo venerant redierunt.