Caput II
De Moldaviae situ, antiquis et hodiernis limitibus et regionis temperie
Moldavia in latitudine a gradu 44.54’ adusque 48° et 51’, extenditur. Longitudinis ratio incerta; plerorumque tamen geographorum sententia, occidentalis ipsius pars, quae Transylvaniam tangit, in longitudinis 45°, 39’ collocatur; alteri extremitati, ubi prope Albam Iuliam, incolis Czetate Alba, in acutum angulum desinit, gradus 53, minutae 22, ut ex tabula videri potest, assignantur. Ceterum cum partim montibus occupetur, ea nimirum parte, quae Transylvaniam spectat, partim in planitiem se explicet, quae versus Poloniae Ucrainam, Bassarabiam et Danubium vergit, non eadem ubique est aëris temperies. Montana frigidior, sed et salubrior ventus afflat, campestria calidior et minus sanitati proficuus. Morbos tamen non multos novit Moldavia, respecta dico regionum magis calidarum; aliquando sed raro pestilentia febribusque malignis vexatur. Pestilentiam non ex aëris corruptione oriri experientia comprobatum est: Eandem vero nonnunquam e Polonia, quae et saevius grassatur, nonnunquam per Aegypticas et Constantinopolitanas quae ad emporium Gallatz appellere solent naves, in nostras regiones irrupisse animadvertimus. Febrium malignarum, alia ibi, quam in reliquis Europaeis partibus, natura est. Vehementissimae esse solent, ac fere pestilentiales, ita ut illis laborantes plerique tertia die extinguantur; rari septimae diei crisin experiantur, rarissimi sanitati reddantur. Tantum autem huic morbo inest contagium, ut cum non adeo pestilentiam expavescant incolae, intimi etiam amici hoc laborantis consuetudine abstineant. Longaevos esse incolas, vel aëris intemperies, vel victus ratio, vel naturalis virium imbecillitas prohibet. Rarissimi septuagenarii, vix aliquem octuagenarium reperies. Sani tamen vitam plerumque ducunt, eoque vitae brevitas illis compensatur, quod sine morbis, qui[1] felicitatis humanae maximam partem auferunt, id, quod vivendum habent,
- ↑ Iuxta opinionem Suleimani, primi Turcarum imperatoris, olmaia deulet dzihanae, birnefes sihhat gibi, non sit alia in mundo felicitas, praeter vel unicam salubrem aut sanam respirationem. Acésta nota marginale e trassa cu cruce in essemplariulu nostru. Ed.
