Pagina:Dimitrie Cantemir - Operele Principelui Demetriu Cantemiru, typărite de Societatea Academică Română. Volumul 6 - Istoria ieroglifică (Operă orig.pdf/429

Haec pagina emendata est
424
compendiolum universæ

[Nota marginalis:p. 14]

Caput V : De propositione.

Propositio constat ex subiecto, et prædicato, fitque vel vera, vel falsa. Subiectum est illud de quo dicitur prædicatum, prædicatum autem de quo dicitur subiectum, vg: homo est animal, hi. homo est subiectum, hi. animal est pædicatum, et impossibile est, ut eadem propositio et vera, et falsa sit, in eodem tempore, sed aut vera, aut falsa.

Propositio in 4 dividitur, in Universalem, ut, omnis homo est risibilis, in Particularem, vg: aliquod animal est rationale, in Determinatam, ut, Petrus, vel hic homo est rationalis, et in Indeterminatam, vg: homo este rationalis.

Istæ dividuntur in Categorimaticam, ut, homo est ration: et Hypotheticam, vg: si homo est, rationalis est. Categorimatica, et Hypothetica propositio, aliquando est simplex, ut est quæ habet solum subiectum et prædicatum, aliquando est cum aliquo modo, vg: homo necessariò est rationalis.


Caput VI: De Materia propositionum.

Materiæ propositionum sunt termini,[Nota marginalis:p. 15] prædicatum scilicet, et subiectum, hæc in tria dividitur; vg: in Necessariam, ut potè quæ alitèr se habere impossibile est, vg: homo est animal rationale. in Contigentem, vg: Petrus est albus. et in Impossibilem, vg: homo est lapis. At sciendum quod prædicatum quando non rectè conjungitur cum subiecto, est quidem ex necessaria materia, tamen ipsa non est necessaria, vg: animal est homo.


Caput VII : De Divisione propositionum quoad Materiam.

Omnis propositio diverso modo accipitur. Necessaria enim dividitur in propriè, et impropriè, et proprie propositio est, ut Physica, et Metaphysica essentialis hominis definitio. Metaphysica definitio est, quæ constat ex genere, et differentia. Physica au-